Full text of "Institutio Christianae religionis"

See other formats

^«Ms^'-.'^ 


f 


cc. 


'^^T^f.:^'^^^^^, 


li 


institTtio 


C  H  ,R  I  S  T  lAK^ 


REL  I  GIONIS, 

lOHANNE      CaLVINO 
^   S^f^         A  V    T    H  O  R   E.  A^i^^^^^aa       nt>^t>'' 

Qu(e  adfu^erhres  editiones  hacpoBrema^om- 

nmm  emendattjjima  locuplettjftmdque  recem 

addttajunt^^fiatimpoBipfus  authom  Pr^fa^ 

Uonem  ad  ^egem  ChriBianifs.  inferta 

ad  leBorem  admonitio  l^reui" 

ter  mdtcat* 


lOHAR 


'^      CALVIN. 


G  EN  EVJE, 
Apud  EsAiAM   LB  pREv:Jf. 


M.     D  C  X  I  h 


\ 


PRJECIPVA    CAPITA    EORVM   QVuE 

IN     HOC     INSTXTVTIONIS     CHr^ 

ftianae  opere  contincmur. 


Eledio  aeterna        iii.  xxi    Politica  adminiftratio^.xx 
Fides  iii.ii    Prxdeftinatio  Dei    iii.xxi 

Hsretici  &  fchifmatici^.i    Promiriionum  Legis  Sc  E- 


i.xv. 

i-xi.xii 

iiii.xii 

ii.xv. 

j.xv 


AEne^^atio  noftri  lib»   Ecclefis  poteftas  queadfi    Peccatumoriginale      i«.i 
lij.cap.vij  dei  dogmata      iiii.viii    Poenitentia  vera        ^^/^^** 

Adx  lapfus  iji    Eccledae  veteris  ftatus.4.4    P<rnitetiaPapan$  iiii  xi.K 

Angeli  5  3^'")    ~*  "'  '         "  " 

ArcerusChriftiinc?luij-i^ 
Baptilmus  iiij  xv 

Charitas  proximi  i;  viij 
C?libati5sS.Tcerdotn  iiij.  1» 
CoenaChrifti  iiij  xvij 

Concilia,  &  eorum  autho- 
ritas  i'«i>x 

ConfcifioPapalis  ^]'}-^^^) 
Cofirmajio  1'jpalis  iiij.xjx 
Conicientia  iij.xa 

Chrif;'ad  quid  miflTos  ij.ty 
Chrifti  diuinrtas  ij.xiiij 
Chrifti  pcrCona  quomodo 
vna  ih  in  duabus  naturis 
ibidem 
Chrifti  defcefus  ad  inferos 

ij.xvj 
Chriftus  qiiomodo  media- 
tor  ij -xij 

Chriftus  nobis  meritus  cft 
vitam  acternam     ij.xvij 
Chriftus  Propheta,  Rex  & 
Sacerdos  ij-xxv 

Crux  ujM\j 

Deinotitial.i.&feque. 
Deus  co^nofcitur  riatura- 
literabomnibus      i.iiij 


Homirtis  creatio 

Jdola 
leiunium 
Jeiusqijid 
Imago  Uei 
Imagincm  Deo  afhngere, 

nefdseft^e  i.xi 

Impoiirio  manuum  iiii.xix 
Indulgentia  iii.v 

ludicia  forenfia       iiii.xx 
luramentum  ii.viii 

luftificatio  fidei  iii.xi 

luftificationis  initium  & 

prosreftTus  iii  xiiii 


uangelijconciliatio  517 

Prouideniia  Dei  i.xvi 

Purgatorium  iii-^ 

RedemptorChnftus  ji.xvi 

Regcneratio  iiiiit 

Roman?  fedis  pr!matus,&- 

Romani    papatu.';  cxor- 

dium  iiii.vi&vii 

Reprobos  fua  culpa  accer- 

ftre  fibi  interitii  ad  que 

funt  prgdeftinati        3.»4 

Refurredio  Chrifti    ii.xvi 

Reilirredio  vltima  iii.xxv 

Sacramenta         iiii  xiiii 

In  luftTficat.  qux  obferua-   Sacramenta  falso  nomina- 

da.  iii  xiii        ta  xiiii  xix 

Lex  ii.vii    Sandoru  interceffio    iiixx 

Satisfadtio  Papalis    iii.iiii 

Scandalum  iii.xix 

Scriptur^  facr?  authoritas 

i.vi 

Scriptur«  do4irinii  necef- 

fariam  nobis  efle       i.tx 

xix    ^piritns  fandus,&  iHius  o£ 

ficia  iii  i 

^piritus  arcanaoperatio  i- 

bidem 

Teftaroenti    Veteris    & 

Noui  fimilitudo         ii  10 

Traditiones  human?     4  * 

i.xiii 

Vitahominis  Chriftiani 

iii.vi 

Vit?  fjtur^medi-^atio    J? 

Vita  pra;fenti  quoraodo  v- 

tendum  iii.io 

Vocario  fancit  aeternl  Dci 

eleaionem        iii.xxiiii 

Vocatio  fua  diligetercui- 

que  infpicienda     iii.yij 


Legis  finis.offifiu&vfus  ib. 
Legis  mortalis  expli  ii  viii 
Lcgespolitic»  iiii.xx 
Liberum  arbitrium  i.xv.& 

ii.ii.  &  V 
LibertasChriftiana  iiixix 

Marrimonium 
Mercesoperum     iii.xviii 
ii' 


Dei  cognitio  quorfum  ten-    Merita  opcrum         m.xv 

^at  i.ij    MiiTaPapalis      iiii.xviii 

Dcicognitionemfuifocari    Monachatus  i".';'''*j 

vel  infcitia  vcl  malitia    MorsChrifti    ^  ii  xvi 

hominum  j.iiij    MudusiDeo  coditus,abeo 

Dcivnicaeircntia,  &trc$    dt  foue.at  gubernaturMtf    Trinifas 

Mundigubernatio  ibidem 

Oratro  iii-XK 

Ordines  Ecclefiaftici  Pa- 

pae  iiii.xix 

Ordo  Scminifteria  Eccle- 

fliE  iiii.iii 

pgdobaptifmus  iiii  xvi 

Paftorum  eieftio  &  officiii 

iiii.iii 


^perfonz  i'Xuij 

Deus  quomodo  vtatur  im- 
pioriim  operibus  i.xviij 
Diaboli  jxiiij 

Ecclefia  iiij  j 

Ecckfi?  ver?  &  falf? com. 
paratio  i"i'i 

Ecclefi*  iurifdia.  &  di- 
fcipl.  iiij  xj.xij 

Ccclefi?  poteftas  quoad  le 
gcs   ferendas  iiij.X 

mc  emmaperjpicue  ac  felidi  in  htjce  Injiituncml^  traSianmr  :  ^n^uuquid  adutrfarij 
sontra  ohiiciunti  ita  confutaturi  tj t  euiuu  pio  leclori  ita  fatisfittUnt 
^wdtumpojlhac  ntQrenfur  fphiflartimfwu- 


Peccatum  in  Spirltufan-    Vota  nnxiu 

aum  iii.iii    Vnftio  vltinwPapahs  4.19 


POTEN- 


ov, 


FOTE  NTI  SSIMO     ILLV  STRIS  S 1 MO  GlVE 

W  O  N  AR  C  H  Ab      F  R  ANCISCO  ,     FrANCORVM 

Kegi  Chrifiiani0mOiFrincipifuo,lohannes  CduinHa 
pacem  *ic/alutemin  Chrtjlo  precatur . 

Vamhiicoperi  manum  primumad- f^"'^*''^'*, '** 
mouerem.nihil  mmuscogitabam.liex-J^,^^^  confiiii. 
clariffimcj  q«a  fcriberc  ^uas  maieft;jti 
tux  poftea  offerrencur.Tantum  eraca- 
nimus  rudimentaquajda  traderequi- 
bys  formarentur  ad  veram  pietatem 
qui  alioqui  religionisftlidio  tangucur. 
Atquehunc  Ubore  GaUisnottrispp- 
tiflimum  defudabam,  quoru  permui- 
j os  efurire  ^  fiiire  Chriftum  intelligebam.-pauciffimos  autem 
videbam  qui  velmodicaeius  co.gnitioae  rite  imbuti  eflerM-. 
llancinhi  fuifTepropoftram  racionem  libcripfeloquitur  ,  ad 
/implicefcihcetrudemque  docendiformjmcompoficus.  Ve- 
rumquujr»  perfpicerem  vfque  eo  quoruridam  improborufu-    Wi^"*"  <««- 
rorem  inualuiffe  in  regno  tuo  ,  vt  nuUus  faaaj  doftrina?  Cn  i^\c  ^^^"^^  r^^-^luL 
locus;  fafturus  mihi  opera:|)reciu;n  vifus  fum  fi  eadeopcra  &  demneceJl^ri*i. 
inftirurionem  iis  darem ,  &  confelfioticm  apiid  te  edereni  vnde 
difcas  qaalis  fit  dodcina  in  quam  tanta  rabie  exardefcut  ftir-io 
/iilh*,  qui  ferro  &  ignibus  regnum  tuu  hodie  curbanc.    Neque 
enim  verebor  fateri,hic  me  fummam  fere  eius  ipfius  dodriax  i-   Ortliodox 
complexumefle  quam  ilh  carcere,  exilio,  profcripcioneyince-  doSf/ttkedefen^ 
dio  muld:andam,quam  terramariqueextcrminandamvodfe-^'''  - 

rantur.Equidemfcio  quamatrocibus  delationibusaurcs  ani- 
mamquetuumimpleuerinc,  vccaufamnoftram  tibi  quam  o-         . 
diofiffimam  redderent;fcd  id  tibi  pro  tua  clcn>entia  perpende-  J^/^^,  J^^"*^4 
dum  eft,uullam  neque  in  didis ,  neque  in  fadis  innocentiam  regim  de^ulfio 
fore,fi  accufafTe  fufficiac.Sane  ffquis  faciedae  inuidi^e  caufa,  do- 
ArinamhanccuiMs  rationemtibireddercconor,  omnium  or- 
dinumcalculis  damnatam,mulcisfori  pra?iudiciis  confoffam 
iamdudumfuifl*ecenfecur,  nihil  aliud  dixeritquara  partimad- 
uerfariorum  faftione&  potcntia  violcncer  d^icdam  rpartim 
mendaciis,technis,caIuniis,infidio9e  frauduienterqtie  oppref- 
fam.  Vis  eft,  quod  indifta  caufa  fanguinaria»  fentetise  aduerfus  j.^  vi^rauir, 
aiam  feruntur:fraus,  quod  feditionis  &  maleficijpr^ter  meri-  mendac^sy  <a- 
tu  infimulatur.    Nequis  hsec  iniuria  nos  qMcri  exiftimecjpfe  ^^^W  ^«''»'««- 
nobis  teftis  effe  potes,  Rex  nobiliffime,  quam  mcndacibusca-  j^^ /''"''»*"» '^*» 
iumniisqwotidieapudtetraducaturjquodno  aliorfumfpeftiet^'''''"^ 
nifi  vt  Kcgibus  fua  fceptra  e  manib.  extorqueat,tribunali^,iu- 


diciaq-,  onmia  prxcipiteci  rubuercat  ordines  omnes  &poJirias, 

pacem  &  quietei-npopuli  perturbet,  lcgcsomnesabrogct,  do- 

niiaia  &  poffefiionesciiifiperjomnia  deniqueiuflniu  dcorrum 

voluac.Ecrainen  minimxni  porfiunculam  audis.  horrendic- 

liim  fjua^dam  m  vulgwsr|>arguncur:  qu^e/i  ver^eflen-.  in(,r!t6 

illam  cumfuisauthoribus  miile  igt:ibus  accrucib  d/gnsmv- 

niuerlusmundusiudicer.  'Q^is  lam  mnccLT  pubhcum  odium 

in  illitm  accenfum  elTe ,  vbi  ihiqaiffimis  iftis  criminationib.  fi- 

deshabetur?  Encurm  noltram  ip/biuui  d  drinxque  noik.^ 

damnjtionem  omnesordincsconfena  nc  ac  confpirenr.  Hoc 

4.  inicjuitatu,  s^edu  cori-epci,qui  ad  iudicanduin  fed cnf,pr,riudic!a  qu5e  do- 

j»A  m  iud.uJ>.  rh©  attuleruntjpro  Ccxs.ttYWxs  pronuntiant: «  fe  rire  perfundos 

inftmamjcp-  fi^f^partibuspuiant  fl  oeminem  ad  Jupplicium  cr;ihi  iubeaf>ni- 

'/."•  ^"aut  fui  confefhone,  autroiidis  teiiiiijoniis  conuidu.At  cu- 

-iast:riminis^Damnat^(aiuc)iftiusdoCtrinse.  At  quoiurcdam- 

nata  eRrldautcm  era(-defen(ionisp'cfidium;rion  dodnnaivi  1- 

pfam  abnegarcfed  pro  vctl  tueri.  Hic  mufiiundi  quoquc  fa- 

eu]raspra?ciditur. 

^nentionem        Q*Jare  non  inique  poftulo  ,  Rex  inuiftiffimc  ,  vt  integram 

/t-i  cc;/2Ci(;Vir  icauf^iftiuscognitionem  fufcipias :  qujEpereuibate  hadiLnus 

'^PJ°ff^V'°-mdl6quc  iurjs  orcJine,&  impotenti  arftu  magisquam  lcgitima 

iZ^^^lTL  ^^gfa-it-icepradara  eiK  velquoqu^^modo  exaizicaia.  Neuuchic 

^um    enim  eit  ^  .         .  ,    ^      ^  i        i  n- 

.':fftift£  E.t/c- "^^  i^""3cam  dcferiuonetT!  mediraii  exiftimes  ,  qua  faiuur.  m 

fiAcaufamfuf.  patriam  red;tum  mihicoHficiam:quayn  tametii  quo  decec  hu- 

cipere.  manitn tis  afteflu  profcquor ,  vt  nunc  ramcn  rcs  ruut ,  ca  non 

^-   Chrijii.ins-^^lQ^^  careo.  VeruiT»  comm'Jnem  piorum  umniuni,  adcoque 

7ro'nos"no/l'  ^^^**"^  Ghriili  cau^am  compledor ,  qu:^  modis  omnibushodie 

Ofeniaru         i"  fcgno  cuo  profciila ac  pro^rira,  ve!utdeph:>r;<ta  iacet,Phari- 

fe<)rum  \A  quidem  quorundam  tyrannide  magis  qudm  tua 

confcientia.Scd  qui  id  fiat.hic  dicere  nihil  artinet.afflidta  certe 

^*  T'"-<v^E    '^^^'^•^'^^^^i'"  profecerunt  impij,  vr  Chrifti  veriras,  /i  non  vc 

ilefi'%m\.rft.  ^^g^'"^  f^ii^pataqueinrereat^certe  vt  fepulta  &ignobihslareac, 

^uenttbus  mt-  p'iupercuia  vero  Ecclefiaauccrudehbusc^dibusabfumpta  fit, 

nirhi  f.it*<re.    aur  exihis  abad^,  aut  minis  ac  cerroribus  perculfa  ne  hifcere 

quidemaudeac.EtiniHtetiamnu  quafblec  iniania&ferocita- 

te,forciter  it\  parietem  ia  inchnatum,&  ruinam  quam  fecerun  t 

inciimbentes.NuIIus  inte^im  prodit  qui  tahbusfuriis  parroci- 

4.  Frapofrtye  '^'^  ^uum  opponat.  Quod  1?  qui  veritaci  maximc  fa uere  videri 
r^odeftorii  c]!,o  vohinr,  ignorcendum  efle  cenfent  eirrori  &  imprudentise  impe 
rundan: ,  ejfns  iitorum  homfnum.Sic enim  modefti  hQmines  Ioquuntur,erro 
tiJgehjpadrt  rem  &  imprudentiarw  votances  quam  norunc  certiffimam  efTe 
t.KjUianonaH'  j^^,  i^eritatem.-  imperiros  homines  qaqrttingenium  non  adeo 

5 .  Gioriam  c^e  t^<-'fpicabile  Chrifto  fuifle  videt  quin  c^leftis  (ux  fapjencix  my- 
ventatemrDe^  ^enis dignatus  fic. Adco  onlnes  pudctEuangelij.Tuum  autcm 
promunere,      crirjeiertifiime Rex-nec  auxesjnec animu a  tam iuftopatroci- 

nio 


AD   REGEM    GALL. 

nlo  auerterc:  pr.rfertim  vbi  de  re  tanta  agitur:  nepc  quomodo 
Dci  glorix  fua  carte:  in  terris  itjcolumftaf  .quoinodo  fuam  di- 
gnitatem  Dei  veritas  reu"neat,quomodo  rcgiium  Chrifto  far- 
tutji  tediicnqueiurer  jios  maneat.Digna  res  auribustuis,digna  ^  •59^»^^ ^^^^^: 
tua  cognici<  ncjdgn»  tuo  tribunali.Siquidem  &  verumRegem  flonujinem  re^ 
h^ec  cogitatio  f^cit,  agrs.orcere  fe  in  regni  adminiftratione  Dei  /?^  agnofeert^ 
niiniQnira.Neciam  regnutniJlefediacrociaiunm  exercet  qui 
non  in  hoc  regnat  vt  Dei  glori^feruiat.Porro  falHcur  qui  diu-  7»i^j^"^ ^** 
rurnam  pro.rperitatem  expcdat  eius  regai,  quod  Dei  fceptro  ,/"''"'  '*''*• 
hoc  eft,f«ndo  eius.verbo,non  regicurrquando  cxlefte  oraculu 
exfidere  non  poteft,  quo  edidum  eft  diflipatuiit  iri  populum  „  ^j^ 

vbi  dtfeceritprophetia.  Nec  teabhccftudioabducere  debec 
humihtatis  noftra;  contemptus.Nos  quidem  quarapauperculi  g.  piospat^e- 
ii-nus  &  abiec1»homuncioncs,  probe  nobi^  confci j  fumus:  co-  res&aifli^<^ 
rasi  Deo/cUicecmiferi  peccacores,iu  hominum  cofpedu  AQ~*onahs[e  «&• 
fpcftiriimi;mundi(ii  vis)excremenca  quxdam  &  reieftamcca,.^^*^** 
auc  fi  qutd  adhuc  vihus  nominiri  poteft.  vt,  qiio  apud  Deum 
gloriemur,nihilreftet,pi5Ecervnam  eius  mifericordiam.quain 
rpem  seterna?  falutis  nullo  noftro  merico  afcici  fimus:  apud  ho- 
mines  vero  non  ira  mulcuin.praerer  noftram  infirmitafe.quam 
vel  nuru  confiterijfumma  inter  eos  ignominia  eft.  Sed  dodri-  9  .Dt^rinam 
nam  noftram  fupra  omne.n  mundi  gioriam  fublime ,  fupra  o-  Ghriflianam 
mnem  poceftatem  inuiftim  ft-uc  oportct:qaianonnoftracftj  ^»;''»F^«/'^''^ 
fed  Dei  viuencis,ac  Chnfti  eius,qijemPacer  Resem  conftituit,  ''^  P*'''P'^'*  ^*" 
vt a  mari  vfque  ad  mare  domiuetur  ,&  afluminibus  vfquead 
terminosorbisrcrrarum.Etficquidcin  dominctur,  vc  totam  Dan.x  ji. 
terram  cum  ferrco  fuo  arque  sereo  robore ,  cum  fplendorc  au-I^^fi.ii.*» 
reo  &  argenteo,  fola  oris  fui  virgapercuOam  non  fecus  com-  Pf^h^-S* 
minuacquamfigulina  vafciJia:  quemadmodunidemagnificen- 
cia  regni  ipfius  vaticinancur  Prophe  x. 

Reclamant  quidem  ;idiicrfarij,f  ilso  nosprarrendere  verbum  ofmSflonu  , 
Dei.cuius  rceleratiffiini  fiinus  corruptores.Ha?c  vero  quam  fit  9«*  S^egem  ah 
non  modomalitiola  caltininiaifed  infifinis  quor^ue  impudeu-"'"^'^"^'"'*^*'' 
ti3,ipfe,confef/ionem  noftram  le^endo,  pro  tua  prudeociaiu-  '"^^»"^'''^/"*'' 
dicarc  poteris.Nonnihu  tamen  luc  etiim  d  cendum  eft  quod 
tibiad  le<ftioneni  ipfam^vel  ftudium  attenrionemque  excitct, 
velcerceviamfternac.Piii!lus,(|uumad  fidei  analogitm  omne  j^ora.12.^ 
propheciam  formacam  eOft?  voluir.cerciffiinam  amuffini  pofuit, 
qua  probari  Scriptursc  inrerpreratio  debear. Ad  hanc  itaque  fi- 
dei  regulam  (i  noftra  exigancur,in  manibus eft  vidoria.  Quid  i.ColUta  adfi- 
enim  melius  acque  aptius  fidci  conuenic  quam  agnofcere  nos  dei  analogian* 
omni  virtute  nudos,vt  a  Deo  veftiamur.?  omni  bono  vacucs>  vc  do0r,nav.opx 
ab  ipfo  impIeamur?nos  peccaci  feraos,vr  ^b  ipfo  liberemurfnos ^'^*''*  depnben. 
c^cos,  vt  ab  ipfo  illjminemur?nos  claudos ,  vt  ab  ipfo  diriga- 
snur?nos  debilesjvt  ab  ipfo  fuften^emur?nobis  oinmt  gioriandi 

"^     iiij 


PRiCPATIO 

matcrfa  detrahercvt  folus  ipfe  gloriorusemineat  &  nos  in  ip- 

^.Muerfdrie'  rogloriemur?HaEC  atqueid  genus  reliqua  quu  a  nobis  dicntur. 

jrtiw,  falfa.     interpeliant  illi,querirarurqjhoc  modo  fubucrti  cf cnm  nercio 

quodlamen  naturse.fiftaspr2eparationcs,liberum  arbitrium,& 

meritoria  falutts  a?tcrnx  opera^cum  luis  etiani  /upererogatio- 

nibns:quia  ferrenon  poflunt  integra  omnis  boni,virtutis,iufti- 

Con^mntlo  a  ti^,fapien ti3!  laudf  ni  ac  gloriam  apud  Deum  refidere.  At  non 

«  dt^  Uremi*,  Jegjmus  rcprehenfos  qui  nimium  e  fonte  aou^  viux  hauferint- 

-"    '  contra  grauiterobiurganturquifoderunt /ibi  pu!:eos  ,  puceos 

\Acofiderano.  contritos&  qui  concinerc  aquamnonvalent.Ruifumquid  fi- 

ttever^fidcu   dei conucnientius  quam  De«mfibipoIIiccri  propitium  Pi- 

tre,  vbiChriftusfraterac  propitiatoragnofcitur^quam  omnia 

Jxraac  profpera  fecure  ab  co  expeftarccuius  incnarrabiliser- 

Eom.  8.JJ.     ga  nos  diledio  eo  progrefla  eft  vt  proprio  Filio  no  peperceric 

quin  pro  nobis  ipfum  traderet?quam  in  certa  expedacione  fa- 

lutis&  vit^2Bterne  acquicfccre,vbiChriftus  aPatre  datus  cogi- 

^'tm  aryoga-  tatur,in  quo  tales  the/auri  funt  abfconditi  ?  Hie  nobis  maauin 

if:^r5r;7rri!/«»7-iniiciunt,&ilIamfiduciiecenitudinem  arrogantia  &  praefum- 

ptione Moncar^ p^iQj^Q  non  carcrc  clamant.At,vc  nihil  denobis,  ita  omnia  de 

!!!,■.  Z^"^^"/!^  ^^^  prxfumenda  funt.nec  alia  ratione  vana  eloria  fpoliamur 

Tnirant.  nifi  vc  luDomino  diicam*gloriari.Qu,idvlcra?Percurre,forUi- 

/ime  Rex,omnes  noftrae  cauf^  partcsj&quouis  fcelcratoru  ho- 

hiinum  gcnere  nequioresnosexiftima,  nifiplanecopetiasjin 

hocnoslsborare,&probrisaffici,quiafpem  reponimusinDeo 

,  i.Tim.4.10.    viuo:quia  hanccredimuse/Te  vitasBternam.no/Tcvnum  verum 

Dcum,  &  qucm  ille  mifit  lefum  Chriftum.Proprer  hanc  fpem, 

lohan.i^.j.     alij  noftriim  vinculis  conftringuntur,alij  virgis  cxduturjalij  ia 

%A  cenformtta-  Iud\brium  circunducu'.ur,alij profcribuntur,aIij  f^ui/rimetor- 

Tf   cc  efixctim  quentar,alij  fueaelabuntur:  omncsrerum  an^uftia  premimur, 

Chrtto,  cuiff  J     .  -*.    t-.,       ,  1     Vfv-    1      ^  ^  -     1-       •/- 

confrmis  fu'.  ^'"'^  exccrationib.  deuowemurjmaledictislaceramur.indignif- 

truce.  /imis  modis  cra^amur.  Intircrc  iam  in  aduerfariosnoftrosfde 

^ohofiii*  ve-  ordine  facrificoru  loquorjquorunutu&arbitrio  ali/nobifcum 

Titat,it»genio.  in im iciti 3s  exercent}&  mecu  paulifpcr  reputa  quo  ftudtofera- 

£/"  t^T  '  '"'■•^^f^  '^eligionem,qusBScripruris  tradita  eft,  qu?q>  inter  o- 

dfptVrfs.  ^ '^^ mncs CoiVare debuerir,facile & fibi &aliis ignorarc.negligere, 

defpicerepermictunt:parumquereferreputat  quid  quifquede 

Deo&  Chriftotcneat.velnon  teneat.modo  imp!icita,vtaiunt, 

fide.fuam  mentera  Eccle/ie  iudicio  fubmictat.nec  valde  afficiu- 

tur  fi  Dei  gloriam  manifeftis  blafphcmiis  pollui  contingar, 

niodo  nequis  aduerfus  fedis  Apoftolics  primatum  &  fand^e 

matris  Ecclefia?  authoritatem  digitum  toUat,  Cur  crgo  tanta 

fa^uitia  &  acerbitate  pro  Miffa,  Purgatorio,  peregrinationibus, 

&  id  genus  nugis  belligerantur,  vt  /ine  eoru  explicatiffima,  vc 

ita  dicam,fidcfaIuamforc  pietafcm  negent,  quumtamenni- 

hil  ecrum  i  vctbo  Dei  efle  probent  l  Ciit?  ni/i  quia  ill is  Deus 

vencec 


A  D    R  E  G  E  M    G  A  L  L, 
ventcr  efl:,culina  religioquibus  fubIaris,non  modo  non  Clirl-» 
ttianos.fed  nehominesquidejufuturos  fe  credunt?  Tametfi  e- 
nim  alij  fplcndide  fe  mgurgiranc ,  alij  tenuib.cruftulis  viditat: 
oranes  tamen  ex  eadcai  viuuat  olla,  qux  (ine  illis  foirhentis  n5 
frigeret  modo-  fed  penitu?,  conglaciarer.  Ideo  vt  quifque  eorii 
pro  ventre  eft  maxime  folicirus,  ira  pro  fua  fide  deprchendiruc 
bcllaior  acerrimus.  Denique  huc  ad  vnum  omnes  iHCumbunr, 
vel  vtregnumitKolume,vel  vtventrem  confertumrctineant: 
nemo  velmyinimam  fynceri  zeli  dat  fign  ficarionem. 
Nec  fic  tamen  delinunt  dodrinam  noftr^m  ince0ere,&  quib.  irjiipetrataati' 
poflunt  nomimbus  crirainari  &  infamaie ,  quo  vel  inuifam  vel    'l''!''*' j  v 
fufpedam  reddant.  Nouam  appellant &  nuper  natam,dub!.am  ^g^j^   ^ijy^. 
cfle  &  inccrram  cauilJantur:rogant  quibysconfirmata  C\t  mira-  ftianx  reUgaa' 
culis  ;  quzerunt  an  fic  ;5equum  vf  concra  toc  fani^^orum  Patrmr»  nis   otlumniM 
confenfum ,  &  veruftiffimam  confuetudinem  obrineat;  vrgent  reu9cat,<^uilrus 
vtfchifmaticamcflefaceamur.quje  co^itra  Ecc'e{iam  pr^liuna-^^/^JJ'^"*    ^^' 
moucat:  vel  Eccle/iAm  multis  feculisintermertuam  fuilfcqui- 
bus  niliil  cale  auditum  fuit.  Poftremo  nihil  opus  cffe  aiut  nuii- 
cisargumentis:  qualis  enim  fit  iudicari  a  fiU(5libus  poile:vrpote 
quae  tantum  feftarum  accruum,  tot  fcditionum  curbas ,  tantam 
vitiorum  licenti?.m  peperit.Scilicec  perqua  illis  faciie  eft  apud 
credulamimperita  nquG  mulcitudine  defertascaufa?  infultare. 
verum-(i  nobisquoquemuru.r  eflentdicendi  vices,  deferuerct 
profedo  hsec  acrimoniaqua  .^c  in  nosplenisbuccis,  actam  li- 
cencer  quam  impune,  defpjumant.  Principio,  no»aiB  quod  ap-  Fnma  calHjn-^ 
pellanr  ,  Deofunt  vehemcntcr  iniurij ,  cuiiis  facrum  verbum  niaMou^rncjfe 
nouitatis  infimukri  non  mercbacur.  lUis  quidem  nouam  cflTc  doffnndm. 
fninime  dubico  ,  quibv!^  &  Chriftus  nouus  eft ,  &  Euangclium 
nouum:  fed  qui  iUamPauIi  concionem  vetercmefl^e  nouerur, 
lcfum  Chriftummortuum  propter  peccata  noftra,refurrexifl"e  Rom.4  25. 
puoptcr  iuftificationcm  noftram,nihii  apud  nos  deprehendent 
nouum. Quod  diu  incognita  fepulraque  latuit.human^  impie-  *P^"  tneogmp.: 
tatis  criincn  eft^nucquum  Dei  benignitate  nobis  re.dditnr,fal-Y*^"^^'"^"'' 
rem  poftlimini j  iure  fuam  antiquitate  recipere  debebat.E^i;  eo-,     , .   ' 
dem  ignorantiae  fonte  pro  dubia  incerraq;  habet,  hoc  profcdo  i„"ertl^u 
eftquodDominus  per  Prophetam  fuumconqueritur,  Bouem  lefa.i.j,' 
cognouifle  poflefllorem  fuum ,  &  afinum  pr^fepe  dominorum 
ruoram:fc  non  agnofci  a  populo  fuo.  Verum  vtut  in  eius  inccr- 
titudinem  iudant.fi  fua  illis  proprio  fanguine  vitxq-,  difpendio 
obfignanda  eflret,Iiccret  fpeftare  quanti  ab  illis  fiat.Longe  alia 
noftra  fiducia  eft,qusenecmortis  cerrores,nec  ad^eo  ipfum  Dci 
tribunal  formidat. 

Qupd  miraculaa  nobis  poftulanr,  improbe  faciunt.no  enim  f^'^""^^/'*^ 
reces  ahquod  Euangeliurn  cudimus.fed  illud  ipfum  retinemus  "Tcllis^^ejfeTon^ 
cuius  confiraiandiB  vericati  feruiunc  omnia  quse  vnquam  8cfir.matam» 


P  Ri^F  A  TI  O 

CcKtra,  PaffA-  Chriftus  &  Apoftoli  miracula edidefiint.  At  id pr^e nobfsha- 
litm  'wyfiw/A*  [^gn.if^QgularejOiuod  aflidis in  huncvfquediemmiraculis  ftde 
jiAteie,  fuamconfirniarepoftunt.lmopotiusallegunt  miracuia  jqita* 

animum  alioqui  bene  compofiruhbefaftare  queant:  adeo  aut 
^fd  ;7zi>^fK/ijfriuoIa  funt&  ridicula,autvana&  mendacia.  Nec  ramen.etia 
ri4icuiis  (y    fi  vaMe  prodigiofa  effent.contra  Dei veriratem  vlli*ts  momen- 
jnfcndaitUs.     ^^  effe  opoPtebat:()uando8£  nome  Dei  fanftificari  vbiqi&fem- 
per  comienitjfiue  portetis,  fiue  naturali  rerum  ordine.Specio- 
fiorforfan  elfe  fucuspoterat,ni(i  de  fine  vfuque  miraciatorum 
legitimo  Scriptura  nosadmoneref.  Signa  enim  qua?  Apofto- 
lorum  pr^dicationera  feqrjutafunt.in  eius  confirmationem  e- 
Marc.  t6. 2».  dita  fuilfe  docet  Marcus.fic  &  Lucas  Dominu  fermoni  graridC 
Ador.j4  J-     fu^  reduidirte  tcftimonium  narratquu  figna  &  porrenta  fiercc 
l^  .     ^         per  Apoftolorummanus.  Cuifimillinu"!  cftillud  Apoftoli,  Sa- 
*  '    *    lutem  aiinuntiato  Euangelio  fuiffeconfirmataiTijConteftantc 
Domino  fignis  &  portentis  &  variis  virtucibis.Qur  vero  audi- 
lii^gel^  en^n  irWis  Eu2n?,ehj  effe  fignacula,  eanead  diruendaaiEiangelij  fi- 
pdcrji  <^»««»f  t](.niconuerremus?qti3everitati  ranrum  obfignar.d.^  fjnr  de- 
tsitucrtunt.     f^jj^ata  an  mcndaciis  confirmandis  acroir.odabimu?  Proinde 
doftrinam,qu2c  prsecedere  ab  Eu.ingehfta  dicitur ,  priore  loco 
ex.-^min-iri  explorarique  pareft.  qux  fi  probata  fuerit,cum  dc- 
Johsn.7.  18  n->ua  miracuhsiure  confirm.uionem  fumere  deber.Probi  au- 
l\  Bso'.  '       tem  do(ftrincT,authore  Chriftojifih^cnotaeft,finoninhomi- 
num, fed  Dei  glori?m  qu.Trendam  vergir.  [-lanc  quu  dodrin^ 
probarionemChriftusaffciac,pcrperaccn'encur  miraculaquf 
alio  qUam  ad  illuftraridii  vnius  Dei  nomen  tr^hunrur.  Et  me- 
t-:r!T  f.-^tnjia    mJn^ffe  nosdececfua  cfTe  Satan^r  trjiracula,qu:e  tanietfi  pra^fti- 
t.-i.).iiu:a.        gice  funtmagi^  quam  verx  virrurcs,  funt  ramen  ciu%iodi  c^.x 
imprudentes  &  impentos  delud;int.  Magi  &  incataroresmira- 
cuHsfempercIaruerunt.idoIoUrria!^!  ftupenda  niiracula  ahic- 
runt:  qu.-ctamen  nec  Mngorum,ncr  id..IoIatrarum  luperftitio- 
^W;«/  inr,2t,  ncm  nobis  approbant,  Ato;  hoc  oHm  aricre  vulci  limplicita» 
h-:i ^rl,:fy,mti~  tcm  concutiebant  Dou stifta:  q"6d  miraculis  poliercnr.  Idem 
I* g'<>rt.:yati'.r.  ercTonunc  p.oftri«;aducrrnr!'srerpondemus  quod  tuncDonati- 
fti^  Auguftinus,Dominu  conrra  iftos  mirabiharioSjC.iutosnos 
In  Ina.  rraa.  ^_^,^^  rqoum  praxlixir  venruros  pfcudoprophctas,  qui  fignis 
M.nr.  24  24.  mend?cibusvarii'b-,  prodigifsin  erroreiu  eleaos,  fifieri  |)of- 
..  i  htfl  2  9.    fet,inducar.t.EtPau!usadmonuir,Antichrifti^j-egt  um  futurum 
cum  omni  potentia  &  fignis&  prodigiis  mendicibus.  At  hsec 
cb:eP,ioms  dt-  ^inquiunr)miraculanonabidol!s,non  amaleficiis,  noapfeu- 
'"/^''  ^oDrophetisjfedafinftisfiimr.Q-Mfiverononnouerimushac 

2  C0r.ll.i4.  J     "•^  r  i^-       A  II-     /-\1-         /n 

Hie.in  prxf.  «0^  Satana!  .irtem,transfigurare  (e  in  Anpelum  lucis.OIimyE- 

icremia:.     '  ^y ptijfepultum apud fe  leremiam  facnficiis  ahifque  diuinis 

honoribusprofequutifunt.nonnefanftoDeiProphetaadido- 

lolatriaabuteb3mur.?&  tamea  tali  fepulchrivenerationcccti- 

feque- 


ad  regem  gall. 

fequebanmr,vtcarationema  caau  ferpentum  putarent  iuftamE*  quih.mtn^ 
lUius.vnerccdt  m  efTe.  Qui"d  dicendumPmfi  fuifTe  hanc  rempe'r  J^^'"'»  \2cl 
cfaefore-iulHnimamDei  vindiftim,  iis  qui  diledione verita-  ^^^^.rnxtur. 
tis  no  receperunt.mittere  efficaciam  illuiionis,  vt  crcdant  me-  i.ther.z.ii. 
dacio?Miraculaergonobisminime  delunt,  eaq.  certa  necca- 
liiliis  obnoxia.Qu.pautein>lH  pro  fe  obtenduntjmerefuntSa- 
ran.T  ilJufiones.quado  a  veroDei  iui  cultu  ad  vanitacem  popu- 

lum  abducunr.  _  Tertlaealttm' 

Prsterca  calumniose  ncbis  Patres  opponunt  (antiquos  &  ^.j  '^^^^^^^^^ 
melionsadhucCecuIi  (criptores  inteIligo)acfi  eos  habcret  fue  ^^  '     ^^cteres 
impietaris  lufFragatores,  quoruraauthoriratc  fi  dirimendum  fWo^oj»  P^.- 
ceituTJcn  efl*et,nieliorv:<flori3?pars(vtmodeftiffimeetiamlo-^.i(Hj74««r£. 
quar)ad  nos  inclinaret.  Verumquu  mulca  prarcareac  fapien- 
ter  ab  tUis  Patribus  lcripra  finc ,  m  qjjibufda  vero  iis  accidenc 
quod  hominib.  Klet .  ifli  pijfcllicet  filii,  qua  funt  &in£erjj  & 
iud.c:j5:animi  dextericate,eoru  cantum  !apius&  errores  ado- 
rant:quebene  dida  func  vel  non  obferuar,  vel  dir/imulant.vel 
corrupunt.-vcdicas  prorfus  illis  cur^efuilTe,  in  aurolegerefter- 
cora.Tumir.iprobisclarnGribusnosx^bruunt.ceuPKrumcon-^"^^^'^^^"^^^^^ 
remptores  &  aduetf;{rios.  Nos  vero  adeo  illos  non  contemni-  yj„/,Jt'^"-. 
inus.vt  fi  id  pr^fenris  inftituti  effct ,  nuilo  negotio  mihi  hceac 
melio;em  earumparten-i  qu^  hodieancbisdscuntur,  ipforum 
rufifragiis  comprobare.  Sic  tamen  in  eorum  fcripris  verfimur,^f/?'-»-  ^os  in 
vt  femper  meminer)mus,omnia  n-oftra  eflTe.  qu«  nobis  feruiat,  ^^^J^'"^"  J^'^^. 
non  dommentuimos  ;;ucem  vnius  Chfifli,  cui  per  omnia,  fine  ^jgyf-ri, 
excepcione,parendum  (it.  Hunc  dekdum  qui  non  tenet,  nihil  ,.Cor.  j.2r. 
in  reiigione  coftitutum  habebit.  quando  mulra  ignornrur  fan- 
diilliviri:  f^peinrcrfe  conflidanrur,inierdumetiam  fecij  i- 
pfi  pugnaRt.Non  fine  c.iufa{!nquiur)a  Solomone  adm.onemur  p^^^^  ^^^^^ 
netranfgrediamur  anriquos  terminosquos  pofuerunt  parres 
noftri.Ac  non  eade  eft  regulain  agrorulimitibus  &  obedicn-  ^^^tptionUdi- 
liz  fidei.quam  fic  coparatam  efle  oportetvt  obliuifcarur  popu-  i^^io, 
lum  fuum  &  dcmum  parris  fui.Q^od  fi  tantopcre  geftiunt  akkh  Pfal.4j.1i/ 
jppH»,cur  non  Apoftolos  poriu^,c|uam  alios  quofuis,  Parres  in-' 
terpretatur,a  quib.pr^Efcripcos  terminos  nefas  fic  reuellere.^/ic  J^^'j^'  "-yT 
enim  interpretatus  eft  Hieronym^cuius  verba  in  fuos  canones  J^'^.^.  '*p^^,- 
retulerunt.   Quod  fi  eorum,quos  intelligunt,  fixos  volunt  cflcyi^,  fjjf  Tatrn 
tcrminosicur  ipf?,quoties  libet^adeoliccntertranfgrediuntur.?  aduerfarios. ^ 
Ex  Patribus  erant.quorum  alcer  dixit,D^um  noftrum  no  ede-  i.Acatius  m 
te,nequc  bibere:  itaq.  non  habere  opus  calicibus  neque  difcis:  1*-.  "^  "i^'-\^* 
altcr,{acra  aurG  non  qu^rere,  neque  auro  placere  que  auro  no  Jj^JJjj   y^y^  ^\ 
efliuncnr.  Tranfgrediuatur  ergo  limitemquum  in  facristan- jcotf.oa.i^- 
topere  auro,argento,ebore,marmore,lapillis,  fericis  delcftan- 1.  Spiridion 
tunnecriteDeucoIiputantnifi  omnino  exquifitofplendore  trip.hift,lib. 
vei  poti^s  infano  luxu  difflult.  Pater  erat  qui  dixit,ideo  fe  libc  »*^'  *°' 


PRiEFATIO  ^ 

recarnesedere  quo  die  caetcri  abftinebaf,qui3  Chriftianus  eC- 
fe£.  Itaque  finestran/iliunt  quum  diris  animam  deuouent  quxr 
j.Triph.hlft.P^^^^.^^^^K^^'"'^^"^  camemguftauerit.   Patreserancquorum 
Jib.g.cap.i.    vnus  dixit,monachum ,  qui  manibus  fuis  n5  laboretjviolento, 
Aug.  de  ope-  aut /i  luauis  latronijiudicari  arquife:  alter,  no  liccre  monachis 
rc  mon.c.  17.  ex  alieno  viuere,etiamfi  affidui  /int  in  contemplacionibus .  in 
orationibus,in  ftudiis.Et  hunc  ;imirem  traofgref/i  funt,  quum 
otialosacdoliares  monachorumventrcsin  luftris  ac  fornici- 
P  .  ,      .  huscolIocarunrjquiaiienafubftantiafaginarentur.Patererat 
ad  Hie  yerf.  ^"'  ^}^^^  horrendam  cfle  abominarionem ,  videre  depi(fta  vel 
*  Chrifti  vel  fandi  vlliusimaginem  iri  Chriftianorumtemplis. 
Con.  EPeber.  Ncque  id  hominis  vnius  vo<:e  puonunriatum  eft.ied  ab  Bccle- 
€.}6,  {lAaico  etiam  Concilio  dccretu,nc  quod  colitur.in  parietibus 

depingatur.Plurimum  abeft  quin  femtrahosfiaescontinea!:, 
quandononrelmquuQtanguIum  miaginibus  vacuum.  Alius 
5.Amb.  Ii.de  Pater  confuluit  vt  offtcio  humanitatis^crga  mortuas  in  fepul- 
■     '■^•*'^'7'    turadefunftijfinerenwseos  quiefcere.  Hoslimitesperriipunc, 
^.Gelaf.Pap  ^"""^  pcrpetuam  mortuorum  folicitudinem  incutiunt.  Ex  Pa- 
fn  Conc.  Ro.  fribus erat  qui  fubftantiam  panis  &  vini teftatur  i^  Euchariftia 
ira  permanere&  noa  de(irverc,ficut  m^iietin  ChriftoDomino 
fubftatia  &  natura  nomin:s,ianifla  diuina:.  Igitur  inodum  prsc- 
tereunr  qui  fingunc  definere  fubftantiim  panis&  vini  vcrbis 
Domini  recitatiSjVtin  corpus  ac  fanguinem  tranlTubftantietur. 
y.Chryf,  fn  1.  Patres  erant  qui  yt  vniuerfi'  Ecclcfi;^?  vnam  duncaxat  Eucha- 
c.Eph.Calixt  riftiam  exhibcbant.atque  vtindearccbancflagitioios  &  fcelc- 
Papa.  decof  ratos,  itagrauiffime  damnabawt  Gnmes  eos  qui  praefcntes  ei 
'^*  noncommunicarec.  Hosfinesquamproful  fubmouerunt.^quii 

non  templatantum  ,  fed  etiam  priuatas  domos  Miffis  fuis  re- 
plcnt,adeasfpeftandas  quofuisadmittunt,  &eoquemque  li- 
bentius,  quo  largiiis  quiiqite  numerat ,  quarumuis  impuri  fint 
&fcelcfti;adfidemin  Chriftum,&  fidefem  Sacramentoruni 
communionem  innitacnemittem:quinpotiusfuum  opus  pro 
gratia&merico  Chriftivendicant.P-»tres'erant,quoru  vnusab 
8?GeIafCan.  vfu  facrjB  Chtifti  Coensc  in  cocum  fubmouendos  decreuit  qui 
opethaus.  alterius  fpeciei  partic'pationecontenti,ab  alteraabftinebant: 

oe  conf.di.a.     1        r       ■  -    1  1  1     ^i      n  t^ 

Cypr  epift  j  ^''^^^  tortiter  pflgnat,no  denegandum  populo  Chriitiano  Do- 

iib.i.ie  lapC.  ^^^^  ^^^  fanguincm,  pro  cuius  cofeffione  fanguinem  fuum  ef- 

fundere  iubetur.  Hos  quoqueterminosfuftuleruncquumin- 

uiolabili  lege  idipfnm  lufllerunt  quod  ille  cxcommunicatione 

^.Aog.  lib.2.  puniebtt,hic  valida  ratione  improbabat.Pater  erat  qui  tcmeri 

<Ie  pccc.mer.  tate  efle  afteruit,  de  re  obfcura  in  vtrauis  parrem  definire  fine 

c.vlt.  claris  atque  euidentibus  Scriptur^e  teftimoniis.  Hunc terminft 

obliti  funt  quum  tot  coftitutiones,  toi  Ganones,  tot  magiftra- 

10.  Apollon.  les  detcrminationes  fine  vllo  Dei  verbo  ftatuerunt.  Pater  erae 

de  quo.Eccl.  (j^j  Motano  intexaliw  hserefcs  cxprobrauit  quod  primus  ieiu- 

niorunfs 


AD   REGEM   GALI. 
aioiSIegesirapofuiflet.Hunc  quoque  reiminulogeexceflfere  Wftlir.c.k- 
quuieiuniaftriftiffimislcgib.  raaxerut.  Parererac  qui  negauic  ":   ?^S^."l* 
Ecctcfise  miailiris  interdtcendu  coniugiu.  caftitatempronun- j"f^g  * 
ciauic,cum  propria  vxore  concubitum.Sc  Patres  eracic  qui  eius 
autlioricati^ircnferunt.  His  finibusegrefii  funt  quum  fuis  fa- 
ciiftciis  coelibjicum  feuere  indixerunt.Patererat  qui  ccnfuit  v-  n  Cypt.  epK 
tiurn  Chriftum  audiendum  efie,de  quo  didum  fitjfpfum  audi-  ^-l*®-*» 
rernec  relpicietiduquid  aiijantenos  autdixeriiu  autfecerinr, 
iJed  quid(qui  primus  oniniueft)Chriftuspr2eceperit.  Huncfi- 
nem  meque  fibi ipf?  pra?llituuc,  neque  aliis prieftitucum  habere 
pcrmittunCjdumquoruis  pociu>  &  fibi  Scaliismagiftros  quarn 
Chriftum  prseficiunc.  Pacerera^  quiconcendic  Ecclefiam  non  ij.  Au^.  c.i. 
debere  fe  Ghrifto  pr3?ponere,quia  ille  seper  veracicer  iudicet:  cont.Grefco. 
Ecclefiaftici  aucem  iudices,ficut  homines,pIerunque  falbncur.  gr^nimatic. 
Hoceciamfineperrupro,  aflerereno  dubicanctotamScriptu-      x^   ^  ,    , 

,        .        V  V  r-       I    r  1  •      •  J-^  n  I4.Dcrchola 

rx  authoncate  ab  Eccieiiae  aibitrio  pendere.  Patres  omncs  v-  ^^^-j  Jq^q^ 
no  pedore execrati  funt  &  vao  ore  dereftati.faniaumDei  ver-  iudicium.  Vi 
bum  fophiftarum  argutiis  contaminari  &  diaiedicorum  rixis  dehuius  ope 
jmpiicari.  An ifti  iis  iimitib.fe  continenc, dii  nihil  aliud  in  tota  '"'s  lib.a.^.  j^ 
vita  moIiuntur,quam  infiniascontencionibus  &  plufquam  fo-  »'^"-*.  &  l'o« 
phift.xis  lurgiis  Scnptur^  hmplicitatem  luuoluere  &  ^'"P^- &  c.y.fc.  &-c 
<iire.?  vtfi  nuncPacresfuicitetur.&huiurmodiiurgadiarte  au-  2«.  28. 19.  & 
diacquam  (pecnlatiuam  theologiam  appellat  ifti»  nihil  minus  li.4c.18.fea:. 
credat  quam  de  Deo  habere  djfputatione.  Verum  lacius  iuftis  *  ^  c. 19. fear. 
fpatiisfefeorationoftra  eflunder>cT,  fi  recefere  vellem  qua  pe-  '•^^'•"•Scc. 
iuIanteriftiPatrumiugum,quoramobferuantes  filijviderivo 
iunt.excutiant.Menfesprofedo  atqueannimedeficerec.  Eta- 
deo  perdica  func  deplorarique  impudecia,  vc  nos  caftigare an-' 
fint  quod  terorinos  antiqaos  f  ranfgredi  non  dubitcmus. 

lam  vero  quod  nos  ad  confuecudinem  vocat  nihil  efficiunt,  §l*^arta  calum 
iniuftifHoie  enim nobifcum  ageretur  fi  confuetudini  cededui»  »^^»Not  confue- 
efiet.  Equidem  G  reda  effent  hominum  iudicia,  confiecudo  a  ^"^'»'"'  ^'««''* 
bonispecefldaeracverumlonge  aliter  f^piufculeagi  contin- ''*'" """  ^^"'' 
git.quodenima  multis  fiericofpedumeft,  confuecudinis  ius 
mox  obtinet.    Atqui  vix  vn(^uam  tara  benc  habuerunt  rcs  hu- 
roan^e  vt  pluribus  phcefent  mejiora.Ergo  expriuatis  multorii 
vitiis  publicus  errv^r  piecunque  faduseft^  velpotiuscomunis 
viciorum  confenfus:  quem  nunc  boni  iili  viri  pro  legecfie  vo- 
lunt.Vident  qui  oculos  h  ibenc ,  non  vnum  mare  milorum  in- 
nndaflc,mulcas  foncicas  peftes inuafifle  orbem,  omnia  in  praf- 
ceps  ruere.-vc  auc  prorfus  res  humansedeplorandf^finc^auccan- 
tis  malis  iniicicda  manus,vel  potius  visafferenda.Ec  ambigituc 
remedjii,non  alia  ratioue  nifi  quia  iampride malis  aflueuimus.  ^^^^^^  »./1 
Sed  locu  fane  habeat  in  hominu  focietate  publicus  error  :  in  g.c.fin.  extr! 
regno  tameDei  fola  ems  ^terna  veticas  audisda&fpedada  cft,  dc  confuct*. 


PR^FATIO 

cui  nuUa  annofum  ferie,  nulla  confuemdine,  nuHa  coiuratfo- 

Icfa.8.  li.     ne  pre  cribipoteft  SicquodamelcftosDeidocebat  lefaias  rfe 

dicerenc  ConfpiraciOjad  onmia  in  quibus  popnlus  diceb^  i  C6 

fpiratio,  hoc  ci\  ,  ne  in  fceleratum  populi  c^-nfenfum  vna  ipfi 

confpirauentjnevetimorera  cius  cin-erent,ac  formidarent:/ed 

potiusvtDomiaum  exercituum  fandjficareBt,  &ipfe  cfletti- 

nioT  eorum  &  pauor.Nunc  itaque,vt  volent,&  preterita  fecula 

&  prsefencia  exenipl.i  nobis  obie<fbent :  fi  Dommutn  excrcituii 

f^ndificauerimus,  non  valde  terrebimur.Siue  enim  in  fiqnifem 

impietatem  multareculaconfcnfermt,  forcis  cO  quivJtionem 

in  tertiam  &  quarra  gencrationem  faciat ;  fiue  totns  umal  or- 

bisin  eandem  nequiciamconfpirecexperimentcrdocait  q.iis 

fit  eorum  exitus  qui  cum  multitudme  dcLnquunt ,  quum  vni- 

,.      ^.  uerfum  hominum  ^enus  diluuio  perdidit,  feruato  Noecmn 

Heb.u.7.       modica  familia  ,  qui  per  luam  vnjus  hdem  toturrt  orbem  con- 

demnarer.  Deninuepraua  confuetudo  non  lecusac  publica 

qu^dameftpei-lisjin  quanon  minus  percunt  qui  m  curbaca- 

Epift.jHb.i  dunt. Adbajc expendcre decebat quod  altcubi  dicirCypaanus, 

iSc  in  cpift  ad  eos  qui  ignoracione  peceantaetfi  no  poffint  omni  k  culp^  exi- 

Iulian.de  hs  t^ej-e^  videri  tamen  poifd  quoquomodo  excufabiles  •.  nblacam 

xet.baptiz.    ^yj^j^  Deibeneficio  veritatem  qui  pernnaciter  relpuunt,niliil 

habere  quodobxendant. 

ci^inu  c.it!um     Dilcmmate  fuo  non  adeo  vehementer  nos premut  ,vt  fateri 

ma^velnosEc-  adigant  vel  Ecclefi;jm  fuilTc  aliquandiu  intermortua ,  vel  nuc 

ctefiam  altqua  cum  Ecclefia  nobislite cfle.    Vixitfaiie  Chri(^iEcclcfia,&  vi- 

'^"* m^fiTere'  ^^^  quadiu  Cluirtus  rcgnabic  ad  dexter am  Patris :  cuius  manu 

T^llunc  ^Ecde  fuftinctur.cuius  pr^efidiodefcnditur,  cuius  virtnte  fua  incolu- 

fia    intendere  miratcm  retinet.P.^-^ftabitcnim  illc  indubiequodfemel  recc- 

ittem.  pit,fe  aftuturu  fuis  vfque  ad  confummaci-nem  leculi.  Aduer- 

Mat.tS.  lo.    1^5  g^m  nulla  nunc  nobis  pugna  cft:  fiquidem  Deum  vnum  & 

Chriftum  Dominum  voo  cQnfenfu ,  cum  omni  fiieliu  popu- 

lojcolimus  &  adoramus,qualiter  fempec  ab  omnibus  piis  ado- 

ratus  eft.  Sed  non  parum  a  vero  ipfi  aberranc ,  dum  Ecclefiam 

nonagnofcuncQifiquampr.^fentioculo  cernant,&  esmiisfi- 

Vn^lex  para-  nibus  circunfcribcre  coisacur  quibus  minime  inclufa  eft.In  his> 

/o^tfwwT^/^icardinibuscofitrouerfia  noftravertitur:  primuquodEccIefias 

jiarum  tn  no-  fonna  fempcr  apparere&:  fpedjbilem  efle  contendunc:  dein- 

T^ineEcclefi^.  dequodformam  ipfam  Jn  fede  RomaniE  Ecclefi.^  &Pr5fuIum 

fuorum  ordine  conftituunt.  Nos  contra  aftcrimus,&  Ecclefia 

Prtorti     refii'  nuji>  jpparente  forma  conftare  pofle  ,  nee  forma  externo  illo 

''^^*"*  fplendore,  qucm  ftulte  admirancux,  fed  longe  alii  nota  conci- 

ncriruempe  puraverbi  Dei  pracdicicione  ,&  legitima  Sacra- 

rnentorum  adminiftratione.Freraunt  nifi  Ecclefia  digito  fem~ 

f.Rfg.  j9.i1.per  oftendatur.Sedquamfepein  populo  ludacorumficdefor- 

mari  cotigic  vs  nulla  fpecies  emincret?  quam  pmamus  farma 

refplen-o 


At)   REGEM    GALL. 

refplendui{re,quum  Helias  rolumfe  reliftum  c!epIorarct?qua- 

diuabaduentu  Chrilli  deformis  latuit/quocies  ab  eotempore 

bellis,redicionibus,herefibus  ficoppreflaeft  vtnulla  pacteful- 

gcreiPAfi  /i  eoccmporc  vixifl'ent,credidiflcnt  vllamcfle  Ecclc- 

iiam?rcd  Audijjic  Heliasraluacflereptem  millia  viiorum  cjui 

non  curuauerinr  gLUU  coram  Baal  Nec  dubium  nobis  efle  de- 

oec  quin  femper  m  terris  reguauerit  Chrjflus  ex  q^  c^elum  a- 

lcendic.  notabilem  vero  aliquam  formam  i'i  tum  pij  oculis  re- 

qui/iiflentjnonne  protinys  concidiflent  animis?  EEfjne  idiam 

(ummi  vicij  ioco  m  fuo  (eculo  ducebatHilarius,qu6d  ftulca  E- 

pifcopalisdignitatisadmiratione  occupaci,  latentefub  eaiar- 

uaexitialemler«am  non  animaduerterent.  /ic  enmiloquifur, 

Vnummoneojcauecc  Antichrithim.  maleenim  vosparietfi  a-  ^^"-.''^  Aa- 

moi  ccpit;  male  Ecclefiam  Dci  in  tedis  ^edificiifqs  venerami- 

jii:  male  fub  iisPacisnomeingeritis.  Anne  ambiguu  eftiaiis 

Antichriftum  cflTe  fcfl^urujn?  Monccsnuhi,&  fylu:^,  &lacus,  8c 

carceres,  &voraginesrun,c  cutiores.  in  iiseni(n  Propliet^  auc 

magentes  autd,emcrli  prophetabat.  Quid  iutehodic  in  cornu 

tisfuis  Epifcopiimundus  veneratur,Diri  qtjoniam  fandos  effc 

religionisprsBlules  autumat  quoscelcbnb'  vrbibus  videc  pr^- 

fidere?ApageIis  ergotam  ftupidam  xftimatijne.  Quin  potius 

permittajnus  hoc  Domino :  vt  quando  ipfe  folus  nouit  quifuf  2.Tim.t.j5u 

lint,interduni  etiam  EcclefisE  fuafexteriorem  notitiam  ab  ho- 

minu  afpedu  aivferat.Eft,fa;teor,horribilis  illa  Dei  vindida  fu- 

per  terrana,(ed  li  ica  meretur  hominuin  impiet3s,cur  iufta?  Dei 

vltioni  oblifterc  nitimur?  Sic  anteadis  feculis  Dominus  homi- 

nura  ingraticM.dine  vltys  eft.nam  quia  verirati  fua;  obedirc  no- 

luerantj&Iucem  fuim  extlnxerant,eos  exc:Ecatos  fcnfu,&ab- 

furdis  medaciis  ludi,&  ^Uis  tenebris  immergi  pafliis  eft,vt  nul 

la  verx  Ecclefia?  facies  extaret.interim  tamen  fuos  &  difpsrfas 

&  delitefcentes  in  mediis  erroribus  &  tenebris  ab  exitio  ferua- 

uic.Nec  miru:didicitenim  feruare  &  in  ipfa  cofufioneBabylo- 

B4S  &flamfpafornacisardentis.    Q^od  autem  forma  Ecclefisc  ^oHeriorufa. 

nelcio  qua  vana  pompa  cenfcri  voluc,  id  quam  penculofum  fic  '^'*'»5'/»»» »"*/«- 

paucis  indicabo  magis  quam  cnarrabo,ne  oratione  in  immen- 

f«m  extraham.Pontifex,inquiunc,quifedem  Apoftolicam  te- 

net,&qui  ab  eo  anriftites  funt  irkundi  &  confecr atf, infulis  mo 

d^ &lituis infigniti  fint.Ecclefi-m  reprsefentat,  & pro  Ecclefia 

haberi  debent.  ideo  nec  errare  poflrunt.  Qujfic^quia-paftores  Exod.j?.^ 

funt  Ecclefix,  &  confecraciDomino.Et  AaroncsEteriquepras- 

fefti  Ifriel  n6nne  p3ftorcserani?Aaronver6&  filij  eiusia  Sa- 

cerdotes  defignati errauerut  tamen,quum  vituluni  fabricaue- 

runt.  Curfecuadum  hancracionemEccIefiam  non  repr^fen-    o^,    -    • 

taflentquadringentiilliProphctajqui  AchabmentiebaturfAf  '    *"  •*  * 

Ecclefia  ftab^t  a  pa^tibi^s  Micha,  folius  quidem  &  conte»?ipri- 


P  R  i£  F  A  T  I  O 

lefem.ig.  1?.  bilisjfed  excuius  ore  vcriim  egredicbatur.  Monne  &  nomcn  k 

faciem  Ercle/ia?  pvx  fe  fcrebant  Prophetje  ,  quum  vno  impeta 

aducrrusleremiaminiinrgerent,  &;minaccsiadarenr  fierinon 

pofle  vt  perirct  LexaSacerdote,confiIium  a  fapiencejverbum 

Icrcm.4.9.     a  Propheta.?Aduerfus  totam  Prophetarum  nationem  foius  le- 

remias  mittitur ,  qui  a  Domino  denuntiet  fore  vt  Lex  pereat  i 

loh.  12.10.      Sacerdote,con(ihumaSapienre,verbumaPropheta.Nonneta 

hs  fplendor  refulgebat  in  eo  confiho  quod  Pontifices,Scribx  & 

Pharif^i  collegeruntjeonfiha  dc  interficied©  Chrifto  capcatu- 

li?  Eant  nuiKr,&  m  externa larua  hiBreant,vt  Chriftfi  &  omnes 

Dei  Prophetasfacia«r,rchifmaticos :  Satanae  rurfum  miniftros 

Sc'to  dilemate  ^^c'^"'  Spiritus  fanfti  organa.Quod  fi  ex  animo  loquutur,re- 

tx  fua  auxem  fpondeant  mihi  bona  fide.vbinam  gentium  aclocoruBi  Eccle- 

hypothefi ,  ar.  fiam  reiidcre  exiftimeotex  quo  Bafilienfij.  Cocilij  decreco  de- 

gmtur  clerica-  iedus&  abdicatus  eft  Pontificatu  Eugenius ,  fubrogato  in  eius 

hiordo  Tafi-  jocum  Amedajo?  Negare,vel  fi  rumpatur,  neqiieun^t,  Conciliii 

EcdefiT^  nec  4"''*"^'^f»i  ^^  extemos  ritus  accinctjfuiflfe  legitimum,nec  ab  vno 

hibere  a  fua  f^ntum  Pontifice,fed  a  duobus  indtftii.  Damnatus  eft  illic  Eu- 

parte  Etclefia.  gcnius  fch^rmatiSjrebellionis^percinaciiB^cum  toto  Cardinaliii 

&  Epifcoporum  grcge  qui  cum  eo  ConciliJ  diflolationem  ad- 

moliti  eranr.Poftea  tanien  Principu  fauorc  fubleuatusjfaluumi 

Potificatum  recepit.IIIa  Amedaji  eledi^  generalis  &  iacrofan- 

d^Synodi  authoritaterite  perada,  infumu  abiit:  nifiquodi- 

\>k  galero  Cardfnahtio,ceu  c anis  latrans  mieda  ofFa,placatus 

eft.  Ex  ilioram  harreticorum  rebcllium  ac  pertinaciu  gremio 

prodiit  quicquid  poftea  Paparum,Cardinalium,Epifcoporum, 

Abbatum,presby£erorumfuii:.Hk  deprehenfihaereanc  necefTc 

cft.Vcram  enim  in  parteEcdefia:  nomeconferent.^negabuntne 

Concilium  geTjeraie  fjiflfejcuinihil  ad  exceri&rcmmaieftacein 

deerat?  nempequod  duobus  diplomatibusfolcnniterindidu, 

prv^fidenteRoman^fedislegatocoflfccratum,rerumomniuni 

ordinc  bene  compofitum>eadem  femper  dignitaiead  extremu 

perfeuerauit.  Fatebuntur  fchifmaticum  Eugenium  cu  tot a  fua 

cohorteja  qua  omnes  fandificati  funt? Aut  igitur  Ecclefia?  for- 

mamaliter  definiant :  aotquotquotfunt,  habebunturanobis 

fchifmatici ,  qui  fcientes  volentes  abhasreticisordmatifunt. 

Ecckfia  forwa  Quod  finunquam  antea  compertum  fuiflfet ,  externis  pompis 

«0«  pendet  ab  no  aliigari  Ecciefiam  ,  ipfi  prolixo  documcnto  nobis  efle  pof- 

externt  Jjfien-  ^^^^^  ^^j  ^^l^  fpcciofo  illo  Ecclefi3B  titulo  tandiu  fe  orbi  fuper- 

'"^'**  ciliose  venditarut ,  quum  tame  e/rent  cxitiales  Ecclefiic  peftes.. 

De  morib.non  loquor ,  &  tragicis illis  facinoribus  quibus  fca- 

ret  totaeotum  vita;  quado  Pharifeos fe  effe  aiunt,  qui  fint  au- 

diendi  non  iinitandi.ipfara,  ipfam  doftrina,cui  id  deberi  aiunt 

quod  func  Ecclefia,  exitialem  animarum  carniftcinam ,  facem> 

vuin3ra»&  cxcidiumEcclefias  cffc  non  obfcure  cognofces,  fi  le- 

gcndis 


AD    REGEM    GALL 

gendisni/Qrisaiiquantum  aefjtuidecidas.     ^       .  ■  Sextk  cjumr^ 

Poitrenio  non  f.iris  candidefaciuacquum  fnuidiose  c6me-  nia  ,  Eunrieik 
moranc  cjuancas  tutbas,tUiiiultus,contentiones  fecuni  traxent  doarmi  eau- 
noftra;(!iod.inaepr3:dicatjo,&q!>ios  nuncin  mukis  ftuclusfe-  f»m tjft tumul^ 
rar.naui  iiorum  maloruculpa  indigne  m  ipfam  deriuatur,quje  ^^^J^^J^  '^*" 
inSatanjemilitiatorqucri  dcbuerar.  (ifthicdiuini  verbi  qui-  *  , 

dam  qua(i  geniuSjVtnunquam  emetgat,  quieto  ac  dormienfe  'P arahgifmHe 
Satana.hasc  certiffima  &  m  primis  fidclis  nota,  qua  dilcernirur  non  caujkvt 
a  mendicibus  dodrinis^qu^  fe  facile  produnt  du  ^quis  omniu  '''^^f*- 
auribusrecipiuntur,&a  munde  plaudcnteaudmntur.Sicfecu-  ^^^  ^^^  ^^.^ 
lis  ahquot.quibusprofundis  tcnebiis  rubmerfi  fuerut  omnii,^^*'^^^^  ^\'^^ 
huic  niuudi  d  mino  eunfti  fere  mortales  ludus  eranc  ac  iocus,  ,t^rU    exorta 
nec  fecus  ac  Sardanapalus  aliquis  in  alca  pace  defidcbat  ac  de  funt,  vndt  at, 
iiciaba^ur.  quid  enimaliudqua  rififlet  acIu/ifTet^tranquilla  ac  calnmmamt^^ 
pacata  regni  polTerfione?  At  vero  vbi  luxefupernis  affulges  te-  j|"^*"  ^^f^''^". 
nebras  eius  aliquantum  diicuffit,vbi  fortis  ille  regnu  eius  tur.-    ** 
bauit  ac  percuiit,  tum  vero  folitum  fuum  torporem  excutere 
caepif,&:  armacorripcre.Ert  primum  quidemhominum  manus 
cocitauit.quibus  illucefcentem  veritatera  violenter  opprfme- 
rer.  |)er  quas  vbi  nihil  profedum  eft,ad  infidias  fe  couertit.-dif 
iidia&dogmatu  contcntioncs  per  Catabapciftas  fuos&  alia 
nebulonum  portenta  cxcitauit,quibus  ca  obfcuraret ,  tandem 
&  cxtingueret.  Etnttncvtraq;  machinaipfamtentareperfeue- 
rat.fiquidem  &  verum  iliud  (emen  vi  ac  manu  hominuai  euel- 
lcreconatur,  & fuis  zizaniisf quantum  i»  fe  eftj  nititur  occare, 
necrefcat,  &  frudu  reddat.ldtamenipfumfruftra,  fi  monito- 
TcmDominumaudimus  qui&eiusartesmulto  ante  nobis  a- 
peruit,ne  incautos  deprehenderet:&  cotra  omnes  eitis  machi-  ^^/|,  ^  '-jeter^ 
nasjfatisfirmispraefidiis  armauit.CsEteru,inipfura  Dei  verbu  hunc ejji cxtH-: 
muidiamconferre,aut  feditionu.quas  improbi  &  rebelles.aut  "ia^vtexTr» 
/e<aarum,quas  impoftores  cotra  excitant ;  quanta  eft  maligni-  pi^^f^frum  o- 
tas?  Nouum  tamc  exemplum  non  eft.lnterrogabatur  ELas  an-  ^"^fl^^orum  , 
non  isefletqrii  turbabat  IfraeI?Chriftus  feditiofus  ludafis  erat:  Irnpii!^ c^Mtl 
Apoftolis  crimcimpingebaturcommotionispopulans.  Qtnd  reiitetl mhiu 
aliud aguRt  qui  hodie  omnes  turbas ,  tumultus ,  contentiones  que nob  hic 
qux in nos ebulliunt,  nobis  imputant?Taiibus  aitcm  quid re- /"'/T' °%'?"'"^ 
fpondendu  /it.dooiit  nos  Eli3S,nos  no  effe  qui  vel  errores  fpar  "'^^  'Z>"A'^«« 
gimusjve!  tumultus  comouemus :  fed  eos ipfos  qui  Dei  virtu-  teaHmni^fLl 
ci  obludantur.  Verum  vtillud  vnum  ad  retundendam  eorum  rit. 
temeritatem  fatixcft:ita  rurfum  alioru  imbecillitati  occurren-  i.Reg.i8.i|, 
dum,quos  calibus  offendiculis  coramoueri,ac  perturbatos  va- 
cillarenoiirarocotingit.llli  verone  hacperturbatione  laba- 
fcantjic  de  gradu  deiiciatur.fciaRc  eadem  experros  efle  fuo  fe- 
culo  ApoftoI©s,qua»  nunc  vfu  nobis  vcniut.Erat  indo^i  &  iri-  i.Pet. 3.1^. 
ilabiics.qui  ad  fuam  ipfoium  pernicie  depr?uaret  qua?  a  Pau- 


P  R  i£  F  A  T  I  O 

RQm.tf.i.c.ij;  lo  dida  funtjqui  <juu  audiebat  abudaflc  peccatu  vt  gratia  cxfi- 

darer.ftatim  ingcrcbat,Mancbimu$  in  peccato,vt  gratia  abun- 

det.Quum  audicbant  fidelcs  non  efle  fub  LegCjprotmus  ccci- 

nebant,  Peccabimusjquia  non  rumusfubLegejfcd  (ubgratia. 

Philip.i.ij.     Erant,qu!  illum  ma!i  fuaforem  arguebanr.Subintrabant  multi 

pfeudoapoftoli,qui  diruerent  Ecclefias quas ipfe  ajdificauci ar. 

Q^iidam  perinuidiam  &coni:entionem,necfincereEwangeiiu 

prasdicabantjmalitioseetiam  cogitantes  lepreffuram  fufcirare 

vinculii  eius. Alicubi  non  multus  erat  fiuangeiij  profedws.O 

mnes  qux  fua  ei-antjqu2Erebat,n6  qux  lefu  Clirifti. Alij  rerroi 

liim  abibantjcanesad  vomicum,&  fuesad  volutabruluti.  Ple- 

liquelibenatem  Spiritusrapicbjintad  licentiam  carnis.  Inu- 

iiuabant  itfc  multi  fiatresja  quibus  deinde  pijs  imminebar  pe- 

Hoyum  a^itm  ricula.  Incer  ipfos  fracres  varise  concertationes  iHlcit.ibanrur. 

pyudtntia    ^T  Qnid  luc  Apoftolis agendum  erar?an  non  vel  atl  tempus  (]i'fi- 

^"'^'"^'^"''V '"mulan^um:  vel  potiusnmittendu  illud  Euaneelium  ac  ciefe- 

tumuluhui  ts-  rcndum  erat,quod  tot  linum  videbaot  cfle  icmin»riu,rotpen- 

fcandalu.  mLu  culorum  materiam,  tot  fcandalorumoccafionem?At  in  huuir- 

iniitanda.       modi  anguftiis  fuccurrebat ,  Cferiftu  cfle  lapidem  offenfionis» 

iuc.i  }4'       lcpetr.im  fcandali,pofitum  in  ruinam&rcfurredionemultx)- 

rum.Scin  fignumcui  contradiceretur.  quafiducia  armati  pcr 

omnia  tumultuumeffcnfionumquc  dikrimina  audader  pro- 

grcdiebantur.  Eadem  &  nos  cogitacione  fuftentari  dccct,  qua- 

i.Cot.%,A6.    3o  hunc  pcrpetuum  Euangclij  genium  efle  teftatur  Paulus,  vt 

fit  odor  motcisiamorreiis  quipereunt.tamctfi  in  huncpotius 

vfum  nobis  deftinatum  erat  vt  odor  eflet  vitae  in  vita  ,  ac  poic- 

tia  Dq\  in  falutem  fidelium.quod  ipfum  nos  quoque  certe  tx- 

periremur,  nifi  noftr»  ingratirudine  corrumperemus  hoc  tam 

iingulare  Dei  bencfrcium,ac  in  exi^ium  noftram  vcrtercmus 

quod  nobis  vnicum  faiuris  prajfidium  efle  debuerat. 

Per9ratio,bent     Std  ad  tc  reucrtor,  6  Rex.  Nihil  te  moueant  vanae illa»  dela- 

uoitntiamcon-  tionesjquibus  tcrrore  tibi  iniicerc  nituotur  noftri  aduerlanjr, 

<:iltans.  ^^^  ^|-^^  l^^^  ^^^^  Euangelio,(fic  cnim  appcllat,)captari  nc 

quv-eri,  nififeditionumopportunitatem,ac  vitiorum  omnium 

Hecfeditionum  impunitatcm.  Ncquc  enim  diuifionis  Deus  nofter  author  eft, 

n*c   vittorum  fedpjcis:  &  FiliusDeino  peccati  miniftcr  eft,qui  venit  ad  dif- 

cuiparoeo  aut  foiuenda  opcra  diaboli.  Et  nos  taliumcupidicatum  immerito 

^* 'i'*fi"^"'  accufamur,quarum  ne  minimam  quidem  fufpicionem  vnqu.i 

*^cms  fidi-   dedimus.Scilicct  nos  regnorum  inucrfioncm  meditamur:quo- 

iieji"^imtt^.      'uni  nwlla  vnquam  fadiofa  vox  audita eftj&  vira fempcr  quie- 

ta  fimplexque  cognita  fuit,  quum  fub  te  viueremus;&  qui  nflc 

ctiam  domo  profugijtibi  tame  rcgnoq;  tuo  faufta  omnia  pre- 

cari  non  dcfinimus.Scilicet  nos  impunicam  vitiorum  petutan- 

tiamaucupamur,  quorumiiimoribus  etfi  multa  reprchendt 

i)ofllinr,  nihil  tamcn  taota  infulutione  dignwm.ncc  ti  infoeli- 

citer 


AD    REGEM    GALL 
«rtcr  (fratia  D«i)iB  Eujngelio  p|-ofecifnus  qufn  iflis  obcre^a»' 
toiibus  viianoftrajCalHtacisibenioniraciSjmifeticordi^e.contf-' 
hcnti2e,patientia;,modeftiaf,  &  vircutis  cuiufuis  exemplum  efle  trni  'beieulis'^ 
|^)oflic.  NosfaneDeumfincere  timercrSrcolere  reipfa  palim  »-«   ejfe  cujr^ 
clt^quandotum  vita  tummorce  noftranomenciusiandtificari  »»«*?:?' /«»«^0 
petimus,  &  ipfa  inuidia  coadacft  quibufdamnoftriim  innb- 
ccntia?  fc  ciuilisintegdtatis  tcftimonium  dare:in  quibus  id  v- 
num  mortc  pkftcbttur  quod  fingulariin  iaudc  potieridii  erat.  JinahAptifl^.^i 
Qupd  fiqui  fub  praEtextuEuangelijruraultuanturCquales  ht- uyertinos ^k^ 
^enus  aUquos  in  regno  fuo  fuilTc  non  C'>mper£umeft)(iqui  vi-P^''^^"^'^^^^' 
ti©rum  fuorumlicentia»,libertacemgfari.^Dei  pr^etexunr^qwa  "*"***' 
lespermnIrosnoui)func  leges  &IcguiTip(ienx,quibusprome- 
ritis  grauitercberceanturrmodo  ncinterim  EuangcliuraDe! 
ob  fceleftorum  hominum  nequiciam  male  audiat.Habes,Rcx,  Uebt  dduerfki 
facismultis  expofiram  caluinniacorum  virulentam  iniquica- /''«^'^'•#/«*" 
tcm  ,  BC  in  corum  dclatioiy^s  vltra  modum  credulaaure  pro-  ""  /^**/^*''^ 
pendeas.verc^reciam  ne  nimismultisrquando  haeciam  pr^efa- „-^''^y^*"^ 
tio  ad  iuft^e  pehe  apologi^  raodumaccedit.qua  n«ndefen/io-  hereni  de^bei» 
iicm  texcrCjfed  duntaxat,ad  ipfam  caufa;  adionem  audiendam 
animum  cuum  prafmollire  ftudui,  auerfum quidem  nunc  &  a-  ^. . 

licnatum  a  nobis,  addo  etiam  inflaram^tum:  fed  cuius gratiani  ^^ 

recolligcrc nos  poiTe  confidimus.ft  hancnoftram  confcffio- 
hem  ,  quam  prbdefenfionfeapud  tuammaicftatem  efte  volu- 
mus.placidus  compofitufque  femel  lcgeris.  Sin  vero  itaaures  $^gdfi  hcth- 
tuas  occuplnt  malcuolorum  fufurri,  vtnuUus  fit  reis  pro  fc  ^i-fiat,  patientiA 
cendi  locus:  importunse  vcro  illa? fm!2e,te  conniuente,  femper  ««^»  t^ ofm, 
vinculis,flagris,equuIcis,fcdionibus,  incediis  feuiant^nos  qui-  ^f^f^»*  ciftt- 
dem,  velut  oues  maditioai  dcftinatae,  ad  exfremaquxque  re*  l"'"  f?*''' •*/'.' 
dfgemur:fic  tamen,  vt  m  patiefttia  noftra  poffideamus  animasp^,^<,^^,4;„  ^ 
noftras,&  manum  Domini  fortem  expcftemus :  qux  indubie  iudiciumi 
tempore  aderit,  &  fefe  arraata  exerettum  ad  pauperes  ex  afHi- 
«ftionc  eruendosjtum  ctiamad  vindicados,qui  tanta fccuritate 
iiuncexultant,  cbhtemptores.DominusRexrcgum ,  thronum 
tuum  iuftitia  ftabiliar,  &roIiam  tuum  a:quitare,llluftrirfi. 
tne  Rex.Bafile;e,Calertd.Augufti,Anno  Domint  mii- 
Icfimo  quingcntefimo  trigefimo 
fextOi 


ADMONITIO     AD 

L  ECTO  R£  M. 

r<£  huiHi  operU  renouatA  editioni  nuncprima  accef- 
ferunt,  vt  TheologiA  CHndidnterujludia  iuuaretur» 
paucls  dejignddaputauimu6ytu  ne  effcio  nofiro  deef- 
fe  videremur,  tu  vt  adipsa  Infittutionis  traBatione 
coparaticr  accedere poffes.  Primum  igitur pr^jixa  eB 
.  proxinn f&qttens  Methodm  ^  dijpofiiiofeu  totius 

perts     rgumen^  ^^  ^^^,^»  authortsfcopum  ^  mente  aperit^tdque  ex 
^ajp'Oleuiano,qt4i  antt  aliquot  annos huita  Infiitutionls  epito?nen 
edidit.Sequutur  centum  Aphorifmi,quatuor  librorumfummd  ^  fe- 
rie  breuiter  copleclentes  ^ex  tabuUsGulielmi  Launai  inAnglia  excufis 
coUecit.  Deinde  in  quatuorlibros  argumetaprAcipUACapitupartes  a- 
nalytic&:AnnotationesperpetUA  infingtdas  fe^iones.partim  ex  labo- 
ribus  NicolaiCoUadonij  (^  Edmudi  Bunnij  (qui  laudabile  opera  in 
hac  Infiitution^  illufirada  iampride  Ecclefi&  Deinauarut)partimex 
Tiofiru  obferuationibua  excerptA,quA  authoris  Methodu,argumentO' 
ru  ordine,  ^  nexum,  ad  ohieBa  aduerfariorurefponfienes,nec  n'6  aC" 
(uratd  omnium  mebrorum  explicatione  (^  finfuperJpicmofiendUt, 
Locifimiles diuerfis  inltbris  Infiituticnts^atit  capitibtn^velfeciiom'' 
hm  interfe  collatifunt  vbique,^  obferuati:  vt  alter  alterifemper  fit 
adiumento.Prdterea  quibtn  in  alils  Qpufculis  eadetra^entura  Cal- 
uino  anmtatum  efi.  ScripturA  facr&  ^  Veterum  tefiimonia,  quA  in 
aliis  editionibu6  aliquot  locudefiderabanturjnuncprimum  margini-^ 
btisfmfque  feHionibtt6  dtligenter  adfcriptafunt.Indices  locerumfcri- 
ptur&,rerum  item  ac  nominumyolim  ab  A.Marlorato  coUeBi,auSiiO' 
res  apparent.T^ta  denique  hAceditio^ionfinefummofauoreDeio- 
mnipotentis,inter ignes  ^gladiosyEcclefi<£,  ac  ReipubltcACeneuenfis 
ceruicibtiSi  menfe  lulioanni  i^9^.vndique  imminenteSiprAclarum 
^  vtile  admodum  optes  ad  pnem  perducenris  ^  ac  fremente  Satana^ 
4ximium  Chrifii  feruum  Caluinum  redtuiuum  ,pro  orthodoxA  fidei 
veritate  fortiter  feliciterqme  pugnmtem  tnducentis ,  caBigatior  gj* 
pri4>ribu4  abfoltitior  exit  in  lucem.Porro,  quam  neceffaria  tibifit  hu. 
im  Infiituttenis  affidua  leHiojquum  ex  argumentorum  ^  rejponfio- 
numferie  fatts  fuperque  cognofcerepofitsjprolixiore  monitione  non  efi 
opt^.Tantum  sddamiquot  Caluino  aduerfartes  Satan  excitauit,qui 
hanc  ChriBianA  Reltgionis  InSiitutionis  innumeris pene  librorum 
latino  (^ peregrino  idiomate  fcriptorum  teUs  adorti  funt ,  tvtferu» 
fue  Domintts  lefus  viBoriarii  trophAa  defixit,  Id  vnumfuperefi,  vt 
quam  tibiyLeHor.typographtts  nofieryvir  de  tuisfiudiis  bene  merittu, 
pr&fiitit  operam  (^  indufiriam^  Aqui  bonique  confulM,  GeneuA,  Ka^ 
kndii  Augufifymno  temP^ru  vltimi  itoo, 

INSTI. 


INSTITVTIONIS     C  H  R  I  S  T  I  A- 

NAB      REI.I6ION1S      METHODYS     : 

^  di^ojitio'.  feu,  TottM  operis 
Argumtntum, 

'Copus  «wthoris  in  hacIaftitutioneChriftiani  ^q 
plex  eft.prior,Cognitio  Dei^  qua  adb^atam  im- 
monalitateperueniatur.  AJtera,  noftri,adpr!ore 
jlladeftinata.Ad  huc  fcopum  vcnos  deducachac 
forma  vtiturmempe  proponit  fibi  prorfusmetho 
dut'a  Symboli  Ap  ^ftoliciiVtpoteomnibusChriftianisfamilia- 
ri(/Tmam.  Prout  enim  Symb^lum  quacuor  coftjit  partibus,qui- 
rum  prima  eft dt  Deo  oacre Jecunda  de  filio, tercii  ,  ale Spiritu 
fzn^,  quarca  de  Bccle/ut :  ka  5c  author  oiunem  fuam  Inftitu- 
tionemjVt  vtcU'^uefcopurapriu$poftturriairequatar,particur 
in  libros  quaruor.quorumprirausprim^e  lymboii  parcijfecun- 
dus  recundaf.tertius  terciaejquartusquarraerefpondcat.  Quod 
figiil.itim  nunctixplic.^ndiun. 

i.  Primus  arciculus  Synibali  Apoftolicteft  de  Deo  patrcjde 
creitione,conferuacio.ic,<5crerum  omniuna  gubernacione.qu^ 
xn  eiusomnipocetia  inclufafunc.SicprimusIiBereft  de  cogni- 
tione  Dei,quaten'is  eft  Creator,conferuator,&  gubernator  re- 
rum  omnium  &  fingularum.  Docer  &  quse  fit  vera  Creacoris 
nocicia,& ia  quem  fiaem  cendat.cap.r.& i.  Hanc non  in  fchola 
difci ,  fed  quemlibet  ab  vtero  eiTe  fibi  eius  magiftrum  ,  cap.  5. 
Tacam  vero  efTe  hominis  prauitatem,  vt  eam  notitiam  partij^j 
infcitia,  partim  malicia  fuffocet  &  corrumpat :  vt  per  eam  nec 
DeunijVt  par  eft,glor]ficet,nec  ad  beaticudmcm  eius  duftu  per 
ueniat.cap.4.Et  quamuis  interiorilk  notitiafubleuetur  caufa 
adieiuante,  obiedo  nimiru  cr&aturaru  fpecuio,in  quo  Dei  vi>- 
tucesconceplariIiceac,neficquidemhomjnemproficere.  Ita- 
que  Deum,quibi]s  familiarius  vulc  innocefcereia  faluce,  fcri- 
pcura  verbi  fui proponere,  vbi  de fcripcura  Sacra.in  hac  fe  pa- 
tefecifle,qu6d  no  folus  Pater.fed  vna  cum  Patre,Filius,  &  Spi- 
ritus  fanftus  fic  ille  Creacor  c^li  &  cerrasiquem  nec  ex  infir»rna 
turalinotiti.T  ob  noftramprauitatem,  ntc  ex  obiefto  pulcher- 
rimo  mtidi  fpeculo  ita  cognofcere  poruimus,vc  a  nobis  glorifi 
earecur.Hacoccafione  cradtc  pacefa6fc(onem  Dei  in  fcriptura: 
ybi  de  vnica  Dei  efsecia  &  tribus  perfonit.  Ne  vero  homo  fpo- 
tancjB  fuae  csecitatis  culpa  in  Deam  conferac  ,„doeet  qualis  ho- 
mo fic  imtio  creattt^.vbi  de  imagine  Dei,de  libero  arbitrio,  & 
primanaturajimegricace  difleritur.Crcattoneita  cxpedica,a(l 
conferunsionsm  &gabernacioncm  rerjmomniaaidefcendic 
tribiKpoftrcmis  capicibus ,  vbi  tradicur  plcniflini^  lo«us  ^ 
Dciprottidenct«. 


si.Qwfaautem  homo  crcaticnis  fure  excidit  per  jjieccitum, 
ad  Chriltum  eft  veniedum.Idco  in  Symbolo  fequitur^f/  in  /e- 
fum  ChriJiumiFilium  etu^  vnigenitun>,8i.c.lti  &  author  nofter  ifl 
Tecudo  Inftitutionis  libro  tradatde  cognitione  Dei,  quatenus 
cft  Rcdemptorin  Chriftoiducitque  homine  ad  Chrifttfm  Me- 
diatore.oftenfo  hominis  lapfu.-vbi  docetdc  peccato  Origina- 
Ji^nec  quicquam  in  ipfo  ciTe  viriu ,  quibus  a  pcccato  &  maledi- 
dionc  mcubcnte  fepofiit  expedire:  «juin  pocius  nil  nifi  dam- 
mbile  exipfo  prodircjaniequarcconciliecur  &  rcnoueturjhec 
vfque  id  caput  fcxtu:  ideo  homini  iq  remecipfo  modis  omnib. 
perdito,n^c  idoneo  fufcipicnd^E  velcogitacionibonac.tjuafibi 
medeatur.aut  Deograta  faciar,  extrafcqu.^rendam  efle  rede- 
ptionemin  Chrifto.Inliiicfinein  Legemdatam,  nonqua^cul- 
ioresfuo.s  in  fe  retinerer,  fcd  ad  Chriflum  manu  ducerec;qua 
pcca/ione  LcgisMoralis  e^poficio  interfeiitur.Huncfub  Lege 
lud^is  vt  falucis  authore  fuifTe  cogniru  ,  pieniiis  vcro  fub  Eua- 
gclio.inquo  mudofuicexhibicus:  hinc  fluitdodrina  dc  fimi- 
Jitudine&differentiavtnufqueTeftamenci.  Veteris  &Noui, 
Legis&Euagciij,Ha:c  vfcjueadci.ji.Indedocetur.  ad  produ- 
cendumplena?faIunsef}'^^um,oportuiffe«ternum  Dei  Filiii 
fieti  hominem  ,  aflunipfiffe  etiamrcipfa  venm  naturamhu- 
nianam  ;  item  quomodo  dtia  nacurje  vna  cfliciant  pcrfonam 
demonftratur.Deftjnatum  ad  plenam  faluieni  meritoipfius  & 
efficacii^,efle©fHcium  Chrifti  S.acerdotiile,Regium,&Prophe- 
ticum,  Dcinde  quomodo  officio  ^uo  fit  pet  fun(Sus,  feu  reipfa 
Kedempcorisparrcs  UTipieueric,  vbiarticuli  de  Chrifti  mc^rte, 
^efurred:ione,afcenru  in  c^Ium  exponutur.  Poftrcmoeuincir, 
Jifcdc  &  propiie  dici.Chriftum  nobis  effc  piomcritum  gratiani 
pei&falutcm. 

111.  Quandiu  Chriftusa  nobis  feparatuscft  jnihilnobis, 
prodeft.Qliamobremeiinferino  oporcet,vr  palmites  viti.Id- 
co  poft  dbddna  4e  Chrifto ,  in  tercia  Symboli  partc  fequitur, 
^redo  inSpir.itum  fan£ium:  vcpotc  quieft  vinculu  vnionis  inter 
jnos&  Chriftu.Ita&auchornofterlibro  terciodeSpiritufan- 
^o  tradacquinos  Chrifto  vnit:&  per  co/equens,  Defide,qu3 
Chriflum  ampleftimur  cum  duplici  beneficio,ncmpegratuita 
iu{iitia,quam  nobis  imputat,  &  regenerationc ,  quam  in  nobi* 
inchoat,donando  nobis  re/ipifcentiam.Ec  vt  oftedat,  nos  ncu- 
riquam  de  eiufmodi  fidegloriari ,  qus  non  coiiiunftuhabeac 
Audium  r^fipifcentfie.prius  quim  ad  pIcnamtraAatioiiem  iu- 
ftificacionis  defccndar,  de  refipifcetia  &  eius  continua  medita- 
^ioncquam  Chriftus  ftdeapprehenfus  Spiritu  fuO  in  nobis  ge- 
j[ierat,fusedifferitj.4.5.5.7. 8  9.10.  capitibus.  Vndecimodcmu 
^afute,  primum  &  prxcipuum  Chrifti ,  pcr  Spiritum  fanduni 
^pJ^M  cp,^^n<ai  bcac^qum  pcitraftar,ncmpe  luftificationcm, 

vfquC 


/Iqi  ad  cap.to.quod  eft  <ffe  Oratione,qU2  vclur  manu»  cft,<ju^ 
re  ipCi  bona  illa  fruenda  accipir,  qnx  fides  apud  Deum  fibi  ex 
verbo  promi(iionis  nowit  eflfe  repofitt/Quia  autem  no  omnes 
hwminesperSpirirumranftumjquifidemin  nobiscreat&  c6- 
ferutt.Cliriftoomftisralutisauchorivniuntur.agit  ca.iz.de  e- 
ieftione  Dei  seterna^quafaftumcftjVt  nos,in  quibus  nil  boni 
pryuiderat  quod  ipfe  non  gratis  daret ,  Chrifto  donarit ,  &  per 
vocationem  Euangeli;  efficacem  ipfi  vniueritjvfque  ad  cap.if, 
vbi  de  plena  regeneratione  &  felicitatis  fruitione,  vltima  kili- 
ccc  refurredione  agitttr.qub  at  tollendi  funt  oculi,  cu  inchoata 
du  uaxat  in  hoc  mfido  fit  pioru  foelicirns.fi  fruiiionem  fpe^t^s, 

iiiT.  Quj.  nid.m  autem  Spiritus  fanftus  non  on»nes  homi^ 
nes  Ghriftojnferit  fet)  fide  doaat ,  &  quoseadonat ,  nonfinc 
mediis  ordiuariedonat,  verum  vtitur  ad  eam  reprxdicationc 
Ruangeiij  &  Sscramentorum  vfu.cum  totiusdifciplinajtdmi- 
niftratiorjC:  ideo  in  Symbolo  rcquitm,Credo  faniiam  Ecclejiam 
Fniuerfalem, quim  nempeex  gratoitae  eledionis  fonrcj»  niop- 
ce  ^rerna  !acentcm,gratis  fibi  inChrifto  reconciliauit5&  Spiri- 
tu  !'anfto  donauit:  vt  Chrifto  infita ,  communionem  cum  ipro 
velut  cipirehabcat:  vndeperpetuafluitpeccatoruremii7io,8r 
plcnaad  vicamxternam  inltaurario.  Sicauthor  nofter  libro 
quirro  de  Ecclefiatradarvfque  ad  ca.14.  Indede  mediis,qui. 
bus  Spiritus  fanftus  ad  efficacirer  c  morte  fpirituali  vocadum, 
S!:conrer'Jindurn  Ecclefia  vtttur,verbo  &  facramentis  ,  Baptif* 
mo  fcilicec  &facra  Cana :  qu:E  velut  fceptrum  fun!:  Regis 
Chriftf  qiio  regnum  fuum  fpirituale  in  Bcciefia  viVture  fijiSpi- 
rirusinchoit,in  dicspromouec ,  ac  polt  hanc  vitam  fineillis 
medii"  p?rficit,ad  lo.vfquecap.tradat. 

Et  qui;i  polirise  funt  hofpitia  Ecclcfise  in  hac  vfta.Chcec  polf- 
tica  gubernacio  a  fpiriruali  regno  Chrifti  fic  diftinfta  )  de  ea, 
quantum  fic  Dei  beneficium.quod  Ecclefia  grato  animo  agno- 
fcere  debct,nos  inftituit,  dontc  ex  hoc  hofpitio  ,  in  cselefteni 
ha?rcditatem  euocemur,vbi  Deus  erit  omnia  in  omnibus.H^ec 
Inftitutioniseftdifpofitio.In  fumma.homo  initio  quidem  cr«a 
tus  reftus.poftea  non  dimtdia  ex  parte,fed  totus  perditus,  cx- 
trafetotam  falutem  in  Chriftorepcrit,cuivnitus  per  Spiritu 
fanftum  nobis  gratis  donatiim ,  citra  vllum  futurorum  operu 
intuitum,duplcx  beiicficiumineo  pcrcipit,pienamimputatiO' 
Htftn  iuftitix,qtf3E  noscomitatur  i\i  fcpulchrum  vfque:  &  ini-» 

tium  fanftificationis,quam  in  dies  aoget,  donec  tandcm 

4n  die  regcnerationis  fcu  carnis  rcfurreftionc  per- 

ficiat,  vtin  ascerna  vita  &  h3ereditase 

caelcfti  pro  tanta  mifeticor- 

dia  cclebrctur. 


'     ^YOk     LIBRORVM      INSTITVTIONJS 

ChriJitanAReligientsfutnmam^feriem 
breuiter  comple^entes. 


L    I    B.      I. 

f  yerahominis  rapientia  (its. 
eil  incognitions  Dci  creatorii  & 
Keclempiori^. 
'  2.  Haec  co[^ 
Kuraliter  infita,  cuius  finis  effe  de- 
tet  cultus  Dei  rede  iniiitutus,  (niX 
Jsuminisreuerentiacum  timcrc  & 
afinore  ceniuncta. 

\.  Sed  talc  remen  corrampitur 
jnrcitia,vnde  Uipcrftiriohis  cultus.- 
(£r  malitia  :  vnde  timor  firuilis  &: 
Deiratis  odiuni. 

4.  Aliunde  ttianaeri  compara- 
t3:  nempe  totius  niundi  fabrica  & 
faciis  fcripturis. 

5.  Hsc  fibrica  docet  qualis  fit 
Dei  bonicas^virrus,iu(l-itia>(apien- 
tia,  creando  cfieflia  Sc  terreftria, 
cademque  conferuando  ptr  admi- 
niftrationem  ordin<.riam  &extra- 
ordinariam  ,  in  qua  clarius  inno- 
tefcit  eius  prouid'  ntia.Docet item 
qualis  noftra  fic  indigentia  ,  vt  A'i- 
fc.mns  noftram  fiduciam  colloca^ 
le  ir.Dei  bonitate,potenria,rapien- 
tia;euis  obremperare  prxceptis, 
ad  eutn  in  aduerfis  confugere:  quas 
haSemus  dotes  ei  rtferre  acceptas 
cum  gratiarum  adiionc. 

6  Jjcnptuns  facns  etiam  co- 
j^nofcitur  Deu-  Crcjtor.ln  his  co- 
iiderandum  qualts  (incncmpe  ve- 
ra;  &  a  Dc^i  Spiritu  profrd^i:.  qued 
probat  >r  Spirirus  S  teflimonio, 
Scrrpturarum  efficacia  &  antiqui-' 
fate,prophetiarum  ctrtitudinc,mi 
raculofa  Legis  conieruaf  ione  ,vo- 
^atione^  &  fcnptis  Apoflolorum, 
£cclefis  conrenfu.marryrutii  con- 
fl.;ntia.  Vndc  conftat  omnia  pieta- 
tis  priftcipiaeuertere  fanaticos  il- 
ios  q;ji  polthabita  fcriptura  ad  re- 
tielationes  tranfuolanc. 
'  7.  Deindtsquid  doceanttnem" 
pequalio  Jir  natura  Dci  in  fe,  &  in 
rej-um  creatione  ac  adminiftra- 
tione. 
'8.    Narar.iDiimfeeftinfinita, 


inuifibiIis,aetern3,o'mniporcn$;  VI* 
dc  fcquitur  eos  errare  qui  Deo  vi  • 
iTbilem  formam  tribuunt.  Item,  v- 
nius  eflencix,in  qua  tres  perfoaa:, 
Patris.Filij.Spiritus  fancii. 

9.  In  rerum  creatione  confide-  ^ 
r.-.ntur  pr.^cipu^  cxleltes  &  fpiri- 
tuales  fubftantije^  id  eil  Angeli.- 
quornm  alij  boni,  &  piorum  ruto- 
rcs,alij  mali,non  crcatione,fed  cor 
ruptione  :  2.  terrcftres,&  prarcipuc 
quidem  homo,cuius  perfedtio  elu- 

cet  in  anima  &  in  corpore. 

10.  In  rerura  adroinift:ratione 
natura  Dei  apparet.  Eius  autem 
adminiftratio  alia  cft  vniuerfalis, 
quadirigit  omnes  creaturas  iuxta 
proprictatem  quam  fingulis  ,  dum 
eas  creauir,largitus  eft. 

li.  Alia  eft:  particularis  ,  quae 
confidcratur  ratione  rerum  inani- 
mararum.ica  vt  fi  quis  vel  aduerfis 
cafibiis,vel  prolpero  aliquo  fucccf- 
fu  afficuur  ,  id  totum  Q>o  adfcri- 
bere  dcbeaf:&  ratione  rerum  ina- 
nimacarum,quibus  licet  naturali- 
terindita  fi  t  fua  proprietas,tamen 
vim  (iiam  non  ex.runt,  nifi  quate- 
nus  pr.rrenri  Dei  manu  diriguntur. 
i2.  Confideratur  irem  ratione 
temporis,  prffterici  6i  futuri.  Prz- 
terici  ,  vt  fciamus  omnia  euenire 
Dti  difpcnfatione  ,  operando  vel 
per  media,vel  fine  mcdiis.vcl  co- 
tra  medta:ira  vt  quicquid  accidat» 
piis  \n  bonum  ccdat,;mpiis  in  ma- 
lum.Futuri,ad  qued  pertinent  hu- 
mana?  deliberationcs,  &  quod  vte» 
dum  efte  docet  mediis  licitis  :  qu5 
prouidentia  illa.,in  quam  recumbi- 
muj.mediis  fuisveftita  fit. 

ij.  Poftremo  ,  confiderata  ra- 
tionefruClus  quem  inde  pij  colli- 
gunt.Certo  cnim  fcimus  i.Deo  cu- 
i£  cflje  totum  humanuni  gcnus, 
prsecipue  vero  fuam  Ecclefiam.  2. 
Deum  omnia  fuo  nutu  regere  & 
fua  fapientia  moderari  j.SatisiJm- 
plara  habcre  benefacien  di  faculta 
tem: 


eem:  quia  in  ei'u«  manu  funt  caelum 
5c  terra,eius  obfequio  addidsE  Ainc 
omnes  creaturaf,  in  eius  prote5;io- 
ne  acquiefcunt  pij,  &  eius  imperio 
coercetur  inferorum  p6teftas.  Ni- 
hil  fottuito  fieri,  licet bccults  fint 
caufa; ,  fed  Dci  voluntate  .  eique 
tum  arcana  quam  fcrutari  non  pof- 
fumus  ,  fed  reuejenrer  adoramus, 
tum  exprerta  ia  Lege  &  Euaagc- 
lio. 

L  :  B.       I  T. 

14.  Cognitio  Dei  Redemptoris 
celligitnr  ex  lapfu  hominis ,  S:  ex 
materiaJi  redemptionis  caafa. 

15.  In  lapfu  hominis  confideran- 
dum  quid  debeat  iU  poffic. 

i5.  Qii^ia  creatus  fuit  ad  imagi-» 
nero  DeijiJ  eft.Sapienti^,  luftitise, 
Sanctiratis  AnnnT^  fuit  particeps, 
atque  ideo  perFeiihis  anima  &  cor* 
pore,  debuit  Deo  perfedam  m«n- 
dareruro  o  bferuationem. 

17.  Caufx  lapfus  ,  propinqua; 
f  ierun.t  Saran,  Serpens  Euajfruftus 
veritijs:  remotse,  infidtlitas,  anrbi* 
tio,  ingratitudo.contumacia.  Vnde 
fequuta  eR  deletio  imaginis  Dei 
in  homine  ,  qui  faflus  efl  Jnfidelis, 
iniuftus,morti  obnoxiiK. 

18.     Quid    poflit    nunc  viden- 
dum  ,  tum  animae  tum  corporis  re- 
<pedu.   Animz  inteliigentia  in  re- 
l>us  diuinij,  id  eft,in  Dci  cognitio- 
ne  &  vero  cultu,  talpa  ccecior^^I}: 
bona  opera  nec  excogir.-jre  ,    nec 
cxequi   poteft.   in  rebus  huoianis, 
vtartibus  liberalibus  &  mechani- 
cisjadmodutn  cxcutir  &var.us  eft. 
Voluntasautem.quodad  res  diui- 
nasattinet,  vulr  tantum  quod  ma- 
lumeft.    Quodadinferiores&hu- 
manas,  incerta.  vaga,  nec  omnino 
4ui  iuris. 

»9'  Corpus  animi  corruptos 
appetitus  fequiturtmultis  infirmi- 
tatibus,  morti  tandera,eft  obno- 
xium.  '       - 

10.  Hincfequitur  homini  per- 
dJtociuserendaminChrifto  media- 
^cre  redemptionem:qui3  elefti  po- 
puli  prima  adoptio.  Eccleilx  con- 
feruatio.eiufdem  liberatio  ex  peri- 
cu!is;inftaurati»  poft  diffipari^ncs, 


piorum  fpes  a  gratia  mediacoris 
femper  pendebar.  Ideo  lex  data> 
qusrufpefos  tenerec  animos  vfque 
adCbrifti  aduentum:quod  patet  ex 
gratuici  focderis  faepius  repetiti  me 
moria.ceremoniis,  facrificiis,ablu- 
tionibus,  adoptionis  fine,&Sacer- 
dotjj, 

2i.  Materialiscaufaredemptic- 
nis  eft  Chriftus.in  quo  confideran- 
da  tria.  i.  Quomodo  exhibeatur 
hominibus.  2  Quomodo  recipia- 
tur.  j.  Qupmodo  inciu$rocietate 
homines  retineantur. 

2a  Chriftus  exhibetur  hominib. 
pcr  Legem  &  per  Euangelium. 

ij.  Lex  triplcx  cft.Ceremonia- 
IisJudicialis,MoraIis.  Ceremonia- 
lis  vfus  eft  abrogatus,  efFeaus  per- 
petuus.  ludicialis  feu  poliucalu- 
dxis  erat  peculiaris,&  fublata  eft, 
manente  vniuerfali  illa  aequitate 
qux  in  Lege  Morali  defcripta  cft. 
Ha:c  Moralis  ,  qus  ad  pietatem  & 
luftitiam  fouendam  ac  conferuan- 
dam  pertinet,perpctuaeft,&omni- 
bus  competic. 

14.  Vfus  Legis  Moralis  eft  tri- 
plcx.  Primusnoftram  oftenditim- 
potentiam,iniquitatem,damnatio- 
nem  ,  non  vc  defperemus  .•  fedad 
Chriftum  recurramus.Secundus.Vc 
qui  promiffionibus  non  mouentur 
terrorecomminacionum  coercean- 
tur.  Tertius ,  Vt  fciamus  qualis  fie 
Dei  volunras  .•  vt  eam  ad  obfe- 
quium  roedicemur:vt  ad  id  confir- 
mentur  animi;vt  d  lubrico  retrah*- 
muf. 

2J.  Summa  legisproffimio  &dua- 
bus  tabulis  comprehenditur.  In 
prooemio  notatur.  1.  Dei  poteftas, 
vt  populum  obcdiendi  neceffitate 
cenftringat.j.Promiffio  gratix  qua 
fe  Deum  Ecdefix  profitetur.  j.  Be- 
neficium  ,  quo  ludxos  ingratitudt- 
nisarguit,  iiifi  bcnignitati  fuas  rc- 
fpondeaat. 

2^.  PrioT  tabula  quae  ad  Dei 
cultum  pertinet,quatuorpra5ceptis 
abfoluitur. 

»7.  Primi  praeceptifini$eft,vt 
Deus  in  populo  fuo  folus  cnu- 
nea::.    Soli    t>to    igitur  dcbeinus 


adorationem,  fTduciam,inuocatio- 
nem.gratiarutn  adionem. 

18.  Seeundi  prcEcepti  finis  eft, 
Deutn  Aipierftitiofisritibus  cultnm 
iuum  nolle  profanari.  Eiufdeni 
partes  dux.Prior  licentianv  noirra 
coercet,  ne  Dei^m  fubfenfus  no- 
ftros  fubiiciamus,  aut  vlla  fpecie 
xeprsfeniemus.  Altera  vctat.ne  vl- 
lasimagines  adoremus  religionis 
caufa  ,  ide«  producic  potentiam 
fuam,  quam  fperni  non  patictur; 
smulationem,  quia  confortem  fer- 
rcneqaeat:  vindidam  in  pronepo- 
tcs  ;  mifericordiam  maieftatis  fuae 
cultoribus. 

25.  Tertium  prsccptura  tria  iu- 
bet.  I.  Vt  Dei  maieftatem  refipiat 
«juicquid  mens  rjoftr.i  concipit  & 
Jingua  profatur.  x  Ne  temei  e  a- 
butamur  fando  eius  verbo  &facri$ 
njyfteriisadambitionem  &  auari- 
tiam. )  Ne  eius  operibus  obloqua- 
inur,fed  illa  cum  clogiis  Sapietif, 
Patientisp.Potentir,  Bonitatis,lu- 
ftiti?  prardicemus.  His  opponitur 
nominisDei  profanatio  iriplex.per 
iurii$,iurametis  fuperuacuis,  i  dolo 
Jatricis  item.videlicet  quu  in  D.n 
Jocu  fubftituimus  fandosjvel  crea- 
turas  ariraatasaut  inanimatas. 

}0.  Q^iarti  prfcepti  finis  eft, 
vt  propriis  affedibus  &  operibus 
cmortui  regnum  Dei  mediteraur. 
Hic  autem  rria  funt  confideranda. 
J.  Requics  fpirimal!S,quum  fideles 
a  propriis  operibus  fcriantur,vt 
Deus  in  ipfis  operetur.  1.  Vt  fit  fta- 
tus  dics  ad  inuocandum  nomen 
Dei ,  ad  verbum  eius  audiendum. 
&  ad  ceremonias  facras  pcragcn- 
das.  j.  Vt  fcrui  habeant  aliquam  a 
labore  remifnonem. 

}i.  Pofterior  tabula  ,  de  c^ari- 
tatis  officiis  crga  proximum,fex 
poftrema  prfcepta  cotinct.  Quinti 
pr^cepti  finiscft  ,  Quoniam  Deo 
fuf  difpoHtionis  obferuatio  cordi 
eft,  ordinat»s  ab  ipfoemincnti? 
gradus  tdCc  inuiolabilcs.Interdici  ■ 
turergo  ne  fupcriorum  dignitati 
derogemus,  conteraptu,  contuma- 
cia,  ingratitudinc.immo  eos  reue- 
rcntia.  cbedien  tia.gr  atitudiiiepro 


fcqu.7mur. 

jj.  Sexti  pr^cepti  finis  eft,Qu(j- 
niam  hominum  genusvnitate  qu3- 
d.imDeus  deuinxit,incolumitatt;T» 
omnium  vnicuique  debere  efle  co- 
mend.itain:vnde  feouitur  violeria 
inccrdici  priuans ,  oeneu»lentiam 
praetipi. 

j5.Septimi  pr^ccpti  finis  eft,Qujia 
piiritJte  amat  Oeus.facefTere  3  no- 
bis  debet  immuditJes  Ergo  rcort.t- 
ri  prohibet  .'Jnimo,verbo,opere.  . 
J4-  Odaui  prfcepti  finis  eft. 
Quoniam  Deo  eft  abominationi 
iniuftitia,  vult  vt  vnicuiq;  redda- 
tur  quod  fuuni  eft.  furantur  autem 
hoiriines,  ve!  violentia  ,  vtl  mali- 
tiofa  impoftura.aut  callidit3te,vel 
blandirii>,&c. 

^j.  Noni  prcrepti  finis  eft,  Quri 
Deu9  ,  qui  eft  vcritas  ,mend^c)um 
execretur.prohiber  calumni.is  fil- 
fifque  criminationcs  quibus  vio- 
latur  proximi  nomen  :  mcndaci.i 
itemqnibusin  fuis  fortunis  qiiiU 
pi.in^!  grauarur.  Contra.requirit  v* 
in  nir'.  rtrnda  veritate  vnufqutfque 
noflrum  ruojtur  &:  nominis  &  re- 
rum  proximt  fui  integntatem. 

16.  L'ccimi  prcccpti  fims  eft, 
Qma  totam  aniroam  dileftionis 
aflfrtiu  poffideri  vult  Deus  .  omnis 
aduerfa  charitarj  cupiditas  ex  ani- 
m!s  eft  excutienda.  lde6q;omni$ 
cupiditas,  quse  in  alterius  detri- 
mentum  vergic.prohibetur. 

Ij.  Per  Euangelium  diximus 
Chriftum  nob;s  e.vhiberi.Prinium 
autem  doctiinar  tuangelij  feu  no- 
ui  Teftamenti  cum  vetere  Teita- 
mento  demonftr.Ttur  couenientia. 
1.  Quia  piis  fub  vtroque  foedere  ca- 
dejn  Cn-,Sc  fuerit  fpes  immortalita- 
tis.  a.  Idem  fcrdus  fitum  non  in  o- 
peribus  hominum.fed  in  Dc-i  mife- 
ricordia.  j.  Idem  Mediator  Dei  & 
kominum  Chriftus- 

j8.  Deinde,vtriufq;  foederis  di- 
fcrime  qulntuplex  ofteditur.  i  Sab 
Ugecxleftij  h^reditas  fub  rebus 
terrenis  exhibebatur.SubEuange- 
lio  refta  ad  cam  metes  noftr^  diri* 
guniibr.  J.Vctusin  figuris  abfente 
veritatff  imagin.em  tantum  oftcn- 
tabat. 


tabat.  Netium  fttiCcntem  verha-. 
tem  exhibet.  j.liludrationc  Legis, 
oninifterium  erat  damnationis  & 
mortis.  hoc  inftitiae  &  viitf.4.  Illud 
feriiitutis  ,  quodtimcre  generet  in 
^imis.  Hoc  libertatis,  «|uod  in  fi- 
duciamerigat  J.  Vni  ludaeorum 
gcnti  deftinatuTB  erat  verbum. 
Niicomnibus  pr^dicatur  getibus. 
59.  Euangelicf  dodrinx  fuoa- 
maeft  docere.  1.  Qn,alis  fit  Chri- 
ftus-  *  Qjorfum  miirus.j.Quomo. 
do  redepiionis  partes  impleuerit. 

40.  Chrirtus  eft  Deus  &  homo, 
Deus.vt  fuis  largiatur  iidftitiam, 
f;in(ft'ficationem  &  redemptione. 
Homo.quia  hominis  debitum  erat 
pcrrolutunis. 

4t.  Miflus  eft  vt  munus  exe- 
cjutretur.  i.Prophetae,  vera  pradi- 
cendo  ,  prophctias  adimplendo, 
volunt^tem  Patris  docendo  &fa- 
ciendo.2.  Rfgis  ,  gubernando  Ec- 
clefiam  totam  »Sc  quedbbct  inem- 
brum  eius,a  qualibet  aduerfario- 
rum  iniuria  fuos  defendedo.  |.  Sa 
cerdotis,pro  peccatis  c«rpus  fuuna 
offeredo  1  Deum  fuaobediecia  no- 
bis  reconciliandojpro  fuis  femper 
precibus  ad  Patrem  intercedendo. 

41.  Rcdemptoris  partes  imple- 
uit,moriendo  pro  pcccaiis  noftris, 
refurgendo  ad  noftram  iuftifica- 
tionem,aperiendo  nobiscf  los  pcr 
afcenfionem  ,  fedendo  ad  dexte- 
ram  Patris,vnde  venturus  ad  iudi- 
candum  viuos  &  mortuos.  Itaque 
nobis  promeritus  eft  gratiam  Dei, 
&ralutem. 

L  I  B.      III. 

4J.  Chriftum  redemptorem 
recipimus  virtute  Spiritus  fan^i 
qui  noscum  Chrifto  coniungit.  I- 
deodicitur  iJpiritus  fan<5lificatio- 
nis  &  adoptionis  ^  arrhabo  &  fi- 
gillum  noftrx  falutis,aqua,oleum, 
fon$,ignis,Dei  manus. 

44*  Fides  autem  ;anim?  manuj 
eft  ,  qua»  Chriftum  in  Euangelio 
nobis  oblatum  eadem  virtute  ^pi- 
ritusS.recipic. 

45".  Commune  fidei  officium  eft 
vericatiDei  fubfcribere,  quoties, 
quicquid,  &  quompdo  loquacur. 
?rpj»riuin  vcro,  rcfpicere  Dci  in 


Chrifto  voluntase,mifericordTam, 

promiffioncs  grati3B,inquaru  cer- 
titudineSpiritus  S.  roentes  noftras 
illuminat  &  corda  confirmat. 

4«.  Fides  igitur  eft  dinina;  erga 
nosbeneuoleti?  firroa  ceriaq.co- 
gnuie.qu^in  gratuita  in  Chriuo 
promiffionc  fundata,  per  Spiritum 
fandlum&rcueiatur  mentibusno- 
ftris,&  cordibus  obfignatur. 

47.  Fideieffeftafunt  quatuor. 
i.Poenitetia.  ».  Vita  Chriftiana.  }. 
luftificatio.^.Oratio. 

48.  Pocnitetia  vera  duabus  par- 
tibus  conftar;  Moriificatione.quac 
cxagnitione  peccati  &  vero  iudi- 
cij  diuinkfenfu  procedit:  Viuifica- 
tione  item,cuius  frudus  funt ,  pje- 
tas  erga  Deum  ,  charitas  crga  pro- 
ximum,fpes  vit?  ftcrnx*  viiat  fan- 
ditas.  Huic  verf  Pccnitenti^op- 
poniturfalfa,  cufus  partes  Contri- 
tio,Confeffio,&  Satisfaaio.  Prio- 
res  duae  ad  veram  pccnitentiam 
referri  foirunc:modb  contritio  fit 
cordis  proptcr  agnitioncm  pecca- 
ti.nec  ifpe  venias  perChriftum  fc- 
paretur  :  confeffio  autem,  feu  pri- 
uata  foli  Deo.aut  Ecclefia  paftori- 
bus  iibere  &  ad  confolationem. 
non  ad  cnumerationem  deliito- 
ruiy\  &  confcienti?  carnificinam 
inuchendam  fiat:fcu  publica  ,  quae 
eft  totius  Ecclefif ,  velvniusaut 
multorum  coram  tota  Ecclefia. 
Sacisfadio  ,olim  Ecclcfiaftica  ,  id 
eftqufad  ^dificarionem  Ecclefiae 
ob  peccatorum  refipifcentiam  & 
publicam  confeffionem  fiebat  ,  ad 
l^Jeum  relataeft  iSophiftis.- vnde  * 
Indulgenriarum  fupplementa  in 
hocmundo  ,  &  ignis  vurgatorius 
poft  mortcm.  At  contntio  illaSo- 
phiftarum,  confeffio  item  aur:cu- 
laris(quam  vocant)&operis  fatis- 
fa6J:io,gratuif?  peccatorum  rcmii- 
fioni  opponuntor. 

49'  Vitf  Chriftianfpartesdu^ 
conftituuntur.  i.  Amor  iuftitif:ve 
fanfti  fimus,quia  Deus  fandu»  cft, 
cum'  eo  coniungimur,  &  in  eius 
populo  ceiifemur.  z.Vt  nobisnor- 
ma  prffcrif  ta  fic  quf  nos  in  iufti- 
tif  ftadio  aberrare  non  finat,  fia- 
ciuf<|ue  Chrifto  confotmest  Huius 


ajreemexemplar  nohis  proponitur 
cuiifs  formam  in  vita  naftra  debe- 
anusexprimer?.  Accedunt  Dei  be- 
aeficia  quibus  extremjeerit  ingra- 
titudinis  fi  nonrefpondeamus. 

50.  Summa  vitae  Chriftianx  eft 
Boftri  abnegatio. 

Ju  Huius  abnegationis  fines 
iunt  quatUQf.  i.  Vt  nos  canfecre- 
inus  I>eo  in  hoftiam  viuentem.  1. 
Ne  noftra  quxranrus ,  Ced  quae  Dei 
funt  &proximi,  j.  Vtcrucempa* 
eienterferainus,cuius  fruftus  funt, 
Jioftrximbecillitatis  agnitio  ,  pa- 
tienti?  noftrf  probatio^delidorum 
correi^io,  ardentior  inuocatio,  vi- 
«?  xternas  alacrior  meditatio.4.  Vc 
fciamus  quomado  vtedum  flt  prasu 
fenti  vita  eiufque  adminiculis,  pro 
pter  necefritatenfi  &  obleaatione. 
Neccfiltas  requirit  vtomnia  poffi- 
(deamus  tanquani  nihil  poffiden- 
«es:feramus  placide  penuriam  .  & 
abuadantiam  moderate  ,  fciamus 
fatiari,efurire,  &  patientercarere: 
liabeamus  rationem  proximi ,  quia 
Jeddenda  eft  ratio  villicationis 
Boftrae^  omnia  vocationi  noftrs  re- 
fpondeant-  Oble^tatio  nobis  efle 
deket  laudandae  benignitatis  Dei 
maius  argumentum. 

J2.  In  confideratroneluftiffca- 
»ioni$,qua?  eft  tertius  fidei  effedus, 
©ccurrit  primiim  vocis  explicatio. 
iuftificatus  dicitur.quiDei  iudicio 
cenfetur  &habeturiuftus.  luftifi- 
caturopcribus,  cuius  vita  pura  & 
irrcprchenfibilis  eft  coram  Deo.Et 
«alisnullus  vnquam  fuit,  excepto 
Chtifto.Iuftificamur  fide,qui  ope- 
Tum  iuftitia  exclufi  Chrifti  iuftitia 
apprehendunt.  Tales  funt  Dei  ele- 
fii. 

5j.  Indeconfequitur  firmiffima 
confolatio.  Nam  pro  feuero  iudice 
patrem  habemus  clementiffimum. 
luftificati  inChrifto,pace'mque  ha- 
l)entcs,  virtute  eiuflemfreti  fan- 
ftitatem  meditamur. 

54«  Confequitur  item  chriftia- 
ua  libertas.in  tribus  cofiftens.i.Vt 
fidelium  confcientiae  CeCe  fupra  Le 
gem  erigant,  totimque  legis  iufti- 
tiam  obliuifcantur.i.  VtconfcicB- 


traf  lugo  Legis  liberar  voKitati  De* 
vltro  obediant.  j.  Vt  rerum  indif- 
ferentium  nulla  religione  corara 
Deo  teneantur.  Cauenda  taroen 
hic  duo  pra»cipitia.Primum,ne  do- 
nis  Dei  abutamur.Alterum,vt  fca- 
dalum  datum  &acceptum  fugia- 
mus. 

Sf.  Oratio,  quartus  eft  eiFedus 
fideJ:in  quaconfider.intur,  frudius, 
teges, err©rej,&  petitiones. 

f^.  Frudtus  orationis  eft  qutn^u- 
plex.  1.  Dum  aftuefcimuj  ad  Deum 
confugere,  cor  noftrum  inflamma- 
tur  maiore  defiderio  eius  quaeren- 
di, amanii  &  colendi  2.Nulla  mala 
cupiditas  cor  noftrum  muadit, 
cuius  tcftem  Deumfacere  pudeat. 
}.  Eius  bencficia  cura  gratiarum  a- 
ftione  excipimus.4,  Donum  confe- 
quuti,  ardentiiis  Dei  benignitatem 
meditamur.y.  Vfusnobis  cofirmat 
Dei  bonitatemj  prouidentiara  & 
veritatem, 

57.  Leges  funt  quatuor.  t.  Ne  a- 
litcr  finaas  compofiti,  quam  qui  ad 
Dei  coUoquium  ingrediuntur.ldeo 
roanuuni  eleuatio  ,  cordis  motus, 
perfeuerantia  commendatur.2.  In- 
opiam  noftram  fentiamus.  j.  Omni 
propriae  gloria:  cogitatione  no$ 
abdicemus,  d  mtes  Deo  gloriam  in 
folidum.  4.  In  mediis  maloruma- 
byffis  proftraci  fpe  certa  exorandi 
animemur  ,  quandoquidem  Dei 
mandato  &  promiffione  freti  fu- 
mus. 

58.  Errant  autcm  qui  Saniflos 
extrahanc  vitamconftitutos  inuo- 
cant.  1.  Q^iia  fcriptura  docet  folum 
Deum  elfe  inuocandum  ,  qui  folus 
nouit  quae  funt  nobis  neceffaria. 
Vult  adefte,  quia  promifit.  Poteft, 
quiaOmnipotens.2.  Quia  vult  in- 
uocari  fide  ,  quar  verbo  &  proroiC 
fione  eius  nititur.  j,  Q^iia  fides  a- 
dulteratur,  quam  primiim  ab  hac 
regula  recedit.  At  in  inuocatione 
fanftorum  nuUum  eft  verWum^nul- 
la  promiffio:ergo  nulla  fides.  Nec 
San^ai  illi  audire  aut  iuuare  foC- 
funt. 

59.  Siumma  orationis,  quae  i 
Chrifto  Domino  n'obi$  traditaeft. 


«oinprehendicuf  proflcmio  &  dua- 
tus  tabulis. 

^  ^o.  In  prooemlo  lucec  Dei  bo- 
Tiitas.qiiia  Pater  nofter  dicirur.Se- 
quiturno>  eiTc  filios  :  &  ,  aliiinde 
iubfidia  quaerere.efletvel  egeftate, 
vel  roeuiciam  exprobrare  Deo.  Pec- 
catanon  obefle  quotninus  fappli- 
ccs  tnifericordiam  imploremus. 
Fratern?  dile&ionis  affeftum  de- 
bereinter  nos  intercedere.  Luccc 
item  in  hoc  prooemio  Dei  pocen- 
cia:quia  in  cxlis.  Vnile  colligimus 
Deum  per  omnia  diffundi,  quem 
dum  quarrimus  fupra  corporis  & 
animi  fenfus  attolli  nosdecette- 
uehi  fuper  omnem  aleam  corru- 
ptionis  aut  mutationis:  vaiuerfum 
orbem  compiedi  &  fua  potentia 
gubernare. 

£f.  Prior  cabulaDei  glori^  tota 
deftinata  v^ft,  &cr6s  pctitionesco- 
tinet.i.  Vt  Dei  nomen  ,  id  cft  eius 
potencia,bonitas,  fjpietia.  iufticia, 
vericas  fanftificctur:  ideft^vtho- 
raities  fine  fumma  veneratione  de 
Deo  nec  loquantur  ncc  cogitent.J. 
VtOeus  prauas  omnes  carnis  cu- 
piditates  Spiritus  /ui  virtutccorri- 
gat :  fenfus  omnes  noftros  formec 
ad  imperij  fui  obfequium  :  fuos  fi- 
liostuearur  :  &  frangac  impiorura 
conatus.  Iftius  petitionis  vfus  cri- 
plex  «ft.Retrahit  nos  i  mundi  cor- 
ruptelis  :  accendic  morcificand* 
carnis  ftadium:ad  crucis  toleran- 
tia  nosanimac.j  Tertia  petitio  a- 
gitnonde  arcana  Dei  vtfluntate, 
fed  dc  ea  quae  per  fcripturas  inno- 
tefcit ,  cui  refpondet  voluncarium 
©bfeqaium. 

6i.  Pofterior  tabula  tresfcli- 
quas  petitiones  continec  quainos 
&  proximos  noftros  refpiciunt.  i. 
Petitomnia  quibus  corporis  vfjs 
fub  raundi  huius  elemencis  indi- 
get.Dei  enim  curx  ac  prosiidentiae 
fiosc«mnuccimus,vc  nos  pafcacfo- 
ueacjferaet.i.  Petimus  quae  ad  fpi" 
i-icualem  vitam  faciiit,  nempe  pec- 
catorum  remiffionem,qua2  fatisfa- 
4&ioDem  t»llit,&'  cui  apponicur  co- 
dicio,  vc  difto  fadoque  lae/i  a  pro- 
i(tm«siiihil«mifius  eis  innQsdeli<« 


its  condonemus.  ^.  Liherationm 
a  centationibus  ,  feu  nos  armis  in- 
ftrui&diuino  prsfidio  dcfedi,  vt 
pares  limus  ad  victoriam.Tetatio- 
nes  autem  difFerunt  caufa:  na  ten- 
tatDeus ,  Satan  ,  munduf,c.iro:  ft 
materiara  dextris  enim  tentamur, 
ratione  diuitiarum,honoruin,  pul- 
chritiidinis,&c.  a  finiftris,  rntionc 
paupertatis^contemptus,  afifii^io- 
num:&  iine.namDcus  pios  tentac 
in  bonum:  Sata^  ,  caro,  mundus  ini 
malum. 

^j.  Porro.quatuorilla  fidei  ef- 
fefta  nos  deducunt  ad  certitudi- 
nem  eledionis  &  refurredionis  rl- 
timce. 

64;  Eledionis  caufa  efficiefls^ 
mera  Dsi  liberalitas,  qua  cum  hu- 
militate&  gratiaru  aaioncagn-»- 
fcere  debemus:materiali$,Chriftus 
filius  diledus:finalis,vc  ccrci  defa 
liKC  noftra,quia  Dei  fumu$,cu  cum 
in  hac  vica,cum  in  futura  ^temum 
glorificemus.  Effeda  funt  mult^ru 
aut  vnius  refpedu:  idque  alios  eli- 
gendo.alios  iufte  reprobando.Ele- 
aiautem  vocantur  verbi  pr^d-ica- 
tioBe,&  Spiritus  S.  illuminatione, 
iuftificantur,fanftificancur,vt  tan- 
dcra  glorificencur. 

6^.  Refurredio  vlcimafict.  t. 
Quia  non  poffumus  alia  racione 
perfefte  glorificari.  i.  QuiaChri- 
ftusin  noftra  carne  refurrexjic.  f. 
Qma  Deus  eftomnipotcns» 
L  t  B.     1  I  I  I. 

<ftf.  Deus  in  focietate  Chrifti 
nosretinet  pcr  adminiftra.tionefl8 
Eccleliafticam  &  ciuilera. 

^7.  In  Ecclefiafticaadminifh-A' 
tione  cria  confiderantur.  i.  Qusc  fit 
Ecclefia.  i.  Quontodo  regatur.  j, 
Q£jE  fit  eius  pateftas. 

6i.  Ecclefia  dupliciter  confide-' 
ratur:Innifibilis  &  vniuerfalis.qu^ 
eft  fanftoruai  communie.  ViflbiliE 
&  particularis.  Dignofcitur  au- 
tem  Ecclefia  verbi  pura  pra»dica_ 
tione ,  &  Sacramentorum  legitim* 
adminiftraiione. 

69,  Quoad  Ecclefia!  rfglnitR 
quinque  expenduntur.  i.  Quiprar- 
futit.i.  Qj^l)f5.  j.  Qu,aenamfit«c- 


fum  voeatio.4-Ofrtcium.  j.  Quis 
fuerit  veteris  ISccIefi^  ftatus. 

70.  Prffunt  no  Angcl  i,fcd  ho- 
mines.in  hoc  Dcus  fuam  benigni- 
tatem  nobis  dcclarat:habemu$fin- 
gvlare  exercitium  ad  humilitate 
&  obedientiain:optimumicemad 
niutuam  charitacera  vinculum. 

71.  Hi  fun^f  Prophetf,ApoftoH, 
£uangeliO^>  quorum  munus  fuit 
Cemporarium :  Paftores  &  dodo- 
res,qui  perpetuo  durant. 

•ji,  Eorum  vocatio  duplex.  In- 
terna  &  externa.Interna  i  Dei  f  pi- 
ritu.BxternaJn  qua  occurtuncqua 
tuor  cxpendenda.  1.  Quales  flnt  e- 
ligendi  :  nempe  fana  doArina  & 
bonis  moribus  prf  diti.2.  Qualiter: 
cum  iciunio  6roratione.j. Aquibus: 
Ifnmediate  i  Deo, vtProphetf  & 
Apoftoli.  Mediate.verb»  duce,  ab 
epifcopisja  renioribus,&a  plebe.4. 
Qupricu:manuum  lcilicec  impofi- 
tione,coius  triplex  eft  vfus.Primus 
vc  minifterij  commendetur  digni- 
tas.Alter,vt  vocatus  fciat  fe  Deo  ef 
le  confecratum.Tertius,  vtcrcdat 
Spiritura  fani^um  non  defuturum 
fand^o  huic  minifterio. 

7j.  Officium  Paftorum  in  Ec- 
clefiA  eft  pr^dicare  verbum,  admi- 
niftrare  facramenca ,  difciplinam 
cocrcere. 

74.  Veteris  Eccleflf  ftatus  diftri- 
butus  eft  in  presbyteros ,  fcniores, 
diaconos  quiEccleHaftica  bonadi 
uidebant  epifcopis,  clero,pauperi- 
bus,templorum  reparatiortj. 

7J.  Foteftas  Ecclefif  ,  cbnfide- 
racurrationc  doftrinf  ,  leguna  fe- 
rendaru{n&  iurifdi&i«nis. 

j6.  Dodrinarefpicit  fidei  dog- 
mata,  qu?  nulla  extra  Dei  verbum 
tradenda  funt,  fed  omnia  adDei 
gloriam  &  Ecclefi?  {dificationem 
rcferenda  :  refpicit  etiam  dogma- 
tua  applicationem ,  qu^adfidei 
analogiam  debet  congruere. 

77.  LegesEcclefiafticf  ,in  prf- 
ceptis  nece(firi6  obferuadi$,verbo 
Dei  fcripto  conformes  efl'e  debec 
In  indifiFerencibus  habenda  eft  ra- 
tio  locorum  ,  pcrfonarum,  tempo- 
rum  :  cum  obferuatioac  ordinis  & 


decori.  Fugieadf  funt  aute  conftl- 
tutiones  quf  a  pfeudopaftoribu# 
pro  vero  Dei  cultu  tradit?  funti 
qu?  pr?cifa  neceffitate  cofcicntias 
aftringunt.qu?  irritum  faciuntDei 
mandatum  ,  qu?  funt  inutiles  &  i- 
ncpt^.quf  fuo  numero  confcien- 
tiasopprimunt,  quf  hiftrionicani 
veferunt  oftetationem,  qu^  pre  fa- 
crificiis  expiatoriis  habentur^  quf 
ad  quf  ftum  conuertuntur. 

78.  IurifdiftiodupIexeft.l.Cle- 
ro  propria,  de  qua  agcbatur  inSy- 
nodjs  prouincialibus  &generali- 
bus.i.  Communis  clero  &  plebi,cu 
ius  finis  duplcx,tu  vt  fcandalaim- 
pediatur,  tum  vt  fcandalum  cxor- 
tum  abolcatur.  Praxis  autem  con- 
fiftic  inadmonicionibus  priuati$& 
publicis:item  in  excommuniotio- 
ne,cuius  triplex  fcopus.i.  Ne  Ecele 
fia  maie  audiat.t.Ne  boni  corrum- 
pantur  malorum  confuetudinej. 
Vc  pr«  pudore  excemmunicaCi  poe 
nicere  incipianc. 

79.  Proinde  ratione  temporli 
indicucur  ieiunia,&  fiunt  vota.Ie- 
iuniorum  finis  eft  vc  macerecur 
caro  ,  fimus  ad  preces  melius  com- 
pofiti.finchumilitacis  &  obcdien- 
ti^  tcftimonia.  Confiftuntin  tem- 
pore^in  qualicate  &  quantitate  ci- 
borum.  Hic  autera  cauendumne 
veftimenta  tantum  frangamus  ino 
corda,  vthypocritac.- ne  pro  opere 
meritorio  fa^a  cenfeantur  :  ne  ri- 
gidius  exigancur  tanqiam  ad  fals- 
tem  neceftaria. 

80.  In  votisconfid^randu.i.Cui 
vouecur,  nepe  Deo.  Vnde  fequicur 
nihil  tencandum  nin  pr^eunce  ver 
b»  ,  quo  docemur  quid  placeac& 
quid  difpliceat  Deo.».  Qtjis  vouet, 
nerapehomo.  Cauenduraigitur  no 
libertatcm  noftranegligamus :  nc 
fupra  vires,aut  quod  cum  vocatio- 
ne  pugnat  promitcamus.j.Qu^idvo- 
uetur.  Ibi  habenda  racio  cemporis: 
tam  praecerici ,  quale  eft  votum  a- 
dionis  gratiarum  &  pcenitcnti?:tu 
futuri  «vcfimus  in  pofterum  cau- 
tiores  ,  &hisftimuljs  ad  officium 
cxcicemur.  Hincapparcc  quiddc 
votis  Papifticisfit  feftCiendom. 

8t.  In 


tt.  Tngacramcntorufnexplica- 
sion«  tria  funt  confiderada.i.  Quid, 
r.empe  externum  fymbolum  quo 
bentuolenria:  erga  nos  fax  promif- 
(tones  cofcisntiis  noftris  Deus  obfi- 
gnatad  furtincnda  fidei  nortri  im- 
bccilliratem  Nos  vicif/im  pietate 
cri^a  eum  noftram  teftnmur.i.  Qux 
ntrcefTari  1  :  nempe  Signum,  Res  fi- 
gnata  ,  Promilfio,  Generalis  com- 
miinicatio.  j.  Qjiot  lint:  nempeBa- 
.ptiimus  &Cc8na. 

8i.  Baptifriii  fignum  cft  aqua: 
res  (ignata,  fanguis  Chrifti:prom»f- 
lio,  vitaajcernj:  comniunic.mtcs 
fcu  participesjadulti  poft  (idei  co- 
feffionem;infante$  item  ,  quia  Ba- 
ptifmus  fucccffit  cJrcuncifioDi  .  & 
invtroqwe  myfterium  ,  promiffio, 
vfus^ef.iicacia,  cadcm  funr.  Pccca- 
torum  item  remiffio  ad  infantes 
pertinec,  ergo  &fignumhu'us  re- 
miOionis. 

8j.  FinisBaptifmi  dnplex  eft.i. 
Vc  flruiat  fidei  noftrx  crga  DeuM. 
Qiiia  fignum  eft  noftrx  ablutionif 
pcr  Chrifti  fanguinem:  noftrae  car- 
nis  icem  in  Chrirto  morcificiitionis 
&  regenerationis:  praEtereaChrifto 
coniundi  credimus  nos  forc  omniii 
fubrum  bo»orum  parricipes,  nec 
condemnationem  vllam  nobis  fu- 
turain.  2.  Vt  fcruiat  confeffioni  er- 
ga  proximii.  Quia  nota  eft  nos  vcl- 
le  populo  Dei  accenferi  .-  reftamur 
etiam  nos  religionem  Chriftianam 
prontcri:  cupere  vt  laudero  Dci  e- 
mnia  noltra  fpirent. 

8^4.  Coena  eft  epulum  fpiritua- 
ie,c]uo  in  e;i  vira  confcruamiir  ^  in 
quam  nos  verbo  fuo  Deus  genuit. 

8y.  Finis  coenae  triplex  eft.l.  Vt 
feruiac  fidei  noftrac  erga  Deum  co- 
firmandae.  :•  Confeffioni  coram  ho- 
minibuj.  j.  Evhortationiad  chari- 
tatem. 

85.  Cauendum  autem  ne  in  ex- 
tenuandis  fignis  nimi;  a  fuis  m'yfte- 
riis  ea  diuellamus,  quibus  quoda- 
modo  annexa  funt.  Neiteminiif- 
dem  cxtollendis  tmmodici,  myfte- 
ria  ipfa  obfcurare  videamur. 

87.  Partes  funt  duz.i.Spiricua* 
In  veritas ,  in  qua  confiicratur  fi» 


gnificatio  in  promirfionibus:  mjt* 
teria  ,  Chriftus  mortuus  &  rtfd' 
fcitatus  .•  effe^u»,  rempe  redem- 
ptio  ,  iuftificatio  Ik  fandlificatio 
noftra.t.Signa  vifibilia^panis  &  vi- 
num. 

88.  Coena»  opponitur  Miffapa- 
piftica.i.  Conrumelia  Chriftumaf- 
ficit.  1.  Chrifti  crucem  fepclit.  J. 
Mortem  eius  ^ibolct.  4.  Beneficia 
(\ax  in  Chrifto  •btinemus  tollit*. 
5.  Sacramcnta^  quib.mottis  memo'- 
ria  reliftaeft.eneruat. 

89.  Falso  autem  numerantur  Sa^ 
cramcnta  Confirmatio,Ptenitentia, 
Extrema  vn^io  ,  Ordoquimino- 
rcs  &maiores  pepcrit  ,  Matrimo- 
nium. 

90.  Supercft  ciuilisadminiftra- 
cio  .  ad  cxternaoi  morum  iufticiam 
pertinens. 

91.  In  eaconfideratur  magiftra- 
tus,lcges,populus. 

51.  Magifiratuscft  Dei  vicarius» 
pater  patriac  ,  legum  cnftos,  prxfes 
iuftitia.Ecclefiae  nutritius. 

9j.  His  nominibus^  1.  ad  offi- 
cium  excitatur,  vt  coramDco  fan- 
&6  ambulet ,  &  coram  hominibus 
integritatero,  tepcrantiam,  conti- 
nentiam  ,  innocentiam  ^  pruden- 
tiam  referat.  1.  Vt  fingulari  confo- 
latione  muaeris  fui  difficultates 
leniat. 

94.  Speciesmagiftratusfeu  ciui- 
lis  adroiniftrationis  funt  Monar- 
chia,Ariftocratia,De^ocratia. 

95.  Quo  ad  leges  videndum  qua- 
lis  fit  earum  c6ftitutio,rationc  Dei 
&hominura:deinde  qualis  xquitas, 
ratione  temporum,iocorum,natio- 
num. 

9^.  Populus  magiftratui  dehet. 
I.  reuerentiam,  tanquam  Dei  lega- 
to,idque  animo  fincero.x.  Obedic- 
tiam,  fiuc  cdi^ftis  parendum,  fiuc 
tributa  foluenda,fiue  fubeunda  pu- 
blica  munera&:onera.  j.  Amoreni 
qao  eorum  profperitatem  prccibus 
Deo  commendet,      * 

97.  lubemur  non  tantiimbo- 
nis  magiftratibus  parcre  ,  fed  e- 
tiam  omnibus  qui  rerum  potiun- 
tur,  ctiam  fi  tyrannidera  excrccat.- 


ncc  enim  line  numine  Principes 
conftitHti  funt. 

98.  Tyrannis  porro  regnanti- 
bus,fubeat  primum  deliftorum  no 
ilrorum  recordatio  quar  talibus  fla 
gellis  caftigantur.  Indehumilitas 
patientiam  noftramfraenabit.  De- 
inde,  non  noftrum  efte  his  malis 
jncdcri,hoc  tantum  efle  reliquum, 
vt  Domini  qpem  imploremus ,  cu- 
jus  in  manu  funt  regum  corda  & 
yegnorura  inclinationes. 

99.  Duokusmodisautem  Tyra- 
norum  furores  Deus  compefcit,aut 


ex  feruis  fuis  manlfeftos  vindices 
cxcitans.qui  populum  a  tyrannide 
eximant:  velfurorem  aliud  cogi- 
tantium  8c  molientium  ho-minum 
eo  deftinat  ,  tyrannidem  alia  ty- 
rannide  euertens. 

100.  Pr>uatis  obedientia  pr^fcri-^ 
ptanon  impedit  qaominu^  popu- 
lares  quidam  magiftratus  efte  pof- 
fint,pene$  quosfit  tyrannos  coer- 
cere  &  populi  libertatem  tueri.Ita 
autem  Magiftratibus  eft  obedicn- 
diljvt  fupremo  Regi  ius  fuum  inte- 
grura  illibatumqi  fcmper  maneat. 


I  N  S  T  I  T  V  T  I  d  N  I  S 

CHRlSTIAN/€    RELIGIONIS 

LIBER      PRIMVS. 


b  E     COGNiriONE 

C  R  E  A  T  O  R  I  S» 


D  E  1 


[  A  R  G  V  M  BNT  V  M. 

Trfmm  liber  de  Cogmttone  Dei  Creatom  dijferit .Gjuoniam  vero  in 
ereatione  hominis  ea  mfxime  elucet^ideo  de  homine  qmq^  di^utatii» 
habetur.  Atqg  ita  pruipui  toci  totiui  tra^ationis  duofHnt:  prior  d$ 
notitia  Dei^alter  de  notitia  hominis.  Acprimo  capite  de  vtroe^  con-^ 
iunciim  agitiir:fequentibtiidejingultsfeparatim:ita  tamen  'vt  quA-^ 
dammifceantuf^quA  adalterutrum  ifiorum  referri  debeatitraciatur 
fcilicet  de  S.Seriptura,(^  Imaginibtti  ad  notitiam  Detitres  reliquids 
m  undi  optfieioyde  S.AngeltSide  Biabolis^  ad  homints  notitia:  PoHrC' 
mttiide  rationey  quaDetismundumgubernat,  ad  vtrumq^  j^e^et^, 

Qued adpriore.hoc  efijDei  notitia  attinetjprimU  ofiedn  qualisfip 
notitia qudipfe pofiulat . cap.w.Deinde vbi quArenda  fit ,  a  ui.adix« 
nimirum,  no  in  homine:quia  etfi  naturaliter  hominu  mentib.indita 
fit,tame  partim  infcitia'partim  malitia  fuffbcaturyiu.^  iin.Necin' 
mudi  fabrica: quia etfi in  ea  clarijfimelmet,nos  tarhen  adeofiupidi 
fumtu,vt  eiufmodi  tefiipcationes,qt(atuuis;pjpicuA,femper  nobis  fin& 
fiu£iu effluatiV.Sedin  Scripturavi.De quaagitur,  c.yii.vm.w.Ter' 
tiOiqualisfit  Detts,x.§}uarto,qud  impiufit  Deo  tribuere  vifibilefhr^ 
md{vbi  de  Imaginibte4,earUaddratione  ^ origineagit)c*xi.€luinto, 
cotendit  Aquu  effe, vtfolui  Det^  infolidum  colatur,xu.  Pefiremo.dt 
vnitate  EJfentiA  diuinAj^  trium perfonarum  difiinciione,  cap.  xiii. 

Adpofleriorem  hominii  nempe  notitiam^quod  Atttnet,primum  d« 
mUdi  creatione,de  bonis  (^  malisAngelis  (quAomnia  hominemj^e' 
Bant) infiituitur traBatio , xi 1 1 1 .  m/>.  Deinde, adhominem  ipjum  aC' 
tedensnaturamvtrefqg  eitii  ixaminati£ap.\v. 

Vt  auteDei  hominifjj  notitid  melitis  iUufiret,aiomniu  humana» 
rum  aeiionuytotiufqj  mundigubernationem,  contrafortuna  ^  fatu^ 
tribu^  reliquis  capittbta  xvi.  videlicet, xvii.Si.  xvxu.defcendit^dodri» 
namfynceramy  atq^  illitts  vfum,  tradens:  tandem  Deum^etfi impio* 
rum  opera  vtatw.puru  tamen  ab  omni  labe  ^  culpa  ejfedemofirdu 

a.    j. 


C  A  P.-j. 


INSTITVTIONIS     LIB.     f. 


C  A  P  V  T       I. 

Dei  HOtitiam  0>  nojiri  res  ejfe  conismciai,^  quomod» 
interfe  cchdi 


Ap 


l.Dei  ccqnitio 


i*NeJ!ri  cogni' 
tio 


V^iiL^. 


Ota   krti  rapicnrfsenoftrseruinma, 
qujBveia  ucmuni  3c  folida  fapicntia 
ce/tri  dcbcar,  dunbus  partibusc6ftat> 
Dti  cugnirionc  &  noftri-  Ca?teruma 
quum  iiiultis  inrerfe  vinculis  c6nexap 
fint,  vtra  tamen  aireram  pr^eccdac ,  Sc 
cx  fe  pariar,  n>>n  facile  eft  difcerncre. 
Nam  prirno  ,  ^c  ncmo  afpicere  poteft 
quin  ad  Dei ,  in  quo  viuic  &  mouetur, 
incuirum  rcnfus  ruosprotiniis  c6uerrar:quia  minime  obfcurum 
tit-dotes  quibus  ponemus.nequaqMam  a  nobiscfte.imo  \d  qui- 
deai  ipfur.  quodruinus,  aliudelle  qjam  in  vno  Deo  fubfi- 
ftentiam.Dcindcabhis  bonis  qusegutciiim  ecaelo  ad  nos  ftil- 
iant,  taquam  a  riuulisad  fonteni  dcdvicimur-  lam  veroex  no- 
ftra  tenuitare  melius  apparet  illa,  qusem  Dco  refidetbonor« 
infinit.is.  Pra»fertim  miferabilishjEc  ruim  in  quam  nos  deiecit 
fjfu  defcriptio  primi  hominis  defedio,  furfum  ocuJos  coojt  actoliere,n6  mo- 
(^  tgaiA.       do  ,  vcinde  ieiini  &  famelicipetamus  quod  nobis  deeft,  fed 
metu  expergefafti,  hnmiliracem  difcamus.  Nam  vc  \\\  hominc 
/repv^^ricur  quidammiferiarumomniu  mundus,  acex  quo  fpo- 
iiaci  fumusdiuino  omatu,  pudenda  nudcas  immefam  probro- 
rmn  conoeriedetcsic;  propriae  mfselicic;jc:s  confciencia  vnum- 
quemque  pungi  necelTeeft,  vc  in  aliqu.-m  falrem  Dei  no^iciam 
veniat.Ita  cx  i^norantix.vanitaris.inf-p^f.infirnTjjacis.prauica- 
yideCaluin.  fi^  denique  &  corrupcimm^pf6^rJ^kj2ij;^^  'lon 

li^Tguaiiii  in  Dominojjtam  eftevcrajn  fap^ifntiacjucem* /oli- 
am  vircucemrborTorum  omnium  perfeftam  afflnenciajnjiufti- 


Vtr^uf^ue    c<>- 

g^iirionit     (on-  ^ 

ttiticUo.  tlse  puricacem:  acque  ade"©  maiis  noftnsad  confiderandaDei 

bona  excicamur:necanteadillu  ferio.ifpira^^e  pofTumus,quani 

coeperimusnobis  ipfis  difplicere.  Quis  tnim  ho^num  non  ii- 

benterin  ferequiefcac?  quisetiamnon  requiefcicquandiu  fibi 

cftincognitus^hoceft.fuisdotibuseftconrentus,  &  inicius  fuat 

miferias  vcl  immemor?  Proinde  vnufquifque  fui  agnitionenon 

tantum  inftigatur  ad  qua»renduni  Deum,fed  etiara  :id  reperic- 

dum  quafimanuducitur. 

^  r,  ■    i   Rurfum,  hommeminpuram  fuinotitiam  nunquam  per- 

Qog7in,on.s  p.t         .  n  r        •    tn   •  r    •         r  i 

tg^ftA,  uenire  conftat  nifi  prms  Dei  facicm  fit  CGntemplatus,acque  ex 

illius 


6BC0'«NIT.     »iCCR£ATORlSr  1 

iiliusintuilu  ad  feipfum  infpicienciuni  cfe*cendat.  Namfqufe  ^^J^iTzT^ 

mgentra  eli  omnibus  nobis  luperbia;  lum  lemper  nobis  viae— ^^„^/,1, 

niur  &  inte  j,ri,&  fapieiites,  &  fanCti;  niii  mafiifeftis  argumcn-  - — 

tis,  miuftiti^,  fo?ditaris,ftaiticiae,&  impuritatisnoftr^Bcouinca- 

mur.  Non  autem  conuincimur  fiin  nos  duntaxat  ipfos  refpir 

c:mus  ,  6i  non  in  Dominum  quotjue  :  qui  vnica  eft  regula  ad  ^     yf^natrifm 

quam  cxigcnduai  eft  ilVud  iudicmm.Quia  ienim  ad  ^^yjJocrifiTr^^^^jj;, 

natura  propenfi  fumus  omnes ,  id?:6  inanis  quaediiullitix  rpe- — 

cjes  pro  luititia  ipfa  nobis  abunde  f^nisf  .cjt.Et  quia  nihil  irttrt 

nos  vel  ciicum  apparet  quod  non  fJt  plurima  obfcoenicatein- 

quitiatum  :  quod  paulo  minus  foedum  tft  i  prb  purjdmio  atri- 

uetquandiumentemHbftramintrahumanajpoJIutionisfines  .  ^  ..  v    a 

concmcmus.Non  fccus  atqucocuIus,cui  nihil3liasobu'erfatuF^'"f';'^*'^ 

nifi  nigfi  coJoris,  cadidifgmumeireiudicat,  quodtamen  iub-'^'"*'' 

oblcuraeft  albedine  ,  veinonnulla  ctiam  fufcedinc  afperfumi 

Qu^in  excorporeo  fenfu  propiiis  adhucdifcernercl.cctqaan- 

cum  ina!ilimadis  anima:  virtutibus  hallucinemur.  Namfi  vel 

terram  de  picimus  niedio  die  >  vel  intuemur  cjuse  afpc<^ui  no- 

ftrocircucijcapatciu,  validif/inla  perfpicaciffimaque  acievi- 

demur  nobis  praediti ;  at  vbi  folem  fufjpicimus ,  atque  arrcdlis 

oculis  concenip^amur.visil  aqu*egregiei.ncerraVaIebjit>can» 

to  fulgore  protinus  perftringitur  &  cofunditur,  vc  fateri  cogi- 

mur ,  illud  noftrum  in  cortfideraadis  tcirrenisacumen  >  vbi  ad 

iblem  ventiim  eft^meram  efla  hebetudincm.  Ita  &  in  reputan- 

dis  fpirituaiibas  noftris  bonis  coacingic.quantiiper  enim  extra 

tcrram  nori  refpiiLimus,  propria  iuftitia,  fapientia,  virtute  pul- 

chre  contenti,  «obis  fiiauifflriie  blandimur  >  &  taritum  noii  fe-     ij^,  ^^  i. 

«lideividemur.atfi  femelcoeperimuscogitationeiTi  in  Deura  sioni\mrrib^ 

ierigerc,&  cxpendere  qualis  fic&quitn  cxafti  iuftitf:^,  fapicii*  numeHt  abfeit^ 

i\£ ,  virtutis  eius  perfedio ,  ad  curus  amiiffim  conformari  nbs  ti i  mtftriArrt* 

oporter:  qiiod  antea  in  nobis  falfo  iuftitiae  prstektU  arridebac,  'i^*  ""ft^^  in"^ 

pro  fiimriiainiquitate  mox  rordefcec :  quod  mirifice  impone-^'"'!'"  'f'  '^** 

b.!tiapientia;citulo,proexcremaftultitiatoecebit;quod  virtu-      ' 

tis  faciem  prae  fe  fercbat,  miferrimaimpecentia  efTearguerurj 

adeo  diijinJB  puricaci  male  refpodet  quod  Videcur  irt  nobis  rel 

abfo'iidffiriium. 

3  Hinc  horror  ille  &  ftupor,quo  paHm  Scriptura irecitat  per-  -AUerk  ionpr^ 
culfos  atq.  affliClos  fuifTe  fandos  quotics  Dei  prsefentiamfcn-.  '»^^".«*  «*^: 
ticbant.Qjiim  cnim  eos  videamus,qui  abfcnte  ipfo  fecUri  fir- ^''^» 
micjue  confiftcbantjipfoglori^m  fuamanifefiante ,  fic  quate- 
fieri  ac  confternari  vc  morcis  horrore  cocidant,  imb  abforbea- 
tutjfif  pene^ulli  fint:  colligeridumindeeft  homiricm  humili- 
cati$fu«-tgniti6»enunqcfs*Qfatiscarigi*&aifiei?nilipoftquani  i.  Sfnioiru^ 
fe  ad  Dei  maiieftacem  cmn^^apauit.  Eius  aucemeofVrnTaHonis  fMtrtdt» 
Cxempla  crebra  habcmus  tUm  in  ludicibus ,  ciim  inProphet-isi     * 


CAP.       li.  INSTITVTIONISLIB.     t. 

lud.ij.ji.     adeovtvojc  illain  Dci  populo  vfitscaforct,  Moriemur>ofufa 

lefa.^  w        Domitjusaoparuit  n<^bis.  Ideo  &hiiloiia  lobad  profternedos 

Ezec.i.iS.  &  fuaj  ttuJtJtiaE,inip0tenriie,pi)llutionisconfcientia  hominesjpo-^ 

I  'k        a-     ti^fi'^""''  'emper  argumencum  a  diuina?  fapie  <t  SE,virtL?tis,  pu- 

&   j^v^^paf' ritatis  defcriprioneducit.   Ncqueffulira.videmusc^iim  vt  A- 

^n,^  braham  meliiisleecrram  &Duiuereagnofcac,  cx  quo  propius 

Gen.1S.27.      ad  confpiciendam  Domini  gloria.r»  accef(ic:vcEliasreteda  fa- 

LReg.jj.ij.    ciejciusaccefrumexpecbrcnon  (uftmeat;  tantum  eftinarpe- 

ftuformidmis.Etqu  j  facia  homo  pucredo  ac  vermis  ,  quum 

ipfosqu-Jiue  Cherubim  velare.iplo  pauore,  facieTuaii)  opor- 

2.  S,  ^ngclo.  tca^c?Hoclcnicgt^eft  c/uod dicu  proph^ta  Igfaias^Erubefcet  fol 

»^»*"f-  ,  &confbndccnrTiInaquumPo^         exercituum"  regn-auerit: 

J'  1^^  ^'j'       IToFelWbTTnrTuten^  propius  adniouerit, 

?:^S»D  c^  Lu  -*!^cMi^f(imutn  q.uLodq^  prgjlla  tenebris  obrcural>ifur.  Vtcun- 

jrj^.  quecar.ien  Deinoftriquenotitia  mutuointer  lenexu  fintcol- 

Iib.  2  li£Tat2e,  ordo  rede  docedi  poftula:  vc  de  iila  priore  differamus 

ioco^tcim  ad  hanc  traclandam  poftea  dercendanius. 


§l»fdfii  Deum  cognofcere^^  in  qmmfinem  tendat  eim  cognitio, 
AMvero  Dei  fiotitiam  irteJligo,  qua  non  mo- 
do  concipimus  aliquem  cih  Deum,  fed  eciam, 
tenemusquoddeeo  fciie  noftrarefert,  quod  v- 
tileeftin  eius  gioriam,  quod  deniqueexpedit. 
.  Ncque  enimDcum  proprie  loquendo  cognofci 
dicemus  vbinulla  eft  reiigio  nec  piecas,  Acque 
hic  nondumattingoeam  noticix  fpeciem  quahomines  infe 
perditiacinaledidi  Deum  redempcorcm  in  Chrifto  media- 
'  tore  apprehedunt.-fed  tantum  de prima  illa  &  /implici ioquor, 
ad  qua  nos  deduceret  genuinus natur^  ordo  fi  intcger  ftetifTet 
Adam.  Nam  etft  nemo  iam,  in  hac  humani  generis  ruini  Deu 
vel  patrem, vel  faiutis auchorem,vel  vllo  modo  propitiu  fen- 
tietdenecad  eumnobispacificandum  mediusoccurrat  Ghri- 
ftus:  aliud  tamen  eft  fentire  Deum  fidorem  noftrum  fua  nos 
Drcriinen  eo-  potentia  fulcire,  prouidentla  regercbonicate  f  mere,omnique 
guuf>nis   de    benedidionum  genere profequi:aliud  vero.  graciam reconci- 


Dio. 


liationisin  Chrifto  nobis  propofitam  ampledi 
jfnuspriQjiyiUir^^ 
in  oeofiEalLSPijSiJS-dodrinarS^lTiSeMO 


jjor  a^paret.Iimcduplex  emet^iteius  cognitio.guarum  nunc 
prior  «attanda  eitaltera  dc^nde  fuo  orameteqDigEUT.  Quan- 


DE      COGKIT.DETCKSAtORTS.  3 

quam  autem  Deum  apprehendere  mens  noftrano  poteft  quin  Summt  ^  v* 
illi  cultum  aliquera  tribuat;  non  fimpJiciter  renere  fufficier  il-  f^-^  /'"""  "- 
lum  eflc  vnumquem  ab  omnibus  oportcat  eoli  &  adorari.nifi  ^"*'"'"'' 
ctiam  perfuafi  fimusfontem  omnium  bonorum  efle:  nequid  a-' 
libi  quaminipfoquasramus,  Hocicaaccipio,n  n  lolum  quod 
munduin  hunc,  vt  femelcondidit,  fic  immenfa  potentia  fufti- 
neatjfapientia  moderetur)bonitacecon]eruet,humanu  genus 
praerertim  iuftitiaiudicioque  rcgatjmifericordiatoleret^pr^efi- 
dio  tueatur.-fed  quia  nufquam  vel  fapietia»  ac  lucis,vcl  iuftitiae, 
vel  potenci2B,vel  redlitudinis,  vel  fynccrse  veritatis  gutcarepe- 
rieturquajnon  abipfofluat,  &cuiusipfenon  fitcaufa  :vth^c 
fcilicet  omnia  ab ipfo  expedare &  petere  difcamus^eique  cum 
graciarum  adione  acceptJ  referrcNam  hic  virtutum  Dei  /en- 
fus  nobis  idoneuseft  pieratis  magifterjCX  qua  religionafci- 
tur.Pietatcmvococoniunftam  cumamore  Dei  reuerent'am  ^<i  fit  Fie^ 
quam  bencfaciorum  ems  notitia  cogciliat^  DoneFenim  ea-  ^'"' 
"tTatfcTTomjnesjDeofe  otrinia  debere,  parerna  fe  eius  cura 
fouerijeum  fibi  omnium  bonorumerfeauthorem.v  nihilex- 
tra  ipfum  quxrcndum  C\t,  nunquam  ei  fe  voluntaria  obferuan- 
tiaf  biicknt:  inio  nifi  folidam  in  eo  foelictaceai  fibi  confti- 
tuant,nunquam  fe  illi  vere  &  tx  animo  totos  addicenr. 


fcire.  Qiw^riuin  enin»  arcinet,  Ueu  .Jique  cum  fpcofo  ^reri,  ^^*  ar  Epku^ 
'qui  abieda  mundi  curafe  ono  tan- um  obled:et>Q^ d  denique  ''^'"'»-'» ''*fz*««T 
iuuat  Deuni  cognoicere  quo  cum  nihil  fit  nobis  ne^ocijfQmn  ^*""^* 
potiusJuic_valere  dcbe;  eius  noritia^^rrmum yt^d^nraiitem  ac 
rniprpnriirp  nrr''  inftinf^^^^mj^]^  '"1  diTgi  ?r  magiftr^  nrna^ 
'Fohuni^abjlh)  [>ecgrc7entincceytum  ferrt^iifc?    us.Quomo- 
"^(renim  mentem  tuJm  (libire  queac  Dei  co^itartoTqijiTfT  fimul 
excemplo  cogires,quum  figniencum .Uius  fis, ciufdem  imperio 
efl"e  te  ipfo  creacionis  iure  addiftuni  &  r.iacipatum?vitam  cuam 
illi  deberi  ?  quicquid  agis,ad  'llu  referri  oportere?id  R  eft  lani 
profedo  fequiturvitam  tujm  praue  corrumpi  nifiadobfe- 
quium  eius  componitur :  quando  nobis  viuendi  lex  efl"e  debet 
^ius  volucas.Rurfiim  nec  ad  liquidum  perfpicereip/u-n  potes, 
nifi  vt  bonorum  omnium  foncemefl^e&  originem  agnofcas:  ^^*''"^  ^^**' 
vnde&defideriumilli  adhserendij&fiducia  in 'pfumna.-ce- ^''''"  ^^«^-[f- 
returfinon  fua  mente  hommis  prauitas  a  retta  mueftigatipne^^c«rfor^  im- 
abduceret.     NaminiiiopiamensDeumnoquemlibetfibifo-;;/*    cunofitns 
mniatjfed  vnicum  &  verum  diicaxatintuetur.-nequeilli  quod-  magitaemagts 
cunque  vifum  fueritaffingit,fed  tale  habere  contenta  eft  qua-  '«^i"*''''?'* 
lem  it  raanifeftatipfe,  fummaque  diligeruia  fempercauet,  ne 
audaci  temetitatc  vltia  vokntateon  eius  egreflTa,  jperperata  va- 

3.    £jV 


^4?'"    >^l»  iNsTXf  VT  I  ONl$     IIB.    I. 

sretur.Itacognitumjquia  cunda  moderariintelIigit,tutorem 

iibiefleconfiditac  proteSoremjideotjueineiujrfidem  totaoi 

fcconferc.quia  bonorum  omnium  inteliigit  ciTe  authorem,  fi- 

<quidpremir,fiquiddecft,moxferecipit  ineiuspr^fidiu^  opern 

ab  eo  expedas.quia  bonum  &  mifericordem  eiTe  periuafa  eft, 

ineumccrtafiduciarecumbit^nec  duhitatmalis  Uiisomnibuj 

fcmperinciusclementia  paratumforereinediufn.quia  domi- 

jnumacpatremagPorcit>cumquoque  dignu  ftatuiteiTecuiu? 

imperiurninomnibusintueri,ma-cftateni  fjfpicere  ,gloriani 

promoucniam  curare,nnadatis  obfequi  debeat.quia  iuftum  cf 

feiudicem  videt.fnique  (euerJtarearmatum  ad  vindicada  fce- 

Jera.eiustribunal  (emperin  conlpedu  iibipropf»nit,acipfius 

Sifmma    aw-  oietu  feretrthic  ac  cohibet  ab  iracius  prouocinda.  Neque  ta- 

nium  aus   de  mcn  iudicii  eiusfenfu  ita  terretur  vt  kibducere  fe  velir,etiam  (; 

r^to  friptura  quod  pateatefTugium.-quin  iiluranon  ininusampledirur  ma- 

£,  nos   ttntrt  JQf^j,)  vkorcm,quam crga  pios  bencficum,  quado  sd  eius  glo 

*!**.'■  riamnon  minuspertinereintelligit,  impiis  &  lceierarisapud 

cum  repofit.imcflcpoena,qiiani  luftis  vit:^  aeternsE  mercedcm, 

Pra»tereanonfo!a  vindift3B  formidine  fecoercetapeccando, 

fed  quia  Deum  loco  patris  am.n  8:  reuereturjoco  domini  ob  • 

feruat  &CQlit,  ei[am/i  nulli  efTcnr  inferi,  (olam  tamen  eius  of- 

'Vtra r$lisio»  ^n^one  horrer.  En  ouid  fit  uura  ^ermana(|uereirgio ,  nempe 

fides cam  ferio  Dei  timorc  coniulifi-ajvr  tmior  '&  voiur.tariani 

.reueretiam  in  ie  contineat^^.ecua;  tr;il.at  legtnmutn  culrurii 

qualis  in  Lci^e  praelcribtrur.  \1  qu cTioc  eodiiigenus  notadu m 

cftjqupd  omncs  promifcue  veneiatur  Dcum,  pauciflimi  reuc- 

renrur^  dum  vbique  magna eft  in  c^rcmoniis  pfteniatio ,  CAra 

autem  cordis  lyRCcritas. 


CAPVT    III. 
I>«  netitiam  homtnwn  memihtunmttiffditer  ejfe  indttam, 

Hu  Tfei   00-  I^^^S?^§^  VtsbAM  inefie  hum.inx  menti,  &  quidcni. 

ipitio  omnibu,  BSt^^^^|t  "^^"''^^'  inftinftu,di'jiniratis  f€nfiim,extra  c5- 

•1'ma.  rfprobos  ^p   q'  j^^  troucrfiam  poniraus :  fiquidem  ,  nequis  adi- 

rtdJit  inexiu'  Sjm         ^S  gnoranti^  prasrextum  confugeret,quandam 

f^/'il"'  J^(Sm^^K  fuinuminis  intelligentiam  vniuerfts  Deusi- 

■^'^**^^*.      1^^^^^^  pfeindidit,    cuius  memoriam  affidue  reno- 

uans,nouas  fubinde  guttas  inftillat :  vt  quumad  vnumpm- 

|ies  intelligant  Deum  cfTe  ,  &  fuum  elfe  opificcm.fuoipfo- 

rum  teftimonio  daraMcntur  quod  non&  illum  coluerint ,  & 

eiu«  voluiitaci  vitam  fuam  confecrarint.Sane  ficubi  Dei  igno- 

rantia. 


DE      cOGNIT.    DBICRIATORIS.  4 

rantfa  quajratur,  nufquam  magis  extare  pofle  eius  excmplum 
vcrifimilc  eft,quam  mtcr  obtu{iorespopulos,&abhumanita- 
tis  culcu  remotiores.A.qui^uIla  eftetia.vt  Eihnicus  ille  air.ta^Qlliie.nat,, 
barbara natio.nuUa^ens  ta efternta,cui  non  infideat h^c  per-  ^±°^:  ^*!^*'- V' 
^jaliorDeu  eflVft  gui  in  alini  vir|partibus,minimum  vTJentur-^  ^^^  "^-*- 
j^h^lh.KrfTftbrrf.  qnad^am  tamen  perPccuQ  riligionlsfemen  ^^^^^^"^* 
minenr.  ad..6  penitus  omnium  animos  occupauit,  acleb  tena-  itauomJo  r*' 
cteromnlum  vifceribusinharret  communis  ifta  pra?rumptio.  tiu>,t^  IroS' 
NuIIa  ergo  quum  ab  initio  mundi  iegio,nulla  vrbs,nulla  deni-  tcntur. 
que  domus  fuerit  qu^  religionc carere  poflet;  in  eo  tacica  qug- 
dam  cofefiiocftjinfcriptum  omni^in-i  cordibus  diuinicatis  fen- 
fum.QMjn  &ido!oIatria,hu!usc6ceptionisamplum  eft  drcLi- 
menttim.Qnam  enim  non  libenter  fe  deiiciat  homo  ,  vt  ;;li'is  ^tUmomnmm. 
prse  fecreacuras fuipicia:,fcimus.Pi oinde <^\^m\\gmm}^otms. f}.ipd;ftmi, 
&lapidemcolercm a  1  i t ,quam  vr  nnllum  putctur.hahere  Pg^^ 
conftar  vehcmemifsimnm  iftam  efle  de  numine  impre^^sionc, 
quse  adto  ex  hominis  mentc  obliterari  nequeat,  vt  facilius  fic 
naturx  effedum  {v2v.<^\ :  qucmadmodum  certefrangitur,  dum 
homocx  illa  naturaiiinflatione  ad  infima  qu2Bquc  (ponre  fe 
€(6mi rtit,quo  Deum  reuereatur. 

z     Qu ;' re  vaiMTsimum  eft  guod  a  quibufdam  dicitur.-pauco-  o^,^.^,„ .  j^f/,- , 
run\vafritia  &  caUiditarecxcogitatam  eHe religionettvvtjur^/o«ffr/i^5^^ 
/rte  iiiapjicnn  popuIuLnnn  ofnc!o^contineren!: :  quum  tinicn  '••»'»-f  /^^wt^ 
ipfi  qui  aliis  anrJioresGiaiK  Dei  colcndi,  nihil  minu^sc^redc^ret  ''-^'    ^'^""""* 
q^'iam  ?liquem  cfie  D"um.Fitcor  quidem  plurima  in  ^^^^^^^^'c ''J'^^"^^^"  ""* 
commencnseflc  afluro'.  homincs.quibus  reucreiitia^>TeBecu-  T-futauo. 
I^ini!cerentj&  rcrrcrem  incutcrerjr.quoTiaUerent  or>fecjuen-  Ctc  He  nntu- 
tiores  ciusanimos.fcd  d  nufqiram  obcinuiirent  nif»  iani..,|2xiiLS-ra  ^<^or.  iib.. 
conflanciilla  d^;^D£o  perfuaflone  imbutae  fuiflent  I.onuniim  '  «^''i^cafia. 
o  cnce<?,ex  quo  velutfemineemergit  ad  rcligionciia  propeflo. 
Ac  nc  illos  quTde  ipfos  qui  religionis  titulo  cailide  rudioribiiS 
iniponebant,  Dci  noritia  prorfus  v?c.ilfe  crcdibile  eft.Tamctfi  Calu.IiS.  de 
enimexciteruntolim  nonnulli5&  hodicnon  pauci  emergantrcaQdalis. 
qui  Deum  eflc  negcncvelint  tarne  nolint,quodnercire  cupiut, 
fubindefcntircunc.  Nemo  in  audaciorem  autejFrjenatioienu-  (Toj^r/^^/tfjt.^^ 
minis  contemptum  prorupiffe  let^itur  quamC.Caligularnenio  exempHs  qfe~ 
Mmen  rnilerius  trepidauit,quum  aligiod  irg  diu|^leiuj7gtnm'^»'^  i^f  *^f*r- 
/eprofcrebat.-itaDeumquem'ftudebat  ex  profefl^o  cotemnere,  ^ ^thtcrnnr. 
jnuitus  exhorreicebat.Hoc  paliim  eius  quoq;  hmilibus  eueni-  Calig  c   h^ 
tc  vidcas.Vt  cnim  quifqs  eft  audacifamus  Dei  contepToivta  v^ 
s^d  folij  cadentis  ftrepitu  maxlrrie  perturbatur.  vnffejcTiniFexf* 
diuinxmaieftatisvltione:  quasillorum  confcientias  eo  vefiH^ 
inentiuspcrcellit,quo  magis  refugereconaiur?Omnesqurd^ 
latebrasrefpcftat,quibus  feabdaat  a  Domini  pragfentia,  9cca 
rijrfaai(^  ^imo  fuo  delca.nt;.fcd  veUntnolint,irretitifempcc 

2.    iiij 


CAf.lT.  INlTlTVTlONlSLlB.     r. 

Y^tr'^''  ^^«^^«"««'■•Vtcunqueinterdum  videatureuanefcereadmomenr 

/=      •  tum  altquod,  rubmde tan.cn  recurrif,& nouo impetu irruit.vc 

.  .^  ^  cjua  illis  rennnio  cft  a  conrcientif  anxietateanon  multum ab- 

fimilis  fic  a  romno  ebrioforum  alit  phrencticorum.q^urne  Jo r- 

lYiientes  qujdem^Iacide  concjuiefcunf :  quia  diris  &horrificuC 

inromnn's  continenter  vexantijr.Ergoimpij  quoque  ipfi  c^ 

emplo  fiiht ,  vigere  femper  in  omnium  hominum  animis  ali» 

quam  Dei  notionem. 

Tjyiit  eonfr-      ^    Hocquidemreaeiudicantibusremperconftabit.infcul- 

litatio ,  abim-  ptum  mentibas  humanis  efle  diuinitatis  fenfum,qui  deleri nu- 

fofibili.^  im-  quampoteft.  Imb  &  naturaliter  ingenitam  elfe  omnibus  hanc 

pios  fee  D^iperfu  /lonemjefle  aliqucm  Deum,  &  penirusinfixa  eife  quafl 

^«f»    ft^.nose  i^  ip^5  medullisjlocuples  tei^is  eft  impiorum  contumaciajqui 

earenon  ^,^/7?..  ^uriose  IuCtando,fc  tamcn  extncaree  Dei  metu  nequeuntjlo- 

Cice.de  nat.  co$e  Iiccteludat  Diagor.as-&  /imiles,  quicquid  omnibus  fecur 

ieorM.u&i.  IisdeTeT^tone  crcditum  fuit:  fubjannet  Dionyfiuscjelefte  iu- 

Val.Max.  li.  dicium:  Sardomus  hk  rifus  cft,quia  intus  eos  mordetconfcie- 

^;f  •'?  tiac  vermis  ca^nisomnibus  acrior.  N.on  dico  quod  Cicero, 

vetuftatc obfblcfccre  erjorcs^tie^tigionem  in  dies  nugis  crefce- 

re  &  melior^m  fieri.Nam  mundus£vt  paulo  pbft  dicendum  e- 

rit)omnem  Dei  notitiam,quantum  in  reeft,excurere  conacur, 

^  eius  cuJtum  modis  omnibus  corrumpere.  Hoc  tantum  dico, 

quum  ftupida,quam  impij  ad  Deumfpernendum  cupide  ac- 

cerfunt.durities  in  coru  animis  tabefcar,  vigere  tamen,ac  fub- 

inde  emergere  quem  maxime  extindum  cuperetjdeitatis  Cen- 

tontlufa ,  Dei  fum.  Vndc  colligimus  non  efle  dodrinam  qu3B  in  fcholis  pri- 

nvtitiam  homi^  m\in\  difcenda  fir,fed  cuius  fibi  quifque  ab  vcero  magifter  eft, 

httm  mentt  m  g^  cuius  ncminem  obliuifci,natura  ipfa  patitar,quamuis  huc 

naturaltter  ef-         ,  j         r>        ^    r  -  J  r 

fe  inditdm,      "^"1^1  neruos  omnes  intendant.Porro  fi  ea  coditione  nati  lunc 

omnesacviuuntvtDeumcognofcant:  Deiaucem  notitianifi 

huc  vfque  proceflericfluxa  eft  ac  euanida  :  eos  pmres  a  crea- 

tionis  fux  Icge  degencrare  palam  eft  qui  non  ad  hunc  fcopum 

vmuerfasfuaevit3Ecogitationesa6tione(quedeftinant.  Qiiod 

4tnPhae  done  ncc  Philofophos  ipfos  latuit.Non  enim  aliud  eft  quod  voluic 

&The«teto.  plato,dum  (tepiusdocuit,  fummum  anim^  bonum  Dei_efle  i\- 

r-i>     „ ^  j     igl!^ " <^ J"JL"lT ^^ ^  percepta  cius  cognitionCjin  ipfum  tota  traf^ 

*tru ta  an im»-'-^ r m a t ur.  Btoindc  fcitifsime  quoqueillc  apud  Plutarchm» 

liaraHonc^^|Tyllus  ratJocinatur.dum  homincs  affirmat ,  d  ab  corum  vita, 

<ttaiicur. '      femel  abfit  rcligio.non  mbdb  brutis  pecudibus  nihil  excclle- 

^         -^  -   ^g jg^^^^ji^jg  partiburion^^e  efl'e  miferiores.vt  gui  tot  maloru 

"^nrm^jgnhlinYij.  ttimultiiariam  &  irreqiiiecam  vitam  perpctub 

>     Trahant.  Vnum  ergo  tSt  DcicuIcum,quiIaperioresipfosred- 

da^pcrqucm  folum  ad  immortalitatem  afpiratuft 

CAPVT 


COGNIT.    DBI 


CAPVT     IIII. 

Eandem  notitiam  partim  infcitia,peirtim  malitia  'velfuffb- 
cari  vel  cerrumpi' 

IcvTautcm  omnibusfndirnm  efle  diuinitus    ..  .^  »' 
religionis  femen  expenentia  tcftaiur;  ita  yix  ^,^  h^c  noti- 
CQnjC-efiniusquifquereperiturquiconceptumii4  m  pleri/q; 
in  fuo  corde  toueat,  nullus  aute  in  quo  ma-  «5«  apparet , 
turefcac:  tatum  abeft  vt  frudus  appareat  fuo/^'^  prorfm  ex 
tempore.  Porro  fiue  aliij  cuanefcac  in  fuis  fu-  "'**^**'^'  '^***'* 
pgrfticionibus,  fiiie  ali^jiAta^op^tajTjalitiose 
i  Deodefcifcant,omnestamen  degenerant avcraeius notitia. 
ItahtvtnuTla  in  mundo  refta  maneat  pietas.Qupd  autem  er-  'Ktj^-  idt^non. 
rore  aliquos  in  fuperftitionem  labi  dixi,  non  ita  accipio  quafi/"«^  excufabi- 
fua  eos  /implicitas  a  crimine  liberet.-quia  csecitas  qua  l?borant,  ^"' 
fcmperfere&  fuperba  vanitate.,&x.QnxumacTaimpIicTtaeT!. 
Vanicas  &  quidem  fuperbiarconiunfta ,  in  eo  deprehenditur,  [{atio  i.  ^u 
quod  nequemiferihominesin  Deoqusrendo  fupra  feipfos,  eorumerrtr  ^ 
ycparerat,conrcendunt,red  pro  carnalis  fui  ftuporis  modo  i- -v^mtatem cia 
pfum  metiuturi&neglcda  folidainueftigatioaead  vanas  Cpc- ^'*^'^^'''"°"^ 
culationes  curiose  tranfuolant.  Itaquenonapprchendut  qua-  ^"^  ^*^ 
iem  fe  offert:  fed  qualem  pro  fua  temericat^bricaci  funt ,  i- 
maginantur.  (Jup  gurgiieaperto,quaquauerfum  pedem  mo- 
ueantjin  exitiu  prsecipitcs  femper  ruere  neceffe  eft.  Quidquid 
enim  poftea  in  culturn  aut  obfequium  Dei  moliantur,impen- 
fiim  illi  ferre  ncqueunt:  quia  non  ipfum^fed  cordis  fui  figmen- 
tum  potius  &  fomnium  pro  ipfo  colunt.  Hanc  prauitatem  di- 
ferte  notat  Paulusinfacuatoseftedicens^quumfapientcs  «ffe  j^jj„j,,,jj. 
appeterent.Priusdixerateuaauiflein  fuis  cogitationibus ;  fed 
nequis  eos  culpa  eximeret,fub:icit,merit6  eos  excsecari ,  quia 
fobrietate  non  contenti,fed  plus  fibi  arrogando  quani  fas  fit , 
tenebrasvItroaccerfunt,im6inani  ac  peruerfo  faftu  feipfos 
infatuant.Vnde  fequitur,nonefle  excufibilem  eorum  ftulcicia 
cuius  caufa  eft  non  vana  mod6  curioficasjfed  libido  plus  fcien- 
di  quam  par  fitjcum  falfa confidentia. 

z    Quod  autem  Dauid  impios ,  &  vefanos  dicic  fentire  in  i.  Deinde  fj^ 
cordibus  fuis,non  cflTe  Dcu,prim6  adeos  reftringiturqui  fuf-  contumAciam 
focara  naturse  lucc  ,  confulto  feipfos  obftupefaciunt,  vt  paulo  'l^^^'ll%!^ 
poftitcrum  videbimus.Quqmdmodu  multos  videmus ,  poft- l^w^il  comitY, 
oiiam  audacia  peccandi  &  conluitadine  obduruermt,  turiose  pfal.if.i.& 
i;£gellcre  omnem  DeTmenioriam,qu£e  tame  illis fponte  a  na- ju  1. 
milenfiiTnai^  lam  quo  uia^is  deteTlaMeareo- 


CAMllt.  iNSTlTvTloNls      LJB.  I. 

rum r|irorem_reddac,eos inducic  prxcise ne^ancet  Deutn  ede^ 
quanuis  eflcncianTiIli  furm  nqn  adimant,  ted  guia  rpoTIalices" 
eam  (uo  i^^udicio  &  prouidencia.octorjm  ciln  inri.it^-nr.  Nam 
quji  nihil  minus  Deo  couenFar  quaTn  alji£^?m  ?nu3T^l>erna- 
ribnem  forcunar  permitcere, carcucire  ad  hominum  fcclera  ,  vt 
impunelafciujanr;  quifquis  extindo  crleftis  iudicij  mcco  feru- 
refibi  induIger.Deum  eire  negRC.Accjue  h^ciulia  Dc:  vmdj^ia 
Pfal.  jtf.i.     6ft'P»ng«cdinem  obJucerc  cordsbus^vc  impi/pol>q'ian\  oculos 
PraIm.io,xi.  ^uosclauferunt,  videndo  non  videant.Ec  Dauid  alibi  o}nimu«v 
fu£  fenrentia:eftiinerpres ,  vb»  dicit  ttmorem  Dei  non  efle 
praeocuIisimpiorum:item(ibi  in  maleficiisfui^eibeplaudere, 
quia  Deum  non  afpicercfibi  perruadeanc.  Quaquam  ergo  co- 
guncur  aliquem  Deum  cognofcere,  eius  ramen  gioriam  exina- 
niunt.potentiam  illi  d^trahendo.ficur  enim(te{lePau!o3Deus 
feipfum  abnegare  neq^it,quia  fui  perpctuo  firailis  manet:ita  i- 
ftimortuum&inaneidolumfingendo  ,  Deuni  «icgare  vcre  di- 
cuncur,  Adh^cnotandumell.quainuis  ludenturcuni  propno 
fenfu.&  Deum  non  foliim  inde  excuterc  ,  fed  in  c.^'o  quoquc 
abolerecupiant,aunquam  tamen  eb  vfque  !nuile'ccre  Ih/pore 
quin  retrahat  Deus  ipfos  interdinri  ad  luum  trjbunal.Scd  quia 
nuUo  n>etufecinenturquominL«srioIenrerc6traDeuni  ruanr: 
quandui  illositar.ipic  ca?cus  im^^trus.b.utana  Deiobliuijncm 
in  ipfis  regnarecertum  eft. 
Ctmlufin.  \na-      5    ^'*'  '"'•"^  iWud  patrocfn-um  quod  fuperllic.oni  fja?  pr^- 
rem  tjft  fuptr-  texeremulti  roient,euertitur.pu,tanrenin)  lTjjdMjn>jcjiialeciinq> 
fiiticfarnmfra  rcIigionis,q»amli^£t  pr^cpofterum^  (Vis  efle :  fed  np  animad- 
ttxtu^ritquam  uertunt,  veram  rcliglonem  ad {^ei  i]tutum,  ceaad pe.rp(:tua rc- 
r^tta^e  pri-   oijbm  JeEerc  conformari :  Deumvcrb  ip^umj^empet  fai  fijnt- 
^^on»'t  tejfi- 1"'  manere;  non  (peCtrum  eflc  lut  phata.ma,  t|.uod_[iro  vniuf- 
r^n-mo   conflr-  ciV>u'que  libidme  trasformerur.Er  fane  videre  cft  quam  n-e.;- 
mat,  'dacibus  fucis  Deo  illud.it  ruperllirio,dam  grac;ficari  cenc.T. 

NamcafereroIa,quxfibicurx  non  efiTe  teftatuscft,arripicnM, 
qux  praefcribit  ,  ac  fibi  placere  docetj  aut  cr  ntemptim  habc, 
autetianondifsimuIanterreiicit.Sua  ergodcliria  colunr&a- 
^orantquicunqjcultus  Deocomentitios  crigunt:  quiinequa-* 
quam  ita  cum  Dconugari  audereat  ni(i  Deum  prius  nugaruRi 
fuarum  ineptiiscon/entaneum  finxi(fcnt.QuareApoftr)lus,va- 
gam  illam  &  erraticam  dc  n\jmine  opinionem  ,  Dei  e(fe  igno- 
Gal.  4.  S.      rantiam  pronuntiat.Quum  Deum,inquit,nerciretis,rerurcbatis 
Iphef.a.  II.   iis  qui  natura  dij  non  erit.Et  alibi  fine  Deo  fuiffe  tradit  Ephe- 
fios  quo  tempore  a  reda  v^ius  Dei  cognitione  aberrablt.  Nec 
Inftit.  lib.  1.  multum  intereftjhac  faltem  in  parte,DeU(nne  vnum,  an  plurcs 
».  ^  &  alibi  concipias.quia femper  a  vero  Deo  dircedis.&  deficis;  quo  reli- 
paiiiBj.         <5to,nihiI  tibi  reftac,ni|i  execrabile  idoIu.Supcreft  etgo  vt  cum 
Ladaatio coftituamus: ouUam  cirgleoitimam rdigion^mnijl: 

cum 


DI     COGNIT.     Dll     CKIATORiS.  6 

fmnyeritatecpniun<f^am. 

4  Acc€dit&  fecundum  peccarum  ,quodiie,que Dei ratio-  J;  ^  f»'^^***'^ 
pem  vnquamhabentniii  inmti:  nec  ad  ipium  approp'"^»2nt^  ' -^^jjjj^,^ 
Jonec  rcniteces  pertrahancurjnec  tum  quoque  volunrario  im-  cumfinctro  a- 
buunturtimore,  quiexdiurnsmaieftatis  reuercnciafluat,  (tA  nimi    affiRut 
tantum  feruiii  &  coafto ,  quem  ilUs  Dei  iudicium  extorquec:  f"i  »»»"* »  cr 
quod  quia  effugere  nequcunt,exhorrent,fic  tamen  vt  cciam  a-  '^'^"'  ^  |^" 
bominentur.Siquidem  conuenienterin  impiecatem ,  atque  in  ^'^^Jj]^"'*^ 
iunc  folam  competit  illud  $tatij,Timorem  primuin/ccine  in  ^*^  " 
o^e  dcos.  Qui  animum  a  Dei  iuftitia  alienum  geructribunal, 
quodael  vindicandaseiustrangrefljonesftarefciunt,  euerf..m 
magnoperecupiunt.Quo  affedu,adueifusDominum  bellige- 
rantur,qui  (ine  iudicio  efle  non poreft.fed  dum  eius  potentiam 
libi  ioeuitabilem  ;mm;nere  inteiligunr,  quianecamoliri ,  nec 
cffiigere  vaIenr,reformidanf.Itaque  ne  vbique  videsntur  cum 
contcmnere  cuius  inaicftaseos  vrget,qualicunque  religionis 
fpccie  defungunrur.inrerim  tamen  no  definunt  o.irni  vitiorum 
generefepolluere, &fl;»gitiaflagitiis  copulare,  donccfinfta 
Domini  lege  omni  ex  parte  yiolarinr,  &  vniuerfam  eius  iuiti- 
tiam  difliparint.vel  ccrte  non  ita  retinentur  fimulato  illo  Dei 
rimore  quin  fuauiter  in  peccatis  fuis  acquiefcant ,  &  fibi  blan- 
dianrur,&carnisiua;intemperanti2B  indulgerc  malint ,  quam 
Spiritus  fan^fii  frscno  eam  cohibere.Sed  quando  inanis  ea  eft  & 
mendax  religionisvmbra,  vixetiamdigaaqusvmbra  nomi- 
nctur;  hincrurfus  facileelicicurquantum  abhac  confufaDci 
noticiadtfi:eracquae  folisHdeliumpeftoribusinftillaturpiecas, 
cx  qua  demum  religio  nafcitur.Et tamen  hoc  perflexuolos  cir- 
cuitus  confequi  voIunthypocrit2P,vtDeo  quefugiuntpropin- 
quiappareat.Vbienim  pcrpetuus  obedilti^tenor  inrocavita 
cfre  debucrat,in  cudis  fere operibus fecure  illi  rebellates,pau- 
culis  cantum  facrificiis  placare  cum  ftudet :  vbi  fandimonia  vi- 
tx&cordisintegritateilli  feruiendu  erat,friuoIas  nugasco- 
minifcutur5&;j.ijjili  obferuatiucuJns..q,uib.us  efl  fibi.cpncilient. 
Irno  ma[oreHcemia  mfecjjiuyuis  torpent,  quiacofiduntex- 
piationuiTTIudicris^^^ofre  crgaillum  dcfungi:deinde  vbi  in  il 
lum  defixa  effe  fiduci^  debueratjin  fe  vel  creaturis  fubfidtic,co, 
pofthabito.Tandem  fe  tanta  crrorujn  congericimplicant,  vf 
fcintillas  illas  qux  micabane  ad  ccrnendam  Dci  gloriam  fuffo- 
cct.acdcmumextinguacraalitisB  caligo.  Manettamenfemen /*/*w«»t  i^ 
illud  quod  reuelli  a  radice  nullo  modo  potcft,aIiquam  efle  di '»  »^?«'  ^ 
uinitatemrfedipfum  adeo  corruptum,Ytnonnifi  peffimosex  ^'"^J^J^f^ 
fe  frudus  producat.  Imo  inde  c^rtius  elicitur  quod  nunccon-  4eitat7"inoT' 
tcncla,  Naturalitcr  infculptum  e/fe  Dcitatis  fenfum  humanis  mfipejftmosex 
cordibus,quia  reprpbis  (^UQque  ipfis  eius  confeffionem  cxtor- fefiuifui  ^r«- 
^aec  neccfilcasjjefcus  trancjuiUis  faccte  illudunt  Deo,  imblid^»*'"' 


CAF.      V.  tN$  TITVTIONIS      1.IB,     U 

txcenuandam  eius  poretfam  dicacesfunc  ac  garruli.defperatw». 
d  quaeos  vrgetjad  eundcm  qu3Brendum  extimulat,  didatque 
c6cifas  precesj  ex  quibiis  pateat  no  prorfus  ignaros  fuifle  Dei* 
fed  quod  citius  emergerc  debuerat,  fuiffe  peruicaciafuppre^ 
fum. 


9ti  ejfentU 
lauifibilit  0^ 
ineoirjprehtvfi- 
hilts  fe  in  opt- 
tibtufuis  vifi- 
bilemodo  ^o- 
dam  txbihuit. 


C  A  P  V  T      V. 
Dit  nctitM  in  mundifabrica  (^  continua  eius  guhernatione  lucere, 

Huius  Capitis  duaifuntpartes. 

I  Prior,decem  prioribus  feftionibus  comprehtfa,in  Ju»  genera  vni- 
uerfa  Dti  opera  diftribues,ii»  vtroque  genere  Dei  notitia  efucere; 
contendit:  priorique  fex  ,  pofteriari  quatuor  fedioaes  defignatur. 

a  iiliera,oftedir  homines  adeo  ftiupidos  eftl^cvc  teftificationes  iftaf, 
quantumlibei  perfpicuar.femper  ilne  profedu  effluant.Hfc  pofte- 
i"ior  pars  a  fefti«ne  vndecimai  vfquc  ad  poftremam  cxcurric. 

D  haec  quia  vltimus  beata?  vitae  finis  in  Dei co- 
gnitione  pofituseft:  ne  cuiprseclufuseft^et  ad 
fcelicitatem  aditus,non  folam  hominum  menti- 
bus  indidit  iiludquod  diximus  rcligionis  fe- 
men,  fed  ita  fe  pacefecit  in  roto  muudi  opificio^ 
acfe  quocidie  paiam  offert ,  vtaperireoeulos 


Pfal. 


»04.1. 


nequeant  quinafpicere  eum  cogantur.  Effentia  quidcm  e- 
jusmcomprehenfibiiis  eft,  vc  lenfus  omnes  humanos  pro- 
cul  efFugiac  eius  numen:  verum  fingulis  o^eribus  fuis  certas 
gloriar  fuae  notas  infculpfit ,  &  quidcm  adco  ciaras  &  infignes 
vtfublata  fit  quamlibet  rudibus&  ftupidis  ignorantj^excu- 
fatio.  I^deooptimoiure  Prophfra  eyclamat  ,Iucc  cjuafivfr» 
ft^mentoTpfum  efle  ami^Jim  Ljtcfi  diceret,  ccepiHctuncde- 
mupi  vifibiii  otrnatu  infignem  prodirc  ex  quo  m  mundi  crea- 
tfone  fiin  irt^oma  protuiit:  quijjus  nunc  guoties  ocuitfs  huc  vel 
jjluc  circunferimus,  decoiMS  apparet.  Ibldem  etiam  fclteideni 
Proplieta  CceIos  vt  cxp-jnfi  func,  regio  illius  tentorio  cpparat, 
coenaculadicic  contignafTcin  aquis,nubes  eius  effevehicula,e- 
qintarefuperalasvcncorura,vecos&fuIgetraceiereseftfeeius 

nuntios.Ec  c^ioniaiii^plmiJilikriH"^  ^^f"%^^_E?i^"ji^^^* 
^i^mjl^  illH  pienria^einsoloria,  paffim  vocarur  cxlum  cius  paBcium.  Ac 
finsh^c  ^.v/jil^primum^quaqua  verfum  oculosconiicjas^nulla  ^ftmuniJLIjar- 
^ttn:.  ticula  in  ^uia  no  rcintill^_ia4tcttvaliqu«  ji^Iomr.ipfias  cmicare 

c^cnantur.  Ampliffimamvero nanV^iS^pitit^iiernmam machi- 

nam» 


DE     COGNIT.    OBI     CREATOHrf.  i 

^am.quam  late  patet,vno  intuitu  luftrare  nequeas  qufn  vi  im- 
fiienfa  fulgoris  totus  vndique  obruaris.  Qu,are  eleganter  au-  H«^.  ii.  j; 
thor  Epiftole ad  Hebraeos  fecttla  nuncupat,muifibilium  rerum 
fpedacula  :  "quod  nobis  vicefpec  liiiic  tamconcinnamundi 
pofitio.inqioinuifibilemalioquiDeum  concemplari  liceat. 
Q^aratione  Propheta  cajleftibus  creaturis  idioma  attribuit,  pfai.,^.j; 
nuilisnationibus  mcognitum.quod  euidentior  iliic  excat  di- 
uinitatis  teftificatio  quam  vt  prasrerire  gentis  vUius  vel  obcu- 
fiffimaeconfideracionem  debeat.  Q^odclarius  enarrans  Apo-  lom.i.r^» 
ftolus,  parefadumefle  hominibus  didtquoddeDeocogno- 
fciopersBprettum  erat:  quiainuifibiliaeius,  ad^Bternamvfque 
eius  virtutem  &  diuinitatem,  a  creatione  mundi  intelleda ,  o- 
inncs  ad  vnum  canfpiciunr. 

a    Mirificam  eius  fapientiam qua» teftentur,  innumcra  fiint  J^teBaturfri 
tum  in  caslo,  tum  in  cerris  documenra :  non  illa  modo  recon-  '»*•'» ^^»»*  »- 
ditiora,qnihus^^sQbrer^aiid^saftrologia,&medicina,  & J'^"j^ '^^d^ 
fota  phyficaTciegtia  deftinata  eft  ;  ted  guae  rudifs^mi  cuiufque  c*,  calt  ^ur- 
idiot^Bafpedui  feingerut,vtapeciri  oculinequeant  quin  eorur^wcW. 
cogantur  eflfe  tc^ts,  Equide  qui  iiberales  illas  artes  vel  imbi- 
beruncvel  etia  deguftarunr.earum  (ubfidio  adiuti,Ionge  altius 
prouehuntur  ad  introfpicienda  diuinse  fapienci^  arcana.-nemo 
tariien  earum  infcitiaimpeditur  quominus  artifici j  fatis  fuper- 
que  peruideat  in  Dei  operibus.vnde  in  opificis  admirationem 
pro rumpat.Nempe id_di[qu irendps  aftrorii  motus^iftribuen- 
das  fedes,meciendaintcrualla,proprietates  notandas ,  arte  ac 
cxa^ore induftrla  opus  eft :  quibus  perfpedis ,  vt  Del  proui- 
dentiaexplicaciusfeprofert,  ita  incius  gloriam  confpicien- 
<lam,animunipareftaliq«anto  fublimius  aiTurgere.Sedquum  ^      ^^^.^    .. 
neplebeij  quidem  &  rudifsimijqui  folo  oculorum  adminiculo  vulgio^tn^^ 
inftrufti  funr,ignorare  queantdiuinseartisexcellentiam.vltro  eurrit. 
fe  in  ifta  innumerabiH,&  tamen  adeo  diftinda  &  difpofita  c?- 
ieftis  militi^  varietatecxerentem:conftat  neminemefilecuino  l^orportshui- 
abundefapientiam  fuam  Dominus  patefaciat.Similiterin  hu-  2iilisdc'vi 
manicorporis  ftrufturae^nnexionemjfpgmetriam  ,  pulchri-  ^^  partium.' 
tudi_nem,yfum,ea,quam  Galenus  adhibet,  folertia  peficulare,  Tracipui  veri 
cximiJeftVcurainis.Sed  omnium  tamen  confefstone ,  pr»  fc  »»  homine  u 
ferrcorpus  humanumtim  ingeniofam  compofitionem,vcob  ***"*'«  4 
eammcritoadmirabilisopifex  iudicetur.  Aaor."?"! 

)  Acproindequidemex  philofophis  olimhominem  non  videMacr*<J!' 
immerito  vocaruntj«xf o»»aju.o» ,  quia  rarum  fit  potentise,  bo- li^j.in  foma, 
nitatis  &  fapientiae  Dei  fpecimen,  fatifque  miraculorum  in  fe  Scip.  c.  n.- 
contineatoccupandisnoftrismentibus,mod6neattenderepi-  ?°5"."."*  ^^ 
geat.  QuarationePauIus.vbi  admonuit,  Deumpalpando  ^  Aff/i 'fV°"j' 
csecis  quoque  pofle  deprehendi.mox  procul  qusrendum  non  jjift.  ani»a!. 
e^eadiungicjquiafcilicecincus  iinguli  c^eleftem  graciam  qua  c.  17. 


€AP.  ▼.  IN«TITVTI0NIJ     Ll8.     f. 

vcgetaatur,  indubie  fentiunt.   Si  vcro  vt  Deum  apprchend Jt-^ 

inusjcxtranosegrediopusno  eft,(]uam  veniam  mercbicure- 

ius  focordia  j  qm  vt  Dcum  inueniar ,  in  fe  defcenderegrauabi- 

Pfal. t,j.       tur ?  Eadem  eciam  ratio  cft  cur  oauid ,  vbi  breuirer  celebrauic 

^dmirabile  oei nomen  &decus  quae  vbique  refulgenc  j  ftitcim 

exclamet,Quid^ homo  cuius memor  cs?Item,Ex  ore  infan- 

Tum  vtro  in  i-  tjjim  g Jaacntium  ftabilifti  robur.figujdgn  no  tantum  in  ge- 

ffii  mfanttbiti.  nereBuniano^Hrum  operu  DCi  fpeculum  extarepronunciat, 

fedinfantibus  dum  i  matrum  vbcnbuspendenc,  facis  difertas 

effe  linguas  ad  pr^edicandam  eius  glcjriam,vt  miamie  opus  /it 

aliis  rhecoribus. Vnde  eciam  eorum  ora  in  aciem  producere  no 

dubitat  taquamvalideinftrudaad  refellendamcorumaraen- 

tiam  qui  oei  nomen  pro  diabolic  i  fua  fuperbia  extinguere  cu 

Aft.iy.  2t.     pcrent.  Vndc&illudemergit  qjodex  Araio  cicatPau!us,noj 

cfle  pei  pro^eniem.-quia  tan^aj>f ^ft j nciajQjasxxarnAns,  fcpa- 

t^m  nobis  effe  telFacus"eft.Sicucj  etiam  e££omm(iQiienfu& 

quafi  didateexperiencia  profaniPoctJe  eum  vocarunc^omi- 

num  patrem.Neque  vero  fe  quifquim  vlcro  & Iibeter  dco  ad- 

dicctin  obfequium,ni/i  quiguftaco  pa^erno  eiusamorevicif- 

fimadeumamandufn  &coiendum  illedusfuerit. 

fcedaigiturtfi       4    Hic autcm  dcfe^irur  fceda  hominum  ingracitudo,qt|i 

ingrdtitudo  eo-^  dum  in  rccontitient  officinam  innumeris  Deioperibus  nobi- 

rum  q**t  D-ti  Iq^^j^  fimul  tabernam  ineftimabili  opii  copia  refertam,quun1 

que   tn  feipfit^  ^  j    1  •     t        1  *  •  r  n  »  •    n 

tot  tnedis  tfen-  ^^^^^^P^^^  deberentm  laudes.canto  maiore  faftu  contra  iiiHan- 

tiuHtyasferni  tur  ac  turgcnc.   Quam  mirismodisinipfisoperctur  Dcusjfen- 

tur:  e0  vertfce  tiunf.quantam  etiam  donorum  rarietatem  exeius  liberalitate 

dior  quod  ab  poffideantjvfu  ipfodocentur.  Ha^cdminitatis  /igna efle,cogii- 

Ammg.  fuatot  cur  fcirc  vclint  nulint.-intustamen  fupprimunt.Non  opus  qui- 

ad^opifium^i. ^^^^^ cxcra feipfosegredi,mod6 ne fi^ arrogado quod e  c^- 

pfum  ntnafftir  ^l^A^^P^^^^^S'^^^'^^^^^^'^^^  corum  mentibus  ad  oeum 

gunt.  clarevidendum  prajlucet.rmo  prodigiofos  hodie  multosfpiri- 

rus terra  fuftinet,  qui  cotu  diuiaicacis  feme  in  natura  hiarnana 

fparfum  confen-SiiiMijiukitanc  ad  obruendum  oei  nomen. 

Qui  deteftabilis  eft,0bfecro,h5ec  vefania.vt  homo in  corpore 

fuo  &  anima centies  Deum  repcriens, hoc ipfo  excelleti^c prse^ 

textu  Deum  efle  negec>Nondicetre  fortuito  a  brutisaniman- 

tibus  diftindos:  tantumobduftonacurse  velo ,  quae  illisrcrum 

omnium eft  artifex.Deum  fubducunt.  Videnc  camexquifitum 

artificium in  fingulislais mebris  ab  ore & oculis  vfque ad  'm- 

fimos  vnguiculos.  Hic  quoque  natuj;am  fubil|tuunc  \n  locum 

gei.Sed  in  primis  cam  agiles  animse  motus,ta  prseclaras  facul- 

tates,tam  rarae  dotesdiuiniracem  prae  fe ferunt,qu3e fe  no pati- 

liti  '^hfiaiy  ^/jturfacileceIari:ni/iEpicureitaguam  Cyclopes,  ex  hacaltitu- 

^  uid  erganieii  dinebeUum  Dco  protcruius inferrent.  Itane  vero  ad  rcgendii 

•ii»  wyf«fKrt«»'.  quinque  peduni  vermiculum  toti  caeleftis  fapientije  thefauri 

concur- 


DE      COGNlt.    DEI     CrEATO&IS.  t 

concurnmt?  vniueiiicas  muHdi  hac  prarrogatiua  carebit?Primo 
ftacuerealiquid  ori^anicum  in  anima  cjuodimgulis  partiBus 
rcrponde.u.adeo  nihil  ad  obrcurandam  Dei  gioriam  facit ,  vc 
potius  eam  ilJuftret.Refpondeat  £picurus,quisatomorum  co-  «» 

ci;rruscibum&pocumcoquens,parteminexcremcnta,partem 
infanguincmdigerat,  axefficiatvt/ingulis  membris  tanra»/it 
induftria  ad  prarftandum  ofhcium  acfi  totidem  animx  commu- 
ni  coniiho  corpus  vnum  regerenc? 

5    Sed  mihi  nunccum  iUa  £orcorum  hara  negotium  non  NaMivtit  vi^ 
cft:  eos  magis  compello  qui  prscpofteris  afgutiis  deditijfri]^dii  rts^^aHionts 
illud  Ariftoielisdiftum  libenterobhquoflexu  trahercnt  tam  omnihus itwti' 
ad  immortahtatem  anima:  abolendam  ,  quam  ad  ^''P'^"'^"'^  ^'^^^^f'f,^,V 
Dco  ius  ruum.  Nam  quia  organrca?  funt  anima?  facuItares,hoc  ^*oZlrefef>'J- 
praetextu  aliigant  eam  corpori,vt/ine  eononfubfiftat.Natur^  rjHM.ilUrn^ut 
vero  elogifs.quantum  in  le  eft,Deinomen  fupprimunt.  Aiqui  tjfi  immertali 
longe  abeft  quin  potenci^  anima»  in  fundionibus  qu«  corpori^'"'"'^  r*tttnu. 
feruiunt  indufe  Cmi,  Quui,hoc  ad  CQrpus  vt  cselum  metiaris »  ***  fnb^tur, 
numerum  fteliaruMicoiligsSjtenfascuiufque  magnitudinem, 
fciasquofpatiointer  (e  dincnt^qua  celerirate  vel  tarditateco- 
ficiantruos  curius,  quotgradibushucvelilluc  defleftsnc.?Fa- 
teor  quidem  tfle  aliquem  Aftrologi^  vfum  :  fid  tantuni  often* 
dojin  hac  tam  alra  difquifitione  rerum  cxlcftium  non  efte  or- 
ganicam  fymmetriam,fed  fuas  animz  eflepartes  acorpore  fc- 
paratas.Ex«mpIum  vnum  propofuijCx  quo  reirqua  fumer€,Ic-  TeJ^u  ^m 
^oribus  promptum  erit.MuUiplex  faneanim^agilitasguac^-  *^f'^.^ ' 
lum  &  terram  pcrluftratipr^t^rita  futuris  cdiungitcretmet  me-  m^^^* 
moriter  gua^pridcm  audiuit.imo  quidlibet  fibi  hguratiToIcr-  ^clertial 
tla  etram  qua  res  incredibile^  excogitat:  Sc  quge  tot  mirabilium 
'arti ij  m a te r  e ftj ce.cca iuiu  dmmitatis  infignia  in  homine.  Quid  ^^ottu   ftrtit^ 
quod  dermiendo  non  tanriim  fe  circumagit  &  verfatjfed  mul-  tHm, 
ta  vtilia  concipit,  de  multis  ratiocinatur,furura  etijm  diuinat.? 
Quid  hicdicendum  cft,  ni/ideleri  non  pol^e  qu^e  in  homine 
imprefla  funt  immortalitatis  figna?Nunc  quae  ratio  feret  vt  /ic  j^^,^^^/ 
homo  diuinusj&crcaroremnon  agnofcatPNosfciliccrjiudicio  ^„-^^  ^l^ 
quodnobis  inditum  eft^difcernemus  interiuftum  &  iniuftum,  Deiutit  ftnfk 
nullusautemeritin  c3eIoiudex?Nobisetiamin  fomno  mane-O"  n«titid  <•* 
bitaliqujd  refiduum  intelligenti^ejnullus  Deus  excubias  aget^^*'* 
in  mundo  regendo?  To:  artium  rerumquc  vtilium  inucntores 
cenfebiiTiur,vtfraudeturDeus  fualaude?  quura  ramen  expe- 
ritntia  fstis  doceat  difparibus  modis  aliunde  dif^ribui  quod 
habemus.Quod  autem  dearcana  infpiratione  qus  vegctat  t©-  QifUSk  ,fKi^ 
rum  mundum  quidam  bIaterat,non  modo  dilHtum.fcd  onuu-  iisITi^iij^^y 
no  profanum  eft.PIacetilliscelcbrc  didum  Virgiiij  ,             ~S?«"tr*Tf* 
Frincipo  c^lumac  terraSiCampofe^u  eliquentts ,                          '^&kii^*(i^' 
LucfmmqH*  glQJnm  Lnni,  itfarfUqm  afirH  — ■ 


«xr.  v°  lifsi-iTVTioNis    tiB.    n 

VideCaluin.      Sj^irittiSiinttM  alitinotamq^  infufaper  artus 

in  Afta,  cap.      Mem  agitat  fnolemy^  ma^qJejcorfQreWtfteiL>. 

iS'     1  libi       IndrhominumJ^jmdHmq^genui.^vit^i^yolantum, 

Aftroaomic*       -^^  ^"'*  ^"'''^^^^^  f^^^  monjirafub  Aquorepontm, 

f^SfonJio ,  9"*      Ignetei  eJJoUis  vigor,  ^  cdejlii  origo,  ^c, 

huitis  ebte£iio-  N^ftpFvtmiuidus  qui  in  fpeftacuium glorise Dei conditus  eft; 

^is  tm^iet*rem  £^^5  jpp.  /]c  creator.Sic  enim  idem  alibi  commiincmGraecis  & 

defegtuvtdeli-  j^^tjnis  fententiam  fequutm, 

tetmH    ^'ijf      EffeapibtMpartem  diutnAmentiSi^  h(iufitt4  \ 

treatoremy  &      JteThereos.atxere.Ueum  nanq^  tre per  omnes 

(»cr  oonfetjues)      Terrafq^  traSiufqj  marvSyCAlumqj  p.  ofundum. 

alterum  Dtit.      Hinc pecudes iarmenta^viros,genm  omne ferarunj^ 
^emc^fibitenues  nafcentem  arcefferevitas: 
Sctlicet  huc  reddi  deinde,ac  refoluta  referri 
Omnia:  nec  morti  effe  locum,fedviua  volarcj 
Syderf.4innumerumiatquealto  fuccederecdlo.  ^' 

Marc.  Tnf-  En  q^^id  ad  gighendam  fouendamque  in  cordibus  honninum 
~ine^.  in  Pi-  piecatem  valeat  ieiuna  illafpeculatio  devniuerfamentequs 

mandro.        mundum  animatac  vcgctat.  Q;K>d  eciamexricrilegisimpuri 

Plato  in    1-  ^anis  LucrerJj  vocib^  mtlius  liquetjqu^e  a  prmcipio  illo  dedii- 


Lucret.4ere  ^^'^  lunc.  Hocvero  eft,vtprocuI  faceflac  verus  Deusquem  ti- 
rum  natura,  rHeamus  &  colamus,  vmbratilc  numeh  facere.  Fateor^uideni 
lib.  I.  Arift.  piehoc  pofle  cj  ci.  mo^o  a  DioanimQproficifcatur.  Naturani 
li.  i.deani-  ^^^^  Deum:  fed  Quia  dura  eft  &impropr'aIoquuti®>quumpo» 
nno.&  ^•'^"•^^u^js(a|g££|j^,i-^^ 

a.*^d^e  ^nat.  ^Lgu'bus  debgturllngttlari^jce^  CQolSaiPe.uha 

^eor.  ctmijnTmor^operumjuor^^ 

Vmhra.tiU nu-    *1     ATemmerimus  ergojqooties  quifque  naturam  fuam  Con- 

meti  h£c  obie-  /iderar,vnum  efle  Deu,qui  fic  gubernac  omnes  naturas  vt  roMt 

Bio  fingtt.  ^^    ^Q^  jjj  /g  refpicere,fidem  noftram  ad  fe  dirigi.coli  &  inuocari  j 

"C/w/io  ^Dci  hobis  :  quia  aihil  magisprsepofterum  quam  frui  tam  pr^eclarls 

tatentiam ,  <s-  docii:»us  qu3e  in  nobis  diuinitarem  fpiranc ,  &  authorem  negli- 

terninLtem  &  gerc  qui  precario  nobis  eas  largitur.Iam  potentia  quam  pr^- 

hmttatem   ex  daris  fpcciminibusnos  in  confidsrationem  fuirapic?  nifi  forte 

hoe  primo  ge-  i^xz^^  nos  potcft,  cuius  fit  virtutisainfinitam  hanc  cseli  ac  terras 

nere    operum  ^^^i^^f^Q  vcrbo  fuftentarc:  folo  nutUjnunc  fragore  tonitruii 

uariu  cnrfnm  Ccelum  concutere,fulminibus  quidtibet  exurere,tulgetris  acre 

ft(juuniuryad-  accendcre :  nunc  variis  tempeftatum  formis  conturbare,  eun- 

difcere  nosfof-  dem  ipfum  ftatim ,  vbi  libuic ,  vno  momento  ferenare:  mare, 

S'^-  quod  affiduam  terrse  vaftationem  minari  fua  altitudine  vi^t- 

tur,  quafi  in  aere  fufpenfum,  coercere  :  &  nunchorrendum  in 

modum  tumultuofo  v^entorum  impetu  concitare,  nunc  fedatis 

vndis,  pacatumreddere.  Hucpertinent  quarpaffim  occurrunc 

potentias  Dei  elogia  ex  natura»  teftimoniis,  pra»fertim  rcro  in 

iibro  lob  &  apud  lefaiaEn :  qua;  nunc  confultoprastereo^  qiya 

commo- 


DB    COG^lt.     DEI    CRIATORIS,  ^ 

commodiore  alibi  locuni  re perient,vbi  ex  Sc:  ipruris  de  muti» 
dicreationc  diflerain.Tantum  nunc  attingere  volui,  exteris& 
domefticiscommunem  hanc  efTc  viam  qu^rendi  Dci ,  ii  linca- 
menta  lequantur  quse  furfum  ac  deorfum  viuam  ciuseffigieni 
adumbranc.Iamipra  porentia  !.osadcogitandameins:^terni- 
tatcm  dedwcirtquia  .^ternum  eHl:,&a  leipfoprincipiu  li.iberc 
nece(reeft,vndi:  oninia  trahunc  originem.  Porio  /icaufaqu^e- 
titur  qua  &  ad  crcanda  hxc  femel  omnia  induftus  iic ,  &  nunc 
ad  conferuanda  mniie.trnr:[Qlam  illic  ruaij^^onitacem  compe«- 
rienius  pro  caula  efle. Q_lffb'tiarnn£ec  ii  vna  lir,plusratis  tame 
iutficere  debec  ad  nbs  in  aniorem  eius  allicienjos  :  quando 
nulla  eft  creatura,  vt  Propheta  moncCj  m  quam  non  eftala  fic  pj-y^ 
eiiis  mifericordia, 

7    In  fecundo  quoque  gencreopcru  eiu<:,qujercilicec,  prse-  iMterumgenn» 
ter  ordinarmm  naturse  curlum  eucn  unc,  nihilo  obrcunorafe  opernTyei.aHA 
proferunt  vinutum  eius  argumenta-Nam  m  adminiftrada  ho-  tcrorflimrmm 
minum  fociecate  ica  prouidentiam  fuam  :emperat,vt  quum  fic  natHr^curflm  " 
erga  omnes  innumeris  modis benignus   ac beneficus ;  apertis  eufn.,i,tt ,-ma>-* 
tamtn  acquotidianisindiGiis,(Uam  piis  clementiam,  impiubis  >'ififia Dei  vif 
acfccleratis  feueritatemdcclarec.  Non  enim  dubia^funccjuas  '"^-'^'    ^''.^'«- 
Jde  flagiciis  funic  vltiones  :  qucmadmodum  no  obf:uie  rucore,  'f^^f'*  /"•«p#- 
ac  etiamvmdicem  (emnoccnrisecfledemonltrac,  dum  bono-^^  ^/^^^^  j^^^ 
rttm  vicam  (ua  bencdiftione  profperac ,  nece!ficaci  opitulacur,  iotiitas ,  tujtic 
dolores  lenitacfobtur.calamirares  fublcuac,  faluti  perom-  tiatmtjerifor^ 
nia  confulic.  Ncque  vero  pcrpctuS  iufticias  eius  regula  obfcu-  ^*^- 
rare  debct,  quod  irnprob-s8c(ontesad  tempus  impunitos  iae- 
piufcuJe cxultare  ftnit :  probos  aute & im-ierentes  multis  re- 
bus  aduer/is  iadari,impiorumetia  malicia&iniquitrtte  premi 
fuftinec.    Quin  pociiis  longe  di^prf^  yrtgicatio  fubire  menteiri 

debet:  qnjmdo  in  flj?itiij  t-num  i-^iaTri^ftf>  \^^;n^iric^  ^^ntn^^lT^     ^ 

ucrtit,omnia  ipfum  odifle:  Quanio  muit;^  JB^^^f^  "'"^HF^"^^' 
aliud  f^re  ly  jicium  nuo  ^^Hllda  cliti;c--rutur.  Similitcr  miferi- 
cordi^  fu^  confiderandi'  quatam  materiamnobis  fuppeditat, 
dum  Ijepius  miferos  peccatores  indefeffa  tamen  benignitate 
profequitur,donec  eorum  prauicatem  beneficicndo  fregerit, 
plufquam  patcrna  indulgentia  ad  fe  reuocando?  '^ 

8    Ifihuncfinem  Propheta  commcmof^ans  inrebas  defpc-  Tumetiapro^ 
ratis  repente  &  mirabiliter  ac  pr^etcr  fpem  Dt  u  niferis  ac  fe-  utdemia  lucu^ 
reperditisfuccurrercfiue  per  defcrtavagatesaferisprotegat,  ^^«/«'^  depiSa, 
&  candcm  reducat  in  viam ,  fiue  egencibns  ac  fimelicis  vidum  ^  ^^*'  *®7* 
fuppeditet ,  fiue  captiuos  ex  tetris  foueis&ferrciscuftodiise- 
inicrac,  fiuenaufragos  in  portum  adducat  incolumcs,  fiuea 
moibis  fanet  fcmimorcuos ,  flue  xftu  &  ficcitate  exurat  tcrras, 
fiue  occulta  irrigatione  gracis  foecudct,fiue  attollac  conteptif- 
jjaios  c  YulgOjfiueproccresdeiiciaccxalcodignitatisgradiy 
"  b.   1. 

) 


CAP.      V.  iNsTlTvTrONlSLlB.     r. 

propofitis  eJufnTcli  exemplis  .':olIigic,qui  cefentur  efTc  fortui- 
ti  cafusjtotide  cfl'e  prouidenci^e  coeleftis  tertimonia,pr^icrtim 
vero  paternx clementiseratque  hinc  piis d  tri matei iatn  iGetiti^. 
impiis  ver6&  rcprobis  ora  obftrui.Scd  quia  maior  pars  erro- 
ribiisruis  mibu.a  m  railluftri  theatro  c^cutic,  cxclamat  rarae 
&/ir>gubris  tfrefapieo.-e^p^udetercxpenderehxc  Deiopera, 
quorum  arpefta  nihi!  proficiuc  qui  aiioquividenturcfleac;!- 
tifsimi.&t  certe  qaantumui >  Iplendeac  Dci gioria,  vix  centefi- 
1)enique  fo-  ^^^^  qyxfqfie  vpry<y^£iij.s  fpcdator.  Nthdo  magis  au:  pocen  - 
■  ""^^*'  tia  a  Jt  fapientia  in  tenebrisiatentj^lMrum  'iltera  prxc!are  c- 

mergit  dtan  impiorum  ferocia  ,  omniu  opinionc  infuperabi- 

^      lis  momento  vao  retundicur  ,arroganua  dom.atur,  diruuntur 

validifsima  prajfidia^tela&a^-macomminuunturjvires  infrin- 

guntur,machina'iones  eiicrruntur.&fu  i  ipfarum  molcconci- 

Pfal.uj  7.      ^^jj^j. .  j^^^  fupra  c;e1os  fe  effjrebat  aodicia.m  cencrum  vfque 

terr.^  profl:eraitur:rurfum  eriguntiir  humiles  e  puluercSc  ino- 

pes  e  flercore  lurcitancuriopprefsi  &  affli(5li,:ib  extrcmis  angu- 

ftiiseruuntur:deplorati,infpembona  reiticuJn  ur:inerm:'sde 

armatisjp.iuci  de  plurimis,mibec^lies  de  vaiid  s  vidoriam  re- 

fjSc^pltmia.    fefLint,  Sapicncia  verb  ipfi  manifeili  exceilit  dum  optima  v- 

i.Cor.j.19.      namquanque  rem  opporcunicatc  difpeniat :  quamhbct  mundi 

perfpicaciam  confunditjdeprehendit  aihitos  m  aihitia  fua.-ni- 

hil  dcnique  non  optima  ratione  accemperar. 

'iix  imMpyiodi     ^    Videmusnonlonga  nec  iabonoia  demonftracioneopus 

rebhs ,  eruun.  ^{Tq  g^d  crucnd^  q'ise  iliuftrand.-e  afl"erediEque  diuinaj  m.uethci 

'"*4D^'wlT  feruiunt,teflimonia:/iquideex  paucisqu:^  dclibauimus,  quo- 

T^c- .  ajfcruut  cunque  incideris  adeo  prompt-i  &  obu'a  efle  conaacvc  oculis 

,1:  ;;'uy?;  /r:  jjr  defi^nari  ac  d.'gi j"s  notari  facile  queat.  Atque  h'c  rurfus  obfer- 

^i.tifi.  h uum  „m^^\i"?  ^fl|'iA^tit-^I^  nos^d  l^i  n   titia:  11 .  non  qua:  \r\m\ ^"^0:- 

fruohis  ^  V-  ^-^it^j-if^rtp  r"Tiiir^'Ui1iin  'k^^^^tf,2  '^^.'"'^"  volitec,''ed  ga^e  folida  fu- 

^deZ^Z  turaJk&^/aywiiJlnrejgr^^ 

tia  c^  vera  in  cord'..  A  fuis  eain^jn^ungirST^^ 

pietat*  coniHn-  v,.i.  quij  fenti;iujs  incranos  ,  BTHerieficiis  fruimur  ,  vmidius 

^'^'  multo  i-  ac  cov''nirio' ic  nos affici  necefle  efl  qua  fl  Deum  ima- 

oinaremur,cuius  nuU^Jsad  nos  fenfus  perueniret.Vndc  mteiii- 

Pimushancefrereaifsimam  Deiqu.^redi  viam  &  apcifsimum 

ordincm:no.  vrr.dactcurioTca :ei»enetr:ireretemusadexcu' 

tiendam  eius eflentiam.c^ia: adorandi^otms  cft^j5^^ 

loflus  difquirendarled  vt  lilum Timrrs  operibuscotemplemur, 

quibus  fe  propintmum  nobisfimiliaremqaereddjc ,  ac  quo- 

Aa  17  17       dammodocommunicat.Qjp  refpiciebat  Apoftoius  quum  df- 

cerecnonlon?equ3er;candumefle,  quippe  .mi  praricntifsima 

l^fal.Ac        fuavirtutehabitecinvioquoquenoftram.Proi.ndeDauid,me- 

narrabilem    ms  ma^nitudinem  ante  confefius  ,  poftquam  ad 

operum  commemoratione  deicendic ,  eam  ipfam  fc  enarratu^ 

'^        .  rum 


ijE      COGNIT.    0£t       CREATORI*.  lO 

nim  profiretur.  Qu^are  &  nos  jncimDei  inueftigaciowcm  in- 

cumbere  decet ,  o^ux  (icfLirpcnfiim  admiiationemgenium  re- 

ncac  vt  effic.ici  (eniu  penitus  fimul  afficiac.  Et  qnemaclmoduni 

docec  alicubi  Au:^',uftinusjquia  ilJum  non^ixfllimuscapere.ve-  ^"g-  '^  ^dU 

lut  1'ubeiasniii^nit^dine  dcficieiues.  ad^opcra  refpicere  coue-  *'*'*• 

nic,vx£ius  rcficiamur  bonifate. 

\G    Deinde  eiufmodi  nocitii  non  modo  ad  Dei  cultum  cxr  T/W  ad  ^ent- 
cirarc  nos  dcber,red^drpc^guoque  futuras  vit^e  expergefacere~!^;;fMr^  vitaa- 
&.  crigcrc.  Qu^um  cnim  anim.iduercrimus  qua;  Dominuscum  "J"'^^  &  eri-' 
clenicncijCjtumfeuericacisiiix  fpecimina  cdic,inchoata  dunta-^'1    ^^"'''^*'*'' 
xat  6c  remiplena  efl'e:hauddubiead  raaiora  ficipfmi  pr^liide- 
rereputemus  oporcer,quorum  manifellatio  plcniqs  exhibitio 
in  aliamvitamdifFw-rcur.cconuerfo^pios  ab  in^piis  cjuum  vidca-  Jmpitf^arata 
mus  afflidioni.basgrauari,iniuriis  cocuti,  calummis  oppnmi,  fpy^a.oraf,^ 
cScum.eiiisprobrirquelaccriri^rcelefto-s  cotr.;  fiorcre,  pro^pc-  /''*''^-*y-^"*^# 
rar!,quictem  cum  dignitate  obtincre,  idqucimpune:  protinus 
colligcndnm  cft,  alccram  for*  vitam,  m  qua  ,Sc  fuainiquitati    " 
vmdiifca^&incrcesiuftiti.^  rcpofira  fit.  Adnarcquum  obferue- 
in u s^D^fiiH^i. f^.-nlicA.p{nj^Jjfi^^fj,p;airJ  ,^e ty^ a^^uis .&ea««  i^  ■■  i 

ilTtuere  Iicct,mult6  minus  impios  cius  fiagejia  Qhm,r'i^i.ii.a>,4  -•^ 

Scirum  enim  eiUlIud  AuguftiniiSi  nunc  omne  peccatum  ma-     ?    yy-^. 
nifie£aj>leSereturpoena,nihiIyIt!JiioiudiCiO  rercruaripucare-      *       '  "  * 
tnr.Rurrus.fi  nullum  pcccatum  nunc  aperMjDctisp^imiret^nulla 
efie  diuina  prouidentia  crcacretur.Fareni^um  eft  igir.ur,  in  Rn' 
gulis  Dci  opcribusjpr^fertimautem  in  ipforum  vniucrfirace, 
non  fecus  arque  in  tabulis,depidas  ciTe  Dei  virtutcsquibus  iii 
eius  agn!tionemj&  ab  ipfa  in  veram  pletiimq;  foeliciratem  in- 
tiitarur  arque  ilh'citur  vniuerfum  horninuin  genus.Porro  hici- 
diffima^  quumiilicappareant.-  quorfum  came  potiflimuin  fpe-  Ivimmm     in 
<ftent,quid  valeanr.quemin  finema  nobis  fint  rcpurancfaj.rum  ''^''^i^^f*  p^c 


n£  09?Mta- 


dmii 

tu  fenfiim    in- 


demum  aflequimur  dum  in  nos  ipfos  deicendinius,ac  confide- 
ramusquibus  m.odis  fuam  in  nobis  vitim/apienciam,  vircutem  '""^^^ 
Dominus  exerat:fuam  iufticiam  ,  bonitancm,  clemcnriam  crga 
r.osexercear.Na  etfiiufteconquericur  Dauid^incredulosde.^-  Pial  92.71^ 
pere,  quia  in  humani  gereris  gubernacionc  profunda  Dq\  c5- 
iilia  non  cxpcnciunr:  eft  tamen  hoc  vcrif/imu  quod  idcm  alibi  . 
dicit  ,  admirabilcm  Dci  iapicnriam  liac  in  parte  cxeedcreca-  .  ^'^o.?!. 

...  n     -  r.      1  -       I  (\\  1  Ilb.J.C   Ift. 

piUoscapitis  noftri.Scdquia  hGcargumentumpoitnac  luo  or-  fc£b.^.7.8  9. 
dine  plenius  rradandum  eritjnunc  omitro. 

11  Atquiquantacunqueclaritate  &  fe&  immortale  fuum 
rcgnuraDominus  in  operum  fuorum  fpeculo  repr3>fenrec:qui  ^''P'^^  ^.'^^^f 
ramen  eft  noftcr  ftupor,ad  tapcrrpicuas  teftificacioncs  femper  ^^)'^!'^^^'^'^'"'* 
hebcfcimus,vt  /ine  profcda  cffluanr.Nam  quanrum  ad  mundi  'ini6a%'eruli 
fabricam&pulcherrimam  pofitionem  attiner,  quorufquifquc  ti.percu'imu-i 
cftnoftriluipqui  duta  oculosvel  in  c^Iuai  artoIIit,veI  per  rcgio^  vniuerfaUm 

b.    ij. 


C  A  P.    V.  1  N  S  T  I  T  V  T  X  O  N  I  S       II  B.    h 

rerum  erdine  nes  tcttx  varias  circumfert ,  mentem  ad  Creatoris  memoriam 

nafara,  admi-  refcrarjacnon  mapis,precentoAuthorejia  operum  afpcftu  dc- 

dtuinA  proui-  "deatPQ^antum  vero  attinet  ad  ea  quepr^ter  naturalis  dccur- 

dentiit  mirifi-  fus  ordincni  quotidie  cueniunt,  quotu'c]ui'"que  nonm.igisrc-  . 

tamt  forfM»i«  putat,ca?ca  potiusforrun:etcmcrit-!tero?ari  &  volutan  homi- 

tyilintntts.       nes  quam  Dei  prouidenriagubernari  ?  Q_pd  C\  qijando  iltai  u* 

rerum  duftu  ac  d?re<ftione  ,ad  Dei  confidcraciontm  adigimur 

(^quod  omnibus  euenire  ne2e(I'arium  eftjcamen  vbi  temere  Ai- 

uinitatisalicuius  renfumconcepunus,  extemplo  ad  carnisno- 

ftr^  deliria  vel  praua  commeDta  delabimur^ac  puram  Dei  vcri- 

tacem  noftra  corrumpimus  v.^nicare.  In  eo  quitJem  dilfimilcsj 

<ju6d  quifque  /ibi  priuatim  aliqiiid  peculiaris  erroris  acceriir: 

inhoctamenfimillimi.quod  advnu  o!nnes,ab  vno  vero  Deo 

ad  prodigiofa  nugamenta  dencimus.Quo  morbo  non  piebeia 

YidcCic.de  modo  &.obtu:a  ingcnia,  fed  prxciarifima,  &iTngulirialioqui 

Nac   deoru.  acuminepr^ditii,implicai)tur.  Qu_am  prolixe  Giain  hac  parce 

&  1  lutarc  .  {^oliditatcm  ac  infuliitatem  prodidittoca  Philofophorum  na- 

de      Philol.    .  ...  •        1  ^     t  r     j       •  •         n- 

•lacktislib.i.  t.^o^^^^  ^'^  ^i"s  parcamus  qui  mulco  abiurdiusmepriuntjj  i.%co 

Plat^  in  Ti-Jnter  omn^  i;fltpj^fi^<fimuSj&,  1^]-^^^;"]^]^  fq.hriii.-i.^.pfr^quoque  in 

inco.^ic.lib.VQCiindQfuo  globo  euancfcit.Etguidaliis  non  eueniret,qauni 

rde  Natura  ita^rimorcsquoru  m  erat  reliquis  pr2elucer(S,hallu£inentur& 

deoruno.    •     fmpineanc^Similiterjvbi  rerumhuman.iri!{  ebbernatio  prouii" 

Fhilofcphi  ve-  acntiam  manitcltiusarguitquam  vtabncgariqueat^nihiio  tar 

terts.  "  men  inde  plus  proficitur,quam  C\  temerana  forrun:^  voluntJte, 

'Phto  eorum  co  credcrcntur  omnia  furflim  deorfum  verfari.-canra  eft  noftra  m 

'  Xyl^."'^*    .      vanitatem  {5Cerrorein  prepenfio.  Deexcellentillimis  femper 

^u*    $jpctAnt  iQqyQj-  non  vulf^aribus  illis,  quorum  in  prof-inanda  Dei  veri- 

^^^  ■   taceproceiht  inimmcnlum  iniania. 

Hinctttrpisher      u    Hinc  immenfa  illa  er,roruni  colluuie? ,   quatorus  ori^fs 

rentid^ue  Eth-  rcfertusac  coopertus  fiiit.  Suum  cnim  cuique  mgeniiun  inftar 

mcorum  ^oKu  i^ibyrinthi  eft  5  vc  mirum  non  (iz  (ingulas  Gentcs  in  varia  coni 

9tist:&'    n  0-     £  jj  didm-las  eflc.ncque  id  mod6,rcd  finf?uiis  prope  homini 

Deoeii^minfmi-  °^s  proprios  fuille  deos.nam  vtau  micitia  bi  tenebras  acceds- 

tA  tum  etiam  temerit.is &  larciu;3,vix  vnus  vnquam  repercus  eft  qui  non  fibi 

fi!/i inuieem re-  idolum  vel  lpe<ftrum  Dei  loco  fabricaret,  Certe  non  frcus  atq ,, 

fugnantes  opi-  gx  vafta  aniplaquc  fcaturigineaqucE  ebulliur, immefadeoruii; 

»»•««    orfa     jm.^j3  3I3  hominun-»  mentc proftuxitjdum  qMifque  nimis  liecn« 

tiose  vagando,perperam  hoc  vel  illud  de  ipio  Deo  cominilci- 

tur.    Ncquctamenhic  fuperftitionHm  quibus  implicitus  fui" 

mundusjcataiogum  texere neceile  eft:quia  nQc  vlius  eftct  finiv. 

&  vt  verbum  nullu  fiat,  fatis  ex  tot  carrupteiis  apparet  quani 

horribiiis  fit  human:E  mentis  r.-ecicas.  Rude  &  indoctu  viilgus 

omitto..Sed  interPhiiofophos  qni  ratione  &  dodrina  penerra- 

Th^es  'Empe-  ^^  ^"  ^^^"  conati  fu!it,quani  pudeda  eft  varietas?vt  quifque  al^ 

Mdtstdft*     ^io?^  ingenio  prxditus  fuicjarteque  &  fcjentia  iimaiusjita  fpe » 

ciofoi 


DB      COGNIT.    ©HCrHaTORIS.  II 

ciofos  colores  iuoe  fententise  inducere  vifus  eft:  qiiostamen  o-  .- 

mncs  Ci  proplus  infpicias,  euanidos efle  fucos  reperies.  Arguce  ^^J'  ^''•^•5f*. 

fibi  vift  lunt  dicere  Stoici,pofle  eiici  ex  cun^ftisnaciirae  partibuj  &  p.f,^"   ^•5* 

*. —  _.  ^— _, '■■^ ;:; — ^..    _„„ -       J  T^  *^  •  ^utar.  de 

varia  Dei  Qoniinain£Uiie_c.ime  pro^ereaiacerari  vnu  Deum.  placir.  Phi- 
QuzCi  vero  non  iam  plus  fatisad  vnnitacem  procliuesfirmiis.ni-  lof.  laStsnt. 
R  miiltiplex  deorum  copia  nohis  obiefta,  longiiis  &  violecius  ^'"■ftitH.  Diu, 
nos  in  errorem  ablkaheret.Myftica  etiam  i£gTp«om?R-  thco-    '"•••&c. 
logiaortedic,  fedul^  in  hocoames  mcubuifTcneabrque  ratio- 
ne  defiperc  videretur.Ac  primo  forreintuitu  aiiquid  taquani 
probabile  itmplices  &  incautos  decipercr:'>d nihil  vnquam  ex- 
cogirauirvilusmortalium.qwo  nonturpirercorruptafuericre- 
lido.Atquei-.Tct.imconfu^^avarietas  Epicurcis,  &  craffis  nliis  J^"^^*  hB-4- 
p!ct,aris  coccmpronbus,audacia  addidir,vr  omneDei  lenfum  -^  &pref  t 
abiicercnt.lNani  quum  prudenti(]Tmos  quofque  certare  vide-  in  lib.i.nal 
rentcontrariisopinionibus,ex^orum  dijlidiis,  &  friuolaetia,  tur^l.  qu^ft, 
vQlgbrnrda  cuiurquedoclnji^colITgere  non  du^tarut,  fruftra  ^  ^»b-^-  cap. 
&ftuItccormcnta  fibi  accerrerehomincs  vbi  deum*quinuITus  "^^* 
en"muelHganr:rdqueTeimpune  ficereduxe-utj  quiapr^ftaret  piufgrc  lih 
"SfeulT57TlpeTrdr6"]pl;oTfusp"c u n i  nce,are,quam  fi"gcrejncenos  de  Ifide.   & 
(feojTScdjEinde  fitcs  mo^ere  q  .?i;n'jIiL?n)  h.-jberent  exitum.  Ax  OlTr. 
nimis  quidt  m  infcire  ratiocinan^ur  illi^vcl  poriiistegenda:  fua:  ^^"^-  'it»».de 
impietatinebulamiiulucunc  ex  hominum  !nrcitia,ex  quaDeo  dcorji. 

quidqu^im  dcvcedereminimesqunmeft.  Scd  quum  farea^ur  o-  f/^j^^e  t^ta  ifld. 
innes  nullam  eiTc  rcm  dc  qua  tantopere  do6liiimul  &  indodi  in  fi^ientibus 
di(Ient!anc,hinc  colIigitur,p!ufquam  hebercs  ac  cxcas  in  csle-  ■mfipUnna  ^ 
flibnsiryfteriiseflrehominummetesqu^  inDei  inueftigatio-  "«««>'«.    ^" 
ne  {{c  crrai.L^iudaturab  aliis  $imqnid!srefp5fum,qui  rog«ijus  ^.     ...      , 
^  Hcrone  tvranno  guid  eflct  Deus.dicm  iibi  ad  coguandurn  Na^t.ji^or    ^ 
d a nj^etiic.  Qmim  idem  gurreret  poftridieAVL^nnu s ,  b i d uuni 
poftu:auit:^c  fa^pTus  duplicato_numero  dierum,tanGem  rei^o- 
u\^:t   Q  innto  dhitii^s  coii^^-o,rajTro_rcs  rnTFrvidctur  ohlcu- 
rior.Pcudenterfane  illc  iententiamde  re  ftbi  clbfcura  fufpCn- 
deritihinc  ramen/apparet,ii  naturaHrertantum  edodiilnt  ho- 
mines,r.ihilcerrum  vcl  roIidum,vcldiftind:um  tcncre.-fedcon- 
fufis  cantum  principiis  eilc  afiixos  ,  vc  Deum  incognitum  ado- 
rcnt.  ^  Ita  ad  vm  vt 

U     lanri  teiiendum  quoque  eft,  quicunquepuram  religio- «^•^"f^  ^  'Dc* 
nem  aduitera;  r  ( vc  onmibus  accidere  necefTe  eft  opinioni  fua:  ^'fi<^crunt  , 
deditis)diix:efiione.m  faccrc  ab  vno  Deo.  Aliud  quidem  iibi  in  ?"#^    9«^    , 
animo  cfle  iacl2bunt:fed  quid  intendant  ,  vel  quid  fibi  perfua-  ^t^^'^!-^  ?'".' 

j  t  j  f     •  1      o    •  r      CL  ^'^»>    rom€i2tiS 

deant ,  non  mulruni  ad  re:n  racit:quando  bpirirus  fanctus  pro-  fuis  aiu.iteran^ 
nunciac  omnes  ciTe  apoftatas,qui  pro  mentis  fu:r  caligine»d:^-  '-•?,  cutpopu^ 
jnonr?  fuppt^nuntin  Dgi  locum.Hac  racicncPauIusiine  Deo  '=''"^'^  cQnfue- 
fuiirepccnuntiat.Epheiios  ,  doncc  exEuangeiio'  didiciifcnt '"'^""^"''  .""^ 
^uid  eflet  yeiuaiDeumcpleie.  ^Nequehoc  adgentem  vaam  "^pt^l^f^^cU tfi 


CAP.     V,  INSTITVTJONlS       LIB.    f. 

fum  fecutifunt.  duntaxat  leflringere  oporret,  quum  generalirer  ;ilibi  afTerae 
pph.i.ir.       euanuiUecu  .dos  morr.ik-sin  fijls  cogicaaonibus.ponquaiiua 
•*   '•       mundi  fabricaillis  patcfadaeracCreacorismaieftas.  Ideoque 
Scripcura  vt  vero  &  vnco  Deo  locuin  faciat,  quidquid  diuini- 
Hab.2.i8.io.  ratis  oJmi  selebratum  fuit  inter  Gences  ,  falficacis  &  mcndaci; 
damnatjnec  vUum  numen  relinquir  niii  in  m'anteSion,vbi  pe- 
cuivaris  vigcbac  Dei  coonirio.Cerce  intcr  Getiles  Chrifti a;ta- 
ioan.4»  .      teproximead  veram  piecaceaccedcre vifi funcSamarita-iaudi- 
nuis  tameex  ore  Chj.-ifti  eos  nefcifib  quid  colerec :  vnde  fcqui- 
lurjva.oerrorefuinedeluros.DeuiqietiafinoomnesIaboraue 
rint  craiTis  vitiis,3ut  in  aj-erras  idololatriasprolapfi/inirnuUa 
tame  nura  &:  jTobata  iuic  rcLgio  qu^  tanrum  in  roinuni  fen^u 
fundata  efler.  Qjanuis  enim  pauci  quidam  no  infanierintcum 
i.CiHi.i.%,       vuIgo,inanet  tamen  fixaPauli  dQdrina,Non  apprehendi  lapi- 
entian-j  Lid  a  principibusmudi  huius.Quod  fi  exccllentiffimi 
quiquc in  renebrjserr^rUntjquidde  f^cibus  rpfisdicendume- 
iv?  Qj^.ire  nihil  miruni  fi'  cultus  omne^hbminu  arbitrio  exco^ 
giraroscanquim  degcneres  repudiet  Spintus  fandus.-quia  in 
caclcftibus  niylleriisj^pinio  humanitus  conccpta.etfi  non  fenj- 
j>cr  magngm  crrJuiu)  CQngcriem'p?riatj.erro nj^i m e n_ejFm a - 
ter.Ar(]ue  vcniinidetcriusaccedatjhoctamcn  viciumnon  lcue 
"^ft,forcuit6  adorare  Deum  inccgnirum  :cuiuscamen  rei  ftunc 
Joan  4.:i.       Chrifli  orcquicunque  ex  Lege  edoftinon  fiinc  quem  Deum 
coirre  oporteac.  E^  ccrre  nonI6«ius  progreffi  funcquiopcimi 
fu("runrie>»iflato[es,quam  vc  in  publico  conrenrufundacaefTec 
Conf.rmAtio,  k  rcIigio.Qinnctiam  apud^XenojjhotcnLJiiid^ 
prajianti(i.o;r.-  ImJs  rerpon(i;m,quo  {n^cepjc  vc  quirque  ritu  p„atrio  &  pro  vr« 
fiium  phlofu-  brs  fu3eTonrue'tu"3Tne"^deos  coIeret.Vn deautem  hoc  ius  morca'- 
fhoruK  i>hiifo  libus  vc  fua  auchorif atc  defanianc  quod  mundum  logeruperat? 
fht  fententi.',  y^|      -^  -j.^  maioram  phcicis.vel  ptjpuli  fcitis  aoquiefcere  po- 
^ itiritiii  diciar  ^^^rirjVr  Dcum  abiquc  oubitationerccipiachumanitusfibitra- 
u!t.  dicum?  Potius  iudicio  qqifque  fuo  ftabit ,  quamfealicno  arbi- 

De  diftis  &  rrio  fubiicier.Quum  ergonimis  Jnfirmumac  fragilefir  pictatis 
fi&isSocrat.  vincilum^vel  vrbiscofuctudinem,  vel  anciquitatisconfenfum 
i'  'url^.  ^  incolendo  Deo 'equi.  eftatvtde  fetefteturec^Io  ipfcDeus. 
Hinc  fquitur,  '4-  Ergo  fi  ultra  iiobus  in  mBndi  opmcio  coUucent  tot  ac- 
Dtf  creatcri*  cenfx' lampadcs ad  ill uftrr.n^iam  auchorisgloriam:  qua*  ficnos 
mirar.das  lam-  vndiquc  irradiac,  vt  camen  in  redam  viam  per  fe  nequaquam 
fad::  fic  nos  poff^nc  perduccrc.Et  fc.incillas  ccrcc  quafdam  cxcic^nt.-fcd  qu^ 
-vvjique  irra-        .  prs^focancui  quam  pleniorem  eflfundanc  ful^ore.  Quain- 

di&re  ^    TJtta-      j* — L_-- ^r~. ^l —     ;■    i  tr^ T" r  ~     i      l  ^"^ 

r,.en  -ntM  no-  obrem^ApoftoIus,eQ  ipToloco,vbi  {ecuIa,fm-julachravoca£j:£- 
fraffqiii  non  ri^n  iriuifiUihirm  :  lubJlini^it,  pe:  iidcm  inigliloi  efle  verb^  Dei 
dcfnawii^.  a^itaca: ua  figi^Tflc m ^-.Snm fibilcm  djuiniracem  repr^fentari qui- 
Hcb.ir.j.  _d_(iijliaJlbus  fpcdacplis :  fed  ad  iILim  perfpiciendani,.noii*cfre 
nobis  oculQSjnifi  inteTiore  Dcircuclationeper  fidemiHumi- 
^fc^  ^  ^  .      ^.^         -  *    ncntur. 


DE      COGNFT.      DBI      CRSATORIS.  tz 

ncntur.NequePauIits,  vbitradicpatefieriquodcognorcedum  ^^^  ^     . 
cft^e  Dco  c)i  mundi  crcitione  ,  talcm  manifeftationem  defi- 
gnacquaehominuniperfpicaciacomprehendarur;  ^:uin  pocius 
eam  oitendic  non  vlcraprocedcre  n.li  vt  reddantur  inexcufa- 
biles.Idem  qucque,  timct/j  alici.bi  ncgat  Deam  procul  velti-  ^5.17.17. 
i!;andum  ,  vrpote  qui  intra  nos  habuet :  alio  tamen  loco  docet 
quorlum  valcaceiufm^di  propinwuitas:  In  pra^teritis ,  inquir, 
ge.ierarionibus  permifit  Dominus  Gcntes  ingredi  viisfuis,  no  Adt.i^.i. 
tamen  feipfijin  fineteftimonio  reliquitjbenefaciens  e  Cc^lo^das 
pIuKsas ,  &:temporafru<flifcra,  implcns  cibo  &lx:titiacorda 
iiominum.  Vtcunqueergonondeflicuaturteftimonio  Donii- 
nus.dtmi  plunm  :  &vari'a  benignitace  homines  infufcogni- 
tionem  fuauiter  allicit: vias  taaicn  fuas,  hoc  eft  exitiaies  erro- 
res,propterea  rcquinondcljnunr.  .       „ 

K  OuanqLiam  aurem  naturali  faculrare  deficimurquo-  ^«y'""^'**- 
mmus  ad  pursm  vlque  &  Iiquio.am  Dci  cogniLJoneconice nde-  ^,,^  txtiudi- 
rclicear:  quia  tumenhebetudmis  vitium  intranosefi,  pra^cita  r^ur.^jK^d  he^ 
tfft  omnis  tergiuerfario.Nequecnim  ignorantii  dc  prxtcxere  betuumis  vi- 
licetquin  femper  &  ignauios  &  ingratirudims  vel  confcicntia  fi--i^-t»tra  ms 
ipfa  nos  conuincat.Digoa  fcilicct  qu3e  admittarur  defcnfio  ,  fi  J^^''^^"^"  ^^' 
homo  ad  audiendam  vcritarem  aures  fibi  defuifie  obredar ,  ad  ^^'^  ^  J^^^*^ 
quam  enarrandam  fuppetunt  mutis  crcaturisplufquacanor^  to«„^,'  ^^^^, 
voces:fiocuIis  fe  non  poHe  viderecaufentur,quod  fine  oculis  ciHm  ^\d~ 
creaturae  demonftr;mt:fi  mecis  imbecillicate  excufent,  vbi  om-  rtnm^rauore. 
nes  finc  rationccreatur^e  erudiurr.Quare  omni  prorfus  excir-  ^''^  /'*"» 
iatione  meriro  excludimur,quod  va^i  &  palantes  aberramus:  •' 

quum  omnia  reftamviam  demonft^enc.  Sed  enim,  vrcunque 
hominum  virioimpuran-.-^um  fit ,  quod  femen  notitia»  Dei,  ex 
mirabili  narurx  artificio  mentibus  fuis  in!per'um,mox  corru- 
punt,ne  ad  frugem  bonam  ac  fynceram  peruen.at:  vcnffimuni 
tamen  cft,nuda  'fta  &  fimplici  tejftificrione,  quGE  Dei  glorvs  a 
creaturis  magnifice  redditur,neqt:aquam  nos  lufficienter  eru- 
diri.  Simulenimac  modicum  diuinitatis  guftum  ex  mundi 
fpeculationedelibauimus  :  vero  Dco  pr^rcrmifib  ,  ciusloco 
fomnia&rpe<5lracerebrinoftricrigimus:aciuftiri2e,fapienti^, 
bonitatisipotenciaelaudem  abipfij  fontehuc  &  iHuc  traduci- 
mus.  Quoridiana  porroeiusfadairaautobfcuramus  autin- 
uertimuspraueajftimando,  vc&fuam  ilIisgloriam,&authari 
dcbitam  laudemprseripiamus. 

h    iii) 


CAP.     TI.  IN  S  T  I  t  VT  I  O  N  1  J 


CAPVT    VI. 

Vf  ad  Deum  creatorem  quU  perueniat .opui  ejfe  Scriptutft 

duce  ^  magifira. 

Huius  capitis  partes  dux. 

Jo  Scrlptura  facra  antc  Chriftum  cxhibitum  primiim  per  oracula  & 
viHones,  deinde  patriarcharu  viua  vocc  fuos  doccntiu  minifterio; 
poflea  legi«  promulgatione  .  Propherarum  tandem  &  fcuangelifta- 
rum  30  Apoftolorum  fcriptis  Ecclefix  tradita  eii,verf.  i.&  2. 

2.  Id  confirmatur  argumento  a  natura?  noftrs  confideratione  da- 
do.&teflimoniis  tum  cx  Dauidc,tum  ex  Chnfti  dido  petitis  verf. 
J.&4- 

^f//m  ^ttr?]|^^^^H^\  R  G  oquanquam  homlnum  inpratifudinem 

admtniculo,vt)^H  P4fr^^J  fatis  fuperque  omni  patrocinio  fpoliatfulgor 

'cejua  videii  ^J  !^^4^i#^  iHc  qui  ui  cceIo  &  in  rcrra  omnium  ociilisin- 

eet  ;»    s  •^■'^(^  K"^fer^'  geriturificutiDeus  vt  genus humanuminuol- 

tnerafon..ntey^  i^\%M  uat  eodem  rcatu.cundis  finc  exccptione  nu- 

[utt  c^A  Homi    9l^^n^^^    '^^"  fuum  delineatum  m  crcaturjs  proponit: 

nit  fm  nBtina.  aluTd  t*amcn &  meluis^adminiculum  zcctdcvc  neadlecft  quod[ 

^trtraxit,       nos  probead  ipfmi  mnndi  creatorem  dirigat.  Itaque  nonfru- 

'  firaveibifuriumen  adcIiHit,  quo  innorefc^ererin  falutem.  at- 

"quehacpra^rogariua  dignntus  effquos  volultpropius  &  ma- 

gisfamihariter  ad  fe  colligere.  Nam  quia  V3ga  &  mftabili  a- 

gieatione  circunferri  videbacomnium  animos,  poftquam  lu- 

dfos  fibielegitin  gregem  peculiarem,cancellGsilliscircut?de- 

dit.nc  aliorum  more  euancfcerenr.Necfruftra  eode  remedio 

nos  inpura  fui  notitia  continet.-quiamox  alioqui  diffluerete- 

tiam  qui  videntur  pnt'  aliis  firmi  ftare.nempe  ficuti  i^tnts ,  vel 

lippi,  &  quicunque  oculiscaligant,fi  velpulcherrimum  volu- 

men  illis  obiicias,quanuis  agnofcant  efle  aliquid  fcriptum^vix 

tamen  duas  voces  contexere  poterun^:fpecillis  aute  intcrpofi- 

ts  adiuti^diftinde  legereincipiet:ita  Scriptura  confufam  aho- 

qui  Dei  notitiamin  msntibus  noftris  colligens,difcufla  caligi- 

sie  liquido  nobis  verum  Deum  oftendit.  Hoc  igitur  fingulare 

donum  eft ,  vbi  ad  erudiendam  Ecclcfiam  non  mucis  duntaxac 

magiftrisDeus  vtitufjfed  os  quoquefacrofandum  referat.*ne- 

que  tantum  promulgat  colendum  efle  aliquem  Deum.fedeuni 

^itfie  ah    or-  fc  elfefimul  pronuntiat  qui  colendusfitrneceledos  docetmo- 

S>e  itndito.       ^^  {,-j  £)cum  refpicere,(ed  fe  quoquc  exhibet  in  que  refpicianr. 

Huncordinem  ab  initio  ergaecclefiam  faam  tcnuit,  vtpr^eter 

comniunia  illa  documenta  verbum  guoquc  adhibei:€t,qu2E  re- 

^ior 


©B     COGNIT.     DEI     CRlATORlJ.  IJ 

dloreft  &cercioradiprumdignorcenciupn  nota.  Necdubium 
eft  quin  Adam,  Noe,  Abraha, &  reliqui parres  hoc  adminicu- 
lo  penetrauerint  ad  familiare  notitiam,cjua»  illos  ab  increduhs 
quodamniodo  difcreuit.  Nondurn  loquor  de  propria  fidei  do- 
^rinaqua  fueruntilluminatiin  fpemaetern^  vitaj.nam  vrtra- 
firenta  morte  in  vitr.m.Deum  no  modo  creatorem  ngnofcere 
neceft"cfuit,fed  redcmptorem  quoquc:  vrcertevtruque  adepti      Conutmenti 
funtcx  verbo.  Oidineenim  prsecefftt  illa  notitfjc  fpecies  qua  "'^*"*  de^rf 
teneredarumfuirquifn  im  fitDeusillea  quomundus  eft  con-    ^** 
djtus&-gubernatur.  Deindeadiunda  fuit  aIterainterior,qux 
folamortwas  anima?  viuificat ,  qua  Deusnon  tantum  mundi 
conditor  ,    &  omnium  qua^fiunt  vnicus  auhcr  &  arbiterco- p^ 
gnofcifur,fed  etiam  redemptor  in  Mcdiatorisperfona.  Caete-  meaio  lib.2. 
•  rumquianondum  admundi  lapfum  &  natur^  corruptionem  agitur.acap. 
ventum  eft,de  remedio  etiam  tradarc  fuperfedeo.Meminerint  6.  vfque  ad 
crgo  Icdores ,  me  nondum  defoedere  illo  difiercre  ,  quo  fibi  finetn. 
Peusadoptauit  Abrahiefilios:  &deilla  doftrinseparte,  qua 
proprie  fcgregati  femperfuerunc  fidelesa  profanis  e;cntibus: 
quia  in  Chriftofundatafuit:  fed  ratum  quomodo  exScriptura 
difcereconueniat,Deum  quimundi  creatoreft,certis  notisab 
omni  commentitia  deorum  turba  difcerni.Opportune  deinde 
feries  ipfa  ad  Redemptionem  nos  dcducet.  Quanquam  autem 
multa  ex  Nouo  Teftamentoteftimonia  adhibebimus.alia  etia 
cxLcgc  &Prophetis,vbiexprefrafitChriftimentio:  in  hunc 
tamenfinem  tendet  omnia,  Deum  mundi  opificemnobis  pa- 
teficri  in  Scriptura,&  quid  de  eo  fentiendum  fit  exponi,ne  per 
ambages  inccrrum  aJiquod  numenqu3cramus. 

z    Siue  aLtem  per  oracula&  vifiones  Patribus  innotuit  ^''"^**"*    p^ 
Deus,fiuehominumopera&minifteriofuooefsitquoddeinde  '"'*"*^'*' '^'^"J 
per  manus  polteristraderent.-indubium  tameneftmfculptam  (harum  mim- 
fuiffeeorumcordibus  firmam  doiflrinsccertitudinem  ,  vt  per-  fttrmm, 
fuafi  eftent,atque  intelligerent  a  Deo  profcdu  efle  quod  didi- 
ceranr.Semper  enim  Deus  indubiam  fccir  verbo  fuo  fide,  quse 
omni «  pinione  fuperioreflet.  Tandem  vtcoatinuoprogrcffli 
doftrina;  veritas  feculis  omnibus  fuperftes  maneres  in  mundo, 
cadem  oracula  qu^  depofueratapudPatres,quafipubIfcis  ta- 
bulis  confrgnata  cffe  voIuit.Hoc  con/ilio  Lex  promulgaca  fuit,  Peinde  per  L^e 
cui  poftea  interpretes  additi  sutProphet^.Et/i  enim  multiprex  i"  fromulga^ 
fuitLegis  vfus,  vtmelius  videbiturfuo  loco:pra?fertim  vero  ^"'"  ^  ^*"** 
Mofi  &  omnibtis  Prophetis  pi^opofitum  fuit,  modum  reconci-  ^cioml^^  ""' 
liationisinter  Deum  &  hommesdocere  (vndeetiam  Pauliis  Lib.a.cap.y» 
Chriftum  vocat  finem  Legisj iterum  tamen  repeto^pr^ter  do-  &  S. 
^inam  fidei  &poEnitencixpropriam,qusc  Chriftum  Mediaco-  Rom-io-f»  ' 
remproponit  ,  Scripturamvnicum&verum  Deumquatenus 
Mwi3um~cic^^  no  jis  &  iniigm  busornare, 


CAP.   VI.  INsTlT  VTI  ONl  S     LIB.     f. 

n^e^mirceatur  cuiu  falfadeorumcurba.Erooquanuis  homineiiT^ 
feriooculos  inrendcreconueniataclconfideranda  Dei  opern, 
quando  in  hoc  fpledidiHimo  theatro  locacus  elt  vc  eorum  eflec 
fpefta  or.-aures  tamenpr;KcJpuearrtgereconuenirad  verbum, 
vt  meliiis  proficiar.Ac  proinde  mirum  non  eft  magis  ac  magis 
in  ftupore  fuo  obdurefce^e  qui  m  tenebris  naci  funtrquia  pau- 
ciffimi  vt  fe  intra  metas  contineant,  verbo  Dei  fe  pr^sbentdo- 
cilesjfed  potius  exultanc in  fua  vanicate.  Sic  aiitem  hibendum 
eftjVt  nol^is  afFtilgear vera  religio>exordiam  a  cajlefti  do<firir)a 
fieri  debcrejnecquenquam  polfe,  velminimumguftuai  re(fbe 
^th.  de  eaujh  fans^q;  dodrinac  percipere,ni(i  qui  Scripcur.T  fuerit  difcipulus. 
dcartnAdeDto  ynde  etiam  emergitvera;intelligenti^priticipiii,vbi  reueren- 
Zautff  ^^^  ampledimurquod  defeillicteftariDeusvoluit.Nequee- 
nim  perfeLla  foii4m,vcI  numecis  fuiscompleta  fides,fedomnis 
redaDeicognttiQab  obedientianafcicur.Etfanehacinparte 
fingulariprouidcntia  confuluitmortalibusDeusin  omnesx- 

nAttiri 'mflrli      ^    Nam  fi  reputamus  quam  lubricus  fit  humanx  mentis  la- 

yramtaiey^u^  pfus  in  Dei  ?>Bliuionem,quanci  in  omncgenuserrorisprocli- 

7mf,nodi  eft,^t  uitas,quanta  ad  confingendasidentidem  nouas  &  fiditias  reli- 

'-itdverbtmve-  giones Iibido:perfpicere Ijcebit  qua  necefTaria  fuerictalisc^- 

'^ieaumfin^ui-  i^^l^  dodrin^c  confignatio,  ne  vel  obliuione  deperiret,vel  er- 

rede  axmfccre  ^^^^  euane;cereK,vcl  audacia  hominum  corrumperetur.Quum 

v$ref.  iraquepalam  fir,  Deum  erga  eos  omnesquosvnquam  erudire 

cum  fruftu  voluit,  fubfidium  verbi  adhibuifTe,  quod  effigiem 

fuam  in  puIcherrimamundifonTiaimpreflam,parum  efleeffi- 

cacem  prouiderei.-hacrcfta  viacont€ndereexpedit,fiadfynce 

ramDeicontcmpIationeferioafpiramus.  Ad  Verbujinquam, 

eft  veniendum,vbi  prvobe,&ad  viuum,  nobis  a  fuis  operibus  de- 

fcribitur  Deusjdum  opera  ipfa  non  ex  iudicjj  noftri  prauitate, 

fedseternsB  veritatisreguIaieftimantur.Ab  eo  fi  deflediirms,  vt 

nuper  dixijquamlibet  ftrcnuaenitamurceleritare,quia  tamen 

exira  viam  curfus  erit,nunquam  ad  metam  pertingere  contiin- 

get.Sic  cnim  cogirandUini^^fl  fulCTorem  diuifti  vultus,  quem  & 

t.Tim.i^^       Apoftolus  inacccfTum  vocat,efi*e  nobis  inftar  inexplicabilis  la- 

bj^rinthi,nifiyerbilineaiinpfum  dirigamur.  vt  fac^iusfic  in 

hac  via  claudicare,quam  extra  eam  celerrime  currere.Itaque 

2.  ^beo.jjiiod  fiepius  Uauid  fuperfticioncs  c  mundo  toITeridas  ^cens ,  quo 

•7)««,  pura  vioeatreii^io,Deum  re^nr.nrem  induc!t:re?nandinoun- 

tfm induiit.     J^,^J^<^"  poteitacem  fignincans  qua  pr^ditus  elt,  &  quam  m  v- 

J^/*^].  tyS^tf.  niuerfrmatur^egubernationeexercet  ;  fed  doftrinam  quafibi 

^•&:fimTli'B.  IfXLJtimum  prlncipatum  allerit:  quia  nunquam  euclli  ^ueunt 

exhominum  cordibuserroresdonecplantata  fuent  vera  Dei 

co^nitio. 

^.Ajtfknifepk     4    ProindeidemPropheta.vbicomemorauitgloriamD^i 


DB      COGNIT.     DHI     CREAxORrS.  I4 

i cglis enarran\opera  manuumenuntiari  a  firmameto,ab  or-  ^'i..n^^  *»" 
dinara  dierum  noctiumque  lcne  majeitateni_cius  pTxdicanrjfimoniu     eu 
^£tr\'ie  acTVer&i  mcntionem  cfefcedirrLeXjinquitjDominiim-  Pfnl.tf.i^^ 
macuhcajco^mier^ens  .inim.-is.-reftimonium  Dommi  Melc  ,  fa-  9}MfumJtiir~ 
^[enciarnj^rxOans  paruuIis:iufticiGe  Domini  reA^,l2Btificantes  ' 
corfla:pr2ecepcum  Domini  luciduaij-lluminans  oculos.Etfi  e- 
iTfm  alios  quooue  Legis  vfus  comprehendit,  fignificatrimen 
in  oencrcquumfiuftra  Deus  omnes  populosad  feinuitetcse- 
li  tcrrseque  inruitu  j  hsnc  effc  peculiarem  filiorum  Dei  fcho-     •  -*• 
lam.    E-.dem  fpe(5ratPfa]!ii.  29.  vbi  Propheta  concionTtu^  de 
ternbili  DeTvoce  quse  in  tbnit7u,ventis,imbribus3Eurb!nibus8c 
procellis  terram  concuritjtremefacit  montes,cedrosc6fringit: 
infine  '^andem  fubiicit,cani  eius  Laudes  in  San(^tnrio,  quia  ad 
omnesDeivocesqu^  itt  aererefonatjfurdifuntincreduli.Sicut  p^^j 
aliuni  Pfalnium,vbi  defcripfitterribilesflu(flusmaris,itaclau- 
dir:Teftimonia  tua  verificata  !unr:decor  templi  tui,fan(5lit3s  in 
longituditieditru.Hinc  Scillud  emanatqnod  Samaritan3:mu-  4--^J0i4^ 
lieri  dicebat  Chnftus^gentem  euis  &  reliquos  omnespopulos  ^^^^^^!^* 
alTorareqTroTneTcTret:  foTas iudseosjpeo  vcro  cultu  exhibcre.    °^""^*  ** 
iNa  quu  humanamensprofu;i  imbecillitate  peruenire  ad  Deu  ^ 
nullo  modoqueat  nififacro  eiusverboadjuta  &fubleuatajO-  •  . 
mnes  tuncmortaIes,excepcisIud2C!s,  quia  Deum  fine  vcj^bo 
quxrebantjneccfTe  fuit  in  vanitate  atque  errore  verfari. 


CAPVT      VII. 

Quo  tejlimomo  Scripturam  oporteat  fanciri,nempe  Spiritm:vt  certes, 

conflet  eiu4  authoritai-.atq^  impium  ejfe  commentum,fidem 

eiuipendere  ab  'Ecclefm,  iudicio, 

Partes  huius  capitis. 
I.    Rejfutatlo  4  obiedionum  quas  \)  aflfeTunt  qui  Scrlpturae  facr«  au- 

thoricacem  ab  homipiim  arbitrio  pendere  opiaantur. verf,  1.1.3.4. 
a,     Probatur  firmifs.demonflra\ionibus  Sacrs  fcriptara»  .tuthoritatc 

Spiritus  S.teftimonio  in  honinum  piorum  cordibus  obfignati.v.y. 

Ervm  antequam  lotTigius.  progrediar ,  quae-  StriftutA  m-* 
dainfcrereoperaspretiu  eft  deScriptura:au-  tharitatntndU 
th o ritatc, qiiar" n of? modo  animospr^parecad  hominihm^fei 
eiusteuefentiam,  fed  omnem  dubitationem  *  -R"  ^Z»''»^** 
eximanr.  Porrovbi  fermoncm  Deicflfequi^'"  '^' 
proponitur,  in  confeflb  efl,nemo  cfltam  de^ 
ploracaj  audaciar;mfi  forte  &  fcnfu  commumV 


CAp.  Vir.  INSTITVTIONIS     LlB.     I. 

&  hiimanitate  quoqiieipfa  deftiturus,  qui  fidem  loqueti  cJero- 
gare aufic.  Scd  quoniam  non  qaondiana c c^elis  rcddutur  ora- 
cuIa,&Scriptura:roI^cxtantqu!bus  vifum  eftDominofuim 
perpetuaj  memorije  veritatem  confecr;ire:non  alio  iure  plena 
apud  fidelesaurhoritateni  obtinent,  quam  vbi  ftaruunt  e  cselo 
fiuxifre.acfi  viuaripf:^  Dei  vocesilhcexaudiretur.Resfanedi- 
gmlTima  qur  &  traftetur  fufius,&accuratius  expendatur.  Sed. 
dabunt  veniam  ledoresfi  magis refpicia  quid  ferat  o peris  in- 
::_-ftituti  ratio,quam  quid  huius  rei  amplitudo  requirat.Inualaic 
/^z^utemapud  plerofque  Pcrnicioiii3ipiuserroi>  Srriptur^g  tan- 
^ ""— tum  inefle  momentiguantuiiliJEccIcfi^  fuffragiis  conccdjtur: 
"a^Evero^terna  iiiuiolabilirque  Dei  veritasjhominu  arBitrio 
niteretur.  fic  enim  m^gno  cum  ludibrio  Spiri}us* hnth  qux- 
runt ,  Ecquisnobis  fidem  facia',  ha?c  a  Deo  prodixTc?  Ecquis 
fahia  &  intada  ad  noflram  vfque  setatem  pcruenifTe ,  certiorcs 
reddat?Ecquis  perfuadeacjibrumhunc  reuerenter  cxcipien- 
•Sffe^^f^dumjalterum  numero  expungendnm:nifi  certamiftorum  om- 
^^^^ErTr^*'  ni"ni  regulain  Ecclefia  pr3efcnberet?Pedct  igitur,inquiunt,ab 
"^^^Jnum^^i  ^  ■tccle(i^determmatione&  qu^Scriptur^Kreueretia  debeatur, 
^TT  &  qui  hbriin  eiuscataloeo  ccniendifint.    Ita  facr 


t  --yidere. 


trte 


M 


m^ 


ileeihomi- 


55r^^^r~.queent',modo  hoc  vnum  extorqueant  apud  fimphces,  Ec 
S422^[r£7s  "*'^^^  "^"  pofte.Atqui  fi  ira  cft,quid  miferisconfcietiis  fi 


cclefia 
fietJo- 


'^pirttm  s.^^ncsAum  fub Ecde/iae  pr:gtextu  vojunt.cffr^natam-tyjinidcm 
iS£«£il|fe4Jf2:-  inuehere,  nihilicurantquibusre&  alios  abfurditatibus  illa- 

ranmdem       -  •■*•*——  ...  ^  -     - 

'B^4-~^ores  ...  ,     -  -  -         ,  , 

t^i^-r^uLu^^o-  -iJclam  vita^setcrnjelecuntate  qu.^reribus,  ii  quarcunniie  cxtant 
J^iVJ^titr   deea  promiffioncs,  folo  hominumiudicio  ful?:r,  con/iftant? 
An  ajcccptojjjixei^oiifo-juftuari  &  trepidare  definent.?  Rur- 
fum,quibu^simpiorum  fannisfubiicitur  fides  noflra  ,  quantam 
flpud  on  ncsin  furpicioncm  vocatur-fi  crcdarur ,  hominube- 
IaIiu  re^.   ex  neficiojQon/ccus  acgrecark"i  habere^tho ritatcm? 


tit.  6. 


ijs  coUecIa, 
yj>hef.j..2o. 


1.    Scd  eiufmo"drrabul2? ,  vel  vno  Apoftoli  verbo  pulchre 

rcfcIluntur.EccIcfiam  iIIeteftatur,Prophctaru  &  Apoftoloru 

fundamcnto  fiif!ineri.  Srrund^air.etum  eft  Ecclefii  Prophetica 

&  ApofToIica  doflrina  :  fuam  huic  ccrtitudinem  adte  conl^are 

oportef,quamiIlaextareincipiat.Nequeeft  quod  cauilletur, 

etiamfi  indeprimumcxordiumducatEcclefia,m3nere  tamen 

dubium  qua;  Prophetis  &  Apoftolis  fint  adfcribenda  ,  nifi  iu- 

dicium  ipfius  intercedar.  Na  p  C.\^pfii:\p;^  Rrclyfia  Propheta- 

gumfcriptis.&  A{3oftoIorum  prardicatione  injtio/undata  fuit, 

\bicunque  rcpcrietur  ca  dodrmXFccIefram?ert?pr^ceffit  e- 

Ju s  a^robatio:line  gua  ntinquam  bicclefia  ipla  extitiller.   Va- 

, ,^.f^^^ .^     ^niflimum  citigltuTcommehtum, ^cripturaeiudicadsB potefta- 

ii^ryurum     ^^*^  cfi^spcncsEcclefia;  vt  abhuius  nutu  iiliiis  certitudo  pen- 

^  .«i»e.      '    dereintelligatur.Quare  dum  illarecipit ,  ac  fuffragio  fuo  ob- 

%nac,non  cx  dubia  aut  alioqui  controuerfa  authenticani 

reddit; 


^/f-l 


DE      COGNIT.     DET      CRBATOR.IJ.  iS 

teddit:  redcjiuayeritatem  cde  pgiiQrcit.D.eli];i  pro  pietatis  o fl^^^^^^.^^  ^^.^^ 
ficio,  nimrojn(!i:ancfo  vcneratur.   Quo.dimtgia^raj^ix,  Vndc.(^,o»;j  rj/«f4, 
perfuadebimuraDeofluxiircnifi  ad  Ecdiii^i^ieareuim  con-  tio, 
fugiamus?  perindeeft  ac  fi  quis  roget.  Vnde  drccmusincem. 
dileernere  a  tenebris.album  a  nigro,  fuaue  ab  amaro  ?  Non  e- 
nim  obfcuriorem  veritatis  iu3s  Jen(um  vlfro  Scriptura  prx  fe 
fertjqua  coloris  fui  rcs  aiba,'  ac  nigraeifaporis.fuaucs  &  amarar. 

3  Scio  equidem  vuigo  citari  Aiiguftinifenten^ia.vbi  feEua-  TertU    thit- 
gelio  creditaru  negaFtiTfnCccleliag  ipfuni  moucrcc  autlioritas.  ^i^^n^ex  Uia- 
Sed  quam  pcrperam  &calumnioseci£eturin  eu  fenfum,ex  c6-  f*^'^"//'     '"' 
tex.tu  facilc  elt  deprehendcre.  Ncgonu  iiii  erat cu^Maniclitpis^  fideratio."'^' 
qui  abf  juc  controuerlia  credi  fibi  volebat,  quum  veritatem  fe 
habciepoiiicerep.turjn,  noftederent.Qri.iaver6vtManicheo 
fuo  tidcin  all:rucrent,obtendebant  Euangcliumjrogatquidnam 
facluri  iint /iinhominem  incidantqui  ne  Euangelioquidem  ^^^^■^M^is^ 
credat.quo  gcnerc  perfnanoniseum  finM*n  fuam  fententiaad-  ^aclfcaplsr 
duft.'r!.i'o!lta  rubucit:Egove.-o  noncrcdcrem  Euagclio,  &c.   ^r  -     *^--* 
fign;ficans  fe,  qr:um  alienus  ei^eta  fide,non  aliter  potuifle  ad- 
duci  vt  Euangeiium  amplederetur  pro  certa  Dei  veritate.qua 
Ecc!e(KT  authoritate  vi(^tum.  Etquidmirum,fi  quis  nondum 
Chnito  cognito,hominunijrerped:um  habeat?  Non_€rgo  illic 
Joccc  Aiiguftjnusfundatim  eflejpiorum  fidcm  in  EccfeH^au- 
^oritate:  nec  Euangelij  certicudinem  iadc  pendere  intelii- 
git   vcrum  fiiTLpI.iciccr  mjiiam  f^ite  Buraigelij  ccititudineinfi^ 
deIibiis^Ttinde^h.rijiL4  lucrifiapt  ,"niii  Ecclehse  conteniureQs 
Impcllat.  Atau^X^linulo^uejiQn  oblcure  conhrmdMtalo-  £'".fd^m  lib. 
quendo':  <!^ijm-egb  laudauero  quodcrfdOi.  &  quod  credis  ir-  ^^'*V 
rifero ,  qu.d  purasnobis  el!^udicandum,  quidue  faciendum> 
nifi  vt  eos  relinquamus  qui  nos  inuitant  certa  cognofcere ,  & 
pofiica  imf«e?af>t  v't  incerracredamusrSc  eos  fequamur  qui  nos 
muitant  priusV'redere  nuodnodum  valemus  intueri,  vcip!a  fi- 
dc  vale  "'iti^re'»  fafti.quod  crcdmius  intelhgere  mereamur.-non 
iam  hominibuvjfcd  ipfo  Deo  intrinfecus  mentem  noftram  fir- 
manteatqiieiiitimii-japte?  Ha:c  certe  funr  Augudiiii  verba:  ex  ^jguffinus 
quibus  ciiiuis  coM  gcrcpromprum  efl,  non  hanc  fando  viro /^'/'/m;»  cxp»' 
fuiife  menremjvefi.Iem  quamScripturishabcmus,anutuarbf-  '"^* 
tii6ve  Ecckiia;  rurpcndcrecrfed  tantiim  vt  indicaret  quod  nos 
quoque  verumfatemur.cos  qui  noniJL,y]j,^^iritu  Dei  (lint  illu- 
minatiaEccIefig?  reucrcntia  ad  docilitatem  induci,vt  Chrifli  fi-  Vide  eudem 
dem  ex  Euangelio  dilcere  iUOTneant :  atgue  ita  lioc  modo  Ec-  Aug.lib.i.de 
*clefix  authoritatem  ifafJogen  e/ie  gua  ad  Hdem  Euangei(  j  pras-  ordine.c^. 
paramur.  Nam  ,vtvidemus  ,  piorum  certitudmem Tonge  a- 
iio  fundamento  viiit  efle  fufFuItam.    Alioqui  non  nego  quiii 
fxpc  Manichajos  Ecclefi^  vniuerf^e  confcnfu  vrgeat  ,  duni 
Scriptutain.qua  iUirepudiabaat^vult  approbatcVnde  illa  ad- 


CAP.    Tll.  IN  $T!  T  VTIONI  J     L  I  B.    t. 

.,  iierfusFauftum  exprobratio:  c|uod fe Euangj^elfcag  ventatinon 

•^  '^  *  iubciac.tam  fundat^.tam  ftabiIit?Ttanta  gloria-clttfamara;,  8i  i 

tempore  Apoftolorum  pcrcertas  racceffiones  commenciatse. 

Seci  nulquam  eo  l'pe(Sat,vt  pendere  doceat  quamScripturis  au- 

'thoricatem  citfermius.abhoniJnumdefiisitioneaut  decreto:ta- 

tum.quodm  caufa  plurimum  valebat,  vniuerfaie  Ecclefia?  iu- 

dicium  profert,  in  cjuoadueriariiseric  fuperior.  Si  quis  ple- 

nieremhuiusapprobitionem  Qcficieran,  libelluwi   ejus  legat 

De  vtilitare  credendi:  vbi  repcriet ,  non  aliam  credendi  facili- 

tatem  ?.h  iplb  commenciari  nifi  qua!  noBfs  aditum  modo  praj- 

beatjitqueopporrunuminquirendiexordiuai  ,vt  ip'eIoqui- 

tur.-non  tameiirn  opinione  acquicfcendum  efle,  fedcerta& 

foIid;t  verirace  nitendum, 

Condup.fcri-        ^    Tenendum  quod  nuper  dixi  ^non  anre  {labiliri  dodrinx 

fturamaTyeo  f^jg,-,-,  ^,  quatn  nobisindubie  perfuafum  fitautiiorem  eiusefic 

ruaitm^-fume-  ^^^^^^'  Itaque  luumia  ScripturcX'  probatio  paffim  a  Oei  loque- 

te.  »•  tispetfonafumitur.Non  ia(ii:ancPfophet^&  Apolioli  velacu- 

mcn  fuum,vel  cjusecunque  fidemloquctibus  conciliant,  neque 

infiftuntratiombusiredficrum  Deinoaicn  proferunt,  quoad 

obfequium  cogatur  totus  mundus.Nunc  videndum  quomodo 

non  oprriionTniTffiriiTprobabili.red  liquida  veritatc  patcac,no 

Cofcientia  pio-  temerc,nec  facilicer  obiendi  Dei  nomcn.Iam  T\  con£cienciis  o- 

rum  ^fle.         ptime  confuhum  volumus  ,  iTeinltabili  dubiracione  perpetuo^ 

circuferantur,auc  vacillcnt.re  etia  ha^fitent  ad minimos  quof- 

qucfcruiJllItD^tflfiL^is^lilUAi!')  lfffT]ufninUvei'rationibus,veI  iudf- 

ciis, vel  c«fiie6ttirTS  FcTTtYdTgffTj^ jie rl^yLjJ4|LJiem p^e  aL  arca - 

'12.t£!ii'H-°Jii£_^-£'£i*^' V'^rtirn  q u ide m  eit  \  li  argunientis " 

ligere  Iibeat,mulca  polll'  in  mediu  proferrr^u.^  facile  euincar, 

fiqifis  eftin  ca:loDeus,Lcge,  &Prophenas,&  Euangelium  ab 

'lioSiit  omnih.  ^^  "TanafTe.  Imo  quauisdo<flihomine?&  fummp  iudiciopra:- 

mfiprorfHf  vu-  ^^^^  contra  infarganr  Si  omr.es  ingenij  vires  conferat  atquc  o- 

dore  exiiermt  l^entcnt  in  hac  difcepcationcmifi  ramcn  nd  pcrditam  impude- 

apnticntibui.   tii  obdutuerint,excorquebicur  iilis  h^c  confeflio,manifefta  G- 

gnaloquencis  Dei  cofpici  in  Scriptura,exquibuspiceacc^Iefte 

efleeiusdoftrinam.acpaulopoft  videbiinus.omncs  Scnpcura? 

facra»  Iibros  quibufque  aliis  fcripcis  L>ngifiimeprxce.IIere.lm6 

fipuros  ocuIo<,&iniegrosfenrus  illucaffcrimus,ftatim  occur- 

ret  Dei  maieftas,quse  fubad:a  reclamadi  audacia,nos  fibi  pare- 

re  cog3t.PraepTfte?t'i meft' F'f ciun t  qui  di'put3ndo  contendunc 

folida  Scriptur^  fide  adi^ruere.Equid^TFmetiTnec  fumma  dex 

tericate,nec  facudia  potleorii  tame  mthi  ceTtame elTet  cu  vafer^iT 

rintis  quibufque  Dei  c6temptor;bus,qui  in  Ia"befat5landaScri- 

ptura  folertes  &  faceti  videri  appccunt,  non  difficile  mihi  fo- 

reconfidoobftreperaseorum  voces  compefcere.  aci/ivtilisin 

rcfellendis  eotumcauillis  eflTeclabor  ,  non  magao  negoticj 

quay 


»1       COGNIT.     DHT      CtlBATORlS.  t4 

quas  in  angulis  iaftaiuias  muriTitantdircuterem.  Veriimfi  quis 
facrum  Dci  veibum  alTerat  ab  hominum  malcdiclis,  non  pro- 
tinus  tamenquam  requiritpietis  ceiticudinem  cordibus  mfi- 
gct.  Quia  opinione  tantum  ftare  vidctur  reijgio  probnis  ho-  ^^rtx   tlu* 
minibus,  nequid  ftulteautleuiter  credanr^ratione  probari/i-  ^^'°  '  ^^  "^ 
bicupiunc  ac  poftulant  Mofen  &  Prophecas~c[iuinitus  loquu-  j^^^  'J*'^' 
toseife.  AtQui^|;^r|imonium  Spiritus  omni  ratione  pra^ftantius  B^tjporfit,   ' 
c(Ic£efpoifaeo7Nam  ficuti  Deus  folus  de  fe  idoneus  eft  teftis 
in  fuo  ferm  jne:ita  eriam  no  ante  fidem  reperiet  fermo  in  ho- 
minum  cordibus  quam  interiore  Spiricus  teitimonio  obfigne- 
tur.Ide  eigo  Spnirus  quipcr  os  Prophecarum  loquutus  ti\,\\\ 
cordanoltra  penetrec  nccclfeeft,  vcperfuadeat  fideliterpro- 
tulifiequoddminicuserat  maditum.  Aique  hiECConnexio  ap- 
tiflime  ab  lefaia  ponicur  in  his  verbis ,  Spiricus mecs qui  ia  re  ira.iiif , 
cft,  &  verba  qu3s  pofui  in  ore  tu6  &  feminis  tui.in  perpetuum 
non  deficient.  Bonos  quof.lam  male  h.ibec  quod  dum  in,ipune 
obmurmuranr  inrpij^ifojTrra^ei  veTbum  ,  non  ad  manum  lup-        • 
perac  clara  probario.  Qiiafi  vei  6  non  idco  vocetur  Spiritus  & 
iigiilum,  &  ariha  ad  confirn;andam  piotum  fidem,  quia  donec 
mentcs  illuminet ,  femper  inter  ajuhjs  hse/iraciones  fluduant. 

f    Maneae  ergo  hoc  fixum  ,  quos  Spiritus  fanrtus  intus  do-  P^fif''»^     <S' 
cuitjfolideacquieicerein  Scriptura^&hancquidem  efte «£50777-  "^"JM^**">'^" 
sjL^cque  demfe>nitracioni  &r2c:onibL/SiubiiCt  eamras  eile;  ^^  Teftimoni^ 
quam  tamen  meretur  apud  nos  cercitui1iiiem,^pir!tus  teftimo-  Scriptur^s.m' 
nio  confequi.  Etfiqr^^^rji  reL;erentiam'[iia  fibi  vltrQ.nTaieftate //»oriM?«wj(:or- 
conciliac,  cunc  caijy^g^Hemum  fericjios  afficit  quum  pcFSpiri-  '^j^^"'^   pi^rvm 
tm3i^obfiqn-'ica  cit  cordibus  noTlris.IIIIus  ergo  vircute  iiiumina-  "  H"'*''^ 
rijiaiii  no  aui:  nottro^aat  alioruin  iudicio  credimusja  Deoeife 
Scripcuram.-fed  fupra  humanum  iudicium,certo  certius  confti- 
tuimus(non  fecus ac  fi  ip/ius  Dei  numen  iilic  intueremur)  ho- 
minu  minifterio,ab  ipfiffimo  Deiore  adnos  fluxiflc.  Non  ar-  drtituio  im^^ 
gumenta,non  verifimilicudines  qu^rimusquibusmdicium  no-  ius  te(li,n9n^, 
i1;rumincumbat:fed  vr  rei  exrra  arftiinandi  aleam  pofirse,  iudi- 
ciumingeniumque  noftrum  fubiicimus.Non  i^  quidem  quali- 
ter  foIentquida'n  intcrdun  reni  inco^iic-im  arriperejqu^mox 
per rpcfta  difplicet;  fed  quia  inexpugnabilem  nos  veritatem 
tenercprobe  nobis  confcij  famus.N^eque  qualicer  fupetfticio- 
nibus  foienc  miferi  homines  capriua.n  mentem  addicere:  led 
quia  non  dubiam  vim  numinis  iliic  fencimus  yigere  ac  ipirare, 
qua  ad  parendum,rcienres  quidem  ac  volentes,viuidiuscamen 
&efficacius  quam  prohumanaauc  voluncace,  auc  fcientia  tra-    '  .       ,     . 
Jiimur  &  accedimur.Icaqi  optimo  iure  per  lefaia  clamat  Dcus  d!aovTph*i4 
Prophetas  cu  totopopulo  fibieire  reftes,quia  vaticiniisedodi,  /e/^.ijj.io. 
indubietcneblt  abfque  fallacia  vel  a  mbiguitate  loquutum  eife 
Deuin.Talis  ergo  eit  perfuafjo  qu«  raciones  non  requirat;  ta- 


^y  txperien 
Uajidelium, 


CAP.     Vill,  INSTITVTIONIS      tlB.     T. 

lls  notItia,cui  opama  ratio  conftet,  nepein  quafecunuscon- 
llantiulquemensquieicitquam  in  vllis  rarionibus  :  talisdeni- 
que  renfus,quinifi  exc^lellireueiatione  naici  nequeat.  Nori 
aiiud  loquor  quani  quod  apud  fe  experitur  fidelium  vnufquif- 
que,nifiquodlongemfraiuftam  rei  explicationemverbafub- 
/idunt.Plunbus  nuncfuperfedeo,  quoniamhacde  re  alibi  tr:i. 
(flandi  locusiterum  ic  ^^^^'•«---^■^■■..r^  »..»..  r^.n,i.,|o  y».-ir»  ^g. 


mum  eflefidcmquam  SpiritusDci  cordibusnoftns  obfignat: 
Imo  vna  h-c  ratione  contetus  eric  mrdeftus ac  docilis ledor: 
promittit  Ie*aias  omnes  renQU^rg  Ecclefiag  filios^Dei  fore  di- 
fcipulos.Siugulari^iuilegioiUic  Deus  foloseletbosdignatur, 
quos  a  toto  humano  genere  difcernic.  Etenim  quodnam  verse 
dodrina:  initium  eft  nifi  prompca  aiacritas  ad  audiendam  vo- 
cem  Dei?Arqiii  Deus  audiripoiiulacperos  Moiis,  ficutifcri- 
ptum  eftjNe  dicas  in  corde  tuo,  (^is  afcendctin  c^elum ,  aiic 
quis  defcendet  in  abyflum?ecceJcrmodUn  ore  cjio^  Si  hunc 
intelligentisethefaurum  filiis  fuis  recondicum eiiie  Deus  voluic, 
nihil  mirum  vel  abfurdum  fi  in  hominum  vulgocernitur  tan- 
ta  infcitia  &  ftiipidita^. Vulgus  nomino  pr^ecipuos  eciam  quof- 
qucjdonecin  EccIefi:K  corpusinfici  fuerinr.Adde  quod  lefaias 
nonexcraneis  modo, fed  ludaris  eciam  qui  domeftici  cenfcri 
roleb.tnt ,  Prophecicam  dodrinamincredibilem  foreadmo- 
nenSjfimulcaufamaddiCjQuii  no  reuelabituromnibusbraehi'»^ 
um  Dei.  Quoties ergo  nos  conairbac  credentiwmpaucitas^ex 
eppoficoveniacin  mentem  ,  non  a-Iip»*;DOflapreliendere  Dci 
myfterianifi  qmbusdacumeft.    ^       —  n—    i     .i-,... 


f»an*o. 


Dcuc.30.10. 


Xcfa^j.I. 


CAPVT    Vlli. 

TrohiitioneSiqmtenuifert  hmnanci  r0,tio  fatis  firmois  fuppetere 
adjiabihejidam  Scrhtura  fdem, 

Huius  capitis  partes  funt  quatucr. 

is  Prior,generales  quafdam  proljationes  continec^quse  exvtriufque 
Teftamenti  libris  facile  colligi  poiTunt  :  doarinx  facrae  videlicec 
dirpofitioneiTi,4ignitatem,vcritateni,fiaiplicit3temj  efficaciam  & 
Maieftatem.red   .2. 

%.  Altera.fpeciales  probationes  ex  veteri  Teftamento  petitas  pro- 
ponit:nempe  li^rorum  Mous  antiquiratem,authoritate,miracuIaj 
prophetias^fedt  j.4  5.^.7.  aliorum  item  Prophetarum  przdidiones 
&  admirabil  m  conftnfum^fed  8  Additur  Juarum  aduerrusMofis 
&  Prophetarum  libros  obiediones  refjtatio,fed  «),&  10. 

5.   Tertia.ex  Nouo  tellarolto  coll;fta$  exhibet  pr«bai:iones;harmo- 

niam 


01     COGnIT.      DBI      CRlATORIS.  I? 

nxnm  Euan^Hiftarumde  caleftibus  myftcriis  diflTerentmm.-  loan- 
nis,Pa  uli  &  Pe  tn  in  fcribendo  maicftiiem.-  Apoftoloru  infigncm 
vocationem,&Pauliconuerlionem,(Va  n.  ^ 

Poftrema^aeproptas  ex  Ecch  fiaftica  hiftoria  prcbationcs  repra:- 
rentarEcclefiie  perpetuum  confcnfum  iorecipienda  <"<'  coaferuada 
Deiveritate:tpfiiisveritatis,vtfeipfamtuereturinuiaiirnbur:pio- 
rumfcot  H»odis3lioquiinrerfediffidcntium)conuenientia«:non- 
ruHorura  .ll.jftriam  virorii  p.am  eiufdem  doarina;  profclfionem: 
martyrumdtniqueconftantiam  omncm  humanum  captum  fuj)e- 
ran^/nTf-a:.!!  &  .^.His  adiungitur iraaationis  conclulio. 

/Ec  nificcrtitudo  adlicquolibec  humano  iudi-  SeemiAtka^.^ 
cio&ruperior&validiorjruftra  Scripturse  au-  mnnamad/?a 
thoritasvelargumentis  munietur,  vel  Ecclefi^  ^npnZ' /le 
conrenfuftibiliecur,  vel  ahis  pr^fidiis  con^r-\^^];^^J"  ' 
.„  mabitur.  fiquidem  nifi  hoc  iado  fundamcnto, 
fufpenTa^iemper  manet.    Sicuti  conrra  ,  vbi  femel  communi 
forte  exemptam  rcligiose  ac  pro  dignitate  amplexi  fumus, 
qux'  ad  eiuscertitudmem  animis  noftris  inferendam  8c  infi-    . 
^endamnoaadcovalebant.  tunc  aptilfima  funt  adminicula.  ^^^^^^.,^^^. 
Ivliru:n  enim  quantum  confHMiationis  ex  eo  acccdat ,  dum  m*-^;j-^-li^ 
tentiore  ftudio reputamus  quam oijdiliata& difpoiita  ilhc  ap-^p^,.^; 
pirear  diuinx  ia^ientia?  difpcnfatio,  quim^c^leftis  vbique&Tr^v.r^^*^ 
nihilTcrrVnuni  redolS  dodrina  ,  quam  pu?chra  partium" 
omniuminrcr  fe  coi.fenfio  ,  &  eiufmodi  rcliquaquiEad  con- 
ciliandam  fcripcis  maieftarem  conueniunt  Tuin  vero  folidius 
adhuc  confirmantur  corda  noftra,  dum  cogi.ainus  rerum  ma- 
oisdignira^e  qu.im  verbonim  gratia,  in  eius  admimtionem  .  § -^.^ .,,j .^, 

nosjapi.  Nam  &hoc  non  fine  eximia  Dei  prouidentia  faftuni— ^ 

eft,  vc  fubliinia  regni  cseleftis  myfteriafub  contemptibili  ver- 
borumhumilitatebonaexparte  traderenrur:  nc  fi  iplendi- 
dior(5"  ctoquentiailluftrata  forent,  cauillarenturimpij,  folam 
eiusvimhfcregnare.  Nuncqaum  incultaiIla,&taiitumnoii 
rudis  limplicitas  maiorem  fni  reuerentiam  excitet  quam  vl- 
laRhetoruni  facundia  ,  quid  iudicare  hcet  nifi  potentiorein 
Scriptun-B  facrs  vimveritatis  conft.-ire,quam  vtverborum  arte  ^  ^^^ 
indi^^eac^ Non  ergo  abfque  ratione  Appftolus  Dei  virtute^ioH 
htjn-janaj_"apientia,  fundatam  cfTe  fidem  CorinrhioFum  arguir, 
qu6dfua  intereos  prxdicatio,nQn  ^rfuaforiis  humana;  fapie- 
ti^verbls  ,TeraienlioneSpiritus&potentfa»commendabili^^ 
fuiflet.  fiquidem  ab  omni  dubitatione  vindicatur  veritas ,  vbi 
non  alienis  fulFuIta  prxfidiis ,  fola  ipfa  fibi  ad  fe  fuftinendani  .^ 

fufficit.Haec  auccm  virtusquam  propria  fit  Scriptura?,  inde  Xx-l^^it^'— 
quet,qu6d  ex  humanis  fcriptis  quamlibet  artific.oseexpolitis, 
nullum  omnino  perinde ad  nos afficiendos  valer.Lege  Demo- 
fthenem,aucCiceroncm:  legePlatonem,  Ariftotelem,aut3- 
liosquofiiisexillacohorre  :  mirumin  modum,  fateor,  te  alli- 
cienta  obiei^abunc,  niou^jbun:,  rapient:  verum  inde  fi ad  fa^ 

c.  i. 


CAKV  iiU  iNsTlTvTXONlSIiB.     r. 

cram  iftam  Ie<flionem  te  conferas ,  velis  nolis  ita  viuide  te  affi- 
ciet,ita  cor  tuu  penetrabit,  ita  mcdullis  infidebit ,  vc  prge  irdus 
fenfus  efficacia,  vis  illa  Rhetorum  ac  Philo  ■  ophorum  prope  e- 
uanefcatrvt  proraptum  fit'perfpicere,diuinum  quiddam  Ipira- 
reTacras  Scripturas,  qu^  omneshumanse  induftrise  dotesac 
graciastantointerualio  fuperenr. 
4.    Mdlijlds,      2    Fatcor  «}uideProphetisn5nuIliseIegas  &nitidujim6etia 
5M4  infcriptu  fplendidu  efTe  dicendi  genus:vcprofanis  fcriptoribusno  cedac 
Frefhttfds  e-  cqj-q  facundia.ac  tahbus  exeplis  voluit  oftendere  Spi^itusS.no 
ruttt,  l^^j  dcfaifle  eloquetiani  dum  rudi  &  craflo  ftylo  alibi  vfus  eft. 

C^rerum  iiueDauide.Iefaia  &fimileslcgas,q..ibus  fuauis&iu- 
cunda  fluicoraciojfiue  AmoshoniinepecuariumjIeremia&Za 
cha,ria,quoru  afpcrior  fermo  rui^icitatefapicvbique  cofpicua 
ericillaqua dixi  Spiritus  maieftas.Ncc  me  la:cc,vtSata  in  n/ul 
fis  eft r)ei  semulus,quo  fe  fallaci  fimilitudine  mehus  mfinuet  m 
animos  fimplicium,ita  impios  errores  quibus  raiieros  homines 
faIlebat,aftutefparfifl"einculcorermone&fcrebarbaro,8c[3epe 
obfoletisloquendi  formis  vfiim  efl"c ,  vt  fub  hac  larua  tegeret 
fuas  impofturas.fed  quam  inanis  &  putida  /ic  affedatfo,  videnc 
omnesmcdiocrifenfuprv^Jiti.QiKaicu  verb  adfacraS;;ripiura 
attinet,quauismulcaarroderec..nenturproceruihomines,co- 
ftattamenfcntcntiis  refertaeffe  quj?  humanicus  concipi  non 
potuerint.Infpiciantur  fingi>h  Prepherx:  nemo  reperietur  qut 
non  longe  excefTcrit  humanum  modum  :  vt  palato  prorfus  ca- 
rere  cenfendi  fintquibusinfipida  efteorumd-drina. 
^     .  ,  j   Tradarunt  aiii  hoc  ar*umentum copfole.quo  fir  vtpauca 

batiomsjxve  rantudehbarein  pr«rensfurhcut  qu^adfumma  rotius  caufa? 
ttriTe/amtn.  maxime  faciunt,Pr3Etereac]axiam  attigi,non  paruhnbecpon- 
'••  dprisipraScripturjeanticiuitas.Navtcmiq-.Gr^cifcriptoresdfi 

Mercurius      j^oyptjaca  theologia  multa fabulcHcur.nulIu  lamen  cuiufgua 
p[i[o  ^^'^"'  ^SKmkju^umgpcaexc^^qUodnon  j^t  %fis  rcculolcnge 
Hffrodotus.    infetius.NeqjMofes  nouii  Oeucommmilcitur:fedquod  dea:- 
^J^ibromm  Mo  terno  Deo  loga  teporumferie  a  patnbusqtian  per  manus  cra-- 
^fisantiquitoi.    ditu  acceperant  Ifraeht2e,p'oponit.Qu»d  .n.  3liudagit,qua  vc 
"  Plutarchus,  gd  foedus  ipfosreuocet  cumAbiahamo  initum^Qupd  fire  inau- 
£f" 4  dicam  attuliflec.nulluserataccefrus^fedoportuichberationeni 

Vidc^^^EuVe-  ^  feruitute,  in  qua  decinebatur,rem  omnibus  nota  ac  tritiefle: 
biiim.de  pr?  vt  audita  cius  mentio  protinus  omniu  animos  engeret.  Quin- 
parationeB-  etiam  ,  dcquadringentorlim  annorum  numcro  probabileelt 
«lanplica,  fmfTeedodos.Nunc  reputanduai  eft,fia  tam  alro  exordio  Mo- 
Ji.i.cap.i;  ^^^  (qaitaraen  ipfe  tantoinceLuallo  tenjporum  fuperacalios 
omnesfcriptores}repeti6  doftrinaefu.-etradicionem ,  quantum 
vetuftate  Scriptura  facra  inter  alias  omnes  cminear. 
^n» t/£gyptia  4  Nifi  forte  u^gyptiis  credere libeat  vecuftate  fua  extedens 
rum  ^  dttirti*  ^.^^,^5  3^  ^^.^  annoru  milha  antecreatu  mundu.  Sed  quuprofa- 
7»tm0  opfont'  ^.^  ^^.^  ^yji^^jf^^^  femper  ludibrio  fuerit  eorum  garrdirrrsinon 


DE      COGNIT.     DBI      CREATORIS.  l8 

tftcur  in  eiusrefurationelabore.  Cirat  autemlofephusconcra 

Appione  teftintonia mcmoraru  digna  ex  antiquiflimis  fcripto- 

ribus,vn(iecolligerelicec  ,  gentiuni  omniumconfenfu  dodri- 

namin  LcgeproditaabvltimisfecuIisfuilVecelebrem,  quaais 

ncq.  Ie(fta,neq.  vcre  cognita  fueric.la  nequa  hsereret  apud  ma-^* •*^'^'""''^'**» ' 

liguo^fufpicio,nequactidimprobiscauillandieflct  anfa,vtriq. 

periculo  opcimis  remediis  Det^soccurrit.Du  refertMofes  quid 

trecentis  fere  anteanniscTlerti  afflatu  pronuntiafletlacob  de 

pofterisfui.s,quomodotribu  fua  nobilitac?Imo  ea  notat.-ererna 

infamia  inperlbnaLcui.Smic6,inquit,&Lei:i  va  a  iniquitacis:Gen.4^.y.^, 

in  condlium  eoru  non  veniat  anmia  mea,  nec  in  aicanu  eoruni 

lingua  mea.Cercepotuitdedecus  illudfileremon  cantu  vcpa- 

tri  fuoparceret/edne  feipfum  cum  tota  familiaafpergeret  c- 

iufleignomini^parce.Qujmiodo  iufpeftusefiepoceritqui  pri- 

mu  famili^  cx  qua  oriundus  erac,  authore  Spintus  fandi  ora- 

culodeteftibilefuifl^e  vlcrb  prxdicans,neq.  priuatimfibicolu- 

lic,neq.  recafjtfubireinudia  apud  gentilcsiuos,  quibushaud 

dubie  hoc  moleftum  cratPQuuni  etia  mipiu  Aaronis  germani  n.jri.,,  , 

fratris  &Marie  fororis  murmur  c6memorat,dicemufne  cx  cac- 

nis  fii3c  fenfu  loqui.an  parere  Spiritus  fanfti  imperio  ?  Adh^c 

quu  fummaeius  efletauthoritas,cur  fdteius  fummi  Sacerdo- 

tij  non  relinquitfiliisfuis;,fcdinvItimumlocumeos  ablegat? 

Pauca  tantiim  ex  multis  delibo:  fed  in  ipfa  Lege  paf/jm  occur- 

rcnt  muka  argumenta  qucc  vendicenc  plenam  fidem,  vt  ablque 

controuerfia  Mofes  quafi  Dei  Angelus  ecasio  prodeat. 

5    lam  vero  rotac  ta  infignia  qu^  refcrt  miracula,  totidem  J^W/rj«c«/^. 
funtLegisab  ipfo  latxprodit;3eq.dodrinefandiones.Naqu6d    ^^  •M'«^» 
nube  abreptus  fuit  in  montem  :  quod  illic  vfque  ad  diem  qua- 
dragcfimum  iiumano  contubernio  excmpfus  fuit:qu6d  in  ipfa 
Legis  promulgatioricfacieseius  canqua  folaribusradiisfulge-  Exod  j4  2^," 
bat:qu6dvnd)q.  micabacfulgecrJ:tronitrua&fragorestoto  ac-  ^^o-*?'^» 
rccxaudiebatur:tubaetia  nullohuirano  oreinfiaraclangcbat: 
quodtabcrnaculiingrefliis  nubeoppofitaexcipicbatur  a  con- 
fpc<ftu  popi:li:qu6d  horrcndo  Core,Darha  &  Abir6,toaufque  Exod.4o,j4» 
impi.^fat5i:ionisexitio  tamirificevindicata  fuicemsauchoritas:  Nuro.i^.i4. 
qu6d  lapis  virga  perculfus  flumen  protinus  eiecit :  qu6d  Man  e  ^^'"•^o  »c* 
caelo  a^eiusprccatione  depluit:n6nnehincDcusiprumc2Bluus     '•"^•"•^" 
comcndabat  tanquam  indubiumPfophcca.^  Siquis  obiiciacme 
funaere  pro  confeffisquf  cotrouerfia  no  careac,huius  cauilli  fa- 
cilis  eft  folutio.  Nam  quum  ha?c  omnia  pro  concione  publica-  ol/ieSfUnispr^ 
uerit  Mofes,quisnngedilocus  fuit  apud  ipfos  rerum  geftarum-^'^'''*''''^'*'**^"^ 
oculatos  tcftes?SciIicet  prodiiflet  in  medium,ac  populum  infi- 
dclitatis,contumacia;,ingratitudinis  aliorumquefceleru  coar- 
gucns ,  fuam  do£lrinam  fub  ipforum  confpedu  iadaffec  fanci- 
tam  fuiflc  iis  iniraculis  qusB' ipfi  nunquam  vidifl!ent. 

c.   ij. 


CAP.VUl.  INSTITVTIONIS      LIB.     f. 

6    Nam  Sc hoc  notam  <lignum,quoties  narrat  dc  miracHlfs, 

/Imiij  odiose  coniungi  qu^e  cotuin  popiilum  ftimularc  ad  recla- 

m.mdu  poterant  fi  vej  niinima fuiffet  occifio.vnde  apparec no 

aliter  vt  fubfcnberet  fui(Te  addudos,ni{i  quia  plus  facis  couifti 

Z4!ia    o!>ie£iio  ^^^"^  ^^^  experietia.Cieteril  qaonia  res  erat  illuftrior  quam  vc 

impta,  profmis  fcriptonbus  liberum  elfec  iiegare  edita  fuifle  a  Mofe 

miracula,ca!umniam  illisfug^^^ef/Tc  pater  mendacij,  ea  magicis 

T^efittatio.       artibus  adfcribens.Sed  qua  conieLlari  magum  fuiiFe  infimulat 

L^u.io.ft.       g^^-  f  jt-opere  ab  hac  fuperl^icione  abliorretjVt  lapidibus  obrue 

^**^  '^v      reiubeatqui  tantiim  cofuluer it  magos&  ariolos?Cerce  ncmo 

impoft  3r  prajftigiis  Iudit,qni  non  obitupefaccre  vulgi  a;iimos 

itudeatcaptandccfama?  caufa.Qjjd  .lutein  iMo-es^r^fe  &  fratrem 

Aaronem  mhil  effc  clamansXed  lantum  cxcqui  qu-^Deus  prg-. 

fcripfitjfatis  abftcrgit  omnem  liniftram  notam.  lam  fi  res  ipix 

con(iderentur,qu§na  incintatio  facere  potuit  vt  manna  e  c^elo 

quotidie  pluens,ad  populum  alendum  f.irficeretrfiquis  plus  in~ 

fta  mefura  repofitum  haberec,cx  ipfi  pot-edine  difceret  nicre- 

dulitatemfuam  diuinitus  pnniri?  Ad  ie  giiod  mulctsferiis  pro* 

bationibus fic examimri  paflus  eft  Dcn^  fer-mm  raum,vcnunc 

obftrepeRdonihil  proficiant  imp-  )bi.Qjoties  enim  <upeibe& 

pctulanter  nunc  furrexic  totusp  pil".s,n'incqu;'.l  uti  incerfe 

confpirando.frmr^um  nci  feriiutn  ea^^-rcereconaci  tunt.corum 

furorem  prasftigiiseludere  qLiip)tuic?Br  euentu"?palam  dacc:> 

hoc  modofancitam  fn  omnia  fecula  ffjtfl'  cius  dodrm?.m. 

'A.*?rtphttia,       7    Adh^ec quodcribui  luda  in  perfj)ia  P.-iLri.irch.«  lacob  zC- 

Gen.49.10.     fignat  principatum  quis  negct  fpjricu  Proplierico  f..'5iuir.  eifc: 

pra?fercim  fi  rem  ip^am,vteiientu  comprob.ica  AnccopicacioHi 

\tgnifceptrum  noftrsB  fubiicimus.^  Fmge  Alofea  prim  'm  efle  vuicmij  .'cUtho- 

trioui  luda  af-  fgf^^.^xquo  tamen  fciiprum  hoc  memori:^  pro  iidii  ,prj!tercut 

rSamai.iy.    ^nni  quidrinoenti  quibus  nulla  eft  in  rribu  luda  fcepcri  rnen- 

i.9*am.itf.ij.    tio.  Poft  Saulem  inauguracum  videtur  regiapoceftas  in  cribu 

Beniamin  re/i^^-crc.Q^um  a  Sa'iiucle  vngitur  Dauid,quxnam 

cius  transferendGE  racto  apparet^Q^s  rege  fpf  raflec  cx  piebeia 

hominis  pecuarij  domo  exicurum?Ec  quum  illic  feptem  elfenc 

fratrcs,quis  minimo  natu  honoredefttnaifet?  Qua  dcinde  ra- 

tione  adfpcm  regnr  peruenit?Qujshumana  arte  velinduftri^a 

vel  prudentia  gubernatam  fuiife  vndionem  dicat ,  ac  non  po- 

GentlumVoiA'  tius  vacicinij  c^leftis  complementuin  cffe  ?  Similiter  qu^e  dc 

iit^  Gentibusin  fcedusDei  cooptandis.obfcijfe  licer,pr;rdicit,  quu 

poft  duo  fere  annorum  millia  euenerintjan  non  diuino  afBatu 

ipfum  loquutum  efle  palam  faciii!:?Omirco  alias  pra?didiones, 

quxdiuinam  rcuelacionemita  planefpirant,  vt  fanis  homini- 

Deut.j».        bus  conftet  Deum  efle  qui  loquitur.Brt  Liiter,vnum^Canticuni 

ysAliortt  Pro-  ijj^grejpeculum  eft  injqiToE>eu^euidenter  apparet. 

m'*m/^*'     ^  ^"  reliquis  aute  Prophctis  multo  ctiamnu  clariusid  ccr- 

nitur. 


DEcOGMIT.     9EICRBATORIS.  If 

nitur.Pauca  tantiun  exempla  del;gani,quia  in  omnibuscoUi-  ExciditmiUie*^ 
geiidis  niniius  effer  labor.  Qmim  lefaiaetcmpore  pacatum  cf-  ^ofolymitamm, 
fetrc2;num  luda,  jmo  quum  m  C!jald;eis  aliquid  prxfidii /ibi  O-  redtmspt- 
repoiitumputareCidc  cxcjdio  vrbis  populique  exilio  cociona-  /^^^  ^  ^^    -^^ 
batur  lefaias,  Vtfiemus  nondum  fatis  clarum  fpecimenfuifle  y^. ' 
diuini  inftinftus,  muko  ante  prxcidere  qua:  tunc  vidcbatur  fa-  Iefa.45.1. 
bulofajtandem  veraapparuerunc^qu.-etamen  fimul  de  redem- 
ptione  vacicinia  cdir,  vnde  nifi  a  Dco  profefta  fuiffe  dicemus.? 
Cyrum  nominac,per  quem  fubigendi  erantChald3ei,&popu- 
lus  in  libercateni  alferendus.  Elapfi  funt  anni  plus  centum  ex 
quoiravaticinacusei^Prophctipnufquam  nafceretur  Cyrus. 
nam  fijc  cen:enino  demum  anno^uLdxQtcr  poft  illius  morte 
n_atus  eft.'^Jefn6'"diuinai'?  tunc poterat  fore  aliqucm  Cyru  cui 
cum  Babyloniisbcllum  futurum  eflet:  qui  ram  poteti  monar- 
chia  fub  manum  fuam  redaifla,  finem  Ifraelicici  populi  exilio 
imponeret.Noda  hxc  narratio.fine  vllo  verboru  ornatu,  non- 
ne  indubia  elle  Dei  oracuia,non  honiinis  conicduras,  qux  le- 
faias  loquitur,plane  dcnionftrat  ?  Rurfus  quum  lercmias  prius  If**'  *5'".*t' 
aliquanto  quam  populusabduce-'ccurjann;sfcpcuagintafinirec 
tcmpus  captiuitatis,  reditumq.  &  Ijbertarcm  indiccret.nonnc 
a  Spirftu  Dei  gubernari  eius  linguam  oportuit?Cuius  impudc- 
ti^ erit  ncgaretaiibusdocumenris  fancitain  fuifle  Prophccaru 
authoritacein.adcoque  impletum  cffequodipfi  iaftmt  ad  vin* 
dicandam  (crmonibus  fuis  fidem?  Priora  ccce  vcncrunt ,  noua 
annuntiorancequam  oriantur,nctavobis  faciam.Omitto  quod  1^^^    j 
leremias  &  Ezcchichquu  ramproculeflcnt  dirfici,tamen  ^^-^de  ^ .confeiifus. 
tempore  prophetanteSiindiftisomnibusperindecoiGnticbant   ' 
acflmutuoalter  .ilceri  didaflec  verba.QnidDanieI?;.nnon  vi-  Danieiu  fv«. 
que  ad  attnum  fere  rexccnteflmum  de  rebus  futuris  prophctias  /^^''^''"*  '''^"^'■'* 
ita  contcxic  acfi  hiftoriam  de  rebus  geftis  &  paifim  noiis  fcri-  *''*^ •^•^'^- 
beret?H3Ec{i  probe  medicatahabeacpij  homines,ad  copcfccn- 
dos  impiorum  homir.u  latratUvS  abunde  mftrufti  erunr.  clarior 
cnim  eft  ifta  demonftratio  quam  vt  vllis  cauillis  flt  obnoxia. 

p    Scio  quid  in  angulis  obftrcpant  quidam  nebuloncs ,  vt  in  ^^'^'^*  primat 
oppu2nandaDeiverit3teacumenineeni)  fui  oftentent.Quse-  ^*'^"*''-  ^^f^"* 
runt  enim,quis  nosccrtiores  fccerita  Molc&  Prophetis  hxc 
fuiflc  fcripta  qua;  fub  corum  nomimbusleguntur.  Quinctiam  T^efpouf.i, 
quaeftionem  mouere  audent ,  fucritne  vnquam  aliquis  Mofes, 
Atfiquis  indubiumrcuocec  fuericncvnquam  vclplato  ali- 
quis,vel  Ariftoteles,vclCicero,quisnon  colaphis  autflagellis 
caftigandamtalem  infaniamdicat?  FuicLexMofisG^IeftiiJia- 
gis  prouidentia,quam  hominum  ftudio mirabiliter confer ua- 
ta.  Etquanciuanvnegligcntia  Sacerdotum  ad  breuc  tempus '••^^,»-**'  * 
fepultaiacuit,exquopius  rexlofias  eaininuenit.per  conti-  ^'  ^*^''*"'?*' 
nuassetatum  fuc6efj[ioH€s  intei  manus  hominum  vctfaca^eft, 

Ci    ii].  ^^  - 


CAP.V111.  l^sTiTrTio^Tis     LIB.     I. 

Neqwereroqua/ireiTi  ignotamautnonamprotulfc  To/ias,  fed 
qvx  femper  vulgaca  fueratj&ciiius  tuc  celebris  erat  memoria. 
Deuc.  17.18.  Dicatum  erat  ttmplo  volumen  piototyponrdicatum  regiisar- 
19.  chiuisdefcripturatndeexemplar.  tantitm  hoc  acciderat  qiiod 

SaccrdotesLegem  ipfamex  lolenni  niTe  public.ire  defierat, 
&  populusetiain  ipfevliitatam  Ie<ftionem  neglexerat.  Quid 
quod  nullum  ferefeculum  pr^teriit  quo  non  confirmara  reno- 
ii^taqiiefucrit  eius  fanftio  ?an  iis  incognitus  erat  Mofesqui 
Dauidem  tradabant?  Veriim^vt  de  omnibus  (imul  Ioquar,cer- 
to  cettius  eft  ipforum  fcrip?a  no  alirer^rueniffe  adpolTeros 
quam  de  manu  in  manum,  vt  ita  loquar,  perpctua  annoru  fe- 
riea  patribus  tradita.qui  partim  loguentcs  audierant%  partim 
yccnti  metnoria  difccbant  ab  auditoribus.fui/re  icaloquutos. 
lAkerA  *hi<-  lo  Imo  quod  ex^MacIrab?:orum  hiftoria  obiiciuntad  elc' 
Hio,  uandam  ScriptMr::e  fidem,  tale  eft  vz  nihil  ad  cam  ftabiliendani 

excogit^ti  poifit  i^priiTs.Primum  tamcn  quem  obtendunt  colo- 
rem  dtluamus :  dcinde  in  eos  rctorquebimusquam  in  nos  ma- 
•Mach  t  «0    chinamerigunt.  Quiint  AntiochusiHquiuntjlibros  omnesiuU 
&.:JponJi«.'  '*  ^^f'^  concretTiari ,  vnde  prodieruntqur  nunc  habcmus  exem- 
plaria  .'  Ego  autemviciffim  inrcrrogo  in  qua  officinatam  cito 
fabricari  porucriut.Conftar  enim  poft  fedatam  feuitiam  mox 
extififfcj&a  piis  omnibusquiin  eorum  doftrinaeducati  fami- 
Haritcr  eos  nouerantjfinecontrouerfia  faiireagniros.  Qajne«' 
tiam  quum  oiv.nes  imp!},  quafi  hdia  coniuratione,lud.'ei^  tani 
proterue  infuitaueiint,  nemo  vnqua  illis  obiicere  aulus  eft  f:il- 
fam  librorum  fuppofitionem.  Nnm  qnaii'cunque,eorum(»pi-^ 
nione.fir  rcHgio  iudaica,  Mofen  tame  ipfius  cire  authorcm  fa- 
Eentur.Qi^id  ergo  aliud  quatii  proteru^am  fn^^m  plufc^ujm  ca- 
ninam  produntifti  blaterones,  dum  fuppofititios  iibros  efle 
mentiuntur,quorum  facra  vetuftas  hiftonarum  omnium  con- 
^     ,    .    ,,,.fcn(u  approbatui?Sed  nerefellendis  cam  putidiscaluniisfru- 
prouidetia  De:  "^trapluis  oper:^  impendam,potius  hinc  rcputemus  quanta  Do- 
>ni$brisfacr:t  tninus  confcruandi  Verbifuicura  habuerir,  qumdo  ipfumex 
fer  tot  feenla  truculcntia  faeuifiitiiii  tyranui,  quifiex  pr^fentiincendioprse- 
t:onferti.:aJisa£  tet  fpcm  omnium  eripuit:  quod  piosSacerdotesahofque  tan- 
•'^'*^^''*"'^" '""  taconftantiainftrux!t,  rcnon  dubitauerint  thefaurutn  hunc 
l^mU^^Mpfr^^^'^  fu3edrfpendio,fi  opus  foret,redemptum;ad  pofteros  traf- 
/ganutiones.    ' -iiiitteteiquod  acerrimamtot  pr^fidum  nc  fatellitum  conquifi- 
tioneiTi  fruftratus  eft,     Quis  infigne  ac  rairificum  Dei  opus 
non  aj^nofcat,  qnod  facra  illa  monuinenta  quseprorfus  inter- 
iiiTe  fibi  impi;  perfuaferant ,  mox  qua/i  poftliminio  redierunt, 
&quidcmmaiorecum  dignatiorie  ?   Seguuta  eftcnirn^rrca 
interpretatio  guag  per  totum  orbem  ea  vulgaret.  Neq^ein  eo 
tatirum  apparuit  tniraculum  quod  faderis  fui  tabulas  Dcas  ^ 
fangumariis  Antiochi  cdtdis  vindicauit,  fedquodintertani 

nmlci- 


9B     COGNtT.     DEX     C*EATORll.  lO 

ir.u!t?pliccs  gentis  ludaica:  clades,quibus  rubinde  attrita  &  va- 

ftata  ,  moxpropeadinternccionciviredaif^afuir ,  falu^e  tamen 

fuperftitefq^je  maiirerunc.  Linr,ua  Hebr^a  non  ignobilis  mo- 

do  ,  fed  prope  incognita  iacebat :  &  rerte ,  nifi  religioni  con-  -^ip» 

ruItun.volui{rec  Dcus,intotiim  peniflfet.    Quantum  enim  cx 

quo  reuerfi  funt  ab  cxilio  lu.l^i .  a  Imguse  patri^egenuino  vfu 

defciuerint^ex  elus  feculi  Prophetis  apparet:  quod  ideo  nota-  . 

tu  vtile  cft  ,quia  cx  hac  comparationc  clarius  elicitur  Legis  & 

Prophctarurn  antiquitas.Et  per  quos  falutis  doftrinam  in  lege 

&Propheti$compreIienram  nobisDeus  fcruauitjVcChriftus 

/lio  rcmporepatefierct?  Per  infeftiffimos  Chrifti  ipfius  hoftes  ^»'^'««f«*  ^i'. 

Iuda?os:quosincrit6  Ecckfijc  Chnftianse  librarios  Auguftinus-'"^**'^'** 

idco  appcllar,quialiobis  fubrniniftrarunt  leftlenem  cuius  ipfi 

vfum  uon  liabcnr. 

II    Porro  fi  ad  nouum  teftsmcntum  veHitur ,  quam  folidis  Spectalej  prt^ 
fulturis  nicirur  cius  vcriras  ?  Hiftoriam  humili  abiecloque  ^*''*"^^ ''*''"' 
rermonetres  Euaneeiiftserecitant.  faftidio  eftmultisfuperbis  yJ^P^'^'»^''' 
ifta  iimplicitay  nempe  quonia  ad  prsecipua  doctrinsB capita  no  j.^^  triuwihat^ 
attendunt,ex  quibus  colligcrefacileefict  cosfuprahunianum  nToniao-fMi' 
captu  dc  cxlcftibus  myftcriisd.flerere.Certequicunqucinge-  mii  in fcnbtn- 
nui  pudoris  gutta  prxditi  crunt ,  lcfto  primo  capice Lucx  pu-  '^"  f"^^^^"^'"' 
dcfienG.Iam  Chrifii  concioncs  quarum  fumma  atribusillis  E- 
uangcliftis  perftringiturjomniconteptucorufcriprafacileexi- 
munr.   lohnnncs  autcrn  e  fublimi  tonans,  quos  non  cogic  in  t.X««»/»V,P4«- 
obfcqu:um  fidci ,  corumperuicaciam  qtiolibct  fulmine  vali-  '»  cirTfrrijoir 
4iusprofternit.  Prodcant  in  medium  omnes  iftinafuri  cenfo-  ''^*^' 
rcs,  quibus  funmia  volupras  cft  Scciptur;e  reuerentiam  ex  fuis 
&  aliorum  cordibus  cxcurere.Iegant  IohannisEuangeIium:vc-  ,^ 

Jinr  nolintjillic  rcpcricnt  mille  fcntcntias  qu«  falcem  eorum 
focordiam  expergcfaciant:im6  qu.-c  corum  confcientiisadco- 
iiibendos  eorum  rifus  horribilc  inurat  cauterium.  Eadem  Pau- 
li&  Pctriratio  eft,inquorum  fcriptis  qnamQismaior  parsc^- 
cutiatjijpfa  camcn  celeftis  maicftas  deuin<Sos  fibi  omnes&  qua- 
"Ti  conftridos  tcnct!^    Vnum  ver6  hoc  eorum  dodrinam  fupra  ?  ^("^fiokmm 
mundum  fatis  fupefq^ie  attoIIir,qu6d  Matthaeus  ad  menf^  fuc  ^" 
qusBftumanteaaffixus,Pctrus&IoannesinnauicuIis  fuisver- 
fati ,  omnescraffiidiotse  nihildidicerant  inhominumfchola 
quod  aliis  tradercnt.  Paulus  vcro  non  rancimi  cx  profeffo  ho-  4P*»U(omir» 
fte.fed  cfiam  f^uo  & fanguinario ,  conuerfus  in  nouuni  homi-  M 
nem ,  fubita  &  infpcr«ta  mutationc  oft-endit  c^lefti  imperio 
fe  compulfum  doflrinam  quam  oppugnauerat  afl*er«re.Negec 
canes  ifti  Spiritum  fandu  fuper  Apeftolosdclapfum  efle,  vcl 
faltem  hiftorise  fidem  abrogenc :  res  tamen  palam  clamicat  a 
Spiritu  fuifTc  edodos,qui  ante  in  ipfa  plebe  cotempcibilcs,  re- 
pente  de  czleftibus  my  ftcnis  ta  magmfice  diflererp  caepetanc. 


rAp.VllT.  I  N  STI  T  V  TIONIS       IIB.    I, 

ExhijfortaEc     ji    Acidc  quod  aliapcjuoque  funt  optimsracionescurpon- 

eUfiifiteapro-  {Jereruo  non  c.-jreat  Ecclcfia:  confenfus.Neque  enini  !»ro  mir.-u- 

1  Pe-ctwiiec  i^i^J^aiJcendiimelt.exquo  Scnpcura  pubjicatafuit,  tosfeculo- 

WftxTonfenfus  rum  voluntates  conftanter  incius  obedicnti^mconren/iire:  & 

inrecipieda  ^  vtcunque  miris  modis  eam  vcl  opprimere,vcl euert€re,vel in- 

confenianda      duccre  prorlus  &  cx  homtnum  mcmoria  obliterareSatan  cum 

vmtAtt,  jQf^  mundo  conatus  fit,  femper  tamen  inftar  palma?  fuperiore 

euafifie,&  inexpugnabiiem  pcrlliciire.SJquidemncmo  fer^  ex- 

cellentiore  iwgcnio.vel  rophiftaj  vclrheror  olim  fuit,  qui  vim 

/uam  aduerfus  ipfam  non  mcendcrer:nihil  t  'men  profecerunr 

omnes.ln  eius  excidium  vi.iuerfatena-  potcntia  fe  armauit; in 

fumum  abieruncomncs  tiusconatus.    Qn,omodo  famvalidc 

vndequaque  impetitareftitilTet ,  nonnifi  humano  freta  pr3.'(i- 

i.Ipfius  veri-  dio  ?  Qj^in  magis  hoc  ipfo  a  Deo  cfte  conuincitur,qu6d  reiu- 

tatU  inuicium  (Santibu:  liumanis  onimbus  Oudiis,  fua  tamen  virture  vfque  e- 

roLtiy.  merferic  Adde  criam  huc,qu6dn^)n  vni  ciuitas,  non  ^ensvna 

in  cnm  recipiendam  &  ampie)candam  confpirauit :  fed  quam 

Piorumftot  longelateque  parer  terrarum  orbij; ,  v.Triariim  gentium  jqui- 


^  1J^^'"  busalioqui  nihil  inrer  fecommunecrac ,  fandacoufpiratione 

tiumjcomtnit'  ^^"'  auchoritatcm  adepta  eit,    Porro  quum  piurinmm  nos 

fla.  mouerc  debeat  talisconucnicDtia  tam  diuerJorum  animo- 

rum,&rebus  omnibus  alioqui  inter  fc  diflidentium  ,  quando 

eam  nonnifi  ciCiefti  numinc  conciiiatnm  apparec  :    nonpa- 

^    ,.  rum  tamen  ^rauicacis  il!i  accrelcic,  dum  inruemurincorum 

nMTonln'  pia  P'C'-^fem  qui  iic  conueniunt  ,  non  omnfum  quide,m  ,    led 

prefe(iio.  quibus,   ccu  luniinibus,  fulgere  Ecclcliam  ru.mi  Dominus 

voluic. 

^^^^^^tyriim      ,j    ja,yi  quanta  fecuritatenosei  doftrin^  nomcn  darepar 

»;n^antia,        eft,quamtot  fandorum  virorumfanguine  lancitam  ac  te{}:i- 

ficatam  videmus?llli  pro  femcl  ;u!cepra  non  dubitaruntmor- 

tem  animose  &  intrcpide,  arque  ade6  magna  alacrirate  oppe- 

tere:nos  cum  tali  arihabonead  nostranfmiflam  jquinon  cer- 

ta&mcoHcufTa  perluafione  fufcipcremus  ?  Non  ergoeftme- 

diocrisScriptur^eapprobarjo,  totteftium  fanguinefuifTe  obfi- 

gnatam.-pr^fertim  dum  repuramusjeos  morrem  adreddendu 

fidei  ceftimonium  opperiiffcnon  fanatica  intempcrie.qualitec 

tcmlufii ,  tum  interdu  erratici  piritus  loler.-fcd  firmo  coftai.tique,  fobrio  ra- 

demtmetufmo  f^g  j)ei  2:elo.Alia»  funt  nec  pauce  taec  inualide  rationes,quibus 

**■  -^J.  „        lua  Scriptuise  di^nitas  ac m.'ueftas  non  modo  afleratur  piis  pe- 

dunirnfdo  jn-  ctoribus,  fed  aduerfus  caiumniatorum  technas  cgregie  vmdi- 

terna  Spiniiis  cctur :  fed  qujBnou  fatis  per  fe  valeant  ad  firmam  illi  fideni 

^*  perfMf^one  comparandam,donec eiusreuercntiam  caslcftis  Patcrjfuo  illic 

fundatti  fticrit  jmmine  patefjdo,  omni  controuerfia  eximit.Quare  tum  vere 

^'^•^^^^^^j/ ^*^  ikmumadfaluificamDei  cognitionem  Scdpfura  fatisfacier, 

raceruiitdo.    vbi  interioilSpiritus  randiperfuafione fandata fucrit  eiusccr- 

titude* 


DB      COGNlr.    Dll     CrHaTORIJ.  21 

titudo.Qu^e  vero  ad  cani  confirmandam  hiimana  cxtanttcfti- 
monia,{ic  ir,anianonerunt,fi  pr^cipuum  illiicl  5crummum,vc- 
lut  lecur.Haria  noftrs  imbccUiitaris  adminiculajubrequantur. 
Sed  incptefaciunt  qui  probari  volunt  infidelibus,Scripturani 
cfle  verbum  Dei:quod  nifi  fidccognofc!  nequir.Merito  iraquc 
Auquftinus,  quipietarem  &pacemmentis  deberc prsecederc 
admonetjVtde  rantisrebusaliquid  homo  intelligat. 


CAPVT    IX. 

Omniapietatis princifia  €uerterefanaticos,qui^foJlhahita  Scri- 
ptura,adreHelationemtranfuolant. 

jOrro  qui  repudiata  Scriptura,  nefcio  quam  ^il-ertinmim, 
ad  Deura  pcnetrandi  riam  imaoinantur,  non  f^ f^ JP*ritua* 
I  tam  errore  teneri  quam  rabie  exagitari  puta-  ^     ,5^^^,    ^ 
difunt.   Emerferuntenim  nuper  yerngmofl  fyrtrpauciidc' 
quidam,  quiSpiritusmagifteriumfaftuofirfi  fcribmtur. 
me  obtendentes,  leftionemipfi  omnem  re- 
fpuunt ,  &  corum  irridcnt  fimplicitatem  qui 
emortuam  &occidentem,vtipfi  vocant,  literam  adhuc  confe-  /^f/„^^/,,  ^, 
datur.Scdvelim  ab  ipfiis  fcire  quifna  fit  ifte  fpirituscuius  afflatu  poj^tH  (fsr  vere 
eo  fubh'mitatis;  euchuntur,vt  Scriptura?  doftrinam  ceu  puerile  chriftiani  om- 
&  humilem  dcfpicere  aufint.  Nam  d  Chrifti  Spiritum  efle  re-  netverbti  Dei 
fpondert ,  perquafrn73Tcu]Tef!Trufn^  :  fiquidera  A'''>^"'»  ^»»' 

ApoftoIorC?rrifti,'5li6fqueinprima  Ecclefla-fitfetrs^non  aMo  ^^*'''-'''"^'     ' 
fpiritu  itttjmTnatos fuiffcvt  opinor,  conTddciif.^TTRjui  huHu?' 
eorum  verbi  Dci  contemptu  iiidc  didick.ftd  v^nufquifque plU- 
rius  maiorereuerentiaimbutusfuit:  quemadmodumeorunl 
fcriptaluculentifftmeteftantur.  Ec  faneficperoslcfaicpr^-  ^^'"j!?,!'' 
didium  fuerat.Neque  enim  vbi  dicit,Spiritus  mcusquiin  tc  §ft,  \[\etm''!    ' 
&  vcrbaqu^pofuiinoretuonon  difcedenc  aborctuo,ncque 
ab  ore  feminJs  tui  in  pcrpetuum,vetcrcm  populu  cxtcrna»  do- 
ftrinse  aftringit  acfi  eleraentarius  effct^quin  potius  veram  hanc 
&  plenam  fub  Chrifti  regno  foelicitate  nouse  Ecclefisc  foie  do- 
cctjVtnon  minus  voccDeiquam  Spirituregatur.vndecolligi- 
mus,nefando  facrilegio  diuelli  ab ifHs  ncbulonibus quaeiHuio- 
]abili  nexu  prophcta  coniunxit.Huc  adde  quod  Paulus in  ter-  Ulter4,A^  ex- 
;ium  vfque  caelum  raptus ,  non  deftitit tamen  proficere  in  do-  ""/'^*  ^ '^*^* 
(ftrina  Legis  &  Prophetamm  :  ficutiSc  Timothcum  fingularfs  ''!!'/'•     . 
prasftantiajdoftorem  hortatur  vtlcdioniattendat.  Acmemo-  i*xim!j,i*i!- 
ratudignumeftclogiumillusl  quoScripturiaiornar,vtileef*  *       ^   \ 


CAP.   IX,  .       f  NST  IT  VTIONIS      L  I  B-   I. 

fe  ad  doGentJLim,monendum,arguendum ,  quo  perfefti  redda- 

tur  ferui  Dei.Quam  diabolici  furoris  eft  caducum,  vel  tempo- 

ralcm  Scripcur^e  vfum  fingere ,  qu2c  ad  rl 'imam  vfque  metani 

i.ChnfHJpiri-  filios  Dei  dediicit?  Deinde  &  hoc  mihi  refpondcri  ab  ipfis  ve- 

"^  '^j  t^'^^'  ^^^•>^^'^  alium  hauferint  fpiricumab  eo  qucm  difcipulis  luis  Do 

■J    "  "w"'  niinuspromittebat.Taractfiextremainfiniavexantur,non  ta- 

fiortim     0  ji-  "'"^"  ^^^  tanta  vcrtigfne  puto  raprari  vtid  ladtare  auhnt.Q^a- 

gnat.  lcm  autcm  fore  promittendo  denunci^bat  ?  ncmpe  qui  non  a 

lohan  ij.io.    feipf  j  loqucrctur ,  fcd^ruggererct  eorum  animis  &  inftillarec 

qu:Eipfc  pcrverbumrradidiflet.Non  ergo  promiffinobis  Spi- 

ricus  ofhcium  eft ,  nouas  &  inauditas  rcuclationcs  confingere> 

aut  nouumdoftrina;gcnusprocudere,  quoa  receptaEuangc- 

Jijdodrina  abducamur:  fcd  illam  ipfam  quse  per  Euangeliuui 

commcndatur,doftrin3m  menribusnoftris  oblignare. 

1    Vndefaciie  intelligimus  Scripturse  &Icdioni  &aufcul- 

tationi  cfleftudioseincumbcndum.fi  quem  a  Spiritu  Dei  vfum 

i.Pet  1.19.      ac  fruftum  percipcrc  Iibet(/icuti  etiam  laudat  Petrus  eoru  ftu- 

dium  qui  actenri  funr  r?d  Prophcticam  dodrinam ,  qua;  tamen 

videri  poterat  loco  cef fiffe  poft  exorcam  Euangelij  lucej  con- 

tra  vero,fiquis  fpiritus,pr3etcrita  verbi  Dei  fapicntiajaham  do- 

drinam  nobis  ingerit,eum  mericovanitacis  ac  mendaci;  fufpe- 

3  Safan^  prx-  dum  efle  debere.  Qind  enim  ?  quu  fe  Satan  in  angelum  lucis 

fl:gi*ntfiverbt  tr.insfiguret  9  quam  aurhoricatcm  habebit  apud  nos  Spiritus 

f*rtpu  auxtljo  nificertiffimanotadifcernatur?  Ecfane  perfpicuenobis  defi- 

eteiinequttit.  gnatuseft  vocc  Dominimifi  quia  fpontc  in  fuum  cxitium  erra- 

re  afFcftant  miferi  ifti ,  dum  Spiritum  a  fcipfispotius  quam  ab 

ipfo  qujerunt-At  verojndienum  eile  caufantur,  Spiricum  Dei, 

\.ohie^ioLi'  cui  fubiicicndafuut  omnJa ,  Scrjpturg  iubiacerc^.7|~Quafi  vcr» 

^thocignoniihiQtum  bpmtui  iandAo,  fibienVvbiguc  parem 

S^conformem  ^  fibi  per  omniaconftarcnufguam  variare.    E- 

quidem/iad  humanam ,  vel  angelicam  ,  vel  alicnam  quamuis 

regCiIam  exigcrctur.cenfcndustum  cfiet,in  ordinem,  addccr- 

iam  fi  placct ,  in  feruicutem  redigi.fcd  dum  fibi  ipfi  compara- 

tur,duminfeipfoconfideracar ,  quis  ideodicetirrogariciin- 

iuriam?Acqui  ita  ad  examen  rcuocatur:  fateor :  fed  quo  fuani 

apud  nos  maieftatemfanciri  voluit.  Nobisabundecffcdeber, 

iimul  atque  fc  nobis  infinuar.  Verum  ne  fub  titulo  fuo  Satanse 

fpiritusobrepar,in(uaimagine  quamScripcurisimprenit,vulc 

a  nobis  recognofci.Scripturarum  author  eft  :  varius  diffimilif^ 

qucefTc  non  poteft.  Qualem  igitur  fc  illic  fcmelprodidit,  ta- 

lis  perperuo  maneatoportet.HoccoRtumeliofumilli  non  eft.* 

nififorte  honorificumducamusafeipfo  defcifcere  &  degcne- 

t^tejttopitt-  Qypd  vcro  literx  occidenti  nos  incubare  cauillantur, 

*^^c(igiu        ^  eopoenas  luunt  conttmpta:  Scnpturse.  Satis  enun  fonftac 

Paulum 


»E      COGNIT.    BEl       CREATORIf.  2.1 

Paulumillrc  aduerfus  preudoapoftolosconrcndcrejquiqui-  ^  q^^  ^ 
dcm  Legem  citra  Chriftum  commendantes,a  Noui  teftamend  R^efpon/o,'^uM 
beneficiopopulum  auocabancquo  pacirciturDominusfe  Le-  mmtem  PauU 
gem  fuam  in  fidelium  vifcera  in(culpturum,&  cordibus  infcri-  ap«rit. 
pturum,  Emortuaeft  igiturlitera,  &ruos  kiftores  necat  lex 
Domini.vbi  &  Chrifti  gratia  diue!Iitur,&  intafto  corde,  auri- 
bus  tantiimin^onat.VerumfiperSpirtrumefficacitercordibus 
iniiprimitur,(iChriftum  exhiber.Vcrbum  eft  vita?,conuertens 
animasjfapientiam  prxftans  paruulis.&c.Quinetia  eodem  lo- 
co  pr2edicatione.11  fuamApoftoius  miniftcrium  Spiritus  vocat:  '♦^o*'-?-*' 
nimirum  fi^^.nificans  ita  fu^  quam in  Scripturis  expreffit,  veri- 
tati  inhasrere  Spiritum  fnniftijm.vt  vJm  tum  demum  (uam  pro- 
feratatqueexeraE,vbi  fu^conftac  Verboreuerentiaacdigni- 
tas.Nec  \m  repugnat  quod  nuper  diflueft.Verbum  ipfum  non  ^»/?^»^'*  /•'"; 
valde  certum  nobis  efle  nifiJlpjritus^eftinTonio  confirmetur.  \'^rV*irftm% 
Mutao  enmi  quoda  nexu  Dominus  Verbi  Spiritu^ue fui  cer-  vlb^i'^^fcripti 
titudineminferre  conu laij it: vt ToIiJa  Ver"Fi  reTigiQ  animfg no-  vinculum   in- 
llnsmlida^)Vbi  a ffulg ec^Spiritus  gui  nSs  illic  Dei  fa ci e m^o n-  dijfolnbile . 
templarifaciar.ivn-icirhm  nullo  hanucinationis  timoreSpiri- 
tum  amplexcniur,  v^irninTTnTua  mVi^me,  hoceftm  Verbo, 
recQ^noicmius.lra  eil  (ane.Non  Vcrbum  homiriiHuslubitg  o- 
itentattonis  c.iuTa  in  mcdiLjm  protulic  Deus  ,^uod  Spirjtus Tui 

^duentuextemplo  aboIeretTed  eundem  Spirimni  cuius^virtu- 
te  Verfaum  adminiftrauerarXubmifitjqui  fun  opuseffiraciVcr- 
biconfirmationeabroluerct.  In  hunc  modum  Chriftus  difd-  ^^^''^^'^^' 
^ulisduobus  fenfum  aperiebat.-  nonvcabiedis  Scripturis  per 
lefapercnt.Ted  vcScripturasintelligcrent.Simiiiter  Paulus,du 
hortaturTheflalonicenfes  neSpirimmextinguanr,non  fubli-  J-^Thefl^j.»^. 
mirer  eos  arripit  ad  inanes  fine  Verbo  rpecufationes:  fcd  con-  ^°* 
tinuo  fubiicit,  non  fpernendasprophetias.  Qup  proculdubio 
innuitur.Spiricus  lucem  pr3cfocari  fimul  atque  in  contcmpcum 
veniuntprophetia?.Qu^idadh«c  timidi  ifti  «^jwaiA^.qui  hac  Lihertimrum 

/^vnam  reputanteximiam  illuminationem,  vbi  fe^cure  omiflbac  «('ricta^  fuper^ 
valereiuflroDeiverbo,quicquidftertend»conceperint,  non  ^*' 
minus  confidenter  quam  temcre  arripiunt  ?  Filios  cert«  Dei 
ionge  alia  decet  fobrieras:  qui  vt  omni  vcriratis  luce,  /ine  Dci 
SpiritUjorbatos  fc  vident,ita  non  ignorant,V^biLm  dle  orga- 
nUi3i4Uo_§.piuaisiuiillununationWfideJibus  Dominusdf- 
(^enfat.AliumenimSpiritumnefciunt  quam  qui  in  Apoftolis 
4iabitauit.&.lo<5uutus  eft :  cuius  oraculis  Aflgduc  ad  vctbi  au- 
dientiamreuecancur. 


CAP.      X.  T  N  S  T  IT  VTIONI  S       L  I  B.   T. 

C  A  P  V  T     X. 

SeriptHram,vt0)7)mmfuperfiitionem  coryigat,verum  Veum 

exclujiue  opponere  dihi  omnibm 

Gentium. 

'.4dl>einothia  X^^^^^?X  ^  ^  ^""^  quoniam  Dei  notitiam  ,   quar  m 

exficandam     i^/^^^v^^^  mundi  machina  vniuer[i((iue  creaturis  non 

renerfio.in  cjna  (^^^s^^^3q^  obfcur^  alioqui  proponiturjfamiliarius  tame 

(s^cn^itur  Deu  ^j^^Js^^^S  ctiamnu  &cIariusVerbo  docuimus  explicari: 

{etaiem  tn  fcri  Vf^jjLABc*  iam  GperdPprctium  eil;  expendere  ecquid  fe 

\h,«.  „,  -V      xi^^jife$\/yu  talem  Dommusm  bcriptura  nobis  reprelcn- 

iKopenbusfuis  tctquaie  m  operiDus  luisdclmeari,  pnus  vi- 

deUneatiii»       fum  eft.Longa  ccrte  materia:fiquis  in  eadiligcntius  tradanda 

immorari  veJit.Atcgo  velucindiccm  propofuiiTeconrcntus  e- 

ro.quo  monitspiafmentes,  quidpotilfimum  in  Scripturisde 

Deo  inuelligandum  /rtnorint ,  &  ad-tcrtum  eius  inqui/itionis 

fcopum  diri^ntur.  N»«4um  attingo  peculilPrcfaedti"?Tpm^i 

nus  Abrnha?  a  rcliquis  GeBtibH-s-diftinxrr.Na-gratuit^-a<i«^rrt3- 

ne  recipies  in  filios  qui  hoftes  cranr,  Rcdemptori«mtunc  ap- 

paruit-nos  aurem  adhUc  in  ea  notitia  verfamur  qu^e  in  nnindi 

creatione  fubfiftit ,  neque  afccndit  ad  Chriftum  Mcdiatofenir 

Etfiautem  paulopoft  quofdam  ex  nouoteftamento  locos  ci- 

tareoper^pretiumerit(/icutietiaminde&porentiaDei  crea- 

toris,&  prouidentia  in  prnnse  natura:  conferuatione  probatur) 

lcdores  tamen  monitosvolo  quidnunc  agere  mihipropofi- 

tum  /it,ne  fines  fibi  pracfcriptos  tranfihant.  denique  tcnereir» 

prrefenria  fufficiat  quomodo  Deus  c^li  &  tcrrae  opifex  mua- 

ium  a  fe  conditum  gubernet.  Paffim  vero  celebratur  &pater- 

na  eius  bonitas,  &  voluntas  ad  beneficentiam  procliuis :  &  ex- 

cmplarraduntiirfeueritatis,  quajiuftumfcelerum  vltoremef- 

feoftendunt,pr2efertim  vbitolerantia  fua  contra  obftinatos 

nihil  proficit. 

m»pe  €UrnHy     *    Ccrtis  quidcm  locis  tTiluctd^  magis  defcriptiones  nobi& 

bonuin^iifal  proponuntur,  quibus  «x«»iw»c  vifenda  exhibetur  germana  eius 

eiatmtfencer-  facics.  Nam  quum  eam dcfcriberet  Mofes,videtur fanc voluif- 

diar»}  iudiciui  [q  brcuiter  comprehendere  quicquid  de  ipfo  intelligi ab  homi- 


^iuftitiamin  nibus  fas  efletc  lehouah,  inquit^ehouah,  De_us  mifericors  & 
V/T^'t^  vr  ciemens^patiensjSfmultx mijferationis,  acverax,  qui cuftodis 
^  leremias  milerrcordiam  in  millia ,  qui  aufi^rs  miquitatem  &  lcelcra ,  a- 
lejlantur,  pud  qucm  innoGCns  non  erit  innocens,  qui  reddis  iniquitatem 
Exod.ri^.  patrumfiliisacnepotibus.  Vbi  animaduertamus  ciujjetern!- 
^temi^aAt^giV^  oiagmficoilloaoHUnc  bis  rcbctKorpradica- 


DB    COG^JlT.     DEI     C  R  1  A  T  O  R  I  J.  1$ 

rirtldndirbommenTgfcfVr^^feilisTrctutes^nuibus  nobfs^dercribT- 
tur  n^quis  lic  apud  ieiied^gualis  cri^a^s^:  vt  ilb  ciusjigau 
tio  viuo  magis  leniii ,  quam  vacua  &  meceQriCA  rpeculatione 
coaitecVircutes  pofro  earae  hic enuffieranauTimus quas  no-  Heyura  Vtixi- 
"tauinius  iii  cjeiis  &terrareiucere:  clement!am,boniCAtem,mi-  tributorum  tjt- 
fericoicliam,mftit(am,iudicium,vcncaci:m.  Nam  virtus&po-  i'^-^*^'*' 
tentia  iub  cuuloElohirnconcmctur.  iiidem  eciamepithctis 
iJlum  infigniunc  i^rophet:^  ,quumadpicnum  voluntlandum 
eiub  ns^mcn  ill  tttfare.  Nemiica  congerere  cogamif,  m  pr^- 
fentia  nobisPlalmus  vnus  futTiciat :  in  quo  ram  exade  fumma  J^ifU4^__ 
omnium  ems  virrutum  recenfctur ,  vc  mhii  omillum  videri 
qijcac.Er  nihil  camen  dlic  ponitur  quod  non  liceatincreatuns 
contemplari.  Adeo  calcm  rencimus,cxpc-iie,itia  magilka  Deu, 
qua  em  fe  vcibo  declarar.    Aputi  ieremiam,  vbi  prormnciac  lere.j^M» 
q-jalisagno.ci  a  nobis  velic,  dcfcriptionem  proponitnonita    ^ 
pienamjed  eodem  plane  recidencem.Qui  giori3tur,inquit,in 
hoc  glorieturquod  mc  nouerit  Dominu  qui  facio  mirericor- 
diam,iudicium,&iufiitia  in  terra.Tria  ccrce  hsecapprimeno-  SHmm^u 
bis  cognitu  funt  neceflaria:Mirericordia,quafoIa  coniifticno- 
ftua  omnium  faiu5:Iudicium.quod  in  flagiciofos  quotidieexcr- 
cctur,&grauius  etiam  eos  manet  in  .Tternumexitium:  lufticia, 
quaconferuanturfide!es,8iben  guiffime  fouentur.QnjLbu';  c5- 
prehenfis ,  te  abunde  habere  vaticinmm  tcftatur  quo  pof/is  in 
Deo  gloriari.Neque  tamen  ita  omitcuntut  aut  vericas  eius,auc 
potenifia,aut  fanftitas,autbonitas.  Quomodo  enim  conftaret, 
qu.-E  hic  requiritur  iuftiriae,  mifericordi^,  iudicij  eius  fcientia, 
nifi  veritate  eius  inflexibili  niteretur?  Et  quomodo  crcderetur 
tcrramiudicio  &iuftitia  moderari,  nifi  inteileftaeiusvirtute? 
Vnde  aucem,nifiex  bonitatcmifericordia.^Si  denique  vias  om- 
nescius  funtmirericordia,iudicmm,  iuftitia,  iniiiisquoque& 
fanditas  confpicua  eft.Porro  non  in  aiium  fcopum  deftinatur,  -^^j  'W'! »'- 
qu^  in  Scri pturis  ncbis  prnpnnif^^r  T)^\  nnriria  ^  qunm  qL-a?  in -^ 
creaturis  impreiTa  nirermempeadDei  timoreniprimiim.dcig--^ 
de^a^H  fi d u c i a nf n o s  i ii u itat :  guo  fciiicet  &  perfe^a  vitg  i n n o- 
cchih^  &  non  fimulata  cbedientia coicrc  liium  difcamus:  tuin 
ab  eius  bonitate  toti  dcpcndcre.    ~  "  ~ 

3  bed  :.ic  lumniam  generalisdo(fh:ina»  coiligere  propofi-  ^^^-p^^^^aute 
tum  cft.ac  primo  quidcm  obferucnt  lc<^ores,Scripturam  vtad  ^^'^j^  vcruM 
verum  Deum  nos  dirigat,  diferte  exciudes  e  ac  reiicere  deos  o-  T)tum  »os  dt~ 
mnes  Gentiu,  quia  fecuiis  fcre  omnibuspanimadulceratafuic  riiat  ,  ^iftrth 
reiigio.  Vcrumquidem  eft,vnias  Dei  nomcn  vbique  fuifle  no-  'xdudit  deos 
tum  ae  celibrc.  Nam  qui  ingentcm  deorum  turbam  coiebant,  i^"^'"'*  *  ^'^. 
.q-ti^tiescxgcnuinonatur2B(enruioquutifunt  .achvnicoDeo  auodammodt 
contcnti  cflent,fimplicitcr  \C\  funt  Dei  nomine.atque  hocpru-  fi^mntrufit, 
dcnter  nowuit  luftinus  martyr>qui  in  hunc  fincm  librum  com- 


CA?.  Xt.  iNsTlTvTlONlS     LIB.     f. 

Lib  Jc Idolo  r?^"^^  ^  mQM.r.cllia  Dei,vbi  ex  plurimis  teftimoniLs  odcndit 

latria.  Vide  ^nirarrmT^ci  fuifl"e  omniiLni  ^'^rH.h|j,yj3f|;MJpfaa^  jtjg|.  e^^H^ 

ctiam  Augu-  Tertullianiis  cx  f.(mtyni  ^'^'''^^"^  prnh^r  ^rl  rj»;^  ^rp^rf  "-^ 

ftin.cpift.43.  vnum  vanitatc  fua  veh:ra<!:ti  vel  proIapfi"7nnf  aH  f.iirTrnj;^^ 

*:  44«  menra,^cque  ica  euanuerunt  eorum fenfusjquicquici  narurali- 

ter lenferunt  de  vnico  Deo  non  vltra  valuir nifi  vt  eir^nt inex- 

cufabilcs.  Nani  &  fapientifiimi  quique  coru  vagum  nuntis  fu2& 

errorem  palam  apcriunt ,  vbi  Dcum  quempiam  fib/  adefle  cu- 

p!unt:&  ira  votis inuocant  incertos deos.Adde quod multipli- 

cem  Dcinacuram  imagmando.licec  minus  abfurdc  quam  rude 

vulgus  de  Ioue,Mercurio,  Vcncre  ,  Mincrua  &  aliis  fentirent, 

non  fueruncipfi  quoqueimmunes  a  Satana?  fallaciis.  ^ciam 

alibi  diximusjquscunque  cffiigia  argute  excogitaruntPhilofo- 

phi,crimcn  dcfedionisnnn  diluere  quin  ab  omnibds  corrupta 

Habac.  2.  sc.  fucrit  Dci  vcritas  Hac  rationcHabacucvbi  idola  omnia  dam- 

Jiauir,  Dcum  in  tcmplo  fuo  qu2?rere  iubet,  nc  .iliumadmitte- 

rentfideles  quam  qui  fc  vcrbo  fuopatcfeccrat. 


CAPVT    XI. 


Detu  idoliS  cp- 
ponitur,vt  tHm 

t-pfolum  de  (e 
Tcflemidoneum 
vnes    inttUi' 


Deo  tribuere  vijibilem  formam  nefeii  ejfe,  ac  generalitet  defcere  a 
vero  Deo  qtiicfinque  idoUfibi  erigunt. 

Trcs  funt  huius  capitis  partcj  prxc'pu3e. 

.  Rfefclluntur  qui  Deo  formara  vifibilem  affingunt^  (^&.l.Z^  i.  ad- 
dita  refpon/ione  ad  eorum  obieftionere  qui  certis  fignis  Deum 
numinis  rui  prarrentiam  exhibuifl^e  audientes.inde  erron  fu«  qux- 
runt  patrocinium,re(fi.3  3:4  deinde  variis  argi.itTientis  (red.5.6  f.) 
fit  fatis  tritcs  obicvlioni  ex  Gregorio  ,  Libros  idiotarum  efleima- 
gincs. 

;  Deidolorumreu  imaginum  origine  &  adoratione  iPapiftis  rca- 
pfecomprobata,  fectX.j.iO.  etfugiiimque  illorum  u..  fefiipoc  ex* 
ploditur.  .^    .; 

De  vfu  &abufu  imaginuro,feft.ix.  An  5n  templis  Chriftianoru|p 
e.is  habere  expediat,f(rct  1;  Tanac  SynddrNlceni^pfo  imaginibus 
contra  Dei  veritatc^non  flnc  Chnfliani  nominis  opprobri»,inepte 
admoiium  IitigaQeis,rcfucatio  fubiungitur. 


Erum  vtScriptura,  rudi  crafl*6quehominom  fn- 
genioconfulens,  popuiariterloquifolet,  rbi  vc- 
run;  Dcum  i  falfisdiicerncrevult ,  idolispr^eci- 
pue eum  opponit, non  quod  probet  qu5? fubcilius 
&  clegantius  a  Philofophis  taduutui: ,  fed  quo 

mclius 


&BCOGNIT.     DBI     CREATOltlS.  24 

melius  dctegat  mundi  ftultitiam ,  imo  amcntiam  in  qu^endo 
Deo,«}uamdiuruis<]uirquerpecuIationibusadha:rct,Exclufiua 
igiturdefiniEiocjusB  pafhm  occurrit.in  nihilum  redigit  quic- 
quid diuinitacis  propiia  opinione fibi  fabricant  homines.quia 
Deusipfe  fbiuscft  defe  idoneus  teftis.Interca  cjuu  hicbrutus  yetdt  mtem, 
ftupttr  totumorbemoccupaueritiVt  vifibilesDei  figurasappe-  ^  ye^bu  ex» 
tcrent,atque  ita  ex  lfgno,iapide,auro3argeto,aliavc  mortua  &  f^'f>h»eipftim 
corrupribili  materia  formarenr  deos^tenendum  nobis  eft  hoc  TtU 'n>ecte'rei 
principium,impio  mendacio  corrumpi  Dei  gloriam  quoties  ei  prafentare  te^ 
formavliaaffingitur.  Itaque  Deus  in  Lege  poi-tquamfibivni  r<r/. 
afleruit  Deitatisgloriarn,vbi  docerc vult  quem  cultum  probet 
vel  repudjct.mox  adiungit:Non  hcles  tibi  /ce»lp:ile,nequc  /i-  «     j 
militudiuem  vllam.-quibus  verbisltcentiamnoftiamcoercet,      °  * 
ne  ipfum  vlia  vifibili  cffigie  reprarfencare  tcntemus.  ac  formas 
omnesbieuiterer.umcrat,quibusiamolim  cocpcrateius  veri- 
catem  in  mendacium  conuertere  fupeifticio.  Scimus  enim^o- 
lcm  adoratu  fuifte  a  Pcrfis.  «juotquot^tiam  aftra  incarlo  cer- 
nebanFItlitfS^Gentesjtotidcm  fibi  finxerunt  dcos.Iam  nulluin 
propear:ip,ai  fuic  quod  .^gyptiis  non  eiiet  Dei  figura.  "Tjrseci  x|     •       y 
vero  fupra  alios  fapcre  vlCi  Cunt,  quod  fubhumana  forma  DeiTrius    Piato- 
colerent.  Atqui  imagines  ueusinterfc  non  comparat,  quaii  nic.Serm.38. 
aTccra  magis,  aitera  minus  conucniat :  fcd  abfquc  exceptione  " 
jy^udiatfilfnytStchTg-omnia^pii^uras.  «liitjuc  iigna  qtrrbu^  eit!h 
ITbiprcjpinquumforcputaruntfupccftitiofi:'"*'  --■ — *'^'-- 

1    IdcolHgcrcprom^rumcft  cx  rationibus  fJD.t?^  prnhibi-  Deu.^.jj. 
tioni  adiungit.Priinum  apud  Mofen,Mcmcnto  quod  lehouah  7^tt»nes  huim 
loquutus  tibi  fit  in  valie Horcb.vocem  audifti,corpus non xiiki- prohibitienit 
ftj,bbferuaergo  re  ipfum,nc  fortedeceptus,facias  tibi  vlla  ii-  '^*''*'"    '^Pj^fi 
militudincm,&c.Videmus  vt  apcrtevoccmfuaopponat  Dcns  ^  '/"' '  'J'*'* 
omnibus  hgur)s;vt  iciamus  a  Deo  dclciiccrc  quicunque  vmbi-  ^u^b.  additur 
lcscius  formasappetunt.ExPrupIictisfufficietvnusIcfaiasqui  Erhma hominie 
m  hac  demolfrationc  plurimus  eftjVt  doccat  indccora  &  abfur  'j^erimtnid,  vt 
da  fiftione  foedari  Dei  niaicftat cm ,  dura  incorporeus  matcria  ''^"^"rumculf' 
corj3orca,inuifibih's  vifibili  fimulachro ,  fpiritus  re  inanimaca,  "fa^Io^^g^*. 
immcnius  exiguITrgntnaptns ,  vcl  anri  frufto  afiimilarur.  In  41.7.20.  &  ^j. 
eundem  quoque  mcdum  HTTbcmntur  PauttirrGcTfUS  qmmi  fi-  ?.&  4^  5. 
mus  Dei  rion  cxiftimandum  auro  ,  &  argento  j^^lFt  lapidi  afte  Ad.17.15» 
rculpto,aut inucnto  hominis  Diuinum  efte  fiiiTilc.  Vode  con- 
ftat,  quicquid  l^iatuarum  erigicur  vel  iftiagrnui^  pingitur  ad 
Deum  figuranduni,fimplicitcr  ei  difplicere  ceu  qusedam  maie- 
ftatis  fu2e  dedecora.  Etquidmirumfi  hscecseloSpiritus  fan- 
^us  oracula  detonct,  quum  ad  talem  confeffioncmeterrac- 
dendam  miferos  quoque  &  ca2Cosidololatrascogar?Nota«it 
illa  Scnecx  querimonia,qu3?  apud  Ausuftinumle^tunSacros  t  -u  r  j   r>- 
(tnqmtjmimQrta|csanuiQlabueique  deos  m  fjiacena  vUif/inia  Mi$.ptu,c.i©i^ 


CA».      XI,  INSTI  T  VTlONtS       LIB.      I» 

atque  ignobili  dedicanrjilHi^ue  hominum&rcrarum  habftus. 

jnduuntTquidam  vero  mixtoTexu,  &  diuerfis  corporibus  Tac 

numihavo':ant  quse  fi  accepto  fpi.-  itu  occurrerent,  moftra  ha- 

berenrur.vnde  rurfus  palam  apparer ,  frmolo  cauilio  elabi  f- 

migtnum  patronos,  qui  oHrcndunt  Iud.^isfuifl%vecitasqu6d 

ad'upcrftitioneui  procliueseflcnt.Qu,;>iivei6  adgeremvnain 

percineaj  quod  Deus  ex seterna  faa  efientia;,  &  concinuo  natu- 

r^  ordine  adducit.  Neqiie  vero  lud^osPaulus  dloqutbatur, 

fed  Athenicn{es,quum  errorem  in  Deo  figurando  refcUeret. 

Obie^ionUitx       3    Exhibuic  quidem  interdu  Oeus  ccrtis  fignis  numinisfui 

^Tm  ^^f'"^"  pra;fentiam,vc  dieeretur fpe^flari  facie  ad  facie:ied  omni.iqu^ 

fu       /^^/"'  vnquamcdiditfigni,ap  equadrabancadratio.ncm  docendij& 

fie^  limiilapertemonebanthomines  demcopreh-.-n.^ibir  eius  el-- 

Deut.4.n.      fentia.Nubes  enim  & fumus  & flamma^quanquim  'ymbola e- 

Exe.}3.ij.        rant  cslel^isgloiise  ,  q^afi  inicdo.frseuo  cohbeban'  omnium 

mentes  ne  pcnctrare  alcius tentarcnt.Quai  c  ne  Aloies  quidem 

(cui  tamen  prse  aliisfamiliarif/imefe  pr^^cefecic)  inccibus  ade-^ 

ptus  eft  vt  facie  illam  ccrnerec.quin  rcrponi-um  ccc.  pit,n6  efle 

Matih.^.itf.    hominem  tanti  fulgoris  capace.  Apparuic  S;  irit  s  (  miftHS  fub 

fjjccie  coIubvr:fed  dum  procinus  euam}it|^M's  n^y^y.decvniu.»; 

momcnci  fyDiboIo  aHmonrcoselic  hdeles  Spiritti  '  HUiibilem 

CLcdendum  efle? vt  eius  virrute  &  gratia  contcnci,  nullamfibt 

cxccrnani  ttguram  acceNlyftllir.l^iiii  mj^«|'  MWJWxclo  i^f^fy^TJg 

De  apparitio-  Dcus  intcrdum  .Tpparuit^pf^Iudiu  fuit  futur^  in  Chrifto  rcue- 

tJtbusDei.         l^-^^jnni.sJr:}^'  tior  pr;grexru  mtnime  liciiif:  JtjHagis  .iburi  vr  fTbt 

Exo.2j.17.18.  tleitatis  fymbolumerigcrent  fub  human.iTieura.  Propitiaco- 

rium  quoque ,  vnde  pr.rfentiam  virtutis  Cux  fub  lege  cxeruic 

Dcus,  ficco.mpoficiim  erat  vt  innueret  opcmum  diuinitatis  a- 

fpedum  hunc  efle,  dumanimifuprafc  admirationcefferutur, 

Cherubim  /iquidcmalisevtcncis  ilhuioperiebant;  velu  obte- 

gebat.-locus  ipfc  proculrcconditusficis  per  feocculebat.  Pro- 

indc  mfanire  cus  minime  obrcunun  eft  qui  /imulachra  Dci  & 

Sandorum  cxemplo  illorum  Cligrubim  dcfendcrc  conantur. 

eherubffn  p-  Qm"  j  enim  obiccro  yolebant  imaguncul^  illa;.  nifi  miagtncs 

ginesmn  efe ;-  fcprgTcn!!indls  Dci  rfiyTteriis  no  cfle  idoneas?  quando  m  hoc 

d$»e^  repr^ ■  fonnat^  f  r^inr.vr  aiT<}  yelnnres  propittatorium,  no  ocul  s  mo- 

pntandu   Dei  do  humanos^fcd  omncs  fcnfus  prohiberent  a  Dei  iucuitu:a:q; 

f»yftenii  o/ien-  i'ta,cenie'rtr:npi-a  ryrrigcrcnt.Huc  acccdit  Quod Prophet^ Sera- 

^"'i''       ^      phim  fib;  irrvifione  oitenfos  vclata  facie  nobis  pineur:  qjo  (1- 

gnihcant  tancumeiie  aiuma?  glon^Btulgorem  vcAngeii  quo- 

queipflaredo  incuicu  arceantur»  &  cenuesciusfc)ntiIlae,quK 

Praterea     ad  in  Angelis  emicantjab  oculis  noftris  fint  fubdudf  .Q^anquam 

i/etfrem   legu  Chcrubim  dc  quibus  nuncagitur,  ad  vetercm  Legispxdago- 

r;^*'^?"*'"     giampertinuifleagnofcuntquiciiqucredeiudicant.  Itain  exe- 

ttmr-Jnt/'^'  pi"«i*os  trahere  quod  noftrseietati  feruiacabfucdu  eft.  Pra»- 

teiiif 


D«      COGNIT.      DBX     CRIATORIS.  2y 

teriit  enim  feculuni  illuc^puerile,  vtita  loquar ,  cui  eiurmodi 
rudiiBenta  deftinata  erant.  Ac  fane  pudendmn  eft,pr<a phanos 
fcriptores  magis  dextros  cfTe  LegisDei  interpretes  quam  Papi- 
itas.  ludgis  pcr  ludibrium  exprobrat  luuciralis  iqnodpurasnu-  Satyrai^^ 
hes  (^  caU  rmmen  ofiorint.  Periierse  quidem  &  impieT verius  ta- 
iiien  ioquimr,Dei  effigiem  apud  illos  extareneg  ;ns,quam  Pa- 
pift^,quivifibilem  aliquam  Dei  effigiemfuiflegarrmnt.Quod 
autcpopulus  ille  feruida  celcritatefubinde  ad  idola  jfibi  quse- 
renda  prorupir  non  aliter  quam  tiquse  ex  magna  fcaturigine 
violentoimpetu  ebulliunt.-hmcpotiusdircamus  quanta/itin- 
genij  noft«*Bd  idwloiatriam  propcnfio,ne  vitij communiscul- 
pam  r£ge«endo  inludxos  fub  vanispeccandi  illecebrismorti- 

fcrum  I-cmrnum  dormiunus.  ^ 

4    Eodem  tendit  iilud ,  Simulachra  Gentium  areentum  &  ^'^"^"^''"^ f  f * 
aurum ,  operamanuum  hommum  :  quia  &  ex  materia  colligit  trarumde  Df 
PropTietajnon  eile  deos  quorum  effigies  aurca  cft  vel  argentea:  fiymentum  fa- 
&p*'«)^onfeflofum!t ,  quicq^id  proprie  f^fu  CQji^^piinu*;  de  tufuper^^uere' 
Deoyinfipidum eflTc  figmen*w-fti.  A urum  potius  &  arpeamm  ^n-  f-^j^- 
rnmat".-t|uamlutum  v^ljapidcm  >  ne  vel  fpleqdor  y^^^p^ji-emf jp  Pial.nj.4.  * 
idohs^reiJerentiarn  cdncilict.Concfudit  tamcn  in  genexfijijJiiJU    '^' 
minuscfleprobabile  quamex  mortua  qualibet  materia  con- 
flari  deos.Interea  non  minusin  alrero  infiftir,nimis  vefana  te- 
meritate  efl?erri  morcales ,  qui  euanidum  fpirirum  in  finoula 
momenra  precario  trahentes ,  Deihonorem  conferre  audenc 
idolis  £atcri  co^^etur  honio  fc  aniinal  efle  cphemeron  .  &  pro 
Dco  tamen'habcrlyoIetmetaIIum  cut  deitatis  originemde- 
dit!  Vnd?eninj^doli$  princiDiumj  nifi  ex  Fominum  arburio? 
luftiifima  eitprotaniiiriuspoetasfublaiinatio,  Hora.i'.  Ssr, 

Ollm  truncfn  eram ficulnus.infitile  lignum,  Saty.8. 

€juHm  faber^^mcertus  fcamn^ujn  faceretm-,^c. 

Maluit^effe  peum. 
fciltret  terrenus  homuncio  qui'  Hngulis  fere  momcntis  vitam 
cxhaIat,fuo  artificio  Deinomen  &honorem  admortuu  trun- 
cura  traniferet.  Sed  quia  Epicureus  ille  faceteludendo  nullam  Covfirmatio.ex 
religionemcurauit,  omiffiseius&fimilium  dideriis  ,  pungat  tefane t^ alie^ 
nos,im6  trdnsfodiatobiurgatio  Prophet2e,Nimium  efle vecor-  ^dHUmptT^^^'' 
des  qui  ex  eodem  ligno  fe  calefaciunr,  furnum  accenduntco-  icfa.44.i*». 
quendo  pani.afTant  carnem  vel  elixant,deiimquc  fabricant  co-  •" —  v 

'ram  qao  fupplice*  ad  precanduai  fe  profternunt.  Itaquealibi 
'noniantumex  Legercosperagir,  fedcxproUratquodexfun-^lefa.^o^ai^ 
damentis  terrasnon  didicerint:  quando  fcilicct  nihil  minus 
confcntancumjquam  velle  Deum,qui  immenfuseft  ac  incom- 
prehcnfibilis  ,redigcread  quinqucpedummcnfuram.  Ec  ta- 
mcn  portentum  hoc  quod palam  natura?  ordini  repugnar,con- 
fuccudo  oJftf  ?idic  efte  lioii^inibus  nacurals,    TenendumpQi-r^ 

d,    \. 


CAP.  Xr.  INSTITVTIONIS       LlB.      I. 

lcfa.t.i.&ii.  eftjhacloqucndiformapaffimnotariruperfticiones  ,qu6d  o- 

7  &57.10.      pera  fint  manuum  hominum  , quseDei auchoricate carent ;  vc 

hoc  fixu  fit,  deteftabiles  cfle  omnes  cultus  qu<>s  a  feipfis  homi- 

nes  excogitant.Furorem  exaggeratProphetain  PfalniOjquod 

auxiliumimplorenta  rebus  mortuis,  fen: uqucrsrcfrritmsqui 

incelligentia  ideo  pra^diti  funr  vt  fciant  foJa  Del  virture  omma- 

ores.t4.4.'     moueri.  Sedquiatam  populost>mnesquam  priuatim  vnum- 

Mich.5.J3.      qucmquerapitnatura»corrupteIaadtantamdemenciam,  dira 

F(al.ii5.8.      imprccationetandemfulminatSpiriLUS  ,SimiIes  illisfiancqui 

facmnt  eajSc  quicunque  illis  fidunr.Notandum  autem  non  mi- 

Craeorum  ine-  ^^^  fitnilicudinem  vetari  quam  iciiIptile.guoiyept^Grjccorum 

p[4i:aiitio.       cautio  refutatur.  Belle  eninrdetunftosfc  FutantfiDeumnon 

fculpgnt ,  durn  injjj^ns  h ce n ttofius^guam' vll;^  ^\}3^  oTnres 

Taj&mnt.  Acqui  Dominusnona  ttatuario  modofibierigi  effi- 

gienijfedTquoIib.tartifice  effingi  prohibet:quia  perpcram& 

cum  maieftacis  kix  contumelia  fic  affimilarur. 

ObieS{i(i,  Uros      5    SciQ^uideaulIud3U£o.£il'g  plurquam  rricum,.  LibrQsj- 

tiiotarum  ejfe  djotarum  etejtJiajomiiCpixItJb^g^  :  atlonpealirer 

ima^ines.        yronuntiatSpintusDeiatn^ijUjsjchola  fi  edQ^aLi^uifet  hac  Tn 


^.'•^^^.^''"•^''r.^Lparte  >  ijunquam  italoguucus  foret.  Nim  q.uum  leremias  h.- 

lo.^i.^Habac^gnum  ellc  doCtrmaiii  vahicacis  pronunciac:quuni  Habacucdo- 

2.iS.  Jpr»mn.  cccconflatile  cife  doftorcm  mendacijrcerce  hinc  generaliscol- 

tiat  imaginei  Ijgcnda  eft  dodrinajfucilceircadcoque  mendax,  quicquid  de 

tjfe  doaoresvA  j)^q  ^.^  imaginibus  hominesdidicerinr.  Siquisexcipiat ,  eos  a 

nitatuo-wtn-  pj.Qpj^ej.|s  j-eprehcndi  qui  fimulachris  ad  impiam  f 'perfticio- 

Grego.epift.  neniabucebantur:  fateor  id  quidem:  ^q^  add«3q«w««hfftinibus 

jG^.  lib.7.  &  confpicuumeft,  in  totum  damnari  abitlis  .]Uod  P^p-iftarpro 

€pift.5.  li.9.  certo  axtonnte  lU{lllini!,im"?glllb!>'W]CtJl!'lfmJffrOpp-onunt  e- 

ad  Sirenum  ^^jj^  ^g^o  Deo  fimulachri,tanquam  res  contrarias,&qu3enun- 

Epifcop.Maf  ^^^j^  fimul  conucnireporfinr.HeCjinquam.comparatiojin  jo- 

*  *  cis  illis  quos  nuper  citauiTftllllllfLlP!  '«^lTtnti  VTOfirTerus  Deus 

quem  colebant  Iud3Bi,pcrperam  &  falsb  confingtTfCIUks  fi,a:u-. 

ras  quarDcumrcpraefentcnc:  ac  miiere  deludi  omnesqui  Dei 

cognitioncm  inde  perunt.  Denique  nifi  ita  res  haberet ,  fal!a- 

ccmefleScadultermamqu^cunqucexfimuIachrispetiturDei 

.  ^.     jj.  .   cognitio,nonitagcneraliter  damnareteamProphera?.  Siltein 

narumlibjV-^oc  habeo  :  quum  vanitatem  &  mendacium  cfle  doccmus, 

"TipBufet.K.  quod  fimulachris  Deum  effingere  hominestentaat,nihil  aliud 

3,  de  pra-pa-  quam  de  verbo  ad  verbum  nos  referrc  quodPropheta:  tra-^ 

rn.  Euange-  diderunt. 

lica,c?.&4-  ^  Leganturpr^tereaquKdehacrcLadantius&Eufebius 
/i^!^:w2^-J^<=»^ip^^»^""^>^"'P^°  certo  aftumercnon  dubitant^mortalcsfuif- 
'euhiofif.n.  '&  fcomnesquorumfimulachravifuntur.  NccaliccrAuguftinus, 
cv.itv.m  dmim  qui  fecure  pronuntiac  nefas  eile  no  modo  adorare  fimulachra, 
rm.  fcd 


DS      COGNIT.    Dll     CRHATORIf.  l6 

fed  Deo  collocare.  Ncquc  came  aliud  dick  quam  quod  mulcii 

aiuc  annis  injCojucilio_£libemaQ_(ieciecumfuerat:  cuius  hoc 

cil  tricefimuni  fcxtum  caput ,  Piacuit  in  templis  non  habcri 

piduras-ne  guod  colitur  vel adoratur^in  parictibus  pingacur. 

Sed  in  primis  mcmorabile  quod  ex  yarrone  alibi  citat  idem 

AU^ulhnus,  luique  fubfcripcione  confirmat,  Quiprimideo-  ^*^j4.dc  G^ 

rum/iniulachramduxeru!ic,coi  & mctum demyfiUe , gc crrg-  ^''    "•"•^*" 

rcm  a d  didTfle.  H  o  clTfolurV  a r r oHIceretipa r u m  tb r tafl e  h ab e-_ 

rccauthoritatis:  pudorcm  tamen  nobismcritoincutercdeb^ 

recqubd  homo  Ethnicus,q.ja(i  in  tenebris  palpans,  ad  hac  lu- 

c^  peruencntjideo  in Jigtias  eflfc  Dei  maiefl:ate  corpoicas  ima- 

gines,quiametum  Cius  diminuant  hominibus,erroremqueau- 

geanc  Rcscertcipiatcftatur  vere  hoc  non  minusquampru- 

dencer  fuifl*e  di(flum.fcd  Auguflinus  a  Varrone  mucuarus,  tan- 

quam  exfuorcnruprofert.  Acprimumquidcm  admonecjpri- 

mesdeDeo  erroresjquibushomines  luncimpliciti.non  coepil- 

fea  flmulachrisjfcd  noua  mafieria  Cuperaddica  creuilTe.Demde 

ideo  immmui  aucetiam  coiliDeitimorem  interprecacur,quia 

facile  pofflteiusnimicain  fimulachrorumftulticiainepioqae. 

&  abfurdo  figmcnco  concemni.  quodfecundum  vcinam  non  c* 

verum  cflecxperiremur.  Quifquiscrgo  rice  doceri  cupicr,  a^ 

liunde  quam  cx  flmulachri^difcacquod  de  Deo  fcicndum  cft. 

7  Quarc  iiquid  frontis  habent  Papifta?,  nc  poft:hac  cfFugio  ^xuxui  ^me» 
ifto  vcantur ,  libros  cfleidiotarum  imagines :  quod  tam  aperce  remdws  imn-' 
pluribusScriprur^tcftimoniisrefciiicur.  Tametfivc  hoc illis  5^««"»  intem-. 
conccdam,ne  flc  quidcm  multu  profcccrint  pro  idolisfuistuc-  f^"  p^pUlias 
dis.Cuiulmodi  portenrttpro  Deoobtrudanc  nocum  elt.  Quas  .  . 

vero  fanais  piauras  vel  itatuas  dicar,  quid  lunt  nih  perdicilii-  \^trtit. 
niiluxus  &  oblcoenitaris  excmplaria?ad  quse  iiquis  formare  fc 
vellct,fuftuario  dignus  fit.Equidem  lupanaria  pudicius  &  mo- 
deftius  culcas  mcrecriccsoftcndunt  quamtempla  cas  quas  vo-  _. 
luc  cenferi  virginu  imagincs.Marfyribu^s  nTlnlo  dccenciore  fin- 
guc habicu.CoPonant  crcro  fua  idola  vcl  ad  modicu  falce  pudo 
rq^ jVt  paulo  vcrcci]fl4"i''^  mpnnatnr  aiicuius  ianctuatisiiDros 
cfle.Scdtu  quoquc  rcfpondebimus/non  hac  efle  in  facris  locis  4-  ^lia  ef  Se^ 
docendi  fideiis  populi  rationcmrque  longe  alia  dojftrinaquam  ^'^"^*  ^  !*'"  J* 

•  /1  ••     -II-     •    rt-  f    »-^  •     XT     *  •  f-  •  !•        •  o   yii  ptftate injtt* 

iftis  nxniis  iliicinftitui  vuIcDcus.In  Verbi  fui  pr:Edicacionc  8C  iJ^d^rAttod 
facris  myftcrits  communem  illic  oin^i|j|m,do(^rinam  proponi 
iufiic:  inquam  parum  fcdulo  inrencum  fibianimum  ciTepro- 
duncqui  oculis  ad  idola  contemplanda  circumaguntur.Qa,os 
crg©  vocanc  Papiftsidiotas.quoruruditas  folis  imaginibus  do- 
ceri  fuftincat?hos  iciiicct,quos  pro  fuis  difcipulis  agnofcic  Dot 
ininus :  quos  carJrcftliil  ftU!  philofophia:  ricuelTtione  dignatur: 
quos  falutaribus  regni  fui  myftcnis  vulc  erudiri.  Fate»r  qui- 
4cm;v:  ««habcr^hgdic  efle  ijo  paucos  qui  talibuslibjtfs  carc^c 


GAP.    Xr,  iNSTlTVTlONIftrB.    1. 

ncqttcant.  Scd  vnde  quasfo,  ifth^ec  ftupidicasjnifi  qnod  ea  do- 

dlrina  fraudantur  qux  ioia  erat  ad  eos  formandp-s.idonea?Ne- 

queenim  alia  decaufa^guiprger.intEcckfiis.refignaruneidr»- 

lis  doccndi  vices.nifi  quia  ipfi  mud  eiant:.Chriltui7vvera  Euan- 

geHjLpr*edicationc  depii;^,&  ouodammodo  ob  oculos noftros 

gal.j.i.         ^dfigit^HmfTaulus.  Qu^o rfum  igi cuir atancBat  tot paifim 

""  injenipirrcru^^s  crigi,ligneas,lapideas,  argenteas  &  aureas,  fi 

|jro'be  &■  iacieliter  lilud  lacuTcaretur ,  Clinllum  efleliionuu  vt 

in  crucc  malcdidionem  noftram fuftiaeretjpeccaca  noftra  ex- 

piarctcorporis  fuifacrifico,fanguinequc  ablueret,  nesdeni- 

que  reconciliaret  Deo  parri?  Ex  quo  vno  plus  difcere  poteranc 

quam  ex  milie  crucibus  ligoeisaut  lapid  is.  nam  in  aureas  & 

argenteas  auas  i  mcntes  Sc  oculos  tenacius  forte  defigunt,  quam 

in  vUa  Dei  verba. 

^MpiiUpArinl      z    Porro  dc  idolorum  origine.publico  fere  confenfu  recc- 

ttra.npe  idoh.  pfmjj  ^ft  quod  m  libio  Sapienri.^  habecur.primos  fcilicet:  exti- 

^t\w»Tri^nti'  tiiTecorum  authoresjqui  hunchonorem  detulerunc  morcuiv, 

Sif*€a.i4.*ij.  vtiplorum  memoria fuperftitiosecolercnt.Et  fane faceor  per- 

ucrfumhucnioreni  fuifi*e  vetufti!finuiin;ncc  facem  fuifle  ne^o 

qua  accenfus  hominumad  idololatriamfuror  magis  exar^fic- 

noticamenconcedo  hunc  fuiITe  primum  mali  fontem.  Idola 

enim  iamfuiffe  prius  in  vfu  quam  ifta  in  confccrandis  mor- 

tuorum  imaginibus  ambirio  inualuiffetjfcuiusapudprofano; 

Ge11.ji.19.      fcriptores  crcbra  flt  mcntio)c6ft3t ex  Mofe.  Quum  Racheicm 

narratfuratam  cflepatrisfuiidola,  nonfecusacdecommuni' 

vitio  loquirur.  Vnde  colligefc  licet ,  hominis  ingenium  pcr- 

^*ul«  bsft  ^j.  petuam,Tcitaloquar,efreidolorum'fabricam.  A  diluuioqua-i 

iHuifim  exfiir-  dm\  ctat  mundipaiingenefia:*atqui  non  multi  anni  fiuunt  quin 

J«r.  fibi  homines  pro  libidirie  deos  fingant.  Acciedibile  eft^ibper- 

fUte  adhuc  fanfto  Patriargha  ,  idoiolatri^  dedi cos  fuifFe  nepo-' 

tes,  vc  oculis  fuis  non  fine  accrbiffimo  dolore  cerncret  idoIiV 

fGedariterramjCuiuscorruptcIas  nuper  Dcustam  horrjbili  iu- 

dicio  purpanerar.  ^j^  Jhare  &  JNJachof-iajM-aacc  narum  A- 

!efue 24. 2.      braham  falforum  deorum  rnItfTrf"^rir>apfin'rT,fTtJ^^t-.,i,-  I^diw». 

"         Quumtam  cito  defciucrit  progeniesScm  ,  <]ufd  depofteris 

Chamiudicabimusquiin  patrc  fuo  pridem  ftacrant  malcdifti? 

Ita  eft  fane,Mcns  hominisjVt  fuperbia  &  temeritate  cft  rcferta, 

*l!>eum  pro  r.jprti  jjip,[n3j<pinnrii  niirtf^  '  x^p  )Tf^JiieMniin.«  Jai^ftcar- 

imo  crali?r(i.ma  .'gnorantia  clt  obmta ,  pro  Deo  ranitateiBufc 
^ff  hnmaffA  inane  fpectrurn  conapit.  Ad  hasc  mala  acccdit  noua  improbi- 
mtnte  fsduie  ta^s^qsiod  iio.iiO  quakm  uitus  c6cep''t  Deum,  exprimere  opere 
^hitaadolefcfu  t^ntif.Mens  igitur  idclun}  qj^nft ;  munus  parit.Hanc  cflc  ido- 
lolacria?  origmerfr.q-jod  ho-mincs  Deum^yibi  adcfTc  non  crcdut 
niil  carnaiiter  exhibeac  fe  prs^fentem,  prodic  Ifraelitarum  ex- 
Exo.)».u       f  mplum.Ncic^ousjdicebantsquid  ii\i  *Mofi  conVigent :  fac  no- 

bis 


DI       COGNIT.     DB7       CKIATORIS.  17 

bis  deos  qui  nos  pra?cecIant.Deum  quidcm  effe  noueranr,cuiu$ 
experri  virturemerantin  tot  miraculisrfedpropinquum  fibj 
cfle  non  confidebanc,  nifi  oculis  cernerent  corpopeum  vultus 
ciun(^i-nbolum,quodfibiteftimonium  effet  gubernantis  Dci. 
A  prxeunce  ergo  imagtne  volebant  cognofcere  Dcum  itineris  •* 
fibi  effe  duccm.Id  quotidiana  experientia  docet,mquicta  ferH- 
pereifc  carnem  ,  donec  fibi  iimile  ligmentum  nada  eftin  quo 
fcpro  Dcttmagineinaniter  foletur.  Omnibus  fere  acondito 
mundo  fecialis ,  huic carc^  cupiditativrobfequerentur IiorSf 
nes,erexerunt  /igna  in  quibus  Dcnm  fibi  pr^  oculis  carnalibus 
obuerf.ir:  credebant. 

5>    Tale  figmcncum  fcquirur  protinus  adoratiorquum  enim  ^'  tmtginm 
Deu  fe  homines  in  fimulachris  intueri  arbirrarentur,  &  ipfum  ^  *^*^'""^* 
quoque  iWic  coIuerunt.Tande  toti  &  animis  &  oculis  illic  affi- 
xi,magis obbrutefcere  coeperunt.&quafi  aliquid diuinitatis in- 
eirerjobRupefcere  &3dniirari.Iam  conftat,hommes  ad  fiinula- 
chrorum  cultum  non  ante  prorumpercquam  craffioie  aL'qua 
opinione  imt  imbuti:i^n  quideiP  vt  cf(^os  exj|}ipn^nr .  feij  quia 
\hj^  aliQuam  diuiniiatis  illicinhabitare  imaginarur.  Itague  /i- 
uc  Dcum,iiue  crcaruranri  tibi  in  fimulachro  repr3efentes,vbi  ad 
venerarioncm  prodernerisjiam  fupcrflicione  aJiqua  fafcinarus 
es.  Hac  ratione ,  DoniinusrxQnjtaruas  modb  erigi  ad  (e  effi-  ^Ufit. 
giandum  fabref:i<t5s^IcTtmIIos  etiam  c^aonibet&  lapides  co- 
fccrarivetuJircJT!fffi'adorrcionem  proT^arent.  £adcm|quoaue       . 
ratiorre-in^^iffepto  Lcgis  JlTffa^pars  de aHoratioHe  lubiicitur.  ~  ' '  '^■••*- 
Nam  /imulatquceffida  eft  Dco  vifibihsforma  ,  KuTc  quoque 
aUigatuc  illiusvirtus.   Itaftupidi  fuut  hominesvtljcua^affi- 
gSfitxkicunquejiffingunt.ac  proinde  fieri  no  potcft  qain  ado- 
rent.Nequeintcreft  idolurnnc  limpiicitercolant,an  Dfumin 
idolorhaicremperidololatria^cftj^uum  idQlQ,qualicunque  co- 
jgy;ejexhihpnrijr  diuini  hnnores.Hc  qiilaTupcrftTtiosecoli  non 
vult  Deus,  iliieripiturquicquidconfertur  inidola.   Hucani-  Pro  imaginutn 
mum  aduertant  qui  ad  defeniionem  exccfabJis  idoioiatri^,  ad»ratio»e ido' 
quamultisancehac  fccuiis  vcra  relit;io  fubmerfa  fubuerfique  ^o^^-^rArurn pr^ 
fait,mif€rospraetextus  aucupantur.Non  reputantur,inqumnr,  ^^^^      -^ 
pro  diisimagines.Ncctamprorfus  incogitantes  crantluda?!  vt 
nnnji^gfnjniflrnrnffpm  fiiifre  culus  manu  edu^Teflcht  cxiEgy- 
gtoantequam  fabricarent vituIum.Quin^aroni  dicenti, illos  Exod.  31.4.5. 
?^3eos  a  quibus  liberaci  cflcnt  e  terLa,,fcxgtLintrep.ide an- 
jiijbant ,  non  dubia  fignificationc   ,  velle  fc  retihere  jllun\ 
Deum  liberatorem,  modo  pryeuntem  in  vLtino^oiiff)iccrenr. 
Kecica  ftupidi  fuifle  Echiucicredcndi  funt  vt  non  intelligeret 
Deum  aiium  cflTe  quara  iigna  &  lapides.    Mutabant  cmm  pro 
arbitrio  /imulaehr»,deos  fempcr  cofdcm  animo  retinebant :  & 
mulcaejantyiiidco  fimwU^hca,  necpro  multitudiuc  cem- 

d.   lij* 


€AP.   XI,  I  NST  f  T  V  T  lOlsriS       L  I  B.    I. 

plurcs  tamen  deos  fibi  fingebant.-prceterea  noua  quotfdfe  con- 
Ethnkorti pr*'  ^ecrabant,  nec  putabanc  tamcn  fe  nouos  faccre  deos.Lcgancur 
excurationes  quas  ab  idolol.uris  fui  fcaili  fuifle  praicextasjc- 
fcrtAuguftinusrnepe  c]uu  arguerentur^rerpondebantvuigares, 
fe  nonvr^ 


nojryiirbilc illud coleie ,  ftd  riUmeii  quod  illicinuiiibiliter 

h^J^iribairQm^vcro  purgations  vt  iplelpquiriir.religionis  c- 

"Tant^nec  (iniuiachruni  nec  dajmonium  fe  colcreaiebant:  fcd 

per  effiglem  corpoream  incueri  eius  rci  fignum  quam  colere 

JdoloUtvArum  ^\;^e.rc:nTX^j^\A  gr^yn^^in-mps  idoinhrrp.rinr  fv  Tnd.yrs.TriTe  ex 

tMitmiim,        Gcntibus ,  non  alicer  quam  dic^um  elt  fucrunt  animari.  fpiri- 
tualiintelligentianon  concenti.ccrrioremacpropiorerii  ex  /i- 
mulachris  impreflum  iri  fibi  putabanc.Poflquam  fen>ci_plicuit 
prarpoticraifta  Dci  afiimilatiojnuUus  finis  fa(ftus,donec  nouis 
fubinde  pr^ftigiis  delufi ,  in  imnginibus  Deum  vim  rnam  exe- 
rereopinarencur.Niljilominus  &  Deumscternum  ludi^i.vnu 
verumquecaeliac  terrae  Dominum  3  fub  talibas  fimulachris 
perfuafi  erant  Cc  colerc:  &  Gentes,  fuos  licct  falfosdeos  ,  quos 
tamcn  in  cHo.Iiabitare  fingerent.     .^ 
Mendax  fapi'     10    Hoc  qui  antchac  faftum  ,  &  nnnn  r\\^}-\\  ^^ir|mv,iiiii«firrf 
ft»ru,m  f^«g;«,  neganc,impudenter  mentiuntirr.Curenimcoramillis  profter- 
<sr  fum  Tjete^  nuntui?Cur  (cCt  ad  iILi,  prccaturi,  ranquam  ad  Dci  aures,con- 
^       *'.''*'^''''''''*  •ucrcut?Siquidem  vcrumcftquod  ait  Aui?uftinus:Neminem  o- 
deteritur.         rare  vel  adorarc  hc  ii^ruentem  hmulaciirum ,  ^qui  non  fic  ath- 
In  Pfal.iij.    ciattirvfab  eo  exaudirife  pucet.vcl  fibi  pra?ftan  cjuoddcfidc- 
"    •"  '  latTperet.  Gufinter  eiurdem  bei  hmulachra  tantum  dircrime 

'  vtaltcro  pr^cerito.autvulgariter  iionoraco,  aiterum  omnifo- 
lenni_h(Hiore  profequantur.^Cur  in  vifendis  fimulachris,  quo  • 
rum  fimiliadomi  fu2ehabent,votiuis  peregrinarionibusfe-^ti- 
gant  ?  Cur  pro  illis  hodie,  tanquam  pro  aris  &  focis,ad  cs^dcs 
vfque&ftrages  digladiantur,vt  faciliuslaturifintv-nicumDeii 
iifai  eripiquam  fua  idoIa?Et  tamen  uondum  craflos  vulgi-owi 
resCquipene  infiniti  funt,&omnium  fere  corda  occupant)enu- 
.mcro:tanri(m  indico  quod  ipfiprofitenror  quum  fe-maximeab 
idololatriapurgarevolunt.  Nonvocamus,  inquiunt,noftros 
deos.Neque  illi  aut  lud^cijaut  Gcntiles  olim  vocabanf.&  tame 
Prophe  ^epaffimillisfornicationes  cum  ligno  &lapide  expro- 
brare  non  defincbant :  tancum  ob  ea  qu«  quotidie  ab  iis  fiunt 
•  r  .    ,  -qui  Chriftiani  haberivolunt,  nempequodDcum  in  Jieno& 

«hiftm.diftin-  n  Quanquam  non  ignoro  ,  nec  dilfimulandum  eit ,  diiKn- 
&tonem  /«w-  dionc  ipfos  clabi  magis  arguta,  cuius  pauio  poftiteru  pleniot 
^-"f<  ^  "^*^ -fietnientio.  Cultum  enimquemfimulachris Juis  impendunt, 
vfwje  indt.cit.  &^j»\o^uj,iiat cfTe  obtendunt^«cA)XoA«eTf «w  efTe  negant,Sic  cnim 
fiiemlea?!*^!'^'^^"''^^^''*'^""^  cuTtu'Ti  qucm  appcilant  duliae,  fine  Dei  iniuria 
^  cM.k&x.  &3.vaii  .&.pifturis  poflc communicari  docent. Ergo  kmojoos  fe 


DB    COGNIT.     DEI    CRIATORIJ.  it 

atb'trantur  /T  tancurnmodo  ferui  fint  idoloruai.non  ctiam  cul- 
toreS;Qua(i  vcro  non  aliqiunri^euiusjir  colere  guamTcrinre. 
Ettamcndumin^^rjecavocelacebtas  capcant ,  fceum  ip/i  pu- 
gnant  admcdum  pueriliter.    Nanwwwii  lawjgilrn  mhil  aliud 
Grarcis  fig n i ficef^^itf^Tn^coIet^ipgfTnmrfalni  iiuidbittcunt^r^^ifiL 
i m agines  fuas  fateatur  lecolereTed abfquecuItu^Hecett  quoc^ 
o b i I c i anr,  aucupia  mc  m  verbis  tenderc:  f cd  jfSi-iwjucneha?.^ 
conanjur  ofFundcre  finiplicium  oculis,  infcitiam  fbam  prodi3r. 
Qu^amlibet  ramcn  fint  diterci.nunquam  fua  eloque.Mcia  confc- 
quentur  vt  rcm  vnani  &  eandem  nobis  duas efTe  probcc.  In  re, 
inqiiam, oftend.it  dircrimenjVthabcanturvcteribbsidoIoIaeris 
diffimiles.Sicuti  enim  reatcm  non  cfFugict  adulter  aurhomici- 
da.fi  aliud  a^citirium  fcelcri  fuononien  impofuerit;  ita  ff^os 
fubtili  nominis  comiiienro  abf  jluiabnjrdumcfl,  ficaufanihil 
abrdoioJ;iinsj5ifferunc,qucs  liinareipfi  eeiam  coguncur.Atqui 
rantum  abeft  vt  ab  illorum  caufa  fuamfeiungat,  vt  potius  fons 
totius  mali  firprscpofteraarmulatio,  quacum  illis  certarunt, 
d ifffff^j  mhnAiii 'ifw+b u s  Deum  fibi  figurent,  &  fuo  ingcnio  fibi 
comminifcuniur,&  fuis  manibus  confingunt.  ^ 

II    Neqaeramen  ea  ftiperf^it-ione reacox  vt  nullas  prorflis  P^^rt plfnr^i 
iniagines  fercndas  cen-feafli.  Sed  quia  fculpnura^ pi^St.ura Deii"  ?'** ^*/'"/ 
dona  funtjpurum  &  legicimum  vtriufque  vfum  rcquir<»;ne,qi;^J!L^  '^^"^'^' 
Dominusin  fuam  gloriam  &bonum  noftrum  nobis  eonmlitr^^^^'^^'    ''- 
ea  non  tantum  polluantur  prsepoftcro  abufu ,  fed  in  noftram 
quoque  perniciem  conuercantur.  Deum  effingi  vifibili  fpecie 
ncfas efrepucamus^q-jia  id  vetuit  ipfcSc  fieri  finc airquaglorie 
ciusHeformationc  non  poteft.  Ac  nc  in  hac  opinione  nos  folos 
efrepucent,  omnesfanffisfcripcorcs  id  femperimprobafTere- 
periencqui  in  eorum  monumentis  vcrfarifuerint.Sine  figura-  — 

rg  anidein  nffNftBfifQrg;^''"  effigiem  fas  cft,muIco  n^us  fpfam 
t?rg  j^en.vpi  Denm  in  ipfa  CQlerejicebit.Rrftaf  i.arrur  vt  ca  fo<*. 
la?inoantur  ac  fculpantur  quorum  fint  capaccs  ocuIi:Dei  ma- 
ieft2s,qi!e  oruldrun»  feniu  longeTuperior  eft-,nc  indeco  ris  fpc- 
ftris corrumpatur.Iii£ogenere partim  funthiftori^acrcr ge- 
ftag.parrim  iim a^ines acformaccQrporimiJme  vlla  rcrutn ^eita-" 
rumnotatione.  Priores.V'um  in  docendo  vel admoliendo  ali- 
quem  ha^eju:fecund3e,quid  praeter  oble<flacioricm  afFerrepof- 
lintnon  video.  Ettamen  conftactales  fuifTc  onfnes  propemo- 
dum  imagincs  c[ux  haflenusin  templis  profticerunc.  Vndc  iii- 
dicarc  licccnon  iudicio  aut  delcdu ,  fed  ftulta  &  inconfidcra- 
ta  cupidicate  illic  fuiffe  excitatas.  Omitco  quam  perpera  &  in" 
deccntcrmagnaexp.irtcfinreffift^,  quam  licentiose  hfcpi- 
ftores  &  ftaruarij  lafciuierint,quam  rem  paulo  anteattigirtan- 
tum  dico,etiamfi  nihilritijiaefrct,nihiltamen  habcread  do-  ^^^''-7* 
ccndum  momenti. 


CAP.      rU  INSTITVTIOKIS       II  b.    I. 

X.  ^n  tn  tem-     i;   Verum  illo  quoque  difcrimine  omilloj  sn  vllas  omnino 

f)lifChrifiian9-  ifloagines,fiue  qu^E  resgef!:;is,fiue  qux  hominum  corprtrafi««- 

Tum  tmagines  renthabcre in  templis  Clinilianisexpeciiat ,  obiterexpenda- 

dia7\  quluo  "^"^*  PfU^cipiOa  fi,9|Uid  nosmouet  veteris  Ecclejiag  authoritas, 

«xcutitur.        niemineriij|jj^oui|^<^fP^i<:  riyir^r,7nnj^s,  QQJbus  magis  adhuc 

Vide  pr3efaff*!yoreDarrei!gTo,gc  lynccriordc^brina  vigeb3t)ChrittiahTrem» 

huiusoperis,  piatuille  communitcFaFTmaginibusvacL^a.  ErgcLtunc  primCi 

&  lib.4.  c.>.  j„  ornamentiim  cemplorum  afcitsefDnt  quum  miniftcrij  fynce- 

■^*  ritas  nonnihil  dcgeneraflet.Non  difputabo  ecquid  rationis  ha- 

buerint  qui  primi  fuerunt  eius  rei  authores  :  verum  /i  xtatem 

cumxtace  conferas,videbis  illos  multum  declinaile  abeoruni 

integritate  qui  imaginibus  carucrant.  Quid?an  paflfiiros  fuiiie 

putamus  fanftos  jUos  patres  Eccleiiam  tand.u  ea- re  carere, 

quam  vtilem  ac falutarem  eflc  iudicarenf?  At  certe quia  y^4e- 

bant  in  ea  aut  nihil  aut  minimum  vcilitans,  pluri-pium  autem 

fubcire  periculi ,  repudiarunt  magis  confilio  &ratione ,  quam 

igp.oratione aut  negligentia  priBccrmirerunt.  Quod  eciam Au- 

Bn^ft  4^,v^-  ^i^ftinus  cl.uis  verbis  teftatur,  Quum  his  fedibus  locanrur^jn- 

jjp/y^  lih  de  njiit.honorabili  rubjiiyitace^t^  prccantibus  atque  immoTan- 

CiuitatgPgi,  nDUsattendTnturJijJkiiaiiJiiudine  animatorum  memhrOruni 

^S^iii-  ^arquc  (enruum,ciuamuis  lcnfu  &  aninia  careant,afficiuntinfir.. 

mosaiiimos.  vtviuereac  Ipirare  videantur  ,  Scc.    Et  alibi, 

Ho^eQJjy»  facic  Sc  quodammodoextorQuet  iila  figuramem- 


brorum  )  vt  animus  in  corpore  viucns  magis  arhirretuc 
In  P(^I''n^  lcntire  cor^us,  guod  fuo  fimilJimum  videt,  &c.  Paulopoft, 
__Phis  valent  fimulachra  ad  cur^indam  inlericem  animani , 
quod  os,  oculos,  aures ,  pedes  habent :  quam  ad  corrigcndam, 
qudd  non  loquunrurjneque  vident.ncquc  audiunt,  neque  am- 
g.!can.5.tij  JHjlant.  ij^/ane  videtur  caufa  efle  cur  loannes  non  tantiima 
fimulachrcJtum  cultu  ,  fed  ab  ipfis  quoque_^muIacTiri?cauere 
nosvoluerit.  Et nos  horTiHirrmiania',  ^ux  a'?l"^otriis^'  H^jiii 
tatis  intcriium  orbem  antehac  occupauit,  plusHinfiv)  ■fumMs 
cxperti,  (imulatquein  templi&coUocanturimagines  ,  quafi  fi- 
gnum  idoIoIatrijB  crigi :  quia  fibi  temperare  non  poteft  homi- 
numftultitia,  quinprotinus  ad  fupciftitiofos  cultus  delaba- 
tm:  Quodii  nectanBum  periculi  immincret,  quuni  tamcti 
cxpendo  in  quem  vfum  deftinata  fint  templa  ,  ncfcioquo- 
modoindignum  mihi  vidctureorum  fandicnte,  rtaliasreci- 
piantimaginesquim  viuasillas&  icqnicas,  quas  verbo  fuo 
Dominusconfecrauit  :  Baptifmum  intelligo  &  Coenam  Do- 
inini,cum  aliisceremoniis  quibusoculos  noftr©s&  ftudiofius 
<ietincri ,  &  viuidius  affici  conuenic  quam  vt  alias  hominum 
ingcnio  fabrefaftas  requirant.  En  incomparabilc  imaginum 
bonum,quod  nulla  pcnfatione  refarciri  poteft,  fi  Papiftis  cre- 
^itur. 

14  lam 


DECOGnIT.     ©BICRIATORIS.  ip 

1 4  lam  fatis  multa,  opinor,  c^e  hac  re  dida  forent,  nifi  ma- 
num  quodammodo  mihi  iniiceret  Synodus  Nicena^no  ilh  ce- . 
leberrimaquam  coegitConftantinusjMagnus,  fed  gua;  Irenes  5.  ComilUhiiU 
Im.peratricisiuffu  8c  aufpiciis  anteannos  odinFentosTiabita  ^i«ent,fro  i- 
cft.DecreuiTenim  non  habendas  modqiruemplis  efle  imagi-  r'^^;";,^.^^" 
nes/ed  etiam  adorandas.QMJcquid  enim  dixerim^magnum  ex  ^^  ^  tntptafu- 
aduerTo  prxiudiCiunfairerctSynodi  authoritas.  Etfi.vc  verum  pcrhiA  detegi^ 
farcarj  non  tam  hoe  me  moiie: ,  quam  vt  appareat  ledoribus,  j«r. 
quorfum  euaferic  eorum  furor  qui  imagmu  magis  fuerunt  cu- 
pidiquam  Chriftianos  deccbat.Sed  hocprimum  expediamus. 

Qui  hodie  fimulachrorum  vfum  tuentur,Nic€neE  illius  Synodi 
patrociniumallegant.  Exrat  auccmrefutatorius  liberfub  Ca- 
roli  Magninomme ,  quem  ex  didione  coUigere  iiczi  eodeni  • 
fuifletempore  ccmpofitum.  UlicEpircQpprum  fentcnti^  qiti 
concilio  interfuerunrrccicanrur^&argumenta  quibas  pugna- 
rnnrTnfYrV  Tnh.^pp<;le^p|us  Qrientalium.  Creauit  Dcus  homi-  Sopj^ifmata  ,^ 
i^^^n^adj^gmemrua^^  igitur  ^^^f^'J^'j/^ 

effcjnia^ncs.  Idemcommeiidarinobis  putauit  imagines  hac  ^^,^^^^^45«- 
Tentcnria^Qftendemihifaciemtuam)quiarpecioracft.  Alius,  „Jmintem)Ui 
Vt  probaret^llocandaseliein  altaribus^hoc  teitImonium"ci -'ert^imi, 
tatiit,Nerno  accendit  IucerQam,&  ponic  eam  fub  modio. AHus, 
yt earurn  aipcctumnobisvniem  monii:ra"ret,  adduxic  vcrfum- 
ex  Plaimb^Signatum^fl  fupcr  nos  lumen  vultus  tui,  'Oomine. 
AHus  fimilitudinem  hanc  arripuit,  Sicut  Pacriarchae  vfi  funf 
Gentium  facrificns.Lta  Chriftiani^  ftirb"e1T9^  tlf^l^nra^^nl^^ 
gincs  pro  idolis  Gentium.Eodem  torferunt  illudjDomine  dile- 
xi  decorem  docnus  tuie.  Sed  in  primis  ingeniofa  eft  ifta  inter- 
preratio,  Vt aud\uirHUS,4ta  j^vidimus.   Deuni  igitur nnn  folo 
Verbi  auditu cognorfi.rcdctia imaginu arpcftu.SimilcTheo- 
dQriepTTco"pracuBi£niMirabiIis,inquit,Deus  in  fan<5tisfuis:At^ 
qfui  ahbihabetur ,  Sandis  qui  funt  in  terri:;,Eigo  adimagines 
hoc  referrideb^t.Dcnique  tam  putida;  funf  infulfitates,vc  cas 
rcferre  mequoque  pigeat.  ^    TelUmomia.  «4 

15  Vbide  adoratione  djfputant,illic  adoratio  &Pharaonis,  -/Jr^^^i^^ 

&  Virgae  Io?eph,  &  tituli  guem  rrpvir  ^acob,  in  mfdin  addnri-  jiabtUenditm 

tur.  QH?nquam  m  hoc  poftremo non  tantum  dcprauant  Scri-  prolam' 
ptuia;  lcnfum^fed  arripiunt  quod  nufquamlegitu^  Tum  illa, 
A  dorate  fcabellum  pedum  cius.Item,Adoratc  in  montc  fanfto 
cius.  IteirirVuItum  tuum  depreeabuntur  omnesdiuites  plcbis: 
firm;B admodum  & appoficx  illis  videntur  probationes.  Siquis 
pcr  ludibrium  attribucre  imaginum  patronis  ridiculam  perfo- 
namvellct,  pofletncmaiorcs&  craffiores  colligcreincptias? 
Ac  nequa  ampHus  reftarct  dubitatio,  Theodofius Mirenfis  e- 
pifcopus  adorandas  eflTe  imtgincs  Archidiaconi  fui  fom- 


CAP.  XII.  iNsT  IT  vT  ro  N  f  S     tlB.     I. 

niis  tain  ferio  coiTfirmat,acfi  oraculum  ca:lcfte  in  prompfu  fia- 
beret.  Eant  nunc  fim-ulachrorum  fautores ,  &  Synodi  decrcto 
nos  vrgeant.  Quafi  vero  non  omnem  fibiJjSiiiem  abrogent  ve- 
nerandi  illi  patresifiMfipcuras  vei~campaerilicertradi»d«ryel 
tam  impiefoedequelacerando.  -        -      -  ---    m 

Blaj^htm<tvo-      i6    Venio  nuucad  impietatumportenta,  qusec.uai^ej^jm- 

ces nintiUoruf»  fos  ciTe  mirum  cft:  non  fuifle  autenaillis  rcclamatu  cum  fum- 

uono  atrarum  ^^  omnium  detcftationCj  bis  mirutiiV>if\tque  hanc  flaoitiofam 

€enneribus  mn  ^mentJam  traduci  cxpedit ,  vt  ralrchi  fucus  antiquitatis  quem 

faucu,tumver  Papifl:^  obtcnduatjfimuJacrorum  cultui  detrahatur,  Thcodo- 

>K  tum  reipfa  /lus  Amoricnifcopus  anathema  crcpat  aduerrusomnesquii- 

tomfiro&Ms.    "^magines  noImiLadorari.  Anuromn"e$  Grayci^  §c  Orientis  ca- 

lamitateshuicfcelfirt  n-npur.ir.gnnd  non  fuerinc  adoratse.Quj- 

busergo  poenis  digni4!*rophetae,  Apoftoli,iVIartyres,  quoru  te- 

porc  nulla?  extiterut?  Addunt  poflea,/i  imagini  imperiali  cum 

fuffitu  &  thymiamate  oWi<ttirprocfrdwi<»»'  ntairattin^s  hunc 

honorem  Sandorum  flmulachris  dcbcri.    Conftantius  auta» 

^onftantisCypriepifcopusfcimaginesreucrcnterampiefti 

^ohteturrcultumqu-e  honojis  qui  viiii6.ry.-Xrirufcati  debctur, 

il  !is  fe  exhi^turum  c  o  nSrJxt  a  tu\.\d  j^^jsjd  gm  .facer  e  recufaue- 

rit,eum  anathemauiatTiSccum  MaQkha:i§.^i^4tcica3J4is  ania- 

*3faKXc ne piTtes  prmatam  efl^vniushominisfententiajuuaflcn- 

'  jciuHtur  reliquirTTrio  loannes  legatus  Oriental,ium,£4lni£  vltra 

^prnij^^u.s  .pj-g;;[]ri}r^£dmonet  lupanaria  ojiujia.Jn  vrbem  ad  - 

rriitti,quamimjiginum  cultumabnegare.Tandfm  omniu  con- 

fenfu  itatuicurjh^rcticis  omnibijs^ctcriores  effe  Samaritanos; 

3t  ipfls  Saraaritanis  titutofyJx^f'  Casterum  ne  fuo  folenni  Plau- 

dite  fabula  careat^  additur  claufula  ^  Gaudcant  &exultent  qui 

Chriftihabentes  iniaginem  facrificium  illi  ofFerunt.  Vbi  nunc 

latria»&  duli>  diftinftio,  quaDci&hominum  oculos  folent 

perftringere?  N^concilium  fine  exccptione  tantundem-fl- 

mulachris  ac  Dco  viuo  largituc. 


9criptura  vni- 
t^umDeum  af- 

fereiis  logoma- 
ehiamhaud  in' 
^ituityfedDeo 
amnem  tribuit 
henorem  ^  re- 
ligtofum  cultli, 
I^prd^Att<r, 


CAPVT     XII. 

Deum  ah  idolii  difcernhvtfQlfis  infalidtim  calatur. 

I X 1  M  V  s  autem  initio ,  Dei  notitiam  non  ef^ 
fepofltamin  frigida  fpeculatione  ,  fedfecum 
trahere  eius  cultum.  ac  obiter  actigimus  quo- 
modo  ritecolatur  ;  quod  aliis  locisfu/ius  ex- 
plicandum  erit.  nunctantum  breuiter  rcpeto, 
quoticv  aireric  Scfiptura  iqj^icum  cfTe  Deum> 
^"•'  ""    *"  n©n 


Ol     COGNt«4«ito*I      CRBATOa.lS.  5& 

^on  pugnare  de  nudo  i>omine,rcd  hoc  etiani  prgci^ere^nea-  ,.  ^r^iment* 
1^^2'^{eTatuxj£im^^i}P  «ijumuatem  comptcit.  vnde  eciam  fumit^ab  tsy^ 
priJ^^mdlfitpepftitione  dTfFbiatyura  rcligio^^^«*  c€ue  "l^^y^- 
Griecis  tantundem  ralec  ac  redus  cultusrqflfflenipei:  casci  ipft 
in  tenebria^aipando/enfcrunt  renendara  eiTe  ccrtam  regula, 
neprxpofterecolaturDeus.Rcligionisnomenetilyer£rciteqi 
Cicefo  i*»feoecfo  deductt^ada cft  tame,&Tonge  petita  qua  ^  ^^  j^^j^,jj 
afngnaTratio^quodprobrrrE^^  'deorum. 

teFre^raftare"nt  quid  verum  cfirr;-  PotTS^HiTrimora^^eHc^n-  yjde La<aaH,^ 
ti^  oppmiTIiocliomen.;  guiamaiQrparTmundi  quicqurdo^-  lj^»'^"^^^^^' 
uimnTineinere  arripit,mio  cciam'huc&  ilTuc  traiiHioiai:  pici-  <!»"•"?.    • 
"Tal  auTem,vtTiffirmo  oraclu  coniilkt,  icieintra  finesruos  rele- 
"^r  Gra: i  in de  m ihi dk"H|vgetu/luperttitio,qu6d modo&prc 

Pa^atfe>ii«  «oTi-emrcdyi',  1  dpLVluacxr^Te»qiil''W»A!f  1  ilf  f^Tri- 
^;awBmirfei^.'€«iilrttti-vt  vo-ces  o  m  iu  ai  r^r&rcummaT' 
liium  coirrenru  receptum  femper  fuit,vitiari  peruertiqucTlfll- 
<>ione  falfis  crroribus.vnde  colligimus>vbi  zelo  inconfiderato 
quiduis  nohi^i^tTrknmwrf^aohrtnrfftl^^Ttf^rpt^  ob- 
tendun-f-  pr;£textU4«v^;a«Mf«it*tTve  m  o  nJifl  u  or  e  f  eyTon  e  t  h^c 

vni  Dco,';cquc  deleaum  adhiberiirtf!R*f  lllTir,firuti  a1"l!Riac  j^^^Dnippt 

docuimu^.  At*qui  Deuw  fibi  igs  fuum  vendicet.claniat^efle  tr(ir7no»io7^ 

^mulum  .  ac reucrunTlorc  vltpr^ni ficum  vllo  deo  ^ditio mi^ w^nr«  f^.^^ 

fcei;Sneindcregitimum  cultum  definit>vt g^cnus  humanu fub  -*^^«'«^  ^^^^^ 

obfcSHocontincat.Vtrunquc  compleaitur  Lege  fua ,  vbi  pri-  '^^llhiioD'» 

mo  fibiTddicitlideles.vt  illi^n^i^wt^WJ  kgiflator  :  demde regula  ^-j-^.amr 

prsefcribit  qua  rite  ex  fuo  arbitrio  colatur.   De  Legc  quidem, 

quia  muidpiex  eftcius  vfus  ac  finis,fuo  loco  difTcranvnuc  pair- 

tem  hanc  duntaxat  atringo,frxnum  illic  impofitum  efle  homi- 

nibus,ne  ad  vitiofos  cultus  declmcnt.Q^iod  autem  priorc  loco         ^^^^ 

pofui.ienedumeft,  ni/iinvno  Deo  rcfideatquicquid  propriu  , 

eftdiuiniutis,honorc  fuoipfumfpoliari  ,  violariqjcius  cultu. 

Atq;  hiciiiTetiorecuraanimaducrterc  c5uenitquibusaftutiis 

iudat  fupcrftitio.Ncc^ue  5«i"^ad  alicnos  deosfic  dcfcifcit  vtvi>- 

deamr  fummnn^  pp.im  dcfrrmY^i  m  aHSm  ordinem  rcdi- 

^yerffeS^Sum  fupremum  Ip^il.mj^     cpacedit,turbam  minoruni 

^^^?rcircutyi^t,intern£ospVQpfia 

rpt  Hifj^pijjjayt^r  8ccalli^ldiuinitatis  oloria^ne  apu^  vnu^to^ 

ta  manca^mecatur.Sic  vctcr^s  oiim^tam  exlud^is  quam  Gc- 

tibus.cieoru  patri  &  arbitrio  ingeme  illa  tur^a  liibdidcriir,  qui- 

bus  comunis  eflet,pro  ordinis  ratione,c|li  &terrecufSmoDco 

adminiftratio.Sicaliquocrctro  fecuiis/aaiqui  hac-vitacxccflc 

rit,inDci  focietate  cuedi  funt,vt  pro  illo&  colcretur&  inuoca 
rcfur&cclcbraretur.Tali  abominatione  ne©fFufcariquideputa 
iw*Dei  raaicftace,quu  niagna^x.partcrupprimaturaeextigU4twi:': 


CAP.XXl,  INS  TITVTION  Uk    L  IB.     S. 

nifi  quod  fiigidam  retinemus'  deTuprema  eius  potentia  opi- 
■  ,   ^   nionem.intcreainuD'ucxis.dec£&ci}4idu€Hi7UFin  variosdeosr" 

y^cfr^w  /;i«f  '  ^  Quinetiam  in  hunc  hnem  inucta  eit  Igtnae  &  duli2e,quani 
dotlnnam  m-  aDuellant.  dirtij^io.qiio  impunevidcrentur  Angelis&  mor- 
ucaatjiiatrix  tuis tranfmbi  diuinilionores.  Quem  cnim  Sanftis  cultu  defc- 
^  dwja  (itfttn  5^iiMt  Papift^jnihilrcipfa  difFerre  a  Dei  cuItu"paIameIi.promi- 
a:omhtlT^-^i-  fcu^  enim  &  Dcum  &  illos  aderantrnifi  quoddnm  vrpentur. 
j«i  «i  ^«4/or/;  ^xcepf iQQt;.hac cuadn4^£.^Ug^c-4t*^.^am  %uarc  g^odfuumi 

tTi^^m  !mpteta. ^^^^jji^^^jli''^"^!!^'^^"^^'^'-"^' ^-^"'^  ^^  rcno^e  rore*^irtmi 

ia  argu,r,vtex  {it'qulellui,.qu7siinrpcrn^^  re  omniu  maxima 

ferborum  rigni  ludcrc?  V^rumXvT  hoc quoquc  Gmittamus)non-aliud taqdem 

fjaticne  ojien-  confcqucntur  fui  diftundiongj  ^H*»»  cultum  abip/is  vniDeo- 

pr2:ftari,aliis  autem  rcruitiuiB<*i«w7>«**£nin^^ 

qy^^mi^pud  Latinos  cnhy,';;  ^».1^  Yf  ^pjp*'^"'*  rcri^itiJLtgffl 

|oi^^  t?meiun^'cripturi  intgrH^ijjg^^nfu jiditi^  fcp-c  dr^H» 

rnenrl^orrcrvtdcmusclte  perpctuum,nempc inqmrcndum  cft 

«Jffid^vtruquc  valeat.cA)t/x««quidcm  /eruitus  eft,  xxT^fia  cultus; 

larti  quin  maijjs  quiddanYfit  femirc  qua  CQlere^emo  dubitar. 

Na pTi, cTTe r u i re d u r um  ciTet  fepejiumero  quem  colercnon re- 

cufa rt-s^lta^^Vmcj^^ , efTc^  "Sani^is.  jfflgnaj^e^qnof! 

"^MSlfil  1  p^  ^'^^^^[""■''^"^'''hnqtifrp.   Ac  complurescx 

veteribus hac diilinftionc vfi  funt.  Quidtum»,ifi  omneseani 

pcrfpiciuntnon  modoimpropriamcifejfed  penitusfriuolam? 

SerpturdtiPi-  '   V  Omiffis  argutiis  rcm  cj^pcndamus.  Pirufarquawy^ahtis 

momaquaPa-  rcducifinmcmoriam  qualesfuerinc  priurq-HfffnrrffenHfrtimi- 

ftfticam  iilam  nati  in  Dei  notitiaydicit  cps  dulia  exhibujfle  iis  qurrrygtTfa  nori 

difttn^ioneme-  grant  ^ij.  Vtcunque  iatrjam  non  nominet ,  an  ideo  excufabilis 

^l7'^dAitum  ^ft  ^oruni  fuperftitio?  Ipfe  quidem  nihilominus  peruerfam  il- 

(ultum  religio-  Jam  fuperftitioncm  damnatjcui  nomcn  dulise  imponit,quam  fi 

fumajferunt.    exprmierctlamGc  nomen.  Et  qaum  Chriftus  Satana?  infukum 

GfliikiLL-    repcllit  hoc  cIypco,fcriptum  eiTcjPominum  Deum  tnum  a- 

Matth.4.10.    <Iorabis,non  veniebat  nominatim  in  quarftioncm  latna.  Satan 

enim  nonnifi  v^ooKujJnffif  cxigcbac  Simihtcr  quum  reprehendi- 

Apoc.  19.10.  turloanncsabAngeloquod  ingenua  coram  eo  procidifTet, 

*  ^*  *  ^'       non  debemus  intelligej€  >\(iiimmtm^m^u\&  amcntem  vc  dc^ 

bituin  foli  Deo  honoTemrdr!«rad  Ali^hSfirei amfw *.iWSed 

quiafi-er-i  alitcr neqtiit quui  dii/iitwn  aliqtrfd-faTiai iTihlfRiui 

cum  reJigionc  coniunftus  cft,<yogHt<»<»riiieATlg^Qm  non  po- 

'-t-»^uin  ex  J)do\on^^&tt.ibmi^l:epxr^^ 

raitosfuiflc  homincs.fed  ille  fuitciuilis  honorvT  l  iej.  mtUlffl  e- 

Jjgio  aurem  ariam  habet  rahonem  ;quac  firnuIacque_con«nnftA 

cilaim  cuhu,  djami  fiono ris prpfajia tioncm  fecum  trahir.  I- 

«3crrr&  in  Cornelio  videreiicct.  ncquecnim  ramaleprofccc- 

rat  in  pietatc,quin  rummum  cultum  vni  Dco  tnbuerct.Qiiod 

, ..  ,,  j.       ergotc coram Pctro proftei;nu,iion fack  certehocaiymo  vc 


OE     COGNlT.     DEI     CRBAtORIS.  U 

^umadoretloco  DdtTJflff^amcnTetrus ne TiocTSciatproT 

hipet".  CuiTniii  quia  nunqua  tam  articulatc  homines inter  Dei 

&  crcaturaru  culrunf  dircermuiTj^^g^firprchii^^ 

ad  creaturam  qTTd^^aiDei  propriunTf  Proindc  fi  volumus  r- 

num  TJcuhrHabcre.mcmincriaiusne  tatulum  quiiiem  ex  eius 

gloria  delibacium  quin  retineat  quod  fibi  propnum  eft.itaquc  Zach.i^.y; 

Zacharias^YJii  de  EcclcHx  repa.ratione  cocionjTtur ,  diferte  ex- 

primic  non  modo  vnum  fore  Deum^  fed  vnum  quo^i^  Fore  c- 

iu,s  nomenme^uid  rcilicet  cuan^TrsTommunc  habear.  Qua- 

lem  vero  culcum  exig.it  Densjalibi  fuo  ordinc  videbitur.  Nam  Li.i.e.y.^?. 

Lege  fua  voluic  prarfcribcre  homintbus  quid  h-,  fit  ac  re<fluni, 

Scideo  adcertam.normam  cosalHngere,  nequifquefibiper- 

micTerctcultunj^Cjuemlibetcomminifci^Sed  qiihu}.QJi  exp^ic 

multa  nVTIcemJoCncrarc  ledores  partem  illam  nojidLjnJLttin-^ 

gcdhoc  tcnerc  fufficiat,'  qux:cunque  pietatis  officia  alio  trasfe- 

runturquam  ad  vnicum  Deum,  faLcrilcgio.non  carerc.  Acpri-  D/Wm»  #«//«* 

mum  qnide  rupc,ft,i?io  diuinos  honorcs  vel  Soli  &  aliis  ftellis,  ^e^rauutuintu 

vel  idolis  affix4t:deinde  fcquuca  cft:  ambitio>qasE  mortalesDei 

fpoli-sorriando  ♦  ^qiiicquidfacrunicfatprofanareaufacft ,  & 

qjgffiqiiaoHiibarpjffntrptinnl^  nunicn, ' 

Gci3T^«  camen',  diiTque minoribus» authcroibus mortuis pro- 

mifcuc ^jS\^fl^^\'I^^^^  ^^^  receptum  fuit.AdcQ  inJi2S^aiium_ 

prodlflWffl^^pBsJvt  quod  fibivnilfeiiere  vindicatDeus,eon\- 

nurtfrcTOrlrum  nfsgnaturba.  _.::.:.:::.:..  •:-;^^;    -^  • 

C  A  P  V  T    X  r  II. 

Vnicam  Dei  ejfemiam  ah  ipfa  cnationt  tradi  in  Scri^turiij^ttf, 
"  ttes  infiperfonm  continet. 

Conftac  hoccaput  duabus  partibus. 

1  OrthofJoXcim  de  S.  Ti  initate  dodrinam  tra^it ,  fjutc  J  prima  fe- 
d:i©ne  vfCjtje  ad  yijTefJtnam  primam  ,  ad  quafuor  particulas  reuo- 
,cari  poteft  '^ritnwn  cnim  agitur  de  figaificauone  PtrronSjiTi  vo- 
cis.tum  rci  ipfiusrerpcdu^reiSr.i.^.^.S.   ^^rwr-i^i^deicatem  filij  pro- 

,  bat^kft  7.8,9. iB;n,ivi3.  Terii».  Spiritus  San«tli  deitatcm  aflferit, 
fcih]<.i5,.Qij4r.i,qiii(ide  S.Trinitate  iit  fefliiendaim  eiplicat>  feft. 
lif.iy.iS  .15  io. 

>     Haercf  $  quafclam  pricipue  vero  noftro  feculo  adu.Orthodoxara 

hanedodrinam  cxorras  refellit,a  fed.ii.vfque  adhnem  capitis.     ^.     ^    . 

'''*'*^  Vop  de  immenfa  &  fpirituali  Dci  efTentia  cra- »>'*«*"/rf»» (Tr 
ditur  in  Scripturisa  non  modo  ad  eucrtenda  vulgi  >f^"'»^"'''^^ '/' 
deliria.fed  etiam  ad  refucandas  profanjcPhiIofophi^{^^''''>""'''' '''" 
valere  deber.Scite  iibi  vnus  ex  Veteribus  diccre  vifus  J^^  *  "ThJZ' 


CAP.3Slir.  INSTITVTIONIS     LlB.     X. 

fr^,ey  tnmdi  cft ,  Peum  efle  quicg"''^  ^y^jY|gjj||||Ao^q''''^  non  vidcmii», 

'ualZhlTif^'  ^"^^"^  efTe  finxit.  Etfi  aucem  Deus ,.vc  nos  tn  fobriecate.conci- 

Jinthroplmoy^  ncat,parce  de fua eflentia  difleritiduobus  tame  illis tjuar  dixi  e- 

fhit*s  refellit.  pithecista  crafl*as  imaginationes  tollitquamreprtinithuman^ 

Seneca  prae-  mcntis  audacia.  Nam  certe  eiiis  immenfitas  cerrere  nos  deber, 

fac.  Iib.  t.    neeura  fenfunoflirometiritentemusrSpiritualisverb  natura 

qufft.natur.  qnicquamdeeo  terrenura  aut  carnale  fpeculari  v&cati  Eodeni 

psrtinetquodfepiusdomixriliumribi  in  cclo  aifignar.-Et/i  e- 

nim,vt  e{UnGomprehenfibiIisj_?erram  quoqye  ipiam  implet: 

quiaramen  mentesnoftr.is  profuatardicate  fubfidercinterrj 

v,idet,mericb,vc  pigritiem  &  inerctam  excuciar,  fupra  munduni 

gsitM  refKta-  nos  accollit.  Acquc  hinc  c>^ncidic  Manichseorum  error,qui  duo 

ttoManich£tf  2v\n6p\^  {\i3.Tue^\\AQ.Aia:c>cAum  fere  Deo  parem  fecerunr. (12^-' 

*"* ^^  /  ?.jr'-ff  ^^9C^^'^  &-Dei  vjiitatem  abruoipere ;.  &  reftringere  immen- 

^'^'""^ ^     '  "gcarem.Nam qubd  abuti teftimoniis  quibufdamaufi  funt,car-t 

Tpis  infcitice  fuit:(icuti  ipfe  err6r,execrab!lis  iufanix.  Anthropo- 

morphir3?  eciam ,  qui  Deum  corporeum  exeo  iunt  imiginatt 

qubd  o^,aures,oculos,maiius,&  pedes  Scripcurailhf^peafcfi- 

bicfacije  refutantur.Qiijs  enim  vcl  paruni  ingeniofus  nonjn- 

teltu^Deum  ita  nobifcum  Tceg  nutnces  [olent  cum  infaiTri- 

bljs.quodammodo  ba^lbutire.''  Proinde  tales  loquenaiYormg 

non  tan^^^  liguidum  expruriurtt  qu?>T«i^  nmi|jfl^il|Qiy^i^"'"^" 

titiauT  tenUitaH  noftrgaccommodant.  quodvt  tiacnon^??Rfra 

einsaTtitudinem  defcendcrc  necefle  efl. 

1»  TfiLii  au-    2   Scdalia  quoqae  fpcciali  not.i  qua  propius  poflfit  digwt>fci, 

fem  hae  ejfn  fe.d^efTgnat.  nam  ira  fe  pra^dicac  vnicum  eife,  vt  diftinde  in  tri- 

ua  lYes  junt  ^^^^  perfonis confiderandumproponat,  quasni/itenemus,  nu- 

vnenvtnectri-  """"^  &  »nane  duuraxat  Dei.nomen  fine  vero  Deo  in  cerebro 

plex  Deus  fitt  uoftro  volicat.Porrb  nequistriplicem  Deumfomniet,autpu- 

?itc  fimplex     rcc  cHbus  perfonis  lacerari  fimplicem  Dei  eiTentiam,  quseren- 

'Det     tftntia  ^^.  liic'nobiserit  breuis&  facilis  definicio  qua»nos  ab  omni  er- 

trtJtu  Ferfonii  ^^^^  expediac.Cetcrum  quia  vocePcrfone  odiose  exai^icacno* 

laceretur*  ii/'i  ''•         •  •-  •jr-''' 

Heb-1.3.        ""^^'  quafi  humanicusmuenca,  quaaequicateidtaciacpnusvi- 

dedu.f  iliu  Dei  apoilokis  charafterem  hypol^afeos  Pacris  no- 

minans ,  haud  dubie  aiiqua  Pacri  fubfiftenriam  affignac  in  qua 

».   ^id  vox  difleracaFiho.Nampro  Effenciaaccipere^ficutifeceruncqui- 

CTtrjona)       ^,^^^^  in5erpreres,acfi  Chriilus ,  velut  fldllo  imprefl^a  cera,  Pa- 

(iintjuttjinhac       ■    ■      r   r  ^   n         ■  r  \  J  j  •       /-    i 

dVslutnttone:  tris  m  fc  fubitantiam  repr^fentaret)  non  durum  modo,  fed 
feit  dtfinitio  vo  abfurdum  quoque  eflTet.Nam  quum  limplex  &  indiuidua  flt  ef. 
ti('  fentiaDei,quicotam  itife  contrnet.nequeportioneaut  defle- 

xu,fedintegraperfedione  ,  improprie,  imb  inepte  dicetur  c- 
ius  charader.Sed  quiaPater,quamuis  fua  proprietate  diftin- 
^us/etotu  in  Filio  expreffit,cptimarationediGiturfua  hypo- 
Aafin  reddidiffe  in  co  confpiciiam.Cui  apte  couenit  quod  mox 

ad- 


DE     COG.Nt  T.    1>  ■  I     C  R  EATO  R  IJ.  Jl 

aduitur.efle  fpIendoremgloiiar.Ccrceex  Apoftoli  verbis  col- 

ligimus  propriam  efle  in  Patre  hypoftafin  qu3E  in  Filio  reful- 

gear.Vndeetia  rurfus  facile elicitur  Filij  hypoftafis,  qu£  eum 

a  Patre  diftinguar.Eadem  in  Spiritu  fando  ratiorquia  &  Deum  Tres  m   7)19 

efle  ftatimprobabimuSj&  tamen  ahum  a  Patre  ctn^til  neceffc  /«*  T^et  tftnm 

eft.H^cporrodiftindionon  efteflrcnci^Cjquam  ncfas  eftfacere  **"*  hfojiafu- 

multiplicem.Ergo  fi  fiJe  obtinet  Apoftoli  teftijnoniumjfequi- 

tur  tres  in  Deo  cfle  hypoftafcs.Idcm  quum  expreflerintLatini 

Perfona:  voce,nimij  faftidijacque  ctia  peruicacise  eft  de  re  cla- 

rarixari.Si  verbu  de  verbo  transfcrre  Iibeat,SiibYi{^entiadice<- 

tur.MuItieodemfcnru  fubftantiam  dixerunt.  Nec  verofolis 

Lacinis  in  vfu  fuit  Pcrfona!  nomen,fcd  Gr^ci  fimiIiter,forte  te-  .  ^ 

ftandi  confenfus  caufa,docuerunt  tria  Tr^c^iTra.  \n  Deo  efl*e.Qui 

tamen  liue  Grsci  fluc  Latini  vcrbo  inter  fe  differuncprobe  co' 

fcntiunt  in-rei  fumma.  !....,    ' 

3  Nunc  vc  de  perfona  oblatrent  ha^reticijvel  qiiidam  nimis  ^^utrfus   eos 
meroflobftrepancfenon  admitrere  hominum  arbitrioconfi-  ^«r    Perfan^' 
^um  nomen,quum  nobis  excutcre  non  puJflinc  cres  dici ,  qiio-  -vocuta  in  h*c 
xunrquifqucin  foIidTTm  flcDeus,  nertamen  plnrcs  efle  deo?f ''')?"''^^'»'»« 
quasna  eftifta  improbitas,improbareveiba  quse  non  aliud  ex-»- ^^*"''""'* 
plicantquam  quod  Scripturis  teftatuconfignatumque  eft?Sa-  ^^,,^,0  g^ 
tius  foret,inquiunt,n6  modo  fenfa  noftra,  fed  verba  etiara  in-  rundem, 
tr4»Scriptur2efines  c6tinere,quame3roticjB-rcn^s  fpargere,qa§ ' 
diflenfionum  ac  iurgiorum  feminaria  futura  fint.  fic  enim  lai^ 
gucturcirca  verborumpugnas :  ficvericas  altercando  amitti- 
runflccharicas  odio^e.rixando  difl!oluitur.    Si  verbum  exoti-  j^^Pefhon/t* 
cum  appellat  quod  totidem  fyllabiscompoficum  inScripcura  »<,«  ejfe  voett- 
oftendi  non  pofiir,inrquaiT?  fanelegem  nobis  imponunt ,  qua  /««2  ixotitam, 
damnatur  omnis  incerprctacio  quxScripturse  cotextu  noii  co-* 
farcinatuf;Stn  exoticum  illud  eft  quod  cQriose-excogitatufu- 
perftitiose  defenditur,  quod  adcontentioncmTiragisquam  ad  * 
asdificatibn(?Talet,quod  vei'rmportuae>v£l..aull0'  fcuda  vfuf-- 
parur,quodfliaarpcricatepias  auresoftendit.quoda  verbiDei 
/implicitate  abftrahic :  eorum  fobrietatem  toto  animo  ample- 
^or.  nonenim  minori  religione  de  Deo  nobis  loquendum 
<juam  cogitanduni  {entio:Quado  &  quicquidde  eo  anobisco- 
gitamus  ftultum  eft,&  guicguid  loquimur ,  infulfum.    Eft  au- 
teaiinodus  aiiguis  feruandusspeteda  ccrta  ex  Scripturis  &  co-  Sed  adhiUta, 
gitandi  &  loquendi  regulajad  quam  &  mentis  cogit  ationes  o-  f^myfltriafa* 
mnes  &  oris  verba  exigantur.   Sed  quid  vctat  quo  minus,  qu:e  f';*  verbispU' 
captui  ntoftro  perplexa  in  Scripturis  impeditaque  funt,ea  ver-  '""^'^"^  '*/'^*- 
bis  planioribus  explicemus ,  quse  tamen  religiose  &  fidelicer  i-Xm>«/»W«^J 
pfius  Scriptur?  veritaci  feruianr,&  parce  modefteque,nec  cicra  i„diine  feran»  ' 
occafionem  vfurpentur?  Cuiusrei  non  defunc  fatis  mulcae-  ^ui    vocuiam 
xemplii.Quidaute,ybiEccIcfiainfummaaccer(ita;e  yrgc^ad  '"•"^  r'#«H«^ 


eAP.siii.  I  N  $  T  iT  vTioNi  i    iiB.  r. 

vfurpandas  Trinitacis  &  Perronarum  voces  comprobatum  fue* 

ritjfiquis  vcrborti  nouicatemtum  reprehendacnonnemcrito 

iudicetur  lacem  veritatis  indigne  ferre?  vc  qui  t<incum  hocre- 

'  „  prehendat,verit3templanamacdilucidamreddi. 

^t^lp.nege^:.  Huiufmodi  autem  verborum  nouitas  ( (i  ita  appellanda 

Orthodtxi   vt  ^";cum  potilhmum  vlu  venit  dum  aduerlus  calumniatores  a(- 

^riWrarw, «t-  fercda  eft  vcritas.qui  tergiuerfindo  ipfam  cludut.Q^od  hodie 

^jfM&j^i^rw/a,  {i^  plus  fatis  expcrimur,  quibusplunmuefl:  negacij  m  expugnan- 

^^,'^^'/^"'^^''  dispur^Efansequedodrinse  hoftibus:ade6  obliquo  &vo]ubiIi 

_ceseahi  trerJ:  Q^^^^  lubrici  ifti  an^ucs  eft^csiunc  nifi  fortiter  premacur,  & de-' 

tum  vt  fAnam  i         r  r^  ■  --  -^» 

'^o^nam  /4.  prehenii  vrgeantur.Sic  vetcres  variis  prauoru  dogmatum  cer-' 
^kir^u  tueretur,  taminibusexagitati,  <.\\i\6.  fentires  coaftifunt  exqui;Sta  perfpi- 
'Jumvt h.treti-  cuitatc  ediftcrercne obiiqua fubterfugiaimpiis rclinquerenc, 
^^.9J^utparet.  quibus  verborum  inuoIucracrrorumciaaclatebrs.Ariusfate- 

1-xemTJiya.  ^"^^"^ ^^" ^^^^ ^^'^'"  '  ^ ^^^'^  ^'^^ '  '^"^^ euideiTdbus ora. 

mrum  rr  j^l^"^^^  rcludari  non  poterat,  &  quafi  probe  defundijsconfen- 

CfUiAtfjrum.ex  ^uni  aiiqucm  cumaliis  fimuiabat.    Atinterim  nondefinebat 

I'a /.    ht^riA  ^Qji^Chis ft qmercatuni^flc  &  inilluxq^^bnifle,  vc  rctfflu a$ 

fttitis.  creaturas.  Quo  flexilem  hominis  vafricicni  e  laceSris  cxtralis- 

rent  vcceres^vltra  progref/i  func ,  Chnftuin  pronundantes  £- 

ternumPatrisFiIium5Patric]ueconfubrtanti-ilc:n.Hiceft';rbuic 

impictas,  dum  nymcn  o^.>i!n*  pcfflme  odifle  &  execrari  Ariani 

coepe r ui it. Qno d  fi  p r sn c i p io  co n feffi  elTent  /incere  &  cxaniiiib 

Deum,noninHciatref]encPatriefre  confubft  mtiale.Qjspro- 

bos  illos  viros  infedari  audeaf:  ({u  i^  rixatores  &  contenciofos, 

quod  ob  voculan^  vnam  cant )  difceptandi  fcruore  incaluerint, 

&EccIefixquietcm  tnrbauerinc  ?   At_yQCuIa  illadiftijiguebac' 

intcr purx  fidei  Chriftanos  &  facrilegos_Ariaiios.    Surrex ic 

poftea  SabcHius.qm  Ilacris,Fil ij,  &  .Sp-.rt>ii.<!  r^r.<^f  ngn^jn.i  fcre 

^ro  nihilo  dn<;^|3at.,  non^diflindionis^icuius caufapofica  efle 

diiputans  jfeddiu e r fa  clfcJDeijit!:ributa't^uiu^adr  pinri m ^ 

Tiabentur.  Si  in  c^i^timcifvencumefTet  ?  f-ttcbacur  fc  credere 

ParremDeum,FiIiu:n  DeumjSpiritum  Deum.fedpoftca  elabi 

prompcum  eraLjnihU  fe  aliud  dixift*'::'qua-"n  .''  Dcum  fortem,  & 

iuftum,&  fipienccm  vociirec.  Itaq-'t€-f-ef  i^icbacaliam  cantile- 

nam,Pacrem  cfle  Filium,ScSpirirum  fai(flumeirePatrem,nuI- 

lo  ordincnulladiilimftione.  Piobr  do(5tores,quibus  tum  pie- 

tascordi  erat,  vt  homiriis  improbicarem  frangercnt ,  reclama- 

bant  verc  agnofcendas  eiTc  in  Deo  vno  tres  proprietates, Atq; 

vcfecoi-racorcuofasvcrfuciasaperta  fimplicique  vericatemu' 

nirenc,affir.narunn  verein  vno  Uco  fubfi[[l-crCjfeu(quodidciu 

cracjin  ^ci  vnitate  fubfiflere  perfonarum  Trinitatem. 

5  Siergo  tcmere  non  funt  inucnta  oomina  ,  cauendum  eft 
ne  ca  rcpudiando  fuperba;  tcmeritatis  arguamur.  Vtinam  qui- 
4em  fcpulca  eflent,conftar€r  mg^o  h^ec  intej;  oniae$fides,Pa- 

Ucn} 


D8C06N1T.      DEICKEATORIS.  3J 

trem,&  Filiuni^&Spiritunicflc  vnum  DcummeccamcnautFi-  ^.Keij^en/i^iHr 

lium  eira  Parrcm,  aut  Spiritum  Filium,  fed  proprietaceqinda  ^^'''ipatione, 

c/redjftinftjs.  Nctjj  vcro  tii  piaeciia  fum  aufteritate  vr  ohnu-^^^^^fi  "^^ 

d  s  voculas.  d  ijjadiarj  hillineain.  Anitnuducrto  cnim  veterciv>7^^-^^^^'i^^ 
1,1  1  II  •  /•         l^j±>'e  vocum  a" 

muka  alioqm  religiouc  de  iij.  icbus  1  .'<juencci,nec  intcr  ie,nec  hanottes diHi»r' 
finguIosetiam(ccum  vbique  conrencire.  Quasenim  Hihmn ilyevtdainjup 
foimulasa  Conciliis  vrurpjruscxcuiat?  Qu^oiiceri^  incerdunT^-^^^^z"  rerit~ 
profilit  A^uJljnus  ?  C)nam  ibnaiiles  iunt  (Sra^ci  Lannis?  Sed^^'"'''*^'''^^''' 
huius  variarionis  exeinpium  vnum  fufficiat.  Nome  oueuTiv  ouu  ^r^Vj'^-- — 
rcddcre  Larini  ycilent  dixcuc  Coniubltantiakm,vna  eiie  s^3,-u7i,:u„t:vtte' 
rris  &Filij  fubrtantia  indicances.arque  ira  Subltancia  vrurpaces7?'»jf(!ri/z/4r^^ — 
pro  Ellentia.  Vnde  &Hievonymus  adDamafum.facnicgiu  efTe^^^-^''}"»»  2ieZ7 
dicittrcsmDeo  fubftacus  pr^dicarc.Arqui  piuscenties  apud  ^H.^fl^^''  ^*" 
Hilarium  reperies  ,  tres  cfle  in  Deo  fubftantias.  In  v^cahuio^^f'"^'"*'^-'^ 
autemHyi^fntuc.  j>  quamperplcxus  eit  HieronymusPVeaenu  Ejf^mtx ,  Sub- 
cnimfubeiTe  (u^"p'cacjr  ,  auum  nominancur  tres  in  Dco  hy^^o-  jt^>itU,  H}^%^ 
ftafeis.Et  Iiquispio  lienfu liac  vocc  vcatur,  impropriaLntamea #''/««• 
loqiuicioncm  iirenondiifimulat.ficamcn  fyncere  ita  loquutus 
fttiacnonpoiiusquosodcrat  EpifcoposOrientisfcicus  ac  vo- 
iensgrauare  fluduent  iniufta  calumnia.Cerre  Iioc  parum  inge- 
micafferit,  in  oiiittib  profanis fcholis  «s?«t»  nihil  aliud  efle  qua 
hypofta(Tn  .quod  cx  comuni  trito^ue  vfu  paflim  refolIitur.Mo- 
deftior  &  humanior  Auguftnus,  qui  etfi  nomen  Hypofta'Ten.t^-'^-S^^"'  _ 
in hocTenik  Lacmis nunbus  nouum  cfle  dicicradcocamenGre-"^^^^— — ^^^^ — 
cis  fuam  loquendi  conluetudinem  non  cripit,vt  Latinos  ctiain 
qui  phrafio  Grxcxm  imicati  fucrat,p!acide  roIcret.Et  quod  cc- 
iam  a  Socrate  de  ipfa  fcribitur  hbro  fexto  Hiftonse  tiipartitar, 
eotendit  quali  ab  impcriris  hf>min;bus  iicperpcram  ad  hanc  ...      t  ~  • 

rcmaccommodata.Qjin  ideHilarius  magnocnmini  ducit  hc-*^^   

rcticis.quod  conl  improbirafc  cogariir  fubiiccrc  periculohu-^ 
mani  eloquij  quar  mentiu  religionc  contineri  oportucrat,noii 
diflrtmuians  quiw  id  ficagcr«  lilicira.ineft^^abiiia  loqui,inc6ceira 
pratiumerc.PauIo  poft  multis  adhuc  cxcufat  quod  audet  profer 
re  noua  nooiina  na  vbi  pofuit  natur^  nomiaa,Patrem,Filiu,8c 
Spiricumrfubneftit.extraiignificaotia  fcrnaonis  eirccxtrafen- 
fusintemioncmjCxtrai»telligentia  coaceptionera,  cpricquid 
vltra  qua^ritur.AcalibifGelices  GallijcEpifcopos  pr^Bdicatjqui  ^coacilJMk 
alia nec  excudiifenr,nec  recepifrentjnec  omnino  aouiflent  co- 
fefi>onem,qua  vctcrem  illam  &  iimplicifiima  qua?  ab^ecate  A- 
poftolorum  apud  omnesEccieiias  rccepta  fucrat.Nec  abfl.r.ilis 
cft  Auguftini  excufatio,  ncceflirate  cxcortaoi  fuilTe  hanc  voce 
proptcrhuraanieloquijin  re  tantainopiam,  non  vtexprimc- 
rctmquodeftjfcd  ne  taceretur  (^uomodotresilnt,Pater,Filius,  4./^f^««.N^r* 
&Spiritus.  Atqueha-cfandorum  virorura  modcftia  monere  ^'^at^jhnJtf- 
nes  dcbet  ne  umfeucre  veiuueforiu  ftylo  protinus  nofemus  yi  dt^et/vt  ^k 

e.   j. 


CAP.XIII.  1  N  STIT  VTIONIS       tlBil. 

nHdasvoces  di-  cos  qiii  ifi  vcrba  a  nobis  cojjcepca  iurare  nolinc :  modo  ne  aus 

jUdiari vtlit,  fiftu,aiit  protcruia.aut  malitioio  aftu id faciantrfed expendanc 

modo  orthodo^^^^^  vicillim  quata  neccr/irace  adafti  ficioquamuri  vt  pauJatim 

"^cclefiaChriftt^^^^^^^^^^^'^^^  formac tandem  airuefiant.Cauere  ctiam  diicant, 

f$rfetuumcon-  ne,vbi  oceurrettdum  eftex  vnaparteAriams,  ex  altera  Sabei- 

ftnfum  fqua-  lianisjdu  vtrirq;  cergiuerfandii  anfam  prscidi  ftomachaturjno- 

#ijr.  nulla  fufpicione  iniiciac  vel  Arij  fe  eife  difcipulos, vel  Sabellij. 

*  Dicic  Arius  Chriftuiii  efle  Deum:  fed  muflicut  fadu  elfe  &  ini- 

*  tium  habuifle.Dicit  vnum  cum  Pacre :  fcd  clam  in  fuoru  aure* 

infufurraCjVnicu  efle  vc  c2eterosfideles,quanqua  fingularipr^- 

rogatiua.Dicconrubftantiale.decraxerisverfipellifuua,  &ta- 

—  'men  nihiladdisScripturis.D;cicSabcliius,Patrem,JFjIiu,&  Spi- 

-    rituranihilin  DcodiftinAii  fonare.DictreseflejVocifcrabitar 

-  te  nominare  tres  deos.  Dic in  vna  Dei  eflcntia  per/oijaLu  Tri- 

nita^te:  dixeris  vno  vcrbo  quod  fcriptur^e  loquuntur,  &  iaanem 

5«<j(^w>A<cn»-  loquacitatecomprefleris.  porro  fiquos  tam  anxia  conftrin^ic 

^'»"f*'"f'*^'^'  fuperftitio  vt  haecnomina  non  feraut :  nemo  tamen  lam.vel  fi 

ftivant  '^perti-  ru"ipatur,in^iari  poterit.quum  vnum  audtmus,  incelligedam 

naciuiyh<trefin  cflc  fubftantisB  vnicacem  :  quum  trcs  audimusin  vnaeflencia» 

^rijvelfabel  pcrfonas  nociri  in  haeTrinitate.  Quo  non  fraudulenccr  con- 

^oecHltefouit.  feflb,  vcrba  nihil  moram  jr-  Scd  expertus  pndem  fum,  &  qui- 

demfepius ,  quicunque  de  veibis  pertiuacius  liciganc,  fooTerc 

-  .^-  occulrumvirus:vt  migisexpcdiateos  vlcroprouocare  quam  in 

^  corumgraciamobfcuriusloq^.ii.  -      -  -   --     -        _♦ , 

.      ^^ -^.^ .^^^^     6    C^Jterum  omifla  de  vocibus  difputacione ,  iam  de  re  ipfa 

-voiu  adrltZ  dicere^iggrediar. Peifonam  igitur  voco fubfiftencia  in  Dcief- 

ffitct  dtfinitione  rentia,qaf  ad  aIio<;rcIaca,proprietarc  incomunicabJi  diftingui 

aecedtti.quam  tur.Subfirtencix  nommc  ahud  quidda  intelligi  volumusquam 

Jeinde    ei^H-  efTentii.SI  enim  Sermo  fimplicfter  eflec  Deus,incerea non  ha- 

tf^'  beretaliquidpropriu,pcrperam  dixifl^etloannesfuiflTe  fcmpec 

apudDeum.  Vbicontinuopoftaddit,  Deumquoque  fuiffei- 

pfum  ScrmonCjad  vnicam  efrcntiam  nos  reuocat.  Sed  quita- 

pud  Deum  efle  no  potuit  quix^  reiiderct  in  Patre,hinc  emergit 

illa  fubfiftcntia ,  qu3eetfi  indiuiduo  nexu  cum  eflTentiaconiun- 

6tz  eft,nec  poteft  feparari,fpeciale  tamea  habet  notam  qua  ab 

..  ipfa  diftinguatur.  lam  ex  tribus  fubfiftentiis  vnaquanque  dico 

fl!nmeT*^     ^^  ^^'^^  relata  proprietatc  diftingui.  Relatio  hic  diferte  cxpri- 

'**  mitur:quiavbifimplexficDeimentio&indefinita,non  minus 

ad  Filium  &  Spiritum  pcrtinec  nomen  hoc  quam  ad  Pacreni. 

Simul  aut5  acque  Parcr  cum  Filio  confertur,fua  quenquc  pro- 

prietas  ab  altero  difcernit.  Tertio  qu jcquid  fingulis  proprium 

cft,incommunicabile  elfe aflero.quia  in  Filium  competerc  vel 

1 -t,  transfcrri  non  poteftquicquidadnotamdifcretionistribuitm 

Praxcara""*  Patri.Neqj  vero  mihi  difpUcecTertuUiani  defiiiitiojinodo  dcx- 

'  "^         "   "  ,    ■  «« 


t>B     COCnXTvOBI    creAtoris.  }4 

cre  fumatur :  efle  quandam  in  Deo  diTpofitionem  vel  oecono^ 
miam  qu3E  deefilnd:E  vnitatenihil  murcr. 

7    Pfiurquani  ramen  iongius  progiedi.ir,  probanda  erit  &  %  t/EtcrmFi" 
Filij  &  Spifirus  Jfandi  deiras.  dcintle  vtiarer  fe  differa^t  vide-  '^  deitM  pra* 
biinus.  Ccrie  quum  Dei  verbum  nobis  proponitur  in  Scriptu-  ^''^«'"^''"jf  *f 
ra,  abiurdiilimum  fueririmagmarinuxam  duntaxat&cuani- ^^^^  Ftiiusefi 
dam  vocem  ,  qu:c  in  aerem  cmiffa  prodeat  extra  ipfum  Deum;  ^,^05  peH^a- 
cuiufmodi  &  oracuJa  Patnb.editaj&propheti^omnesfuerut:  tris arerm.Er^ 
quum  perpetua  magis  Sapientia  mdicetur  apud  Deum  refides,  &"  ^'''"^ ^fi  *' 
vnde  &  ocula  &  prophetis  omnes  prodierunt.  Non  enim  mi-  "'"""'  '^"*' ' 
nus(telle  Petto}  lotjuuti  Tunt  Spiritu  Chriftivetcres  Prophets 
quam  Apoftob:  £i  quicunque  poftea  cjeleftem  dodrinam  ad- 
miniftrarunt.  Quiavcro  nondum  manifeftatuseratChriftus, 
neceflb  eft  Sermonem  intelligere  antc  fecula  ex  Pacregenitu,  i.I*etr.i.ii. 
Quodfi  Sermonis  fuit  ilie  Spiritus,  cuius  organa  fueruntPro- 
phetae  ,  indubie  coiligimus  verum  fuiflTe  Deum.   Atque  hoc  in 
y  mundi  creatone  fatis  clare  Joccr  Mtifcs,  Sermonem  illum  ia-' 
termedium  ftatuens.Cur  enira  diftrte  narrat  Deum  ^ngulis  o- 
peribus  creandis  dixiflc ,  Fiat  hoc  ve]  illud,  nifi  vt  irnperuefti- 
gabilis  Pci  gloria  in  imagine  fua  reluceat  ?  Nafutis  &  garrulis  Qbie£li». 
hoc  eludere  promptum  eflcc,voce  accipipro  iuflTu  &imperio. 
fed  meliores  interpretes  Apoftoiijqui  traduncper  Fiiiu  fecula  ^^''•»-*' 
cfle  condita,&  portare  omnia  potcnti  fuo  verbo.  Hic  enim  vi-  'VgfiionCto 
demus  verbum  pro  nutu  velmandatoFilijaccipi,   quiiprea»- 
ternus&eflentialis  eftPatrisScrmo.  Nccver6fanis&  mode- 
ftis  obfcurum  cft  quod  dicit  Solomon.vbi  fapientiam  inducit  a  Prou.S.ti. 
Dco  ante fecula genitam,  &  rcrum  creationi  &  cunftis  Dei  o-    . 
pcribus  prxfidcnrcm.Nam  temporarium  quendam  Deinutunl 
iingere^itultum  ac  friuolum  eflet:  quum  tunc  exerere  volueric 
Deus  fixum^ternuinque  fuum  conflIium,atqucetiama!iquid 
oGCultius.Q^o  eciam  fpedat  dictum  illud  Chrifti,  Patcr  meus  Ioan.;.i](» 
&  ego  vfquc ad  hunc  diem  operamur.Se  entm  a  prjmo mundi 
cxordio  aflid^u  in  operecumpatrofuiflJe  affirmans,  apertias 
cxpIicatquodbreuiusattigeracMofes.  S ic  ergo  Deum  fuifTe 
loquutu  coiligimus  vc  Sermoni  in  agendo  fu^ eflTent partes,at- 
«queiravtriufquecommuniseflecoperatio.  Multo  autcm  om- 
nium  clarif/Tmelohaanes,  quumSermoncm  illumquidbihi-  loan.i.a» 
tio  Dcus  apud  Dcum  erar,  rerum  omnium  caufam  fimul  cutn 
DeoPatre  ftatuit.Nam  &folidampermanetcmque  Verbo  at- 
tribuit  eflrentiam,&  aliquid  pecul^are  afflgnat,&  dilucide  cfte- 
dit  quomodo  Deus  loquendo  mundi  fiierit creator.  Ergo  vt  o- 
mnes  diuinirus  profcdae  reuclationes  verbi  Dei  titulo  rit?  in- 
figniu/itufjita  Verbum  illud  fubftantiale  fummo  gradu  locare 
conucmr,oi:aculoi;mn  ommumfcaturi§inem,quod  nulli  varic- 

6,   iy         • 


gAr«Xlll*  iNlTlTvT  1  oNi  S     LIB.     i. 

tati  obnoxfuni,perpctu6  vnum  idemque  manct  apud  Deum  A 

Dcusipfeeft. 

ohit^io,  ^    A'^  obftrcpanc  nonnuUi  canes,qui  quum  fuam  flli  diui- 

•  x»yoc  ceefit  nicatem  [>alara  eripcre  non  aufint,  aecernitatem  clam  fuffuran- 

gjfettjHHm  Deus  f^f^  Dicunt  enim,  lum  demum  Sermonem  efle  coppiTe  quum 

mundum  trsas  j^gyj  [^  mundi  crcacione  facrum  (uum  os  apcruic.    Sed  nimis 

'Relhlnliotlili-  inconfidcratc  fubftantix  Dei  nouacionem  quandam  affingunc. 

meniu  ^  ra-  Nam  vt  quje  cxternum  opus  refpiciunt  Dei  nomina  attribui  ci 

limibusfirmif-  coepcrunt  ab  exiftentia  operis  ipfiusfqu^Ie  cft  quod  c^eli  &  tcr- 

/f»D«  tonfirma-  ra»  crcator  vocatur)  ita  nuUum  nomen  agnofacpietas  velad- 

'**•  mittitquod  Deo  aliquid  nouum  infeipfo  accidifle  {ignificcc. 

hACOtn*         ^Si^T^  fiquid  fuiflet  aducatitiuin,coucideret  ilIudIacobj,man3- 

xe  defurfum  omne  donumperfedum,&  defcendere  a  Pacre  lu- 

niinum.apud  queui  non  eft  cranimucacio,vel  conuerfionis  ob- 

umbracio.    Nihil  ergo  minus  feceodum  quam  principiu;ii 

fingere  iiiius  Sermonis  qui  &  Dcus  lemper  fuic,&  poftea  mun- 

di  opifex.    Sed  argute  fcilicec  ratiocinaniur ,  Mofen  ,  narran- 

do  Deum  tunc  primum  loquucum  e(le,  fimul  innuere  nullum 

antc  in  ipfo  fuilTe  Sermonem.  quo  nihil  magis  eft  nugato- 

rium.Nequccnim  quiamaHifeftarialiquidcerco  cempore  in- 

cipit, colligendum  proptcrea  erat,nunquam  priusfuilfe.     E- 

govero  longe  fecus  coneludo.   quum  miplo  momeaco  quo 

^n-UI.        dixic  Deus,  Fiat  lux ,  Sermonis  virtus  emerferic  &  extiterici- 

pfuxn  mwlco  ance  fuifle.    Quam  dudum  aucem  /iquis  inqui- 

ret,  nullum  exordium  repcnec.  Ncque  enim  cercum  ccmpuris 

t»an.if >)|>      fpatium  tcrminac quum  dici:  ipfc ,  Pacer  illuftra  Fiiium  gloria 

quam  apud  ce  initio  pofTedijanteqaam  iacerencur  mundi  fun- 

damcnca.  Ncquc  lioc  pra;rcriit  loannes:  quiaantequam  ad 

fnundj  creationem  defcendac:  principio  Sermoncm  apud  Dcii 

fuiffe  dicit.    Conftituimws  ergo  rurfum ,  Sermonem  excia 

tcmporisinitium  aDeo  concepcum,apud  ipfum  perpccuo  rc- 

fedilfc.-vndc  &afterniias,&  vera  eirentiaj&  diuinicas  eiuscom- 

probacur. 

S*etk$ifunt  drg.     9    Ecfi  autcmMcdiatoris  perfbnam  nondum  attingo,fcd  di£- 

Ftlius ^peUn'  fgj-Q  yfque  incum  locum  vbi  dc  redempcione  agetuc :  quia  ta- 

lur DeusO^U'  ^^^  fineconcrouerna  intcr  omnes  conftare debecChriftu  efle 

•ontnttufina-  il^nai Scrmoncmcarne indutum,huc optime conuenient qug- 

l!!itw mvmri  cunquc  ddtatem  Chrifto  after unc  ceftimonia.   Quum  dicicuc 

Tefiamento,     Pfalmo  45.  Solium  tuum  Deus  in  feculum  &  vfque  ,  tergi- 

^uaaternoPa-  ucrfantur  ludaci ,  nomcn  Elohini  competerc  etiam  in  Ange- 

rr»m^«M»f«r.  Jqj  &  fummas  poteftatcs.    Atqui  nufquam  extat  finiilis  in 

I/f  t^tur  ater-  5^ripcura  locus,qui  thronum  seternum  creatUfEerigac.  neque 

cnim  flmpiicitcr Deus  vocatur,  fed  secernus  quoque  Domina- 

tor.  Deinde  nenvni  defetcui:  hic  citulus  ,  niii  cwm  adie^flia^ 

nt. 


Di       COGNIT.     DBI       CRIATORIS.  J^ 

ne  .qualitcr  Mofcs  forc  dicitur  Pharaoni  in  DcnnK  Alij  in  ge-  ^^^    y- 
nitiuocafulcgunt  ,c]uoinimis  infipidumeft.  Fatcorquidem 
fxpe  diuinum  vocari  quod  fingulari  prxftantia  eximium  eft:  oi/Vffwwtt  lu- 
fcd  ex  contexru  fatis  liquct  durum  illud  efle  &  coaftum ,  imo  d*orum  rtfu' 
ncquaquam  qaadrare.  Verum  fi  non  cedateorumpcruicacia,  '''''"* 
ccrtc  non  ob^cure  a  Icfaia  idem  Chriftus  inducitur  &  Deus,  &  j^^^     ^^ 
fumma  porenria  oroaru/,   quod  vnius   Dci  proprium  eft.- 
Hoceft,  inquic,  nomen  quo  vocabunf  eum  ,  Deus  fortis  ,  Pa- 
tcrfuturi  feculi,  &c.    Oblatrant  hic  qHoque  ludsei,  &  iJc  •^^*'*  •*»«^«*« 
ledionem  inuertunt ,  Hoc  cft  nomcn  quo  vocabit  eum  Dcus  **"'/*• 
fortis.Parer  fu:uri,&c.vt  hoc  duntaxat  Filio  rcIiquBm  faciant, 
Principcm  vocari  pacis.    Scd  quorlumtotepithctain  Dcum 
P^^trem  hoc  loco  congefta  forent  ?  quum  Prophet»  confilium 
fit  Chriftum  infignibus  notis  qua»  fidem  in  co  noftram  a?difi  - 
ccnt.ornare?  Q^rc  dubium  non  cft  quin  eadem  rationc  Deus 
forti*  nunc  vocerur,  quapaulo  anre  Immanucl.    Nihil  aurem 
dilucidJus  leremix  loco  qua?ripoteft,  hoc  forc  nomcn  quo  ^*"'*'** 
vocabiturgcrnien  Dauidi.s,Icho!?ah  iuftitjanoftra.  Namcum 
doceanc  ipfi  ludsei  vJtroaliaDci  nomina  nihil  quam  epithe- 
raeflc,  hocfi.lMmquod  incffabile  dicunt,  cfTc  fubftantiuum 
ad  exprimendam  eius  eiTenriam  :  coUigimus  Filium  vnicum 
cflc  Dcum  &  seternum  ,  qui  alibi  pronuRtiar  fe  gloriaim  fuJm  refa.^i.J, 
non  daturum  alteri.Latebras  quidemhic  captant,  quia  &a!ta-  lnfia»ti*    U* 
ti  a  fc  cxcrudo  nomen  iftud  iiiipofiicnt  Mofes ,  &  Ezechici  ci-  dxorumfilnua, 
uitati  nouse  jerufalem.  Sed  quis  non  yldet  alrare  extrui  in  mo- 
nimcnruaiquodlOcus  ficexaltafio  iMofis?oec  Hierofolymam 
infigniri  Dei  nomine  nifiad  teftandam  Dei  prxfontiam  ?  Sic 
eniiB  Prophetaloquifur,  Nomen  ciuitatisex  illadie,  leho-Eie.^S.j^^ 
uah  ibi.Mofes  vero^n  hunc  modar»  ,  i^dificauic  altare  ,  &  fixo.17.1y. 
vocnuic  eiu5  nomen ,  lehouah  cxalrrjtio  mea.    Scd  maius  (ci- 
liceccerramenreftatexalio  Icremirloco,  vbi  hoc  ipfiim  elo-  /ere.jj.»^. 
giumad  lerufalem  refertHr  his  xerbis,  Hoccftnomenquo 
vocabunc  eam  ,  lehouah  iuftitia  noftra.   Atqui  rantum  abeft 
quin  hoc  reftiinoniura  officiat  veritati  qaam  defendimus,vt 
magis  fufFragcrur.Qiujm  enim  an'ca  Chriftum  efle  vcrum  Ic-  JilU  inHnntu 
houahteftacus  eflct,vndefl«it  iuftitia^nuncpronuntiaCjEccIe-/*^»»^»*» 
liam  Dti  hoc  vere  ita fenfurairijvt  nominc  ipfo  gloriari  queat. 
Iraque  priore  loco  fons  &  caufa  iuftitiac  ponitar :  .dcindc  ad- 
aitucefleauj.  _  Tmiuni^rg. 

10  Qupd  (i  non  fausfaciunt  haic  ludxis ,  tam  frcquenrer  lehot^a  itt^n- 
Ichouam  ftatuiin  Angeli  pcrfona,  non  videoqaibus  cauillis  gthperfonaS:^ 
cludant.  Angelus  apparuifle  fanAisPatribusdicitur.  Idem '^'^*'''^"^  /^* 
fibinomcnseterniDeivendicat.  Si  excipiatquifpiam,perfo-  r.^f  f^'*^''!^' 
{larquani  fuftmet  te(peotu  ho<  dici ,  nunime  ita  folmturno-  ^j,^,,^  isawe 

.   p.    i'j. 


Ck7.X\Xl]  I  NSTIT  VTl  ONI$      L  I  B. 

eft  Aterni  Pd-  du$.  Ncquc  enim  fcruus ,  facrifictum  offerr!  fibi  permitrens, 

trifhoy^-Er^o  fuum  Deo  honorem  eripcrct.  AtquiAngelus  panemfeman- 

fiUui  </ ^^"*  clucaturum  negans ,  iubet  ofterri  racnficiumIehou3e.  Deindc 

ludic^k  &7.  ^^^^  ^^  iUum  lehouam  efle  reipfa  probar.  Iraque  Manuah  & 

eap.  Item.c.  «ius  vxorex  hoc/igno  non  Angelum  modo  ,  Ted  Deum  fe  vi- 

j).itf.i8.22.  &  difle  colligunr.     Vnde  vox  illa,  Mori-mur  quia  Deum  vidi- 

H*  niiis.   Dum  vero  refponder  vxor ,  Si  voluiflec  nos  occiderc 

lchouah  ,  non  fu^cepiflct  e  manu  noftra  facrificium  ;  certe 

Deumfatetur  qui  Angelus  anre  did.iseO.  Adde  quod  ipfa  An- 

geli  refponfio  dubitationcm  collit,  Cur  de  homine  meo  iater- 

SertttHi?*fle-  rogas  quod  ell  mirabilc  ?  Q^o  magis  deteftabilis  fuic  Serueti 

tMfrofltgAtA.    iinpietas,clumafl*eruit  Deum  nunquam  pateOduin  fuiife  A- 

brahae&aliisPatribus,  fcd  cius  loco  adoratum  fuifle  Ange- 

^urFilius  Cuh  i,irn^   Retl:eaucem&prudenterorthodoxi  Hcclcfia?  Dodores 

'^"^^*/'^''^''*  fermonem  Dei  efle  interprecati  funtprincipem  illum  Angc- 

dtrnAppArutt.  1  ,  *,  i         c        ■  •»»»•"•• 

"  lum  ,  quiiam  runc  prjeludioqQodam  fun^i  coepit  Mediatoris 

officio.  Etfienim  nondum  eratcarne  vcfticus ,  defcendic  ta- 
men  quafi  intermedius  ,  vt  familiarius  ad  fideles  accedcret. 
Propiongitur  communicatio  deditei  Angeli  nomen;  inter- 
caquodfuumerac,  retinuic.  vtDeuseflexinefl^abilisglori.^. 

©fc«  ij.y.  Idem  fibivultOrcas:  quipoftquara  re<fenfuit  luftam  lacob 
Cum  Angclolehouah.inqult,  Deus  exercituum,  leh'  uah  me- 
moriale  nomeneius.  Iterum  oggannit  Seruerus,  Deumgc- 
ftaffe  perfonam  Angeli.    Q^ali  vero  non  confirmet  Prophc- 

C€ti.ji.i?.jo,  taquod  a  Mofedidum  fuerar,  Vtquid  interrogasdc  nominc 
meo?  Et  confcf/io  fai^idi  Patriarchaefatis  declarat  non  fuifl*e 
creatum  Angelum,  fed  irt  quoplena  dQhsis  refideret,  quum 

LCor,io.4.     dicit.Vidi  Deum  facie  ad  facicm.Hincetiam  illud  PauIi,Chri- 

ftum  fuifl"e  populi  ducem  in  deferto  ;  quia  etfi  nondum  adue- 

nerat  humiliationis  ternpus ,  figuram  tamen  propofuit  secer- 

nusilleSermo  eius  officijcuideftinatus  erat.    lam  fi  abfque 

xontentione  expcnditur  capucZachari^e  fecundum,  Angclus 

quialcerum  mictitjidcm  mox  pronuntiatur  Deus  cxercituum, 

&  ei  fumma  potentia  adfcribitur.    Innumera  teftimoniao- 

mittoinquibusnJto  acquicfcit  fides  noftra  ,  quanuisludafos 

non  admodum  moueanc.    N.im  quum  dicitur  apud  lefaiam, 

Ecra.tj.o,        "Eccc  Deas  nofter  ifte;hic  eft  lehouah;  expe6tabimus  cum  ,  & 

feruabicnos:  oculatispatctmonftrari  Deum  qui  in  faiutcm 

populi  denuo  exurgit.  Etemphatica;  demonftrationcsbispo- 

Malac.j*:.       {{^^  ^on  alio  finunt  hoc  trahi  quam ad  Chriftum.  Apertior  et- 

iamnum  &  folidior  locusMaladiiac,  vbi  venrurum  Dominato- 

sem.qui  tunccxpctebatur,ad  templum  fu«m promittit.  Certc 

nonnifi  vni  fummo  Deo  facrum  fuit  templum,  quod  tamen 

^ropheta  Chrifto  vendicat.Vxide  fequitur^eundem  efle  Deum 

qui 


DE     COGNIT.     DEICRHATORIS.  J^ 

^ui  femper  adoratus  fuit  apud  ludxos. 

II      Nouum  autem   teftamenrum  innumeris  teftimoniis  ^!!^''''^*''^^ 
fcatet.    Ideo  danda  elt  opera  vt  brenieer  potius  felipamus  '* ^»»"  J^^y?'*- 
paucaquam  omnia  congeramus.    Quanuis  autem  de  eo  lo- ^j-^_j  illuffriliui 
quucifint  Apolloli,  ex  quo  iam  cxtiterat  Mediator  in  c;ir- «0//^??«»»,  t/6; 
ne;  quicquid  tamen  adducam ,   probandx  eius  ^eternie  dei   P'lrus  agnefei- 
tati  apte  conueniet.    In  prLi»is  iftud  eft  /ingulari  animad-  f»^ lehoua  ex- 
uerfione  dignum  ,  quod  Apodoli  ,  qu:e  de  aeterno    Deo  ^^""""* '  j"** 
pr^dida  erantjin  Chrifto  v-ei  iam  exhibita,  vel  olim  reprx-  ^j^^^  ^orU, 
fencandi  docent.    Nam  vbi   lefaias  Dominum  cxcrcituum  Creatormunii. 
lud^is  &  Ifraelitis  in  perram  fcandali  &  Japidem  offenfio-  'Bominus  ^*- 
nisforc  vacicinatur  ,  id  Paulus  aireiitin  ChrjftoefTeimple-^'^'"'"'»»  ^*» 
tum.     Domiiuimergo  illum  exerciruum  Ghriftum  efTe  dc- ^"''■^*''^*^'^ 
clarat.  Similiter  alibi,    Oporret ,  inquit ,  nos  omnes  femel  *J^"^/j  yj^^^ 
/iftiadtribunalGhrifti.  Scriptumeft  enim  ,  Mihifiedeturo-  diaus,T)eu$ i» 
mne  genu  ,  &  omnis  lingua  lurabic  mihi.     Id  quum  apud  fe-  carne  mattife. 
faiam  de  fc  Deus  pra;dicct,Ghriftus  reipfa  in  fecxbibeat,con-  A'«^>  ^coa- 
fcquirur  illum  ip  um  Deum  efle  cuiusgloriatraduci  alio  non  ^'*^'»  "^*"" 
poteft.  Qood  etiamadEpheiioscxPfalmiscitacinDeum  V-     '"^  ^'^'^f 

•*  .    ^  ^^  ,  A  r        ^         •       1  1       •  •    •        sterna,  uomi^ 

nice  compecere  Iiquet :  Alcenilens  m  altum  dnxit  captiuita-  nus^Deut  •- 
tcm.  tiuii  afcenfionem  ciufmodi  adumbratam  fuifre  inteUi"  mniufp^ertden- 
gens  quum  infigni  aduerfus  extcras  gentes  viftoria,  porcntiani  ^'j^?»-  Prfinde 
fuam  cjfceruic  Deus ,  in  Chrifto  pleniuscxhibitam  Iignificar.  '^  i>e»s^er- 
Sicloannes  gloriam  Filij  fuiffc  teftatur  ,  quje  lefaiseper  vi-  J'^'^^  g 
fionem  reuelat:»  fuir :  quum  tamcn  Propheca  ipfe  Dei  ma-  Rom.j-»?* 
ieftjcem  fibi  vifaui  fcribat.    lila  vero  qusc  Apoftolus  ad  He-  Rom.14,10. 
brxos  in  Filium  confett ,   non  obfcurum  efteffe  dariffima  lcTa. 45. ij. 
Dei  elogia  ;    Tu  in  princjpio  Doaime  fundafti  c^Ium  &  pP^j,'*'** 
terram  ,  &c.    Icem,  Adorate  cjm  omne^  Angeli  cius.  Ne- ,  j".  ^  ^^' 
que  tamcn  illis  abutifur  ,  quum  ad  Chriftum  rrahit.  fiqui-  lefa.i.!.* 
dcm  qu^canquein  Pfalmis  iliiscanuntur,  folusipfe  imple- H«b.i.io.&^. 
uit.   Ille  enim  fuit  qui  cxurgens  mifercus  eft  Sion  :  ille  qui  o- 
mniumgencium  &infulanim  rcgnum  fibiaffcruit.  Eccurdu- 
bitafftt  loannes  Dci  maieftacem  ad  Chriftum  referrc  ,  qui  i<,.i,i,&i4. 
prarfacus  fuerat,  Verbum  fcmpcr  fuifle  Deum  >  Quid  for- 
midaflet  Paulus  ChriftuminDci  tribunalicollocare,  tam  a-  '  Cor.y.io. 
pertopr^conio  ciusdiuinitatem  ante  profequutus  ,  vbi  di-  Rofn-9  5- 
xcrat  cfle Deum  in  fccula  bcnedi(Sum ?  Arque  vc  appareat  *'  "" ^'  * 
quam  fibibcnein  hac  parte  confentiat,  alibi  etfam  Dcum 
in  ctrnc  nianifeftatumeflc  fcribic.     SiDcuseftinlcculalau-  i.TIm.1.17. 
dandus  ,  ille  cft  igitur  cni  foli  omnem  gloriam  &  honorem 
deberi  ,  aliolocoidemtffirmat.  Nequevero  id  diffimulat; 
quin  palam  clamat,  Quum  iu  forma  Dci  eflet,  non  fuifle  du-  Pkil.a.C 
durumrapiDarlocoiiaequalcmDcofcprsbuifrcc  :  fed  vltr& 

c    iiij. 


CkV.XllU  iNfTlTVTlONT»      LIB.    h 

/eipfum  exinaniuifie.    Ac  ne  faditium  quempiam  Deum  eiTe 

p«lo.f.2o.       impijobftreperent,  vlrra  p^-ogrcdiMir  loannes:  ipfc,in  )U't,ell 

verus  Deus,&  vit3  xrern  j.Qjmnqjam  faris  fuperque  nobis  ef- 

fedebet^Dcum  nominariiprxKrrimab  eoceftcqui  diferteno- 

bis  non  plures  effc  deos  alT^ueraMl-d  vnum.llle  aurem  Pa'jlu$ 

jCor.l.jf.       eft,qu(  fic  loquitur.Vrcunueniulriiiomincnrurdi.hue  m  qx- 

lo,fiue  in  terr.imobis  tamen  vnus  eft  Deus,  ex  quo  omnia.  Fx 

codcm  ore  qiium  audianms  Deuin  in  c.irne  mr»niFeftaru,Deu 

Aft.»c)!i8.'     ^^"^  Tanguine  .icqut/iufffe  (ibi  Ecclcfiamiquid  fecundum  Deum 

imiginamur.quemillenequaquam  igvo^ct  ?  Et  mininjedu- 

bium  eil  quin  idem  pm  omnibu'.  fuetit  fenrus.  Tlioma^  certe 

1o.20,t8.        llmiliter  Dominum  &  Deum  fuiim  a^c rre  pra?^1ic.ind'>  ,  vni- 

cum  iilum  efleDeum  prof  tetur  qucm  'cmperador.iuerat. 

nnintum  ayru      '^-     lam  fi  ab  opcrjbus  ci(ig  dmuiirarcm  cenfcmu»  qu.T?  illi 

piemum.chri'  in  Scripturis  a^cr(buntur,eu'detiiis  indc  adhuc  eluccfcet.Qj,fi 

fiuse^reator,  cnim  fe  ab  rnitiovnacumPatrebaftenus  operari  diceret ,  lu- 

Conferuatcr^    dj?i  ad  aliacius  didla  ftupidif'uni,fen'eri.nttamcn  cum  /ibi  di- 

^«."f^pC^  uinam  Dofcnriam  vfurparc.Ac  prov»tcrearvc  loannesrefert  $• 

tator.  Ergotft  "«^-  }  i^i^giscum  qu^rcbant  mteinrere,quodnon  labbarhum 

^ternviDeus.    modo  foiuebat,  ^Q^S  &  Parrem  fuum  dicebat  Deum ,  a;qualem 

fe  f  iciens  Deo.Qu-iIis  ergo  erit  ftupor  noftermiii  hinc  e^us  Ax- 

uiniratem  planesllrui  renti 'mus?Ht  fancprouidentia&viitute 

mundum  adn-.iniftra!:e,nutuqueproprr>virtutis  omnia  mode- 

Hebr.i.j.        rari.fquod  iliidar  Apofto!us)nf>n  eft  nifiCrearor^s.Nequero- 

lam  gubernandi  orb'sprouinciam  cumPatrcparticipat:fed  a- 

lia  quoque  fi  igul »  officia,quGe  crearuris  communicari  ne(}ue- 

Iefa.4j.25.      an^  Clamat  Dominus  per  Prophetani,  Ego  fum,ego  fum  qui 

deleo  iniquifares  tuas  propter  me.Sccundum  hanc  fcnrenfiam 

Mat  0  6         ^juuni  iniuriam  irrngari  Deo  Iuda?i  exiftimarenr,eo  quod  pcc- 

cata  Chriftus  rnnirrebat^hancpo.feftatem  fibicompererenon 

rantum  verbis  afl'eruir,fed  miraculoetiam  comprob.iuit.  Ergo 

peccitorum  remiffionisnon  minifterium,fed  potcftatem  penes 

ipfnm  effc  confpicimus ,  quam  ^  fe  ad  al(um  tr-iniituram  Do- 

minus  negJt.Quid?rac1tas  cordiumcogitationesperconcan  & 

Mat.9.4.        penetrare,an  non  foIiu<;  Dei  eft.?  At  cam  quoque  habuit  Chri- 

Sextum  arqT-i-  ft:us;vndc  colligitur  eius  diuinitas, 

menturn^Chri-  j^  \^  miraculis  3ute  quam  perfpicue  lucuIcnteqHe  apparet? 
^eZdyX^Tfvs  Qjli^"^  ^^^  P''"^^  ^'  finiiliatum  Propheras  tum  Apoftoloscdi- 
%lt'ute?lra'  ^'^^  fateor:  in  hoc  tamen  plurirnum  efl  dfrcriminis,  quod  hi 
diu  d«num  ^  dona  Dci  fuo  minifterio  difpenfaruntrillefui  ipfius  virtutem 
vimmiracKh-  cxeruit.Vfus  cft  quidem  interdum  precatione.quo  gloriam  ad 
rum  edertdorii  p^trem  referrct^fcd  videmus  vtplurimum  propriameiusvirtu- 
latgf.ur.  mi-  ^^^^  nobisofte^fam.  Etquomodo  nonefTct  verus  authormi- 
D-Hs-   ^^^       raculorum  5  qui  difpcnfadonem  aliis  fua  authoritatc  commir- 


D«     COGNIT.    •!!      CREATORTS.  57 

tic^  Narraccnirn  Euafigeliftaillum  dedifle  Apoftolis  potefta-  ^"^"fy. 
Tcm  morcuos  fufcicandijlcproros  curandi.  ciiciendi  dajmones,  ^  5^^,  lo  j-, 
&c.IIli  autem  (ic  minifterioeiunnodi  defanfti  funr,vt  fatiso-  ^S.Scio-yjSc 
llenclcrettc  virtutciTi  non  aliundc  eflTe  c]uam  a  Clirifto.  In  no-  »4  n. 
mine  Icfu  Chrifti  (inquitPctr«s)furge  &anibula.Nonmitum  ^'^'''"'*'l^l^ 
crgo  fi  mir.icuh  fua  obiecerit:  Ciuiftusad  reuincenda  ludxo-  ^;^l[''^^  "T 
rum  incredulicatein,  vcpore  quasvirtutc  cius  cdita,  ampuilh-  ^y^  faUu^nuUa 
mumdiuinitatis  teftimonium  reddebant.  Praeterea  ii  excra  iuilitia^  huUa 
Doum  nulla  eft  falus,nulla  iuftitia,  nulla  vita  ,  Chriftus  autcm  vita.  Chri(tu$ 
in  fehxcomniacontinec,Deuscerteoftcnditar.  Neque  mihi  ^^temhaztm' 
<5.4ifi'iaaiobiiciat,difFjfam .«  Deo  in  iprmn  vicam  auc  lalutem:  "^*  ^"J^f^^tm. 
non  eni'ij  falutem  accepiife/ed  ipfe  falus  efle  dicitur.Ecfi  ne-  ^^^'„^,^  eflDeu.s 
mo  bnnus  nifi  folus  Dcu>>quomodo  eflec  pucus  homo,non  di-  Atemui. 
co  bonus  ac  iuftus,fcd  ipfi  bonitas  &  iuftitia?Qu.:djqu6d  a  pri-  Matt.1j.17. 
mocrearionfsexordio,teftc£uageljLfta,inipfovicaerat:&ipfe  I0.1.14. 
vica  iam  cura  exiftens,erac  lux  hommum  ?Proinde  calibus  do-  j^']^*^  „^,** 
cumeuosfretifidem  inipfo  noftram  &  fpcm  reponereaude-  0^7 j„„^  j^^* 
musrquumfciamusramcn  facrilegam  efTeimpiecatem  ficutai  t^et^fe  tfteum 
fiducu  iacreacurish^ereatjCreditisin  Deum,inquit,  &inmc  ef^  Dmm  <«- 
crcdite.  Atqj  ica  Paulus  duos  lefai^e  locos  incerprecacur,Qui-  fermm,  in  ^u$ 
cunque  fperat  in  eo  non  pudeficr.Iccm,  Erit  ex  radice  Ifai  qui  a',f^^s,  % 
confurgecad  regcndos  p.)pulos:in  ipfo  Gentes  fpcrabuiw.  fit  ,„„0^4^^;' ^„j- 
quiddc  earepluraSc  ipcur£teft;mon!aperfequamur,quum  Ecdefia  fideiiu. 
tQtiesoccurrac  h2cfencencia,Qai  crcdic  in  me  habet  vitam  x-  feruafrem  4- 
tcrnam?  lam  quac  ex  fidcpendet  inuocacio ,  illi  eciam  compe-  gnofcit  ,  tuius 
tit.qu«ramcndiuiua?maieftatis  propria  eft  fiquidaliud  pro-  'f^l^^^^^^^^y^f 
priu  habet.Diciteuim  i?rophcta,  Quicunque  inaocaucrit  no-  *J^^^  plopo' 
mcn  Iehouf,faIuuscrit.Alterver6,Turrisforciffimanome  le-  nitur  ,in  tuius 
house.-ad  ipfam  confugfcc  iuftus,&  feruabicur.  Acqui  ir\  falutem  folius  togmtio' 
inuocarurnomen  Chrifti.  fequicur  ergoipfum  eflelehouawi.  ne  pij  giorian^ 
Porroinuocationisexemplum  habemiis  in  Stephano  ,quum  f^^^eJr  ?«»*'- 
diffic,DomineIefu,fufcipe  fpiritum  meum.deinde  in  vniuerfa  "'^"^*  ^!'^"^ 

^  j  I.-  n  f         %'y  r\         ■     communtcAt.u 

Eccichaqucmadmodum  Ananiasteftatureoaeml»bro,iJomi- ^^^^^^•^j^^^p,^- 
ne,  inquit,  fcis  quanta  hicintulerit  malafan(5lis  omnibus  qui  FiUus.ErgoFi' 
inuocanc  nomentuum.    Acquo  apertius  intelligAtur   totzm  liusejtmus  *' 
diuinitatis  pjenitudinein  in  Chrifto  corporaliter  habitare,fa-  temus. 
lerar  Apoftolus  nullam  inter  Corinthios  aliam  do(fkina    vrx  ^om.^o.iu^ 

/-        1  rt-^  ,  .  f     I         X      ■    r..       J^^    15.11.10.6.47, 

Ic  tuliiiequamciuscognirioneni,  necaliud  qaam  iplam  pra:-  jogi  ^  ,^. 
dicaffe.Quale  iftudqu^fo  &  quaatum  eft  Fili^"  duntaxat  nome  Prou.i8.iar. 
ann-mtiari nobis  quos  Deus iubet in  fui  foliuscognitione  glo-  A&.7.S9* 
riari?Quis  meracreaturam  ipfumiadare  aufic,CMius  notitia  v-  Aft.9-»J- 
nicaeftnoftragloriatio.^HucacceditqLiod  falutaciones  Pauli  >  Gor.  ».2. 
epiftolis  pracfixK  eadem  a  Filio  precantur  bencficia  quse  a  Pa-   ^*"*^  *^' 
tie;guo  docemur  noa  mod»  illius  inrcrcefHone  «d  nos  perue- 


«AP.    Xlll.  INStITVYioNtS       II  B.    !• 

nireqiUElargiturc^eleftisPaterjfedporencisecommunfoneFi- 

liumiprumefTeauthorem.  Qusepradicanotitia  certiorhauci 

dubie  iolidiorcjue  cft  qualibet  otiofa fpeculatione.  lllic  enim 

pius  animus  Deum  pr^efentiffimum  confpicit  &  pene  attredac, 

Tbifeviuificarijilluminari,  ieruari,iuftificari,  ac  fanftificari 

fentit. 

).  ^rgumtnta    '4  Qi^te  iifdem  etiam  e fontibus pr^ccipue  ad  deitatem  Spi- 

addtiiatem^e.  fitus  aficredam  petenda  eftprobatio.  Eft  quidem  minime  ob- 

ternam  fptri-  lcurum  illudteftimonium  Mofis  in  crcationis hiftorfa,  Spiritii 

jus  S.aferen-  Dci  cxpanfum  fuifife  fupcr  abylfos  ,  velmateriam  informem. 

Gen  »  II.        quiaoftenditnon  modopulchritudinemmundi  qu^  nuc  cer- 

I.  Ejl  mundi  "it«r,vigere faluam  Spiritus  virtute :  M  antcquaMi  accederct 

Crtaton^co.  Mcomatus ,  iam  tunc  in  fouendailla  confufa  mole  Spiritum 

ferttator^         fuiffe  operatum.NuJlis  etiam  cauillis  obnoxium  eft  quod  dici- 

ira:.48.i^,     juj-  apmj  lefaia.Et  nunc  lehouah  mifit  me  &  Spiritus  eius:quia 

\'hetlT^    '""'  ^"'^^"■'"n^  i"  niittendis  Prophetis  imperium  cumSpiritu  fan- 

docommunicat:  exquorelucec  diuina  eius  maiefins.fedop- 

j.OwjrtM-uiM»- tima,vtdixi,confirmatio  nobis  erit  ex  familiari  vfu.    Lon- 

/wr.  geenima  creaturisalienum  eft quodilliScriprurae  tribuunt: 

&nQs  ipfi  certapietatisexperienciadifcimus.llle  enira  eftqui 

vbiq^  difFufus  omnia  fuftinec ,  vegetat  &  viuificat  in  coelo  &  in 

'^."Bfi vhietue,   t^rta-I^  hoc  ipfo  creaturarum  numero  eximitur ,  qubd  nullis 

circunfcribiturfinibus.fed  fuum  in  omnia  vigoremtransfunde- 

do,eflentiam,vitam,&5notionem  illis  infpirare,  'u\  vero  plane 

$'SanS!os  rtge^  diuinum  eft.  Deinde  fi  rcgeneratio  ifi  vitam  incorruptibilcm* 

nerattnvitam  quauis  prxfenti  rcgcratione fupctior cft  &  multoexcellctior, 

i>tc9rrufubiie,  quij  dcco  ccnfendu  eftcuius  ex virtuteprocedirflpfum  autem 

non  mutuatitio, fed  proprio  vigore  regenerationis  cffe  autho- 

^  Dtitatisom-  ^^"^  Scriptura  multlslocisdocer:  neque  cius  mod6,fed  futuraf 

tnA  offitia   t»  quoqj  immortalitatis  Deniqj  in  ipfum  omnia,vt  in  Filiu.con- 

eum  conferun-  ferunturquse  maxime  proprii  fnnt  diuinitatisofftcia.  Siquidc 

'*"*•  ecia  profunda  Dci  fcrutatur,cu!  nulius  eft  inter  creaturas  con- 

^6&    '*  *°  filiarius.fapientiam  &  loquendi  facultatem  largirur:  quum  ta- 

Exo.4.11.       menDominusMofipronunticCjid  facerc  fuum  effefolius.  C\t 

peripfumin  Deiparticipationemvenimus,  vtcius  virtutem 

fentiamus  erga  nos  quodammodo  viuificam.  iuftificatio  no- 

itra,eius  opus  eft.  ab  ipfocftpotentia,fanftificatio,  veritas, 

gratia,&  quicquid  boni  cogicari  poteft:  quonia  vnus  eft  Spiri- 

i.CofU.ii.&  tusaquo  profiuitoainedonorugenus.  Namdignain  primis 

^^*  notatucftfentetiaillaPauli,Qiiauisdiuerfa  fint  dona,  &  mul- 

tiplexvariaquediftributio,eundemtimenefle  Spiritum:  quia 

ipfum  non  modo  principium  vel  originem  ftatuit ,  fed  etiam 

authore.quod  eciam  ciarius  exprimitur  paulo  poft  his  verbisi 

Omniadiftiibiiit  va«i  ficideSpidtusprout  vult.  Nifi  enim  ef- 

fct 


DE      CoGKlf      DE»     CRBAtOrIS'  38 

fcc  aliquid  in  Deo  fub/iftens ,  mininie  ci  daretur  arbftrium  8c 
voluntas.Clariffime  ergo  Paulos  Spiritum  infignit  diuina  po- 
tent:ia,&  in  l;eo  hypoitacice  re/idere  dcrnonftrat. 

i^  Nec  verb  quu  deipfo  Scripturaloquitur ,  d  Dei  appclla-  7«  D<^^  d^^el- 
tioncabftinet.PauIus  enim  nos  efle  templum  Dei  cx  eo  colli- ''""''• 
gic  quia  Spirirus  eius habitat  in  nobis.Quod  no  eft  leuitcr  prg-^.io.^g^j.Cor. 
tercundum. fiquidem  qoum  toties  promitrac  Deusreeledu- ,^ 
rum  nos  fibi in  cemplu.non  alicer  impletur  ea promiflio  quam 
eius  Spiritu  in  nobis  habicante.Certe  vc  praeclare  dicit  Augu-  Aug.ad  M*- 
ftinus,Siexlignis&lapidibuscempIumSpirituifacerciubere-g"?'""^» 
niurjquiacuIcushicfoliDeodebecurjcIaruefrecdiumitarise-    ^* 
ius  argumcncum.  nuc  ergo  quanco  clarius  iftud  eft ,  quod  non 
tempiu  illi  facerejfed  nos  ipfi  e{{c  debemus.'Et  Apoftol us  ipfc 
nuccemplum  nos  Dci  eflTe^nuHcSpiricus  fandi  eodem  fignifi- 
cacu  fcribic.  Petrus  vero  Ananiam  reprehendens  quodSpiritui  Aa.s.f.^. 
fan<flo  mencicus  cflTccnon  hominib.mentitcm  eire  dicebacfed 
Deo.Atquevbilefaias  Dominum  excrcituum  loquencemin-^ef«.(f.9. 
ducic,PauIusSpiricum  fandum  efl^e  docecqui  loquicur.   Imo  ^^.18.25; 
quum  paffim  dicantPropheta»  verba  quseprofcrunc,  efle  Dci 
cxercicuuiTijChriflus  &  Apoftohad  Spiricum  fanftum  referuc. 
vndc  fecuitur,vctu  effe  lehouam ,  qui  pra^cipuus  eft  Prophe-  leCa.6i.ia, 
tiarumauthor.RurfjsvbiDcus  feadiram  populi  contumaciaMit. »»•?»• 
prouocatumconquerirur,proeoIcfuasSpiritumciusfandum  J^^''*^''*^' 
cotriftarum  fcribit.Poftremo  fi  blafphemia  ia  Spiritum  ncque  g^^s^^^i^hemia 
ip  hoc  fccuio  neque  in  futuro  remitticur,  quil  veniam  obcineac  ,„*  iptntum  S. 
quiinFilium  blifphemauic,  palarnhinc  aiTerirur  diuina  eius  mn(]ua  rcmit- 
maieftjs  ,  quam  tedcrc  vclimminuere,crime  inexpiabileeft.  titur.E/i  igitur 
Sciens  ac  volens  fuperfedeo  a  mulcis  teftimoniis  quibus  vfi  "^'"^  ^ttetnus 
fiinc  veceres.     Plaufibile  illis  vifum  eft  cicare  ex  Dauide,  *^^.^  *^*' 
Verbo  Domini  cjeli  firmaci  func,&  Spiritu  oriscius  oranis  vir-  pf^i.jj  ^, 
tus  eoruni:vcprobarenc  non  minus  Spiricus  fandiopusefl^e 
mundumquamFjIij.    Sed  quum  in  Pfalmis  vfitacum  ficbisi- 
dem  repetere,&quum  apud  Ief»iamSpiricus  orisidcm  valeat 
iicque  fermo  ,infirma  iUaratio  fuit.  Itaquetantiimparceac-  ^^'^'    * 
tingere  voluiquibus  folideinnitercncurpiar  mences. 

16    Quia  aucem  Chrifti  aduencu  clarius  fe  patefecit  Deus,  g^artur^  *»e» 
ita  etiam  in  tribus  pcrfbnis  familiarius  innotuir.Scd  ex  multis  6r«f»    prioris 
teftimoniis  vnum  hoc  nobis  fufficiac.  Nam  Paulus  ha?c  cria  fic  partu.^^id  de 
connediCjDcum,  Fidcm,  &Baptifmum,  vc  ab  vno  ad  aliud  ra-  ^''^^['"^^^'fi 
tiocmecurmempc  quu  vna  elt  fides ,  vtmde  vnum  elie  Deum  p/,,.^»,. 
demonftrcc :  quia vnus  eft  Baptifmus, inde  quoquc vnam efl^e  £phe'4f. 
fidcm  oftendac.Ergo  fi  in  vniusDci  fidem  ac  rcligionem  ini- 
tiamur  pcr  Baptifmum,nobis  neceffe  eft  verum  cenfere  Dcum 
in  cuius  nomen  baptizamur.Nec  vcro  dubium  eft  quin  hacfo- 
lenmnuncupacioneperlc^amfid^ilucem  ianaeflc  exhibicani 


CAP.    Xlll,"  INsTlTv*IOK;$     II  B.     I. 

Klatt.18.19.    f^^^ri  voluent  Chriftus  qtfum  diceret,  Riptizife  ecs  in  nome 
chrijitantrum  Patris,&  Filij,&  Spiritus  fanfti.ffquiaemhoc  perinde  valetat- 
'Baptifmusy     quc  baptizari  in  vnms  Dei  nomen  qui  folida  claritate  apparuic 
7r*s  Perfcnas  in  Parre,Filio,&  Spiritu.viidepiane  conftac  in  Dei  eflencia  rc- 
*^^tilUuit  ^^"^"^5^^  perfonasinquibusDeus  vnas  cognofcicur.  Etfane 
e^e  sx  ojt$    »  ^y^j^  ^ j^^  ^^j^  circunfpicere  huc  &  illuc  debeat  ,  neque  per 
yaria difcurrere/ed  in  vnum  Deum  fpeaare,  in  eum  conferri, 
meoh.'erere:ex  cofacile  confticuitur  quod  iivaria  ffntfidei 
genfera ,  pluresetiam  efle  dcos  oporteat.  lam  qufa  facramcn- 
tumeftfidci  Baptifmus,  Dei  vnitatcm  nobis  c»nhrmat  ex  eo 
quod  vnus  cft.Hinceciam conficitur ,  vt  nonnifl  in  vnum  Deu 
bapcizariliccat.-quiaemsampledimurfide  in  cuiusnomeba- 
ptizamur.Quid  ergo  flbi  vult  Chriftus ,  quwm  in  nomine  Pa- 
rris  &  Fili)  &  Spiritus  fandi  baptizari  praecepit,  nifi  vna  fide  in 
Patrem,&  Filium,&  Spiricum  credendum  eflre?  id  vero  quid  a- 
liudeft,quamclarereftariPacrcm  .Filium  &  Spiricum.vnum 
eflfe  Deum?Itaque  quutti  fixumillud  maneac  Deum  vnumeffe 
nonplures,  Verbum&Spiritum  noo  aliudefle  quam  ipfam 
jSrrin^srum    I^^^  e^^nciam  conftituimus.  Btvero  ftolidifflmc  inepriebant 
CrUuudoni^-  Arriani,qui  Fili;  diuinitaremconficentes,  Dci  fubftantiamilli 
ntrum  Wr^/?/.  adimebant.Ncc  abfimilis  Maccdonianos  rabiesvexibac,  qui 
per  Spiritum  donagratias  duntaxat  in  homines  eflfufa  intelligi 
volcbant.Nam  vt  fapientia,int«lligentia,  prudentia,fortitudo, 
timorDominijAbipfo  proficifcuntur.-ita  vnus  ipfeeftfapien- 
ti5,prudcntie,forticudinis,pietacis  Spiritus.Nec  fecimdum  gra- 
tiarum  diftribucionem  ipfe  diuiditur  :  fed  vtcnnquc  ilbe  varie 
?w  ff*'!i     diuidancur.idemtamen  &  vnus  manecinquic  Apoftolus. 
•7 trtmvtr-    ^^    Rurfum &  qu^dam  Pacris  a  Verbo ,  Vcrbi i Spiricu di- 
finafMm.         ft:nftio  Scripturis  deraonftraciir.In  quatamcn  excuticda,qua- 
ta  religione  ac  fobriet  ate  verfandum  Cit,ipCz  myfterij  magniru- 
donos  admonet.Acmihifane  vehementeriftudGrcgorijNa- 
In  Serm.  de  ^ianzcni  arridet ,  e»  ^^*»» tt  «%  vo?<ytw  ,  ii  'nht^<n  <tk*xiumL:gtj.ou 
^       ♦^v»Tw»Te/a«r/«\«i»,^e<CT()«»«t#«wgf,tw:Non  poflum  vnumco- 
gitarequin  trium  fulgoremox  circunfundar:  nec  trrapoffum 
difccrnere  cjiiin  fubitoad  vnu  referar.Proinde&  nos  eapcr- 
fonarum  Trinitatem  ne  imaginari ia  animum  inducamus  qua 
cogitationem  feorfum  diftradam  detineat,acnon  ad  illa  mox 
Honfunt  autem  vnitatem  rcducat.Veramcerte  diftinaionam  infinuant  Patris, 
diuif^iftd  di-  Filij,&Spiritus  vocabula.nequts  nuda  epitheta  cflTeputct  qui- 
flmt^i^^  vt  ap'  bus  a  fuis  operibus  varie  defignecur  Deus ,  fed  diftin(5tioncm, 
farttex  itfti-  non  diuifioiiem.Proprietaccin  FilioaPatre  efl!e  diftinftam  o- 


Jfionrts 


fijH    ^*^**^  ftendunt  loci  quos  iam  citauimus  ;  quia  Sermo  non  fuiffet  a- 

*'^'^''  pudDeumnifialiuscfleca  Patre  :  nequegloriam  fuam  ha- 

baiflct  apud  Patrcm  nifi  ab  eo  diftin^flus.  Similiccr  Patrem  a  fc 

diftinguit,  «juuw  aliu«  efle  dicit  qui  tcftimoniam  fibipcrhi- 

bcc. 


0£     COGKIT.     OBI     CREATOKIS.  ^f 

b€t. A tque  huc  tendit  qupd  alibi  dicitur  Patrem,  per  Verbum  j^ 
omnia  creafTe :  quod  non  poterat,nifi  abipfo  quodammodo  i^.&^jij 
dillinttus.Pr^terci  non  defcendit  Pater  in  terram ,  fed  is  qui 
a  Patreexiit:n6  mortuus  elt,nccrefurrcxit,(ed  quiab  eo  miHui; 
fuerat.Neque  ab  airumpta  carueexordium  habuit  hxe  diftin- 
Aio.fcd  anrea  quoque  vnigenitum  in  {inuParris  fuille  mani-  j^     ^ 
feftuni  eft.Quis  enimaflcrere  fiiftineat,  rum  demum /iniiPa- 
tris  ingreiTum  Filium  quu  e  caelo  defcendit  ad  fufcipienda  hu- 
manitatem?Erac ergo  antc  Jn  finu  Patris,& fuam  apud  Patrem  ^o-H.^.&ij- 
gloriam  obtinebar.Soiritusfandia  Patrc  diftindionem  Cliri-  ^' 
ftus  innuit,  qiium  dicit  cum  a  Patrc  proccdere  :  a  feipfo  au-   ^*''*"** 
tem  ,  quociesaliumvocac  :  vr  quutDaliuraconfolacoremab 
femitcendumdenuntiac&Qlibifsepius. 

i8  Enimue.o  advim  diftindionis  exprimendam  ,  fimilitu-  „/4TJ^^*^ 
dincsarebushuuianismutuari  wefcio  anexpediac.  Solcncid  rudi»U?iT*ql^ 
quideminterdum  fjcere  veteresifed  fimulfatenturplurimum  ardushuma- 
difflrre  quic-.juid  pro  fijwili  in  medium  afferunt.quo  fit  vt  om-  »'*  fi*munturz 
nemaudaciamhicreformidem  :  ne  fiquid  intempeftiue  pro- '^^"'^    du^liti 
dudu  fuerit.aut  mahgnis  calumnijc.aiit  rudibus  hallucinacio-  £ '"^^* 
nis anfam prebeat.Quam tamen Scripturis notatam diftindio-  ver^^fiTiuL- 
nem  animaduertimiis,fiibticerinon  coucnit.Ea  auteeft,qu6d  do  fetmda  efl 
Pacri  principium  agendi,rerumque  omniumfons  &  fcaturigo  ^"-e  *:iam  «r- 
attribuitur:Fiho  fapienria,confihum,ipfaque  inrebus  agendis  "^"^'^  obferHA- 
difpenfatioiac  Spiricui  vircus  &  effic.icia  affignatur  a<aionis.  ^a^^^'^*^^ 
Porro  quanquaParris^ternicas,  Filij  quoque  &  Spiritus  SB- 
ccrnitas  eft,quando  nunquamDcas  fincfipientia  virtuteque 
fua  cfle  potuit ,  in  xrcrrjitate  auiem  non  eft  quacrendum  prius 
autpofteriusrnoneft  tamen  inanisaut  fuperiiacuaordinisob- 
/eruatio,dum  primus  recenfetur  Paccr,deindecx  eoFiIius,po- 
ftea  CK  vtroque  Spiritus.Nam  &  incns  vniufcuiufque  c6  fpon- 
te  indinat  vc  primo  D^uui  confideret ,  dcinde  emergentem  cx 
«ofapientia^rumjjofttemovirtute  quacofilij  fuidecretaexc- 
quitur.Qua  rarione,aPatreduntaxatcxiftcre  dicitur  Filius ,  X 
Patrc  fimul  &  Fiiio  Spiritus.muitis  id  quidem  locis ,  fed  nuf- 
quam  clarius quam  f ap.8.ad  Rom3nos,vbi  fcilicet idem  Spiri- 
tus,nunc  Chrifti ,  nuqc  eius  qui  fuiciuuit  Chriftum  a  mortuis , 
promifcuc  vocatur:nequeiniuria.Nam  &  PetrusSpirituChri-  ^  _ 
ftifuiflTcteftatur,  quovaticinati  funt  Prophcta»:  quum  toties  ••^^^'^••*' 
Scripcura  doceat  Spiritupi  fuifl*e  Dei  Patris. 

19  Porro  fijajphcifliajam  Dci  vnitatemadeo  nonimpedit  C;<r  tr*i  nu 
ifta  diftindio,  vc  Filium  inde  prpbare  liceat  vnu  cfle  cum  Pa-  frfi^^firHpH^ 
tre  Deum,quia  vno  fimul  cum  co  Spiritu  conftet:  Spiritum  au-  ^'ff'"*''^  0*» 
tcm  non  aliud  efle  a  Pacre  &  Fiiio  diuerfum,  quia  Patris  &  Fi •  '^toiiunt[ 
lijfitSpiritus.Siquide  m  vnaquaquehypoftafi  cotaintelligitur  cmjiith 
natura^uhocquodfubcft  fuavnifuiquepropnetas.Parcr  to- 


.    vmtatetn    om 
imni9 

Htlt, 


CAP.Xlil.  IN  $  T  ITVTlONl  $       L  I  B.   t. 

tu$  inFifio  eft,tocus  inPacre  Filius.quemadmodumiprcquo- 

lo.uiMO.    que  aflericjEgo  in  Patre,&  Pacer  in  me:nec  vUa  eflenci.^  diffo- 

rentia  feiungi  alcerum  ab  alcero  fcriptores  Ecclefiaftici  con- 

cedunc.  His  appcUacionibus  quse  diftindionem  dcnocaat  (in- 

Augurtjnus    quit  Auguftinus)  hoc  fignificacur  quod  ad  fe  inuicem refeiun- 

HomJl.     dc  tur,noniprar»bftantiaquavaum  func.Quofenluconciliand.c 

^mp.  ?8.  de  ^^^^  jncer  fe  vcterum  fententiiE ,  qu;E  pugnare  alioqui  nonni- 

aJ"pIrceiia,  ^^^  viderentur.    Nunc  enim  Pacrem  Filij  principium  efle  cra- 

Epift.  174.      dunt.nunc  Filium  a  feipfo  &  diuinicacem  &  efTentiam  habere 

Cyril.lib.7.  af^eueraat  ,ade6quevnum  eflccum  Pacreprincipium.   Eius 

deTrinit.  1-  diuer/itacis  caufam  bcne  ac  perfpicue  explicat  Auguftmus  a- 

dcEn  lib.;.      libi.quu  ita  loquirurjChriftusad  fe  Deus  dicicup,ad  Patrera  Fi- 

Aus:*in  Pfai-  ^'^*^  dicicur.RurfufqucPaterad  fe  Deusdicitur ,  ad  Filium  di- 

mum  1C9.  &  cicur  Pacer.Quod  dicitinstd  Filium  Pacer.  non  eft  Fihus;  quod 

Traft.in  loh.  dicicur  Filius  ad  Pacre,non  eft  Pacerrquod  dicicur  ad  fe  Pacer, 

39  Aug.in      Filiusad  fe.eft  idem  Deus.Ergo  quum  de  Filio  fine  Pacris  re- 

Pfal.tfS.         fpe(5tufimplicicerloqui;nur,bene  &proprieipfam  afeefTeal^ 

fenmus:&  ideo  vnicum  vocamus  principium-.quum  vero rela» 

tione  qu3E  illi  cum  Pacre  eft  nocamus,Pacrem  Filij  principium 

merico  facimus.   In  huius  rei  explicaci^ne  quintuS  liber  Au- 

guftinideTrinicacetotus  vecfaciir.Longe  vero  tuciuseftin  ca 

quamcraditrelationefubfiftererquamfubtiliuspenetrandoad 

fubjime  myfterium ,  per  multas  euanidas  fpeculationes  cua- 

gari. 

Conchip  prto^     xo    Ergo  quibuscordi  crit  fobriet^s ,   &  qui  fidei  menfura 

llmmaelrZi  contencierunc,bTeuiter  quod  vcile  eft  cognicu  accipiant.-nem- 

yi<  de  vnica  pc  quum  proficemur  nos  credere  in  vnum  Deum,fub  Dci  no- 

Deiefentta  1^7-  minc  inteUigi  vnicam  &  fimphcem  effentiam.in  qua  compre- 

trtb.^i  perfcttii  hendinius  tres  perfonas  vel  hypoftafcis;  ideoquequoties  Dei 

treiere  tiuef»  j^f^jy^^n  indefinite  ponitur,non  minus  Fihum  &  Spiritu,quani 

*^'  patrem  de/ignari.vbiautemadiungicur  FiliusPatri,  tuncin 

medium  venic  relatio :  atquc  ica  diftinguimus  incer  perfonas. 

Quia  vero  propriecates  m  perfonis  ordinem  fecum  ferunc,  vc 

in Pacre  /it  principiu  &  01  igo:quoties  meotio  fit  Patris  &  Filij 

fimul.vel  Spiricus,nomen  Dei  peculiariter  Pacri  cribuitur.hoc 

modo  recinecur  vnita^  e(\hi(^,$i  habecur  racio  ordinis,qu2  ca- 

men  ex  F  ilij  &  Spiricus  deitace  nihil  minuic.Ec  cerce  quum  an- 

ce  vifum  fuerit  Apoftolos  afferere  Filium  Dei  illurn  efle  quem 

Alofes  &  Prophcr.^  ceftati  func  clTe  Iehouam,femper  ad  vnica- 

tem  cfTentise  veiiire  necefleeft.Proinde  nobisfacrilcgium  de- 

teftabile  eft,Filium  vocari  alium  Deum  a  Patre:  quia  fimplcx 

Dei  oomen  relationem  non  admiciiic,nec  poteft  Deus  ad  fei- 

pfum  dici  hoc  vel  illud  efle.  la  quod  nome  lehouae  indcfinite 

i.Cor  n^.     fumpwm  in  Chriftum  comperac,ex  Pauli  eciam  vetbis  patet, 

Propcei:ca  tei:  rogaui  Dominum  :  quia  vbi  retulit  Chri- 

fti  re» 


D£      COGNlT.    Dfll     CRBATORIS.  40 

ftirefponfumjSufiicic  tibigratia  mea,  fubiicicpaulopoft  ,Vc 
inliabjtec  m  me  virtus  Chnfti.Certum  enim  elt  nomcn  Domi- 
ni  pro  lehoua  iUic  c(repoficum:acque  ica  reftnngere  ad  perfo- 
nam  Mediacoris,fiiuoIumcflctac  puenle:quando  abfoluca  eft 
oratio  quje  Fiiium  cum  Patre  non  compaiar.  Et  fcimus  ex  re- 
ccpca  Gr^corum  cofuecudine  Apoftolos  paflim  noraen  Kvg/ov  Aft.i.i^. 
fubllicuerc  in  locum  lehou^.  Et  ne  procul  qu:Erendum  fic  exe- 
plumjnon  aiio  fenfu  orauit  Dominum  P aulus  >  qi\im  quo  ci-  _^  .  » 
tatiir  iocus  loehs  a PetrojQuifquis inuocauerit nomen  Domi- 
nijfaiu.js  eric.Vbi  nomenhoc  peculiariter  Filio  arcribitur,  z- 
liasn  cftcracione.ncouftabit  fuo  ioco.  nunc  tenere  fatis  elt, 
quuin  abfoluie  Faulus  Deum  rogairetjftatini  fubiicere noujen 
Chnlti.  itd  &  rl)cus  Deus  a  Chrifto  ipfo  Spiricus  nuncupatur. 
Nlhileniiii  obftatquominus  toca  fpuituaiis  fic  Dci  eftcncia, 
in qua  Pactr,Filius  &  Spiritus  comprehedancur.  Qu^ad  ipluin 
cx  Scripcura  pjanum  fit.  nam  vt  iUic  Deuiii  audimus  nominai  i 
Spiritum Jta  &  Spiritum  fandum ,  quarenus  eft  hypoftafis  to  - 
tius  efrcnti2e,aud:miis  dici  &  Dei  eiYc.ik  a  Deo. 

zi  Q^oniam  autenj  SacanjVt  fidem  noftram  ab  ip/is  tidlci-  Tcfierior  pofs 
bus  coueilcrecpartim  dcdiuina  Filij&Spiritus  eflentia  ,par-  hnius  capitu, 
tim  deperfonaii  diftinftioneingentcs  pugnas  femper  mouit:  ^ii*jnrefeUe7%~ 
atquc  vt  omnibus  prope  feculis  impios  fpiritus  cxcitauit  qui  1**    '^rrtMntt^ 

1    CL  III-  oLj-  Pfjeumato- 

dodtoresorthodoxos,  haciupartevexarcnc  ,  ita  Sc  hodie  ex  ^^achis»  O* 
veteribus  fauillisnouum  ignem  accendei:<i  conatur:hic  per-  ^ntitnmta^ 
ucrfls  quorundam  deliriis  occurrere  oper^preriu  eft.  Hade-  riis  verfatur, 
nus  dociles  manu  ducerc,non  aute  cuni  prxfradis  &  contetio- 
fis  mani5  confercre  maxime  propofitum  fuic:nunc  autem  vcri' 
tas  qu3c  placide  oftenfa  fuit ,  ab  omnibus  iraproborum  califm- 
niis  alferenda.Etfi  pr^cipuum  ftudiumin  hoc  incumbet.vc  ha- 
beant  qui  faciles  apertifquc  Dei  verbo  aures dederint,  in  quo 
certopedeconfiftant.Equidemhic,  fiquando  aliasinrecondi-  Cantia  in  fri^ 
tis^criptur^  myfteriis  ,  fobrie  mulcaque  cum  moderatione  "^?*.  obferuan" 
phiIofophandum:adhibitaeti3ni  multa  cautione,neaut  cogi-  "j^  ^^^  hac  di~ 
tatioauclingua  vltraprocedatjquamverbi  Deifincs  fe  pro-'^"'^'^'"* 
tendunt.  Quomodo  enim  immcnfam  Dei  eflcntiaiT).adfuum 
modulum  meshumanadefiniatjquas  nondu  ftatuere  cerro  po- 
tuit  quale  fit  Solis  corpus,quod  tamen  oculis  quotidie  confpi- 
citur?  Imo  ver6,quomodo  proprio  dudu  ad  Dei  vfquc fubfta» 
tiam  excuciendam  penetret,  quas  fuam  ipfiusminime  aflfequi- 
tur?Quare  Deolibenter  permittamus  fuicognitionem.  Ipfe 
cnim  demum  vnus ,  vt  inquic  Hilarius ,  idoneus  fibi  tedis  cft,  Lib.i.dc  Tr*; 
qui  nifi  per  fe  cognitus  norr  eft.  Permittemus  autem  fi  &  talcm  "'**  * 

cocipiemus  ipfuni  qnalcm  fe  iiobispatefacit:nec  de  ipfo  aliun- 
dc  fcifcirabimur  qua  ex  eius  vcrbo.  Excant  ia  hoc  argumencu 
homilisChryfoftomiquinqjaduerfus  Anom^os,quibyj  tamc 


CAP.XIII.  INSTITVTIONIS      LXB.      I. 

Vie  incopre-  cohiberi  Sophiftarum  audacianonpotuic  quin  frafnagarrull- 
henfibili  na-  taci  laxarecNihilo  enim  modeftius  hic  fegeflbrunf  ^am  vbi- 
tura  Dei,  q^g  folent.  Cuius  temcriratis  infelicif/imo  fucceflu  admoncri 
jmportunsc  clecet,vt  docihratemaois  quam  acumincinifiram  quasftio- 

vecesextant  ncm  mcumberecurspfitrnec  m  inmiummd<'camus  aut  Deum 
apu^  luftin,  vfquaminueftigarenifTinfacro  eiu^  vcrbo,  aucde  ipfoquic- 
Theodorer.  quam  cogitare  nifi  pfxeuntc  eius  vcrbojaur  locjui  nifi  ex  eodc 
&  hift.EccIc.  ycfbo  lumptum.Quod  R  qu^-  fubeft  iii  vna  diuinitaccP.itris,Fi- 
fcnptor*!.  |,j^g^  Spirirus  diftjndicCvr  eft  cognitH  difficilis  )  ingeaiis  qui- 
buida  plus  facefiicnegotij  &  moiclHxquam  expediat  ,memi- 
p?,  nerint  labyrinthum  ingredi  hominis  menccs  dum  fuz  curiafi- 

tati  indulgent:  atque  ica  regi  fe  fuftineant  csleftibus  oraculis, 
vtcunque  myfterij  alcitudinem  non  capiant. 
^uum  z'eTtri'  ^^  T^xcrecatalogum  errorum  quibusaUm  tcnrata  fuit  fi- 
t^s  hx^cfu»  dci  fyncentav  in  hoc  dodrina?  capice,nimjs  longum  efier,plc- 
feci.  17.18.  19.  numque  inutili  tsedio;  ac  hajreticorum  pleiqu::  craflis  deliriis 
ciAufa  fit  ta  totam  Dei  gloriam  ica  aggrefii  func  obruercvc  fatis  efle  duxe- 
nna:  rinccocucere  acnirbarejraperit-js.Statim  vero  apaucis  homi- 

nibusebullieruat  plures  /ett^  ,  qua»  parcfm  lacerarent  Dei  cf- 
fenciam,  parcini  diftindionC':!^  qu.^  inter  Perr<>na.  eft  con fun- 
deret.  Porro  (1  tenemu?  quod  ance  ex  Scriptura  fats  ofteri/bm 
cft,  fimphcem  &  indiuiduam  eflc  eflcHtiam  vnius  Dei ,  ^\ix  ad 
Patfem,&  Filium,&  Spiritum  pertineat :  rcrfus  Patre  propric- 
tat€ aiiqua differre  a  FiIio,&  Filium  a  Spiritu.^^non  Ario  tantum 
&  SabeUio,fed  aiiis  vetuftlrs  errorum  authoribus  claufa  crit  ia- 
:$truetMm  &•  nua.Scd  quianoftro  tempore  exorci  futw  phrcnetici  qvnda,  vt 
refentttres^n-  Scructus &  ftmilcs,qui  nouis  pr^ftigiisomnia  inuoluerucpau- 
tttrtn.turios      fijjeorum  fallacias  difcutere  opera?prctium  eft,  Serueto  nome 
TerHetlTj-$i  Trinitatis  ica  fuit  exofum.imo  deteftabile.vcTnnitariosomnes 
hac  feaione  e-  quos  vocabat,  diccret  effc  atheos.  Ornitto  infulfas  voces  quas 
nfrtit'  ad  conuitiandum  excogitauit/ H3:c  qaidem  fpeculationuni 

eiusfuit  fumma ,  tripartitum  indiici  Dcum  vbi  in»  eius  eflencia 
reliderc  dicuntur  tres  Perfona:  ,  Triaderaque  hanc  effe  ima- 
gmariam.quia  cum  Dei  vnitace  pagoef.  fnterea  Pcrfonas  vo- 
luit  efTc externas  quafdam  ideis^qiu-e  vere non  fubfiftanc  in  ep- 
fentia  Dei,  fcd  Deum  nubis  hac  vcl  ilia  fpecie  figur^.nc:  ac  ini- 
Vidf  Calui.  tio  qiiidcm  nihil  inDeo  fuifTe  diftindum  quia  olim  idcat  crat 
dcfenfionem  Vcrbum  ^uod  Spiritus  :  fed  exquo  cmerfic  Chriftus  Dcusde- 
?"!l°'^/'^"'' Deo,Spiricumctiaa:»aliumexipfoDeum  fluxifre  Etfiauteal- 
a^u.   prodi-  legoriis  mcerdum  fucatfuasna;nias,  vtquumdicit  Sermonem 
giofos  erro   arernuin  Dei  fuifTe  Spirirum  Chrifti  apud  Dcum ,  &  relufieii- 
rcs  M.Serue-  tiani  idcx:itera,Spiritum  fuifle  deicatisvmbram:  pofteatamen 
ti.  Claffc  y.  vtriufque  deitatem  in  nihilum  redigit,  afTcrcns  fecundum  dif- 
ThfT'»''^    penfationis  modum  taminFilioquam  in  Spiritu  partcm  efTe 
rum!  ^^^^**"  Deijficuti  idem  Spiritus  fubftantialiter  in  nobis atque  etiam  in 

lignis 


Oa     C0  6NIT.    pii     CrbaToris.  4f 

lipiis  &  lapitiibus^Di.i  portio  eft.Qmid  de  MediatorisPcrfou^ 
biaceiec,ruo  luco  videbi.viu  .  Prodjg.olum  vCiO  hoccommcn- 
tuiiijPcrronain  nihil  ^lii-d  eiTc'c]uiui  virtbilein  gloriseDeifpe- 
cicni,ncn  longj  rcfucati   nc  ind  ger- Nain  qnum  Joam.esnon- ioaB.i.2'* 
dum  crcito  mundo  >o'jrv  ruiilc  DcumpronuLitc,  iongcab  idea 
difccrnit.-Si  vcio  tunc  quoc^uc  &  ab  vlcima  afterniracc  /ej^ciile  loaa.i/.a* 
tjui  Deuscrac,fu:t3|md  P4ti-e,&  propria  fuagloria  apud  Patre 
infignis  fuir.non  pocuic  ccrte  exremusertcau:  figurariuusiple 
dor:/ed  neceflar^b  iecjuitur  fuiOc  iiypoftarin  ,  c|u^  iii  Dto  ipro 
jnrus  reiiderct.  C^anqu.i  aute  non  fuSpiritus  merio  nsii  in  {li- 
i>oria  crca  ionis  n)uii  ii.uoa  tauie  iilic  inducirur  vt  vnibra,icd 
cficntJalis  Dei  vitrus ,  q  um  narratMoics  inf(;rnie  quoqueil-  Gen.i^, 
lam  mairim  fuiili  inco  iuftulram.   -/Sce.rnum  igiiurSpinrum 
fempcr  m  Deo  fuiiic  tunc  apparuic,  dum  f  uendo  (uilmuit 
confufam  ca:li&tcrr«  maceriam^d  ■npcafcedcietpuiciiritiJdo 
&/eries.    Ccrce  noudumpocuiteftigies  vclrrpr:i?ientatio  Dei 
eiTe. vci  fomaiatScruet'is.,'\!ibi  veroru.im  i:r,pieratein  apertfus 
detegcrc  cogicur,q  jod  Deus  GEterna  ;ua  raciooe  Pilium  /ibi  vi- 
/ibiicm  deccrnens  jioc  modo  vifibilem  fe  exhibuit.nani  /i  lioc 
verum  ik ,  non  a!ia  rclinquitur  Chril^o  diuinitas ,  niii  quatb- 
nusicterno  Dui  decreto  Filiiiscti  oidinarus.   Adde  quodfpe- 
Ctra  illa  qua?  in  locum  hyportaicon  fupi  onit ,  iic  tranlibrmar, 
vt  noua  accidentia  Deo  afringeie  nou  dubicer.    lliud  vert)  o- 
mniiina  maximeexecranaumAluodtam  Filium  Dei  quam  Spi- 
rit-uni  promifcue  Creacuris  omnibuspermifcet.Partcsenim  & 
parritiones  palam  afreric  efie  in  cffcnria  Dei,quarum  vnaq':2P- 
que  porfio  Deus  eil  -.  prsfercim  vero  fpritus  fidelium  cox- 
ternos  dscit  &  confubilanciales  Deo  :  quanuis  alibi  fubtUntia- 
Jem  deicatem  non  ranrum  liominls  anim.^,fed  aliis  rebus  crea- 
tisaffignet.  _  '     ^^or^r^^nti 

2?    Ex  haclacunaprodiiraliud  non  diPimilemonftru.  Ne-  trinitantruv» 
bulo»es  eioim  quidam,vt  Seruec:ce  impieraris  inuidia»  ac  dedc-  h.trt/is.Patrem 
eiiseffu2crenr-cLes  quidem  pcrfonas  efiecofefllfuotjfed  ratio-  '^''^«^-•r preprtt 
neaddira,quodPaterquivere  &proprie  vnicuseii  Deus^FiIiu  ^,.^^^  ---/0/5 
&  Spiritum  fornjando^fuam  in  eos  deicatcm  trasfudit.  Ncc  ve-  rfrrntutorem  , 
ro  nbftinent  ab  liorrendo  loquendi  genere,P,itrf  m  hac  nota  di  vO^ue  ndfinent 
ftingui  a  Filio  &  Spiricu,quia  fir  (olus  eilcnnaror.Colore  hunc  f^f-^^  rtfutA- 
primoobcenduutjpaffim  Chniliim  vocari  DeiFilju.-vndecol- ''^'';     ,    „ 
liguntnoo  aliu^i  proprie  Den  eifc  niQ  Patrem.Atq;ii  non  ob-  la^wnittl^pro 
feruant,quamuis  Dei  nomen  Filio  quoque  ftccoaimune,tamen  ipfnfactreanod. 
}i^T%loylu^  Patriinterdum  adfccibi.quia  fons  efl  ac  priucipium  pafiyn  chrtjiut 
deitatis:idque  vt  notcturiimplex  efTcntia?  vniras.  Excipiunr.fi  "^'cceturDdfi'^ 
vcre  eft  Dei  Filius,abfurdum  cfle  cenferi  perfou.^f^ilium.Ego  'l'^;''^^^^  ''"* 
vtrunque  veruni  effc refpondeo  ,  Dci  nempe  effe  Fiiium,  quia  g^'/^y^^!j,, 
Sermo  eft  i  Patte  antefecula  genirus  (  nondum  enim  de  Me-  ,,,, , 

f     i. 


CAF.XlZf.  INsTlTVTloNlS     LXB.     U 

diatoris  ^erfona  nobis  fernio  €ft)&  tame  explicandi  caufa  ka- 
benda  efle  racione  perronj»,vt  nome  Dei  non  fimpliciter  iixmz 
tur/ed  pro  Patre.nam  Ci  non  aliu  cenremusDeum  qiiam  Patre, 
aon  obfaire  deiicitur  Filius  ab  hoc  gradu,  Ergo  tjuoties  deita- 
tis  fic  mentio,  minime  admitti  debet  antithefis  mter  Fihum  & 
Patrcmjquafihuictantum.  conueniat  nomen  veri  Da  N;im,^- 
le(k.6.i.         ne  Deus  qui  lefaix  apparuir  ,  vcrus  &  vnicus fmt  Deus :  qucm 
io.iJ.41.         tamen  loannesaffi-mat  fuif?e  Chriihim.  Qji  etiarn  per  os  le- 
/efa.S.i^.       ^-^j^  teftatas  eftfe  foreinlapide  offendculi  ludxis.vnicuserac 
le^r/-  M       J^eusrquem  Paulus  ChriUum  fuifrepronMutiat.QjjU per  Icf^-ii 
Rocn.14.'".     <;Iamit,Viuo  ego:mih:  flciteturomnegenLi ,  vnicusDou.selt. 
H^b.1.10  &6,  atqui  idem  Paulus  Chriftum  inrerpretatur.Huc  acceduntquae 
Pfal.ioj.  i6.  recitJt  Apoftolusteilimonia,Tu  Deusfuadalhcxlum  &ferra. 
Pfal.57.7.      Icem,Adorcnteum  omnesAngeli  Debqusenonifi  invnicum 
Deum  competunr:quum  camcn  propria  Chriiii  elor^ia  elle  c6- 
tendat.Nccvalet  cauilluiuillud,t:ansferria<i  CliriiKimquod 
Deiproprium  eftjquia  fit  relucenriagloriip  ipfius.Nam  q^um 
vbique  ponatur  nomen  lehoucj^equitur  dcitatis  refpedu  ex  fc 
ipfo  efle.  Nam  fi  cft  lehouah ,  negaci  non  p©reft  quin  idem  fic 
lffa.44.^       ii^c  I^^"^  *I"^  P^"^  lefaiam  alibi  clamat,  fig:>  ego  fum,&  prieter 
I«rc.'io.iK'      menon  cft  Deus.Exp;:nderccti.un  couenitillud  Ieremi^,Dij 
qui  non  feccrunt  C3thim  &  terri.perejntde  terra  qu^e  fub  c^Io 
c{I:quando  cx  oppoiito  fatcri  necefle  eritFiliiim  Deiemu  eife 
cuiiis  deitas  fajpiusapud  lefaiam  probatur  ex  numdicrcario- 
ne.Quomodo  autem creator  qui  omnibus  eHe  dac ,  noo  evit  ex 
feipfo/ed  eflentiam  aimnde  mutuabitur  ?  Nam  qiiifquis  efTen- 
F.efutati,  2  ab  tiatuni  a  Pacrc  Filium  elTe  dicit.a  leipfo  negat  e/fe.  Keclamat 
tm^iu  abfardu  autcm  Spiritus  fandus ,  illum  lehouah  nommans.  lam  fi  de~ 
qna  eK  iftgntm  mus  totam  efTentiam  efle  in  foio  Patre  ,  vcl  fiet  partibilis,  vel 
nehuhnum  lm-  eripietur  Filio:aEque  tra  fpoliatus  fua  cflentia ,  citularis  foJum 
r^trtuntur.    gricDeus.  EfTcntii  Dei,fJ  credicur  iftis  nugatoribus ,  foliPatri 
conucnit,quatenusipre  ioIuseft,&eft  Filij  e/Tentiator.  Ita  diui- 
nitas  Fiiij  quiddam  erit  abftraftum  a  Dci  cfl^-ntia ,  vel  deriua- 
tio  partis  a  toco.  lam  concedant  ex  fuo  principi©  neoeiTeel^. 
Spiritum  efte  foliusPatris  :   quiafi  deriuatioeft  aprimaef- 
fcatia.quse  nonnifi  Patripropriaeft,iure  non  cenfebiturSpi- 
ritusFiiij.  quodtamen  refellitur  Pauliteftimonio:  vbicora- 
munem  Chrifto  &  Patri  facir.   Adh:pc  fi  cxpungitur  e Trinica- 
te  Parris  Perfonain  tjuo  a  Filio  &  Spiritu  difleret  nifi  quia  fo» 
lus  eft  ipfe  Deus?Face;iturChriftum  efte  Deum,&  tamen  a  Pa-* 
tre  difrerrc.Viciflim  notam  aliqua  diicretionis  cfle  oportet.  ne 
Patcr  iitF.lius.Qui  in  eirenria  eam  ponunt,manifefIe  in  nihi- 
lum redfgi-mt  veram  Chrifti  deitatem:qux  fine  eflentia  efle  no 
poteft,  &quidemtota.    Non  diflPeret  certe  Patera  Filionifi 
propnum  aliquid  habeatin  fe  quod  Filio  comniune  non  fir. 

Quici 


dt  Tdtre, 


DB     COGNtT.      DKI     CREAtORII.  4% 

Qujd  iam  repcrienc  m  quo  eum  diftinguant  ?  Siin  eftentiaefl 
d!rcreci03re'p  =  )ndenic  annon  cmn  Filio  eam  coinniunicaucrit. 
Huc  vero  ncjn  poc.iireflccx  j>arce  :  quia  dunidium  fabncarC 
Deuni  ncfas  c(P.c  hddc  quoi hoc  modQ  foede  lacerarenc  Dc 
cfrcncijm.  ReJtac  vc  coca  &  in  folidum  Pacris  &  Filij  ficcom-' 
niunis.Qjod  fi  verum  cif,iani  finec|uoad  iplain  nulla  erical- 
terius  ab  aicero  difcrccio.Sr  excipi.uicParrcmefienciandq  ma- 
nere  nihdominus  vnicum  l>cuni,penes  cjueni  /ic  efTericia^tihri- 
ftus  ergo  figuraciuiis  enc  Dcus^ac  (pccie  cancu  vcl  nommcnoo 
rc  ip/a:quia  Dto  nihil  magis  propnum  quam  elFe,  iuxca  illud,  Exo.jt.j^, 
Qui  eft,mi/ic  mii  adVos. 

14    Filfum  '-juidein  ciTc  qaod  fumunt,  quociesabfolutc  nt  Kcfftntioi.Nt 
Dei  metioin  Scnptura.uonifi  Patre  intelligicx  muicislocisre-  rnenDti^^ufo, 
fellcre  proinpcQ  tMt:&  in  illis  ipfis  cjuos  pro  It  cicanc ,  turpiret  ^'•'<' f  "A*"»  <'«'j 
produnt  fuamincogicanciain,qiia  iilic  Filijnomcn  apponitur;    ' '"  "^"^^^^" 
vnde  apparecreiatiuc  accipi  Dei  nomen,  ideocjuc  reii-ring!  ad 
Patris  perfona.  ac  eorn  obiedio  vno  verbo  diluitur,  Nifi  folin 
Parer,inquiui,vcrus  e(r:tDeusjfuusipfe  patcr  elfet.Neqi  enim 
abfurdu  elt,propcei  gradu  iJc  .jrdinettiDeuptcuI-ariter  vocari, 
qui  non  folum  gcnuic  ex  (e  fuam  fapieciam,  led  Ocm  ©riam  eft 
Mcdiarons,ficuti  pienius  fuo  loco  dilJeiMm.Nam  ex  quo  mani- 
fcflacuscfl  incarne  Chrillus,  FiIiusDei  vocarur,  noncantum 
quarenisantc  feculagenitus  cx  PatrefuicacterniisSermo  yCt^i 
quia  Mediaroris  fufccpic  perfjna  &munus,vrDeo  nosconiun 
geret.Et  qwoniam  Filium  i  Dei  honore  tam  audaifler  excludijtj 
icire  velinijquum  pronuntiat  nuUum  efle  bonurn  pr^rer  vnum  f  ^^'^  •^«"^* 
Deu,an  fe  bonitJtepriuec.Non  loquordehumanaejusnatura,  n^^^f^^^^^p"^ 
ne  forte  excipiat.qmcquid  in  ea  boni  fuit,exgracuito  dono  flu  UuiAtcrrm* 
EifTe  qua? ro  an  Sermo  ^ternus  Dei  bonus  fi cnecne.  Si  ncgcnc, 
faris  conuida  tenerureorum  impieta§  :  fcicendo  feipfo^  iugu- 
laat.Quod  auteprimo  mcuiru  viderur  Chriftusafe  remoiiere 
nomen  boni,fentenriam  noflrani  magisconfirmarrnempequii 
fingulare  fit  vnius  Dei  elQgium,quatcnusex  vulgari  more  fa- 
luratus  fuerat  bonus ,  falfum  honorsm  repudians  ,  bonitatem 
qnapollec  diuinamefTsadmonet.  Quajroctiam  ,  vbi  iffirmat  '•Tim.i.iTty 
Paulus  folum  Deum  effe  immorralem ,  fapientem  &  veracem,  ^  ^''"*  ^^  ''^- 
an  hisverbisin  ordinem  mortalium,flultorum  &fallacium  re-  """'^''^^•A/''^'-^» 
digaturChrilfus.Non  eritigitur  immortalis,  qui  ab  initio  vita  '^rlnhifEiicm^ 
fuit  vt  Angelis  immorralicacem  conferret?  non  cric  fapicns,  dtChnftus  efl, 
qui^ecernaeftDci  (npiencia?nonerit  veraxipfa  veritas  ?  Qu^-  ErgoXeu*  <^ 
ro  praeterea  Chriftuninc  adorandum  ccnfcant.  Si  enim    hoc  '^''""^- 
iure  fibi  vendic3t,vt  fledatur  coram  ipfo  onmegenu,  fequitur  ^'*^'^'P--'"^* 
iilum  efTe  Deum ,  qui  in  Le^e  vetuit  quenquam  alium  prrtei 
feadorari.DefGlopatrefiaccipivolut  quodapud  Icfaiam  di-  Icfa.44  *' 
citur,  Ego  fum^ac  nemo  prxcer  me,  hoc  teftimoniuiTi  ir^  ipfos 

f,    1,1 


M.itth. 19,17,' 


cAP.Xin,  iMST  IT  V  T  iONlS       L  1  B-    T. 

ehitamif  cx  reiar^uco,quando  videmus  Chrift©  atcabui  quicquid  Dci  efl;. 

Propheta   dt^  j^ec  iocBs  cft  eorum  cauillcChnftum  ia  carne  fuifTe  cxakatu 

fytapixdtltttto.  i^  q^ijj  exinanitusfuerat,&carnis  rerpeducmneiinperium  illi 

nlref  tatfo"'  ^^^^'^  ^^^  ^"  ^^^^  ^  '"  terra:quia  etfi exteiidicur  Regis &  la- 

dicis  maieftas.ad  totam  Medi-itoris  pcrfonam,  nifi  taLnen  Deus 

manifeftatus  eiTet  in  caine  jnon  pjtuit  in  tantam  aleitudiuem 

extolii  quin  Deus  fecuai  ipfcpugnarc;:  Atquehanc  controucr- 

Pliii.i.i^y.    iiamopcimePauIustoIiit,  secjuakm  DeofuifTeciocens,  antc- 

quam  fe  exinaniret  fub  forma  ferui,  Porro  seqiialiias  ilU  quo- 

modoftarecniiifuiiTet  Deusil'e  cuiusnomen  eft  ia  &  leho- 

uah,quiequv£atruper  Cherub  m  j  qniRcx  efttotiusterfc-e,  & 

Rcx  (eculorum  ?  lam  vtcuaque  obii:rcpaac,nonpoteil:eripi 

Idaii  9        Chrifto  quod  alibi  dicic  ieiaiasjHichic  eft  Deus  nofterj  expe- 

Aauimus  eum:'.iuando  his  verbis  aducntura  Dei  Rcdcmptoris 

defcribitjq.uinonmudoab-.cxihoBabylonico  p.puluQiredu- 

cerer,red  Eccle/iam  plcQerefticut-ret  o..nnibus  numcris.  Aicc- 

jtrtid obtiB:»  foetiam  cauilio  nihil  proficiunt,  Cbriftum  fuifll-  Deum  iii 

rtf*  itur,0    •pacrefuo.  Nam  etii  fatemur  ratione  ordmis&  cradus  princi- 

refiitatto  h^re-  i-    •    -  /r     •     d  j        a    '     5  nr' 

ftit  ^ntttri^  pium  diumitatis  eife  m  Pacre  ,  deceltaoile  carnen  eHe  dicmiu? 
nitariorur»,  ex  commcntum  iliud/olius  i^acrri  eirenciam  efle  propriam.quafi 
Uep  hifloria  piljj  deificator  efTet :  quia  hoc  modo  vei  maltiplex  eifer  eircn- 
de  crtationt.  ^{^^yQ{  tituio  &  imaginationc  tenus  Chrii-tum  appeliat  Deum. 
stLhtHr.  g-  ^Qj^f-^^^rii  Pilitjm  efle  Dcum ,  (ed  fccundum  a  Patrc;  iam  in 
ipfo  genita  &  formata  erit  eifcnria ^qua:  eft  in  Parre  ingenita& 
©en.i.:^.  inform  is.Scio  multis  nafutis  ludibno  eflc  quod  ex  verbis  Mo- 
iis  perfanarum  diilindionem  elicunas ,  vbi  Deum  fic  ioquea- 
teminducit,  Fa«iamus  homuiem  ad  imaginem  noifram.  vi- 
cfent  tamen  pij  lcAoresquim  fiieide  atque  inepre  hoc  veluc 
colloquium  mduceret  Mofcs.nifi  fubeflenc  in  vnoDcopIurcs 
pcrfon^.  lam  quos  alloqujtur  Patcr,  ccrtum  eft  fuif^e  increa- 
tosrnihil  vero  increatum  ,  cxccpto  ipfd  Deo ,  &  quidem  vno. 
Nunc  ergo  nificoncedantPatris,  Filij  &  Spitirus  c.^mmimcm 
fuifle  crcandi  poteftaccm,&  commune  iubendi imperium ,  Cc» 
quecur  Dcum  non  inrus  fecura  ira  loqimruui  efle^fcd  dire^^ifie 
adalioscxcraneos  opiiicesltrmonem.Deniquc  locusvnus  duo 
iiraul  eorum  obied:a  facile  expediet.  Narn  quod  pronuntiac 
Chriftus  ipfCjDcum  efle  Spirirum  ,  ad  Patreni  fofuin  rcftringi 
confentaneum  no  eflTer.acfi  Sermo  ipCc  non  eflet  fpirirualis  ua- 
tura^.Quod  fi  Filio  fimihter  vt  Patri  conuenic  nomcnSpiritui-, 
fub  indeiinito  Dci  nominc  Filium  comprehendi  colht^o.  Sub- 
iicit  tamen  continuo  poft,  non  alios  probari  cultorcs  Patri  nif» 
quieuminfpiritu  &veritateadoranr.vndeaIterum  confequi- 
tur,quia  fub  capite  fungiturCiiriftusofficiododorisjDeino- 
men  Patri  adfcribere,non  vt  aboleat  fuam  ipfius  deitatcm,  fe4 
vt  gradatim  nos  ad  cani  attolhf. 

2;  $ca 


Iean.4-M' 


DB    r«00>JTT.     Dll     CR1ATORI5.  ^J 

%<y  Sed  in  eo  fcilicet  haUucinantur  quodiudiuidua  fom-  R,efui.j.faUun 
niiot ,  quorum  (ingula  partcm  obrineant  elTcnci^e.  Aiqui  ex  turin  to  fuod 
Scriptuns  docemur  vnum  eiTencialiccr  Dcum  cfiejdeoquc  ef-  'pj^^'^  '-^'"^p 
fentiamtam  Filijquam  Spiritus  cfle  ingcnisam.  ^cd  qoatenus -J^^ j^J^^"'^'"^^ 
Patcr  ordinc  pr.mus  eft,  atquc  cx  fe  genuit  fuam  Sapientiam,  /tn^uU  EpntU 
merkojVt  i:iupcr  dictum  cl^cenfrtur  principium  &  fons  totius  parrem  obtt' 
diuimratis.Ira  Dcus  indc  fmitc  efl  Ingcnitus :  &  Pater  eria  per-  »*^t:  &^ua'' 
fon:]crerpcauinoenitus.  S:ulte  etiam  f  utant  fecxnolira  fen-  ^''"/Jf!*  r 

Si-  ^  n         •         •     r  1   >   o        1  ;       '   Orthodoxu  co- 

tcntia  coihgere  quaternitatem  Itatui.qaia  talso  & calunmiose  .^.    ^^^^^^ 

cerebri  fui  coramsntumnobisadrcfibu!it,qaafi  dcriuatiu^  fin-  ntantur» 

ganms  prodire  cx  vna  clTcntia  tres  pcrfonas  :  quum  ex  fctiptis 

noftrisliqueatno  abftraherenos  perfonasab  efllnria,fed  qua- 

uis  in  jpfa  refideant,dillin6lionem  inrcrponcTe.  Si  fepiratx  ef- 

fcn:  ab  eflentia  perfoD^e.probabilis  forte  cffet  corum  ratioifed 

iioc  niod  )trii3itas  efl*etdeorum,  non  perfonarum  quas  in  fe 

conrinCcvnusDcus.IrafoIuiturfutiliseorum  qua^ftio.concur- 

ratne  eflentia ad conflandam  Trinitarer.rquafl  trc,^  dcos ex il- 

la  defcenderc  ima^^ineiiuir.Qliod  excipiuntTrinitatem  igitur  ^''''1'"«"'"' 

_         /»       ~  "^  I         •    .    77=  ,    •  r*      J  j  •     ^^^  «t>tecti9nt3 

foreiineDeo,excademinfulhratennfcitnr  :  quiactii  ad  di-  dtlutio  attente 
flinftioncmnon  concurrit  vt  parsvel  mcmbruoj,  non  tamcn  legetid^i  {y  tb- 
pcrfo  .1^  fine  ipfa,  vel  txtra  ipfam  •  quia  3c  Parer,  nifi  Dcus  ef-  fcruanda. 
fet,nonpoterat  eif«Pater:  &FiIius  non  sliter  Filiasnifi  qufa 
Deus.  Dcitatera  ergo  abfdutccxfeipfa  efledicimus.  vnde& 
Filium  quatenusDeus  cft,fatemur  ex  fcipfoefle,fubIatopcr- 
fon^  ref'pedu:quatenus  vero  Filius  eft,dic!museflcex  Patre.ita 
eflentiaeiuspriocipiocafct:  perfons  veroprincipium  eftipfe 
DciJs.Et  quidem  orthodoxi{criprores,quicunque  oiim  de  Tri 
nicare  loquuti  fuut^ad  perronascanrum  rctuferiie  lioc  nomen: 
quando  non  modo  pbfurduscffcterror  ,  in  ipfa  diftinilionc 
compledi  ci?enciam/ed  nimis crafla  impictas.Nam qui  volut 
tria  concurrcre,E/fentiam,F!lium,&  Spiritum.eos  Filij  &  Spi- 
rituscflentiam  cxinanirc  palameft.alioq.ii  partcs  intcr  fecom 
rniftx  contiderent  :  quodelt  in  omni  diftinilionc  vftiorum. 
Dcnique  li  Parer  &  Deus  fynowyma  cf!cnt ,  iic  deificator  eflec 
Pater,niliili«FiIic»  rcnduumcflec  pr^ter  vmbram:  necaliud 
efletTriniras  quam  coniuadio  Dei  vnius  cum  duabus  rebus 
crcatis.  Priorh  refi-.t^i' 

z6  Quod  obifciuat ,  Chriftum ,  fi  proprie  /It  Deus, Filium  '';''^^/'^'- '"=' 
Dei  perpcraJB  vocarL,iam  refponfum  eft,qura  ht  vnms  perion^  %ndtt'J nome 
ad  altcram  comparatio ,  nomen  Dei  non  fum:  iHdpfitiite,  fed  Ddnon  debere 
xcftringi  ad Patrem, quarcnus deitatis  efl  principimn.non  ef-  it^dd  r*trem 
fentiando,vt  fanatici  nugantur,fcdratione  ordinis.  Hoc  fcnfu  rf#'''"^''"''*"'' 
accipitur  /ermo  iile  Chriftiad  PacreRi.H^cefl:  vi?aa:ierna  vt  ^'\^f^]^T^^^  '■ 
credant  tc.  vnum  vcrum  Deum,  &  quem  mififti  lefum  Chriftu.  ^'^^^"  ''"■'5*"  j 
Nam  in  Mediatoiis  pcrfona  loqucns ,  mcdium  ^radum  tcnet 


CAP.Xtlf»  IN  STI  T  VTIO  Nl  »      L  1  B.    1. 

InlcfDeumSc  homines.necjucramcn  ideo  imminufrureius  nia. 
ieftas.  Nam  erfifeipjlim  exinaniuit,  gloriam  ramen  fu3m,qii.^ 
abrcondirafuircoram  mundo,non  perdidir  apud  Parreni.  Sic 
Cap.i.  lo.  &  Apoftolus  ad  HebrsEfis,  quanquam  faterur  exiguo  rempore 
*-9'  fuifle  imminutum  infra  Angclos.non  ramen  dub!'.'ac  /imul  af- 

ferercrrrernumefle  Deum  nui  fundauirterram  Tenedum  igi- 
tuieft,quories  Chnllus  in  perfona  Mcdiatori.s  Parrcm  copel- 
lat,fub  hocDei  nomine  diuinirarem  coplec^i ,  qu.^ipfiusqao- 
/0.15.ZS.  que  cft.Sic  quum  Apoilolus  dicerer,  Expedir  me  afcendere  ad 

Parrem  ,  quia  Pater  miior  me  cll:,non  fecundam  diuinitateni 
tanrum  (ibi  tribuir,  vt  fit  quo  ad  ser^^rnam  eilbnriam  Pnrre  infe- 
rior:fed  quia  cajlefti  gloria  potitus,fideIes  colligir  in  cius  par- 
ticipationem.In  fuperiorc  oradu  Parrc  locar ,  cjuatenus  diflert 
confpicua  fplendoris  perfed.o,qu.r  in  cxlo  npp3rer,ab  ea  glo- 
ri^  menfura  qnx  non  confpeda  fuir  in  ip'o  camc  vefiito.Eade 
i,Cor,jJi4.  ^^^^^^^^  ^^i^'  Paulus  (.  hrif^um  dkk  redditUrum  Deo  &  Patri 
regnunijVt  fir  Deus  omni.i  in  omnbus.  Nihil  ,ib'urd'usquani 
auferre  perpetuitatcm  Chrifli  deirari.  Qupd  fi  nunquam  de(i- 
net  efle  Dei  Filius,fed  ideni  mancbit  fcmper  qui  fuit  ab  inicio, 
fequitur,fnb  Patris  nomfne  vnicam  Dei  eflenri.a.quT  vrriufque 
communis  efljCoprehendi.Et  certe  idco  ad  nos  defcendir  Chri 
ftus  vt  ad  Patrem  attollcdo,  fimul  ctiam  ad  fcipfum  artollerct, 
quatcnus  vnum  eft  cum  Patre.  Nomcn  ergo  Dei  cxclufiue  ad 
ratrcm  refiririgere  vt  Filio  Tuferatur,  neqne  fas  necjtie  redum 
lo.Uh  eft.Na  &  hac  de  caufa  verum  eflcDcum  alferir  loannes^nequis 

fecundo  deitatis  t^jadu  fubfidere  putct  infra  Patrem.ac  miror 
cjuid  fibi  velmtifil  nouorum  deoriim  fabridum  Chriflium  ve- 
rum  Dcum  confefTijmox  eum  cxcludunr  a  Patris  dcirare.-quafl 
pofliteflevcrusDeusnffi  qui  vnusefl,  aut  trajsfufa  diuinitas 
non  fitnouu  aliquod  figmentum. 
"RrYofio  ad'o-     '^    Q^pd  mulfos  locos  accumulant  cx  Iren:Ko  vbi  Patrem 
tuUdduaos  ex  Chtifli  nfierit  efle  vnicum  &  arternum  Deii  Ifr ael,vel  pudenda 
Srcn£<^tZ'biPa'  jnfcitin  cflr.vcl  fumma  improbitas.    Animaducitcre  enim  de  - 
trem     ^hriflt  buerant  fan<fl:o  viro  negotium  &  ccrtamcn  fuifl^c  cum  phrcnc* 
^fie^it  tjje^  vm-  ^ jj-js.qui  Patre  Clirifli  negabant  illum  efTe  Deum  qiw"  per  M©- 
v7i-^rumu.  ^*^"  &Prophctaso!im  loquutus  fuerat,  fcdncfcio  quodfpe- 
ctrijin  e  Isbe  mvnidi  produdum.Iraque  in  hoc  totus  efl,vr  pa- 
lamfaciat  no  aliurn  pra^dicari  inScnptura  Deumquam  Chri- 
fliPatrem.&pcrperam  aliumexcogirari,acproinde  nihil mi- 
rum  ii  tocies  concludat  non  alium  fuifle  Dcum  Ifraclis  qHain 
quicclcbrarura  Chtifto5c  Apoftolis.  Sic  ctia  nunc,vbi  diuer- 
fo  crrori  refifliendum  eft,vere  dicemus,Deu  qui  oIi<m  apparuit 
Patnhus,no  alium  fuffle  quam  Chriftum.Porro  fiquis  excipiat 
fuifle  Patrem,in  promptii  erit  refponfio ,  dum  pro  Filij  diuini- 
'irtf*diconfi!m-  j.^j^  pugnamuS:nos  Patrcm  minime  excludcre.  Ad  hoc  Ircnsci 

confilium 


DB       COGNIT.     »HI      CRlATORlS.  44 

confiliu  fi  actendint  ledoresjcefTabit  omniB  contentio.  Quin- 
etiam  ex  Ccxro  capitc  lib.^.tota  Its  facile  drrimirur  ,  vbi  in  hoc 
vnum  iniilHc  pius  vir  ,  Qui  abfolute  &  iffdefinite  vocatur  in 
Scriptura  Oeus,iIlum  efl*c  vere  vnicuni  Deam:Chriftum  vcro 
sbloluce  Deum  vocari,Meminerimus  huc  fuifle  difceprationis 
i^a(rum,ficuri  ex  toro  progrefTu  patecac  praKerrim  libri  fcciTdli 
c»p.4  fi.  non  vocari  Patrem  afnigniatice  &  parabolice  qui  vcre  _  .. 
non/icDeus.    A  ide  qubdalibiconiundimrand  Filium  quam     '  ■J**^*?* 
Par rem  prspdicJtum  fuiffe  Deum  conrendit  a  Prophctis  &  A- 
poltolis.  Poftea  vcro  definit  q«omodo  Ghriftus,qui  Dominus  Cap.  \t.  eiu{- 
cft  omnium,&Rex,&  Deus,  &ludex,  abeo  quieftDeasom-  dem  libri. 
nium  acceperit  poteftarem:nempe  fubirdiionis  rcfpedu,  quia 
humiliatusert  vfquc  ad  mortem  crucis.Intereapaulo  poft  affir 
mar»FiIium  efTv?  o|>ificem  cxli  &  tcrra^,  qui  Legc  tulit  per  Af  o- 
/ismanum,&Fatnbusapp  ruic.lamfiquisblateret.Irenro  fo-  CoiP.i^.  eiuf- 
lum  Patrcm  cfCc  Deu  Ifiael,  rcgeram  quod  ide  fcripcor  aper-  dem  libri. 
re  tradit.Chriftum  vrrum  &eundem  exiftere  :  ficuti  ctiam  ad  ^ap  i8.&rjf. 
eBmrcfcrcvaticiniumHabacucDeusabAuftrovcniet.Eodem  «'"'dcralib* 
percinct  quoci  lcgiturcap.p.lib.^.  IpfeigiturChriftuscum  Pa- 
trc  viuorum  cft  Deus.Eceiufdemlibricap.ii.incerpretatur  A- 
braham  credidifle  Dco,quia fador  c^li  &  terrje,  &  folus  Deas 
JicChriftus. 

28     Tertullianum  mihilo  verius  patronum  fibi  afci/cunt.  ^^.^   ^j/^,, 
quia  etfi  afper  interdum  &  fpinofus  eft  in  fuo  loquedi  genere,  cxTertuUts.nl 
fummam  tamcn  dodnn^  quam  tuemur ,  non  ambigue  tradit;  preUtos  ^b^n 
nempc  qitum  vnus  ficDcus,  difpenfationecamevcloeconomia  titrinitaritt, 
efteeius  Sermonem:  vnicameircDeuiirfubftantiae  vnit2te,& 
nihiiorainusvnitacemdifpcnrationis  myfterio  in  Trinitatcm  jm       « 
difponircreseflenon  ftaru,Ied  gradumecrubftantiajfedforma;  fm  Pfaxeai» 
nec  potcftate,fcd  fcrie.  Dicicquidem  fe  defcndere  fecundum 
a  Patre  Filium  .  C^d  non  ahum  intclligic  nifi  diftind:ione.  'Viii- 
bilem alicubi  Filium  dicir  :  icd  poftquam  in  vcranque  partem 
raciocinacus  eft  ,  dcfinit  inuifibilem  cfle  quacenus  cW  Sermo. 
Denique  Pacrem  fua  pcrfona  dercrminari  affirmans,  alieniflfi- 
mum  fe  probat  ab  eo  commento  quod  refellimu^.Ec  quanqua 
non  ahum  Deum  agnofcit  quam  Patrem,  feipfum  tamen  pro- 
ximoxontcxtucxplicans,fenonexclufiue  loqui  ©ftendic  Fili; 
refpedu,  quia  ncgat  alinm  effe  a  Patre  Dcum :  ideoque  non 
violari  monarchiam  pei;fona:diftindione.  Atqueexperpetuo  "^ '^f^^-^f^* p^ 
eiusconfiho  verborum  fenfumcollioere  prompcumeft.  Cori-^/rt'^  "^'"'  7 
tenditenim  aduerfus  Praxeam,quannis  m  crespcrfonasdiftm-  s.Trifiifate.' 
dus  fit  Deus,non  tamen  fieri  plurcs  deos ,  neque  difcerpi  vni  • 
tatem.    EtquiafecunduraPraxese  comrtentum  Chriftus  non 
poteracDeys  eflequinidemeflct  Patcrjidco  cantopere  dedi- 
ftindione  laborar,   Qupd  vet»  Sermonem  &  Spiruam  vocac 


€A?.XUX.  iNsTlt  VTIOWIS     I  iB.    I.' 

portionfm  totius,  etfi  dura  cft  loquurfo.excu/ahilis  tanien  eft, 

qiiando  ad  fubftantiam  non  refei  tur ,  Ced  dirpontionem  tan- 

tuiu  &  oeconomiam  notat  quse  folis  pciTonis  conucnit,  Tertul- 

Jiano  ipfo  teftc.Inde  ctiani  pendcc  iliud  ,    Qu^ot  perfonx  tibt 

vidcntur  pcruerfi/fimePraxea.nifi  quot  fbnr  voces?  Sicecfam 

paulo  pof} ,  Vt  credant  Pafrem  &  Fiiium  fn  fuis  qucnque  no- 

minibus&perionis.His  arbitror  fatis  jefeKi  pofTeeorfi  impu- 

dcntiam  qui  ex  TertuIIiani  autliorifare  fucum  tenrant  faccre 

iimplicibui. 

Veisris  Theo-  ^^    £j.  j-^rte quifquis  di*igentcr  veterum  frripta  inter fe  con- 

/^5»,  ittterqim  ^^j.^^  ^  ^^^  ^jj^j   repcrier^apud  Itcn-rum  quaiTi  ouod  ab  alns 

Urtus.^  fitri-  tl^Jia^^iJ^dcleqriutnunt^proditum  iuir.  luitinusvnus  clt  exve- 

«»/.ir/oj -«iii-^^u^^^^^Js:  nobis  autcmpev   omnia   fuftVagatur.     Obiedcnc 

ds  rtfellu>it ,C'!'  tam  ab  iilo  quam  a  reliquis  P.!treni  CiuiHi  vocari   vrium 

crr/jo^ox4)We  Deum.     IdcmHilariusquoquedocet,   im©  afpcrius  loqui- 

^jrtmutedo-  tur,  a?ternitatem  ciTe  in  Patre.  An  vt  Filio  auferat  Dei  ciTen- 

UHmr.  ^*'^"''  ^  •^'^^ui  m  e!u>  hdei  quam  lequJmur  defenfione  totus  eit. 

Nec  tame  eospudet  m^itila  neicio  qu.r  di<5t:a  cxcerpere,cx  qui- 

ignatiusjufpt-  bus  perfuadeantHiiariumefleerrorisrui  p.itronum.Ignarium 

aus Jcrtpm:    quod  obtendunfjii  vellnt  quicquam  haberc  momenti,probent 

^     ,  ^Y^'  -^P^ftoJosIegem  tulifiede  quadragefima  &  iimilibus  corru- 

"^^ii"       '    P*^^^^-  "'^JI  riarniis  illis  qua?  fub  Ignstij  nomine cditas  runr,pu- 

•*"   '  tidius.  Quo  minus  tolcrabilis  eft  eoru  impudcntia,  qui  talibus 

laruis  ad  fallendum  fe  inRrnunt.  Poirb  limc  veterum  confen- 

fus  clare  perfpicitur,  quod  ncquc  in  concilio  Niccno  Arius  ex 

cuiufqua  prcbati  fcriptoris  authorirare  fttcura  ficere  aufus  efl: 

&ndmo  ex  Grsecis  vel  I.atinis  cxcufar  a  prioribus  fe  diffentire. 

Augu^in.li-  Au<^uftinus,cui  Ttcbulonesifti  infcrtillimi  lur,quam  fcdwl©  ex- 

bris  de  Tri-  cufferit  omnium  fcripta^&quam  reiierenter  amplcxusfit ,  ai- 

nitate,&  al"^-  ^ere  nihil  attinet.Certe  in  minimis  quibufque  fcrupulis  oftcn- 

^*'  derefoletcur  ab  illfs  difcederc  cogatur.In  hoc  eriam  argume- 

to  /i-ijuid  am.bigiiu  vel  obfcuru  iegcrit  apud  aIiQs,non  diffimu* 

lat.  Quam  tainen  i(\:i  oppugnantdoftrinam  pro  cmfcfTo  fumit 

ab  vltima  antiqoiratc  finecontroKcrlia  fuiflb  rcceptam.Neqne 

tamen  quid  antedocuiircntalif.ipfum  latuifTe,  vel  ex  vnover- 

boccnflatjvbi  dicitin  Parrceflevnitate,lib.dc  dofrriaa  Chrf- 

ftiana  primo.an  garricnt  fiiituncfuifrc  oblitumPArqui  alibi  ab 

hac  calumn'u  fe  purgat,vbi  Patre  vocat  principium  fotius  dei- 

tatiSjqnia  a  nullo  efl:prudenter  fcilicet  txpendens  fpecialiter 

Patri  adrcribiDei  nomen,quGdrifi  ab  ipfo  fiat  initium, conci- 

Ciyielufio  difpn  pi  ncqucat  fimplix  Dei  vtiitas.Hisetiam  dcmuwi  .  vtrpero,a- 

taiionti  /iV  .S'.  gnorcetpiisledtoromnc;  calumniasdifcufTas  ,  quibus  Sataa 

Tr.HitAic.       hadenuspuram  doctrinaE  fideperuei.tercvel  obrenetjraremo- 

litusefl.Deniquetotamhuiusdoiflrinf  fummam  fideliterefTc 

explicatamconfido,  /iqaidem  modum  curiofitatiimpon.int 

leftores. 


DE     COG^JIT.    t>ET      CREATOllT$.  4f 

If^orcs ,  necmoleftas  &  pcrplcxas  difputationes  cupfdiifs 
ouam  par  fit  fibiaccerfant.  Na  quos  obledat  fpeculandi  inte- 
pcries,minime  placandos  fufcipio.  Certe  nihil  aftute  pr^cteri; 
■quod  mihi  aducrfum  efle  putareifed  dum  Ecclefise  sedificationi 
iiudco,muIta  no  attingcicconrulriusvirum  eft,  quse  &  parum 
prodeflent,&  leftores  grauarent  fuperuacua  moIeftia.Quid  e-  J^  "^"jj,'*  ^* 
rim  difputare  atcinet/an  femper  gencrct  Pater  ?  quando  Itultc  f^^/iii^',  jj" 
fingiturconrinuus  aftosgencrandi ,  ex  quo  liquet  absetcrno  ^^„^'.9/ 
trcs  in  Dco  Perfonas  rubltidfl^V. 


Jnipfa^iiam  wtmdi  ^  rerumomnium  crcAtione  Scripturam  ctf- 
tis  notis  di[c:rnere  verum  Deum  d  ficiitiis. 

Secunda pars  llbri  i.de  Notftia  hominis. 
Qu^edam  vero  hoc  capice  pr^emittuntur. 

1     De  CreationtmundiMn  genere.reft.  i.&  2. 

i     Traftatione  de  homine  in  proximum  capuc  reie^Sa ,  de  Angclis 

agitur.ftd.  j.vfqne  ad  I}. 
i     De  raalis  Angelis,(iu»  diabolis,i  ij  fedi.ad  10. 
4     Quis  fru<3us  ex  hiftoria  creatioais  a  nobis  lir  cpliigendus  ,  fefl:. 
lou.&ia.     , 

Vanquam  falforum  deorum  cultoribus  [Qcor^  Stfi  ex  tKun- 
diammerito  exprobrat  lefaias ,  quod  ex  terrje '^^  ireattotie 
fundamcntis  &  c^elorumambitu  non  didicerint  "Pf"    '^W'* 

r  n-  T>.  n.  •       debettt,ne  ta- 

quiinam  cflet  verus  Deus  :  qua;  tamen  elt  in-  ^^^  ^^  (j^„_ 
genij  noftritarditas  &  hebetudo,necefl"efuitj  ne  tium  flgmenta 
2A  Gentium  flgmenta dcfluerent  hdeles,  expref-  defluerentfide- 
iius  illis  dcpingi  verum  Deum.     Nam  quumeuanida  fit  qu^  /"  >  hifionam 
apud  Philofophos   maxime  tolerabilis  habctur    defcriptio,  Greatmjtf  tn  ^ 
Dcum  mentem  elfc  mundi:ipium  familiariusa  nobiscognofci  f^l'f!^Jiuity& 
opGrrpretiumeft:nefemperinambiguo  vacillemus.    Jtaque  tempta  ««t^ri, 
hiftoriam  crcationisextare  voluit,  cuiinnixa  Ecclefi^efides  n5  icC^o.i». 
aliumDeum  quaereretnifiqai  propofitus  eft  aMofe  opifex 
mundi  &conditor.]lIic  primo  n  Jtatutn  eft  tcmpas,  vtconti- 
rjuaannorumfcrie  fidelcs  ad  primam  humani  generis  &rc- 
rum  cmnium  origincm  peruenircnr.    Qu,^  apprime  vtiliseft: 
cognitio,non  tantum  vtprodigiofis  fjbulis,  quGC  ini€gypco& 
a-IusterrsE  plagisolimgrafTat^fiint,  obuiam  eatur,  fedetiam 
*^c  cognito  mundi  cxordio  ,  chrius  cluecat  Dci  ^etcrni»^* 


CAP.  Xllll.  I  KSTIT  V  T  I  ON  IS     LIB.     T, 

lur!nundum'^'  no^q;  111  fui  admir3tione  magis  rapiat.  Neq;  vero  mouez^mi 
Dcunon  iitiits  ^^^^'^^'■op^^^^^i^^ari^b^annat-o.mirum  efTecurnon  dtiusve* 
fandUerit,       ^^^^^  EJeo  in  mcntem»c^ium  &  terram  conderc.fcd  otiofus  im- 
menfum  fpatium  pr^terflucre  (luerit,  quod  antc  plurima  xiz- 
tum  millia  efficcre  poflet:  quumad  fex  annorum  millia  non- 
l(efhon/I»         *^"'^  peruenerit  mundi  ad  vltimum  finem  rergentis  dinturni- 
"^     '    '        tas.NacurtandiudiftuIeritDeusjncqucfaseft  nobisinquire- 
re,nequeexpedir:quiafie6  vfque  penetrare  contendat  menx 
Iiumana,cencies-in  itinsre  deficiet:  nequc  etiam  cognitu  vtilc 
^   ^       .     ,  «^fl^fquod  Deusipfe,vtfidei  noftremodeftiam  probaret,con- 
fcttoapophhez-  voluit  celatum  efle.    Ac  kite  pius  illc  fenex,quum  pro- 

matcpij  cu  uf-  ^cruus  quifpiam  cx  eo  per  ludibrium  quxreretquid  ante  crea- 
damfenii.  hu-  tum  mundum  egiflet  Deus:  refpon^ic  fabricaffeinferos  curio- 
ius  meminit  /is.H^ec  no  minusgrauisquamfeuera admonitio  copefcat  la^ 
Aupft.  con-  fciujam.quapmultos  titil]«t>«de6queimpeliitad'pr3uas&  no- 
lib.n.^cap  12.  '^'^^0'^*^"^'^f^ones.Deniqaememinerimus,  Deum  illuminui- 
VidVcap.  6.  ^^'^£"1  & <^iJ'us incomprehenfibi lis  eft  fapientia.virtus & iufti- 
feft.i.  tia,Mo/ishiftoriamfj?eculi  loco  nobis  proponere,in  quo  vi- 

ua  cius  effigies  relucet.Sicuti  entm  nihil  diftitiAe  cerniint  ocu- 
li  vcl  fenio  obtufi,vel  alio  vino  hebetes,ni{i  fpecillis  adiUuetur: 
i ta,qu» noftra  eft  imbecillitas,ni/i  nos  dirigat Scriptura  in  Deo 
quarrendojftatim  euanefcimus.Quirero  proteruia?  fuae  indul- 
gent,quia  nunc  fruftra  monentur,  fero  horribili  interitu  fcn^ 
tient  quato  fatius  fuerit  arcanaDei  cofilia  reueretcr  fufpicerc, 
Lib.de  Gen.  quim  blafphemiaseuomere  quibus  carlum  obfcurcnt.Et  rede 
ht^h^  Lb^^'  Auguftinus  iniuriam  Deo  fieri  conqueritur,  vbi  fupcrior  eius 
«leCiui  Oei,  v^^^^steflapiraTurrerucaufa.Idemalibi  prudenter  admoner, 
*  non^ minus  perperam  de  imme/Ts  remporu  quam  locoru  fpatiis 
quxftionem  moueri.Ccrte  quantumuis  late  patcat  cxloru  cir- 
cuitus.cft  tafncn  aliqua  eius  dimenfto.  Nunc  fiquis  cum  Dco 
cxpoftulet,qu6d  cetuplo  fuperet  vacuita?,  anno  piis  omnibus 
detcftabilis  erit  petulantia?  JEodem  furoris  profiliunt  quj  cx.v 
gitantDeiotium  ,  q*u6d  eoajmatbitrio  mundum  ante  innu- 
nierafecula  non  condiderit.  Vt  fuse  cupiditati  morem  gcranr, 
cxtra  mundum  cgredi  aflFe<flat.  quafi  ver6  \n  tam  ampla  cseli  & 
terra^circunferentia,  non  fatismultaoccurrantqua;  iH^ftima- 
bili  fuo  fulgore  abforbeant  fenfus  omnes  aoftros:  quali  mtra 
fex  annorum  millia  non  fatis  multa  documenta ediderit  Dcu$, 
in  quoru  affidua  nieditationc  mcntcs  noftrse  fe exerceant.Ergo 
libeter  maneamus  inclufi  his  cancellis  ,quibus  nos  circumfcri- 
bere  Dcus  voluit ,  &  quaft  mentcs  noftras  coatrahere ,  ne  ra- 
ZTxf""^  -^f  gandi  licentia  diffluercnt. 

tojeTckK^ie  ^  Eiufdem  rationis eft  quo4  narrat  Mofes ,  non  momento , 
\^i  aLyutum  ^^^  ^^'^  diebus  abfolutu  fuifle  Dei  opu«.Nam  &  hac  circunftan- 
^^  P-i  ■^ptii.    «la  ab  cnrmfc'  figm^^  cglligimur  ad  vnicii  Dcu  qui  in  fex  dieii 

opus 


DE     COGNlT.      DBI     CREATORIS,  4$ 

opiTs  fuum  digefnt.ne  moleftum  nobis  cflet  in  ems  confidera- 
tionc  occupari  toto  viiiE  curfu.  Quanuiscnim  oculi  noftti  ,in 
«juancunque  parteoi  fc  vertanccoj^jUnturin  operum  Deiintui- 
ru  verrari:videmus  tamen  quam  fluxa  Cn  atrcntio,&  quam  cito 
praeteiuolent  fiqu^enos  fangantpjascogirationcs.  Hic  etiam 
obltrepiE  humaiia  ratiojSitja/i  a  Dei  potentia  alieni  fuerint  ta- 
lesprogreflijs,donecfuba<ftaad  fidei  obfequium  quietemillam 
coIeredirGit,adcju:imnosinuitat  fepcimi  dieifandificatio.  In  De,ndt  (^  or^ 
ipfo  autemordincrcrum  dilioencer  confideraduseftpaternus  ^"  defcribttur^ 

JL    ■  I  -    I  '  «1         nempe  non  an~ 

Dei  amor  erga  humanum  genus^quod  non  ante  creaujt  Adam  jecrtAtutnfuif 
quam  mudum  omni  bonorum  copia  locupletairef.Nam  fi  eum  fe  ^damam, 
in  terra  :idhuc  fterili  &  vacua  locadetjfi  vicam  dediffec  anrc  lu-  i^uam  et  Detu 
cem,vifusfuiileceius  vtilitati  parum  confulere.NuncvbiSoIis  i^^unde  z^pa- 
&  aftrorum  motus  dirpofuit  ad  vfus  humanos,terra,aquas,  ae-  ^'.''J"*,  ^*''"^»'"^- 

...  ,     ^.      -  ,         j        ^        '  rtfiiaqtie  bom- 

reni  anmialibus  repleuit,  frugum  omnium  abundantiam  pro-  t^[gJro,^jd,yret, 
tulit  qux  alimencis  fufficeretrcuram  prouidi  &  feduli  patrisfa- 
milias fufcipieKSjmirificam crga  nosfuam bonitatem  oftendit. 
Qu.-e  breuicer  cantum  delibo  fi  quifque  attentius  apud  fe  expe- 
datjconftabit  Mofen  certum  vnius  Dei  creatoris  cefte  ac  pr^- 
conefuifle.OnHttoquseiam  expofuijnon  denudatantum  Dei 
eflTentia  illic  fieri  fermonem  ,  led  ^ternam  quoque  cius  fapic' 
tiam  &  Spiritum  nobis  proponi.  nealiuniDeum  fomniemus 
quam  qui  m  ilJacxprefia  imagine  vulcagnofci. 

5    Scdantequamdehominis  natiira  plenius  difiTerere  inci- l-of"^    de^n 
piam,aliquid  de  Angelis  inferere  oportetiqufaetfiMofes  vul-  g^ti >txpofim» 
gi  ruditati  fe  accommodans^non  aliaDei  operacommemorat 
in  hiftoria  creationis  nifi  quse  oculis  n^ftris  occurrunt:  vbita- 
mepoftea  AngelosDeiminiftros  inducitjcolligercfacile  Iicec 
eorumcfle  conditorem.cui  fuam  operani  &officiaimpe»dunt. 
Q_auis  ergo  MorespopuIaritcrI<u|uens,  non  ftatim  a  primis  urtex  ijs^u» 
rudmentis  Angelos  recenfueric  inter  Dei  creaturas :  nihil  ta-  9"^   efifamrff 
men  vetat  quoniinus  diferte  &  expHcate  de iilis  tradamus  qu3B  '«<S'2f/'"'< ^'^' 
alibi  paffim  docec.Scriptura.quia  fi  Deum  ex  operibus  fuis  a- 
gnofcerc  cupimais.minime  omitt^ndum  eft  ram  prsBcIarum  & 
nobile  fpecimen.Addcquod  refutandismulciserroribus  valde 
necefl*aria  eft  h^c  pars  doe>rmr.Multoru  mentes  fta  perftrinxic  ».  Vt mmitifi- 
Angelica;naturepr^ftantia,vtputaretiflisiniuriafierifivnius  ^*^  aduerfu* 
Dei  imperio   fubiedi  quafi  in    ordinem   cogerentur.  hinc  '*''''"'"  ^"^^- 
illis  afficla  diuinitas.Emerfit  etiaMaiiichjeus  cu  fua  feda ,  qui  iJy^nitkMrum, 
/ibi  duo  principia  fabricauit,Dcum  &  diabolum.ac  Deo  quide 
rribuebat  bonarum  rerum  originem  :  malas  autem  naturas  ad 
diaboIumauthoremreferebat.Hocdeliriumfimences  noftras 
teneret  implicitas  ,  nonconftarcc  Deo  fua  in  mundicrea-  ^     i,  /•  > 
tione  gloria.    Nam  quum  nihil  magis  Dei  proprium  C\t  quam  dS\rin^pU 
aeternita$  ,  &  «J/Tjrffi*»,  id  el^j  a  feipfo  exifkntia,vc  italoquar.  conptutatiiA" 

'  fitt((tt9k 


cAp.xiiij,  iNSTrr vTioNis    LiB.    r. 

quidiabolohoctribuunt,nonnequo(lammodo  eumdiuinica- 
tis  oriianr  ticuioplam  vbi  omn-poretia  Dei,fi  diabolo  tale  c6- 
ceditur  imperium,vt  iHo  inuito  5c  repugnate,  quicquid  volue- 
rit  exequ3tur?Qupd  autem  vnicum  habentfuiidamentum  Ma- 
nich^i,nefas cflc  afcribi  bono  Deo  vllius  rci  male creationem, 
id  orrhodoxam  fidem  minime  la:dit,  qux  no  adinittjc  aliquam 
eflcin  mundi  vniucr/icatemalam  naturam.quandoquidem  nec 
prauitas  &  maJitia  tumhominis,tum  diaboli,;iutquie  mdena- 
icuntur  peccata,exnaturi  funtsfcd  ex  natur^coiTuptionemec 
quicquam  smnino  ab  initio  exticic  m  quo  non  &  f^jpientias  & 
iuftiti^B  fuacfpecimcr»  cdiderit Dcus.Hisergo  peruerfiscoaien- 
tis  vt  obuia  eatur ,  altius  animos  atrollere  neceffe  eft  quam  o- 
culi  noftripenerrent.  Qup  cofilio  veri(TmiIeeft,vbi  in  fymbo- 
lo  Niceno  vocarur  Dcus  omninm  conditor,rcs  inuifibiles  fuif- 
fietattsregttu  fe  cxprcflas.Modum  tamen,queprarfcribit  pietatis  rcgula,tc- 
Jiere  cura»  critr.ne  altius  qua  expedit  fpeculado^ledorcs  a  fidei 
fimplicitate  abdufli  vagencur.    Et certe  qanm  vtilitcr  femper 
nos  doccat  Spiritusrin  quibus  vcro parum  eft  momenti  ad  xdi^ 
lieatione.vcl  fubnceacprorfus.vcilcuitertantu&cur/im  actin- 
gat,noftriquoqjofficij  cft,Iibenterignorarequ3B  noconducuc. 
I.  ^ngcltfunt      4    Angelosfane ,  quum  Dci  fint  miniftri  ad  iulTa eius exe- 
ereati  a  Dcoj  qucndi  ordinati,e{re  «^uoque  illiuscre3turas,extra  controucr- 
*y"*  ^*^"^  "-  ftam  efle  debct.Dctemporc  vel  ordinequo  creati  fuerint,co- 
Ve"  '^n  Hir*re  ^^^^^^^^^"^  moucrc  n6nne  pcruicaci^e  magis  quam  diliv^cmix 
tonexpedityvt  cft?Tcrram  efTc  perfeftam.&c^los  perfe(ftos,  cu  omni  exercitu 
facitP.Lembar  eorum,narrat  Mofes :  quid  atcinet  anxie  percontari  quoto  dic 
^usUIj.  i,difi,  prscteraftra  Siplanerasalij  quoq;  magisrecoditic^EleftcsexeT 
"i-isrfeq.vfquc  citus cflc  coppcrint^Ne  longior  /?ai,mcminerimushic,vcincota 
j^'«-  religionisdoftrirsajtcncndamefre  vnammodeftisc&fobrieta* 

tis  regula,ne  de  rcbus  obfcuris  aliud  vcl  loquamur,  vel  fentia- 
mus,vel  fcirettiamappetamus  quam  quod  Deiverbofucric 
j£5«^.<    <^rt- nobistraditum.    Altcrum.vtinledioneScripturx  ,  iisconci- 
'"'"^*  ncnter  qusercndis  ac  meditandis  immoremtir  qua?  ad  sedifica- 

tionem  pcrtincnrrnoncuriofitati  auc  rerum  inucilium  ftudio 
indulgcimus.  Ec  quia  Dominus non  in  friuolis  qua^ftionibus, 
fcdinfolida  piecate,timorenominisfui,  vcrafiducia,  fandi- 
tatis  officiis  erudirc  nos  voluit  ,  in  ea  fcientia  acquiefcamns. 
Quamobrem,  fi  ritefapcrevolumus,  rclinqucndafuncnobis 
iWz  t^tuidfji^Tu,  qusB  &  ab  otiofis  hominibus  deAngcIorutn 
jiatura ,  ordinibu^,  multitudine  abfque  Dci  vcrbo  traduntur. 
•  Scio  haec  cupidius  a  mulris  arripi ,  &  maiori  volupcati  efTe  qua 
qujcin  vfuquotidiano  funtpofita.  Verum,nifi  Chriftidifci- 
pulos  efrenaspiget,  cam  quam  ipfe  methodum  prarfcripfit, 
fequi  ne  pigcat.Ica  fiet  vt  cius  magiftcrio  c6teBti,a  fuperuacuis 
fpcculationibusja  qnibus  nos  rcuocat,n5  tantumabftincamus, 
N  fci 


DE     COGNlT.     DEI    CrEATOI..|J.  47 

fed  etiam  abhorreamus.Dionyiium  illuui ,  quicunque  fuerit,  y^^tid<!.Vie/y^ 

nemo  negaueritmuitaiubcilicer  &  argure  inc^leftiHicrarchia^'^'*^      *" 

di/putafle.-vetum  liquis  propiusexcuriac,  ^epicheJet  maxima 

tx  parte  meram  efie  garrulitatem.  Theologo  aucem  non  gar- 

iiendo  aures  «bledarejfed  vera,ceita,vtilia  clucencIo,confcie- 

tias  colirmare  propofitum  eli  bi  iibium  ilium  legaj^putes  ho- 

minem  de  cxlo  delapfum  rcfcrre  non  qur  didicic^red  qu£  gcu- 

iis  vidit.     Atqui  i?aulusjqui  extra  tertmiii  c.-elum  raptus  fuc-  j  q^^  ^^  • 

rar^non  modo  nihil  cale  prodidit,  fed  teilatu.  quoque  eli  ne- 

fas  ellehominiloquiqujevidcratarcana.   lUa  crgo  nugatoria 

fapicncia  valere  iulla,  ex  fimplici  Scriptuae  uodrina  confide- 

rcmus  quod  de  Angelis  fuis  fciie  nos  Dominus  voluit. 

5    Anc-clos  eHe  c.^]eftcsSpiritus  quorum  miuilkrio  &  ob- ^     .     , 
lequio  vtitur  Deusad  excquenda  onmu  que  decreuic ,  palfim  natura ,  mum^ 
in  Scripiura  legirun  vndeSc  hocillis  nomeattribucu  eitquod  ra^nojninAVA^ 
illos  veluti  internuntios  adhibcc  Dtus  ad  fe  hominibus  mani-  ^"'^' 
feftandum. Alia:  eciam  quibus  infigniuntur  appelUtioncs,ex  ^-  y  '  ^  , 
rniii  r^tionefampLcrunr.Exercitus  vocaturjquuvt  facellices  ]„'  £i4h'"* 
piiiicipem  fuum  circudanCjeiusmaicPiacemexornac  &confpi-  cap.i.4.&  ,0. 
cuam  reddunc ,   &  jnflar  mihtum  ad  ngnum  ducis  fui  fcmpcr  14. 
int<;ntifunt,&ita  paraci  funtacexpediti  ad  capeflenda  iilius 
iulTa.vt  fifnul  ac  annueric.operi  fe  accinganr ,  vcl  potius  fint  m 
opcre.Taleimaginem  throni  Dei^addeclarandi  cius  magnifi- 
centiam.cum  alij  Prophctrdefcribunt,  tuui  pr.^cipue  Daniel:  DAn.j.ic 
vbi  mille  milii3j&:  decies  mille  myriadas  ailitiffe  dick ,  quum 
Deus  tribunal  confcendiflet.      Quoniam  vim  ac   fortitudi- 
nem  manus  fu3e  Doniinus  pcripfos  mirabilfrcr  cxeric^cde- 
claraCjinde  Virtutesnominancur.  Quiavero  imperiumfuum  Col.i.i*. 
in  mundo  per  eos  cxercet  ac  adminiftrat ,  ideo  dicunrur  nunc 
Principatus,nunc  Poteftates^nuncDomtaaciones.   Poftiemoj  c  l 
quia  in  illis  quodamniodo  refidec  gloria  Dei ,Throni  quoquc 
hac  ratione  appeliatur.Quanquam  de  Iioc  poil;remo  nihil  ve- 
iimaflercrecquia  diuerfa  intcrprerario  vel3eque,velma<»ise- 
tiam  congrqit.Verum  hoc  nomine  o;nrflb,  prioribus  iilis  f^epe 


ijibet.Qy^ineriamobidnufemelDijnuncupantur^quodinfuo  dic.tf.14.jtM, 
minifteriojvclut  in  fpeculD,diuinitacem  aliquaex  partenobis  **. 
reprasfencm^  Tamecfienira  mihi  non  difplicct  quod  veteres 
fcriptorcsjvbi  Scriprura  Angelum  Dei  Abraha?,  lacob.Mofi  & 
aliis  apparuifle  commemoratjChriftura  fuiflt  Angelum  illuai 
interpretantunrarpius  tamen  vbi  de  Angclisomnibusfltmen- 
iio,hoc  nomen  illis  tnbuicur.  Neque  id  mirum  videri  deber.  p/. 
«iam  C\  pdndpibus  acpic«fe(ais  id  hoaorisdatur,qu64  ^^\^c^n\  ^^******^' 


CAP.XlllI.  JNSTI  T  V  Tt  ONIS     tlB.    1. 

fmiimus  eft  Rex  &  Iudex,viccs  gerunt  in  fua  fun<5l:'one :  long^ 

iTjaioc  caufa  eft  cur  cieferatur  Angeiis,in  quibus  diuinas  glorije 

claritas  multo  abundancius  elucet. 

i.  Swit  dijpen-     ^  Quod  autcm  ad  cou •olationem  ncftram  fidcicjueconfir- 

Idjores^  ad.  mjfionem  facetc  maxime  potcrat  ,  in  eo  docendo  plurimuui 

antu    dMtft*  iniiftitScriptura-.nempe  Angelosdium^erga  nos  oenehceucia^ 

tfTAtios.  difpenfatores  efle  &  adminirtros.Idcoq;  commemorar^profa- 

Jutenoftraiprosexcubare,rurc!pC'redefenfio'sem  noitn  ,  vias 

noftrasdirigere.folicituditiemgercrc  riequidaduer/inobisac- 

flidat.Vn'ucrfa]esfuntfcncenti^E  qux:  in  prihiis  ad  Chriftumj 

Pfal^i.!!,       Ecclefe  caput ,  demde  ad  onincs  ftdeicipcrtinet.Augeiis  fuis 

madauitdete,vt  cuftodiant  te  inomn-bus  vusti-is.    Inmani- 

bus  jwrtabuntte,ncforteoftendas  adlapidem  pedestuos.    I- 

Pral.j4.8.       rem,Manet  AngelusDomini  percircuitum  corum  quitimenc 

eum,&  eruiteos.    Qu^»busolkndit  Deus,  felceorumquoscu- 

Gcn.'5.9.1b.  ftodiendos  fufccpitjtutclam  Angelis  fuisdclegare.  Secundum 

*  8^(f  ^      '     ^^'^"^ rationem  Angelus  Domini  confciatur  Agar  fugitiuam, 

^  ■'  '  &domina;fua:reconciliariiubet.    Pollicetur  Abrahrrm  feruo 

ajTo.'     ''      ^"*^  Angelum  forc  ducem  itincris  ipfius.Iacob  in  benedidilione 

ludif  .1 1  zo.    Ephraim  &  Man.'fie  prccatur  vr  Angeius  Domini ,  per  quem 

&  y.u.  &  13.  liberatusfueratab  omnimalo.pro/perari  eosfaciat.Sic  Ange- 

»o-  lusprotegendisirraciitici  populi  caftrispr^feclusfuir:  &quo- 

Matt.4  ".       fjgj  voluit  Ifraelcm  Dcus  redimcre  emanu  hoftium,  Angelo- 

Kfan^zS^ly.   ^"  "ii'^'I^^i''o  vindices  excitauic.Sic  dcniq;  (ne  plura  com.iiC' 

Luc.i4.s.'  *   morareneceflefir)AngeIiChriftom!niftrarunt,  &  eiadfueriic 

Aft.i.io.         in  omnibus  anguftiisieius  rcfurredionciB  mulieribus,  &  difci- 

a.Reg.19  JJ.    pulisgloriofum  aduencmn  nundarunt.  Iraquequo  iftud  pro- 

lefa  37.16.       te<ftionisncftn^n  unusim]>ieant,  cotraDiabolumomnefque 

4.  \egmrnrn    j^q^^^  ,^^^^^5  ^f.p^,onanc ,  &  vindidam  Dei  aduerfus  eosqai 

rum.nuafipr*    nobis  infcfti  iuut  cxcquuntur. .  Qjjemadmodum  legimusAn- 

fides:  prdcipiie  i;eluuj  Del.vclcrufalcm  obhdioneliberaret,  centumoftogin- 

auten^y  tlccto-  ^^  qujnquc  miliia  in  caftris  rcgis  Aflyrij  vna  node  confe- 

(fodes.  Ca:ceruman(in£;ulisiidelibusiinauli  Angelifintattribu- 

Kec  certumeji     ,'  ,    r      r  i?  r        /^        ^ 

i>mcutaue  no-  ti  ad  corum  detenhoiiem,pro  certo  aflerere  nonauhm.  Ccrte 
jlrum  conff^tu-  quum  Daniel  Angelum  Pcrfarum&  Grajcorum  Angelum  in- 
ttim  ej/l  ^jigc  tlucit,ftgnificat  ccrtos  Angelos  regnis  ac  prouinciis  quafi  pra?- 


pro  EctUfi^.  fa.  beat,vnicuiq(ie  prxefle  fuum  Angelum  Hocquidcmpro  certo 
hite  excub.ds  iiabendum,  non  tantum  vni  Angelo  vnumquenque  noftrum 
^Serc.  ^gy  ^.^j.-^  .  f^ j  ornnes  vno  confenfu  vigihre  pro  falute  noftra. 

Dan.ip.jj.io.  ^^^^  j^  ommb.Angelis  fimul  dicitur,  quod  plus  gaudeant  lu- 
.M^iVio,     pervnopcccatoreadrefipircemiam  conuerfo  ,  quam  fupec 


9i      COGNlT.    OEl      CRIATOKXS.  4S 

nonaginta  nouein  iuftis  qui  in  iuftitia  perftiteritit.De  pluribus 
cciam  Angelis  dicuurj  quod  Lazari  animam  in  linum  Abrahie  ''^•i^'-> 
d€tulerinc.  N^cverofruftraminiftro  fuo  monftrat  Elifa?us  toc  jp  ^ 
currusigncos  qu!  pecuiiariter  illi  tieftinati  erauc.Vnus  eiUo-  '  °*  '• 
cusqui  videcur  adidconfiruiacdum  aliis  paulociarior.  Nam  A^a.iz.jj, 
cjuumPecrusecarcereeduduspulfaflet  forcs  domus  in  qua 
cogregati  crant  fratres,  quum  lu/picari  non  poflent  eum  efte, 
dicebanr  Angeium  ip/ius.  Vidctur  hoc  illis  m  mentem  v<:nifle 
ex  communi  conceptione,  quod  (Ingulis  fidtlibus  pr^iidcs  aA 
iagnati  fint  fui  Angeli.  Quanquani  hic  cjuocjucrefpondcri  po- 
teftjnihij  obftarccjuominus  vnuniquemLbec  ex  Angelis  intel- 
ligamus^.cuiDominus  cuncPerri  curam  maiidafferj  neque  ta- 
mfn  proptcrea  eifec  perpetuus  eius  caftos:c|uead:nodum  rul- 
g6imaginanturdu6sAngclob,bonum&  malum,  ranquaa»  di« 
^uerfos  genios,(inguiis  cfle  attributos.Ncque  tamen  operaspre- 
riam  eft  aoxie  inueftigarc  qiiod  fcirc  noftra  no  multu  referr. 
Nam  Cicui  hocnon  facisfaciet ,  Oitincs  cjeiefti^  militia;  ordincs 
pro  falute  fua  excubias agerCjnon  video  quid  proficeie  ex  eo 
pofflc  /i  inceiligar  Angelum  vnum  pcculiariter  cuftodeni  fibi 
datum.  Qui  vero  ad  vnuin  Angelum  reftringunc  quam  de 
vnoqiiccjue  noftrum  curamDeus  gcric:magnim  fibi  &om- 
nibus  Ecclcdx  membrisiniuriam  faciunt :  acfi  de  nihilo  pro- 
iiiifla?eflrent  illxauxili^res  copias  ,  quibus  vndique  cincli  & 
rauniti  animofius  certemus. 

8  De  muhitudinevcro&ordinibus  qnidefinire  audenCj  «^'^'^or»»,,,^ 
vid^rim  quale  habennt fundamcrum.MichaeI,fateorjprinceps  ''"^^»  &  ordi- 
inagnus  voc.itur  apud  Danie]em,&  Archaogelus  apud  ludam.  Jj'^ "*'"  dtfinu* 
Et  Archaneelum  fore  docec  Paiklus  ,  qui  tuba  citabit  homines  ^  ,   , 

ad  mdicium.bed  quis  inde  poteric  honorum  gradus  inter  An-  5.  j.Thefl^ 
gelos  ftatuere,diftinguere'/inguIo$  fuisinflgnibiis,  locum&  «^.  DaH.io.ij' 
ftationemcuiqaeafjignare  ?Narn&duo  nominaqu^^  in  Scri-  s>-  Dan.8.1^. 
pturis  excantjMichael  &  Gabriel,&tertiu,fi  addere  velis  ex  hi-  ^'?  >»•  Luc.t. 
ftoriaTobia;,exiignificatuvideripoflunt,pro  infirmitatis  no-'y''f*  ^x!*''* 
ftrx  captu ,  Arigelis  indita,  etfiid  in  medio  nialo  reliuquere.  i^.^^^o^j^l' 
Qu^antum  ad  numerum  ,  audimus  ex  ore  Chrifti  multas  le-  «o.  PiaJ.j4.si 
gionrs:a  Daniele  multas  myriadas:  plenoscurrus  vidit  Elifxi 
minifter:  &ingentem  multiiudinem  declarat  ,  quoddicun- 
tur  caftrametari  in  circuitu  timentium  Deum.Forma  fpiritus 
carere  certum  eft:&  tacne  Scripcura  pro  ingenij  noftri  modu-» 
lo  Angelosfub  Cherubim  &Seraphimnonfruftranobis  ala-    ... 
tos pingitjne dubitemusihcredibili celeritatefemper ad  auxi-  j^l^l  '^'** ^'^" 
liumnabisferedumpr^fentesforefimulacrcs  tulerit:  aclifui-  '*** 

gur  e  cf lo  emiflTum.qua  folec  p€rnicitate,ad  nos  voIaret.Quic- 
quid  prxtereadevtroq*,  qu^ri  poteft.crcdamusexeociTegenc 
jcmyfterioru  quorii  plenareuelatio  invltimudiem  difFertur, 
Proide  aniiaiavdin  qu£rldocurioiitatejVelinI©^ucdoaudaci.i 


CAP.Xllri.  ^  INSTITVTIONIS     LIB.     i. 

cauenduni  meminerimus. 

S^Sunt   Spirt'      ^   Hoc  tamen,quod  nonnuUt  inquieti  homines  in  dubfun^ 

tus  rmniftraio-  vocaBt,pro  ccrto  eft  liabedumj  Angelos  fpiritus  eSle  miniftra- 

^ttl% nttiales.  ^^^^^^5  cjuoruin  obfequio  vtitur  Deusadfuoru;-ii  prQtedionCj 

&per  quostum  ruabcneficiainteriiomniesdirpenfif,  tum  re- 

liquaeciamopera  excqiitur.Fuit  ilia  quidem  olim  Sadduc^o- 

rumopiniojpcr  Angeiosnihildeugaariquum  veimotus,  quos 

Peus  Iiominibu>'  ari.nraCj  vcl  ca  quj^  edit  virtutis  fua?  fpecnni- 

SaddneMi-umy  na.  Scd  huic  dciiramencu  tot  recl.imaut  Scripturs  teiliiiionu 

^ngtlkamef  yg  mirwm  fit  tam  crailam  ignorai-ionem  in  Ulo  populo  ferri 

J0ntiam  abole-  po:uiflc,Vc  cnim  omittam  quws  fupcrius  loc-jsciraui  ,vbiFe- 

tmm»erywn  -  £^.^^,^^1- j^^iKi^  5^  Ij^ajones  Anuelo»  um ,  vbi  2ai/d.um  illisiri- 

'Luc.15.10.      buitur.vbi  nacraiitur  hdeies  msnmas  luitmerejCurum  animas 

Pfal.91 1».      deferrein  quiecem,  viderefacicmPacris,dc  fimii:a:fmt  alij,  ex 

Ma;t.4-^-      quil^-usclarir/ime  euincitur  re  vera  eile  fpintus  natura^  fubfille- 

Luc.4. 10.  &  tis.Nam  quod  Stephani.s  &  Paulus  dicunt.Legem  efle  laram  in 

*i.'^\    m  .0  manu  Ans^elorum:  &  Chnftus,  elcdos  fore  potl  refurredionc 

M.ittn.  »7.10.  I      r-       1        1-         •      1     ■•         ,  r  j  n- 

A<a.7.5J.        Angelisfimiles:diemiud;c]jne  Angeiisquidcmcflccognitum: 

Gal.j.!^'         fetuncventurumcumfindis  Angel;s:vc  maxime  torqueitur> 

Maith.ii-jo-  necefleeric  icaincelligi.Simiiirer  quum  Paulus  Timocheuea- 

&24-?7-ibid,  j.gj^.j  Chriflo  6c  elcds  ipfias  Angelis  atceflatur  vc  pr^cepta  fua 

3j,5i.Luc.9.    (-uftodiat,non  qualica?es.Tut  mJpirationes  /ine  fsbftantia ,.fed 

i^.TJm.j.zt.     yeros  fpirirus  denotat.  Nec  alfcer  lubfiliitquodin  Epjftiolaad 

HCU.1.4.&  2.  Hebrxoslegitur,  Chriftumexcellentiorem  Angclis  cfFedu.ii.- 

j(J.  lis  n5efK:  fubteCtum  orbemterrarum,Chriftum  non  ipf-)rum, 

icA  hon)inum  nacuraui  a(fumpfilfe:n-!fi  bea.os  effc  Spiricus  iW' 

teliigamus,in  quosc.idanc  iftse  comparaciones.  Et  ipfe  autlior 

Ibid.ii.i2.      Hpiilolje  feipfum  dcclarac,ybi  in  rcgno  Dei,fidelium  animas 

©c  fanft os  Angclo?  fimul  collociic.  Prxccrea  quod  iam  citaui- 

mus, Angclos  pucrorum  femper  videre  ficie Dci,  eonjm  prae- 

(idionos  dcfeudi ,  eos  lic:ari  de  falytc  noilra.miraui  multipli- 

cc  Deigratiaia  Ecclcilajfubefte  Chrifto  capiti.  Eodepertinec 

i.Petr.r.'  u-  quod  fandis  Pa;ribus  tocics  apparueriic  fub  forma  homi  -.u,io- 

Hebr.i.^        quucifunc^excepci  etiam  fuerunt  hofpicio.  Et  Chrifl^usipfeob 

97.7-       primacum  quem  obtine!  ia  perfoaa  Medfacoris  ,  Augelusvo- 

le-  catur.Mocubirer  attiagereiibuit,  ad  fimplices  pr^muniendo 


Malac.5.1. 
Vidc    Gen« 


dos 
fin,^:  lib.lu-  aducrfus  illas  ftultas  &abrurdas  cogitationes  qua?  ante  mulci 
dicutn.  fecula  a  Satana  cxcica::e,fubinde  rcpuilulanr, 

10  Reftacvt  (uperfticioni  occurr.imus  ,  quxobrepere  ple« 
Eomc»'^  «rm-,  ruqucfolct  vbi  dicitur  Aneclos  nobis  omnium  bonoru  mini. 
thrtm  coUocas,  fttos  cfle  ac  pr.^bicorcs.  to  enim  protmus  delabiturhominis 
refeUitnr^i.  ratio,vt  uihil  no  honoris  deferendum  illis  putec.  Ita fit vt  quas 
faiptura  S.te-  fblius  Dci  bc  Chrifti funt  5  ad  ipfos  transferantur.  l^ videmus 
jitmshtu.  Chrifti  glonam  fupcrioribus  aliquoc  fcculis  fuiile multis  mo- 
^s  obfcm:atam,quu  immodicis  clogiis  Angcli  pr^ccc  Dei  ver- 

bum 


»1      COGN£T.     O  I  I     C  R  EATQ  R   rS,  4$ 

bumcuniularejitur.  NequevUum  fcre  nndquiuscft  vitfum  ex 
iisqu:E  hodie  impi;gn  iiuus.  Siquidcai  Piulo  etiam  fuifTe  ma- 
gnumcerramen  cam  noi.nuUis  apparec,  qui  flc  Angeloseue- 
hebanc  vc  CJiriUum  propcmodum  inordinc  rcdigcrenr.  Hmc  Cap.  i.itf.55 
iant.irolicitudine  vrgcc  in  tpiftola  ad  CoIoflcnfes.Chriftu  no  20. 
niodo  Angelis  om mbus  eftc  ancerercn-iu^rcd  i piis  quoque  bo- 
norumomniumedeauciioiem  :  neco  derclidto,  pctilloscon- 
ucrtamur  qui  nccfibi  rufhcerepoflunt.red  ex  eodcm^quo  nos, 
fontehcturiunt.Cerrequuiji  in  e:s  fuigor  diuini  numinis  reful- 
geatjniiiil  eft  magis  p  or  uiequam  in  corum  adoratione  n  ftu- 
porequodam  uos  proflems&omnia  dcinde  ilhs  rribucrequ^ 
nontii/i  Deo  dcbencur.  Qjjodetiam  Tohannes  in  Apocalypli  Apoc.ig.  1«; 
faretur  fibi  .iccid/re:red  fi  i,ul  additfuifle  fibi  rcrponftim^  Vi-  ^  22.8.9. 
de  ne  feccri.srconferuus  tuus  fum.Dcum  ;idora. 

II    Arqui  hoc  periculum  bene  cauebiinus  /1  cxped.imus  cur  ^ehiJe,  argti-. 
per  eos  Dcuv  potius  utiam  per  fe  fine  iplorum  opcra  pof  ntia  "^'^"'^^   ^^  f' 
fuam  dcclarare,  hdelium  iiiutem  curare,  lusquc  benehcencia»  ,  .^^,    r    '1 
donaip/i*^  communicare  loicaf.Non  facit  hoccerte  neccilirate,  c^^e  oj}enittu.r 
quaff  carere  ijlis  nequsac.nam  quoticsliber.lpfis  prxter!tis,o-  c  .r  'De-.u  vta- 
pus  fuum  vel  folo  nutu  per  igir:  tantum  abeli  vt  adlcuandam  tu-^Ai^fiorum 
difficuhatem  fint  illi  fubfidio.    Hoc  ersio  ad  roiafum  noftr?B  ^""fi^rio* 
imbecillitatisfacit,ncquid  omnino  quodanimis  noftris  veiin 
bonamfpem  erigendis,  vel  iii  recuntateconfirmandis  valcat, 
defideremus.  llludquidem  vnum  fatis  fuperqueefle  deberet, 
quodDominusaflcrit  fenoftrum  efle  pro^edorem.  Sed  dii  tcc 
pcriculis.iot  noxis,rot  hoftium  generibus  nos  videmus  circun- 
/idcri ;  qua?  noftra  eft  moliities  ac  fragilitas.fieri  iaterdum  po- 
teritvttrepidatione  impleanmr,  vci  derpcratione  cocidamus, 
nifi  p.o  modulo  noftro  grarijefuse  pr^efci.ciam  apprehenderc 
nos  Dominus  faciat.  Hac  racione  non  modo  nos  fibi  curJE  fore 
promjttitjfcd  fe  innumeros  liabe.a*  ratellites  quibus  procura- 
dam  falutem  noftram  mandaucrit.    hocum  pr^fidio  ac  cutela 
quattdiu  fepti  (umus.quicquid  pericuhiinmineat,  nosextra  o- 
maem  mali  a'eam  cflTe  poficos.l^erpcram  id  quideni  fieri  a  no- 
bis  fateor,  quodpoft  iJlamfimpiicem  proniiffior.em  devniug 
Dei  protedioncadhuc ci icunfpcdamus vnde vcniat  nobis au-    . 
xihum.Sed  quiaOominuspro  immcnfa  fua  clcmcutia  &faci- 
litatCjVulthuic  noftro  vitio  fubuenircnon  eft  curraacum  eius 
bencficium  negligamus.Eius  rei  exemplum  in  puero&H,'3ei  ha»  ^•^^^•^•^Tv 
bemus,  quiquum  montcm  obfidione  cingi  videiet  ab  exerci- 
tu  Syrorum>nec  vllum  eftugium  patere ,  pauore  confteriiaba- 
tur  quafi  adum  de  fe  ac  domino  fuo  e{(it,   Hic  Elifajus  Deum 
precatuseftvt  illiusaperiretocnlos:ille  protinusmonteequis 
ac  curribus  igneis  refertum conrpicit,muItitudiiie  fcillcet  An- 
gclorum,  aquibuscuftodienduseratcumPropheta.    H:4cvi- 

o       i 


CAKZlilX*"  INfT  ITVT  lONlS      LIB.   t. 

fione  confirmatBs  fe  f ecepit ,  &  hoftes  potuit intrepido  animo 

defpicercquorum  afpedu  fuerat  propeexanimatus . 

Vfus  doBritis      11    Proindeqmccjuid  deAngelorummmifteriodicirur,  ad 

iti    Scriptura  hunc finem dirigatwus  ,  vtexpugnata ornni diffidentia,  ipcsin 

traditx  ,(k^  £>eQ  noftrafottius  tlabiliatur.Siquide  hxc  pr^fidiaideo  nobts 

^/ingelts.         aDomino  funtcomparata  ne  hoftium  multirudineterreamur, 

quafi  aduerfus  opem  cius  pr^ualeretjfed  adUlam  Elifsei  fente- 

tiam  confugiamus  ,  plureseflepro  nobis  quam  contra  nos. 

Quam  igitur  prKpoftcru  eft,ab  Angelis  nos  abduci  a  Deo,  qui 

in  hoG  funt  conftituti  vc  praefentiorem  eius  opcm  nobis  teftcn- 

tut?Abducunt  autemjfinS  tefta  ad  ipfum  manuducunt>vtfo- 

lumauxiliatoremrpciSemus  jnuocemusacpr^edicemus-./j  non 

vt  eiusmanusanobisconfiderancur,  q\ix  nullumad  opusnifi 

ipfodirigentefemoueanc:fin6  invnoMediatore  Ch  iftonos 

retinent.vt  ab  eo  prorfus  pendeamusjin  eo  rccunibamui,ad  cu 

Cjen.a8.i2.     feramutj&inipfo  acquicfcamus.  Qu^^  d  enim  m  vifione  lacob 

defcribitur,  hserere  ac  penitus  mfixu  ede  animis  noftris  dcbcr, 

Angelos  in  terram  ad  homines  defcendere  &  ab  hamiiiibus  in 

carlum  afcendere  per  fcahm,cui  infidet  Dominusexercicuura. 

Quo  indicatur  fola  Chrifti  interccf/ioiie  ficri  vt  Angeloru  mi 

foan.i.  51.      nntcriJI ad  nos pcrueniant.ficut  ipfe  afhrmat,  Pofthac  v;debi- 

tis  caclos ipcrtos.Sc  Angclos  defccndenresad  Filium  hominis. 

Gc«.t4.7.      Ir«que  fcruus  Abrahap,  Angeli  caikodiA^  cojnendatus.non  pro- 

pterea  ipfum  inuocatvt  /ibi  adfit,fed  ca  commendatione  frecus 

prcces  funditcorara  Domino.petitque  vt  mifericordiam  fuani 

crga  Abrahamum  cxerat.QMcmadmo  Jum  enim  non  ideo  po* 

tentiac  bonifatifque  fu:c  miniftros  facitcos  Deus  vs  fuam  cum 

VidePfat.in  iHisoioriam  parciacunita  non  opem  fuam  ideo  in  ipl<>rum  mi- 

Epinomide    ^iifterio  tjobis  promictit  vt  noftram  inter  ipfo.<&  eum  fidudam 

^^^^7^m:tlii  diuidamus.ValcatcrgoPIaconicailIa  philofophiade  quarren- 

'^'^llU,fiudil  do  per  Angelos  ad  Deum  aditu  ,  &  ipfis  in  hunc  finem  colen- 

tolis»  ad^ua-  dis.quoDeum  faciliorcm  nobisreddantrquam  fupcrftitiofi  cu- 

tuorca^iure-  riosiquchomines  conati funt  in  religionem  noftram ab initio 

KtcaAis.  inuehere,&  ad  hunc  vfque  diem  perfeuerant. 


Vt  infidiAs^  ^^  Q^^  jg  diaboIisScriptura  tradic,co  fere  tendunt  omnia 
7ti}ultuTp»t^  vt  foliciti  ffmus  ad  prarcauendas  eorum  infidias  &  molitioHCs: 
tifimofun:^fio.  cum  iis  ^rmis  nos  inftruamus  quar  ad  propulfandos  potentiffi- 
Tum  Mduerfa-  mos  hoftcs  fatis  firma  fint  ac  valida.  Nam  quum  Dcus  ac  prin- 
rteru*n  armis  ^^^^  huius  fcculi  vocatur  Satan ,  quum  fortisarmatus,  fpiritus 
tdoneis  propu-  ^^-  p^f 5(^35 gft  3cris,Ieo  rugicns  dicitur.-no  aiio  refpiciunt  idx 
Vcor'4  4.  defcriptiones  nifi  vt  cautiores  fimas  &  vigilantiores ,  tum  ad 
Ioh.11.5f.  *  pugnam  capeflcndam  paratiorcs  Quod  etiam  exprelTis  verbis 
Mntt.  11.19.  interdum  notatur.Nam  Petrus  poftquam  diabolu  dixit,  circui- 
Eph.t.2.  j.g inftar  leonis  rugientis  quarrcntcm  quos  deuoreC:mox  adhor 
r^X\'c6  :     t;ationcm fubiungit , vc  fidc fortitcr icfiftamus.  Et Paulus,vbi 


DB    COgNIT.     DEI     CRlATORtJ.  fO 

monuft  ludim  uon  cum  cunc  Sc  ringuine  nobis  eflfe,  fedcum 
principibus  uerisjpotelracibus  ccncbrarum,&  nequiciis  fpiritui 
iibu5jConcinu6  arnuiinducre  iubccquce  adcanrum  raaiquepe- 
riculofum  ccrcamen  lurtincnduni  paria  finc.  Quare  nos  quo- 
quc^jdhuncBne  oinnia  confci:amus,  vthofte,&  tioite  audacia 
pfoa3pti'fimum,viribus  robuHiliimiun  ,  artibus  callidif/imHmj 
diligentia&celencace  infacigabilem^machinis  omnibusrcfer- 
tiHimumjpugnandirc  cntia  expeditinimum  nobis  affidueim- 
minere  praemoniti-.non  focordia  vclignauia  opprimi  nos  fina- 
musjCcd  cx  aduerfo  ecedis  cxcitarirque  ani.nis  pedem  figamus 
ad  re/iltefldum,  &  quiah^c  mihtia  nonni/iniorcefinicur,  ad 
pcrretjerantiam  nos  horreinur.Prj^cipue  vero  imbecillitacis  & 
ruditatisnoltrJB  nobis  confcifjDei  opem  inuocemus,nec  quic- 
quam  tentemus  nifi  ipfo  freci:  qnando  ip/ius  cft  (olius  &  confi- 
lium  &  robur  &  animos  &  arma  fubininiftrare. 

14  Quo  autem  ad  idagendum  magiscxciremur  ac  vrgea-  ^''  <••>«"»  w- 
mur,nonvnum  autalterum  aut  paucoshoftesjfedmapnasefTe  ^'"",-  "'*"'"'* 
copiasdenuntiat  Scripcura,qu3enobircumbclluni  gerur.  Nam  ,^^„^^^^^^„ 
&  Maria  Magdaiena  dicitur  hberata  fuifte  a  fcptcm  dsemoniis  amnr ad pieu^ 
quibus  occupabatur:&  iilud  eflc  ordinauium  teftatur  Chriftus,  tis  exenitui» 
quod  (ieiectofcmeldxmonio  locum  iteru  patefacias,  feptem  M^rc.i^.p. 
fpiritusnequioresrecum  aftumit,  acredicin  pofleriioncmva-  ^^^*'*^*^*' 
cuam.lmolegio  totadicitur  homincm  vnum  obfedifle.  Hiser- 

go  docemur,cum  infinita  hoftium  multitudine  bellandum  no  - 

bis  efTc.-ne  paucitatecontemptajfimusad  prjeliumremiffiores, 

velintermiffionemaliquam  dari  nobisinterdumpucantcs.de- 

lidiJc  indulgeamus.  Qupd  autem  fingulari  numero  f^epe  vnus 

Sata  veldiabolusproBonitur,in  eo  denotatur  princtpatusille  ^      -     -  . 

jniquitarisqui  adueriatur  regno  iuftiria?.Qucm3dmodUmenmiy7„„„/^y,„„^^ 

Ecclefia  &  fanftorum  focierasChriftumhabet  caput.ita  impio-  ro  propomttirt 

rum  faftioj&ipfaimpiecascuni  fuo  principe  nobisdcpingitur, 

qui  fummum  imperium  illic  obtinc^t.  Qua  ratione  didum  eft  . . 

51Iud,Ire  maledidi  ^i  ignem  ^ternum ,  qui  pr;eparatus  eft  dia-        '  ''  *'* 

bolo  &  angelis  eius. 

15  Hocquoquead  perpetuumcum  diabolo  cemmcn  ac- f^fattperpetu^ 
ccndere  nos  debet,qu6d  aduerfarius  Dei  &  nofter  vbique  dici-  '^^''"t^"*  f««» 
tur.Nam  fi  cordi  nobis  cftDei  gloria  vt  par  eft,totis  viribus  ad-  '^J^^^J^  ""JJ^ 
aierfus  eumenitendum  eft  qui  illiusextindionem  molitur.  Si  x^ri^^n^ 
ad  regnum  Chrifti  afTcrendu  unimati  fumus  vt  oporcecnecefTe  /,«/?«  vbi^ne 
cft  nobis  irreconciliabilecum  eobellum  efl!e  qui  in  illius  rui-  ^lieatur, 
jiani  confpirat.Rurfus  fiqua  falutisnoftra;  cura  nos  tangit ,  nec 

pax  ncc  induci»  cumeonobis  cfTe  debdntqui  ineiusperni- 
ciemaffidueinfidiastendit,  Talisautemdefcribitur  Genefcos 
cap.j.vbi  hominem  ab  obedientia  quam  Deo  debebat  abducir, 
yi  fimul  &  Deum iufto  honore  fpoiiec ,  &  hominem  ipfum  in 

g.    ij. 


CAf.XlIlT^  INST  IT  VTIONI»      l  I  B.     I. 

Matth.  ij.iS.  ruin2mprascipitet.TalisctiaminEuangcliftis,vbi  inimicusvo- 

I0.S.44.        caturj&fpargerczizania  ad  corrunipendu  vitse  xtctnx  femea 

Hicitur.Iii  fumma,quod  de  ipfoteftatur  Chriftu$,ab  initio  fuif- 

fe  homicidam  &mcndacem,inonmibuseiusfadisexperimur. 

Mcndaciis  enim  veritacem  Dei  oppugnat:luce  tenebns  obfcu- 

rat:hominum mentes  impiicaterroribus;odia fufcitat.conten- 

tiones  ac  pugnas  accendit.-omnia  in  eum  finom  vt  Dei  rcgnum 

€uercat,hemines  insecernumincentum  fecum  demcrgar.Vndc 

conftat,  ipfum  natutaprauum  >  maiignum  ac  malitiofum  eflc. 

Nam  in  co  ingenio  quod  ad  gJoriam  Dti  &  hominum  falutcm 

impetendam  fadum  cft,fuinm;m  prauiracemelle  oportet.Hoc 

t.Io.}.l«         ctiara fignificac  loannesm  epiftolafiia,'|uumfcrtbiteumab  i- 

nitiopeccare.Siquidem  intelligic,ipfum  omnismaliciie  &  ini- 

quitatis  attthorem.ducemjarchiteftum. 

.TN-?/-        '^    AtquiquumaDeocondiius  ficdiabolusjhancmalitiani 

Utta  non  tji  ex  quim  cms  natjraB  ciJbumius,non  ex  cre.icionc,lecI  ex  depraua- 

ertAtione,  fed  tioneciTc  memiaetimus.Qii^;cquicI  e.siim  d minabilchaber,de- 

exdeprauatio-  fc ft i onc  &lap fu  fibi  acccrfiuiC  <^od  idco  nosadmonec  Scri- 

."-•  pturajne  talc  credences  a  Deo  proiii\(re,Deo  ipfi  adfcribamus 

t]^o  . .  quod  eft  ab  eo  aIienifiimu.H.ic  ratione  ucnunriat  Chriftus  Sa- 

tanam  exproprusloqui,quum  meudaciumloquitur:  oC  ratio- 

ticm  panit,quia  nonftetic  in  vcricate.  Certe  quum  m  verirace 

pcrftitifie  negat,innuit  aliquando  in  ea  fjilfc :  &  quum  pacrcm 

facit  mendacij,hoc illi  adimit  nc  Deo  vicifi  impureccuius  ipfe 

fibi  caufa  fuit.Quanquam  aure  hzc  breuicerfuntoc  rainus  cia- 

re  dida,ad  id  tamen  abunde  fufficiunc  vt  Dei  maieftas  ab  om n j 

calumnia  vindicciur.Ec  quidnoftra  refert,velplura,vel  in  aliii 

«AuCamtmodHt  finem  dcdiabolis  fciic?Fremunt  nonnulli  qu6d  nm  ordine  & 

umfui  er^'-  diftin£le  lapfuni  illum,  eittfquc  caufam,  modum,  tempus,  fpe- 

siem  UpfuuAn  cicm  pluribus  locis  Scripcura  exponat.  Scd  qu^a  h^c  nihil  ai 

geltrum  malo.  no.%meliusfuit,fi  non  fubticeriin  tocum,atccrteleuiter  attin- 

rum    anarert  gj.Quijj  ngc  Spiritufando  dignum  fuit,  inanibus  hiftoriis  fine 

^^*imult,     *  ^ru^"  curiolicatem  pafccre: &  videm us hoc fuifilcDomino  pra- 

pofitum ,  nihil  in  facris  fuis  oraculis  tradere  quod  non  ad  ardi- 

ficationcm  difcercmus.  Ergone  fuperuacuis  ipfi  immoremur, 

coptenti  fimus  hoc  breuiter  habcrc  de  diaboloru  natura,fuific 

priraa  crcatione  Angclos  Dci.fed  degenerado  fe  perdidiire,  & 

aliis  fadlos  eflc  inftrumeca  perditionis.Hoc  quia  vtile  cognitu 

a.Pet.1.4.      erat,clare  apud  Petrum  &  ludam docecur.  Angelis.in,quiunt, 

ludx  €.         qui  pcccaueruncncc  fcrutruntfuam  originem,fcdreliqueriJC 

i.Tim.  j.xi.     i^yni  domicilium.non  pcpercit  Deus.Et  Paiilus  clei^os  Angc-. 

3.  pwiW»  pe-  los  nominansjhaud  dubiercprcbostacite  opponit. 

tentia.  einfmo-      ^^     Quantum  vcro  ad  dilcordiam  &  pugnam  attinet  quam 

di  ^fUvt ^»^-  52^j-jj^jg cuDeo  e.iTe  dicimus,fic accipere  oportct^vt fixu  interim 

"^  '^l^tntitH    iliiid  mancat,illum,nifi  volencc  &  annuente  Dco,  nihil  facere 

poire. 


Di     COGNlT.     OEI     CHBAtORIS.  5! 

poflc.Legimus  enim  in  hiftoiia  Iob,illum  fe  fiftere  coram  Deo  {idftte  a  fei- 
ad  excipienda  madata,  iiec  pergcre  audere  ad  facinus  aliquod  pfoJfefnftffT^» 
obcundumnifi  impetrata  facukatc  Sic&quumdecipiendus  '"'"<'  *^«f'"/'- 
elt  Acliab,rccipic  le  fore  ipiricusn  mendacij  m  ore  omniu  Pro-  ^-r  ^olente  (fr 
phetarum:  &a  Dominoamandatusjid  p^-^ftat.  Hac  ratione  &  annuente^Deo, 
rpirirus  Domini  m^Uis  dicitur  qui  rorc]uebacSauI,c{u©d  co  ve-  mhHficerefof 
luti  flagello  punitbanrur  impij  •egis  piccara.Etalibi  fcnbiajr,  A" 
plagas  i^i^yptiis  fui(]e  a  Deo  inHiSas  pcr  Anp,eIosmaIos.Secu-  ^"^-^^'^'^  *- 
diiin  hv-ec  particularia  exe,7)pIaPau!usgrneraiiterteftaur  ex-  j*Re«r  22.20. 
csecacionem  increduiorum  opus  efte  Dci ,  quum  anrea  vocaHet  i.Sam.  16. 14. 
operationem  Satana?.  Conftar  ergo  iub  Dei  poteftatc  efte  Sa-  &  18.10. 
tanani,&  Gc  ipfius  nucu  regi  vcobicquium  reddere  ci  cogatur.  Pf.yS^  49« 
Porroqaumdicimus  Satanam  Deo  rcfiftere,  &illiusoperacu  ^-TneU.J.j. 
huiusopenbusdiffidere,  hancrepugnantiam&  hoccertamea 
Dei  permiffione  pcnd^re  /imul  aPerim.us.De  voluntace  ia  non 
loquorjnccetiamdeconatUjfed  de  effefturantum.Quandoe- 
»iin  improbus  eft  naruradiabolus,minime  ad  obcdientia  diui- 
ji3e  volilracis  propenfus  eft/ed  totus  adconcunncia&rebcUio 
ncm  fercur  Hoc  igitur  a  feipfo  fuaquc  nequitia  habetiVC  cupi» 
dirate  &  prop:  firojDeo  aduerfetur.Hac  improbitatecxtimuU 
tur  ad  conauim  earum  rcru  quas  maxime  aducrfarias  efle  Deo 
purat.  Sed  quia  Deus  illum  potenti-t:  fi.a!  frsno  vindumcon- 
ftri^flumque  tcnet ,  ea  modo  exequit jr  qu^c  Ghi  diuinicas  coii- 
celfa  fucrint:arcue  ita  creatori  luo.velit  nolitjobfequitur:  quia 
cogiturminifterium  pra:bercquocunqueiIle  impulcrit, 

»8    fam  vero  quia  Deus  immundos  fpiritus ,  proutlibitum  Deimde.Deusi^ 
eft,huc  illuc  inflcAit :  hoc  regimen  ita  tempcrat ,  vt  fideles  pu-  ''^  '^'^fiUuemfle 
gnando  exercc2nr,adorianrur  inndns^incurfionibusfolicirentj  '^^'^  fptritusim 
pugnando  vrgeant;  fatigcnt  etiam  ("^cpe ,  cor.turbent,  pauefa-  JJ^J^  "^''^*  '^« 
ci.int,ac  mterdum  vulnerentjfcd  nunquam  vincant  necoppri-  doual^lZ'"' 
mantrimpiosaurem  fubados  trahauc  ^  in  eotum  animis&cor-  crednios (^'If^' 
poribus impcrium  exerceant ,  ad  omnia  flagitia  velu:  macipiis  ptos gubemani 
abutantur.Quatum  adfidelcs  artincc;quia  ab  eiufmodihofti-  ^^"^  permittat. 
bus  inquiecantur:ideo  has  cxhoitationes  audiunc,NoIite  locu  ^P^'**"^' 
dare  diaboIo.Diabolus  hoftis  vefter  vc  leo  rugienscircuitjqu^-  ['  J^^    ' 
rensquemdeuoret:cuirefiftitefortesfii,le.  &/imilcs.  Ab  hoc    *      '     '* 
gcncre  cercaminis  fe  no  fuifl*c  immunem  fatetur  Paulus,  quum[ 
fcribic  ad  remedium  domandse  fuperbisc  {ibi  datum  Sarana;  an- 
gclum.a  quo  humiliarccur.   Omnibusergo  filiis  Deicommu- 
ne  eft  id  exercitium.  Qiua  aurem  promi.^/io  illa  de  contere.i-  Gen.jjy. 
do  Satana;  c  ipitc  ,  ad  Chriftum  &  omnia  eius  membra  com- 
munitcrpercinet,  ideonego  vinci  vnquam  vdopprimiabeo 
fideles  pofle.Confternuntur  quidcm  fxpc ,  fed  non  exaniman- 
tur  quin  fe  recolligant :   concidiJiit  violentia  i<^uum  ,  fed  pq- 
ftci  crisuntur;  vulnerantur  j  fed  iionlethalitcr.    denique  lic 


CAP.Xlil!,  INJTITVTIONIS     tiB.     I. 

laboranttoto  y\ts  curriculo,vc  in  fine  vidoria  obtfne.inr.quod 
tamen  ad  fingulos  adus  non  rcllringo.  Scimus  cnim  iufta  Dei 
vindiftn,  Satana:  permifliim  fuiflc  ad  tempus  Dauidem  vt  eius 
impuKu  populum  numcraretrnec  frul^;  a  fpem  vcnia;  relinquit 
2.f?am.x4.T.    Paulusetia  fiqijidiabolilaqueis  irretiti  faerint.  Ideoahbiide 
i.Timi.i6.    Paulus  promilliohem  fupcrius  citatam  incho.iri  in  hac  vitajvbi 
Rom.i6  20.    Iudandumeltjoftedit:polUudamadimpleri,quumdicit,Deus 
autem  pacis  brcui  Satanam  conteret  fub  pc^dbus  veftris.In  ca- 
pite  quidem  noftro  femper  ad  plcnu  extuit  hxc  viftoria;  quia 
nihil  in  eo  habQitpiincepsmudi:in  nobisantem,qui  mcmbra 
ciusfumus^ex  partenuc  apparet.-perficietur  autcm,quum  car- 
nc  noftra  exutiifecundiim  quam  infirmitaci  obnoxij  adhuc  fu- 
mus,Spiritas  Candii  virtutepleni  erimus.In  huncmodum,  vbi 
fufcitatur  crigiturque  rtgnum  Chiiiii,  Satan  cum  fua  potefta- 
tcconcidit.  qucmadlnodum  aitDominus  ip^c,  Videbam  Sara- 
1  uc.ro  1  .      nam  quafi  fulgurdecslocadentcni.    Hoccnim  refponfocon- 
^■^*'* "     *       firmatquod  de  pra?dicationis  ftja:  poccntiareruIerantApoftoii. 
ltem,Quum  princeps  occupit  acriu  fuum  ,  in  pace  func  omnia 
qa^  peilidct:quum  autemrupcruenitforcior,eiicitur,&c.  Etin 
huncHnem  Chriftusmoricndo,  vicit  Saranam  ,  quihabebat 
mortis  imperium:  &trf'umphuin  deomnibuseius  copiisegir, 
nc  Ecclelis  noceant,  alioqui  centies  etm  pelTundaret  lingulis 
momentis.Nam  (qux  noftra  cftinibccillitas,  &-qua?  ^lliusfunt 
fiiriof^  vires)quoniodo  vel  tantillum  coBtra  muItipliccsSc  af- 
fiduos  eiu.s  impcrus  ftarcinus,nifi  freti  ducis  noftri  vid:oria?N5 
crgo  inanimasfidelium  permittitDeusregnuSatan^c,  fcdiin- 
pios  duntJxat  &  incrcdulos  illi  gubernadt)s  tradit,quos  in  fuo 
!    u  n  S^^^S^  cenfcri  non  dignatur.  Nam  dicitur  hunc  mundum  line 

j.Cor.4.4.      controuerfiaoccuparcdonccaChriftoexturbccur.Icc,excafca- 
Eph.a.i.         rc  omncs  qui  non  credunc  Euangelio.Ircm,  pcragerc  opus  fuu 
Rom.j.ii.      in  filiis  c6tumacibus.&merit6:funt  enim  impij  omncs  vafa  ir^. 
Idcocui  potius  quam  diuina;  vltionis  minifiro  fubiiccrentur? 
Loan  8-44.     r)enique  ex  pvirre  diabolo  efle  dicuntur:  quia  vr  in  eo  fili;  Dci 
i.Ioan.j.?.     agnofcuntur  fidcles  quodimaginem  eiuscernnc:  it.i  illi  exSa- 
tanx  imagincinquam  degcnerarut,eius  filii  proprie  cefentur. 
4.  De  iiAfMrn      19    Quemadmodum  autcm  fuperius  refutauimus  nugato- 
*natoyHm  An-  ^\^^y^  iU.iin  dc  fan<flis  Angclis  philofophiam  ,  qua?  docet  nihil 
l^darMn.-^nri-  ^^-^  ^^^-  infpirationcs  vel  monitioncs  bonas,  quas  in  mcntibus 
fmtftMAnttl,  hominum  Dcusckcitatclic  &hocloco  rcfellendifuntquidia- 
' "jcl    Spiritt*]  bolos  nihil  quam  malos  affedus  aut  perturbationes  efle  nuga- 
jeafu  i^r  t»ttlii  tur,qux  nobis  ingcrunturacarncnoftra.Idautem  breui,tcr  fa- 
leritta^rdJiti.cQYelicehit,  quia  extant  non  pauca  in  hanc  rem  &  fatis  apcrta 
Scriptura:  teftimonia.Primiim  quum  immundi  fpiritus  vocan- 
io!n  Ji^'^       tur  &  Angcli  apoftatas,qui  ab  origine  fua  degcnerarut.ipfa  no 
mii2a  fatis  exprimunt,  non  mociones  autaftcdiones  racntium, 

fc'cl 


OB      COGNIT.    DIl     CrBaTORIS.  ,       fZ 

fed  magis  rcuera  quoddicuntur,mences  velfpintnsfcnfu&in- 
telligeiuia  praeditas.   Similitcr  vbi  fili;  Dei  cum  diaboli  filiis 
tam  i  Chrifto  quam  ab  loaone  conferuntur,  nonnc  inepta  ef- 
fctcomparatio  /inomcn  diaboli  nihil  quamojalasinfpiratio-  i.foan.jt, 
ncsdefignaret?  Etloanncsaliquid  etiamnuni  apertiusaddit,  luizj. 
diabolum  ab  initio  peccare.Snniliter  quum  MiGhaelem  archa- 
gcluni  inducitludas  pugnancemcumdiabolocccrteangclobo- 
no  opponit  malum  &  defedore.Cui  rcfpondet  id  quod  legitur 
in  hiltoria  lob ,  comparuifle  Satanam  com  fan.fti8  angelis  cora 
Deo.  CJariffimi  aurcm  omniumfuntilliloci  quimentioncm  °  '** 
pcenx  faciunt  quam  fcntirc  incipiunt  a  Dci  iudicio  ,  &  prseci- 
pue  fcnfuri  funt  in  refurrcdione.    I-ili  Dauid.cur  vcnifti  antc  j^^^^j^  g  ,^ 
tempus  ad  torquendum  nos?Itcm,Ite  malcdidh  in  ignem  a^tcr-  n,  j^j.^i.' 
nura.qui  prseparatas  cft  diabolo  &  angeiis  eius.  Itcm ,  Si  pro-  ».ret  .2.4. 
priis  angelis  non  pepercit:fcd  cateo is  dccratflos  proiecic  in  ca- 
liginemad  «tcriiam  damnationem  fcruandos,  &c.  Quamine- 
ptarioquutioncs  forcntjdcftinatosasternoiudicio  diabolos  ,  i- 
gncm  illis  cflTe  pr.-^paratujiamtorqucri  ipfos&  cruciari  aChri- 
fti  gIoria,fi  nulli  elfent  omninodiaboli?  Sed  quoniam  hxc  rcs 
di /putationc  non  egetapudeos  qui  verbo  Domini  fidcmha- 
bent,apudlRosver6inanes  fpecularorcs,  quibus  nihilplacet 
nifinouum,ScriptMr^teftimoniisp:irum  proficittif:videormi- 
hi  feciflequod  voluuvcfciltcetinftruda:  (inc  pix  m^tesaduer- 
fuseiufmodi  delirja,quibus  inquieti  hominesfe  &alios  fimpli- 
ciores  turbant.  Fuic  aurcm  opcrjepretiu  hoc  quoque  attingere, 
«cqui  illo  erroreimpiiciti,  dumputsntnullum  fehibereho- 
ftcm,fianr  adfeliiienduim  ftgniofes&incauciorcs. 

zo    Inrcrea  ne  pigear  m  hoc  pulcherrimo  dieatro  piam  ob-  popemA  pars 
lcftationem  capere  ex  manffeftis  &  obuii ;  Dei  operibus.  Eft  e-  captis.erMtto' 
nim  hoc(viaiibi  diximMs}eifi  non  prJECipuum  ,  natur^  tamcn  ""    hiJitrUm 
ordine  primum  fidci  documcntum,  qu.iqu:3uerfum  oculoscir-  p^"''-^'^''^^^'' 
cunferamusjomma  qu^e  occurrunt.memmille  Dei  elie  opera:&  ^^,^^  ^^^  ^^j^j 
fimul  quc.n  in  finem  a  Deo  condita  fint,  pia  cogitatiane  repu-  auU   de  Vtt 
tare.Ergo  vt  vcra  fide  apprehedamus  quod  dc  l5eo  fcire  refcrt,  fciretiof.ra  rf. 
hiftoriam  creationismundi  opercPretium  eft  in  priir.is  tenerc,  f*'''^* 
qualitcraMofebreuiter  cxpofita,&a  fandisdeinde  vfris,Ba- 
filio  prxfcrtim  &  Ambrofio.copiofiasiiJuftrataeft.   Exeadi- 
fccmtiSjDeuVerbi  acSpiricus  fui  potcntia  ex  nihiio  creafTe  c^- 
lum  &tcrra:hinc  omnegcnus  animaliarefqueiDanjmatas  pro- 
duxifle ,  mirabili  fcric  diftinxifle  innumera  rerum  varietatem, 
fiiam  vnicuiqucgeneri  naturamindidifre^affignalTe  of?icia,Io- 
ca  attribuifle  &  ftationcs :  &,  quum  omnia  fint  corruptioni  ob- 
noxia.prouidiflTc  tamcn  vt  fingulxfpecics  ad  diem  extrcmum 
faluarconferuentur,Proinde  alias  fouerc  arcanis  modis,&  nu- 
iium  fubindg  W^oiem  iliis  quafi  inftillare:aliis  vim  propagan- 


CAP.XIIII.  I  N  STI  T  7  TIOKIS       LTb.    I. 

df  eontuIi{re,ne  fuo  intcriru  prorfu^  inrereant.Itaque  cjelum  & 

terram  quamficripotuitabrolutiflima  rcruni  oinniuiM  copia, 

varietatc,pu!chritudine,  no  fecus  atque  -jnii'ia;n  acfplendidi 

domjuTj  ,  exqai/itiifimafimul&copiorirama  fupelledile  in- 

ftrudani  ,ic  ietcrtamvmirabi!itcrexornaiJc.Demumh')minem 

formantio,eiimquetain  fpeciofo  decore.torqueactarttisdoti- 

bus  miigmendo,  praecUrilfimum  m  eo  fuoruni  operum  fpeci- 

men  ediduTe.Veriimquoni.iin  mudi  creationcm  enarrarc  mi- 

hi  non  eilpropofitum,  latis  (it  ha;cp.;ucu!aircrum  intranfitu 

attigifre.^lclius  cnim  clt,  vr  iam  nv^nui.ledorcs  ex  Mofe  &  a- 

Jiisqui  mundi  hillorjam  fideiircr  ac  dihgfnrer  memorixcom- 

mendarunt,pleniorem  huius  loci  inrelligentiam  netere. 

i.  Ea  ntmpe  dd      j,     Qjprrurn  vero  tedere,  &  quein  m  fcopu  referri  debeat 

*oc    tmprtmif  operum  L;eicon{ideratio,plur  bosdifput.-irenihilattinec:  auu 

in  fuis  crfatu-  «  ^Aibi  magn  t  cx  parre  expcdita  h.cc  qtK^itt  /,  &  quan  u  f>r3e- 

ris  conIfiCHa<  itntis  infticnn  inter€0,pnuci.<:  vcruis  abfolui  queat.Sane  fi  pro 

^'irtutes  eKhi-  dignicateexplicare  libeatquam  inrlhnifbilisDei  fapietia,po- 

■bet  Deus  omnt-  tcntiajiuilitla.bonitJs  in  mundi  compoficionc  reluceat,nuilus 

fotensy  nonin.  Qxznows  Ipledor.nullus  (nnatus  ranr^  rei  ina^nitudini  par  e- 

grata  -vtl  in-     .     .,        ,    l-  ..  _  ■     i_    ^  r      a.  j 

^riit.^ntia  vel  '"'t-Nec  duDium  qutn  velit  nos  Dnmnius  m  hac  lanctamedita- 

cbliuione  tran-  uone  continenter  occupar; ;  vt  dum  iilas  iinmcnfas  fapientia», 

Jenmiii,  \\\{\\t{:c,  boniraris,  p otent.ir  {[xx  diuitias  in  omnibus  creaturis, 

velut  in  fpeculis  c<>nrfrnplamur,non  tatum  easfugiente  oculo 

percurramus,&euanido(vt  i]clc)quar)mtuitu;fedineacogita- 

tione  diu  u-nmoremur:ea  ferio  ac  fideuter  animis  reuoluamus, 

memoriiqucidentidem  repctaums.Verum  quia  nunc  in  dida- 

Ibc^  verfa.nur  ger.erc,ab  iis  fupcrederc  nos  canucnitqu^  lo- 

^asdccianiitioiies  requirimt.Ergo  vt  comocndio  f^adcamjtuc 

icianclcAorcs  fe  vera  fidcapprehendi^e  q-iid  iir  Deum  c^ii  & 

ttrra*  efle  creatoreni,fi  illam  pnmum  vniuerftlcm  regulam  fe- 

quantur,vr  quas  in  fuis  crcaturis  Dcus  exh:bet  confpicuas  vir- 

futes.nor  ingr.it3  vcl  incogiuntavel  oblinionetra  eant:dein- 

de  iic  ad  (t  apphcare  difcanr  quo  penitus  afiiciatur  in  fuis  cor^ 

.        .   dibus  Priori';  exempiam  cft^dum  reputamus  qu3nti  fuerit.at"-' 

Hs^Hws^nltl  titicisjharicfiellaiu  mulritudineciu^  in  carlo  ell,tadifpoii:a  ie- 

tj,>.  ric  =ordinare&  aptare  vr n.;hil  excogttJiri  pofflt  afpedu  fpecio» 

iius:  aliasica  inferere  &affigcrc  fuis  ftitionibus  vtmoueri  nC'-" 

queanr:aliis  libcriorem  curiiim  conccdcrc  ,  CqA  ita  vt  errando 

iion  vlrra  fp.iciam  vagenriir:omnium  motum  ita  tcmperarc,.vc 

dics  &no6i:c,s,menfes,annos&annitempora  metiatur;'&  hlc 

quoqu^^jquam  quotidiecernimus,  inGequalitatem  dieruad  tale 

temperamentum  redigere  vtnibil  confufionis  habeat.Srcquo- 

que  dum  porenriam  obferuamus,  in  fuftinenda  tanta  mole,  m 

tam  celeri  ci-leftjs  machin^e  voftffatione  gubernanda,&  finiili- 

bus.Hxc  enanpaucula exepU fatis  deckranequid  fit  Dei  vir- 

tuces 


Dl!      COGtilT.    DBI      CRlATORIS.  Si 

imcs  in  mur.cli  creatione  recognofcere.  Alioqui  fi  totamrem, 
vt  <iixi,oraii!oneperrequilibeat,nuIlusent  modus.  qiiando 
totfimt  diuma^  pDcentis  miracul^tot  infignia  bonitatis ,  toc 
Hipientioe  documenca,quot  funt  'n  mundo  rcrum  fpeciesjimo 
quof;  riint  ics  vel  magn.«  vel  exigu^e. 

zt    RcfUr  iheid  pars  qu2  ad  fidem  propius  accedit;vt  dum  t.  Tieinde  cS^» 
anim^duertinusin  bonnm  ac  faiurem  noftram  Oeum  omma  ^^»/^«^  (^^«^««^ 
dclhn-fTcfimul  m  nobjs  ipfis,&  tantis  qiije  in  noscontulic  bo-  jt'/J°^'^^  ^^^ 
nis,l>>ruimus  ipfius  poteat.am  &  graiiam:inde  nos  ad  ipfius  fi-  ^y^^^  ^^„y-^ 
duciam,iauoca:ionem,laudcm,amoremexcitemus.Porrbom-  creatas  ejje  a^ 
nia  fe  hominiscaufacondere,ip'b  creandi  ordine  demonftra-  gmfcamus.cju» 
uit  ipfe  Dominus  vt  paulo  ante  admonui.Non  enim  abs  re  efl  ^g'^  ^»"^ ,  ^" 
tjubd  mundi  fabricaai  iw  fex  diesdiflribuir:  quum  nihilodiffi-  ^^J^"^^  7"«- 
ciiiusefTet.vno  m  Miiento  totum  o[;us  fimul  omnibus  numens  ^^^  ^  amcre 
complere  ,  uuameiufmodi  progreffione  fcn/im  ad  compie' txcitemur» 
mencum  peruenireVerum  in  eo  mamerga  nosprouidentiam 
parernamquef -licitudinem  commendarevoIuit,qCibd  antc- 
quam  hominem  fingeret.quicquid  vtilc  illi  ac  falutare  proui- 
ilcbatforcidtoruniprseparanit.  Quant^enunc  ingratitudinis 
foret,dubitarean  huicoptimo  Patri  curaefimus,  quem  vide- 
mus  dc  nobis,priufquam  nafceremurjfuiffef  dicirum?  Quim 
impium  eff ct diffidentfa  trepidare ,  ne  aliquando  nos in  necef^ 
fitate  def^icuat  eiusbenignitas ,  quam  videmus  nondum  natis 
cum  .'ummabonorum  omnium  afHuecia  fuifTc  expofitam?  Ad- 
hxc  audimusexMofe,nobiseius  liberalitate  fubiedum  quic«  Gcn.i.  it>& 
quid  omaino  r^rum  cfl  in  coto  orbe.Certum  cft,non  ideo  fe-  9** 
cifTe  qub  nos  ludcrer  inanititulo  donationis.    Ergo  nihil  vn- 
quam  nobis  dcfacurum eft  quoad falucis  noflra!  referef,  Deni- 
q.ie  vtfemelfi^uam,quutiesDeumnominamu.s  cxli  &  terrx 
ci-earorcm,ffmul  m  mcntem  nobis  veniar,eornm  omnium  qu.^e 
condidit.dirpcnfationem  in  manu  ac  poteftare  ipfius  effe,  nos 
verb  effc  ipfius  filios,quos  alcndos  &  educandos  in  fuam  fidem 
cuftodiamque  rceQpcriv.vt  bononim  omniem  fummam  ab  eo 
vnoexpeftcmus,aGccrFb  fperemus  illum  nunquam  paflurum 
nos  rcbus  ad  fslurcm  neceffariis  indigcre,  ne  aliunde  fpes  no- 
ftrapendcat:vtquicquiddefideramus,ad  eum  votanol^ra  re- 
fpiciant:  cuiufeunque  rei  fruftum  percipimus,cius  effe  bene- 
ficium  agnofcamusj&cumgratiarumadione  profiteamur;  vt 
ranta  bomtatis  acbeneficenti^  fuauitate  illediji^fam  toto  pe- 
^oreamare  &coIcreftudeamus. 

C  A  P. 


CA?»  xy»  iN  sTirvTioH  ts    tiB.   r. 


C  A  P  V  T     XV. 

^alii  homofit  CYeatm.vbi  de  etmmAfacultatihteSide  imftgine  Bii. 
libert  arbrtrioj^prima  natttrAi?ttegritat§diJ[eritur, 

Partes  huius  capitis, 

f  In  hac  dirputatione  de  homiais  ftatii  ante  lapfum ,  rejalis  ncctC^ 
f.iriisadhibiti5,primumdc  corporis  creatione  agitur  ,&  quid  n«s 
doccat  eius  ex  terra  formatio,&  viuificatio,fcdl.i. 

2  Variis  &  valiiis  argumcntispr»batur  anima:  humant  immort*- 
Htas.fe^a.a. 

J  E)t  imagine  Dei /^immortalitatis  anim^  humanaj  argumcnto  ilr- 
mifl1mo)cra(flatus,refu.acij  quorundarn  clcIirii$,feA  j. 

4  Dilcuffis  neWuIiserrorum  quaeluci  veriratis  tenebras  offundunt» 
additiir  deficultatibus  awimchumanar  ante  lap/um  Theologic* 
&  Philofophicaconfidcratiojfed.^.j.^.j.  &8. 

9ttflexhomi-  JK^J^SMJ  A  M  dehominis  crcatione  dicendum:  non  mo>- 

nifctgnitio  An-  ^^^1  f^^  ^  *1"^'  '"^^'^  omnia  Dei  opcra  nobiJifnmumac 

t€  if  fofllapfH  Svj  1^5  maximefpedabileeftiuftitircius5&^ipicndar,& 

1>tfriore,  ho€  g^j  }&£  bonitatis  fpccimen  :  fcd  quia'  ,  vt  initio  dixi- 

taftu^lttur.   I^yjgl  mu»  ,  non  poteft  liquido  &   folide  cognofci 

Deusa  nobisnifiaccedacmutuanoftri  cognKio.Etfiautemea 

duplexeil  ;   ncmpc  vtfciamus  quales  nos  prima  origine  fi- 

musconditt  j  &^uaUsnoftraconditiocfrccoepcritpc)ft  Adse 

lapfum  (nec  vero  multum  prodeflbt  creatiotiem  »oftram  tc- 

ncrc,nifi  in  hac  crifti  ruina  agnofccremus  qualis  fic  natura*  no- 

ftr;ccorruptela&  deformitas)  nunc  tamenintegrarnaturas  de- 

fcriptione  conteti crimus.  Et  fan?  antcquam  ad  miferam  iftam 

hominisconditionem,  cui  nunc  addiftus  eft,de/ccndamus , o- 

r^e^Ufiu  eau  pcr^ prctium  eft  tcncre  qualis  ab  initio  conditus  fuerit.  Cauen- 

'!*'""'"  ^^'^.^^- dumeftenimnepr^cise  rantum  naturalia  hominis  malade- 

ervHi'Tb'e '"'  mpnftrando  j  ea  videamur  ad  naturac authorem  referr  e:quan- 

da,      ^  ^"    doquidem  in  hoc  pra:textufc  habere  fatis  dcfenfionis  putac 

impictasfiobtenderequeat,quicquidhabetvitij,  a  Deo  quo- 

dammodo  profeftum  cflemec  dubitat,fi  redarguitur.cum  Deo 

iprolitigare,cuIpimquein  cumtranfcribcrecuius  merito  rca 

agifur.Et  qui  religiofius  loqui  de  numinc  vi<Jeri  volunt,  iibe^ 

ter  tamen  excufationem  prauitatis  fusc  captant  a  natura,  non 

cogitantes  fcDeum  quoque  (licecobfcurius)  fugillare.-cuius  irx 

contumeliam  recideret  fiquid  ritij  iaeffe  natura»  probarctur. 

Ci«u  ergo  videamus  carne  inhiare  fubterfugiis  omnibus ,  qui- 

bus  vcounq;  dcriuari  alio  a  fe  miloru  fuorum  culpaexiftimat, 

huic 


OE     COGNIT.     DEl     CrEATOMS.  $4- 

huic  malitix  diligenter  obuiandum  eft.  Itaque  fic  trai^ada  eft 
humanigcneris  calamitas  vcprarcidaturomnis  tergiuerfatio, 
&  iuftitia  D€i  ah  omni  infimulatione  vindicetur.   Poftea  fuo  LJb.  i.c.i.  & 
loco  vidcbimus  quamloge  abfint  homines  ab  ca  puritate  qua  ^*  ?• 
donatus  fuerat  Adam.Ac  primotenendum  cft,  quum  ex  terra  ,^*"**'^*  ^* 
&  luto  fumptus  fuit, inie(?lum fuifte  fiiperbisE  frajnumrquia  ni-  ^ii nos  do^ 
hilmagisabfurdumeftquamtuaexcellentiagloriariqui  non  ctAt  corpm  i 
folum  habttant  tuguriumluteum  ,fed  quifuncipfi  ex  parte  luto  form*-  ^ 
tcrra  &  cinis.  Qupd  autcm  Dcus  vas  teftaceum  no  modo  ani-  '"^"  »  ^  *"»" 
mare  dignatus  cft,  fed  etiam  domiciliura  elfe  voluicimmorra-  ^**^"^* 
lisfpiricus,  iurein  tantafiftoris  fui  libcralitatc  gloriaripo- 
luic  Adam. 
z  Porro  hominem  conftare  anima  & corpore,extr3  contro-  ^iimA  huma- 
ucrfiam  cfte  dcbet.atque  aoimsenomine  eflentiam  rtnmorta-  "*  t»''^»^*^^*- 
lem,^reat.-im  tamcnintelligo,quxnobilioreiusparscft.Inter-  ***^"  *^' 
dum  fpiritus  vocatur.  etfi  enim  dum  fimul  iunguntur  haec  no- 
jnina,/ignificatione  interfe  differunt :  vbitamen  feorfum  po-  Bccle.it.7/ 
uicurfpiritus,  tantudem  valet  atqucamm<i.  ficuti  quamSoIo- 
jno  de  moire  loquens,dicit  cunc  f]?irirum  ad  Deum  redire  qui 
dedit  illum.Ec  Chriftus  fpiritum  fuum  Pacri  coramedans,Ste-  Luc.2j.4tf. 
phanus  etiam  Chrifto^non  aliud  intelligfir,quam  vbi foluta  eft  Aa.7-J5' 
acarnisergartuloanima,  Deum  efleperpecuii  eiuscuftodem. 
Qui  verb  animam  imaginantur  ideo  fpiritum  dici  quia  flatus 
fit,aut  vis  diuinttus  infufa  coporibus ,  qu3e  tamen  eflcntia  ca- 
reaceosnimiscrafsedeflpere  &resipfa,&  tota  Scripturao- 
ilendit.Vcrum  quidem  eft,dum  terrx  plus  iufto  affixifunt  ho- 
jnines,hebecari,imo,quia  a  patre  luminum  alienati  funt,  tenc- 
bris  efle  obcsecatos,vt  (c  a  mortc  forc  fupcrftices  non  cogitet: 
inccrim  tamen  non  ita  in  tenebris  extinda lux eft,quin  immor- 
talitacis  fux  fenfu  cangantur.Ccrte  confcientia ,  quaeinter  bo-  i*  Tefiimomo 
rmm  &  malum  difcernens,Dei  iudicio  refpondcc,  indubium  eft  ^•"f"'»^**' 
immortal^sfpiritusfignum.  Qupmodo  cnim  ad  Deitribunal 
pcnctrarcc  motus  flne  cfsetiaj&terrorefibicxrearu  incuteret? 
Nequeeniinfpirituilis  poen3emctuafficiturcorpus,fedinfola 
anipiam  cadit,vnde  fequitur,cflciitii  praeditieflc.  laipfa  Dei  ^-  ^"  "i"*" 
cognitio  fariscoarguit,animas  qua»  mundu  trifcenducefle  im-  ''*"'•' 
iiiorcales,quiaadvirap  foncem  non  peruenirct  vigoreuanidus, 
Denique  quu  tot  pra-clara»  doces  quibus  humana  mcns  pollct,  j.  ffrtclttrU 
tliuinumaliquidinfculptum  eicUmkenr,totidemfuncimmor-  dotthu*  qnifiM 
taliscflfentiaE  ceftimonia.Naquibrutis  animalibus  ineft  fcnfus,  foUeu 
cxtra  corpus  non  egrediturrvel  faltem  non  longius  fe  extendic 
quam  ad  res  fibi  obiedas.  Mencis  ycro  humana*  agilicas  c^lum 
^tcrram,  natur^que  arcana  pcrluftrans,&vbi  fc^ulaomnia 
intellcdu  &  memoria  complcxa  eft,  (ingula  digcrens  fuafc- 
Kis ,  futuraquc  cx  prarccricis  colligcns  >  clarc  dcnronflraE 


^^P.     XV,  1  N  J  T  IT  VTfONl  S       IIB.  I. 

Utcte  m  homine  aliquid  a  coiporefeparatum.Dcum  fnuifibi- 

Icni  &  Angelos  nuelligeria  concipimus.quod  mininje  in  cor- 

pus  competir.Rcaa,iuaa,&  honelhjqaxrenfus  corporeosla- 

4'  Conceptiom-  tent,apprehendimus.Ergo  huius  intelligentia:  fedemfpirituni 

%nu  ^*  ^^  ^"^^^^  exuere  videtur,n6  obfcurus  eft  immortaliratis  teftis; 

quando  non  modoeacumrerum  qua?nunquam  hdx  funcco- 

gitationes  fuggerit.fed  etiam  in  fucuru  tempus  prjpfagia.  Bre- 

uitcr  Ji^c  atringo  qu2Bprophani  quoque  lcripcores  fplcndi- 

.  r  »,  ^ .  •   «  ^^°^^  rerborii  ornatu  magnifice  extoIlunt:fed  apud  pios  ledo- 

gumtriiiititri  ''^^/^tis  vaiebit  iimplex  admonirio.  lam  ni/ianimaefrenciale 

ptnraS.  (iep;c.  <i^''dd2ai  cflct  a  corporc  reparatum,  no  doceret  Scriprura  nos 

ftu.  Iiabitaredomosluteasj&mortc  migrareextabernaculocar- 

ilob.4.19.        nis;exuere  quod  corruptfbile  cft,vt  cande  vlcimo  die  reporte- 

a.Pec  Kn*  14   "^ "^ merccde,prout fe  quifque gefTerit  in  corporc.Nam  hi  cer- 

3.C»r.5.io.  *  '^^^<^^''^^"^ilesquiparfimoccurrunt,non  folum  manifcft^ 

dif^inguunt  animam  a  corporcfed  hominis  nome  ad  eatrasfc- 

rendo.pr^cipuam  effepartemindicant.  lam  quum  horcatur 

t.Cct.y.t.       fidelesPauIus  vt  fe  mundentab  ©mni  inquinamento  carnis& 

fpiri^usjduas  partes  in  quibas  refidet  fordes  peccati  conflituit. 

i.Pet,2.25.       PetrusquoqueChriftumvocansanimarum  paftorcm  &  epi- 

».Peta.9.         Icopum  5  perperam  loquutus  effct  nifi  effcntanim^  erga  quas 

Xbid.i.ii.        fungeictur   hoc  officio.     Neque  ftiuct  quod  dicit  de  jeter- 

y**^'p5\"'""  oaanimarum  falute:&  quod  lubetanimas  purificarc,  &  prauas 

par.n.  Sc'  in    ^^"P^^^'^^^^^ miiitarc adderfus  anima:quod itcm  author  Epiflo- 

sBftr.  adu.Ii-  1*  ^d  Hcbrxos  paftores  dicit  excubias  agcrCjVt  racionem  red- 

ifcer.ca.it.il.    dant  pro  animabns  noi^ris?nifi  propria  cflentiam  animse  habe- 

Meh.if.ty,      ret.  Eode  fpCiflat  quod  Paulus  teftc  inuocat  Deu  in  anima  fua: 

i.Cor.1.1^       om-j  rg^  coram  Deo  non  fierer  nifi  pfsnx  effet  obrtoxia.Quod 

Mat.10.28.  1        •  .,-,1         n  I  1  •  ^^ 

ctiaixiclariusexprimiturChrifti  vcrbis,dum  rmierecum  lubei 
loc.ix.y.  *l"i  p^oftquam  oceiderit  corpus,  animam  potcft  mittere in  gc- 
Heb  11  9        henna  ignis.fam  damauthorEpiftola;  ad  Hebrarosparrcscar- 

nisnoftrseaDcodiftinguit,  quivnuseft  patcr  rpiricuum,noa 

p.aruit  clarius  animarum  efTentiam  afTcrcre.    Adh^ec,  nifi  ani- 

W3t  corporum  ergaftulis  folutac  manercnt  fuperftites ,  abfurde 
Luc.16.2u       induccret  Chriftus  La"z.ari animam  gaudio  fruentem  in  finu  A- 

braha»:  &  rurfum  diuitis  animam  horrendis  tormcntis  addida, 
1  Cor.5.(f.8.    HocidemPaulus  c6nfirraat,  ii«s  a  Deo  peregrinari  docen? 

quandiu  in  €arnehabitamus:eiusvert>  pr^fentiaextra  carnem 
Aa.2j.  Ji        frui.  Nelongior  fim  in  re  parum  obfcura,  hoctanrumex  Lu- 

ca  addam ,  inter  Sa!dduca;orum  crroreRreferri  quod  fpiritus  & 
^^/W£/«fD«,  y^ngclos  effc  non  crederent. 

%"ati"'""*^'*'  ^  Huius  etiam  rci  probatio  inde  firqia  colligitur,  quod  di- 
frVijf,  argZ*  ^^^^^  homocrcatusad  imaginem  Dci.Quamuis  enim  in  homi- 
mento.  *  nc  extcnio  rcfulgeat  Deigloriajpropria  tameuimaginisfe- 
6en.i.>7.  *^^"* 


DE      COGNIT.     Dll     CRIAtOrIS.  C^ 

dcm  in  anima  eflTc  dubium  n6  eft.  Non  inficior  quidem.cxter-    • 
namfpeciem  ,  quatenusnosciillinguica  brutis  animalibusac 
feparac,/imul  Deo  pFopiusadiungere:nec  vehementius  coten- 
dam ,  fiquis  cen'eii  velit  fiib  imagine  Dei ,  quod  quum  prona  Ouid.Met.Ii. 
fpeftent  animaliacaetcra  terra,  oshomini  fublime  datumell,  '• 
c^lumcjue  videre  iuflus5& ercdos ad  lydera  toilere  vultus.mo - 
<io  fixum  illud  maneat,imaginem  Dei,  ciux  m  his  externis  no-  ^     '  -^'  ^*'' 
tis  confpicirur  velemicat ,  ipiritualemefl^c.     Ofiander  enim  ojhiiXi  deii. 
(quefcriptaeiusteftanEurin  futilibuscomentis  peruerse  fuif-  riadt  tma^i„l 
fe  ingeniofum)imaginem  Dei  promifcue  tam  ad  corpus  quam  ^'*  rtftUutur^ 
ad animam  extendens,  cjeium  terrse  mifcet.  DicitPatrem ,  Fi- 
lium.&Spirirum  fmdum  inhomine  locare  fuam  imaginem, 
quia  vtcunquc  ftetiffet  Adam  integer ,  Chriftus  camcn  futurus 
fuerichomo.lta  fecundumeum  corpusquod  deftinatum  erat 
Chriito,cxet))plar  ac  typusfuitcorporcarillius  figurx  qu:c  tuc 
formaca  tuit.Sed  vbi  repcriec  Chriftiim  Spiritus  effe  imaglne.' 
Faceorcertein  Medi.itoris  per(ona  lucere  cotius  diuinitatis 
gloriam  :  M  quomodo  Sermo  SEcernus  vocabitur  Spiritus  ima 
gcquem  ordinc  prxcedic  ?  Denique  euercitur  inter  Filium  & 
Spiritum  diftinftio  ,  fi  hic  illum  nominet  funni  imagitiein, 
Adharc  fcire  ex  eo  vclim  quomodo  Chriftus  in  carne  quam  in- 
duit;Spiritum  landum  referac,  &quibusnocis  vellineamencis 
cxprimateiusfimilicudine.  EtquiJFilijquQqj  perfon5B  fermo  Gen.i.i^. 
ilIe,Faciamus  hominej&c.comunis  dceum  fuiipfius  iraaginem 
fequicureflfe.-quod  r<b  omni  rationeabhorret.  Adde  quodno- 
nifiad  Chrifti  hoministypumvclcxcmplar  formatus  fuitho- 
mo  ,  flrecipiturO/iandrifigmcntum.    atqueitaideaex  qua  De  oflandri 
fumptuscft  Adam,fuitChriftus,  quatenus  vcfticnduscarnec-  nagameneis 
rat  :  quumScripturalongealiofenfu  doccat  cum  in  imaoi- ^'^^  ^*^  »•  ^» 
ne  Dci  crcotum  efle.Plus  coloris  habet  eorum  argutia,  qui  ex-  *^*  ^*"^"^'  ^'*^' 
ponunt ,  Adam  creatum  fuiflfe  in  imagine  Dci,  quia  Chrifto, 
qui  vnicaDeiiraagocft,  fueritconformi.s.  fedin  ea  quoque />»*^<,^y^/. 
nihileft  folidum,    Difputario  etiam  aon  parua  eft  de  ima   Utudo a»  diffir 
gine,  &  fimilifudine,dum  interpreces  differenciamqu^nul- »'^'»f« 
la  cft,inccr  du.is  iftas  voce«  quaerunt :  niil  quod  fimiIitu<lo  vice 
expofitionis  addita  cft.  Primo  fcimus  Hebrasistritas  eflTe  repe- 
titiones  quibus  rerri  vnam  bis  explicant.  dtinAt  in  re  ipfa  nuIU 
cft  ambiguitasquin  Dei!magonomineturhomo,qufa  Dcofi- 
milis  eft.Vnde  ridiculos  efle  apparet  qui  fubtilius  philofopha* 
tur  in  nominibus  illis,fiuc  Zelem,  hoc  efl  imaginem,ftatuat  iii 
fubftantia  animae,&  Demuth,hoceft  fimilitudinem,in  qualita- 
tibus,fiueaHud  diucrfum  afFerant.  quia  vbi  Deushominem 
creare  decrcuitin  imaginc  fua.quod  cratobfcurius,  exegetice 
rcperit  hac  particuIa,Adfimilitudinem.quafi  dicerct  fe  homi- 
nem  fa^ur«m,in  quo  feipfum  velut  in  imagine  repr^fcntater. 


CAP.     3CV.  INSTITVTIONIS      LIB.      I. 

pfopter  infculptas  fimilitudinis  notas.Icaqi  Mofcs  paulo  poflr 

idem  recitansjin>aginem  Dei  bis  ponit  ,   omi/Ta  firiulicudniis 

^tU  ofmndri  meatione.Fiiuoluni  autem  eft  quod  obiicu  Oliander,rM»n  di- 

ehs*^i9.  ci  partem  hominis ,  vel  aDjmam  cum  tuis  doribus ,  imagineui 

Dei.-fed  totum  Adam,cui  nomcn  s.  terra,vnde  ibraptus  ci\,  im-' 

pofitum  fuii.friuolum  inquam  Uni  omnes  iedores  hoc  iwdica- 

Ae^ofifl».        but.Na  dum  mortalis  vocaturtocushomojno  ideo  morti  fubii- 

citur  animarnccrurfum  vbidicituranimal  racionale,  ideoia 

corpus  ratio  vel  intelligentiacompecit.    Q^ianuisergoanim* 

non  /ic  homojabfurdu  camennon  clieum  anima»  re/peftuvo- 

cari  Dci  imagicem:et/i  principium  quod  nuperp«lui  rctineo, 

patere  Dei  efhgicm  ad  tocam  pr^ftantiarH,  qua  emmet  homi- 

nis  naturaintcr  onmesanimantium  fpecies.  Proindehacvo- 

ccnotatur  incegricas  qua  pr^ditus  fuit  Adam  quum  redamccL 

iigetia  po]leret,affedus  haberct  compofitos  nd  ntioucm,  fen- 

fus  omnes rcdo  ordine  teperacos,  vereq3  eximiis  docibus  opi- 

tntttoMdfno  ^c'^  ^^1  excellcntiim  referrer.  Ac  quanuis  pnmana ledes  Di- 

Dti  tmago  t-  uin^imaginisfiicritinmete&cordcvelinanimaciMiquepo- 

ificthat.  tentiismullatameparsfuitetiavfqueadcorpusjin  q\is  nofcin* 

tilla^  aliqux  micarcnt.Cercum  eft  m  fingulis  eciam  mundi  par- 

tibus  fLiIgerc  lineamenra  qu^dam  glori^  Deirvndc  colligere  li" 

cet,  vbi  in  homine  locatur  eius  imago,  tacita  fubefTe  antithe- 

/in  qu3e  hominem  fupra  alias  omnes  crcaturas  excollat.ix  qua- 

fi  fcparet  a  vuIgo.Neque  veto  negandum  eft ,  Angelos  ad  Dei 

fimilicudinemcreacoseflre,quandofummanoftrapcrfe<flio,te- 

Mat.21,50.     ftc  Chrifto,eric  (imiles  illis  fieri.  Scd  non  fiuftra  pecuhari  hoc 

elogio  ,  Dei  erga  nos  gratiam  commendat  Mofe-; :  prxfcrtiiii 

quum  vifibiies  rantum  creaturas  homini  comparct. 

ima  oDei  in    ^  Nondum  tamcn  data  efie  videtur  plena  irTiagmis  definitio, 

Jniml.autbui  nificlarius  parcat  quibusficultacibusprecellachomo.&quib. 

facultatt^iu      fpccutum  ccnfcri  debeat glorie  Dci.Id  vci.o  no  aliunde  mclius 

t:tnferi  debeat^  quacx  reparatione  corrupta"  natur.'E  cognoici  poteft.    Quin 

exwliauraho-  ^(|a,„^vbi  cxcidit  cgradu  fuo     hac  defedionc  a  Deo  aliena- 

^oUi  ^ur         ^"^  ^*-  "liniiTie  dubiu  eft.Qnarc  ecfi  demus  no  prorfus  cxinani- 

"  ''^'   ^'        tam  icdelctam  in  eo  fuifle  Dei  ima_f:ir.cm,  fic tamcn  rorrMpta 

fuit.vtquicquidfupercft,  horrendi  fit  deformitas.  Idcoqj  rc- 

cuperand^Efalucisnobisinitiueftin  e:i  inftauratione  quacon- 

f cquimur  pcr  Chriftum,qui  ctiam  hac  dc  caufa  vocatur  fccun- 

dus  Ada:quia  nos in  veram  Sc  foiida  integrita.c  rcftituit.  Qua- 

uis  enim  viuificantem  fpiritum  quo  donacur  a  Chrifto  fideles, 

i.Cor  K.4?.    opponensPauIus  animajviueci  inqua  creacus  fuic  Ada,vberio- 

regracixmenfuraminregeneratioite,c6mendet:non  came  al- 

tcru  illud  caput  toUichuc  regenerationis  cfl~e  fine,vt  nos  Chri- 

^  j  ftus  ad  imaginem  Dei  reformct.  Itaq;  alibi  nouum  hominere- 

L  oi^c.^^U-    1"'^«*^ ^  ^^^^^  fecundumimagincm  eius  qui  cieauit  iilum.  Cui 

'    '  '    '  "  *    rcfpon- 


Ofi      COGNIT.    't>Bl      CRHATOR.IJ.  f€ 

refpondct  iUud,Induite  nouumhominem  <]ui  fccundum  Deu 
cxeatus  eft.iam  videndu  elt  quid  maxime  fub  hac  renouationc 
comprehendat  Paulus.Priore  loco  agnitioneponit,altcro  aute  e^id  fuhhM 
fynceram  mftitiamj  &  fanftiratcm.     vnde  coiligimus  imagine  tnjlauratime 
Dei  initio  in  lucementiSjin  cordis  rcAitudincpaitiiimqi  om-  ^"^prehMnd^* 
nium  fanitateconrpicuam  fuiire  Dci  imagine.  Quaquam  cnim  ^"''* 
Cateor  fynecdochicas  elfe  loquendi  formas,  non  poteft  ramen 
principiumhocconucUi,  quodmrenouatione  imaginis  Dei 
pr^cipuu  eft,ia  ipla  criam  creatione  tenuilTe  fummu  gradii.Eo- 
depcrtinec  quod  alibi  tradit.nos  reuelatafaciegloria  Chrifti  »-C#r.j.iJ. 
fpcculanre5,in  eaadem  imaginem  trasformari.  Videmus  nunc 
vt  Chriftus  pei-fedilfima  (it  Dei  imagO;ad  quam  formati  /ic  m- 
llauramur,vt  vcra  pietatc5iuftitia,p.untate,  intelhgentia  ima-  i-Cor.n.^. 
^inem  Dei  geftemus.Qup  pofito,Ofiadricailla  de  figura  cor- 
poris  imaginatio  per  fe  facile  cu.inefcit.Qupd  aurem  vir  folus 
iraagoSc  glonaDei  vocaturapudPaulu,&muIier  excluditur 
ab  hoc  honoris  gradu,ad  ordine  politicu  reftringi  ex  contextu 
patet.Atfubimaginecuius  fit  mentio,c6prehendiquicquidad 
fpiricualem  &dBternam  vitam  ipe<^at ,  iam  iatis  probatum  eHe 
arbitror.  Hoci^lem  aliis  vcrbisconfirmatIoannes,aflercs,vita  Iohan.2.4. 
qua:  in  a:tano  Dei  Scrmone  ab  initio  erat,  fuifle  iucem  homi- 
num.Nam  quum  propofitum  fir,  fingularcm  Dei  gratiam  qua 
homo  reJiquis  animantibus  prarcellit  laudarc,  vt  cum  fegregct 
ex  communi  numcro  ,  quia  non  vulgarem  adeptus  eft  viram, 
fcd  coniun^iacum  lucc  intelligenti*e:iimuloftcndit  quomodo 
ad  imaginem  Dei  fit  conditiis.Ergo  quum  Dci  imago  Ct  inte-  /^^„1  p^, •;„ 
granatur:E  human3Eprieftantia,qu-Brcfulfitin  Adam  antedc-  h«tnitit  ante U' 
fedioncm,poftea  C\c  vici^ta  &  propc  dcleta ,  vt  nihilex  ruina  pfum^^utdfue- 
nifi  confufum,  mutilum ,  labcq^  infedfi  fuperficmucaliqua  ex  "^  •  '"  ^j*«« 
parte  conrpiciturinelcdis,quatenuslpirituregenitifunt:plc-  ""*"  cen!}tcu 
num  vero fulgorem  obtmebit in caclo.  Vt  vero  fciamusquibus  ^^lfpt^yftaa 
paftifaus  conftet.de  animar  faculcatibus  diflercre  opcraepreciu  afparebit. 
cft.  Nailla  Auguftini  fpeculatiominime  firma  cft,animaTri-  Li.«ieTrin/ 
nicatisefie  fpecul£i,quia  in  ea  rcfidet  intelledus,volutas,&  mc  'o.&  lib.D^ 
moria.Neq; etiam probabihscoru opinio,qui Dei fimiiitudine  ^!"*?^^'!*.* 
in  dommatu  ei  tradico  iocannacfi  Deum  hac  nota  folum  refer-  pfychopan  " 
ler,  quia  coftitutus  fit  omniu  reru  herus  ac  pofIciror,quu  pcncs  ^  Cemmenc, 
spsii  no  extra  proprie  qua?reda  fit:im6  interius  fit  anime  bonu,  in  Genef. 

y  OEterum  ancequa  logius  progrediar,Manicha?oruro  dcli-  Priui  ^uam  d* 
no  occurrere  neceffe  eft,  quod  rurfushac  ^tate  inuehere  ten-  ^nim^facali^' 
ta^uic  Scruecus.  Qupd  dicitur  infpiraflc  Dcus  in  facie  hominis  ^'^^  ^'^^'"''^» 
Ipiraculu  vicar,putaruntanima traduce elTe  fubftatise Dei.qua-  [fjj^l ^J"** 
fialiquaimtiienfaediuinitatis  porcio  in  hom\ntm  ^u\\iJCe.' ue7i*iefirium 
Acquihic  diabolicus  error  quacraffas  &  foedas  abfurditates  de  animn  art- 
fecum  trahac ,  brcuicer  oftendere  facile  eft.  Nam  /1  ex  Dei  S*»'- 
«iTentia  pcj  trtducem  fic  anima  hominis,fequctur,  Dci  natura  ^*"**-  7- 


C  AP.    XV.  INS  TtT  V  *IONl  J       LlB.U 

non  foluni  muutioni  eflc  obnoxiam  &  paifi nnibus ,  fcd  fgno- 

tamix  quoqucprauiscupiditacibus,  infirmitac(  &  omnc  trcn-JS 

vitiis.Nihil  homine  inconftantiusjquia  c  us animam  exngitanc 

&  varie dijtrahunt  concrarijmorns:  fubindc f cr  infcjtiam iial- 

lucinatunminimis  quibufcjuetentationsbuA  vi^u,  fuccumbit: 

animain  ipfam  lcimu^  fordium  omaium  lacuncrn  u"  recepra- 

culum  efTejquaromnia  Dei  na^ura?  aicribereconuenietjt  reci-« 

pimus  an imam eflc  ex  Dei  ciTcnrjajvel  arcaniim  c^iuimtatis in- 

--       -       fluxum.Quis  adhocporren  umnon  cxhorreat?  Veie  qjidem 

■*''*  '      ex  Arato  Paulus  nos  dicit  e(le  Dci  progcniem :   ed  qvjaiirate» 

nonlubftantia,  qua.enus  fcihcet  diuinisnos  docibus  oruauic. 

Intcrea  CreatorJseilentia-vilacciaiejvrpirtcn  qififque  pof- 

fidear,nimi2E  amcnri^  cii  Animas  ergo,  quanuis  iili.  infculpta 

fitimago  Dei,crcAtiJs  efie  non  niinus  quam  Angclos,cert6  fta- 

tuendum  elt  Crcatio  autein  non  trai;sfufin  eih  ^cd  eflena^  ex 

nihiloexordiu.Necverofia  Deo  fpiritus  dacuscil,&excarne 

migrando  adeutB  rcdit,prormusdicendu  eil,cx'jiusf.'bltand3 

^    ^     ,.  .  deccrptum  eiTc./\tquehacquoqueinp.-?rteOfiandcr,dumfuJ$. 

mJmem  Vei  illuflonibuscflertur,  nnpio  crrore  ie  anphcuif,  nnaginem  Dei 

in  hermnt  mn  io  hominc  non  agnofcen.s  finc  clfen  tiali  iiiilitia.quafi  nesinje-- 

agmfcfnuiyfme  ftim;ibili  Spiritus  fui  virtute  conformes  iibi  reddere  nequeac 

efentiaU  '«y?^- Dcus  quin  fubftanriaJiter  Chrillusmnosfetrans-fundat.Quo- 

"*•  cunque  colore  has  pixftigias  fucare  conentur  nonnulli ,  ocu- 

los  fanis  leftoribus  nunquam  ita  perftringcnc  quin  videanc  re- 

i.Cor.3.1?.     fipere  Mr^inichseorum  errorem,  Acquc  vbi  de  imaginis  inftaura 

tione  diflerit  l^iulus,ex  Ciusvcrbis  elicere  prompcumeft,  nort 

fubftanti.^influxu,fcd  Spiritusgratii  &  virrute  hominern  fuif- 

fe  Deo  conformem.   Dicit  enim  Chnfti  gloricim  fpecuhudo, 

in  eademimaginem  uosriansformantanqiiam  a  Domini  Spi- 

ritu.-quictrte  ita  in  nobis  operatur  vt  Dcoconrubftantiales 

non  rcddac. 

^d  a.n'imafA.     6    Anim:e  definitioncm  a  Philofophispererc  ftultum  efl^ef, 

fultates  explij  quoruBi  ncmo  fere,exceptoPlatonc,rubftaniiam  immortalem 

€anda£aceedesy^^Y^^^  aflcruic.  Eam  quidcm  aiij  quoque  Socrarici  attingunt: 

^^^Z**"$minum  ^^^  '^^  ^^  nemo  aperte  doceat  de  quc  ipfe  pcrruafus  n©n  fuir, 

^rtfbToflp'oo-  Inde  autem  Phtoni  reftior  fententia.  quod  imagincm   Dci  in 

rum  variamy  anima  conflderac.  Alii eius  potentias  ac  faculrates  ira  prxfenti 

tnctrtam    (^T  vitse  Piffis^unt ,  vt  excracorpusnihil  reliquumfacia.it.  Porroex 

ohfcuram  tffe,  5^j.ip{.^j-"^  ^^^^  docuiniuseflc  fubflanciam  incorpoream :  nunc 

ofieniit.  addendum  eft.quamuis  proprieloco  no  con.prehendaturjCoi;-  y 

poritamei  inditam  illicqmfi  in  domiciiiohabita  e:non  tan- 

tumvt  omiies  eius  parcesanimet,&  organa  reddatnpta&  vtilia 

fuis  adionibus,  fed  eciam  vr  prim  twm  in  regenda  hominis  vi- 

.  ,       f,^  ta  rcnear:necfolum  quo  ad offici:-  terren>?  vtfa?,fed  vr  ad Deu 

1udc*nCitur, colendum fimul excitecHoc poftremu tametfi  in corruptione 

-^  '  ,  liquido 


DS     COGNIT.      DEI     CREATORIf,  ^7 

liquido  non  cct  nitui,cius  tame  rcliquia:  in  ipfis  vit(isfmprefl'c 
nuncnt.Vnuc  enim  tanta  fam^  cura  iiominibus,n!ii  cx  pudo- 
rc/vndc  aurem  pudor,ni/iex  iionefti  lefpcdtu?  cuius  prmcipiu 
&  cau(a  ci\,  quod  ic.ati  colcndam  iuilitiam  naios  eflc  intelli  • 
gunt:in  cj^o  inclufum  ci\  icIigionisfcmcn.Sicut.'iutcmabfquc 
coDtroucdi.i  aJ  cxleitis  vira:  mcditationem  conditus  fuit  ho. 
mojira  eius  notitiam  animr  fuifle  inkulptam  ccrtum  eft.Etfa- 
ne  prscipuo  intclligentia?  vfw  carcret  liomo  fi  fuaeum  lateret 
foeliciras;cuiuspc:ft-dlio  eft  cum  Deo  coniunctum  efrc.vnde& 
pi-^cipua  anim.t  a(ttio  c:ft  vt  iliuc  afpiret.ac  proinde  quo  quif- 
tjuc  magis  ad  Deum  acccdcre  ftudet,  eo  fe  probat  ratione  effe 
prrdicum.  Qu^i  plurcs  voiunt  tffe  animas  in  homine,  hoc  eft,  '^'*'*  ^^''t^min 
ieniitiuani  &  rationalem.etfi  videtur  aliquid  afteiie  probabile,  2"'" ^'*^*'"  *- 
quia  tamen  in  eoium  rationibus nihii  eft  hjnmm ,  repi  diandi 
nobis  funt,  ■ifi  in  rebus  friuoli?  &  inurihbus  nosrorqucrcli- 
beat.Magnam  rcpugnantia  effe  dic unt  mtcr  organicos  morus& 
lationaiem  anim^e  partem.  Q_Kifi  no  ipfa  quoquc  iatio  fecum 
(liftideat,&  cius  confilia  alia  cu  aiiis  noii  fecusac  hofliles  exer- 
citus  coniiigant.Sed  cjufi  hrc  pcrturbar io  fic  ex  naturae  dcpra- 
uatioinje,perpcram  indc  cojiigiturjduas  cfle  anima,s,quia  hcul- 
catcsqua  dccet  fymmetria  intcrfe  non  confentiant.  Cartcrum  lirtuii  recenfi^ 
deipfis  facultatibus  fiibtilius  cjifrerere  Philufophispermitto.  P«''«?'<*^W«» 
uobis  ad  a»dificadam  pietatem  fiinplex  definitio  fufficiet. Vera  fip^^rumde  .■.• 
quidcm  eflencc  iucunda  modo  cognitu  ,  fied  etiam  vtiha  effe  "'^*  f'^'^^*- 
fateor,dextreque  ab  ilhs  colleda  quas  docent:nec  vero  ab  eo-  |„  xhrjcteeo 
rum  ftudie  prohibeo  qui  difcendi  ciipidi  funr.  Adinitto  igitur 
primo  ioco  effe  quinque  fenfus.quos  tame  Platoni  organa  ma 
gis  yocari  placet^quibus  in  fenfum  comunem,ceu  in  recepcacu- 
lum  quoddam,obieda  omnia  inftillentur ;   fcqui  phantafiam, 
qu^  a  fenfu  communi  ^pprehcnfa  diiudicet :  poftea  rationem, 
penes  quam  vniucrfale  elt  iudicium  :  poftremo  menccm  ,  quse 
defixo  quietoqueintuitu  concempIetur,qu3B  ratio  dilcurrendo 
volutare  foJjecltem  menti,rationi,  ph antafia?,  tribus  anima?  fa-  ^'"'(^'  hbr.C 
cuitatibuscognitiuistresctiaappetiti«asrcfpondere:Volunta-  ^^^»-<^a-vIe^ 
te,cuius  partcs  lint,qu2e  mens  &ratio  proponuc,appeEere:Vim  (.jp'^         ^' 
irafcendi,qu:e  a  rarione  &  phantafia  porrcda  arripiat:Vim  co-       '  * 
cupifcendi,qua?  a  phantafia  fenfuque  obieda  apprehedar.Hxc 
vt  vera  fincaut  falcem  probabilia  ,  quoniam  tamen  vereor  ne  ^'^  ^'  '*/''* 
magisnosfua  obfcuritatc  inuoluantquam  luuent,  omitcenda '''^^^/"'^'?'''"' 
cenleo.bicui  libet  alio  modo  amma:  potetias  diftribuere,vt  al-  ^^^^    ^ 
tera  vocctur  apperitiua:qii2e  tamctfi  rjtionisexpers,r.itioni  ra- 
menoUcemperac,fialiundedirigatur:alrera  dicatur  intclle(fti- 
ua,qu2e  fit  per  fe  iplam  rationis  particeps :  non  valde  reclamo, 
Nec  ifliid  refellere  velim,tria  cfTc  agendi  principia,fenfum,in- 
teUedu^,appeti:um,  Sed  nos  diui/ionc  potius  eligamus  iiifra 

h.    j. 


CAp*Xr.  IKSTfTVTlONI*      tXB.     » 

.    omatamcaptumpo/itarajqujEcerteaphilofophispctinon  po- 
rV-i  d  Ani^  '^^'  ^**"  illidum  Smpliciffime  loqui  volunt,  animam  diui- 
ma?cap.4f!^'  dunc  m  appctitum  &  intellcAum.  ied  vtrumque  faciunt  dupli- 
De    dupfict  cent.Huncinccrdura  contemphtiuum  cflcdicunr.quifolaco- 
tncelkaru.     gaitioHC  coiitcntus  nuUuni   adionis  motum  habeat :  quam 
pe  Fin.li.^    j-gj^  itjgenij  nomine  deltignari  putac  Cicero.  iticerdum  pra<Si- 
cum ,  qtii  boni  msliye  appreheofione  voluatatem  varie  mo- 
uear.   Sub  «juogenere  bcneiufteque  viueadi  fcientia  conti- 
ijietur.Iiiaai  quoque  (  appetitum  dicoYm  voluautem  ,  &  con- 
ciipifccotiam  partiuntur ,  acfixKMrtiqmdcm  cire  quotiesratio- 
ai  appecitus ,  qucm  e>7i«W  appeilajit,obcemperat :  W^of  autcm 
fierfvbicxcuilbratsonis  lugo,  adintemperiemexcurrit.    Ira 
ie»p€cinhoniineratJo«eni  imagmantur  qua  fe  redle  modc- 
rad«iiieat. 
IHuifii  tiiul-     ^    /^l>hacdocendiratiohcpauhiHfidircederecogimur:quia 
**'""'  'ta'aZ  pWlofop^^>^"^^^^^  incog»ita  erac  nacurce  corruptio  qu3e  ex  de-» 
-^^iJt4?^r.  fcaioQispctnaprouenif,  duoshonwtns  ihtus  vai.de  diucrfos 
doSrma-  chrZ  pcrperam  coafunduat.Sic  crgo  habeamusjuberte  duas  huma- 
ftUn^   csiuu'  nst  aoinwB  partcsquse  quidcm  pra^fentiinliituto  c6ueniaDt,in- 
nteuti^f'         iciie<^um  &  voiunratcm.  Sit  autem  officium  iaceliedus ,  inter 
^r^^^^V*''  obicdadifcemciCjprout  vnumquodquc  probandfi  aucimpro- 
*  *  banduD?  vifum  fuerit :  voluntatis  autem,eUgcre  &  fcqui  qisod 

boiium  imclledus  didaucrir;  afpernari  ac  fugere  quod  \llt  im- 
Ira  Pbto  fft  pj.Q,^^fi£.]sjiI:jiIhJCnosremoretttrilla;  Ariftotehs  minucije,nul 
J»h«4t-©.       j^t^eiTe  menti  pcr  fe  motioacm,fcd  eledionem  eile  qu^  mo- 
ocac:^uam  eandem  nuncupatintelkdtim  appetitiuum.  nefii- 
perSuss  quseftionibus  ihtricemttr ,  Utis  C\t  nobis  intcIJedu  ede 
quail amirt£  duceni  &  gubernaforcm:  volontatcm  in  iUjus  »u- 
rum  fempci:  rcfpicerc  ,  &:iudicium  in  fursde/idcriisexpcdarc^ 
lAh.  Eehic  6.  Qyj  rationc  veretradidit  iplc  idtm  Arirtoferes,fiaiile  quidda 
*'*•  cficin  appcritufuga  &  perfcquutionem,quale  eft  in  mentc  af- 

I*bj  c  »  £  fii-matJoautnegaao.Porroquamccrtanunc/icaddirigcndam 
k£Litadi/,  voluntatem  intclledasgubernatio,  alibi  vidcbitur.hic  dunta- 
'  XfLt  volnmus.nuilam  rcperiri  poHe  in  anima  potentia,qu.af  non 
rireadalterutrum  irtorum  membrorum  rcfcrarur.  Atquc  hoc 
modo  fenfii»  fub  inteUeda  compiehendintus:quem  ahj  fic  di- 
gingii»nr?qood  fenfum  id  voluptatem  propendere  dicunt,prci 
qualntelicdus  bonum  fequatur.indc  fieri  vtappecitio  fenfus, 
coacHpifcenria  Q.zz  &  libidoraffedio  iQtelIeau$,voluntasiRur- 
futn  pro  appetirus  nomincquod  illi  malunC;,v«luntacis  nomc, 
quod  vfitatius  eftsvfurpo. 
tnteBeflut  ^  ^8    Efgoawimam  homicis Dcusmcnte inftru5iic,quabonum 
vaiuatatuef^  -X  malo.itiftumi  ab  iniuilo  di/ceracret :  ac  quid  (cquendum  vel 
t^mae  'yiiin  fygiendum  (t£ ,  pKEeutite  racionis  luccvidcrct.  vnde  partem 
h»mmc    Aite  ^^^ 4f fcdaccm i«'«V^wMf  disrecuAt  philolophi.Huic  adiun. 


DE     cOGNIT:    ftEl    creAtoris.  ^i 

xif  voliintatem,pencs  quam  cft  ekcflio.  His  prarcUris  Jociba^ 
excclluit  prima  hom.nis  coiiitio.vt  r;itio,mteiligencia,  prude- 
tia,  iudicium  non  moi^o  ad  tcireai  vic::e  guberuarioiiem  fup- 
pecerciit  lcdcjuibus  tranfcenderent  vf^uc  ad  Deii  &a:cerDam 
fcelicitatem.Deindc  veaccederet  e!c(ftio,cjux  appetuus  dirige- 
recmqtuli^ue  o-mncs  organicoj  tempei  aret.-atque  ica  voluntas 
racionis  moderationi  ellec  proifus  confentanea.  In  hac  intc-  Eiufdem  1^$)-;^ 
gricateliberoarbitrio  pollebathomcquo  fi  vclletjadipifcipor^'*^"^^*. 
rct:eccrnara  vicam.  Hiccnim  intempelliuf  qu^eiiio  jngentur 
deoccukapr.«dcfiinafione  Dei.-quianon  agitur  quidaccidere 
potiierit  necne,.^cd  qnalis  fuerit  honiinis  natura.  Potuic  igiCvjr 
Adam  ilare  fi  vellet.qi-iando  non  ni/i  propria  volutate  cecidit. 
Tcd  quia  in  vtrsnqucparce  iiexibilis  erat  eius  volunta^^necda- 
ti  erac  ad  perreueradiim  conftantia,  ideo  tam  faciie  projapfus 
^riJ.Libccucatnen  fuit  elcdio  boni  &  mali:  ncqueid  modo,  fed  -^^^'W»i  »7- 


ruina^dificium  ,  &  in  diflipacionc  apcas  lunduras  qusrcbauc  r^rum, 
Principiuin  illud  tenebant ,  non  fore  haminejn  r.itionale  ani- 
roalnidineifcciibcraboni  &mali  eleftio.  veniebat  etiam  il- 
lis  in  mentem.alioqui  tolli  difcrimeninter  virtutes  &  vicia  niu 
proprio  confilio  vitam  homo  inftitucrer.l^robe  cjuidcmhade- 
«usjfi  nuila  fuiflet  in  homiae  mutatio,qu3e  duru  ipfos  latuit  ni- 
htl  mirum  fi  c^lum  terrx  mifceant.  Qui  vero  Ciirifti  fe  Aifci-  TelagiAnonm 
pulos  elfe  profcifi ,  in  homine  perdito  &  in  fpiritualeexitmm  i^s^T.p.jlArum 
demerfo  liberfcim  arbirriu  adhuc  quserunt,intcr  philofophoru  ^'^'f'^'"' 
placita  &  c^Ieftem  dodrmam  parriendo,pUne  defipiut,  vt  nec 
c^elura  neccerramattinganr.  Sed  h^ec  fuo  Iquco  raelius.  Nunc  Lib.i.c^. 
duntaxat  illud  tcn^duin  eftjlonge  alLum  prima  creatione  fuiiTe 
hommem  quam  totam  cius  pofteritatem,  quae  originem  a  car- 
rupto  trahens ,  ha;reditariam  labcm  ab  eo  concraxit.  Nam  ad 
reditudinem  formata?  erant  iingula?  anim^  parces ,  &  confta- 
bat  mentis  fauitas,  &  voluntas  adbonura  eligendumlibera. 
Siquis  obiiciat :  quafi  in  iubrico  fuifle  poiitam,  quia  imbccilia  ohieffh  dt  U-, 
cft  faculcas:  fatis  ad  collendam  excufationcm  valuir  iUegra-/;/'M/>owi>i;>  ;,- 
dus.Dcque  enim  arquum  fuit  hac  legc  Deum  conftrmgi ,  vt  ho-  i>efi  dtiuta. 
minem  facercc  vclquinon  poiTet  vcl  nollccomnino  peccare. 
i*ra»ftantiorquidcmfuiircrtalisnaturai'edpn^ciseexpoftuiare  AngM.iib  n 
cum  Dco,  quafi  hoc  debuerit  confcrre  homini ,  plufquam  ini-  fnrt-r  Gca.t . 
<]uum  eft :  quando  in  cius  arbitrio  fuit  quantulumcunque  vel-  ^-^-^' 
Jcpdare  Cur  ailcemperfeueranri^  virtute  eum  non  fuftinucnr, 
io  eiusconfiliolatet:  noftrum  veroeft  ad  fobrietarem  fapere.  j^         ^    _ 
Acceperat  quide  pofte,f?VcIIet,  fed  no  habuit  velie  quod  pof-  ^r/at^^ad  \  a- 
rct.-qui^hoeyellefequuta eirccperfeucrantia.Excufabiiistimie  unzc.n. 

h.   ij. 


CAP.XVf.  INJTITVT  I  OHI  S     tlB.     U 

noa  cft^qtd  laiictttn  accepit  vc  fibi  fponte  accerferet  intcritumf 
nulla  veio  impofita  fuu  Deo  neceflitas  qain  medhm  illt  vo- 
latttitcm  datct.atqueetiamcadiicamj  n  cx  illius  lapfij  glori» 
fu£  aiaccriam  eticeceCe 


ttu  indtt3i  ft- 
umwr   TJevn 


Hebai.f. 

fij-verafiiteA- 
giufsitnt  nsn 
znvdo  «Tgatsret 
iieTPim  etiam 
fApienttm,  p^- 
tetiiem  09ft;' 
mnmjingtilarii 
rermm  irtAtt.' 
ftan  mtd.£rata 
tem  (ff  canfer- 
uatarem  fterft' 


Dmmfujt  'viefute  mtmdum  afi  condkumfomre  ac  tumj^  jm* 
gulas  $iu4  ^Attetlmfr^uidentM  regert, 

Parccs  huitjs  capitis. 

t  Do&ricti  <ie  l1o5^ular»-p««ui<ient!aDei  circaccjnes&itn^ulas  re« 
creA.ta«,4tliriis£p(cufeorum  <le  for tuna&  fortuitis  cafibu«»Sopht- 
Haratn  6gm«nto  ^eDei  oranipotentia.»  l^hiUfophorum  crrori  dc 
eoRfu{Jb&  iosSjigua  muadi  gubernajione,oppor»itar,rc6t.i.i.j.4.  y, 

6  PfCttidicnttJc  Dei,  catida  animantia,  prxcipuc  vcro  genus  kuma- 
nu(R  rp«(£aii  cura  moiicrancis,  argumenta,  ce^limonia  Sc  excmpla. 

\  Fati,fort«n4E,cafu5tOontiagentijc,tiubiorum  euentuum(dc  quibus 
caliacdifput4tion«concr<9Ucrcttur)coa(tderattOtred.8.&  9. 

Orr^  Deum  facerc  moinencaneuna  crcato- 
fe£n,qiii  fcmel  duntaxat  opus  fuum  abfolue- 
rit,  ftigiJura  eiTcc  ac  iciunum.  atque  in  hoc 
pr^clpu^  nos  a  profaais  honilnibus  differre 
conucnit ,  vt  non  minus  in  perpetuo  mundi 
Ihtiiquim  pnmaeiutorigine  prxfcntia  di- 
uinarvirtucis  nobis  iiiuceat.Et(t  enim  impio- 
rtiin  quoqjuc  animi  folo  terrje  c^lique  afpeAu  ad  creatore  fur- 
gef€cogiiatiir,{t2uni  caraepeculiarem  modum  habet  fides,  quo 
IblEdi  cre^ionislaude  Dco  aflignec.  Quo  pcrtinet  illud  Apo- 
^qM  quod  aatecitaui£t3tis,nonnifi  fide  nos  intelligere  concin- 
natcRi  cficfeculiim  verbo  Dei:  quia  nid  ad  prouidentiftm  cius 
vfque  tranSmas  aondum  ritecapimus  quid  hoc  valcat,  Dcum 
cfTccreatorem.  vtcunque  &meace  compreheaderc&lingua 
faterivideamur.  Carnis  feiifus^vbt  Dei virtutem  femel  in  ipfa 
creanone  £ihi  propofuitjilIicfubnftit:&  quum  longifliiue  pro- 
ccdit ,  Rthil  aliud  quam  in  edendo  tali  opificio  ,  authons  fa- 
picnti3nii&  potentiam,  &  bonitatem  ( qus  fponte  fefe  profe- 
riint ,  &  noientibus  etiam  ingcrunt)  expeudit  &  confiderat:  in 
eoautem  coefcruando  &  moderando generalem  quandam  a- 
ftioncm.vnde  vis  aioctonis  dependeat.Deniquc  adres  omne* 
fttftwCQ^as  fiACficcre  puut  vigorcm   diuinitus  ab  initio  ia- 

difum» 


't)  1      «  O  G  K  I  T,    1>  B  3      C  R  B  A  T  O  Jl  ]  S,  Jp 

^itum.At  vero  fides  altiuspenetr^re  debec,iiempcvt  quCm  o-  p^j,,  iBdniti^ 
mnium  creatofem  effe  didicit,ftatim  cjuoqae  perpetau  moclc-'  fKfDn  vn-i^*^ 
ratorem  &  conferuatore  effe  colligacrneqae  id  vniycrfali  qna-  oihtstefHmtm* 
dammotionetam  orbis  machinam  qoam  /ing«Ias  ein»  partes  ?«<^«»»/>r#/*- 
agitando:  fed  /ingulari  cjuadam  prouidcnrta  vni3m<^uodquc  ]!T*^i  ^  j^ 
corum  quae  condidit  ad  minimumyrquepaiferem^liiflinendo,  ^  ,^    '  * 
fouendo.Gurando,  Sic  Dauid  breuiter  pra?fafOsmundumfuif-  pfal.jj.^, 
fc  a  Deo  conditumjftatim  ad  continuum  prouidentiattenorcra 
defcendirjVerbo  lehoua;  caeli  firniati  funt,  &  fpiritu  orjs  cius 
omnisvirtuseorum.MoxadditjIehoua  refpe^cirfupcTfiliosho  |bi4.jj. 
minum:&  qux  in  eandem  fenccntiam  attexit. Qoanquam  ctiim 
non  tam  fcite  racibcinantur  omnes ,  quh  liit^e^n  credibiienon 
cfietcuraria  Deo  res  huorinas  ni/icfietmudi  opifexJBCcquif^ 
quam  fcrio  credit  fabricarum  eife  niudum  a  Deo»quin  iibipcr- 
iuadeat  opetum  fu^^^rum  curam  habere:non  abs  re  Danid  opci- 
ma  fefie  ab  vno  ad  ^lterufti  nos  deducit Jn  generc  quidcm  ar- 
ca«a  Dei  infpiratione  vegetari  omne'.  inundiparres  &  philo- 
fophi  docent,&  h«man.T  mcnres  concipfunt  Incerca  co  vfque 
Jion  pertingimr  quocuehitur  Djuid,fecumqucpiosomriesat-  pfiQ. «  jg 
tollit,diccns>Omnia  ad  te  refpicionr,\t  <ici  iiiisc/cam  tempo-  i^.jo. 
rc  fuo.te  dante^  colhgunt Ite  manum  aperientc,  fatiantor  bo- 
nis.fimulatque  faciem  auerteris,  confleniantur .-  vbi  reduxcris 
fpiritura,intereunt,  &  in  terram  rcucrtuntur.  Si  rurfus  emittis 
fpiriturn  jcre3ntur,&  reuouas  facicm  terra?.  Imo  quanuis  Pauli  ^ 

fententiaj  fubfcribant,in  Dco  nos  e0c,&  mouer}3&  viuerc:lon-       *'''**  ' 
ge  ttmen  abfunt  a  ferio  eius  c^uam  commendat  gratise  fenfu: 
quia  fpecialem  Dei  curam ,  ex  qua  dcmum  cognofcitur  pater- 
nu$tfuyfauor,minimeguftanr.       ,^  , 

1  Quo  mclius  pateat  hoc  difcrjmen,fciendu  eft,prouiden-  ppkurelfortu^ 
tiam  Dei,  quahstraditur  in  Scriprara,fortunaj&  ca.iibusfor-  mm  &  cafus 
tuitis opponi.Iam quum  vulgo  pcrfuafum  fuerit  omnibus fe- /"''^«"^  ^" 

culis,  &  eadem  opinio  cudos  fere  morr alcs  hodie  quoque  oc-  ^/""V  **"*  "* 
'  f.  *■     .  .  .  .T.i  i)cr:pturA  trA' 

.cupet,torcuito  contingere  omniarquod  dc  prouidentia  tenen-  diuo^ponentts 
dum  erar,non  hiodo  hac  praua  opinionc  obnubilari ,  (ed  fere  refellHnrur, 
fepeliri  certum  eft.  Siquisin  latrones  incidat,  vel  ferasbeftias, 
fi Vento  repentecxorto  naufragium  faciat  in  mari ,  fi  dom us 
vel  arborisruina  obruatur :  fi  aliusper  deferta  obcrrans  inue- 
riatpenuria?  fuar  rcmcdium,  vndisiaAatusadportumperuc- 
niat,5nirabilitcr  a  diftantia  tantumvnius digiti  euadata  morte:  - 
hos  omnesra  profperos  quam  aduerfos  occurfus  fortunas  car-  . 
nis  ratio  adfcribet.Qwfquis  vero  edoduseftChrifti  ore,capiI- 
losoiimcs  cipitis  fuiefrenunipratos,cauIamIongiusqua?ret,tc  ^^f'"-!*' 
ilatuet  quoflibct  cUentus  occulto  Dei  cofilio  gubernari. Ac  de 
rcUuj  quidcm  inanimatis  fic  habcndum  eft ,  quamuis  natura- 

h.    i\j. 


CAP.  XVr.  T  N  STI  T  V  TXONIS        LlB.    I. 

liter  /Tngulfs  fndica  Cic  fiia  proprieras,  vim  tamcn  fuam  no  exC-  , 
rerenifiquatenuspr^rcnti  Deimanu  diriguntur.  Suntigitui: 
nihil  aliad  quam  inftrumeca  quilnts  Dcus  .inidue  inXlilIat  qua- 
tum  vulr  effic3cia?5&  pro  fuo  arbirrio  ad  hanc  vel  illam  aftip- 
Sd.DiHtfiapro  j^gj^^  fleftir  ac  conuertir.  NuIIius  creatur^c  mirabilior  vel  iiiu- 
'lu-lu^tus  Td.^^^^'^^^'^^  ^^  quam  folis.Prast^rquam  enim  qnod  cotum  orhem 
:.r-f.E^iCuretn.  Jlluminat  fuo  fuIgore,quantuni  ifl.ud  cil  quod  animaliaomnia 
iuo  calorefouec  ac  vegerat^ierra^ffjecunditatem  fuis  radjis  in- 
rp<"f''r?remin!bus  ineius  grcmio  tepefaftis,  heibefccnrem  indc 
virjditarem  elicit.qinm  nouis  alimcntis  fuiTuItam  augec  ac  c6- 
-  :    firmat  doncc  in  cuImos3flurg.Tr^qu6dperpe?<iQvaporeparcic, 
doncc  fn'fl6rem,&ex  fioreinf('ugem  ad  dercatPqubd  tuncer- 
i:?m  excoqucndo  ad  maturifarem  perducir?qu6d  atbores  fimi- 
liter  &  vites  ab  eo  tepcfaifl\£  gtmm-nc  priinum  ac  fronde- 
fnit^^t/demde  florem  emittunf ,  &:ex  fl   refruftumgcnerant? 
Gfna.j.&iJ.  AtDo!ninus,vr  folidam  horui^n  omniuml  judem  fibi  vcndica- 
rct ,  ante&  luccmcxtarc  voluic ,  &tcrr4m  oinni  ,lie,rbarum  & 
frudaum  ?^encre  rcfertam  enfe  q.uam  'olcm  crcaret,  .Nancrgo 
fo^Ie.m  faciet  piu^  homo  vcl  principalcm  vel  neccilariamcoru 
caufam  qua!  antc  foliscfcationc  exriterunr,red  inftrumen  ura 
.diintaxst  qVio  vtitur  Ocus, quia  ira  vult:(|unm  poffit,  co  prxte- 
rito  5  per  fcip^um  n:hiIo  diffif  ilius  agcre.  Demde  .quuiu.legi- 
mas^idno  fole  rubftftfffe  '\n  vno  gradu,'3d  prcces  IpfHC^uj,gr,aAf 
loiue  io.!j      tiiiVriregis  Ezcchia?  vnibram  eius  fetroccrflirt:  per decenijgT.^^\ 
i.  8.cg.2o.».  dUs;paucisi!lis_miracu!is;jeft;atuscft  Deusnoi;ip(5i;4Jptid.qc^.-5^ 
conaturiinftfn(5l:ufoIefH  orirr  &(>cciderc  quir^^prej  ad  renp-.3 
uandamp^aferni  erga  Vios  ruVrauoiMs  nifmoriam.curfun,i.eiu,^^ 
ga1>efn.et'.  Nihi!  magi*naruralce1tq,uafv>  ver,hycrai,vfci,^fta-^ 
rem,3cftariautumnum vicifTim  fuccedcre.     Atq'xi^i  Hacfcrle 
tanra  perrpicitur  ac  tam  m^qualis  diucrfitas.vr  .f.icile  appareae  . 
finguh^s^anr^o^ 5  menfes&dies npu^^  &eci;tU,I^eip^^ 
tiatern^perari^  '    '      \         !.''";  '       ■-■.    ^;,...,,  .- .^^- '  ;'..,; 
'■■    'yjcntiSnpln.      ^    "^^  ^^'^^  omn'potjPn^'.im ' fjbiVcndicit  ac  dcferri  a  nobisj-^ 
.rf^i-^i^^tWiVntt^Dt^Vs.non  qu.iicm  nvphift-vT  (ihgunt  inanem,.p1^jiorain&  fc-  " 
■   Dv%»»?fiwfrsVrtrropiram:Tcd  vigflem  efficaccui,  opcrofam,&  qu."ein  cotinuQ 
.-  •?.: .  rsfti^U'  ailtiii^^^/ecirr.hequcctiam  qti?  gencr.ile  canrum  fii^rincipiuiai 
cerifufi-mocus ,  acfi  fjituiufnp^r  akieos  R-mcI  'prsefixos  fluerc 
iir^^FCfr^eH^adi^n^aros  &'piirtku^         motus  int.enfA.Cic»  .Ideo 
en^thveeiii^tdrbiferpot'^^^'?  "on  quod  ppffit  qjjidem  (acer.c,  , 
ceflcf^thnven •intt?tihv&  defide^n, vel  quem  pr,^fixit  natur^  ordi- 
rcm  een^-dfaTi^ir^ftin^flti  cohriniiet:  tci  quia  fua  prouidentia  cse- 
.Iuni'&  tcfrahh  gubernans  .  ficomhicj  modeTatur. vc^iihil  cifier 
,  .  .         iusGohfiiioaccidat.  Nam  qtiumin  Pfalmodic-itur  faccrcqu«rr,v 
cawtqu'^  viilt,  certa  &  deliberata  notatur  vofuntas,  Iafipidii«a. 
cnim  efiecphilofophico  more  interpretari  Pfophet»  verba, 

Deum 


DE      COGKIT.     19X1     CAfA^OfliS,  ^0 

Dcum  ciTe  pnmum  ngcns,  quia  pnncipiain  &C8ufa  eft  ojnnis  OmniftUnfi* 
«iotus;qu»im  potiushoc  folatie  in  rebu»aduerfis  fe  lenianrfi*  ^"  ^*'"  "^' 
delesjiiihil  fe  perpeci  ni(iDei  ordinationc  &  oiaciato;c}ui2  («nt  ^''''J*'^'7»**% 
fub  eius  manu.Q^od  fi  Dci gubernatio  fic  extediiur  ad  omnia /jX;,*^,V,       * 
eiusopcra,pucriIe  cauillum  eft,eaai  includereinnacuraeiniiu- 
xu.Ncc  vero  magis  Deum  fuagloria  fiaudanc  ^uam  fcipros  v- 
tilir/ima  d©drijna,c]uiDeiprouidentiam  coar<flant  tatD  angn- 
ftis  finibusjacii  libero  corfu  fecudum  perpctuam  natura?  lcgcm 
fcrri  omoiafiaerctiquia  nihil  hominc  miicrius,  /i  ad  cjBoilibc^ 
C2e]i,,aeris,  terra?»  acjuaruoi  motns  expofitus  faret.  ,  Adde  quod 
hoc  modo  nimisindioneexrenuatur  fiagularis  tig^  vnuquc- 
qucDci  bouitjs.  ExcIamatDauid  ttiCmtcsadhMcpcndcBtesa  fral.l, |i 
matru  vberibus  facis  facuodoscHc  ad  cclebradaw  Dei  gloriam: 
quia  fcilicecftatim  ab  vtcro  cgrefii,  carlefti  cura  paratamiibi 
alimoniam  inueniunr.Eft^uidem  hoc  vcrutH  in gcnerejmod® 
ne  oculas  &  fenflis  noftrosfugiat  quod  palam  expericntia  dc- 
mdftrat.aliis  matribus  plenasefle  mammas&  vberes,aliis  icic 
aridas,provcliberaIius  hunc  Dcas  alcie  vult,  pxrcius  vcco  a- 
lium.Qu.i  vero  Dei  omnipocenriar  iuftam  laudcm  mhmntAu-  DupttKfiu^at 
plicem  inde  percipinnt  frudom,qu6d  facis  awpla  bcncfacicn-  <^f  Ommftten- 
^i  facultaspenesipfum  ftt,in  caiiis  pofTef/ione  funtcsclum  &/"  .'^"  *"'^* 
rerra5&  cuius  nutu  refpiciuDC  omaes  creattrrar  vt  fe  in  obfc- ^^^*'^"'*"  ^*' 
quiuaddicacdeinde  quod  fecure  in  cius  protedione  quiefccrfi 
licec  ,,  fuius  arbitrio  om»cs  fubiaccnt  quse  alicundc  timeri' 
pofilmcnoxx  ,  cuiusimpcrio  nonfccas  ac  frarno  coercctur- 
Satan  cuna  omnibus  fuis  fanis  tot6que  appararu,  a  cuiusnutu 
pendec  quicquid  faluti  noftrjEaducrfacurrnecalitcrcorrigi  vc( 
fcdari  poffuat  immodici  &  fHperftitiofi  metuSjquos  fubinde  ex 
periculorum-obiedu  concipimus.  Soperftirtosenoscftetirni- 
dos  dico  5  fi  (^uotics  minanciirwobis  creanira?,  vcl  f^rrorcm  a- 
liquem  ingerut,perjndc  expauefcirtius  acii  quam  cx  fc yim  no- 
cendi  haberenc  ac  potcftateui>vcl  cemere  la^dercnt  ac  fortuito, 
vel  aduerfus  earum  noxas  non  facis  ciTet  m  Deo  atrxiiij.ExcA-  lere.io.*. 
pli  gratia ,  vetat  Prophcta  nc  a  ftcllis  &  /ignis  c£\i  metuanc  fi- 
lij  I)ci,quemadmo Jum  incrcduli  folent.  Non  gucmlibet  certe 
timorem  damnat.Scd  quum  muadi  gubcriiationem  a  Dco  ad  .. -^  ,. 
aftra  transferantinfideles,  fuao^vclfGlicitarevel  i«ifcriam  ab  ,fod'otJicn^. 
aftrorum  dccretis &  prsefagiis^non  autem  a  Dei  voluntate pe^ 
dcre  finguncif a  fit  vt  tiraor  corum  ab  vno  illo  qucra  rcfpicere 
debebant.ad  ftellas  &  cometas  abftrahatur.  Ab  hac  igitar  infi- 
delitatequi  cauere  vaIct,raemoria  fcmpcrtcncat ,  non  crratf-  ^ronidstUde' 
cam  vel  porcntiaTO,vcl  adionera  ,  vcl  motionem  cfle  iiy  crea-  -^'"f"' '  '^^'"^'- 
turis :  fed  arcaao  Deiconfilio  fic  rcgi,  vt  nihjl  contingat  niii  {'^/"^.^'^  "^/Z* 
ab  ipfo  fcientc  &  volcnte  dccrctum. '  ^     ^S!^"^' 

4    PriiicipmgfPurceneantlectOKsprouidcntja  vocari,non  5frnrtn<.7?f  er. 

h.     iiij.  '      rorem  refeUes. 


ij  AP.X  V  1.  I  N  f  Tl  T  VTro  NJS      LIB.    I. 

qua  beils  e  cxlo  otiofnsfpecLilccur  qua?  in  mudo  fiunc,fecl  qua 

veluci  dauum  cencns,eucntus  omnes  moder:«cur,Ica  no  miaus 

ad  manus  quam  ad  oculos  pertinec.  Nec  enim  fjuum  filio  fuo 

dicebat  Abraham,Deiispfouidebit,tanrum  volebar  pra:fcium 

futuri  cuenrus  aflererccicd  euram  rci  incognic:;^  in  eius  volun- 

tacem  reiicere  qui  rebus  perplexis  &  confufis  exitu  darc  folec. 

Vnde  fequitur,prouidentiam  m  aftu  locari.nimis  cnim  infcice 

nDgancurmuIti  de  nuda  prarfctcntia.  Non  camcrafllisefteoru 

crror  qui  gubernhionem  Deo  actribuunc.fed  ronfuf3m&  pro- 

mircuam,vt  dixfmeinpe  qu^  orbis  machiwa  cum  /Tngulis  par- 

tibnsgeneraJi  mocu  voUiacacqjimpellar.-cuiufque  vero  crearu 

rx  aftione  peculiaricer  non  dirigac.Neque  camcn  hfcetia  error 

tolerabiliscft.  haccnimprouideci?  quam  vniuerfAlein  appcl- 

lanr,nihilimpcdiritradunc ,  vclcrcaturasomnesjquominus 

concmgenter  moUe^ntur^vel  homincm,quo  minu$  libcro  vo- 

luncacis  fuse  atbicrio  huc  acque  illuc  fe  conuert^c.  acque  it^  in- 

ter  Deum  &  hominem  psrtiuncur:  vc  illc  motioncai  huic  fua 

•    virtutc  infpirct  qua  agerc  poific  pro  narur^  fibi  indicx  racionc- 

l*liii.Iib.x.c.  ^^^  aucem  aftiones  fuas  voluntario  con/iHo  moderecur.Breui- 

y.  terDcipotentia,fed  non  deftinationc  mundum,  rcs  homi- 

Zficureori*  &  num  ,  ipfofquc  homines  gubcrnati  volonc.   Taceo  Epicureos 

Ptnpatett(«rH  ('qua  pefte  refcrcus  femper  fuic  mundus )  qui  Dcum  ociofum 

fimm*.  inercemquc  fomniant.Miiofquc  nihilo  faniores,  qui  olim  com- 

menci  funt  Deum  ira  dominari  fupra  mediamaecis  regionem, 

vc  inferiora  forcuna?  rclinqueret.  fiquidctu  aduerfus  tam  eui- 

dentem  infaniam  ficis  clamantmucx  ipfa^creacurs.  Nunc  c- 

nim  fentcnciam  illamqua?  vulgb  fere  obtinuic  refucarc  pro- 

poficum  cft,  quar  ca^cam  modonefci©  quam  &  ambiguam  mo- 

cionem  quum  Deo  concedac ,  quod  prajcipuum  cft  illi  adimic, 

vt  ihcomprehenfibili  fapiencia  qu3pque  dirigat  ac  difponat  ad 

fuum  finemrarcjucica  verbotantum  non  rc  Deum  fictt  mundi 

i-f(e!niii  Tc  -  tcftorcm ,  quia  moderacionemeripit.    Qmd  cnim  quxfo  eft 

uidentia    D«i  itiodcr.iri  ,ni/i  ica  pra^effc  vt  deftinnto  ordmeea  regas  quibus 

a^hti».  prses  r  Neque  tamen  quod  de  vniucrrali'pr«uidentiadicicur 

in  totumrepudio:  modoviciffifnkocmihiconccdanc,  mun- 

dum  k  Deo  regi,non  canrum  qui^  polTcil  a  fc  narur^e  ordinem 

tuccur  ,  fed  quia  peculiarem  vniufcuiufquc  ex  fuis  operibus 

curam  gerir.  Verum  quidcm  eft  fingulas  rcriimfpccies  arcano 

naturseinftiniflu  moueri,ac(i  afrernoDei  mandacoparcrcnc,& 

quod  femcl  ftatuit  Deus,fponce  fluere.  Atque  huc  refcrri  po- 

loio^ly.        f^ft  quod  A\c'n  C  hriftus ,  fc  &  Pacrem  ab  initio  vfque  femper 

hd.n.ii,       fuif^e in  opere:  &:  quod  Paulus  docec.  in  ipfo  nos  viuere,  mo- 

Hcb  i  j.        ueri,&  efTc.quod  eciamauchorepiftol^cad  Hcbr^osChrifti  di- 

uinicac^  probare  volens.dicit  poceci  eius  nticu  fuflineri  oninia. 

ScJ  pcrperain  hocpraetcxtu  tegunt&  obfcurant  quidi  fpecia- 

lcm 


SE      COGNIT.    D£l      CRtATORtt.  6l 

ie  prouidentiajquae  adco  cenis  clarffq;  Scripcura!  tcflinreniis 
aflcritur,vt  nTiruficpotuifredceaqjempiam  dubitare.Et  cer- 
tc qui  velum  illud  q^uod  dixi  obtendunc,coguntur  ipfi  quoque 
corredionisviceaddere.multa  fieri  peculiari  Dcicura.fed  hoc 
perperam  ad  tdns  tantum  particularcs  reftringur.Quare  nobis 
probandum  eft,Deum  (ic  attcndere  ad  fingulos  euetus  regen- 
dos,&  fic  omnes  illos  prouenirc  a  definitio  cius  confilio,vc  ni- 
hil  fortuito  contingat. 

5  Sidemusprincipium  morus  penes  Deum  cfTe,  fponte  vrro  Dei  fYouiden- 
vel  c»ru  omnia ferri  quo  impeUit  natur^  inclinatio^mutu^  die-  tiam jpeciaUm 
rum  &noftiura  vicesjiyemis  etiam  &aeftatis,erunc  Dei  opus,  '-^'  ^"if'*!"^^ 
quatenusfuasquibufquepartes  attribuens,ccrta  Icgc  pr^fixic:  ^^^^^•r!!//e  ^ 
ncmpc  a  aequabjli  tcnore  eunde  fempcr  modu  feruarent,  dies  ^  iufiitta  Dti 
qui  noftibus  fuccedunt,menfe3me'nfibus,&  anni  annis.  Qu«d  confideratione 
auremnuncimmodicicalorcscumficcitarcconiunftiquicquid/^f^»'»' 

cft  frugum  exurur.nunc  pluuias  intempeftiua»  fegetes  corrum- 

put.quodexgrandinibus  &proceIlisfubiracaIamitas  accidit: 

no  crit  hoc  Dei  opus:  nifi  forte  qura  ex  aftrorum  occurfu,&  a- 

liis  naturalibuscsufis  velnebnl^,  relfercnicas  ,  velfrigus  vel 

calor origine  traiiuc. Atqui  hoc  modo  nec  patcrno  Dci  fauori, 

ner  iudiciis  locus  relJnquicur.Si  Deu humano  gencri  fatis  be- 

neficUiTj  efle  dicanr.quia  c^Io  &  cerr^ vim  ordinariam inftillct 

qua  ahmeata  fuppedicet,nimi$  dilucu  eft  ac  profanum  figmcn- 

tum:  acfi  fcecunditas  anni  vnius  non  efl^ec  fiwgularis  Dci  bene- 

dicliorpenuria  aucem  &fames  non  eflTet  malediftio  &  vindifta. 

Sed  quia  rationes  omncscoUigcre  nimis  longum  eflef,fufficiat 

ipfius  Dei  auihoricas.  In  Legc  & in  Prophetis  fsepius  pronun-  Dtmde ,  te(i!~ 

tizt,  quories  rorc  &  pluuia  terram  irrigat,fe  graiiam  fuamte-  ?»«»;«  S.{cri' 

ft.iri,c.^fua3  obdurefcere  inftar  fcrrt  fuo  imperio,  vredine  &  a-  $turdyt*li,ter- 

liis  vitiis  confumi  fegcces ,  giidinibus  &  procellis  quoties  agri  Y^^X"ih^ 

feriuntur,cert2e &  fpecialis  Cnx  vindifta?  efl.e  fignum.Haec  G  rc-   '"*"  ^'^*^ 

cipimus,certu  cft  non  cadcre  phiuiae  gutta  nifi  ceito  Dei  man- 

dato.LaudatquideDauidgeneralcDei  prouidentia,qu6def-  Pfi4^»?. 

carp  miniftretpullis  coruorum  inuocantibus  enm:fcd  quum  a- 

nimalibus  Deus  ipf#faraem  minatur,n6nnc  fatisdcclarat  puc 

tenui  nunc  ampliore  demenfo,prout  vifum  eft,  fe  alere  cunfta 

animantia.?  Pucrile  eft,vt  iam  dixi,hoc  ad  particulares  adus  w-»  iQjo. 

rcftrin^cre ,  quura  finc  cxccpcione  loquatur  Chriftus  nullum 

ex  paflercuhsnullius  prccijcaderei»  tcrram  fine  Patris  vo-  pfai.111.5. 

ijnrate  Certc  fi  tuium  volatus  certo  Dei  cofilio regitur,fateri  T(«Jpeam  ittm. 

neceflx;  eftcuPropheca  ,ficeumhabitarein  fubhmi,  vt  fe  hu-  5«'»'«  ^"J^* 

niilict  ad  videndumqua^cDnquc  accidunt  in  caclo  &  in  terra.      "' '  ^  ^*"  J]^ 

6  Scd quia fcimus humani pratcipui gcncris caufa mundum ^h*^*l'^^^ 
cflTeconditumjinciuscciam  gubcmationc  hic  nobis fpe<5lan-  mundtu  fitiU" 
duscftfinis.   Exclamac  Prophect  Icfcifjias  ,  ScioDomine,  </»>«*. 

I»r,la.ii. 


CAP,  XVI,  t  N  $  T  IT  VTIOMI  S       t  I  B.  T. 

Pr»u.i(j,i4.  quia  no  eft  hominis  via  eius,  neqae  viri  vc  dirigat  grc/rus  CmQ*^ 

Solomo  aotem,A  f)omino  runtgreirusviif  ,&  ^uomodo  di(- 

l^onGtliomo  viam  fuam  ^Dicant  nunc,  hominem  a  Deo  mo- 

ueri  fecundum  natur^e  fux  inclinarionejiprura  aute  conuertc-. 

re  motum  quo  vifum fucrit. Ac  /i  id  vere diceretur ,  penes ho  - 

minem  foret  viarum  fuarmBarbitrium.Negabunt  forte,  «jBia; 

nihil  Hne  0ci  pofeti»  valeat.At  quuni  Propheta  &  Solomone 

coftet  no  potentia  modo,  fcd  eledionem  qooqi  ac  deftinatio- 

nem  Deo  actrrbucrc ,  nequaquam  fe  expediunt.    Atque  hanc 

hominsmtemericatemelegaierahbicarpiiSoIomo,  quifco- 

F      i^        ^""^  ^^^  pr^ftituoncfine  Dei  refpcftu.acfimann  eiusnon  du- 

cwr.  >i.      cerentur.Hominis^inquitjCft  difpofitio  cordis ,  &  Domini eft 

prarparatio  lingUf.RidicuIa  fane  infania,qu6d  faccre  fine  Dco 

inftituunc  miferi  homincs,  qii  ne  profj^ri  quidem  poffuntnifi 

quod  ille  voIuerit.Porro  quo  magis  expriraeretScriptura,nihiI 

penicus  in  mundogeri  nifi  ex  eius  dcRinationc ,  quae  maxime 

fortuita  vidcntur.iili  fubiacere  oftendit.  Quid  enim  magis  ad 

I  oJ'.t'         cafum  referas  qeim  duf»  pra^tcreuntem  viatorem  defraftus  ex 

jiw^i6Auii.  ^"^^^re  ramus  interficit?  At  longe  aliter  Dominus,  qui  fe  fate- 

tur  eumrradidilTe  in  manum  occiforis.Sortcs  fimiliterquisno 

fortun^  c^citati  per«ittat.?Ver(im  Dominus  no  patitur,q.ui  fi- 

hi  vendicit  earum  iudicium,Non  faapotentia  fieri  docec  vt& 

Pkew  2.2  >      *"  finum  coniiciantur  lapilli  &  cxtrahatur:  fed  quod  vnum  ca- 

fui  dari  poterat,»  fefpfo  elTe  tcftatur.Eodem  pertinetillud  So- 

lomonis,Pauper  &  foenerator  occarrunt  fibirocufos  amborum 

Deus  illuminat.Quanuis  enim  permixti  fint  pauperibus  diui- 

tes  in  mundo,du  /ingulis  diuinitusaf/jgnatur  fua  conditio,  ad- 

JTionet,Deum  qui  omnibusillucet.minime  ca?catire  ,  aMqae  ic« 

pauperesadcolerantiahoreatur :  qaia  onus  fibi  a  Deoimpo- 

fitura  cxcuterc  conatur  quicuque  fua  forte  contenti  no«  funt. 

Sic  &altcr  Prophcta  profanos  homines  obiurgatjqui  induftri^ 

liominum  vel  fortundcafcnbuncquodalij  iacent  in  fordibus> 

^lTS-T'      ali;  ad  honores  emcrgunt.Neque  ab  Oricnte,neque  ab  Occa- 

fu  ,  neque  a  defcrto  fune  exaltationes  :  quiaDcus  iudex  eft, 

hichnmili3t,&  hic  eleuat.   Qaia  non  poteft  Deus  exuere  iu- 

iicis  munus.hineratiocinatur,  arcanoeius  colxlio  alioscxcel- 

Fo/frewJ,  p«-ei  Iere,alJosmanerc  comempcibiles. 

ff^lifex  hfioria  •;  Quinctiam  particalarcs  cucntus  teftimonia  efTedicoin 
pyMt  ijyAth.  CT^nerehngularisDci  prouidentise.  Excitauie  Deusin  defcrt© 
tahi  patriar-  vencum  auitrale,qui  populo  aduehcret  copiam  aumm.  Qtmni 
'ha ,  (T^r  .juoti.  lonam  voluit  in  mgreproiicijventum  turbiai  excitandoemific. 
di-afia  experie-  Diccnt  qui  non  pwtant  Dcum  muadi  gubernacula  tcnere.hoq 
./  tiadcfumfiif.  fuiffe  praBter  comunem  vfnm.  Atqui  indc  colligo  auUum  vn^ 
Fxod.i^Mj.  ^uani  ventum  oriri.vcl  furgercsflifi  fpcciali  Dei  iuflu,  Nec  ve- 
Kii^Kf  4     ^^  ^^^^^^  veium cflct  i!Iijd,vehtos  faccre  fuos  nmiCios/&  mini- 


DE      COGNIT.DBI     CRBATORIS.  62. 

fuos  fgncm  flammeumjnubcs  facere  vchicula  fua ,  &  equitarc 

ftip^r  alas  venti:nifi  &  nubes &  ventos circuageret fuo  a rbicrio, 

fingularemqae  virtutis  fua»  prxfentiam  in  illis  ortenderer.  Sic 

ecJam  ilibi  cloccmur,cfuot!es  ventorum  flatu  mare  ebuliit,im- 

pecus  illostertari  fingularem  Dei  pra?fentiam,  r*riecipit5&  ex-  Pral.ioy.if. 

citat  fpiritu  procell^,&  m  fublime  atcollit  fludus  maris.  dein-  ^9- 

de  ftare  facit  proccllam  in  fileatio.vc  ceflenc  fiuftus  naaigan- 

tium.ficutalibi  denunttar,vc>ncis  vrcntibusfeflageilafle  popu- 

lu.Sic  qafi  naturaliter  vis  generadi  ifidica  (irhominibus ,  Deas 

tame  fpeciali  graci^e  vah  ferri  acceptum  quod  alios  relirtquit 

in  orbitate  ,  aliosfoboledignatur.  nam  donum  eius  ,  frudlus 

veatris.Ideo.dicebacJacob  vxori,AnegoproDe6fum,vctibi  Gon.jo.t. 

dera  liberos  ?Vt  femel  finiaiB,  nihil  magis  ordinarifl  in  natura  , 

^uamnospaneali.  Atqui  pronuntiat  Spiritusnon  modoterrae 

prouentum  Defeflfedonum  fpcciale,  fed  non  viuere  folo  pane 

homines.-quia  no  ipfa  faturitaNCos  vegctac.fedarcanaDei  be- 

nedidio.ficuteconuerfominaturfefrafturumpanisfulturam. 

Ncc  veroalicer  feria  poflec  eocipi  oraciode  quacidiano  panc,  ""P*»» 

nifi  Deus  cibCi  parerna  maf»u  nobis  fuggererec.  Ideo  Prophe- 

ta,vc  fidelibusperfu«deat,Deu  in  ipfis  pafcendis  optimi  pacris-  Pfal.ij^  ST. 

famil:as  parces  implGre,admonec,efca  dare  om-ni  carni.  Deni-  Pfal,34-»f . 

que  vbi  ab  vna  parce  aivdimus  j  Oculi  Domini  fuper  iuftos ,  &  lbid.17. 

aures  eius  ad  preces.'eorum:ab  altera  aaccm ,  Oculus  Domini 

fuper  impios,vrperdat  eterra  memoriaeorum,  fciamuscrea- 

turas  omncs  furfum  &  deorfum  prarfto  ad  obfequiu  adefl!e  ,  vc 

eas  in  queactinque  vuh  vfura  accomrtiodet.Viide  colligicur,n6 

tautum  generalcm  eius prouidencia  vigere  in  creacurk,  vc  na- 

turae  Qrdineai  condnuec:  fed  in  certum  &  propriumfinemap-* 

tariiadmirabtli^elus  ctmfllio-. 

8  Qiu  huic^doftrin^  inuidiam  facere  vdlunt,  calumniantur  Eryftr*r, ^1«' 
efledogmaSroicoru^defatorquod&Auguftinoexprobratum  <^<'^''"'^ f.^^'* 
aliqu^ndo  tuic.Nos  ccfi  de  verbismujci  licigamus,  Faticamen  ritatem eorru- 
vocabulumndn recipimusrcum  quia  eftexeorumgcncrcquo-  fut.refellutur, 
ru.m  profanjis  nouitatcs  refiigere  nosPauIusdocct:  tumquia  Libr.  adB»- 
eius cxlio  cpnantur ' granai-e-  V)ti  veritacem  ,  Dogma  vcro  nif.  t.  cap.tf. 
ipl"umfalsp  noiiis  ac  malitiese  obicdacur.  Kon  enim  cum^^  c*-^ 
bcoicif  nfeceliicatem  commmifcimur  ex  perpetuo  cau- 
farii/)iri^xu  j&implicita  quadawfcric  ,  qu»  innatura  con- 
tineatur:fccl  Dcum  cojiftitaimus  .arbitrttm  ac  moderato- 
remomnium,qu{proXaafapientia  V  abvlcima  a?ternicacede» 
creuit;quod  faftiira«'cfrct  :  &  nunc  fua  potcntia,quod  dccre- 
uicexequicur.  Vndeeiusprouidencia  non  caelum  modo  ac  ccr- 
ra,&  creaturas  inanimacas,  /ed  hominu  ccia cofilia  &  rolutatefi 
guberr^ari  {jc  aflicrim*,  vtad  deftinacu  ab  ea  fcopu  reft^  feracur. 
.  Quid  e?go?in^utes;nihiIne  fortaito,nihilc6£ing6ccr  accidit^Rc 


CAP.  XVI,  iNStf  T  V  Tl  ONIS     tlB.    f. 

^Fanunf^"'"  rpondeo.veic 5 Ba/Jlio  magno  diftum  efife :  Forcuna  &  Cafunr; 
eajiu,  Et^'iicorumcflevoces,quaL*um  (ignificacionepiorum  mentes- 

occtrpari  non  debeat.  Nam  fi  rucceirus  omnfs,D.ei  benediaio 
eft,calamitas  &  aduerfitas,eius  maledidio :  fortwnx  lam  in  re- 
bus  humanis  aut  cafai  nullus  relinquitur  locas.  Ec mouere  no» 
quoque  illud  Augai^ini  debetr-In  libris  contra  Academicosjn- 
quit,non  mihi  placet  toties  me  appella&  Fortunam.   quanuis- 
non  aliquam  deam  volutrim  hoc  nomine  intelhgi,  fcd  fortui- 
tumreiunTeuentum  in  excernis  vcl  bonrs  veimaHs.Vnde  &  lU 
U  verbafunt  qux  nulla  religio  dicere  prohibct,  Forte^Forfany 
For/ifan,Fortaire,Fortuitaqu6d  tamen  totmB  ad  diuinam  re- 
uocandum  eft  prouidenciam.Ncq«e  hoc  tacuMicens,  Etenim 
forrafleqn^volgo  Fortunanttnciij>atur,occultaquoque  ordf- 
ne  regirur:nih;lqne  aliud in  rebus  cafom  vocamus ,  nifi  cuius 
ratio  & caufa  fecreta  eft.Dixi  quidem  hoc :  verum  poE-ijitet me- 
Hc  nominafleinicFortunam:quumvidcanihomineshabere  i»' 
pef/rma  confuccudine,  vt  vbi  d\ci  debec ,  Hoc  Dens  valttit,  di~ 
cant,Hoc  volult  Fortuna.  Deniqiie  paffim  docet.fiquid  Fortu- 
na?  rclinquitur ,  temcre  verfari  mundum,Et  quanquam  alicubi 
definit  parcim  libero  hominis  arbitrio,  pirtim  Dei  prouiden- 
tia  omnia  geri,hufc tame  fubefle  homines  &  ab  regi,fatis  pau- 
lo  poft oftedit,principiu  illud  fmneSjnihil  efle  abfordiusqHai»  * 
Xil>.*8j.  0"«-  ^^^}  H^^^^^^^  »'fi  ordinante  Deo :  quia  temere  accideret.Qu* 
Miormmr^    ratione  &  cStingontia  qu^  ab  hominiiarbitEiopedetexcIudit: 
lib,  de  Tri- mox  veroclarius  canf«m  efle  qua?rertda  negas  vo-Iutacis  Dei. 
»rt.f  cap.-f»    Quoties  aiitein  permiffionis  ab  ipfo  mventio  fif^qnonuodo  hoc 
intclligi  debeat  ex  yno  loco  optime  patebif,  vbi  Dei  volunta- 
tcm^runsiwani  efl!e  probat  &  primam  omniam.caiafam:  qaia  oi- 
hilnifiex  iufl*u  eiusvelpexmiffioneaccidit.  Geftenon  fingit 
Dcum  in  otiofa  fpecula  ceirantem,  dumaltqjuidvultpermit- 
terc ,  vUi  aftualis  (  vc  ica  loquar  j  vokncas  intcrcedisyqua:  a- 
lioqui  nonpoHetcenfericawfa.         -  ; 
f^smodofor^     ^    Qupniam tamen  Jonge  infra  prouidentiar  Def  *lHtttdr- 
tu^ita.  nobis  «ffe  ncm  fubfidit  mentis  noftrae  cardicas  ,  adhibenia-  eft  quar  esmi 
dicuntur .  qint  fublcuec  diftindio»  Dicamigitur,vccunqueordtncntur  otBnia 
finnt  certt  £>f;  0qi  confilio  ce^ca  difpenf4tiohe,nobis  taiTsen  efle  forcttita.-non 
^■}lfih%*  quod  Fortunam  repuceniiis  mundo  ac  hominibtts  dominari» 

tcmereque  omnia  furfum  cteorfum  volutare  s  (  abefle  eaim  a 
Chriftiano  pe^aorc  cJecethac  vecordiam)  fcd  quoniam  eorutn 
qua»  eueniunt,ordo,racio,fit>is»neccfficas>vt  piuriraumin  T>ti 
c»nfiIioIacec,&humin3  opinionenon  apprehendicur  •.tjuafi 
forcuka  func  qua»  certu  eft  ex  Dei  voIuHcatcproneoire.Nonji. 
aliam  imaginem  pra?  fe  ferunt ,  aut  m  nacura  fua  confideratar^ 
j.       ^  auc  fecondum  nocicia  noftra  iudiciumquc  asftimatsc.Fingamus^ 

%xmi.im.     ^xempli  gratia,  mcrcatoi:cin ,  <5ui  fyluamingrciE»  oMnco- 

miue^ 


Dfi     COGnTT.      OBICREATORIS.  6% 

mitatu  fidorum  hominuni    iniprudentec  a  fociis  aberrec^ 
ipfoerrore  ferarurinrpoliarium,  incidatinliitrones  ,  iugur 
Ictur.Mors  eius  non  tantum  Dei  oculo  prseuifa.fcd  decreto  lla- 
feilirafuerat.No  enim  dicicur  prxuidiflc  quatum  cuiiifque  vita 
protenderetur  ■>  fe^terminos  confticuiileaciixiffe  quipra:-  Iob.i4«j, 
ceriri  non  poteiunt.Quancii  tame  mcntis  noftr^  captus  apprc- 
henditjomnia  ii.lic  fortuita  appacer.Qujd  hic  fentiet  Chriftia- 
nus?  nempe  quicquid  in  m^rte  eiufmodi  interccific/ortuitum 
natura  5vteft,reputab;c:prouidcntiam  tamenDei  pr^fuifleno, 
d.ubitabicad  forcuna  in  fuu  &ne  dirigedam.  Eadeeii  ratio  fucu-  j.  contini-etuu 
roru  cociiigenci^.Putura  oionia  vc  incerta nobis  funt.ica in  fu-  (^  euentus ,  fi 
fpenfo  habemus,ac/ircrainuis  in  parccm  propenfaforenc.Ma-  ^^  «ecuLt»  fed 
ncc  tamen  nihilominus cordibus  noftris  infixum,nihil  euentu-  *"^  crf^^pii- 
rum  quod  non  Dominus  iam  prouiderit.  Hoc  fenfu  apud  Ec-  ^■^:*^"**'^»''-- 
ckhaUem  Iseps  repctu:ur  nomcn  euentus:  <juia  prmio  mtuitu 
nonpenerranchouiines  adprimam  caufam,  qu^  proculab-' 
fcondica  cll.Ec  camen  nuaquam  ica  delecum  fulc  ex  hominura 
cordjbus  quod  dc  occuha  Dei  prouidencia  prodicum  eft  in. 
Scripcuris,  quinfemper  micarcnt  in  cenebris  aliqUJc  fcintiilje. 
Sic  Philifthmorum  auguresjquamuis  amfeigui  vacillet,Deo  ca- 
meii  partim  aduerfum  cafum  cribuuncparcim  forruose^Si  arca, 
inquiunc,tranfieritper  viamillam,fciemusDeumeflequinos  i.Sam.tf.ji" 
percuf/iufiB ver6peralceram,cafusfuicfupernos.  Stuirequi- 
<lem,vbi  .eos  fallit  4iuinacIo,ad  forcuna  confugiunt;incerca  vi- 
<ierauscos  conftringi,ne  audeanc  quod  infelicicer  illijs  accide- 
racfortuirum  purarc.Cxteruaa  quomodo  prouidentijc  fu^  frx- 
no  euentus  quoflibet  jn  quamcuque  vultpartem  fledac  Deus, 
iniigni  exe^mpJo  liqucbic.Ecceeodearciculocemporisquo  de- 
prehenfusfuerac  Dauidindeferco  Mahon  ,  irruptionem  (sl- Exempium. 
iciunc  Philifthini  in  terram :   cogicur  Saul  difccdexc.  Si  Deus,  t.Sam.  x^  i6j 
faluciferui  fuiconfuiere  volens  ,  impcdimencum  hoc  Sauli  ^7» 
«biccit  ,  certequamuis  repente  prster  hominum  opLoio- 
nem  axmaceperintPhihfthini,  non  tamcndicemuscafufuiflx: 
faftum.-fcd  quar  nobis  videtur  contingcntia ,  fccrctum  Dei  im- 
pulfum  fuifleagnofcccfidcs.  Non  femperquideapparet  fimi- 
lisratio:  fedindubieflc  habenduQi  ettquiecunque  cernuntuc 
in  mudo  couerflones,  ex  fecreta  manus  Dqi  agitatione  prodi- 
rc.Intereaquod  ftatuit  Deus,  iknecefleeft  euenire,vc  tamen 
nequc  prajcise  ncque  fuaptc  natura  ncceflarium  fit.  Excmplu 
in  Chrifti  ofHbus  familiareoccurrit.    Qu»ni  induerit  corpus  ^i^^^  ^^^^^^ 
noftro  flmile,fragilia  fuiflfe  eius  ofla  nemo  fanus  negabit :  quse  fum. 
camen  frangifuitimpoflSbile.  Vnde  iterum  videmus  non  te-  l©.i^.jj.j6, 
mereirifcholisinuentasfuifle  diftinftiones  de  neceffitate  fc- 
€undum  quid,&  abfoluta :  itcm  confequencis  &  confcquenti»: 


eAP.XviU  INS  TIT  V  T  IdNl  J       tlB.    »# 

^uando  oflaFilij  fui  Deus,qu:ea  fradura  cxcmeratjffagilitatl 
fubiecit.atque  ita  reftrinxicad  confilij  fui  neceriitatem  quod 
naturaliter  contingerepotuic 


CAPVT    XVII. 

€)mrfum  ^  in  quemfcopum  referendafc hAC  doBrin^, 
vt  nohis  conjlet  eim  vtiltttu. 

In  duas  partes hoc  caput  commode  diftribui  poieft. 

DoiSrinasde  prouidentia  Dci  quantum  ad  folidam  piorum  infti- 
tutionem  &  conrolationem  c©nducit  ,  explicatio  in  genere,  fett. 
i.&fpeciarim  afed.i.ad  ii.  Frimkm  autem  refclluntur  qui  ar- 
cano  ,  &  incomprehenfibili  Dti  Gonfilio  mlindum  re^i  negant: 
alij  item  qui  fcclerum  oronium  culpamin  Deumreiicianr,  pieta- 
tifque  exercitia  inutiliaeflefomniant.  fei^.  1.3  4  J.  lyeinde  ^Aiii' 
ttir  fanda  prouidentix  Diuinx  meditatio  in  profperis  reb.  &  ad- 
uerfisad  Viuum  depifta.fedi:.^  7.8.9.10.11. 

Selutio  duarun)obit(51:ionum  ex  ScriptHr*  locis  qui  Deo  paniten- 
tiam  adrcribunt,&  decretorum  cius  veluti  quafdam  abrogationas 
refcrunt/ea.ii.ijJ^' 


,isde1>'tro 
uidentiAi  l-^' 
'^pr^terittirn 


_2;  Orro  f  vt  propenfafunt  ad  vanas  argutfash©- 
^^§  minum  ingenia  )  fien  vix  poteft  quin  fe  per- 
^y/rp  plexis  nodis  iwpcdfant  quicuuque  non  te- 
^^\  ncnt  probum  re<ftumque  huius  dtftrina*  v- 
,^  ^  3l' fum.  Itaqucin  quem  fincm  omniadiuinttusor- 
f^lTIXw  dmari  Scriptura  doceat ,  brcuiter  hic  atcingere  expedict.  Ac 
i.per  media,fi'  primo  quidc  noradu  eft,tam  m  tucuru  quam  m  prsetcntu  tepus 
«'ewf^»«,'»«  confiderandara  eifc  prouidentiam  Dci:deinde  fic  moderatri- 
sramtd^aope-  ^^^^^ efle rerum  omniu>vtnucmediis  iarerpofitisoperetur,nuc 
rAtHr.}-hur»a^^  ^^^  mcdiisjnnnc  contra  omnia  media.  Poiirerao  huc  tcndcre, 
'r  ^r''"^1i?Jvttoturahununum^enusfibi  eflecur^Deus  oftendat :  pra!- 
,y^,jj^ft,W*wcipucvcromregeRdaEccleha  (  quam  propiore  mtuiru  di- 
r«r^w^m/.4'gnatur)  fe  excubias  agerc.Iam&  hoc  addendum  eft,quan- 
Flerurnque oc-  yjj  3^.  patcrnus  Dci  fauor  &beneficentii  ,  aut  iudici}  (e- 
eultashabet  ^^qj-Ij-^s  izpc  in  toto  prduidcnti^e  curfu  reluceat  :  iarerdum 
1nrfufc7uiTs,i^^^^  eorumqua?accidunt  occulris  efle  caufas,  vt  obrepac 
1? re"per  a- ' cogitatio ,  cxco  forruna»  irapetu  volui  &  rotari rcs humanas: 
(jmfjmas.  rcl  ad  obloquendum  nos  caro  fohcitct  ,  acii  Deus  homi- 
nes  quafi  pilas  ia^^aado ,  ludum  exercerct.   Verum  quideni 

e^ft. 


Bl      COGNIT.     DBI      C  R  fi  A  T  O  m  f .  64 

cftjfi  quietis&fedatismcntibusad  diicei>dum  paraucfTemus, 
exitu  tandem  patefieri,  Deo  conftare  optimam  confilij  fiii  ra- 
f  ionena:vei  vt  fuos  erudiat  ad  lokranriam ,  vel  vt  corrigat  pra- 
uos  eorum  aftc(9:us,&  lafciuiana  domet ,  vel  vt  ad  fui  abnega- 
tionemrubigat,vclexpcrgefaciattorporeBi;rurfum  vt  pro- 
fternat  ruperbos,yt  impiorum  aftutiam  difcutiatjVt  tiiriipeteo- 
rum  luachinationes.  Vtcunque  tanicu  noslateantac  ftigiant 
caufi,3pud  eura  effe  abf condicas  cerco  babendu  efbac  proin- 
de  cum  Dauidc  excfamandum ,  Magna  fecifti  Deus  mirabilia  pfal.^o  C 
tuai&cogitationestunsfuper  nos  nonlicetordinare.  filoqui 
t€ntO;pr.\?ualent  fupra  n-irratione.Etfi  enim  femper  in  ^rumnis 
noilris  occuirere  debcnt  peccata,  vt  posna ipfa  nos  ad  pcenite- 
tiamfoiicitet;videmustamea  vt  Chnftus  arcano  Patris  confi-  loan.y.j. 
lio  plusiurisafrerar,quam  vtqueoque  proyc  mericuseftcafti- 
gct.Nam  de  cxco  nato  ait,  Neque  hic  peccattic,  neo;  pareates 
cius:fcd  vc  manifcfteturgloria  Dei  in  ipfo.Hiccnimobftrcpit 
fcnfus.dum  ipfos  aatnies  praeuenircalamitas,  acfi  Deus  parura 
•  clemeter  irameritos  fic  afdigeret. Atqui  in  hoc  fpedaculo  ful- 
gercgloriam  Patnsfuireftatur  Chriltus,  modo  purifintnobi? 
ocuIi.Sed  tencnda  modeftia  eft,  ne  ad  caufam  reddedam  Deu  Poflrefna.  l»*c 
trahamusrfeJ  ita  rcuereamur  occulraei*  iuAxchy  vtnobis  eius  ^'  ^<i  froui» 
roiuntasjuftiffima  fit  rerum  omnium  caufa.Quum  c^ium  oc-  ^^"^**  rhefis,d£ 
cupant  denf^nubes,exoaturque  viQlcntatempeftas  ,quia  &  "n""  '**r?  ^ 
tnltis  caligo  ocuhs  obiiciturj&tomcru  aure>  percellit,  ix  fen-  fn^fufim  j^^bl»- 
fus  omnes  terrore  obftupefiunt,  vidctur  nobis  omnia  confundi  mnr^ 
&  mifcerijcadcm  intcrim  fcmper  manct  ia  c:p1q  quies  &  fere- 
nitas.  Ita  ftatuendura  eftdura  res  in  muado  turbulentas  iudiciii 
nobis  eripiunt,Deum  ex  puraiuftitias  &  fapientix fu£  iuce  hos 
ipfos  motus  optime  compofito  ordiae  temperare  ac  dirigere 
in  reduoiiinem.  tt  cerEeprodigioliisinhac  partecftmulto- 
rumfuror,  qui  maiorclicenrialDeiopera  vocare  audeat  ad 
iuuon  calculum,&  arcana  eiusconfilia  ekcucerctumetiam  de 
incognitispr^pcipitem  ferre  fcntentiam,  quam  de  njortaliuiu 
homiaum  faftii.  Quidcnimmagisprsepofterura,  quira  erga 
acqualcs  noftros  hac  vti  modeftia, vri  iydjcium  fufpcndere  ma- 
limus quam  notam  tcnieritatis  incurrcre :  obfcuris  autem  Det 
iudiciis  ,  qux  reuerenter  fufpicere  deccbat  ,  proterue  iu- 
fultJre? 

1,  ErgoDeiprouidcotiamrite  &  vtil.iter  nemo  expcndet.  ^Zt^T"!!^^ 
nili  qui  nbi  cum  fidorefuo  muucique  opmce  ne^otium  efFe  cano  ijet  co»^ 
re^utans,ad  mctum  &  reu€rentia,qua  decct  humiiitatcfe  ft6-  filto  mnndtim 
railcrit.Hiac  fit  vt  tam  mulci  hodie  canes  doftrina  hanc  viru-  ^f^'  ntgatium^ 
ientis  fuis  mor(ihus,vel  falcem  latratu  impctant:quia  non  plus  '^'^^^"^  ref^Uu^ 
Deo  licere  volunt  quam  ipfis  diftat  propria  ratio.  Nos  etiam  ^ "^,^^^^j"^^^l 
<]uaata  poflfunt  prQteruia  exagitant  3    qubd  nojj  contcnti   '  ^    ^*  ^j  - 


jwmh» 


CAr.  XVil.  INSTIT  V  T  I  ON  IS     LlB.     I. 

Lcgis  prxceptis ,  quibus  coprchenfa  cft  Dei  voluntas ,  arcanis 
etiam  eius  confiliis  muudum  regi  dicamus.  Quafi  vero  ccrcbrl 
noftri  figmcntuni  dz  quod  docemus .-  ac  non  vbique  idem  di- 
fertepronuntictSpiricus&  innumcris  lo<^uendi  formis  repe- 
tat.ScdquiaeosrctinetaliquispudornefuasblafpIiemias  au- 
deaatincsBlum  euomere,  quoiiberiiisinranianc,renobircum 
litigarc  fiogunt.Verum  nifi  adnaittanc,  incomprehenfibili  Dci 

Pfal.jfe.?.      confilio  quicquid  m  munda  accidic  gubernan  ,  refpo  ndcanc 

lAV'         '  <luoi^umdicatScriptura,eiusiudiciaprofunclamefleabyirum. 

Ro.io.tf.        Nam  quum  ciamec  Mofes  voiuntatem  Dei  non  procul  m  nu  • 

Rom.ii.jj,  bibu5,vel  m  abyffis  quasrendam  efrc,  quia familiaritcr  in  Legc 
expQfica  fit,fequicur  profundas  abyffo  confcrri aiiam  volunta- 
tCH)  abfconditam.cic  qua  etiam  P.iulus,  Oprofunditatemdi- 
uitiaru  &  fapienas  &  cognitionis  Def:  qjiam  infcrutabilia  funt 
iudicia  eius,&  imperueiUgabiles  viar eiuilQuis  enun  cognouic 
mcntem  Domini?  aiit  confiiiarius  eiu^  fuit?Ac  verum  quideni 
cft,  in  Lege&  Buan^eliocomprehendimyfteria  qu3E  longe  e- 
miRcantfupra  fenfus  noilri  niodumrfed  quoniam  Deus  ad  ca- 
pienda  lixc  myfteria,qu2e  verbo  patefacere  dignatus  eft.fuoru 
mences  inteiligentiar  fpiritu  illuminar :  nnlia  lam  illic  abyiTus, 
fed  vfa,in  qua  cuto  amijuiaadum  cft,&  lucernapedibusregen- 
dis,&.  lux  vitx,8c  certsc  confpicuarquc  veritatis  fchola. At  mun- 
di  gubcrnandi  admirabdis  ratio  merito  abylTus  vocatur ;  quia 
dum  nos  latet,rcuerenteradoradaeft.Pulchre  vcrunque  pau- 

j)>nt%$.i$'  cis verbis cxpreffic Mofes.Occuica,inquic,Deo  noftro:qua? au- 
tcm  hic  fcripta  funt^ad  vos  &  fiiios  rcftros  perHnent.Vidcmus 
enimvtnontantumad  Legeui  meditandam  ftudium  adiicerc, 
ied  arcanam  Dei  prouidentiam  reuercatcr  fufpicerc  iubeat, 
Hufus  quoquc  altftudiniselogium  poniturin  iibro  lob,quod 
meiiccsnoftras  humiliet.  Poft  .uam  enim  orbis  machmam 
furfum  &  deorfumiuftrando  ,  inagnifice  difleruit  author  de 

lob  2^.14.  operibus Dci.fubiicit  rande.  En  ii\x  funt  cxtremitaces  viaruin 
eius,&  quanraium  quod  auditurin  eo?  Qua  ratione  dUHnguic 

Iob.28.tT  18.  aiiolocoinrerfapientiamqusepenes  Deumrefidec,  &f3pien- 
di  modum  quem  hominibus  prxicripfi  .  Na  vbi  de  nacura^ar- 
canisconcionacuseft,  fapicnciam  dicic  foli  Deo  efl!e  co^nitam, 
fugereautem  ocuios  omnitim  viuencium.  Sed  pa^iio  poft  fub- 
iicit,vulgatam  efl'e  vc  inueftigerur.quia  didumfic  homini ,  Ec- 
cctimoc  Deieft  fapiencia.    Huc  fpedat  Auguftini  diduM, 

V-  'pIt  '  Qll'^  "°"  omnia  nouimusqu^  de  oobis  ©primo  ordincDeus 
a^ic.in  fola  bona  voluncate  nos  fecundum  Legem  agere ,  in  a- 
liis  vcro  fecundum  Legem  agi:quia  eius  prouideciaLcx  fit  ia^ 
coramutabilis.Ergo  quu  fibi  ius  mundi  regendi  vcndicctDeus; 
nobis  incognitum ,  ha»cfit  fobrietatis  ac  modeftije  lex ,  acqui  e- 
fcere  fummo   eius  imperio  .  vc  cius  voluntas  nobis   fic 

vnica 


DB    COCNIT.     OEl    CRIATORIS.  6$ 

vnica  iuftitiae  regula,&iuftiffima  caufa  rerum  omniu.Non  illa 
cjuide  abroluca  voluntas  de  qua  garriunt  fophiftie,  impio  pro- 
fanoquedifiidio  feparantes  ciusiufticjam  apotencia:  fiedilla 
moderatrix  rcrum  omnium  prouidetia,a  quanihil  nifi  reftuni 
manat,c]uanuis  nobis  :?bfcondic3E  iinc  raciones. 

j    Ad  hane  modeftism  quicunque  erunccompofici ,  neque  ^"^;  ^'  Arenn» 
in  pra?rericum  cempus  de  rebus  aduer/is  concra  Deumfremenc,  ^^  7""^'".  "* 
neque  fcelerum  culpam  in  ipfum  regcrencrficucHomericusA-y?^^"^^^^'^''^"^^^ 
gamemnonj«->.4"BX  ^Jwc  «>,A'/<Art'^si;'j>9  ^u^/e^.neque  rurfum,vc  «,.  ,„^^  ^^^^^ 
Plaucinus  ille  adolcfccns ,  qua(i  faris  abrepci ,  delp.eracione  fe  tmpietati  ^ui 
proiicienc  in  exitium.lKftabihs  eft  fors  rerum,pro  libidine  fa-  fceterum  cuipa 
ta agunr  homines.referam  me ad  fcopulum.vc rem  iftic cum  x-  '"  ^'«^'  ^ege- 
tate  peiduam.Nequc  alrerius  exempIo,Dcinomen  fuisfiagjciis  ''^^^'"'^forunj 
obcendcnc.SiceramLyconidcs  maIteracoina*du,Deus  iiDpuI  rehctunt'  mll 
for  fait;credo  deos  vf  luifie.Na  ni  vellencnon  fieret,fcio.Qjn  c/u,nee  aliol^ 
potius  ex  Scriprura,quid  Deo  placear  inquirent  ac  dilceiu  ,  vt  «rrort  qui  f,c. 
Spirituduceilhicnicanfur.  fimul  Deum  quocuque  vocatfcqui  t^f"  fxerdtis 
parati,  re  ipCs.  oftendcnt  nihil  huius  dodrin^  cognicione  elfe  ^'S'js^"fi  -^^» 
vtilius.Stultecum  fui^  in<.'ptiistumultuantur  profanihomines,  ^" ^^ ^**^'^*"' 
vt  pene  c^Ium  terra;,vc  dicicur,pcrmifceant.  Si  morcis  noftr« 
punflum  fignauitDominus,  cfl:ugerenonIicet:fruftraigicurin 
cautionibus  adhibendisiaboratur.Qupd  ergoahuscommitte- 
re  fc  xix  non  audet,qua  periculofam  audit,ne  a  latronibus  tru» 
cidetur:aIiusmedLcosaccerfit,acpharmacisfe  fatigac ,  vt  vita? 
opituIetur:aiius  a  craffioribuscibis  abftinet,ne  IsEidatimbcciUi 
valecudinem.-alius  rumofasardesinliabitareformidat;  omncs 
Jenique  vias  excogitant ,  &  ma^^na  animi  intcntione  excudiir, 
quibus  id  quod  concUpifcunt  affequantur:  aut  hxc  omnia ina- 
niafunt  remedia.qu^captanturadcorrigendum  Dei  volunta- 
tcm:auE  non  certo  eius  decreto  terminantur  vita  &  mors,fant- 
tas  &  morbusjpax  &  bellum,&  aha  qua?  homines  prout  vel  ap» 
petunt,  vel  oderunc,ita  fua  induftria  vel  obtincre  velrefugere 
ftudenc.  Quinetiam  orationes  fideliG  perucrfas,  nedum  fuper- 
uacuas  forecoliigunf.quibuspeticur  vtDominusprofpiciatiis 
quxiam  ab  ^eterno  decreuit.  In  rumma,omniaqu«inpofterii 
capiuntur  confiiia,roUunt,  perinde  ac  Dei  prouidentix  aduer- 
fa,quar,illis  non  aduocatis  ,  quid  fieri  vellet  decrcuir.  Deinde 
quicquiil  iam  accidit,ita  prouidenti^  Dei  imputant,vt  conni- 
ueantad  homincm,quemid!pfumdefignaffeconftet.  Occidic 
ficarius  probumciucm?exequutus  eft,inquiunt,confiIium  Dei. 
Furatus  eft  aliquis,aut  fcortatusPquia  fecit  quod  prouifum  erac 
a  Domino  6c  ordinatum.minifter  eft  ciusprouidentia?.  Parecis 
niorccm,  negleAis  remcdxis,fecurus  filius  expeftauit  ?  non  po- 
mit  Deo  obhftercqui  fic  ab  cPterno  prsfticuerat.  Ita  flagitia  »- 
mnia^viicvtces  vocant,quia  Dei  ordinacioai  obfequancur. 

■  "  l        u 


^AP.XVri.  — J-N$TITVT  1  oN-f  s     tlB.     I. 

ytcUrituifto-  4  At<iui,<}uodadfatiirap€rtmet,huaiaijascieIibcrati'on€S  fa- 
rHtn  dtUrump  aU  cuni  DeJ  prouidestiacanciiiacSoIomo.Sicucenim  eorutn 
fartanr,<]Hutn  ftoliditatera  ndet  quiflnc  Domino  quiduis  audaAer  lufcipiuc, 
^  omnui  ^ua  ^^  ^  ^-y^  manunoR  legerentBrcita  aiibi  ficloquiturXorhomi 
doarinlfofmt  ^*s  cogitat  viam  fuamA  Dominus  dirigcf  greflus  cius:  figuifi- 
tbiicere,veUdC2Lrxs  «tertiii  Dddccretis  nos  minime  impedui  «^uomiaus  Ikb 
umftitfmur»i  eius  voiuntate&profpiciamufi  nobis,  &  omma  uoilini  difpen- 
iiel  ad  pr£te-  femus.Ncqucid  manibeftacaret  ratione.Namqueis  qui  vitam 
ritMm  referrt  ^qQ.j,j^^-^  £^J5  tcrmiais  iimitauit^eius  /imul  curam  apud  nos  de- 
fo^im^rtrritim  ^  •  cius conferuiiidie  rationibusfubfidiiique  mihuxic:pe- 
loTritnum  deh-  nculoru  qiioq?  pr^lctos  fccit;iie mcaucos  oppumerec,  cautio- 
kerattmes  cum  ncs  3.C  remcdia ruggeflir.  Nukc  perfpicuum  elt  quid  C\t  noftri 
Dei  froindtn-  of&cij^nctBpejli  vitam  ttobisnolcram  tutaadamcommi/icDo- 
tiamimme  pt-  Q^jjj^js^y£  e^m  cueamur:(i  iubildil  offer c,vc  iis  vcamur:/?  pericu- 
fr^ur  ^"^'"  ^^  prjsmoijilrat.ae  tcmere  irruamus:  Ci  rcmedia  fuppcduat^  nc 
pTou.iC.9.  HegIigamiis.At<{ui  pcricuium  iiuiiuni  obenc,  uiil  i\t2le:  c] uod 
"*  inek^abile  cd  remcdiis  omnibus.  Qujd  autem  ii  ideo  facaiia 

non  fujic  di&:riniina,quia  iis  propulfandis  «c  fuperandis  reme- 
<i£a  tibi  DoGiiousafiignaiiit/Vidcquomodo  tu^  raciocinacioni 
cuoi  ordinediatsa^  difpenfationiscoaueniac.  Tu  cauendil  noti 
efTcpeEicuIumcoiiigis,  quia  fatale  qiiiminon  fic ,  /imus  etiani 
dtracautioneai  euafttri:Doniiiiusaucem  ideo  vccaueas  iniun- 
git.quia fatale  ribi effc nolit.  Non expeadunc  iufani  iiki  quod 
di  fttb  octslisjconfaltindi  cauendique  arces  iafpiratas  homini- 
bHseffe  a  Domino,quibus  pr«uidentif  eiusfubferuiantjia  vit^ 
propria?conf€niatione.Queraidmodjm  cocra  negie<3:u  &fo- 
Cordii,q|U3Bi^lis8Muxitmala,iibi  accerfunt.Qoi  Hcenim  vtvit 
proiiidiis,diim  {ib?confiilit>tmiiiinccibusettaminalis  fe  cxpii- 
cetjftaltus  inconfuita  temeritace  pereae,ni/i  quod  &  ituititia& 
prmlcntia  dmitia!:  fmitdifpeafattonis  inftrumcnta  in  vcranque 
partem?Id€a  nm  celstefutwra  omaia  voluit  Deusjvt  tanquam 
dubiis  occurfamusioequedefinamus  paraca  remedia  opponc- 
re  ,  doflcc  mt  {Upeiata  fucrint ,  aut  oranem  curam  fupcrauc- 
tifitJieo  a?ireadmonui,pro«idcntiamDeinon  fcmper  nudatn 
occjirEerc/ed  ptont  adhibitis  mediis  cim  Deus  quodammodo 
vellit. 
^e^  pr^eri     S   '^^^^  praetenti teporis  cuentus  perpera  &  inconlTderate  ad 
;^*»/«/A  €^r^  nudam  Jyd  protiidentiam  trahunt.Na  quia  cx  ea  pendent  qug- 
tfi  argumenta  cun^uc  coiitirtguntsErgo,snquiac,ncc  furta,  nec  adult€ria,ucc 
tio  qui  fidtvA  fjojjiicfclia  peE-pettaeur,quitt  Dei  voiuncas  intercedat.  €ur  er- 
authortb.  fuu  go,^  jjjqujmjt,  ftir  puRietnrsqiit  euim  expihuitqucm  Dominus 
Mw/>««wrf    #  paupertate  voliiit ciiligarc  ?  Cur  pu^iiecur  homicida ,  qui  cum 
mnmfiDlui-  fnterfecit ciii vitam  Dominus finierat^Si  Dei  voluntati fcruiuc 
fl>enf*t(one^a-  huiufmodt  omncs,  cur  punicncur?  Scd  enim  eos  Dei  voiun- 
trantif.         \;^xi  fcruiEC  acg».  N«a  ctum  quJ  malo  atitmo  fcrtur ,  pr^berc 

mini' 


DB     COGNlT.      Dtl     CREATOlilS.  ^6 

Ciinifteriain  Deo  iubcncidicemus ,  qtmm  malign»  cupitiitati 
cantiimobretjuatur.  Paicr  iile  Dco,  qui  dceuisvoluncateedo- 
ftusjco  contcndic  cjiio  abea  vocatur.  Vndeautem  edocemur,  . 

iii/i  ex  eius  veibo  ?  Pioiiidc  in  rebus  a^endis  ca  eft  nobis  per-  '*  7^^^"'  ^^*' 
ipicienda  Dei  voluca.'.  cjuam  vciba  luo  declarac.  Id  requirit  v-  faclx  refijhnit 
imm  Deus  a  nobis.cjuod  prxcipit.  Siquid  aduerfuspr^ceptum  feeUrati, 
dc/ignamus,non  obcdicntja  clt,  fcd  cocumacia  &  traniy;relfiov 
At>ni/j  vellccnon  faccremus.  Fatcor.  Sed  an  facimusmal.';  in 
hunc  fincm,  vt  ei  obfcquium  prafltemus  .^  Ar  nobis  ca  nequa- 
quam  mandat;quin  poaus  u ruimus,  non  quid  iJie  velic  cogita- 
tcs.fed  libidinis  nollra?  inrcmpcrie  fic  fureBtes,vc  cocra  ipfum 
dcrtijiaco  coniilio  nic^mur.  Acque  hac  ratione  ?  male  agendo, 
iufta?  eius  ordinacioni  feruimus :  quiapro  immenfa  fuse  Tapien^ 
ti3e  magnicudincjnd  bcne  agendum  malis  inftiumenris  vci  bcne 
probcque  nouic.  /-^c  vide  quim  inliilfa  iic  eorum  argua\ecacio: 
impunica  eflc  auchoribus  fuis  fcelcra  volunt,  quia  nonnin  Dci 
difpeniacione  pacrancur.Bgo  piusconcedo:fures&  homicidas,  ^^Prctria  cqh-^ 
&aJ:os  m<iieiicos,diuinxefleprouidencix'inftrumenta,quibus/z/f;;/^^ytf^;C 
Dominus  ipie  ad  excqucnda  quae  apud  fe  confticuft  iudicia  V;i-  gwmur* 
tur. Acqui  eoLum  malis  vilaai  iodc  excufacionem  debcri  nego. 
Qujd  enim? An  vel  eadcm  fecum  iniquitatc  Deu  implicabunc, 
vcl  fuam  prauitatem  illmsmfticia  operien£?Ncutrum  polfunc* 
Q£o  minusfe  purgcjiC^propiiaconrcieQtjaredargauatur.  quo 
mmus  Dcum  infiamIenr,tocuminfe  malum  deprehendunt:pe 
nesipfum,nonnifi  kgicmium  maliti^  fux  vfum.  St<\  cnimper 
ipfos  operacui.£e  vndc,qua;lbicecor  ijj  c.idaucrc,  quod  calore  i.iniUfubfi.iet 
ioV^  tum  pucrefailum,cum  referacum  fuerit?  Ratliis  ?o\is  txci^  malt    mater,a 
tari  omncs  videnc.ncrao  camcn  illos  fcerere  ideo  dicit.  Ita  quii  ^"  oilpa.eti^^ 
in  homine  nioio  fublidcac mali  maceria  5<:calpajquid  eft  quod -^-^*"^  -^tafnr 
inquinamcncum  aliquod  coruraijcre  pucctur  Dcus,fiad  fuum  '^^^^"*"^'fi^- 
arbitnum  vtatur  cius  miniftcrio  >  Faccffat  igitur  caninaha^c 
procacicas,  qua;allatrare  quidcm  eminus  Deiiuftitianipoteft, 
fed  non  attingere. 

6    Ve:  um  has  calunmiav  vel  potius  phrenecicorum  deliria  ^''^^^*  diuiua 
facile  difcutict  pia  fandaque  prouidcnti^  mcditatio,quam  no-  ^^Ji^attJ'^"^^^ 
bis  diclacpiecitis  rcgula,vt  opcui-ius&  fuauifiimus  iadc  frudw» 
iiobisproueniat.Ergo  Chriftianumpe^ftusjquunicercocertius  i.  Or^niaeue* 
|»erfuafum  fic,omnia  Dci  difpcnfacione  eucnire,  niliilforcuico  "'-^^^  '^"  '^*" 
contingere:ad  illum,vcluc  pr^Ecipuam.rcrumcaufam,  oculos  ^'"/"^*^"^- 
femper  referet ;  caufas  tamcn  inferiores  t'uo  loco  incuebitut, 
Deinde  fingujarem  Dei  prouidenciaiu  ad  fe  conferuandum  i.  Pm  omnia. 
cxcubare  non  dubicabit ,  qu3c  qihii  euenire  pafTura  fit ,  quam  fimid  conf^rmi 
«juod  bono  acfaluti  fibivercat.     Quoniamaatemctim  ho-  id^onwn, 
ininibus  primiim ,  deinde  com  reliquis  creatuiis  illi  negotium 
cft  ,  ycrobique  iibi^ollicebityj:  Dci  prouidentiaip  regnate.      -  * 


jJA9.  StVili  iMSf  ITVTIONIJ      LIB.   I. 

i,Hominumo-  Quantum  ad  homines  attinct,  fiue  boni  /int,fiue  malf,  corum 

mnium   corda  confilia,volQtates,conatus,facultares  fub  cius  nianu  cfie  agno- 

mAnHDeTfHnt,  ^^^^^^^  flefterc  qu6  libucric,ac  quoties  libuetit  conftringere,  in. 

^^"in  falMtem  ^^^^  arbitrio  fitura  fit.Singuiarein  Dd  prouidetiam  in  laluteni 

piorum  txcur-  fidclium  cxcubarc plurimae  (tint  &  luculecifllmx  pronulfiones 

hat  Oiiproui'  quac  teftantur^Iada  fupcr  Dominum  curam  tuam,  &  iplete  e- 

dentia.  nutrict,necpcrmittet  vnquamfluduarliuftum:  quoniamilli 

?  tl^9       ^^^^  fumus.Qu^i  habitatin  adiutorio  Altifiimi.in  proteftione 

Wal.Qh  I.*       ^^*  ^*^^  commorabitur.  Qiii  tangit  vos,tangit  pupiJlam  oculi 

Zach.j.8.       mei.Eroclypeus:uus,murusaheneus:aducrlancibustib!aduer-  • 

Icfa.atf.j.       fabdr.Etiamfi  mater  obliuifcatur  filiorum,  non  camen  obiiui- 

Icfa.xj.i^.      rcartui.Quinetiam  hic  potiffimus  eft  fcopus  in  hiftoriis Bibli- 

ciSjVt  doceant  tanta  fedulitare  vias  fandorum  cuttodiri  a  Do,- 

S.SpeciAlem  eu  niino,vtne  adlapidem  quidem  impinganr.  Ergo  vt  iurc  paulo 

ri/MffrM»»^*m  ameanobisexpiofafuiteorumopinio  qui  vniuerfalcm  Dei 

Wii*s»  prouidentiara  comminifcuntur,qua?  no  fpcciatim  ad  curam  v- 

niufcuiurquecreaturiB  fe  demittat;  in  primtstamen  fptcialem 

hanc  curamerja  nos  recognofcere  oper*epretiumeft.  Vndc 

Chdftus,ybi  a&ruit  nc  viltffimum  quidem  paflcrculum  in  te«- 

5b'*i'Io'*^*     ram  decidcre  fine  Patris  voiuncate.huc  ftatim  appiieat^vt  quo 

pluris  fumuspaireribuSiCo  propiore  cura  reputemus  Deuno- 

bisprofpiccre.ac  eo  vfque  ipfam  extendit.vt  confidamus  capil- 

loscapitisnoftrinumcratos  efle.  Quidnobisaiiud  optemus,(i 

nec  vnus  c  eapitc  piius  defluerc  poceft  nifi  ex  cius  voluncate? 

Non  degenere  humano  tantiimioquor:  i^c6.  quia  Deus  Eccle- 

iiam  fibi  in  domicilium  clegit ,  non  dubium  eft  quin  paternam 

in  ca  rcgcnda curam  fingularibus  documcncis  oftendat. 

€^Hi>Jletttele*     7    ^^^ ^""^  promilfis, tttai  cxemplis  confirmatus  Dei  feruu«, 

/«  fu4  veie-  adiunget  teftimoniaqujBdocentfubeiuspoteftateefrcomncs 

moUit,  velre-  homincs.fiueeoruconciliandi  fun?animi,  fiuecohibcnda  ma- 

frtmit.velva.-  lkia,ncquid  noccat.  Dominus  enimeft  qui  dat  nob/sgraciam, 

riM  mtdu  tf-  ^^^  ^p^j  g^j  modo  quinobis  bene  voIunt,fed  etiam  in  oculis 

Bxoltai,        ^gypt'iorum:hoftium  vero  noftiorum  improbitatem  frangerc 

vizik  modis  nouit.Interdum  enim  mentem  illisadimit,ncquid 

fani  fobriivecapere  queant .-  qualiter  Satanam  dimitiit ,  qui 

i.Rii^<n.it.    mendacio  impieac  os  omaium  Prophetarum,ad  decipiendum 

Jkui».io.&ii.  /^club,  Rechabeam  iuuenili  confiliodementat ,  vt  regno pcr 

fuam  ftulcitiam  fpolietur.Nonnunquam  vbi  mentem  illis  con- 

aSami7T&  cedit,itaabfterret&exanimat,neidquodconcepcruntvelrnc 

14.     *  *uf  machincntur.Interdum  etiam,vbi  conari  pcrmifit  quod  ii- 

y.(ereatur4s  o^  bido  &  rabics  fuadebat.impetus  eorum  opportune  abrumpic, 

fnnei.tifr  SatM'  ncc  finir  ad  finem  vfqucprocedere  quod  inftituuJ.  Sicconfihu 

nam  ipfum.  in  Achitophcl,  quod  cxitiale  Dauidi  fiKurum  erat ,  ante  tempu» 

ionum  aefalw  ^jjf^pa^jj.^    S,c  g^  crtfaturas  omncs  in  fuorum  bonum  ac  faiu- 

deraim^^^  tem  moderari,ci curse  eft^ac  diabolumetiam  ipfum.quem  con- 

iek.1.1».       /picimus,nihii  aufum  fuifle  tecare  aduecfum  Iob>(iinepe(nii^ 


OB      C  O  GKI  T.    O  11     Cr  1  ATO  R  I  J^  €7 

ciusac  mandatp.Hancnotitiam  neceirariofcquitiirtumanimi 

gratitudo  in  profpero  rerum  fucceflli ,  tum  in  aduer/itate  pati- 

cntia,tum  ctiam  in  pofterum  incredibilis  fecuritas.  Quicquid 

crgo  profpcre  atque  ex  animi  fententia  eueniet,id  totum  accc 

ptum  Deo  referet,fiue  per  hominum  minifierium  fenferit  eius 

beneficentiam,fiueabmanin.atiscreaturisadiutus  faerit.  Sic 

cnim  reputabit  cum  animo  fuo ,  Certe  Dominus  e(t  cjui  ad  mc 

iflorum  animosiiiclinauit^quimihi  adglutinauit,  vtfuarerga  ^ 

mc  bcnignitatis  inftrumenta  forent.In  frugum  abundantia  co-  ^^"f   '  ^.  '' 

gitabit,Dominum  efTe  qui  c^Ium  exaudit ,  vt  cselum  exaudiat 

tcrram, ipfa  quoque  exaudiat  fuos  foetus:  i»  aliisnon  dubitabie 

benedidioncm  Domini  folam  cffe  qua  omnia  profpercntur: 

nec  tot  caufis  admonitus,ingrat«s  efle  fuftincbit. 

8    Si  aduerfi  quid  contigerit ,  cxtemplo  ment^  hk  quoque  8.  ?/«  aifaf^ 
cxtolletin  DcumjCuius  manus  ad  patientiaplacidamque  animi  uenti.^m  (^  A 
jiioderationem  nobis  imprimendamvaletplurimum.Si  lofeph  ^■'»'»*^rnodtra.' 
inreco^nofcendifr.Krumperndia  m-imoratuscfiet,  nunquam    .^     ■';,-' 
fratcrnumpotuiflctm  eos  rtntmumrecipere.bedquoniam  me-  y>^^,  g^^-  ^ 
tem  ad  Dominum  rcf!exit,obIitusiniuri2e,  ad  manfuetudincm  Dauidts. 
ac  clcmenriam  inclinatus  cfl ,  vt  fratres  eriam  vltro  foIeruf,ac 
dicat ,  Non  vos  cf^is  qui  nie  vendidii^is  in  i£gyptum,fed  Dei  Gen.45.  S.  & 
voluntate  prsmiffus  fum  antc  ros ,  vt  vitam  vobis  conferucm.  5<^'^®* 
Vos  quidcmcogitalbs  de  memalum  ,  Ced  Dominus  conuertit 
illud  in  bonum.  Si  lob  ad  Chald^os  fe  conuertiflet ,  a  quibus 
vcxabatur.ftatim  accenfus  effet  ad  vindidla:  fed  qura  opus  Do- 
mini  fimulrecognofcit,  femct  pulcherrima  illa  fentcntia  con- 
foIaturjDominusdedicDominus  abflulitrfitnomen  Domini  lobi.ii. 
benediftum.  Sic  Dauid  conuitiis  &  lapidibus  a  Semci  impcti- 
fusjfiinhominem  dcfixiffet  oculos,  ad  retaliandam  iniuriam 
fuos animaffec:  verum quia non  fine  Domini  motuillum  agere 
intelligitjillospotius  mitigat,  Sinitecum,  inquit,quia  Domi-  ««Sam.  i^io. 
nusei  pr.^cepit  vtinalcdicat.  Hoc  eodem  fra»no  alibidoloris  p^  g  j^.^ 
intempericm  cohibet,Tacui  &obmutui,  inquit,  quiatu  fecifli 
lchouah.  Sinullumefficacius  ef^  irafarqueimpatientiseremc- 
dium ,  non  parum  certe  prcrfecit  qui  Dei  prouidentiam  didicit 
in  hac  parte  meditari ,  vc  poffit  c6  mentem  femper  reuocare, 
Dominus  voluif,  ideo  fercndumcfl :  non  modo  quiarcluftari 
non  licctjfcd  quia  nihil  vuit  nifi  quod  &  iuf^um  fit  &  expediar, 
Summahuc  redit,vtiniufleab  hominibuslxfi ,  omifTacorum 
improbitate(quar  nihil  qua  dolore  noflru  cxafperarctjanimof 
que  acucrctad  vindiftam)mcminerimusadDeu  CGnfcendere, 
ac  pro  certo  ftatucre  difcamusjiufla  eius  diffjenfatione  fuifVe  & 
permiffum  &  immifTum  quicquidhoftis  fceleratem  nos  admi-  ^  ,  ^ 
/it.  Paulus,  vtarctaliandisiniuriis  nos  compercat,prudenter    ^     '^^' 
««Iraonct  gobis  non  cfle  kdam  cum  carne&fanguinc  ,  fVd 


cAP.xvn.  iM  jTit  vTroNis    l  x  b.   i. 

(Tum hftfte /pfiltuali  Diabolo  ,    vt  nos  ab  certandnm  patGmus* 

Sed  hec  ad  fedandos  omnc;  iracutiix  impetus  vtiJifnmaadmo- 

nicio  eft  t-im  Diabolum  qD.im  impiobo<:  omnesDeum  armare 

ad  conflidtJm,^?*:  frdcrc  quafi  agonothetnm  vt  pitienriam  no- 

9.  Pinrumtor-  ^^am  exerceat.Q'6d  fTabfqUehomjnum  opcra  et5eniant  qua:! 

i?e/W  a<i  re/i-  nospremunt  ciades  6C  mi'ena^,!n  memorJam  redeat  Legis  do- 

pifenuMmfol-  drina,QiijcqU!d  profperi  eft,ex  fonte  benedidtionis  Dciflue- 

lidtar.  re:.iduerfaomniaefle  eiBs  m^lcdidion^^s:   acrerreat  nos  illa 

Deut.  28.  2.  hornbilis  denUniiatio^Si  temcre  incedifis  corra  me,  egoquo- 

j^'    ^  que  temcreinredam  contra  vosQmbus  verbiscoarguiturtor- 

por  noftcr.vbi  pro  communi  carnis  renfu  foicuitum  effc  duce- 

tes  quicquid  in  vtramque  p^item  accidit,neq!>ebeneficiis  Dei 

^nimamurad  eiuscuttum..neque  ii.tgellisad  refipifcenriam  lli- 

mulamur.Hc-ec  eadem  rJ»tioeii  curacerbc  expoftalarent  lere- 

Tbren.j  5^.    mias  &  Amos  cum  Iud.\:is ,  qui  tam  bona  quam  nvah  figri  pu- 

Amos  ^.6.       tarent  Deo  non  iubente.Ecdem  refettur  illa  ieraia:  cociojEgo 

leM.46.7.      Deiis  creans  iucem,&  formans  tenebras:f  ;cicns  pace,&  creans 

malum.ego  Deus  facio  h;ec  omni.-r. 

la.  Caufarnm     9    Nequctamen  interfm  ad  caufis  inferiores  vir  pius  coni- 

i  .friorum  re-  ucbit.  Ncquc  Cnim  quJa  minirtros  diuin.-e  bonitatis arbitrabi- 

0'im  vfnm  edo  fm-  g^j^  ^  quibus  beneticJo  afiedus  fucrit,ideo  illos  pra?teribit, 

^^''  acfinunamgrstiam  fua  humanitatepromerifienent :  fed  il- 

li^  obftriftum  fe  ex  animo  fentier,&  libenter  facebitur  obliga- 

tionem,atgratiamprofacuItate&renararefcrre  ftudebit.De- 

nique  Deum  in  accepfis  bonis  rcucrebitur  &  pr^rdicabit,  vt 

pr^cipuum  authore:  (eA  hommes  vteius  miniftroshonorabit: 

^  arque>vt  rc5  eit ,  intelliget  fc  Dei  voiuntarc  iis  efie  deuinduni 

n.  HcgUgentux  p(.j.  quorum  manum  beneficus  cfle  voIuciit.Siqnid  iafturae  vel 

"^  ^'«/"•"  f""  q|3  ne^Ijeentiam  vel  ob  imprudentiam  feccrir,  Domiao  quide 

p-rcfJa^i-io  pns  volentc  Jtactum  ^A  apud  fe  itaruet,  verum  hbi<]ijoque  -mputa- 

■'c-yo^.ftrat^  vt  bit.Siquis  morbo  abfumptUs  fir5quem,qiiunT  ex  officio  curare 

fi im    cn'pam  debuiflet,  ncgh't>enter  traftauit ;  tamet.^ non^ignor.ibit  ad  ter- 

^er.yeHtes  agiti'  minam  peitienifle  quem  pra^terire  non  pcterat,  peccatum  ta- 

^""^^'  men  tuum  inde  non  eleuabit :  fcdquia  non  efl:  defunduserga 

eumhdcliter  fuo  munercperinde  accipietac/T  negligentixfue 

■\i..Sce:eratorti  culpa  periiflcf.  MuUo  minijs,  vbiin  defignando  velhomicidio 

nfcjiiiiUm  da-  vcl  furto  fraus&  concepta  animo  malitiaintercefl^eritjeam  ex- 

'^  •'•  -cufabit.fnb  prxrexru  6ii3in3s  prouidentise-.fi^d  in  eodcm  facino- 

.re,Dei  iuflitiam  ,  hominisnequitiam,  vt  fevtraquemanifefte 

j,   rj..,yrorM»<  Vrfpdi.f^  ^'^M"«^^  contemplabitur.  Infucuris  veropotifTimum, 

) .  r?=zw cr/«/iVr-  inferioruA^Ktyujufmodi  caufarum  rarionemhabebiif.  Nam  in- 

.-  tiCTic  /'^>-/r,^,ter  Dominibenedi^liionesreponcL  fi  nondeftituetur  fubfidiis 

;;  <f,i  ffrjue  ,  t}i,.-nanis,qu5bus ad  incolumitatem  fu.im  vtatur..  iraque  nec  in 

'*"^  rf;'n'"  ^''-picndi^  conflhisccflibit.nec  torpebit  in  ope  eoru  imploran- 

■  y  7.  hv^  jqiiibus  luppetereconipicietvnaciyuetur;  Icaa  Domino 

iibi 


Ol     C06KIT,     »11      CRBATOR.If.  6^ 

fihi  in  manum  fcrri  reputans  «jucccunque  commodare  fibiali- 

quid  pofluarcreatLir3s,!pras,fanc]uamlcgitima  dioinsprosi- 

dentisc  inftrumenra  ad  vfum  applicabit.  Ac,qnum  incerrus  /it 

quemfinceximmhabitHra  quGencgotia  aggredirurCni/iquod 

in  omnibus  Dominum  fuo  bono  profpe^uru  nouiijadidllu- 

dio  afpirabit  quod  fibi  expcdire  ducet,quantum  iniclligcntu 

ment^que  aflcqui  poteft.Neque  tamen  in  capiendisconiiliis 

proprio  fenru  fcrecur:(ed.Dei  fapientix  commcndabit  acper-  14.   Sapientf^ 

mittetjVteiusdu(5lM  in  rcclu  fcopu  dirigatnr.  Crrerum  no  ex-  cr  or»nipoten~ 

ternis  fubfidiis  ita  eius  fiducia  fubnrtctur ,  vt  fi  adfint  in  iis  Tc-  '*'«.. ^'«  /''<«' 

cureacquiefcat:fi  defint.perindc  ac  deflicatas  crepidet.Merce-  ^^l^t  vocaxio- 

nim  in  fola  Dei  prouidentia  fempcr  habebic  defixam,  neque  a  nufu<t  intere^- 

firmo  eius  inruitu^prarfentium  rerii  confideratione,  abduci  pa-  diligemtji'  iti- 

tictur.  Sic  loab  tametfi  prarlij euecum  in  arbitrio  mantlque  Dei  cumbentei, 

cife  agnofcit,n6  tamen  iucnix  fc  ^tdiv.  \t^  quod  fuar  vocatio- 

nisefl  fedulo  cxcquitar:Domino  auce  permittiteuentum  mor  , 

derari.Srabimus  fortcs,inquic,pro  gente  noflra,&  vrbibusDei  t-S/m.id.if. 

no^ri:  Dominusautemfaciatquod  bonum  eflin  octilis  fiiis. 

Eadem  cognino  remcricace  &  praua  confidcntia  cxucos  ad  co- 

tinua  Dei  inuocatiotjem  nos  impelle»- :  cum  ctram  animos  no- 

flros  bona  fpc  fulciet,vc  qua:  nos  circunftant  pericula ,  fecure 

& forticer  dcfpiccre  non  dubiremus. 

10    Hac  vero  pnrte  fe  prodic  insftimabilis  pias  mentis  foeli-  'S^Tametjtmk 
cftas.  Innumera  funtqu:»vicamhnmanamobfidenc  maIa,qiTe  '^"'««■^«'^^ 
totiiiem  oitentanr  mortes.  v t  extra  non  exeamus:quum  miile  clffiats )  vita. 
morborum  receptaculum  fircorpu$,ira6  inrus  inclulas  teneac  humana.    eWl- 
zc  fbucac  morborficaufa^,  reipfum  homo  ferre  no  poteft  qoin  deatur^pijtura. 
jnukascxitiorum  fuoru  formas  fecum  feracac  vita  quodamo-  fe^i(*tate  gau^ 
do  cum  morr^implicitam  trahar.  Qi.iid  enim  aliud  dicas,  vbi  ^f*[>V"  '» 
necfngetur,ncc  fudatur  finepcrfculoflam  quocunquete  ver-  ^^^^.  \,  ^,^^-^-- 
ta»5qua?  circa  fe  funt  omnia,non  nrodb  ambigu^  lunc fidei,  (zd  tia acauicfriit. 
aperte  fcre  minanrur^ac  pra:fente  morrcm  videnrur  incientare. 
Confceadc  nauem,pede  vno  a  morte  diftss.Equo infidcin  la- 
pfli pedis  vni^  vita  ttia  pcriclitatur.lncedc  per  vias  vrbis,quoc 
fuat  in  tcftis  teguljc,tot  difcriminibu.s  es  obnoxius.Si  ferrame* 
tu  intua  autamici  mann  fit,  exertaeft  noxa.  Quptquotanima 
iia  ferocia  vidcsjin  tua  pcinicic  armara  fiir.  Qwpd  fi  vei  horto 
.  benemunito  includerere  ftudeas,vbi  nihil  quam  amoenitasap 
pareat,i]lic  ferpesinterdu  deliteCcet.  Domus  affidueincendior 
fubieda,interdia  tibi  panpercatera,no(flu  etia  opprcflicnemi- 
natur.  Ager  graiidini,pruin^,(Iccitati ,  aliifque  tepeftatibns  cx- 
pofitus  quum  fit,  ftcrilitat€m,atque  ex  ea  famem  tibi  denCitiar. 
Omirro  veneficia3in(idtas,latrocima,viraaperra,qUorum  pats 
nos  domi  obfidentjpars  peregre  confequuntur.Inter  has  angu- 
iiia^  annon  ©portecffijicrrimu  cilefiomiri^.rt  pote  qui  iij  vita 

1.   iiij,^ 


CA?.X  VII.  iNsTlTvTlONtSLiB.     r. 

femiuiuusanxiuffi&languidum  fpiritumargretrahat,  non  Te- 

cusacfi  immincntcmpcrpetuoceruicibus  glacIiuIi.iberci>Di- 

cesiffa  raro  euenircautcertenon  rcmper,neque  omnibus.nu- 

quam  vcro  {imul  '^ninia.   Fateor.  fcd  cjuuni  aliorum  exemplis 

admoneamur,  euenireetiam  nobis  pofle:  nec  noftrnmmagis, 

f]uam  eorum  vitain  excipi  dcberc:  fieri  no  potetl:  vt  no  cmica- 

nius  acformidemusran.(Ua'n  nobiscucnrura.Tali  ergorrcpi- 

dationcqurdcilamirofiusfingas  ?  Addequod  Dticonrumelia 

noncare'5f!dicarurhomineir:,cx  crearuris  nobiliifJmam.pro- 

flitxiiire  ad  c^cos  &  temerarios  quoflibcr  Forruna^iftus.Sed  hic 

de  miferia  hominisfatitum  loquipropoficufu  eft,  quam  fenru- 

^       ,  rus  fit  fi  fub  imperium  Fortuna"  recJivr.Ttur, 

^  .-,  ,    „         II     At  vbiiuxjlladmin^  prouiaenticK  Irmclhomimpioat- 

'^fM,&  fxpc-  rui"t:i3m  non  extremamodo.qua  atire  premebarur.anxictate 

rttio,  qu^adu.  &form!d!ne5fcd  omnicura  rc!ei'.atuj  ac  IMuitur.Vt  enim  me- 

omnia pericula  rico  Foftuna  horrccita fecuie  Dco  Ci^ic  audet  pcrmittere.Hoc, 

ptaimenttsar-  fnquam,  folatium  cft,  vt  intelhpt  pa'remca;Icftem  fic  omnia 

*muere7dit        f"^  P°f^"f'2  continere,ftc  impcrio  nu'Uv]ue  fuo  rcf^^ere^fic  fa- 

pientiamoderari:vtnihil,nifi  cx  ciusdGllinatione,  cadat.irve- 

iusporrofidem  fereceptimi,  Ange'<num  curajdemandarum, 

ueque  aqtj.T,  ncqueignis,nequcferTi  no.vapo/rcatfngi,  nifi 

quoadiocu  illisd.irc  Deo  moderatori  hbuerit.  Siccnim  canic 

pf.jl.j.  Pfahnus,  Q_ioniim  ['^Cc.  liberabic  ce  de  iaquco  vcnacoris,&  a 

pefte  noxia.  Sub  ala  fua  proregec  ce.acque  in  pennis  eius  fidu- 

ciamhabebis.pro  fcuco  eric  vericas  cius.Non  timebis  a  pauore 

nGfturno,necafagitta  volanteper  diem.a  pefteperambulan- 

T>ral.ii8.^.&  tc  \n  caligine,anoxa  grafl^ante  in  meridie,&c.   Vnde  &  illa  c- 

tt-j.  &5^.5.  mergitin  fandisgIoriandifiducia,Dominusmiiii  adiucor,noa 

oc  aiibi.  timebo  quid  faciat  mihi  caro.  Domrnus  protf  dor  meus,quid 

trepidaboPSiconfiftantaduerfum  mecaftra.fi  ambulauero  ia 

medio  vmbrasmortis  non  defin.im  bcne  fpcrare. Vnde  \d  qu.?- 

fo  habcnt,  c]uod  illis  nuqunm  excutirur  fua  fccuntasnifi  quia 

vbi  tcmcremundusvolutariin  fpeciem  videtur,  Dominum  v- 

b'que  eperari  fciunCi  cuius  opusconfidunr  fibi  fore  falutare? 

lam  C)  vcl  a  di.ibolo  ,  vel  a  fccleratis  hominibus  impetitur  eo- 

rum  falus:hlc  vero  ,  nifi  prouidentia:  rccordatione  2c  medita- 

ti-^nc  confirmeutur^pronnusconcidcreneceffe  fit.Verum  vbi 

in  mcmTriamreuoCcinr,diaboIum  coramquc  improborum  co- 

hortem  C\c  omnibusparcibus  manu  Dei,c3nquam  frajno,cohi- 

beri,vcnecconciperevllumaduerfusnos  malcficium,neccon- 

ceprummoliri.ncc  a^perpetrandum,fimaxime  moliantur,di- 

gitum  mouerc  qucanr ,  nifi  quantum  ille  pcrmiferir ,  imo  nifi 

quanriam  mandarirmec compedibus catLim  eius  ceneri  ligatos, 

fciA  etia  ad  obfequia  praeftada  fr^eno  cogi:habencvndefcproli- 

xe  confulentur.Nam  vc  Domini  efl,eorum  furorcm  2rmarc,& 

con- 


c6nucrtcre  deftinareque  quo  libuerit ,  i  a  &  moHum  finemquc 
ftatuere.neprofualibidinelicentioseexultent.Quaperfuafio-  t.Jhtff.i.tt, 
ne  fufFuIcusPaulus.profeftionem  fuam,  qua  vno  in  loco  dixe-  i.Cor.i^.7. 
rac  a  Sarana  impedica  fuifre.alibi  in  Dei  permiffionc  ftatuit.  Si 
tantum  dixiffctobrtaciilum  fuiflTe  a  Satana,  nimium  potcftatis 
vifus  fuiiTec  ei  d3re,ac(i  ipfa  quoque  Dei  confilia  euertere  eflec 
in  eius  maou.nuc  vero  vbiDeum  arbitrum  ftatuica  cuius  per- 
miflione  pcndeant  omnia  itinera,  fimul  oftendit  nihil  nifi  eius 
nucu  Gonfequi  Satanam  poflcjquicquid  machinetur.Eadem  ra- 
tioneDauid,quia  proptcrvariascouerfionesqujb.  affidue  vol- 
iiicur  &quafi  rocaturhominum  vita,  in  hocafylum  ferecipir, 
Tempora  fuaeffc  in  manu  Dei.Poterat  auc  vitsz  curfum,auc  te-  Pfal^S''»^- 
pusin/ingularinumero  ponererfedtcmporumnomine  cxpri- 
mere  voluir.quantumuis  inftabilis  fic  hominum  coditio,  quar- 
cunque  fubindc  :jccidut  viccs  diuinicus  gubernari.Qua  ratione 
Rafin  &  Rex  Ifrael ,  quum  viribusin  cxitiuluda  copulacis,vi-  lef*.^.^. 
dcrentur  faces  ad  pcrdendam  &  abfumcndam  terram  accenfjc, 
vocantur  a  Prophetatitioncs  fumigantes,qui  nihii  quam  mo- 
dicuiwfumum  cxhalarequeant.SicPharao,  quum  &opibus,& 
robore,&  multitudine  copiarum  omnibus  formidolofus  cffet, 
ip(e  bcUu^  marina?,copix  eius  pifcibus  comparantur.Duce  er- 
go&cxercitumdenunciat  Deusfehamo  fuocapturum,&tra-  Eicch.  19.4  . 
duru  quo  voiet.Deniquc,nehic  diutmsiramorcr,  facilc, fi  ani- 
maducrtas,perrpicies,extrcmum  cfre  omnium  miferiaru,  pro- 
uidentije  ignorationcm :  fummam  beaticudinem  in  eiufde  co- 
^nitionc  cfTeflram. 

IX   DeprouidcntiaDei,quantum  ad  folidam  fidelium&c-  -^lttrdpart 
ruditioncm  &conf4acionemcQnducir,(nam  explendxvano-  ^^'"i.  **/"'^» 
rum  hominum  curiofitati  nequc  fatis  quicqui  eff^e  poteft,neq;  ^J^^  diluens^ 
optandum  eft,vt  fatisfiat )  fatis  dxdu  forctjnifl  obflarent  pau-  quarum  pri*r 
c\  quida  Ioci,qui  innuerc  vidcntur,  cotra  quamfupricxpofitu  efi,Seripturam 
cftiuon  firmum  ac  ftabilc  conftare  Deo  confihu,fcd  pro  rcrum  tributj^i  oo 
inferiorum  difpoficionemutabilc.Primu  aliquoties.Deipoeni-  '*vfil'j»^tam 
tcntia  comemoratur,  vt  quod  iliu  pcenitucrit  hommiscrcati:  ff„tiarH;ide» e^ 
Saulis  in  regnum  cuedi;qu6d  eu  poenitcbit  mali  quod  infligc-  iuf  'prouiden» 
re  populo  fuo  ftatucrat ,  fimul  ac  conuerfione  cius  aliquafcn-  tiam  firmnm 
fcrir.DeindenonnuII^dccretorumeiusabrogationesreferun-  ^onvideri» 
tur.Per  lona  edixerac  Niniuitis.quadraginta  dicb*  clapfis  pc-  ^c"'^'f' ^j 
rituramNiniuen:atqui  mox  corum  poenitentia  ad  clemetiorc  ie4!^8.8. 
fentetiam  inflexuseft.EzechijcmortemperosIe/aiaepronun-  iean.j.*4.io;  ^ 
tiarar :  ad  quam  difFcrendam  lachrymis  eius  &  precibus  como-  lefa  jg.i.f. 
tus  cft.  Hinc  argumentantur  multi,  Deum  non  xterno  decreto  i.Reg.io.i.J- 
rcs  hominum  conftituifTe:  fed prouc  funt  cuiufque  merita,vel 
©roucajquura  aciuftum  cefecfingulos inannos,dies&hora$,  i(gfko„n,  ^i 
noc  Ycl  illud  dcccrnetc.Oe  poeaitecia  fic  habcndujnon  magis  pritrm  fl«f 


CAP.  JfVij.*  INS  TlT  V  Tl  OKI-^     tlB.    I. 

^&criptwA  locl  ^'^^'" ^"  ^^^*''  cadere,qnam  vel  ignorant'ajVeI errore,veI  impo* 

ftEn^itentiam  in  tcntiam.Si  eiiim  ncmo  fciens  acvolensfein  poeniteti^  neceP 

jE>f«j7»  haui    /iratc  coniicicDeo  pocnitcDcfam  no  tribuemiis  quin  aut  fgno- 

gadert  dcmon-  rarc  dicaffllis  t]»}id  futuriini  fitjairt  cfFagere  non  pofTcautprjB- 

^fd»/,  cipitanter&inconfideratcruereinfentetiam  cuius  ftarim  pnc- 

niteat.Id  autem  tantum  abeft  a  fcnfu  Spiritusfandi ,  vt  in  ipfa 

pGenirentia:  mentione.neget  Deum  poenirudine  duci,quia  ho- 

*,ScEaj.i5.£9.    mo  no  /it  quem  poenrrere  qucar.  Ac  noradum  eft  in  eodem  ca- 

pire  /icvtrunqueconiiigi  vtcomparatio  rpectcm  repugnantia? 

optimeconciliet.Mutatiofigurate  rradrtar,quod  Deum  poeni- 

teat  Saulis  in  rcgem  crcati.PauIo  poft  additur,Non  m.entietur 

fortitudo  Ifracl.ncc  poenitudtnefleftetur:  quia  homo  non  eft, 

vt  cum  poefliteat.    Quibus  vcrbis  palam  abfque  figura  immu- 

tabilisafl*eritar.    Jtaque  Dei  ordinationem  in  rebus  humanis 

adminiftrandis  &  perpecuam  &  omni  poenitentia  fuperiorem 

cfte  ccrtumeft.Acne  dubiacfleteiusconftantia,  teftimonium 

illi  redderefui  quoque  aduerfarijcoadifunt.Balaam  enim,  vel 

inuitum,in  h.inc  vocemprorBmpere  oportuit,  noneffcDcum 

?iu»33. 2J.15»     inftar  hominis  vt  mentiatur,  nec  quafi  hominis  nlium  vt  mu- 

teturrac  fieri  non  pofl^e  vt  non  faciat  quicquid  dixcrit ,  vt  noir 

implcat  quicquid  loquutus  fic. 

furpmnittntU     13    Quid  crgo  fibi  vul  t  poenitcntix  nomen?Nempe  quod  a- 

Efe*  tnbuitur.  li.^omResloqucndt  formul^quseDcumhuminitus  nobisde- 

fcribunt.  Qniacnimadciusaltitudinemfton  pertingitnoftra; 

infirmitas ,  qur  nobrs  rraditur  eius  dcfcriptio ,  ad  captum  no~ 

ftru  fubmitteda  eft,  vt  a  nobis  intelIigatur.Ha?c  eft  porro  fub- 

mittediratio.vt  fe  talemnobis  figurct^non  qualis  in  fe  cft,  fcd 

qualis  a  nobis  fentitur.  Exrraomncm  perturbationis  affeftuin 

quum  fit,irafcirepeccatoribusteftatur.  Quemadmodumergcr 

quum  audimus  Deum  iratum,  imaginan  no«  debemus aliqua 

in  ipfo  motioncm,fed  reputarepotius  loquutionem  hacafen- 

fu  noftrofun-iptam,quiafaciem  exctndefcentis  iratfqMe  pr^efe 

feratDeusquoties  iudiciucxercet:  itaneciliud  debemus  co- 

cipere  fubpoenitenti^  vocabdIo,quamfadorummucationemr 

quia  /bleant  homines  fada  fua  mutando.tcftari  fibi  dirplicerc. 

Quoniamergomutatioqu^libetincerhomincsjcorrc^ioeius 

eftqDoddirplicerrcorreftioautecxpoenitcntiaprouenitrideo 

perpoenitetix  nomen  fignificacur  quod  Deus  in  fuis  operibus 

mutat:interim  nec  confilium  illi  nec  vcluata*  inucrtitur  ,  nec 

afFeftus  commutaturrfed  quod  ab  eterno  promderat,probaHe- 

rat,decreucrar,perpetuo  tenore  profeqiiitUPjVtcunque  appa- 

reatfubitahomfnum  oculis  varieta.s, 

fofierior  thzc.    14    Ncc  facra  hiftoria,dum  Niaiuitisremiffumnarrarquoc! 

aio  ,  iiccreto^  iam  ptomulgatum  fucrat  cxcidium,  &  Ezechiac  vita.dcnuntia- 

*tim  T)!iabr>  j-j  jnortc,prorogat5m:abrogatafii]ic  D^i  dcqcja e>ftMt»Qi« 

iic 


t)  E       eo«NlT.    DBT      CRBATORIS.  70 

jS<?  remiunr,in  denuti.^tionibiis  hallucinarur:  qux  tamet/i  fim-  gationelnfcriL 
pliciter  affirmtnt.tacitam  in  fe  nihilominus  conditionem  co-  P^^"^"^^'  ^^^*^f 
rincre  ex  fine  ipfo  intelligetur.  Cur  enim  ad  Niniuitaslonam  ^^^^^^^^"^"ti^ 
Dominus  mittcbit  ,qui  ruinam  vbis  prsedicerei?  Cur  perle-  £,„•  protiide*»' 
fi  iam  mortem  indicabat  Ezechi;s?Poterat  enim  &  illos  &  huc  tia?n  toUere 
pcrdere,(ine  cladis  n«ntio.  Aliud  ergo  fpcftauitqnam  vt  mor-  -videtur, 
cis  fu2e  pr.Tfcij  venientem  illam  eminus  cernercnt.  Nimiru  no  'Ks^''"^^' 
perditosvoluitred.neperdereturjemendatos.QupdergoNi-  jg^^^jg  ,  y, 
piuen  poft  qijadragintadjesraituramlonasvaticinatur, ideo 
fit  ne  ruat.Quod  Ezechi:^  fpcs  virx  lowgioris  pra:ciditur,ideo 
ftt  vt  lonoiorem  viram  impetret.Qu^is  iam  non  videt ,  Domi- 
nutneiufmodi  comminationibus  voluiflead  re^ipifcetiam  ex- 
pergefacere  quos  tcrrebat,vt  efFugerentquod  peccatis  fuis  me- 
ritierantiudicium  ?  Idficonuenit,naturarerume6  wosducit 
vt  ia  fimplici  denuntiationc  conditione  tacitam  fubaudiamus. 
Qupdetum  confirmatur  fimilibuscxemplis,  Abimelech  rege  C»nflrmatio  ah 
corripicns  Dominus.quod  Abrah^ fuam  vxorem  fuftuliflet.his  ^"^^^fj 
verbis  vtirur  ,  Ecce,  tu  moricris  propret  mulierem  quam  acce- 
piftiteft  enim  vfro  iunda.Poftqua  autcm  ille  excufauir,in  hunc 
niodiiiirIoquitnr,Reftituevxoreviro;eftenimPropheta,&o- 
rabit  pro  te  vt  viuis.  Sin  minus,fcijo  qucKl  moriendo  morieris 
cu,&  omnia  qua;  habcs.Vides,vt  primo  edi<flo  vehemetius  ani- 
mii  eius  concutiat,qu6  fatisfaftioni  reddat-intetum  :  altero  au- 
tem  voluratem  liquidc  fua  explicet?  Qua«*do  (imilis  eft  alio- 
runa  focoru  ratio.ne  ex  illisinferas  quicquamfuifleprioriDo- 
mini  cofilio  derogatum.quia  quod  promulgauerat,  irritum  fe- 
cerir.Viam  enim  potiusaetern^fua?  •rdinarionifternit  Domi- 
nus,  quumpoe.iamdenuntiando,  adrefipifcentiammoneteos 
quiblvult  parcere,  quam  voluntate  quicquam  variet,ac  ne  fer  • 
iTionequidem:nifiqu6d  fyllabatim  nonexpriinit  quod  intel- 
ligere  tamen  promprum  eft.Siquidem  illud  lefai^manereve-  Iefa.i4«iT» 
rum  oporter,Dominusexercftuum  delibcrauit,&  quis  poteric 
diflbluerePmanus  eius  extenta,&  quis  auertet  eam? 


C  A  P  V  T     XVIII. 

iPeumita  impiomm  cpereivti^^ anhnosfleBeread  execjuendafuA 
iudicia,vt purus  ipfe  ab  omni  labemaneat, 

Conftat  poftreinum  hoc  caput  primi  libri  tribus  partibu^. 

^  Quum  pauld  ante  diftum  fit  Dium  reproljos  omnes  atque  ade» 
Sa^^ana  ipfum  fuo  arbitrio  fleftere,tres  •ccuriut  obieftiones.  f n#ij, 
Dei  pcrmiffione,no  voliicate,ifta  fi»  ri.Haic  obieftioai  duplex  «p- 


eAF.xviir.  iNSTiTvTioMis    tiB.    i. 

ponitur  rerp©n(To,quarunn  alter.i,  Angelos  &homine$I)onosms- 
lofque  nihil  efncere  nifi  quod  a  Deo  conftitutum  eft.altera  ,  ar- 
c.inosomnes  morus  ab  occulta  Dei  infpiracione  ad  finem  fuum 
dirigr  probatur,re6l  i  Srs. 

5  i/<//f>'^obieftio,duas  in  Deo  contrarias  effe  voluntates,  fi  occulto» 
confilio  dccernit  qu«  lcge  fua  palam  prohibet,fc6t.j  diluitur. 

3  Pfl/?rf?w^,Deum  conftitui  fcelerBm  omnium  authorenj ,  fi  non  mo- 
doimpiorum  opera  vti.fcd  etiam  confilia&  affedus  gubernare 
dicat«r,ac  proinde  impios  immerito  darorrari,refellitur,feat»ne 
vltima. 

$(nfm  tMrniri  ^^^^^'(S^^  ^  ^^"^  ^°^'^  ^^^  Deus  Satanam  ipfum  &  om« 

aftg9  ohieilio-  fi^S^jfl  ncs  rcprobos  fuo  arbitrio  fledcre  vcl  trahcfff 

num  <^u*  ^du..  ^H^^I^  clic!tur,difficilioremcrgit  qusftio.    Quoaio- 

'  promden-  ^y  ^^^M    do  cnim  pcr  illos  aeens ,  nuilam  cx  eorum  vi- 

j.vr.  (^KS^'^^»   tiolabem  contrahat,miomopere  communt 

Vid.  Cal.  "  aborani  culpa  flrimmunis,  miniftros  autem 

adu.  Libert.  fuos  Juftecfamnetjvixcapit  fenfuscarnis.  hinc  repcrta  diftin- 

^'triJ^,?  ftio  intcragere&permitccrerquiahicnodus  multis  inexpli- 

©-rd^ne   «ap  ^^^^^'^  ^^^"^  ^,^  >  ^"^  '^^^  manu  &  imperio  Satanam  8c  impios 

s.&c»    *         omnes  ita  cfle ,  vt  eorum  malitiam  in  qucmcunque  vifum  eil 

finem  dirigati&fccleribusvcaturaclexequenda  fua  iudicia. Ac 

cxcufabilisforte  cftet  eorum  modcftia  quos  tcrret  abfurditatis 

fpccies.nifiquod  pcrperam  mendacijpatrocinioaffercre  ten- 

^kr  ohiemo  ""^  ^^'  iuftitiam  .?b  omm  finiftra  nota. Abfurdum  videtur,VQ- 

Dti ptrmijiio'.  l^^te  ac  lubencc  Dco  excajcari  homincm^qui  mox  c^citatisfu^ 

aem  dh  cius  vo  pcKnas  datufus  cft.Tcrgiuerfando  itaque  cffugiant,Dei  tantuniF 

^ate  fep^ariu  permiffb,non  ctia  voluntatc  hoc  fieri.ipfe  vero  palam  (cface- 

re  pronuntians.efFugiftm  illud  rcpudiat.  Qupd  autcm  nihil  ef- 

ficianthomines  nifi  arcano  Dci  nutUjUCC  quicquS  delibcrando 

W.esfonfo-.yAn.  agitcnt  ni/i  quod  ipfc  iam  apud  fe  decrcueric,&  arcana  fua  iiU 

$eli&-  homi-  redioneconftituatjiiiiiumcris  &cIaristcftimoniis  probatur. 

mtitu.  h«ni  tH  QuodantecitauimuscxPfalmojDeumqu^cuq-uevultfaccre, 

flWit/t  nthileffi.  2^  omnesadiones  hominum  pertincre  certum  eft.Si  Deus  b«l- 

^"Vso^eii  ^con   ^^^^^^'^  ^  P^*^^^  ccrtus  cft  arbitcr,vc  illic  dicitur,  idquc  ftne  vlla 

fiii*tiim.       "  cxceptione,  eo  infcio  auc  quicfcetc  homincs  cxco  motu  teme- 

^ohatit    ab  referri  quis  diccre  audebit>Sed  in  fpecialibus  exeplis  plus  lu- 

•xemfiK    e.x-  cis  etit.Ex  primo  capite  lob  fcimus  Satana  fe coram  Dco  fiftc- 

^fii  ^fer-  j-e  jid  cxcipicnda  iufia,n6  minus  quam  Angclos,  qui  fponteo- 

'Trbnwn         bcdiuntrdiucrfo  quidem  id  modo  &  finc:fed  tamen  nc  quid  ag^ 

tMtmplum,      gredi  poffit,nifi  volete  Dco.  Etfi  nuda  permiffio  dcinde  fubiici 

|«b«i,22.        videtur  vt  fandum  virum  affligar:  quia  caroen  vera  cftilla  fcn- 

tcntia,Dominus  dedit.Dominus  abftulicficut  Deo  placuit,  ita 

faftti  cft:colIigimus,ciuspr«bationis  cuiusSatan&fceleftila- 

trones  miniftri  fucrunt,Dcum  fuiffe  authorcm.  Molitur  Satan 

fan^um  vimm  defpeiacioae  a4^gci^€  in  fu^oren^  Sabs&icrude- 

litcr 


DE     COGNlT.     DEl    CrEAtORIS.  71 

iicer  & impie  in  alicna  bona  prxdando  inuolant.Agdo/cfc lob 
diuinitus  te  exutum  circ  omnibus  fortunis ,  &  fe  pauperem  h- 
^mn,quia  fic  placucrit  Deo.  £rgo  quiccjuid  agitcnt  homines, 
vel  Satan  ipfcjDeus  tainen  dauum  tenccvc  ad  exequenda  fiia 
iudiga conucrtat  eorum  conatus.  Vult  Deus  perlidum regem  *^''"'*'»; 
Achab  d^ecipiroperam  fuam  oftert  diabolus  adeam  rem;mitti-  ^'^^S-^^<i^ 
«urcum  certo  niand^to,  vt  fitfpiritusmendaxinoreomnium    '   ''^° 
Prophetarum.Si  Dei iudiciu  eil  excxcatio  ik  amentia  Achab, 
niidxperinifiionis  ftgmencum  euanefcic :  quia  ridiculum  eflet, 
iudicem  tantum  permittere  no  etiam  decer nere  quid  fieri  vc- 
lir,&  mandare  execucionem  miniftris.  ludxiispropofitum  e(t    f^^^* 
Chriftum  extinguerc.-Pilatus  St  militesrabiofe  eorum  libidini 
morcm  gerunc.  fatenturtimenin  iolenniprecacioncdiTcipuIi  A^.^.if, 
nihilfecil^e  omnesii))pios  nifiquod  manus  &  coniiiium  Dei 
decreuerant.ficuti  iam  anteconcionatusfucrac  Pecrus^definito  Ad,a.3j, 
confiho  &  prsefcientia  Dei  traditu  fuiflc  vt  incerficeretur :  acfi 
•diceretjDeumCquem  nihil  ab  inicio  lacuicjfcieacem  6c  volen- 
WiTi  (lacuiflequod  lud^icxecucifunc.iicuci  alibi  repetit,Dcus  ^^J**^ 
<qui  prarnuntiauicper  omnesliios  Prophccaspalfuru  efle  Chri- 
ltum,ita  impleuic.Abfalo  inccllocoicujpacris  torumpoUuens,  ^artum, 
dctcltabilelcehisperpccrac:  Deus tamen  hocopusluumefre  ^i-am.  itf.ij^- 
pronunciat,verba  enim  funtjTu  fecifti  occulte.ego  vero  palain  ^-Sam.u.u, 
faciam,&  coram  foic  hoc.    Qujcquid  fa:uiti«  excrcent  Chal-  •p"*'"^'  • 
dafi  in  ludsea,  opus  Deieflc  pronuntiac  lereraias.  Qua  ratione  lefa^.  r°iy*A. 
Nabucadne2ervocacurDeifcruus,CJaraacpafIimDeus,fuo/i-  io.j!&*i9.*i«. 
bilojCubsE  Cuse  clagore,imperio&  iuflu  cxcitari  impios  ad  bel-  a.  Sam.i^.io^, 
lum.-AflTyriuin  vocat  virgam  furorisfui,&fecurim  quammanu  *•  Reg-»».ji, 
fuamouet.  ClademvrbisfanftarSc  Tempii  ruinam  vocac  o-  *'^^"'**'i4' 
puus  fuum.Dauidnonobftrepens  Deo,  fod  iuftum  iudicema-  Scxtum, 
gnofcens,  ex  iUius  tamen  iufluprouenirc  maledidla  Someifa- 
rcnw.Dominus,inquic,iufliceum  maiedicere.  Sspiusin  facra 
hiftoriaoccurfic,quicquid  accidac,proficifcia  Domino  ,  Cicati Sfftitfmv. 
dccemtribuum  defe^tioncm,incericumfihorum  Hcli,&  eiuf^ 
<Iem  generis  permuita.    Qui  mediocricer  exercicati  funcii* 
Scripcuris,videnc  meex  muJtispaucacStum  proferre  teftiniQ^ 
nia,  vtbrcuitati  confuIam,exquibus  tamen  fatis  fuperque H- 
cjuetnugari  eos  &ineptircquiin  locuni  prouidecixDeinu- 
dam  permiffionem  i*ubftituunc,  ac/i  in  /pecula  fedsns  expei^aT 
ffet  fortuitos  enentus :  acque  ita  eius  iudicia  penxicrent  ab  ho-F 
minum  arbitrio. 

2    Quantum  ad  arcanos  motus  fpcdat ,  quod  de  cordc  Re- 
gispr^dicat  Solomo,  fledi  huc  v^l  iliuc,prout  Deo  vifum  eft,  ^ltera  ffnu,- 
adtocucerte  humanum  gehusexcendicur,  tacundemquc  valcc  ^"  f'M^-r^  /* 
acii  dixifl^ct.quicquid  animis  c6cipimus,3rcana  Dei  infpiratio  "^°"^^\  f*^- 
Jwad fuwm  finem dirigi.fir  ccrte  nifi  incuj opcraretur in  m«i.  ZtTl^r^t^' 


CAP.  XVtfl*  INSTITVTIONIS     LIB.     I. 

vnntii,qua ofii-  hus  hominum^uon  refte diftum effecjauferre  labium  a  ver:ScU 
Mtur  artanos  ^^^^  &  arenibus  prudenciimrauferre  cor  principlbus  terr;e,vc 
fed  tufta  Det  errencperdeuja.Atquehucpertmetquodf^pelcgiturJiomi- 
inlpiratione ad  tics  eflc  pauidos,prout  eius  terrore  occupantur  eorum  corda- 
fuumfinemdi.  Sic  Dauid  ecaftris  Sauhs,nemine  rcientejegrefliis  eft  ;  quia  fo- 
^i£j'  porDei irruerat fuper  omnes.Sed  nihilciarms  poteft defidera- 

yia.z^.  14.^  riquamvbi  totiespronuntiacfe  exca?care  hominum  mcntcs, 
Eitch!  7.V.  *c  vcrtiginepercucere,fpiricu  foporis  inebriare,inaicere  amc- 
Lcuitx^.  3^.  tiam,obdurare  corda.H^cctiamad  pcrmiffionem  multi  reii- 
j.Satn.  26.  II.  ciun:,acn  deferendo  reprobos,a  Sataoui  exc^scari  /inerer.  Sed 
Rooj.i.  t6.  &  quum  diferte  exprimat  Spiricu.sfin(^lus,iufta  Dci  iudicio  infli- 
E  8  ^-  §^^9^"^^^*^^  ^^^i^^^^^ij^i^iisf^^^uo^^^i-i^^^^^^^ut^o-^^citur 
Infimtia.  ^ fri-  J^^raffe  cor  Pharaonis,item  aggrauaffc&roboraflc.Eludunt 
ma.  infttlfo  cauillo  quidam  has  loquedi  formas:  qiua  dum  ahbi  di\~ 

T^efponji».  eitur  Pharao  iple  aggrauafie cor  luum ,  indurationis  caufa po- 
infiantta  i.  nituT  cius  voluQtas.  Quafi  vero  non  optime  conueniant  h^c 
i.t{eip.  duoincerfe,lieec  diuerfismodis,hoi»iiinejvbiagitur  aDeo,fi- 

mul  tamen  agere.Egoautem^quod  obiicmnt  in  eos  retorquco; 
quia  fl  indurare  nudam  permiffionem  fonat,  ipfe  contumadse 
motusno  eritpropric  in  Pharaonc.Porro  qiiim  dilutum  eflec 
ac  in/ipjdu  ica  interprctarijac/i  tatum  Pharao  fe  obdurari paf- 
y.K.tS''  fas  eflet.Adde quod  anfam  talibus  cauilhs  pr.^cidit  Scrjptura. 

lbiid.4.ti.      Tenebo,inqaitDeus,  corilliu5.   Sici^c  dc  incolis  cerr^  Cha- 
}>fal^ios l^*    "'^^"  ^^^^^  Mofes  progreflbs fuilfe  in  pugnam,  quia  roboraflet 
lefa.io.q.  '    E)eus  eoru  corda.Qu^od  ide  ab  alio  Prophcta  re|>etitur,Vercic 
coreoruttJ  vtodiohaberetpopuluoi  fuum.  Simili:crapudle- 
fliiam  contra  gencem  fallicem  miifurum  fe  Aflyrios  pronun- 
tiat ,  ac  prsEcepca  daturum,vt  iuferant  fpolia>&  diripianc  pr^- 
dam.  n«nquia  impios  &  pra.'fra(flos  hominesdocere  vehtad 
fp6tepareMdum,fed  quia  flexurus  fit  ad  exequeda  fua  iudicia, 
perindeacfliuflaeiusanimisinfculptageftarent.  vndeapparec 
t  *^  ♦•  ,        certadeftinatione Dei  fuifle  impuIfos.Fateor  qMidemterpo- 
i^lponfu).        hra  Sacanas  operafjepe  Deum  agere  m  reprobis;(ed  vc  eius  im- 
pulfu  Sacan  ipfe  fuas  partcs  agar,&  proficiac  quatCRus  datu  eft. 
Spiritus  malus  turbat  Saulem-.fed  dicitur  eflTe  a  Dco:vt  fciamus 
i.Sam.  i<?.i4.  fyj.Qfei„  Sauhsa  iuftaDei  vindidaprodtre.  Dicitur  etiamide 
a.  or.4.4.      Satan exc^ecare  infideliummentes:fedvnde  hoc,  nifl  quodi 
Deo  ipfo  manac  efficacia.erroris,  vt  mendaciis  credant  qui  re- 
nuuntparere  veritati?Secundumpriorem  rationem  dicitur,Si 
Eze.14.9.       Prophetaquifpiamloquucus    fueritmedaciter,  egoDeusillu 
Rora.1.18.     decepi.  Secundum  alteramvero  dicitur  ipfedare  hominesin 
rcprobum  fenfum,&proiicereinfoedascupiditatcs:  quiaiufta; 
fux  vindiftae  prsecipuus  eft  author,  Satan  vero  tatiiiu  minifter. 
Cap.4.  feft.j.  Sed  quia,vbi  fecudo  libro  difputabim*  de  Hbero  vel feruo  ho- 
4-  minis  arbitrio^iteruro  h^c  tes  ti;aa:ada  ericbteiutej:  mihi  nunc 


DI      COGNIT.      DHI     CREATORIS;.  7r 

dixiiTevideorquantumlocuspo.ftiilabar.SummahiEc/iCjquum  ^ 

Dei  voluntas  diciturreruii»  omnium  ellecaufla.prouidenciam  y^y^.^^  i.ohje-^ 
eJus  ftatui  moderatrjcem  incundis  iiominuni  confiUis  &c  o- cliomm» 
pcribus  ,  vt  non  tantum  vim  fuamexerac  ioelciSisj  quiSpi- 
ricu  fando  reguntur,fed  etiaro  reprohos  in  obrcqamm cogat. 

3     Quando  aurem  haiflemjs  recicaui  folum  qua:  aperte  &  itervm deu^^" 
non  anibigue  in Scriptura  traduncur.vidcrint  quicselelUbus  o-  rur fins pnfris 
r^iculis  iinilhas  ignominiarnotas  jnurcrc  non  dubitanr ,  quod  (trfequentmm 
nam  vfurpet  cenfiire  genus.Nam  fi  ex  infciti^  (imulatioiiclau-  obieftionu.fu- 
dem  modefti^  appecunCjquid  fuperbius  fijigi  r-oceftiquam  Dci  ^'f^''*^  "^ideU- 
authoricari  vcrbukmi  vnunioppoDcrePMihifecus  videtur,vel,  ""^^.  ."^^* 
Hoc  attjni^i  non  placer.  bm  apcn.e  nukdicunCjqaKlnam  pro- 
^cientcarlum  fputis  impetendo?  Nouumquidem  huiuspetu- 
lantia'  exemplum  non  cft :  quia  fueruuj;  omnibus  feculis  impij 
&profanihomines,qui  aduerhishanc  doftriux'  parsem  ore  ra- 
bido  hcrarenr.Sed  q.iod  ohjn  pronuciaui':  SpirJrus  per  os  Da-     '^l-^'-"- 
«idis   3   re  ipfa  leucienc  vcrum  c(I'c,vc  viiicac  Deus  quum  iudi- 
catur.  ObliquepcrftringicDauid  hominuameotiam  mhacca 
isftr.Eni  liccnda  ^  quod  cx  fuo  coeno  non  folum  aJuerfus  Deum 
licigant/ed  potQilnK  /ibi  arrogant  cius  damnadL  Incerea  bre- 
iiicer  aJ.iioaecquis  in  c^ium  cuomttjDC  blafphemiasjad  Deum 
non  pertingere,quiniufticia  fuam,  difcufliscalumniarii  nebu- 
lis  illuftrec:hdes  ecia  noftrafquia  in  facro  Deiverbo  fundara,  ijoh.y.^; 
fuperior  eft  coco  mundo)nebula«  il^as  ex  fua  alcicudine  iefpi- 
ciat.  Namquodprimoobiiduut,  finihileueojacni/i  volente  ^^tera  otit^ 
Deo ,  duas  in  eo  contrarias  efle  voluntates,  q  uia  occulco  co-  ^^" »  9«'*  '^*"* 
filio  deceraat  oj^ic  Leee  fuapaiam  vetuit:facile  dilmtur.Ante-  '"^  /"  ^f^' 
<5uam  camen  reipoaeam,mottitos  iserum  volo  leccores,  cauii-  fates  ima^iM^ 
lum  hoc cGnin  rac,fed  in  Spirituin  fandu  corquerj,  qui  certe  tnr. 
Iianc  fando  viro  lob  confeflSooera  dixftauicjSicuc  Deo  placuir  K«f]fonfio  u 
ita  £adum  eft.quum  fpoliatus  c/ieca  lacronibusiin  iilorii  tniuy  lob.i.w. 
ria & maleficio  iuiium Dei  flageilum aguofcit.Quid  alibi  Scri-  i.Sam. j.2|S, 
ptura?Non  obxemperaruntpacri  fuo  filijElijquia  voluit:  Deus 
occidere  eos.CIamatetiamahus  Propheta,Deum,qui  itjcoelQ  pf^i.,,,^^^ 
refidet,qu3Ecuque  vultfacere.Et  iam  fatis  apcrce  oiiendi,  Defi  ^«««ii. 
vocarieorumomniumauthorem  queifticfnfoies  volatotio- 
fo  tancum  eius  permiJlu  contingcre.  Teftatur  fe  creare  luce  Sc  , 

ccnebras,  formare  bonum  &  malum:  nihilmali  accidere  quod  l^      *'^' 
ipXenonftcerit.  Dicantobfecro,  volenfne  an  nolens  iudicia  j-ejia^   * 
fuaexerceat.Atquificuti  docet  Mofes,  eum  qai  fortuito  iecu-  Deut.25  5, 
risbpfu  occidirur,diuinitus  rradicucfteinmanumpercuflbris:  A<a.si.i8.* 
ita  tota  Ecclefia  dicic  apud  Lucam ,  Herodem  &  Pilatum  con-  ^i^/l^^-  cr^ '»- 
fpiraflTe,  vcfacerenc  qu£  DeimauusScconfilium  decreuerac.  "^*  "^fy  "'^"''^^" 
JEt  fane>nili  Deo  volence  crucifixuscffec  Chriftus,  vnde  nobis  ^v''  /^;^[,^^' 
rcdemptio?  Nequeumen  ideo  vel  feeum  pugnac^vel  mucatui:  ^p^artr. 


^\ 


CAP.  XVllI.  iNsTlTvTlONlS     LlB.    I, 

DeivoIuntas,veIquod  vult  fe  noUe  /imulat:  fed  quum  vna  H 

fimplex  in  ipfo  ficnobismultiplex  apparer:quia  pro  metis  no- 

ftriB  imbecilliratc,  quomodo  idem  diuerfo  modo  nolit  fieri  & 

EpIi«.}jo;     velit  non  capimus.  Paulus  vbi  Genrium  vocationem  dixit  my- 

fteriumeiTeabfconditum^paulo  poft  adiungit,in  camanifefta- 

tam  fuifle  •nKvwiiWKrjf  fapientiam  Dii.    An  quia  propter  hebe- 

tudinem  fenfus  nolliri  mulciplex  apparet  Dci  fapietia(vel  mul- 

tiformis, vt  reddidit  vetus  interpres )  ideo  fomnianda  nobiscft 

inipfoDeoaliqua  varietas,quafivei  confiiium  mutet,  vel%J 

jfuart^i,         feipfo  dif/ideac  ?    Imo  vbinoncapimus  quomodo  fieri  velic 

Deus  quod  facere  vetatjVcniat  nobis  in  memoriam  noftra  im- 

i»Tim.«.i^.    becillitas,&  fimul reputemus,lucem  quam  inhabitat ,  non  fru- 

ftra  vocariinaccefTam  .quiacaligine  obdufta  eft.   Ergo  huic 

Enchir.ad     Auguftinifcntentl^  pij  omnes  &  modefti  facile  acquiefcent, 

Luu.cap.ioT.  Interdumbona  voluntate  hominemvellealiquid  quodDeus 

Exemplum.fu-  non  vult:velut  fi  bonus  filius  patrem  vult  viuere,  quera  Dcus 

penoresri^o-  vuItmori.Rurfus fieripofle  vtidcm  vclit  homo  voluntatc  ma- 

/knes  iliu/irat.  ia,quod  Deus  vult  bona:veIut  fi  malus  filius  vclit  mori  patrem, 

vclit  hoc  etiam Deus,nempe ille  vult quod  non  vult  Deus^ifte 

vcro  vultquod  vult&  Deus.Et  tamen  bonx  volunrati  Deipic- 

tas  illius  petius  conlonat,  quanuis aliud  voIetis,quam  huius i- 

dem  volentis  impietasrtatumintercft  quid  velle  homini,quidi 

Deo  congruat,  &  ad  quem  finem  referatur  cuiufque  voluntas, 

^littd   txem-  ^^  ^^^  approbecur,  vel  improbetur.Nam  Dcus  quaj  benc  vuk» 

flMra.  pc^  malas  voluntates  malorum  hominum  Jmplet.  Paulo  ver^ 

anre  dixerat  fua  defeftione  Angelos  apoftatasjomnefqjrcpro^ 

bos  quatum  ad  ipfos  pertinet,fecifie  quod  Deus  nolebat:  qua- 

tum  veroadomnipotentianiDei ,  nullo  modo  hocpotuifler 

quia  dum  contra  Dei  voluntatem  faciuntjde  ipfis  fadfa  cft  cius 

v^olunras.vnde  exclamat,Magna  opera  n>ei,exquifita  in  omnes 

Pfal.iii.i.      voluntateseius:  vt  miro  &  ineftabili  modo  no  fiat  prjeter  eius 

voluntatem  quod  etiam  contra  eius  fic  voluntatem r  quia  nom 

fieret  finonfincret  :  nec  vtique  nolens  finit,  fed  volcns:nee 

fineret  bonus  fieri  male ,  ni/i  omnipotenscciam  de  malo  facc- 

re  poflet  bene. 

TertiA    •hie~    ^    Hocctiammodo  foluitur,  imo  fpontc  riquefcit  altera 

i?,o,  Deurm  ejfe  Qt)fe(fi:io,Si  non  modo  impiorum  opera  vtirur  Deus,  (cd  etiam 

authorem     o-  ^.Q„(]jia  g^  afr^<c^ysgubernat,fceicrum  omnmm  efl^e  authorcm: 

^"^7  r   '^e-  acproinde  immerito  danmarihomiives  fiexequuntur  quod 

f}Zfio  Jextm-  decreuic  Deus,quia  eius  voluntaci  obtemperent.Perpera  enim. 

fiu  ex  1>aui-  mifcctur  cumprsccpto  voluntas,quam  longiffime  abiilo  dif- 

dithiflorta  de~  (q^^q  innumerisexcmplisconftat.Nam  etfidum  ftuprauit  Ab-» 

promptis  «»«-  ^^j^j^  patris  vxotes ,  voluit  Dcus  hoc  probro  vlcifci  Dauidis  a- 

"^Tm^V^.i».    dulccrium:  nonidcotamen  prsecepit  fcelerato  filio  inccftum 

».  sTiai.ii.  comtJ^itttre,ni/i  f«i?c  Pauidis  refpcfta,ficut  loquituK  dc  coui- 


dE    cOgnft.    bei    crhatoris.  75 

tiisScmci.Kaniilinm  Dci  iiiflu  malediceredumfatecur,  miiii- 
mecommendar  obrctjuium.acnDei  imperiopareretproceruus 
ille  c.inisrf!.  d  eius  I]ni',iiam*  1]  igelium  Dei  efle  agnofcenSjCafti- 
j;ari  pacienrerfiiltinec.     Hoc  tjujdem  renendumeH:,  dumper 
impios  pcragicDcus(|uod  occulro  iuo  ludicio  dccrcuitj  noef- 
rcexculab:lcs,qua(j  obedKinc  eius  pra^ccpto  /quod  data  opera 
pro  fua  libidine  violanr.    l;im  cjuomodo  ex  Deo  {ic,&;  occulca  tecmdtt  ref^on 
cius  prouidencia  regatur  qucd  peruerse  faciunc  homines  ,  illu-  ['■"•''xhiii.a^- 
ftrc  docuniencum  ell  eledio  rcc^is  larubeaiij,!!!  qwa  fcucre  da-  -^"^  if^^Mh- 
mnatur,popuIi  cemeritas  u.  amcnnajCjuoa  orainLm  u  Deo  lan-  i.Re^^.ia.iQ. 
cirum  'pcruerreric,ac  perfidedcfciuenr  a  fanjili.i  Dauidis.&  ta- 
menrcimui  voIuiHe  vn?i:  \n\iic  3c  in  verbis  Orci:  qt;sedam  ap-  Ofei  8.4. 
parec;:epugnati^  fpecies.quod  vbi  conqueltus  ell  Deus  rcgnu  ^fc«  13.11. 
illud fe  nefciente  &  n'.Itnre  fuille  ereftum^alibi  predicat  fe  de- 
diiTe  regeni  larob.  a  in  furore  fuo.  Quomodo  h^ccconuenict, 
larobeam  non  ex  Deo  regnafle,  &  ab  eodeiii  fuiife  priefciflum  t.Rcg.ii.2j. 
rege?  Nempc  qaia  nec  defalcere  afamilia  Dauidis  potuit  po- 
puius  quin  iugura  fibi  diuinicusimpo/itum  excuterecmeque  ca- 
men  libercas  ipfi  Deo  erepra  fuic  quominusSolomonis  ingrati- 
tudinem  ica  puniret.Vjdcmusergo  vc  Deus,perfid;am  noicdo, 
defc<flioncm  camen  alio  fine  lufte  velic. vnde  &Iarobeam  pr*e- 
tcr  fpemf.jcra  vn<^ione  impcllicur  a<iregnum.Hacr.icionedi-  «.Rcgai.If. 
cic  Sacra  hilVorii  fu  ffe  a  Dco  fu  citarum  holie/n,qui  Soiotno- 
nis  filium  cxueret  regui  paice.Diiigenter  vtrunqueexpendanc 
ledores  ,quiapiacuerac  Dfo  fubmanuvniusKegisgubernari 
popuium.-vbi  in  duas  partesi'cindicnr,fieri  contra  illius  volun- 
tacem:  &camenab  eiufdem  voiuntace  initium  fuilTe  diuorti;. 
Namcerte  quod  laboream  nihil  talecogitancem  l^rophetaSc 
voce  &  vndionis  teflera  ad  ipem  regni  foiicitat,  non  ht  hoc  vel  '' 

nefcio  vcl  muito  Deo,qui  ita  fieri  mandauir:&  tamcn  iure  da- 
natur  populi  i  ebellio,  qubd  veluc  inuico  Dco  a  Dauidis  poftc- 
risdclciuerir.Hacratione  enam  iubiiciturpofte£,qu6dRecha 
beam  fuperbe  defpexit  populi  preces,hoc  a  Deo  fadum  elTcvc 
ftabilirct  verbum  quod  pronunciauerat pcr  manu  Abih;»  ferui 
fui.Ecce  vtnolenteDeo  i.iceretur  facravoitasj&tamen  vceo- 
dem  voience  aiienentura  fiiioSoiomonisdecem  tribus.Acce-  Tcrtiarefpoti- 
dat  fimilequoque^iliuci  exemplum  ,  vbi  confencientepopulo,  /'"^  ex^cha.!n 
imomanus  fuaspra:bente,  iugulancurfilii  regis  Achab,  &ex-  ^t/^'^^'^''1^ 
terminacur  totaprogenies.Verequiderefert  lehunihilin  tcr-  *    ^S*'°-7« 
ram  cecidiile  ex  Dei  fermonibus,fed  ipfum  feciiiequicquid  'io- 
quutus  fuerar  per  manum  ferui  fui  Ehaj.Ec  tamen  no  abs  r  e  ci- 
ucs  Samaric-p  perftringit  quod  opera fuam  commodaifem  ,  hi- 
{{ine  eftis ,  inquit  ?  Si  ego  coniuraui  contradominum  iv  eum, 
quis  hos  omnes  occidit?Iain  ante liquido,  niii  failor ,  ex  plicui 
^uomodo  in  eodem  opere  tam  fe  prod^»:  hominis  crime  n,  qua 

k.    j\ 


CA^.XTin.  INST  IT  VT  lON  IS      L  I  B.     f. 

^uiuftinicon-  tcfulgeat  Dei  iu{l{tia:&  modeftis  ingeniis  femper  \i£c  Augu- 
^mZU%ortl  ^^^^  refpoufio  rLifficiet,Quum  Patertradiderit  Filium,&  Chri 
ChrifttqMrtL  ^'^* corpasfuumj&IudasDominuin.cur iti  hactcaditioneDeus 
rtjponfio  fttpe-  cft  iuftus,&  hoi\io  reus,iii(i  quia  in  re  vna  q uam  fccerunt,  cau- 
rmres    ««/&•-  ranonvnaeftobquamfccerunt  ?  Siquosauremmagis  impe- 
w«wi<c  carna.  jj£-jp  «juod  nilnc dicimjiSjnullum  cfTe  Dei  cum  nomineconfen- 
^"   ^i^en^^^  fwnijVbi  htc  iufto  iilius  im^ulfu  agit  quod  libi  no  licef;  fuccur- 
Epift  48 .  ad  f2C  quod  altbiadmonet  idem  Auga(l;aus,Qn,ii  non  ad  ifta  iu- 
Vinccntium.  dicia  concremsicac ,  vbi  agic  Dciis  etiam  in  cordibus  malorum 
De  grat  5f  li.  quicquid  wilt:reddens  eis  tamen  fccundum  eorum  tnerita  ?  Ec 
arbir.ad  Va-  certe  itiI*£d:E  perfidia i?ih''lo  magii,  faserit  culpain  fcelerisDeo 
lenc.c.ao*      adfcribcre  $ quia  Filium  Aiu m  &  rr-idi  voluic  ipie,  &  tradidic  \r\. 
niorccmxquainredemptionis  laudem  ad  ludam  cransferre.Ita- 
queverealibiidcm  icripforadmoncr ,  m  hoc  examine  Deum 
noa iaqairerc quid  pomeriat  homiues.velquid  fccerinc,  fcd 
quid  v^olacrmr ,  vtlafstioncm  veniatconlilium  &volunras. 
Quibtishoc afper^im  videtu^ t  quam  tolerabili^  /it  f  ja  moroli- 
tas  pauiirpercogftcnc,  diim  rem  ciaris  Scriprur^  teftimoniis 
tefia^cam^^uiae:5EC«daieommcap£um.  refjjutmt, ac vitio ver- 
tuttt  ui  tncdkUER  |jcoferri  <|u?f  D(.?i'S  nid  fciuiiret  vtilia  efTe  co - 
g;mcu.«lttRq«tstn» pcr  Prophetas  iao'?  &  Apoft  »los  d-.ceri  iuffjf- 
VtTAthri&iA- fcE^^fiiT^ fipcreaislkum nihilaliud  eife iehet quam  manfueta 
^rtt»»  j4f>t«-     dodlitaBe aaiple^i,& qmdefn  fine  exceptione,  quicquid  vx 
tuc,  faccis  Sariptaris  tr  adi€um  cfLQu  i  vero  protcruius 

lnrEkaEit ,  qu«a?  fatss  conftet  eos  contra 
Dcumbiateraie^iongiori  cefutatio* 
ncdi§ninonfii£Et. 

V 


I  N  S  T  I- 


CHRISTIANi^     RELIGIONIS 
LIBER     SECVNDVS. 

DE    COGNITIONE    DEl    REDEMPTORIS 

IN     CHRISTO      Ct,V  Al      PATrIBVS      SY& 

Lcge  primum.deindc &  nobis  in  Euan- 
gelio  patefacfla  eft. 

A  R  G  V  M  E  N  T  V  M. 

Abfoluta  frim&  partis  Symboli  Jlpojiolici  ,  de  Cognitiom  Dei 
Creatom.traciatione.feqHitur  altera  de  Cognitione  Dei  Redewftorii 
in  Chrijlo^qmm  hic  liber  fecundtu  expltcat. 

Irimttm  vero  de  Kedemptionis  eccapone^  hoc  eft  de  lapfu  Ad&  dif- 
ferit.Secundo,de  Redempnone  ipfa.  Dijfertationi  prioripriora  quin' 
que  capita.pofteriori  reliqua  affignantur. 

&uod  ad  Redemptienii  occafionem,non  tanthm  in  genere  de  lapftt 
etgitjfed  etiajpeciatim  deeiu4  effe^uM  eft  dspeccatoOriginali.de  arbi 
trij/eruitj4te,de  cerrupta  cmnium  hominu  natura.de  Dei  in  hominu 
cordibus  0peraticne,cap.\.\  j.i  n.i  1 1  i.quibti4  fubiungitrefmationtm 
oh''eSii9num  quApro  defenftone  liberi  arbitrij afferri  folent ,cap .v . 

TradtatusdeRedemptioneadquinquepirtesprjecipuas 
reuocaripoteft. 

1  Oiiendit  quii  illefityitt  quofalui  homini  perdito  qu^renda  eft: 
rtempe  Chriftui^vi.  cap. 

2  Gjiuomodo  hfc  iile  Chriftu4  mundo  patefaSlta  fit,nimirum  du- 
plici  ratione :  Vrimkmfub  Lege  (qua  occafione  Decalogum  explica$ 
fjy>  alia  quddam  de lege dffcuut)cap,vii.(^  v  i  i  uDeindefttb  Euan^ 
gelio,vbt  deftmilitudine  ^  d-fferentia  vtriufq^  Teftamenti  dijputat, 
ix.x.(^xi.cap. 

3  €lualisfuerit  debueritq^  effe  Chriflu^^vt  Mediatorii  officiupri- 
ftaretyhomo  videlicet^ Deui  tn  vnaperfona^ x  i  i.x  li i.x  i  ili.cap, 

4  ^orfum  miffu6a  Vatre  in  mundufuerit,cap.y^y.  vbi  de  Fro- 
phetia,  Regno  ^  Sacerdotio  Chrifli  Uctn  explanatftr. 

5  GHiibu^  moc{ii  velgradihus  RedemptorU  pfirtes  impleuerif ,  vt 
nobisfalutem  acquireret,cAp.xvi.  vbideeius  crucifixione.morte.fe' 
pultura,defcenfu  ad  inferosy  refurreBione  ,  afcenfu  in  c^lum^fejfione 
^ddexteram  Patris,articuli  ^Jru^us  ex  hac  doBrina  nafcentes  ex- 
CHtiuntur:additacap.x  v  il.  qu&ftionts  folutione,  An  Chriftui  gra- 
mm  Vei  ^fMhtm  nQhisfitprommtm. 

k,   ij. 


€Ar.    I.  INSTITVTIONIS       LlB.    II. 

C  A  P  V  T       I. 

Addi  lapfft  c>  defeSlione  totmn  humanwn genm  malediiiiom  fuiffe 
addicttim,Cr  ^  prima  origine  dsgemrajfe.  vbi 
depeccato  sngindi. 

Parceshuiuscipicis. 

,  Quam  neccflfaria  fir  noftri  notJtia-.qiialis  efle  dcbeat.cjuot  &  qui- 
bus  obnoxia  periculis-.tius  partes  prxcipuXjfed.i  Z.j. 

2  De  caufls  horrendi  lapfus  Adcs.left  4. 

3  De  huius  lapfiis  concagione  tum  crcata  off)nia,tum  Ael^  pofttros 
inuadcntcafed.j.ad  fincm  capitis,  vfeide  pcccati  origiaalii  pro- 
pagatione^definicione  &  efiicacia  agitur. 

Nojhi   mtitia.  _^S'^'Sp^  On  fine  caufajprouerbiO  veceii  tantopere  honii- 

res  efl  necejfa^  v^'« |'>Hi&"l ^  "^  commendaca  femper  fuit  cognicio  fuiipfius. 

ria  admodttra.  j|:[^^i^|^  jsjam  fi  rurpe ignorareducifur  qu^cuiiquc  ad  hu- 

l^l^^v  [^  man^e  vit^  rarionempertmet:  multo  vero  foedior 

tJgp^S^&np  ^8"*^^^"^'^^^°'^^^^^^'  S"^  fitvtincapiendodere 

qualibct  necelTiria  coniilio  mifere  hallucinemur  ,  atque  adeo 

^ia  vt  benh  c^ECutianms.Vcrum  quo  vtilior  cil:  pr2eceptio,co  diligetius  vi- 

%namnr,exHe^  dcndu  cft  nobis  nc  ipf-i  prxpoftere  vtamur:  quod  Philofophis 

da^fifuferLia.  quibufda  videmus  accidiffe.  Illienimdum  hommehortantuc 

vt  feipfum  noueritjfinem  iimul  proponunt,ne  dignitate  excei- 

lentiamque  fuam  nefciacmequc  aliud  ipfum  in  Ic  contemplari 

volant,  qua  vnde  inani  fiducia  intumelcat  &  fuperbia  infletur. 

Noftri  autccogmtio  primiim  in  eo  fitaeft,vt  reputances  quid 

nobis  in  creatione  datum  fit ,  &  quam  benigne  fuam  crga  nos 

gratiam  concinuec  Deas,fcianms  quaiita  fit  natur^e  uoftr^  cx- 

cellentia,fi  quidem  integra  manerct :  fimul  tamen  cogitcmus, 

nihilnobisineireproprmm,  ^e.6.  precario  nostenerc  quicquid 

Induiia  dein.  ni  nos  Dcus  contuIiCjrt femper  ab  ipfo  pendeamus.  Deinde  vt 

de  vera  fc«»«r-nobis  occumt  mifera  poft  Ad^  lapfumnoftra  condicio,  cuius 

'71'  ^""T^  renfus,proftrata  omni  gIoda&  fiducia,nospudore  obrutos  vc^ 

"pfuraTonfide-  ^^  humiliet.Nam  ficuti  Deus  ad  imaginem  fuam  initio  nos  fin. 

radum.o^  Dci  xit ,  vt  mentcs  noftrastum  ad  virtutis  ftudium ,  tum  ad  SBtern» 

in  chnftomife-  yitss.  meditacioncm  erigercc;  iti ,  ne  focordia  noftra  obruatur 

ncordiafn  am-  tantagcneris  noftri  nobiiitas  qu.-e  nos  a  brucis  ammalibus  diC-' 

pltcleniamyd  e  cerniccognofccre  oper^epretium  eiiideo  nos  ratione  &  intcl- 

"'"^^*  li^entia  praeditos efle ,  vc  ianftam 8c honeftam  vitam  coiendo 

adpropoficum  beatjeimmortalitatis  fcopum  tendamus.  Ca?- 

teriim  in  mencem  venire  ncquic  ptima  illa  dignicas,  quio  mox 


DE      COGNIt.      OEl      KEDEMFTORtS.  7$ 

exaltera  parte  fc  ofFerat  trille  foedicacis  &  ignominix  iroftras 
rpedaculum  ,  ex  qno  m  primi  hominis  perfbna  ab  origineno- 
flraexcidimus.  Vnde&i\oftri  odium  ac  difplfcentia  veriquc 
humiliras  oricur,  &  nouum  accenditur  qu3?rendi  Dei  fludium, 
in  quo  quifciue  ea  bona  recuperct  quorum  prorfus  inancs  & 
vacui  dcprehendimur. 

i    Hocfanequacreifduminpxcutiendis  nobis  effe  prxfcri-  ^'^"'*J-^ '^""'J 
bic  Dci  veritas.nempstalem  cxi^ic  notitiam,qu3enos  &  ab  o-  tj'f //    '^ 
mni  propn.^facoli:actscohdennaprocuiauocet,ocomniglo- „0,  ^^  ^^^^^ 
riandi  materia  deftitutos,  ad  fubmifsioncm  adducat.  Qna  tQ- admirAtignem 
gulam  tenere  conuenit  fi  adrct^am  §c  fapiendi&  agendi  me-  y^cit^t  .-altera 
ram  percingere  liber.  Ncquc  me  latcc  quanto  plaufibilior  fit^*"^J^j''  ^fi  *''- 
illa fcntenn.i  qUdB  ad  rcpurada  nodra  bona  pocius  nos inwitac,  *V'"'^    ^"^ 
quam  ad  mlpiciendam  quae  nos  pudorc  obruere  debetjmilera  ^^  ftibmi^^iQn^ 
noftram  inopiam  vnacum  ignominia.  Siquide  nihileftquod  Hctiit, 
magisappetathumanum  ingenium  quam  blanditiis  demulce- 
ri.atqueidco,vbi  docesfuas  magni  fieri  audit,  in  hancpartem 
nimia  crediiiirace  propendct.Qoominus  mirumeft ,  hic  adeo 
perniciosefu'fle  a  mixima  hominum  parre  aberratum.  Natn 
quum  fi£  ingcnitus  vniuerfls  morralibus  plufqua  cxcm  fui  a- 
mor,  libenrifsime  fibt  pcrfuadenrnihil  ineflc  fibi  quod  merito 
debcacefle  odiofum.lra  finealienoparrocinio  vanifsJma  hxc 
opinio  fidem  pafsim  obcinechominem  fibi  abunde  fufHcere  ad 
benebeaceq-jcviuendum.   Qo_6d  fiqui  modeftius  fendre  'v^^'  ^„peYbUnoflr£ 
Iunc,vccun'iue  aliqujd  Deo  concechnt..ne  fibi  arrogare  omnfa  pr^textHs, 
videancur  :fictamen  partiuntur  vtponfsima  &gIoriGe&  fidu- 
ci:E  materia  feirper  apud  fe  refideat.Iam  {\  accedit  oraritj.qu^ 
f]>onte  pruriente  in  hominismcduliis  fuperbia  fjis  illeccbris 
titillct,  nihil  eft  quod  magis  artidear.  Proinde  vt  vnufquiique 
humanx  narur^-e  pra^ftantia  benignifsime  fiio  pr.^cconio   extu- 
licjica  magno  feculorum  prwpeomnium  applaufij  fuit  cxcc- 
ptus.Sed  enim  qurcunqueta'is  eft  humana?  cxcellentia!  com- 
mendario.qux:  homincm  in  fe  acquicfcere  doccat,  nihil  aliud 
quam  fuauitate  illa  fua  delicias  facic:&  fic  quide  illudit ,  vt  qui 
afTentiiltur.eospefiimoexitio  perdat.Qnorfumenim  pertinec,  Ujmif!i*t>ecei. 
vana  omni  fiducia  fretos  deliberare.inftituere,  tcntare,  moliri  torii  miferaya 
qux  putamus  ad  rem  pertinerc:&:  dcfici  quidem  ac  deftitui  rum  "■■^' 
fanainrelhgentia,tumveravircuteinccr  primos  conatus :  per- 
gerecamen  fecure,donccin  cxicium  corruamus.^Atqui  non  ali- 
tcr  fuccedere  iis  poceft  qui  fe  aliquid  pofie  proprir.  virtutc  co-- 
fidunt.Talibuscrgomngiftris,quireputandistantum  boniino- 
ftrisnos  dctinent,fiquis  aufcultet,  non  in  fui  cognitionem  pro- 
ficiet.fed  in  pcffimamignorationem  abripietur. 

;    Ergoquum  inhocconfentiatDei  veritas  cum  publico  o-  ^f;„r«^„^r,r 
mniu  mortaliiifenfujfecundifapietiajparfcm  in  noftn  cognx-  (itratfc^eJ^'':.' 

k.    liji 


«aP.  I.  iNsTiTvTioNrs    L  rB.    I  r. 

urfentiuMCar  tiofie  repOiitam  eilerin  rpfa  taraen  cognorcendiratione  magnd 
nii   prudentta  eft  diflidium.Tuc  enimhomo.iucficio  cirnis, probe  fibi  cxplo- 
^Confcientia.  j-acQs  videtur,quuni  &  intclligentia  &  iineericste  fun  confifus, 
/«»  rft«/»/  !M-  audaciam  lumit,ac  fercincitatad  vircuns  ofHcia:  &indi(5lovi- 
dkif    feiffam  tiis  bcIlo,ad  id  quod  pulchrum  &  honelkim  cfl:  toro  fhidio  in- 
tx^todit,         cubcreconatur.  Quj  aute  fc  ad  amunini  diuini  iudicij  infpicit 
&examinat,nihilrcperir  quodanimain  ad  bonam  fiducia  eri- 
gat,ac  quo  penitius  fe  excuffic.eo  magis  dtnciwr :  donec  omnf 
fiducia  prorfus  abdic.uu.Sjnihi)  fibi  ad  vitam  red-e  inrtitucndam 
relinquit.Ncque  came  vult  nos  obliuifci  Dcus  prim:e  notilita- 
tis,quam  Adc  patri  nof^ro  contulcrat,  nempe  qiia?  nos  ad  iufti- 
iix  bonitatifque  ftudiu  merrto  expergefactTe  debear.No  eniin 
poflumus  aut  primam  noftram  originem,  aut  quorfum  conditi 
fumus  cogitare ,  quin  ad  meditandam  immortalitatcm  ,  expe- 
tendiimque  Deiregnumpungamur.  Sed  tantum  abeftvtani- 
mosnobisfaciatiftarecogniriojvrpotius  (ubmif(Tsillis,adhu- 
inilicatemprofternaL.QudEcnimillaeftorig  ..?Ncpcaqua  tyici 
dimus.Quis  illecrearionis  noftr.^finis?Aquopenitus  auerfi  fu- 
mus»vt  mifcra»  noftrx  forris  pertsefi  ingemifcamus:ingemifcen- 
do,ad  pcrditam  illam  dignitatem  fufpircmus.  Nos  aatem,quii 
dicimus  nihil  in  fc  oporcere  homincm  intiicri  quod  ipfum  ani- 
mofumreddat,inteIIigimus  nrhil  cfrepencsipfum  cuius  fiducia 
#>(»m du£funt  debeac  fuperbire,  Quare  fl  libet,quam  homo  fui  notitia  habe- 
fartei  ^***^''^*  rc  dcbctjita  partiamur,  vtprimo  loco,  quem  in-fin^  creatus  fit, 
parsUb.  i  e  ij.  &donisnon  contemnendis  pripdici3s,reputct;  quacogitatione 
dijcnlfa ejl.To-  ad  diuini  cultus  v(ta;que  futurx  meditatione  excitecur :  deinde 
fieriorem  nunc  fuas  facuItatesjVcl  ccrte  facultatum  inopiam  expedat:q')a  per- 
aggrtditur,       fpefta,non  fecLS  atque  in  nihilum  rcdadhiSjin  extrema  confu- 
fione  iaceat.Huc  tendit  prior  confideratio  ,  vt  quale  flc  officiii 
fuum  agnofcat.-altera,quid  ad  ipfum  prseftandum  valeat.De  v- 
traque,prout  feries  docendi  pofcet,a  nobis  differctur. 
In  et  aute  «.v-     ^    Qnu  veio  non  lcue  deiifflum. fed  drteft.Tbtle  fu'fle  fcelus 
plicanda ,  eitto  oportet, quod  ram  {f.uere  vlt!'seft  Dcus,  fpecies  ipfa  peccari  in 
eccurrunt.        j^^^f^  fl^^rg  confideranda  nobiseft  ,  quse  horfbilem  Dei  vindi- 
fitvtttirnh>r-  •framacvedir  in  totum  hum.Tnu  genus.rucrile  eltquod  de  gule 
renda  talam  -  intempcrie  vulgo  receptu  fuir.Qj^afi  vero  fumma  &  caput  vir- 
tate  ULtm  fe  tutnm  omnium  in  abftinentia  vmustantum  frudus  fuerir,  quu 
(^  tttum  hu-  yndiqneafifiucrent  i!ua!cimqueexpctibi!cserantdelicijc,atquc 
tnanum  gcnm  ,*„  |;,g.jfa  iHa  j.gi-r-;£.  fopcunditacc  nontantum  copia  zA  lautitias 
$nui  ueret.  /-    ,       •  •  «  i    •        •    •        r      cl       i 

luppetefctjed  etiam  vancfa^.^MtiMs  igicur  ipecrandum  ,quia 

prohibirio  ab  r?rborcfcientic'eboni&  mali.obedientir  examcti 
fiiit^vi:  paren.do  Adani  fe  Dei  imperio  libenter  fubefTe  proba- 
rct.  Nomcn  vero  ipfum  oftendit  pisecepsi  non  alium  fuiffe  fi- 
nem,  quam  vr  fua  f^>rtecontentus,  feimproba  cupiditate  al- 
tlii  aon  efferrec.   Promifjfio  autem,  <]ua  vitam ajtcrnam  fpera- 

leiuf- 


DE     COGNIT.     Oil      REDEMPT^^Itf^.  76 

rc  iuflTiis  eft  qnandiu  etlcret  dc  arbore  virae  .'rurfum  horrenda 
mortis  dcnuntiatio  /imulacguiraret  de  ai  bore  fcienti^e  boni  & 
jnali,act  fidemeiusprobandam&exercendam  fpeftabat.Hinc  * 

clicereno  difficile  cftquibus  modisin  fcprouocaueritAdani  ^ 

iram  nei.Non  malequidem  A-uguftinus,   dum  fuperbiamdi- 
cit  malorum  omnium  fuifleinitium:  quianifi  hominem  altius  ^"\'^^  -^^-^ 
quam  liccbat  &  quam  fas  erar  exruiiflet  ambitio.manerc  potc-  ^*  *  «narrac. 
rat  m  fuo  gradu:pIeniorramen  definitio  cx  tentationisfpecic, 
quam  defcribit  Mofes,fumeda  cft.  Nam  dum  fcrpentis  captio- 
neabd  jcfcurpcrinfidelttatemmuIierarerboDei,iaminitium 
ruin.r  a]>par2r  fjifleinobedicntiam.    Quodcriam  confirmat 
Paulus ,  vnius  hominis  inobedientia  omnes  fuifle[>erditos  do- 
cens.Simul  ramcn  notandurii,  defcjuiiie  prmium  hominem  ab 
imperiu  Dc!,qi:6d  non  tantiicn  Sziznx  iilecebis  captusfueritj 
fed  c©ntcmpi;averitare,  deflexeritad  mendaciu.Etcerte  con-  Idnoncxinii. 
tempto  Oei  vcrbojexcutitjr  omniseiusrcuerentia:quianeca-  p«rie gttlA  aeci 
liter  co{T<>it  eius  maieftas  inter  nos,ncc  integer  manet  eius  cul  *''^'A'*  '*  *"fi' 
tus^nifi  dum  ab  eius  pcndemns  orc.  Proinde  infideliras  radix  ^^"^tfm-^n"j 
dcfe<flioni,sf.jit.Hinc  lucememerfit  ambicio,&fuperbia  ,  qui-  nHa  peccataef 
busannexa  fuit  ingr.ititudo,  quod  Adam  plus  appetcdo  c]i\im  fluxerii,t)  quoi 
coceflum  cra',tanta'.n  Oei  liberalitatem  quaditatuserar,indi-  p^^t^^malyco 
gnefpreuir. Hsec  vero  prodigiofafuitimpietas,tcrrse  filio  pa-  ^^f^'^*"^^  '  '» 
Tum  videri  quod  ad  fimilitudmem  Dei  fiftus  cffct  nifi  accedac  '^^  ^fJch  ^fn 
sequalitas.  Si  fo?dii  &  execrabile  fcclus  eft  apoftafia,qua  fe  ho-  yj.^  „;^,^  erM 
mo  conditoris  fui  imperio  fubdi^citjmo  pctulater  excutir  eius  pofaa. 
iugum,frurtraextenuatur  peccatum  Ad^.Quaquamnon  fim»  PetcAtorumtL 
plex  apoftafia  f.titjfed cii  facdis  in  Dcu  probris  coniunfta.dum  '*'"'''^  '^  ^''fi'. 
Satsns  calumniis  fubfcribunr  quibus  Deum  &  mendacii  &  in-  ^'^'""^'  ^'"'f^ 
uidi2E&  maligniransmfimu.at.  Dc-ni,qut  inhdehtasambitiom  ^,,;^/,,^  ^  ,.^„, 
ianu<7naperuir:amb!tio  vero  contumaeia;  fuit  mater,vthomi-  meratio. 
nes.abiec^oDei  meti/efe  proiicerent  quoferebaclibid'  .Ita-  P^ooa.j.if. 
querefteBernardi^sianuam  f?.latisaperiri  nobis  docet,quum 
hod;e  Euangclium  auribusrecipinuisificuti  illisfeneftris,  duni 
Sata!ia?patuerunt,morsadmifrafuic.Nunquamenimrepugua- 
re  Dei  impcrio  aufus  fuiflet  Adamnifi.eius  verbo  incredulus, 
Optimu  fcjiicet  hoccrac  fraenu  ad  omnes  aftsdus  ritetempe- 
rados.nihilmehusclVcqiiamDei  m.^ndacisparendo,colere  iu- 
fHriam^ideindevicimafoelicisvir^mera  efTe  abipfo  dilip;i  Dia- 
boli  ergo  blafphemiis  abreptus,qaacu  in  fe  erat  exinaniuit  to- 
ram  Deigloriam. 

$    Sicutfpiritualis  A^jE  vita  erat,mancre  opifici  fuocoiun-  *•  ^'kmlAtk 
^um  6c  deuin6lu:ita  alienatio  ab  eo  fuit  animx  interitus .  Nec  fo-p^ithxccon- 
mirum/igenusfuum  peflundcdit  fua  defe<ftionequi  totii  na-  ^*^^*"' 
turje  ordincm  pcruertie  in  cxlo  S:  in  terra.Ingemifc;jnc  omnes  ^'fZfJ^^''^^ 
crcaturr,inquitPaulus,  corruptioni  obnoxiae,  non  volentes,  Rom.S.::.^ 

kr   iiip 


CAP.      f.  INSTITVTIONIS       L!B.    II. 

SLGaufaqU3?rirur,non  dubiu.n  ell  quin  pafrcm  fuftincanteius 

poenje  quam  pronientus  cdlior.io  in  cuujs  vfiun  couciica?  fue- 

rir.Quum  ergo  furfum  &  dcorfuin  ex  cius  ailpa  fluxcric  maie  - 

ciid:io,c]u^t'graflatur  pcr  omnes  muJ!  plagas.nihiJ  aracionea- 

%.Intotamy4-  lienum  fi  propagirafueritad  totameius  loholc.P-  >i\qu3.  er?,o 

d^fobolem.      ineooblicerarafu)tc^!e{tisim.-!go,nonfo!usfuilinuithacpi- 

na^vtin  locfi  fapiecia?,vircuLis,/an^itatis,veriLaciS;iuftiti^  (qui 

busornametis  veilitus fuerac)teterrim;e cedercnt  peftcSjCcCci- 

tas  iTn.potent'a,tmpuriras,vaa  ta^,  iniufHEi.irrcdiifdem  quoque 

U*c  efl  luredi  miferiis  impfcuic  fua  prDgeniem/.ic  immer(ir.H.rc  clt  ha^redi- 

lariacorrupji}  taria  coriuptio,qua  pectatu.-orig^nale  vetcEes  mlcHparutj  Pec- 

feu  peccatiio-  cati  VGCC  intellioentos  natur^  antc  i  bou.-E  pura?qiie  depraua- 

tura  anuabo.  t^ioneui.C^a  de  ue  multatuici!hscocercatio,quu  a  comuni  fea 

tj^purx^Kt  de  ^^^  ^i^^l  magis  iit  remotum  quam^ob  vnius  culpam  ticri  ornnes 

j^rmctii.         reos  ,   &  h^  peccntum  fieri  commune.  Q^vl' vuietur  faiile  ra- 

tio  vetuftif[imisEcc>€fi.edodoribns  cur  obfcure  tantum  per- 

ftringeret  hoc  c.-^putifalreni  minus  dihtcide  quam  par  erac  cx- 

phcarenr.Neque  c-amen  hxc  rimiditas  efficerepotuit  quiii  fur- 

gcret  Pelagius  jcuius  profanum  commentum  fuit,  Adam  fuo 

tatum  damno  peccaire,nihil  nocuifle  poiteris.hac  fcilicetaftu- 

tia  Satan  morbum  ctgendo,incurab:Iem  reddcre  tenrauir.C^- 

^Atotam  A-^  terurn  quii  euinceretur  manifello  Scriptur^tellimouio ,  pec- 

d&  pofleritate^  ^-jj-  ^  pcimo  hominc  tranfiifle  in  cotampolleritatem;  cauilla- 

^'?elazi*n'''%  batur  tran/jifle  pet  imitationem,non  propaginem.  Ergo  boni 

CAltftiani  fe)%^  "^^''^  ^"  •^''oc  claborarutj  (ac  pre  aliis  Augufliinus^vt  oilenderec 

flerunt,  nOs  non  afcita  rtequitiacorrumpi,  fed  ingenit-.m  vitioficateni 

ab  vtero  matris  aflPerre.Q^od  inficiari  fummar  impudeci^e  fuir. 

Scd  Pelagianorum  &  Cjefeft:iar.oru  tcmcritatem  n5  mirabi- 

tur  qui  exilliu.^fanfli  virinfonume  itis  pcrfpexerit  qiiam  i>.\c- 

rint  in  aliis  omnibus  perdirx  frontis  belti:r.  Certe  non  ambi- . 

^4*1.51.7.      guuflieft  quod  confirctur  Dauid  ,  fein  iniquitatibus  genitumj 

&inpeccato  CAMXcc^^^-tti  a  m  irre.Non  argtiic  illic  patrisauc  ma- 

tris'deh\fta:fed  quo  Deier.oa  febonitatem  mtljus  commendet, 

proprieperuerlitatis  CDhfef/ione  ab  ipfaRcnitura  repetir.Quu 

id  Dauidi  pccul'ar&non  futfleconftet.fequi-tur  comuuem  hu~ 

man''  gcneris  forrem  fnb  eius  cxcmplo  notai-i.Omnes  ergo  qui 

ab  imporo  fcminedcfcendimus,  peccacicontagione  nafcimuc 

infcdi ;  iir.o  antcquam  lucem  hancvit.T  .afpi<timus ,  fumus  iii 

Dci  con^pcdufoedati  &.  iiqninati.  Quis  cnim  daret  mutiduin 

iob  14.4.        jjg  im.mundo.^Nevnusquidem,vtcftin  hbrolob. 

U"n  tnniu per     ^  Audimus  ita  in  filios  tranfiiuctiparentum immunditiem, 

i:ritatic'aeX'e  ^^  omncs  cirra  vllam  exceptionem  5  fua  origine  fint  inquinati. 

rkraetiarri.ptr  Huius  autcm pollutionis  non  teperietur  exordium,ni(i  ^d  pri- 

prj'PMga-ir»ie,   nium  omu  um  p'j.'-entem,t:t'nqunm  ad  fontem,afccndimus.  Ita 

f.ocijjvojatw-.  ^c^ j^  habedum  elKfuifl j AdamuRi  humanx  naturas  no  proge- 

nico- 


DE      COGNlT.    DBI     RlDKMPTORIS.  ff 

nitore  modo  Jed  quafi  radice  ,  atque  ideo  in  illius  corruptio-  ^-^of^Jf^'^^^*' 
ncmerico  vitiatuin  fuillehominum  genu^.  QU-Oaex  lUius  &  ^;^^,-^^^ 
Chriftf  coinpaiationeplanum  facit  Apoftohis.Quemadmodu  Kom.s.ii. 
(inc]u!t)pefvnum  hominem  peccatum  incrauitin  vniuerrum 
mundum,  &per  peccatum  mors^qu^e  in  omnes  homines  perua 
f,ara,quando  omnes  peccauerunt.ita  per  gratiam  Chriftiiufti- 
tia&vira  nobis  reftitutaeft.QMid  H'icgarrietPelagiani?pecca- 
tu  hdx  imitacione  propagatum?  Ergoneex  Chrifti  iuftitiani- 
hi!  aliud  prpficimus,  nifi  cuodcxemplu  nobis  eftadimitatio- 
ncm  propofitum?  Q^istantum  racrilcgium  ferat?  Quod  fiex- 
tracoiurouer/iameft.ChriftiiuftitiamcommunicacionenGftra 
cfte,&  ex  ea  vitamrfimulconficiturjVtrancjuc  ita  in  Adam  fuif- 
Jcpcrdiram,vc  in  Chrifto  recuperetur:  peccarum  vero  &mor- 
tem  iti  per  Adam  cbreph^fte.vc  per  Chriftum  aboleantur.Non 
funt  obfcura  verba,iulHfic3ri  muhos  per  ChriiH  obedientiam, 
,  quemadmodumper  Adx  inobcdicntia  peccatoresfuerancco-  * 

fticuci.Ideoq;  incereosduos  hanc  cfle  relatione,  quod  hicnos  p^,-f/^^^/,^/tf, 
iuo  exicit»  inuolutos  recump«rdidtt:ille  nos  fua  gratiain  falu-  argume-nti    « 
tcm  reilituit.In  t.im  perfpicua  luce  veritatis  nihil  longiori  vel  te^fimomo  ^4- 
magis  laboriofa  probatione  opusefte  arbitror.  Sic  &in  priore  poffoli. 
ad  Cor!nchio"f,quum  in  refuireftionis  fiduria  vulc  pioscofir-  ^•Co*'»!^-*"» 
mare,oitenditrecuperari  in  Chrifto  vitam,  qua?in  Ada  perdi- 
ta  fuerat.Quinos  omnesin  Adam  mortuoseflepronuntiatja 
(inuilapeite  quoqjteftatur,pcccatiIabeefteimplicitos.Necjue 
enim  ad  eos  perueniret  danatio  qui  nulla  iniquitacis  culpa  at- 
tingeretur.Scd  clarius  inteiligi  quid  vzlit^  ciua  ex  alterius.me- 
bri  relatione^nonpoteftrvbi  fpem  vitx  rcftitura  in  Chrifto  do- 
cet.  SatisaurefciturjMllud  non  nliterficri  quamvbi  mirifica il- 
la  coniunicattone  iuftiti.^  fu^  vim  in  nos  Chriftus  transfundit. 
qucmadmodum  alibi  rcribifur,Spiritum  nobis  vitam  efte  pro-  Rom.S.ioJ 
pteriuftitia.  Ergo  nequc  aliter  interpretari  licet  quod  dicitur  Sei-unda.  con" 
nos  in  Adam  mortuos  efTe^quam  quod  ipfe  peccado,  non  fibi  Pm^fio- 
rantum  cladtmac  ruinam  afciuic  y^zd  naturam  quoque  noftia  '  ^°^*'5'"* 
i\\  {imilepra?cipit.-iuitexitium.  Nequeidfua  vniusvitio,quod 
nihil  adnos  pertineat:  itA  quoniam  vniuerfum  fuum  feme  ea  j.  omnlumte^ 
in  quam  iapfjs  erar  vitiofirate  infccir.Ncc  vero  aliter  ftaret  ii-  jUmonio ,  cjuoi 
lud  Pauii,natura  omnes  ellc  irae  filios,  niii  ia  in  ipfo  vrero  ma-  "^'^^^*^'*  fi' 
ledic^ti  ciTenr.    Nacuram  vero  iWic norari ,  non  qualis  a  Deo  J^^^J.^''*''''-^" 
coditaeft,fed  vt  in  Adam  vitiatafuit,  faciie  coliigitunquiami-  Ephef.i.f.' 
nimeconfcntaneumeftecDeum  fieri  mortisauthorc.Sicergo 
/e  corrupit  Ada-m ,  vt  ab  eo  cranfierit  in  totam  fobolem  cota- 
gio.Satis  eiiam  clare pronuntiat  cf  leftis  ipfe  iudcx  Chriftus o-  ^Stt"^  *'*''• 
innes  prauos  &  vitiofos  nafci,vbi  docet,  quicquid  genitum  cft  -^^  qMsquid  esi 
ex  cari^e , carnem  eOe, ideoque  omnibus fhufamege  vitxia-  IT"  ^'''"''"* 
nuam,donecr«gcni!ifaei;int.  Ran.j.tf. 


CAP.   ^.  Tfr  sYiTvTi  ON  I  s    i  is.   t  r, 

Cbieaio.  ^  Sl    .;  Ncque  ad  eius  reiintelligenriam  neceflaria  eftanxfadt- 

fropa^atu  e^  fputatio  qu3E  vctercs  uon  paruni  torfltran  filif  aninia  ex  tradih. 

d^poflertsyA-  cc  patcrn^  anun^c  oriarur?quod  in  ea  potilhmu  lues  refideat. 

nims  fwjt  ex  Ef>  ««s  cflb  concetos  oporfet,Dominum,qu2s  voluithumanas' 

traduce.         natursecollatas  dorcs,  apnd  Adamumdepofuine-  Ideoillum, 

hefpoTjfio,       quum  acceptas  perdidit,non  tantiim  /ibi  perdidifle,red  nobis 

omnibus.Quis  dcanimae  traduce  fit  folicitus ,  vbi audiat  Ada- 

mum  nobifinon  minusquam  fibiornamenta  illa  qu^perdidie, 

accepifle^no  vni  homini  data  illa  fuifle,  fed  vniuerf^  hominis 

narur^attribma?Nihilergo  abrurdi.fi  rpoliatoco,naruranad2 

inopfqs  deftituiturrfiillo  perpeccatum  inquinatojn  nattiram 

onragio  ferpit.Proinde  ^  radicc  putrefada  rami  putridi  pro- 

dierunr,qui  fuam  putredinem  tranfmiferunt  ad  alios  ex  fe  na- 

fcentes  furcuIos.Sicenimvitiati  funt  fil!j  in  parete,  vc  nepoti- 

buscflenttabifici:hocefl:,itacorruptionis  exordium  in  Adam 

fuit,vrperpetuo  deflaxu  aprioribusin  pofteros  transfundatur. 

Nequecnimin  rubrtahtia  carnis  autanima?caufam  habet  con- 

tagicfed  quia  aDeo  irafuit  ordinacum,vtqu3?  prinio  homini 

dona  conrulcrar.ille  tam  fibi  quam  fuis  habercc  (imul  ac  per- 

I^'*V  irfr  «^^'■ef-Qiio^  ■''"f^  cauillatur  PelagianT^verifimile  non  cflc a  pa- 

L-J'ltbe17no'}t  rentibus  p^iscorruptionern  ducerc  liberos,quum  magis  eorun-j 

duamt  corrti-  purirate  fanftificiri  debeant,facile  refutatur.Non  enim  cx  eo- 

ptionern.         rum  rcgcncratione  fpiricuali  AQ(^c€dut,(t6  gencratione  carna- 

-Me^ofifi*.       li.Proinde,vt  ait  AugufJinas,fiue  reus  infidelis,  fiuc  abfolutus 

ib.cont  Pe  fic|ehs,no  abfolutos  rtcrq;crcnerar,fcd  reosiquia  ex  vitiofa  na- 

*       ^        turagenerar.Porro  quod  eorum  fanctitati  qnodammodo  eom- 

municat,fpccialisef^  populi  Dci  benedi(51;io,que  non  facit  qao- 

minusprimailh  &rmuerf3lis  getis  humanac  malcdidio  pr^- 

cedat.Ex  natun  enim,  reafas:  fandificatio  autem  cx  fuperna- 


turaiigratia. 


S  Atquf  rieh::er  de  reincerra  Scincognita  di^i  fuertntjpec- 

'^'^"'''j^ '^''^'"  catu  orieinale  dcfini  imus.Ncque  vero  fin»ulas,quaf  a  fcripto- 

\\Ae  "Ca!u.  i*'bus  pofir^e  hmt  ciehmtionesexcuteremihi  propofitueit:  lect 

in  ck-cretiim  vnam  profcram  duntaxat,  quar  veritati  mihi  videcuroptime 

pjttmam^rcr.  confentanea.  Videtur  ergo  peccatum  originale  hsereditaria 

5.toncil.tri-  natnrc  noftre  prauiras  &  corruptio.in  omnes  anini^papres  dif- 

"^*  fufa;qua?  primum  f.icit  reos  ira?  Dei,  tum etiam  opera  in  nobis 

profertqu3eScripruravocar  operacarnis.Atque  ideftproprie 

Galat.j.i^'.     quovi  a  Paulo  f^pius  peccatii  nominatur.Que  vcro  inde  cmcr- 

g'!ic  opera,qualia  funt  adu!teria,fcortatioaes,forta,odia,c£dcs> 

eoneflationes.fruftuspeccati  fccCdam  hanc  rationem  vocat: 

q  janquam  &  pcccara,cum  in Scripturis  paffim.tum  ctianT  ab i- 

■QtRnitiow      P^^  nuncupantur.H^c  itique  duo  diftinde  obferuanda:nempc 

pArtti  '  4.     quod  ficomnibusnatursaoftra^partib.  vitiari  perucr»ique,ia 

ob  talem  dutaxat  corrupjionem  damnaci  metit»  contti<S}que 

cocam 


DB     COGKiT.     DBI      REDEMPtORTS.  78 

coramDeotcnemiirjCuinihileftacceptum  nifiiuftitia,  inno-  ^4frtor»pdr- 
cetia.puiitas.Neque  ifta  eft  alicni  dehdi  obhgano.quod  eaim  p,,eJur»  ilhii 
dicitur,nos  per  Ad^peccatu  obnoxios  efle  fadosDci  iudicio:  ^m„ts  rcddtre 
no  ica  cft  accipieau  acfi  infoces  ipli  &  immeretes  culpa  deiifti  reo$ir*  diuin^ 
ciusfuftmcrcmas  :  fed  quia  pereius  trasgrerfionemaledictio- 
nc  ind'.iti  fumus  omncs,dicitur  illenosobftrinxifTe.Ab  illo  ta- 
men  no  fola  in  nos  pcena  graftara  eft/ed  inftillata  ab  iplo  lues 
in  nobis  reridef,ci.u  Jurc  j  geaa  deberur.Quare  Auguftinu^vt.-  Cu  alibl  (x^ 
cunquc  alictuim  ^tcc:i'.(\  flepc  vocet(c|uo  clarius  oftendatpro-  pe.tum  ver«i 
paginc  m  nuv  deriH3ri)uniu!  tarnen  &  propr'u  vnicuiquc  aflTc-  h   ^^  pecca- 
rir.Et  Apoftolus  ipfe  dircrtiffime^ceftatur,  idco  morte  in  om-  ^^^^    ment. 
nes  peruagaram,qnod  omnes  peccarmt.id  elt,muoiuti  lint  ori-  Rgjn  r.i^, 
ginah  peccaro,&etusmacuh's  inquinati.    Atqueidcoinfantes 
quoqueip(i,dumruam  fecum  d jmDationem  amatrisvteroaf- 
fcruiit^non  aIieno,fed  fuo  ipforum  vitio  funtobftridi.Nam  ta- 
merfifl!."EiniquKatisfrudus  nondum  proculerint ,  habentta- 
men  in  fe  inclufum  femc n  :  imo  tota  corum  natura,  quoddam 
eftpeccan  femcn;  ideononodiofa  &  abominabilis  Dco  efle 
non  potcft.Vnderequitur,propriecoram  Dco  cenferi  pcccatu  It?,  opfrAear" 
qnia  non  eflecrcatus  abfquecuJpa.    Alterumdeindeaccedit,  »« »» «"6«  ?''• 
'quod  h^c  peru^.ffifas  nunquam  in  nobis  cefiat,  fed  nouos  affi- 
due  f  ud"*  p;iric:ea  rcilicer,qu^  ante  defcripfim*,opera  carnis: 
non  fecus  atque  incenfafornax  flamma  &  fcincillas  efflac ,  aut 
rcarurigo  t^quafine  fincegeric.  Quatequi  peccarumoriginalc  ^a^dejiintie' 
dcfinicruntcar«nciam  iu{litia?originaIis,quam  inefTc  nobis  o-  net  ex^tnfi* 
porrcbir,quanqua:nid  cotucomplcdunturquod  in  reeft,non 
tamen  r.icis  ilgnificanrer  vim  atque  encrgia  ipfius  cxprcfTerur. 
N6  enim  natur.J  n oftrabonitantum  inops  &  vac^a  eft^fed  ma- 
lorumomnium  adco  fertilis  &  ferax,vc  ofioraefT;  non  poffic. 
Qui  dixcrunc  clTc  concupifcetfam,non  nitnis  alieno  verbo  vfi 
funrjfi  mod6adderctur(quodminime  coccditura  plerifque) 
quicquid  in  homine  efl.ab  infellcftu  ad  volLjntatcm.,ab  anima 
adcarneni  vfquCjhac  concupifcecia  inquinritum  refcrtM.nque 
cfle,aut,vtbrcuius  abfoluatur,  totum  hominem  non  aliudex 
re!pf<J  cfTc  quam  concupifccntiam.  prior  pars  del 

9    Qjaniobrem  dixi  cun^las  aniraa;  parres  a  peccato  fuifTe  fnitionU(in  0- 
poflllTas.cx  quo  a  fontc  iuftiti^  dcfciuit  Ada.  Neque  enim  ap-  mnesariima 
peticus  tantum  inferior  eum  illcxicfed  arcem  ipfam  mecisoc-  K"^^"^  ^'^"7 

•         /-i'-oi  ••  ^  ■   n  fam  ejje  praut' 

cupauit  net  nda  impiefas,&  adcor  mtimum  penecrauiciuper-  fatemillAmha 
bii-.vt  frigidumfitac  ftultum,corruptel3m,qu3einde  manauic,  reditaftam} 
ad  fenfualcs  tantum,vt  vocant,mocus  rcftriingere-aut  foraicem  expHcatur, 
vocare  qui  folam  parre,qu|  illis  fenfualitas efl  ad  pcccatu  alli-  Vide  lib.  4? 
c!ac,excicer  ac crahacln  quo  crafTani  infcicia detexic  Pecrus  Lo  ^*  *^*  ^'^^•*°' 
bardus,qui  fedem  quserens  &  veftigan«  dicitin  carne  effe,  tefte  Li^,i,.  diftiri? 
P.iuIo  np  quidepr«prie,red  qnia  jn cajnc  magisapparet.Quafi  31.  '  * 


^^^'^'  ^  INsTiTvTlONlS     LIB.     ir. 

vefo  tarttum  parcem  anim.T  de/ignet  Paulus,  acjion  totam  m* 
tm^m  qu^  rupernaturaligratia;  opponitLir.  Et  Paulas  omneni 
onbitacionem  tollit,  corrupeionem  doccnsnon  in  vna  tantum 

Epli  4  17  i8  r^"^  ^«b/Idere ,  fed  nihil  a  mortifcra  eius  tabe  purum  e(re,aut 
i^  '  •  /•  •  iincerum.Namdevitiofanacuradifputans,  notantiim  inordi- 
natosqui  apparenc  apperituum  morus  damnat ,  fed  prxcipue 
contenditment€mcxcitati,&corprauitati  addidumefl^e.  at- 
que  tertium  illud  ad  Romanoscaput  nihilaliud  eil  quim  ori- 
^malispcccatHlercriptio.Id  exrenouatione  clariuspatet.  Na 
lp»ricus,quivcteri  homini  &  carni  opponicur,  non  modogra- 
tiam  notat  qua  corrigiturinferior  par«  anim^  vcl  renfualisjed 
plenamomniumpartiumreformationemcompledticur.Atque 

Ephef.V.xj.     itJeoPauIusnon  ratiim  craflos  appetitus  in  nihilum  redigi^fed 

Rora.w.a.  nosfpiritumentisrenouariiubet,  ficut  etiam  alibi  trasformari 
nosiubet  in  nouitace  mentis.  vndc  fequitur ,  partem  Ulam ,  in 
qua  maxime  refulgec  anim^  pr^eftantia  isc  nobiliras.non  modo 
vulneraram  efle^fedita  corruptam,vt  no  modo  fanari^fed  no- 
uam  propc  naturam  induere  opus  habeat.  Qiiatenus  &  menre 
Cap.2.  ,  ^coroccupetpeccatu,mox  videbimus.  Hic  tantum  brcuiter 
attingcre  Tolui,totum  hominem  quafi  diluuio  a  capitc  ad  pe- 
des  fic  fuifle  obrutum ,  vt  nulla  pars  a  peccato  fic  immunis;  ac 
proindequJcquid  ab  eo  procedit  inpeccatum  impucari.  /icut 

Rom.?.7.      ^^f^f  Paulusomnes  affedus  carnis,  vel  cogitacione&^  efleini- 
niicifiasaduerfus  DeuM,&  ideo  mortem, 

Tfefinittonis         lo    Eaut  nuncqui  Deum  fuis  vitiisinfcribereaudent,  quia. 

farttbus  exph  dicimus  naturalitcr  vitiofos  efle homincs.  OpusDei  perpcra 

^atis  yfequitur  ■      r-  ti       •  #-  ,..,,.         ^  it         «     ■ 

ttium  ncft  ejfc  ^"^"^  polJutione  fcrutantur,  quod  in  iilaintegra  adhuc&  in- 

authorent  pec-  corrupta  Ad^  natura  requireredebueiat.A  carniscrgonoftr^ 

tati :  quando.  culpa ,  non  a  Deo  aoftra  perditio  ^ft.  quando  non  alia  ratione 

^iidem  natii-  periimus,ni/i quia  dcgcnerauimusa  prima  noftra  coaditione, 

?f  T^'^^^'^"*  Neque hic  obftrepi  r  quifpia,  potuifle  Deum  noftr^  (aluti  me- 

rfe/r«w77?w^  ^'"^P^^^^F*^^'"^^  A^^elapfui  occurriflet.   Nam  obiedio  ifta 

tte?fura  gajw  ^"'"^^  o^  nim:'s  audacem  curiofltatempiis  mentibus  sbominan- 

l*mim:m.        dz  eft,tum  ad  pr^Edeftlnationis  arcanum  attincr,quod  fuo  ioco 

yid.Calu.U.  pofteatraftabitur.Quarcruinam  noftranatur*'deprauatioRi 

«e  |>ra?defl.    iniputandam  meft)inerimus,ne  in  Deum  ipfum  naturs  autho- 

remftringamusaccufationem.  Flaerere  quidem  exitiale  iilud 

vulnusin  natura  verum  eft  :  ^e^  multum  refert  accefierJtnc  a- 

liundc, an  aborigine  in/ederir.  Conftatauteperpeccatumin- 

flidumfuiflTe. Noneft  igiturcurconqueramurni/i  de  nobisi- 

*  .'r.  .\  .  i  j>Iis,quoddiIigent€rannotauicScriptura.Dicicenim  Ecclefia- 

lc€lcf.7.'3oV  ilesjHoc  fcio,qLrpd  fecerit  Deushomincai  redum:  ipfi  autem 

quarfierunt/ibi  adinucntioncsmultas,.  Hominicantumfuuni 

cxitium  adfcribedum  apparet,  quum  Dei  bcnignitare  re^ita- 

dincin  adeptus,fua  ipfe  dementiaiH  vanitateiB  deiapfus  ftc. 

u  J>U 


DE      C^GNIT.    OEIRBOEMPTORIJ.  79 

II  DicJmus  ergo  nacurali  hominem  vitiofitatc  corruptiim, 
fed  quae  a  niru^ra  non  fluxeric.A  narura  fiuxine  ncgamus,  vt  fi- 
gnificemus  aduentiam  magis  elfe  qualicarem  qu.-e  Lomini  ac- 
ci(ierir,quam  fubftantialem  proprietatcm  qu^  ab  inicio  indira 
fuerit.Vocamustame  naturaiem,  ncquisab  vnoquoquepraua 
confuerudine  comparariputet,']uum  ha:rcditario  iure  vniucr- 
foscomprchenlos  tciieat.Neque  id  line  authore  facimus.  Ea- 
dem  enim  caufa  nosomnes  eflenaturafiliosirsedocet  Apofto- 
lus.  Qiipmodocreatura;  omnium  nobiliffim^e  infenfus  eflet 
DeusjCU!  placent  infima  qusequeoperafuafSed  opcri-;  fji  cor- 
rupeioni  magis  infenfus  ell  quani  operi  fuo.  f  rgo  (i  ob  vitiata 
huraanam  naturam  non  infcicedicitur  homo  n-iturah"t,er  efie 
Deo  abommabihs,  no  etiam  incpte  dicetur  natur:;hcer  prauus 
ik  yiciofus  :  quemadmodum  non  veretur  Auguftinus ,  racione 
corrupt^nacurasnarurahadicerepeccataqu^in  carne  noftra 
neceflario  regnant.vbi  abeft  Deigratia.  Ira  euancfcit  ftukum 
Manich^orum  nugamcntum  ,  qui  quum  fubftancialem  in  ho- 
niine  malitiam  imaginarentur ,  altcrum  illi  conditorem  affin- 
gere  aufi  funt,  neiufto  Deo  viderenturimlicaufam  &princi- 
pium  af/Tgnare. 


Hae  prauttat 
autema  natu-r 
ra  minimi  fln" 
xitifcdadueti' 
tiA  ejl  quAUtM 


Ephef.s.;, 


Ideo  74Antcht» 
Yum  deHrmr» 
de  duob.  prin-' 
tipits  enMjefcit^ 


CAPVT 

HomtMm  tirbitrij  libertatenunc  eJfefj}oUatnm,(^ 
tniferA  feruituti  addiHum, 

Traftatsone"  depriml  homlniis   lapfu   &  corruptione  humani   ge« 

nerispriori  capite  abfoluca,  neceflario  quxreclum  vi^etur,An  o. 

mni  lihertate  Aoa:  filijrpoliati  fint:tu  fi  qua  libertatis  parcicu!,! 

adhuc  viget,  quoufq;  vis  eiusprocedat  /  Huicquocftioni  quatuor; 

capita  proxime  /equentia  dejfignantur. 

Perro.caput  hor  i.ad  tres  praecipuas  partes  reuocari  poteft, 
I  Fundamentum  rotius  difputationis  rubAcrnir,re>fi:.^, 
t  Aliorum  refert  <3e  kumana  libertate  &  feruitute  fententiasifedl.j, 

s  Quidfit  dehaccontrouerfia  ftatuendum  oftendit,  d  jo.  fcdione 
ad  17. 

Oftquam   vifum  cft  peccati  domiRatura    cx  Sufenoriteap- 

ti  S^o    primum    hominem    /ibi  obligatuni    te~  titeii  ^,fegu% 

nuit  ,  noafclum  in   totogene^egraftari  ,  fed  "^«^  conn,xi» 

iin  folidum    ctiam   cccuparc  fingulas  animas,  ^'.'*"'*^^#*^ 

nunc  propius  excutiendum  reftat   ,    ex   quo  J'^'*"'^* /'^ ''" 

ifl  lianc  ftruitutem  redaai  {umus  ,  an  omai  fpoJiati  Ci- flZZtnt^L 


CA^.  II.  INSTITVTIONIS       tl».    ir. 

etmmtiefub^  mus  Iibcrtate;&  (i  qua  particula  adhuc  vigcc,quourquc  vh  ems 
terpona-  procedat.Sed  quo  faciiius  nobis  huius  qUceftionis  verius  elu- 

tur, ruier^fti^  ceaCjfcopum  obiter  prarfigamjquo  toca  rumma  deftmanda  fir. 
remoueT'^d!fi.  ^^fcautem  optima  cauendi  erroris  eritratiojfi  pcricula  con/i- 
diamvidelicet  dcrcturqUc^  vtrinque  imminent.  Nam  vbi  omni  reditudmc 
^  fuperhiara.  abdicacur  homo,ft3tim  ex  eo  defidi^  occafione arripit.&  quia 
Vid.Culiiin.  nihil  ad  iuftitie ftudium  vaiereper  ie  dicifur,iliud totum  qua- 
p^'*' ."^^/"^*  ^  iam  nihii  ad fe  pertineat ,  furquc  deque  habet.  Rurfum  vel 
tic"  ^^^  '^^  minutulum  iiii  quippia  arrogarinon  poteft  quin&  Deo  prx- 
Viic\.  prsci  ripiatur  ftiiis  honorj&ipfe  temeraria  cofidencia  labefidecur. 
pitia  rotat  Adhos  ergo  fcopulos  ne  impingamus,tenediishic  curfuscrit». 
Augu.  epift.  vthomonihilbonipenes  fe  reliquum  (ibiefl*ecdodus,  &  mi- 
47.&inIoha.  ferrirravndique  necefliifate  circunfeptus,  doceaturtamenadi 
cjp.ii.  bonfi  quo  vacuuseft,ad  libercacem.qui  priuatus  cft  ,  afpirare: 

cv/^Kwwrtfo- &*icnusab  ignauia  excitetur  quam  ii  iumma  virtute  finge- 
;»H*<f;7jt«f/t  Mreturinftruftus.Hocfccundum  quam  neccnarium  fit ,  nemo 
»«.  nonvidet.  De  priorcvideoapluribus  dubirariquam  conue- 

niebac.  Nam  hoc  cxcracontrouer/imi  po/ico  ,  nihil  homini 
dc  fuo  adimendum clfe, quacopere  inter/it  ipfum  falfa  gioria- 
tione  deiici,palara  conftare  debet.Nam  fi  netum  quidem  hoc 
HuimfvinU.    homini  cocefllim  fuit  vc  infe  gloriarecur,  quu  Dei  bencficecia 
mentifoltda      /ummisornamentis eifeE  infignitus,quantum  nunchumiliari 
f^''**'^'*^^&-fi>''  conuenit ,  vbiob  fuam  ine;ratitudinem  ab  eximu  gloria  in 

tHadenicnira-  ■  •         j     ^    i  r>  ,n 

tfo  ttbar^utne.  cxtremam  ignommiam  decurbatus  ek.H-^ro  eo,mquam,rempo- 

te  'rf  maiori  ad  i'cquo  In  fummum  honoris  faftigium  euedMseric,  Scriptura 

tKtnuf,  rihilaliudei  tribuitquam  quod  creatus  eflet  ad  imagincni 

Dei:quo  fcilicet  inflnuat  no  propriis  bonis,fed  Dei  participa- 

tione  fuiflebeatum.Qmd  ergo  nucfupereft  mCwz  Deum,(ca- 

ius  beneficeniiar  gratus  cfle  non  pocuitiquum  diuiciis gracix  e- 

iusafflaerec}omnigloria  nudusac  dcfticutas  agnofcat?&  que 

bonorum  fuorum  recognicioae  non  glonficauic ,  nunc  f  ilcem 

proprixpaupertacis  coBfcffioneglorificec?  Niliiloeriiminus 

e  re  noftra  eft,omnem  fapicnri^e  vircutifque  laudem  nobis  de- 

rogari,qaam  ad  Dei  gloriam  atcinet;  vc  cum  facrilegio  ruinani 

noftram  coniunganc  quialiquid  vitra  verum  nobis  largiun^ 

Item&h  incont  tur.  Quidenim  aliudfic,  quummarcc  noftrodocemur  con- 

modu  cr  ab     tedcrc,  niu  quod  baculo  arundineo  in  fublime  euchunur,quo 

furdts  ^ua  ex  ^^^^ confrafto decidimus? Quanquam  nimis  eriamnum  com- 

^ptlbfAtriui-'  "lendantur  vires noftra»,  dum  baculo  arundineo  comparacur. 

tur.  Fumus  enim  eft  quicquid  de  illis  vanihominescommenci  func 

3n  Euag.  lo.  &garriunc.Qaarenon  abs  rctoties  abAuguftinopr2EcIaraifta 

traft.S».         fententia  reperitur.pttecipitarimagis  afuis  defenforib.libcrii 

arbirrtunijquam  ftabiliri.Hsc  pr^efari  necefle fuit  propter  no- 

nullos,qui  dum  audiunt  humanam  virtutemfunditus  euerci,vt 

Deivirtu$inhpmit\c  xdiiicccuri  toumhaucdifputationeni 


DB      COGNIT.    Dll     RBDEMPTORIt.  fo 

peilime  oderuc  cjuAfipcricuJofam.ncdum  ruperuacuam:quain 
taaicn&in  religione  nccelTiiriam ,  Scnobis  vciliXfiaum  eflc 
apparec. 

z    Nunc  con/ideremus,quiira  paiilo ante  dixerimus  in  men-  ^ifgy^-^ 
te  & corde  firas  efle  animx  facukatcs ,  cjuid  pars  vtraque  pol- pitif ,  t^orurL 
ieat.PhilDfophi  (^h  maguo  conicnfu  rationem  in  mente  con-  ftntentiM  refe,    ' 
iiderefingunr ,  qu32  inftar  lampadis  confiliis  omnibus  pr^elu-  ^^"^-  ^'T*hik- 
ceac,&  inftar  reginx  voluntatem  moderetur.  Ita enim  lucc  di-  -^^^"''«'^ .  hU 
uina  pcrfufam  effejVt  optime  confulere:  eo  vigore  praeftarc,  vc  ^,llf****^^  ^' 
optimemiperarequeat.  Senrumcontratorpere&hppitudine  Lib.i.ca»  if. 
tenerijVt  femper  humi  .^crpac,  &  in  craflioribus  obicdis  volu^  fe^.y.&^, 
tecar,nec  vnquam  reatcoHatad  vcram  pcrfpicaciam.  Appeti- 
£um,(i  rationi  parcrcfuilineac ,  necfeniliiiiibigendum  iepcr- 
mitcacad  itudmmvirrurum  ferri.rcdjmviam  cencrc,&  in  vo- 
2unt.icem  formari.quod  ii  in  ieruicutem  fenfus  fe  addicacjab  eo 
corrumpi  &  deprauari ,  vt  in  libidinem  degenerer.   Atqueo- 
mnino  quum  ck  corum  opinione  illa;  quas  fupra  dixi  anim^ 
facultates  iniidcanrjintellcdusjfenfus,  &  appccitus.  fcu  volun- 
tasr^quse  appellacio  iam  viilgaciorc  vfu  recepra  eii)tnrelledum 
ratione  pr2Edirum  aiferunt  optima  ad  bene  beatequc  viuen- 
dummoderatrice ,  ipfc  modo  fc  in  fua  pra:ilantia  fuiUncat ,  ac 
vim  iibinaturaliterinditanaexcrac.Inferiorem  autem  eius  nio- 
donem,  ^uajfenfus  dicitur,  qua ad  erxorcm  &IialIucinacio-. 
nem  abftrahitur^tslem  ti[c  vc  racionis  feruia  domari  &  paula- 
cim  proiiigari  quear.    Voluntatcm  porro  inter  racioncra  & 
fcndim  mcdiam  locanc ,  fui  fcilicet  iuris  &  libertatis  compo- 
tcni^iiucratioxai  obtemperarc^fiuefenfui  rapiendain  fe  profti- 
sucrflibeat. 

3    Non  inficiantur  quidemintcrdum,  ipfa  nimiruni  expe-  Thilofophrm» 
ricnciaconuifti  ,  quanta  cum  difficuUate  racioni  apudfcre-  i^h^i^^^i» 
gnum  homo  ftabiliat:  dum  nunc  titiilatur  voluptatum  illece- 
bris,nuncfaifa  bonorum  imaginedcluditur,  nuncimpotcntcr 
percutitur  immoderatis  affcdibus,&  tanquam  funibus.vcl  ner- 
ms^vtaitPlatojindiuerfum  abripicur.Qua  eciamracione  Ci-  lj^  i.delcff.' 
cero  dicic  iilos a  natura  datos  igniculos,prauis  opinionlbus  ma  Lib.^.Tufcul, 
Hfque  raoribus  mox  extingui.Vbi  vero  femel  occuparunt  in  a-  Q^xft. 
nimis  hominum  ciufmodimorbi,impotencius  grallari  fatcntur 
quam  vt  inciik  coercere  cos  Hceat :  ncc  dubiwnc  ferocibus  e-  l 

quis  comparare,qui  ex  turbataracionc,  ceu  auriga  exculfo,  in- 
tempcrantcr  ac  W  modo  lafciuianc,  Hoc  tamcn  extra  con- y  ,  , 

Woucriiam  ponunt,virtiires  &  vitia  in  noftracflepoteftate.na  ^Jj^^  i^^"^ 
fi  noftr*  (inquiuncj  elcftionis  eft  hoc  aut  illud  agere  :  ergo  &  £thic.,cap.j. 
non  igere.Rurfum  fi  non  agerc:crga  &  agcre.Libera  autem  e- 
kdione  agcre  videmur  qujc  agimus,  &  ab  iis  abftinere  quibus 
al»ftinen5U$;cr§o%ui4  boni  agimus  vbiljbeat,  poflijn^usillud 


^AP,    n,  INSTITVTIONII        Ll  B.    If* 

omieterc.-fiquid  mall  perpctramus  ,  poflumus  id  cjuoque  fuge- 

Scneca,  paf-  re.Quinenam  eo  licerise  quidam  eorum  proruperunt,  vtiada- 

iim.  rintdeorum  quidemeire  munus,quod  viumius:  noibumvero, 

f  ^T     j     quodbene  fandeque  viuimus.  vnde&illud  Ciceronisin  per- 
a.dcNat.deo/        ,,  ■    ri         -r  ■  ■  ■      ^ 

rum  '■^^^  Cottse ,  quia  libi  quiique  vircutem  acquinc ,  nemmem  ex 

fapietibus  vnquam  de  ei  gratias  Deo  egifle.  Proprer  virtutem 

enim  laudamur,  inquic ,  &in  virtutegloriamur.quod  nonfie- 

ret  fi  donum  eflec  Dei,non  a  nobi^.  Ac  paulo  poft/Iudiciu  hoc 

omnium  mortalium  eft  forrunam  a  Deo  petcndanija  fcipro  fu- 

SiiTwnA  fenten.  mcndam  efle  fapientiam.   Hxc  ergo  pliilofophorum  onmiurn 

t!A  omniii Phi-  fcnteutise  fumma  eft  ,  humani  intelledus  raiioncm  rcft^ gu- 

iofo^homm,      bcrnationi  fufficere  -  voluntatcm  illi  fubiacentemja  fenfu  qui^ 

dem  admalafolicitari,  fed,  vtiiberain  eledionem  habetjm- 

pediri  nequaquam  pofl^c  quin  racionem  ducem  per  omnia  le- 

quatur. 

t.Deferuo&     4    Inter  fcriptores   Ecclcfiafticos,  ramccfi  nemoextftit  qui 

iibero  4r/;/rm  uon  agnofccrec  &  fanicate  racionis  in  homfnc  grauiter  ex  pec- 

i;eterum  Theo  ^^^^  vuIneraraai,Si  voluntatem  prauis  rup^d-catibus  valdeim- 

^^'"''*^-'*"^*"plicitam€ire*.muIti  tameneoru  longe  plus  SErquo  phiiofophis 

acceirerunt.Ex  quibusveteres  mihi  videnrur  hoccoiifllio  vires 

humanas  fic  extulifle^ne/i  impo  etiam  diferce  cffenc  confefii, 

primum  philofophorum  ipforum  cachinnos  ,  qubufcum  tuc 

certamcn  h.ibebant,excurerenc:c{einde  canii  fuajce  Iponte  m  - 

mis  ad  boftum  torpeci  nouam  defidixoccifioncm  pr^bercnf^- 

€^£  payftm    £j.gQ  nequidcommuni  hominum  mdicio  ab'urdum  traderent>^ 

exphtlofopina,  ^^.jTjp^^,^  do6lrinam  cum  phiIofophi::e  doguiacibus  dimidia  ex 

^Thloh5.iTc6n-  parte  conciliarc  ftudium  ilhs  fuit:precipue  tamen  fccudum  il- 

fiat£fum,         lud  fpedafTe.ne  dciidi^e  locum  fjccre  ,  ex  corum  verbis  appa- 

Homil.  de     ret.Habet  Chryfoftomus  alicubi:Quonia  bona  &  mala  in  no- 

prodi.  ludx,  ^j-^  Deus  poteft.ue  pofuit,  eledionis  liberii  donauit  arbirriu: 

Hoiml  1«.  in  ^  inuitos  non  retincc ,  fed  volences  ampled:icur.    Item  ,  f^epc 

^"^  '"'        qui  malus  eft,  fi  voluerir,in  bonum  murarur :  &  qui  bonus,per 

ii^nauiam  excidic,&  fic  malus.  quia  liberi  arbicnj  effe  noftram 

riacuram  fecic  Dominus:uec  imponit  nccefdrarem,  fed  cogruis 

remediis  appoficis  cocum  iacere  ina-grotancis  lenrcntia  finit. 

Komil.jJ.     lcem.SicutnifigratiaDeiadiutimihil  unquam  pofrumus  refte 

a9ere:ica  nifi  quod  noftrum  eft  atculcrimus,  non  pocerimusfii-"* 

pernum  acquirere  fauorem.    Dixerac  aurem  pnus,Vc  non  to-. 

tum  diuini  flc  auxilij.fiuiul  nos  aliquid  afterreoporret.  Adeo- 

que  veibu  hoc  illi  paffim  familiare  eft,AfFeramus  quod  eft  no- 

ftrum.reliqua  Deus  fupplebic.  Cui  confencancil  quod  aic  Hie- 

D'  lo»    co-  J^ooyiTius ,  Noftrum  efll*  incipere  ,  Dei  aucem  perficcre :  no- 

tl  Pela°".      ftfi»ni  ofterre  quod  polfumus:  ilhus  implcre  quod  non  pofTu- 

mus.     Vides  certe  iis  fententiis  homini  plus  quam  par  erat  ai 

vinucu  ftudiuni  illos  eflTe  iargitos:  quia  pucabanc  fenon  alitci: 

torpo- 


dbcogNit.    deirioEmptorij.         9i 

torporcm  nobivingeni;u  pofle  exptrgeficere,  quim  /i  folo  i- 
plonospeccarearguerenc.  id  auccm  cju.ua  dexceiitateab  iilis 
fudii  fic,po{lea  vidcbimus.  Ccrre,qua^ reculimus  fentccias.efTc  Ueo  vtl  fitlft^ 
falfii/imas.paulo  poilconftabit.Porro  timetfi  Gra:c;  pra:  aliis,  vei  h^ferboU. 
arque  inter  eos /ingulariter  Cijiyroilomus ,  m  extollendahu-  i^iftlperplt. 
nian.-K  voluntatis  facuicatemodfi  cxcefleruncveceres  camen  o-  ^*  -^"''z^^'-'* 
mncs.excepto  AuguIhuoXicin  liacreaut  variant,auc  vacilianf,  ^  f^g^^^ntA, 
aut  pcrplexe  loquuturvccerti  fere  nihil  ex  eoru  lcriptis  rtfcr- 
reliceac.lcaqueenUMieiaJi^  fiiiguforum  ienrentps  exadius  no 
inlirt:emus:red  carptim  ex  vnoquoq^  rancu  deiibabimus  quancu 
argumcci  explicacio  exigeievifafuenc.Qui  pollea  fcquuti  /iinc 
(dum  pro  fequikji  m  humanse  nacurse  defeniione  argu  i^lau- 
dem  c.ipcat)  leufim  alij  poil:  alios  in  de:eriusconcinu6  delapfi 
runt;donece6  venrum  eil  vt  vulgoputareturhomofenfuaii  ta- 
tump.irtecorruptus,habere  pr orfusmcolumcm  rationem,vo- 
luntatem  etiammaiori  cx  pa:te.  Intcrea  volitsuit  iliud  in  ore 
omnium,naturalia  dona  in  homine  corrupta  elle.fu pernarura- 
lia  vero  ablata.Sed  quorium  tendei^et,  vixcenteiimus  quifque 
leuicergulhuit.  Egocerteii  dilucid.' tradere  vejim  qualis  iic  Vide    huius 
nacura?  corrupceIa,his  vcrbis  hcilQ  fim  contentus.Sed  magno-  c*»P-ff •^•»i. 
pereinceieil  attete  cxpendi  quidhomo  &  in  cudis  natur^  luae 
parcibus  vitiacus,&donis  fupernaturalib.exutus  valeat.Nimis  FhilafophUpr» 
crgo  philofbphice  hac  de  rc  loquuti  funr  qni  fe  Chrifti  iada-  fan<e     nimtm 
baceiiedifcipuIos.Naquafi  adhucintcger  ftarethomo,fcmper  ^'^orin  EccU^ 
apud  Latinos  Iiberi  arbirrij  nomen  extitit.Grsecos  verono  pu-^**'  ^"<^"''- 
duit  multoarrogantius  vfuoare  vocabulum.fiQuidemcu/7T|ot;--'[J.    ^°^[^'^^ 
CI01  dixerunt,3cii  poteltas  lunpiius  peneshomine  fuiller.Quo- 
niam  ergo  ad  vnlgus  etiam  ;pfum  omnes  hoc  principio  imbuti 
funcprdediciim  elfc  libero  a.'-bicno  homlnem  ,  nonnuUi  autem  ^,.  ^ 

corumquieximi)  voluncvidcri,quoufqueidcxtendaturnefci-,f„^,^  i/ir^ 
unc.nos  vim  vocis  prius  excacia.n:us,cum  ex  Scripcur^e  fimplici-  melius  expen- 
rateexequamur  quid  iuapce  natura  homo  ad  bonum  aucma-  dantur ,  defini» 
lum  polleat.  Liberum  arbitrium  quid  eflee  qunm  in  omnium  ^^''^^'^«^i arhi- 
fcripcisidentidemoccurracpauci  definierunt.  Vidctur  tamen ''^^^'f^'""^"*'" 
Origenesid  de  qvjo  paffim  inter  eos  conueniebat.pofuifle^quu  TnX^inTVnl 
dixit,  FacuUacem  efferacionisad  bonum  malumve  difccrncn-/c«f:««f. 
dumivoluntatis  advtrumvisehgendum.  Necab  co  variat  Au-  I  ib.j.deprin 
guitinus,quumdocetfacultatemclTcratioiiis&volunratis,qua  ^'P!''' 
bonum  eligitur  gricia  aniitentemiahnn.ea  dcfirlence.  Obfcu-  blrdo^jl^^ 
rius  Bernardus.dum  vulc  ar^yute  loqui ,  qui  ait  effe  confenfi.mi,  di/l.r^.  '  '*' 
ob  voluntarisinamiffibilemhberrate,&rationis  indeclinabile  De  gr-ar.  & 
iudicium.  Nec  fatis  popularis  Anfdmi  definicio,qui  rradit  effe  hb.arb. 
poteftate  feruandi  re<ftitudinepropter  feipfam.  ItaquePetrus  ^'^log.dcli. 
Lombardus  &Scholaftici  Auguftini  delinitione  niagis  amplc-  ]i\^\'l'^  'i* 
xifunt,  quia  &  apertioreiac,  Scgratiam  Dei nou exdudebat:  ak^^.fr^','' 


CAf.     II.  I  N  SIIT  VTIONXS       LlB.lt. 

frne  qua  volunrate  fibi  per  fe  non  fiiflficere  vklebant.  Sua  tara-^ 

&  ipfi  afFerunCjfiuc  qux  meliora effcjdue qux  facere putabant 

ad  maiorcni  expiit  aiionem.Pnncipio  confentiuntjMomen  ar-; 

bitrij  magis  ad  rationem  refercadum,cuiu'^.  eH  di.'ceruere  inter 

bonaSc  mala:  cpithetum  libcri  ^  ad  voluncatempioprie  perti- 

nere,qu2e  ad  vtrunque  fledi  polilt.  Quare tjuum  itbcr ras  pro-* 

Part.i.qu^ft.  prie  voIuntadconueniar>TliQmas  opciaie  (^u.adiure  dicitfili- 

Si-ai-t.j-         berum arbittium  dicatur  vis  elediua^quic  mixea  quidem  ex  in- 

tell]gentia&appetitu,m.tg!s  tame  ad  jppecitum  mclinet.Iam 

habemus  in  quibus  fitaru  eifc  doceant  vim  liberi  arbitrij,in  ra- 

tionercilicet&voluntate.mmcquantum  vtriquepartitnbuat> 

breuicer  vtdendum  fupcfell;. 

euiuj^odi  rcs      y     Communiter  ibleut  resmcdias,  qu3?fcilicetnihil  adre- 

Itber»  arbitrto  gnuniDei  pertineat.fub  libero  hominiscoliiio  ponere:  veram 

ftibticiant  -vc-  ^mg,^.,  iufticiam  adfpecialem  Deioratiam  5:  fpiricualemrege- 

^Z/olloUflui.  nerationem  referre.  Qjipd  dum  vult  olhndere  aucher  o peris 

Lib«i.c.r.      *  -De  vocationc  Gentium,  tiipliceui  volunrarem  numerac :  pri- 

mam  renfitiuam,alteram  animalem,tcrtiam  fpiritualem:  qua- 

rum  priores  duas  homini  iiberas  efle  tradit,  vlcimam  opus  eflfc 

Spiritus  fandiinhomine.  Q^odan  vcrumflc.fuo  locotrada- 

biturjiunc  enim  recenfere  breuiter«liorum  rcntcncias,non 

rcfellerc  propofitum  eliHinc  fic  vt  quum  dc  Iibero  arbitrio  a- 

gunt  fcriptores,  non  quid  ad  ciuiles  tea  externas  adiones,  fed 

Gu:d ad  diuin^  Legis  obedientiam  valeac,in  primis  requiranr. 

Quani  pofleriorem  quacftionem  fic  prxcipua  cffe  fateor,  rtiit 

A  (tdt.  12.  ad  lam  arbitrer  non  prorfus  ncghgcndam.  CuJus  fcntcntia»  fper» 

**•  .  „   me  optimam  rationem  rcdditurum.  Obtinuic  autem  in  fchohj^ 

^ottipUxtte.  4jiftjn^io,qu2  tripliccm liberrafcm  namerar.a  nccefflcate  pri- 

ft  arbttruU^  m*m,fecundam  apeccato>tertiama  mircria.quarumprimafie 

bertoi,  homini»aturalicerinh«rcatvtncqueatvlio  modo  eripi,  duar 

Lombard.li.  alcerxper  peccatum  fintamiflae.  Hancdrftindionemego  libc- 

a.dift. 25.         ^^ rccipio^  nifi  quod  illic  neceffitas  cum  coadione  perpera^n 

confunditur:inter  quasquancumfit  difcriminis,&quaiB  necef^ 

fariocoiifidcranduir!,alibiappsrcbit. 

tchtUJlicorum       6    Hoc  fi  recipitur,extracontrouerfiam  crit.non  fuppetcre 

rhealcgortim     ^^  bona  opcraiibcrum  arbitrium  homini,nifi  gratiaadiuuetur, 

fcrufuU  in  hu-  ^  gratia  quidem  fpeciali ,  qua  elcAi  foli  per  rcgcneracionem 

ius    ^u*/tiovu  jQ^g^f yj..  Nam  phreneticos  nihil  moror,  qui  gratiam  paritec 

Lom^arZn.  &  promifcue  expofitam  eflc  garriunc.Sed  nondum  iftud  liquec 

a.    dift.  xC.  fitne  in  totum  priuatus  bene  agcndi  facultatc  ,  an  habeat  ad- 

f€ft.7.«.         hucnonnuUam,  fed  pufiilam  &  infirmam  :  qu^perfcqui- 

dem  nibil  pofficopitulante  vcro  gratia,fuas  ipfa  quoque  par- 

Lib    d-a  16  f^*  agar.Id  duir.  vuicexpedireMagifterfententiarum,dupIice 

*        «rariam  neccifaria  effc  nobisdocecquoreddamucad  bonum 

**  opws 


na    coGNiT.  Dfti    redbmpTorij.  8i 

opus  idonei.   ^vlrei am  vocat  Operantem  ,  qua  fic  vt  efficacicer 
vclimusbotmo):  Cooper^ncem  aireram,(]U£  bonam  vo!unra- 
ccmrequiruradiuuando.  In  qaa  parcicionchocmiludifplxcr,  y.^^^    j^^j^^ 
qc&d  dum  graci:^  Dci  cribuic  efHcacem  boni  apperitumjiinui!:  ^^^  p,j  f^^^ 
hominemiam  ru-ipi:ena:urajbon-jm  quodammodo  iicctineffi  lo.&t.^.fett. 
cacicer,  apperere  ficut  Beinaidusboaam  qijidem  voluntatem  9. 
OL»us  Dei  cfle  afl'ercns,hoi.nini  tamehoc  c6ccdir,vtmoru  pro-  .^       ,., 
priobonam  eiuhnodi  voluntatem  apperar.   bed  iltudab  Au-  ^^^^i^^ 
guftini  mente  procul  abcll-.a  q')o  ra^ntn  lumpfine  parrictonem 
videri  vult  Lombordus.  Iii(ccuiuio  membio  auib;guuas  nic 
©{fendir^qu^E  perucrlam  genuit  inrerpretationem.  Ideo  enim  Vid.  feit.  i/.. 
pararutnos  fccund^  DeigratiX'.cooperari,qu6d  nollri  iuris  fit  nuiuscapui» 
primam  gratiam  vel  rcfpucndo  irritam  facere,  vel  obedienrcr 
jfequendoconfirmarc.Quod  awthor  operis  De  vocaricmeGe- 
tium  i'ic  exprimic,   L^btrum  eife  lis  qui  ranonis  iudicio  vrflrur,  Lib.t.c.4, 
a  graria  difcederervr  non  difccf  fiiTc  fic  pL;emium,&  vt  quod  no 
potcftndi  Spiritu  coopcrante  fieri,  corum  meritisdcputctur 
quorum  id  pocuit  vohmtace  iaon  fieri-  Hsec  duo  iiotare  ob'tec 
libuit,  VE  videasramlcclorquantum  a  Onionbus  Scholalticis 
diflennam.   Longiore  enim  intcruallo  a  rccentiotibus  Sophi- 
Jlis  difFero.quanto  fcilicet  a  vcruftace  longius  abrcefferunt.Vc- 
cunque,  ex  hac  tamen  par;itioneintclIigLmu^  qua  ratJoncli- 
berum  dedcrintarbitriu  homini.  Pronuntiar  enim  tandcm  Lo-  LiB.i.icnt.di 
bardus^nonJiberiarbitrij  ideonos  elTequodadbonum  &  ma-    ^"   '  '' 
lum  vei  agendum  vel  cugirandum  peraequepolleamusrfeddu- 
taxac  quod  coad;ione  (oluti  fumus.  Qja:  hbcrras  oon  impedi- 
rur,eriam/i  prauifimuSj  &ferui  peccati ,  &  nihiiquampeccare 
poflimus, 

7    Liberiergo  arbitrij  hoc  modo  dicetur  homo,  non  quia  C  «</«i/7<?,  rtm 
liberam  habeatboniaeqaeac  maii  eledionem:  fed  quia  malc  ^^"'"^^^    ''*• 
voluntacc  agit,noncoad:ione.Opcimeidquidem:fedquorfuin  ^^^"^*^* 
attincbat  rcm  ra^^.tulam  adeo  fupcrbo  titulo  infignire.^Hgregia 
vcro  libercasjfi  homo  quidcm  non  cogiturad  feruicndufD  pec 
xaro.hc  tamen  ei\  i^^ocfbwxi^^vt  vindia  tencitur  pcccaci  com- 
pedibus  ems  voluntas.  Etjuidcm  MyfJt^x^'^  abomioor  ,  quibus 
fruftra  Ecclefia  facigatur:  fed  religiosc  cenfcocaucndas  eas 
voces  quiE  abfurdum  aliquid  fonanctprrfertim  vbi  pcrniciose 
£rrarur.QjK)tus  autem  qu^fo  q uifque  eft,qui dum  affignari  ho 
miniIiberumarbitriumaudir,nonftatimconcipit  ilhi««ieflc& 
mentisfua;  &voIuncatis  dominunj,  qui  flefterefein  vtramuis 
partcma  icipfo  poffic  ?  Atqui  (A\CQt  quifpum)  fublatum  eric  cbte      earum 
huiufmodi  periculura,  fi  de  fignificacione  diligcnter  plebs  ad-  9"'  ■    <^i>^ouM 
inoneatur.Imo  veri  quum  in  falfitatem  vltro  human,um  inge   »"  £aifyj.t?«r« 
niupropendeat,(^tiuserroremexvcrbulovnohauriet,  quarti  l'"rt    - 
vetitate  ex  prolixa  oratione.Cums  rei  cernus  nabemus  m  hoc 

1.  ij. 


CAP.  11«  iNsTlTvTloNiS     LlB.      II. 

ipfo  vocabiilo,quaiTioptandum  fir,  experiiiientum.  III.i  enim 

vecerfi  interprecatione  pr3etermiira,tota  fcre  pofteritas  in  ver- 

bi  etymo  dum  hseretjin  exitialemconfidentum  eueda  cft. 

^lterarelpon-      8    Quod  fi  nos  PatruiTi  authoritas  mouet :  iili  quid<  m  affi- 

fio,Patra  (%m-  j^^  j^^  ^j.^  habent  vocabulum,  fed  fimul  declarant  quanti  fa- 

^num\  etiamfi  ^^^"^  iUius  vfum.In  primis  Auguftinus,  qui  non  dubitit  feruii 

vocem  arbttrij  appelhre.Alicubi  fuccenfet  aduerfus  eos  qui  liberu  negant  ar- 

retimerintyta-  bitrium;fcd prxcipuam  racionemdecIarar,c]uum  ait,  rantum 

msn  hAretico-  nc  audeac  quifquam  fic ncgare  voluntati^  arbitrium,  vt  velic 

rumtgratiam  gxcufare  Bcccatum.  Ac  cerce  alibi  faretur  fine  Spiritu  non  c^ 

.  ^^  j^^^^^.liberamhommis  voluatatem,qaumcupiditatiDusvmcientibt« 

roarbitrio  da-  3.C  vinccncibus  fubdita  /it.Icem.vida  vitio  in  quod  cecidit't#* 

nc^e. ,  Iiintate,coepi(recarerelibertatenacuram.  Lemjhoininem  li- 

Lib.  1.  cont.  bero  arbitrio  male  vfum.&  fe  &  arbitrium  fuum  perdidilfc.Ite, 

luhan.Hom.  ifberUm  arbitrium  captiuacum  ,  nequid  poffic  ad  luftitiain.  I- 

Ad  Anaft  e-  cemjlibcrum  non  fore,quod  non  Dei  gratia  liberauerit.Itcm, 

pift.144.        iuftitiam  Dei  non  implerijquum  Lex  iubet,&  homo  quafi  fuis 

De  perf.iuft.  viribus  facit:fed  quum  Spiritus  adiuuat.&hominis  non  libera, 

Ench.adLau  fed  iDeo  iiberatavoluncas  obfequitur.Atque  horum  omnium 

1*?^*  *^^/r'^  rationembreuicer  reddicquum  alibi  fcribit,  homincm  magnas 

uiWc.  cap.r  liberiarbitrij  vires,quumconderetur,accepifIe:  fed  peccando 

I.ib.j.*c.7.  *     amififfe.    Itaquealibi.poftquam  oftendit  hbsrum  arbitriuin 

Lib.i.  ad  Bo-  conftitui  per  gratiani,acriter  ir\  eos  inuehitur,  qui  fibi  iliud  ar- 

nifac.cap.3.    roganc  fiue  graria.  Vtquid  ergo,  inquit,  miferi  homines  aut  dc 

Vk'^*^*       iibcro  arbicno  audent  fuperbire, antequam liberentur :  aut de 

Apof.fcr^.  *  ^^^^  viribus,  fi  iam  iiberati  funt?  Nec  attcnduut  mip  o  nominc 

Lib.defpiri- liberiarbitrij  vtiquc  libertatem  fonare.    Vbiautem  Spiritus 

tu  &  lie«ra.  Doraini ,  ibilibertas.    Siergo  fcrui  funt  peccati ,  quidfeia- 

C'J^'  ftantdeliberoarbitrio  >  Aquoenim  quis  deuiftuseft,huic 

a.Cor.j.17.     &(eruusaddid:useft.Si  autem  liberatifunt^quid  reia<?tant  ve- 

lue  de  opere  proprio  ?  An  ira iiberi  funt,  vt  nec  ferui  eius  effe 

toart.1^5.       vcXitit  qui  dicic,Sine  me  nihil  poteftis  f tcere?  Quid,qu6d  ali^ 

De  corrept.  etiam  loco  videtiir  iocose  eludere  vfum  eius  vocis  ,  quum  Ai" 

^cap.iji        cit,libcrumquidem  effearbitrium,fed  nonliberatum:liberum 

iuftitt^jferuumpecGati.Quim  fentenriam  alibi  quoque  repe- 

tic  &  explicat ,  vbi  docst  liberum  a  iufticia  non  effe  hominem, 

niii  arbitrio  voluntatis:  a  peccato  autem  non  fieri  liberum  nifi 

gtatia  Saiuatoris.    Qui  libertatem  liominis  nihil  aliudcffe  fibi 

teftaeur  quam  emancipationem,  vel  manumiflionem  a  iuftitia, 

iUius  inane  nomen  videtur  belle  irridere.  Itaq;  fiquis  vocis  hu« 

ius  vfum  non  praua  intcliigentia  fibi  permittatjper  me  quidcm 

non  vexabitur  ob  eam  rem:  i^td  quia  fine  ingenti  pericuio  non 

pofTe  recineri  cenfeo,  magno  contra  Ecclefia?  bono  futurum  fi 

aboleatunneque  ipfe  vfurpare  velim,&  alios,fi  mc  confulant, 

abfliaexe  ©pcajcim. 

^  Magauui 


DS      COGNIT.    DBI      RBDEMPTORir.  Sj 

9    Magnummihi  prjeiudidum  arculifle  forfan  videar ,  qui  ^amuu  aute 
fcdptores  omnesEccIcfiailicos ,  exccpto  Auguftino,  ira  ambi-  '^*ff>'"  fexce- 
gue  aut  varie  in  hac  relocucos  cfle  cofefTus  rum,vt  ctrtu  quip-  P/o '^'^S"fi'»0 
piam  ex  eorum  fcripcis  liaberi  necpjeat.Hoc  cnim  perinde  no-  ^^eitlfrohoml- 
nulliinrerpretabuncur  qu.ifia  ruffragij  iure  depellere  ideo  i-  nU arbitri^  foft 
pTos  vohicrim/juiamihifincomncsaduerrarij.  Egoveronihil  Upfum,vt  ctr- 
aliudfpeftaui  qua:n  quod  volui  fimphciter  acbonafidecoful-  '"^»  'jnidfi^m 
tum  piis  ingenlis  :  qu:E  C\  eorum  fcncentiam  hac  in  parte  expc-  '".  "";'<"'/"''- 
dcnc ,  fempcr  incerta  fiuduabunt ;  adeo  nunchominem  hbcrf  ^'"Ir'"^^"!»  * 
arbicnj  viribus  fpohacum,  ad  folam  gratiam  confugere docec;  hac    loauendi 
nunc  propriis  ipfum  armis  aut  inftruunt,  aut  videtur  inftruere.  amhiguitate, 
Dlfficjle  ramen  faclunon  eft.vtapparear  eosin  huiufmeidilo-  hutnana^virtw 
quendi  ambiguirarc,  humana  virtute  nihil  autquam  minimo  ^"'iM^ttt^f*^ 
sftimara.totam  Spiritui  fanfto  bonorumomniumlaudcm<ic-  *^a"uamSp^' 
tuliflc;fi  quafdam  eorum  fentenrinshucinferam  quibusidcla-  riiu! s.bomrii 
re  docetur.Qiuid  enim  fibi  vult  iUud  Cypriani,eotiesab  Augu-  «mnmm  Uude 
ftino  ceIebracum,Dc  nullo  gIorinndum:quia  nihil  noftrumcft,  dttuUrmt. 
nifi  vt  homoprorfus  apudfeexinanitus  ,  a  Deototuspenderc  ""'^'  "^  P'"*' 
difcat.Q«id  :lhid  Auquftini  &  EuchcrjKdumlignu  vic^  Chri-  f^^'^^?^*  • 
Itum  efle  exponunt.ad  quem  qui  manum  pwrexerit,  viuer:Ii-  facium  lib  4, 
gnum  fcienci.-E  boni  &  mali,voluntacis  arbitrium  ,  de  quo ,  qui  &  alibi. 
reliftagratia  Dei  guftaucric,morietur?  Quid  illud  Chryfofto-  Lib.inGene- 
mi,Q_!Jpd  omnis  homo  non  modo  naturalicer  peecatorjfed  to-  ^"' 
tus  peccatum  eft  ?  Si  nihil  boni  noftrum  cft,  fi  homo  a  vcrtice  ^/'"^"-  '*  ^" 
ad  calcem  rotus  eitpecc;i:un-?,fi  iietentarc  quidcm  Iicetquan- 
tum  valcat  arbitrij  ficultas :  qui  iam  inter  Dcum  &  hominem 
laudcm  boni  operis  parciii Iice:;t?  Poffem  eiufmodi  formx  per 
multa  ex  aliis  refcrre:  {^d  nequis  cauilletur.me  fcligere  fola  ea 
qu3e  caufar  mc^ (eruiunt,quae autem  aducrfancur  callidc  pr^ter- 
ire,ab  hac  recitario.ne  abftineo.    Audeo  tamen  hoc  affirmare, 
vccumque  nimij  interdum  fint  inlibero  arbicrio  extollendo, 
hunc  tamen  illis  propoficum  fuiffc  fcopum,vt  h«minem  a  vir- 
tutis  fu2e  fiducia  p^nicus  auerfumjin  Deo  vno  fortirudine  fuam 
repofifam  habercdoceanr.Nunc  ad  fim:ilicem  veritatis  expli-    y ''''^-^^'""^* 
cationemin  coniiderindahommis  naturavenfo.  cem  "jentans 

10    Quodrameinitiohuius  capit!spraf:fatusfum,cogor  rur-  do£irmd?n    lu 
fum  hlc  repererc ,  Vt  quifque  maxime  fu^e  calamitacis ,  inopi.r,  tovfidemnda 
nudiratis,  ignominiacconfcicntiadeicduseil  &confternatus,  ^ommU  natura. 
ira  optinle  in  fui  cognicione  profecifle.    Non  enim  periculum  P^^P""'"^' 
«it  nc  libi  nimmm  adimat  homo,  dummodo  rccuperanaum  in  ^^..^^^  ,/^„^ ^,-1 
Deo  difcatquodfibideeft.At  fibinctantillumquidemfumere  -jthcmofeptr.. 
vltraius  fuum  poteft,quin  &  inaniconfidenciafeperdatj&d!-  ditii  agnoftrrsi 
uinumhonorem  adfetraducensjimmanisfacrilegij  reusfiat.  '"';*'  ^"'»""^i^ 
Et  fane  quoties  harc  libido  mentem  noftram  inceffit  vt  aliquid  ^"^.^yS*''""'  ^ 
Hoftrum  habcre expet«mu5,quod iu  nobis  fcilicet  potius  quam ^^JJ.!t 

1.     iJJ. 


CA?.   II,  INSTITVTIONJS       LIB-    II. 

in  Deo  refide^t^cogstationem  hanc  noii  ab  alio  cofiiiario  fcta- 
musftobis  ruggeri  quam  qui  primos  parenres  induxir  vcdiiscf- 
fe  fimiles  vellencXciehtes  bonum  &  malum,  Si  ver bum  diabo- 
licum  eft,quod  hominem  in  leipfo  crigit,illi  nelocum  fiemus: 
nifi  .ib  holle  confilium  capere  hbct.  Dulce  quidem  eft,  tantum 
habere  propris  vircutis  vr  in  teipfo  acqiuefcas;  Ce6y  ne  ad  ina- 
ncm  iftim  fiduciam  illedcmur,  dererreaut  nostoc  graues  fen- 
Id  eonflKmatur  tenti.r,quibu^  feutre  proftemimur:  qual^s  funt ,  Malediclum 
i Sentetiis  fcri  el]'e  qui  confidit  in  homine,  &.ponit  camem  brachium  fuum. 
*fttir<t.  Itcm,Non  deledari  Dcum  robore  equi:tibias  viri  illi  non  pla- 

ier.i^.f.         cere:  fed  affici  erga  tinicntes  ic ,  fufpicicnt^es  bonicatem  fuam. 
l^fal.  147.10.  icem  Jpfam  efle qui  dat  I.illo  vires,&vircute  defcdo  robur  au- 
%o.'u^^   ^^  get:qui  f^citvtfitigeiuur  &  laborenradolefcentcs-.iuucncs  im- 
pinganr;qui  autem  in  ipfo  vno  fpcrant.roboretar.Qn.?  omncs 
eo  i"pc<flant,vc  ne  quantulicurtq^e  foititudinis  noiir:)?  opinio- 
ne  nitamur.fi  Deum  volumus  iiabere  pronicium,  qui  fup.erbis 
re{iftit,humiIihus.Tutem  Am.  gratiam.  Tuir.  in  mcmoriamrur- 
fu'-i  veniant  ifta'  pr6mif(!oiiesJ£ft'i,ndam  aqu3m  fuper  fitience, 
I,ic.4.^.         &flumina  fupcr  arida.  hem.Omres  ficiciues  vcnicead  aquas. 
■aera.44.j.        Qu2C  tcftantnr  ,  ad  percipiendas  Dei  bcnedidiones  nullos  ad- 
Idem  5j.r.      nii  tini/i  fu^epaupcitatis  fenfu  tabefcentes.  Nec  pr.rtereimdse 
T  r  .<'     „        eiunnodi,quahs  ifta  cft  Ief:!i^,Non  crit  amph'us  tibifol  a-.I  lu- 
cendum  per  diem,nequ£  luna  ad  luccndum  per  nociem:led  e- 
ric  tibi  Dominus  in  lucem  fempicernnm.  Soh*scerte  autlunjc 
fplcndorem  non  auferc  Dominusferuis  fuis:ftd  quia  vuhin  i- 
pfis  folus  gioriofas  apparcrc:ab  m  eci  un  qu.T  habcntur  eoruin 
opinione  excel!e»uiff?ma,fiduc;am  coruni  proc.!]  auocar. 
3.  Tefiimem»     ^'   Scmpcr  fane  mihi  vehemefer  iflud  Chrytoftomi  phcuit; 
veterumTheo-  Tundamentum  noftr^phi-ofnphie  cffe  humihtatem.magiset- 
logorum.         iamnum  il'ud  Auguftini,  Quem  idmoduin,  inquit,  rhetor  ille 
tjom.    de^   rogatus  qnid  prinmm  ciT.t  m  elociuentin:  juxccpcis:rerpondit 
Epift  s^^"ad  pronuntiationeir!:quM  reciindum.pronunciarionemrquid  ter- 
Diofc.  tium,pronuntiationem..ira  li  me  interrot^es  de  religionis  Cliri 

De  vcrahu-  ftian^  pr2:ccpeis,prim6,fecundo,&  terrio  &  fea"»per  rcfponde- 
milit.vidcc.  rc liberct  humilicarem.  Porib  humdiratem  nonintelligit,  vbi 
f"^""&\'ib   ^^^''^  aliquant^virrutis  fibi  corcius  a  ftJperbia  faftiiqueabfti- 
/c  11.  Cca.6.  ^^^ '  ^^^  ^^'  f'^^^"''  ^-  ^^^^  feiuit  qui  nullum  habeatnifi  in  hu;,'! 
y.  '  miIita'crefuuium,quemadmodufn  aiibi  dctffarat.   Nemo,  in-. 

Hom.inloan.  quic,fe  palpCctde  fuo  Satanas  cHiici  vnde  bcatijs  eft,a  Dco  tan- 
49-  tum  habet.  Qin'd  enimdetuo  habes  nifi  pccc.icum  ?TolIetibi 

Lib^de  natn-  peccacum,quod  tuum  eft:nam  iuftitia  Dei  eft.  Item,  Qujd  tan- 
g        ^  tum  den5tur.r  pofhbHn:atepraj;umitur?vuInerata,fauciaca,vc- 

x.ita,perdit*i  eft.   Vcr^  confef/ione,  noft  falfa  defenfione  opus 
In  l*fa.  4f.      habet,IcejQn,ar.do  quifque  cogno.^clc  qubd  in  feip^o  nihil  eft, 

&  ad- 


t)l     COGNlT.    DEl     RBDIMPTORIS.  84 

&  adfntorium  de  fe  nuUiim  haber:arma  in  ipfo  confraftafunt, 
belh  fcdata  funt.Necefle  aute  eft  vt  conterantur  omnia  impie- 
tatis  arma,confringantur,comburanrur;remancas  inermisjnul 
Jum  habeas  in  te  adiutorium.  Qiianto  magis  in  ce iBfirmus  es, 
tantb  magis  te  fufcipitDominus.Sic  inPfalmumfeptuage/imii 
iuftitiaenoftrsereminifcinos  vetar,  quoDeiiuftitiam  agnofca- 
mus.-ac  Deuin  oftendit  /ic  nobis  gratiam  fuam  commendare.vt 
iios  nihii  efll"  fciamus.Sraretantum  Dei  mifericordia ,  quum  i 
fiobisipfisnonnifimalifimus.  Nehic  crgode  iure  noftro  cum 
Dco  concedamws,acfi  faluti  noftrse  deccderet  quod  illi  tribui- 
cur.Siquidcmvtnoftra  humilitas,cius  cftaltitndoriraconfeftio 
noftr.r  humilitaris ,  miferationem  eius  in  remedium  paratam 
habct.Neque  vero  exigo  vt  homo  non  conui<ftus ,  vltro  cedat; 
8c  fiquas  facuitatcs  habet,ab  iis  animum  auertar,qiro  in  veram 
humilitare  fubigatur:  fed  vr  {cpo^io  ^ihajoriits  ^yiptxonnuiu  mor- 
bo(quo  excsccatus.aEquoaitmsde  fefeHcit)in  veraci  Scripturx 
fpeculo  feipfum  probe  recogaofcac. 

12     Ac  illa  quidem  vulsaris  fcntentia  quam  fumpfcrunt  ex    "i*  '^^^»*' 
Auguitjnc^miiiiplacet^naruralia  dona  fuiflccorruptam  homi-  dat   quantum 
neper  peccatum  ,  fupcrn.arural:bus  autem  exinanitum  fuifte.  in  homitie  pa/i 
Nam  hoc  pofteriore  membro  intelligunt  tim  fidci  luce  quam-^Aj^-^w  trilftic^ 
iuftitiam,qujB  ad  caelefteai  vitam  rtcrnimquefoehcitatem  adi-  ^'^^mf.tcmnn^ 
pifcendam  fufficercnr.Ersofeabdicansa  repnoDei/miuI  pri-  ''^^^^«'»  ^"^* 
uatus  eft  Ipintualibus  donis,  quibus  m  (pem  lalutis  jeternas  irt-  ^-^  pyj^;/,^  dg 
ilrudusfueratjvndefequiturjitacxularea  regnoDei,  vtquic-  t>tro<jue  gene- 
cunqueadbeatamanim^  vitamfpeftat.in  eo  excinfta/inf,  do-  ratimaffirmat 
nec  per  regenerationisgratia  ipia  rccuperet.  In  hisfunt.fidcs,  /^'^^'^^  fecun^ 
amor  Dci,charisas  erf^a  proximos,  fanditatis  &  iuftiri.^  ftudiu.  ^"'^  ^^^%^p- 
Haec  omnia  quiuB  nobis  reftirtiat  Chnftus ,  aduenritia  cenfcn-y^-^^,^  naturA- 
tur,&  prxtci  caturam:  ideoque  foifle  abolita  colligimus.  Rur-  /,^  dona  corru- 
fum  fnnitas  mcntis  &cordisre(flitudoiimuI  fueruntablara.at- /'Vii/K.j'?,/;^»-»/* 
que  harc  eft  naturalium  donortnn  corruptfo.  Nam  ccfi  aliquid  turAlm     lero 
intelJigcntiaf&iudicij  rcGduu  manctvna  cumvoluntate,  ne- -^^"*^"'''*''"'^' 
qnc  tamen  mentem  integram  &  fanam  dicemus,qu.'e  &  dcbilis 
cft,&multis  tenebrisimmerfa,&  prauitas  voluntaiis  plus  fatis 
nota  eft.Quum  ergo  ratio  qaa  difcernit  homo  inter  bonum  & 
nalum,  quaintelligit  Bc  ludicac ,  naturale  donum  {it,non  po-  r 

tuit  in  totum  deleri :  Ct^  pattim  debilitata, partim  vltiata  fuit, 
vtdeformesruinsE  appareant.  Hoc  fenfu  dicit  lohannes  lir-  ^oan.1.5. 
aien  adhuc  in  rcnebrisluccre  ,  CqA  atenebris  non  compre- 
hendi  :  quibus  verbis  vtrunque  clare  exprimitur  ,  in  per- 
uerfa  &  dcgenere  hominis  natura  micare  adhuc  fcinrillas , 
qu3B  oftendanc  rationale  tSc^  animal  ,  &  abrutis  differre, 
quja  intelhgclitia  prasditum  fit  :  &  tamen  hanclucemmul- 
ta  ignoraatiar  dcn/jcate  Riftbcarii  vtefficaciteremergcre  ne- 

i   n\y. 


CAP.    ir«  fNSTlTVTlONI»     LlB.     II. 

queat.  Sfc  volinuas,f]uiainrcpar«?bilisel1ab  liomfnis  natun, 
non  pGriit:fcd  prauiscupiditacibus  ticjindafuir.vcnihil  leftu 
t>etn4eyvtrun-  appetcre  queat.Hxc  quidem  plena  cfldefiuirio,rc<J  (\v\x  p!uri- 
t^ue  fcfarnttm  bus  explic.inda  ert.Ergo,vt  fecudum  primam  illam  diftinLlio- 
explieandnfbi  nem ,  qua  hominis animim  in  intelledum  &  voluntatem  par- 
apimtt.hitdU"  ^^^^  fi|iYius,orarionisordo  procedativm  inrellodus  priore  loco 
'vires  exciitiens  excutiamus.  Perpetua?  crcitatis  ita  cum  damnare,  vt  nihrl  m- 
al^  hac  fefi.oie  telligentla?  vlio  in  gcnerercrum  reiiqufi  facias,noi  modo  ver- 
iidi6.  bo  Dci.fcd  fenfus  eti.lm  coramunisexperimento  repuenar.V:- 

Generaliaaute  i^Q^]^^,^  enim  infitum  cfTe  hum.Hio  ingeni  .  defidcrium  nefcio 
friore  Utocjua'  q^q^j  inda?,and.« vcritat  s  ,  ad  qu.jm  minime  afpiraret  nifi  ali- 

dam    profert:    ^  .  ^  ,  r- n  -         i  ii    t 

newpei.iweUc  qi^o  Cius  odore  ante  percepto.  Eit  ergo  jam  narc  nonnullahu- 

£lum  humatm  mani intcllcdus perfpicientiajqiod vericatis ainore naturali^ 

ferfficietia  a-  tcr  rapitur:  cuius  negled:us  \\\  brutis  animantibus  argutf  craf- 

ii^uavalere,    fu,-,-,  abfque  ratione  /enfum.Qjjanquani  h;:ec  qual;rcunqueap- 

petentia,antequam  curfus  fui  \h\d  umingrcdiatur,deficit:qu!a 

S?U£tamendu  moxconcidit  in  vanitatem.  Siquidem  mens  hommis,pra^  hc- 

pltci  vanitate  becudine,re<fl:am  veri  inuefligandi  v«am  cencrcnequit:  Ted  pei* 

Ubtrau  varios  errores  v.^gatur ,  &  tanquani  in  tentbris  palpando  fub- 

inde  impingir,donec  tadetn  palara  euanefcat.ica  veritace  qua?- 

rendo  ,  quam  fitad  ipfam  qu.i^rendam  &inueniendami«epta 

prodit  Altera  dcinde  vaiiitacegr.iuiter  laborar;qu6d  in  quaril 

rerum  veram  notitiam  incumbereexpediat.fcpiusnon  difcer- 

nir.Ttaque  indifquirendisfuperu^cuis  acnihili  rebus  ridicula 

curiofitatefe  torquec :  ad  res  maxime  cognitu  neceflarias  aut 

non  aduertir,autcont€mptim  &  rarodcfleitit ;  ftudium  certe 

fuum  vix  vnquam  ferio  applicat.  De  qui  prauitate  quum  paf- 

fim  conqueranturprofani  fcriptorcs ,  omnes  fcre  fe  ea  impli- 

cuifl'ecoperiuntur.  Qu.areSolomo,in  torofuo  Ecclefiafte,vbi 

ea  ftudia  eft  perfequutus  \r\  quibus  fibi  videnturhomincs  valdc 

fapere,inaniatamen  (t^^it  &  ftiu-da  pronuntiat. 

Porre.intelltge      i^    Ncquetamcn  ita  conatus  eius  fenipcr  \n  irritum  cediit, 

fiabacad  res  qain  aliquid  aflequarur,prefertim  vbi  feipfamad  infcriora  ifta 

urrer.asry  c^~  Jncendir.Qujnetiam  non  iM  Oup  da  eft  qufn  <.xiguum  quidda 

ikr!  ^'^'*"^''  &defuperioribus  delihet  vrciinqne  negligentius  illis  percon- 

tandis  v:-icet:non  id  quidem  «nua  facul^ate.  Nam  quum  fupra 

vkx  pnefcntisfpatium  euehitutv  tum  pra^cipue  demum  couin- 

citur  fur  imbecillitatis.  Quare,vtmelius  perfpiciamusquo  rC- 

BucHtum  irt'  P"^  P''^ gradibus  fuJE  faculratisin  vnaqu  ?quc  re procedat,  di- 

teUHfHsvJeat  fiindion"em  nobisproponcre  oper.^pretium  eft.  Sitergoh^ec 

in  rerum  ter-  diftinftio,  efle  aliam  quidcm  rcrum  terrenarum  intclligcn- 

renarumc'^ni-  tiam.aliam  vero  c.^Ieftium.  Resterrenas  voco,  qur  ad  Deuni 

ticnt  ^pc^uen-  jcgiufmquc  eius  ,  sd  vcram  iuftitiam,  ad  futur^vit.-^  beatitu- 

hlc  /5."  X  ^^"^  ■'•  ^^^  pertinoun'-.-  fed  cum  vitaprxfcntirationem  rela- 

muafor'  prt*  tionenique habent ,  &<3Uodammodo  intra  eius  fines  contf- 

•^**       nentur. 


DE     CO-SMtT.      OBI     REOEMPTORIS.  8f 

nentur.Res  cjelcftss ,  puram  Dci  notitiam,  ver^e  iuftitiie  ratio-  ximefequentl" 
nem,acregnic^Ieil!smyfteria.lnpriore  genere  funt ,  politiaj  bwynempei^. 
ceconomia,  artesomnes  mechanica: ,  difciplinajqueliberales.  '^•^  ''^*, 
Iii  fecundo.Dei  acdiunix  volunratis  cognicio,&  vitsefecudum  q,l{^17res*iU 
cam  foL'mand:e  r^^^gul.i.  De  priori  autem  fic  f;?tendum  ,  Qao-  /^  me>iia,s  fiue 
niam  homo  animaIeinaturafoc!ale,naturaIi  quoqueinftin-  terrenM  ntn^ 
^tt,  ad  f  >uend  im  conferiundiintjue  eam  focieratem  propcn-  ""■'  ^^»^^  ^'^' 
der;  idconue  ciuilis  cuiufdam  &  honeftatis  &  ordmis  vniuer-  ''"'  '"'  '''""'f 

,-,.',  •      rr  ■  I  •  r  •     ei^ixdnm  inttl- 

iaiG^  imprelliones  melieomnium  hommum  animjs  conipi-  7  ^y;^  -j^/r^j,. 
ciinus.  Hinc  lit  vc  ncm.>  reperiatur  qui  non  intelligar.oporte-  Pohttam  tnim 
re  quofuis  homininn  coerus  legibus  contineri,quiquenonca-  (jr  cecenomiam 
rum  legum  principia  mete  compltdacur.Hinc  ille  perpetuus  '*^  omnesam' 
ram  Gentium  om  iium,  quam  iingulorum  morcalium  in  Icges  /'^'^"""J"''  ^^ 
confcnfusjquia  infiitaruntvniuer/i^,abfque  magiftro  aut  legil-  ^tlu,<r°At»oporte~ 
iatore,  ipfaaim  femina.  Neque  moror  diilenfiones&pugnas  re  ejuofuts  ho-, 
qu.T  mox  emergur,dum  ali jcupiunt  ius  &  fas  omne  inuerfum,  m  num  ccetus 
foluca  legum  repagula ,  libidinem  folam  pro  iure  gra/Tari ,  rt  ^'l  bui  contint'. 
fures  &  lairones :  alij  'quod  viiiium  plufquam  vuloare  eft)  ini-  ^'•"^f  »*  '^'''"* 

rr  i  t      t-    r       •  VI  6^  harum  re- 

quurn  ede  put.int  quod  pro  ::equo  ab  aliis  lancitur:  contra,lau-  ^^^^  pnncipia, 

dabile  contedunt  quod  ab  aliisveratur.  Siquideilli  non  ideo  rnente  compre- 

Icges  oderunc  quod  ignorec  bonas  &  fan^as  eflc:  fedpr^cipiti  htndunt:  atqut 

cupidicatcf.jrentes  ,  cum  manifelH  rationepugnant:&,  quod  ^^Z"/'"»^'''  ^*^' 

mcnti.^incelli^cncia  probancpro  fua  I;bidineabominatur.Po-  ^"^"  «'/^w- 
n      -  ^  1       n.  Ti  •    resdamnant, 

itcruis  cerramen  talc  eft  vr  primam  ilUni  conceptioneni  xqui- 

ratis  no  dirimat.fiquidcir»  dc  Icgum  capitibus  duminter  fc  Ai- 

fccpnnrhospii.cs.in  <}uandam  xquitacis  fummam  conrentiuc, 

In  quo  d  biliras  cerce  humanic  mctisarguitur,  qu^  etiam  dum 

viam  fequi  vidctur,claudicat&  vacillat.  Mancc  tameillud, in- 

rperfum  eiTe  vn'uerf?s  femcn  aliquod  ordinis  politici.    Atque 

hoc  amp'um  argumentum  eft.in  huius  vic.c  conftitutione,nuI- 

lum  deftirui  iuce  rationis  homincm. 

14    Sequunciir  arccsru  liberales,  tum  manuaria?,  quibus  di-  Setundoyi»  ar- 

fccndis,quia  i-  cft  omnibus  nobis  quxdam  apcirudo,in  cis  etia  tibw  difctndis 

apparct  vis  luiunni  acumiflis.  Qu^anquam  autem  non  funt  o-  *''*''^  huma-  ^ 

mnesomnibusdifcendis  idonei,faciscame  communisenergia?  "***  i^teiieittu» 

certum  fpccimcn  eft,  quod  nemo  prope  reperiturcuiusin  arce 

aliqua  perfpicientia  non  fe  excrat.  Neque  fola  fuppetic  ad  di- 

fccndum  cnergia&  facilitas,fedad  excogitandum  in  vnaqua- 

que  arte  nouum  aliquid  ,  vel  amplificandum  &  expoliendum 

quod  alio  pr.^cante  didiceris.Quod  vt  Platonem  perpcra  im- 

pulicvctraderec  comprehenflonem  eiuflnodi  nihil  efTc  quaoi 

irecordacioneiira  nos  optima  ratione cogit  fateri  cfTe  ingenicii  p..      ,  ., 

humano  ingenio  ciusprincipium.  H^ec^ergo documcta  aperte  ntVni»irfJe 

teftantur  vniuerfalem  rationis  &  intclligentijccomprehenfio-  eiufmodi  fact^ 

«craefrehominibus  naturaliceriaditam.Sictamenvniuerfalc  tas  iwtsUi^iit:, 


C  A  1>.     If.  INSTIT  VTIO  N  13     LIB.     |  I. 

'vt  mbilornmn  eftbonu.vtin  eo  pro  fequirquepeculiarem  Deigratia  agno- 

"jayia  ennfiii  fcei-e  dcbsst.  Ad  quam  ^ratstudinem  Hos  abunde  cxpereefaac 

Dei  gratiam  .Jpienatureconditor.Gum  monones  creac.in  quibusrcprarfen- 

fatii  ruperque  t<Tt  quib'  exccliat  docib*  hominis  anima,ni/i  eius  iumine  per- 

'lepntur.         fufa;  vc  quod  fic  naturalc  ineft  omnibuSjVt  prorliis  gratuiru  /it 

erga  (ingulos  beneficetigeeius  munus.  Ipfarum  porro  artium 

inuentioaucm^thodicatraditio,2utinterior  &  prarftatiorco- 

gnitio(qti3epropriaeft  paucor£Mn)n©neft  quideni  foliduwi 

argumetum  communis  perfpicaci^iquia  tamen  promifcue  c6- 

tingit  piis  &  impiis  ,  iureinter  naturales  dores  numeratur. 

Vfis  cognitio-     15     Quotles  ergo  in  profanos  fcnptores  incidimus,ilia  qusr 

Tsis  iir  i»teUi-  admirabilisiniisafFufgerveiitatisluceadmone^tmur,  mentem 

geti^ctrcaret  }jominis,  qultulibec  ab  integrirate  (ua  coliapsa  &peruerfam, 

tcrrenas  ve>j  ^jjj^jjj  tamcn  etiamnum  Dei  donis  veftitam  efle  &  exornata. 

fifitt,  vt  ment€  ^ivnicum  ventatis  fonce,Dei  Spiritumcfle  reputamus,verita- 

hDmi?jis  quan-  tem  ipfam  Hcque  refpuemus,neque  contemnemus,vbicunque 

lumiibtt     ah  apparebir:nifi  vclimus  i»  Spiritum  Dei  contumeliofl  efle.non 

integritate fua  gr^jj^^  d^na Spiritus ,  flncipfius  contemptu  &opprobrio,vili- 

to  apfam^,fxi  penduntur.Ouid  autem?  Veritatcm  affulfiire  antiquis  iureco- 

denis  etiamnu,  fultis  ncgabtmus,qui  tanta  sequitatc  ciuiiem  ordinem  &  diici- 

trmtam  ejfe   pliwam  prodideruE?PhiIofophos  cjpcutiire  dicemus  cum  in  ex- 

agnofcAmus.     qui/ita  ifta  naturx  conrcmplatione.tum  arcificiofa  defcriptio- 

ne?Dicemus  mcntem  illis  defetilTe.cui  arte  diflercndi  coftiruta 

nos  cum  ratione  loqui  docuerunc?  Dicemus  eos  infaniiflcjqui 

medicinam  excudendo,  fuam  induftriamnobis  impenderun^. 

Quid  mnrhemataomnia  ?  putabimufne  arnentium  deliria  ?  I- 

mo  ne  hwc;  ingenci  quide  ^dmiratione,  veteru  fcripti  legere  4e 

his  rebus  poterimusradmirabimur  aute,quia  prseclara,  vt  funt, 

coocmur  agriofccre.  Porro  laudabilene  aliquidaurpra?claru 

cefebimus,quod  no  recognofcamus  a  Dco  prouenire  ?  Pudeac 

nos  tantjeingratitudinis,in  quamnon  inciderHntEthaicipoe- 

t^,qui&phiIofophiam,&leges,&bonasomnesartes,deorum 

inuenta  cfTe  confeffi  funt.   Ergo  quu  homincs  iftos,quos Scri- 

ptura  4y;^mf  vocatjvfquc  eo  fuifle  pateat  in  rerum  inferiorum 

inueftigatione  acutos  &  pcrfpicaces»  talibus  exemplis  difca- 

raus  quotnaiur^human^bonaDominus  reIiqucrit,poftquaiii 

vcro  bftno  fpoliata  eft. 

Vein^e    in        ^^  Nequc  tamcn  inccrim  oMfuifcamur  hxc  prxftantiffima 

eommune  bo~  diuini  Spiritus  eflebona.quxin  publicumgenerishumaaibo- 

dum  generis    nuin,quibus  vult  difpefat.  Si  enim  Bcfeleel  &  Oliab  intellige- 

humaniqul,    tiani  &  {^jentiam  qu^e  ad  fabricam  tabernaculi  requirebatur. 

bufdam  colla-  Qportuit  a  SpirituDci  inftiliari:n6mirum  eft,  fi  earum  rcrum  . 

tajHm  ,*c  0-  ^^^  j.^^^  .^  ^.^^  humana  prajftatiffiinar,  cognitio  per  Spiritum 

Bxoc.ji.j  5c  Deicomunicarinobisdicatur.   Nequeeft currogetquifpiam» 

5>-jo,  QuidnamcumSpiritucommercij  impiisjquifuncaDeopror- 


DE      COGNlT.    DBI      RIDBMPTORIS.  86 

fi-is  alicni?Na  qubd  dicitur  Spiritus  Dei  in  folis  fiHelibus  habi- 
tare  ,  id  intelligcndum  de  Spiritu  fandificationis,  per  quem 
Deo  ipfi  in  templa  confccratnur.Neque  tamen  ideo  minus  tt-  interdum  «til 
plct,mouer,vegecjt  omnia  eiufdem  Spiritus  virtute,idque  fe-  O'  ;»?/'»«>?'«»- 
cundiim  vuiufcuiufque  generis  proprietatcm,  quam  ei  crea-  t'^'^^^*^^^^^ 
rjonis  lege  atcribuTt.  Quod  C\  nos  Dominus  impioru  opera  & ^^^ J^'^^y[ 
minifterio,m  phyficis,  d^aleiflicis ,  mathemnicis  &  reliquisid 
gcnus  voiuit  adiutosjca  vcamur:ne  fi  Dei  donx  vlcro  in  ipfiso- 
Mata  ncgIigamus,deniu«iuftasi£naui^nortrepoenas.Acver6, 
ncquis  hommem  valde  beatupucet  quum  fub  clemecis  huius 
munditanci  vcricatis  comprehendendx  encrgia  illi  concedi- 
tur.-fimuladden-.iuiJieil  >totanT  iftam  &  incclligendi  vim  ,  & 
inrcHigcnciam  quxinde  conlcquitur,  rem  efTe  fluxam  &  eua- 
nidam  coram  Deo,vbi  non  fubeft  folidu  vcritatis  fundamctu. 
Venffimc  enim  A ugirlinus  (  cui  fubrcriberc ,  vt  dix  imus,coa-  Lib.*,  difti*-. 
ftifuncMagilter  rcncenriaru  &  fcholaftici)  vc  gratuitahomini  iy. 
dona  poll  1  ipfum  decrada  efte,  ita  naruralia  hxc  qu^  rcftabar, 
corrupra  fuifle  docec.  non  quod  per  fc  inquinari  poflinc  ,  qua- 
tcnusa  Dco  proficifcunturiredquiapolluto  homini  puraeflfe 
dcfierunr,nc  qiiam  rndelaudem  con  equarur. 

17    Ha?c  fumma  fic,  in  vniuerfo  genere  humano  perfpici  na-  u  fummA^ali- 
turac  Moftrx  propriam  cfTerationem^quse  nos  alsrutisanimali-  (jmdnatura 


quin  potiustali  fpecuituio  -^f.tumiM 
moncmur^quod  nobis  relidii  cft.Dci  indulgeti^  meriro  debc-^;«,;^  diuinx 
rca'eribi:quianifinobis  pepcrciftet,  totius  naturae  in teritum  ^ti/crjij;    de- 
fecum  traxiffcr  defcctio.  Quod  autem  alii  prseftant  acumine,  ^f^» 
alijiuJicio  fuperant ,  aliis  mensagilior  eft  ad  hancvelillam 
artem  dilcen.iam  ,   inhac  varictatcgratiamfuam  nobis  com- 
mendarDcu^J^nefibiquifquam  velutproprium  arrogec  quod 
ex  mera  il!ius  libcr.ilitate  fluir.     Vnde  cnim  alius  alio  prx-  1(Atioi, 
ilaarior,nifi  vt  in  n.itura  communi  emin«at  fpccialis  Dei  gra- 
cia,qua:multospr2:i:cricns,ncminire  obftriftam  efTeclamat? 
Addequod  fingularcs  motus  pro  cuiufque  vocatione  Deus    ^^ 
inftdlat.cuius  rciniulraoccurrunt  exempla  in  libro  ludicum,  ExempU, 
vUi  dicitur  Spiritus  Domini  induiflequos  ad  regendii  populil  Iudic.tf.34' 
vocabar.  Denique  in  eximiis  cjuibufque  faftis  fpecialiseft  in- 
ftindus.QuarationeSauIemfcquutirunt  fortes,qHoru  tctige-»«Sam.io.tf* 
rat  Deus  corda..  Et  quu  prscdicitur  inawguratio  in  regnum,ita 
loquitur  Samue  1,  Tranfibic  fupcr  ce  SpiritHis  Domini ,  &  eris  ^.sam.i^.J. 
vir  alius.  Atque  hoc  ad  totu  gubctnationis  curfam  extenditur; 
ficu ti  poilca narr arur  de  Dauidc,q«odtranfierit  fuper  eu  Spi- 
ritus  Domini  a  die  illa  in  pofterum.Sed  \^t  alibi  traditur  quo- 
ad  particulares  motus."  Imo  apud  Homerum  ingenio  pollereody(r.«j2 
di4:unfurhominesnonmod6prout  cui.quediitribuiclupicer,'?^^?^. 


*^P'''*  iNsTiT  V  r  I  oNrs    LiB.   irl 

ie.dotovtv»f^paytia-i.¥A  ccrte  expericntia  oftend/tjdum  atroni-* 

tira:pelierencqiiimaximeingenio/icrantacroIertes,in  manii 

Tf  1  ^  arbicrio  Dei  cfle  mentes  hominiim,vt  eas  /ingulis  mometis 

3  .107.40.  regat.-qua  ratione  diffitur  auferre  fenfum  prudentibus.vt  erret 

per  inuin.Carteruni  in  hac  diueditate  cofpicimus  tamealiqua* 

imaginisDei  fuperftites  notas,qu2etotum  humanumgenus  ab 

ah'is  creaturis  diftinguant. 

^llZIIZ''       *^  ^"'^^  exponendum  eft  quid  cernat  humana  ratio  ,  vbi  ad 

^evihiimang.  '^p""'''^  E>ejjenitur  &rpiritualem  illam  perfpicientiam  :  quar 

Tationisfeu  in  ^'^^^^'S  potinimum  rebus  conftat, Deum  noftc,  paternum  crga 

tellighi£,circ.i  "°s  eius  fauorem,in  quo  falusnoftra  confiftit,  &  formandde,fe- 

res  cxicpts  ^  cundum legis  regulam ,  \\ix  rationem.    Cum  in  primis dua^ 

fl7Tr'/7  "^  bus,tum  veroin  recundoproprie,qui  func  hominumingenio- 

iS^.vfqul.   "^  ^^^"ii»talpis  funt  c^ciores.Equidemnon  inficior,  fpar/im  qux 

^«w  autem  ^^^'"^pud  philorophos  dc  Deo  legifcite  &  appofi'.edida:  fed 

yes  fpiritualcs  9'-'^  ^ertiginofim  quaudam  imaginacionem  femper  reiipianc. 

^^lcapita  re-  Ppbuit  quide  illis  Dominus ,  vt  fupra  di<flum  eft,ex!guum  di- 

Tfd!lT''''^"  "^"^'^^'^'■'^^"^^^^^"'«'"^'^"«'^^"''^'"^"ipiei^ati  obtederent^  & 

tL  TJ!^.'"*!''  cosintcrdum  ad  dicenda  lonnuUa  impulie  quorum  confefiio- 

cr  voluntAtis  " ^P"  coumcerentur:fcd  ita  viderunt  qux  v!debant,vt  tali  in- 

inttlligenttam:  tuitu  Hiinimead  ventatem  dirigerentur,nedu!Tj  percingercnt, 

tifca  hxetriit  qualiter  nodurni  fulgetri  corufcationem  ,  quiin  rnedio  agro 

tTrTA^'^"'^'  €ft  viator,longe latcque ad  mometum  \[dtt:icd  adeo euanido 

i/.liLmZ^^^r  '^pe^^u,  vtante  nodiscalif^ine  reforbeatur.quam  pedem  mo- 

firnis.cLeganti  "^''^  ^nca'- :  tantum  abclt  vt  in  viam  taii  lubhdio  deducatur. 

fimiiitudine ii-  Pf^tered  xWx  veritatis  guttul^,quibus  librostanquam  fjrtuit<> 

i^ratts.         aipergunt,  quot  &  quam  portentofis  mendaciis  funt  inquina- 

lib.  j.  t2e?Denique  illam  diuine  erga  nos  beneuolenti^  certitudinem 

15.1^    ^    '^*  C^"^  ^•-'^  hominisingenium  immenfa  confufione  rcpleri  nc- 

ceflc  eft)  ne  olfecerunt  quidem  vnquam.  Ad  hanc  ergo  vcrita- 

tem  necappropinquat,necc®ntendit,  neccollimat  humana 

ratio ,  vc  intelligat  quis  fit  verus  Deus  ,  qualifve  erga  nosefte 

j.  .  j   r    ■        '^'elit. 

J-ffinde  Uyti)tU  01        -ri/-  r  •        •  n  ••  »•• 

v-^  s.  teo^rno  '^  Scd  qui.t  falfa  peripic.iciae  noftrr  opinione  cbrij  ,:eger- 
xiist ex qttiliu  ''^^''e  nobispcrfuaderi  finimus,  iUamin  rcbusdiuinis  crcam 
cnUigitur.  I.  prorfusefte&ftupida.-fatiusjOpinor^fueritScriptura?  teftimo- 
ifili^ualuiedo-  niis,quam  rationibus  id  comprobarc.  Hocpukherrimedo- 
natos  ejfe  ^A-  ccc Iohanncs,eo  qucm  mipercitaiailoco,  quum  fcribitinDea 
tT^Dii^h^^^d  2^^"'^^^  ^"'fl<^  vitam,&  eam  vitam  qua?  cfictlux  hominum:Iu- 
somi?ythen7cre  ^^""'  ^^"^  ^"  tcnebris  Iucere,&  a  tenebris  n»n  coprehendi.In-" 
peffe.  dicat  quidemhominisaaimafuigorediuinselucis  irradiari,  vc 

lohan.  I  4.      nunquam  plane  vel  exigua  faltem  eius  flama ,  vcl  faltem  fcin- 

tilladeftituarur:fed  ea  tamcnilluminationeDeum  non  com- 
K*ttoprin!a.    pichendcre,  Cur  id.?  quiaciusacun»en,quantum  ad  Dei  noix- 

tiam,mei;a  eft  caligo.  Quum  enim  Spiiitus  horaines  appclhc 


DE       COGNIT.     DBT      RBDBMPTORIS.  87 

scnebras,  eos  {imul  fpofiat  omni  fpiricualisintelligcci;e  facul- 
race.Quate  fxdelesjqui  Chnitum  amplcdunciir,  no  c5  fangui-  lohan.i.it. 
nibus,neque  ex  voluncate  caiars  aut  viri ,  fed  ex  Deo  aacos  af- 
fenc.QuafidicereCjnonelVc  tani  fublimis  fapicncis  capaceni  ^*»'"  ^l*era, 
carneni.vc  Deum^&quod  Dei  eftJufcipiaCjniii  Dei  Spiritu  il- 
lizminecur.  Q_emadmodum  certatuseH;  ChriftuSjhanc  fpecia-  Maith.uJ.iy.* 
lcm  elie  Patris  reuelationem,qu6d  a  Pctro  agnofceretur. 

zo  Si  pcrluafum  nobisforct(cjuodextracontrouerfiamcr- j  ^^^    . 
fe  debe:)natura;  noilr^  dec-ne  quicquid  c:^Ieitis  Pater  eleclis  ^  „aturJ}e"ilc 
fuis  pcf  Spirituregencratioriisconfcrchic  nuUa  efTet  liefitan-  Faue  c^Ujii 
di  maccria.  Sic  enimloquicurpopulus  fidelisapud  l?i:ophe- perrc^efierati» 
caiu,  Qjomaapudceeitfons  vicxj&inluminetuo  videbimus  '^t^^pirttumin, 
iumen.idem  ceftarur  Apoitolus,  cuum  aic  nemmem  poHc  di-  [  "  ^j  -^^"'^* 
£cre  Dominum  lclum,  niii  in  Spiritu  lanao.Ec  lohanncsiia-  Ugentiaau^fa^ 
pciibjftuporem  difcipuiorum  videns,exclamac,  nemmepoiTe  lutnncfirttfunt 
accipere  quicquam/.uii  dacum  illi  fueric  defuper.  Donutn  au-  ^'^te  regen*ra~ 
tem  ab  eo  iiitelligi  de  fpeciali  iilcfininacionejnon  comuni  na-  ^""^^^  minimc 
tixrjs  doccjinde  conilarjquod  tocverbis^quibus  Chriftum  com-  ^/J"^*^lf^^*  '^^ 
mendaueracdifcipulisfuisjnihil  feprofecilicconquericur.  Vi-  c  ijar;mbu$ 
deo,  inquiCjVerba  nihileiTcadmentes  hominum  de  rebusdi-  apparet. 
uinis  imbuedas,ni(j  Dominus  pcr  Spincum  fuum  incGlligeciam  Pfal.jfJ.io/ 
dederic.  Quinimo  Moles  ,  dum  populo  exprobrac  fuamobli-  J-Cor.ji.j. 
iiionem.fimul  camenotatjnonaliceripfum  pofle  in  mylleriis  ^  an.^j.z^/ 
Dei  fapere,niii  ipfius  beneficio.  Viderunt,  inquit,oculi  tui  ii-         '  ^* 
gna  illa  porccntique  ingencia:  &  non  dcdic  nbi  Dominus  coi; 
ad  incelligcndum,nec  aures  ad  audiendum  ,  nec  oculos  ad  vi- 
dedum.Q^idplus  exprimerct,fi  nos  vocaret  ftipitesin  operi- 
bus  Deiconfidcradii?Vnde  Domiuui»  per  Prophetam.fingula-  lere.^^.y. 
ris  gratise  locojpollicetur  fc  daturum  Ifraelitis  cor ,  vc  ab  illis 
cognofcaturnimirum  innuens,  tantuiH  hominis  metem  ipiri- 
tualiter  faperc ,  quancum abs  fe  illufLraca  fuerit.  Hoc  quoquc 
fuavocedilucideconfirjjjauicChriftus,  quumdicercc  ncmine  ^o^^^'^-  44? 
venire  ad  fe  poflc,  nifi  cui  datum  a  Patre  i"uo  forer.Qujd  ?  an- 
non  ipfe  efl  viua  Patris  imago,  in  qua  totus  gloriGe  eius  fpler\- 
dornobisexprimitur?  Ergo  non  potuitmeJiusoflcnderequa-  ^rgumetiijn--. 
lisfic  nofiraad  agnofcendum  Deii  facultas,  dum  ad  cernen- '«'p^'^ '^f"» 
dameiusimaginemjvbi  itapalim  exhibetur,oculosnobisefIe  ^»"^''''''*^"'*» 
negar.  Quid?  Annon  ideo  m  tcrras  dcfccndic  vt  Patris  volun- 
tatemhominibuspatefacerer.^Annon  fuaquoquelcgarionpfi' 
deliterdcfundusefl.?Itaeil  fane.fcdnihilcfficiturciusprsdi-  primum^.rgnn 
catione,nifi  interiormagifter  Spiritus  viam  adanimospatefa-  m^ntum. 
ciat.Ergonon  veniuntadeummifi  quia  Patreaudierunt  &e- 
«lofti  funt.Qua?  ifta  djfcendi  &  audiendi  ratio?  Nempe  vbi  au- 
res  ad  audiendum,&mentes  ad  incelligendij,  Spiritus  mira  & 
iinguIativirtutefQrmat.Acneiiiudnouum  videatur  >  Icfaiie  u(a.$^  7. 


CAP.    U.  INJTITVTIONIJ        tlB.    llJ 

vaticiniumcitac,vi>i  du  EcclefeinftaurarioncmpromHtit,eGs 

Dei  difcipuios  fore  docet  qui  in  falutem  colligenrur.    Si  ali  - 

quid  peculiare  de  ekdis  fuis  illic  pr.Tdicit  DcuSjConftatro  de 

eo  doclr;n.sgencre  ipfuin  Joquivjuod  impiis  etiam  &  profanis 

communeeft»   Reftatigicur  vcintelligainus,  ncminipacerein 

regnum  Dei  ingrefllim  niii  cul  nouam  mente  Spincus  fandus 

^hermn  ar-  fua  illuminacione  feceric.    Cmniumvero  clariffime  Paulus, 

gH^£nn<.m,      qui  difputaticnem  hanc  ex  piGfeflb  ingreffus,  poftquam  ftul- 

titi^acvanitacisdamnauic  vniuerlam  hominum  fapienciain, 

^  adeoQuc  prorfus  exinaniuicita  •ocludit  dcmum,Aniraaleho- 

nnne  uo  polie  perciperc  qua?  lunc  bpintus  Dei:  itulticiam  elle 

illi.ncc  pofle  inrelligercquia  rpiritualiter  diiudicantur.Qucm 

vocac  animalem?ncmpe  qui  nacurg  luminc  nititur.Illc,inqu3, 

nihilinfpiricualibusmyfteriis  Deicomprehcndic.Q^!difa?aa 

quia  per  ignauiam  negligicMmoietiamii  enitacur.nihil  poceft: 

quiafcilicet  (piricnahcerd'iodicantur.    Qnid  iftud  (ignificat? 

quia  humana:  perrpicacijepenicus  ab!condica,  per  folani  Spi- 

ritus  reiiclationempatefiunc  :  adeo  vtpro  ftulcitia  ducan- 

cur ,  vbi  Spiricus  £)ei  nonillucec.     Anteautem  fupra  ocu- 

lorum  5  aurmm ,  mcncium  capacicatem  exculerac  qux  prsppa- 

rauicDcusdiligencibusIe.  quin  fapienciam  humanam ,  quali 

velum  quoddam  cfle  ccftacus  fueraCjqiio  mcns  a  cernedo  Deo 

^   ..        .     impeditur.  Q'Mdvo!umus?  pionuntiac  Apoftolus  infacuacam 

rnentum.         ^  E)eo  fapicncum  huiusmundi:  8c  nosicihcecacumtn  ilii  eri- 

i.Cor.i  io.     buemus  ,  quo  ad  Deuiu  &  cjeleftis  regni  adyta  penctrare  pof!- 

fic?  Faccflat  a  nobis  taata  vecordia. 
Ghiaft^m  ar-  zi  Itaquc  quod  hjc  dctrahithominibus ,  alibi  foli  Dco  cri- 
gumhum.Tieo  buit  in  precatione.Deus,mquit;&  Pacer glori^E  dec  vobisSpi- 
feli  tribuit  S-  ricum fapicncig  &  reuelationis.  ium  audis,omnemfapieiiam 
£cytptur-t  ado  ^  t^^hq]  acioncm  efle  Dei  doQum.  Qujd  pr2eterea?Illuminacos 
^r;o««  e^  J^-  Qj,^j|^5  i-iientis  veftra?.    Cerce  fl  noua  teuelatione  mdic^cnc,  a: 

lutunojtrsgiS-  .  .  jjY-r--  r    r  ^ 

rtam.  Cxcntit  fcipns  c^Ecutiunr.iequitur  demde,  Vc  iciatis  qu:e  lic  Ipes  voca- 

j^ttiir  inrehns  tionis  veftu^j&c.Ergo  caiTtS  incciiigeatise  non  eflecapacesho- 

txl€fi:bM  intd  n^inum  incntcs  vc  vocactoncm  Uiam  nouerinc,facccur.  Nequc 

hgentiAhnry:-a-  |-j'ic  garriat  Pelagiauus  quifpiain,hu'c  vel  ftupiditaci,vel  rudi- 

MtHf  '  ^^"^'  ^^^^  Deum  fiiccurrere,dum  verbi  fui  do(5lrina  eo  dirigic  homi- 

Ephef.i.iy.    nisincelle<flum,qu6.,flneducc,peruenire  non  pocerac.  Habe- 

obieaioniihiC'  baccnim  Dauid  Lcgcm ,  in  qua  {(uicquid  fapiencix  deflderari 

reticA  dilutio,  poteft,comprehenfuai  crac :  neque  tamen  eo  contentus,  ocU' 

l*fal.iisiS.    |Qsf^bireccgipoftuIac,vcLegisipfiu5myfteriaconfideret.Qua 

certe  loquutione  iniuiit  jfolem  exoriri  terris  ,  vbi  homtn-ibus, 

DciverbameIucet:verumeos  non  multum  inde  confequi,do- 

nec  oculos  vel  dederic  vel  aperuerit  ille  ipfc  qui  ideo  pa- 

lac.u  T*       5«^  luminum  vocawi: ,  quia  vbicunque  Spicitu  fuonon  rc- 

iplendec 


»£      COGNIT.    DEIRBOEMPTORIJ.  88 

fplcdec,  omnia tenebiis occupantur.Sic  & Apoitoli ab optimo  ^ ^^n-Hi^i 
cjuidem  ma.giftro  rire  &abunde  cdodi  fucraot  :  nifi  tanien 
indigerent  Spiritu  veritatis  qui  eorum  mehtes  hac  ipla  dodri- 
n3,quamanteaudierant  ,erudirer,non  illumexpcdareiube- 
rentur.Si  quod  petimus  a  Deo,deefl~e  tkobis  conHccmur,  & ipie 
in  eo  quod  proinitticnpftram  arguicinopiamtnemo  iam  fateri 
dubitet.fc  tantum  ad  mteliigenda  Dei  myfteria  valere  ,  <juaa- 
tumeiusgratiafueritillummaxus.  Qui  iibi  plus  inielligen- 
ti^  tnbuic  3  €oc2ecioretl,  cjuodca^citatemluamnonagno- 
fcit. 

12    Reftatter;iumiIIudmcmbrum  ,  de  cognofcenda  vit^  Jj'^"'*^  %» 
probe  iailicucnd.^regula>quam  vere  operiimiuftiti^  nocitiam  ^•'^^^"^^  ^"niiJt 
imncupainus;  vbi  videturmensluimanaeircaliqua  oquamio  «^  Lteili^X^ 
ruperioribus  acutior.Siquidem  teliatur  Apoitolus^Gctes  qu3e  t  a.-  quod^rZ. 
Lcgc  non  habcnt,  dii  Legis  opera  faciunt^flbi  pro  Lcge  eftc^ac  ^'«^w'-  tffitfno. 
Qltendere  opus  Legis  criptum  incoidibus  iuis,  teftimonium  'J*" •^/'o/?«//, 
iliis  reddente  confcientia,6c  cogtcationibus  inter  fe  accufanti-  ■^^^"^**  »4. 
busjauc  excufancibus  corajn  iudicio  Dei.    Si  Gentesuacura- 
iiter  Legis  iuftiriam  iiabenr  mentibus  fuis  inlcuiptam^certe  no 
dicemus  eas  in  vitac  rationc  prorfus  c^scutire.  Et  niiiii  eft  vui- 
ga!ius,quamlegenaturaii  (dequa  iftic  Apoftolus  loquicur) 
hominem  fufncicnceradre(^a  vitx\normammft]tui,Nosvero  T^ricne  ex  e»- 
cxpendanms ,  quorfum  indita  hommibus  h.-ec  Legis  notitia  j'^"'/' ■"^''"'' 
fucrit;tum  protinus  apparebit  quoufque  iilos  ad  ratioiiis  vc-    'r""^^^^ 
ritacifque  fcopumdcducat.  Idquoque  ex  Pauiiveibis-Iiquer, 
fiquis  dipfofttione  obferuet.Dixer ?.c  paulo  ante,  eos  qui  in  Lc- 
ge  peccaucruHt,pcrLegeiudicari:quiiiueLege  peccauerunc, 
♦fine  Lege  perire.Hoc  quia  poterat  abf^jrdum  vid«ri,vt  fine  vllo 
iudicio  pra:cedente  Gentespereant,c©nciBUQ  iubiicitjfuam  il- 
liscenfcientiam  efle  vice  Legis-.ideoqucadiuftam  earumdanj- 
nationem  fufficere.    Finisergo  Jegisijatura^scft  ,  vtredda-^  fW7/»^tfr4- 
tur  homo  inexcufabiiis.Nec  maile  hoc  modo  deftnietu.r,Qupd  nonefim,  ^ 
/itconfcicnti^  agnitio,inter  iuftum  8c  iaiM^tu«jfufficienter  dif-  '^^f'^^*'onti  z.^ 
cernentis  :  adtoliendum  hominibus  ignoranti^^pr^tcxtum,  ^**^*'' «''^ 
^umfuo  iprorumteftimonio  redacguuntur.      E.aefthqminis 
crga  fcipfum  mdulgentia  ,  vtinmalis  perpetrandia  libenter 
mentem  a  peccaci  fenfu,quoad  iicet,  femper  auertat.  Quara- 
tione  videtur  impuifus  fuifle  Plato ,  ve  exiftimaret  no  peccari 
ni/i  ignorantia.    id  quidem  ab  co  coouenienter  dicluni  forec,  Vniieltqutf 
fi  huraana  hypocrifis  tantum  m  tegendis  vitiis  proiiceret ,  vt  Platonemfa-:!-, 
niens  non  fibi  male  confcia  circt  coram  Deo.    Sed  quum  fub-  ^"\  p'ec.,ta  o^ 
terfugiens  pCGcatorimprcftum  fibi  boni&  mali  iudicium  ,  il-  ''"''"*  ]^"°^""- 
luc identidem  retrahatur,  nec  conniuere  ita  permittatur  qum  j ^  Prota-^o- 
cogarur,  velit  nolit ,  aliquando  apedrc  oculos  -.  falso  dicirur,  ra.  ^ 

ipfum  ignorantia  fola  pcccarc. 


^^p,  H.  lWSTlTVTioNISllB.il. 

^iveritatem     t}    Vcrius  Tiiemiftius ,  qui iiKelledum  in  dcfinitione  vnf- 

AHiem^rofiw  uerralijfeu  rei  eHbncia ,  ratilfime  iaiiidoccc;iiallucinationem 

acceditThemt  cflc  quuiu  vltra  progreditui-.ncmpe  tjuum  ad  hypotiiefi.i  de- 

fiiusj^uttntel-  fcendit.Homicidmni  cfle  malum,li  in  genere  cjuiricurj  nemo 

lesus    a  uu'  gj.jp    ^j  nonaffiimec:qui  auccm confpirac  in  mortem  mmiici, 

Artut»iaria.     canquam  dc  rc Do na  dcliberat.  Adultenu  ingeneredamnabic 

^erfariextfti-  «duiter  ^  in fuo  priuacimfibi  biandietur.   H^celi  ignorantia, 

mat-  dumiiomojvbiadliypothefia  ventumcii,emsreguia5  (.blmi- 

Paraph.ia  j.  fcitur.|UaR>m  theiinuper  conilituerat.De  quare  elegantiifi- 

li.deaniroa,  „.,^  jj,ffgric  Augulhnusm  expoiiciune primi  veTibsPialmijy. 

jr  ^ .f  tiU      Qoanquam  ne  litud  quidem  eii;  perpecuu.n:fic  enim  inrerduni 

exccptio.         fiagiti;curpicudocoaiciennam  vrgetjVtnun  fibiimpones  fub 

falia  boni  imiigincfed  fciens  &  voicn .  in  malum  ruat.  Ex  quo 

Medcaapud  afleCtu  proi.leunt  ilta;  voccs,—  vtdeomeliora^proboc^ueiDeteriorta 

Ov^i^mm.     jcqtior, Qirire  mihi  fcitiriime  Aril^aceies  incontinentiam  &  in- 

Lib.Et  •7-<^' jej-nperautiamvideturdiibnxiirc,   Vbi  incontinentia  regnatj 

dicit  pcr  aiFcdum  perturbatum  feu  tw^dc  particularem  noticii 

mcnci€ripi,neiiiaiumobieraetin  (uofacinorc,  quodgenera- 

liter  in  fimilibus  cernit:  vbideferb^itperturbatidjpoeniceciani 

extemplo  fuccedcre  Intempcrantiamautem  non  extinguj  auc 

frangi  peccati  fenfu,  fed  contra  obitinate  m  iufcepta  maii  ele- 

dioneperfiikrc. 

24    Porro  quumiudicium  vniuerfaic  audisin  boni  &mali 

^o^Thcmi^tni,  difcriminejne  fanum  vbique  &  intcgrum  eife  putes.  Nam  ii  in 


ued  mtellcciii  hunc  tantum  hncm  >  lufti  6c  in  ufii  Jcted  i  imburafuntcorda 


ctrcagenerulut  honunum  nc  ignorantix  exculationcm  pra;texat,min!me  ne- 

rarifirr^e  fdli  ceifariuin  dt vcricatemin  iinguiis ccrnere :  lcdfuis  luperquc 

^*'"*^        .  ,■  cft,  e.itenusinteillgcre  ,  x^  tergiaerfari  qdeanrquin  tclte  cou- 

"^j^Tle^^iin^r-  icicntia  conuidi  iam  nunc  ad  Dei  tribuiui  h<5rrere  incipiant. 

^nhretlccitur  Et  fi  rationem  noftram  volumus  ai  Dei  Lecem  exigere,  qn^e 

i^nelie^uihu-  perfedsE  eftiuilKixexcmplar,  coinpencinusquam  multispar- 

tmnAfiC^ciias  j-jj^yg  ca^cutiat.    Ccrte  quse  in  prinia  tabuia  pr.^-cipua  funr, 

.6IHS  acpnret.    j^jj.jj^^^  aflequiturrquaiia  funt,  cc  fidiiciam  Deum,dc  virtucis 

&iuftiri:claudeiiii  ci  buend:i,denominis  eiusinuoCatione,de 

verofabbathilino.  Qua:  vnquam  anim.i ,  naturali  fcniu  freta, 

fubodorata  elt  m  his  &  fimilibus  pofitum  tfie  legitimum  Dei 

cultuni?  Nam  quum  voiunt  profani  homi.fC»  Deum  coiere  >  e- 

^** /""'"^'J i^^'  tiam  fi  centicsreuoceiuur  abinanibus  fuisnugis^femper  came 

btil*  )(]?     *'  jijycrelabuntur.Negatquidem  i>lacere  Deofacrificia,iufiac- 

cedatmentis  fynceritas.quo  rcitanturaliquid  feconciperc  dc 

fpiricualiDei  cultu,quem  tamenfalfis  commentis  ftatim  pei;- 

uertunt.  Nam  quicquid  deeo  Lex  pr^fcribicverum  efVenun- 

quamiliis  perfuadcnpotent.   Dicamnepra:{iare  viiaperfpi- 

cacia  mentcm,qu^  nec  per  ie  fapere,nec  moDitionibus  aufcul- 

Ti.;w  ?#»■»«'  r;irsvalet?laf^cw«d«ubul^pr«cepri$  aliquanco  plus  habec 

«^*^**-**  intell^ 


DB       COGNMr.    Dlt      RBDEMPTORIJ.  $9 

iotcIHgeci>:quo  fciliccc  ad  ciuilisinrcrhormnes  /ocietatis  co- 

leruationeinpropiusaccedtJiit.  Quanq  jani  &  hicdeliquiuin- 

terduin  p:jci  JeprchcncJitur.excdlcntiHimoenim  cuiqueinge- 

nio  abfurdiifimum  ei^ ,  iniquam  ac  nimis  imperiolam  domma- 

tionefenCjfiqiM  m';do  rationedcpelJere  queat.Nec  aliudeft  ^''umUratUl 

iudicium  humanc^  racionis  quam  fcruilis  ellb  .ibicdique  animi 

patieccr  eam  ferre :  ru^^fum  honefti  ingcnuique  pedoiisexcu- 

tere.  Nec  vcro  iniuriarum  vltio  pro  vitio  ducicur  apud  Philo-  Tertia, 

rophos.Arc|ui  Dominusnin»iai{ta  ingenuirace  damuataj  iilam 

apud  hominesijif.imem  patientiam  fui.  pri^fcrib^t.    Omumo  •^^•^'*« 

au;em  in  vniucrla  I.egis  obfcruacione  perfpjcienti.mi  noftram 

fugit  concupifcenti^  animaduerfio.  Non  enim  adduci  fe  fufti- 

iiec  animalis  homo  vt  cupiditatum  fuarum  morbos  recogno- 

kar.  Ante  fufFocatur  natur.r  iumen  quam  ad  primum  huius  a- 

byf/i  ingrefTum  accedac.  Nam  dum  Philofjplii  pru  vitiis  no- 

tant  iinmoderatos  animi  motus  j  illos  extaates  &:  fe  craffiori- 

JDus  figniscxerentesinte!Iigunt:qux  autem  plac.de  titillanc  a- 

nimum  praua  defideria^miiih  repuranr. 

z^    Qn^are ,  vr  f 'pra  meriro  reprc.'ienfus  eft  Placo  quod  o-  ^*^*'*.    '^"^'' 
mnia  pecc^ca  ignorancia?  impuraric,ic.i  ik  eorum  cft  rcpudian-  '!u^ii'V/^^"1 
d.i  opinioquiconfultan^  r\^alitiam  &prauirai:cm  in  omnrbus  mn^a  'pnZZ 
pcccatisinrercedercrradat^f.Nimiumenimex^ieriniurquocies  ig^orantu im^ 
labamurcum  bona  noftra  intentione.  Tot  obruicur  haJiucina-  P^^ten-ur ,  nec 
cionuni  formis  noftr.j  ratio  j   rorcrroribus  eft obnoxia,  in  coc  ■"'/■'''^'*'^-^^; 
impedimcnta  impingic,  tot  anguftiis  irretirur ,  vr  piurimum  a  ^ll^^^lc"  '^*""^' 
ccrta  dired!oneab/!r.  Quam  vcro  nihili  /ic  c  ram  Oomino  m  T^r^tdtrl" il'- 
cun^isvita?p:irtibus,PauIusoftend;c,  dumnegatnos  idoneos  mamm. 
quicogiteniuscxnobis  quippiam,  tanquamex  nobis.  Non  de  2  Cor  j.j. 
voluntatelo'|ui:urautaftedu  :  fcdhocqnoque  adimitnobis,  ^''"'^''  ^«"^- 
ne  putemus  u^  merem  vcnire  n  bis  pofte  quomodo  rite  ciuio  T""^    "^»"*^ 
piamagendum  hr.Icanc  deprauata  eft®mnismduftria,per.fpi-  «,„,^    ^/^^^ 
cientia,mtcIIigentia,cLira,vc  reaum  nihil  coram  Dommo  ex- i/;>«  a  iera. 
cogirareauc  m<:ditari  queat.'  NobisnJmirum,qui  racioni,?  acu-  direEiione  pl»- 
mine(quam  preciofiflimam  dotcm  reputamus)  acgre  patimur  ''^'^*"»  ''^#* 
fpoliarijdurum  id  niiris  videcur:Spiritui  auter»  fan^So  sequif/i  '^J  '-^  "'^f^^ 
mum.qui  nouit  omnes  cogicaciones  fapiencu  vanas  cfle,  &  qui  'i^- '17iy« luf. 
clare  pronuntiar.omne  figmcncum  humanicordistantummo-  «  reh.i„gentii 
do  malum.Si  quicquid  ingenium  noftrumconcipit.agitatjin-  noftrum  e»nei- 
ftituit,mohtur,fenipcr  malum  cft,qui  in  mentem  nobi's  veniat  f'>'^.S''^^» & 
inftitucrequodDeo  placeatj  cuifola  fan<aicas&  iulticiaacce-  ZfT' 
ptacft>Ita  videreeft,  mentisnoftrsrationcm  ,quoquofever-  GenTi^ScZ 
tacefle  vanirati  mifcre  obnoxiam.Huius  imbecillicatis /ibi  c6- ti. 
fcius  crat  Dauid,quum  pecebat  fibi  dari  mtelleilum  ad  mada- 
taDomini  reftc  difcenda.    Innuic  enim  ,fuumingeniumne- 
<3ua<juam  fufHcere ,  «jui  nouum  obtingere  fibi  cupic.   Nequc 

m.    j. 


«AP.    II.'  INSTITVT  I  OKl  $     LIB.     1 1. 

id  fcmel  facicfed  in  vno  Pfal.no  dccies  ftre  repetit  eandeprc- 
7ertio, ^fidna  cationem.Qoa rq.>eticionc fubindicat quanta  adpeicndumnc- 
direRi\>f :n  ftn  ceffitate  vrgeatut.Et  quod  jIic  fibJ  vnipetit,Piiiiluscominuni- 
guU  mornenta  tcr  EcclcHis pcecari  foIet.No  ceHamui.mqLiirjorare  pro  vobis 
J>hilip    4.  poltulsrc  vt  impleaminj  a^nic  one  JDei  m  cmni  prudetia  Sc 

Col.i.  9.  incelligctia  fpiritualijVt  ambulecis  digne  Deo3&c.Qu.otics  au- 
Vtmejuey  jUh-  tem  eam  rem  Dei  beneficium  facit ,  meminerimus  eum  fiiiiul 
minationtigra'  tellari^non  cfie  :n  hominis  facultare  po/i-.iin  Adcoauremhuc 
**^"L  ^"f^*^""  rationis  defe<ftum  ad  intelli^cnda  qux  Dei  funcaonouit  Au- 

*lliT)et  donum        n-       ^  tr  -    l        -;i         ■  '      ■        ■ 

L  ..    «-   ^eultinu?,vtnonmniusneccllariammetibusiiJanunationisor3- 

farium  auani  tiamputec^quam  ocuiis  lolis lucem.  Ncc  eo  contentus,  corre- 

0*«/«  hix  Solts.  dioncm  fubiicit,  quod  oculos  ipfi  apciimus  adcerncndam  1«- 

Sti*omn,atx-  cem:menris  aucem  oculi.nifia  Dominoaperuntur,  clau(i  nia- 

frefis  S./iri-  ^^^11.  Neque vno tnntum  die  illuminari  mentes  noftras  docet 

t!"'*lS^''  Scripcura,  vt  deinJe  fcr  fe  vidcanr:quia  ad  contiauo^  pro^ref- 

ji^y^  lus&incrementapertinetqnod  f.uper  adduxi  exPauio.Hc  hoc 

iib.j.dcpec.  diferte exprimit  Dauid,his  veib.s, lii  toto  cordemeoexquiHui 

ment.&rcm.  tcne  crrare  me  facips  k  niandafs  tuis.Nam  quumxegcnituscf- 

p^'  fet,a'Je6que  non  vulgariter  ptofecifl^ec  in  vera  pietice  ,  f.iietur 

*'  ^'*  *       tamen  affidua  diredi one  fe  opus  habere  in  fingula  momcnta, 

Pfal.ii.i2.       *ic  a  fciencia  qua  pra?dicuscildeclinec.  Icaque  ahbi  r-^dum  /pi- 

ritum,quem  fua  culpaperdider.it,  innouaripecic:  tuiaeiufJem 

Dcieft,  quod  initio  dederat,  abiacum  nobis  ad  tempusrc- 

fticuerc. 

iiit&rtmen.     ^^    Examinanda  nunc  voluntasjin  qua  prscipue  .irbitrij  If- 

fjy«^«n#T/«/».  bercas  vertitur.  quandoquidem  magis  IiUiUs  tff:;  c!edionem, 

tM  exArninA-  Quam  in£elle(flus,ante  vifjm  eft.  Principio,nequid  ad  iiurj^ana: 

tur.  voIuncatisreftitudmempercinerevideaturquodaPhilofvphis 

\j)^2rMtnAtu.  ff aJftum,publico  cofeniu  reccprum  cft.omnia  narurali  inilin- 

^dtliH lom  qu»  <^"  bonuin  appetere:obreruemuSjhberi  arbitrijvim  non  confi- 

*mni»tmhuUK-  dcrandamin  eiufmodi  appecicu  qui  magis  ab  eflenci^  inclina- 

turtmhiUmni-  tione  quam  mencis  deliberacioneproficifcitur.   Nam  &  fcho- 

M  facere   ad  [3 ftici  fatcntur  nullam  eflc  liberiarbitrij  adioneni  nifi  dum" 

ffobandamar-  ^^  ^^^^^  vertic  ad  oppofita.  qui  ;'ncel!igunt ,  oportere  appeti- 

%aHoI  ^'^^'^^'  ttis  obiedum  talc  effe  quod  eleftioni  fubiaceat  :  &  delibera- 

ThGmas,par-  tionem  pr^ire,qu3:  eIejfl'oni  viam  fternac'    Et  fsine  C\  refpicias 

tisi.quaeft.8j.  qualc  fitiftud  naturale  boni  in  homine  deiiderium  ,inuenics 

artic}.  i\\{  cum  bclluisef»e  commune.  Siqutdern  &  illa;  bcne  fibi  eflc 

cupiunt :  &  vbi  fpecics  boni ,  qu3B  fenfum  moucat,  apparct.eo 

fequutur.  Homo  vGrojnec  id  quod  vere  /ibi  bonum  flt,pro  na- 

tura?ru3B  immorralisexceIlencia,ratione  deligit ,  vtidftudio 

pcrfequatur,nec  racionem  adhibet  inconfllium  ,  nec  mentcni 

intenditrfed  fine  ratione ,  ^ne  coniilio,  natur^p  inchnationem, 

inftarpecudis,fequitur.  Nihil  ergo  hocad  arbitrijlibertatem, 

anhomofenfti  naturic  ad  bonuni  appecendum  feratur  :  fcd 

hoc 


DB    OOCNIT.     DEI     RIDEMPTORIS.  fO 

hoc  reqairirur,vt  bonuiii  reda  r.itione  cliiu<liccr,cognitum  cU- 
gac^cIedump^rfecjuarur.Ac  ne  cui  fcrupulusnihajrear,  aduer-  f^tf  ftitem  ad^- 
tcnduscft  duplex  par-Tloiiirmus.  Nnm  i:<  appetirushic  n5  pro-  ^"■^^^« "^«/^'^ 
prius  voljnta^is  morus-Ied  nactaalis  mcl!nario.&  "«"'^'"^^"on  y^/,'^/,^.^,^^^_ 
vircutis  au:  iLilhti»  nppellatur^fed  coditionsf,:  vc  fcihcethomo  rr^ppetitw^* 
benc  habe.ic  Deniquc  vt  maxime  appecac  homo  aflequi  quod  'B&hj. 
bonume{l,non  tamen  !equicur.  /icuci  ncmo  c(l  cui  nongrata 
/ir  ^iernabdacicudo;ad  'juam  t.imen  nemo  nifi  Spincu.simpul- 
fu  af;  irac.  Qtu-^do  igitnrnihil  ad  pr«ba!>d  m  arbicrijliberta- 
tcmfacic  n^.iurale  huminibusbenc  habcnd;  de(ideriuni ,  non 
magisfcilicecqu.i  m  mcr  iliis&lapidibus,  ad  e.lV^ncucfuze  pcr- 
fc<flioneminclm3nsaftc<.'tio:iu  alus  confidcrcmus,  sitne  pcni- 
tusica  omni  expaice  viciaca  corrupriq;  volunras,vc  nih\[  niii 
malum  generec:au  particulamaliquaui  illrram  recinc  t,  vnde 
nafcantur  bona  defideria. 

2.7    Qjj  piim3:Deigriri:eEribuuntvteflicacicer  velimus  ,e  »'^/«^ >«'«>»• 
conuerlo  mnuere  vidcntur ,  incfic  faculcatem  anima?  vltro  ad  ^^°^f"^*^"^'^* 

onuui  aij>irandi,  i,ca  iinbccilliorem  quam  qua^in  Io.U'.lum  ar-  ^^  prim*.  De» 
fcifliim  cmergcre  ^auc  conacum  cxcic.irc  poffjr,    Nec  dubiimi  ^ratu  trthue- 
qum  hanc  opinioncm,abOrigene&  vccerum  quibuMam  fum-  res  -jt  efficaci- 
pram,SchoIa{tic!communiccramplex-i  finc:quando  lolentho-  ^frvefinius,ho§ 
minem  in  pur;s,vi:  loquuncur^nanjraiibns  reput.irc  qua'em  de-  "''^'PP''""^'J*h 
/cribic  Apollolus  his  verbis  ,  Non  quod  volo  b  >nuin  ,  hoc  fa-  ^^!,!\  '^vlt^' 
cio:  fcd  quod  nolo  maiumjiocago.  Velle  adiacec  niihi,pcrfi-  .id  t?»>mm afiim 
rere  autemnon  inuenio.  .Sed  pcrperamhocm  )do  inuercitur  randi  pcklta- 
tota,quam  illicexcquirur  Pau'us,  diipucatio.  TraiSiar  enijii  de  tem^fedimbe- 
ludaChrilliana  (  quam  breuius  actmfjitad  Gaiiras )  quam  fi-  ^'^'or-r'^^^^»» 
delcs  mcontiiaucarnis  &(puicu..sinle  pcrpctuofcnruint.Por-  V/r 
ro  bpintus  Don  a  nacura  elt,  led  a  regeneratione.    Loqui  au-  aAt.aut conati* 
cem  Apofloluni  de  rcgeneratis  iudo  conflat   ,   quod  vbi  dixa-  "txritare pofit, 
rat  iji  fJj  bonum  nuHum  habirare.rubncdtc  expofiribne,  quod  Scholajlicuau* 
intcliigac  decarpe  fua.    Ideoque  negat  fceilequi  malum  fa-  '^'''^ "//'^1'*'*«''. 
€iar,'ed  pcccacum  in  feinhabitas.Quidfibi  vulciftacorred:©,  ^J^P/^Jj'*  '"'*"' 
In  me.hoc  elt,  in  carne  mra?  Nempe  acii  in  hunc  modum  lo-  refellentistefif 
<]uerccur,Non  habitat  in  mebouun-;  a  me  ipfo  :   nam  in  carne  moni^^ 
mcanihil  boni  rcpcrirc  eft.  Hincfcquitur  illafpecics  excu  a-  Vid.  k6k.6. 
lionis,  Non  facionialumipfcjfedquodhabitatin  me  peccacu.  ^0^7.15  & 
<]U2e  folisrepeaerarisconipetit,  quiprxcipua  animarparicad  q^j 
bonum  tendunc.Iam  vero  qu^fubiicicurconclufio  cotum  hoc  R.0.7.1J. 
liquido  declarat.Condele<l:tor,inquic,  Legifccundum  incerio- 
rem  homineni:video  auccm  alia  legcm  in  membris  meis,repu- 
gnantem  legilnentis  meae.    Qu^is  in  fe  tale  diffidium  habeat,  ^'^-  ^^  ^^^ 
nifi  qui  Spiritu  Dei  regeneracus,reliquia^  carnis  fuscircfifert?  "'  »'  '^'^' 
ProindeAugu{iinus,quu  fermonem  illu  de  hominis  natura  a^- 
qjido  habcri  puuneCjii.terpretaaonem  fua.tanquafalfam,  Sc 

m.   i\. 


CAP.    il.  INSTITVTIONIS     LlB.     11. 

male  congruentem.recraftauic.Et  vero  (i  iilud  recipimus ,  ho- 

mines  finegratiihabeuequamlibetpufillosjaliquos  lamen  ad 

t.Cor.j.j.       bonuni  raocus,  quid  refpondebimus  Apoftolo ,  ncganti  vel  ad 

Gen.8.i4.       cogiradum  aliquid  nos  efle  idoneos?Qujd  Domino  per  Mofea 

pronuntianti,  omnefigmenc^m  humani  cordis  cantunimodo 

malum  efl^e?Quum  ergo  falfa  loci  vnius  fenretia  iniLiegerincno 

Smmtottuho'  eft  quodeorum  fententiam  morcmur.Porius  valeat  hoc  Chri- 

mopeceati  im-  ftijQui  facitpeccacum,fccuum  efll'  peccari.  Pcccatores  fumus 

feriofijfiaceat,  omnes  oatura:icaquefub  peccati  iugo  detinemur.  Quod  /i.co- 

ftqmtur     f   ^^^^  homo  peccaci  miperio  rubiacct,ipfam  cerre  voIuntare,t}ue 

ffam  "^^'^^^J'  praecipua  efteius  (edes,ardiflimis  vmculis  coftringi  nece(k  elf. 

puaVfilecc.rti  Nec  vcro  aiirer  conftatcc  illud  Paui:,Deu  efl[e  qui  velle  in  no- 

fedes    artiif-  bis operatur,fi  qua  voluncas  pra:cederetSpirirus grariam. Fa- 

tnis  vinctiiii  0'  ceflTacigitur  quicquid  de  prcepar.itione  multi  nugati  /unt:  quia 

pushahere:  ni-  gj^  incerdum  petunt  fideles  cor  fibi  fjrmari  ad  Legis  Dei  ob- 

iailq^fnofirum  fgqujum^flcuci  Dauid  pluribuslocis)nocandumcamen  eft  hoc 

tp  ntji  pecea-    ^^     g  prccandi  defiderium  a  Oeo  efle :  quod  ex  eius  verbis 

Ioh.8.j4'       colhgere  licet.nam  quum  opcccin  fe  cor  mundum  creaii,certe 

Phil.i.ij.       creationisinitium  fibi  nonarrogac.  Ideo  apud  nos  pocius  va- 

Pfal.119.       leatillud  Auguftini,Pr3Bueniec  te  Deus  in  omnibus:pra?ueni  & 

Pfal.si  1».      tualiquando  eiusiram.Qupmodo.?ronfitere  iftaomnia  a  Deo 

? Vf '^  ^  f^  habere :  q^uicquid  boni  habes  efTe  ab  ipfo  :  a  ce,  quicquid  eft 

*  ^^^'    '  raali.  Et  paulo  poft,  Noftrum  nihil  nifi  pcccacum. 


C  A  P  V  T      I  I  I. 

Ex  mruptit  hominis  natura  nihil  nifi  dAmnMeprodin, 

Hi^us  c*pitis  partcs  praecipu^e. 

i  AtaJU^^fltXatiofrKprioiis  capitis,  hominis  intelHgentia  &  voltin- 
tatem,teftirooniis  S.Scripturz  adeo  corruptam  cflTc  probans^vt 
in  nttllo  iam  inueniri  poffit  aut  integritas,  auc  notiiia,  aut  ti- 
morDei-.fca.i.&a. 

a  Aduerfus  fuperiorem  do£lrinani  ,  Obic;aionuni ,  de  virtatifcuJ 
qux  in  nonatillis  Etlbinicis  eluxcrunt,diIiitio>f(t  A.3.&  4. 

i  Qualis  ia  homine  pcccatiferuo  voluntasmaneat,  feft.  J.  eiuC' 
demqueremcdiumac  lanitasjfedl.i^. 

4  Sophiftarum  Neopelagianorum,  de  humanz  voluntatls  pr«« 
paratione  8c  efficacia.item  de  perfeuerantia  &  gratia  coopera- 
teopinionesrcfelluntur.tut»  rationibus,  ttim  S.  Scripturacte- 
ftin)Oniis,fc<9u7. 8 .9.10.11.1». 

5  Tandeo»  fubiiciuntur  Auguftini  difta,qu«  huius  d(?ftfin«  vcri- 
tatcBi  confirraanc/e^. i|.8c  H» 

Scd 


COGNIT.      DEl      REDEMPTORtX.  Sd 

Eo  me^ius  homo  vtraque  animx  patte  co- Tofius hommls 
gnofci  non  poteft,quani  fi  cum  fuiy  elogiis  in  *"fe^ftia,(fr 
medium  prodeac,quibusa  Scriptura  in/igni-  "^"'«"'^'  ""^: 
tur.    Si  totus  aepmgiturhtsChriltlvcrbis,  lo.j.^. 
Qu^od  natum  eft  ex  carnejcaro  eft(vtcuincc-  Vocatar  enim 
repromptumeftjvalde  miferum  efleanimal  ^^ro. 
conuincitur.AfFedus  enim  carnis,  cefte  Apo- 
ftolojm^rs  eft:quandoquideinimicitia  eft  aduerfus  Deumjed-  ^^^  g  ^ 
que  Legi  Dei  nec  iubditur,nec  fubdi  poteft.Tfine  eft  perucrfa 
carojVt  toto  fuoafteftu  fimultatem  aduerfus  Deuexerceat?  vc 
cum  Legis  diuincE  iuftitia  confentire  nequeat?  vt  nihil  denique 
parere  qucnt,nifi  mortis  raateriam?Nunc  fac  in  hominis  nacu- 
ra  nihil  efte  nifi  carnenv.&  inde  quippia.fi  potesjbom  elice.  Ac 
Carnis  vocabulum  ad  fenfuaIempertincttantum,non  ad  fupe- 
riorcru  animse  partem.ld  vero  ex  verbis  &  Chi:ifti&  Apoftoli 
abunderefellifur.Argumentum  eftDomtni,  oportere  honiine 
renafci;  quia  caro  eft.Non  fccundu  corpus  renafci  praecipit. Ani  -Qf'^  "i^»*  non 
nio  autenon  ren.-tfciturjfi  corrieatur  al;qua  elus  portio:fed  vbi  f^^f^^adfen" 
tota  renouatur.Id(]ueeonrmatvrroquelocopohtaantHhens.  ^^  n,.ptrtorem 
Cic enim carni  comparaturSpiritus,vt  nihil  rclinquarur  mediu .  anim^t  parte^ 
Ergo  quicquid  non  cft  fpiritualc  in  homine,f(?cundum  eam  ra-  feu    mentemj, 
tionemdicitur  carneu.Nihilautem  habemus  Spiritus,  nifiper/''^^^''"^'' 
regenerationem.  Ett  igiturcaro  quicquid  habeaiusa  natura.  ^°^^"'i^tu^ 
Verij  dc  ea  re  fiquaalias  poftct  cffe  dubitatiOjCa  nobis  aPauIo  XmtnZatia" 
toIIitur:vbi  dcfcripto  vecerihominc,quem  dixerat  corruptum  nihmpr^hafur, 
-effcconcupifcentiiserroris,  iubccnosrcnouari  fpiritu  mentis  Ephef.^.tj. 
noftra».    Vides  eiimnon  ponereillicitasacprauascupiditates 
in  partefenfiriua  modo/cdin  ipfactiam  nicntc:  arqueideo  e- 
iusexigercrenouationem.Et  fane  cam  humana;  natur^eiiiagi- 
nem  paulo  antedepinxerat,qu3enu]lainpattenos  non  corru- 
pros  ac  pcrucrfo^  effe  oftendcrct.    Nam  quod  Gentes  omnes  ^P'^*^  4-  «t. 
fcribit  ambularc  in  vanitatc  mcnris  ru:y,obtenebratas  efTe  intei  *  ' 
Jigcntia,ahenatas  a  vita  Dei,  propcer  ignoranciam  quie  in  ipfis 
eft,&  cxcitatcm  cordis  fui:  minime  eft  dubium  qufn  competac 
in  cos  omncs quos  Dominus  ad  re^litudincm  fua?  tum  fapicn- 
ti3;,tum  fuftitije  nondum  reformauir.Quod  eriam  clarius  fic  ex 
comparationemoxadiunfta:vbi  fidelcsadmonctquodnoni- 
tadidiccrint  Chriftum.  Siquidem  ex  iftis  verbis  coiligimus, 
Chrifti  gratiam  ynicum  efie  rcmcdium  quo  ab  illa  c^ecicate  & 
malis  inde  confequentibus  liberemur.   Nam  &  ita  de  re?no  lefa.tfo.:. 
Chrifti  vaticinatus  erat  lefaias ,  quum  Dominum  Ecclefis  fuse 
fore  m  lucem  fempitcrna  promitterct :  quum  intcrini  tencbrse 
obregercnt  tcrram ,  &  caligo  populos.    Quiim  in  fola  Eccle- 
fia  cxorituraraDcilucem  ceftctur.extraEccIefiam  cerrcnon- 
nifi  tsncbras  ^ cafcitatctti  relinquit.  Non  recenfebofigillatim 

nf.     iij. 


CAP.    itt.  iNlTlTVtlONIftlB.     11. 

qux  mhomims  vanknem  paffim, in  Pflilmis  prajfcrrim  &Pro- 

Pf.  ^2  10.       phetis,habentur.Magnum  eft  quod  fcnbicDau  cl,Si  cnm  vani- 

t3te  appeildatur  jipfa  fore  vaniorem.Graui  lelo  confodirur  cius 

ingenium  ,  qumi)  omnes  quse  indeprodeunt  cogitationes ,  vt 

ftulc3:,friuol^  infana:,peruern?,irridentLir. 

Coretia:pfum     z    Nihflo  lcuior eil  cordiscondeninano,  quum  fraudulen- 

eadem    ccrm-  tum  dicicur  pi;£  omrii  rc  5d  pcruerfum.   Sed  quia  breuicati  ftu- 

fiione  inuolui-  (\^q  conrcntusero  vno  tantum  loco.-  qui  tamelucidii/imifpe- 

I"''*  cuiiinftarfururusii:^,;n  quo  rota  nacur.^  noftrJ?im 'ginem  in- 

cre.17.9.        rueamur.  Apoiiolus  cnim,dum 'lumanigeneris  arrogajitiam 

Ro.j.io.         vult  deiicere,his  tefliimoniis  .tgicQupd  none»!  iuftus.  (juilqua, 

nonefl  inte!lisens,aut  requirens  Demn.  Omnesdeclinauerut, 

/imulmutiles  fafti  funtMon  efl:  qui  faciatbonum,ne  vnusqui- 

dem.  Sepulchrum  patetisertgMrcureorum,  linguisfuis  dolose 

icfa  59. 7.      agunt.venenum  aTpidum  fub  labiis  eorun),  Q^orum  os  irialc- 

di(^li:mc  plenum,&  amaricudinc.-Muorum  veloces  pedes  ad  ef- 

fundendum  faneumcm.in viis  quonim  con:ritio  &infeplicitas: 

<juibus  prx  oculis  non  ell:  timor  Dei.    His  fuiminibus  non  ii\ 

certos  hominesjfed  m  vniuerfain  filiorumAilam  n.icionem  in- 

uehitur.  Neque  in  vnius  .nut  alrciius  rcciili  depratiaros  morcs 

decLimaf.fcd  accufat  pcrperuam  naturjecorruptionem.Siqui- 

dem  propofitum  illi  e(l  eo  loco  non  iimphcirer  homines  ob- 

iurgare,quorc(ipifc.int:fcd  doccrc  pociusincluft.ibtli  caiami- 

tate  onmc;  oppreflos,e  qua  emergerc  non  porfTnt  nifi  mifcri- 

cofdia  Oci  eruantur.Id  quia  probari  non  potera':  ni^dc  clade 

&  exirio  natur^E  coftitiflet:proculit  hec  teftimonia.quibus  pL  f 

iAdcoq"eirttiul  quam  perdiram  efTc  naturam  noftniconuiMcitur.  Maneat  ergo 

lo  prorfustam  hoc,non  prau.^ dunt.ixat  cofijccudinis  vitio  taics  eflehomincs 

in^icnirt  potefl  qy^Jcs  hic  dcreribuntur,("ed  namrce  quoque  pr.iuitatc:  qu^^^do 

ijel  t?it«grttMt  ^^  ^iiterftarcpoceftApoftoli  argumctJtio^Nuila  cfle'honiini 

umor  Dei.        f^lufe  nifi  a  Domini  miiericordia:  quia  in  le  priditus  eft  &  de- 

ploratus.Non  hichibor.-iboinapprobandatcftimonioruappli 

catione,necui  videantur  intcmpcftiue  vCurpac.T.Pcrindeagam 

acll  aPaulo  prirnum  hasc  didatorer.t  ,   non  e  Prophctis  dc~ 

fumpra.   Inrio  adimit  homini  iuftitiam^id  cft,  intcgritatem  & 

puritatem  :  deindc  infcUigentiam.  Tntelligentiar  autemdefe- 

dum  arguit  apofta/ia  a  Dco  ;   qucm  requircre ,  primus  cft  fa- 

pientiae  gr:iduo.  ilUid  aute  ncceflc  eft  \]%  cuenire  qui  a  Deo  ^t- 

fecerunt.    Subnedic ,  omnes  declinafle  ,  &  quali  putridos  efle 

reddicos:nuliuin  cfle  qui  f.iciac  bonum:tum  flagitia,quibus  fln- 

gula  fiia  membra  conraminanc  qui  in  nequitiam  femel  foluti 

run",adiun5't.    Poftremo  timorc  Dei  vacuos  teftarur,  ad  cuius 

regulam  greiTus  noftri  dirigi  debucrant.  Si  ifta?  funt  ha:rcdira- 

ria?humani^enerisdotes,fruftra  in  narura  noftra  aliquid  boni 

rcquiritur.    Equidem  fatcor  non  omnia  hjcc  in  vnoquoqiic 

homine 


D  1     C-O  GNIT.     DBI      REOBMPTOHIf.  9% 

liominc  flagiria  emergercnnfician  camen  non  licet  quin  hydra 
ifta  iii  fingu!oru:ii  pe^oribus  Ittcar.  Nam  vt  corpusjdum  iam 
moTbicaulam&matcriam  inclufam  in  fe  fouet,  eciamfi  non- 
dum  ferueat  dolor,noii  dicetur  faimmzita  nec  auima^dum  tali- 
bus  vitiorum  m^rbisrcaretjfana  cenfcbituriquanquam  nopcr 
omnia  quadr  it  fimilitudo.In  corpore  cnim  qualibet  morbido 
vigor  vita:  fuperefi;  anima  vero  iiio  exitiali  gurgitc  immer/a, 
non  exritiismodo  laboratjfedomnibonoprorrusvacua  eft.  .  .  .  \ 
;    Eadcmferequa?  priusfoluta  eft  nu^Eftio.exintegronobis  0^'^to.  Ethni 

f   '    -       ^  1  •        /-        V  ■  1-       •  •  tiqutda.ynfue- 

furgi!.  Omnibus  enmi  fccuiis  exciterunt  aliqui  ,  qui  natura^^^^,  pradaris 
ducc-ad  virturem  tota  vita  intenti  eftent.Neque  moror  fi  multi  dottbus  emati, 
lapfus  in  eorum  moribus  notari  pof (int:  ipfo  tamcn  honeftatis  Erg»   htminis 
ftudio  documenru  edideruntnonnihil  f  iifTe  m  natura  fuapu-  "^-ftira  intotH 
ritatis.  QMJdprctijhabeantcoramDco  huiufmodi  virtutes, '^'^"'/* *"*"'"»' 
tametfiplenius  ediflcremus  vbi  .-jgetur  dc  operum  meritisj  di-  '"*  '^"  ''^^' 
cendu  tamen  eft  hoc quoque loco^quarenus  ad  pr^efentis  argu 
menti  explicationem  neceffe  eft.  Exempla  igitur  ifta  monere 
nos  vider.turne  hominisn:itBram  in  totum  vitiofam  pureraus; 
quod  eius  inftindu  quic'am  non  modo  eximiis  facincribuscx- 
celluerunt,fcd  perpetuo  tenore  vite  h oneftifTime  fe  geficrunt, 
Sed  hic  fuccurrere nobis  debct,  inrer  illam  naturse  corruptio-  \#««>-  Ccr- 
nem  tfie nonnullum grstire  Dei  locum.non  quie illam  p.:rgct,  ll^f''^"^^^  f^ 
fcd  inrus  cohibcat.    N.im  fi  fingulorum  anin.os  laxis  hahenis  ttm^^tn/J  /^t 
Dominus  in  hbidines  quaflibetexultare  pcrmitrerer  ,  ncmG  h:btta. 
haud  dubieefTetqui  non  reipfa  fidemfaccrct  veriffime  inie 
competcre  omnia  m-Ia  quibus  vmuerfam  naturam  damnat 
Pauli's.Quidenim?reneeorunumeroeximas  quorumpedes      ;''*'^* 
.id  faniiL-mem  ethmdendum  veloces.mnnus  rppinis  gc  nomici-  fponfionis, 
Giisfoedat^;gutturarepuIchris  narentibus  finiiliajhngu^e  frau- 
duletx,venenata  Iabia,opcra  inutiliajiniqua,  putrida,  lethalia: 
quorum  animus  fincDco  ,  quorum  intima  prauitates,quoruni 
oculiad  infidiasanimi  adinrultandu  elati.omnesdeniuuepar- 
tcsadinfiTita  flagitia  c6cinnar3??Si  omnibusciufmodi  porten- 
tis  obnoxiacft  vnaqueque  animaCquemadmodLi  audader  pro- 
nuntiat  Apoftolus)vidcmusceitequid  futurum  fic  fiDomirtus  Ro.j.r^. 
humanam  libidinem  pro  fua  inclinatione^vagari  finar.nuila  eft 
rabiofa  bellua  qua»  tam  prcTecipitanterfcratur:  nullumeft  <pja- 
libet  rapidum  ac  violentum  flumen  ,  cuius  adeo  impetuofa  fis 
exundatio.In  eleftis  fuis  morbos  iftos  curatDominus,eo  quem 
mox  exponemusmodo  :  in  aliis ,  iniefto  fri^no  duntaxatcoer- 
cetjtantumneebulliant,  quatenus  expcdireprouidct  ad  con- 
feruandam  rcrum  vniuerfiratem.  Hinc  nlij  pudore,aIij  iegum 
metu  retinentur  ne  in  multa  foeditatis  gencra  prorumpant,vt- 
cunque  fuam  magna  ex  parte  impuritatem  non  difflmulet.ali j, 
qwia  honeftam  viucndirationeconducere  ducant,ad  ea  vicun- 

rti.     iiij. 


CAP.  Ilt.  t  NST  IT  VTl  ON  IS      LIB.     IT. 

quc afpfranE.alij  fupra  vulgarem  /ortem  cmergut.quo  fua  ma- 
ieftate  alios  contineant  in  oflicio.  Ita  fua  prouidecia  Deus  na- 
turajperuerflcatemretenat,  nein  acftuni  erumpat  :  lednon 
purgac  intus. 
Inftdntiay^ut      ^    Nondum  tamcu  folurus  eft  fcrupulus.  Aut  enim  Camil- 
Ethmcty  vttio  jm^^  parem  C.itilmaefacianiusjConuenit.-aucin  Camillohabe- 
^i;»r/«^/?r*  jjj^-j^yj  ^xemplu^naturamfi  f^udiocxcoJarur,bonitate  nopror- 
tur:autoHivir  lus  vacare.  Ego  vc! o  nteor ,  c]u:h  m  Caminotuerunt  Ipeciola?  . 
tute  excfUue-  dotes,&  Dei  tuifle  d©na  &  iure  commcndabiles  videri.fi  in  fc 
runt  naiuram  ajftimentur.fed  quomodo  n.icuraiisprobitatiserunt  in  ipfo  do- 
human.im  bo.  cumenra?Annon  ad  anlmum  rcdcundumcrit,  &  bxcducenda 

nttate  fi07i  va-         -      -        •     .  *-  •  i  •        i  •        i  •  -■  •  n  •  • 

r  i^  ratiocmario.' Si  JiomoannTiaiistahmorumreentacepr^Elntlra 
tury  oftendunt.  "O'^  deelie vtique  natur^  ad  virtutjs  Itudmm  facuJtJtem.Qu^ta 
Vide  Augu-  autemflanimusprauus  fuerir  6;  conrortus,  qui  aliud  potius 
l«4.contraIu  quiduis  quam  reftitudinem  fcdacus  /it?  £t  talefuifle  no  dubiil 
ri^rt  ^^'^  animalem  illum  liomine  concedfs.  Qr^a  milii  in  hac  par- 

^"^'**  te  pra?dicabis  liuman^  naturx  .id  bonum   potentiam,ri  in 

%An\inui  roAn-         ».  ..,.-.  ,  *  /■•< 

/itPrAHUs,        lummamtegntati'?  Iptcie  lcmper  adcorruprionem  terri  de- 
prehenditur?  Ergo vcliominem  a  virturenon  commendauc- 
ri?,cuiu'<  riria  fub  virtufis  imagine  imponunt;  iti  Iiumanx  vo- 
Itintarirei^i  expetend;  faculracem  non  tribuas  quanrifperipra 
KeFft'  ^"  fuaperuerfiratedefixa  e^.Q^aquaii:?ccerti:{ima  eft&fa- 

h^ifunt  ifla  do  cillima  huius  qu^ftionis  folurio  :  non  efTc  iftas  communes  na-' 
na  communts  turac  dorcs  4  fcd  fpeciales  Dei  gratias ,  quas  varie  &  ad  ccnum 
.natur*  dot*s,  niodu  profanis altoqui  hominibus  difpenfar.Qua  rationc,noa 
fed  [feaales    foi-«itdamus  (u  Tulgari  fermonehuuc  bcnenatum,  illuMi  pra- 
^"  i"'^''**     uxnarursedicere.  Nectamcn  vtrfiqucdefinimus  includere  fub 
vniuerfali  humanse  prauitatis  conditionc  :  fcd  indiciimus  quid 
fpecialisgrati^in  alteru  Dominus  confil-.  rir,  qL*o  alreru  n<-n 
^'SantAO.  €.    ([i  dignatus.SauIe  prseficcre  rcgno  volens,  quafi  nouum  homl- 
nem  formauit.  acque  h.rc  rario  cft  cur  Plato.ad  Homerica  fa- 
bulam  alludens.Kegum  filios  creari  dicat  aliqua  fingulari  no- 
ta  infigncquia  Deus  humanogcneri  confulcrc  volens  j  faspe 
quos  ad  imperiumdeftinac,  heroica  naturainftruir.  atque 
ex  hac  ofhcina  prodiit  quicquid  magnorum  ducum  ccle- 
e^Aahitmoi,  brant  hiftori^.     Idcm  &  de  priuatis  horainibus  cenfendum 
tiofis   Ethniiu  eft.    Sedquiavt  prsEftanriffimus  quifquefuit  y  eum  fempcr 
poUufafufit.     impuiic  fua  ambitio(qua  labe  foedauturomnes  virtutes,  vtco- 
ram  Deo  gratiam  omnem  amittant  )  pro  nihilo  ducendum 
eft  quicquidlandcdignum  apparerin  hominibusprofanis.Ad*- 
dequod  prrcipuapars  redirudinis  defi^ic  vbinuJIum  eft  illu- 
flradr  Deiglori^  ftudium,quoracu!  funt  omnesquos  Spiritu 
Ufa.w.^.        fuononregenuit.Nccverofruftradicitur  apud  Iefaiam,fupei: 
Pralm.iii.io  (-j^j.j||y,^  rcquiefcerefpiritum  timoris  Deiiquo  docemur  qui- 
Et  q-'ayn.-tsco  cunque  a  Chrifto  alieni  funt  eofde  carere  timore  Dei,  qui  fa- 
»•«  h:mimiju;  picnrlar  initiuni    cft.     Qnantum    ad   virtutcs   qu^e  iaani 


DE     CO«NlT.     OBI     REOBMPTORIS.  Jj 

Tpecie  nos  decipmnt,  m  toro  quidem  politico  &  m  communi  /^^^^^  „^//,„, 
hominum  fama  habebunt  laudem  ■  apud  ci-lcfte  vero  tribunal  y„„f  p'gf;j  ad 
nullius erunt  pietij  ad  iul^itiam  promcrendam.  iuftitiam  pro- 

S  QH.'^  igitur  pcccati  feruitute  vinda  dctinetur  voIunt3s,ad  menndam  c»- 
bonuni  comnioucre  fc  non  poteft,nedum  applicare.  eiufmodi  j^^1>"' 
cnim  motus,conuerfionisadDcuprincipiumeft,quas  Dei  gra-  p'o^Jo'*'^^^*„t4^ 
t\x  eora  in  Sciipcuris  tribuitur.    Qucmadmo«lum  precarut:  a  ^^y?  Uffnm  v* 
Domino  lcremias  vt  fe  conuertit ,  fi  conuerfum  feJir.    Vnde  luntas   in  ht^ 
Propheta  eodcmcapite,rptritualem  populi  iidelisrcdemptio-  rmne  maferit, 
nem  defcnbt.ns.dicicrcdemptumde  manu  fortioris,  nempe  (i-  '^0'«"'^^«  /"^- 
^nificas  t]uamai(ftiscompcdibusaihgatuscftpcccator5quan-  "[^^^^"^J'  '^ 
diu  a  Domino  dcrertus.fub  iugo  diaboliagit.  Manct  nihilomi-'  inpeccatifer- 
nusvoluntas,  qu.^propenfif(ima  affedioncadpcccandum  &  «tmffw  enim 
propendeat  &  fcftinet.  iiqjidem  non  voluntare  priuatus  eft  «f*#no,/e4 
liomojqnum  in  hanc  ijcceffitacGm  !c  addi»ir,fcd  voluntatis  fa-  "^o^^^^^^ru  m- 
jvti-c.Neque  vcro  inepte  Bcrnardus,  qui  vcllenobisomnibus  ^*  '  * 
intfre  dccct./ed  velle  bonu^piofedus:  velle  malum  ,  dcfcftus. 
Ideo  fimpl  citer  velle,  hominis:  m.7lc  vellc  >  corrupcae  naturxi 
bene  velle,gratia?.  Porro  quod  libertate  abdicatam  volunta- 
tem  dico  neccnitare  in  malum  vcl  trahi  rel  duci :  mirum  eft 
licui videarurafpcralocutio,  quaenccabfonum  habecquip- 
piam, nec  arp.ndoruui  vfu  alienaeft.  OfFendit  autem  cosqui   ,  ., 

intcr  ncccffitatem  &  coa(5lioncm  diftinguere  nefciunt.     At  fi  ^*n*!^'jtm 
quis  cos  mterrogct ,  Annon  Dcus  ncceliano  bonus  fic :  annon  ^umda  ejl, 
diabolus  ncceflario  malusrquid  refpondeant?  Sic  enim  conne- 
xa  eft  Dei  b  )nit.i$  cum  diuinitate,  vt  non  magis  neccfTarium 
fic  ipfum  cire  Dcum,quam  bonum.    Diabolus  autcm  per  la- 
pfumfic  abonicomunionealienatus  eft, vc nihilquain  male  yjj  Caluin. 
rgere  pof (it.    Qupd  fiqui^ facrilegus  obganniat,  Deo  parum  ad«"  PighiiU 
laudiscx  ruabonitatcd«beri,  adquam  feruandarn  cogacur: 
cui  uon  erit  proinpra  refpon^o,Immcnfiaeius  bonitace  fieri 
ne  majie  agerc  poffit.no  vioienca  impulfionc?  Ergo  fi  liberam  ^^*^.^  "<«/»- 
Dei  voIuacatCMi  in  bcncagendo  non  impedic,qu6d  neceffc  cft  ^leo/Jir^i  **«;.. 
illum  bene  agere :  fi  dtabolus ,  qui  nonnifl male  agere  poteft,  dam  memint* 
voluntatctainen  peccat:  quis  homincm  ideominus  volunta-  nmt, 
rie  peccare  dicehquodfitpeccandineccffitati  obnoxius?Hanc 
ncceflitatem  quum  vbique  prf dicet  Auguftinus.dum  etiam  in-    .,    ,       £ 
uidiosc  Cajlcftii  cauillo  vrgeretur,ne  tum  quidcm  afTcrere  du-  •  ftJt/ 
bitauit,inh2ecverba  ,PcrIibcrtatemfa<5l;umeft  vtefrcthomo  * 
cu  pcc€ato:fed  iam  pornalis  vicfofiras  Ajbfequuta  ex  libertatc 
fecit  Reccfiitatem.  Ac  quoties  incidit  eius  rei  mentio ,  non  du-  ^ 

bitat  in  huc  modum  loqui  dc  ncccfTaria  peccati  feruitute.Hf  c  ^^  nat.gri» 
igiturdiftinftionisrummaobfeructur,  hominem,  vt  vitiatus  ^*^*^** 
cft  ex  lapfujvolentem  quidem  peccarc,  non  fnuitum  nec  coa- 
ftum :  afPe^iQne  animi  propcnfifflma ,  non  vioknta  coaftio« 


^AP.   lii.  INS  T  I  T  V  T  lON  IS      LlB.     11. 

ne  proprL^  libidinis  motu,non  extraria  coadione:  qua  taitleit 

eft  natur^  prauitatcr.o  pofTe  nifi  ad  nialu  moueri  & agi.Qijod 

fi  verumcit^peccindi  cerre  neceffitati  fubiacere  non  ob/cure 

Scr.  fuper      cxpriniitur.Augultino  lubfcnbens  Bernai:di!sita  fcribir,SoIus 

Cantica  8.     honjo  inter  anim.vlia  iibcr ;  &  tamcn  interuenienrc  peccato, 

patitur  quandam  vfm  &  ipfcMed  a  vo!unt2tc,no a  natura,  vt  ne 

/ic  quidem  ingenira  libertatc  priuerur.    Quod  enim  volunta- 

riumjetiam  Iibcrum.    Et  paulo  pofl.  Ira  nefcio  quo  prauo  & 

miro  modo  ipHt  fibi  voluntas  peccato  quidein  dcterius  muta- 

EajnecerfitatefacirjVtnecnecel^fitasCquum  voluntariaficjexcu- 

fare  valeatvoluntatem,necvolunt:?s(quum  fitilleda}  exclu- 

dcrencceftitaten^.Eflenimnecenitas  h;Ec  quodammodo  vo- 

luntaria.Poftea  dicit  nos  preni!  iugo,non  alio  tame  quam  vo- 

luntariar  cuiufdam  fcruitutis .-  ideo  pro  feruitute  effe  mifera-' 

biIes,pro  voluntate inexcuf jbiles.quia  voluntas.quum  hbera 

eflet,feruam  fe  pcccari  fecit.Tandem  concluditjlra  anima  mi- 

ro  quodam  &  nialo  rnodo  fub  hac  voluntaria  quadam  ac  male 

Iibera  neceifitatc  &  ancilla  tenetur  & hbera:  ancilla,  propter 

ncceflitarem.Iibera.proprcr  voIuntatem:&,quod  magis  mirum 

magffquemifcrueft,  idco  rea,  quodlibcra:e6queanciIJa,quo 

^  -.  rearac  perhoc,eoancilIa,qu©  Iibera.     Hinc  certeapnofcunc 

moma  Lombar  '^^'^^^^  nnwi  mc  nouum  afTcrre  ,  quod  olim  ex  piorum  om- 

di  efcitanttam  "^"'^1  confenfu  prodidic  Auguftinus,  &millefere  annispoftea 

d^tmnat,         in  chuflris  monachorum  rerentum  fuit.    Lombardus  autem 

qfuum  neceffitatcm  a  coadione  diflinguere  nerciret,perniciofo 

eriori  materiam  dedit. 

'Kmedmnty  au     ^    Ex  oppofitoreputarc  oper^pretium  ef^qualefirdiuina? 

um  ifeufani^  gratieE  remedium,  quo  naruras  vitiofitas  corrigitur  ac  fanatur. 

7tu  humana     Nam  quum  Dominus  in  ope  ferenda,quod  nobis  deefl:  largia- 

Tohtntati^  f  efi  lu^  ,  vbi  conftiterit  quale /It  in  nobis  illius  opus,  qux  fic  e 

sonuerfio ai     conucrfo  noftra  i>enuria,fl:'itim  elucefcet.Quii  A\c\t  Apoftolus 

Phil.r.^         Philippenfibus,fecondere  quodqui  coepitmiphs  opusbonu, 

perfe<fturus  /it  vfquei»  diem  lefu  Chrifti :  non  dubiumquin 

perboni-operisprincipium  ,    ipiam  conuerfionis  originem, 

qu3B  efliin  vOiUtatc,defigner.  Bonu  itaque  opUs  inchoat  in  no- 

bis  Deus,iufliti2e  &  amorem  &  defiderium &  ftudium  in  cordi- 

2^0    inehonta  ]^^^  noflris  excitando.vcI(vc  magis  pcoprie  loquamur  )corda 

t^ummodo.f  ^^^^^  fleaendo,formando,duioendo  in  iuftitiam :  perficit  au- 

taitta  (fj-ab'  temjadperfeuerantiam  nosconhrmanao.  NequisaUomino 

foluta.adeo  vt  bonum  inchoari  tergiuerfetur,qu6d  voluntas ,  perfe  infirma, 

inchoatio)  per-  adiuuetur:ahbi  declarar5piritusquid  valeatvoluntas/ibireli» 

feuerAntia  ^  <fl:a.Dabo,inquit,vobis  cor  nouum:  fpiritum  noua  pona  m  me- 

^^nfummatto    ^j^  veftri:& aufera cor lapidcu  de  carne  veftra,  &dabo  vobis 

iolt  Jjfo  tri'  ^       «    •  .  *        S  1-  i\  •  n   r     ■" 

iu*tur.  cor  carneu:&  Spintumeu  ponam  m  medio  veftri,&  facu  vtm 

ixcch.j^.i^.  pr£ceptis  mcis  aiivbuletis.Qui  voIuntatishiinianscinEraiitate 

dicit 


T)  t       COGNlT.     DBT      RBOVMPTORIS.  $4. 

ilicitrubfidioroborari.quoadboaieleclione  efficaciter  afpi- 

ret.qiuimtrasformaii  rtnouariquctoram  oporteat?  Siqua  eft 

in  lapidc  mollities.quxadminiculo  tenerior  fadaflexumquc- 

libct  recipiat :  neque  dudile  efle  cor  hominis  negabo  in  redi 

obcdienrii,mod6grafia  Dci  quod  in  eo  imperfcdum  cft  fup- 

plcarur.Vtru  fl  luc  fimilitudine  oftcdere  voiuit  nihil  vnquam  id/imHituilne 

b.;nicxprefvu  iiid  cordenuftro,nilI  penitus  ahudfiat.ne  inter  'J''^" ^j^f^^ll 

ipfum  6.:  uos  partiamur  quod  (ibi  vni  vendicat.Si  ergo  lapis  in  f  l]'^-J^  .^'^ 

c.irne-ii  tiau^formacur,  quando  nos  Deus  adredi  ftudium  c6-  ^,,^  probatur-. 

uercit.-ibolccurquicq  .iid  eft  proprie  noftr^  voIuntatis:quod  in  dtinde  ienptu 

eiusilocuiuccedir.cocumi  Deoeft. Voluniaccm  dico  aboleri,  >■*  teji.moniis, 

nonquaLCjmselt  volunras.-quiain  hominis  conuerfione  inte- 

grum  manctquod prim^e  eitniturajrcrcarietiam  nouam  drco, 

n  m  vtvo-ut.iscfle  incipiatjfed  vt  vcrtarurex  malain  bonam. 

HocinfolidumaDco  ftcriaffirmo,qu  anead  cogitadiim  qui- 

dcmidonci  fumuSjCodcin  Ap oftolo  ^elk.    Itaque  alibi  tradic  pf^.^^-^f* 

non  m  do  Deum  opitulan  infirmjevoIuntati,vcIprauamcor-  P"'^^P*-M 

rigcrcfed  opcrari  in  nobis  vellc.  Vndc  facile  oolligitur  quod 

dixi ,  (}uicqu:dboni  eft  in  volunrate  ,  eflc  vnius  gratiaf  opus. 

Q!_io  fenfu  aiibi  dlcit  Dcum  cfle  qji  omnia  operatur  in  oni-  i.Cor.u.C 

nibus.  NequecMim  illicde  vniucri.ali  gubernatione  diflerit, 

fcJ  bonorumomniumqiiibuspollentfideles,laudemafleric  V- 

ni  Dco.Omiiia  aucem  dicendo,certeab  initio  adfinem  vfquc 

Deum  fp iricual.s  vitae  authorem  ficit:  quod  idem  alifs  verbis 

prius  d  'cnciat,fideIescxDeoefledicesin  Chrifto:  vbiapcrte  Epn.i.i. 

nouam  crcirionemqua  aboleturquod  communis  nacur^eeft, 

commedat.Subaudienda  enim  eftinter  Adam&  Chriftuman- 

citiiefis,quiialibi  clarius  explicar,vbi  docet  noseflcDei  fadu- 

ram,crcatos  in  Chrifto  ad  bona  opcraqua?  pr^parauit  vtinil-  Eph.  i.io. 

lis  ambLiIemus.Haccnim  rationeprobarevult  gratuicam  efle 

noftrS  filucen^^quia  initium  omnis  boni  flt  a  fccunda  creatio- 

ne  quain  Chrifto  corcquimur.Atqui  flqua  eflfetvelminimaex 

flobis  facultas,al!qua  ctiam  cflct  mcriti  portio.  Verum  vtnos 

prorfusexinaniat,  nihil  promeritoseflre  ratiocinatur ,  quia  in 

Chrifto  conditi  fuir.usadbonaopera  qu^e  prscparauit  Deus: 

quibus  verbis  iterum  fignificat  omnesbonoruoperupartes  a 

primo  motu,Dci  efle  proprias.  Hac  ratione  Prophe»  p©ftqua 

in  Pfalmo  dixit  nos  Dei  efl"c  figmcntij,ne  qua  fiat  partitio,mox  Pfal.too.^ 

adiur/gir.No  fccimus  nos  ipfl.de  regeneratione  cum  loqui,qui 

principium  eft  fpirirualis  vitx^cx  contextu  patet,vbi  continuo 

poft  fcquitur  nos  elfe  populum  eius,&  gregem  pafcuerfi  eius. 

Videmus  ayccm  vc  non  cotentus  (Tmpliciter  falutis  noftr^  lau- 

dem  Dco  dcdifle,difertcab  omni  focietate  nos  excludat:  quafi 

diceret  ne  tantillum  quidem  reftare  homini  in  quo  glorietur, 

^uia  totura  a  Dco  cft. 


*^AP.    llt.  INSTITVTIONIS       tlB.    11. 

cBkclionum  7  SeJ  cruntforte  qui  concedcnt volunratem  a  bono  fuo- 
}uperioremdo'  ^^^ ^'^S^"''^ auerfam  foJa Domini  virtute conuerri :  fic tamcn 
anKlm^lu-  ^^  P^''^F2rata  ,  fuas  deinde  in  agendo  parres  babeat ;  quemad- 
tio.  '^^^fi^nidocct  Auguftinus.omnebonuopusgratiam  przecede- 

i.VtluntoA  ejui  !£,&  id  comitante.non  d(icente:pediflcqua,non  prjeuiavolun-' 
demaOeoci-  tate.  quodnonmalea  fando  viro didu pr^epoftcre hucdetor- 
VrlHratl\<i^  quetPetrus  Lobardus.  Ego  autem  tam  in  Prophetse  verbis 
LtfJalyar'-  ^"^  citaui.quam  in  aliis  locis  clare  duo  fignari  c6tendo:qubd 
tes,  &pt3uamnoftram  voluncatemcorrigat  Dominu?,veI  potius 

\esj;.  tx  aboIear,&  a  feipfo  bona  fubmittat.  Q^atenus  i  gratia  prseue- 
A^* R^"-*^  "^^'^''jin  eo  vt  pediflcquam  appelles  tibi  permitto.fed  quia  re- 
piftieS  '^'  ^°'\'^"'^^^'  opuseft  Domini,  hocperperam  hominitribuitur, 
iil»*rrenten •  ^^}^^ gr^ri^  pr^uenieti^pedifl^equa  voiatate obfequarur.Idco 
Dift  i^.  "^  zd^h  a  Chiyfoftomo  fcriptu  eft,Wecgratia  fin^  voluntate, 

3.  ohitaio.  ncc  voluntate  /ine  gratia  quicqua  pofleoperari.  qtiafi  verb  n5 
Htcgratiafint  ipfiam  quoquc  voluntaceiii  operccurgratia,{]cuti  ex  Paulo  nu- 
-uolun-ateynec  p.^  yidimus.  Ncquc  verb  Auguftini  confiIiumfuit,dum  pc- 
irafiaquicqua  a'"^^"^'^^  grat|;E  vocat  human.im  voluncatcm,  fecundas  quai- 
fotefi.  dama  gratia  partes  illi  a(fign:ire  in  bono  cpcie?  fed  quia  hoc 

Scrtn.de  in-  illi  tantum  propofitum  cratrefcllerc  pcffimum  Pehgij  dog- 
ocnt.S.  Cru- ma,quad  prima  falutiscaufim  in  hominis  merico  poncbat; 
i"A  rnr^  quod  Cuis  erac  praeicnri  caufac,  contendir,erat'am  omni  mcri- 
ttaeferatur  ^^  ^"^ pnorcm  :  alccra mterim  quseltione  omifl.i,de  perpetuo 
•K^c/MMtrfre.fJfl- gf ati^  efFedu ,  quam  tamen  alibicgregic  tradat,  Aliquoties 
mtnui  enim  ^  enim  dum  dicit,  Dominum  pr^euenire  nolentcm  vt  velit;  vo- 
pr^uctiit  nole-  lentem  fubfequi  ne  fruftra  velit:  ipfum  boni  opcris  in  folidum 
ttm  vt  'ueit:  facitauchorem.Quaquam  clariorcs  dc  hac  rc  funt  cmsfenten- 
MHtur  neffu-  ''^^"^^i^  vt  longam argumentarionem  denderent.  Laborant, 
^raveltt.  inquit,|iominesinuenire  iu  noftra  volutate  quod  noftrum  fit, 
^lterarej^an-  SJno  cx  Deo:&quomodo  inueniii  pofficignoro.Libro  autein 
p  cx  varm  contraPelagiu  &  CTlcftium  primo,  vbi  di&.u  illud  Chrifti  in- 
tu^^f-aa  ^"  ^^'■p^etatur,Oinnis  qui audierie  a  Pacre mco,vcnit  ad  me:  Ar- 
Xih.z.  dere-  t>itrium,inquit,ficadiuuatur  vt  non-folum  quid  faciendum  fit 
miC.  peccat.  ^ciat;fed  quod  fciuerit.etiam  faciat.Atque  ita  quum  Deus  do- 
ea.i8.  cef,non  pcr  Lcgis  litcram.fedpcr  SpJritus  grar.iam ,  ita  docec 

I0.6.45.         vcqubdquifquc  didicerit,  non  tantiim  cognofcendo  videat* 

fed  etiam  volendo  appeiatyagendbquc  perficiat- 
Trh>yfs  rt^o»-     g    £f  quoniam  in  pr^cipuo  cardinc  iam  vcrfamur:  agcdum^ 
fonuadi.  cb.  f^^j^^j^^  rcipaucisac  apertifHmistancumScripturas teftimo- 

2ttttonem  con^      .  .       .,    ^     ,  t    rv       -i  j    •     f     / 

irmatio.^Hul-  niis  prohata  tradamus  Icftoribus  :  tum  deinde  (nequisnos 
iawdtmtarrt-  dctorrse  pcrpcram  Scriptur^  in/]muIct)oftendaraus  neque  hu- 
fertettirad  bo  iusfanftiviri  (  Auguftinum  dico)ceftimoniodcftitui,quamex 
numfropenfa,  Scriptuta defumptani  aflerimus veritatcm.Na  neque expedirc 
^f  «"  ISh  ci-^nfeo,  vt  qua!  in  fentcntiae  noftra?  confirmationem  adduci  cx 
2?aT  r/Vr  icripturis  pofTuiir.ordinc  fogularccefeitttrimodbexfeleaif- 


BE      COGNIT.      D£l     RBDImPtOrIS.  Jj 

iimis,qua;proferetur,viafternacLiradrcliquaomnia,QU€rpar-  "■'*^'"»'"« 
fim  Icguntur  intelligenda.neque  rurium  intempeit/uefa(ftum  ^^^^   «»/ci« 
iriiipalamfecero  mihi  cumtoviro  noniuale  conuenire  ,cui  tur,reciav9- 
plurimu  authoritatis  merito  defert  piorum  confcnliis.  Certe  U.ntate  exHH 
boni  cxordium  non  aliunde  quam  a  Iblo  Dco  elfe  facili  &  cer-  ^tnepladto.vt 
rarationcliquec.  nequeeniin  voluntas  reperierur  ad  bonum  ^^n'^^^^^^ 
propcnfa  ni/i  in  elcftis.     Atqui  eIe<flionis  caufa  €xtra  homi-  "^J^^^  c»nfir^ 
nes  quxrcnda  eft  ;  vnde  conficitur,re<5lam  voluntatem  no  efle  matio.    rSent 
homini  a  fcipfo,  fcd  ex  codcm  bencplacito  jquo  ante  mundi  -voUndi  ^  <i- 
creacionemeledi  fumussflucre.  Accedic  alttra  non  ab(imilis  5^/^^'   princi. 
latio.nam  quum  bene  voJcnfli  &  agen^ii  pr  incipium  Cit  ex  fide,  ^^^^jf^/f'a 
videdum  cft  vvAz  fit  ipfi  fidcs.Q^um  vcto  gracuicum  cfle  Dci  j'^,^  -^Xl^^ 
donum  clamcttota  ScripJura,fcquiturex  meragratiacfle  vbi  (^mtur  exmf 
velJe  bonu  incipimus,qui  ad  malu  toto  animo  fumusnacura-  ra  grAtia  ejfe 
litcr  pr opcufi.    V. rgo  Dominus ,  vbi  in  populi fui  conuer/ione  '^^['^'^Hf  ^onu 
<luo  h2!C  ponic ,  vt  cor  illi  lapidcum  aufcrat,  dec  carncum  ,  a-  '■'''' P*''^'**'  •  "'^ 
pcrte  rcitati:r  oporiereaboien  quod  cxnobis  eit,  quodad  lu-  ,;ipropenjl 
rtitiamconucrtamuivquicquid  autem  in  eiuslocum  iiibit.a  fci-  Tenta  confir^ 
pio  efle.Neque  id.  vno  lcco  pronuntiac.  dicit  enim  apud  Icrc»  '»'«''0  reffime- 
miam.  Dabo  eiscor  vnum,  &:viam.vna,vt  timeantme  vniuer-  «»^*»>-'f»M>*» 
fisdicbus.Paulo  poft,  Timorem  nominis  meidabo  in  cor  eo-  ^'■^"^•}*-39« 
rum,  vtnonreccd^mta  me.Rorrumapud  P-7.e<-hieIem,Dabo  Ezcch.u  !«• 
cis  cor  vnam ,  &  Spiritum  nouum  dabo  iii  vifceribus  eorum. 
Cor  l.ipideum  auferam  de  carneeorum  ,  &  dabo  eiscorcar-  Sta^^rtaconfir" 
ncum.   Non  poflet  euidentius  fibi  vendicare ,  Hobis  adimere,  ^rclltiontt 
quicquidcftinvoluntatenoftraboni&rcdi,  quamdum  con-  fana«rum  ^  ex 
ueriionemnoftram,creationenouiSpiritus  &  noui  cordis  eflfe  fuihustrtacol. 
teftacur.fequ]turenimfemper,&exyoluntatenoftranihilpro-  H^unturaxi^ 
dire  boni  donec  reformata  fuerit:&  poft  reforraationcm,  qua-  ^"''J.'''     . 
tenus  bonaeft,a  Deo  efl-e,non  H  nobis.  i.  D.w  «<« 

r^-    «  •  y      -A  /^       »  .-.."'*  Praparare 

9  Sic  &  precaciones  fanaorum  componta:  leguntur.  Incli-  hominc.vipo^ 
«etcornortrum  ad  le Dominus,  dicebat  Soiomo,  vc  feruemus ^ea ex  ft  tff» 
mandatafua.  Peruicaciamcordisnoftrioftendicquodin  Le-  ^^iovMbjnia" 
jis  diuinae  rebeliionem  naturalicer  cxulter,  ni/i  flcdacur.Idem  l^'  *  ^"'^  "^^ 
&inPfalmohabetur,IncIinacormcu  ad  tcftimoniatua.Scm-  ^lii^  ftnr^^^tu* 
percnimnotadaeft,antithefisinterperuerfijm  cordis  motum  auod  riai  a* 
quo  fcrtur  ad  contumaciam,  &  corredioncm  hanc  qua  i n  ob-  merfm  cenci^ 
fequium  cogitur,  Dauid  autem  quum  fe  direftricc  gratia  ad  P^*  volunta^, 
tcmpus  orbatum  fuifle  fentiens ,  Deum  rogat  vc  cor  mundum  l^^f.  "'  '*'**  . 
infe crect,  Spiritumreauminnouec in  luis  vifceribus,  annon  netur^^J^fld 
omnescordiafui  partes  impuritate  rcfertasagnofcic ,  &  fpiri-  tvui*}caandi 
rum  obliquaprauitate  contortum.?  munditiem  autem  quam  con<i/M;»  md^ 
flagitat,Deicreaturamvocando,annontotam  illi  acceptam  *'*'♦♦'"  ^^  #»o= 
rcfert?Siquis  excipiat ,  prccationem  ipfam  fignum  efle  ^\\  fan-  ^*^^' 
i^iq^ue  atfe^us ,  promptaeft  lolutio ,  quamuis  iam  aliqua  cx  v^%Ux^ffi\ 

PfU.rMJ. 


cAP.  lii.  JNsTiTvTioNrs    Li».    ir. 

partc  refipuiflet  DauidjCoferre  tamen  priorcm  ftatum  cnm  ih 

''  ^'tf  f''  ^^  "^^^  ruina  qua  experrus  erat.    Perfona  ergo  hominis  a  Deo 

»  /"  '«f^  alienaci  lufcipiens  ,  mcriro  /ibi  dari  pecit  quxcunquc  elcdis 

ffjluncfedad  lUis  in  regcncratione  confctt  Dcus.  ltaquemortuoiuniiis,op-. 

efe^um  vf^ue  tat  \c  icerum  crcari^vt  tx  mancipio  Satanxj  fiat  Spiritus  faniti 

procedunt.       organum.Mira  (ane  &  portecofarupcrbi^noftrv-e  libido.  H\h\l 

Jo.»5'».  feuerius  Dominusexigit  quam  vc  reiigiofirnne  fujm    fabba- 

^  "^""   flT"  chuobfcruemusjquieicedo  fcilieet  ab  operibus  nollris:a  nobis 

rfr  ber(rit  is'  vcro  nihi!  magis  ^grc  miperracur,quam  vt  openous  noltf is  va 

Adfinem  ^ffit  lcrc  lufiiSjDci  operibus  iullu  locum  ccdamus.ISifi  obflatec  ve- 

ferfiutr^t.      cordia,rat!s  lucul&c um  rcftimoaium  reddidicgratiisfuis  Chri- 

ftus.nc  m.iligne  rupprimerentur.F.go  ium,inquit,vit!s,vos  pal- 

mites-.P-ater  meus  agricoh  eft.Sicut  pahncs  non  poteft:  frudu 

fcrre  afeipfoynifi  manferic  in  vitc-ficnec  vos,nifi  in  me  man- 

feritis:quu  finemenihil  potcftisfacere.Sir:6aliierpcrn<  sfru 

fliHcamus,  oua  reuulfus  a  terrapahnes,  &humore  priuacus, 

germinat :  non  cft  amplius  quajrendum  qus;  fit  naturse  noftr.^ 

adbonum  aptitudo.Nec  ambiguaell:ift.i  coclufio^Stne  me  ni- 

hil  poreftis  facere.Ncm  dicit  nos  eflb  infirmiorcs  quam  qui  no- 

bis  fufficiamus:fed  nos  ad  nihilum  rcdigendo,on)rvem  vcl  ext- 

gu2e  facaltatis  opinionem  cxc!udic.    Si  in  Chnfto  infiti  frufti- 

ficanujs  inftar  vitisj  qiise  cum  a  tctrae  humore,  rura  a  i  orc  csls- 

iiijtu  a  folis  fomento  vegerationis  ducit  cncrgiam^nihil  in  bb-. 

no  operereftarcnobts  v:deO;fi  Deoillibatam  fer-.iamusquod 

^.Gbt<-flio.       fuumeft.Ncquicquam  obtediturfriufdaargutia  ,  fuctum  iam 

j{ejpunpo,        incluHim  eiTe  in  palmite,&  vim  pt ofcredi  frudus:  idcoque  no 

omniafumereaterravciaprima  r^.diccqM^aaliquid  iuum  co- 

fcrat.Neque  enimaliud  vulc  Chnftus^quam  nos  ariduSi  nihi- 

li  eflelignum  vbi  fumus  ab  eo  feparan:  quta  feorfum  nuila  fic 

M3t.?r-  M-      in  nobis bene  agcndi  facuitas,ficut  alibi  quoque  tnquit.Omnij 

^ltera  ff/po-  jrbor  qaam  no  plancauerit  Pater  meus  eraclicabicur.    Quare 

vi-\  Apoifoiuscoram  illifummam  tratiicribit  in  loc->  iamcitaco, 

.2-'3'       peus  eft  ,inquic,qui  invobis  speratur  &  velle  &  perhcere. 

Prior  parsoperisbani,eft  volutas:aicera,  validus  in  cxcquedQ 

conarus:vtriufque  author  eft  Deus.  Ergo  Domino  furnpimus 

fiquid  oobis  arrogamus  aut  in  voiuncace,  aiic  in  efF-du.   Si  di' 

cerecur  Dcus  opem  fcrre  infirmse  voluncati.nobfs  r.onnihil  re^ 

linqueretu r;fed  quum  dicicur  efficere  voluntar^m ,  lam  cxtra 

nos,quicquid in  ea  bonum  eft  locatur.  Porro  quoniam  carnis 

noftr^E  pondere  bona  etianum  voluntas  obruitur,  nc  cmergat: 

rubiunxir,  eluftandis  eius  pugns  difficult.itibis,  conatus  con- 

%  Cor.ii.<J'     ftantiam  adeffedum  vfque  adminiftrari.  Siquidem  nec  alitct . 

TcrtUhspn-  conftare  poflet quod alibi  docer.vnicum efle  Dedm  qui efficiir 

fo.  omnia  i(\  omnibus,vbi  tocum  fpirituaiis  vitae  curfum  compre^. ; 

hendiantedocuimus.  QtarationeDauid  poftquaw)  vias  Det 
o*^^  f-  , .     fibi  patefieri precatus  eftjvj;  ambulet  ia  ei*  vecicate,mox adii^ 


DS      COGNIT     DBl      R  E  p  B  M  PT  O  R.  IS.  ^6 

gir.Vnias  cor  meum  adclmenclum  nomea  cuum.  Qii,ibus  ver* 
bi<  figniiicacctia  qui  pj  obe  aftl^ili  funtjtot  efle  diftradJonibu^ 
obnoxios  vc  facile  euanefcant  vei  efiluanc  nifi  ad  conltantiani 
firmentur.  Qua  rationealibi ,  pollquam  gicflus  fuosdirigi  ad  p^-^j  j,^  ,,.; 
/eruanduiii  Dci  fermone  prccacuscii:,Lobur  quoquead  bcllaa 
dum  fibi  dari  poiiuiaciNe  dominetur,inquir,mihi  viia  iniqui- 
tas.Huncicaqucm  modum  &inchoac&perficit  Domiaisbo- 
num  opub  in  nobis :  vc  illius  (it,qu6d  redi  amore  concipic  vo- 
luncas ,  quod  in  eius  Itudium  inclmacur,  quod  ad  eius  fe<5tandi 
conatum  incicatur  &  mouerur-.deir.dequod  eledio  ,  liudium, 
conacus  non  faciicunc  ,  icd  ad  cfFeftum  vlque  procedunc  ;  po- 
liremo  ,  quod  homo  iniUisconftantcrpcxgic^&  infinern  vf- 
que  per.'eucrar. 

lo   Ac  volmnatem  moucr.non  c^ualicer  muhi-s  fecul  srradi-  ^^y^^^.^ 
tum  eft  &  creditum ,  vc  noftrse  pofteafic  elcdionis ,  motioni  i^fpo,.fil, 
aucobcempeiarc  auc  rehagari :  led  il^a  efficaciter  afficiendo. 
Jllud  ergo  tocies  a  ChryliftMmo  rcper.cum  repudiari  neccfte 
eftjQ^em  crahit,volente  trahit:quo  infinu.u  Dommum  porre- 
da  tantum  mami  expe(itare  an  fuo  aux  lio  iuuari  nobis  adlu- 
bereat.Talefuiftchominisadhuc  ftancis  conditi-.^nem  conce- 4-^^'>^7/« 
dimus  vt  potueric  .;d  altcrurram  partcm  mclinare :  ^td  quum  *^vt#<'">* 
fuoexcmplo  docuerit  quam  miferum /it  hberum  arbitrium, 
nifiDeusin  nobis  &  velit  &  pof/Tt:  quid  fietnobisfi  adeum 
modulum  fua  gratia  nobis  impcrtrtur?  Imb  ncs  ipfi  ca  obfcu- 
ramus  &  extenuamus  noftta  ingratitudine.    Non  enim  docet  ^J^frMatic re- 
ApoftclusjofFerri  nobisbon^  voluntatisgratiafi  accepremus:  ^""^■T^^^'' 
fed  ipfijm  velle  in  nobis  efficere ;  «^uod  non  aliud  eft  nifi  Do-  ^'f  '^  '^^Zl 
minum  fuo  Spiritu cor  noftrum  dirigere,fIedere,modcrari;  &  ftinitefi-.monU 
in  eo.tanquamin  pofleffionefua,  regnare.  Nec  vero  per  Eze-  mumta. 
chielcm  promitcitfe  d;iCuruni  cledis  Spiritumr.ouum  hocta-  Ez-ech.  ji.i^, 
twmfine  vtinpraeceptisfuis  ambulare  poffinr  ,  fedvtreipfa  ^  J^-'7» 
ambulenr.Nequefccus  accipi  fententia  Chrifti  poteft,  Omnis  loa.^  a^ 
quiaudiuitaPatremeovenitad  me,quavt  efficacemafeipfa 
Deigratiadoccat:  quemadmodu.m&  Auguftinus  conrendir.  /^ibr.  dc 
Quagratianoquoflibctpromifcue  dignaturDominus,quem-  prsd.faiKf^. 
admodumvulgo  ia4fla£urillud(nifi  failor)  Occnmicum,cane- 
mini  denegari  fasienti  quod  in  fe  cft.Doccndi  quide  func  ho- 
mines,expofira  effe  Dci  benignitatcm  omnibusjfine  exceptio- 
ne,quieam<juxruat :  fcdquumij  dcmum  quaerere  incipianc 
quibuscsleftisgratia  afpir^uit^nec  ha?cfa!ccm  portiuncula  de 
ciuslaude  deecfpedaerat.Haiceft  fanc  elcftorum  prserogati- 
ua,vt  per  fpiritum  Dei  regenerati,  ipfius  duftu  agantur  ac  gu- 
bernentur.Quaremcrito  Auguftinustameos  deridct,quiali-  Oe  vcrbis 
cjuas  volendi  partes  fibi  arrogant,  quam  reprehendit  alios  qui  Apoft.    Scr- 
putacpromifcuedari  omnibusquod  fpiecialeeft^grarujc:^  cle-  roo.u. 
^ioni$ceftimoniiJ:C6munis(mquic)jmnib.eftnacura,nogratia: 


UAP.    ni.  INSTITVT  loNlS     1X8.     II. 

vitreum  acumcn  appellans  quod  mera  vanitarefplendet  vbi  ad 

omncs  generalitcr  excenditur.quod  Dcus  quib»:s  vult  conferr. 

Alibiautcm.Quomodo  venifti.' credcndo.  Titne  ncdumtibi 

arrogas  quod  muenta  fu  a  ce  via  iufla,pereas  dcvia  lufta.Veni, 

inquis,Iibero  arbicrio:  voluncace  propria  veni.  Q^/d  rurgefcis^ 

vis  noflc  quod  &  hoc  prxi^itum  cft  cibi?Ipfum  audi  vocantem, 

Nemo  venic  a<l  me,nifi  Pacer  meus  traxerit  eum.  Et  citra  con- 

foan.^.4.       troucr/iam  clicitur  cx  lohannis  vcrbisjfic  efftcaciter  gubcrnari 

diuinitus  piorum  corda, vc  inflexibili  affe(5tu  fequantur.Qui  ex 

i.Ioan.j.>.      Deo  genitus  eft(inquic)non  potcil  })cccare:quia  femen  De»  m 

ipfominet.  Nam  medium  quemSophift^  imaginancur  mo- 

rum  ,  cui  obfeijui  vel  quem  repcUerc  liberum  Gt ,  aperte  ex- 

cludi  Yidsmui  vbi  afleritur  cfficax  ad  pcrfeucrandum  con- 

ftantia. 

firfcuerantiA        »•    ^^  pcrfeucrantia  nihilo  mjgis  dubium  faturum  crac 

^uenue  mn  a  quifl  habenda eflTec  piogratuito  DeidonojnifiinualuiflTetpef- 

ticbuyfed aDeo  (imuserror,pro  hominum  mcrico  hanc  difpenfari  ,prout  ie  v- 

*^  }j  nufquifque  non  ingracumprim»  gracise  praebuerit.    Sed  enim 

'*'         quoniam  indenatus  ei^quod  putabantin  manu  noftLaclferc- 

/paere  vel  accipere  oblatam  Dei  gratiam,hac  opinione  explo - 

T^erjionfa,        ia,iiIequoque  fponte  fuacorruit.  Qn^anquam  hlc  bifariamcr- 

Du^lex   ^f-ror  ratur.  nam  pra^terquamquodnoftramergaprimam  gratiani 

hMtu  ob:eciio.  gratitudincm  lcgitimuraque  vfum  pofterioribus  remuncrari 

"**'  doccntjaddunt  ctiam.non  iam  folam  graciam in  riobis  operari, 

^Priorurefuta-  ^^d  cfl^e  tantum  nobis  coopcratricem.De  priote  fic  habcnduni 

lio.  cft,Dominum,dum  ia  dies  locuplet'at,&  nouis  /ua»gratiaj  dotir 

Matth.ij.si    i>us  cumulat  feruos  fuos.quia  opus  quod  in  illis  coepic,  gratuni 

1*'*  '^'     -  acceptumque  habec,  in  illis  inuenire  quod  inaioribusgradis 

i6.^^^^^      proicquatur.Atque  hucpcrtincnt  fenccnd-p  illa?,Habenti  da- 

Cautio  duplex  bitur.ltcm,Euge  feruc  bone:  quia  in  pauciV  fuifti  fidelis ,  fupcr 

hif adhtlxnda.  mulcateconfticuam.Sed  hfc  duo  funccauendajne  auf  remune 

rari  dicatur  pofterioribusgratiis  legicimus  vfus  primaf  graci^c, 

.    ac/i  homo  fua  ipfiiis  induftria  rcdderec  grariara  Dci  efficacem: 

aut  fic remunerario  ccfeacur  vc  definac  haberi  gratuiraDei  gra 

tia.  Fateor  ergo  expe(fi:andam  efl^e  fidelibus  hahc  Dei  bcnedi- 

ftionem,quo  melius  vd  fucrint  fupcrioribusgratiis,  vteo  ma- 

ioribus  pofthacadaugcantur:  fed  illum  quoqiie  vfum  aDomi- 

no  clfe  dico,  &  hanc  remuneratipnem  a  gratuita  eius  beneuo- 

lentiaprouenire.  acfiniftrenon  minusquara  infelicitertritani- 

.     .       illam  diftinftionctn  vfurpant,operantis  grati^c  &  cooperantis. 

sdct^ratU  ^^^  quidemvfuseft  Auguftinus^fed  commoda  definitionc  le- 

operarue  &  niens,Deum  cooperando  perficcre  quod  operando  incipic  :  ac 

coopcrante   eandem  efle  grariam,  kd  fortiri  nomen  pro  diuerfo  modo  ef- 

c^fideratio.-  fedus.  Vnde  fequitur,cum  non  parciti  inter  Dcum  &  nQs,acH 

cxpropcio  vcriufqucmo^u  clTec  mucuac4currcntia;fcd  gratiac 

muitipli- 


DaCOGNlT.    Dfcl      REDBMPTORIS.  97 

mulcipiiGacioncm  noC;irc.Qj6  p^rcincc  quod  alibi  dicirjnnil-  Enchiri.    a4 
taDeidona  pr.cccdcrcbonajn  liomiuis  volun!arem,incerqu*e  Laur.  cap.  j». 
e(l&  jpr-i.Vnde  requicur.niliil  reiiquu  facere  quodipJa  /ibi  ar- 
rogec.Quod  &  Paulusnominacimcxpreflic.Nam  quu  dixilfec,       '  "  *''^' 
Dcii  t  fll-  qui  efficir  in  nob  s  &  vcllc  &  pcrficere,  cocinuo  fub- 
^idic  virunquc  ficcrepro  bona  v  'Iunrace:hac  diftione  gracui- 
tain  cirebenignicacem  indic.ms.  Ad  id  auce  quod  dicere  foleac  '^«(tcrit.it  ef 
|)el^u.iinpiim3egfa(fielocuin  dcdinuis  ,  iam  conacusnoftros  ^'»'«  f*<5.f^-'»- 
fubfcquenci  graci.v  c  .oper.irijrcIpundco^Si  inrelliganc  nos.cx  yefutJ^o*^*^ 
quo  fcmelDomini  vircuce  in  iuftitiar  obfcquiu  edomiti  iumus, 
vlcro  pergcrej&  [>ropca!os  c/fe  ad  fequendam  gracijE  adione, 
nihilreclaino.fcilienini  ccrrii/imum, vbi  gratia  Dei  rcgnac,ca- 
lcmefTc  obfequcndi  pronv.)cicudinem.Vnde  id  ramenjii  quod 
Spiricus  Dei  vbique  fibi  c6fenciens,  quamprincipiogcnerauic 
obediencije  .TfFediont  m,  .id  perfeuerandi  cunrtantiam  foucc  & 
confirmac  ?  Ac  /i  hominem  a  feipfo  fumere  volunt  vnde  grati^ 
Dei  coll  ^borecpcrtilen.-^if/ime  hallucinanfur. 

li  Acquehucf."ils6perjnfcitiam  corquecurillud  Apoftoli,  7.  obieclieeie 
PIus  omnibus  iis  laboraulmon  ego,fed  gr.icia  Dei  mecum.  Sic  dijfujifionetUa 
enimaccipiunc^quiap.iul^  arrooanciusdidum  videri  poterac      gruttacoo- 
quodie  pra;terrecomnibus,!d  qutde  corrigere,laudem  ad  Dei  ^^ 
oratiam  referendo.fed  ica  vc  fc^  gratise  cooperarmm  vocec.  Ad  i.Cor.i j.i®, 
hanc  fcftucam  mirum  eft  coc  no  malos  alioqui  homines  impe-  ^{^'^pihfia, 
gi/Te.  Non  enimgraciani  Domirii  /ecuin  labora/Icfcribic  Apo- 
ftolusjvc  /e  cofortem  lab  >ris  faciac:  quin  pocius  locam  laboris 
Jaudem  vnigracise  tranfcribif,iftacorredione,Noego,a;r,fuin- 
is  qui  Iaboraui,fcd  gratia  Dei  qu.^e  mihi  adcrat.  Fcfeilic  autem 
eos  loquutionis ambiguiras:  cd  msgis  pr^pQttcra  ver/io,in  qi;a 
vis  Gra?ci  articuli  pr^cermifta  fuir.Nam  /1  ad  verbum  reddas^no 
dicitgraciain  /ibi  fuifrecooperacricem:fed  graciam  qu^  /ibi  ad- 
crac,  omnium  fui/Teef^cdricem.    Arque  id  non  ©bfcure,iicec  ^-i;      ,.     . 
breuiter,docetAugultinus,q  .umitaloquicur,  PiSPcedit  voiun- ^m/?,„/^£^^_ 
tas  bona  hominis  mulca  Dei  df.na^fed  non  omnia  .Quceaucem  nardt  tejlimo^ 
praecedir  rpfa,in  eis  &  ipfa  eft.  Scquitur  deindc  racio  :  qaia  fcri-  «'" rekorata. 
pcum  ftcMifericordiaeius  prseucnit  mc.  Ec,  Mifericordiaeius  p/^':"* 
fubfequccur  mc:  nolenccni  praeuenic,  vt  vciit,  volentem  fubfe-     '*^"  * 
quitur^ne  fruftra  velic.  Cuiconfencic  Bernardus,EccIefiamica  Scrm.   2.  in 
loquencem  inducens ,  Trahe  quod.immodo  inuitam  vc  facias  Cant. 
voluntariam:crahe  corpenrem  vc  leddas  currentem.  Poftrema  c<>pi- 

i\  Audiamus  nunc  A  uguftinum  ius  verUis  loquentem  ,  ne  tis  pars ,  qtta 
aetatis  noftre  Pclagiani,hoc  elt  Sorbonici  fophifte  totam  vetu-  prabatur  ex 
ftatemnobisaduerfam  pro  fu'^  rnore  criminenruninquo  fcili-  ^»ifii*ilocJsea- 
cec  pacrem  llium  Pe!agiumfmirancur,a  quo  in  candemolinva-  ^^^/'*#«^'«^ 
lenam  ipfe  Auguftinus  protraftus  eft.  Libro  de  correptione  &  ^ttaT:  nemp$ 
gcatia  ad  Valentinum  fu/iusexequitur.  guodbreuiter,  ^iusta-  Ttontfrrnta-u- 


CAP.    Ill^  INST.ITVT  lONlS       L  I  B.    1  I. 

tUm aD*o ^ra-  mcnverbis  rcferam,GiatiampcrfTftendiinbono,  Adxfuiflc 
uam,qu.tuh»-  datam /i  velletmobis  oari vt vclimus,  ac  volunratcGoncupifce- 
\ul'^o!!e  lut  Je.  ^^^^^^  ruperemus.HabuifTe  ergo  jilum  pofre  fi  veJict:fcd  no  vei- 
iiciatur  atit  re-  lc  vt  pofTctmobis  &  vcilc  dari  &  pofre.Primam  fuifTc  libcrtatc, 
fJ>Hatur:fed  t-  poficnon  pcccarcmoflram  multo  maioiem,non  pofle  pcccare, 
ffameffe.^tt*  Ac  nc  dc  futura  poft inimortaiitate  peifcdlonc  ioqui  putctuc 
tncordei^  ele-  C/Jcutj  pcrpcram  Lonibardus  eo  traiKtjfcrupuiHm  hunc  pauio 
IwnattfT ul-  P^^  cximit.Tantum  quippe,  inquit,  Spidtu  fando  accciiditui: 
Jiiet.  '  '  voiuntasfanftorumivt  ideopofiim  quiaftcvolur.-idco  velmt, 
Cap.2.  quiaDcusoperatur  vc  fic  vclinc.  Namfiin  tata  infirmicate,in 

Lib.i,  diftin.  c[uz  tamcn  ad  reprimendamciacionem  perfici  virtutcm  decet, 
^^'  ipfii  reiinquaturvoiutasrua.vtadiucorioDci  p©flinr,fi  vciint, 

2.  or.i2  j).  ^^^^  Deus  operecur  in  iliis  vt  veiint:  inter  toc  tcntationcs,infir- 
mitarcvoluntasipraruccumberct,  ideoque  pcricuerarc  non 
pofTent.Subuentumcilcrgo  infitmitaM  voiu!-itaci.siiuman2c>vt 
gratiadiuinaindeclinabiliferoc  infepar-ibiliter  agerccur.ideq- 
qucquantumuisinfirn,a  non  deficeret.  Tradatdcir.de  copio- 
Cap.T4.  fius  quomodo  corda  noflra  Dei  afficientis  neccfTario  fequatur 

motum:ac  dicit  quidem  Dommum  iiomines  luis  voluncacibus 
trahcre,  fed  quasipfcoperatui  eft.  Habcmusnui?c  Aukjuftmi 
eretcftarum  quod  in  prirnis  obtincie  voiumLis,nou  of^l-rri  ta- 
tum  a  Domino  gratiam  ,  cjuae  iibcra  cuiufque  eicjflione  a  iic  rc- 
cipiatur,aut  refpuatur:fed  ipfam  efle,qu:E  in  corde  &cIedio- 
nem&voluntatcmformet:  vtquicquid  deinde  fequitur boni 
op.eris,frudus  (it  ip/Ius  ac  efi;l'dus  ,  nec  aliam  habeae  /ibi  obfe- 
quentcm  voluntatcm  nifi  quam  fecir.  Sunc  cnim  eius  quoque 
verba  ex  aiioloco  ,  Omne  bonuni  in  nebis  opus  nonnifigra- 
tiam  facere. 
tMitBie^^u^     14    Qood autem  alibi  dicitjnon  coili  gratia  voluntatcm, fe.d 
giiftinuy/.  »y4u-  oc  maJa  mutariinbonam:&quumbonafucrit,adiuuari:f]gni- 
lufiino    opjfO'  fi^at  tantLim,hominem  non  ita  trahi  vc(incmotucordis,quafi 
rttm^aliuuv.f.  gj^jraneo  impulfu  feratur:  (^^  inius  ficaffici  vtcx  corde  obfe- 
l^ u^imlniii  quatur.Speculiter  gratuifoque  cle^isdari,  in  hucmodum  ad 
exflicata.        Bonifacium  fcribic ,  Scimus  non  onniibus  hominibus  dari  Dei 
Epift.ioy.      gratianu&quibus  datur.nequc  fccundummerita  operunidarij 
Epift.ig^.      ncque  ^ccundum  mcrita  voiuntatis,fcd  gratuita  gratia:  quibus 
aon  datur,fcimus  iufto  V>€\.  iudicio  non  dari.  Ac  ineadem  cpf- 
fioia  fortiter  cam  opinioncm  impugnat,qu|  hominum  mtm\% 
fubfeqLicntem  gratum  rcddi  putat:  quia  primam  gratiam  non 
rtfpmendojfe  dignos  pra^ftiterint.  VuItenimPeiagiumfaccrf, 
nobis gratiam  ncccflaria  eflc  ad  fingulas  adiones,  neque  ope- 
ribus  retribui,quo  fit  vere  gratia.  Scd  bi.cuiore  fumma  coprc- 
Summadociri-  hertdi  rcs  n5  poteft  quam  ex  odauo  capitc  iibri  ad  Vaicntinu, 
»4  oiugkflim  ^^  correptioBC & gratia:vbi  primum  docet,Qupd  humana  vo- 
demrtarbi-  j^^j^s  nQ^iiij^jficcgraciamjfcdgMtia  coaf^quacur  libcrtatf; 

QiL^o4 


DB      COGNlr.    DSl      RBOEMPTORIS.  58 

Qupdper  candenigratiatn  iniprelTo  dele^tationis  affedu  aj 

pcTpecuitatcm  c6f nmetMr;  (^od  infuperubili  fortirudinero- 

borerur :  CV_6d  illa  gubernantc,  nunquam  cxcidat;dererente, 

protiniis  corruat.Quod  gratuita  Domini  aiiferic  ad;a,5(:ad  bo 

num  conucrtaLur.&conueifam  ipfo  pi-Tfeueiet.Qu^od  volun- 

tacis  humanjE  dircdlio  in  bonumj&  poi\  dircdione  conllantia, 

cx  folaDei  voluncjte  pcndeat,  no  vilo  Aio  meriio  hahoniini 

tale  relinqu^turJibcrum  arbirnuniffi  appcUare  ital!bet)c|ua]e 

alibi  rcribit,quod  nec  adDeuni  couuerci.nec  in  Deope;lillere,  Epift.  4ii<, 

niH  pcrgratumjpor/Itia^ratiavaleacquicquid  valet. 


C  A   P  V   T      III I. 

^Gjtiomodo  operetur  Deus  in  cordihus  hominum. 

Tfes  funt  huius  capicis  prarcjpua?  partcs. 

An  aliquid  in  malis   aftionibns  5fqiiantum  Dco  tribuendum 

/Itjdiabolo  item  &  horaini.fcd.T.l.j.^.&j. 

In  rebus  mediis  quanture  Oeo  tribBtQduui.&  quantum  homi- 
ni  relinquendum  fic,kd:  6. 

Duarum  obicdionurw.qus  in  hic  difpsuationc  ©ccurrunf,folu- 
tio/ea.7.cV8. 

O  M  iNE  M    peccaci  iugoica  captiuum  tencri,  ^wrfz   hniu* 
ne  ad  bonum  aut  voto  aipirarc ,  auc  itudio  con  f^^rw  fvim  ter 
tendereruaptcnaturaqueat  ,  fufficienter,  ^\^^^^o conmxi*,^» 
fallor,  probarum  eft.     Pr^rterea  diftmdio  inter  ^'"'..  ^''''■^'"' 
coaa:ionem&  nccefhtatcmpofitafiur,  vndeii-Xlio  refpc- 
cjuercteum,  dum  neceffario  peccat,  nihilo  ta- dM  h*c  tra- 
men  minus  voluntariepcCcarc.   Scd  quoniara,  dum  in  ierui-  <Sauit  li.i.  c. 
tutem  diabolo  addicitur  ,  illius  arbitrio  videtur  magis  agi '*•  '"'^'  ^*^® 
ouam  fuo  ,  quale  fitafticnis  vtriufque  crenus,cxptdiendum  r^'  j    ^^V^ 
leitatitmn  loiuenda  qua4tio,an  .Jiiquid  m  mahs  openbus  Dco  bertinos    c. 
iit  tribucndum,in  quibus  nonnullam  ejus  .idionem  intercede-  i5.&  kJ. 
rcScriprurainfinuat.  Alicubi  Auguftinushumanam  volunta- 
(em  equo  comparat  fcflbris  nutumexpcdantiiDeum  acdubo-  ^^*  ^".5«/''''« 
Ium,fcfroribus.  Si  Dcus  illiinfidct.mquicperinde  ac  i-^o^^t^-iTt^ZtHar 
tus  &.  peritus feftbr ,  compofitedlam  rcgit:  tarditarem  incitar,  }lrt tUiXi-a'. 
nimiam  ccleritatem  compefcit  :    pctuiantiam  luxuriamque  In  Pfaf.j,.  & 
coercet,peruicaciam  rctunditjin  redam  viam  deducit,  quodfln-   roeminic 
cam  diabolus  occupauit,  inftar  ftolidi  ac  petulantis  fcirons  pei:  ^''^  fciiori*. 
inuia  rapit,impellit  in  foueas,perpr^cipitia  deiioluir,ad  con- 
tumaciam  fergciamquc  inftigac,    Qua  fimilituditic,  «juando 

n,    Jj. 


CAP.IIir.  I  N  STI  T  V  Tf  ONIS        LIB.    II. 

7(jf])«nfio    ad  meliot:  non  occutrit.in  praefentia  cotenti  erimus.Imperio  igi- 

^uajitonem  dia  ixxt  diaboli  quodanimaiis  hominis  voluntas  dicitiir  fubiacerc 

bsUreJpefiH,     ^j.  -j^^g  3gite:ur,non  figniftcac  ip(am  reluftantem  ac  reftitan- 

tem  ad  obfequia  adigi  (  quemadmodum  inuica  mancipia  obke 

nifla  noftra  dominij  iure  cogimus^fedSaraniE  pr^ftigiis  fafcina- 

tam.illifead  omnem  dudum  oblequentemneceflarioprxbe- 

re.NamquosSpiritusfui  regimmenon  dignaturDominuSjeos 

C     d.M      adSacanseadionemiufto  iudicio  ablegst.    Quare  Apoftolus 

deum  huius  feculi  excscaffe  mentes  infidelibus  xitio  deftina- 

Eph.2.2.        tis  aic,ne  cernant  iumeri  Euangelij.Ec  alio  loco,ipf  jm  opcrari 

in  filiis contumacibus.Excsecatio mipiorumj&  quaecun.i ue  in- 

de  fequuntur  flagitia,  opera  Satanae  nuncupantur :  quorum  ta- 

mencaufaextrahumanam  voiuntacem  qu;£rendanon  el^,  ex 

qua  radix  mali  furgit.in  qua fundamcntum  regni  Satan;»  (hoc 

cftjpcccatum^refidet. 

liejpt^u  Dti,      2     Longeeft  aiiaratio  diuinoe  intalibusaftionis.   Qu.^  vt 

Cr  homimm.    ccrtlus  nobis  pateacs  exemplo  fic  calamitasa  Chaldafisfando 

Mxemplumy  m  lob iilata.Chaidaci jinteremtis eius paftoribus,grcgen^ hoftiii- 

lobthijioria.     ^^^  deprasdantur.  lameorum  improbum  facinuspalamextac, 

°  **'  nequeineoopercceflat  Saran,aquo  totumid  proucnire  nar- 

rac  hiftoria.  Ipfe  autcm  lob  Domini  opus  m  eo  recognofcit, 

quem  dicit  fibi  abftuiifle  quse crcpca  erat  per  Chald^eos.  Q^o- 

Dti efus alf  0-  modoidem  opusad  Deum,  ad  Satanam  ,  ad  hominem  autho- 

fereSatanKer  reii^  rcferamus,quin  vci  Saraoam  excufcmusDei  cofortio,  vel 

hominis  imptj  Dcum  maii  authorcm  pr2edicemus?Facile,fi  finem  agen di  pri- 

diJimgMtur. ;  ^^^^  infpiciamus,deinde  modum.  Domini  confilium  efl:  ferui 

^iJ^afendt      ^^^  paticntiam  calamitate  exercere:  Satan  molitur  eum  ad  dc- 

zMtdt!  '*     fperationemadigere:  Chaida*iex  reaiienaprstcr  ius  &  fas  iu- 

crum  qujererc  affedant.  Tanta  in confiliis  diuerfitas  opus  iam 

valde  diftinguit.  Inmodonon  minuseft  difcrimmis.  Satanx 

affligendum  feruum  fuum  Dominus  permittit;Chald^os,quos 

ad  id  exequendum  miniftros  deiegit,  iili  permittit  ac  traditim- 

peliendos  rSaEanalioquiprauos  Chaldsorumanimos  vene- 

natisfuisaculeisadperpetrandumidflagitiuminftigat:  illi  ad 

iniuftitiam  furiose  ruunt ,  omniaquc  membra  fcelere  obftrin- 

^uor^od* SAta  gunc  ac  contaminant.  Proprie  ergo  agere  dicitur  Satan  in  rc» 

«[at  inrtfro-  probis:in  quibus  regnumfuum,hoceft  nequici.'e,exercec.Dici- 

*>'.  tur&Deus  fuomodqagere, quodSatanipfe  (inftrumentum 

quu  fit  ii'£  eius)pro  eius  nutu  ac  imperio  huc  atque  illuc  fe  in- 

,  •       fleftie  ad  exequenda  cius  iufta  iudicia.Omitto  hic  vniuerfalem 

^lT;1i  ufdiZ  Dei  motionem,  vnde  crcacursc  omncs  vc  fuftinentur,  itacffica^ 

<^4f,  ciamquiduisagcndi  ducunt.    Dcilia  fpeciaiiadionecantiitn 

loquor  quein  vnoquoquefacinorcapparet.Idem  ergo  facinus 

Dco ,  Sztinx ,  homini  affignarijvidcmus  noncfle  abfurdum: 

fed  varictas  in  fine  &  modo  facic  rc  illic  inculpata  Dci  iuftitia 

telu* 


D^      COGNlT.    ocl      RBDIMPTORIS.  ^^ 

relLiceatjSatan^hominirqinequitia  cu  fuo  opprobriofeprodat. 

3  Vctercs  rcligiofius  interdum  fimplicem  quoque  veritatis  ObieBioiexve' 
confenionem  inhac  partereformidant :  quod  verentur  ne  im-  '''■'^"* '^'A'*- 
pierati  feneitra  de  operibus  Dei  irreuerentcr  obloquendi  apc-  {^f '"     .^J' 
nant.Quam  lobnerateinvtexolGuior,ira  mmime  pcriculolum  ntifionemDei, 
iudico  11  /impliciter  ^teneamus  quod  Scriptura  tradit.Ne  Au-  mn  autem  ad 
guftinus  quidemilla  fuperilitionemterdum  foIutuseft:quem-  «'•'^  eperatig. 
admodum  vbi  dicit  indurationem  &  excascatione  non  ad  ope-  "''"j^'*'  ^^"- 
rationemDci,  fcdadprsfcientiamfpeftare.  Atiftasargutias  ""'JP^'M'»- 
non  recipiunt  tot  Scriptura?  loquutiones,qu^  plus  aliquid  Dei  Lib,  de  Pr«- 
quam  prxfcientiam  interuenireclareoftendut.  Et  Auguftinus  deft.  &  gra- 
ipfe  i  ibro  contra  luiianfl  j^.longa  oratione  contendit,non  per-  tia. 
mif/ionisrantumaut  patientiac  diuina?  efle  peccata ,  Ced  etiam  ^*^*"/'''» «/'« 
potentis,vr  Gc  priora ptccata  puniitur.Similiter  quod  dc  per-  '^^*^'^'"*" '"- 
millionc  afterunt.diiunus  elt  quam  vt  lubhltat.  S^epiflime  ex-  ^^      reprobos 
cxcare  dicitur  Deus&indurare  reprobos,eorum  corda  verte-  ,3;^^ 
re.mclinarejmpellercvt  alibi  fufiusdocui.Id  quale  fit,nequa  Lib.i.c.18. 
quam  explicatur,  fi  confugitur  ad prajfcientiam  aut  permi^fio-  ^^V^'  dupltei 
nem.  Nos  ergo  duplici  ratione  refpondemus  id  fieri.  Siquidcm  ^'^!'""*  j  **  "' 
quum  fublato  c'us  Iumine,nihilquam  cah'go&  c^citasfuper/it:    '^"^''^  "' 
quumablQto  eiusSpiritu.cordanoftra  in  lapides  obdurefcant: 

quum  ceftanteeius  dircftione,  inobliquitatem  contorquean- 

rur:rite  excsecarejindurarcinclinare  dicitur  quibus  fjcultatem 

videndi,  parendi ,  reCte  exequendi  adimit.  Secunda  ratiojqus  j  Ees  S^ztam 

multo  propius  accedic  ad  vcrborum  proprietatem  ,  quod  ad  trafie^e.vtma- 

exequenda  fua  iudicia  per  miniftrum  ir^  fu^e  Saranam,&con-  ^epereant. 

lilia  eorum  deftinat  quo  vifum  cft,&  volunrates  exctat,  &  co- 

natus  firmat.S;c  vbi  reciiat  Mofcs  Schon  regem  tranfirum  non  Deut.z.jo. 

dediire  populo,  quia  indurauerat  Deus  Spiritum  eius,  &cor 

obfirmauerat,finem  confilijmox  fubiungit  ,  Vtdareteum  in 

manus  rpftrasjinquit.Ergo  qnia  perditum  Dcus  voIebat,obfti-  S^ripturx  Hla- 

natio  cordisjdiuina  fuic  nd  ruinam praeparacio.  fi'''*  ^'^^  ?"* 

4  Secudum  priorem  rationem  iftad  videtur  diftum,  Aufert  '^/^'*"?"*  ^f' 
labium  ?  veracu^us5&  r.nionem  tollir  a  ienionous.  Aufertcor  mAnt.<i^  fupe- 
ab  iis  qui  prx'unc  pojHiIo  tcrrae  ,  errare  eos  hck  per  inuium.  rterern  lUa  de 
Item3Q2.arcdemer.tafti  nosDomine,indurafticor  noftrum,ne  «uda  Dci  pr<e 
timeanuis  terQuandoquidem  indicant  potiusquales  Deusho  fcfeiJtia  (^fer^ 
niiaes  faciat  dcferendo,  quam  qualiter  opus  in  ipfis  iuum  per-  '"'/'"^^   «^^- 
agat.AtluntaliateftimonraqusBvltraprocedut^qnahaiunrde  £.^^^1^  _  ^^ 
Pharaonisindurarione,IndurabocorPharaonis,nevosaudiai,  prai.,07. 40,* 
ac  dimittat  popuIum.Poftea  dicit  fe  aggrauafle  cor  illius,&  ro-  lob.n  20. 
borafle.Aninduraait  non  emolliendo?  Idquidem  verum  eft:  lera.^j.iy, 
fcd  plus  aliquid fecit.quod  obftinatiorie  pedus eius  obfirman-  ^^^-  '♦•-'■  * 
dum  Satana:  mandauit.vndc  prius  dixerat,  Tenebo  cor  illius.  J'^  ,^  ' 
Egreduur  populus  ex  .^gypto:  prodeunt  obuiainfcfti  regionis  gxo.^,.?. 

n.     iij. 


CAP.llir.  r  N  ST  1  T  VT!0  KI  S       LJB.      1  T- 

Deut.i.jo.      incolx.vnde exciratifMofes cette  populo aflerebatDominum 
Pf  lojiy.       fiidequi  cordacorum  reprobaflct.l^rophera  verbeadem  hi- 
ftoriam  recir.jns,  dicit  ipfuni  vercifle  corda  corimi  vr  odio  ha- 
berentpopuluni  fuum.Ta  dicere  nori  poffis  deftitutosDomini 
con/ilio  impegifte.  Nnm  /?  robor.-inrur  &  verrun^ur,  deftinatd 
infiedunturadiplum.  Adh.^c,quoticsm  popuii  trangreffiones 
vindicare  illi  plaruit ,  quomodo  opus  (uum  tn  reprobis  adim- 
pleuir?vt  videat  efficaci<'im  agendi  pencs  iprum  fuilfe,  illos  mi- 
8    ^*^    ''  ^  "'fteriumdunraxar  prxbuiftl^.Qji^arenunc  fibilo  ^uo  euoeatu- 
Exech.  12. 15.  ™"^  feiiIosminab.irut:'.uncmftar  fagcni'  fibi  foreadirretien- 
&  17.10-         dosmunc  maiki  inftar.ad  fcriendosTfraeliras.  Sed  pr^ccipue  id 
Ier'c.^o.2j.      declar.uiit  quam  non  fir  otiolns  in  illis,  dimi  Sennacherib  fe- 
l«r3.i<5.i^_     curim  vocatjquse  ad  fccandnm  manu  fua  &  di-ftinara  fuit  &  im 
."f*-   \  ^^  padia.  Non  ma!e  alicubi  Aiietiftinusita  definitjquodipfi  pec- 
i.Sam.i^.  14«  c^iif^f^rum  efk:quod  pcccando  hnc  vel  ilJud  agant,ex  virtute 
&  18. 10. & 2^.  Dei  cfTe^tcncbras  prout  vifum  ci\  diuidcnris. 
9.  s     PorroSat.nna^minifterJum  in^crccdetc  ad  reprobos  in- 

cAUaconfirma'  ftj^andos,quoties  huc  .Ttq,  illucDoniMiu'?  prouidcntiafua  cos 
u*-,ex  '*S"/'' (^ef^ipat;  vel  cx  vno  locofarisconltircrir.  Dicitur  enim  faepius 
l^fctffurta  fu-  Jn  ^amuelc  ,  quod  baOlctn  aut  rapraiicnr  ,iur  dtmilerit  Iprritus 
^ertorii-ejp'}»'  Domini  malus,&  fpirirus  maius  a  D'>mino.  Ad  Spiritumfnn- 
fionis  correSiio  jftum  idtefcrrc  ncf.is et^.Spirituf  €rgo  imp'iri]S,Dci  fpintus  vo 
pu  exphcatiOi  c.itur,quia  ad  cius  nutum  potcntiamquerefponder,inftrumcn- 
V*fn  j  rum  m^ojstpfius  in  arcndo^quamafcipfo  author.  Simul  adde- 
Sataue  mint.  "um  ctt  q  lod  a  iViulo  traditur ,  diuinitus  cfhcar/am  erronsac 
ptT:um,exSau  Tcdudionis  immirti ,  vt  credanr  mcndncioq-ui  vtrirari  non  pa- 
tis  hifioria.  (r  rucrunc-Longo  tamcn  djfcrimtnc  fcnpcr  diftat  in  codcm  opc- 
^^ofioh  tefir  j-^  j j  quod  agiEDommus,  abco  quod  S.i.  nh  &.impi^  mohutur. 
%l7rcede!^i7o  -^^'^'  "^^''^  inftrumcnra  ,  qu3t  fub  iranu  h;:ber  &  veifare  quoli- 
hat:  uimah  0-  °^^  pf>tcft>feruiTc  fuftirias  fuc-e  facir.Hi,prour  mali  funt ,  ne<qui- 
mni  ne^uitta  tiam  ingcnij  prauirate  concenram  cftedu  pafunt.Rcliqua  qu3e 
meum  mAnere  ad  vindicandam  a  calumuia  Dci  miieftatem,tum  prjEcidedam 
mmunem  0-  fnipiis  ccrgiucrradonem  '^^ertmcnc ,  in  capire  De  prouidentia 
1  Thcfri.fo  ^'^"''  expolira  fuiu.  Hic  enim  breuiter  pr<5>pofitum  modo  fuit, 
Lib.i.ca,  \6.  q'Jomo<{.>  in  rcprobo  hominc  rcgnetSacaii,quomodo  in  vtro- 
«7.18.  quc  agat  D."!minu.^,indicarc. 

g-o  aires  mc      5    |n  ac^ionibus aurc qiis»  neciuftx  per  fe,  nccvitiofae  funt, 
d-a^s^HeHf  itA  ^2i^  corporcaiTi  majyis  quim  fpirirualcin  viram  fpcftant,  qua 

oDcra.tf*r  m  ^or  .  •,  ^         .     .  '-,        ^  r  r         \        ■    ■  i  - 

Mu*  ifominii  *^o^r-tatcm  ootir.cat  homo.ctii  (upra  attigimtis,  nondum  tamc 
vtatiotte!  'via  expIicacumcft.NonnulIi  intalibus  liberam  ei  clcClifmcm  con- 
"jmpffrcfuie.  cc/rerunr,  magi.s  vt  arbitror  ,  quod  de  rc  non  magni  momenti 
trumd:itii^,z-<>  difccpcare  nolebantquaquod  .ifi'orere  pro  ccrto  veilent  illud 
^■'"''*'f^"''^^'!'**  iprum  quod  coccdunt.  Ego,  crfi  eosqui  nullas  cfie  adiufti.- 
'V\  ■'!  ,11,^  riam  virestenent ,  quodin  primisad  fakitcm  co^niru  neccflTa- 
riUQi  eit  Lcncrc  fatc^ Tjaon  camcn  piito  nanc  quoouc  parre  nc- 


OE      COGNIT.      OEI      REOEMPTORt^*  I«0 

gligenciam.vcnouerimus  fpecialis  eflegrati;^  Domini,  quoties 

in  mentem  veniceligerequode  renoftra  eftcquories  eovolun- 

tas  inclinat:  rurfum  quoties  &  mens  &  animus  refugic  quod  a- 

lioquierat  nocirurum.  Atquehucfe  protendirdiuinse  proui-  ■^^^  if^- Hbtrx 

dentiae visjnon  modo  vt rerum  euentus fuccedant  quemadmo-  '^  '"  htsrehus 

dum  expcdireprofpexerif.fed  vtvolutatesquoquehominum  luaZluZ.^!^ 

codemtendant.Rquidem  li  lenfu  noftro  rcpDtamus  reruni  ex-  ukertati  arbi. 

cernarum  adminiftracionem,nihii  dubirabimusearenus  fub  hu  trium  Deido- 

mano  arbitrio  fitas  eHh  :  verum  fi  aures  rot  teftimoniis  prajbe-  '^^inctur, 

mus ,  qux  Dfmiinum  iu  his  quoquc  regcre  animos  hominum 

clamant,  arbirrium  ipfum  fpeciali  Dei  motioni  fubiicere  nos 

cogenc.  Quisi€gyptiorum  voluntates  irraclicis  conciliauit  rt  ^^0''*J' 

pretiofiffima  qu.^que  varailliscommodacc  darent?Nunquam 

eoanimumipfi  fuapre  fponte  induxiflent.  Ergo  eorum  animi 

Domino  magis  fuberant  quam  a  feipfis  re^^^ebatur.Nec  fane  la-  Varia  *xepU, 

cob  nifi  perfuafus  eflet  Deiim,  prout  vifum  eft ,  hominibusin-  9"*  ^^^»*  ^»- 

duere  diiierfos  .ifFedus,  dixifter de filio  lofeph (quem  prof^nu  ''''^'^"*"» ""/>•- 

cfTequempiam  iteyptium  putabatj  Det  vobisDeusinuenire  "q^^ ^,  ,4. 

mifcricordiam  coran  hoc  viro.  Sicuti &  tota Ecclelij  in  Pfal-  Piai/,o(5. 4^. 

inofa'erur,quum  eius  mifererivoluitDcus.mafuefacla  adcle-  i.Sam.n.fi. 

mentiam  ab  ipfo  fuifTecrudc-liumGenrium  corda.Rurfum  quu  t  Sam  17  14- 

exarfit  iniriSaulvtfead  bellum  accingeretjCiufaexprimitur,  jR'^^-«^-'o- 

quod  eum  impulcrit  fpirirus  Dci.Qujs  ammti  Abfolomi  auer-  Lc^jf  2(J  'i 

titab  amplexandocon/iiio  Achifophclquod  cffeviceoraculi 

foIebitPQuis  flexirRehabeam^vtiuuepiliconfilioperfuadere-' 

tur?Qais  Geresmagnjepriusnudacise  pcrrerruit  ad  Ifraelis^d- 

uentum?Id  quidemdiuiniiusficnconfef!'i  eft  meretrix  Rahab. 

Quisrurfus  metu&  formidine  deiecir  Ifraeliscorda  .nsfi  qui 

in  Legc  minatus  eft  fc  daturum  illi^.  cor  pnuidum? 

7    Excipiet  quifpiam  ,  effc  hsec  fingularia  cxempla,  ad  quo-  oliieElioiexem- 

rum  reeulam  Qx\p  nequaqaani  vniuerfa  debeanc.    Egovero  pU  hacreg"lA 

dicojfufficienrer  iisprobari  (]uod  contendo  Deumjquoties  via  noncunfiituunt. 

facerevult  fu^prouidencij',  cfiun  in  rcbu^  exterr  is  hominum  Deut. 18.^2. 

vohintates  fledere  &  verfare.ncc  ita  cifc  liberam  ipforum  e!e- 

ftioncmquineius  libercati  Dci  arbitrmm  donjinetur.    \/q\[^  ^ejf'^>[Po>expe~ 

nolis,  animum  ruum  a  motione  Dei  oocius  (iuam  ab  e:e(ftionis  ^""■^*'^'>**^^'^'-^ 
,     , .,  ,  ,         ,  -  1  •      ^  •        •  hom.num  teflt^ 

rU2!  libertate  pedereji^cquotidian^  cxpener.tiarcputareco-  f„ofnf, fu,ita^ 
ge's  quodte  in  rebus  minime  pcrplcxis  iwdicium  &  mens  {"ds^Q 
deftcit:in  rebus  fa<ftu  non  arduis,animu^.  flacce.Qrit:  rurfum  in 
reiDUS  obfcurifiamis  ,  expeditum  ftatim  ofFerturconfiliu  n  :  m 
magnis  &  periculofis.ai^imus  omni  difficultate  f  jperior  fuppc- 
tir:Atqueitainterpretorquod  aitSolomo  ,  Vt  auns  audiat,vt  itemptrjflculs 
oculus  videatjDominus  facic  vtrunque.    Non  enim  mihi  Je -'"''^.'."'''*'^'-^'* 
creacionc  loqui  videturjfed  peculiari  funftionis  gratia.Qnum  prou '-»0  m 
vcrofcribic,  Dominum  cor  Rcgis ,  quafi  riuos  aquarum,  in  pruu.ji.i .' 

n.    iiij. 


t  h?c      V.  IKSTITVTIONIS      IfB.      II. 

manu  fua  renerc&indinare  quocunqjvolutrit  ifub  vnapro" 

fedo  fpccic  totumgeiius  compreljedit.Si  cuius  enini  volunti^ 

omni  fubiecfli  ne  ioiuca  eitJdiuris  reg.-jevoluraciinaximeco- 

t>elicJe  v^w^M  petit,qu^in  aliasquodanimodo  regmim  exercet.  quodfiilla 

Jhm  diclo.       Dq[  manufleftirur,i)eque  noitraeximeuir  eaconditione.Hac 

1-u  ^^^u-       ^^  reinfijJins  exrat  Auiniftinifencenia/Scriptura,  fi  dilioeter 

lib     arbic.       .    ~  .    .      ^        »  r   »•       i  i 

adVdknc.c.  ^"ip^ciatur,  oltendit  non   (ohim  bonas  uominuni  voluntatcs, 

i9.  quas  ipfe  facit  ex  m  •(lis^  a  '^e  faftas  i\\  adus  bonos  &  vita  di- 

rigit  a?;erna:veri'im  illas  qu^  conferuat  fecub  creatura.itacfTe 

jn  Dei  p(ueil:ate,vc  eas  quo  volucric,  quado  voluerit,faciatin- 

clinari  vel  adpr.T{tandabeneficia,veI  adpcenasinfligedas^oc- 

culciffimo  quidem  iudici^^fed  luftiifimo. 

^uonUmnon'      ^  Hfc memincrint  lc<5tores ab  cucntu  rerum  n©n  efTeajfti- 

nuUt  4/rfMfr/K5 '■'^^ndamhumani  arbitnjfacuit  tem  ,  quodmipcriti  quidam 

•errorem  de  li-  pr^ep  'itcre  faccre  foJen^  lix  eo  enim  iuilchrc  &  ingeniose  fibi 

bero    atbiirio  vidcncur  hu natia  voluntatecouincere  feruitucis,qu6d  nelum- 

fugnayrus ,  flb  j^,^  quide  mon,uch'S  omnia  ex  fentenci )  fluant.Acquifaculcas 

/•'"«.  7!,    iftide  ciuaioquim.ir.intrahomincm  confideranda  ei^,  non  ab 

'fneHtK:idauo'  cxtranco  fucceiTa  mctienda.Siquidem  inliberi  aibicrij  difpu- 

modofit  intel-  tacionc  no  hoc  qu^ricur,an  Ii'  mini  quai^cunque  animo  delibe- 

ligendum   0X'  raric,periicere  &'  exequi  pcr  excerna  impedimcta  liceac;  fed  aii 

f.tcau  j^  requalibetliberam  habear  &  iudicii  e!cCl:ioncm,&  volunta- 

tfs  afl^cdionemjqux  vcraque  fihommibusiuppecac,non  minus 

liberiarbicrij  ActiliusReeulus  eric  anguftiis  dolij  aculeaciin- 

clufus,quam  Auguftus  Cajiarjniagnam  orbis  terrarum  parccm 

nutufuogubernans. 


CAPVT 


-OhiePaonum  refutatio  qu&pro  defenfione  Itheri  ar- 
hii  yij  ufferrifolent, 

Has  obieftiones  ad  j.pr.-ecipua  capita  refert. 
I  Quatuor  .Tbfurda,  ^ux  ab  adutrfariis  adu.  orthodo.vam  de  InirBa- 
niarbirrij/eriiitute  dochinam  confiicfta  funt  ,  proponit  ac  refellit, 
f-a.i.i.?.4.&s:- 
i  Scriptur^  tf.  ftimoni3,quibiis  abutiintar  vt  crrorem  confirmcnt^ad 

quinque  claiTcs  reuoc3ta,e:<plic3r.a  fcft.^.ad  \6. 
i   Q;Jnquc  aii.i  fingtilaria  loca  ,  pro  liberi  arbitrij  defenfione,cita- 
Ubfurda    ab         „  interptetJtur  Jea.r{j.i7.!g.<3c  19. 

aouerpiyijscS-  "^^^^^^^^,  E  humani  arbiti  ij  feruirure  facis  ditftum  videri 
/?.i  <jrtr?Hm  ^  f^^Si?  pofTcrjnifiqui  faifa:  hberratis  opinione  prsEci- 
'l  rhiwt^H  $1  '^^Wt  %  P''f2reipfumconantur,ru35exaduerfoquafdam 
^(imwnt*' x^it-  ^i  %SfjM  ^a^ioi-esobtendcrentadfcntendamnoftramop- 


Di      COGNIT.    OEIR.BOEMPT6RIS.  lOl 

pugnandam.Congcrunt primo  abfurda  nonnulh ,  quibus  eam  ^   ^yfurdumi 
in  odium  trahant  ,  canquam  afenfu  quoqueconimuni  abbQr-  ^  peUgh  mu- 
rcntem:  poftea  fcripturs  teftimoniis  cum  ea  congfcdiuntur.  m<ir«»?. 
Vtrarquem.ichinas  ordineretudemus.Sipeccatum,  aiunt,  ne- 
ceificatis  cft,iam  definic  efte  peccatii-.fi  voluntar  m  eft.crgo  vi- 
tari  poteft.  HajcPelagij  quoque  arma  crantad  impetendum 
Auguftinum  ;  cuius  camen  nomine  illos  nolumus  prxgrauari. 
donecde  reipfa  fatisfaftum  a  nobis  fuerit.Nego  igitur  pecGa-*3^«i>e«/r«  tper 
tum  ideo  minus  deberc  imputari ,  quod  neceftarium  eftmego  "fl^ttonem, 
rur('um,corequi  quodmfcrunt,  euitabile  effcquia  volujitariu 
fir.Siquis  enim  difceptjre  cum  Dco  velit,&  hocp'erextu  iudi- 
cium  fubcerfugere  ,  quoniam  aliter  non  potueritrhabet  para^ 
tam  refponfionem  quam  alibi  attulimus,  non  ex  creatione  cC- 
fe.fed  njtur2ecorrupteIa:qu6dhominespeccatomancipatini- 
hil  velle  pofilint  ni/i  ma'u.  Vnde  enim  ifta  quam  improbi  Ubc-CoHfirp^ati^re' 
ter  pr|cexerent  impotentia ,  nifi  quod  Adam  vltro  fe  diaboli  ^"W^^"- 
tyr:innidi  addixit?Hinc  crgo  vicioficas,  cuius  vincuhs  tenemur 
iconftrifti, quod  primus  homo  defecit  a  fuo  opifice.Huiusdefe- 
dionis  fi  merico  reitenentur  vniuerfi  homines,  ne  fc  ncceffi- 
cate  excuratosputec, in  quaipfa  luculeciffima  habec  danatio- 
ris  fu3e  cauram.Arque  hoc  fupraclareexplicui :  &  in  diabolo 
ipfo  exeplQ  propofui,  vnde  pareret  no  minusvolutarie  pecca- 
le  quJ  ncccflarib  pecc3c:fTcuti  rurfum  in  cleftis  Angelis  quuni 
volucis  indech'nabilisfit  abono,n6  dcfinictamc  volucas  efie: 
quodideEernardusquoqircitedocec.nosideo  milerioresefle,  Ser.  Si.in 
qnod  voiuncariii  eft  neceificas;qua?  camen  nos  fibi  addiftos  ica  Cantica. 
c6ftringic,vr  ferui  fimus  peccatijficuci  ante  retuIimus.Secundii 
ratiocmarionismembru  vitiofum  efl:quiaa  voliitario  pcrpera 
rranfilic  ad  liberum:nos  autem  fupra  euicimus.voluntatie  fieri 
quodhberse  tamen  eledioni  non  fjbiaceac. 

2     SuDiiciunr ,  nifi  cx  libera  arbicrij  eledione  tum  virtutcs  i,^ittf%  45« 
tuiii  viEiaprocet^unt,non  cfle  cofentaneum  vt  homini  velpoE-/M»'d(«,ejcw4ri- 
na  infli^^acur,  vel  prxmiu '■ependacur.  Hwcargumencum,et/i  ^"^*'^  ^  Pr- 
Ariftocelicum  eft,faceor  ranicn  a  Chryfoftomo  &  Hieronymo  ''*<?'"    ^*/»»»-. 
alicubi  vfiupnru.Feiagianis  tame  fuiife  familiare  ncc  \^^t  Hie- ^Jj^''^*  j^    ^^ 
ronymusdirfimulat,ric  ipf  irum  etivTm  verbarefert .-  Quod  fi  CrefiphS.  ^ 
gratia  Dei  in  nobjs  agir,illa  ergo,non  nos  qui  non  iaboramus,  Dial.i. 
coronabifur.  Dc  poenis  refpondeo  ilLis  iure  nobis  irrogari ,  a 
i^uibus  peccati  culpa  emanac.Quid  cnim  refert,Iiber6ne  iudi-  1^^ a-?''*^**' 
cio  an  feruili,mod6  voluncaria  cupiditate  pecccrur:prarfertim   '^'"^"""^» 
quu  inde  peccarorarguacurhomo,quia  cftfub  feruicute  pecca- 
ti?Quantum  ad  lufticije  pr.Tmia  ,  magna  verb  abfurditas ,  fi  fa-  Confinndtia 
ceamurillaexDeibcnignitatepotius  qua  propriis  meritisde-  refhonf.^ugu^ 
pender€.Quoties hoc  apud  Auguftinu  fecurricNo  mcrita  no-  ftt»i    tefiinnr- 
ilra  Dcun)  coronare;il;dfuadona:  pr«mia  aucemvocari ,  non  '""  ^^"jt^: 


I 


€  A  P.    V.  I  N  S  T  I  T  V  T  I  O  NM  $       L  I  B.    1  I. 

cjiiA?  memisnoftri*.  debeantur,  fcd  quT gratiis  ia  collatis  retri- 

biiancur?Acu'efaneIvcanimaduertunr,ni]l]irni  iam  fupercflc; 

locuni  meritis  fi  non  exJiberiarbitrij  fore  prodeunt:fed  ciuo^ 

iftudtantt-perediflcntaneumducunr.longeaberrantJI^^Jequee- 

nim  dubitat  Auguftinus  paffim  pro. neccff^rio  docere^tiuod  i- 

ta  nefas  confiteri  putar.-queadmodum  vbi  dicitjMerira  quoru- 

j    Pfal  M       ^'^ct  hominum  quar  funt?  Quando  iile  non  cum  mercedc  de- 

bitajfcd  cum  gratuira  gfatu  vcnit ,  omnes  peccatorcs  folus  ^ 

InVCilm.jo.  pcccatisliberacliber.nor  inuenit.Item,Sireddeturtibi  quod 

debctur,puniendus  cs.Quid  ergo  fit?i)o  tibi  reddidit  Deusde- 

bitatu  poena,  fed  donatindebita-n  gratian.  Si  vis  efle  alienus 

Epift-5'         agratia,ia<flameiitatua.  Itcm,  Nihiie?  t>erte:  pccccata/unc 

tua:mcrita  autcm,Dei;Supplicium  tibidebetur:  &  quu  pr^miu 

vencrir,fua  dona  coronabit.non  merita  tua.  Eodcm  fenfu  ali- 

De  veib.  A-  bi  non  gratiam  ex  metito,red  mentum  exgratia  cfle  docec.Ac 

po.Scr.ij.      p.itilo  poftconcludic  Deufuis  donis  merica  omniapr^ccdere, 

vc  indecliciac  fua  mcrita,&  prorfus  gratis  dare ,  quia  nihil  in- 

ucnit  vndefaluet.  Sedquid  longiorem  cataiogum  texercne- 

eclTc  cf},quum  fubindc  tales  fententi^  in  eius  fcriptis  recur- 

^//fr^  co?//??- lant  ?  A»qui  mclfus  ctiamnum  hoc  errore  libcrabit  cos  A- 

/7''ll'fwf  r  P°^°^"^    '    '^  a^'<^^'ar!t  quo  ex  principio  fandorum  glorinni 

ufufJtl!  '^~  <icflucat.     Qi^os  elegic,  cos  vocaait  :  quos  vocauit ,  eos   iu- 

Rom.8.19.     ftificauit.-quos  iuflificauir^eosglorific^uit.Cur  ergo  cefte  Apo- 

3  Tim.4.8.     floio,coronancur  fidclcs  ?  Q^ia  domini  mifcricordia  non  fua 

induflria  &  ciedi  funt  &  vocaci  &  iuflificaci.Facefiac  ergo  ina- 

nis  hic  timor.nulia  fore  amplius  merica  fi  iiberu  non  ftabic  ar- 

bicrium.Sculciffimu  cnim  crt  ab  co  abfterreri  ac  refu'gere  quo 

iX.or.^.y.      j^Qj  Scripcura  vocac.Si  omnia  acccDifti,aic,quid  gIoriarfs,qua- 

li  non  acceperis?Vides  ob  idipfumiibcro  arbitrio  adimereeu 

om;iia,ne  quc-v\  mericis  locum  relinquar.   Sed  tanicn  vt  inexc* 

haufla  &  muitiptexeil:  Cei  benficentia  acl^bcralitas.quasgra- 

tias  in  nos  confcrtjqiiia  noftras  facir,  perinde  ac  noftras  virtu- 

tes  remuncracur. 

^.Terrhm nfj-      ^     AdduHC  quod  ex  Chryioftomo  fumptum  vidcri  potcft, 

f*r^*f,ex  chjy  Q„p j  d  i^^^  ,^(,P  fic  voiuntatis  noftrae  ficulns^bonum  nut  ma- 

^iTihm  "  "  ^wm  eligcrc ,  auc  omncs  eiufdcm  nacurrc  participes  malos  eflc 

Homil.zB:  in  oporcerec(auc  omnesbonos.NccIongeabcftabcoquicunque 

Genef  cft  fcripror  i'le  operis,Dc  voc.itione  Genfiu,qui  fub  Ambro- 

Lilii.^.ca.^.    {^jnominccIrcunfGrtur>dumratiocinacur,neminemvuquama 

fide  fuiflfe  receflurum  nifi  mut<}bilicatis  conditionem  Dei  gra- 

tia  nobisrelinqueret ,  in  quo  mirum  eft  tantosvirosfibiexci- 

9ej)>o»fioy  i-er  tJffle.Quomodo  enim  Chryfbf^omoin  mentem  non  venit  e- 

ne^auouem,     i^^[q^^  Dei  eflc  quac  inter  homines  fic  difcernat  ?  Nos quide 

concedcre  minime  formidamus,  quod  Paulus  magna  contcn- 

tione  afleritjOmnes  finnil  prauosefle  &  maliric  dcditos:fed  cu 

iUo 


B&     COtSN^T.      t>HX     RIOIMPTORIS.  102. 

KIo  fubiicimus  ,  Dei  mirer  icordja  fieii  ne  omnes  in  prauirate 
pcrnuneanr.  Ergo  qiuim  pari  morbol.iborcmus  naturaliter 
omnes,foli  illi  conualefcunt  quibus  medicam  manuni  admo- 
Dcrc  Dommo  placuir.Alij.quos  iufto  iudicio  pr^rermittit,  in 
fu-j  putredine  tabcfcrKjdonec  abfumatur.  Nec  aliude  eft  qubd 
al  jadRiicin  perfcuerant.alij  in  cepto  curfu  prolabuntur.  Si- 
quidcm  &  ipfa  perfeuerantiadonum  Dcieft,quod  non  omn!'- 
bus  promifcuclargifur,  fed  quibusyifam  eft.  impertit.Si  caufa 
difTcTctix  requjrit'ur,ciir  alij  conftatcr  pcrfcnerentj^Iijinftabi- 
litarcdeficianr,nonal!J  nobis  conftat,  ntfi  quod  illos  fua  vir- 
ruteroboratosfuftinct  Dominus.ne  pcreiQt :  hts,quo  fint  in- 
conftantijedocumcnta,non  eancem  v-irtutcm  auminiftrat. 

4    Irirtanr  pr^tcrca  -  fruftia  exhorrationes  fufcipi.  fupcrua-  4-    ^artum 
c.mnicireadmonitionu  vfum,  ridiculascfte  obiurgarionesni-  p^'*^*''^""'  ^f- 
fl  /itpencs  pcccatorcm  pirerc.Similia  oliin  quum  obiedaren-  i^Jfli^p^^.J' 
nir  Auc;uftino  ,  libelifi  De  corrcptionc  &  gratia  fcrib^re  coa-  7{,fpor,fio  per 
iftus  fuir,  Vbi  ccii  copiose  ilJa  diluit,ad  hanc  tamen  fumma  ad-  ncgationtm.ex 
ucrfarios  reuocat,0  homo,  fn  prsccptionc  cognofcc  quid  de-  ^tigufiini  opt- 
beasaf^ererincorre^-^ionecognofccraotevitio  nohabere  :  m  "^«^  coiuaa. 
oratione  cognofce  vndc  accipiasquod  vishaberc.  Eiufdefere 
argui-.ieci  eftlbcrDcSpiritu&litcra.vbiDeuLegis  fuxpra?- 
cepta  non  humanis  virfbus  metiri  docctjverum  vbi  iuffitquod 
redum  eft, gratis  dareijnpiendi  faculcatem  fuis  clcd:is.    Nec 
vcro  hsec  res  k^jnga:  difccpraeionis  eft.  Primum  non  foli  fumus  confirmatso  re- 
\n  h.?ccaiira,fcd  Chriftus&omnes  Apoftoli.Vidcrintifti  quo-  .^orfivm.tep^-^ 
modo  fupc.iores  cuadant  incertaminc,  quod  cum  talibus  an-  '""""'       '''^* 
ragoniftisiuicipiunr.    Chnihis,qui  teitatur  nos  hne  le  nmil  joan.jj.^. 
pofle.an  idco  minus  reprchendit  &  caftigac  eos  qui  cxrra  fe-  g,  p^.,/,.  Ufo- 
ipfum  n-iaie  agcbanr?an  tdcominu"^cxhorratur  vt  quifquebo-y?o/j. 
n\h  ryperibus  ijKimibat^Paulus  qiiam  feuere  in  Corinthios  in-  Rom.j.^o» 
uehiturob  chariraris  ncgledumrlifdcm  tamcn  demu  charita- 
tea  Domino  dari  fiagitnt.Tcftarur  ijicpiftola  adRomanos,n6 
cllc  voient)":,  nequeciirrenris  ,  fcd  mifcrcntisDeimon  definic 
r  '.men  poftea  &  admonerc  &  hortari  &corriperc.Curno  ergo 
Dominum  interpellant,ne  ita  iudat  operam.ab  hominibus  ea 
cxigcnco  qu.^  foius  ipfc  dare  poteft:  ea  caftigando  quc^  gratir 
eius  defcftu  admittuntur?  Paulnmcurnon  admonet  vcparcat 
iis  quorum  in  manunon  eft  veilc  autcurrere,  ni/iprseunte 
Dci  m:fericordia,  quaenunc  ipfosdcftitoit ?  Qualivero  non 
optimo  doftrinx  fu2c  ratio  Domino  conftct ,  qu2E  in  promptu  __, 

{q  nfPerc  religio/Tus  quaerentife.Dodrina  ccrte  &  exhortatio  &  ^lteyanlpon» 
obiurgatioqnantum  per  fccfficiat  ad  anifnumimmutandum,^'''»^"*'^^"^ 
indicatPauIus  dum  fcribit^ncque  qui  plarat  cfle  aliquidjneque  'f^°^l^ayliu 
cjui  rigar.fed  Dominum,quiincremcntum  datjfolum  efficaci-    Cor.3.7« 
■i-cr  agcre.SicMofen  feuerc  vidcmus  Legis  prsrccptafancire. 


I 


&  Pfophefas  acnteriniftarej&minari  tranrgreflbribus  :qimrn 

tamen  fateamur  tunc  fapere  demum  homines,vbi  cor  ilhs  da- 

tur  adintelhgendum:  propnum  Dei  opus  cfTe  corda  circunci- 

aere,&  pro  lapideis  darc  carnc3:Legein  fuam  infcribere  vifce- 

ribus:dcnK|ueanimasinnouando>  facere y t efncax  fitdodri- 
na. 

JC^ricut     ^    QHoj^'^u'i"iergocxhomtioncs?nemperial>impifsobfti- 
dlmfjius7x~  "^^°  ^.^^.^^.  ^pernuntur,  in  teftimonium  ilJis  futurx  funt,vl>i  ad 
fhc^t,  tmpia-  I^omini  tribunal  venrum  fuerit :  quineriam  iam  nunc  illorum 
irnm  rtijxau.  «on  cientiam  verbeiantac  feriiir:quia  vtcunque  irrideat  pro- 
teruiffimus  quifque,improbare  tamen  no  poteft .  Sed  quid  fa- 
ciatmirerhomuncio,inquies,quandocordis  moUitics^qu^ad 
obedientiamneceftariaerat,i)hdenegatur?Im6quidtcrgiucr- 
fatur,quum  duritiem  nuHi  nifi  /ibiip/i  imputare  queat?  Itaque 
impjj  hbentercaschidereparati,iih'ceat,vehnt,nohnt,earum 
^9'um  relje-  virtutcproftcrnuntur.Pr^cipua  autem  vcihtas  erga  fidcles  c6- 
**•  iidcranda  ediin  quibus  vt  omnia  per  Spiritum  fuum  agic  Do- 

minus,ic;i  vcrbihii  inftrumentumnon  prxtermittir:  &  illudi- 
pfum  non  iine  efficacia  vrurpat.Stcc  ergo  quod  verum  eft  ,  to- 
tam  piorum  rirfucem  in  Dei  gratia  (itam  cfle  ,  fecundum  ilhitf 
^uL'"'l^'7  '^^^P^^^^^^^^^^'^>  Daboiihscornoiium  vtrinihis  ambulcnt. 
rV;cre!ret'on.  ^^^^^  excipies,  Cur  iam  admonenturofficijfui,  aenon  potius 
>Wf.     '     '  ^f^unfurSpintusdircftioni?  cur  horrarionibus  lohcitantur, 
quando  feftinarc  magis  ncqueunt  quam  fert  Spiritus  incitacio? 
cur  caftigantiirnquando  a  via  deflexcrunr ,  quando  neccflfaria 
^»'«r/ .  carnis  icfirmitacc  lapfi  func^O  homo,quis  c$  qui  lege imponas 

Dco?  Si  ad  rccipien d.Tm  Jiancipfam  gratiam,  qua  fir  vc  horta- 
Eioni  parcatur,per  hortationem  vuh  nos prspparari.quid habes 
quod  in  ea  ceconomia  mordeas  velfugilles ?  Si  nihil  cxhorra- 
tionesrcprc!ien/i)nefqi;e  apud  pios  nhud  proficerent  nifivt 
peccati  redargnercnfjeflcnc  eo  ipfo  repucandze  no  prorfusin- 
uti!es.Nunc,qcum  agentc  intus  Spiritu,  36.  inflammadum  bo- 
m  defidcrium.addifcuticndum  torporem,adeximcndamini- 
quitacis  voluptarcm  &  venenatam  dukcdinem,contra  autem, 
ad  oduim  t^diumquegcnerandumplunmumvareantrquisati- 
Summa  [fupe-  deat  fuperfluas  cauiilari  ?  Siquisclarioredcfiderac  ref|;onflo- 
riortm  feq,on~  nem,fichabeac.Bitaria  Deus  in  eledisfuis  operatur:inrus,  per 
jKmm*  Spiricu"''extrapei"verbum.Spiritu,mentesilhiminando  ,cor- 

da  \n  iuftinx  amore  cukumque  formando,  nouam  eos  creacu- 
ram  facit.Verbo,ad  eandem  renouationem  expetendam,qu^- 
rendam,aflequcnd  im  excitat.  Vtroque  manus  fus  efficacian» 
pro  difpefationis  fux  modo  cxeric.Verbumidein  dum  repro- 
b's  deftinat,etfi  non  in  corum  corredioncm,in  alium  tamen  v- 
fiim  valere  facit:quo  &in  pr^Efens  confcientir  teftimonio  vr- 
gcanturj&in mdml diem  magis reddancuj;  incxcufabiks.  Sic 

Chri- 


DE     COGNIT.DBI     RSBEfcapTORIs.  lo^ 

Chriftus,  quaniiis  pronuntiet  ncminein  nd  fe  venii:e  ni/i  quem  foan.*.^^. 

Pater  tiaxerit,&  eJedos  venirc  po(te]uam  a  Patre  audiennt,&  ^  4J. 

didicerint:  nontamen  ipfe  dodoris  munusncgiigic ,  fcd  voce 

fua  fedulo  inuitar  qu^smtus  aSpiritufando  doceri  neccfle  cft 

yt  aliquid  proficiant.  Apud  reprobos  admonec  Paulus  ncn  o-  i.Cor.j,  \S, 

tiofam  efle  dc6i:rinam ,  quia  ilhs  odor  eil  mortis  in  mortemj 

fijauis  tamen  odor  Dco. 

6   In  cogercndis  Scriprurae  refiimoniis  valde  ''untlaboriofl:  Prtnja  d.fu 
jdque  redulo  faciunr,vt  quoniam  pondere  ncqueunt.numcro  "■^stimentortf 
faltem  nos  adobruanr.  Sed  quemadmodum  in  pra?Iiis ,  vbi  ad  ^^■''  ^^opeU- 
manus  vencu  e(l,imbellis  mulcitudo^quStulibct  pop^  &  often-  ^'^"'  '''^'^'J' 
tationishabeac,  paucis  id.busprotinus  funditur  ac  fug  atur:  ^^o^iilr,'^*'* 
iti  nobisfacillimu  eric  lilos  cum  lua  turba  dtfiicere.Quia  enim  bitr^  dtfenjo^ 
in  paucifiimos  fcopos  coeunr  loci  omnes   quibus  aduerfum  *'• 
nos  .ibutuntur,vbi  in  flias  clafles  dilkiburf  fuerint ,  compluri- 
bus  vna  re'ponfione  facisfiec:  finguhs  diffoluendis  incumbere 
necefTenonerit.Pr^cipuii  roburiocat  inpra?ceptis:qu2!putanr  i.  Lex  knoh- 
facuitatibusnoftrisfic  actcmpcrata  eflc,  vtquicquid  ab  ilUs  integritatem 
cxigiprobatumfit,  his  prselbri  poiie  neccffario  confcquatur.  ^^^git :  trgt 
Ergo  fingulapercurrunc,&  ex  illis  viriu  noiliraru  uiodum  me-  '^^^^«'^  nobit 
ciuntur.  Auc  enim("inquiunt)iiludit  nobis  Deus  quum  finaita-  k"f  ^*"^'^"* 
tem^pietatemjobedientiamjcaflicatemjdiledioncm ,  manfue-  ^oteftate^f/.* 
tudinem  impcrat:quum  immunditiam,  idolohtriam,  impudi-  (juirit.- 
€itiam,iram,rapinam,iupcrb!am5&  fimilia  interdicit:autea  ta-  R^-s>«y?^ />rr 
tumrcquiritquxfuntinnoftra  poref^ace.   Porro  omnia  fere  ^'fi'"^'on*m 
qua;accumulantpr2ccepta,intrcs  fpeciesdif^inguerelicet.  A-  ^'"'i'''*'»  f*- 
lia,primaadDeumconuerfionem  exigunt:aiia  fmipiiciter  <ic  '^Z^Vrim^, 
Legisobrerua£ioneIoquumur:aIia  perreuerarein  reccptaDei  wgener/d^ 
j»ratia  iubent.  De  omnibus  in  generc differamuSj  tum  defcen"  rit  hac  ^  fi^ 
demus  ad  formas  ipfas.    Hominum faculcates  ad  diuina:  Legis  ?«"'*' /f^. 
prasce^ta  extendere ,  vulgare  id  quidcm  iamdiu  efTc  coepit,  & 
nonnuliamfj?eciem  habet:  redarudir/ima  Legisignoranria 
prodiit.  Nam  quipro  ingenti  piacuioducuntfi  dicatur  Legis 
obferuationem  eflc  im  poffibilem  ,   vaiidilfimo  fcilicet  ar- 
gumento  infiftunt,  fruftra  aliis  datam  eflb  Lcgem.    Perin- 
de  enim  loquuntur  acfi  nufquam  Paulus  ds  Legc  loquurus  Rom.j.ie. 
effet.  Qujd  cnim,qujpro,iftafibi  voiunt,Legem  proptertranf  Ibid.7.7.* 
greffionespoficam  efTe,  PcrLegemeffe  cognitioncm  peccati,  Galat.j.ij. 
Legem  peccatum  efficere  ,  Subingreflam  eflevt   sbundaret  ^^'"•J-^O' 
dcliftum.an  adnoftras  vires  limitandam  fuiffcj  ne  fiufirada- 
retur? Quin  potius  loge  fupri  nos  pofifa,  quo  i.iipotentia no- 
fttacouinceref.Ccrteexciufdedefinicione  finisLegisac  com-  '.Tim.r.j. 
plementu  eft  charftas.Atqui  dum  eaXheflaionicefium  animos  **TheC  j.,: 
iepIcrioptat,fatisfateturfineprofe<ftu  inaurib*noftrisfonarc 
\Lege,nifiiocameiu{frummam  cordibusnoftris  Dciisinrpirec. 


g/j^p,    Y.  INSTITVTIONISLIB.     II. 

^rgumentum  7  Equidcm  fiScripcura  nihil aliud  doceret  quam  Legcfa 
tinterA  iliudde  efTc  vic2B  rcgulajad  quam  ftudia  noftra  componere  debeamusg. 
X(rg«  ingenere  gg^  quoquc  citra  moram  pedibusin  corum  lenretiain  defcen- 
KihtUuuatar-  (Jerem.fed  quum  multiplicemLeoisviurn  dilioetcr  ac  peilpi- 
tronou  ^^^  nobis  cxplicet,  cx  illa  potiusnKerpreracione  ,  quid  Lex  i» 

homine  valear  confidcrareconucnic.Qiuncum  pr^ientiscau- 
ix  rcfertjfimulac  qiud  agendum  fic  nobis  prjeferipfir,  obedien- 
di  vircurem  a  Dei  bonitate  cffe  docet:  ideoque  ad  preces  inui- 
fpromtftones    lat  quibus  eam  nobis  dari  podulemus.Si  foium  exraret  impe- 
tnimprxceptci  riuin,nulla  promiriio,  tetand^effent  vircsan  adref-Jondedum 
€onr,ex<e,»os  in  imperio  fufficerent'  fedquum  fimul  promiffiones  connedan- 
1>etgrdtiafA'  j^^j,  quxin  diuinsegrati^auxiJio  nonmodo  rubfidi..m,  edtora 
'"^'"^Tr"*"  «"irtuccm  nobi-sefre  fitam  cL'imat,ilIa£  fatis  ftjperqne  tef^antur 
nos  prorfusineptos,ncdumiparesobferuada?Legi  efJc.  Qu_are 
ne  amplius  ifta  viriumjioftraru  cum  Legis  prseceptis  propor- 
tio  vrgeatur,acfiDbminus  quam  in  Leg«jd  t  iri)-  erar  luilitfaj 
regulam,ad  modulum  noftrse  imbecillitatJs  exegifTetjmasis  ex 
promiffionibusreputandumquamfimus  ipfis  nobis  impara- 
,.  „.  ti,  quiomniin  parre  tancopcreeius  gratia  indigr  mus  Sedcus 

Tfx  ■vtuit  ho  (2i""0  vcrifimile  fict,  Dominum  truucis  ac  iapidibiis  Lc.^.cm 
Jt^tbu"  datl  deftinafle?Nequc  i^  quifpiam  perfuadere  mobtur.  Non  enini 
eji.  T{eij,opfioy  aut  impij  faxa  funtautftip.ites.dum  aduerfari  Deaf -as  libidi- 
^uguflim  tc-  jjg5  pej;  Legem  etk)6li,'uo  ipforum  tef^imonio  reifiut:  aut  pij, 
ftimoniif  ""•  jjum  fu3eiinpocenti2Eadmonici,;)dgraciam  coafugmnr.  Quo 
frEnch.  ad  perrinent  ifti'  folcnnes  Auguinnifenteti3e,Iuhct  Deus.qu:E  nd 
Laurenr."  dc  pofTumus.vt  nouerimus  quid  ab ipfo  peterc  debea.nus.Magna 
gratia&lib.  eft  pi:;;cceptoruui  vtilicai  ,  fi  libero  arbitrfo  ranrum  detur, 
arbit.  c.i.i^.  vrcratia  Dci  ampIiushonorecur.Fidcs  impetrat  quod  Lex  im- 
Homi.  29.  m  p^j.2r:  imo  idco  Lex  imperat,  vt  impetret  fidesquod  imperacu. 
lohan.Epift.  ^^^c  per  Lege:im6  fideipfam  cxigitanobis  Dcus,&  no  muenic 
^^'  quod  cxigat  ,  nifi  dederit  quod  inueniat.  itcm,  DerDcus 

SfeciAlU  confi-  quod  iubet,&  iubcat  quod  velit, 

devAtio  tripli-  3  Id.recenfcndis  tribus  prxceprorum  formis  quas  fupcrius 
4;»»  praceptf-  attigimusjclarius  cernetur.  Iubetfa?pius  Dominustuin  Lege, 
rum  ,n,hit  m  ^^^^^^  pj.^ pf,ctis,vt  ad  !e  conuertamur.At fuccinit  ex  aduerfo 
^nipatrZs!  Prophcta,Conuerte  me  Domine,&conuertar:poftquam  cnim 
loel  2  !2.'  '  conuertifti  mcegi  pGfcnitentiam,&c-  lubct  vc  pr^putia  cordis 
Ier.ji.i8.  noftri  circuncidamus.  At  per  Mofen  dcnuntiaciiUm  circunci- 
Deut.io.i^.  {^onemmanufuafieri.  Cordisnouicatempaffim  requirit:  fed 
3bid.3o.^^^  alibiafedari  teftatur.  Quodautempromittit  Dcus,vt  Au- 
feJ.nlg  Lib.  ^uftinus  ait,  non  facimus  ipfi  pcrarbitrium  velnaturam:  fcd 
dedoftrin.'  facitipfe  pergratiam.  Atqueharcobleruatio  eftquamideni 
Chrift.j.  ipfeinterregulasTiconijquintoIoco  cnuraerar ,  vtbene  di- 
,.  Ne^uepr.^-  ftinguanuis  incef  Legem^cpromiffiones  ,  vcl  incci  manda- 

ctptA,ijn*e9n-         0  ^^ 

uerfwiem  ad^ 

Ut-.-.i?}  exig**^' 


ta  &  gratiam.  E  au  nuc  qui  cx  prxcepcis  colligunt  ccquid  ho- 
nio  valeatadobedientiaiD.vcDeigratiani  penmant,pcr  cjuam 
pr^ccpraipfaadinipletur.Secundi  gcneris  prarccpta  limplicia  -■^'queprjt^ 
_funt,q  -ibus  Deum  coIere,eius  volun.ari  fcruirc  &adher€rc,e- ''/''^*7«'ey?»- 
iuspJacica  obferuare,  ejus  dodrinam  fequ;  iubenmr.   "Sedin  ^^'"J'*"^*  ^ 
iiumcri  funt  loci  cjui  teftificcncur  liiius  eflc  donum ,  qmcquid  f  J  Uou^"^ 
iui]:iri3?,(;2n<5licaris,pietatisjpuritacishabcripateft.  Extcrcio        'y'*'"^»*»'* 
gencrceratillaqiia^iLuca  refertur  Pauii&  Barnab^  exhor-  A(i^.jj.4j. 
tatio  ad  fi.-deies,vc  in  eraLia  I~)ci  pci  nianercnt.Sed  vndc  illa  c6-  ^-  ^^q**eprt^ 
kmx  viftuspeceda/ir.aiio  ioco  idem  Pauiustradir.  Quod  fu-  "^.^'''  ?.»'*'« 
pereli(inquirj)fiatrcs,htis  fLites  per  Dommum.  Alibi  vctac  nc  pelff'^^.**  ""' 
cor,triilemus  Spinru  Dci, quo  ob/ii:ttati  fuiiiu.s  in  dicm  redem-  luhtmy^' 
ptioms  noilrs.Sed  quod  iJiic  cxigit ,  quia  pr:eftari  ab  homini-  Ephef.  ^,  ,o, 
bus  non  poterat.Theiiaiomceilbus  a  Domino  imprecatur.ne- J^^ft-4  jo. 
pe  vt  dignos  habcat  eos  vocationc  fua  faiKfia,  &  impieac  bonu  *"  Tlictr.i.H. 
omne  proprjfitum  bonitacis  fusejopuTque  fidei  m  iilis.  codem 
I310U0  in  fecundaa  !  Connthios  cpiitoia  ,  dc  eiecmoiynis  tra-  a.Cor.ii.rtf. 
^ans,bcnam&piam  eoruni  voluntatefspius  c6mendat;pau- 
io  polhamcn  graa.is  agi c  Dco,qui  pofuic  in  corde  Titi  vt  ex- 
hortatione  rulciperec.Si  ne  oris  quidem  ofiicium  ad  aiios  hor- 
tandos  pra:ftare  Tirus  potuit  m/i  quaienus' iuggef/it  Deus, 
quomodoaiijsdagendumvoluntaaifuiiicnt,  niii  Deo  ipfo 
cordaeorum  dirigente.? 

^  9    Cauiiiantur  ii:ec  omnia  tcftimonia  aff utiores:  quia  nihil  inftAfMia  a<!u, 
smpediat  quomintis  ip/i  conferamus  noiiras  vucs ,  &  infirmis  f^^enorem  a^ 
conatibus  Deus  fuppetia.s  ferat.  Ageruntetiamlocos  ex  VxQ.fider^*i»nem^ 
jphetis,vbiconueri]onis  noilrae  effcaus  inter  Deum  &  nos  vi-  ^^*^^-»-^ 
detur  dimidiaii.Conucrtimmi  ad  me,&  cgo  conuerrar  ad  vos.  se^  7  % 
Qii,aie.s  nobis  fuppetias  Domiiaus  ferat  ,   fuprademonfira- 
tumefi,   nequehicopuscflrcpetere.    Vnum  hcc  duntaxat  \«>«|f#. 
niihi  concedi  volojfruftra  implend^e  Legis  faculcatem  in  nobis 
rcquiri  ,  quia  eius   obcdientiam  nobis  Dominus  impcret : 
^uando  conflat  omnibus  Dei   pra^ccptis  adimplendis  &  ne- 
ccfTarum  cifc  gratiam  Lcgiflatoris  ,  &  nobis   promifiam, 
<Iuiamdeparct,falrempIusanobis  exigi  qua /?mus  folucndo.  ^-. 
Nec  ver6  vllis  cauillisdiiui  poteil  iliud  Ierem,£,irritum  fuifle  ^^'7,. ^ 
pattum  Deipcrcuiiumcum  veteri  popuio,  qui^literale  tzmuremU, 
erac:non  aliterautem  fanciri  quam  vbi  accedit  Spiritus,qui  ad  Ier.31.j1. 
obediendum  corda  fornut-Neque  coiu  errori  allipuiacur  fen-  ^''*  "»/'?'««'^> 
tcnria  i]Ia,Conuertimini  ad  me,&  couerrar  ad  vos.  Siquidem  ^"'''■^''- 
liiic  Dei  conucr/io  notarur,non  qua  cor  noftrum  ad  refipifce- 
tum  renouar/edqua  /c  bcncuolum  acpropicium,  rerum  pro- 
ipcncatc  tcftatur:qucmadmodum  rcbusaduerfls  oirenfionein- 
^erdum  indicat.Qu  oniam  igicur  multis  miferiarum  &  calami- 
raturiifoi;misyexatuspopulus,auer/um^fcDeuquerebaciir: 


CAF.      ▼.  INSTITVTIONIS        LZB.    If» 

refpondet  non  defuturani  illisfuam  benignitatcm  /i  ad  yit^re- 

ditudnicni,&  adfeipfum  ,qui  ci\  iuftitije  exemplar,  redeanD 

Perpera  ergo  detorquetur  locus.duoi  eo  trahitur  vt  opus  con- 

Vid.cap.  i.     uer^onis  videatur  inter  Deuni  & liomines  partiri.H£c  eo  bre- 

7  &8^  fea.  "'"sperftrinximus,  quodhuicargumento  propriu^  in  Legis 

j'       *        "  tradatione  locuscrit. 

Sccwnla  clafis  lo  Sccundusargumentorurn  ordo  fuperiori  finitimus  efl-. 
argumentora.  Allcgant  promif/iones  quibusDominuscum  voliirate  noltra 
fro  itberitar-  pacilcitur:  quales  funt ,  Qu,:;ericebonitatcm  &non  malitiam. 
Mrio.ex  ei  ^^qygtjj  gf  volucriti^  &  audjcritis,bbna  terre  comedetis:qu6d 
^^_  linoJueritis^gJadius  dcuor^.bit  vos:  (]uia  os  Domini  loquutum 

Amos  5.14.  cft.ltem,Si  abi^ulcris  abominationestuasa  facic  mca,  no  ex- 
Ier.4i-  peIIens:fiaudierisvoceni  lchou^Dci  tui,&  facias&cuftodiaa 

ITa.i.  omnia  mandaraeius  ,  facictte  Dominusexcelfiorem  cundis 

Z-e^uit  i^!?.  ^^"""'^'  sterrie.EtrcIiqui2e  finiiles.  Importune  &  pcr  ludibriii, 
qu^eDominusm  promi03onib.  offertbcneficia ,  voluntatino-- 
ftra?  dclegad  pur.-int,nif!  noftrum  fit  illa  vcl  ftabilire,vel  irriti 
1.  irriu  (unt  faccre.  Et/ane  rem  iftamfacundis  qucrimoniis  amplificarc 
l>ei  promifito-  promptu  eft:nos  crudcliter  a  Domino  iUudi,  quumbenigni- 
ties,<]iitbiii  he.^  tatem  fuam  a  voluntate  noftra  pendere  denunttnt,  Ci  voluntas 
'"■^r''t«  '^  ^^^^  nuftri  iiuis  non  eft.ligregiam  rero  fore  iiac  libcralitatem 
VoUicetHr yji no  ^^''^  bcncficia  fua  itanobis  exponat,ne  fruendi  vlla  ftt  facul- 
flrum  non  tas.miram  promiffionum  certitudinem  ,  qua?  vtnunquam  im- 
fit  iU.t  liabili-  pl€antur,a  rc  impoffibiU  dependeanr.  De  promilfionibuseiuf- 
re  -vd  irrita  modi  qu*e  conditione  habcnt  appofitam,  aisbi  dicemus:  vt  pa- 
-«*'«'*/'  ^3m  fucurum  dt ,  in  earum  impoffibili  complemento  nihil  eflc 

F^tfponjit,  qu£     1  r      j-       /-v  11  i  -■'  r>k  -    ! 

vfum  harum  •'^biurdi.    Qjuantum  .id  bunc  iocum  attiner,ncgo  Deum  mhu- 

promifionum    manitcr illudere nobis,dum nos adbeneficia fua demereda m- 

ergapios  ty     uit.it>quos  nouic  eflb  prQrfus  impotentes.  Siquidem  quum  fi- 

tmpios  ofieditt  deiibus  iuxta  &  impiis  offcratur  promiffionesjuu  apud  vtrof- 

<Sr  repugnan-  que  vfum  habcnr.Quemadmodum  prxceprisimpiorum  con- 

fartmoficlam  Icientias  pungit  Deus,ne  ruauiter  nimium  m  pcccarisdchcie- 

tofictUat.        tur,nulla  iudiciorum  fuorum  memoria  :  itain  promilfiv^  nibus 

quodammodo  eos  r^tteftatur  quam  indigni  fint  fua  benignita- 

te.Quis  cnim  a»quiffimu  &  conuenientilfimum effc  neget,Do- 

minum  iis  benefacere  a  quibus  colicur:  maieftatis  autem  fua: 

contenrptorcs  pro  fua  feueritate  vlci fci.^Rite  ergo  & ordine a- 

git  Deus,dum  impiis  peccaci  compedibus  deuinftis,  hanclegc' 

in  promiflionibus  dicit,tum  demum  fua  beneficiapercepturos, 

jfi  aprauitatc  difceflcrint:vel  ob  hoc  foIum,vtinteIhgant  fe  ab 

iis  merito  cxcludi  quse  veris  Dei  cultoribus  debencur.Rurfum, 

quia  modis  omnibus  ad  implorandam  fuam  gratiam  fideles 

extimulare  ftudct.nequaquam  erit  abfonum,  fi  quod  illu  mul- 

to  cumfruftu  pracceptis  agerc  erga  eos  oftendimus,id  quoquc 

promjllionibuj  centc?,De  volunuc?  Dei  prjcceptis  edo^i,  mi- 

feri« 


decogNit.  deiridEmptoris.  ioj 
iciix  noftfjp  admonernur ,  qui  Gc  ab  iila  roto  pedore  diffide- 
mus  rlimtil  inriigamurac!  inuocandu  ciusSpiricii.perqucin  re- 
dam  via  diiij^anjur.  i't:d  q\i\:!  pr^ccpcis  ignauia  noftr.i  no  (aris 
acuirur.iubdunrur  pi;on)jr(ionts,t]iia;  duiceJine  qiiada  .id  corii 
ainorcin  uos  alliciar;r:.Qao  autini  inaiorc  ucavMnur  iuftiti^de- 
fiderio,eo  hmus  ad  qu-^icndam  Dci  gratiani  feruenrioces.  En 
cjiiomodo  iiiis  obtciiadonibus^Si  vjlueriiis.Si  aiidierilis^nefj. 
volciidi  audiendivc  liberam  fjcuiratcin  ncbrsDominus  cn- 
buar,nequc  taincn  ob  ii;ip-;centiam  nos  ludib  lo  h.ibear. 
n  Haber  !k  tcnr.\  chlCis  mub.am  cum  iilis  -iffinir.irem.  Lo-  '''"'f^'*  C''al}ii, 
ucunc  quibus  ingraro  popuio  Deus  exprobri^r,  /    .      /       i 

i  .1        rT-  -  1-11  •      .  hratiombuicol' 

psr  eum  dunraxar  Itcrule  «juoniinus  ab  indulgcnrja  fuaomne  u[fa. 
gcnusbonorum  receperir,    Cuius  generis  /unr  ilii ,  Amalee&  N1jn1.14.4j. 
Chananajus  antc  vos  funr,quorugIadiocorruL-ris:  eoquod  no-  '"fe  7  i5-  & 
lueriris  acquiefcere  Domino.  Qj^ia  vocaui  vos,&  non  re(pon-  5^' 
diftisjfaciam  huic  domui  ficur  feci  Siio.Iremlisec  gens  u6  au-  ^^''•5^'i»* 
diuic  vocemDomini  Dcifliijnec  iccepirdiicipiinamndeopro- 
icdaeiH  Domino.lrcm.Quja  induraltjscor  vc<lrum,&nolui- 
ftis  obedire  Domino  ,  hxc  omnia  mala  euenerunt  vobis.  Ta-  i-Frufiramhu 
les  exprobrariones  ,  inquiunr  ,  qu.omodo  aduerius  eos  con- r*'''     cxpro- 
sruercnr  quibuso-Mteiriplo  rerpondere  licear,  Nobisvero  pro_  J'^^^^'-^^^^^! 

r  1-  1        I      ■       \  '1  11*1-   y-^g^'^^    r.Ojtr<e 

fpcruas  cordi  crat,aduer!A  timebanuis :  quod  autcm  illius  adi-  no>kfuit  ^ote- 
pifccnd.iD.horum  vit.mdorum  cajfajDomijio  no  paruimus,nec  ptif, 
vocem  eius  aufcultauimus,  eo  fidmn  eft  quia  pcccati  domina- 
tioniobnoxiislibcrum  uonfuic.   Fruliraigitur  malanobisex- 
probranrui-jqu.^  cfFugere  nou  fui::  nol^lra?  poreliirjs.Sed  omiffo  '^?/??''^)»' ,g«» 
neceffitatisobfcoru  in  quo  infirinum  cil:  ac  futile  pacrocimum,  f'-;^^'«^'"'^y«- 
ro<;o  j»ofsinrne  CLilpam  deprecari.  Nam  fi  c  iip:e  ilicuius  leni-j''*"*        - 
tur  conui(lt!:noaab?  re  uoininus  ex;Mobrar,corum  periicriica-  tnr.nientoeK^ 
te  fadum  eflc  qaominMs  faar  clementi^  frudum  fencirenr.  Re-  pyo''r.  uones  ex 
fpondcanr  ejgo.pofsincnc  inlici.trf  caufam  contumaci^,  praua  ^^ioreaud  «r, 
fuamvoluncacemfuifr  .S;  mali  fontemintra  fcreperiunt,quid 
veftigandiscxfrjnei.scaufis  inhiant ,  ne  (ibii,fi  fuiffccxirij  au- 
thores  v;deantur?QM^r)d  fi  verLiin  cft  'uo  non  alieno  vitio  &  di" 
uinis  beneliciis  priuari  peccarores,&.vlcionib*caft)gari,in3gna 
racio  eft  cur  iftjsexprobrarJonesex  ore  D:i  audiant:  vr  /i  ob- 
ftinare  in  vitiis  pergant ,  difc.\m  in  calanuratibus  fliainporius 
Bcq^jitiam  accufare  &  detcftari,quamDcum  iniqu^Efruiiiia?  in- 
fimuhre;fi  docilitatcm  non  exueiuncpcccarorum  r^diocapri 
(quorum  meriro  miferos  fe  ac    perdiros    videnr  j  in  viamrc- 
de3nr,3c  idipfum  fcria  confefiionc.ignofcant  quod  Dominus  PratcrtA  dit- 
obiurgando  commcmorar.  In  quemvfu:n  illas,  quse  cirancur,  p'£xvf,4shur^ 
Propherarum  obiurgationes  apud  pios  profecifie,ex  folenni  '^'P'"'^''^^^^-^» 
Daniclis  oratione  conftat.qua?  hnberur  capire  p.Pnoris  autem  ^^^"''./^f'*'""' 
vfns  exetnplum  mtuemur  in  ludsis,  qiubus  fuarum  miferia-  lej-V  «.;.. 


C  AP.      V.  INSTlTyr  lONlS     tlB.     II. 

rum  caufam  enarrare  leremias  iubctur  ;  quum  tamen  non  a* 
liter  cafurum  elfet  quam  Dominus  prgdixerat.     Loqueris  ad 
cosomnia  verba  hd?c,&  non  audicnc  te  :  vocabiscosj&non 
refpondiebuntcibi.    Qu,orrumigitur  caacbacur  furdii^vc  no- 
lentesacinuiciituelligQrcnt  verum  efle  quod  audiebancnefa' 
riumeflcfacrilegiumfi  malorum  ruoritm  culpam,quiB  in  Jpfls 
yarurum  Stri  ^^^dchztyDeo  crsnfcriberec.Paucii  his  lolutiombus  cxpedire 
ptnra  tocorum  tefacillime  porfisabinimenia  tefl:imoniorumcongerie,quam 
folmioex  prio-  ad  erfgendii  liberi  arbitrijfimulachru  hoflesgrati*  Dei  Ihue' 
rihusrtffonfio-  j-g  folent,ra  ex  pr^cepcisciuamexobteftationibusaducrfu^sLc 
Pfa7m 'Ys!*  S  ^^  tranfgreflores.Probrcxse  de  lud^is  in  Pfalmo  rcfe.  tur,Gc- 
Pfalm.sj.S.    "cr^fioprauatjuarnon  direx'tcorfuum,aIioetiaPfaiiuo  hor- 
tatur  Propheta  fu^  ^tatis  homiues,«e  obduret  corda  fua;neni 
pe  quiaomniscocumaciae  culpa  in  hotwinum  prauicate  h^rer. 
fed  itulce inde  colligitur,  cor  in  vtrumquc  parte  effe  flexibile, 
cuiuS(pr^paratio  ^Deo  eft.Dicit  Prophetajnelinaui  cor  meii 
ad  obferuanda  prarcepta  tua:neaipc  quia  libenter  &  hilari  ani- 
mi  propefionc  Deo  fe  addixeracmeque  tamcn  fe  inclinationis 
Philip.i.ix.    authorem  efle  i3dat,quam  in  eodem  Pfalmo  fatecur  Dei  eflfe 
donum.    Iiaque  tenendaPauliadmonitio,dum  fidciesiubcc 
operari  falutcm  fuacum  cimore  &  cremore,quia  Deus  ell  qui 
operatur  &  velle  &perficere.  Agendi  quidem  parccs  \\lis  affi- 
•■         gnat.ne   indulgeanccarnis,corpori:fed  me£u&  folicitudepr^ 
cipiensjfic  eos  humiliat,vtmemiherint  hoc  ipfum  quod  agere 
iubentur,propriumefl'e  Dei  opus.quo  diferteexprimJtpafliue 
(vt  italoquor)agcre  fideles,quatenus  e  c^Io  fuggcritur  facul- 
».Pct.i.s:.       tas.vtnihilfibiprorfusarrogenf.   Pcoindedumnoshortatui: 
Petrus  vt  fubminiftr^emus  in  fide  vircutem,non  conccdit  nobis 
fecundaspartes  quafi  feparatim  quicquam  ^gamus ,  led  tanti! 
carnispigriticm  expcrgefacit,  quaplerunque  fufFocaturipfa 
i.TkcfT.  5.15.  fi<ics.   Eodem  fpedat  illud  Pauli  ,    Spiriturii  neextinguatis, 
quia  fubinde  obrepit  fidelibus   ignauia:nifi  corrigatur.Si  quii 
tamen  inde  infer.it,ineorum  eife  arbitrio  fouere  oblatamlu- 
s.Cor.7.1.      ccm,facilerefutabitur  cius  infcitia,  quia  hxc  ipfa  fedulitas  qui 
rcquiritPaulus,QonnifiaDeoeft.  Nam&fipe  iubemur    ab 
omni  inquinamento  nos purgare,quum  Spiritus  flbi  vni  con- 
fecrandi  munjtis  vindicet.  Denique   per  conccffionem  adnos 
i.Ioan.5.18.    transfcrri  quod  in  Deum  competit,ex  lohannis  verbis  palam 
eft,Quifquis  ex  Deo  eft,fcruat  feipfum.Vocem  hanc  arripi- 
untliberiarbitrijpra?cones,quafi  partimDei  virtutcpartira 
nofttaferuemur:quaflver6hancipfamcuftodiam,cuiusApo- 
Ioan.i7.15.     ftolus  meminit.non  habeamus  ecselo.Vnde&Patrem  rogat 
Chriftus  vt  nos  a  malo  feruet,&  fcimus  pios,dum  aduerfus  Sa- 
tanam  militant,non  aliis  quam  Dei  armis  vidoriam  confequf. 
i.Vet.i.  xz.     jj.^^.  Petrus  vbi  aaimaspurificare  i^iCii  in  obcdietij^  vcritatis, 

mox 


Oa     COGNIT.    DtX      REOIMPTORIJ.  lOk^ 

moxcoriedionis.viceadit,per  Spiritum.  Deriique  quatnnihil 
fintotnneshuman^e  vircs  incercamine  /pifitualibicuitero- 
ftedit  loanesjquu  tradit  non  polTe  pcccare  qui  ex  Dco  geniti, 
funt^quia  fcmen  Dei  in  illismanet  ac  rationcm  aiibi  reddit,  ijoan.j.  j,5? 
<]u6d  fides  nofbafit  vi<ftoria  quac  vincit  mundum.  5.4« 

12    Citacurtamen  de  Lcge  iMofis  teliimonium.quoU  folu- ,  ,     . 
-tioni  noftre  valdeaduerfari  viderur,  Nam  ille  populum  poit  ,l'*^ll,  rt 
LcgepjroniuigatamjJiunc    m  rnodum  conteftatur,Mand3cum  tionem.exMofg 
hoc  quod  prxcipio  tibt  hod  c  n6  eft  occuki4,neqi  ptocul  po-  defumpt*^ 
/itumjneq3  incofitu;n,  ftd  iuxta  teeftin  orctuo  &mcorde  Dcut.jo.i». 
tuo,vt  facias  illud,Ha:ccerte  fi  de  nudispia»cepnsdida  intei-  ^'^^^^^t'/^»' 
lioantur,fateor  ad  caafafn  pr^fentem  habere  non  parum  mo-  / ,  ^-"^''"''" 
menti.  Nam  eth  eludcre  leufs  oper»  fuencquod  hic  non  de  demcnjiratiofjc 
obfcruationisjed  cognitionis  facilitate  &  procjiuicate  agatur,  co?>firmAta, 
nonnuUumtamen  fcrupulumficquoqueforfin  relinqucrer, 
Verum  omncm  nobis  dubir ationem  eximic  Apoftohis ,    no»i 
ambiguus  mtcrpres,qui  de  Euangelij  dodrina  Mofen  hlc  lo-  Ro°o.io.8, 
quutumefleaffirniat.    C^od  fi  quis  refraftarius   concendar, 
violeter  a  Paulo  derortaTuiftevtad  Euan^,ejium  trahi  poifec: 
quanquam  impietaie  non  carebueiusaudaci3,eft  raraen  ^juo 
prsEcer  Apoftoli  authoritatem  reoarguacur.    Kam /i  defoiis 
pra?ccptis  loquebarur  Moressvaniffimaconfidentia  populum  "* 

inflabat.Quid  enim  aliud  quam  fe  pr3ecipic.iflcnc,fi  Leeic  ob- 
feruacionem  .iggreffi  forencfuis  viribustanquam  fibinondiffi 
cilem? Vbiergo  Legis  obferuandse  iftatamobuia  facilitas, 
quado  nuilusnifi  pcr  exiti^aleprxcipicium  patetaccefrus.?Pro 
inde  nihil  certius  eft  quam  Mofen  hts  verbis  mifericordisc  foe- 
dus  comprQhendijfe>qu6d  vna  cu  Legis  exac^ione  promulga- 
uerat.Napi&paucis  anteveriibusdocueratj  circuncidi  maniJ  Dcut  ro.a, 
Deioportefecordanoftra,vciprumd;ligamus.  Ergohancjdc 
qua  mox  loquiturjfacilicatem  non  in  hominis  virtute ,  ftd  in 

opeacpra:fidioSpiritusfandipofu!t,qui©pusfuumpotentcr 
innoftra  infirmicate  pcragit.  QuaRquam  necde  pr^eceptis 
iimpiiciterintelligcduseftlocusjicdmagisdepromiffionibus 
Euangelicis  ,qu3E  adeo  com  parandse  iuftiti^e  faculcateni  in  no- 
bis  non  ftabiliunt  vt  eam  prorius  euertant.Id  reputas  Paulus, 
non  fub  dura  ilia  ardua  &  impoffibil^  conditione  faiute  Jn  H- 
uangeijo  proponi,qua  nobifcumLex  agif,  (neoipe  vt  ipfao?  ij 
demum  aflequantur  qui  mandacaomniaimpleuennt^fcd  faci- 
li,expcdita,&  expofitiacceflus  hocteftimonio  confirmat.Ni- 
hii  ergo  hoc  teftimonium  a  d  vindicandam  humano  arbitrio 
libcrcatcm. 

15  Obiec^ari  folent  &  alif  quidem  loci  quibus  oftendirur  •Q"^»''^ f^i^» 
Deu  interdrj,redudogratie  fu.-e  fubfidio,expiorue  homines,  '•^^*'^*/'^<"^«* 
&cxpcftarcquoj;fumcoaucrcant  fualhidia^qbiaiitereft  apud  ISI"-,,^ '*' 

Q.     ij 


CAF.V»  INSTITVTIONIS     L  I  B.     It 

OfeaffljVadam  ad  locum  meum  doncc  ponaiit in  corde  Tuo,  3c 

D^r    ^'a#-  quaerantfaciemmeam.  Ridiculum  (aiunt)  erat,fi  con/iderarec 

ifatanpeecat»-  Dominusan  Ifraei  faciein  fuam  quxiiturusefrec,  nili  flexibiles 

res  refipiftant  fuiflcnt  ailimijqui  vtrouisfiiopte  ingenio  incUnarc  polfet.Qija 

neent-.ergQ  'v-  fi  vcro  iitud  noH  iir  in  Prophetis  vlitacijiimam  ,  Dco  fpeciejn 

fjumttts poftit.  afpernantis  ac  proiicientis  populum  prse  fe  ferre,donec  vita  in 

melius  emendarit.  Sed  quid  candem  ex  taifbusmmis  aduerfa- 

rijelicient?Si  voluat.populum  .i"  Deo  dcrelidum  conucrfione 

a  icipfo  poife  meditari,  cota  Scriptura  reclamautc  idfacienc  (i 

R,eU>onfio,ver  Ji  necefTariam  Deigta:iam  ad  conuerfiont  fttcnturjquid  nobif- 

Itmma,  cum  iitigant?  At  necciraii  un  ica  coxeJunt  vc  fuam  lioniini  ye- 

lint feruatam facuitacem.  Vnd^ id  probanr?  ceftenon  ex loCO 

iilo,neque  fiaiilibus.  aliud  ei\  euim  fecedrre  ab  hamine,&  rc- 

fpicerequidfibi  pRrmiffus  relidu fq.  agatiaiiuii,  virese.iusali- 

.    ,  ,.  quantul;is  piomcdoin^ibeciliicacisadiuuare.  Quivl  ereo,djcec 

sam  quifpiam,in{inuac  iltjeformul.E?  Kcipondio,  peruuie  vaiere 

acfi  ita  loqueretur  Deus  qu.-indoquidem  manendu,horcaado, 

increpando  nihil  apud  cotumacem  liunc  populuui  proficicur, 

fubducani  raepauiri| >er,&eum  :iffli(flaii  cacicus  findm.Videbo 

an aliquando  eum  poll longas  cahm.cates  capiar  mei  recordi 

tiOiVrqueracfaciernmenm.  Ablcedere  autem  Dominum  pro- 

cuI,fignatprophetiamfubmoucre.    Speculariecquid  fatfturl 

fint  homines,ligmficat  tacitum  &  quafi  fe  diiTimuIantem  affli- 

^ioiiibus  variis  eos  ad  tempus  exeicere.    Vtrunque  f jcit  quo 

nos  magis  humiliet.  citius  enim  coneunderemur  rerum  aduer- 

farum  nagcllis  quam  corrigeremur,nifi  Spintu  fuo  nos  ad  eani 

docilitatcmcomponeret.    Porro  vbi  Dominus  inf  adanoftrai 

peruicacia  ofFenfus  &  taquam  fatigatus,nospaulifper  omittic 

(fubmoto  fcilicet  vcrbo  fuo,  in  quo  prgfentiam  q^andam  fui 

SuinM  tlafis  cxhibere foIet)& experimentum  capic  quid  fe  abfente  fafturi 

Mrgnmt^orum  fimus :  inde  falfo  colligitur  ,  aliquas effe  liberi  aibitrij  vires 

fflibtvarht-  ^^35  contemplctur  &  expIoret:quandonon  in  alium  id  finem 

ir«#A.'^#rf<mtf  £•    j    qu;Jni  vt  ad    reco^nofceudam   noftram   ov^mcu nQ% 

adigat.  .  ,       . 

f    *Bona(!r     H    Pugnant  ettam  ex  perpctua  loquendi  rationejqux  tum 

malacptrano'  in  Scripturis,tum in  hominumfermonibus  obfcruatur.fi  qui- 

fira  dtamur:  dembonaopera  nuncupantur  noftra.&quod  fandumplaciw 

ergoptnisnos   fumqug  Domino  eft,non  minusfacere  qua  peccata  perpetrare 

tere.  TUjffinfis,  dicimur.Quod fi  peccataiurc  nobisimputantur,velutia  nebis 

per   txpofitio-  profcda.-  cerEe&iniuftitiis  aUquid  nobis  afngnandum  eadcm 

nem,  quaneti-  ratioue  erit.Neque enim  confentaneum  eflletrationi  vt  ea  du 

tram  loquendi  cercniurfacere  quibus  agcndis  proprio  motuinhabiIes,inftac 

^^^^'^"^^'^''''■lipidumaDeomoueremur.  Vtergo  Deiaratiseprimas  de- 

hertarbttrMpa       ^  ^    <  t  r  \      ■  -w 

trsnis facere 0'  musjnoltram tam^n  cpecam  vellecundaiiasrenere  parresillae 
jiendtT.  loquutiones  indicat.Si  vnum  iUnd  vrgei;etur,bona  opcra  no- 

ftra 


DI      COGNIT,    t)Bl      RBDBMPTOIHf.  ihy 

ftra nuncupari.ego  viciiTim  obiicereni,panem  nuncuparin©- 
ftrum  quem  nobis  dari  a  Deo  pofcimus.  Qmd  ex  poflef/Tonis 
titulopercipknt.quam  Dei  bcnegnirate  acgratuitomunerc 
noftru  fieri  quod  minime  alias  nobis  debetur?  Ergo  auceande 
in  oratione  Dominica  rideant  ablurditaterauc  ne  pro  ridiculo 
habeantquodnolkavocanturbonaoperain  quibus  nihilha 
bemuSpropriumniliex  Dei  lart^itace.  Atqui  iftud  aliquanto 
cil  validiijs,qu6d  nos  ipfosDcum  colere,feruare iuftftiamjobe 
direLegijbonis  operibus  ftudere  Scripnira  (xpc  affirmat.H^c 
quum  iint  propria  mentis  &  volunratis  ofticiajquomodo  con* 
uciiirct  ad  Soiritum  h^ec  reftrrij&fimul  nobistribuijnr/i  qux- 
dameftecl^udijno^ri  cum  dinlna  virtutc  comaiunicatio?  His 
tricisnuUolaborenosexo^uemus,  fi  rite  modum  rcpuceavjs '*ir*«^^'*  */' 
quo  in  fanftis  apjt  fpirirus  Domini.  Extra^ea  eft  iih  /imiiitu  ^'"  '* 
doqua  nosinttidios*grauant.qnisenim  ira  defipit  vchoniinis 
mocionem  a  iadu  lapi Jis  aihil  difFerre  autemet?  Neque  vero 
quicquam  fimileconfequicur  ex  noftraHiodrina.In  naiurales  ^^»»/?». 
honunisfacMlta:es:cfcrimus5approbare,rcfpuere;ve!le3nolIe: 
cniti,re/ii^ere:nempe  approbarc  vanftatem,  refpuere  folidum 
bonum:  vellc  malum.nolle  bonum.eniri  ad  nequiciam,re(ifte- 
reiuftici^e.Qmd  hicagit  l!)ominus?  Si  cinfmodiprauitate  vci  ^'.'^  ^'  ?'"^ 
vult  tanquam  ir^  Cux  inftrumencojdirigit  ac  deftinat  qu6  libue  ^l"  •"  ,/ffr*^ 
nt,vt  per  vitiolain  manum  bonum  luumopus  exequatUT.Sce- 
leftum  igitur  hominem.qai  Dei  potenti^e  fic  feruic.dum  libidi 
ni  tantum  fuse  obfequi  ftutiet,:rn  cum  faxo  corjferemus,  quod 
alieno  ioipetu  vibratum  ,  ncc  mocuj  nec  fenfii,  nec  voluncatc 
propriafertur^Videmvisqiianmmficdifcrlminis.Quid  vero  in 
bonisjde  quibus  pr;rcipua  eft  qu^ftio?  Vbi  regnum  in ilhs  fuii 
crigir:voluararem,nevagislib:dinibusfurfumdcorfumrapte- 
tur,pro  nacur.Hiaclin.itione,per  Spiritumfuum  cohibet:  quo 
in  fandirarcm  ac  iuftir^am  propcndeat,ad  iuftiti.E  fux  rcgula 
fled:ir,coraponit,format,dirigif.netitubet  autconcidar,  Spi- 
ritusfuivircufc  ftabilicac  cofirjrac.Qua  racione  Auguftinus,  I^^«'orrcp.3c 
Diccsmihi,  jtnquir.erc^o  agimur, non  agimus.  Imo  agfs,  &  S''^*^^P'*- 
ageris:&  tuacbeneagis.fi  abono  agaris.  Spiritus  Dei  qui  te 
agic,ageonbusadmtoreft,nomen  adiuroris  prje-fcribir,  quod 
&  tu  aliquid  agas.  Priore  membro  adinonet  a<5I:ionem  homi- 
nis  non  tolli  Spiritus  fandi  mocu ,  quia  a  nacura  eft  voluntas, 
qua:  regitur  vt  ad  bonum  afpirec.  Quodautem  mox  adiungit, 
cx  noraine  auxilij  polle  colligi  nos  etiam  aliq  jid  agere  ,  non 
conuenicita  accipere,quafifeorfa.m  aliquid  nobis  tribu3t:fed 
ne  foueat  in  nobisigaauiam  fic  Dei  adionem  cum  noftra  co- 
ciliac  vc  velle  fic  a  natura^bene aute  velle  a gratia.  Ideo  paulo 
ants  dixeratjNifi  Deus  nos  adiauet,non  modo  vincerejfed  ne- 
que  pugnare  poterimus» 

o.    iijV, 


*^AP.    V.  INsTlTvTlOKiS     LIB.     in 

Conchifio  re(hi  '^  ^'"^  appAree,  gratiam  Ddfvt  hoc  nomcn  fumitur  vbf 
fionUnd  ar^gti.  dc  fegencratione  eft  rermojefTc  Spiritqsregulamad  dirigen- 
metaclap  pofo-^m  ac  mode  randam  hominJs  voluntacem.Moderari  non  po- 
trer»<t:  G  ■Atia  teft  quin  cor  rigar,  quin  reformef.quin  renouer( vnde  dicmius 
1)efomn,a  tn  principium  rcgcnerationis  cfTe.vt  quod  noftru  eil  aboleatur) 
TJLnunvrn^  ^"^"^  '^'^''^  mouejt.ap.at.impellat,  fcrar,reneat.  Vnde  vere  di- 
fra  duphciTA  cimusilliusin  tohdum  e.fle  omnesqua;  indeemana' aaiones» 
twte  fifffrfwfMr  Interimnonnegamusverinimumcflequod  Augufkinus  docet, 
ejuecun^ie  bo-  non  deilrui  oracia  vrduntatemjfed  magis  reparari.-quiartrun- 
naoperamuret  <jue  optime  conftat:vcinlhurarj  dicatur  ho.ninix  voIuntas,du 
}ci^fJZuferat  *^^^^^^^  v-cionc.ite  &.  perucrfit.ite  ad  vera  iuftiti^  legula  di- 
jto/irA-vchmt^  rigitur:&  fimul  nou?  in  homine  voluntas  dicaturcreari,  quia 
f^uodab  hae  Cic  vitUta.  corruptaquc  eft,  vt  nouum  penitus  ingeniu  induere 
D  -  ^ratia  fi'  necefle  habeat.Nihil  iam  obikt  quominus  rite  agere  dicamur 
fAretur.  qu6d  agir  Spiritus  Dei  in  nobis,eti.im(i  uihil  a  fcipfa  conferac 

noftravoiontasquodab  cius  grariireparetur.Idedquememo 
ria  tenenduni  q|uod  alibi  ex  Auguftfno  cit.Tuin:us,fruftra  quof- 
dam  fatagere  vtinhomiuis  voluntarc  quicquam  boni  propriu 
reperiat,quicquid  enim  mixtur^  ex  libcri  arbitrij  virrute  affer- 
rc  ftudenthominesad  Dcigraciamnihilaliudquam  eiuscor- 
ruptio  eft:p('rinde  ac  /i  qms  lucofa&ainara  aqua  vinumdilue- 
ret.  Etflautemquicquidin  volunatebonieft,exmeroSpiri- 
tusinftin<5luprouenit,quia  ramen  nobisnaturaliccringent-tm 
eft  veIIc,non  abs  re  eaagere  dicimur  quorum  laudem  fibi  iure 
Deus  vindic.it.primum,quia  noftrcm  eft  eius  benegnitate  quic 
quid  r.pcratur  in  nobis,  niodo  non  anobis  efleintelligamusc 
deinde  qui^  noftra  cft  mcns,noftra  voIuncas,noftrum  ftudium, 
TerttA  c^  'uf-  qu.-e  ab  eo  in  bonunti  diriguntur. 

ttmaparstapi-     ifi    Qua;  pr^ tcrca  hinc  indc  tcftimonia  corradunt,  mcdio- 

tis.fingiiUna     cribus  etiam  ingeniis  non  multum  faceflenc  negotij, qu2B  fupe- 

^l-mteZT''    "^*^^'  '^^^^^  foUitionesprobeimbiberinc.CitatexGenefi  fcn- 

t  eotiam  illam.Sub  te  erit  .ippetir us  cius,&  ru  dominaberis  illi: 

quam  depeccato  interpretantur,3c(i  Cain  promirtercE  Domi- 

nus,non  fore  in  animo  eius  vim  fuperiorepeccaciViin  eopcr-r 

domindo  laborare  vellet.    Nos  autemmagis  congrueredici- 

iJoeus  exHoft  j^^,  ordini  orationis,vt  de  Abele  accipiatur  hoc  didum.  illic 

^'rT?.''^'   enii^i  iniquiratem  inniLli^  qtiam  in  fratrem  Cain  couceperar, 

arguere  profioiiLU  eftDeo,id  facit  duplici  raciorte:  quod  fru- 

7?f/>a«T.ir  jrr-T  ft*'2'ivjdfcabarurrGeIus  quo  fr.itrem  prarcelicrct  apud  Deum, 

w:Jnm'fcnf*m  ^p»^  ^i^e  uullus cft  houor  nifi  iuftirijE;dcinde  quodnimiu  in- 

tfroponcnt.         gratus  tffet  ia  accepto  Dei  beneficio,qui  ne  fubicftum  quidc 

fuo  impcrio  fratrcm  ferrc  poflTet.Veru  ne  hanc  interprctatio- 

ne  ideo  vid>eamur  amplexari  quod  alrera  nobis  contrana/ic 

4.'tera  tervon  ^^|""^  ^^^  ^^  pcccato  loquutu  fuffle  Deu .  Si  ita  eft,aut  pro- 

fi.^r>er' di.^y?iitl  mittf t  Ik-c Dominus qfuod denunnat, aut iubec.   Si iubet,nyl- 

lam- 


dR   cOgnit.  oci    ridbm/toris.      loS 

lam  indeprobationem  facultatis  humana?  fequi  iamdc' 
monftranimus:/!  promirficjvbipromiffionis  complementum» 
quado  peccato,  cui  dominari  ipfum  opof  tebat,Cain  fuccu- 
buic?Promif(ioni  iBcIufam  dicent  tacitam  conditionem.acfi  di 
ceretur  viftoria  reportatuiu  fuiffe  fi  certaret.fedqttis  rccipiat 
iftas  ambages?  Na  fi  ad  pcccatum  refertur  ifta  domin«tio,nc- 
mo  ambigat  imper.itiuam  eftc  orationcm.in  qua  no  difinitur 
quidpoffimusjfcdqiiidvel  fupra  poteftatemdcbeamus.Qua- 
quam  &  res  ipfa  &  ratio  Grammatica?  poftuIar,comparati©ne 
fieri  Cain  &  Abelis,qua  primogenitus  frater  minori  pofthabi 
tusnon  fuilfet  nifi  proprio  fcelere  deterior. 

17    Vruntur  &tcftimonio  Apoftoli,  quia  dicft  fton  efTc  vo-  iLocus.ex  epifi 
Ientis,ncc  airrcntis,fcd  miferetis  Dei:cx  quoeliciuntjaliquid  id  R,or7j.t.^.x6 
efle  in  voluntatc  &conatu,quodperfelicetimbeciJIum,mife  ^^^'"f^"' 
ricordia  Dei  adiutum.profpero  fucceflu  non  ctreat.  Atqui  fi 
fobrie  penfitarcnt  qua?  illic  caufa  tratflctur  a  Paulojfta  fente  Or Jge.lib.7. 
tia  no  adeo  inconfidcrate  aburcrcntur.Scio  eos  poffe  Origene  in  epiflol  ad 
&  Hierojymum  citare  (ua:  cxpofitionis  f uffi  agatof es :  poflem  ^^"'^^of: 
&  illisviciiCim  AufMhmi opponere:fed  qnid illi  opinati  fint  ^_^^^on.dul. 
noftranihil  referCjfi  conftatquod  voIueritPaulus.Illicdocet,  *  ^*' 

iis  demu  paratam  efle  falutem  q  jos  fua  mirericordia  Dominus 
dignctur:  ruinam  &interitum  manere.quofcunqucnon  elegc- 
rit.Rcproborumfortem  fub  Pharaonis  exemplo  demonftra- 
uerargratuitsequoquc  eleLhoniscertftndinem  Mofisteftima- 
nio  cofirmarat,  iVlifereboL- cuiusmifercbor.ConcIudit,n6effe  .         • 

volentisaur  currentis  ,  fcd  mifcrenris  Oei,  Quod  fiin  hunc  ^^'J^^''"'''*  "-^ 
mcjdumintelligatur,  nonfufficere  voluntatem  auc  conatiim, 
quia  tantse  moli  finc  imparcs.parum  conucnienter  a  Paulo  di- 
ftjmforet.Proinde  apage  iftns  argutiolas,  Non  eft  v©lentis 
nequc  curretis:ergo  eft  aliqua  volu ntas ,eft  aliquis  curfus.Sim 
pliciorenim  eftmcnsPauli,Noneft  voluntas,  non  eft  curfus 
qu^nobis  viamadfalutemcomparant:folaeft  hicDominimi «,. 
fcricordraf^^Non  enim  alicer  h  ic  loquirur  quam  ad  Ticum,  vbi 
fcribitappiruiflcDei  bonitatcm&humanitatem.non  exope-   ^,.    ,.,    .    , 
ribusiuititiajqusefecimusTios  ,  fedproimmen/a  ^^^si^^^^^^e-  Mrdo. 
ricordia.  Ne  illi  quidem  ipfi  qui  argutatur  Paulum  innuilTe  a- 
liquam  efle  voIunratem&  aliquem  cfirfum,quia  ncgauerit  efiTe 
volentis  ant  currentis,mihi  ad  eand^formam  ratiocinari  co- 
cedcrenr,aliqua  nos  bona  opcra  fcciffe.quia  negat  P^ulus  ex 
operibusquae  fecerimus,Dcibonitatenos  aflequutos.Quod  (i 
vitium  innac  argumentarionepcrfpicinnt,aperiant  oculos,& 
fuam  non  carerc  fimili  fallacia  ccrBcnt.Firma  cft  etiam  ratio  il 
la  qua  nititur  AuguftinusjSi  idco^Iiftum  forct  non  cfle  voleris  TertU^ex ^u' 
neqj  curr6cis,qufaBOBfufficiat  volutasnec  curfus:pofle  in  co-  5"y?'«'*»ep'fl- 
irariaparte  reioj:<jucri»n<y ettc Dei fflttcrtcordia?,quia  neq^fola  ^^^^ 

o.     iiij 


^A?.       V.  I  N  STI  T  VXroNIJ      tlB.    II, 

illa  agei-et.Qmim  h6c  fecimdum  /ir  abfurdnm.menco  conc  Ju- 

ditAugullinusjideo  efle  hoc  didam  qma  nulla  Cit  hominis  vo  - 

luntas  bop.a  ni{i  pr?:pdretur  a  Dommo;  non  quin  vellc  debea- 

j  Locuiex  ^^0  mus  &  currere.led  cjuia  vtrunq;Deusefficit  la  nobis.Non  mi- 

fialeyx.Cnr.  j.  nus  mfcite torquetui- 3 c|Uibi:(dam  iHud  PauIi,De/  cooperarij 

f.T(e!]?onfio,      futnus  ,  quod  ad  folos  minirtros  relh-mgi  mfnirae  dubium  eit: 

coop-.Taiios  autem    vocati  non  qui ex  fe  quicquam  afferant» 

led  quoniam    eorum  opcravtitur    Deus  pol^uamidoneos 

^.[.ocusex  £  -  i^^*^i'-ii-  inAiuxieque  neccffiriis  dotibus. 

dtfiafi.c^f.  ij.      i^    Hcclefia   irumproilucuntjquem  dubia^authoritatisfcri 

14'  ptorem  eflc  non  ignoratur.At  enimvta  nobis  nonrepudietur 

(qt)odhacere  tamcniurenoiho  nob!sIicet)quid  iileteliatuc 

pro  fibcro  arbirrio?Dicitihomincm  ftcjtim  .itque  creatus  fuit, 

reijclu  efle  in  manu  c6i7iijTui:da'a  illi  eile  priecepra,quje  ii  fer- 

uaret,ab  illis  viciflim  reru.iretur.ance  hominem  po/itam  efTe 

v»tam&mort€m,bonam  &  njairj;v]u<«dcunquevoluerit,cida- 

Sden?  jo.    ^^"^  irt.Eilo,,iccepeiiLhomo  a  fui  creatione  facultate  adipi(- 

cend.-Evitsautmorris-.quid  fiexadfcrfo  refpondeamus  perdi 

di(Ie?Certe  ammus  non  eilconrr^dicere  Salomoni  qui  afferic 

homine  reftum  ab  initio  crcatum  eiTc,iprijm  /ibi  afciuifle  mul 

tas  adinuentiones.-verum  qui  hom«  dcgenerando;&  fui  &  bo- 

norum  omnjum  naufragium  fecit ,  quiiiquid  prim^  creationi 

■jiUarefi)onfi9    tribu:tur,non  pronnusTcquitur  in  vitiatam  2C  degenerem  na- 

f.'»-  diftmcito-   turam  competere.Ergo  non  illis  modoTed  i^Ci  quoq  ue  Eccie 

ntr».  fiaftico(quicunque  tandem  fit^refpodeo.Si  hornincm  vis  inlH 

tuere  vt  apud  feipfum  acquirend^e  ralutisfaculcatem  quxrat, 

tanti  non  eft  nobis  tua  authoriras,vt  vel  minimi  pr^eiudicij  ad 

uerfusindubitatamDei  verbum  vicem  obtinear.fin  mahgnica- 

tem  ca- nis  duntaxatcoercere  ftudes ,  qu^e   fua  mala  i»  Deuni 

transferendo.Vanam  defenfionem  captarcfolctrideoqirefpon- 

dcs  re^flifidinem  h  omini  inditam  fuiffe  qio  ipfum  txitij  /ibi 

caulam  efle  apparcatjibenter  alfentio.modo  mihi  rurfum  te- 

cum  hoc  conueniat  iis  ornamentis  quibus  eum  Dominus  initid 

induerar,nunc  fuaculpaefie  fpoliarum.-atq-,  ita paricer  fatca- 

mur  medico  nunc  o{)Useff"e>non  parrono. 

y.^*cHj ex  Lw    **>  iMihil  tamen  frequentius  in  orehabcnt  quam  parabolam 

c«io  jo,        Chriftidc  viacore.quem  femiuiuum    latronesin  viaproiecSr 

runr.Sub  viatoris  huiiis  typo  calamifatem  repra?fentarigene- 

ris  hum.inijfaovulgatiffimum  efle  omnibus  pene  fcriptoribus. 

Inde  argumentum  fumuntnoftri  aduerfarijmon  itapeccati  ac 

diabioli  latrocf  nio  mutilatum  elfe  hominem  quin  fuperftitcs 

reL-ineatbonorupriorumreliquias.quandoquidemdiciturreli- 

3i>Cfl^f''-  ^'^''"^  ^''^*^  femmiaus.  Vbi  enim  eft  illud  vit^  dimidiii  nifi  red^ 

^-e>!ta}h}t^n-  ^  fationis  &  volurstis p-oftio  aIiquamaneret?Primu,finolim 

/,  .^a.  ^^ctl  dare  iiyfoLii  2lIegorise,q«id  obfccro  faftun suc? na pr^tcr 

germa- 


DS      COGNIT.    DBI     RBDBMPTORIS.  lO^ 

germanum  orationis  Domini  renfum,  a  parribus  cxcogftatum 
fuiflenilnl  dubium  efl.Allegori^  vltra  prcceJere  non  dcbcnt 
qulm  prseeunrem  habent  Scriptura!  rcgu^^m.-tantum  abeft  vt 
fundandis  vllis  dogmatisper  fefufficiant.Nequedefuntrario- 
nes  quibaspo(]im,(i  lubeat  totii  hoc  commentum  conuellere: 
ncque  enim  dimidiam  homini  vitam  rehnquit  E^ci  verbum,  ^/^,y^y,«,g„. 
./ed  pcnitus  interiille  docet  quantu  ad  beate  vita»  ratioTiem.No  fio  ,  ^m^  hunc 
f.mmiuos  dic;t(anatosPau{js,dumloquitur  dc  nollra  redem-  locum pcr  alia 
puoMC;'ed  cum  morruieflemLis  j  rufciratos.  non  femiuiaos  in-  '"'*5"  p^>'^f 
climacadrecipiendam  ChriiH  jlliiminationem/eddormien-  '^^fjjj"'"*^^'' 
tes  &  fcpulrosrnecfecus  Dominus  ipfcjdum  horam  venifle  aic  ^ph.vjjo. 
qua  mortui  ad  voccai  fuam  reftirganr.    Q^a  fronte  Jtucm  al-  &.j.i4- 
lufioncra  totcUris  (enrentiis  opponerec?  V^hzt  tame  .illego-  Iohan.y.25. 
ria  hiec  pro  certo  teftimonio.-quid  tamen  a  nobis  eKtorquebuf.  '^'^^''^  rcjpon* 
Semiuiuuseft  homo.-habet  igitur  aliquid  faluu  :  nen:>pc  habet  ,   '"'''  "■'''^J' 
mentem  inrelligenri.^  capacem,  ctil  G.  adcxlcde  fpiritualem- 
quefapier.ciam  non  penetret:  habetnonnuUum  honeftatisiu- 
dicium:hibetaliquem  diuinitacis  fenfijm ,  vtcijque  veram  Dei 
rationem  non  aflequatur.Scd  quo  iftarecidunt?  certe  no  effi- 
ciuntvt  nobisillud  Auguftini,communibusetiam  fcholarum  Vo(lrema  ,  ex 
fulFiagiis  approbacumadimatur.Adepraeffe  hominipoft  lapfu  ^^^gnllinifwn 
gratuita  bona  vr»de  falus  dcpedet:naturalia  vero  corrupta  pol-  ^^^' 
Jutique  cfle.    Stct  ergo  nobisindubia  ifta  veritas ,  qujp  nuilis 
niachinamentisquafefieri  poteft,Mentehommis  ^^c  alienatam  T»tmsieltbe- 
prorfjis  a  Dei  iuftitia,vt  nihilnpn  impium.contorcumjfoedunn,  r*arbitri9tra- 
impurum,flagitioftim  concipiat^cocupifcatj-TnoliaturjCor  pec-  ^^^f'^<>"'f  'f^"- 
cati  veneno  ita  penitus  delibutum,  vtnihij  quam  corrupcum    /"  ^J'*^' 
fccrorem  efflarequcat.    Quod  fi  quippiam  interdumboniin 
fpccftni  ofte«tanr,mcnrem  tamen  fempei'  hypocrifi  &  fallaci 
obitquitice  inuolutam  ,  animum  interiori  peruerfirate  illiga- 
tum  manere. 

C  A  P  V  T      VI. 

Hetnmiperdito  qnArendam  in'  Chrijio  redem- 
ptionem  ejfe. 

Partes  htiius  caprtfs. 

jDoftrinat  dcChriftoRedemptore*  femperab  ecclefia  Dei  per- 

c(rprse,vtilitas,feft.i, 
::Chrifi:us,vtriurque  fcrJerfs  Mcdiator ,  fidei  pioTum  irraelitarum 

f-*uveteris  populi  fuitobiedum^  vt  ex  facrificiorun  ritu,famiIiaE 

AbrahamieIedioncj&  Dauidis  ciuf«[uc  pofteror«m|dignitate  li- 

■quccfed.i. 


ma. 


#AK  vr. 


Jntitilk  e^co- 
fHitio  Dei 
Creatorif  ,  »i/i 
fuccedat   fides 
in  Ghriflum 
redemftortm. 


%^-tio.x. 


^ati*  atterat 
eftimomo  tA- 
fefioU  firnta- 
ta. 
i.Cor.r.ti. 


Cmittfio, 

1££c  ci(i:lrina 
tllf  txordio  mu, 
ditmmbui  fe- 
0ttUs  IncH  ha- 
tttit  inter  "Dei 
flios, 
foan.  17.  5. 
Jdeo  toto  cce'o 
ttberrant ,  qai 
fyofanis  ^  tn 
eredutii  Chn- 
fum  nefctenti- 
imffCccluma- 
ftriat  hortim- 

4^He  ^rcttextm 
fcrifturii  ttjii- 

■moniis    rffci- 


INSTIT  VTIOKl  S       LtB,    Itl 

j  Indeconrolatio  ,robur,  fiducia  8c  fpes  piorum  rubLege,  quos  i^ 
ChrirtumcailertisPatervariis  modis  inuitauit^feft.^.&^. 

VvM  in  Adae  perfona  perierit  tcvtum  hiima- 
num  gcnus^nobis  adeo  nihil  prGdeflet  illa  quam 
memorauimus  originis  pra?ftanda8:  nobilitas, 
vt  magis  cedat  in  maiorem  ignominiam  ,  dc- 
nec  in  Fifij  fui  vnigeniti  perfona  Redemptor 
^ppareat  Deus  ,  qm  homines  peccato  foedatos  &  corru- 
ptos  pro  fuo  operenon  agnofcit.Ergopoftquam  excidimus  i 
vitain  mortem,inutih's  eflettota  illaDeicreatoriSjde  qua  dif- 
feruimus,cognirio,nifi  fuccederer  etiam  fides,  Dcum  in  Chri- 
fto  Patrem  nobis  proponens,  Erat  quidem  hic  genuinu« 
ordo  vt  mundi  fabrica  nobis  fchola  effet  ad  pietatem  di~ 
fcendam  :vndead  ^ecernam  vitam  &  perfeftam  fcelicitatem 
fierectranfitus.fcd  poftdefe^ftionem  quocunque  vertamuso- 
culos  ,furfimi  &  deorfum  occurrit  Dei  maledidio  ,  qua?  dura 
innoxiascrcaturasculpanoftraoccupac  &inuoIuic,  defpera- 
tione  animas noftras  obruar  necefle  eft.  Ecfi  enim  multis  ad- 
huc  modispaternumerga  nosfauorem  exrare  vult  Deus,  ex 
mundi  ramen  conCpedupatrcm  colligere  no  liceCjvbi  nos  in- 
tus  vrgetconfcientia,  oftcndirqueiuftamin  peccaco  abdica- 
tionis  causa  elfe,ne  pro  filiis  nos  cefeac  Deus  vel  reputet.  A&. 
cedit  &  focordia  &  ingratitudorquia  nec  metcs  noftr^,  vc  funt 
exc^ecata^jquid  verum  fit  cernunt :  &  vt  praui  funt  omncs  fcn- 
fus  noftri.Deum  msligne  fua  gloria  fraudamus.Itaque  venicn- 
dum  ad  illud  Pauli ,  Qm>niam  in  iapientia  Dci  non  cognouit 
mundusper  fapientiamDeum;plactJitDeo  perftultitiampr^- 
dicationis  faluosfacerccredentes.  Sapientiam  Deiappellat 
magnificum  hoc  theatrum  c^eli  &  tcrr^ ,  innumeris  miraculis 
referrum,cxcuius  intuitu  fapieter  Deum  cognofccre  decebat, 
fed  quia  tam  male  illic  profecimus,reuocat  nos  ad  fidcm  Chri- 
fti,qua;  ob  ftultiti^  fpeciem  incrcdalis  faftidio  eft.  Quanquam 
ergo  humanoingenionon  relpondet  pr^dicatio  crucis,  hu- 
militertamen  amplefti  oportct,iiad  Deuim  opificem  noftruaj 
&  fiftorcm ,  a  quo  fumus  alfenati,redirc  cupimus,vt  nobis  itc- 
rumpacer  efleincipiar.  Certclapfum  primihomiois  nullaad 
falucemvaluitDei  cognirio  ibfqaeMediacorc  ;  quia  non  dc 
fuatantum^etateloquicurChriftus  ,  fed  omnia  feculacom- 
prehendit,  quum  dicit  hanc  efl*e  vitam  jetcrnam  ,  cognofcerc 
Patrcm  verum  vnumDcum,&  qucm  illemifit  lefum  Chri-^ 
ftum.  Quo  foedior  eft  eorum focordia,  qui cjElum  profanis  & 
incredulisquibuflibet  patefaciunt,  abfquecius  gratia  quem 
Scriptara  paffirn  docet  vnicam  cflTe  ianuam  qua  in  falutcm 
ingredimur,Qupd  fiquis  ad  Euangeli;  proraulgationcm  illud 
Chrifti  diduni  reftMngerc  velit ,  io  proniptu  refutatio  eft, 

qui» 


DE      eOCNlT.    DIX     RIDkKtPtORtS.  110 

^uia  omiibus  &  feculis  &  Gcntibus  communis  fuit  ratio  illa, 
no  pofTc abfq;  recociliationc placere Deo,qui alienad runtab 
co,5c  malcdidi  pronuntiantur  ac  filij  ir.^.  Huc  adde  quod  re-  Ion*"'4'i*' 
fpondit  Chriftus  mulieri  Samaritau^:Vos  adoratis  qaod  nefci- 
ti<;:  uos  autcm  adoramus  quod  fcimus:c]uii  falu5  ex  ludxis  eft. 
Qnibus  verbis  &  quaflibet  Gentiuni  religiones  falfiratis  dann- 
nat,S:  rartor.ciT»  affignar.quia  foli  elefto  populofHcrit  promif- 
fus  Redempjarfub  Lege.  vnde  feqaicur,nunum  vnquam  Dco  £^^^^^.,,1, 
caituui  piicaiffe  uifi  qui  in  Cbriftii  refpicerec,  Vnde  ctiam  af- 
flrmnt  Pauius,Gentesomnesabfquc Deo  fuiflc,&fpc  vira?or- 
bacas.Iam  quum  doceat  lofianncsjvita  ab  initio  fuiire  in  Cbri-  lohan.i^  • 
ftoj&  ab  ea  cxcidifle  totum  mundum  ,  ad  foncem  illiim  redire 
necefle  cft.atqueideo  Chriftusjquateuttseft  propitiator,fcvi- 
umeireafferit^Et  fancnon  adaliosquam  Dci  filios  pertincc 
«oeloruru  ha?redvtas.FiIiorum  autem  loco  &  ordine  ccnferi  mi- 
nimc  CQnfcntaneum  cft  qui  non  infiti  funti»corpus  vfiigenici  Uhan.i.  i». 
Filij.F.t  cUre  teftaturIohanncs,quicreduncin  ciusnomcn,  fi-  yeteri  autem 
lios  Dci  fieri.  Sed  q«ia  de  fide  in  Chnftu  ex  profeflb  diflererc  ^^^'''J^^V^,^ 
mihin5dump{:opo(Ttum  cft,in  tranfcurfu  attigiflc  fatisfusric.  ^°^""^^  /^ 
i  Ac  proinde  veteri  populo  nunquam  fe  Deus  oftcndicpro-  prcpitius  abf. 
pitiuiTj.ncc  fpcm  gratie  vnqua  fecit  abfque  Mediatorc.  Omic-  ^ueMediato^ 
to  facrificia  Lcgis,qaib"us  pilam  &  apertecdofti  fucrunrfide-  rfC»»>.7^- 
lesynonalibiquam  inexpiationc  qoas  a  folo  Chrifto  perafta  tioA.expKyt- 
€ft,qua;rcndam  (alutem  efle.  Hoc  cantiim  dico  ,  beatum  &foe-  ^""^^^  *^2 
licem  Ecdcf^a;  ftatum  fcmper  in  Chrifti  pcrfona  fuiire  funda-  ^tZalttraex 
tum.Nam  ctfi  Deus  roram  Abraha?  fobole  m  fcedere  fuo  com-  familiti  ^hra, 
plexus  eft.prudxrn-ertamenratiocineturPauluSjChriftri  pro-  hAmi  tle^iant 
prieefrc  femen  illud  in  quo  bcnedicend^erantomncs  G^ntes:  p^'if'*' 
qiundo  fcimus  non  omnc>  qui  fecundum  carnem  ex  co  gcniti  ^^^'J"*  • 
funr,  reputatos  fuifle  in  rcmine.Nam  vt  de  Ifmacle  &aliis  ta- 
iccam,quifadnm  cft  vtexduobus  ftiiis  Ifaac,  nempe  EfacJ  & 
lacob  frarribusgcmin!s,quum  adhucin  vtero  matrisconiun- 
Cti  efienr,vno  eledo  alrcL-  rcpudiarerurflmo  qui  faftum  eft  vt 
primogenito  rcicdo,ra;nor  r.nru  folus  gradum  tcnuerit?Vnde 
ctiamcontigit  vt  mjior  pars  abdicaretur  ?  Pacec  igitur  in  vno 
pr.rcip'jecapiteccnferi  Abrah^e  fcme:necfalutcm  promiflfanri 
conftjre  donccad  Chriftum  ventum  fucrit,cuiusofficiumeft 
qu£  diffipata  crant  colligcre.  Prima  itaque  cle^fti  populi  ado-  ^j*'^^.  ^*J  '• 
ptio  2  gratia  Mediatoris  pendebat.  Quod  etfi  non  adco  claris  'atifin*I>Mii* 
vcrbis  exprimitur  apud  Mafcn,vulg6  tamcn  piis  omnibus  fuif-  duf.tmiliti  fts 
fe  notum  fztis  apparet.  Nam  antequam  Rcx  in  populo  crcatus  Mha.  eonfidt^ 
cfletjiam  Hanna  Saaiuelis  mater  de  pioru  foelicitatc  difTerens,  rntime    coUt'» 
in  fno  cancico/TcIoquitur,  DabitroburRegifuo  Dcus,&exal-  ^'**'^»fi^'^**r' 
«bit  cornu  MefTi^ fai.Quibus  vcrbisincelligic  Deum  Ecclefi?  TJJZTaT 
fux  benididuru.  Cuictu  rcfpondet  oraculiiquodparulopoft  i.Saro.i.i9- 


C*^*     ▼>•  INStTT  V  TIONIS     LlK.     II. 

fubiicJtur, Ambufabit  facerdos  quem  conftituam  cofam  Chri- 
ilo  mco.Nec  vero  diibium  efl  qurn  c^eleftis  Pater  ta  Dauide  e- 
JuTquepoOerisconrpicfvolucritviuamChrifti  imaginem.  I- 
Pfal.i.ii.       aeopiosad  Dei  timorehortari  voiesJubetofculariFiliu  :  cui 
loan.j.jj.      fcihcerh?cEuageh'jfenccn"a  refpoder^Qni  no  honorat  Fifium, 
no^honorac  Patre.Itaque  licet  dece  rribuum  defeftione  colla- 
p«i  fueritregnu,  foedus  tame  quod  pepigerat  Deus  in  Dauide 
■•  Reg.  Ji.ij.  5£ciusruccefle)ribus,ftareoportuit5iicut&  per  Propheras  lo- 
34«  quutus  eft.Non  fcindsim  prorfus  regnum  propter  Dauid  feruu 

meum  &propterIerufalem  quam  eiegi:  fed  filiotuo  reiiabit 
tribusvna.  vbi  fesundo&  tertioidemrcpctitur.Diferteetiam 
a^^cribitur,  Affligam  femcn  Dauidis :  fed  non  cunftis  diebus. 
Iferrfem  59.     Aliquo poftca  temporis interuallo  diaum  efl,  Propcer  Dauid 
cg.ij,4;   feruumfjum  dedit  lacernam  Deus  in  lerufalcm,  vt  fufcitarer 
ei  filium,&  faluam  tueretur  lerufalem.Iam  quu  res  ad  interi- 
a.Reg.ip.       tum  vergerenr,rurfus di6tu  fuit.NoIuit  Deus  difpergere  lehii' 
oah  propter  Dauid  feruufuu.quia  loquutuseratvtdareteilu- 
cernam  &  filiis  eius  in  perpetuum.Huc  rcdit  fumma,prietcritis 
onniibusalis,  Dauidevnu  fuiiTeel£<ftum,inquobenepIacitum 
Deire/rderet:ficuti  dicitur  alibi.Repulittabernaculu  SiIo,&ta 
Pfjl  7B.60.  tjernacululofeph,  &tribu  Ephraim  nonelegtc:(ed  elegictribu 
^  ^7.  lehudah  ,  monte  Sion  quem  d.ilexit:Elegit  fcruu  fuii  DauidjVt 

parceret  lacob  popalum  fuum,ha?rcditatemfaamlfrael.  De- 
nique  fic  Eccleiiam  fuam  fei^are  voluic  Deus ,  vt  eius  incolu- 
Pfl    2  8       ^iitasScfalusacapiteillo  pcnderct.    Ideoqueexclamat  D2- 
^ -^  '  ^     uid  3  Ichouahfortitudo  populi  fai ,  robur  falucum  Chrifti 
fui.Et  mox  precJtionem  addit,5erua  populam  tuum,  &  bene- 
dicha?rcdit&ti  tu^e:  fignificans  Ecclefis  ftatum  indiuiduo  nexu 
cumChrifli  imperioconiundumefre.EodemfenraalibiiSer- 
PuliQAo.     ua  lehouah ,  Rex  exaudiat  nos  quo  dic  inuocabinfus.    Qu^!- 
bus  verbis  apcrte  docet ,  fideles  non  alia  fiducia  confugilTe  ad 
Dei  opem  ,  nifi  quii  delitefcebantfub  Regis  prsefidio,  qiiod  ex 
Pr.118  2j.      alio  Pfalmo  colligifur,Serua  lehouah,  benedidus qui  venic  iti 
^'  nomine  lehour ;  vbi  fatis  conf^ac  rcuocari  ad  Chriftum  fide- 

les.vtfeDei  manufaluos  forefperenf.  Eodem  refpicit  alia 
Ff.So.iS.  pi'ecatio,vbi  totaEccIefia  Dei  miferieordiam  iraplorat,S'it  ma- 
nus  tua  fuper  virum  dcxtera?  tua? ,  fuper  filium  hominis  qucm 
conferual}i(vel  aptafli}tibi.Nam  tifi  populi  rotius  difi?pacio- 
nem  deplorat  aurhor  Pfalmi.tamen  inflaurationem  flagicat  ia 
folo  capite.  Vbi  aucem  populo  in  exiiium  abdufi:o,vaftata  tcr- 
ra ,  &  rebus  in  fpeciem.  perditis ,  Ecclefi.^  cladem  lugct  lere- 
mias,  prxcjpue  regni  interitu  fpem  fidelibus  prasdfan^  cfTc" 
«jueritur,  Chriflus  ,  inquicj  fpiritusGrisnoflricaptusefii» 
T&rea,  4  10.  peccatisnoftris,cuidiximus,ln  vmbratua  viuerausinter  Qen- 
tes,    Hiflc  lara  fatis  liquet ,  quia  noa  potefl  Dcus  propitius 


fi)I      COGNlT     D51      REDEMPTOItlS.  UI 

humano  gened  elTe  abft|3  Mediatore,  fandis  Pacnbus  fub  Lc- 
gc  Chriftum  reiDper  fuiflc  obieduaijad  qucm  fidem  ruamdi- 
rigerenr. 

j   Porro  vbi  rebus  afflidis  folatium  p^-oaHttitur,  mixir/.e  v-  2yf;<:  «//«««if 
bidc/cnbici.«rEcclefi§iiberacio,fidiicie5tfpeircxillu  in  Chri  fi^^^  ex  hoe 
£o  iplb  p:oEfigitur,hga  nlis  ellDeus  iu  iaiutem  populi  fui  cum  ^PP'f°f<!  i» «- 
Meffiah/uo.mc|uicHab;icuc.  Ht  ciuocxsde  mitauratione  Ec- *'''    /f'''^"^ 
deiix  mentio  hcnpud  Propiieras,  p  >pu-um  reuocant  ad  pro-  ^rom-.jfHm  ejf 
miflioncm  Dauidi  fadiani  de  ie[:ni  perpcruitate.    Nec  mirum  .tutpd,Hcm  er 
<^uianuHafuiifet  alicqui  fcrdcris  (labiliras.  (.^6  perrinetinfi-  ^f^''  vexiUum 
gn^c  ilhid  rerponfumlcfaJo:,  Quum  cnini  vuicrcc  ab  iacrcdnlo  'i'"?«'«»*  tn* 
reee  Achaz  icpud:ari  quod  de  f  Jucndaobfidionc  Hicrofoiy-  v!^'T 
m^  &  pra:lenti  iaiuteteltatus  iuerac ,  cjuan  ex  abrupco  rraniic  coftfirmatio 
adMeffiam,Eccevirgo  concipictacparietfilium  ,obhc]ue  i'i-  e^  'varmfef^ 
gnificans  quanuisKcx  &populus  ruaprauicare  reiicsruobla-  ialtf^He  Scri, 
€am  fibi  promiffioneiii ,  acfi  data  opera  incumbcrcnt  ad  labe-  P^^f"^  '^'^^f* 
fadaodam  Dci  fidem,  non  fore  tamcn  irritum  fcedus  quia  (uo    ^^^•7-"4. 
temporc  vejiirec  lledemptor.Dcnique  Prophecis  omnibus  cu<- 
rs  fuitjVt  Dcum  placabilem  oftcdercKr,  fcmper  in  mcdul  pro- 
fcrreili«d  Dauidis  regnum  \nd^^  pendebat  &  redcmptio  & 
«cernafilus.Sic  lefaias.Scatuavobiicum  fcedus,mirencordias  j^f^ 
Dauidisfidelcs.eccc  teflem  dcdi  cura  populis.  Nempequia in 
rcbus  perditis  non  aliter  fperare  po;erancfidcksj  nifi  teilieil- 
lo  incerpofitOiDcu  fibi  ferc  cxorabiie.Eodem  modo  leremias  lere.j?  6 
vt  defperatos  erigac.Ecce  (inquit)  dies  vcniun:  qiubus  fufcita- 
bo  Dauidigermen  iuftuQa,&  cjncferuabitur  Iuda,Sc  Ifrael  tu- 
toliabitabit.E2echieIaurem,SuicicAbofupcr  oues  mcaspafto-  Eiech.  j^.ijt 
rem  vnumjnepe  Dauidem  feruum  meum.  Ego  Ithpua  iljis  in 
Dcum«roj&  feruus  meus  Dauid  in  pallorem;  &  percutiaiii  cii 
iis  faduspacis.Item  alibi,  pofi:quam  de  iucredibili  reoouatio- 
Jiediffermt,Seruus(inquit)measDauidericRcxeoram,  &erit  Exech  57  j« 
paftorvnijsfuperomnes,&foedus  pacis  ^ternut-a  percutiam  i^^ 
cum  ipfis.Pauca  ex  multis  delibo,quia  tatum  ledores  volo  ad- 
monitos,fpem  omnium  piorum  no  alibi  vnqua^j  fuiifercpoii. 
tam  quam  in  Chrifto.  Succinuc  etiam  alij  omnes  Prophetc-^,/?^ 
cuti  apud  Ofcain  dicitur,Congregabuncar  filfj  luda  &  fih j  If, 
rael  pariter,&  ponentfibi  caput  vnu.  quod  poilea  clariuscx-  ^^^*»-*'* 
pIicat,Reue.-teniur  filijl/rael  ,&inquirentIehou4m  Deum 
fuum&  DauidemPxCgem  ruum.Mich<easc[:iam,  dcpopulirc-  ^^icch.z.jj. 
ditu  verba  faciens,diferce  cxprimit ,  Tranfibit  Rex  antc  \^i!t,s, 
&Iehou3  inc2piteeorum.    Sic  Amospopuli  rcnouationcni  * 
promittetc  vo.lens,Sufcitabo(inquit)in  d\<^  ilhtabernaculum     ^°^  ^  '** 
Dauidquodcellapfumefij&fepiaminterrMptiones.&fubucr- 
/iones  erigam,nempc  quia  vnicum  iliud  ^rat  falutis  vexillunij 
itecumin  fublimeemer^ere  regiam  glyri;iiii  in  famiha  DauA- 


feAP.     Vr.  iNSTlTvTlONfS     LI8.     If. 

Zac.9.5.        dis^quod  in  Chrifto  implctitm  eft.Itaque  2acharias,^cuti  cius 

feculum  ChrilH  manifeftationi  propjuseiat,  apcrtius  cxcla- 

Pf  I  28  8      mat,L3Etare  filia  Sion,iubila  fiha  lerufaicm,  cccc Rtx  tuus  ve^ 

nit  tibuuiius  &  fcruatus.Qupd  ioco  Pfaimi  ante citato  re/p6- 

det, ^cheua  roburfalucuai  Chriiiifuij  ferualchoua.vbiialus 

acapite  ad  totum  corpusexfenditur. 

S,c  ludaosdO'    ^  ^i^  vaticuiiis  ita  luibui  voluit  Dcus  Iuda:os,vtliberatio- 

****'.  ^,*"^"^  nis  pctendajcaDfa.reda  oculos  ad  Chriflum  coBuciterenB. 

rfjl'icirent.      ^^^  ^^^^  quaujs  turpittr  degencrairenr,  potuit  tamcn  aboien 

memona  generalis  iJiius  praicipi;,Deum  per  manum  Chniii, 

/jcuti  DauidipoIIicitus  fuerat,foreEcciefia?iibei2rorem;atquc 

demum  hoc  modo  fiimum  fore  gratuitum  fcedus  tjuo  L-cus  e- 

mr  .. ..  o      iedos  fuosadoptauerat.    Hincfidum  e!>  vtin  ure  pueroruni 

Sluod    ChnPi  perionaret  caoticum  illud  quum   Clinltus  Hieioloiymam 

ifjiiis    tfppro-  paulo  ance  moriem  ingreffus  efi  j  Hofanna  liiio  Dauid.  \  ulgo 

batmie  (oifir-  enim  notum  ac  celebrc  fuifTeapparet  acjue  ex  coinmun;  vfu 

watnm  eft.      pccitum  quod cancbant,  vnicum  fibi  rci^arf  mife-  icoriiias:  Dci 

oan.i4i>      pignus  in  aducncu  rcdempcoris.Hac  raciocie  Ci.nltus  iplc  dif- 

cipulos,  vt  diftinAe  & perfede  ciedaejt  Deo,  iubec  in  fc  crcdc- 

rCjCreditis  in  Deum,&  in  me  credice,inquit.Effi  enim  proprie 

loquendo,aChriftofidesadPatre'>T)  conicekdit  ,fign.hicat  ta- 

men  eam  ,  etiamfi  Deoinnititur,  pauhtim  euanelccrenifiin- 

tcrccdatipfe  medius  qui  cam  in  fohda  nrmitate  .  etiKcai:  alio- 

quialciorquoqueeft  Deimaieftas  qu.im  vcad  eam  penectcnc 

^u'j  ^'d^aur'  ^"^^^^^^^^^  ^^^  tanquam  ? crmiculi iujjcr  terrarn  reptaRt.Quarc 

*j)airrt  eife''^*-  iHud  vulgarc didumfic  admifto ,  Deum  efrefidci  obiedum, 

HHuj*?-  fi-^ei,  vc  tamencorre<flioneopusbabcac  :  quia  non  fruftra  vocacur 

€9rr(ciione  feu  Chriftus  inuifibilis  Dei  imago;  kd  hoc  clcgio  moactnur ,  nifi 

ufterprctatiofie  occurrat  nobjs  Dcus  itt  Chrifto,n6  poftem  /alutcm  nobis  in^ 

iptr.oabet.      notefccre.  Ec/iautem  apudIuda;osfaI/is  commsr.fiscbcene- 

Co  e.M5-      brauerantScribarquodde  Redemptore  Propheta:' tradiderat, 

fumpfittamenproconfcfroChiiftu» ,  quafipubhco  confenfu 

receptum,n6  aliud  rebusperditiscfleremedmm,  necmoduni 

alium  libcrand.e  f  cciefia:,quam  Mediatore  «xhibito.Non  fuic 

Rom.io  .4-     quidem  vulgo  cognitum  vt  decebar^qaod  docctPauIus.  Chri- 

iium  cfTe finem Lcg!s:quam  tamen  vcrum  fit  ac certum,  ex  Le- 

gc  ipfa  &  Prophctis  liquido  patec.  Dc  fidc  uodu  differo,quia 

alibi  opporcunior  crit  locus:  hoc  modo  fixu  ledorib*  mancat, 

eoncluf»    hii-  primus  .id  piccatem  gradus  fic  agnofcere  Peum  ftii^e  nobispa- 

iUf  dt/pMtat>a^  j^^^  ^  y^  ^Qj  lucatur  ,guberuct  ac  foueat ,  iloncc  foUigat  in 

Tib\  c.'i     *  astcrnam  h^reditatem  regni  fui :  hincpalam  ficri  quod  nupci: 

diximusjf.^luificam  Dei  cognitionem  abfque  Chrifto  non  co- 

ftare.  ide<5que  ab  exordio  mundi  ipfum  fuiftc  propofitum  o.-» 

mnibu^  clci^Us  in  quetn  refpicerent,  &  in  quo  acquiefcercc  co-r 

lib.fcg.     t^nj  fidHcia,  Hqc fenfu faibit  Iren^usPaciem ,  ^ui  imracA-. 

'         lu& 


PE      COGNIT.    D  il    JC  BD  £MP  T  •  R  IS.  lll 

fuseft  ,  inFilioctfefiQitum  ,  cjuia  fcadmodulum  ^^!^'^^^  ^/rtt^^^^l^ljH* 
accoinmodauir,nementesnoftiasimmenfitate  /ux  glorise ab- ^^^^^,^      ^ 
forbeat.Quod  fanatici  non  reputantcs ,  vtiiem  lencentiajii  ad 
impiumphancafma  dctorquenc,  acfiportio  tautum  diuinita- 
iis  a  tota  perfcSione deflL;es  inChnllo  elfetrquum  mhil  aliud 
velit  quam  Deum  in  Chrifto  folo  comprelieudi.  Omnino  ve- 
rum  iemper  fuit  illud  Io:i nnis ,  Qui  non  habec  Filium  neque  *'  ****"'''5*' 
Paricmhabcc.  Nametfi  olim  gloriati  fimtmulti  lummuninu- 
nien,ceriquc  &.  rcrra?  opificem  fe  colere  :  cjuia  tanien  nuUus  il-  Sc^uimr, 
lis  eratMcdiator  ,  iicri  non  poruic  vc  Dei  milericordiam  vcre  ^''■'«'«w» 
euftarenc,atque  jca  perfua/i  cOenc  fibi  pacrem  cfTc.Quiaereo  ^^"'^  ^^  /^- 
capucnoncenebant,  nocck  Ciiriltum,  euamdafuuapudeos  .^jjj^^-j;^^ 
Dei  cognitio: vndc  eriam  fadu  cll  vt  in  cralTas  foedaique  iuper- 
ftitiones  demum  prcIap/i,ignorantiamfuam  prodcrenc,  ficuti 
hodie  TurcsB  ,  quamuisplenisbuccispra^dicent  cxli5c  terra? 
creatorcm  fuum  eflc  Deum  ,  fublutuunc  lamen  in  iocum  veri 
Dei  idolumjdum  a  Ciirifto  abhorrent. 


C  A  P  V  T      VII. 

L&gem  fuijfe  datetm,non  qu£  populum  veterem  in/eretwe^ 
retyfedqudfoueretlpemfalufis  in  Chrijlo  vffue 
ad  eiui  aduentum. 

Summa  &  parces  cipitis^ 
s    Lex  moralis&ccremonialis  paedagogus  fuit  ad  Chrifium  ,  (t8t%j 

i&i. 
j     Moralis  prxcspue  caius  conflitionales  promiffianes  optima  de 

caufa  datz  funt:item  quomodo  lcgis  moralis  cbfcruatio  impoffi- 

biHsefredicatur,fea,j  4  5- 
9     De  triplici  legis  moralis  officio  &  vfu  ,  a  fedV.  6.  ad  12.  rcfutatis 

Ant!nomis,fed.iJ. 
4     Qiialisfit  Legis  ,  tuBJ  moralis,  tum  ceremonialis  ,  abrogatio, 

feft14.1j.1tf  17. 

Prtrrjum  i^ier 
P-gg^^  X  concinua  illa,  quam  retulimus ,  feriecolU-  «""'  oflt^<itur 


pSl^  gere  iicet ,  Legem  non  idco  poft  mortcm  A-  r/f  ^ Jtj 
^^Qlbraha!  quadrmgencis  circiter  annis  fuiflelu-y-t^,,*^  v«.T# 
■^.A-i^l  peradditamjvcelcdumpopulua  Chriftoad-  fo^ulopem^A^ 
^^^^^  duceret:im6vc  fufpenfcs  teneret  animosvf-  r^umMffis  a 


^SiS  S"^*'^  ^^"^  aduentum,accederec  etia  eius  de-  ^'°  tradftiwj, 
^"^^^^  fidcrium,  &  in  expeaatione  confirmaret  ne  TT'-^?  "*.': 


longiocemoradeficerer.Lcgisnomineno  folu  decepreccpcs,  dirire:*. 


CA?..   V!I.  IN  $  TlT  VTIONIS     t  i  B.     1  r. 

qua;  pie  ittfteque  viuendi  regulam  praefcribunt  intelJfgo ,  fed 

formam  religionis  per  manum  Mo/is  a  Deo  craditam.  Neque 

enimdatuseftMofeslegiflatorqui  benediftionem  gcneriA- 

brahx  promiffam  abolcret:im6  videmus  vtpaffim  rcuocet  in 

TJempe     per  uiemoriam  lud^is  gratuitum  iilud  ^csdus  cun  p-itribus  eorum 

/kcnfcia.ablu-  percuflum,cuius  hseredeseranc.acii  ad  illudrenouandnmmif- 

tiones o'  «"£«-  /us  forec.Id  ciarif/ime  ex  ceremoniis  pacefadum  fuit.  Quid  e- 

u^  ceremaina^  ^{^-^  magis  inauc  aut  friuolum  quam  homines,  vt  fe  Deo  reco- 

racongeriem.  ci^ent/Geiidum  nidorem  ex  aJipepccudum  oftcrre?  vc  fordes 

Heb  S^^S.*      ^^^^  eluant,nd  aqu^  vel  fanguiajs  alper/ionem  coiifugere.J^De- 

Exod.i.s-40'  nique  totusLegaiiscuhus({i  per  fe  rcputctur .  necconnneat 

vmbrasSc  figuras  quibus  refpodeac  verirasjres  eric  prorfus  lu- 

foria.QuarenOribsre&in  cocionc  Sfephani,&  in  cpiftolaad 

Hebrseos  r.im  diiigentci:  expendiciir  locus  lile  vbi  Dcus  Mofea 

iubetqu.^cunqueadtabernaculum  perrinencfonr.areiccundu 

Cefirn:titio h»-  exemplac  quod  odenfum  iih  fuerarin  moncc.  Nifi  enim  ibiri- 

sm  propofi  ioj  tuale  aJiquid  fa(flt'c  propofltum  quo  tendefcn-:,  no  fecus  in  li- 

fiisjfex  T^"^^^'  lis  opera  lufifiet.t  lud^i  acque  Gentcs  \n  fuis  Hwgis.Piof^ni  ho- 

Jj-^"  ,  '"^^"•''   rnine."^  ,q.ui  nunqua  ferio  m  piecacis  Itudium  i<-'c;ibuerunc,  noa 

ftato&ej  ,np  . .  -jijfj^j^gf^f^i^^JQ^m^jj-efjft.j^^^f  j.^,jj  n-julctpliccs  ritos  :nequc 

folummiraniur  curDeusvcterem  popuium  fac''gauerit  canca, 

ceremomanim  congerie,  (ed  defpiciunc  \l\zs  ac  ridenc  tanqui 

puerileslufus.Nempe  quiaad  finem  no  a£tcndunt,a  quo  fi  lc- 

^c    sax-?  figiirae  reparcntnr,vanicatis  damnari  nceefle  eil. Atqui  o- 

7ncir%«.  acere-  uendiccyptis  ilie,  Diuni  iion  2(teo  mandailc  facrincia  v.  cul- 

j33o»wr*,r/2  co-  tores  fuos  occuparet  interrenis  exercitiis,  fcd  potuisvc  aitius 

fdtratione.      erigerct  eorum  mences.Quod  eriam  cx  ems  natura  hquido  c6- 

Tertia,  And-  fiarc poceft:quia,vtfpirituaIis  eft,non  ahoquam  fpirituah  cul- 

turaDe!,    ^^  ^^  obledatur.Teftanturhoc  tot  Prophccarum  fentenrir ,  qui- 

uu^''iuIuh' 0-  bus  ludaeos  focordi^arguunt,  quod  pntencvllius  ede  apud 

/j!ata,  DeuDi  momcnti  qua:uis  facriiicia.  An  quiaLegi  quicquara  de- 

rogare  confilium  /ir.?Minime;fcd(vn  crant  veriiihus  interpre- 

tes)fiocmodo  ad  fcopumoculos  dirigi  voluerunt^a  quo  vulgus- 

errabac.  lanvc:-:  gratia  lud^is  oblataccrrb  coihp;icur  I.egem 

Chrifto  non  fuilie  vacuam.hucenim  adoptionis  hne  illis  pro- 

,        pofuit  MofeSjVt  elfent  Deoin  reonum  facerdocale:  quod  afle- 

qui  non  poteranr  i^ifi  maior  &  piXitanttor  quarn  ex  languine 

pecudum  rcconciiiatio  incercederet.   Qujd  cnim  minus  con- 

lentaneum,quam  Adx  filios,  qui  ha?redicaria  iabe  nafcuncur 

omnespeccati  mancipia,m  regiam  digniratem  accolli ,  &  hoc 

ci  '  ta  a  fa-  ^^'^^  fieri  gIori2p  Dei  conicrces  ,nifi  aliunae  illis  prouenirec 

fep"»;««2  cvn-  tam  pr:eclarum  bonum.Jus  qiioque  faccrdotij  quomodo  apud 

fecrAtme'       eo.s  vigere  potiH?  qui  vitioru  iordibus  abominabiles  Deo  erat, 

ni/j  confccrati  efilnr  \n  fando  capice.^Q^ire  eleganter  Petrui 

iUud  Mof;$  di<3;»m  conuercit ,  plenicudmem  gi;ati«  cuius  gu- 

ftuoi 


DE      COGnIT.      DSI      R  E  D  E  M  PTOR  IS.  1J| 

ilu  fub  Lege  perccperaot  lu^a^ijin  Chrifto  cxhibita.m  cffe  do 
ceos.Vos  citis  geiuis  eic<ftuai,inquitj  regaJe  /.icerdociuni.Huc  ''  *^  '^'^' 
eniin  tenJit  vocuni  inuerfio,pluj>  adeptos  eflequibusapparuit 
Chrilhisper  huange]iuni,tjuim  iilorun?  patrcs  :  ijuiaonines 
pr^diti  /int  iacGrciotaji  honorc  &  regiojvt  Mcdiatore  iuo  fre- 
ti,libere  in  Dci  conlpeduni  prodireaudeanc. 

a    Arquehic  obirer  notandum  eftjregnum  quod  tandern  ^^"^'*'^'"'/^'»^ 
ercdunifuirm  tamiliaPauidis,e(]e  Le^is  pariem,&  ccdneri  ^^n^^pof^t^onu^ 


fub  Mofis  miniflcrio.vnde  icquitur,  tam  m  roto  "enere  Leuiti-  ^^^■''■',^'JJ^PI* 

„  „        .  .        ^  .     -  ,  _  . .  '*'  .  "'<ii*~iotu pAUn 

a^f.hri- 

ahtercoramDcocfli:  potcrantvelrtgcb  veiiacerdotes,qui  &  '''«'•"«'  rt^ni 
(eruieranc  pcccari  ac  mortis,&  iba  coriupc/one  polluti.  Hinc  ''' ^'^^'^«  /^- 


co  quam  in  pc  ftensDauidis  Chril^u  oculis  vcterispopuli  qua-  g^T^  , 
/i  in,duplici  ipecuio  fuifrc  ubiedun).  Qrj^ia,vc  nuperdiXijnuny.M»^,^ 


venlTJmumefTe  pateciilud  LauIi,Iud:Eos  quafiiub  p:tdagogi  q^J 
cuftodia  fuifie  retcncos,  donec  vcnirecrcmen  m  cumsgratiam 


1  ereSli^ 


24, 


daca  crar  prouiiflio.Narn  quia  nouuni  familiariter  innocuerac 
Chnlhjs  fimiics  fucrunc  puerisjquorum  imbcciiiitas  nondum 
pienam  rerum  cziciUu  icictiam  fcrrepoterat.  Quomodo  au-  ^  P^""'*'^  f"» 
tcmcercmoniisad  Ch.'-ilhim  fuerint  manududtjante  didum  "'^*^^'"'''^*^'"* 
c*fi:,&  cxpluribus  Propliecarttm  tcrtunoniismeimsintcil-gere 
licer.Nam  ctfi  noui^  quotidieracrificiisad  Deum  placandum 
accederc  ipios  opoituit^vnico  tamen  facrificio  fcelera  onmia 
expiatu  inpromitric  leiaias.cuicocinit  Daniel  Saccrdc;tes  ex  lefj.jj^y. 
tribu  Lcui  deiigna:i  fanduanu  ingrediebantur:at  dc  vniro  fa-  L)an.9. 
ccrdotc  fcmcldidumfuit,iureiurando  diuinituscledum  cfle  '^-^?- 
qui  faccrdos  cfletin  perpetuil  fccuudum  ordinem  Melchife-    ^'^^'^' 
dech.Erat  tuc  vifibilis  olei  vnjSio,  aliam  fore  Danicl  ex  viiio 
ne  pronuntiat.Acnepiuribus  iniiftii.facis  prolixe  &  diiucide 
author  cpiftol.^  ad  Hcbrxo.s  a  quarto  cap.ad  vndecimum  vfqj 
dcmoif  rat  nihiji  &  inanes  cfle  ceremonias  donec  ad  Chriftum 
vcntum  fucrit,QiJ;^d  vero  ad  decem  pra?cepta  fpedat,tcneda  cnaua,kl«git 
iimilitcr  eit  Pauii  admGnitio,Chrifiu  effe  finem  Lcgis in  falu-  ^"''^'«/''^- 
tem  omni  crcdenci:  &  altera.Chrif^u  c^ie.  ipiritum  quid  liteia  fr'^''^/' 
per  fe  morciferam  viuiiicat-Nam  priorequidem  /iguificat  fru-  ^    ^^'^'  ' 
ftca  doccri  iuftitiam  prxccpjisjdoneceamChririus&gratuita' 
impuratione  &rpiritu  regenerationis  conferac.Quare  uieritb 
Chrtftumvocatcomplementum  Legis.  vel  finem:quia  nihil 
prodeflet  quid  cxigac  Deus  a  nobis  fcirc,nili  fub  iugo  &onere  ^%U-  ^9- 
incolerabili  laboratibus  &  opprefiis  ChnTtus  fuccurrerec.A- 
libiLcgeproptercranrgreifioncs  poiitamefTcdocet^nempe  vt 
homines  damnatioais  fua:  conuidos  humiliaret.   Porro  quia 
ha:cad  Chnftum   quserendum  vera  &  vnicaeft  praeparacio, 
quascunquediuerHs  verbis  rradit^probe  inrerfe  confentiunr. 
Sed  quia  difceptacio  illifuiccum  peruerfis  doiftoribus,  qui 
Legis  operibus    iuftitiam  npsmereri    fiisgcbanc,  vtcoruni 

J'-  i. 


CAP.  7IL  f  JlSTlTrTrONIt     tlB.     II. 

erroreai  rerucaret,  coadus  eH  inrercfumnudi  Lcgcpr^cise  a^ 
cipercrquse  tam-Q  gratuitar  aciopticHiis  foeJere  alioqui  Yeftitaert. 
VoRrema  con~     J     Qucwrsodo  auteai  a  lcgc  morali  edodi  magjs  igexcu/abi- 
^matimu  am  lcs  rcddamur ,  vt  nos  ad  veniam  expetendam  reatus  follicitcf, 
flior  txfefitio.  breuitcr  cognofccre  opera?pretiu  eft.  Si  verum  etl  perfedione 
Ltxmoralu     iuftiti^  in  Lcge  nos  edoceri.-illudetiamconfequicur,  abfoJura 
J'"  „  **^*pcr-  *^"^  obferuationem  perfedim  efi'e  coram  Deo  iuihciam  .•  qua 
ftaaetcmm     fciiiccc  homo  iuftus  apud  Cc-ektk  cribunalccnfeatur  acrtpu- 
4Bram  Deoiw  tetur.    Qu^arc  Mofes  LegeprcmuIgAtavnon  dubicatconteitari 
jiittamctiffra-  cxlwn  &  tcrrajn  quod  propofuilfet  Ifraeli  vitam  &morteai. 
ia,rios  qHod     boniuii  &  maium.    t^^c  refragariiicetqum  iuftamlegisobe- 
«andemapqui  jjgj^fij^n  nianeac3:?ternx  falutis  rcmuneraeio,  quemadmodura 
p'rtctil  artet  a  ^  Dooiiuo  promiffa  eft.Rurfum.tajncn  opcr2epra:uum  eft  reco- 
i>ita,  cr  ater-  gnofcetc  ecquid  C3n\\  obcdieniiam  pra^ftemus  ,  cuius  mcrito 
namortiadiu-  concipicnds  fit  illius rciaunerationfs Educia.Quantuium  enim 
dtcativtlfiUi'  eftjvidcrc  in  Legis  obferuaatia  poiif.um  vitx  ajtern.r  |;ra?Qiiu, 
'J^**      ''^''  nifi  pr^tercaconilccauea  viaperueaire  ad  vitamxtcrnamno- 
^"'^/J'^^      bis  liceac?  Hscvero  in  parteLegisnnbecillicas  feprofcrt.  na 
ycut.j0.x9.    <!uia  in  nuJIonoftrttm  illaLegis  obferoantia  deprehendicur  a 
vitaspromiflionibusexclufi  ,  m.folammaledidionem  recidi- 
mus.   Dico  noaquidfiacmod©,re(iquidtjeceil'arium/ic.quum 
cnim  longe  fupra  humanam  facuJtatem  fit  Legis  dodtina,po- 
tcft  quidem  homo  eminus  fpedare  appotitas  promiffionts ,  110 
tamcn  frudwm  cx  iis  aliqucm  colligere.  Hoc  ergo  vrmm  reftat 
vt  ab  earum  boHo  fuam  miferiam  melius  arttiriscr,  dum  cogitat 
prxcifafpefalatis,  morte  tibicertoimmincre.  Ex  aducrio  in» 
ftint  horrinca;  f?indioncs,qux  non  paucos  noftri\m,fed  omjics 
ad  vnum  irrctitos  conftrmgunt.  inftant,infl[uain,acinexoribili 
afperitate  nos  pcrfeq«Hitur,vt  pr^fcncillimam  m  Lcgemortem 
ccrhamus. 
^remifittrts        I     Itaquc  fi  Lcgem  duiitaxat  intucmur  ,  nihil  aliud  poffii- 
Legu  moralut  mus  qoam  animum  defpondcrcconfundi,  scdcfpersre,qu»m 
etfi ceniitiona-  cx|  ca  damncmur  omnesacmaledjcamuna  bcatitudinequam 
/«,  «pttmata-  fyjscultoribus  proponit,procuI  arceamur.  Erg6ne,inquies,  ra 
ThaalcHnt  "°^  ludificatur  Dominus  ?  Qtiantulum  enim  a  iudibrio  abeft, 
'  *  fpcm  foelicitatis  oftentare  ,  ad  eatt»inuitare&hortari,iJIam 
teftarinobis  expofitaua,  quum  mtcrim  prcEcIuru&  fit  &  inaccef- 
eaufahuiut     fus  mgrcflus?Refpondeo,Etiamfi  promif/ioncs  Legis,qu.itenus 
exflttatif^       conditionales  funt^  aperfeda  Legisobedientiadependeanr, 
quam  cjuUi  reperire  elf :non  tamen  fruftra  datas  etle,  Vbi  cnim 
didicimus  irritas  nobisfore  &  inefficaccs  nifi  gracuita  fua  bo- 
nitate,  cirra  intuitum  opcrum  ,  nosDeusampJexctHr,arquc 
adeo  illam  bonitatem  ,  nobisperEuangeliuraexhibitam,  fid« 
fimus  amplexati;nc  ipfis  quidem  decft  fua  efficacia ,  ctiam  cum 
annexa  conditionc.  Sic  enim  tum  omnia  nobisgcatuito  cofert 

vr 


C  I      C  O  C  N  I  T.     D  E  1      R  E  0  £  M  P  t  O  H  I  J.  It^. 

Vc  hoc  quoque  ad  cumulnm  fux  benelicenna:adiungat(]u6cl 
femipleoim  aol^fcram  obcdieiuiai\i  non  relpucs  ,  &  quod  deeft 
complcmcHio.  rtmicrens,  periritie  atque  a  nc»bis  implcta  con- 
iiicioUv",lei<aliu  ptumiliijnum  hucftam  percipere^nos  facic  .Sed 
hanc  ijUjEliiouem.quia  m  crad mda  fidei  iuttihcarione  plenius 
tii  putwnda  crir,nLn  vltta  in  p.aelens  profeciucmur, 

\  Quod  autem  impoilibilem  Lcgis  ob'eruuioneni  dijcimus,  Net  alfurdunt 
id  eft  paucis  vcibis  explica!.)dum  fimul  &  confirmandum.  (oJec  '^i>i<^rt  debet, 
cnim  vulgo  abrurdii/ima  fenrcnria  Viderifvt  irlieronyn^us  non  '7'^0''' »wf <^/^^*- 
dubitaric  anathema  ilh  denunci«rc.    Quid  vifum  /it  Hierony-    ':  r.    1  "^'j" 
rno,  nihd  moror.nos  quid  vtrum  /r  inquiraiDus.    jSon  cexam  ijtur. 
hic  longas  ambaget.  di  variispof/ibilicaris  t;eneribus. Inipoi-  yicJe    inter 
fibiie  appello  quod  nec  fuic  vnq  jam,&  ne  in  poilerum  fit^  Dei  operaluflini 
ordinatione  ac  decreto  impeditur.Si  ab  vltim4  memoria  repe-  ^^?"ion^'" 
tamus ,  neminem  rand,)ru!n  exftiti/lc  dic^  ouicorporc  morcis  "^^"        '^j®* 
circuodatus  ,  aJ  euiu  cfiicctiunis  Jcopuni  pcrtigeritvf  cx  roto  Cccfii/Jhon- 
corde,ix  tota  mente,  cx  C(Jtaanmia,€x  fotapotcnria  Dcum  a-  letnadu  Pc- 
maret  3  nemniem  rur/u.n  qui  non  concupifcentiaiaborarit. '^b*3no$,yl>i  * 
Qu^is  reclamet?  Video  qun^em  quaiesnobiifados  iiuaginetur  'f^^"^  ^^^" 
ftultafliperibtio,  quorum  icil.^cetpuntari  vix  ca*Icftes  Angeli  ^f^.L     ^^^" 
reipondcant :  fed  rcpiigliao.tetum  Scriptcra,  tuni  exprricntiae  li^.tiotfeude- 
rationc.Oico  itemjiii^nf^i^cm  polthac  futurumjqui  ad  v^crx pcr-^KJunjl^atisfir^ 
fcClionis  mcram  peruenturus  (it  nifi  corporis  moJc/olutus.  In  ^'-ffrnA  huin4 
hanc  rem  primuaifuppetuc  aper^^a  Scriptur^tciUmojJa,  Non  Z"'*/"'/''»'''^-  ^ 
tH  homo  uiilus  fuperterram  qm  no«  peccet,dicebac  Soioni©.     "'fi"""*^*"  /* 
Dauid.autem,  Noniuitihcabiturin  con/pectu  tcwj  otanis  viufs,  [Hf' 
lob  piurifDJS  locis  ideftt  nffimiar.   ClariiKineomnium  Panlus,  Gal  5-17. 
<ju6d  caro  concupifcit  .iduer/usfpiritum»  &  Ipiritui  adufrfus  ^^la  3.1«. 
c.rnem.Nccaharatione  pi  obatamncsqui  fub  Lcg-«func,  m«-  ^-^^^i^-i?*^» 
lednftioni  fubiedos  ,  ai/i  quia  Ccpiptumfic  malediftosofrnes  p/,!^i  * 
quf  non  pcrmanlertnt  '\r\  oiuiiibus  eiusmandatis.innuens  fcili 
cefjimo  pio  confelio  afjiiwiens.nemine  permanerc  po/Te.Qujc- 
quid  autem Scripraris  prajdidum e{i,iid  pro  ptrpetuo,ade6que 
pro  necc/Tjrio  liabcri  docet.    tiufmodi  argutia  vcxabanc  Au-      .• 
guftinum  Pclagiani..iiuuria,u)  fieri  Dco  /i plus iube.ic  quam per  ^^^] *^jX'"i!l 
eiusgrariam  pr.Tiiire  queac  fidclei..IIlc,vc  effugeret  ciiunjnia,y?2,o^*     ^*^^ 
fatebatur  pofle  quidein  Douiinum,  fi  vellet  homiftea^  morti-  Lib.de  natu- 
lcm  m  AngelicAm  puritatem  euehercifed  nequefecifle  vnqua,  ^^  *  graua. 
necfadurum,qu6ciahterin  Scripturisafreruj/ret.Id  ntquecgo 
inficior  ■•  /ed  addo  tamen  impar?une  de  potencia  Dci  dirputari 
contraeius  vcritatem.ideo  c^uillis  nnn  eircQbnoxiamfeatea- 
£iam,  /i  quis  dicat  fierinon  pof^e  quodnon  futurqaj  Scripturx  j^^jji,  ,..^j 
•pronuciant.Vcrum/idevcrbodifpucatur,  Domia*rogdtib.di-  '      ^ 

fcipulisquis  poflit  faluus  cile,re(p6dct,apud  homines^^id  quitic 
iinpol/ibik,apud  Dcu veid  omnia  por/ibiiia.  Validif/ima  eti» 

p  n 


CA?.    VlSli  I  NST  I  T  VTlO  WIS      L  I  B.     II. 

rationeidcotendicAuguftinus,  nuquammhaccarnc  reddcrc 
ue  »P«f*^"^nos  quem  debemus  lcgitimum  Deoamorem.Amor,inquit, 
ne,&  fipea-  notitiaita  fe^uitur ,  vtDcum  amarenemoperfede  poflit  qui 
lias.  non  cogaitampriusadplenumhabueriteiusbomtatem.  Nos 

dum  in  mundo  percgnnamur,    cernimus  per  fpeculum  &in 

enigmate:  fequirurcrgoniipeifectum  eflenortrum  amorem. 

Sitergoextra  controuerfiam>impoffibile  efleinhaccarnele- 
Hom.S.j.        gisimplementum  5  /i  natur^noftr^  impctcntiamintuemurj 

quemadmodum  &  e\  Paolo  alibi  adhuc  ofteudetur. 
Rom.  8.J.  ^     ^g^  QjjQ  J.QJ. j  j^^  melius  patefiatjOtficium  vfumque  Le" 

fe-^  4  &lib.  »'^  quam  moralem  vocanr,  luccmcto  ordine  recoUigamus. 
j.c.\.(ctt.tf.  Porro  tribusiftispartibusjquamuintclIigOjContineturiPrima 
&cap.ii.fed.  eft.,vtdumiuftitiam  Deioitendit >ideft, qua^fola  Deoaccepca 
»J-  eft:' ,  fuas  vnumquemqueiuftiaiGe  admoneat  ,  certiorefaciar, 

Ex  officij  vfuf-  conuincat  denique  ac  condemnec.  Sic  enim  opus  eft ,  csecum 
T^i-  /^T,"  &  ebrium  amore  fui  homiuem,ad  notitia  fijiml  &  confeflione 
tiene  appant  luse  tum  mibecilhtatis  tum  mipuritatis adigi.quando  nui  vam- 
Le^emnos  du^  tas  eius  cuidcnter  redarguatur,inrana  virium  fuarum  confide- 
eert  ad  chri-  tia  inflatus  eft,nec  adduci  vnquam  poteft,vt  dc  earumtenui- 
fltim.  tate  fentiatjquantiiper  cas  arburij  fui  modo  metitur.    Atqui 

;'      ai!*^!!!"^  iimulac  eas  coparare  ad  Lesis  difiicultatemcoepitj  habet  illic 

lex  tttjtitium  •  ^        •  -_  ... 

l>eo  acceptam  quobrerocia  mmuat-  Vtcunqueennn  mgentem  deusopmio- 

defcrtbit  vnHm  nem  pr3Brumpfcrir,mox  tameeasfub  tanco  pondere  anheiare 

^uemque  eon-  fentij:deinde  titubarc  aclabafcere.tandemconcidere  etia  ac 

tttnett  ejfe  ni-  deficere.Sic  Lcgis  magiftcrio  eruditus,  exuieillam,  qua  piius 

***   "*'  c^cuticbatarrogintiam.  Similiter,aItero,quo  ipfumlaborarc 

dJiflum  cftjfuperbias  morbofananduseft.Quandiuiudicio  luo 

ftarc  permittitur,hypocri/in  comminifcitur  pro  iuftitia:qua  c5 

tentusjfaditiis  nefcio  quibus  iuftitiis  aduerfus  Dei  gratiam  eri 

gitur.Pottquam  vero  ad  Legis  trutinim  exanimare  vitam  fua 

cogitur,  omifiacommentiti^  illius  iufticiajprsefumptioncim 

menfo  fpacio  fe  abeflea  fandittrc  cernit:rurfus  infinitis  vitiis 

feabundare,  ^uibus  pur«s  antca  videbatur.  Tam  profundis  e- 

nim    ac  /looofis  receffibus  abfcondunrur  cocupifcenti^  mala, 

Rom.7.7.       yj.  hominis  afpedum  factle  fallat.  Nec  (ine  cauf a  dick  Apofto- 

lusjfe  concupifcentiam  ignorafle  nifi  Lex  diccret,N6  concupi- 

fces:quia  nifi  per  illam  recegatur  ex  latebris  fuis,  occultius  mi- 

.       ferura  homincmperditquamidexitialeeiustelumfentiatur. 

I9  ZppoCittcom-      "^     ^^^  ^^^  inftar  eft  fpeculi  cuiufdam,  in  quo  noftram  im- 

farSar^  ^uod  pDtetiam^tum  cx  hac  iniquitatem^poftremo  ex  vtraque  male- 

miferiam   m-  dictionem  conteraplamunquemadmodum  oris  noftri  maculas 

firam  nohiidt-  fpeculum  nbbisrepraefentat.  Quemenim  adfequendam  iufti- 

uitt*  tiam  deftituitfacultas ,  hic  in  lutopeccatorumhsereat  defixus 

necefl!eeft.    Peccatum  concinuo  maledidio  fequitur,    Ideo 

^uo  maioris  tranfgref/ionis  deprehcnfos  conuidtofquc  Lex  tc- 

ner. 


DE      COGNIT.      DE!      rEDEHPTORIS,  Ilf 

netjeo  grauiorislimul  iudici;  rcosagit.  Huc  pertirret  Apaftoli  Rooi.j.jo. 
didum.quod  pcr  Legem  cftcognitio  peccati.  Primum  enim  e- 
ius  officium  illictantum nofat,eius  experimenrum  eft  in  pecca-  Rom.  5.10.2. 
toribus  nondum  regenerati  :  Hoic  coniunfta  funt  ifta  j  Legem  CoJ"-?  7- 
clTc  fubingreiram  vt  abundaret  peccatum  ,  acproinde  eflcad-  ^^^ 
miniftrationem  mortis,qux  iram  operctur5&  occidat.Eo  enim 
raagis  liaud  dubie  crefcit  iniquitas ,  quo  liquidiorepeccati  in- 
telligemia  confcientia  feritur:  quod  ad  pra^uaricationem  tunc 
aduerfus  Legiflatoremcontumaciaacccdit.  Reftatigitufvti- 
ramDei  in  peccatoriscxitiumarmet  :  quia  nihil  pcr  fe  poteft 
quam  accufnre,  daninare&pcrdcrc.Et  qucmadmodum  lcribic 
Auguftinusjfi  dicit  Spiritus grati^e,  in  hoc  tantum  adeft  vt  reos  ^^^  proptered 
faciat&occidat.  Id  autem"quum  diciturnecignominia  affici-  Lexi^ncminiA 
tur  Lex  ,  nec  eius  quidem  exccllenti;^  quicquacn  dcrogatur.  afficiwf  »  «*"* 
Sane   /1  voluntas  noftra  tota  in  ^ius  obedientiam  formaca  de  exciUentia. 
compofitaque  foret,  plane  iam  ad  falutem  fafficererifola  ipftus  A^*  ^uicgmm 
cogjiitio;at  quum  natura  noftracarnalis  S(corrupra  cutn  Spi-  ^""^^^^- 
rituali  DeilegehoftiIiterpugnet,ncc  eiusdifciplinaquicquam  j),  corrept. 
emedctur,fupereft  vtLcxqu^infalutcm  (fiauditoresidoneos  &■  grat, 
nadafuiflet)data  erat,  in  peccati  5c  mortis  occafionem  cedit.  Vide  Am- 
Quandoquidem  enim  omnesciostranfgrcflores  efte  conuinci-  fcrof.ca.i.  de 
mur,quoiuftitiam  Deiclariusrcferat.eo  noftram  ex  aducrfo  i-  ^^'  ^  "^*^^ 
niquitatem  magisdetegir,  quo  vitxfalutifque  pr^miumiufti-    ^^tacap. 
tix repofitum  cerdus  confirmatjCo  certior^m  iniquorum  intc-  " 
ritum  reddit.  Tantum  ergo  abeft  quiu  Legi  contumeliofa  ftnt 
ifta  elogia.vt  ad  illuftriorem  diuinsc  beneficentise  commenda- 
tioncm  plurimnm  valcant.Nam  indc  profefto  patet,noftra  ne- 
quitia  Scprauifatenosimpcdiri  qnominus  vita?  bcarifndine  per 
Lcgem  in  propatulo  pofifa^fruamur.     Vnde  fuauiorrcddi- 
tur,qu:^  fine  Legis  fubfidio  nobis  fuccurrit  Dei  gratia:-  &ama- 
bilior,  quse  jllam  nobisconfcrt ,  mirericordia,qua  difcimus>  i- 
dentidem  benefaciendo,  &  noua  dona  cumuland@  nunquami- 
pfumdcfarigcri, 

8     Qu©d  autcm  omnium  noftrftm  iniquitas  &:d3mnatio,  k'cc ideo defpo^ 
Lcgis  tcftimonio  confi2natur,non  idco  fit  (  fi  tamen  rite  in  ca  "^f^/  animum 

^r    ■  \  -»  i    r  •  1    r         r  •      •     debemus  quod 

prohcimusj  vtconcidamusdefpcratione,  acderponfis  animfs  ^^.^  fad^tates 
in  praecipitium  corruamus.  In  hunc  ccrte  modurn  illinc  exani-  nofcras    dete- 
mantur  reprobi  fed  ob  animi  obftinationem.  Apud  filios  Dci  gat-.fed  potms 
alium  cfteeruditionis  fiaem  conucnir.Nosquiderii  hidicio  L.e-  ^-^^  '  ^tftn" 
.^is  damnatos  cfl*e  teftatur  Apoftoltisquo  omrte  os  obftriiarur',  '^"'''■''^  '^""Z"- 
&  obnoxius  reddatur  omnis  mundus  Deo.  Pdem  tamen  aiibi  "^^p^^  ,q^ 
docct,Deum  pmncs  fubincreduhtare  coclufifTe,  no  vtpcrdat,  Rotn  m  ji. 
aut  omnes  perfre  finat,  ftA  vt  omnium  mifcrcatur.  Nempc  vt 
omiflTa  fuas  virtutis  ftolida  opinione ,  fola  Bei  manit  ftare  fc  & 
coafiftere  inteliigaiWr  vt  nudiScvacutadeiusmifcricordiara 

p.   iij 


CAP.    Vrl.  I  N  STI  T  VTIONIS      IIB.    n.  ^ 

Confug(ant,in  hanc  fe  toti  reclinencin  hanc  penif  us  fe  ahS^nt 
hanc  vnam  pro  iuftitia  &  merftfs  firripiartt  ,  qua;  onlnibus  ia 
Chrifto  expofita  cft  cjuicuqne  eam  vera  fide^&  expetiint  &  cx- 
e^oTKodo    id  pcdant.Deusenim  in  LeL'is  prjeccprt^s.nonnifi  perfe<5^^iuftitie> 
fiertpoteji.       quanos  omnesdcftituf  i  rumtjs,  rcmunerator.contra  antem  fc- 
uerusfccierum  iudex  apparet.   In  Clinfto  autern  facies  cius 
grati«acIenit3tisplcna,erg3mireros  etiim  ic  indignospecca- 
tores  rclucct. 
TvitrU  h^itu     9    Dc  profeftu  ad  implorandam  auxil)  j  gr.itiam  fa?pe  Auj^u- 
Legii   morahs  ftinus:vt  quum  fcrjbit  HiJario,  iubet  Lex  vt  facere  iufla  conati, 
vfu^  eroffictj  ^  jj^  noftra  infirmitdte  (hb  Lcre  fyt(?ati,adiiit(frfum  rratie  po- 
y4ugufino,va-  ^!^^^^'  nouerimusjtcm  A!cliio,VciI<ras  Legis  eft  vt  homfnem  dc 
rijs  iort<.  lua  infirmitateconuincat,&  gratia:  mcdicfuam,qu2C  \n  Chrifto 

Ep;l>.89,        eft,iaiplorarcconipcll.i^.lrem  ■\\\  Innoret-tium  Romanunnja- 
Epift.200.     betLex:gratia  viresn^endi  fubminiftrat.  Iteir»  VaIcnEino,Iu- 
Lfb.de  cor-  ^^^  '^^"^  ^^^  ^^^  poflumus  ,  vt  nouerimus  quid  abiHo  pctere 
rept.  df  grat.  clebeamu?.[teitj,Dafa  eft  Lcx  vt  vos  reo<?  faceretirei  ^a(ft»,tinie- 
In  Pr.70.        retis :  cimentes,  indulgcntiam  perereri'::  dc  vi>ib'!S  veftris  non 
In  Pf.118.        pr<Efumeretis.  Item,  Ad  hoc  daM  cft  Lcx,  vt  de  m»«no  paruu- 
lum  hc^rti :  vt  f  e  ad  iuft  tian*!  vircs  oc  ruo  non  habere  rtion- 
ftraret,ac  ftc  inops,  indignus  ac  egcnirv  ad  gra^.iam  confugcres. 
Concio.  ij.    Poftca  fermonem  sd  Dcum  dirigit ,  Ita  fac  Domine,tta  fac  mi- 
fericors  Domine:  impera  quod  non  poffic  inipieri:tm6  impe- 
ra  quod  nonnifi  pcr  gratiam  '•uam  porficimpleri :  vt  qiMim  ho- 
minesid  implcre  pcr  fuas  vires  nequicuerinc,omneos  obftrua- 
tur.&ncmofibimagnus  vidcarur.    Sint  omncs  paruuli,&  reus 
fiatomnis  munduscoram  Deo.Scd  cgo  inepnis  fum  imi  tot  re- 
ftimonia  congcro,   quum  proprium  opus  fcriprerit  fan^lus  ille 
vir.cuitiru^um  ftcitT>Q  {piriru  &Jitera,./.^etunvIiim  profedum 
non  rarn/ignificancer  dcfcribit  ,  vel  quod  dependerecx  illo 
priore  nouer.It,  vel  quod  non  ita  probe  tcne  bat,  vel  quod  vcr- 
ba  non  habct>3t  quibiis  redum  ahoqui  fepfum  ita  diftinde  & 
perrpicuecrplicaret.  Neque  timcn   in  reprobisquoque  ipfi« 
primum  hoc  Legis  officiuJTj  ct  flTir.  Quanquam  enim  cum  filiis 
Dq\  nou  hucufquc  pergunr  vr  poft  carnis  deiedionem  interio- 
rehominerejioueturacrcflorcfcar,  fcdprimo  rerrorcattoniti 
in  dcTpcritioneiaccntrpertincttamen  ad  manifeftandamdiui- 
ni  iudiciia?quitatc<Ti,eiurmodi  fludibuscorum  confcicntiasex- 
agitari.  Siquidem  libenter  reniper  cupiunt  aduerfus  Dei  iudi- 
citim  tergiuerfari:  nunc  illo  nondum  patefafto  ,  Legis  tatnea 
&  confcient/>  tcftirnonio  ficconfternJti  ,  in  feipfis  produnt 
quid  meritf  fint.     *  ^ 

^^lrKmr^!'^     10  Scci^ndum  Icgisofficfum  eft  vt quf  nullaiufti  teftiquc ca- 
g.sojjicmmtj  •  ^y^K^  ^^^c^j  ^  tanguntur  ,dum  audiuntdiras  inea  fandiones, 
cocrceatirur  faltem  poenarum  formidinc.   Coercentur  autem, 

non 


D  a    C  ©  C  N  I  T .    »  E  I     R  1  D  E  M  P  T  O  «  I  f .  11< 

»on  quod  intedor  corum  animus  permoueaturaucafficiatur- 

fcd  i|MiatanQuani  iniefto  frxno.mamis  ab  cxteriori  operecon- 

tincnr,  &  fuam  praaitarem  intus  cohibcnc,  <juam  alioqui  petu- 

Jantcr  effi^Gin  erant.Ex  eo  nec  mcliores  quidcm  funtjncc  apud 

Dcum  iuftiores.  Na  ramctfi  vel  tcrrorc  vcl  pudore  impcditi  c- 

xcrcerc  non  audenc  quod  animo  conccperunt,nec  Cux  libidrnis 

furias  palam  cfflare  ,  cor  ramen  non  habent  compofitum  ad  tt- 

inorcm  &  obedicnriam  Dci  :  imo  qao  magis  fcfe  rctincnt  ,  eo 

fortiuvinrusacccndun;ttr,fcrucnt,bulliBnc,parati  quiduisface- 

rc,&  quouis  prorurapcrcnifi  hic  rcrror  Lcois obftaret.  Ncc  fd 

foIum,fed  Legcm  quoquc  ipfam  peffirae  oderunt,&  Deum  Le- 

giflatorem  exccratur,vt  cum  d  polfent,  maxime  velint  tollcrc, 

quem  ncc  rcdaiubenrem.ncc  fuar  m«icftacis  conremptores  vl- 

cifcentemferr^poflunt.Aliisquidcobrcurias,aliisclarias,om- 

nibuscandcm  nonregcncratishicfcnfus  incft,   vlnon  volun- 

caria  fi^^bmiffionc,  («difiuiti  ac  rcftitantes,  tantum  rimoris  vio- 

lentia  ad  Legis  ftudium  trahantu r.Sed  tpjne  harc  coafta  cxprcf- f V/*^"^^ 

laqueujlhtia.  ncccHaria  cupubhcsEiiomfnum  comunirari^cu-  num  corr.muni' 

ius  hic  iraquiHitaci  confuIicur,du  cauccur  rsc  omnia  permifcea-  tan  vaide  n$- 

rur  tumuitu.quod  fierct  ^\ omnia  omnibus licerent.Qu^ineriam  cff^riur-* .-  nec 

fiiiisDeinoJi  cftinutiIeJra<:Pijed:ig<'g!aexerccri,  nuacifpar  an-  J'*"^"»^ yf/'/'»- 

le  vocacionemjSpiritu  fau^^tificiitioras  deftituti,infipientiacar-    "  t:^  f^f* 

nis  la.fciuiut.  Dum  cnun  diuuirc  vltionis  tecrore  vel  ab  extcrna  gen«rationcvi, 

petulantia  retrahunrur,  vrcunque  nondum  animo  domiti  paru  ijuol  ^4pc/ioUi 

in  pr^rcijtia  promoutrant,;diqua  camca  cx  parte  fcrendo  iufti-  ^'-'fhontate  ci^ 

i\x  n\2.o  afll'efiunt;acquum  vocati  fnerintjfinr  ad  drfciplrnam,-^''^:'*'^*'* 

ceuad  rem  incogr.iram  rudcsproriusac  nouuij.  Hocofncium 

videtur  Apoftoius  proprieaccigifle,quura  tradit  Lcgenon  efle 

m  fto  pofi.r.i,red  iniuftis  &  jnmi  ^rigeri.?,  impiis  &  peccatoribus, 

fce!eratis&propIianiS:patricidi.s,homicidis,fornjcariis,pedera- 

flis,  plagiarii.s  meiid:icibus ac  pcriuris;  &  fiquid  ^\\\iA  fiina»do- 

drinsc  aduerf^ur  Indicatenimefie  exultancibus,&finemodo 

aliocjuin  vagaruriscarnisLbidinibus  recinaculum. 

n     Ad  vrrumquc  vcroaccommodaripoccft  q'Jod  alibi  dicit  ^rimotddeom 
Lcgcm  fuifle  ludajis  p^dagogiu-T»  ad  Cliriftum.    fiquidem  duo  ^'"'fi^'^»^^^^ 
funthorainump.eneraquosad  Chriftam  fua  pxdagooia  manur-  '^''''^'*^?"^  J^* 
ducit.Alij(de  quib.pruno  loco  dixmius)  quia  propri^  ^ut  vir-  ad  remedwm 
tutis,  auc  iuftitijE  fiducia  nimis  pleni  funt ,  rccipienda?  Chrifti  exiipiendum 
sracisenon  funcidonei^nifipriusfintexinaniti.Ergo  eosmiferi^  '"^«  dipUrari 
fu2c  agoicione  Lex adhumilitatem  fubigir,qMO  ita  pr^pparentur /"''*/*  */''''"''*''• 
ad  expetcndum  quod  fibi  anrca  deeflenonputabant.     p^y^i^tnde ad coti. 
opushabent  fr^no  quo  retincantur ,  ne  ita  laxent  fr^na  carnis  ^num  utm  ut~ 
fu«  lafciui»  vtab  gmni   iuftitia;  ftudio  prorfns  cxcidant.V-  inruTcffcf» 
bi  cnim  nondi^ni  regit  Spiritus  Dei  ,   illic  (\c  ebulliimc  in- 
t€rduai  libjdiocs ,  yt  p^ii^^lum  fic  ne  animam  fibi  obnoxiam 


«AP.   VII.  I  MSr  IT  VT  lONlS       LIB.    IT. 

in  obliufoneiTj  cotuemprilinq;  Dei  demergac:&  fieret  nifj  Do- 

minus  hoc  remedio  ob.iiam  iret:.  Itaque  quos  .id  regnifui  ha?" 

redicatemdeilinaiiir,/i  non  ftatim  rec:enerar,ad  rempu'?  fuse  vi' 

litac!onis  conferuat  per  Le^is  ope?-a  fub  cimorc,  non  illo  quide 

ca(h)  &puro  qu.ilis  in  eius  filiiscfrcdebcc,  vtili  t.imen  adhoc 

vt  ,id  veram  pietatem  pro  ftij  capcu  erudi;mtur.  Hufus  rei  tot 

eenfirmah9,nh  habetnus  documcnra.vr  minime  opu^/ic  exemplo  Qjicunque 

'felfuvniurm'  ^*^''*^  ^liquandiu  in  ignoracione  Dei  verfari  Arnc  hoc  fibi  acci- 

iujifte.    '       difle  fatebuncur  vt  Legis  fr^no  retinerencur  in  c|iialicumquc 

Dei  mctu  &  obreruantiajdonecSpiriru  regenerati.ex  animo  i- 

pfumamare  inciperent, 

^.Tertim vf-t^       lu     TertJus  vfus.qui  &  prspcJpuUs cH: ,  &  \n  proprium  Legfi 

(qui'rp:-ie::i  finem  propius  rpe<5lac,ergr?  fdcles  locu  h.iber,quorum  in  cor- 

pMu  (fr  maxt  tiibijs  jji-y,  Vigec  ac  regnac  Dei  fpiritas.N.im  t^imecfi  digico  Dei 

TJ^f.S  IZ^  legerp.  fcriocim  oc  infculpram  h?benc  in  cordibus ,   hoceft./ic 

Pei  e/f(f?«/(7- ^"'Ctti  lunc  &  anim^ri  perSp;ricMs  dfrcGiioucm  vc  obtcmpe- 

timhabet.       rare  Oeo  cupiaritrbifariam  came  ^dhucin  Lege  prouciunt.  VJ\ 

enim  illis  opcimutn  organumq-jo  melM.isin  diesac  ccrtius  di- 

Pnmi^m  cHim  f^^j^^  qualis  fic  Domini  volunra"?,  ad  quam  afpirantnroue  in  c- 

eo$  de  i/o!un-   .        .*,,.  .  -  «»••/'•/-  -         •/• 

tate  Detfide   *"^  intelligencia  conhrmentur.  V c  U  quss  lcruus  tam  ita  nt  roto 

itter  cjr  tii  dits  ^nf »if  ftudio  coparatus  vt  domino  fuo  fe  approbcc ,  necenc  ta- 

wagtt  ac  iHA-  men  habec  mores  domini  explorarc  ,?ccuratiu3  &  obferuare,2d 

jii  tfiflruit.      quos  fe  componat  &  accommodet.Ncc  fe  quifpiam  noftrum  .ib 

hac  neceffuate  eximar.  nemoenimeo  fapientia?  adhuc  pcne- 

trauic  vt  non  poffiCcxqnoridianaLcgi,<  eruditioncnouos  fa- 

Dei  dee  ho--  ^"'^^  P'^^?^^^"'' f^  purfoi-em  diuinsc  voluncacis  notftiim.Dein-' 

tationibiis  c.v-  dc  quia  uou  fola  dodrina  ,    fed  exhortationequoq^reindi^e- 

citat  in  obft-  mus ,  hincquoque  vtilicatem  ex  Legecapiet  feruus  Dei.vcfre- 

quium.  quentieius  meditationeexciterurad  ofefequium.in  eorobore- 

tur,a  deHnquendi  lubrico  recrahacur.    In  hunc  enim  rnodum 

fancflos  libi  inftare  oporcecqui  fccundum  Spiritumquantalibee 

alaciitaread  Dei  iuftitiam  contcndanc  ,  carnfscamen  ignaufa 

femper  oner^ntur  quominus  legirimi  prompcitudine  pergant. 

HuiccarniLex  flagrum  eft,q!io  iriftirincrcis  rardique  afini,ad 

opus  vrgfancur.imo  fpiricuali  homini,qu!a  nodum  carnis  mo- 

le  exp-?d:cus  cft  ,  affiduus  aculeus  eric  qui  defidere  illuna  non 

-Tefle  T^.-^uide.  permicrar:Nimirum  in  hunc  vfum  refpiciebac,  Dauid,quum  in- 

Pfal.!9  8.       fignibusillisencomiisLegem  cclcbraret,  LexDomini  imma- 

culata ,  conucrtens  animas :  iuftiti.-e  Domini  reil.p^Ia^cificantes 

corda  :  pr.^ceptum  Domini  lucidum  ,  illuminans  oculos,&c. 

Icem  ,   Lucerna  pcdibus  meis  vcrbum  cuiiiii,  &  lumcn  femitis 

VCa\.  119.  icj.  ji^eis^^tc  innumcva  nue  totoilloPfalmoprofequitur.Neqjvero 

repuguai^cifti  Paulinis  fentenciis  quibus  oftenditur,non  quem 

^n  ^Abo-  regeneratis  yf.im  Le'x  prarftet ,  fcd  quid  h»mini  per  fe  conferre 

r;/u?«r.  qucar.  ylp  auteiii  cxuit  Prophc*ra  quantacum  vtilitate  Lesrls 


OB    cognit.  Dii    rboempTorij.         117 

Riajleftioneeru-iiac  Dominuscos  quibiis  intusobfequedipro 
pticudinem  alpif  at:«ec  fola  prsecepca  arripir,red;rebus  annexa 
gratir  promiifionem,qa2BfoIafacitvcquod  amarucft  dulce- 
fcat.  Q»id  cnim  Lege  minus  amabilcfi  flagitado  tatum  5:  mi- 
nando  metu  roIicitecanimas.&terroreangatpPrarfertim  vero 
oftedie  D^uidjfc  in  Legfc  Mediatorem  apprehendifTe,  fine  quo 
nulia  ci\  oblcdmtio  vel  fuauitas. 

1;  •  Quod  difcernere  duai  imncriti quidam  nefciunt ,  totum  ^f'"    P*;"/'^»^ 
Mofenanimoscexnlodut,QuarqacLc(7istabuhsvaIereiubi^:'''^''^""''^"' 
quu  (cjlicet  Chnuiflnisaijfnum  elle  arbitranturadh^rcre  do-  pi^j^i^^  chri~ 
drinac  qux  mortis  adminifiiaFionem  continct.?Faceffat  Iongey?i^„o;  [aUcet 
cx  animis  noltris  profana  .ift^c  opinio   pulchre  cnifB  dacuic  wndsbere  Le- 
Mores,Legcm,qne  apud  peccitores  niliil  quam  morte  gcnera-  5' .  ^dh^ertret 
rc  poccft  in  ran-^ir  meliorem  pr:ELl.intioremque  habcre  debe-  ^^*PP^  f*  . 
revsu.  Siccnimmoriruiuspopulo  edixir,  i^onitecordavettra  ^if^ratione eon- 
in  omnia  verba  qu.T  ego  teitificor  vobis  hodie,  vr  mandecis  ea  tmeat. 
filiisveftris,doceatfrquec$;ftodiiff,  faccre  8cimplcrevniuerfa  Dcut.52.4^. 
qu3efcriptafuntinvoIumineLegis  huius,  quia  nonincaflum 
prsecepta  funt  vobis,fed  vt  finguli  in  cis  riuercnt.  Quod  {{  ab-  T{atio  «x  Mo- 
rolucumineaiuftiti^exemplaieminete  nemo  inficietur  .auty^^^*  Dauidit 
nuliam  effc  nobis  rcfts  iuftequc  viuendi  regulam  oportet,  aut  ^"^"    deftm^ 
ab  ei  nefas  cft  difcedere.Siquidem  non  plures,fcd  vna  eft  per-  ^^^' 
pctua&inflexibiiisviuendi  regula.    QjJamobrcm  quodiufti  pfai.i.i. 
homfai)  vitam  in  Lcgis  meditationc  cStfnuam  facic  Dauid,  id 
ne  adfeculu-m  vnum  rcferamus,  quia  fingulis  ad  finem  mundi 
jetatibuscomienicntifiimum eftmecabfterreamur  idecautre- 
fugiamusab  ciusinftitKtioncquod  cxadiorem  multo  fandita- 
tem  praefcribac  quam  pr.^ftaturi  fumus  dum  circuferemus  car- 
ccrem  corporis  noftri,    Non  enim  iam  rigidi  cxa<^oris  vicem 
erga  nos  f.ingitur,ciii  no  fitisfi  it  nifi  foluto  pefo^fed  in  hac  ad 
quam  nos  idhorfarur  perfedionejmetam  demoftrat  ad  quani 
nobis  tot.t  vita  con tederc  no  min-us  vriie  cft  quam  officio  no- 
ftrd  Conferitaneum.In  qua  contentionc  d  non  deficimus,  bene 
cft.Stadium  nanqiie  cft-  rota  ha!c  vita,cuiusdecurfo  fpatio  ,  da- 
bit  Dominus  vt  metam  illatii ,  ad  quam  nunc  eminus  nituntur 
noftra  ft:iidia,fcneamus.      -  -    -■        . 

14    Nuncergo  quoniamivimexhorrationisergafidelesha- ^^A'"*'*  '^'* 
bet  Lex,non  qux  eoru  confcientias  nialedidione  lipct.fed  nue  P^^"  ^f^T 
pigciciam  ,  lubinde  mitando  excuriat ,  &  imperiectionem  vel-  l^^tiont  Ltgit 
licct.-multi  dum  voluntfignificarehanc  ab  illius  maledidioiie  aiitur.  Primi* 
iiberatiohem,dicuntabrogatam  eife  Legfem  fidelibus  (  de  mo-  autem  dt  mt- 
fali  adhuc loquorjnon  quod  amplius illis non  iubeat  quod  re-  ^'^^'' 
<5tumeft,  fed  duntaxatneficiilisquod  antcaerar,hoc  cll:,  ne 
eorum  confcientiasperterrendo  &confundendo  ,  damnetac 
perdat.EtfanetalemLcgi&abrogacionem  non  obfcure  docet 


eA?.VlII.  IN  5  TlTvTF  ONI  S     til.    ir. 

I-auIus.   A  Dominoquoquefuiflepra-dicatam  cx   co  apparef 

quodopinioncm  illamdeLcgea  fedif/ipanda  non  refutaflet 

nili  inualuiffet  inter  Iuda;os.Quu  autem  non  potuerit  temere» 

/ineillo  pr£tcxtu,emergcre:credibilccft,ab  eiusdoftrin^  fal- 

fainterpretationefuiirenata:  qualitercuAifereerroreg  occa- 

J^iflin  ea/it  ^oncm  a  veritatc  fumerc  confucuerunt.Nos  ver6,ne  ad  cunde 

aijrogaiufn  (^  impingamus  Iap!dem,accuratediftinguamus  quid  in  Lcgc  Gt 

*""  abro^atu,  abrogatu,quid  firmumadhucmaHcat.  Quum  teftattir  Domi- 

Mat.5.17.       jmsfc  non  vcniffc  ad  Lcgem  abolendartt  ,  fcd  ad  implendam: 

necprarterituiu  ,  doncc  cxlu  acrerra  crafcant ,  apicera  cx  Lc- 

ge  quin  omnia  fianf:nihil  de  obfcruatia  Lcgis pcr  fuum  aduen- 

rum  dctrafturfj  iri  fatis  confirmat.Et  merito;  quado  in  hune  fi* 

nem  potiusvenic  Tieiusrranigreffionibusracdcrctur.  Manct 

igitur  pcr  Chriftum  inuiolabilts  Legis  dodrina  ,  qux  aos  do- 

cendo,  admonendo,  obiurgando,  corrigendo,  ad  omneopus 

bonum  formetac  comparcr. 

MHledf3to  Le     if  Qnje  vcro  dc  malediftionc  dicwntur  a  Paulo,non  ad  infti- 

Itj  (juomedo     tutioncm  ipfam  pcrtinerc,fed  folum  ad  coiVingcndae  confcie- 

f    «l<tta.        jjjp  vigorem,conftat-^^on  enim  folum  docct  Lex^fed  imperio- 

$e  cxigit  quod  madat.S  i  non  exhibeacur,imb  fiqua  in  parte  ab 

Calat  j  10.     officio  ceflctur,malediftionis  fulmcn  ftfingit.  Hacratione  di- 

jycm.ij.U,  cit  Apoftolus,omnesquifuntcx  operibusLcgis,  cflc  exccra- 

tioni  obnoxios,quia  fcriptu  fit ,  Execrabilis  omnis  qui  nou  c6- 

plct  omnia.  Eos  aute  fub  opcribus  Lcgis  dicit qui  in  rcmiffio- 

ncpeccatorumiuftitiam  non  ftatuunr,perquamaLegisrigore 

foluimur.Solui  ergo  nos  a  Lcgis  vincuhs  oportere  docet ,  nifi 

volumus  fub  illis  mifere pcrire.Sed  quibus  vinculis  ?  illius  au- 

fterx  &infefta?exafti©nis  qua?ex  furBo  iurcnihil  remittit,  ncc 

tranfgreffilonevllam  in7punitamfinit:Ab  hac,inquam,malcdi- 

ftione  vt  nos  redimeret  Chriftus,  faftus  eft  pro  nobis  maledi- 

Calat.j  (3.      dio.Scriptueftcnim,Malediftusomnisquipedetinligno.Ca- 

*^*4  pite  quidem  fcquenti  tradit,Chriftum  Lcgi  fuifle  fubiectum,Yr 

cos qui  fub  Lege  erant  redimerct.fed  eodcm fenfu.fubditenim 

t>cm.ii.xz.    continuojQuo  fusfiliorii  adoptionereciperemus.  Quid  iftuc 

cft.?ne  perpctua  feruitutcpremci:eiiiur,qu3e  cofcientias  noftra» 

anxietate  mortiscomprcfrastcneret.lnterim  manet  iliudCcm' 

perinconcufTum^ex  Legis  authoritate  nihildeceffiflc  quiji  ea- 

dem  femper  vencratione  obedicntiaquc  ipfam  fufcipi  anobis 

conueniat. 

t)eeihrogAti«-    i6  Alia  ccremoniarum  ratio ,  qua?non  effeftu,  fcd  vfu  folo 

7te  Leg»  ttre-  fueruht  abrogata?.  Qupfl  autem  illis  ftnem  aduentu  fuoChri- 

'"j'"/'**  ?«"  ftusimpofuit,adcbnihjlearumfan<^itati  dcrogatvt  eam  mi- 

funtjmJo!'*"'  ^*^  comedet^cilluftret.Na  ficuti  veteripopulo  inanc  prjcbuif- 

fet  fpcdaculu  nifi  morti»  &  refurrcftionis  Chrifti  virt*illicm5 

ftrata  clfciiisa  ai^  ccflfaiTent^ii^fcerncK  hedie  noUccretquorsu 

fuiflfent 


»1      COGNiT.      Dll      RIOBMPTORIS.  Il8 

fuiilcit  infticntae.IdeoPaQlus ,  vtcarumobrerustionenon  fu"    °  ^  *  '* 
peruicuam  mod6,fed  noxia  qaoque  efTe  probet,vmbras  fuiflc 
docet,quarum  nobisextatin  Chrifto  corpus.  Videmus  ergo 
vtiaiC2ruaiaboIitioncmeliuSiofiilge.it  veritas,quamfiadhuc 
procul  &  qoafi  obtcnto  velo  Chaftumqui  palam  apparuit  fi- 
furarcQt:  Ideo&Chrifti  mortevelu  repJi  iqduaspirtesfcif-  Matth.37.j1. 
ium  cecidit.qu'a  iam  viua  &  exprefl'a  c^leflium  bonorum  ima- 
go  inluceprodierat ,  qua?obfcuristantum  lineamctisincboa-  Cap.io.j. 
ta  fuierat,flcuti  loquitwrauthorepiflolaead  Hebr^os.Hucper- 
tinetdi<fturtiChrilh.Legcm  &Prophetasfuifle  vfquead  loan-  Luc.i^.itf. 
nem;ex  co  regaum  Dei  coepifie  euangeiizari.non  quod  pracdi- 
carione  qua?  ipcm  liluris  &  vica?  arrer«2c  concinet,  priuari  fue- 
rfnc  faQ(!:>i  Parrcsjfed  quia  procul  &  fub  vmbraculis  incaiti  func 
duntaxatquod  hodieia  plen»  luceconfpicimus.    Cur  autenfi 
Ecclcfia  Dei  abiUis  rudimentis  altius  tranfccndcre  oportue- 
rit,explicic  loanes  Bapdfla,Quc»ci  Lex  per  Mofen  dita  ficgra  loan.i.  17. 
tia  aijtem  &  veritisper  lefum  fa^ft.i,  Quia  etfi  verecxpiatio  in 
vcteribus  facrificiis  pfomifl*a fuit,  &  arca  f(3ederis  cerrum   fuic 
pjrcrni  Dei  fanoris  pignus :  hoc  cotu  vrrbratile  fuifltt ,  nili  in 
Chriftigraciafundatum.vbircperitur  folida  ajtcrnique fla- 
bilitas.Hoc  quidem  fixum  mancat,  qoauisferuari  dcficrintri- 
cus  legaies,ipfo  tamen  fine  melius  cognofci  qutnta  fucrit  coru 
vtilitas  atice  Chrifli  aduenmm,quivfura  tolIendo,vim  &  effe- 
Aum  fua  moric  obfignauit. 

17  Pau^o  plusdifficultatishabetqua?  notaturaPauIo  ratio,  ^^^^^    ^^^^^ 
Ec  vosquum  efl*etis  mortui  pcr  delida  &  prafputinm  carnis  ve-  a^,  ^uoflolo af- 
ftra?5canuiuificauir€umilio,donans  vobis  omnia  deli<5a  ,  de-  fignntamn  ad 
lens  quodaduerfus  noseratchirographum  in  decrctis  ,  quod  Legentm^rale» 
._crac  nobis  c5trariu;&ipfu  tulit  emedio,affiges  cruci,&c»Vide  /<^'"^«*/"'»^- 
tur  cnim  Legis  abolitiotte  aliquatu  vltri  dilacare,  vt  nihiliam  '""'"XXV' 
nobis  fit  cumilHusdccretis.  Erratenim  qui  iimpliciterde  Le- ^q1^o.».i|«  ' 
gc  morali  accipiunr,cuius  camen  inexorabi^cm  magis  feueri- 
tatcm,quam  doftrisam  aboliram  interpretantur,     Alijacu- 
tius  pcnficuIantesPauIi  verba,  perfpicfunt  in  Legem  ceremo- 
nialem  p roprie  competere  .•  &  oflendunt ,  id  non  femel  apud 
Pjiulum  fonare  vocabulum  Decreti.-namad  Ephefos  quoqj  ita 
loquitur ,  Ipfe  eft  pax  noftra,qui  (ccit  vtraque  vnum,Le»em  Bphcf.  i.i^. 
mandatorum  in  decretis  fitam  cuacuans ,  vt  duos  condcret  in 
fcipro,in  vnumnouumhominem.  Dc  ceremoniisiIIicagi,mi' 
nime  imbfguum^quia  interftitium  vocit ,  quo  ludari  a  Genti-  ^<<«  id*»  ah^ 
busdiffidebanr.  Quarepriorcsillos  abhisiore  reprch en d i  fa-  rogatafib^t^no 
tcor:(ed  ab  hh  qyoquenondu»  beneexplieari  mens  Apoft(^-  {"'"'"•^"'^/r 
iimihi  videtur.  NamiUosduosIocosflmuI  pcromniacompa-y*"^^^^^^^^* 
rari,  nuliomodo  piacet.    Ephe/iosquum  de  fuain  focieta- 
tcm  Ifraclis  cooptione  ceiciorcs  facerc  vcllet,impcdimcntuni 


eAP.TlI.  iNsTlT  vTl  q  N19     L  I  B.     1 1. 

quo  arcebanrur  olim  fublatum  docet:iIlud  erac  in  cetemonik, 
Kitus  enim  ablutionum  &facrificiorum  quibus  lud^i  Domin» 
conrecrabantur,eosagentibus  fegregabant.  At  in  epiftola  ad 
Coloflenfes  fublimius  myfterium  atcingi  quis  no  videat?  Cer- 
tamen  eft  quidem  illic  de  Mofaicis  obferuationibus  ,  ad  quas 
pfcudoapoftoli  Chriftianum  populum  adigere  ftudebanc  ;fed 

kquemadmodum  in  Epiftola  ad  Galaras  eontrouer/ia  illa  altius 
ducit,&quodammodo  adfontem  fuum  reuocac :  ita  &hoc  lo- 
co.Na  fi  in  ricibus  nihil  alf ud  confideras  quam  defungendi  ne- 
cefiicatem  jquorfum  actinebat  vocari  chirographum  contra- 
riumnobis?  prsetere.i  in  eo  totam  prope  redemptionis  noftra? 
SedmuJte  tna  fummam,ponere,vt  inducerecur?  Quare  res  ipfa  clamat,hica- 
^M  quodnthtl  Yic^^ji^  incerius  reputaiidum  eflc.  Ego  autcconfido  megerma- 
faicmma^^ux  nam  intclligentiam  afldquucu.fitamcn  mihi  verum  efle  conce- 
dam  wi^m-      <li  rut  quod  alicubi  veriffime  ab  Auguftino  fcriptum  eft ,  imo 
meta.quAren-  quod cx  claris  Apoftoli  vcrbis  hau/ic,  iu  ccremoniis  ludaieis 
tKf^imniun-  confeffioncm  magis dcliiflorum  extiriiTequam  cxpiationem, 
dtfiemnofiram  Quid  ennii  facrificiis aliud agebat quam fe  mortis co^cios  fate- 
HebryTi     ^^^"'-'4"* '"  fuiim  locum  catharmata  fubftiruebantfQuid  pu- 
*  rificationibus.ni/iquod  feimmundosceftabantur?Ita  renoua- 
batur  fubinde  ab  illis  &  piaculi  &  impuricatis  fu^ chir ographu: 
Hcbr.5.15.      folutio  in  illareftificatione  non  erar.Quaracionefcribic  Apo- 
ftolusjmortc  demum  Chrifti  inccrcedente,  redemptione  prse- 
uaricacionum  cffe peraftam  ,  c\ux  manebant  fub  veteri  Tefta- 
J^^cqim  chri  mento.  Merito  ergo  cbirographa  vocat  Apoftolus,  fuis  culto- 
pus  morte  fua  rib^s  aducrfa:  quando  per  illa  fuam  damnationem  ac  immun- 
rito  chiroara^  diricm  palam  confignabar.Ne^  obeit  jquodiili  quoquc  eiuf- 
phum.quodco^  ^^^  nobifcum  gratia^participesfuerunt.Idcnim  fiinc  afTequu- 
iranos  erat.fu  li in  Chrifto,non  inceremoniisquas  illic  a  Chrifto  difccrnit 
^^^'%^^rr'^^^'  Apoftolusiquonia  Chrifti  gloriam, turo  vfurpatae,  obfcurabat, 
^'^^f'-^^^  '''■  Habemuscercmonias,fi  per  fe  cofideretur ,  elcgatcr &  appoft- 
te  vocari  chirographa,hominu  faluti  c6traria:quia  vclut  fole- 
m^  niainftrumentaerant,qu3eipforumobligacfonem  ceftareatur. 

|K  Illis  qnum  veHentrurfum  Chriftiana  Ecclefia  aftringere  pfcu- 

doapoftolimon  fine  caufa  Paul»saltius  repctita  earu  fignifica- 
tioncCoIoflenfcsadmonuic.quo  relaberentur,fifubiugari  fe 
in  eum  modum  abipfis  paffi  eflent.  Simulenimillisexcutie- 
fcatur  Chrifti  beneficiii:quatent!s,  perafta  fehnel  seterna  expia- 
tione^quotidianas  illas  obferuationes  aboleuit:  qua:  ad  pccca- 
ta ronfignatii  taniuni  validie,  ai  eadem  delenda  nihil  pocerat. 

CAP, 


COG  N 1 T 


C  A  P  V  T.    V  I  I  r. 

hegn  moralii  expUcatio. 

Qijatuorpartibus  conftac  hoc  caput. 


Pi-xr 


arnittunrur  gcneralia  quxdam  dida,intcllc(au  neceflaria.quc 
xfatioftis  vicefun»anti)r.fcdi.2.j  4.&5'. 
Deinde  trcs  obf.  ruationes  pcrptrux  in  Legis  moralis  vero  renfu 
explicando  dc  airequtndoA  U-4k.6ad  13. 
$    Explicario  Legis  Kioriiiis,rtu  deccm  Dei  praccptorum.additur^  i 

iS.fed  ad  50.  .        ■* 

4  Poftrema  pars  oftendit  quorfum  tota  I  ey  fpcder  .•  nempcnon 
tantum  vc  rudimenta,fed  etiam  vt  perfcdi^snem  doceat :  idque  a 
Ji.fedione  vfque  ad  fiaem  capitis. 

lc  dcceai  Legis  prxcepta  ,cum  breui  eorum 
expjicatione  ,  inferere  non  alienum  forear- 
bitror;  cjuia&  indemelius  p.-itcbit  quod  at- 
tigi  ,  qucm  femel  Dcus  pr.TfcripfTt*  cuicum 
adhucvigtre  :  deindc  accedec  fccundi  capicis 
confirmatio  ,  non  folum  didiciPie  ex  ea  Iud:£os 
qusenam  efTet  verapieratisratio ,  fed  horrore  iudicij,ouum 
fe  obreruarioni  vidercntimparcs  ,  fuiife  fubadosvt  vel  in- 
aiiti  adMediatorem  tr.iherencur.  Porro  imer  exphcandam 
€orum  fumraam  cjuae  inveraDci  nocitia  rec|uiruntur,  do- 
<:uimusnonpo(reipfumprofi:a  magnicudine  3  Bobis  conci- 
piquin  ftatim  occurrateiusmaieftas  qu:eno$ad  eiuscultum 
"adiiringar.  In  cognicionenoftri  hocpr^cipuumpofuimusjvc 
propria?  virtutis  opinioneyacui5&  proprixiuftitie  fiducia  exu- 
ti:coDtra\e^eftacis  confciencia  fradi  &  coBtufijfolidamhumi- 
litatera  di^eaniusjac  noilri  deiedionem.Vrrunque  in  Lege  fua 
Dominusexetjuitur^vbi  primum  vindicata  fibi  legitima  impe- 
3it\di  poreilarc,ad  nunnnisfui  reiicrenciam  nosvocac,  atque 

in  cjuo  fitaea  fic  &  conilimraprjercribK:deinde,promuIgat3  iu- 
iliriiefu^eregulafcuius-redicijdini  ingeniumnoftrum,  vtpra- 
jium  cli  &contorcum,perpctu6  aduerfatur;  &infra  cuius  per- 
fedionem  facultas  noitra  ,  vt  imbecilla  eft  &  ad  bonu  euerna- 
o  proculiacetjtumipotentia?  nos,tum  iniuftici^ar^uit.Porro 
hxc  ipfa  quse  ex  duabustabulis  dicenda  funt  ,-'quoUimmodo 
nobis  did:atlexiIiainterior,quamomniumcorclibusinfcripta 
&  quafi  imprcfram  fupcriusdidumeft.Non  enimfinitnosper- 
pctuum  fomnum  finefenfu  dormire  noika  cofeiefia.qufniutus 


Trimkm  Lex 
ftripta  eji  ,  vt 
vtilem  (^  fa- 
h.tarern  citm 
"Leiy  tum  etiM 
nojlri  notitia^ 
qua  nos  tenui- 
ter  (^  obfcurs 
Lex,  naturalis 
imbuerat  ple- 
niuif^  perfe- 
^lius  nosedoce- 
ret. 

Conexio  hu- 
ius  capitis 
cum  lib.i. ca. 
1.  &  i,  iteiA 
cum  Iib.  xj 
cap.i.i.j.j.^. 
Propo/itioni* 
probatio  a  pr<* 
ciptiarum  par- 
tiumLegif  mo- 
ralis  enumeror 


Lifc.  2.  c.  V 

Itcm,  a  dicfa* 
mine  Legisna- 
turalis  crnni^ 
eordijui  in  Jcri 
pt£  0^  petCAm, 
to  -jelut  oblitt^ 
rat4. 


CAF*VIII.  INSTITVTIONIS     LXi.     1 1, 

teftfs  fit ac  ironitrix  eorumquxDeo  dcbeaiUs,^uiM  boniSc 

mali dircrimej  oobis  ubiici^t ,   attj^ue  ica  nos  aceur«r  dum  ab 

cfficio  dilcedimus.Veruni,(]u.acfroru«i  caligmtobuolutus  ett 

homo,  per  legem  iJIani  nacurajem  rix  tcnuiter  dcguftat  quis 

Deo  acceptus  fle  culcus .-  certea  reda  eius  rationc  longiffimo 

interuallo  dLlhi.Adhoc  arrogantia  &ambitioneric  turgidus, 

luicjue  amore  exeajcatuseftjVt  fe  profpicecc  aondum  queat,  & 

veluc  in  fe  dcri:edere,quo  rubmittcre  fe  ac  dciiccre  diftat,  fua- 

hua  de  eanfa  9^^  miferiaui  fateri.Proindc  (quod  tum  hebctudini  tum  cotu- 

iXxfcriptA  na  maciie  ncftrx  ncceirarium  eratJDominus  Legem  fcriptam  no. 

tittpofttaejf.     bis pofuit :  quar  &  certius  teftifiGarctur  quod  in  Icge  naimali 

ninjis  obfcurum  erat,&  menteai  memonamque  lioftram ,  cx- 

cufrotorpore,viuidjus  ferirct. 

G  n«r4tUa  aus     ^    ^unc  piomptum  cft  inteUigcre  quidcx  Lcgc  difccndum 

ti^m  dtciA.     fit,ncmpe  Dcum.iTcut  Creator  eit  noflcr.ita  iure  locum  patris 

*.  Ex  Det  per  &  dominj  crga  nos  obtincrerhac  rationL*  gloriam,reueretjam, 

Jt^em  notittA  amorem,tinsorcm  illi  aoobisdcberi.  Qujinenam  noi  non  eflc 

^famvs,        ,-iortri  iuns,vcquocunqueanimiIibid  :)incitarit,rcquamur,  lcd 

(tvr  ifomim  l»-  ^"  ^^^*  ^^^^  f uipenfos,in  eo  folo  deberc  conhftere  ,  quod  ci 

€um  erga  nos  placuerif.Deindc  iufticiim ac  reftifudinem illi  cordi  elfe^ini- 

tiirt  «htnere.  quitatem  vcro abomiuationi .•  iettoquc, nifi  reliinus  impiain- 

gf*atitudine  a  conditore  noftro  dcficerciuftitiam  tota  vita  na- 

tufiitiam    tki  bfg  cflcnccef!"ari6coIcndam.  Namfitum  illi  dcmum  cxiiibc- 

grAtam.mtejut  ^^^^  quara  dccct  rcuercnua  dum  voliintatem  eius  noftra;  prae- 

natiant  e(ie.      teriious.Mequittr  aon  aimm  eflc  lcgitimui\j  eius  cultum,  quam 

Ejitgitur  tni-  iuftiriXjfanAitatis^psiricatisobreru.irioaenj.  Nec  prsetendcrc 

^Hitat  fugitda  excuiationem  iicec,qu6dfaculcasdefirj&:,vclut  exhaufli  dcbi- 

luftifta  vtro    toresjfoluendo  non  fimas.Nou  enim  conucnit  vt  Dcigioriam 

coicnda.vtcun'  ^^^{^y^^^^  ^x  Roftra  faculcatc,  qualcfcunque  enim  iimus,ma- 

««#  nmus  im-  ...    ^  .  -      ...    f.  n-  c      r 

btttUe},  •^^  illciui  iimilis  lempcr ,  amiCiisiultitiac ,  imquitati.  mfenlus. 

Quicquid  a  nobis  exigatjfquia  no potcll  nifi  redutn  exiigcrc^ 
ex  natura^  obligacionc  oblequendi  neccfl^cas  nos  manet:qy6d 
autemnoopofluniusjidvitijnoftricft.A  ptopria  cr.imcupidi- 
tatCjin  qua  jieccarum  rcgnit,  fi  vindi  tetteinui,ne  loluti  fimus 
in  noftri  i^ati  is  obfequiukt*  ,  aon  cft  cur  necefficaceyfl  pro  dc- 
fenfionecaufemur,cuiusmalujn&intra  noseft&  nobisiKi- 
putandum. 

x.Ex  no/lriper  ^  yjji  [j^^.  yfque  per  Lcgis  doftrinam  profeccrimusjtum  ad 
eiem  nttitta  j^qj  ga^jejp  docentc^defcendere  oporte^vnde  tandem  duo  rc- 

fceaitatern.   c^r  '  W        -       (\      -  i        •       -     ■  n  j       i 

impotenttam  feramusiPrimu.iultitja  Legis  cu  VAca  uollra  comparando,  lon- 
ntjtrAmintueri  geabcfte  qum  Dei  voluntati  reffQndeamux.ideoque  indiguos 
difcimus  :  vt  efTe  qui  locum  noftrum  retincamus  intct  cius  creaturas  ,  nc- 
*f  T^^^-  ^y^^  ^^^  '"^^^  ^^^^^^  ccnfeamur.  Deinde  vires  noftras  reputando, 
TeUai%Uud  atlimplendae  Legi  noaimparcs  modo  easefle.Cedprorfusnul- 
Jv.xiimm  etn-  las.Hinc  neceflTatio  fcquitur  tum  proprix  virtutis diffideruia, 

itUiTamHS*  tHltl 


^l      COGNIT.     S»ST     RBDIMPTORIS.  12  9 

fum  animi  anxictas  &  ticpidatio.  Nequeenim  iniquitatis  pon- 
dus  fulbnercpoteft  confcientiajquin  mox  Deiiudicium  obuer- 
ictttr.Seciri  vcro  Dei  iudicium  nonpoiel^  quin  mortishorro- 
rcm  iocutiar.Similicer  unpocenti^  documencis  coada  ,  faccre  * 
ne<juit  quin  protinus  in  virium  iuarumdefpeiationcm  conci- 
dar. Vtraque  aftedio  humilitatcm  ac  dciediouem generat.  ita 
iit  Qcmum  vt  homu  ajccrna?  mortis^quam  iniulticixfue  merito 
{ibi  im;ninere  videcXc"^"  percerrctatlus ,  ad  vnam  Dci  mi/e- 
ricordiamjCan<iuam  ad  vnicum  falutis  portum,  (ctcconvertat: 
vtfuxnonefle  facultatis  renticns  c^oiuerequ.od  legidebct, 
in  feipfo  4efperabundus ,  ad  opem  aliunde  porcendam  &  ex- 
pc^andam  reipiret. 

4   Sedeoim  nonconrentus  Dominiis  iuftitijp  Cu^  reuercn-  //;>,*  f/f  anU 
tiam  conciliaffc.tjuo  etiaeius  amorcjiimul  &  iniquuatis  odio,  ^^eta praceptie 
cordanoitra  imbueret.promifffones  acminas  fubiunxit.Quia  ^""^ijHoncs  ae 
cnim  magis  caligat  mentis  noftrae  oculus  ejuamvc  folaboni  ^\"'**  M»"«* 
pulchfitudine  afficiatur ,  cleinentilHmus  Pater  pro  fua  mdui- 
gentia  nos  adipfum  amandum  &  expcccndu  jllectarepr^mio- 
rumduicedincvoluit.  Denuntiat  ergo,repoiita  vutunbusa- 
pud /epriEmia:necoperam  fruitra  fumpturum  qui  prarceptis 
iuisfueritobfequutus.Edicirexaduerro.n^  raLumefleexecra-  (^*  »$„  ,^, 
fcilem  /ibi  iniuftitiam  ,    fcd  ncc  impune  euafuram:  quod  iple  ^^"'resmome- 
contempcse  (u^  maieihcisvltor/it  futurus.  Acquo  modis  om-  ^^"^'^^fe^tttM. 
nibus  cohortetur,ta  vics  prxfentis  benedidiones,  quimxter-  ^f^,    ^^  *' 
nam  beatitudmempoi|icetur  eorum  obedientis  qui  mandata  hen^UtJ!"^"' 
iki  feruaucrint :  trangrcflbribus  non  miriiis  prxfcnrcs  calanu- 
eates,  quam  ^cemxinorcis  fupoiicium  mioatur.  Ilia  enimpro- 
mifdo,  <Juj  fecerit  harc,  viuec  in  illis:  iccin  coioAiinatio  ilii  re-  Lcui.  ig.y. 
fpondens,  Animaqua?pcccauerit,ipfa  aiorietunad  fucura  pro-  Ezecli.  tS.j^ 
Ciiidubio  &  nunquam  finiendai»  vel  immorca^itatem  vcl  nior-  *  *®* 
tcmfpeftant.QjJaQqujua  vbicumque  commenaoratur  beiicuo- 
lentiaautira  Dei/ubillaseternitasvitaj.fub  hacxttrnuiuexi^ 
jiumcotinctur.Pra!fcntiucB4iutAm  bcncdi<5iowuai  acmaleiii-  Pratermfum-' 
^ionumlongus  in  Lcgc  catalogus  recenfctwr.    Acque  iu  f^^r^-  ^"^'  0*i  f». 
ftionibusquidemfljiiima  Dci  puritas ,  qya?  iniqmtaccm  fcrrc  ^^^««^»».  W?>" 
«onpoteftrin  promiflionibus  ver6,pra?tcrfummuB3  erga  iufti-  ''^*  '^"''''"'^ 

lamamorem^quempra-miofraudaicnon  fuitinet}mjraquo-  ^tttaut»   t*. 
^ueciusbenignixas  approbatur.  Nam  quu  eius  maieifaci  cuai  Jlr.ntMr, 
noftrisomnib.fimusobsrati,  iure  optimo  quicquid  requirita  i-ciiit.a^.4. 
nobisjtanquam  debitum  reppfcit.  debiti  autcm  folutio  re^iu-  I^f"t'>8«<-, 
nerationcdignanoncfl.Tureigirurfuodccedit  quump  iemiu 
proponitnollris  obfequiis,  quae  pon  vltro  ceuindcbia  exhi- 
bcntur.  Quid  autcm  ipfar  hobis  pcr  fe  aftcrant  partim  diftum 
«ft.parrim  ciarius  itcrura  fuo  loco  apparebit.facis  in  pra?fencia 
«ft  fi  tcncmut  ac   repuramus  cffe    in  Lcgis  pf4>mirfionibus 


CAP.   Vni.  INSTITVTIONIS       llB.    11. 

non  vulgarcm  iuftiti>  cojninendationcs-n :  quo  certius  con{!e«, 
quantopere  Deo  placet  eiusobferuano  :  /^mCrioncs  in  maio- 
rem  inmlHtia?  exccrationem  efie  pofitas  ^  ne  Vitiorum  blandi- 
tiisdelibutus  pcccatorjiudicium  Legiihtorisfibiparatuaio- 
bijuilcatur. 
3.  Porrolexe-     5    Porro  quod  Dominus  pcrfeds  iuliitis?  regulamtraditu- 
ftedit  mhilD  o  rus,onineseiuv  partes  ad  voluntatemiuajn  reuocauKjin  coin- 
ejfe    aiiCcftiM  (iicatur  aihil  elTe  illi  accepiius  obedietia.  Quod  eo  diiigentius 
obedientta.    ^  obferuandum  cft ,  quo  procliuior  eft  human^  mcntis  lafciuia 
«M^S»^"^-^  ad  varios  identidem  excogitandos  cuhus  quibus  illu  dcmerea- 
hypoentarum    tur.   Omnibus  enim  lecuiis  h^c irreiigiola  reli*ion!s  afteda- 
'varios    tultiu  tio  (quiahumaiio  ingenio  naturahter  infita  eftjjfc  prodidit.ac 
d/tmnat.  ct/aumum  prodir:qu6d  homines  comparand^E  iultitias  ratione 

Vid.  Caliu.  p^-^fgj.  XDeiverbumferapercoraminirci^eftJunt.Vndeinbonis 
lib.    de  vcra  •»  .  ^  -i  /i  i 

BccUfix  re-  4"-^  communiter  cenleQtur  openbus  angultiorem  locumte- 
iformadx  ra-  nent  LegisprsEccpta  ,innumerailJahumanoruni  rurbatotum 
eionc.  fere  fpatium  occupante.At  vero  quid  ahud  Mofes  quam  ciuf- 

modihbidinem  cohibere  ftuduit,quum  poft  Legis  promulga- 
tionem  fic  populum  compelIaret?Obferua  &  audi  om aia  quae 
pr^ecipiotibi.vt  benefittibi&fihis  tuis  pofttein  fempiternU;, 
quum  feccris  quod  bonum  eft  & placitu  cora  Deo  tuo.  Qood 
pr2ccipio  tibi,hoctantum  facito:r.on  addas,nec  miinias.  Atque 
antea,quumteftatus  ellet,hanc  cfTe  eius  fapicntiam&  inrelli- 
gcntiam  corarcliquis  nationibu^:,  quod  iudicia,iuftitias  &ce- 
icmonias  accepiflet  a  Domino,  fLbiccerac ,  Cuftodi  igitur  te- 
pfum  &  anima  cua  rolhcite,ne  obhuilcaris  vcrboruni  qua^  vi- 
deruntocu]irui,&ne  aliquandoexcfdante  corde  tuo.  Quia 
fcilicet  prouidebat  Deus,nonquieturos  Ifraelttasquin,  rece- 
ptaLegcnouasprcetereaiuftiiiaspartunient ,  ni(i  feuerereti- 
nerenturhiciuftitiajperfedionem  effc  comprehen:am  pronu- 
tiat.quod  validilfimum  retinaculum  effe  debebit.  nectamen 
abiliatantopercvetita  audaciaueftiteruni.Qijjd  nos?Eodem 
certediftoconftringimur.  uon  enim  dubia/n  quin  perpetuo 
valcatillud  q-jo  abfoluram  iuftitie  dodnnam  Legi  fua; Domi- 
nus  vcndtcau!t:illat3men  non  contenti  ,  boiiis  operibus  aliis 
T{er^td,ti  ad"  fyp^^^-jj.j  confingedis  &  cudendis  prodigiose  laboramus.Huic 
Sw"c>i  f3r?^  ^  oprimumeritli  coniiantcr  isjfcderic 

£i^  immanam  Iiajc  cogitatio.Lcgen.i  nobis  effe  diuinitus  tradiram  ,  qu:;e  nos 
audAciam  fefe  peifcvftam  juftitiam  edocerer :  illic  non  aliam  iuftiriam  doceri 
fupra  rDeum  ^jfj  qy ^  3(J  pr^fcripcum  diuiuv^  voluntatis  exigaturifrultra  igi- 
ntteUenttm,  ^^^  nouas  operum  formas  ad  demerendum  Deuni  tentafi,cu- 
ius  Ie;^itimuscuItusfoIaconftatobedicntia,Quinpotiusquod 
extraDciLegemeuageturbonorumoperumftudium,efIe  di- 
I  ib.4.de  ci-  ""^^^  rerseque  mftitix  non  tolerandam  profanationem.  Verif^ 
ui.Deica.ti.  fime  quoque  Auguftious  ,  quinunc  macrem  cuftodemquc 

virtu- 


DE      COGNIT.    DEI      RIOBMPTORIS,  iZi 

vlrtiitumomnmm>nuncorigiaem  «ppcliat,  obedicntiam  vjii^ 
Deo  pi.^itatur. 

6  Verum  vbi  Lex  Domini  explicara  nobis  fuerir,tum  aprius  S.tcundct par^ 
demum&maiorecu.n  iixxttu  quoJiie  ipfius  ofiicio  viiir,ue  an-  cafitu.trcsoh- 
te  diHerui  confirniab.iur.    Antc  vero  quam  ad  excutiend^  fin-  f<!ruau<.nei  f^H 

t  .■  ,  .  ,•  :  r      rtoulai   e.jnti- 

gula  capica  m:4reaimur  ,  ^ua^aa  vniueriaicmeius  fiotuiam  ti-  ^^^^s ,  qnarHfn 
ciunt,  modo  prxcipeie  opctarpretium  eil,   initio  conRitutum  ^^.^^^.^  ^j}  ^  ^^ 
/icnon  ad  exteruamhoneUatenuuodo,  fcvl  ad  :r.ceriorcmlpi-y?,7'tt,7WfM  non 
rituaiemqueiullmam  hominisvitim  tn  Lege  informari.Quod  muio.rdexterj 
quum  inticiari  ncmo  qtiear,  pauciliimi  taii^tn  nte  aiiimaduer-  ^:'^  hontfiatc, 
tunr.  id  hc  cjuia  in  Lcgiiiacorem  i^on  « cipiciunr  :  a  cums  mge-  '^^^^  Bintua- 
nio  uif uia  tjuoque  Ler^js  ailinianda  elh  Siquis  rcx  edido  lcor-  i^-^^^aut  luflitia. 
lari,  occidere,  kuaripiohibear  :  landione,  tateor,  uoq  tcntbi-  hommu  vitarrt 
tur  ficjuislcorcandi,  occidendi  ,  furandi  cupidirarem  anuno '■"^'^.^«•/'■^'■^■«^►^- 
conceperictantuaj,nih!leorumpcrpetraric.iS'enjpe,cjunmor-  rt:,-.t(jt*e:nh^c 
taiis  Leeiilaiorii  uiouidenrianonnifi  ad  (Xternam  ciul!ic:y:em  \     "'Uf  '"^ ' 
protenduur.non  vio'.ancureius  interdiCta  nih  p-rracisnagicus.  ^..jij,;.,, 
Deusautein  (cuius  ocuium  nihii  fugic,  &  qui  excernam  fpccje  d...  ^>r:m  eSi 
non  taiu  moracurquani  cordispurita:ein)lub(co  c:;cioni?.Jio-  {pn-.-uaUs  Le^ 
iiiicidij,  furtiincerdido  iibidinem,iram,odium,alicm2ppete- .S-:/^'''/'^;''^ '*'*'• 
tiaiu,doium,  &  quicquidrale  eii,vcrrir.  Nam  Quuni  Gtfpiritua-  ^^^^''^^'''' 
lis  Legi{iator,ajuinu£  non  minus  quaincorpoBi  kH-junur.    Ho-  j.oniu</aii. 
nucidium  auretti  anima?,  iru  eft  jc  odium:furtum,maIa  cupidi-  Conrra    ^^^- 
tas  6i  auanna:   icorcacio,  libido.    Leges  etiam  hiunan3e(dicec  ucrf  Legis& 
quilpiam;cootilu&.  voluntates  (pCf^ant  ,  non  fortuitos  euen-  Prophetaiii, 
tus.  Fateor:fcdquj;exrra  j:fi..er(eruLi,r.Q£.o  animo  vnumtjiif;d-  lib.i.c.j^. 
que  facinuscdicum  fucric,expeadunt:  fed  arcaqascogitariones 
ii.oo  fcruiancur.l-roinde  liJis  fariffaClunj  fueric  vbi  quis  manutn 
duncaxa£cancinuericarranrgrefiione:cjntraautem,quiaanimis 
nuikis  larii  el^   L.tx  cieleiiis ,  eorumcoercitio  ad  uiiiam  eius 
obfcruarionem  in  primis  neceii^ria  ciL    At  vulgus  hominum,  ^'^  f '"  ^**^* 

,  ^        ■       '-  r  ^  rr        \  I  j_       aarnoAum   ex' 

etumaum  Legis  cotemprum  forciterdilhmular.ocuios^pedes,  ^^^^^^^,^     ^^^^ 
manus,  &  o:iincs  corporis  partes  in  aiiquam  Legis  obieruatio-  p.,^  artente 
Reui  comporut  :  cor  ab  omni  obedicnciaalieniiHmum  inte-  cotifiderutur  k 
rimretinet,  acfedefunctumpucatii  probehoraines  ceiauenc  nobu. 
quod geric  in  conlpeiftu  Dei.    Audiu.nt,  non  occides,non  mo?- 
chaberis ,  non  furaberis ;  gladium  ad  cajdcm  noaexerum:Cdr- 
pora  (u4  merecricibus  non  comjni/cenumanus  aiienis  bonis  no 
iniiciimt.    Wxc  omn-a  bene  hadenus :  (td  c.^des  cotis  animis 
fpirant ,  feruent  jn  Iibidinem,  omnium  booa  ooulis  recorris  a- 
lpiciunt.,&:  cupiditate  deuoranr.Iam  vero  deefl;  quod  pra?cipuu 
erat  Legis.  .Vndc  qu^fo  ta  crafUis  (iupor,  ni(i  quod  omiflb  Le- 
giflacorciuftitiam  fuo  magis  ingenio  accommodant?  His  foc- 
titerrecIaraatPaulus,  aftin-nansLegemefrefpirirualem:  quo  Rom.7.14. 
/i2nifi,cat,ngn  modo  aniiiia;,mentis,  voluniatis  obfcqumm  cxi- 


\.  . 


cAb.viii-  INST  IT  VT  lONlS      t  1  B.   1  I. 

gerCjfedrcquirerc  Angelicam  pucicatem^qu^e  omnibus  carais 
fordibus  ab(lcrra,nihilquam  ^piritumlapiat. 
x^ff  ^^u.^  (,.  7  Hunc  qiiuni  eile  Leois  fenlum  dfcimus,nonnouam  ex  no- 
pcrtor  reguu  bis interpfetationem  Higermius ,  led  Cnnttum  lequimuropti- 
chrifti  autho-  mum  Legis  mterpretem.  Quum  enmi  Piiaii:ajiperueria  opi- 
ntate.  nione  popuium  imbuifienn,  Legem  periicere  qui  externo  ope- 

Mat.  y.ti.24-  re  niliii  aduerfus  Legeui  perpetrailet :  iiunc'periculofilinnu.m 
"^^**  errorcm  arguit :  &  impudicum  muliens  a(ptdum/cortatio- 

nem  cflepronuntiat  :  iiomicidas  telhtur  cjuicunque  frafrcm 
oderint.  facit  enim  reos  iudjcia,  qu:  vel  iram  animo  concepc- 
rint:reosconiilio,  quimurmurando  autfremendoaiiquam  of- 
fenfi  jnimi  fignificacionem  dedeiin; :  leosgelicnu^E  igm^  ^  cjui 
conuiciis  &  maicdicentia  in  apeitamiram proii!icrin:.H£c qui 
non  vidcrunt^finxerunr  Ciinilijm  alcerum  Mofcn,Legisi::uan- 
JEr  vindicatur  gclicx  latorcm^qu^c  defcdum  Molaic^iiliusfi<pplcuerit.Vnde 
ifalfodogmaj  iHud  vulgatum  axr^ma  de  pcrfedionc  LcgisEuangeiic^,  qu.3e 
te  Sophtjiarii.  Lcgcmvetcrem  longo  interuaiio  lupcret.  quocl  multis  modis 
TluruT^  m7-  eftperniciofilifimurn.  Nam  QxipU^  Mof^vbi  poftca  prgcepto- 
ftn    ff*   fr^- rum  fummam  coiligemus  ,  paiebit  quamindignamconcume- 
dunt.  liam  diuina;  Legi  inurat.Pacrum  cerce  findtimoniam  non  pro- 

cul  ab  iiy  pocriii  abfuiire  in/inuat,  ncSfquc  ab  vna  iila  &perpe- 
tua  iulHti^  rcgula  dcducit.  Faciliima  auccm  eft  erroris  confu- 
tatio:quodputaruntCIinftum  Legiadiiccrcvbi  fu^tantumin- 
tegritati  reituuit  ,  dum  Pariiarorum  mendaciis  obicuratam  & 
fcrmcnto  inquinaiam  ailerit  &  repurgac. 
^lttra  obfer-       8     HsEC  nobisfecundafit  obferuatio  ,  plusincffefemper  in 
uattefeu  regu.  prscccptis  ac  intcrdidis  quam  verbis  exprimatur.  quod  tamcti 
la  ,  dtligertter  /ig  tempcrandum  eft,ne  iit.nobisinftar  Lesb!;eregul^,qua  fre- 
ttb  tnterpreti-  j.j^  Scripturam  liccntiose  contorqucntcs,  quodlibct  e  quolibet 
J^  ^*^'"  ^**'  faciamus.    Faciunt  cnim  quidain  Iiac  immodcrata  cxcurrendi 
libcrratc,vt  apud  alios  vilcicaL-Lcgis  authoritas,aiiis  fpcs  intcl- 
li^entise  concidat.  Igitur  fi  fieri  poteft,ineunda  cft  viaaliqua 
quse  nos  ad  Dei  voluntatem  rcdo  ac  Ibiido  grelfudcducar. 
Qu2crcndum,  inquam  ,  quatenus  excedere  vcrborum  fines  dc- 
bear  interpretatio  :  vt  appareat,  nonattcxtam  cfTe  Lcgidiuinic 
ex  humanis  s-loffis  apperidicem  ,  fcd  purum  germanumque 
Legiflatorisfcnfum  fidci;terrcdditum.  Saneadco  in  omnibus 
fere  prieceptis  manifeftse  funt  fynecdocha;  ,  vt  deridiculo  iure 
^uiuivfm  efi^  ^^  futurus  qui  Lcgis  icnfum  ad  verborum  anguftias  reftringere 
vt  faempra-  vclit.  Vltra  verba  itaquc  progrcdi  fobriaLcgis  interpretatio- 
cepti  fcruten-  nem  palam  eiV.fcd  quo  vfq;  obfcuru  manct ,  nifi  modus  aliquis 
tur  y  donecre-  finiatur.  Hunccrgo modum  optimum  forecenfeo,fiadprxcc- 
pertant    cjuid  ^^-^  rationeiii  dirigatur :  nempe  vt  in  vnoquoque  prsecepto  ex- 
^«'fTvXrt-  pcndatur  cur  dacum  nobis  fu^rit.    Exempli  gratia  ,  Omne 
ket^ExtPlum.  pripceptum  aucimpecatiuumeft,autprohibitorium.  Vtriufque 


DE     COGNIT.      OEI      R     E  D  E  M  P  t  O  R  I  S,  112 

gcneris  vedcas  l^atim  occurrit  ni;acionem,ccii  fincm,{ntuemur. 

vcpr^cepti  (}jjncuinisel},honprcin  cffe  iis  rctfdendjm  quibus 

eum  attribuic  Deus.  Hxc  igiturprarccpri  fumma,  rccluiii  efle, 

DcO'iue  placcre  vteosiio.jqremus  quibusaliquidexcellencije 

largirus  ell:  c-nccmpcum  5c  concumaciam  aducrfus  eos,  abo- 

minarioni  tire.Prmu  prs^cepci  racio  ell ,  vt  Dvus  lolus  colacur. 

Summa  igiturpr^cepri  erirjveram  pietatejaocell  numinisfui 

culcil  Dcocurdi  cflc;impetaccm  ab.;minaii.SiG  in  finculis  pra;-  ^^''^^'^^^foi. 

cepcis  inJpicienduni  quu  de  re  acnruridciiide  qujjfen;iUS  fmis,  ;' 

dcMiec  repenanius  quitf  p ruprie  jliicceitecur  fibi  placcrcLegjf-  rationem  du-^ 

larorjvcl  diiplicere.  D>cmuin  ab  co  ipfo  .id  coiKrarium  ducen-  cu>tt. 

da  r.(ciocm.Jtio,in  hunc  a  odum  ,  Si  placec  hocDeo,cGiirraviii 

di/pliccc?  lihoc  diipbccccontrarium  placecfi  hoc  pr:ECipjc,c6- 

trarium  vctatrfihoc  vet;ic,c  jncrariuin  piecip.c. 

p    Q^-od  nunc  iubobfc  urea:tia<;itur ,  iiicer  cxpi^ner.da  pra:-  PofieriorU  hu'^ 
cepta  ciariUimum  ipfaexc-citati'^  ne  fict.   Q_j2re  f  :fhcit  aLti-  i'-^  rn€rr,hrifui 
eifle  5   nifi  quod  pofiicmuir.  men.brum  fquod  vel  alioqui  non  -^^  *^'^'"^'*/'* 
nuelhgcrerur  ,  vcljnreilcctum  ,  forian  cibfonum  initio  vukri  cer^iontantUn 
poiTerjfua  probatione  brcuirerconfitmandam  erit  Probatione  ,„ala  prchwe-. 
iilud  no  egetjdiim  bonum  iubecur,veraii  q!;od  cumeo  pugnac  re.fed  centra- 
maJum.ncmoeltenin^  qui  non  conccdat.Impcran  qLioqaecft-  >'"'  ^^'"'^^  "^' 
rraria  of(icia;  dum  mala  vecantur,  rtonsegerrimerccipiet  cam-  "'*''^j'^^^' 
mune  iud^cium.Virtuces  quidem  cornmeudari.dam  aducrfa  vi- 
tia  damnancur,  vulgarecft.    Sed  nospiusaliquid  pollulamus 
quim  vulgo  fign;ficencifla?rormulae.    Concraiiam   enimvitio 
vircutcmjferc  incerprecar:cur  vicij  ipfius  abifinenriam:  nos  cani 
vlfra  procedcre  dicimus,  ad  officia  fcihcet  fidique  contraria. 
Icaquein  hocpra:cepco  ,  Non  occidesjfenru&hominumcom-  Exembium, 
mun^s  nihil  aliud  confiderabit  quiim  ab  omni  maleficio  :ic  ma- 
Ief3c;eii4i  libidine  abi^inendum  t\W.    Ego  prsr-rerea  concineri 
dico  3  vt  pi oximi   viram  quibus  poflimus  fub/Tdiis  adiuuemus. 
Ac  ne  fiue  racione  Iuquar,ita  confirmo,  Deus  vetat  iniuria  fra- 
treml^diaut  VioKiri  ,  quiavi^am  eiusch:;ram  nobis  efTe  vuJt 
acprctiofam  ;  fimul  ergopoftul.irqu^ad  ilhus  conferuacione 
eonferri  poffunc  ofiicia  chanc:icis.  Atque  ic.i  videre  eft  vc  fem_ 
;pernobis  finis  pr^cepti  referetquicquidiliicfacereaut iube-  i^<:i^f«  auie,n 
mur  aut  vetamur.  propofutt  ^uod 

lo  Curautem  Deus  icavelut dimidiis  pn^cepti«!,  perfynec-  ^'''^^*^'^"° 
dochas  fignihcarit  magis  quid  vellec  quam  expreiie.  ic ,  quum  grefliGms gme- 
z.\'ix  quoqueracioi-esreddi  foleanr.hxc  mihi  inprimis  placet.  fefcelejUn- 
quia  peccatorumfoeditafem(nifi  vbipalpabiliseftj  diluere,  &  rr.um-.-vt^ur.n^, 
fpeci«ifTs  prjetextibus  induccre  femper  caro  moliturjquod  erat  ^^'"/^^^'"»-- 
in  vnoquoque  tranf^rcrfionis  seneredeterrimum  &fceleftif- "'"n"  *"  "^' 
liaiuai  ,  exempiarisIocopropoluiCa  cuius  adaudicumfenfus  r/c/*wo«/?r..D» 

q,      ij.  W. 


«AP.VIIJ.  iNsTlTvtloNlS     LIB.      lU 

qnoquccxhorrercerer  ,  <juo  maiorem  peccati  cuiuflibet  detf- 

ftatronem  animis  nollns  imprimerec.    Hoc  «obis  imponit  f«- 

piusin  seftimandis  viciis:  quod  (i  £C(^iora  funceieuamus.    Has 

pr^ftigiasDominus  difcutit  quum  nos  aiTuef-acic  vniuerram  vi- 

tiorum  multicudinem  ad  hxc  capica  refcrre  qu<i?  optime  quan- 

,  tum  fit in  vno  quoquc  genere  abomiiiacionis  reprffencanc.  E- 

I^*fw/r,nw.      ;jje,-,^p]|  gracia,  Ira  &  odium  non  vfque  adeo  execr^inclapucan  • 

tur  mala  quumfuis  nomimbus  appellan  ur :  at  quum  uiterdi- 

cuntur  nobis  fub homicidij  uominejmelius  inteJiigimus  ijuau- 

ta  fint  in  abominacione  apud  Deum,cuius  v oc ean  cam  hon  en- 

di  flagicij  ordinem  reiiciuntur:acqueip/i>iudicio  eiuspermoti, 

dclidorum  ,  qusepriusleuiavidebancur,  gcJiuicacemaiTuerci- 

mus  melius  repucare. 

' TittiA  ohCer-      ^^    Tercio  loco  confiderandum  quid  iTbi  velicdiuinaj  Legts 

tnatiofeuregH-  in  duas  cabulasparcicio:  quarum  non  abs  re  ncc  tcmerefolen- 

iaydelegupar  ncm  mcncionem  alitjuoDies  fid^im  ci]c  omncsfani  ludicabuc, 

titiene  mdua*  £^  j„  prompcii  cauii  cft  qu^  ainbiguos  nos  dc  hac  rc  mancre 

tabaUs.      ^^  noii  finic    In  duasenim  parces  ,  quibuscocaconciuccur  iulH- 

^4um  «rgj.  ci^ijLeo^^^^  ^"'^  ^^  diuificDeuSj  vtpriorcm  religioni*.  officiis, 

'2)ei^,altera  qu^  pcculiariccr ad  numinfs  fui Gultumpercinetjalccram  offi.^ 

charitaitm     ciis  charicacis  qux  in  homines  rc/picnmc,  ariTgnaueric.Prmiuni 

erga  pr^xi/nes  f^^^Q  iuftici^  fundamencum,  eft  Dci  culcus :  quo  cuerfo.reliqua 

tompltMuntur.  ^^^[^  iui^ici2emebra,velur  diuulfi  collapsique  aedifictj  parccs, 

laccra  &  diffipata  funr.   Q£.ali&  enim  iuftitise  c/Ie  dices  quod 

homines  non  vexas  furtis  ac  ripinis,fT  per  iceicratura  facrilegiii 

HaYum  toniu}*'  intcrim  Dei  maieftatem  fua  eloria  fpolias  >  qubd  f ornicatione 

^jo  nectjfaria  corpus  tuum  no  confpurcas,fi  blafphGmiis  tuis  prophanas  no- 

^  tufep*r*l>t-  ^^gj^  DciIacrofandum?qubd  homincmnon  trucidas,{T  memo*  . 

riamDei  interimcre&extinguere  concendis  ?    Fruftraigitur 

fiiae  rcligione  vendit;ttur  iufticia:ac  nihilo  maiorc  fpecie  quam 

fi  truncum  abfcifTocapice  corpus  ad  decorcm  obcendacur.  Ne- 

que  modo  eft  pr^ecipua  ipfTus  pais^fed  anima  quoque,qua  cota 

ipfa  fpirac  &  vegetarur.  ncque  enim  citra  Dei  timorem  inter  fc 

Oriopirpt'     ^on^^nes^quitatemaGdiledionem  fcruant.    Principium  erg© 

iUMi,  ^  fundamcntum  iuftici^  vocamus  Dei  cultum:  quod  eo  fubla- 

to,quicquid  inter  fc  sequita^is ,  concinenciGe,  tempcrantise  h©- 

mines  exercent ,  inaneeftacfriuoIutucoramDco.  Dicimus 

Sttmma,         fontem&fpiriiuni:quiaexeodifcunt  hominestemperantcr  ac 

fiuemalcficio  inter  /eviuercfi  Dcum  veneratur,tanquam  re- 

di  &  iniqui  iudicem.Proindc  priore  tabula  ad  pietatem  &  pro- 

pria  rcligiollis  officia,  quibus  maieftas  fua  colenda  eft,  nos  in- 

fticuic :  altera  prasfcribit  quornodo  propter  nominis  fui  timo- 

rcm  nos  in  hominum  focietare  gerere  dcbeamus.     Qua  ra- 

Matth.21.j7.  tione  Dominus  nofter(vt  Euangeiifc  referunt)  Legemtotam 

Luc.io  17.     fummacimin  duo  capicacoliegic.vc  Deil  cx  toto  cordc,ex  tota 

aninia 


£B     COGNIT.    DEI      REOaMPTORlJ.  Il^ 

anima  ,  extocis  virjjpus dilijgairjus:  nproximiim  amemusficuc 
nofmctipros.Vides  vteduabuspartibus,  <)uibustotam  Legem 
concludir.alteram  in  Deum  din«at,alrera  hcminibQs  deftinec.  ^,  .^  ^ 
^  11     Verum,  quanquam  vnmerla  Lex  dnobus  capitibus  con-  ^^^^^■'  -^^  ^^^^^ 
tentaeft:Deustamen  nofter,quo  omneftiexcufationispr^cex-  vet-bafiue pr*- 
tum  tolleret,  veluit  fufius  &  explicacius  decem  prseceptis  enar-  cepu 
rare  Ba.n  qur^cunquc  ad  hon orem  j  timorem,  amorem  fui  fpe- 
danc.tuiii  qu^  ad  chariratcm  pertinent,quam  proptei*  feipfiini 
nobis  erga  homines mandat.  Nec  in  diu»(ioftem  pra;cepcorum 
nofcendam  maleiiudium  intendaur  :  modo  eius  generis  rem 
eflcmeminerisiH  qua  liberum  cuiqueiudTcmmc/Tedebeatjob 
quamneu  (itcontentiosecumdiflentientepagnaadum.  Nobis 
quidem  hic  locusnecefrario  attingcndus  ert,ncyquam  pofituri 
rumusdiuifionem  ,  ceuftouam&  naperexcogicatamledores 
auE  rideantauc  mirentHr.  Legem  effedecem  rerbis  diftirrflam, 
quia  Dei  ipfius  auchoritate  f^pi«s  comprobatur.cxrra  contro- 
uerfiam  elL  Qu^a^enon  de  numero,fed  defccandi  racione  am-  ^^  "^f^^r  ^ 
bigitur.Qni  fic  partiunturv^t  eria  pra^cepca  dentprfma»  tabula?,  "»|'««'^'^    ^^- 
reliqua  feptem  in  fecundam  reilci.mt  ,  prarceprum  de  ima- ^'"''^"'' "'^' 
ginibusnumcro  expungunt,vel  certe  tub  primo  occultant^qou 
niandatiloco  haud  dubie  a  Domino  di ftinfte  pofifimi  fir.  deci- 
mam  vero>de  noli  coctipifcendlsproximi  febiis,  incfpte  in  duo 
concerpunr.  Acccdit  quodtalem  partrendirationempuriore 
feculo  incognicam  fuifTe  ,  fnox  inrellrgcrur.    Alij  quatuor  ca- 
j>it:i  nobifcum  in  pr ima  rabula  numeranr:  fed  primi  vice,pro- 
miffionernftatuunt  ,  fineprjecepto.Egoauccm,  quia,  nifieui-  $ed  itpuushac 
denci  rarione  conuincar,  decem  veiba  apud  Mofen  pro  decem  modo ,  vt  quA- 
prxceptis  accipio,  &  cotidem  pulchcfrimo  ordine  difpofita  vi-  tuor {jriorapri- 
dere  mihi  videor:permi(fa  illis  fas^  opinione,  fequar  quod  ma-  ^*  f^-^uUyfex 

h,      ■       ^  t  -if  •  r       feeiwentta  [ecii' 

1  probactfr ,  nempe  vc  quod  illi  pr^ceptum  primum  fa-  '^^ trHjnantur, 

ciunc,  locum  praefatioViK  intotamLcgemtcneat ;  fcquantur 

deinde pr^ccpta  prifn.^  qaatnor.fccudr  tabulx  fex'>co  qtio  re- 

cenrcbuncurordine.  Han^c  diuifionemOrigefiesfine  corytro-  Ofig^oes  in 

uerfiajperinde  atqae  paffim  fno  fecaio,receptam  tradidic.Suf-  E^od.lib.}/ 

fragacur  &Aiigiiftmirsad  Bonifaciam  ,  qai  in  enumeracione 

Jhuc  ordinem  i(eruac,Vt  vni  Deo  rcligionis  obfeq^iio  feruiatur, 

vt  idolumnoncolatur ,  vt  nomeiiDonTini  non  in  ranumac- 

cipia-ur,  quum  ante  feorfum  de  vmbratili  Sabbathi  pr.^cepto 

loquutus  foret.  Alibi  ijuidem  primaillg  dimCio  illi  arridet,  fed  n.        s!^^"* 

«b  nimium  leucm  caufam,  quod  in  numero  ternario  (fi  tribus 

prajceptis  conficiatur  primatabula  )  magiscluceat  myfterium 

Trinitacfs.    Quanqunm  ncc  illic  diffimulat  ia  c.^te*is  noftrani 

/ibifttagisplacere.Nobifcura  prseter  illos  eft  authoroperis  im- 

perfeftiin  Matthajum  >  lofephus ,  ncn  dubium  quin  ex  com- 

muniietacisiusconrenfu,  quina  prsecepta  fingulisiabulisaf- 

q.    llj 


Ckr.VHt.  I  NST  IT  VTlO  NIS       11^.11. 

fignaf.  Qu.ocI  cum  latfonf  aduerfafurin  eo  qubd  iTlfgJonis  & 
charitaci^diftin(3;ionemconf-ndit;  tum  refur.uur  Domini  au- 
thorit.ite  ,  qr.i  apud  Matth^um  in  catalogo  fccund.T  tabulse, 
mandifumde  pareatibus  honor.Tndis  reponir.  NuncDeumi- 
pfum  aUdiamus  loquenterji  fuis  verbis. 

P  R  JE  C  E  P  T  V  M     P  R  I  M  V  M. 

Ego  fuiTi  I  E  H  O  V  A  H,Deus  tinis  qni  cduxi  te  de 
terra  Ae™)ti,de  d'>mo  fermtutis:  Nun  habebis  deos 
^henqscora.111  rac  c  aica. 

Tertlapnysed  ^'-l^     Pa^tiditie  mandat!  primi  faci.15;  priorem  rentent?am,an 

ptiu  ,  derabgi  fepiiranm  legas,mihfin  mcdfo  e(t,  modb  ne  yict  prooemij  cu- 

prccceptat-xpn  jufdam  efle  iil  fotam  Legem  mihi  neges.Primum  m  legibus  fe- 

ciins      rxpxi  xm^W^^cvL^Kwdnw-xtW  ne  conteriipeu  mo-^  abr-eencur.  Prouidct 

prafatio ,  qtia  ^t,^^  "1  prim!'-  Detis  ne  Legisquamlalurus  eft  ,  mareitasal!- 

"lex  a  contem-  qQindo  i>i  conteuiptum  vOniat  :  ad  quanif  fanciendani  tripiici 

}tu  vindica-   argiunent©  vfitur.  Poteft"7tcmac  ius  iinperijlibi  Ve_ndicat,quo 

tur:  tdf<e  tn    eledum  popuiutn  conftringat  p^afen-di  ncceffitate.  Promifiio- 

fhciargumen'  nemgrati»  ;>rwponitjCuiJS'f!a'f!tate"eundcm  aliioac  ad  fandi- 

Primkmy  tarisftudium.Bcneficiurfi'  commcmorat.quo  ludasos  redarguat 

matefti'.tts  fiu  ingratirudsnis  ,  nifi  benignitati  fux  rerpondeanc.    Sub  nomine 

deelaratione,     lehouah  impcrium  &  legitima  dominatio  defignatur.  qubd  fi 

Rom.11.3^.     ab  ipf;,  fynr  omnia,5cin  ipfo  confiftunt,  a»quum  eft  vtin  iplum 

refennturrquemadmodum  aitPaulns.Abjnde  iraquc  hoc  folo 

verbo  fub  diuin^  maiefti-tis  iugum  redigimur  ,  quia  portento- 

fum  fuericab  eius  ditione  velle  nov  fubaioueie  extra  quem  efte 

nonpoft*umus. 

'pcinde.  bcnt-      j^  Poftquam  fe  cum  t\XQ  oftendit  qui  ius  habcar  pr3?cli)ien- 

ncentis  tater-  j  •        •     i      j  -        j   t  --  i  ,  /•  1        *  \ 

na  commt7no-  "'5<^"' obedietia  debeatur:ne  I0I.1  ncceifit.ne  vidcatur  trahcre^ 

ratHne.  dulcedine  quoque  iJledat  ,  Deum  fcEccIcfi.r  pronuiuiando. 

Subeft  enim  I  >quutioni  relatio  mufua,  qu.^ein  prorni'fione  co"" 

tinctur,  Ero  illis  in  Deumjpfi  erunt  mihfin  populum.    Vnde 

ler.  51.35.        Abrah.^  .  Ifaic  &  lacob  !mmortahtatcm  ex  eo  Chrittui,  confir- 

nicic  qubd  Domin  JS  fc  eorum  Dcum  reftatus  fit.  Quare  perin- 

deeft  acfiita  ioqueretur,  Ego  vosmjhi  dciegi  in  popuIuHi,  cui 

Mat.at.ji.      non  modbm  prarrenti  vitab 'neficerem,fcd  vit<squoquefutu- 

ra:bcMcittidinemlargircr.  Quorfum  aurem  iftud  rpcdetjv.inis 

locis  in  Legcannot-Jtur.  nam  qufi  hac  mifericordia  nosdigna- 

tur  Dom-nus  vt  popuio  fuo  in  confortio  accenfeat ,  ehgit  nos, 

Deuc.  7.1^,  &  inquit  Mofes,vc  ftmus  fibiin  popnlu  peculiare,  in  poptdu  fan- 

M-2.&i^  18.  au,ac  cuftodi.imus  pr.^cepti  lua.Vnde  illa  cohortatio,Sadi  e- 

VLU  I  6^'^      ftoce,quia  fand:us  sii.Porrbexhis  duob.  illa  qu^  cftapudPro- 

pheram  obteftitio  ducitur,  Filius  honorat  patre,&  feruus  do- 

mmum.Si  ego  Daminus,vbi  cinior?fi  ego  Paterjvbi  amor.? 

^    15  Se- 


OI      COGNtT.      DBI      REOBMPTORIS.  114 

i<    Sequicur  commemoratio beneficij ,  qux  c6  validior  efCc  Ttrtio,comme' 
debet  ad  noscommouedos,qu6magisdecertabile,  eriam  inter  morationeedw 
homine^  ,  ingratitudmisflagitiuni.    Recentisquidembenefi-  ^^"nu  e  terr^ 
cij  tumirrjelem  admonebat.fed  quod  ob  mirificam  magnitu-  *^S3fP^*' 
dmem  in  a:tcrnum  memorabilc,  ad  pofteriratem  quoque  vale- 
rec.Adhjecconaeniencidimumeftprsefencicaufe.  innuit  enim 
Dominus  ,  cosemilcraferuituteule^  libcracos  vtfe  libertatis 
auchorem  obediencia  &obreqiiendi  promptitudine  colant.So-  Cur  Demcer- 
leteti.im  (  quo  nos  in  vero  fui  vnius  cultu  recineac)  ccrtis  epi-  tisei^ithttisfe^ 
therisfereinfignire  ,  quibus  facrum  fuam  numen  ab  omnibus  /^ -"/^"''^- 
idolis  ac  diis  commencitiis  difcemir.  Nam  (vc  ante.i  dtxi)  qua! 
noRra  eftad  vanicacempropcnfio  cuni  temeritare  c6!un(fl;j,h- 
mulacnomirjarurDeus^mensnoftrafibicauercnequitqum  ad 
inane  aliquod  commenrum  delabatur.Buic  igitur  maio  reme- 
diumdumafferre  vuIcDfeus  ,  ipfe  fuam  diuinitatemcertisti- 
culis  orn'!t,  atque  ita  nos  qnibuidam  veluti  canccilig  circufcri- 
bit-jne  \vac  aur  iJ'nc  cu.-igemur  ,  &  temcre  nobis  fingamus  no- 
uum  aliquem  Deum  ,  fiderelido  Deo  viuo.  idoium  crigamus. 
Hac  ratione  Prophec;;c,quocies  eum  proprie  deilf^nare  volunr,  Exod.3.<J. 
illum  vcrtiunc  &  quafi  includunc  iis  notis  fub  quibus  \e  populo  ^°^  '"^- 
irraclicfco  nianif-ftauerar.  Nequc  enim  ,  quum  Deus  Abra- pj^^^  J^^^" 
hx ,  vel  Deus  ifraelis  vocatur ,  quum  in  templo  Hicrofblymi-  ^^*], '     '  ' 
tano  coUocatur  interCi)erubim,  il^^c  &  finiiies  loquedi  formu-  Iefa.j7.1tf. 
\x  ipfum  vnilocoalligant^aiit  popu!o:fed  inhocduntaxac  funt 
pofif^e  vt  cogitaciones  piorum  in  illo  Deo  fiftancqui  fuo  fcede- 
re,cuod  cumlfraele  pepigit,  fefe  ita  reprecfentauitvt  ab  ciuf^ 
modi  idea  defleftere  nullo  modo  liceat.   Fixum  ramen  illud  Cur  huius  re- 
maneat,rcdempcion!s  fieri  mentione,quo  alacrius  ludei  feDeo  ''empttows 
addicancqui  fibi  iureeosvendicat.  Nosaucem  (ncadnosper-  "^**^'*/^^* 
tinerc  nihil  id  puremus^reputare  conuenic^Egypt.acalfraeiis 
feruitute  typum  efle  fpiricuaiis  capriuitatis  in  qua  omnes  vin- 
di  dctinemur,   donec  brachij  fui  vircute  liberacos  in  regnu  li- 
bertatisnoscoeleftis  vindextraducit.  Qje;nadmodum  ergo, 
quum  difflpatos  olim  TfracHtasadcultuni  nommisfui  recolli- 
gere  veller,eos  ab  intolerabili^qua  premebacur,  Pharaonis  do-  ^omodo    (^ 
minationeeripuit:ica  quib*  hodiefc  in  Dcii  efl!e  profitetur,eos  ejuatenusad 
omnes  iam  ab  exitiali  diaboli  potcftace  aflerit,  qua:  illa  corpo-  no^  i^o.iie  per- 
rali  adumbrata  fuit.    Qjnmobremncmo  efl:cuiusa>iimus  in- ""'"^ '^"'"' 
flammarinondebeat  adaufculrandam  Legem,quam  afummo  ^^"^^ '^  ^^"'^' 
Rege  profedam  audit :  a  quo  vt  fuam  originem  ducunt  omnia, 
ita  a?quum  efl:  vc  finem  fuum  viciffim  in  ipfum  defliinenc  ac 
dirigant.Ncmo,inquam,eft  quinon  rapi  debcacad  amplcxan- 
dum  Lcgiflicorem  ,  ad  cuiuj  obfcruandamandata  peculiariter 
fedeledumefledoccturracuius  benigriitate  ,  cum  bonorum 
omniii  affiuentiam,tum  immortalis  vicsegloria  expedat:  cuius 

q.   nij. 


CAP.VIII.  iNSTlTvr  r  ONIS     LIB.     II, 

mfrablll  vrrtuce  ac  nfiTericoptiia  efaucibus  niortisfe  liberatiim 

.  .  nouit. 

explican-K  .  ^^     Fund^ita  &  ftabilita  Legis  fiia'  aiithoritate ,  pr.rceptUjn 

Fmtseiufdem.  primum  edit.Ne  habcamus  deos  alienoscoramfactefua.  Finis 

praecepri  eft  quod  Donvnus  in  popuJo  fuo  folus  vult  cminerc, 

&  iare  fuo  potiti  in  folidum.    Id  vt  fi:f,impieratcm  5c  Tuper- 

ftitionem  quamliber»  cjua  diMinitatisfua:yioria-vel  minuitur 

vel  obfcuraturji  nobisabefre  .'ubet.atc|ire  eadcm  ratione.vero 

pietatir,  {iMdio  coli  {"c  a  nob/s  atque  ador-in  prajcipir.Ee  verbo- 

rum  {Tmplic!t.is  id  fcre  fonar.fiquidem  habere  Dcum  non  pof- 

^tdfithahfre  fumusquin  iimul  compledamur  qu^  func  e1  pro]>ria.Qu6d  ©r- 

Denr/i,  c-T  bnt'  go  verathabereatienosdeos  ,   eo  fignihcat   ne  quod  (ibipro- 

here  deos  alie-  prium  e(l,ab6  U-anfferaniu^.  Erfi  autcm  qu3c  Deo  dcbenms  in- 

^^*  numera  funt.ad  quatuor  tamen  ctpita  non  inepte  referetur.  A- 

doratto.  aorationem,cuiacceiditrar^quamappend!x,-fpiritualeconicier 

tise obfequium:Fidaciam,Inuocationem,Grati.Trum  aclionem, 

Adoracionem  voco  venerationem  ac  cultum  quem  illireddic 

quilibetnoftrum,vbi  fceius  magnicudint  fubmific,  Qi^are  nor» 

ficlv.eia.         immerito  eius  partem  facio,qu6d  noftras  eofcientias  eius  Legi 

fubiicimus.Fiducia  eft,cx  virtucu  cius  recognitfonte,acquiefce- 

di  ineo  fecarit.ls:  quum  in  eo  fipicntiam  iufiitiam.potcntiam, 

vcritatem  ,  bonicatemomnem  reponentcs ,  fola  eiuscommu- 

nicatione  nos  beacos;  exiltiniamus.Inuocatiojdr  mentis  noftr^, 

tnuocAtto.         quoties  vrget  ilLi  neccffitas  ,  in  eius  ndem  atq;  opem  receprus, 

tanquam  ad  vnicumpra:fTdium.  Gratiarum  ad:io,t{l:  gratitudo, 

erAtiarHm  a-  ^^-j  [^^^  bonorum  omniumilli  tribuicur.Horum  vt  nihil  jiaci- 

HtoejuAvtrtu-  tur Dominus aho deriuari  ,  iti  omnia/ibiin  fblidumexhiberi 

tesho^,^r£iepto  •       r     •    r        •       u     i-  i  rc  '-v  r- 

commondam .  «i^andat.  Neq^  enim  latis  hient  ab  alieno abltmere  Deo,  nih  m 

Jioc  ipio  te  contineas.    quod  ncfanj  quidam  contempcorcs  (b- 

lent,  quibus  fummum  compendium  cfl:  religiones  omnes  ludi- 

briohabere.  Atqui  pr^cedac  oportervera  rdi^io,qua  inDeu 

■    -^  viuentem  animi  referancur:cuuisco2;nicioneimburi,  ad  lutci- 

piendamjtimendam.colcndatn  jp(Tu^  maieftatem,ad  amplexa- 

Azm  bonorum  eiuscommun<cationem,ad  opem  vbique  reqiH- 

rendam  ,  ad  recojfnofcendam  laudifqut  confef(ionece'ebran- 

dam  operum  magnitrcentiam,  in  omnibiis  vitse  adlionibus.tan- 

qu>im  ad  vnicum  fcopum,  afpircnt.  tum  caueatur  prauafuper- 

.^  ftitio»qua  anim:  X  vero  Dco  def1exi,huc  acque  illuc,  ceu  in  va- 

pro noeturAH-  rjrjs  diducunMr  dcos  Proinde  C\  viioDeo  fimus  contenti,  me- 

r^lytheta  i  a-  ^''^oTia.  repetamus quod  ar.te  diCtum  elt,  p-ocul  abigendos  eiie 

thojnms.         fidirios  omnes  deos,  nec  lacerandum  elfe  cultmn  qwevnus  il- 

le  /ibi  vendicat.  Qu^ia  ne  tantillum  quidem  ex  eius  gloria  deli- 

Q:!ifi.  figmfiet  ]j^^Q fp,j  ert,quin  apud  ipfuni  qu>rcLlq;  ei  propria funt  rcfidea f. 

^cver^a.   a-  p^^rticula  qux  fequit ur.Coia  ficiemea,fndignirate  augct;qu6d 

Deus  ad  zeletypii  prouocatur  quoties  figmecanoftrafubftitui- 

niHs 


rc:wt^iC.emea 


OE      COGNIT.    DEl     RlOfiMrTORIf.  Uf 

snustneiuslocumrquemadmadum  /i  impudicamulicr.produ- 
^o  palamanteocnlosmariciadultero  5  eiu?  animu  magisrrc- 
rec.Quu  crgo  pr^fetifna  virtute  &graria  teftaiu  faccrec  Deus 
/e  pQpulum  que  elegerat  refpicere,  quo  magisa  fcelere  defe" 
<ftionisdecerrcat,n6  pofrenouosdeosarcifciadmonct.Qiuin  tc- 
iHs  fic  «cfpeftator  (acrilegij.  Huic  enim  audacia?  plurimu  im- 
pietatisaccrcfcir,qu6d  m  fuistrasfugiis  Dei  oculos  ludificari 
fe  poHe  ludicat.Ex  aduerfo  reclamxt  Dominusjquicquid  ftrtii- 
mi]s,quict|uid  moIimur,quicquid  fabricamas,  in  confpedu  fuu 
venire.Pura  Qt  cFgo  conlc^entia  vel  ab  occultif/imis  apoftafiae 
cogitationtbus,fi  religionem  noftram  approbare  Domino  li- 
bec  Siquidem  integrani  &  inGorrupram  diuinitatis  fuv^glo- 
riam  non  cxterna  mcdo  confc/llone  requiritjfed  inoculis  Tuis 
qu«  abdirir/imas  cordiumlatebras  intuencur. 

PR/ECEPTVM     SECVNDVM. 

17  Non  facies  tibi  fciilptilcneqiie  fimilitudincm 
vllamcorura  qusein  cfflo  funt  rurfum  ,  vcl  interra 
cicorfufi^,vcl  in  aquis  qwae  fub  terra  Tunt.  Non  adora- 

bis,necjueco]cs. 

Q^emadmooumproximo  mandato  Dcum  fe  vnOm  cfTe  pro-  Sccundi  pra- 
nunciauit,pra:rerquemnuIIiaIijdiJcogiradiauchabcndi  finr:  cepti  expUcA- 
jta  qualis  fir,S:  quo  culcus  gcncre  honoradus,  apertius  etiam-  ""* 
numedicit;nequid  fibi  c>trnaIeaffi'ngereaudeamus.Finisergo  ^"'***' 
praEccpti  eil,quod  ruperftitiofis  ritibus  legirimum  fui  cultuni 
non  vult  pr  afanari.   Qu^re  in  fui»ma,no.s  a  carnalibus  obfcr-  s^^jnma, 
uatiunculis,quas  ftolidi  mcns  noftra,  vbi  Deu  pro  fua  craffitic 
cocepit,comminif<:i  foIer,;n  totu  reuocat  &  abftrahir:  ac  pro- 
inik,  ad  kgitimum  fui  cuitum,  hdceft  rpirituale&  a  fe  inftito- 
cumjfornjat.  Quod  aurem  eft  m  hac  tranfgreffione  craf/iffimu 
vitium notarridolojatriam  extcrnam.  Ac  doa? qufdem funt  ma-  '7''»''"^ '^^^* 
dati  partes.priorliccnciam  noftrtm  coercer,ue  Deum,  qui  in- 
comprchenfibilis  efhfub  fenfus  noftros  fubiicercaut  vfla  fpe- 
cie  reprsefentare audeamus.    Secunda  vccat  nc  imagines  vllas 
adotemuSjreligionis  caufa.Porro  formasomnesbreuiterenu-  Formarumve^ 
mefar,quibus  folebaca  profanis  &  fuperftitiofis  ^enfibus  figij-  titarum  bmWh 
rari.Perea  quxincoelo  funt,foIem.Iunam,aIiarque  ftellas&  '^»^-^"^^^^''' 
foriafTe  auesintelligit.qucmadmodum  Deuteronomi;  qu^rto  ^*i**4'>J» 
cxprimesruaraenre,tamau«quamaftra  nomfnat.  Quodnon 
annocafTem.nifi  quefdam  viderem  ad  Angelos  imperite  refer- 
re.  ItaqucreIiquaOTcbra,quia  perfcnotafunt^prascermitco.ac 
jamlib.i.fatisaperte  doc»imus,qutfciiquecxcogitathomo  vi-  Cip.Ii.&  ii 
iibiles  Dci  fornus5,pugnare  ex  diametro  citm  eius  na«ura.i*deo- 


CA^.  VIII.  !  K  s  T  .'  T  jr  T  I  o  N  1  S     1 1 B.     1 1.     \ '     .    ' 

que,  /Tmiilac  in  mediumprodeuntidola  ,  corriimpi  vcram  rc* 
ligionem  &  adulterari- 

Ck-  h^efancfio     ^^    Qii^  additur  ran<flio  non  parum  ad  excutiendamfbcor- 

addatur.         dhm  valerc  debet.Minatur 

Selehouam  efle,  Deum  nodrum,  *Deum,smu- 

«amhocDei  ^^torem  ,  qu\  vilicec  iniquitatem  patrum  in  faiios,io 

nomen  afor-  tertJaiTi  &  cjuartam  generationem  ,  in  iisqui  ode- 

^,j'Jjj^^^''"' runt  nomen  fuum   .•  faciac    autem    mifericordiam 

I      in  millia  iis  qui  diligunt  fe  ,  ac  prascepta  fua  /er- 

uant. 


mtnti 


qita^ 


Hocvero  perfndeeftacfidiceret  fefolumefle  in  quoliajrere 

tuor  clo^Ttu  or-  debcamus.Eo  vt  nos  inducat.porentiam  fuam  prjedicat^qu^  fe 

t.ttumi^iducit,  impune  cotemni  vclclcuari  non  pariatur.Poniuir  hlc  quidem 

vtfjos  exatct.  nonien  e  L.quod  Deunifignificatrred  quia  a  fortitudine  duci- 

oriiivocamr.  fi^.^quo  fenfum  meltuscxprimerem,  hocquoque  rcddere  non 

^miiUtor%     dubitaui,vel  contcxcui  inferere.Deinde^muIatorem  fe  vocat, 

quicon(ortem  ferrenequear.    Tertio ,  vindicem  fe  futurum 

ytiidcx.  afleric  {'u^  maicftatis  acgIorie»fi  qui  eam  ad  creaturas  auc  fcul- 

ptilia  transferanf.-iicque  id breui  aut  fimplici  vindida,  {"tiA  qu^ 

in  filios,nepoces  &  pronepotes  fe  protcndat,qui  /cilicet  pater- 

T^ifcrieors.       ^^  impiecacis  imicacores  eruc.Quemadmodum  perperua  quo- 

quein  logam  pofteriticem  iis  nnfericordiam  ac  benignitatem 

fuam  exhibet  qui  fe  diligunt,ac  Legem  fuam  cuftodiunt.  Per- 

Cwr  t^muU   fonam  marici  erga  nos  induere,v/icacir/imum  eft  Deo.  fiquide 

urdtcttur.      coiunftioqui  nos/ibi  deuincitdum  inEccleiise/inum  recipir, 

a.Cor.,,...      facricuiuMam  coningij  in^l^irhabecjquod  mutuafide  ftare  o- 

leTa^^.^V       portet.Ipfe  vt  omnibus  fidtlis  acveracis  mariti  officiis  defiin- 

OIe.2.19.        girur,ita  vicilfim  a nobi>  ftipulatur  amorc  ac  caftitarem coniej- 

galemihoc  eft,ne  animas  noftras  f3tane,libidmi,foedf  ((jae  car- 

Ier.5 12.  „,-3  cupidititibus  ftuprandas  prorticuamus.Vnde  quum  ludeo- 

Ofe.1.2.         j.^1^  apoftafiam  corripic.cos  proiefta  pudicicia  adulteriism- 

'Hatio y  a  fimi'  q"i«3tosconqueritur.Ergo  vcraaritusj  quofan6iioreft  acca- 

;;.      *        '   /iior,e6  grauius  accenditur  fi  vxorisaniinumad  riualem  incli- 

nareviderrita  Donnnus,quinosfibiin  ventaDedefpofauitjar- 

dentiffimam  zelotypiam  fuamefle  ceftatur,  quoties,  negle(^a 

fandi  fui  copiugijpuricare.fceleftislibidinibus  cofpurcamur, 

tum  veroprefcrtim  dum  numinis  fuiculcu,quemmaximcillii 

batum  efTe  decueracalio  deriuamus,  velinficimusaliqua  fu- 

perftitione.  Quandoquidem  hoc  modo  non  tantiim  violamus 

datam  in  coniugio  fidem ,  fed  ipfum  nuptialem  thorum  indu- 

«ftis  aduItens,poIIuimus. 


DB      COGNIT.    »11      RlDEMPTORfJ,  n6 

\9    Tncomtninatfonevidendum  eftquid  fibi  velir  ,,quuni  fe  ^^TJ"'*'**'"' /^ 
Vifitarurumeclicitiniquicatem  patrum  m  filios,  ad  terram  &  fV)»''^  ^^^ '" 
sjiiartam  generacionem.  Nam  prcterquam  qupd  a  diuin^iufti-  E^ech.  18.20. 
f'£3eqiit^tealienueftpaeii'm  aliemdeiidi  abin^bnteexpe- 
tere  ,  Deus  ipfe  quoque  lioc  fe  non  commifluiu  affirmacvc  fi-  Priorli  partU 
iius  portet  iniquicatem  pacris.  Arqui  fentcncia  tainen  hxc  non  ''^  vtfiutione 
rcmd  rcpecitur,  depoenisauitDrum  fceleru  in  f.)curas  genera-  J"''?'"'^^'"/"*- 
tiooes  prorogandis.fic  enim  fsepius  alloquitur  eum  Mo/es,  le-  ^^^'"'^  *"    '"' 
houai) ,  lehoHah,  c|uireddi^  iniqvncacem  patrum  filiis  in  ter-  Num.14.8. 
tiain&qu.ircamgener;tionem.  leremias  fimiiicer ,    Qu,jfacis  ler.zz..». 
mifcr!c.-.«rd!.im  in  millibus,  qui  reddis  iniquicacem  pjcrum  in  {■■'f^rpretath 
/Jrfum  fiiiorum  pofteos.    Nonnulli,  dumfoluendo  hocnodo  ^/^"/"""^"'^^^- 
xgre  dcfudant ,  de poenis dantaxa'.  cemporariis  putant  intelli- 
gend'im.-quas  fi  filij  fuftinenr  pro  parentum  delidis..n6  eft  ab- 
furdum:quandofepeinfaJute  *•  iniiiguntur.Q^od  verum  qui-  lefj.jp-T- 
dem  eft.nirti  Ezccliiardenu.iabJt  lefaias.filios  eiusregno  fpo-  ^^'  *^'  '7-  ^ 
Iiandos.&ii^exilium  deportaridos,ob  peccatum  ab  eo  perpe- *°''' 
tr.!cui-n.DouiusPhriraonis&  Abimelecobl^fum  Abrahamum 
a{fliftarur,&c.fcd  quum  id  ad  qu^eftionis  huius  folftionem  af- 
fertur.effugium  eft  migisquam  verainterprecatio.Grauiorem  ^'''f'^^'"  ^''«- 
enim  vIrionemedicith4C&  fimilibuslocis  quamvtintra  vitae  ^"' *  ^l'"'''- 
pr^.entiscerminoslumcetur.  Sicigitur  accipiendum  eft  quod  tmiisfenfus, 
iufta  Domini maledidio  no  modo  in  caput  [m\^\'u{tA  in  totam 
quoqjefamiliaincumbar.  Vbi  incubuitquid  expeaari  poteft, 
ni.^  vtpatci-jSpiriru  Dei  deftitutus ,  flagitiofiflTnie  viuac  ?  filius 
ob  ^3.rns  nequitiam  fimilicer  a  Domino  dereiidus,eandcm  e- 
xitij  fequaturviam?  Neposdemum  &pronepos,   iiominum 
deteftabiiium     execrabiic    femen   ,    pra^cipitcs    poft    eos 
ruanr? 

lo    Primum  infpiciamus  an  talis  vindiifta   diuinam  iufti-  '^"    ^Vf^"^^* 
tiam  dede.ceacSi  vi.iuerra  liominu  narura  eft  damnabiIis:quos  ""^"'■^^^'^f " 

ofjivnusgrariajlua:  communxitione  non  dfgnatur,  iis  para-  Huinam  iufti-', 
tum  lcimus  cfTe  interitum  ,    nihiiiiommus  pr"opriainiquitace,  tiamdedtctaU 
noniniquo  Dei  odio  incereunt.    Nec  vlla  relinquicur  expo- 
ftuiatio.curnon  aliorum  exempioDeigr-itia  in  falutemadiu- 
uentur.Qiumi  ergo  h«ci  u^im  &  flagitiofis  irrogatur  ob  fcele- 
ra  punitio,vt  Dei gratia in  nmlcas generacionesdomus eorum 
priuencur.-quisobiuftiffiuiam  hanc  vindifta  Deo  criminatio- 
nem  inrendar?Ac  Dominus  cotra  pronuntiat ,  poenam  peccaci  ucorum  mfie 
parerniinfiliumnon  tranficuram,  Obfe/uaquid  illicac^atur.  eiempHgnantii 
.Ifraelic:?,quumdiu&af/iduemulcis  calamitaribus  vexi^^retur,  «'«'■''»'^^^«- 
prouerbium  iaftare  coeperant,patres  fuos  comedifTe  vua  acer-  ^Jicch.iS.io. 
bam,  vnde  dentes  filiorum  obftupefcerenc ;  quofignificabanf, 
admifla  ^nxiU  a  parentibus  peccat;i,quorum  poenas  ipfi,iufti  a- 
iioqui  &immercntes  ,  pcndercnc    impIacabiU    niagis  Dei 


€MP.7Hi>  JNS  TIT  V  TlONTS     LIB.    11. 

iracundia  c|uam  modciata  fcucritate.  lis  denuntiat  Prophet^y 

non  ica  effaquia  ob  propria flagitia  pledantur:neque  Dd  iu» 

ftiti.^  couenire  vt  filius  iuHus  ob  fcelefti  patris  nequitiam  fup- 

plitfium  luat.  quod  neque  inprsefenti  fandione  habefur,  Nattt 

/i  vi/ifatio,de  qiia  nunc  fermo  eft,adimpletur  quum  ah  impio- 

rum  familia  gratiamjlumen  fu^  veritatis,reliqua  falutis  aditi- 

menta  aufert  Dominus :  co  ipfo  quod  exc^cati  &  derelidi  ab 

ipfo  filfjparentum  veftigiis  infiftunt,  maledicfiiones  ob  pater- 

na  fcelcra  fuftinenc.  Quod  vero  &  temporariismiferiis  fubif- 

C!unrur,&  a?terno  demum  exitio,  ita  iufto  Dei  iudicio  non  ob 

aliena  peccara.fed  ob  iniquitatem  propriam  puniuneur. 

■fofiemrUpar    2\  Alteriex parte  offcrcur  promiftio  de  propagandainmil- 

V'rdil  S/ri  ^^ S^oeratiofie  Dei  mifericordia.-qusp  etiam  frequenter  m  fcri- 

^niUe  genera-  ^^^^^^  occurnf,&  m  foleni  Ecclcfi^  fcedere  inferitur,Ero  Deus 

tionespropaga-  ^^}'^^'  &^eminis  fui  pofttc.    Qupd  refpiciensSalomon,  fcri- 

dasex^ojitio.    bit  filiosiuftorum  poftmortem  eorum  bearos  fore:n5tantuin 

ftind;r  educationis  ratione  (qu3?  &  ipfa  cerce  momenrum  non 

ni^^vf^lT^'"'  *""^'^"^iabetXcdobift3m  infGederepromiiTam  benedidio- 

GeH.i7*7.      "^'■"'•^"O'^  Deigratiainfamiltispiorum^rerna  refidcat.  Ext- 

jProu.10.7.     ^i^^J^^incfiddibasconfofatiojingensimpiisterrorrnam/i  poft 

moreem  quoque   memoria   tum   iuftitia?  tum    iniquitatis 

tat?tum  apud  Dcnm  valer,  vt  maledifliohuius  &illiusbene 

ditflio  in  poftcritarem  rcdunder  ,  raulto  magis  ia  ipfis  au- 

ffTS^7"u''  fho'-»  capitibus  re/idebir.  C^cerum nihil  obftat  quod  impioru 

/'?•  SJldlZ'  ^^^^^^^  interdum  ad  bonam  frugem  fe  recipit,  fidelium  fobo- 

•ccMnentii       ^^^^^legenerar.-quia  non  perpetua  hic  regula  figere  vohiit  Legi- 

fofifsdsratit.     ^ator,qu:e  fuse  leftioni  derogaret.Nam  ad  cnnfolatioaem  miki 

acrerrorem  peceatorisfufficicnon  efle  vanam  ipfam  aucinef- 

ficaccm  fanft!oncm,tamet.^  no  femper  locum  habeat.  Quem- 

adniodumenim  quic  p5uci?  rceleracisinftigunrur  temporales 

poen^jCeftimonia  funt  dmif^x  aduerfuspeccata  ira:,&  futuri  o- 

lim  inomne?  \>tcc3.toTLt%Mia] :>  tametfi  multiimpunevfque 

ad  vit^  finem  euadanira  quum  excmplum  vnum  edit  Dominus 

iftius  benedidionisjVt  filium  in  patrisgratiara  mifericordia  & 

benignitare  fuaprofequatundocumentum  prsebetcoftantis  & 

pcrpetu.^  in  fuos  cultores  grati^:  quum  patris  iniquitatcm  fe- 

mcl  in  filio  perfequitur,docet  quale  reprobosomncs  iudicium 

ob  fcelerapropria  mancat.quam  certitudinem  potiffimum  hic 

IZTemfi-  ''"  O^e^^tauit.Obiteretiammifericordi^fu^  amplitudtaem  nobis 

•^'^*     c@mmendat,quam  in  milie  gcnerationes  extendit,  quum  qua- 

tuor  duntaxat  generationes  afitgaaric  vindid^. 

PR/€CEPTVM   TERTiyM. 
Non  vfarpabls  noiiien  lehous  Dci  tui  in]va- 
nuHi, 

tx  Vims 


©E      COCNIT.      DSI     REDSMPTORXS.  117 

2 1    Finis  prascepti  eft,  Quod  nominis  fui  niaieftatoii  vulc 
nobis  efle  facroIani^ain.Summa  igitur  erit,  ne  ipfam  contem- 
ptim  &  irreuerenter  habendo  profanemMs,  Cui  interdLdo  co-  Tertij  pr^ce" 
hxict  ex  ordine  prx'cepti5,vt  eam  religiola  veneratione  pro-  P^'    expofitio, 
fetjui  aobis  (ludio  &  curse  fit. itaquc  ficanimis & linguis  com--^'""  ^  /'*'"'' 
paxatoseflfc  nosdecct,  vtnihii  de  ipl*^  Deo  eiuiquc  myftcriis  p^^^^  ^^  ^ 
;2ur  cogiterwus  aut  ioquainui  n;fi  rcuereter  &  mulra  ch  lob|ie- 
tatervt  in  iftimandis  «rius  opctibus  rjiiliil  nifl  i^uga  ipfuni  hono- 
rif-Ku  ianiamus.H^c,ipqua,tria  oblbruare  non  ofcitantcr  con-  Prima 
uenicvt  quicquid  mens  cle  ipfo  cocipit,  quicquid  lingua  pro- 
fatur,ipf?us  excclletiad)  renpiat5&facr.T  nominiseiusfubhmi- 
tati  refpondeat.-dcniq-ic  adtxrollendi  ciix^:  magniftcentia  aptu 
iir.Saiido  elus  verbo  &  adorandis  my  flenis  ne  temcre  pj-^po-  ^^    ^ 
ftereque  abutainur  vcia  J  ambicione,  vel  ad  auaritiam,  vel  ad 
ludicranoftra.-fed  proutimpreffamgerant  nouuniseiusdigni- 
ratem.r^um  inter  nos  honorem  ac  pr ctiu  fempcr  habeant.Po- 
ftremojciusopenbusneobloquamuraiit  detrc^emus  jquem- '^^'^"'*' 
a<imodum  illi  contumeliose  folet  obftrcpere  nufert  homines: 
i^cA  quicquid  ab  ipfo  memotamus  fadum^cum  fapietia;,  iufti- 
ti^-,bonitatiselogiispr^dicemus.ld  eft  nomcji  Dei  faniifica-  ^pi^p^rt  «j, 
rcvbi  fec*  fit,vano  prauoque  abiifu  poUuiturrcjLiia  rapitur  ex-  '^''"    ■^"  /* 
tra  legitimum  yfunisCui  faii  confecra^um  erat;  ?tque  vt  nihil  a-  Y^'^"^  ^""^* 
liiid,fuatamen  dignitateexutum,  contcmptibiiepaulatim  red-7f^Zti!^Z 
^itur.   Quod  d  m  hac  temeraria  vfurpandi  imporcune  dnnai 
nominisfacilitatctantuni  eft  mali^multoplus  in  eo,fi  in  ncfa- 
rios  vfusconferatur,vtqui  ipfum  necromann^e  fuperftitioni- 
buSidiris  deuotionibiis  ,  illicitis  exorcifmii,  aliifq;  impiis  in-  ^«^*'*-^*»»  «*-- 
canrarionibus  feruirc  faciu-«ie»IuraLueacu«  autem  in mandaco  '"'*'*''•*'**•» 
potiffimmn  afluraiturjin  guo  peruerfus  diuin*  nominis  abufu£ 
maxime  cft  deteftabilisiquo  iude  tneli^  tfeftcrreamur  ab  omoi 
in  vniaerfum  eiusprofanationc.  H ic  ayt^m  de culcu  Dei  pr^- 0</?<«i?,# huius 
cipi & rcuerentiaBominis cius.non aatera  de  a-quitatequje in- Z"''**^?'*  « «<«> 
ter  homines  colenda  eft,  inde patet  qyod  deiade. io  fccuda  ta- "^ 
Waperiuriu  &  falfum  rcftiraoniu*lamnaibjjt  ^  quq  Ia;ditur  hu- 
"hiana  fociecas,  fuperuacua  auxe  eflbt  rcperi&io  U  hoc  precepiiii 
tradaret  de  officio  charitatis.  lam  ipfa  qavque  diftio<^o  hoc 
poftulat,quia  ncn  fruftra  Deus,vt  didum  cft,diia$  Legi  fus  ta. 
bulas  actribuic.  Vnde  coliigitur  hoc  ius  fuum  fibi  vendicare.ac 
£ueri  nomifiis  ftii  {andicatem ,  non  autcin  docere  quid  homi- 
«es  hominibus  debcanc. 

zj    Primolocohabendumeftqufdfit  iuramentum.  Eft  au-^«>-"^f«/*  ^>- 
temDciatteftatio  ad  vcritatemfermonis  noftri  confitman- ^'^'■"'' 
idam.Quas  enini  manifefta  m  Deum  probra  continent  exccra- 
ticnes,indign^  funt  qn^incer  iuramenacenfeantur.Eiurmodi  £/?  Vr/r» 
acteftatioaera  ,  vbi rite peragirur ,  fpcciem cfTe  cuit^sdiuini  tH/hZ^^"^ 


CAF.^llI'  INSTITVTIONIS       LIB,1I. 

ofteditiir  mukis  locis  Scnptjrse.vt  cjuum  iefaias  cle  AlVyfihSc 

lefa.x^.iS.      ^Egyptiis  in  foederis  fociecatem  eum  tl'aele  Vocandis  varicma-' 

rur,LoqueturjiiiCiint,lingua  Chanaa,&m  nouune  Oomi.iiiu- 

rabunt.lioc  eftjiurand   per  numen  Dommi,confcliiiQnem  re- 

iigionis  edenc.item  cjuum  de  propagando  eius  regno  ioejuitiir, 

lefa.^j.r^.      Quicuque  benedicet  fibi,m  Deo  fideluim  benedic:  r:3c  cjui  iu- 

lercre.  1016.  rabic  in  cerra,iurabic  iii  Deo  vero.  lercmias,  'm  ervjdici,incjuits 

docuerinc  iurare  populum  in  nominis  nieo.ficut  docuerunt  lu- 

rare  per  Baal,  asdihcaburitur  m  mt dio  donius  mcx.   Ht  merito 

nomea  Domini  in  ccilimomum  inuocanno  ,  noicr^ui  m  ipfum 

T^ttl$.      religione  dicimur  teitari.Sic  enim  ip!um  ,  Sctcina.n  clfe  &im- 

jnutab.ilcm  veritarcm  confiteruur.quem  appcliamus  nonmo- 

do  tan  iii:npraealiis'dorieumveiitatisteitem  ,  icdeciamceu 

eiu.s  afiertore  vnicuir,..|mabiCond?'.a  in  Incemproferre  queat: 

deinde  vc cordium  coj-nicore.  V bi  ciiini  tlcfunt  hominum tc- 

ftimonia,ad  Deum  teitcmrefugimu';:ac  pr3?fertim  ibi  aflTcre- 

dum  fcli  quod  in  coniaentia  lacet.  Q^a  ratione  amarc-  ff.cccn- 

fetiis  Dominusquipec  alienosdeosdtjci.-nt:  arque  id  iuriliu- 

rand!  genus,arj:umenrum  mamfcfta;  deicdionisinterprecatur. 

lerem.j  7.     Filij  tui  dereliquerunt  me,&:iurant  in  li.^  q:'i  non  untdij.   Ec 

fceleris  hiiiusgrauicatem ,  poenarum  comminatione  declatar, 

£o^ho)i  1.5-      Dilperdameos  quiiuranc  per  nomen  Domini,  &  lurantper 

Meichon. 

jjte  ve^o  nml-    2<4    lam  vbi  intclligimus,  facrainentts  noiuis  Dominum  in- 

tipltcitef  pec-  cfleveiienominisfui  cultam:eo  maior  adhsbenda  diiigentia, 

eatur.  nepro  culcu  vel  contumcliain  vcl  contempcum  &  vilicatem 

leuit.»9ii-     continear.t,   Contumeliacll  non  leuisii  per  ipiumpcieratar: 

' -i.Si  Domi7i\rn  vndc  &  profauatiu  appeiiatur  in  Lege.  Qu^'d  enim  reilac  Oo- 

iffum-  attiflu-  niino,vbifja  vcriLaLcfMcric  ipolijtusPiam  Dcus  cilc  dc^net. 

■tes.velftitre-  ^^^  enuii  fpoliacur  ccrce^dum  fai/i fi:fl:'raoator  &  approbatoc 

comnmeUam     coltituitur.Qjjai c  i'vluah,  dum  Aclian  adcoreuionc  vcvi  adi- 

ipfitnfcr.imus.  gerc  vulcFili  mi,ajCjdagioriaai  Domino  Ifrael:  innuens  fcili- 

lofu.y.j^.      c^tjDominum  graiiifiimeinlionorari  fi  pcr  eum  peieratur.Nc- 

que  mirum;non  enim  liac  pcr  nos  quin  mcndacium  facro  eius 

nomini  quodammodo  inuratur.  Quajn  ioquutionem  viitatam 

ik  inter  ludarosfulfe  ,quotiesadfacramentuin  diccndum  quif- 

^^  piimvocarcrur,  contiatex  fimiii  obtelhcione  quavrunturin 

Ioan.i.i4.      EuangeiioloannisPharil":El.    Adhanc  cautioncm  no>  iniU- 

i,Reg.i4.i9.    tuuncformuIa:qu:Ein  Scripturis  vfurpantur  ,  Viuit  Dominus: 

«9.  Hxc  faciat  rnihi  Dominus  &  ha?c  addar :  Tefl;)   lit  Deus  in  ani- 

i.Saw.3.9.       iiiammeam^qiKTiniinuant  Deum  aduocarenos  non  pofle  o- 

a.   or.ui3.     j-acionisnoflrv-e  tefl:em  quin  pcriurij  vltorem  nobis  imprece- 

murfifallmius. 

25    Vile  &  vuigare  redditur  Dei  nomen ,  quum  veris  quf- 

i  r.i liwa^  dein,fed fuperuacuis iuramencis  adhibetur-.fiquidein accipitui: 


DE      COCNIT.     DEl     KBDEmPtOrIS.  I2S 

iiic  quoque  in  vaimm.  Quare  non  fatis  fueric  a  periurio  abili-  f '"  '^  7«*»^- 
n^rejnuiniul  ffleminerimusjiuliurauduinnonlibidinisaut vo-  i^,^^^  ^  inem 
luptacisjfcd  neceffitatis  caufa  pernullum  &  inftitutum  ,  ideo-  ^uodamodo  (^ 
^.ue  extra  licirum  lilius  vfum  egriidi  qui  rebus  non  neceflariii  'oter/iptibiitffi 
accommodat.Porro  nnn  alui  praetendi  necef/itas  potelt  quam  ^^'^^''"^tj. 
vbi  vclreligioniveicharitaticiireiuiencluin.  Quainrenimis  ^"'^^^^'^^'^'^ 
Jiccntiose  iiGdic  cleiincjuitur,c6quc  incolcrabilius  quod  .iliue-  modo^^^*,,' 
tudinciplaprodeliftoimpuraridc/iic  :  c]uodcerie  apud  Dci  <i«r/3. 
tribunalnon  paruo  icflimacur.   Palfim  cnimpromifcueteme- 
racur  Dci  non-sen  innu^xT.acibus  C"iloo.uiis:  nec  maiefieiiputa- 
tur,quia  in  rar.ra:  impr..bic2tispoil'eilioncmionga&:  imp^jnita 
audacia  ventum  eil  Miaict  taa.cn  raium  Domini  mandatufli, 
iiiancc  liDna  landtio:  ^  tffcdvUJi  oiim  fuum  (ibdtiebic ,  qua  pe- 
cuiiaris  tjuxdam  vindidain  eosedicitur  qui  frultra  non-en  i- 
pfius  vfurp.irinr.  Pccc.^^tar  &  aiia  in  parte  ,  quod  m  Dei  locum  3. SiDeifcruai 
iandoseius  feruos  i\\  iuramcncis  lubiiituiir.us  ,  manif  ftaim-  tajius Ucu  tu- 
pietate.-fjuia  fic  diuinuacis  gloria  au  eos  r raducimus.  Neque  e-  ^'■■'^''Mji'*iia~ 
«im  absre  eit,quodfpeciaIi  mandaro  nr^cipit  i^ominus  iura-  p"^"  j 
reper  nomcu  luuur.fpeciaii  mterdiao  prolnbuic  neper  alie-  Deut.i  n  & 
nosdeosiurantesaudiamur.Ec  Apofloius  idem  iiqui'Je  tefta-  10,20. 
tur,quum  fcnbitiiominesm  iuramentisfupenoremfcipiisap-  HcbiT.i;, 
pcIiare:Deum,quia  fua  gloria  maiorcm  uon  habebat,  per  fei- 
pfum  iurafl^e.  ^   j.     „ 

z6  tiac  lurmuran  Ji  moderatione  An.ib.iptilt.^  non  conten-  omniaLrame^ 
ti,omniafine  cxcepcione  execr.intur:quoniam  Ciiriftigeneta-  ta  damnantes 
le  fit  intcrdidum.Ego  dico  vubis,ne  iurecisomnino ;  fit  autem  ^ffiUumur. 
fermo  vefter,ell:,  eit:non,non :  quod  vltra  eft,a  malo  ett.    Sed  ''  '^^[^^'>*-itate 
hocmodoinconfiderare  in  Chrirtum  impingunc  :dumil]um  ,^,^^^^^"'^'*' 
faciunc  l^acri  aduerfarium,  &  qui  ad  decreca  eius  abroganda  in  tfe neqt?a* '^ 
cerramdefcenderit.SiquidemDeus^cernusin  Legeno  modb  Mat.5.34,* 
iuramenrura,ceu  rem  iegitim;im,permitrir:(quod  ii^fum  abun-  E>o<i.22.n. 
de  foret)fed  ;n  neceflicate  imper.it.  Chriftusautem  fe  afferic 
vnu.efrecumPacrcfenon  aliud  afferrequam  quodi^acerman-  Ju^j^o^^' 
dauerit ,  dodrinam  fuam  non  efle  a  feipfo  ,  &c.    Qjjid  ergo,  ^^^^  ^  j^ 
Deumneffbi  conrrariumfacienc,qui  quodfeniGl  in  moribus 
prjecipiendoapprol93rjc,poffe.T  prohibearac  damnet?Sed  quia 
in  verbisChriitinonihii  cft  diftic  iitaris.ca  pauli  percxpenda- 
mu^.  Hic  aucem  nunquam  verum  afTcqucmur  nifi  oculos  in- 
tendamus  in  Chrifti  fcopum  ,  &.  ad  idquod  liiic  ngit  aninium  ^"^'rpreUtU' 
aduertamus.lllinon  eftinftirutumjLegcm  aut  laxare  ,  aut  re-  "'  '^'''  ^«^-^- 
£lringere,fed  ad  veram  ac  germanam  mteliigentiam  f^f^ucere,^^^.,^^^^'^  ♦ ' 
«jua?  failjs  Scribarum  &  Pharifseorum  commcntis  vaide  dcpra- 
?jiata  fuerar.Id  fitenemus,  non  putabimus  Chriftum  damnaflc 
in  rotum  iuramenta:  fed  ea  tanrum  qiix  Lcgis  regulam  tranf- 
grediuntuc.Ex  ipIisc6ftat,popuiuin  nihil  cunc  caueic  foiituiii 


iicrti-.nt 


tjAP.Vin.  IMS  TIT  V  TIONI  s        LIB.    II. 

pr^tcr  perjuria,quum  non  iis  Cohs,  fcd  insnibus  quoquc  acfu" 

peruacuis  iuramens  Lex  interdicat.Dominus  ergi>,  cenif/imu^ 

Legis  inrcipres,non  modo  peierare,  icd  erianimiare  ,  maluua 

eiTc  admoncc.Qwpmudo  iuiarePnempe  in  vanum.  Qj^^auccm 

in  Lcgc  commeiidantur  iuramcnca ,  ialua  &  libera  rcliBquic, 

Videncur  fibi  validms  pugnare  quum  mordicus  arnpiunt  par- 

Injfattii*  "-'  licuUm  Omnino:qu^camennonadiurandi  vcrbum  refcrcur, 

rundem   fdu"  f^^  ^ j  fubiedas  facramencoium formuUs  Nain  &  iiU  Ciac cr- 

**"*  rorisporcio,  quoddum  per  ca^Ium  &ceframdeier4banCj  Dei 

nomen  fe  non  pucabanc  atctngcrc.  Er^,o  poft  prGecipuum  pr^'- 

uaricatioms   capuc  ,    omnia   ctiam  fubcerfugia    Lomjnus 

illis  precidit:nc  le  opmentur  euafiiTe  ii  fuppreilb  Dei  noaiine 

carlum  '&  10  ram  appdlarinc.  Nam  hic  quoquc  cbiccr  notan- 

dunij  quanuis  noa  exj^rimaLur  nomcn  DtuLoniincs  tamcn  o- 

bliquis  iormis  per  ipmmiurare  ,  quemadjiiV)dum  fi  p.criumeu 

vicale,perpane  quo  ve^cuncur,  perbapnimu  luUjautaliadiui- 

Ciirijli  jco^Hi.  ^^  ergafeiibeiaiuatis  pignora  qui^ibetiurent.  Ncquevcrb 

Cluiltus  co  ioco  pcr  c^ium  &  cerram  &  Hieroiolymam  iura- 

re  veras.jfuperliit-one corrigir^vc  falso  quidem  putaat:ied  coru 

potius  ibphiilicam  argutiarefeiiitjqui  pro  nihilo  d«ccbatin- 

tiircfta  iurajfaerafwtiliceriaftarcqualiiacro  Dcinominipar- 

cercnt,quod  came  iniculptu  eft  fmgalis  cias  beneiiciis.  Alia  eft 

racio  vbieli  moit^ili^^quilpiamjvei  morttJUs,vti  Angelusinio- 

cum  Dei  iiibi^ituitur  :  iicuu  apud  profanas  genrcs  cxcogicauic 

adulatioputi-damillam  formaai,pervitam  aut  genuimRegis: 

quu  tunc  faiia  apoc}>eoiis  vn:us  Dei  gioria  obfcurat  &  minuit^ 

Curommmiu.  Vcrum  vbi  nihfl  aliud  etipropofitumquam  ex  facro  Dci  no- 

ramentaCon-  mmc  pcterc  diftor**m coiirmati^ncinjqu-i.mu-s id  obliquefiar, 

fius  f>rohiheat  in  fi  iuoiis  ommlxis  iuramentis  i^dicur  eius  maie/las.  Licetiam 

hoc  toco,         hanc  vano  pr-^rexcu  Ipoliat  CiiniUis.ommno  lurarcprohibe.?. 

,  Eodem  &  lacobMs  tedit.iila  Chriiti  verbaque  citaui  vfurpana: 

quia  iemper  m  mundo  graflara  cli  nli  tcmentas ,  qua:  tamcii 

profanario  eihiominis Dei. Namii  adfubflaotiam  rcfcas  par- 

ticulamOmniuOjacfi  nullacxceptionciiiicitam  ei?etquoduis 

iufLuraijdum    ,  qu.oriumcxplicatio  qu£  mox  addicur  :  Nc- 

que  pcr  c^ium  ,    neque  per  tcrram   ,   &c.      Qaibus    fa- 

tis  patec  ,  cauiUisoccurri  vndc  leuan  fuum  vicium  lud^i 

^.Exeplo  Chri-  pytabant. 

fii  c;  f^t?^/z ^     X 7   Itaque  fanis  iudiciis  ambiguum  iam  eile  nequic ,  Domi- 

f!^"^^'^    V      num  illic  iuramcnta  modo  ea  improbaflc  quse  per  Legcm  ve- 

^udEuTn^'-'^-  ^^^^  elienr.Na  &  ipfc,quiperfcd'.onis,quam  docebac,  exepiar 

liftas.      "     in  vitacxhibuit,aonabhv>rruit  aiuramentis  quotiesrcsrequi- 

rebat:&  dilcipuli ,  quos  magiftto  fuo  per  omnia  pariuffenoa 

dubitamus.:de/nexci.jr>piui«  equutifunc.  Quis  audeacdicere 

iuracurum  fuiiTe  Paulum ,  f\  iufiuraadum  prorfus  i^tcrdiiflum 

fuiflct? 


DS      COGNXT.     D  E  I      R  H  O  E  M  P  TOIV.I  S.  IZ9 

fuiflet?Arqui  vbi  re^  ita  tulit,/inc  vllo  fcrupuloiurat.etiamad-  Rom.i.j. 
t]ita  interdumimprecatic  ne.Nondum  ramen  finitaeftquarftio:  x.Cor.i.ij. 
quantio  nonnulii  iold  ab  hoc  interdido  publica  iurameta  exi- 
jiii  arbitrantur  :  quaLa  funtquie  defcrente  exigenceque  magi-  ^^'^''^"""^pu, 
Ihacu  priKlhmus;  qualiaetiam  in  f^mciendisfaederibusvfurpa-  ncmutu^^LhH^ 
re  principes  folent:  vei  popu'us,  quum  in  nomcn  principisiu-  taauttm  mt- 
rat:vel  miles,  quumfacr:miento  miiitia?  adigirur  :  &qu2erunc  »<we. 
huiufinodi.In  huix  qu*.iOjue  ordincm(&  iurc)t  tferunt  quse  ex- 
rant  apud  Paulum.ad  nficrendam  t-uangelij  d;gnicatem;  quado  ■ 
Apoiiohin  fua  funfti  ncpriuacihommesno  (imc,  fed  publici 
Des  mmiflri.Etrine  non  inficior  ilia  cflc  tntifrima  ,  quodfoli- 
dioribu^  Scripiuras  ceftimoniis  dtfenduncyr.Iubetur  mapftra- 
rus  in  re  dubia  adigere  teilem  sd  iuramentum ,  iliie  vicifriin  iu- 
ramcnto  refpondcrc.  «8c  Apollolusait  luimanascontrouer/jas  Hebr.tf.i^. 
hocreaicdioexpediri.  In  lioc  pCw^cepto  habc^tvceiquefcjidani 
officij  lui  approbntioncm.   Qmneciam  apud  vetercsechnicos 
obferuarc  Iicccpublicum  &  loicnne  iufiurandum  in  magna  re- 
ligione  Iiabitum  fuifle  ;  vu!garia,qu2e  promifcuefaciebanr,  auc 
pro  nihiio,autnon  ita  migno  fuiflerepurata  ,  perinde  ac  Dei 
«unieii  ii\  his  non  incercedercputar«nr.  Verum  priuata  iura-  Sed frinAta  r- 
me.ita,qu^  robrie^fanftejreuerenter  neceffariisrcbus  adhiben-  ^^'^^  ^'''f'^  # 
tur.damnare  nimis  pcricnlofLim  fuerit :  quje  ipfa  &  ntione  &  "'^"^^^^^iontjn 
exemplis  fulciuncur.  Nam  C\  priuacis  m  re  ?raui&feria  Dcum  ^*"^'"/'^*">/;«''- 
inter  fe  ludicem  appcllarc  iicet,muIto  magis  teftem.lnfimula-  tnnceUU ,  qt,<t 
bit  te  frater  tuus  perfidi^e.purgare  te  ftudebis,cx  charitatisoffi-  Dti   vtrlum 
cio:iIIe  nulia  ratione  ratisficri  fibi  patiecur.  Si  in  difcrimen  fa-  pr^fcrtbtt, 
m;2  tua  ob  iliius  obftinatam  maligniratem  veniat ,  fine  ofFenfa 
ad  Dei  iudicium  prouocabis,vt  cuam  itinocetiamtemporcma- 
nifedec.Minus  eft  teftem  aduocare,fivcrbaexpenduntur.  Noa 
vidco  igitur  cur  hlc  illicitam  afteranms  atteftationem.  Nequc  Gen.n.i^. 
dcfunt  plurimacxempla,    Si  Abraham  &  Ifaac  facramencum  ^<^  51. 
cum  Abimelech  publico  nomine  pr^etexitur :  atcertelacob  &  ^^"  ?<•«. 
Laban  priqati  eranc,  qui  nfutuo  iuramento  foedus  inter  fe  fan-  ^^'^i^-*-'/» 
ciunt.PriuatuseratBoosjquipromifTumconiungiumRuthffo-  ''^'"§•'^•'0»' 
dem  modo  confirmauit.  Priuatus  erat  Abdias,  vir  iuftus&  ti- 
mensDci.qui  iuramentoafleueratquodEliaj  vult  perfuadere. 
Nullam  itaquemeliorem  regulam  habcojnifi  vtiuramenta  fic  ''l^i"''*  in  i> 
raodercmur  netemerariafint,  nepromifcua,  nehbidinofa,  ne  '''"''^^«^*/»- 
friuola:  fcd  iuftse  ncceffitati  feiuiant ,  vbi  fcilicec  vcl  Domini  ^"^"'^''' 
gloria  vindicanda,  vel  promouenda  frarris  jedificacioujuaiegis 
mandarum  fpedac. 

PR^CEPTVM      QJ/ARTVM, 

Rccordare  diem  fabbathi  vt  fan(5llfices.     Scx 


CAP.VlJI.    ^  f  NSTIT  y  T  I  ON  IS     1 1  B.     II. 

diebus  cperaberis, 6c  facies  oiunia  opeia  tuarfeptimo 
aiucm  dic  fabbathum  lehouas  Dei  tui  cft.  Non  facies 
▼llum  opusinco,  &c. 

^arti  {»■£'     ^8  Finis  prsecepti  cft  vc  proprfis  afTc^ibus  &  operibus emor- 

t<fti  «xfofitio  tui,rcgnum  Deimeditemur.arqueadeaminedicacionem  infti- 

4ffi)tPi,  tutisabipfo  rationibusexerceamur.    Vtrum,quoniam  habcc 

peculiarem  &  diuifam  a  reli<.]U}s  confiderationem,paulo  diuer- 

c    r  t  *i       famincerprecationisrericm  rc<][uiric.Vmbiat»le  veceresnuncu- 

pare  folcnc  ,  quod    extcrnam  diciob'cruacionemcontineac 

qua;  in  Chrifti  aduentu  cum  rchquis  figuns  abolita  fuerir,quod 

vere  quidem  ab  illis  dicitur  :  fcd  dimidia  tantum  ex  partercm 

attingunt.Quare  altius  rcpeccnda  eftexpofitio:&  diipiciendse 

rres  cauf^,  quibus  conftire  hoc  mar.da:um  obferuaflc  mihi  vi- 

Frifnit,  deor.  Voluft  enim  casleftis  Lc^,iftatorfub  diet  feptimi  quitre 

populo  Ifrael  fpirituale  requicm  ngurarcjqua  a  piopriis  ope- 

^lttfA.  ribusferiaridebentfidcle3,vc  Dcuni  in  fcoperari  /inanc.Dein- 

de  ftatum  diem  efte  volu;c,  quo  ad  Lcgem  audiendam  &  cere- 

moni.isperagendas  conuenirent,vt:i  faitem  quem  operum  fuo- 

rum  n.editacioni  peculiariccr  darent :  vt  hac  recordarione  ad 

TeyM.  pietafcm  exercentur.  Tcrti6,feruis,&  iis  quifubalioiumdege- 

rcncimperio,  quictisdiem  indulgenduui  cenfuit.quo  aliquam 

haberent  a  laborc  remifTionem. 

19  Illamtamcn/piritualisquietisadumbrationemprima- 
Trtm*  eauj*  ^^^^^^  .^^  fabbatho  locum  tenuifte,muitifariam  docemur.  Nul- 
ntudlu^^qme-  lius  ferc  fiquidcm  pr^ccpti  ©bedientia  ^euerius  Dominus  exe- 
tii  adumbrAttt  gic.  Quum  fubucrfam  omncm  rellgionem  vult  apud  Prophc- 
frtmariumh'  tas fignificare,  polluta,violaca,  noncuftodita,  non  farxfVificata 
ctim  tn  het  f^afabbatha  conqucritut :  quafi^omiirohoc  obfequio  ,  nihil 
frsctftotentt.  ^^^^^y^^^^  rcftaret  m  quo  poflethonor.iri.  Eiusobfeiuantiame- 
EzTi*o.,\*'&  ximiis  cncomiis  profequitur;  vnde  &  fidelesjnter  aliaoracula, 
i2.8^&ij.*38.  fabbathircuclacionemmirifice  ^ftimabant.  Sicenimloquun- 
ler.  ry.  11.2».  tur  Leuitjeapud  Nehemiam,in  folenni  congregatione,  Often- 
^  27.  difti  pacribusnoftris  fibbathum  tuum  fasidum.mandaca  &  ce- 

Icrastf.i.  rcmonias&Lcgemdedifticispcr  manumMofis.  V  desvtfin- 
Nchcm.j.H-  guiari  jjignationchabeatur  interprarceptaomnia  lcgis.  Quat 
omniapertinencadcommendandammyfterij  dignicace,  quod 
a  Mofe  &  Ezechiele  pulchcrrime  cxprimitur.  Sic  habes  in 
Exod.1j.31.3f.  Exodo  ,  Videte  vt  fabbathum  meum  cuftodiacis  ,  quia  fi- 
G^od  iidlcHt  gnum  eft  incer  mc  &  vos ,  in  gencrationibus  veftris  :  vc  fciacis 
T>tum  efie  m-  quod  cgo  fumDominus  c^m  fanftifico  vos.  Cuftodite  fabbathu: 
ftrumfitnaifi-  faiiftum  cft  cnim  vobis.  Cuftodiantfilij  Ifraelfabbathum,  & 
cmtirerri,  celebrcut  illud  mgenerationibus  fuis.padumeft  rempitcmum 
F.ac.ao.i2.     .^^^^  mc &filiosIfraeJ,  fignilniquepcrpctuum.  Fuliusetiam- 

nuu» 


Dl      COGNIT.     DEI      RIDBMPTORIS.  1^© 

«uni  Ezechiei;  cuius  tnme  funima  hiic  rcdit^eflc  in  /Tgnum  quo 
liraclcognorccrctjDeuni  eHc  luum  ianflificarore.  Si  sa<fb'fica-  '^■»iefcquim 
tio  noilra  proj-Mie  voiunraris  moitificatiuncc6liir,iain  (epro-  /'''■'''»"'«»3  »0- 
fertaptif/imafieniexcernicu  reipfa  interiori  anaiooia.Quief-    '^ ^-y^/" "^^j* 
ccndumoniinnoeitvc  Deusjnnobis  opcrctur.-  cedcndun-i  vo-  t^yn  ir^tdm- 
Iuntatcnolha,re^gnandumcof,  abdxandje  cun^-^carnis  cupi-  w;«. 
dicares.  Dcniq;  feii.mdum  c[\  ab  omuibus  proprij  ingenij  mu- 
niis,  vcDeum  habcnces  innobis  O;.  erancem,  inipjo  acquielca-  ^*^^f-i''i& 
mus,quemadmod:'m  Apol^olusqi.orjuedoccc. 

50  Pcrpecuain  iliam  ccliationemliiiiais  repriierenrabacvnius  f,  ay.is  arca^ 
dici  ex  kpcenis  oberuaiio:  tjua?  vc  inaijri  religione  colererur,  t,am  figmfica- 
eam  exemplo  fuo  i^om  iius  connnendauir.  IMon  enimad  exci-  tionem  m  nu~ 
tanduiiihuminis  rtudium  mcdiocriter  valec  vtfe  ad  Creatoris  ^'^'^^^^iitrttt^ 
imicacionen)  cc.idercn-^utrit.  Siquis  arcanam  aliq-jam  in  .'ep-  j''''^"^/"'^'^*/'^* 
renano  numcro  (ignincaiionem  reqiurar  ,  ouando  hic  n  btn-  pentur.fabba- 
pcura  peifc^irtioniscil;  niunerus  ,  non  finecjufa  dele<5iu~  c'f  ad  thi  ptrpttut- 
nocandam  perpecuicarcm.Cui  &  iilud  /uftragarur,  qubd  Mofc:;  ti^,;^  mvlti- 
in die  quo  narrat  requieuifle  Dominurn  ab  opcribtis  .'ujs^fincm  ^^  "^*^  /'*''/*'! 
delcribends  dicrum  ac  n.idium  fuccelTionis  facir.  Porefi  &  al-     '"* 
tcra  probabilis  aflerri  tiuwicri  notatio  :  quod  fcilicci  deugnarit 
Dominus  nunquam  iblol<'Cuna  fore  fabbathum  donec  ventum 
ad  vltimum  diem  fucrir.  Noftram  enim  in  illo  beatam  qu^ercni 
liic  inchoamus,in  ca  nouos  quotidie  progrtllus  facimus  :  fed  ,  .^ 
quia  af/idua  eft  adhuc  cum  carne  niilicia,non  prius  conrumma-  '^^* 

bitur  quamimplebitur  illud  lef.uxde  continuandaneon>enia 
cumneomeniaj(ibbatl?ocu(n  iabbuho,nempequumericDeu« 
omniain  omnibus.Vidcri  crgo  pofit  Dominusperdiemfcpri-  t-Cor.ij.atf. 
mumpopulo  fuo  dciinea/rcfuturam  'm  rabbarhiin  vlrimL'  dic 
perfedionem  :  quo  continenti /abbathi  mcditarionead  hanc 
pcrfeftioncm  tota  vica  afpiraret. 

?i     Siquis  hancnuir.eriobreraationem  cen  nimisarguram  ^i    fimpUeim 
faibdiat,  nihilimpedioqu')niinus  /implicius  accipiar  :  Domi-  ^'"/"^»^4^«. 
num  certumdicm  ordinafle  ,  quo  ad  mcditandam  rpiritualis  '"^'^^'^J^i"*od» 
quietis  al'/iduitafem  populu-s  /ub  Legis^p^dagogia  exercerecur.  neitA^tierve 
Septimum  al'/igna/rcjVcIquiafufhccfeprouidcbac,yel  vt  pro-  tua.  \ofirorum 
po/itaexemplifui/imilitudinc,  melius  populum  exrimularct:  cperunK^utete: 
vel  certe  adraorerecno:iali6  fpedire  /abbathuni  ni/i  vt  /uo  ''■^  tam^,,  -j 
Crcatori  conformis  redderecur.    Parum  cnim  intereO  ;  modo  ^'*P'*'J^'^*°f* 
myfterium,qiiod  pixcipuc  deliaearur,mane.irjde  parpetua  no-  '*'''^^  "  -^' 
Itrorumoperumquietc.  Adquoaconremplandumidentidem  r^^, 
rcuocabant  lud^Bos  Prophetae  :  ne  carnali  ce/Tationc  defwnftos  [efa. j8.ij, 
fepucarent.PrjBtcrallegatosiamlocosfichabes  apud  lefaiam, 
Si  auerteris  afabbathopcdem  tuum  vtnon  facias  voluntatem 
tuam  in  die  fando  meo  ,  &  vocaueris  fibbathum  delicatum  & 
fan^ym  Dommi  gloriojd  'i  5c  olorificaucris   cum  dum  noi» 


CAP.VllI.  IN  STIT  VTIOMIS      LIB.    1!. 

facts  vias  tuas,&  non  inuenitur  voluntas  tua  vt  loquaris  fermo- 

ncm:tunc  delcAaberis  fuper  Doaiino,&c.  Cajterum  non  dubiu 

c^hr^i"adtten-  «^uin  Doriiini  Chrifti aduentu,  quodceremonialehic erar,abo- 

tu  abrogata, .  iitum  fuerit.  Ipfe  enim  veritas  eit,  cuius  prsefentia  figur^  om- 

Kom.6.4.      neseuancrcunt:c'.^rpascuiusarpedujvmbr^relmquuarur.lprc, 

inquam,verum  (abbachi  compiementum.  Per  baptifmufn  illi 

confepulti,in  confortium  mortis  eius  infiti  fumus ,  vc  rcfurrc- 

Col.  v'^' *  ftionisparticipesjin nouitate vic^ambuiemusldeb iabbathum 

*7«  vmbramfuifle  rei  futurse  ahbi  fciibit  Apoftolus:  corpu^  exrare 

in  Chrifto  jhoc  efufolidam  veriiacis  fubftanciamjquam  illo  lo- 

co  bene  exphcauit.  Ea  non  vno  dic  contenra  eft,  fed  toto  vitas 

noftriecurfu,donecpenitusnobifnietipfismorcui,Dei  vitaim- 

pleamur.A  Chriftianis  ergo  abefledebecfupcrftitioia  dierum 

obferuatio. 

SesHfld  ^ter-     ^  ^^    Enimuero  quoniamduiepofteriores  cauf^e  yeteribusvm-* 
ttd  caufe  *x-  ^^^^  annumerari  non  debeut,  fecuhs  omnibus  perxque  cunucr 
^ulT/em  Tf-  niunt:  abrogato,fabbach<i,  mccr  nostamen  etiamnumlocum 
tftt  rejpe£lum  iftud  habct,  vt  ftatis  diebus  ad  audiendum  verbum  ,  ad  myftici 
ptrpetHum*      p3nisfraftionem,ad  publicas  orationcscoueniamus:  dcinde  vt 
^onjirmati:,    feruis  &  operariis  luaderuri  labore  remiffio.  Vtramque  in 
fabbathi  praeceptione  cur^e  fuiflcDomino  ,  proculdubio  eft. 
Priorabundc  teitimonij.velin  folo  IudjEorumvfu>habet.  Se- 
cutidam  flgnauitMofes  m  Deuteronomio,his  vcrbis,vt  requie- 
fcat  feruus  tuus  &  ancilla  tua,flcut  &  tu:  memento  qu©d  &  ipfe 
&tuM-i4>      feruicrisinitgypto.Iceinin  Exod.    Vtrequiefcatbos&aflnus 
lx«d.x}.u.    jyyj.g^  refpirct filius  ancillat  tu2e.  Vtrunque  quis  neget  nobis 
perinde acludasis  c«nucnire?    Cenuentus  Eccle/iaftici  nobis 
Dei  verbo  prajcipiuntur:  &  eorum  necelfitas  ,  ipfa  vita?  expe- 
i.Cor.»4'4«'  rientiajnotafatiseft.  Nifi  ftati  /inr,&fuoshabeantconftitutos 
cli^s,quomodo  haberi  poflunt?  Omnia  deccntsr  &  ordinc  ge- 
Tcnda  internos  funtcx  Apoftolifententia.  Tantum  vero  abeft 
quitt  dccorum  & ordo  ,  nifl  ift.ipolitia  &  moder.itionc  confct- 
uaripofflt,  vt  praifentiflima  impendcat  Ecclei[ise  perrurbatio 
&ruina  fi  difl®luatur.   Q^pd  fl  eadem  nobis  neceffltas  incum»- 
bit,cuius  in  fubfidium  lud^is  Dominus  fabbathum  coftitucrat: 
ncmocaufeturnihilaliudadnospertincrc.  Voluitenim  pro- 
uidentiffimus&  induIgcntifflmusPater  nofter,noftr2e,non  mi- 
t>e    cwMnth-  nus  quam  ludxoruni  neceffitaii  profpicere.  Cur  non  quotidic, 
hns  fytrit»      inquies,potius  conucnimusjVt  ita  toiiatur  dierum  di{crctio?v- 
tinam  illud  quidem  daretur  i  &fancdignaeratfpirituahsfa- 
pientia,cui  quotidie  decideretur  pareicula  aliqua  temporis.Sed 
(i  amultorum  infirmitate  obtineri  non  poteft  vt  quotidiani 
conuentus  agantur :  &  charitatis  ratio  plus  ab  illis  exigcce  non 
permittit :  cur  non pareamus  rationi  quam  nobis  vidcmus  Dci 
Yoluntate  anpofltam? 

I)    Pau- 


>em 


OB    COGNIT.    Oil     RIDEMPTORIJ.  15! 

5?     Paulb  hic  co^or  efle  Iongior,c|u6d  hodie  ob  diem  Do-  ^^  dieiyomi- 
minicum  tumultuantur  nonnuUi  inquieti  rpiricuirPlebemChri-  ]\l\/^l'J^^ 
Aianam quiritantur  in  ludaifrao  f^ueri  ,  quia  retinct  aliquam  ^^^ ^'^- ^,^^ 
dierujTj  obreruationcm.  Ego  autem  refpondeo,citraludaifmu  chriflianam 
dicsiftosanobis  obferuari.-quia  lonoo  interuallodiffcrimus  m  ftcinltida*fm» 
hac  p.urc  <i  ludxis.    Non  enim  vt  ceremoniam  ardiffima  rcli- /'"'»'*    ^»»»'''- 
gione  celcbramusj^ua  putemus,  myftcrium  fpiritualc  figarari: 
icd  fufcipimus  vt  rcmednim  rerinendoin  Ecclefiaordinine- 
ceflarium.    Arqui  Paulus  docet ,  non  efle  in  eius  obferuationc 
iudicandos  Chf  iftianos:  quia  fit  vmbra  rei  futura?.  Ideo  timct  Col.i.itf. 
neinterGalatasfruftra  laborarir ,  qu«d  adhucdiesobferua- oi»«<3;^- 
renr.   Et  ad  Romanos  aflTerit  fupcrftitiofum  eflc  fiquis  iudicat  ^XTio.lu 
interdiem  &d!e,n.Atquispra?ter  iftosdLintaxatfuriofos,  nou  Rom.i^.j. 
videatdcqua  obferuationeinrelligat  ApoHolus?  Noncnim  fn 
finem  iftum  politicum&  Ecclefiafticum  ordinem  refpicicblt: 
fed  quum  ,  tanquam  rcrum  fpiritualium  vmbras  rctincrent.ta- 
tundcm  obfcurabant  Chrifti  gloriam  &  EMangelij  lucem.    A 
manuariis  operibus  non  idcofcriabanturquodeftent  afacris 
ftudiis  &  medirationibusauocamenta  :  fed  religionequadam, 
quod  feriado,  rKyfteriaoiim  commcndata  recolere  fe  fomnia-. 
bant.  In  hanc,  inquam,  prarpofterrim  dierum  difcretionem  in- 
uehitur  Apoftolus :  non  m  kgitimum  dclcftum  ,  qui  focietatis 
Chriftiana:  paci  feruiat.    Siquidem  in  Ecclefiis  ab  eo  inftitutis 
fabbathum  in  hunc  vfum  retinebatur.    Illum  enimdiem  pr^-  , cj  i^,^^ 
fcribit  Corinthiis,  quo  fymbolaad  fub?euandos  Hierofolymi- 
tanosfratrescolligantar.  Si  timeturfuperftitio;  pluseratperi- 
culi  in  ludaicis  feriis  ,  quam  in  Dominicis  (  quos  nunc  habent 
Chriftiani)  d.cbus.  Nam  quod  ad  euertendamfuperftitioncm 
cxpediebit ,  fublatus  cft  lud^cis  religiofus  dies:qHod  decoro, 
ordini ,  paci,  \n  Ecciefia  retinendis  neceiTarium  erat ,  alter  in 
cum  vfum  deftinatus  eft. 

34     Qiianquam  non  /ine  dele6lu  Dominicumquem  voca-  B^auo i.hiiu  iru. 
mus  diem  veteres  in  locum  fabbathi  fubrogarunt.  Nam  quum  ftitutt. 
vcrarilliusquietis,  quavctusfabbathum  adumbrabat,  in  refur- 
,redione  Domioi  finis  fit  ac  complcmentum ,  ipfo  die,qui  vm- 
fcris  finem  attulit,  admonetur  Chriftian!  ne  vmbratili  ceremo- 
nix  inhsercanr.    Neque  fictamcn  feptenarium  numerum  mo-  ^  ^«o  tamtn 
j(Tr,vt  eius  feruituti  Ecclefiam  aftringam.nequc  enim  Ecciefias  *^#  deLetf,,^ 
damnanero ,  qua?  alios  conuentibus  fuis  folennes  dieshabeant,  J','^^^'      "'" 
modo  a  fuperftione  abfint.    Qn^od  crit  fi  ad  folam  obferua-    ^' 
rionem  difciplin^  &  ordinis  bene  compofiti  rcferanrur.SumrDa 
fir  :  vt  fub  nguraludasistradebaturveritas^itanobis  finevm- 
briscommendatur  :   primum  ,  vtperpetuumtGtavitafabbi- 
thifmum  meditemuranoftris  opcribus  ,  quoDominusin  no-Zumrmt  ^r^^ 
bispcr  fuum  Spiritum  operetur:  deindc  vt  pia  opcrum  Dsi  re  -  .fpf/. 

t.    li) 


CAP.Vni.  iNs  TlTvTl  oNl  s     LXB.      II. 

cognitfone  priuatim  fe  qiufque,  quotiesvacat.dfligenterexer'' 

ceatrtumetum,  vt  omncs  {tmul  lcgitimum  Eccle/i.-cordinem, 

ad  verbum  audiendiim ,  ad  facramentorum  adminiftrationem, 

ad  publicas  orationes  conftitutum,  obferuemus.tertio  ne  nobis 

De  hac  li-  fubditos  inhuivianirer  j^rcmamus.Itaeuanefcunt  nugae  pfeudo- 

bertate  vide  propheta"um  qui  ludaica  opmione  populuni  fupf  rior.bus  fe- 

Socratem      culis imbLjcrunt,nihiI aliud  affcrentes  n:fi-abrogatum  eife^juod 

hift.tii.  h  .  ceremoniale    ^rat  in    hoc  n  andato    (  id  vocant  fua  iingu;i 

"    *^  *  dici  ("eptiina:  taxationem  )  remanere  aurem    quod    morale 

eft,nempe  vnius  diei  ob'cruat!oiifm  in  hebdom.Tde.   Atqui  id 

nihil  almd  cft  quam  in  ladarorum  contumeliam  diem  mutare, 

dvA  fanditatem  animoecuulem  retinerc.fiquidem  m.met  nobis 

etiamnum  par  myftenjui  diebi.-s  figmficatio  quf  apud  lud^os 

locumhabebat.Etfan;^  videmusquid  tahdodrinaprofecerinr 

quienimeoruni  confticutionibus  lisfrcnt,  craffa  carnaliqj  fab 

bathifini  fupcrftirionc  lud.^os  ter  fuperanr.-vt  nihilominusho- 

dieipllsconucniantobiur^arioncsquc  :ipud  lefaiamleguntur, 

quam  iis  quos  fua  aetate  Propheca  iricrepabar.  Ca?terum  gene- 

icfa.f.&sS.ij.  ralis  doftrina  pr^ccipue  tener.da  ef>;ne  religio  inter  nos  vel  c6- 

cid.u  vel  languefcar,  dih'genrer  colendos  cfle  ficros  coetus  ,  & 

cxternisi  fubfidus  qu^  adfoiicndum  Dcicultum  valeantope- 

ramdandam  elle. 

P  R  /£  C  E  P  T  V  M      Q  V  I  N  T  V  M. 

Honora  patrein  tiuMi  (SvT  iiiatrcm  vt  fls  loiigseuiis 

fuper  terraiK  cjuam  ichoua  Dcws  tuus    datiirus  efl 

tibi. 

^■ntipr<tct-      5^     Finis  cft,Qiipniam  Domino  Deo  C^)z  di /]5o{itionis  con- 

ptt  ,  (juoi  eft  fernatio  cardi  eft  ordinatos  ab  ipfo  cmincntia!  pradus  oporte- 

d£  tabuL  ex-  ^^  "^bis  cHe  muJolabiles.buma  igitur  erit  vt  quos  nobis  prajfc- 

po/i-io ,   fimsy  cit  DQmin*,cos  fufpJciamus^eorqjSc  Iionore  &obcdfetia&gra- 

fnmma.  cT  /«-  titudinc  profcquimur.Vndc  fequittjr  interdidum.nequid  eoru 

teydiilum.Hn-  dignitatt,vel  conretnp:u,veI  c6rumacia,vel  Jngratitudine  dero- 

nor parehttbtu  geniu^^.Stc  eniin  late  pater  vocabulum  honoris  in  Scriptura,    vc 

^xjtew.  ^^,      q^m^,  Jjcir  Ap  )ft,,Ius  ,  Pre^byterosquibene  prasunt,  duplici 

teat.  honoredignos  eitc  no  mouo  reacrencia  iis  debeiiintelligit,lea 

i.Tiro  f.JT-    vquam  mimfterium  eoril  remunerationem  merctur.  Quoniam 

Cni  p^-ris  cir  aucem  hoc  de  fubie^ftione  prseccptum  cu  humani  ingcnij  pra- 

tnuns  mmt-  mtace  \rilde  pugnar(quod,vt  eft  cclfitudinis  .ippetecia  turgidu, 

"^^*  segre  fe  fubiici  (iiftiuet)  quac  narura  maxime amabilis  eft  ac  mi- 

fti^c  inuidioCi  fuperioritas,  in  cxcmplar  propofitacft:qu!a  Pa- 

cilius  animos  noll-ros  emoUire  &  infledere  ad  fubmiffionis 

confuecudinem  poterat.    Ad  omnem  er^o  legitimam  fubic- 

dione  ab  ea  qu^  facillima  eft  toleratu»  nos  pauiatim  aflTucfacit 

Domi- 


OB     COGNlT.    PEIRIOIMPTORIS.  T^ 

Dominus-.quando  cftemnium  eadem  ratio.  Siquidem  quibuB 
artribuic  eminentiam.quatenus ad  ea m  tuenda  necefle  eft.fuum 
cum  illis  noinen  communica;.  In  vnum  ipfum  ica  conueniunc  Cuinmen  Fa- 
Parri»,  Dei  ac  Domini  rimli ,  vr  quocicsvnum-aliquem  exiis  trt$ cenHeniAU 
a.idimus,  maieftatis  illius  (cnfu  animuni  nortrumfeririopor- 
teat.  Quos  crgo  iliorum  facftparcicipcs,  eos  quadam  fulgoris 
rni  fcmtilli  iliurtrat ,  vt  (in:  pro  fjo  quif^ue  loco  fpedabiles. 
Itaqui  nobiseltpater,  ineodiuinurn  .ihquid  reputare  par  eft: 
quiadiuinumtirulumnonfine  caufa  gerlt.  Q^i  princeps  cft, 
qui  duminus,  habet  nonullam  honoris  cum  Dco  communione.  ^^^    mtsreSf 
5$     Quapropter  ambiguum  eHe  non  debet  quin  hiz  vniucr-  dtgmne  an in^ 
falem  regulam  Dominusftat-jar:  nempc  prouc  q»jenque  noui-  dignifuit  qni- 
nms  efle  nobis  cius  ordinationc  prx'fec1u.  vt  ipfum  reuerencia,  ^'**  '^o«<"  iile 
obedientia,  gracitudme,  &  qiLiba.<:  poflumus  officiis  prolcqua-  '^^fi^^^'-^' 
mur.Necintereft  digniae  3.n  in iign!  /inr  cuibus  honor  Jfte  de- 
fcracur.nam  qualcfcunquc  fint  tande.non  c"t'^-!en  ^nc  Dei  pro- 
uidentia  hunclocum  afl^rquui  fiint.cuius  ratione  ipfe  Legifla- 
toreos  honorari  voIuit.Nominatim  CTmen  de  parentumrene- 
rentiapr^cepit,  qui  nosinhanc  vitam  fuftulerunt.ad  quam  na-  qy^^jip^^^  au- 
tura  ipfa  quodaiiimodo  inftituer«  nos  dcbct.Moftra  enim  funt,  fg^    fanatur 
non  homines,  qui  oatriam  poteftatem  contumclia  vel  peruica-  er\*  parentes 
cia  infringunr.Idco  cundos  parentibusimniorigerostrucidari  *<"?<"'. 
iubccDominus ,  vcbeneficio  lucis  indi^nos,  qui  non  recocno-  ^ 

r  ■  •       A  ••     ^  ■  j  ^  Cu:us  tresfunt 

Icuntquorum  opcraineam  peruenermr.Arquecx  variisquide  ^^^^^      ^ 
Legis  appedicib*  apparet  veru  effequod  annotauimus,tres  efte 
honorisdequ©  hicloqu  tur  parte<:,reuerentiam,  obedieciam, 
'  gratitudinem.  Primam  Dominus  fancit  d^m  interfici  pra?cip!C  '^'*erenuA. 
qui  maledixerit  patri  aut  matri.    quandoquidem  illic  con;em-  E'^»:^-»-»?- 
ptumacGont^mehamvmdicat.  Secundam,  dumaducrius  im-  prou.jo.io. 
iiiorigeros&  rebclles  poenaii  mortisedicit.  Adterrian  perci-  oeuc.ii.iS. 
netquoddicitChriftus  Matth.iy.  Ex  prsceptoDcieiTe  vcbe-  Mat.15.4. 
Jicfaciamus  parcntibns.   Ecquories  mandati  mentionemfacit  Ephe.^^.i. 
PauIus,obedientiam  in  eo  rcquiri  intcrpretatizr.  ^J*'^'^*  ^'^^' 

97    Subneditur  nromiffio:  commendacimis  vice,qu:5  maot's     '^  ^'"]"^' 

1  V  T-x        r  I  A  »  •    •  r  \-      -r  ^ratitudo. 

admoncac<juamgrataDeo  fit,quelHcnobi<;imperacuriL'bmii- p^^^,.^^^^ 
jfio.  Iftum  enim  aculeum  excicmdo  rorpori  noftro  admouci:  ^uorfumnudi- 
Paulus  ,  quum  dicitmandatum  hoc  eflc  primum  cum  promif-  tafit. 
iione.  S\  quidcm  qu3c  in  prima  tabuli  prajcef/it ,  non  fpecialis 
&  propria  vnius  mandati  fuit,  fed  ad  Legem  vniuerfam  cxtcn- 
deb.itur.Porrb  fic  accipienda  hafc  cft.PecuIiarirer  Ifraelitis  lo-  ^ofenftt  ai^ 
quebatur  Dominus  de  terra  quam  illis  promiferat  in  ha.'redits-  «tpf'»da. 
tem  Siergo  diuinsebenignicatis  arrhabo  eraccerracpofleffio, 
non  miremur  fi  Dominus  teftari  volueric  fuam  gratiam  ,  vi^ 
longitudinem  largiendo,  pcr  quam  fiebat  vt  diururnus  caipere- 
£ur  Tui  beneficij  friift*.Sefuser§o  eft.Honora  patrcm  8c  ^acre, 

r.    iiij 


^^^•VIM.  INSTI  T  VTIONIS      LIB.    II. 

quo  per  longum  vkse  fpatium  frui  tibi  diu  Uceu  ea  terrx!  pof- 

1>r*fem  vita,  ^^^^0"^  qu^  tibi  futura  eft  in  grairir  me.e  teftimonium.  Cxte- 

dtuiuabejjedt-  f"ni ,  quiatota  terra  fidelibus  bcnedida  eft  ,  pr^efentem  vitam 

Hionu  teftimo.  incer  Dei  benedtdiones  mcrito  reponintu?.  CJuare  ad  nos  fimi- 

mum.  literipeaat ift^Ec  promiffio,  quarenusfcilicecdiuinajbeneuo- 

lenti^documentum  nob.s  eft  pr^Bfentis  vitgduratio.No  enfni 

ea  autiiobis  piomittitur,  autpromiiTa  fuic  ludjeisjquafibeati- 

tudinein  fe  cosincrer:  fcd  rjuia  rymbolum  piis  eflefoletdiuinar 

'Exctftionii      indulgencia?.  Qiure  Ci  contingar  ante  maturam^taTcm  obfe- 

filuur'''*'  ^  ^^^"tem  parenribus  fihum  e  vira  abripi  (quod  non  rarocerni- 

tur)nihilo  minus  in  fiia?  promiffionis  complemenro  conftailtcr 

Domjnusperfeuerar,cjuam  fieum  ccntum  ttrrariugeribusmu- 

nerctyr  cui  vnum  modo  pollicicus  erac.Totum  m  hoc  /icum  cft 

vcexpendamus  longani  vitam  eaccnuspromittiquatenusDei 

benedidio  eft;benedi(ftionem  vero  effc  cjuacenus  diuinx  grati^ 

eft  documentum;  quam  ipfc  per  mortem  infinito  vberius&  fo- 

Iat  adutrft,      ^*^^"^  fcruis  fuis  teftificatur  &  re  ipfa  demonftrac. 

tmmorigeris fi-     3^  Adha:c,dum  pr.^fcntisvitarbcnedid-onemDominuspo!- 

Irp  fnalediciio  licctur  filiis  qui  parcntes  qua  decec  obfcruatione  coluerinc;  li- 

demnciatur.    niulinnuit ,  omnibusimmorigeris  ac  mobfequcntibus  cerrif/i- 

mamimmineremalcdiftionem  ,  cuinedeiircxecutio,eos  pcr 

Legemfuam  mortis  iudicio  obnoxiospronunciac  ,  ac  fupph'- 

cium  deipfisfumi  madac.Siiudicium  effugiuncipfe  vltion^ex- 

pecit  quouis  modo.  Videmus  enim  quarusnumerus  ex  hoc  ho- 

minum  generc  vel  in  pr^his  vel  in  rixiscadan:ilij  infolitis  mo- 

dis^fflipuntur.  omncspropecomminationem  hacnon  efleva- 

nam  argumentofunt.Quod  fiquf  eaarduntad  vltimam  fcncftu- 

tem:  quiain  hac  vita,  Dei  beRcdidionepriuati,nihiIaIiud  qua 

mifcrelanguent,  &maioribus  inpoft^rumpaenisreferuantur, 

.  mulciim  abeft  quin  benedidionis  piis  filiis  promifl"^  fiant  parti- 

pxrentibui  &•  ^^P^^'  ^^"  ^^^^^  eciam  obirer  annorandum ,  quod  ilhs  obedire 

tjs  ^utpAren-  '^'^"'1?^  Jn  Domino  iubemur  :  ncque  id  obfcurum  eft  cxiaAo 

pwiloctm  ob.  priiis fundamenco,  praffidcnt  enim  eo  loco  in  quem  euexit  cos 

ttfient  fit  ohe-  Dominus ,  communicaca  cum  ipfis  honoris  fui  portione.  Qu^ 

nirne^^ir''^^"  crgo  fubmiffio  illisexhibccur,adfufpiciendum  fummum  illum 

7n[irua,o^''*    Patrem  gradus  cflc  debcc.    Q^are  C\  in  legfs  cranfgrefftonem 

Ephef  (J.i.      "^^  inftifanf,merito  tum  non  parentes  nobis  habcndi  funt,fed 

cxcranei,  quJ  nos  a  veri  P.itris  obcdienm  fijbducere  conantur. 

Sicdeprincipibus,  dominis,&  vniucrfo  fuperiorumgenereha- 

benduni.  Indignum  enim&abfonum  efl  vtad  deprimcndam 

Dei  celfitudmcm  eorum  eminentia poIleat,qu2E  vcab  illa pen- 

dccica  in  ilhm  deduccrc  nos  dcbet. 

PR/ECEPTVM    SEXTVM. 

Non  occide^. 

59    Finis 


»1      COGNiT.     Dli      REBfiMPTORIS.  IJJ 

^p   Finis  pr^Ecepti  eft   ;  Qupniani  hominumfgcnus  vmrate  j^^,- ^^^^^^,/ 
quadam  Dominusdcuinxit,  incolumitatcm  omnium  rnicui- <.x;.oyjri»,  finii 
quc  debereefle  commendatam.In  rutuma  ergo,  violentia  om-  &•  fumma, 
nis  &  iniuriajac  omnino  quaeuis  noxa,qua  proximi  corpus  lae- 
dat  ur.nobis  interdicicur. Ac  proinde iubemur,  fiquid  in  opcra 
noftra  ad  tucnda  proximoru  vicam  fubfidij  eft,fidcliter  impen- 
dere,qux  ad  eorun»  traquiilitatcm  faciunc,  procuraterdepcllc- 
disnoxisexcubare:fiquo  indifcrimine  luncprarbere  manuau- 
xiliarc-Si  Deum  legiflatorem/ic  loqui  recordaris,{imulcogica  e^um  Legifld- 
velle  pcrhanc  regalam  anim^e  tuas  moderari.Ridiculum  cnim  tor ft ^irttua^ 
forec  vr  is  qui  cordis  cogitationes  fpcculatur  jiifqucprsecipuc  ^^^^hon^d^ium 
immoratur.ad  veram  iuftitiam  nihil  quam  corpus  erudiret.Er-  'Z^^Jj^^glfl//^ 
go  &homicidium  cordishac  Legc  prohibetur,&  pr^cipiturin-  ajfeSlum    com- 
tcrior  .ifFedus  conferuandse  fratris  vit^e.  Manusquidem  homi-  fgyuanda  vita 
cidiu  paricfed  an;musconcipit,dum  ira  &  odio  inficitur.  yiic  prrximipr^ti- 
an  irafci  aduerfus  fratrcm  pol/is  <]uin  110x9  libidine  ^rdeas.  Si  /»'• 
rionirafci^crgo  nec  odifterquando  odium  nihilaliudeft  quam 
ira  ioueterata.DiflimuIes  licec&vanls  ambagibus  extricdrece 
coneri's:vbi  velira  vel  od/um  eft,illiceftmaleficas  affeftus.  Si 
tcrgiucrfari  pergis,iam  orc  Spirituspronuntiatumeft:,homici- 
da  cile  qui  fr.itre  in  corde  fuo  oderit:  ore  Domini  Chrifti  pro-  i.Joan.j.iy. 
nuntiatumeft  reu  efleiudicio  qui  fratrifuoirafcitur:reumcfle  Mattk.j.ax. 
concilio  qui  dixeric  racha:  reum  efle  gehennje  ignis  qui  dixe- 
ricfatue. 

40    Duplicern  aucem  xquitatem  Scripturanotacquaniti- '^''''   ^«?^';f 
tur  hoc  prajceptu.quia  &  imago  Dei eft  homo ,  &  caro  noftra.  hmus  fractpn. 
Quarc  nifl'  imaginem  Dei  violare libeat,facrofan^um  habere  ,  n^^^g  ga  ,-. 
ilIum:niflomnem  exuere  humanicatem,  vtcarncm  propriam  magoDei. 
foucredebemus.Quse  arcdcmpcione&  Chriftigratiaducen-  i.Et caromfirg. 
daeftexhortatio,aIibitraftabitur.  Duoillanaturaliterinho-  Lib*?-  c«7*    . 
mine  conflderari  Dominus  voluit,  qua?  nos  ad  coferuationcm  {'^"*  ^'^'  i'J* 
eius  n>ducerent:vc  &  fuam  imagmein  ipfo  mipreliam  reuerea-   „         jj^^^ 
mur,&  carncm  ooftram  amplexemur.  Non  ergo  euafit  homi-  iib,4,c.i.feft. 
cidijcrimequiafanguiniseftiiflone  fibi  teperaric.Siquid  ope-  1j.14.15.1tf.17» 
reperpctrasjflconatumachinaris,  d  voto  &coniiIio  concipis  18.19.  &c.  if . 
quodalreriusfaluti  flc  aduerfum    ,    homicidijreus  teneris.  ^«^•J^"'^^' 
Nifi  rurfum  illa  pro  facultate  &  opportunitate  tueri  ftudcs,  ea 
quoque  immanitate  Legem  prsuaricaris.    Q«pd  /1  tantoperc 
de  corporis  incolumitate  Iaboratur:hinc  colligamus.quancuni 
ftudij  &  operar  faluci  aniina:  debeatur  qux  ia  immefum  cbram 
Domino  praeoellic. 

PR^CEPTVM    SEPTIMVM. 

Non  iiicechaberis^ 


eA^.rHU  INS  TIT  V  TIONIS        ItS.    llt 

4»    ^inis  eiusjQu^Ia  pudicitiam  &  puriratem  Deus  amat.fie- 

Septimt^dce-  ceflereanobis  Oinne.n  immunditiem  oportere.  Snmmaigitur 

nu/jr  /umma.  C"f,vt  neqi^a  ipurcitiajautlibidmofamtemperiecarnis  inqui- 

Cur  fcort^io-  nemur.Cui  relpondetaf(irmarJuumpr^ccptum,vtcafte&  con- 

nem  vetat,      tincnter  omnes  vir^e  noftr.E  partes  moderemur.  Scortationcm 

aucem  nominatim  verac,ad  quam  tendic  omnis  libidorvt  illius 

fQedirate(qu5ecrariioreft&p.iIpabirior,qua!:enus  fcilicet  cor- 

pori  criam  maculam  inurit)  in  Iibidinis  cuiufuis  abominatiouc 

nos  adducat.Quoniam  hac  legeconditus  efttiomo  vt  folita- 

riam  vitam  non  agatjfed  adiuncfio  fibi  fabddi o  vtatur :  deinde 

ex  peccatimalednftione  in  hanc  necefiitatem  magis  addiftus 

.  ,    eft:quantufatiscrac,Dommiis  opitulatuscftnobisinhac  par- 

m  rtrnedtHm-»  f<^  ^'"coniugium  inltituit,cums  Jocieratcm  ruaauthoritateini- 

*  cam,lua  quogue  bcnedidione  fandificauit.  Vnde  conftac  &  a- 

liam  quamlibet,cxrra  coniugium  focietatem,  coram  ipfo  ma- 

Jcdidam  eflTeiSc iliam  ipfam  coiugile  in  neccfitaris remedium 

cfTe  ordinatam.nc  incftlacnemlibidinem  proruamus,  Neer- 

go  nobisblandiamur  ,    dum  audimus  non  pofte  virumcunn 

muliece,fine  Dci  miledidione.eius  coniugiuaj  copulari. 

€tntftieti£  (f».    ^^  iamquu  pcr  natur^  conditione&acccfa  poft  lapfum  libi- 

num,txtmiiim  (Jinc,mulierisconfortio  bis  obnoxijfimus,nifi  quos  /ingulari 

Im  foUuT^ei-  gratia  Deusindc  excmit;videat  finguli  quid  fibi  datum  flt.  Vir- 

^tltis  omnin»  ne  ginitas,fateor,virtus  cft  non  confcmncnda:  fcd  quoniam  aliis 

$atu7n,a.iit  ad  ncgata  cft ,  aliis  iionnid  ad  tempus  concefla  ,  qui  ab  inconti- 

tempHs  cmetf  nentia  vcxantur ,  &  fuperiorcs  in  certamine  eiTc  nequeunt,  ad 

jnmeit,  matrimonii  rubfidiufeconferat.vtitain  fuJBvocationis    gradu 

caftitatcm  coIanT.Namquinoncapiunthoc  verbum  ,  /inon 

propofico  cocefToque  remedio  intempcranciae  fuse  fuccurrant» 

Obiemonis  pro  cu  Dco  pugnanf,3c  rcfiftur  eiu^  ordinationi.Ncquc  mihi  quif- 

tmlibatHfdilti.  pian^  obftrepat(quorf  mulci  hodie  faciunt)Dei  fe  auxilio  adiu- 

Pfal  £um,omnia  pofle.   Dei  cnim  auxilium  nonnifi  iis  adeft  qui  in 

viis  fuis  ambular:hoc  eft,in  flia  vocacione,  a  qua  fe  omnes  fub- 

ducunt,  qui  pr^eteriiis  Dei  fubfiiiis  necef/icates  fuas  fupcrare 

eJudariquc  inani  temeritntc  conrendunt.   Contincntiam  fin- 

Matt.i^.  i.x.i.  gularc  cfleDeidonum,atqueex  eorum  generc  qux  nonpro- 

mircue,nccin  vniuerfiim  corpori  Ecclefi^,fcd  paucis  mcmbris 

conferantur.Dominusaffirmat.  Primum  enim  ccrtum  homi- 

numgenusfacitquod  fecaftrauerit  propter  regnum  c;eIorum, 

hoc  eft,vt  folur ius  ac  libcrius  vacare  regni  cjcleftis  negotiis li- 

ceat.Ac  ne  talemcaftrationem  cfTe  in  hominis  fltam  potefta- 

te,quis  putet ,  poulo  ante  oftenderat  non  omncs  cfl^e  capaces, 

quibus  peculiariter  e  c^lo  datum  fit.vnde  concludis ,  Qui  po- 

i  Co  ^^^  capcrc  caplat.AfTerit  ctiamnum  apertjus  Paulns  dum  fcri- 

^^"     bit  vnumqucnquc  habcre  propdusn  donum  aDeo  :  ynum 


^BE      COGNIT.    OJlRBOEMPTORlf.  I54 

f»c,alterum  autem  {\c.  ,  -.    ,.    .  , 

4?    Quando  aperca  dcnuntiatione  adinonemur,no  efle  cu-  vnufquirqm  k 
Juflibec  feruare  caftitatem  in  cajhbarujetianifi  rtudio  &  conacu  cmmiio  stbfii- 
adid  maxime  afpircc:  pecuIiarcmefTc  grariam  quam  dominus  nerepotejii^ui 
nonnifi  cercis  hominibuscofctt,  quoipfoshabeacad  opus  fuu  ^"* '^^'^ ^^f*"' 
expeditiores  ;  nonnc  Dco  &  natura?  ab  eo  inrtitutae  repuona- !"'"'  **7j  ''f  '' 
musj  iinon  vitjenoltr^  genusadtacultatisnoftra:  modum  ac- 
commodafnus.?Hic  fcortationem  Dominusprahibec  cpurita- 
tcm  ergo  &  pudicitiam  a  nobis  rcquirit.  Eius  feruand^  vna  eft 
racJOjVt  fuo  quif(];;e  modulo  fe  mcti.itur.Nemo  temere  matri  ^'^^*^^^**^  1'*^ 
moniumconcemn.{r,veluti  re  fibi  aut  inutilemauc  fuperuacua:  ^*'  '^'"'^„n 
nemo  cxlibatu  aurer  cxpetat  quam  li  vxorecarere  pofnr.  Ne-^ 
qie  in  co  etia  carnii  cranquillicati  vel  comoditatJ  confufat.fcd 
tarum  vc  vinculo  hoc  folucusad  omnia  pieratis  officia  proprior 
/ic  ac  paratior.  Ec  quoni  jm  mulcis  hoc  bcneficium  nonnili  ad 
tempus  confettur,  tandiu  quifquc  aconmgio  abftincat  quan- 
diueric  adlcruandum  c^Iibatum  idoncus.Siad  domandum ii- 
bidinem  vircs  deficiac,incellieat  iam  fibi  coniugij  nccerfitatem 
a  Domino  impoficam.  Hoc  denionftrat  Apoftolus  quum  pr^-  *'  ^^^'T-  *** 
cipit  vc  ad  fjgieJam  fcoriacionem  vnufquifque  vxorem  fuam 
habeac ,  &  v  aqu.^que  mulier  vlrum.Icem  ,  Vt  qui  non  poteft 
fe  c6tinere,m3trimoniu  in  Domino  contrahat.  Primiim  figni-  ^iincontinen' 
ficac  maiore  hominum  parcem  inconcinenti-e  vitio  effeobno-^'*  vittocaUys 
xiam  :  deindeexiis  qui  obnoxiiTunr  neminemexcipit  qucm  ''  "'*'*''   ^*1 
non  lubeat  ad  vnicum  iUud  rcmcdium  confugere  quo  impu-  ^pu     iy^aitutc 
dicirije  obuiam  icur  Ergo  qui  funt  imrontinenres.fi  \\^  ratione  lt\ly*m  indteit, 
mederi  negliguntfu^e  infinnitati,  eo  ipfopeccat  quod  huic  A- 
poftoli  mandato  non  obtcmperant.  Nequc  fibi  blandiatur  qui 
mulierem  non  actingicac  fi  impudicitise  argui  non  poffet^quu 
incerim  aninms  libidme  intus   ardcat.  pudicitiam  enim  definic 
Paulu^c'5iun<f^am  cumcafticatecorporis,animi  puritatem.C^-  i.Cor.y.j^. 
lebs  mulier,inquic,coeitat  quae  Dominifunt;quoniodo  fanda  Pudicttta  def" 
/iccorpore&fpiritu.  Iraqucdum  fupcrius  illud  pra;ceptum '"''"' 
ratione  confirmac.non  tancum  dicit  meliiis  efle  vxorem  ducC- 
re  quam  fcorti  focietace  fc  poliucrc  ,  fed  dicic  melius  cfTc  nii- 
berc  quam  vri. 

44  Porro  ,  fi  coniuges  recognofcunt  fuam  focietatem  efle  '^^»'''''  '''<«» 
a  Domino bencdidam  ,  eo  admonentur  non  cfTe  intemperaca  ^ZnTubd'-' 
&  difToIuta  libidine  confpurcanda.Non  enim  fi  incontinentise  „f  ^Vc  V*»^ 
turpitudinem  velatmatrimonijhoneftas,  ideo  eiusirritamen-  Uxent.  vtv^ 
tum  protinus  efTe  debet.  Quarenonomnia  fibi  licere  coniu- xontm adulte^ 
gcs  exiftimef^fcd  fua  quifquc  vxorem  fobrie  habeat,&  viciffim  rtpotiuf  qukm 
vxor  virum  :  ficagentes  ncquid  omnino  indignum  honeftatc  ?f'''*  '^*"'^'" 
acicmperantiamatrimonijadmittant.  Sicenim  ad  modum&  '  ^^^' 
modefiiam  rcuocari  decet  coniugium  in  Domino  ccnt^ji- 


tA^.WllU  iNSTiTrTiONFs     tlB.     l  f . 

<^um,non  in  cxcremaniquaaiquelafciuiam  exundarc.    Hafrc 

Amb.lib.de  petulanciam  Ambrofiusgraui  quidem/ednonmdignarenEen- 

fhilefoph.    tia  notauicquum  vxonsadulterumvocauic  qui  in  vfu  conin- 

quem    citat  gali  nullam  verecundi^e  vel  honeliuis  cura  habet.    Poftrema 

l^b^tra  lu  '^^^'^^^'""^  ^'^^^  ^"=  Legiflacor  fcorcarionem  damner,  nepe  is^ 

lia.numl.  "'  S^W^"^  "ostotospo/TIdere  dcb"at,iureruo,anim2e,  fpiritus, 

&  corporis  integritacem  requiric.Ergo  dum  /cortari  prohiber, 

(imul  vetat  &  lafciuo  corporis  orr,acu,&  obfccrnis  gefticulatio 

nibusj&  irapuris  rcrmonibus  alien^  padiciti^  infidiari.  N6  c- 

mm  racione  caret  Archelai  fentecia  adadolefcente  molliter  & 

delicate  vltra  modum  vefiitum,  non  referre  qua  parte  cinsedus 

elTec.-fiquidem  Deumrefpicimus.qui  omnem  contaminacio- 

t>  ni  ,.e    ,  c  "^.'^^^''^'"^fuf'  quacuque  in  parte  vel  anim^e  vel  corporis no- 

^itd^luidt-A  ^^^  ^^''^^f-Acne  dubium  fitjmemincris  hic pudicitia  a  Deo 

■ihic  /andt£)  comnqendari.    Si  pudicitiam  requirit  a  nobis  D ominus ,  quic- 

rcpugnat ,  hor  ^^}<^  iHJ  aducrfum  eft  damnat.  Proinde  fi  ad  obedientiam  ad  - 

.^^fi/»*  ^,,ecf-lpiras,nccanimus  prauacjpidine  intus  ardeac,  nec  oculi  iri 

fodammtur.  corruptos  afteauslafciuianc  ,  neccorpus  ad  lenocinium  ex- 

coIatur,nec  lingua  fpurcis  fermonibus  mentem  ad  fimiles  co- 

gicationesilliciar.necgufa  fua  intemperieinflammet.  Sunte- 

nimomniaeiufmodi  Vitiavelutiniacul^  quxdam  quibusca- 

fticatis  puritasconfpuEcatur. 

PRi£CEPTVM     OCTAVVM. 

Non  furtuin  facies. 

c^af.tprdce-     ^^    Finis,QuonIam  abominationicft  Dcojniuftiri3,vtred- 

ll! ^5?'^'"'^'  daturvnicuiquequod  fuum  cft.Summaigicurerit,  nosvetari 

rebus  ahenis  inhiarc, ac  promde  mberi  luis  vnicuique  con(«r- 

uandisbonisfidelem  operam  impendere.  Sie  enimcogitandu 

cft,vnicmquceuenif?e  quod  poHidetjno  forruita  fortc,  ft^tx 

diftributione  fummi  rerum  omnium  Domini:  non  pofTe  igitur 

pr^euerti  malis  arribus  facultatcs  cumfpiam  quin  fraus  diuinr 

^atmr  fur-  dirpenitioni  fiat.PIurima  autem  funtfurtorum  genera.  Vnuni 

lorum  gcnera.  cft in  riolentia.quum  viquacunque  &prxdatoria  licentiaa- 

liena  diripiunrur.Alterum  \\:\  maliciofa  impoftura:  vbi  fraudu- 

lcntcr  inccrcipiuncur.  Aliud  in  te(?liori  callidicace;  vbi  per  (1^2- 

S^t  fmt  mala  ciem  cxcuci  uncur,  Aliud  iw  blandiciis:vbi  fub  donatioais pre- 

(irtes  herprx-  tcxcu  emunguncur.    Sed  rie  in  generibus  reccnfcndis  nimium 

'pto  (Umna^  inftftamus, arces omnes, qaibus proximorS  poffeffiones & pe- 

*"*•  cuni3E  ad  nos  deriuincur ,  vbi  a  fynccriracc  dilcdionis,  ad  fal- 

lendi  aut  quoufs  modo  nocendi  cupiditacem  obliquac,pro fur- 

tisnouerimiis  cfTe  habendas.    Inforenficcrtaminc  obcineant 

liccc,a  Deo  tamen  non  fecus  seftimancur.Nepe  videclogasca- 

pcLones,qaibus  fimpliciorem  homo  vaferanimam  incipitirre- 

tirc> 


»  E       C  O  G  N  I  T.     £»  B  I      R  1  D  B  M  P  T  O  R  I  S.  ij^ 

tircjdonecin  fiias  tandem  naflasactrahat:  vidct  durasinhuma- 
nifque  kgcs,quibus  poccntior  tenueni  vrgec  acpr^c/picar:  vi- 
dct  illeccbras  quibustaquanihamisimprudentcin  aituciorin- 
«rcat.qu^omnialicenchumanumiudKiumjnecin  cognitione  ^lu  furiift. 
vcniunt.Ncque  h2?c  iniuria  in  pccunia  modo^auc  in  niercibus,  i^l.ara  ^  oi 
aucagrisiocjm  habcc  :  fed  in  iurecuiufque.  iuo  enim  bono^^.'""'"-'^'*  i?'- 
proxniios  t'raudamus,ii  dciiegainus  ofiicia  quibus  erga  eos  ob-  *^'^* 
ftringimur.Si  procuracor  aut  villicus  otiolus  voratdomini  fub- 
•ftant!am,nccad  reifamiliaris  curam  mtencus  cib  ii  commiiTas 
fibi  faculcaces  vel  iniiifia  difnpac,vcl  luxuriose  profudit:^  ler- 
uirs  herum  ludibrio  Jiabecfi  eiui  arcana  diuuigac,  C\  vllo  mo- 
do  tu  vicam  rum  bona  eius  prodic:fi  dominus  rurlum  familiam 
immanitervexac.-furciapud  Dtu  tcnecur.A'ienum  enim&re- 
rincc  &.  pr:£ucrtit  qui  non  exequitur  quodex  fuse  vocacionis 
munerealiisdebct. 

46    Riteergoficparebimusmandato,finoflra  forrcconcc-B'«/I/(?w  ^r^ 
ti,nulIuir.ni/iiioneituni&  lcgitimuni  lucium  faccre  Wwitz-^^P^''*'^^'^  0^' 
muscii  no  appetamuscum  iniuriaditelccre,ncc  fortunis  dirue--^^''"''^"'* 
re  pruximum  moliamur,qno  res  nobis  accreicat:ii  non  crude-    '^'"^^' 
les  opcsjoc  cx  aliorum  fanguine  cxpreilas  cumul'ire  contenda- 
Hius:iijQ6  intcmpcrantervndccunquepcf  fas&  nefas  corrada- 
mus.quo  velexpicacurnolfra  auancia  ,  vei  prodigentiarfatif- 
fiac.Verumeconuerro  iiEnobis  perperuushic  fcoous  ,  omnes  ^UtrM, 
quoad  licecconiilioatqucopeiideliter  in  retmendis  fuisiu- 
uar«.quod  fi  cum  perftdis  ic  fallacibus  negotium  fucricex  no- 
ftro  pocius  aliquid  ccdere  parati  iimus,  quam  vc  contendamus 
cumillis.Nequeid  modoifedquosreru  difiicultate  viderimus  Terti*. 
premijCorum  nccefiitatibu.  c6munic:emu.s,ac  noftra  copia  fli- 
bleuemuseoru  inopiam.Poftremorefpiciac  vnulquiiquequa-  ^^^f'*- 
tenus  ex  oCficio  aliis  fit  obligacus,acquod  debetjbona  Hde  pcr-  ^"'""'^A*;««-' 
foluac.  Hacrationepopulus  omncs/Ibj  pr^fcdos  in  honore  //^1  jrf^^*^ 
habear,corii  donnnationem  aequo  animo  ferat,  lcgibus&  iuf  Um^m'^ 
fisp2reat,nihil  detredet  quod  propitio  Deo  ferre  poifit.  Rur-  ftr^ium. 
ium illi  pJebis  fu« curam  iliftincant ,  pubhcam  paccm  c<infcr- 
uent.bonisiint  prasiidio,  malos  coerccanc:i]c  ooiniaadmini- 
Urent  quafifupremoiudici  Deo  fundionis  fii£  racionemred- 
4ituii.  Eccleiiarum  minifiri  iideliter  verbi  miniikrio  incura-  3,  ^UpAficre^ 
banr,n«c  filutis  doclrinam  adultercnt;fed  puram  &  fynccram  er  otta  ticdi.* 
populoDei  tradant.  Necdoftrina  iolum, fed  yit-ecxcmploin-  /''*• 
ititiiant;pr^iintdeniquc,  vtbonipadore^;  ouibus.  Populusvi- 
cifTim  eos  pro  nuntiis  &  Apoftolis  Dei  fufcipiar.eum  iis  hono- 
sem  reddat  quo  fummus  Ma^ifter  eos  dignatus  clhqux  corum 
vitz  nccefiaria  funt  prsebeat.Parentcs  lilieros^vt  fibi  a  Deo  c6-       .j 
iBiffos,  akndos,  regendos ,  dacendos  fufcipiant  •  nec  f^uitia  ^>-  itbnl!"''^ 


CAP.^IIT.  INS  TjT  V  TloNrS      L  T  B.     II. 

corum  animos  exafpercnc5&  a  fe  aucrrar;  fed  lcnitate  ac  inJuI- 

gcntiaquae  luam  peifbnam  deccat,eosf>ueanc  &  amplcftatur, 

Quo  modo  &  Luam  illis  cbferu^nciama  liberis  dc-bcn  ance  di^ 

^dl    orts  ^urneft.Iuniorcs  renilcmiecare.n  rcuereantur,vceam  aitatem 

(^Senes,  honorabilem  efle  Dominus  voluit.  Sencs  quoque  iuucututis 
imbecillitatcm  Tuam  prudentia ,  &(quo  magis  qua;n  iJIipol- 
Icnt)rerum  vlu  moderenturjno  afperis  clamosifquc  mfedatio- 
nibus  eosinceflentes ,  Ccd  tcinperantcs  comitate  ac  facilitacc 
feueritatem.Scruifcad  obicquium  fcdulos  &  morigeros  do- 
minis  prarttet-.neque  id  ad  otu:um,fed  cx  animo,taiiqu.)m  Deo 

y.  -^*  '^«''•'^''ip/iffi-uicntes.  Heri  quoque  nonmorofos  fe  &intta^.ibiies 
crga  fciuos  gerantjBcn  aiperitatcnimia  diuexcnr»non  'on:u- 
meiioseaccipiac:fed  potiusagn  jfcatlibi  fratrcseflc,fi6i']>  liib 
ccclcfti  Domino  conferui.s,  quos  mutuoamare&iiUMi  icitcr 
tractarc  debcat.Ad  hunCjinqua,iijoilu  quifque  rcp-Kct  cjuid  iii 
P^S  ^^-  fuQ  ordinc  ac  loco  proximis  debcarj&  quoci  dcha  foluJt.  Ad 
hsEC  rcfercnda  rempcrmcnsadLegiftacorcni  :  vc  a-.imis  per- 
indcacmanibus  rcguiam  hancnouerimus  conrrituKqiio  alio- 
rum  commodisacquc  vciiicacibus  &tuendls  &  proiuouendis 
ftudeant. 

PRi£CEPTVM    NONVM. 
Nuneris  aducrfus  pioxiniUU)  tuum  teilts  rr»en- 
dax. 

47    Finiseius:QuoninmmendaciumDcus  f  qui  veritascft) 
Vsnt  fr*f^ptt  £xj.(-j.a(.„f  yei-itateinnnef  coelTcincer  nosciendam.Summa 

txtofiti»  jnrr,-  .    .  '  1        !  -     •      r  I   'r  t  •    i 

f^^L-fints.      igiturentjuevel  caiuniisfalsifquc  crimniarionibus  violemus 

aJicuius  nomcn,  vei  mcndacio  in  fuis  fortunis  •rauemus.-deni- 

que  nem;i]ediceti^&  proc.icit.itis  libidinequempiil^damus:* 

CiM  interdidoc 'h^recimperium.vtvnicuiquefideleoperam, 

qs.oadlicct,  in  aife:enda  vcritatc  cominodemus,  adtuendam 

,     &  nommis  &  rerum  fuarum  integritatcm.Senfum  mandati  fui 

^^meliZ'ii  f*'-  ^'«JctLir  exponcrcvoIuifteDominushisvcrbis,  Non  fufcipies 

telaitoc^  V*-  voccm  mcndacij.nec  lungcs  manum  tuam,  vtpro  impio  dicas 

ritAtts    co7>fe-  falfum  teliimonmm.Irem,Mendacium  fugics.  Alioctianilo- 

ifttio.  cojuon  ea  modo  parrc  a  mcndacio  no$  reuocac ,  ne  fimus  cri- 

Exod.  2?  »7«  niinacoresacfururronesinpopaio:rednequisdecipiatfratrcni 

Leuit.  ij.itf.  fimm  vtrunquccnim  diftindismandatiscauet.    Sane  dubium 

no  eft,quin,vtpra;cedentibusmandariscohibuit  fa£uitiam,im- 

pudic!ti3m,auaritia,ita  hic  falficacem  coerccat:  cuius  duo  func 

Falfiratis-duo  m£b.'-a,qu^  prius  norauimus.  Autcnim  malignitatc  &  obtrc- 

rnembra,         ftandi  praujcatc  deiinquimus  in  famam  proximorura:aut  me- 

Ttjiimortiuni    ficndo,interdum  etia  obIoqucndo,detrahimus  eoru  Comodis, 

iniM  ^  Niljil  auceni  inJCjceft^foIene  &  iudiciajia  ccIUniojjiw  iiic  n©mi- 

^         *  ■     ■  naci 


©E      COGNlT.    DBI     RlDfiM?TORfl.  1^6 

£iaripuces,an  vuIgare,quodin  pnuaris  fermonib*fertur.Sepi:r 
cnim  eo  recurrendum  ci\  ,  ex  fingulis  vitiorum  gcnenbus  fpe- 
cicm  vnaparadigmatis  loco  proponi,  ad  tquam  ccttrx  rcfera- 
tur.eam  autepotifiimum  delig^in  qua  virijturpicudo  ma:xime 
cmineat.Quanquam  generalius  exrederc  conuenit  ad  calura- 
nias&nnillrasobcrcdationes,  cjuibus  iniquegrauantur  proxi- 
jni:c]uia  forennsceftimonij  failirasnunquaperiuno  carec.Pcr- 


iuriisauce  quatcnus  Dei  n..meri  prc.tananr  ac  violant.in  man-  ^  ^  ^. 
daco  tcrtio  faris  cft  obuiatu  pK.jnde  legitim;i  pra?cepti  obfer-  ,y7*XL,  '^ 
Datio  eftjvclinguain  aiTcrenda  veritne,  prox.moriini  cuvii  bo- 
nx  famr^rum  vrilicaribusflTUiat.^quitas  pluicjyam  manifelta 
cft.Nam/i  quibullibetthefaurLs  pictio/ius  cltnomen  bonum, 
nihilo  minorenoua.nomi.iis  mtegritate  qu^m  f  rcunis  fpulia- 
turhomo.  In  diripiendaautemeius  fubftacia,n6  minus  :n:.er- 
dumfilfo  tell:im©nJo,qiiaiii  manuumrapacttateproficituu.  ,  , 

48     Ettameiimirumeftquam  fupinalecuntate  paliimin  ^^^^y„,  ^^, 
liacrepeccetur,vtrarif(imirepcrianturquin6hocmoibono-py^,^^,„;„p^ 
tabilitcrlaborcnc:  adeo  venenaci  quadam  dulcedme  obletta-  fim. 
mur  in  alienis  malis  tum  inquirendis.tum  detegendis.  Nec pu- 
temus  idoncflm  cflc  excufationem  fi  fsepe  numero  non  mcuci'" 
mur.Namqui  prohibet  med-ciofracris  norRendctuiparijVuIc  »•  OMreciatM^ 
ctiam  iliibatum  conferuari,  quatum  pcr  ventatem  iicet.Siqui-  '*  ***• 
<iem  vccunque  illi  aducr  us  mcndacium  tatum  caueat:  Co  ipfe 
tamenianuic  ,  fibi  efTe commeadatum.     Arquiidnobis  luf- 
ficercdcbetadfamam  proximolaluamcuftodiendam,  Dco 
cam  curf  elTc.Quarc  damnatur  proculdubio  in  vniucrium  ma-  \Ual*dtctn»ix 
kdiccntia.    Porro  malediccntiam  inteliigimos,  non  obiurga-  ^J"^^^^^*** 
tionem.qua?  fit  caftigadi  ftudio:non  accufatioffCm  auc  iudicia-  ,jr^,-^    difi.n^ 
riamdcnunti^tionemjqua  rcmedium  malo  quaencur:  non  pu-  guHntuni^ rt^ 
blicam  reprehenfionem  j  quaEadincutiendumcrteris  pecca-  mouemur^ 
toribus  cerrorem  cendir  :  non  manifeftationem  apud  eus  quo- 
rumfalutisintercftpr«inonitosfuiflc,neignorancia  penclice- 
turfcdodiofam  criminationem^uaeex  maljgnitatc  &  obtrc- 
^andiperuIantianafcJcur.Qjnnhucquoquecxtenditur  man-  j.  Vrltamuii 
datum  iftud,nefcurrilem  vrbjivt^tem  afFc<5lcmus,&  .imaris  l^-  fturnU  o-  ^ 
idoriisintiiKflam^quibiis  aliorum  yitia,fub  imagineiufus.mor-  "^*»**^'"^*- 
(daciter  perftringantur,  qualiter  lolencnonnulii  quifacctiaru 
laudem,cum  ahorumruboreac  etiam  gemicucaprant:quando 
«xeiufinodipr^cacirate  nonleuiter  interdum  fracres  fugillan- 
tur.Nunc  fi  ad  Legifl.itorem  conuertamus  ocuios ,  quem  con-  4»   €Hr:Djiutt 
rcnic  non  minus  auribus  atque  animo .  quam  Iingux ,  pro  fuo  "^*^"^''^''*  ^^ 
iuredomin3ri:Iuccurretccrte&audiedaruni  obtrectitionuiu  ^.^^^^  prapifi». 
auidicatem,  &  imporcunani  ad  flniftra  iudicia  propcnfionem,  „f/  ' 
tiihilhominas  interdici.     Ridiculum  enim    eft  fiquis  putct 
Deum  odiflTe  makdiccatisc  in  lingua  morbum:  jn^Iignitatis 


CAPVlir.  IN  $  TITVTIONIS     LlB.     11. 

in  animo.non  improbare»Q3are  fi  verus  eft  timor  ati^ue  amor 

Deiin  nobisjdemusoperam  quoid  iicec&expcdic,  &quan-* 

tumfertcharitas.ne  malcdiftis&amaris  falibus  vtl  linguam 

vei  aures  prsebeamusme  obliquis  rufpicionibus  temere  mecem 

gluidai  omni-  pcrmictamus.-redsequi  erga  omnium  dida  &  fada  intcrprctcs, 

his  reqwra-     tum  iudicio,tum  auribus,tum  lingua  faluum  illis  fuum  hono- 

*w^'  remcandideferuemus. 

PR^CEPTVM    DECIMVM. 

Nonconcupifces  domum  proxiini  ciiij&c. 

.   ,  49    Finis  eft ,  Quoniani  totam  animam  dilcdionis  aftedu 

te^tT^llfiHo.  pot^cleri  vulc  Deus,  omnemaduerlam  charitati  cupidicatem 

fini((^fr.mma.  ex  animisexcutiendam.  Suma  igitur  erit,nequacGgitatio  no- 

bis  ircepacjqua?  noxia  &  in  Jilteriu?  detrimentum  vergentc  c6- 

cupifcentia^animos  nottroscommouear.Cui  refpondet  ex  ad- 

uerfo  pra!septum,vc^uicquid  concipimus,dclibcraraus,  voiu- 

mus,me^itamur,idcum  proximoruriibono  &  commoditatc/ir 

coniundum.Sed  hic  magna  &  perplcxa,vt  videtur,  difficultas 

nobisoccurrir.  5icnim  vere  fuperiusa  nob»  diftumcft,  fub 

quii    concu-  fcortarionis  &  furti  vocabulis,{coptandi  libidinem,&  nocendi, 

ftjcetiA  nomi.  f  Q     ^^i^^uecofiUuni cohibcri.-fupefuacuu  fuifie  riderj  queat, 

fur,  vt  nobis poltea  lcorlum  ahenorum  bonoru  concupifccntia  m- 

terdiceretur.  Sednobis  facilenodumiltum  expedietdsftsndio 

inter  confilium  &  concupifcentiam.Confilium  cnim,  qualitcr 

ViflinElio  mter  ^^  ^^  j^  fupcrioribusprxccptis  Ir.quuti  fsmius  ,  efl  deliber;ita 

^lupitltTiam'  voluntatisconfenfiojvbianimum  Ubido  ruU-.igauic.Cupiditas 

IT  'p-lceftt  citra  talem  &dcliberationem  &  affcnfi  ncm  eHe  poref^.qifum 

dnmmtam.      animus  vanis  pcrucrsirquc  obieftis  pungitur  modo,  &  titilla- 

tur.Qiiemadmodum  ergo  voluncaLibus,ftudiis,opcribus,  cha- 

ritacis  regulam  pr^efle   ha<5letius  Dominus  iiif/it.-itaadean- 

deninuncdirigianimiconccprionesiubec  ,  nefint  vllaepra- 

U2e  &  contortse ,  qu2c  animum  ali.  rfum  exftimulcnr.    Quem- 

admodum  animum  infledi  acque  induciiniram,  odium,  fcor- 

tationem,rapinam,  menducium  ,  vetuit,  itanunc  prohibecin- 

ftigari. 

.-  .^     jo    Neque  vcr©  fine  caufarantam  reftitudiaem  exigit.  Nam 

^il^kS/ne  Doti  quis  sequum  elTc  negcc,  omncs  anim.^  poeecias  chacitace  occu- 

txiiau  p3ri?Siquaautemacharitarisfcopoaberrct  ,  quismorbofam 

efle  inficictur?  lam  vero  vnde  fic  vc  animum  tuum  fubeantcu- 

piditates fratri  tuo  damnofa?,  nifi  quod  neglcfta  illo,  tibi  vni 

ftudes?Si  enim  charitate  totus  cffet  imbutus  animus,nuila  ciu« 

particula  talibusimaginationibus  pateret.Vacuum  crgo  catc- 

^.  ,7  nus  charitate  cfTe  oportet,quatenus  cocupifcetia  recipit.Obii- 

^ '^^  "'        cict  quifpia  no  came  cofencaneu  efle  vt  phancafi^,  qa«  tcmcre 

vok- 


DE     CpGNlT.     Dfll     REOEMPTORlJ.  1}7 

vojutantuiin  mente5&-andem  euanefcunt,  proconcupifcen- 
ii(s,4juaiun3  fedcs  in  corde  elMimnentur.Reipodeo,  hic  qu«-  T^fhorjig, 
lliojicm  effe  de  eius  j^eiteris  {-han;  aiiis  qux  duni  mentibus  ob- 
uerlantur  ,fiii)ul  anunum  cupiiitaceniordent  acferiunt.^uaa- 
dotjuidein  nunquamin  mcnccm  venit  opcareaiiquid  quin  cor 
excitutuai  laliat.    Miiabilem  croo  diledionisaidoremDeus  _  '"'"'^  ^S^ 
A^andit  ,  quem  neminmiis  tjuid&i^icoucupiicent!*' tricis  vult  ^radpi.e  ^om^ 
impedui.  AnnnumniinHLe  copoficuni  requinccjuem  ncleui-  ynendatitr. 
bus  c]u.dcmaculcis  comnioucn  contra  dkdjonis  J.egem  pati- ^«»  ^'ptnw  1,, 
rur.  Adliancintctligentiun!  miln  primiimviam  aperuit  Augu-  ^^^^'■'j^rvian^ 
jftinui:neoi-aui,uft"i.aoi'j  deilicuieam  nutes.    Etfi  ;iun{.m(juali-  '\  ^*'  '^«W- 
biJtpiaua  cupn'uatcm;c  diceve  conlilium  Lomini  tuiceata-  „^v 
uieaobicda  in  cxcmpiu.r  propi-fuitquae  failadelcdationisi-  £pift.2oo.gj. 
maginc  nos  vt  pJurimum  capiuntiiiCquid  cupiduati  prorfus  rt-  qusftionib. 
linqucrct,  vbi  ab  lis  rebus  rerr.hit  in  quaspoti^fiiDUiii  inianit  'ul>iiriCii)<J(f, 
&exu!tat.  £a  fecunda  Legis  rabula,in  qua  fa-is  adniOi.miur  ^Z^"'  *  *^°?- 
quidhominibufidcbeaaniis  propter  Deum,  acuius  coD^dera-  p.^j    ^^'^   jJJ 
tioncpenucc  twiacharitatis  ratio.  Quarefruftra 'nculciueris  VY.-.4,;.St.-.4j. 
tju^cun  juein  li-ic  tabuladocenturofficia,ni/i  c^ottrinatuaDci  cie    empere. 
timore  8c  rcucrcntia,  t^mquamfundiniCntOi  fubmtaiur.   Qui  -^ecr^dt.  lih. 
duo  preccpta  qua:run  in  concupilbentie  p»  ohibitio.  Cjperucr-  !*,  *- j»''  '•  ^ 
fafcftionequod  vnumei.-at  laccrare,  pndep.sicctor  nietaccn-  „-^-    ^^^  ^ 
teiudicabic.  Nec  obft.it  quodfecundo  rcpecitur  veibum,  Non  ^duc.j^i^   eos 
concupifces:  quia  vbi  donuinipofuit,  parres  eius  cnumeracab  qmijieprxce- 
vxore  incipiciis.vndc  clare  p.Ttec.vno  conrcxcu,<.iuoc]  rede  He-   '/<'^  j»  dm 
hxxi  faciunt ,  legcndumeiTc,ac  Deum  in  fumm.a  prxcipercj  vc  ^«''^«"f* 
quodpoffidecquilque  ,  nuineat  faluum  &intaftiim  nonmodo 
abiniuna  aut  libidincfraudaiulijfcd  aminimactiamcupidira- 
tc  que  animos  folicitct. 

51  "  Qnprfum  vero  fpeiftct  Lex  vniuerfa,  non  crit  nunc  d\^-  rojlrema  pars 
ficikiudicium  ,  ncmpe  in  iaftiri:^  compicmc«tum  :  vt  homi.iis  '^"^^^^efp^f^y 

,     ,.     .  •        .  1        r  »  r  •         qua  oftendituT 

VI  am  ad  diuincT  puntatis  excmplar  rormer.lta  enim  luum  in-  ropusiis-is, 
genium  i^eusilLc  dehneauit,vc  fiquisfaftis  quicquid  illfc  pr^- 
cipitur  rep  ^icntct,imagincm  Dci  quodammodo  ficin  vica  ex- 
prclfurus.  Quamobrcm  Mofes,quum  {umn  am  ilLus  reducere  Confirmr.th. 
Jiiraelitisin  mcmoriara  vellcti  Etnunc  lfraci(aiebar)quidpe-  Deut.io.i». 
titabs  rcDominusDcastiius,  nifi  vttimeasDominum,  &am- 
bulesin  viiseius:  diligas  eum  .  acferuiasei  in  toto  cordc,  &  in 
tota  anima  ,  cuftocjiaique  mandata  eius  ?  Nec  ccfTtbar  eadem 
occinere  illis  quotics  indicandus  erat  Legis  fcopus.  Huc  ita  re-  Deut  6. 5,  & 
fpicitLegis  dodrina, vchominem vita;fin<flicatecumDeofuo  »>J- 
coniungat,&  (quemadmodum  alibi  Mofcs  loquiturjcohairere  ^"'''J^'*//^''^,"^ 
faciat.  Porto  eius  fan6:itatisperfcdioin  duobusiam  recitatis^'     ^ 
capitibus  fita  efl ,  Vt  diligamus  Dominum  Deum  ex  toto  cor- 
dccouaniau  jtocisviribus^&Ptoxinm^ficutiiosipf  s.Acpri- 

f.  i 


CAP.  Vill.  IN  STlT  VTlQNlS      L  I  B.     II. 

*    ,  muna  quidem  eft  vt  Dei diledione  anima  noftra  onini  ex  partc 

i.Tim.1.5.      impleacur.  Exeaprocinusvltrofluetpioximidilei^io.  Quod 

oftendir  Apoftolus,dum  fcribit  finem  pr.^ceptiefte  charicatem 

ex  confcientia  pura  &  fide  non  fimulaca.Videsjtantjuam  in  ca- 

pite  coUocari  confcientiamj&fidem  nonfimulacam:hoc  eft,Y- 

Se/Mmrexfu-no  verbo,veram  pietatem:indcch3ruatem  deduci. Fallicur  er- 

p/riorjbtii  di-  go  fiquis aucumat  rudimenta  quadam  &  primordia iultitie  du- 

^ts  Ltgemnon  taxat  in  Lege  £radi,quibus  homints  ad  ryrociniummchoetur> 

rudimetacjua-  poneciam  dirioautur  ad  refta  bonorum  operum  metam.quan- 

da  (^frinior-  j^  ^^^^^  ilkm  Mofis  5i  Kanc  Pauli  icntenciamjnd  (uprcroa  per- 

taxat  tradere:  fedionem  nihil  defiderare  queas.Quo  enim  qu^iojprocedere 

ftd  adpurita-  volet,  qufifta  infticucionc  contencui  non  cnt,  qua  homo  ad  ci- 

tiidiu.Tnt  exe-  niorem  Dei^ad  rpiritu;tlem  culcum ,  ad  mandaiorum  obedicn- 

flartniufiiiiA  tiam.ad  fcqucndam  \\x  DomiDircfticudniemjdeniqueadpu- 

iJTI^.r"'**'"  ricacem  confcienci^  ,  fynccram  fidcm  £^  dikaionem  erudicur? 

ftt  are.         Ynde  confirmatur  illa  Legis  incerprctat!o,  qu^  omnia  piecatis 

dt  diledianisoffici.iin  cius  pfa?ceptisvcft:i2ac&  rcperit.Quj  e- 

uim  aridaieiunaque  tantumelcmenta  fe<ftanrur,  acfi  dimidia 

ex  parte  voluncacem  Dei  edocerecfii.eiu  lihusjtcfte  .^poftolo, 

ncquaquam  tensiH. 

CurapudEua-     ^j,   Enimuero  quia  in  commemoranda  Legis  fuminaincerdu 

^ehJiM  cjr  w/4-  Chriftus&  Apoftoli  priorem  cabuL-^m  pr.^cermircun» ,  ea  in  re 

pofioos   poje-  piuj.j^^jj  l^^jlycinantur,  dnmeorumverba  advtranuecsbulam 

tabuU,nipri^  tradere  voIunc.Vocat  Chriftusapud  March^u  pr^ctpiKi  Legis, 

r«,  rf/j^Kefit*  mifericordiam  ,  iudicium  &fidem.   Subfidei  vocabulo  mihi 

meniiifiat.      non  cft  ambi^,uum  quin  veritatem  erga  homines  dfefignct.  At- 

Matt. 25.14.    ^ujj  vt  fententia  in  cotam  Legem  ptotenJarur,  quidam  pro  re- 

ligione  erga  Deum  accipiunr:fruftra  certe.nam  Chnltus  dc  his 

opcribus  difierit  quibus  homofeiuftumapprobare  debec.Hac 

ratione  fi  obferu€mus,defincmus  etiam  mirari  cur  alibi  rogan- 

ti  adolefcenti  qu:^  fintmandacaquorum  obferuationead  vita 

ingredimur,h2Ec  Ibla  rcrpondear.Non  occides,  ISI6  mcechabe- 

. ,  it«     rJs.Non  furaberis,  Non  falfum  teftimonium  diccs,  Honora  pa- 

trem&matrem  :   Diligc  proximum  mum  ficut  teipfum.    Si- 

quidem  prioris  tabulajobedientia  aucincordis  affciftusaut  in 

ceremoniis  fere  erat.  Cordis  affedus  non  apparebat,  cercmo- 

niishypocritsE  affidueincumbebant  :  at  operacharitatis  talu 

idem  occurrit  funt  vt  folfdam  iuftitiam  perca  teftemur.  Hoc  vero  itapaffim 

apud  Trofhg'  occurrit  inPropheris  ,  vtleftori  mediocriter  exercitato  fami- 

^'*'-  liare  effe  debeat.  Nam  fere  quoties  hortantur  ad  pccnitcntiam, 

omifla  priore  tabula,  fidem,  iudicium ,  mifcricordiam  &  a-qui- 

tatem  vrgent.  Ncque  hoc  modo  prajtereunt  Dei  timorem,  fed 

cius  feriam  probationema  fignisexigunt.  Hoc  quidem  notum 

eft,  vbi  de  Legis  obferuatione  difterunt ,  plerumque  infifte- 

re  in  fccunda  tabula  :  quia  iilic  maxime  perfpicitur  iuftitia;  8c 

inte- 


Dl      COGNIT.     Dil      RBDEMPTORIS.  IjS 

intcgricacis  fUuiiurn.    Neqiie  ovus  e(t  recenfcre locos.quia per 
fc  cjuifque  facile  animaducrcciec  quod  dico. 

5;?    ErgonCjincjuics^pluiis  ell:  ad  iulliciie  fummam ,  cmn  ho-  ^Jluerfiu  fu- 
ininibus  innocentcr  viucie,  quam  picc.ite  Dcu  JionoiAre?  Mi-  f^rm-em   /«- 
niine.fcd  quia  non  r.en)cre  cjuis  clKir.tateni  pcr  omma  cuftodir,  ^'^"'''^   *.^''" 
nifi  Dcuni  lcrio  rimcar,  indc  quoc>ue  iMecatisapprobatio  ^un^i- rj.^r'^^  '"'^ 
tur.HucaccedtC,qu6d  Domini-is  quum  prcbenoueiit  nihilbe- 
neficcnii:»  a  nobis  peruenirc  ad  fcspif!  poffc  (quod  dcpcr  Pro-  pfal.t^  i. 
phcram ceftacur)  non  fibi  ofiicia  nulha  dcpofcit,  U-d  crga  pro- 
ximuinbonisoperibu^  nosfxercct."  lcaqs  non  finccaufa  Apo- 
ftoJustotamfanifluruiiiperfedioncni  incharicacereponir.Nec  Ephe.3.19. 
ipfimalibi  abfurdevocar  Legis  complementum:addenSj  Lepe  ^«"^«J-S. 
perfeciifequi  diligic  proximuni.  lcem,  rot -mLcge  vna  vcrbo     "^  ^^  ^'^^* 
comprehcndi  ,    Diligc  proximum  licut  rcipium.  Nou  enim 
aLuddocecquamChnilusipfcdumuic,  Qu^cunque  vuJtis  vc  Matth^y.  u. 
facianc  vobis  honnncs ,  eadcm  facire  ilhs.  hoc  eft  eoim  Lex  & 
Prophctx.Ccrtum  elLin  Lege  &  Prophcc^s  primum  locurn  re- 
nerchdcm  &quicquid  jd  iegitiiiuim  Dcicjjltur-  pertincr^infc- 
liore  loco  fubfidcre  dilcctionciTcft  d  mcclhgic  DonirnuSjinLC'- 
ge  nobis  tancum  pr^i^fcr^bi  iuiis&  ^cjuitatis  inrc'  l\omincso.b- 
feruantijm,qua  adtcliandum  piuni  eius  timon  m,f!quis  in  no- 
bi5  eft.cMtrrccainur. 

j4  Hic  crgo  h.^reamu-.  .  lam  optime  ad  Dci  volunratem  Le-  Viu  ad  UgU 
gifquepia^fcriprum  compofiiamfure  vitam  nolh\,un  quum  fra-  ''-ormam  com- 
tnbus  ^)ninicxpnrtc  fiurtucjitrhina  fucrit.  In  cota  vero  Lege^-^'^'*^"^^'*'''*" 
fyllaba  vna  nt^n  le?.irur.qux  re^ulam  homini  de  iis  ibcuat  oue  ''"  *^f^ 
carnis  fua:  commodo  faaurus  auc  omifiurus  ht.Er  !ane,quardo  p^tuUt. 
ica  nari  lufc  homines  vc  in  am^-re.m  f  ii  plusiuflo  totiproni  fe- 
ranrur,Si,qiiancumuisa  veiitaceexcidjltjCum  fcn>per  rcrmear: 
nulla  fuic  (.'pus  Lege  quc  amorem  illum  fponcc  fuaimmodi- 
cum,  magis  infiammarccQujj  plane  perfpicuum  eit^non  noitri  ^j ^^  ^.ac^M 
ipforum  amorcm>  fcd  DevbLproximi ,  obfcruacionem  manda-  Je  Doctnn.' 
toram  eflc:optime(]uc  ac  fanftifhn^eeum  viuere  qui  quainmi-  Chtifliana 
nimum  ficr^poccfl:  ,  fibi  viui:  ac  fiudec :  ncminem  vero  (?(^pe-  hb,j.ca.:j.  & 
ius  nec  inijunjs  viuere  ,  qui  fibi  duncaxac  viasc  ac  itudet ,  fua-  ^^^"^"'^'bus. 
que  duncaxac  cogicit  ac  quxric.  Q^ineriam  quo  magis  cxpri- 
mercc  Don)inus  quanca  propenfionc  nos  in  proximorun^  di- 
ledionem  agi  oporcerec,ad  noRri  a;r:ore>n(qjia  nulium  habe- 
bac  vehcmcntiorcm  aut  validjorcm  afFcftum)ranquamad  re- 
gulam  ev?gic.  Ac  diligcncer  quidem  penfirada  eli  \is.  loquucio-  Huar»  euerttit 
nis.no  enim  (qiod  l^iolklc  fjmniarunc  fbphiilx  quida)  prtore'^  mapnorespar 
parcesTh  ^<?.flu»T7>concedit,  &  fecundas  chancaci  affignac  :  fed  '*'   P''-^'^'^^*^ 
pocius  quemnacuralirer  amocsaffedu  trahimusad  nosipfos,  ^'^'  "*'"'* 
eumad  alir.s  tranffcrr.  Vnde  Apofiolusafleric  chancaremnon  i.Cor.i^.j. 
fjujcrcre  iy.\x  fua  funr.    Ncc  pili  xitoaoda  cll  eorum  ratio, 

f.    ij 


tto  chantater» 
ximos 


CAP.VlIl»  INS  r  IT  V  T  lONlS       tlB»      1  T. 

Regulatum  femper  efle  inferius  fua  regula.Sicuidem  non  regu- 

lam  ftacuit  in  amore  noftri  Domin^,cui  charitas  erga  alios  fub- 

H»ruT>*   rdtto  cfler.-fecl  vbi  naturali  prauitare  folebac  amoris  affedus  in  nobis 

tHertitur.        refidere,©iienciit  alio  iam  oportere  difFundi.vc  non  minori  ala- 

critace  3  ardore  ,  follicitudineparacifimusadbenefaciendum 

proximo  quam  nobifipfis,  ^ 

fS    lam  fub  proximi  vocabulo  quum  Chriftus  In  parabola 

pyMtmusquis  Samaricani  demoniharicalieniflimum  qutnque  cont!neri,non 

*Lu6.  io.i6,     ^.f]-  quod  dilcftionis  piajcepcum  ad  uoft;  as  neceflirudines  limi- 

tcmus.Non  nego^vc  quifque  eft  nobis  coniundiffimus,  ica  ofti- 

Uonmodo  con-  ciis  noftris  eflc  famiiiarius  adiuuandum.Ica  cnini  ferchumani- 

tunifui  fafgiti'  tatis  racio  5  vc  eo  plurahomines  inter  fe  officiacomu^umcenc, 

nistAffinttatis.  quo  ardioribus  inter  fe  auc  cognacionis,  aucfamiliariratis,  aut 

fntru,vicintd,  yfcini:^  vinculis  conneftunrur.  Arque  jd  nulia  Dei  rfFen/ione, 

AmtcitiA  ,    M-  ^yjyj  prouidencia  huc  quodammodo  adieimur.  Sed  dico.vm- 

tulo '.  fed  etiam  ucrfum  hominum  genus,  nulla  cxccpione,  vno  cnaruacis  afic- 

Alieniftmus  cr  du  cfle  amplexandum  :  nulium  hicefledifcrimen  barbari  auc 

r$moufimuf     Grseci,digni  vel  indigni,  amici  vcl  iniinici:quoniatii  'v{\  Deo,n5 

^uif(jKe.  jj^  feipfis  confiderandi  funt:  a  quo  incuitu  dum  dcflectimus,  n5 

e,  .  /:„   mirutn  eft  fi  raultis  crroribus  implic.^mur.Quarc  ii  veram  di- 

Suem  vt  fin-  f  "^>— 

n^  affeauam  hgendi  hncam  cenerelibec,  non  in  hommem  prunum  conner- 

pltaojnut .  in  tendi  func  ocuIi,cuius  afpedus  odium  f^piusquam  amorem  ex- 

ptuTn  fraci-  primcret:  fed  in  Deum ,  qui  amorem,  quem  /ibi  defenmus,  ad 

fitnttmton'     yniuerfos  homines  diftundi  iubec.  vr  fic hoc  peipetuum funda- 

utrttndi  fmt  ^^gf^fm^^^  Qualifcunquc  fic  honiOjdiiisendum  tameu  cffcquia 

y?,.,5.ru.^»-daigiturDeu^.  •        ,       ,.  - 

plictttr  ireSlo      ^6    Quapropter  pettilentitnma*  vel  ignorantK-cvelmahti^ 

<i>MrM«r.      fijit ,  quod  Scholaftici  ex  prxccptis  de  non  appetenda  vindida, 

dc  diligendisinimicis,qus  &  omnibus  olim  lud^is  tradita  fuc- 

runt,&  tum  omnibus  in  commune  Chriftianfs  tradebantur,co- 

(liia  fecerun«,quibus  parere  vel  non  parcre  liberum  eflet.  Eo- 

^'  upfis  ton-  *^"^"  autem  ncceirariam  obcdienciam«d  monachos  relcgarunt: 

fiUa  feeerunt,  qui  vcl hoc  vno  imiphcibus  Chriftianis  efrenc  iuftiores ,  quod 

^ua  mtnachts  yltro  fc  fetuandisconfiliis  obftaingerent.  Et  rationem  affignac 

«bftruandare-  ^^^  gj  non  rccipiant  pro  Icgibu<;:qu6d  onerofa  nimium  &  gra- 

it^uire.  y-^  videancur,Chriftianis  pr3efercim,qui  funt  fub  Legc  gracia?. 

ItancLegcm  Deia^ccrnam  dediligcndoproximo  refigcrcau- 

dent  ?  An  tale  in  aliqua  Legis  pagina  difcrimen  excac :  ac  non 

magis  paflim  illic  occurrunt  mandjcaquae  inimicorumdile- 

l*rou.i5.>i.    ftionemanobisfeueriffimcexigat.?Qualcenimcftiftud,qu6d 

Exod.2j.4-      efurientemiubemur  inimicumpafcere?eius  boues  &  afinoser- 

rantes  in  viamdirigere,aut  oneri  fuccumbentes  fubIcuare?M- 

luifnein  eius  gratiam  benefaciemus,nulla  in  ipfum  bencuolcn- 

Deut.3»  ?5.     cia.?Quid?annon3Ecernum  eft  verbum  Domini.Mihi  vindidam, 

Leui:.i9-i8.    &  cgo  rependam.'Q|iod  alibi quoque  cxplicatius  habecur,Non 


DE      COGNIT.      OHI      RIOBMPTORIS.  I}J 

quseras  vltionem,  necmemorerisiniuriaeciuiumtuorum.  Aut 
hxc  oblitcrent  ex  Lege ,  aut  Dominum  Legiflatorem  fuifle  a- 
2no(cant,non  coofiliarium  fuilTe  mentiantur. 

,7     Et  quid  hsec  ,  quarlo ,  fibi  volutu  quseaufi  funtinfuiro  ^p^  ^rr<,rts , 
gloflrematcilludere?  Diligite  inimicos  veftros  :  benefacite  lis  |;j>^''^»;^^^^^^ 
qui  oderunt  vos:orate  pro  pericquetibus  vosrbenedicite  iis  quj  ^^^  rhtologo- 
vosexccrantur.v!:  firis  hlijPatris  veftri  quieft  in  c5eIis.Quis  no  rum  tefftma- 
hiccum  Cliryfoftomo  ratiocinecur  ,  ex  tam  neceifarra  caufa  niismuniu. 
probs  conftare  noneifeexljortationes/ed  pr^ccptiones?Quid  J^^^']^"*^^''^- 
nobisampliusrcftat,  vbiexpungimure  numerofiliorum  Dei?  ^^^^q^J°^' 
At/ecunduineosfi!ijParnsc:rleftiseruntfoli  monacni  ,  foli  cordi*. 
Deum  Patrem  audebunc  inuocare.Qmd  inrerim  Ecclefia^Eo    Matrh.j.^y. 
deiurerelegabitiir  ad  Getiles&publicano^.  Dicitenim  Chri- 
flus,  Siamicis  veftriscftisbeneuoli,quam  indegratiacxpefta- 
t(s?ann6Gentes  &  publicani  idcm  faciunt??ene  vero  nobifcom 
agcturfiChriftfanorucicuIusnobisrelinquatur,  ca»leftis  regni 
adimatur  hanreditas.Necminusfirmumeft  Auguftini  argume-  ^^'^^  ^^  ^^^ 
tum.Qniim  rcortari5inquitille,Dominusvet.ir,noninimicimi-  ^rina  Chri- 
»usquarnamicivxoremattingereproh;bct:  quumfurtu  inter-  fti. 
dictc,  nitil  omninofurari  permittit,  fiueab  amico,  fiueab  ini- 
mico.Haecaurem  du(),Non  furari,&.  Non  fcorcari^ad  diledio- 
Jiisregulam  reuocatPaulus:  imodocctfubhocmand.itocon-  j^om.ij.^. 
tineri.Diligesproximum 'uumficut  teipfum.  Ergo  ant  falfum 
JLegis  inccr;)rerem  fuifte  Paulum  oporcec ,  aut  neceflario  hmc 
conficirur  ,  diligirndos  quoque  efte  inimicos  cx  prsecepto  quf- 
admodum  amicos.  Vere  itaq,  fe  fiiios  Satans  efle  produnc  qui 
commune  lugum  filiorum  Dci  excutiunt  adeo  lieenciose.Dabi- 
te*;  auccm  maiorine  rtupidicat-e  .in  impudentia  iftud  dogmac- 
uuIgarint.Nemo  enim  veteru'J^.  cft  qui  non  tanquafTJ^de  re  cer- 
ta  pronuntiethajcefte"  meraprascepra.  NcGregorijquide  ^eca- 
te  dubitjfcum  de  eo  fjifle,ex  fecura  eiws  afT-su^ratione  iiquet.na 
citra  c5trouer/Tam  pro  prxcepcts  habct.  Et  quam  ft olidc  racit)    [nft^titis    /»• 
cinantur?OnuSjiriquiunt,e(retn!m!s  griue  Chrjftianis.  Qu^afi  ph,fiudfoUm«. 
vcro  grauius  quicquam  excogitari  poflic  quam  diligere  Deum 
extoto  corde,extoLa  anima,ex  totisvirib*.  Pr^ifta  Legenihil 
no  facile  haberi  debeat,fiue  dihgcdus  inimtcuSjliue  omnis  vin- 
^id.^  cupiditas  ex  animis  deponenda,  Omnia  ccrtenoftrJC  i«i- 
bccilliratiarduarunt&  difKcilia,  veladminimum  vfcjueLegis 
apice.  Dominus  eft  \n  quo  virtute  faci«u^.  dec  ille  quod  iubct» 
&iubeat  quod  velit.Sub  Legegracia:efleChrift{anos,n6eft  ef- 
frf  natefineLege  vag.iri,fcdChrifto  infirosefte,  cuiusgracia  a 
Legis  maledidione  liberi  fint.&cuiusfpiritu  Legem  habeat  in 
cordibus  infcriptam.Hancgratiam,Legcm  improprte  vocauic 
PjuIus,  alludensadLegem"Dci,cui  percontentionemeam  op- 
ponebat:  ifti  iaaomiiie  Legis  in  nilwio  philofophan^ur. 

r.    lij 


CAP.        XX.  I  N  STI  T  VTlONrS      tlB.    II. 

i.  9^or!  catd-      j8    ^lufdem  eft  rationis  cjuod  peccatuin  venialc  nuncupa- 

7em  ''"^incl    ^""^'*^^'"^  occultip,)  impietatem,quje  piim:;e  rabuLTaauerfarur, 

hX!^,?Tr  t»'"  vkimimanclatf  pr:ru.'.ricationem.  Sic  enim  cieHniunt,  efle 

m<:tpeccanim  cupiotcatem  line  «enberaroa(lenru:,qu:cn6<iiijcordiinfidear. 

mm!e:p.irt!!tt.   Eg'>  autem  ne  fubire  quidem  pofle  dico  ,  nifi  ob  defcflum  eo- 

Vide^ib  j.    runiquein  L'^ge  requiruntur,  Veraniur  a^ienos  haberedeos. 

c.4.re6hi8.     Qu^am  mens  difridcnti.i?  machinis  percu!ra,a!iocircum.rpedar, 

cii  n  fubita  cupidinc  ab'o  rr.i,nff?:cnd.T  iux  bcstitudmisinceffi- 

.      .        .  tar:vndcift!quamlibet  euani.fi  n->otus,niiiqi!)aeftajiquidina- 

J*f'    "yj^  n:mi  vacuum  ad  recipiciiH.iS  eiufmodi  tenLariones?  Ac  ne  lon- 

9n^  ■o'ips  de-^^^"^  argunTfntum  pr(5tr;iharur  ,  prrcepf.im  cft dcdihgendo 

caiogifqH£Det  Deo  ex  toto  coroe  ,  ex  rota  mcnte^ex  tofa  anima.  \vX\  ergo.o- 

a^proximidi'  mne-^  anim.^  potenti^e  in  Dei  amorem  inrcnduntur,  iamdif- 

liajnr.em    r«-  ceOum  eil:  a  Lcgj.s  obedicncu.  quia  Deo  non  benc  ft.jbihrum 

beO confu.era^ -^^    conrcienria   nollra  thronum  arguunc  qui  ilhc  infurgunt 

aduer/us  regnum  eius  ho!i:e^5ciu.rqne  cdida  interpellant.  Man- 

darum  vero  vltimum  proprie  huc  pcrrinere  dcmonfkatum  eft. 

Pupugit  no   anim!  ahqtiod  defidcrium?iam  concupi!'centi3e  rci 

tencmnr,  ac  fimul  condituimurLegis  tranfgrcfibres:  quia  Do- 

minusnon  tatum  dclibciare&machinari  quodfitin  iaduram 

aherius  verar ,  k^  concupffcentia  cfiim  {linmlari&  selhiare. 

Lcgis  verotranfgre^fitmi  malcdidioDci  femper  jncun-bit.No 

eft  igitur  quod  vclieuilfim-.s  cupidttates  iudic/o  mortis  exi- 

^^^\r'    ^^  rnam*.In  .^ftifnadi;  pcccaris,inquit  Auguftm*,n5  afferam*  Ih- 

tra^Dona^dii'  ^^^^^  dGlof:js,vbiapped3m',quod  volum^j&quornodo  volum', 

cap.^.  '      '  proarbitrionollio,dicentes,hocgraue,hoc  leuec{l:fedaffcra- 

mus  ftateram  dtuinam  de  Scripturis  far.dis  ,  tanquam  de  the- 

fauris  Dominlcis:  &  in  illa  quid  fitgrauius  appcndimus:  imo 

2.oi  leflimonio  non  appendamLiSjfcd  a  Dommo  appcnfa  recognofcamus,Qujd 

^Aiioftniu         a.jtem  Scriptura?  certe  dum  Paulus  ftipendium  peccni  morre 

R0.6.J3.        voc3t,fibi  putidanrhancdiftmdionem  incogniramfuiffe  often- 

dit.  Quj.MT}  plus  iuijo  procliues  ad  hypocrifin  fimus/omcntum 

hoc  addi  minime  oportuft  quod   torpidas  confcientias  mul- 

cerer. 

?  ^h  et'tthor{-    ^9  V.rinam  t eputarer  quid  fibi  vciit  i!Jud  Chrifti  didum, Qui 

Maf^-'f '       fi^-^nr:rc{rus  fueri.r  vttii  ex  m.idatis  iftis  minimis,  &  dccucrit  /i.c 

■^*  ^*       homines,  nullus  habcbitur  in  regno  crlorum.  An  cxeo  nume- 

ro  non  fant,  dum  Legis  tr.nifgre'fiione:ii  ita  extenuarc  audcnt 

4^niftira  ^r  acfi  digna  morte  non  effct  ?  Af()Hi  oportuerat  conlidcrarcnon 

maicJhtcDci,  fimpiiciter  quid  prs!cipiarur  ,  fed  quifnam  fic  ilie  qui  pra:cipit, 

quia  in  quan'cunque  mandat^e  ab  eo  Legis  tranfgref^uncula  e- 

ins  authoritati  derogatur.    Anillis  parum  eft  Dei  maieftatcm 

vlla  ivi  rc  vio!ari?Deinde  fi  fuam  in  Lege  voluntatcm  expofuit 

Deus.quicquid  Legi  contrarium  eft,illi  difplicet,    An  iram  Dei 

iic  exirinatam  fingent  vt  non  mortis  viodi^a  pretinuscon- 

fe- 


DE     COGNlfDEI      RCDlMPTORt^.  I40 

fcqiiaturPNeque  ipfe  obfcure  pronutiauit  (/i  vocem  cfus  cxau- 
diie  in  animum  potius  inducerent.quam  clarani  vcritatem  in-  5.  ^fenttnfia 
/ipidisfuis  argijtationibus  obrurb.ire)Anima(inquit)quf  pec-  inpiccatum 
cauerit.ipfa  morietur.Ice  quod  nuper  ciraui,Stipendifi  peccati,  p^^»nntiata., 
mors.Ifti  autcm  quod  peccarum  effe  fatentur,  quia  nes^are  ne-  ^-'^^^"•'8.10. 
queurTtjmortale  tamcnnon  eflecotendunr.beci  emmquiaplus  ^ 

fatislravftenus  infamx  indulfcrunt,  difcant  faltcm  aliquadore- 
iipifci^re.Quod  ^\  delirare  perrcuerant,illis  valere  iuflis.habeat  Candufio  nml- 
Filij  Deijomne  peccatu  mortale  cfTe:  quia  cft  aduerfus  Dei  vo-  ''/"''«*    huius 
luntatcm  rebcllio ,  qu.^c  eius  iram  neceftario  prouocat.quia  eft  *'^/«''*''9^^' 
Lcgispra?uaricatio  ,  in  quaai  ediftumeftfincexceptioneDei 
ludicium :  Sanftorum  deli<5hi  vcmalia  eftejnon  ex  fuapte natu- 
ra,fcd  quia  cx  Dci  mifcricordu  vcniam  confequuntur. 

C  A  P  V  T 

Chrijiumyquanuis  fub  Lege  luddts  cognitm  fueritjmnen  in  £- 
uangelio  demum  exhibitum  fuiffe, 

Partescapiris  tres. 

De  Chrifti'cognition=e  6:  bene(icio  difturus,  appoiite  difputat  de 
huitisco;^nitionis  dirpenr-itione,qu2!  illuftrior  fuit  poH:  Ch.riftum 
jn  carne  manifieftatil  quam  Ajb  Lef^cquo  d  i'ccl.i.&  i.  perf?quitur, 
Occurrit  Serueri  profsno  delirio,promifliones  in  totum  aboletis, 
feft.j.  eos  item  refellit  quiLegem  cum  Euangelio  non  recie  con- 
fcrunt^ffdione  4. 

Tandtm  dt'  fohannis  Bapriftae  mtnifl:eri«,quocI  inter  Legcm&E- 
Ujngelium  inrerpoiituna  cft,  &dditur  nccefTaria  &  breuis  explica- 
tiojfcd.vltiaia. 

V I  A  non  fruftra  Dcus  iam  olim  per  expiationes  Saficli  Tatrtt 
&  facrificia  voluit  Tc  Pjtrem  tcftari  ,  ncc  fruftra  fi^h  LegeTtde- 
populumeledum  ftbi  confecr?u!t:iarn  tuchaud  ^i^t  dten^  chri. 
dubie  in  eaden:  unagine  coonitus  eft  in  qua  nunc  ^''-'^  .  '^  f**' 
pleno  fulgorenobis  apparet.    Ideo  Malachias,  „„i,^f  aute ple^ 
poft^uam  Iu$l.^osad  Legem  Mofis  iuffitatten-  „ius  reneutus 
dcre  ,  &  fn  eius  ftudio  per.reuerare  f  quiapofteiusmortcm  tiifubEuatige' 
futuraerataliqwamunerisProphctiti  interruptio)moxdenu-  ''<>• 
tiat  exoriturum  efte  folcm  luftiria^.    Qmbus  verbis  admonet.  ^^^^2'^"*  4-t« 
Legeminfeocvalere  vtpiosinexpcdacioncm  venturi  Chrifti 
contineat :  eius  tamen  aduentu  longe  pfus  lucis  fperandum  ef- 
fc.Hac  rationePetrus  Prophetas  drcitfuiftefcifcitatos  &  fcdu-  i.Petr.i.u- 
16  inqiuiauifle  de  falute  qu£  nuc  per  EuangeliiVpatefaaa  eft :  & 

f.    iiij 


CA  P.      IX.  I  NST  I  T  vTro  NTS       l  I  B.      1  T. 

fdifTe  illis  reuelatum  quod  non  fibi  vel  fuo  Ceculo  ,  fed  nobfs 

miniftrarenr  ea  quxper  Euangelium  annundantur.Nonquoii 

inutilis  fuenc  vereri  populo  eorum  dodrina ,  vel  ipds  etia  ni- 

hil  profuerit :  ied  quia  thefauro  potiti  nm  funt  ,  quem  n6bis 

^t!\tnmis     '^^^"^'"^^^^^"s  per  eorum  manum.  Nam  hodre  nobis  antc  o- 

cltjit'c"'^^-  ^"^^^  ^amiiiarirer  proponitur  gratia  dc  qua  tcftificati  funt:  & 

foftolorumte    <I'-^*ni  Cim  modice  delibuicrint  ,  vberior  nobis  ofFertur  eius 

ftimanijs confir-  fiuitio. McoChriilus.qui  ft  tedimonium  a  Mofe  habere  aflcric, 

niAta.  grarfa?  camen  menfuram  qualud.ros  fuperamus  extollir.  Nam 

^  di'cipuIosa!Ioquens,Beari(mq'nr)oculiqui  vfde-qusevideBis: 

Ma*t.t.'^.      ^  beat:^  aures  qu^  audiunt  qu;^  vos  nudiri^.  Mula  enim  Reges 

Lucio.i?.      ^  Propiiet.^  hocopfarunr.nec  adepti  funt.  FU'cnon  parua  eft 

loa.nS.s^.      reucIarionisEua  ■igcIic3ECOinmend-itio,  quod  fandis  Patribus, 

qui lara  picrafe excellueruntj  nos D^us pr.^^tuIic.Cuifcntentia? 

minime  rcpugnat  alrer  locus.vbi  diciturAbraham  vidilfediem 

Ghrifti>&gaudioexultane,Q^'iiefiobrcurior  fuit  in  ruirus  rei 

procul  remot^-.niiiiltamen  ad  benefperandi  certitudii-cm  dc- 

fuit:  vndel^titia  illa  q-a?  'anftum  Parriarchim  ad  morteni  vf- 

qu»comicataeft.    Nequc  voxilla  lohannis  B^pnft.^  ,  Deum 

l#an.».'8«       nemo  vidit  vnquam,vnigcnirus  qui  eft  \n  finu  Parris,enarr:(uit 

nobi<;,piosqui  ante  morrui  fucrnnr  excludir  a  focictaremtclli- 

gcnti:^  &  hicis  qu^  refulger  m  Chrifti  per fna:  fcd  illoru  for- 

tcmcum  noftrac©mparirts,myftcria  qu.^  fub  vmbrisobfcure 

tanfum  fj^eculati  fur.t,docer  nobi<;manifefta  eftc:qucmadmodu 

HcK  i.i.        probe  expHcat  authorepiftoL^  ad  Hebrros,  multifaria  &mul- 

tism odis  loquutumfuiftcolim  per  Prophecis,  nunc  veroper 

diledum  Filium.Quanuis  ergo  vnigcnirus  illcqui  nobis  hodie 

eftfplendorgl  .'rijc&charadcr  fnbftantise  Dei  Patris,oIim  lu- 

dseis  innotuerit,iicuti  alib'  cicauimus  ex  Paulo ,  fuifte  antiqu:^ 

liberationis  ducenv.verum  tamen  eft  quod  alibi  tradit  ide  Pau- 

i.Cor.4.^.     lus,  Deumquiiuffitercn.bri<:  !umen/p?cndefccre, nuncillu- 

xiflecordibusnoftris,ad  illuftrandam  notiriam  gloriarDci  m 

facielcfuChrifti.quia  vbi  apparuir  in  hacfua  imagiMe,quoda- 

modo  fe  fecitvi/ibiIcm,prrEvcobfcura^^  vmbratiiisantefticrat 

eius  fpecrcs.   Qjo  turpior  &  mayisdcteftabiiis  eftcorum  in- 

gracirudo  ac  p'  amtas  ,  qtn  hlc  in  meddie  c:pcuriunt.    Et  idco 

menteseoriim  a  Sarana  obtcncbracascfte  dicit  PatiJus.ne  cer- 

nantgloriam  Chrifti;,nuIIo  velo  ituerpofito.ni  Euangeiio  re. 

EuAngeitj  tate  ^  Porro  Euangelium  accipio  pro  clara  myfteri  j  Chrifti  ma- 
fum^ta ,  com-  nifcftacione.  Fateor  cerre  ,  quarenus-  Euangehum  voeatira 
prehtndat  te-  Pau!o  dodriua  fidei  ,  eius  partescenferiqu:?cunque  paf/ira  in 
ftwiojitg.  j:<^  j^goc  occurrunt  prominjonesde  praruita  peccatoru  remiffio- 
tordu  p xpa-  "e.quu^usiibi  Deiisrcconcihathommcs.  Fidemcnim  terrori- 
tnbiis  obiiiit:  bus  ilhc  opponic  ,  quibus  angitur  &  vexatur  confcientia,  /i  e» 

ope-  , 


OE     COGNIT.     DEi     R  .  D  I  M  P  ^  O  R  1  S.  Mt  g  ,^ 

ottcribuspetcndafitfalus.    Vndefequitur^vocem  Euangcii)  ^^^^„  ^,,^,-) 
hrqefumendojfubeacomprehediqu^olim  tcftimoniaDeus  ^^  fy.-ciaUter 
mirericordictopatcrniquefauorisPatribusdedit.verumper^.c.r,    rf*M 
excellcntia  aptari  dico  ad  promulgationem  exhibir^  in  Chri- /J-«'^^^;';;^ 
jfto  gcaciGe.idque  non  modo  communi  vfureceprum  elt,  led  a  ^.^^,/^^^^^^,^, 
Chrifti&  Apoftolorumauthoriratependet.  Vnde  proprium  9^^^«^^^,,^. 
Ii.c  ilh-  tnbuitur,iprum  prsdicafre  Euangeham  regm.  Et  Mar-  z  Tim.4.6. 
cusprrfarurhocmodo,lnitmmtuan|;ehjle(u  Chrifti.    J^^Iec  Matth.4   & 
vero  opuseftlocoscolHgere  quibusprobetur  res  fatis  i..iper-  3^^^^^^  ^ 
qucnoca.SuoigifuraaultuChriftus  vitaai  &immorcalitatem  ^  ^,^^^^^^^ 
iHuftrauit  per  Euangelium.  Q^ibus  verbis  non  mcelligitPau- 
lus  demerlosfuiflc  Patres  in  tenebris  morcis,  doncc  carne  in-  ' 

dijcret  FiUus  Deiifcd  han  c  pr^rogaciuam  honoris  Euangeho 
vcnd!cans,nouum&inrohtule^a:ionisgenusfuiftedocet,qua 

Deus  qusB  polhcitus  fuerat  pr.-^ftiticivt  in  Fihj  perfona  exrarec 

promKfionu  veritas.Nam  etfi  fcmper  experti  func  fideles  rc-  2^^^.1.10. 

rum  efie  iliud  Pauh" ,  In  Chrifto  omnes  promilfionesefteeaa 

&  amen:qufa  corum  C'>rdibus  fuerunt  obfignatse  :  quia  tamen  lohan.i.ji. 

onincsnoftras  falutis  numeros  in  carne  fua  impleuit ,  viuaipfa 

rerum  exhibitio  iurenouum  &fingulare  praeconiumobtmuit. 

Ex  (]uo  illud  Chrii^i,  Poltha c  videbitis  cxlos  apertos &  Angc- 

Jos  Dei  afcendentcsac  defcendentes  fuper  Fihumhominis.Ec- 

fi  enim  aDudere  viderur  ad  fcalam  in  vifione  oftenfam  Patriar- 

ch:p  facob  ,  prxftantiam  tamen  nducnrus  fui  commenrfat  hac 

nota,quod  ianu.im  coelorum  nobis  aperucrit  vt  familiarispa- 

teatingreftus. 

?    Caucndumtamcn  cft  a  diabohca  imaginatione  Seructi,  Se^uitur  refu^ 
qu\  dum  inagnitudmem  gratiGe  Chrifti  cxtollere vulc,  vel  falte  '^/JV.^'„7/'>I 
fc  vcl;e  fiugitjpromiffiones  in  totum  aboler,  quafi  finem  fimul  fJf^J^-^^jWa'. 
cu  i^  Legeacceperint.  Oftendit.fideEuagelijnobisafferripro- 
miftTonum  oinnium  complemenrum.Qu.ifi  vcro  nuUa  dt  inrer 
nos&  Chriftumdiftin(51io.Admonuiquidemnuper,Chriftu 
nihil  reliquum  feciffc  ex  rota  falutis  noftric  fumma  :  Ced  ex  eo 
perperam  infcrtur,be>ncfic;is  ab ip'o  partis  nos iam  poriri :  acfi 
falfum  il'ud  Pauli  effet,  fafutcm  noftra  Jn  fpe  elTe  abfcSditam. 
Fareorn;}fdenos,in  Chriftum  credcndo,  fimul  tranfire  a  mor-  ^^*-*?  «'»  ©'« 
rein  v-itam.fed  tenendum  inrerea  eft  ilivd  lohannis ,  quanufs  promifiones  fit 

r  ■  rr-    e-t-        tn     •  i  ■  rr      1  n     nobu  adhUC  tn-' 

lciamus  nos  efte  ^ios  Dci^nondum  tamen  apparmfle.doncc  fj-  ^„^^^4«»,. 
milescier!njus:du  fciliceceum  videbimusqualiseft.  Quanuis 
ergo  pr^efenrem  fpiritualium  bonorum  plenitudinem  nobi« 
inEuangeIioChriftu«:«fFerat,  fruitio  tamcn  fub  cuftodia  f^i 
femper  latct,  donec  corruptiSili  carne  exuti ,  transfi^uremur 
ineiusquinosprarceditglorism.  interea  in  promiffiones  re-       . 
criberenosiubetSpirirus  fanftu-^jcuius  authoritascompefcere  '••^*"^  f'4'f» 
3pud  nos  debec  latratusomncs  intpuri  illms  canis.  N^m  teftc 


CAf.  tX.  IN  STITVTIONIS     tiB.     rr. 

a.Tim.i.i.      Paulo,  pietascamfutur^quam  prarfentis  vit3e  promiriioneni 

3.Cor.7.  «•      habet:qua  ratjone  ia(5tat  fe  Apoftolu  Chrifti  iecudum  promif- 

fionem  vita:  quje  in  ipfo  eft.  Er  alibi  nos  eafdem  iiabere  pro- 

Au„.^.-r;„,    '""'^'lonesadmonet.quibus  olimdonati  faerunt  fandi.  Deni- 

que  nancfoe'ic]tatis  luminam  ltatmt,quodobhgnati  fimus  Spi- 

ritu  promiffionis  fanfto.Nec  verb  aliccr  Chriiio  fruimur,  nifi 

quarcnus  eum  ampledimur  jpromiffionibus  fuis  veftitum.Quo 

ficvthabitetipfequidem»incordibus  noftris,  &tamenab  ipfo 

pere2rinemur;quiaperfidemambuIamus5&noperafpedum. 

^  i  „  L^^  a;    N^c  male  inter  le  conueniunt ha?c  duo,  nos  pofhdere  m  Cltri- 

flM<«  tn  nac  ai-  f^  .  •i,in--  r-i-  ,        r.  /• 

spatAttone  oc-  "O  quicquid  ad  cjEjleitis  vit^  perfeaionem  fpedarj&tamen  h- 
currit  folutio,  dem  clfe  vifionem  bonorumi  quae  non  videnrur.Tantum  in  na- 
tura  promifflfonum  vel  qualitatc  notandum  eft  difcrmie :  quia 
^  ,,.  Euangelium  digito  moftrat  quod  Lex  fub  tvpis  adumbrauit. 

J^,-  ,,„„  v^     4    Hincetiam  conuincitur  eorum  error,  qui  Legem  nun- 

7  7  <^  ^  f  r^        ^  1  ■  r  N  • 

.iEitan^reltj   col-  «^uani  aliter  Euagelio  conteiunt,  quam  operom  meriragratus- 

latimemmnre  tx  imptitationi  iuftitia?.  Eft  quidcm  hxc  antirhefisminimdre- 

iJctnfitttiHnt,    pudiada:quiara:pePauIusfubLcgisnomine  regulam  lufte  vi- 

iicndiinreIIigit,quaDeusa  nobis  exigit  quod  fuumeft,nuliam 

vitse  fpcm  facicns  nifi  omni  ex  parte  ob^equimur ,  ac  viciffim 

malediftione  ^ddizz  G  vel  minimum  defieftimus:  nepe  vbi  di- 

^.  .,.    .  rputatprarisnosplacere  Deo&per  veniamiuftoscenferi.quia 

Ci^ciUatto  qUX'         /        ^      ■  •T-T.r-  •  /T      n 

Siionumhicoc.  ""19"'^^'"  inucnitur  Lcgis  obleruatio,  cui  mcrces  promillaelt 

t-^rrentium.     Apte  igitur  Paulus  luftitiam  Legis  &  Euaiigelij  facit  inter  fe 

conrrarias.Sed  non  ita  fucccffit  Euangcliumroti  Legi,vtdiiicr- 

fam  rationcm  falutisafterret  :  quin  porius  vt  fancirct  racum- 

que  efte  probaret  quicquid  il!a  promiferat ,    &corpu^  vmbris 

adiungerer.Ncquc  cnim  Chriftus,  vbi  cficit  Lcgem&  Prophe- 

tas  fuifie  vfqucad  Iohannem,Patres  maiedKftioni  addicit,qua 

eftugerenon  poffunt  icrui   Legisrfed  rudimentis  tatjtum  im- 

bucosfuifiefignificar,  vt  longe  fubfifterent  infra  Euangelicaf 

Rom.Ti^.       dodrina!  a^titijdinem.ProindcPauIusjEuangcIiuiB  appellanc 

Dei  potentiam  in  falutemomni  credent! ,  mox  addit  habcre 

rcftimonium  a  Lege  &  Prophetis.  In  finc  vero  eiufdem  cpifto- 

Ix  quaquam  pr3cconium  lefu  Chrifti  reuehtionem  efie  tradit 

myfterijtemporibiisa»ternis  taciv,  fcntentiam  hanc  addita  cx- 

plicatiorc  mitigat.  msnifeftum  efie  doces  per  Scripturas  Pro- 

€oU,xtic;m  hu~  pheticis.VndecoIlig!mus,vbi  detot.i  Lege  agitur,  Euangcliil 

^plicto"  ^^'  refpcdu  dilucidr  manifel^ationis  rantummodb  ab  ea  difterrc: 

Tertm'^,rs  ca  c^terum  proptcr  inseftimnbilef-F  gratif  affiyenciam,  qu^ nobis 

pitis.de  lohan-  fuit  in  Chrifto  expofita.non  abs  re  eius  adyencu.  dicicurere- 

7iisEa^tifl£ mi,  ftum fuiffc  in  rerris celefte  Dei  regnum. 

yjifierto,  ^.dfu-     y    i^,.^  j-j^fgj.  Le^cm  &  Euangelium  interpoficus  fuitloan- 

^ZIT'""  "^'^'  nes,qui  mcdiu  obtinuit  munus,&  vtriqj  afhne.Etfi  cnim  Chri- 

ffAttO?li-tn     OTKi'     „'  —^•^•ry-  -f  •  r 

rM  P crttHens  ^^^  voeans  agnum  Dei  &  viaanam  expiandis  peccacw ,  1  um- 

mam 


©I      COGNlT^     DII     REOEMPTOt.is.  I^l 

mam  Euangelij  protulir.quiatamenincoinparabile  illamvir- 
ruteni  &  glorlam  t}U^  demum  cnituit  in  refurre^flionejnon  ex-  Matth.ii.ii. 
plicuii.-Chrillus  Aportolis  parem  e(iene^at,Hocenim  iignifi- 
canteius  verba,qiianuismterfiIiosmuIierum  excellat  lohan- 
nes,qui  tamcn  minimus  ell  m  regno  c^Iorum  ,  maiorem  illo 
cfle.QM.ia  non  hominum  perfonas  illic  commendat:  fed  poft- 
quam  loinnempra^culit  omnibus  Prophetis.Euangelijprardi' 
carioncm  in  fuHmium  eradum  artoIlit,quam  alibi  vidimus  no-  .  ,  ^  .  , 
tan  per  regnum  carlorum.  Quod  autcm  fe  vocemtantum  eilc 
lohannes  ipfe  refpondet  j  qu^ii  l^rophctis  eflet  inferior  ,  non 
ficiz  hoc  (imula:^  humilitacis  cauHi^rcd  docerc  rult  fibi  no  ma 
datam  eflcpropriam  Icgationem/cdofficio  apparitorisfede- 
fungi :  ficuci  a  MaUchia  pra?didum  erat,  Ecce  mitto  Elia  Pro-  MaUc^.j- 
pheta  anrcqua  veniat  dies  lehou^  magn'  &  ferribilis.Nec  ve- 
ro  aliud  toto  minifteri j  fui  turfu  egit  quam  vt  Chrifto  pararet 
difcipulos.SicutieEiamhocfibi  diuinitusiniundum  enecxle-  lohan.j.jj. 
faia  prob.ir.  i  foc  fcnfu  di<flus  eft  a  Chrifto  lucerna  ardes  &  lu- 
cens,quia  nondum  illuxerat  plenus  dies.Nec  tamcn  hoc  obftat 
quominus  numcretur  inter  Euangelij  pr^cones,  ficurteodem 
vfijs  eft  Baptifmo.qui  poftea  traditus  fuic  Apoftolis.  Sed  ijuod 
cxorluseft.nonnifi  Chrifto  inc^Ieftem  gloriam  rcceptolibe- 
rioreprogrciTu  per  ApoftoJos  completumeft. 


C  A  P  V  T    X. 

Dc  ^tmilitudine  Veterii  ^  Nouitejiamenti.. 
Qjj^atuor  partilnis  conftat  hoc  capuc 

1     Swmma,  vtJIita<!,5.' nccefiTri?    huius  tradationis/cft.i. 

>  Demonftrat'o  .  c]n.^  in  genere  docenir  vetus  •Sc  nouuna  fcedus  ref- 
pravnijtn  efTt, qucimuis  adminiftraMone  diuerfum  ,5c  tria  propo- 
nuntur.in  quibus  per  omnia  duo  hxc  foedcra  conueniunt ,  fed:, 
a  3.4. 
j  Intfo  tertia  pars  verfatur.vt  vetus  Teftamentum  ,  perindeac  no- 
uum,ad  fpem  irnmortalitatis  3c  fiitura  vitam  fpedafle  eoincar, 
vnde  reliqui?e  dnx  fimilitudines  feu  conuenientia*  cofequuntur.- 
vtrunque  fcilfcet  3f  gratuita  Dei  mifeneordia  coftitiflre,&  Chri- 
fti  interceffione  fuifle  confirmatum.MuItis  arguinentis,teftinao- 

»       niis  (3:exemplis  nititur  hxc  parsa  fedl  J.vfque  ad  ij.  * 

4  Totius  capitisconclufio,  vbi  rurfdsin  pleniorem  coiifirmatio- 
rem  quzdam  Scripturx  di^  prefcruntur«reiedlis  Sadduczorum 
ludzorum  cauillis. 


C  AP.     %,  l  N  f  T  I  T  V  T  I  O  r?  1  S       L  I  B.     I  7. 

Triorpars  .w^^Wf^^^^  fupenoribus liqiicrc lam  poteQ  ,  qaofcun- 
quA  ^ropter  tel  mj^^(^wH^^  abtnitio  mundi  homines  Deus  in  popolj 
ifTuetum  ©  i^  {^^^t^'^rai  fortemcooptauit  5  cademlege  atquedo- 
^nabaptijfoi  ^  ^^^l^^^Q  drin^  eiufdem  qua;  inter  nos  viget  vincul» 
fi^cefar.ame/rtm  ^WKf^  Fuific  ei  foederatosXed  quia  Hon  Daru     inter- 

Prabat  de  fimi   W-j    \A]\M^^    n  i         n    j  -i-    -•  i     - 

lirud,r,c  vtrtuf^^^^M.'^^  ^^P""^  ^^<^  ftabiliri ,  vice  appendiGis  anne- 

qttefoederU  iftam ,  cjuumPatres  eiufdem  nobifcum  haete- 

tvAHiatimsm    ditatis  fuerint  c6fortesj&  eiufdem  Mediatorisgracia  commu- 

nem/aiute  fperauerint,quatenusin  fociecate  hacdiuerfi  fue- 

riteorumcondicio,     Quanquam  autem  que  exLegcac  Pro- 

phetis.id  ciusprobationecollegimusteftimoniaj  palam  faciik 

non  aliam  vnquam  fuifle  in  Dei  populo  religionis  pietatifque 

regulam.-quiatamen  apud/criptoresmultafepe  de  difcrimi- 

ne  Veteris  .ic  Noui  teftamenti  difputatur,qux  fcrupulum  pa- 

nfmacutolcc^oriinticerepoffintjhuie  rei  mclius  atquecxa- 

ftius  difcuticnda?  pcculiarcm  locum  iurc  deftinabimus.Qu^in- 

etiam  quod  vriliffimum  alioquifuturum  erat,  neceflarium  no- 

bis  feccrun  r  prodigiofus  nebulo  Seruetus  &  furiofi  ndnulli  ex 

Anabaptiftarum  fe<^;j,qui  no  aiiterdelfraelitico  populo  fen~ 

Eiunrquam  dcaliquoporc' rugrege,vtpotc  qucm  nugantur  i 

Dominoin  hacterra  figinatum  ,  citra  fpem  vllamcoekftisim- 

mortaliratis.  Huncergo  peftiferum  errorc  vc  arceamus  a  piis 

animis,/imul  etiam  vt  difficulcates  omneseximamus,  qu.^e  atr- 

dita  diuerfitatis  mentione  inter  Vetus  3iC  Nouum  tcftametum, 

fuboriri  protinus  fohntjobiterinfpiciamusquid  fimile,  qi>id- 

vediucrfuiij  habcanc  ,  quodolim  cum  Ifraelitis  foedus  ante 

Chrifti  aduentum  Dominus  pepigit,&  quod  nuncea  manife- 

ftato,pcrcuffitnobircum, 

^herd  pars,     2    Ac  vno  quidcm  verbo  expcdiri  vtrunquc  potcft. PatruHi 

t  Mcfim.^t-  omniumfa?dus  adeofubftantia  &  re  ipfa  nihil  a  noftro  diflPert, 

Titre  arnis.      ^^  vnum  prorfus  atquc  idem  iit:admmiltratio  tame  variar.!>ed 

ymm  re  ipfa  ^oiaex  tan ta  breuitate  nemo  certam  inteiligeriam  aflcquerc- 

v^vtrune^ue     tur,!ongiorcm  explicationem,fTquidprodeffevolumus,perfe- 

faius-.adrnini'  qui  ncceflc  cft.  C  2:terum  in  fimilitudinc  vel  potius  vnitate  o- 

/r4f;o«*  vero  ftendenda,fingu!as  p.irticulas,  qu^  iam  expcdirse  funt,  ex  inte- 

*'  gro  retr:idarc  fupcruacuum  fuerit:mifcere  vero  qu3e  adhuc  a- 

Triatnoiem     libi  dicenda  erunr,ini:empcfti"uum.    In  tribus  autem  m^ixime 

funtin  <juibiis  capitibus  hic  i.tfiftendu  eft,Primum  vcteneamus ,  non  carriia- 

fer  omn.aduo  Jcm  opulcntia  acfoe]iciratem,metam  fuiffe  ludxispropofitam 

hacfadtra      ^^  nuam  dcmum  afpirarent.  fedin  f  >em  imraortalitatis  fuiffe 

Wffutntunt.  '  .    ^.         ,        .       .    - ',         .,,.-., 

coopracosritquehuiusaaoptioms  tidcm  iliis  tuifte  tumoracu- 

1.  Jis.tullTi  Lege,tumProphetiis  certo  fadam.  Deinde,  foedusquo 

conciiiati  Domino  faerunt,null  is  eorum  meritis,  fcd  fola  Dei 

votat  is  mJfericordia  fuifTcfufFu^tu.Tertium,  &  hatMiiffc  ipfos 

5.        &  cognouifle  mediacoiem  Chriilum ,  per  quem  &  Dco  con- 


mn- 


bE    cocnit.    osi    red«mPtorxs,        145 

^ungcretur,&  protnirfionuni  eius compoccs  fiorent.  Ex  quibus 
iecundum.quia  nondum  forte  fatis  innocuir,  fuo  ioco  fuse  de- 
monftrabitur.Pkiriniisenmiaciuculcntis  Propherarum  tedi^  lih.  j.^a.  ,-^ 
moniisconfirmabimus,  a  mcrafuifle  bonicateac  indulgentia  '^''7»^. 
<q  :icquid  vnquaai  Dominus  populo  fuo  bencfccic  ac  promi/it. 
Tertium  quoque  fuashabuir  ipjvCim  non  obfcurasdcmonlira- 
tiones.  Ac  ne  primum  quidcnjjntadum  reiiqujnms. 

3    In  hoc  ergo  C'xplicanuo(quia  ad  caulam  prsejetuem  nu- 
xirae  perdnet,  &  de  ipib  pius  cohtoi  eiii^  nobis  faciunc)  in-  ^^'"'^  anum 
tehciorem  Doncnr.as  operam,  fic  ramen  vc  /iouiJ  alioiujn  ex-  r  "^ ,  ^^^^^^*'*^ 
fjlicacioni  adhuc  dec!i,obircr /uthciatiir,  VGlopporumo  dtin-  ioni.entenuatk 
dci  coaddacur.SanedeotDmb.dubitarjonccxHiirA.oHolus,  ^uodyetusT* 
quum  aicDeum  Pacre  Htiangeiium,  quod  Je  Filio  luo  iccar.-  ^^'^^''("tura^fer 
<lumtepusdef^r-iacu  promul»auic,I6ge  anceper  Prophccas  in  '"'^^  ^-cUjuii^ 
Scripturis  fandis  promiliire.Item.fidciiullitiam  qu^  per  Hua-  '!"'^ ^,''"'^'"  ^^ 
geliumipfum  docetur,fellimon!umhaberea  i-tge  &Prophe- C^^/o„^^^^'* 
cis.Euangeliura  fiquidcm  hommum  cordawon  in  pr^fcnris  vi-  fed  niuito  mn^ 
t2s  Ixtnia  detinetjed  ad  fpem  immortaiicacis  euehic:,.6  cerre-  £'  "-^  f^thrai, 
nis  deliciisaffigiCjfed  fpem  in  ccelo  repo/iiamamiuncias,  illuc  ^^^^-  *^'^'or^ 
^uodammodo  cranfportar.Sicenmi  aiibidcfinit,  Pofteaquam  ''^^^^^H^  _fl'^"*^ 
Euagelio  credidiftis,obfignatiefiis  Spiricu  promilfionisfaao,  \Z'cioslueJ^rL 
qui  eft  arrhabohcercdicacis  noflirajjtn  redempcionem  acquifi-  Rom.ui. 
sxpofiefhonis.ItemjAudiuimusfidcmvcftram  in  Chriftolc-  Rom.j.  n. 
fu  6i  charicatemergafandos :  propter  fpem  vobis  repj>/icanT  ^P^«f»-'i« 
jn  cxlis,dQ qua audiiHspcr fermoncm  veracemEuangclfJ,     I-  ^°^'^*** 
tem ,  Vocauic  nos  per  Euangclium,  in  parcia}'acionem  glori^  i.Thef.it   4. 
Dotnininoftrile/u  Chrifti.  Vndc  &verbumralucis&pocen-    '        '   '  ** 
tia  Dei  ad  /aluajidos  fideles  ,'&  regnumc^Iorui»  nuncupatur, 
Qupd/i  fpiritualiseft  Euangeli;  dodrina,  &advic;g  incorru- 
pcibilispofie/Iionem-adicumaperic  ,  nepucemus  eosqaibu<!  ^^**!"  **"***/*' 
promifium  ac  denunciatum  fuic,pra2cerita  neglec^^que  aniinx  conutnumL 
curajin  captandiscorporis  voluptatibus  inftnrpecudum  ob- 
ftupuifTe.Nec  cauillerur  hic  quir,i.im5promiffiones  qu^e  ia  JLe- 
g-e  &  Prophccis  de  Euangeliofunt  confignacse  ,nouo  populo 
cffe  deftinacas.    Nam  p;i  ulo  p6ft  quam  illud  pofuic  de  fiuan-  RtJifnr' 
gelio  in  lege  pronvflb.fubiicit ,  qusecunque  Lex  concinec,  ad        " '*'' 
cos  fine  dubio  proprie  dirigi  qui  fub  Lege  func.    In  alio  qui- 
dem  argumenco  faceor.fed  non  adeo  eracobiluio/us,  vt  quuni 
diceret  ad  ludaeosvere  pertinerequxcunque  Lexd'<cet  ,non  t» 
cogitaret  quid    paucis  ante  vcrfibus  affiimairec  de  Euanoe-    °^'*''^* 
lioinLegepromifib.    Clariffime  ergo  demonftrat  Apof^o- 
lus  ad  futurani  vitam   prascipue  fpeftafie  teftamencum  Vc- 
tus  ,    quum  fub  eo    dicit  Euangelij  pronuffiones  conci- 
ncri. 


CAf».    X.  INSTITVTION  IS     LIB.     11, 

Cemrali  iU       4     Eadem  racion«  fequicur  &  gratuica  Dei  miTericordia  c6- 

fimilitndine      ftiri(re,&  Chrifti  mtercelfione  fuiffc  confirmacum.  Nam  &  E- 

frobau    relt.  uangelica  praedicatio  nihil  alfud  cjuam  paterna  Dei  induigcn- 

^"«njttr  x'r'r^-  "^  iuftificjri  pra^ter  iuum  meririin-)  peccacorespronutiar;&  to- 

luefadksftli  taeius  fumma  in  Chntio  teriuijiacur.    Quisigiturexpcrtes 

4,*«  tffr  gratm-  Chrifti  ludjeos  facerc  aufit,  quiouicum  audimusfuifle  percuf- 

ia  Det  miferi-  funi  Euangclij  fotdus,  cuins  VHicum  funcisnietum  Chriftuseft? 

cordia.  cipttf-  Quis  alienos  reddere  a  gncuit^  falutis  bcni'ncio,quibus  admi- 

nteu-^ione      "^ft'^^^^'^  fuiife  audimus  iufticix  fidei  dodrjnam?Ac  nc  diu  de 

/«///l  con^rmn.  reliquida  difcepcemus,habenuis  infigxaem  Domuii  lententiam: 

tum.  Abrahamexultauic  vc  videretdiemmeumjviditi&gauifuseft- 

Iohan.8  j(J.^  Ec quod  de  Abraham  ceftacur  illic  Chnftus ,  oftendit  Apofto- 

Htbr.ij.8i.     ]us  jj)  fidelipopL'Iofuiffevwiuerf«!c  quumdicftChriftunima- 

ncre  heri,hodie,&  in  (ecuU.Nequc  enim  de  Chrifti  a^terna  di- 

uinitace.fimphciter  illtcloquicur.-fed  deeius  vircutejquarper- 

petuo  fidchbus  fuit^  atefad.-j.  Quaic  &  beaca  Viigo  &  Zacha-- 

luc  1.  54.  &  ria>,  in  luis  canticis  reuelatam  in  Ciiriil'^  rahjrem  -.'xMbicioQ^ 

72«  efle  dicut  promiftionumiquas  A.brahau''  ^.Pacriarchis  olirn  fe- 

ceratDominus.SiChnftum  fuumcxlnbcndo  ,iurif  urandifui 

veceris  fidem  foluic  Doinmus  ,  dici  non  poteft  qum  cius  finis 

in  Chrifto  &  vicaxrcrna  fcmperfu^rit. 

^iuum  autcm     5    Qajn  Apoftolus  non  foederis  cantum  gracia  pares  nobis  ^ 

di!<(^  poflerteres  £jj.{f  Ifiaelitas,fed  eciam  facramcncorum  fjonificacione.  Nam 

h<t  fimduti  '•  poepaj-ui-i-jexetrpLiquib.  caftiuatosolim  fuifieillos  Scriucura 

menttx a  prio-  recirac,decerrei.e  •  onntnios  volens,ne  m  hmiliA  Hagitiain- 

repedeant ,  w  currercnr ,  a  pr^facione  ifta  orditur,  Non  e/ff  cur  vllam  pre- 

taprtbadavcr  rogatiua  Hobis  vindicemusqax  nos  a  Def  vindifta  eripiat  qna 

faiur   tertia    [\\^  fubierunt.qnando  non  iifdem  modo  bcncnci'  profequu- 

parscapitui^    tus  fit  iilos  Dominus,fed  iiidcm qu  icuc  ivfpbolis  illuftrcm  in- 

Prinjum  arcu-  ^«^^eos  gritiam  ll»am  reddiderit.  acfidiceret  ,Si  confidicis  vos 

Tietutn  aurem  extrapericulum  (ifc;  ■.  quia  &  Bap[ifmus  qiM  infignici  eftis ,  & 

*.v  ^pojialo  ue  Coeru  cjuam  qiiocid  e  fufcipicis,exim/as  habcnc  promiffiones; 

fumptum   efiy  interim  concempra  Dei  bonirate ,  licenrioie  lafciu^tis :  fcitote 

^ui  a  part  Ja-  ^^^  ludicos  talib.fvmbolis  caru!fl'e,aduerfus  quos  tamen  ludi- 

iramentorum        ■     ^       t^         ■  r  ,r      ^  r.  r         ■  r 

pqiiifxcauone^    ciaiua  Dominu*:  leuerillimecxercuit B  q>tizat.  lunt  in  tranfi- 

farem  ^f/rr^  tu  maris  &  nube,qua  protcgebantur  abardare  f?\\^.  Tranfi- 

eovditiontm  cii  tum  illum  Baptifmum  carnalttai  fLi.ffc  aiunt,qu»  fpintuali  no- 

Mojlra  fitjfe  t-  {\^f^  fccunduin  qumdam  proportiouem  refp'  ndeat.  Verum  fi 

uinctt.  ^j  recipitur,non  procedercr  Apo'loli  argumctntum  ,  quihic 

vuitademptumChriftianis  reBaptifmi  prserogatiualudacos 

prajcellere  fe  putent.    Nec  obnoxium  eft  huic  cauillo  quod 

protinus  fequicur,  Illos  eandcm  nobifcum  fpiritualem  cfcanfi 

manducafle-ac eundem  bihifle  (piritualem  potum,quem  Chri- 

l^^i^fSatres  ^^"^  interpretatur. 

6  Obiiciunr  quidem  ad  frangendan)  hanqP^uiifententiam, 

quod. 


DE       COGNIT.     DEI      RIDBMDTORIS.  14^ 

Quod  air  Chriftus,Patres  veftri  rnaducaueruc  mannair^  defer-  ^*^^<^*^*^ . 

£05&niorcui  Junt:  Q31  manducat  carncm  mca,no  morietur  i^  diferto,^^ mnr 

a;cernum,quse  duointer  fc  nullo  negorio  conciiiantur.  Domi-  tui  fwit. 

nus,  cjuM  lermonem  habebat  ad  auditoresqui  tatum  v etris  3i~Chr:/iiant  tna~ 

limtncoqLJXtebanc  farurari,veruni  anijuc  cibum  non  curabac,  '''•'^^'y  Chrtjii 

ad  coruni  capcum  oranonem  aiiquancuMi  aitemperat,  prs^icr- 

tim  vero  comparaav-ne  m^nnje  &  corporis  lui  pro  eorum  len- 

f  u  ftaruit.    Poftuiabanc  vtaccjuirend.-e  fibi  authoritatis  gratia 

lua  viituteni  miraculo  aliquoappioDarec,  cjual.  edideraG  Mo- 

fcs  in  deferro  quum  nianna  e  cx.io  impetraucrat.Ir.  manna  au-  'K':,n°**fi°'  f**^' 

tem  nihilapprehc&debanr  nili  carnalis  inedi^  ,  qua  pupulus     ;.^       n^^^- 

tunc  affiidabatur  ,  rcmcdium  ;  ad  mylterium  iliud  fublmuus,  j^„.^i  pugnMf 

quod  Paulus  refpiciLjnon  peneriabac.Chriftus  ergo,vt  dem6-  tr^     ^pofioH 

ftret  quanco  prasftaptius  a  fc  beneficium  expcdbare  dcbeanc '^^'^*  "''*^'^'^'* 

qiiim  quoda  Mole  collacumpatnbn  .  fuis  prafJic.ircnc ,  hanc 

compatactonem  formar  ,    Si  magnum  fusc  opinn.ne  vertra,& 

memorabilc  miiaculum  ,  quodDominus  pcr  Mofen  populo 

fuo,ne  \n  de!ercofameperirer,caEkftcm  cibum  fubnDniftrauit, 

quo  iuftenraretur  ad  modicum  tempus;  hinccolligerc  quanto 

cxcelletior  (it  cibus  qui  immortalitatem  largitur.  Videmus  cuc 

quod  iu  manna  prcccipuum  eratjpr^etcrmiferitDominus  ,  infi- 

mam  rantum  eiusvtihcacem  nocanc    Nempe  quoniam  ludsei, 

veluc  exprobrandi  ftudio  ,  Mofen  iKi  shieccranc ,  quipopuii 

necefficaci  mannse  remedio  opirulacus  eifet:  refpondec,le  lon- 

ge  fuperions  grati^  efle  adminiftrbim,pr^  qua  viiefcere  merico 

debeac  caraalis  populi  educatio,quam  folam  canci  ^eftimabac. 

P«ulus  quia  nouerac  Domifium,qoum  mana  ec.^lo  depluerec, 

non  in  vencris  duraxac  paftum  efFudiife,  ied  fpiricualis  quoquc 

niyfterij  loco  difpenfaflc.ad  figurandam  qux  in  Chrilio  habc- 

tur  ipirirualem  viuihcationem  ,parrcm  iftarr!>qu3e  confidera- 

tionc  digniffima  crat,non  negligit.  Quare  ccrto  clareque  con- 

ficitur.non  cafdem  modo  quibys  nos  digsatur  nuc  DorHinus, 

vitx  a?terna?  ac  caskftis  prom  ifnones  communicasas  fuifTe  lu-     . 

dxis,fed  etiam  facramentis  vere  Ipiritualibus  obfignatas.  Qna  ynJanm  T^e 

derecopios^  Auguftinus  aduerms  Fauftum  Manichieum  di-ge&  Pyephs^ 

fpUtnr.  tu  de  verki  di- 

7  Quod  fi  teftimonia  ex  Lege  &  Prophetis  fibi  recitari  ma-  **t"it>iorum  «- 
Iintle<!tores,exquibusperrpiciant  fpirituale  fcedus  fuiftePa-*"^'**"  «•'"'^' 
trib.ecam  commune  licutiex  Chriito  &  Apoftolis  audjmus;  ^"J// ^|^'l"^ 
huic  quoque  voto  obfequar,  eoque  hbentius  quod  ira  certius  txhiLtum.Fn' 
conuincenturaduerfarij  ,nequidpoftea  rergiuerfari  queanc.  ^^  necejfano 
Acqueab  eaouidem  demonitracione  incipiam  ,  quam  camctii/'?"^''"'^"^''" 
Anabapciftarumfuperciliofucilem  &  pene  ridiculaforc  fcio,^"^^^"  mif.^n 
.■ipud  docilestamen  &  fanr)S  plurimiim  valebit.ac  pro  ronfefTo  l',/?J'**r^4T  ^- 
fumo 5  eam  vetbo  Dci  inciTe  ri ix  efficaciam  ,  vt  quofcungue  /11*^    '^^  -^' 


^AP.     X,  INS  jTiT  V  TlO  N  IS     LIB.     II. 

i.Pet.i.ij.      Dcus  p<iiLicip«done  eius  dignatur,eorum  animas  viuificet.Va- 
luit  enim  femper  iilud  Peiri ,  fcnien  clTe  incorruptibilc  tjuod 
l€f.40.&.       ^j^  xternu  manet^ficuci  etiam  ex  verbis  lefai^e  colligic.  lam  quu 
hoc  facro  vinculo  Dtiiis  olim  /ibi  deuinxerit  lud^os  ,  non  du- 
biumeft  quin  eosfegregaueritinfpem  ^tern^vit^.Namcjuuai 
verbum  tuifle  amplexos  dico.quod  illos  Deo  propius  adiungc- 
rer,communi^sndirationcminteiJigo  ,  non  illum  generaiem 
quas  per  cariuAi  &  rcrram  c mnefque  mundi  creacuias difFur.diT- 
tur(  quariicetvniuerfaviuificer  pro  fuarvnumquodquenatu- 
rsE  modo.non  tamen  a  corruptionis  neceificateeruitjfed  iftam 
fpeciaicm  qua  piorum  animx  oc  iiluaunantur  in  Dei  noiitiam, 
&  iiii  quodaminudo  copuianrui.i^iuiufmodi  veibi  iilummatio 
nequnm  adh^eferint  Deo  Aii.im,AbcI,Noe,x^braiiam;  6t  leii- 
qui  p.acres,dico  minimedubiumeflequniiii  sinregnu  Dci  mi- 
morraie  fuedt  ingrell'us.i:rac  enim  folida  Deiparticipatio^cu^ 
extra  viiarjetern3cbonum  eflenon  potell. 
Tertmmargu.     8    Si  tamcn  lilud  nonuihii  im/dici  um  vidctur,age,ad  ipfeiu 
rnintum^aja-  fcedcris  formuiam  tranfcanuu:  qu^nonpiac^dis  modoinge- 
derti  jorrvuia.  nus  fatisfaeict.lcd  corum  inlvioani  abunde  ce-arguctqui  con- 
tpfa  effe  ofien   ^'^^<^'cei c  nituncur.Sic  enim  lemper  pepigic  cu  leru-s  luis  Do  •• 
ditAfn*cr  poji  ininus,Ero  vobisia  Deum,&  voseritis  nnhi  hi  populum  ;  qui- 
chrifiitn  car^  bus  vcrbis  &  vitam3&  ^alutem,  &  omnem  fummam  beatitudi- 
ne  mamfeFU-  nis  comprchendi  Propher^  quoiiue  exponcre  foiit;  funt.NQn 
cnim  Dauid  /ine  cau(a  fxpiu^pronuntiar,  beatum  popciiu  cu- 
ius  Dommus  elt  Deus :  bearajT)  gentem  quam  in  hxreditateni 
fibi  elegitmec  tcrrense  quidem  foelicitr.tisgratia,  fcd  quoniani 
a  moric  eripit,pcrpetub  coferuat,  a?ternaqi  mifericordii  pro- 
fequitur  quosin  popaium  aflumpfit  Qucmadmodiim  cfiapud 
alioslVophetas,Tu  Deusno(ter,noii  moriemur.Dominus,Rex 
noiier,Legifl  itornoikr:ip{e  fahiabit  nos.Beacu»e>  Ifracl^qma 
in  I^omino  Dco  faiuaris.Sed  ne  in  re  fupcruacaa  multum  la- 
bo-renmspafiimin  Prophetisrecurric  iiafcadmonitio,  nihiiad 
b  »norum  omnium  affluentiam  ,  adeoque  lalutis  certitudinem 
dceflcjmodo  nobisDorainus  fitin  Deuin;&  neiito.   Si  enim 
facies  cius  ,  fimulatque  iliuxit  ,  pra»fenri.fi;j  um  eilfalutis 
pignus,cuinam  fc  homini  in  Deum  manifeflec ,  cui  ndn  falutis 
quoque  thefaurosappcriitPHacenim  conditionc  Dcusnoftcr 
eftvtmmedio  nofttihabitet:qucmadmodu  per  Moien  tefta- 
batur.Obtmeri  autcm  caiis  eius  pr^efcntia  non  poceft  ,  vt  non 
fimul  vita  pofiideacur.  Atqtjc  vr.  nihil  vltra  exprimeretur,f3tis 
claramhabeb.tnt  vitse  fpiritu<!li.s  promiffionem  inhisverbis, 
Sum  Dcus  vefter.Non  emm  foiis  vique corporibus  Deu  fe  fo- 
redenunriabat/edanimisprsecipue,anim2aute,nifiperiufti- 
tiam  Deo  coniun<5ta»,ab  iplo  aiienjc  in  mortc  manenr.    Adfic 
turlum  ilh  coniundiQ.-pcrpeiuam  falucem  fecum  ducet. 

9  Accc- 


tionem. 
Leuit  z^^.iz. 
Pfal.144.1j. 
Pfal.  55.11. 

Habac.i.12. 

lefa  JJ.21, 
Dtut.j3.25>. 


Lcuit  2^,11« 


Exoa.^.7- 


DB    COgNIT.    DEI     RlDEMPlORtj.  !|l 

9  Accedit  eo ,  quod  nou  modo  fe  Uli>  Deum.  cfie  leftaba-  (onfrmatio 
tut  i  fedfequoqweiempertoi;e  piomittebac :  tjuoipes  eonimf*per!oru  ar- 
praefeunbus  bonis  rjon  contenra,  ina?ternuate  Piotenderetur,  ^**"^"^^'  »  *x 
id  porro  valuiiic  apud  cos  tcmporis  futuri  notanoncm  o^^tn- ^'^'^^"Jj**^-^^^ 
dunr  multi'  voces  ^  vbi  ienon  w  piarlcntibuscantun)  maL.Sjftd  i,,  defumpta. 
in  ppflcrum  coniolantur  fidtles:  quodfibi  i  ?cusnunt]uam  dc- 
futurusefier.  lau;  vcro  (c]ua^pars  erariccunda  proraifiign  s)  i- 

pfos  de  Dei  bcncdidionc  extra  terrcn.r  vit^  Inuteseiga  fe 
proroganduj  clanusctiamnum  coniiiii.abar,EroDeiis  lemmis  Gen.17.7. 
velVi  pull  vos.  Nam  /i  fuam  crga  morruos  bcncuolenttam  dc- 
clataturiis  erac,  bcnefacierido p-jileris  :  erga  ij;fos  muito minus 
dcfururus  crac  eius  fauor.    Neque  cnim  inftar  hominLm  efl 
Deus,  ^uiiuumidiro  jmorem  adamxorumfilios  traasferunr, 
quia morcc  inrcrrumpitur  eorum  faculcaS;C|i.o  minus  iis  quibus 
bcncvolebancimpendanc  fuaoffiQ3.acDeus,cutus  bencficcn- 
tia  morce  non  impeditur ,  fu^profedb  mifcricordix  frudum 
morcuis  noncollJt,  quameorumcaufa  cranffui.ditinmiJiege- 
ncrationes.  Prxclaro  igitur  documencomagnitudinein  atque 
affluentiam  [ux  bonitacis  ,  quam  poft  morcem  fcnfuri  encntj  Ex'od.2o.(J.' 
voiebacillis  Dominuscommendare,  quumtalcm  dtfcnbcbat 
qojjjncotam  familiam  exubcrarec.  Huius  vero  promifl!"ouis'^^'1,*^'^-^'''"*^* 
vcncacemtum  obiignmic  nominus,  &  qua/icomplementum  Afupotor^.t» 
proculic ,  quum  Deum  ie  Abrahr.m  ,  l.*aac&  lacobioin.epof}  a  Dei  natf,ra 
eoLum  mortem  Cj^pellaier.  Quid  eiiim  annon  ridicula  crat  .^p-  h<ens. 
pelJaciojfi  pcricrant?  ■«^■nck  cnim  fuiflccac/i  ira  forcrloquu   ^'^c.^-J^* 
tus.Ego  fum  Dcuscorun*  qui  non  furn.Proinde  vno  ilo  argu-  y. 
menro  S.iddu^^os  a  Chriifu  conihidos  fiiiffe  Euan^cliila:  re-     ''"**^"  '* 
feruwc,  vr  ne  inhciariquidempofrentrefurrcdionem  morcuo- 
rum  a  iMofe  die  cellaram.  nempe  qui  ex  ipfo  Mofedijdice- ^"^^  ^o-J^* 
rancomncs  fanftos  eif  e  in  manu  iliius  Vnde  inferre  promp"uni  ^^"^'JH* 
erat  ,  ne  morce  quideni  extinoui  quos  in  tucelam  ,  cufto- 
diam  ,  proc.dionemque  fuam  recepiffec  qui  mortis  &  vice  cfl 
arbicer. 

10  lamfqui  prajcipuus  efl  cardo  in  hac con:rou.erfia\difpi-  ^'^•^'''"'"  ^' 
ciinuis  annon  ipfi  quo^u^  ladeles  fic  inihtuu  fuerant  a  Donu-  exhU!»Paire<, 
no ,  vt  miliorem  alibi  viram  fibi  effe  fcntircnr,  ac  neglcda  ter-  ^d.i^r,  ^bei 
rena,  illam  meJirarcnrur.  Prmium,  qiu^diuinitusiniunda  il-  Nocyame  chrr- 
JisfuJt  viuenJi  conditio^affiduum  crac  exercitium,  quo  admo--/^"'''^'^'"^^*" 
nerentur  fe  omnium efie  mi'ercimos  fi  in  hac  modo  vita  foeli-  ''"^*"'^/"  ''5'- 
ces  cflcnc.  Adam,vel  fola  recordatione  perdit.^  foelicitatis  in^  l."/'  HuTJ.l'} 
faebcif/imus,3nxns  laboribuscgei^atem  fuam  JEgrefuftentat,ac  viuafiit  ejpt 
ne  in  folis  manuum  laboribus  Dei  maledidione  prea^aturjvn-  tfiuUiay  pr^se. 
de  folatium  illi  rcftabar,extremum  luftum  percipit.  Exduo-  ^'^"^-  "^g^'"^'^-^' 
bus  filiis  alccrilli  nefando  fracrisparncidioeripicur;cuhabet  '/J''#"''"';^'"' 
fuperftitcm  cuius  a;pe(5lum  raeritg  djeceftetur  ac  horreat.  Abel  vi'^JuL%'- 

t.    i 


CAP.     X.  *  'INS  T  ITVT  lONlS      L  1  B-      II. 

tiangelio  tredi-  jn  ]^CQ'Xi2t\s  flore  crudclitcr  trucidatus ,  exemplum  eft  huma- 

tjwfi.ideTnfuit  j^2p  calamicatis.  Noc  bonam  ^tatispairem(dum  torusorbisre- 

jlopiu.  ^yj^.^  dcliciatur  )  cum  mac;na  f /t;"arionc  in  aica  extrueuda  de- 

r      4  8.        terit.Qupd  morrem  efFugit,id  ficmaiorib^eius  moleftiis^uam 

Gcn.^.n.        ft  centum  mortes  obt-und:^  el]ent.Nam  prseterquam  cjuod  arca 

Genef.9-24.    illi  cftcjua.^  fepulchrumdecemmcnlium  ,  iniuauiusnihil  eile 

poteftquam  in  animalium  ftercoiibus  ptne  immerfum  landiu 

detineri.  PolKjuain  tantas  difficultares  eludatus  eli,in  nouam 

mderoris  maceriani  incidit:  ludibrio  fe  haberi  a  pn-prio  filio  vi- 

det:&  ei  quem  maeno  Dei  benehcio  iAluum  cx  diluuio  rece- 

psrat.fuo  ipfius  orc  maIedicereco:7,itar. 

C,cn.it.4.  *t     Abraham  quidem  vnus  inftar  decem  myriadum  nobis 

§lHartt  <^rgu-  efle  debccfT  (pedtatur  cius  fides.qi  a?nobismoptimamciedcn- 

fnenticitima-  (Ji  regulaiT»  proponituniii  cuius  criarn  penere.vt  filij  Dei  fimus, 

iioyab  exernpio  ^^^^^^'^  nosopor^et.  Qu^d  vero  ibOaidtusqua^m  patrem  omniu 

^  jra  "^'^'     ficjehumefte  Abraham,  (k  ?:'eL>oftreir.um  uuidem  an'4ulumia- 

'vixji  curricAu  fct  illos  teiiere  ?  Atqui  ex  nuuiero,imoexgradu  apprimeho- 

hsnnnem cAj*'  nofifico  dciici  n(.n  poteft  ,  qiiin  abolcaturtota  EccQfia.    lam 

licitattsatern^  quod  ad  vit.£:  cxpcrimenta  att!ner;vbi  primum  vocarur  Dei  mi- 

pr^mtum    ^  perio,  i  patna,  purentlbus^  amicis  auellitur :  in  quibus  pr^eci- 

dem.cihum  in~  ^^^^^  vic.r  dulccd  incm  cfic  ^utanf.ac  fi  Jlum  deftinatoconfilio 

ttr  jTrr.untera-  i  •       .  i  i     o  •    /'      i  pn  ii  c  l 

biies   ^rwwrw^  O"''"'^^^^''^^  '^^"^'^"^"^'^"^•''^PO^'^^^  ^^^"'""^   VeJiCt.    J>inUU 

lot»      pcSure  ac  tcrran)  ing;  efius  eft  m  quji  iubetur  habicare,  fame  inde  exi- 

mbiUntern  o-  girur.Eo  ad  opfin  qu^rendam  refugir.  vbi,  quo  fe  incolumem 

fi$ndit.  feruec ,  necefle  habet  vxorcm  proftirn^iC  :  quod  incertum  an 

^f,'^''°"*')"*^'  multis  morcibu.s  fueritacerbius.    Vbi  m  rerram  habiracuU  fui 

c6m«nLar  jn  feucrfus  eft,inde  rurfum  expellitur.  Simul  eodem  necerfitans 

Gtn.  cap.  11.  redigitur  apud  Abimelcch,vtcaput  redimere  iadura  vxoriso- 

vcrr.u.ij.       pus  habear.  Dumhucatquc  iliuc  multosannosincerrus  vaga- 

G«n.20.».t.     fur ,  affiduis  feruorunj  rixiscompcllitur,  nepotem,  quem  filij 

©cn.i3.7.J{.5. 1^^^  habebat,afe  dimitteie.  Qua?  difce  fio  finedubionon  ali- 

rer  ab  eoaccepta  fuit  ,  quim  ii  mcmbn  vniusfedionem  paP- 

Qtu.  14.  ii.13.  fus  foret  Paulo  poft  captiuum  dh  hoftibus  abripi  audit.    Quo- 

14«  cunquepergat  ,  vicinos  reperit  immanis  barbaria?  ,  quineex 

Gen.iJ.jo.      effolfis  quidem  magno  labore  pureis  aquam  bibere  finant.  Ne- 

6  "^&' *io   ^"^  enim  vfum  redimeret  a  rege  Gcrar,  nifi  antefuiflctprohi- 

bitus.Iam  vbiad  cfFoeain  feneftutem  venrumeft,  quodhabec 

easetasinruauiffimum&  acerbiifimum  ,   orbitare  mul<^atum 

fe  vidct,  donec  pra;ter  fpem  Km  lelem  ^ignit:  cuius  ramen  na- 

tiuitatcm  magnoredimit,  dumSar^e  probri?  fatigatur,  pcrinde 

acfiancillaf  contumaciam  fouendo  ,  domcftic^Bperturbationis 

Gcn.ii.2.ji.4.  ipfe  caula  eifct.    Nafcit ur  demum  I faac,  fed  ea  mercede  vt  ex- 

turbetur  primogenitus  Ifinael  ac  pro  derehifto  penehoftilitei: 

proiiciatur.Vbi  ^:4usrelitfl;useft  Ifriac,inquo  acquiefcatdefef- 

fa  boni  virifene6t%pauIop6ftma<5lareipsiiiubecur»Quid  cala* 

mit^ofiijs 


Gen.22.1. 


dE    cognit.    dbi    redemptorij.  145 

mitofius  excogitethumana  mcs  quim  pacrcm  fier;  filijcarnifi* 
Cem?Simorbo  abrumpcus  forct^cjuis  iio  pucaflccmirertiir.uer- 
fe  fcnem,cui  iti  ludibiium  darus  cllec  fi'ius ,  ob  quem  orbicatis 
dolc)r  ei  geminarecur?  Si  ab  cxcraiico  aliquo  interfedas,  iudi- 
gnicace  mulcueflecaudacalamiras.lrtud  vero  omniacalamica- 
tis  exempla  luperar,pacns  manu  crucidariSic  derK[ue  roto  vi- 
13£  curriculo  laftatus  ac  vcxatus  fuit ,  vt  fiuujs  veiut  m  tabula  c- 
xenip'ar  calaiiiitofce  virsE  dcpingere  velir,  nihil  repenar  magis 
oppo/jrum.  Nequc  obiiciat  «luifpia  euiu  no  fuifle  proffus  iiife-  obieSfmns  dt* 
Iicem,c]u6d  a  r'>t  tanrikjue  tempeftanbus  pioipere  rai-de  emcr-  ^'•''*' 
ierit.  Non  enim  beacam  vitam  duccre  illum  dicemus,oui  per 
infinitas  difhculc  res  ad  longum  fpaciumijborioseelurtecur; 
led  qui,fine  malorum  lenfu,  pra^iencibu'  bonis  placide  f-uarur. 

li     Ifr<ac,  quimmoribus  n»aiis  afflid-uur,  vrx  tanicnmini-  l'emab  exem' 
nium  fuauicatjsguilumpercipit.  Eas  ipfe  vexationcs  cx:  erirur  /'^■■''^<^"- 
qu^e  bearumefic  hoiniiiem  in  cerra  non  /inar.t.  illum  famcs  fu-  J- /*  «*^'^^' 
gace  lerraChanaan:  vxore/inu  illicripitur ;  vicitji  illumfub- 
indeexagirant  ,  ac  modis  oninibu.s  prcmunr,  vcde  aquaeaam 
cogacur  decertare  :  domi  (u^a  nuribus  multum  moici^arum 
fuHinct  :   filiorumdii/idioangitur:  nec  niederi  tajuo  malopi..- 
telf^nifi  perexilium  eius  cui  benedjxerar.  Atvco  lac-bndiil  r  ^?  *  /^* 
quam  extrenise  Jnrcncitaris  miigne  eit  exeplar  Fuentiam  douti 
inquiec!.'fime  trapfigit  inter  fratr;sprim<igcniti  nanasac  terro- 
res.quibiii  dcmuin  cedcTccogirur.Profugoa  parentibus  ac  na- 
talifolopr^Ererquam  quod  acerbumelI:cX'ulare,apud  Lsban  <a- 
uunculum  nihilo  mitiuv  ac  humanius  accip^tur.  Paruu)  efl:  du-  Gen.2j.10. 
niCimaii)  atqueauiferii/jmam  fcpcem  a»njsreruirereruitutcm, 
njfidolo  malo  in  vxoreeludatur.  Alrerius  vxori«  gratia  Jn  rio- 
uam  feruiiutcmingreditndum  eft  ,   vbitotum  dicu)  rolissellu 
torrea:ur,nod:u  peruigii Vfocacurfelu  acfrigore,  qucmadmo- 
dum  ipfeconquerJCur.Tanranj  Wr^  .Tlpeiic-jcemdum  annosvi- 
gioci  fuiiiKt.quocidic  noufs/oceri  imuriis  afflioicur.  Necdomi  ^ 
fu^quierus  clt,  quam  v:dcf  vxorun)  odns,  lurgiis, aemuiarioni- 
biis  dj/tracram  ac  pcne  difiTpac-nii. Vb;  in  p  -triam  iubetur  fe  re- 
ciperc  ,  abitum  capcate  illi  n  t'celfc  efi:  ignominiora:  fug-e-  fimi- 
lem:  nec  tamea  foccri  iiiiqui-acem  ira  porei}  eff  ;gere  quin  eius 
probris  ac  coi.cumeliis  in  mcd^;  irincre  vcxecur.  F.xcipic  mox 
e.um  mujco  fjeuior  difficulras.  N.tm  dun<  ad  fracremaccedit.cot  Gen.jx.u. 
moitcs  habet  m  confpedu,  quot  ab  h.-mine  crudeli  &  inimico 
parari  queanr.     Diris  ergo  terror.bus  fupra  modum  di'crucia- 
turac  dircerpirurqu;mdiu  aduentum  eiusexpeftat:  vbi  in  con- 
i^edum  eius  prodit  :   tanquam  fcmimortuus  ad  pcdes  pro- 
cumbit  ,  donecplacatiorern  fcnrit  quam  Iperare  aufus  fue- 
rar.  Ad  hxc  Rachele  ,  vnice  dilefta  coniu^e ,  primo  terr^  in-  Gen.^j  i<J. 
grelTu  priu^tur.    Pclkaqu-emab  €ah]ium  fuiiulerac  ,  toquc  G<-n-37  J*- 


CAP.    X.  INsTirvTIoNlS     LIB.     II, 

pca»aliisani.ibat,  aferalaceracuinauditrcuiusexmorte  quati- 

tum  moerorem  ceperit ,  declara;  ipfe,  qiiod  poft  diucurnas  la- 

chrymas  folatiis  omnibus  viam  obftmateclaudit  nihil  fibi  reli- 

quuni  faciensnifi  vtdercendajad  fihumlugensm  fcpulchrum. 

Cen.H.t.  ^  Interim  raptus  &defloratio  filia? ,  in  iis  vindicandisfihorura 

audacia,  qu;rillum  non  foecere  modo  fecerat  apudomnesre- 

Gen.js.a».      gionisjncoUs,fed  praerentifiimuin  inter::ecionispericuhim  illi 

creaueratjquanc^  anxietacis,  IuClus,t<ed«jcaufeeranc:'Sequituc 

horrendum  iUud  fiagicium  Ruben  primogenici,  quo  mhil  gra- 

uius  accidere  poterat.  Nam  quum  inter  f iimma  infortunia  rc- 

pouaturvxoris ,  pollucicqmddicendum  (itvbi  a  proprio  filio 

een.3S.1S.      perpecratum  eftidfceius?  Ahquanto  poft  alteroinceftuconta- 

minatur  faitjilia,  vt  cotiftantiniiau:n  ^hoqui  ii  infra<5tum  cda- 

Gen.4i-J*'      mitatibus  animuia  ti)t  dedecora  labcfadire  debeat.  Sub  extre- 

mumvit.^,  dumfua?  ac  (uoruminedi.xhjccurrcrequa?rit,  noui 

infortunij  nuntio  perceliitur  ,  qu;  inceliigit  fiiium  alterum  m 

vinculisdetineri,quem  vt  recipiac,  Beniainin  vnicum  luum  de- 

fiderium,permittere  aUis  cogitur.  Q^is  putec in  tanta  maioru 

con^crie  momentwm  illidatumquo  laltemfecure  refpiraret.^ 

Gtn.47-9.      Itaque  ipfe optimus  de  fc  ceftis  afTcuerat  Pharaoni ,  dies  fuos 

breucsicmalosfuiirefupertcrram.Quipcr  coQcinuasmiierias 

vicam  fe  tranfegifle  pronutiac,  negcKprofedo  eam  profperica- 

temfe  fenfifle  qu3C  ilii  a  Domino  promifl*a  fuerac.    Ergoaut 

malignus  ingratufquc  Dei  gratia^  arftimaror  erat  Iacob,aut  ve- 

re  fe  miferum  fu  fie  (uper  terra  profitebatur.  Si  ver.i  fuit  affir- 

matio,  fequitur  no  habuifle  ipfum  fpe  in  rebu^:  terrenis  defixa. 

ckk<J^proy*.  gj  fanaiiftiPatresCquodvtiquemdubitatumeftJbear- 

nriumtntty  S.  tam  vittm  expettarunt  e  manu  D«,  aliam  quamterreltris  vitas 

Tatres,  ^U-  beacitudincm  &  cogitarunt  &  viderunt.  Qupd  etiam  pulcher- 

tmmi^Abelem,  ximk  oftcudit  ApoftoiuSjFideCinquitjdemoracus  eft  Abraiiam 

NoathumixA-  ,n terra promiflionis  ,  tanquam aliena  ,  in  cafulishabitando, 

brAkamum.l-  cum Ifaac &Iacob  conrortibtiseiafdemh.^redicatis.  Expefta- 

kitm"^&^dhs  bantenimbencfundatamciuitatem  ,  cuiusopifexacconditoc 

ji^y  Lrge  non  in  Dcus.ln  fidc  dcfundi  funE  omncs  ifti,non  acceptis  promiffioni- 

ttrYii.fedinca^  bus:fed  procul  cas  infpicientcs,  ac  crcdentes  ,  confiten^efque 

h  promifionH  q^^d  hofpitcs  &inquilini  forcnt  fuper  terram.Q^o  fignificanc 

Dei  ""'f^"J!"  fe  pa:riam  inquirere.&  fi  defiderio  eius  quam  rcliqueranr  lafti 

J^^J*^*^         fuiflent  erat  facultasreuertendi:  fed  meliorem  appetebant, 

nempe  ca»leftem.  Vnde  Deus  non  erubefcit  vocari  eoru  Deus: 

quaado  parauit  illis  ciuitatem.Sripitibus  enim  obtufiores  fuif- 

fcnt,tam  pertinaciter  promiffionesconfed:.mdo,  quarura  nul- 

^  !a  fpes  in  icrris  apparebat ,  nifi  complemcntum  earum  alibi 

lcUt p^ lUtvita  gxpe<ftaflrent.Id  vero  in  primis  non  fine  ratione  vrgct^quod  pe- 
TJ^lzrinltt^e  re2rinationem,hanc  vitam  nuncuparunt:  quahter  &  Mofcs  re- 
\^Pj}tu\nmty    feit,    Si  enim  peregrini  &  inquilini  funcinterra  Chanaan, 

vbi 


DB     C0<5N1T.    -011      RBDHMPTORIS.  T47 

vbi  promiflio  Domini  qua  illius  confticuti  erant  hxredes  ?  Ma-  ^  j„  terra 
nifefte  ergo  indicac  longius  fpeftare  quodde  poffeifionc  iljis  chanAnn  (feU- 
Dorainus  promiferar.Q^arc  pedem  in  ccrra  Chanaan  non  ac-  cit»tii  aternA 
•quificrunt  nifl  in  fepulchrum.    quo  teftabantur  fe  fperarc  fru-  ^^J^^l^'^'''' 
ftum  promiffionis  nonnifipoft  mortem  pcrcepturos.  Atque  Gen*^'^p\ 
hacc  caufa  eft  cur  ranti  a?ftimaucrit  lacob  illic  fepcliri,vt  iureiu-  Gen.47.a9. 
rando  adegerir  filium  lofephadeam  pollicitationem:  cur  lo-  jo.&jo.^j. 
fcphpoft  aliquot  fecula  transfcrrioiTa  fua,iampridem  in  cine- 
rem  collapfa  voluerit. 

14     Denique  aperte  conftat,in  omnibus  vita?  ^ndns  propo-  ^i„tum  «r- 
fitam  futune  vitas  beatitudinem  habuifle.  Quorfum  enim  pri-  gHmenmrny  eti 
mogenituram  tanropere  affcdafletjtinr6que  pcriculo  ambnf-  hiHoriaUcobi 
fet  lacob  ,  quar  exilium  &  tantum  non  abdicationem  ilh'  con-  ^^^^f"^**''^^ 
flaturacrac,  boni  veronihil  prorfusallarura  :  nifi  ad  altiorem  gHJ^fl^l^ 
bcncdidionera  refpexifler.^Atque  cum  fibi  fenfum  fuilfc  dccla-  ^,>^  j„  ^^^^, 
rauitea  vocc  quam  inter  vltimos  fpiritus  edidit,  Salutare  tuum  fid^rium  ojie^- 
expedabo  Domine.  Quam  falutem  expeftafiet,quum  intelli-  ^*. 
geret  feanimam  cxpirare;  nifiin  morteinitium  nou^vitascer-  Gen. 49.18. 
ncret?  Et  quid  dcfanftisacfiliis  Dcidifceptamus,  quum  eiuf- 
modi  intelligcnti^guftij  ne  is  quidcm  carueritqui  veritarem 
oppugnare  alioqui  nitcbatur?  Qmd  enim  fibi  volebat  Balaa>  ^ointeUigen- 
quum  dicercc,Moriaturanimameamorteiuftonim,  &  fiac  no-  ttd gufiu.  BaluA 
uiffinia  raeafimiliaeorum:  nifi  qwodfcnriebatid  quodpoftea  "'=«'^»'«"- 
Druid  prodidit ,  Pretioiam  efle  mortem  fanCtorum  m  conipe-  p/-  ,,^  ,j 
ftu  Domini:  roorrcm  vcro  impiorum  pefiima?  Si  vlcima  linea  pfj4.ii. 
&mctaiamorte  forcnt ,  nullumin  eanotari  pofiet  difcrimen 
iufti  &  impi/.  forte,  quas  poft  mortem  vtrofquc  diuerfa  maner, 
interfe  diftmgunrur. 

\s  Nondum  vltra  Mofen  progreffi  fuinus:quem  ifti nihil  a-  Sextum  argn^ 
liud  officij  habuifle  dicunr  quam  vt  c.irnalem  populum  agri  v-  rnctum,cxT>a. 
bertatereramqueomniumcopia  ad  colenduut  Deum  induce- *!'''','?"* ''^"^^ 
ret :  &  tam^n  (  njii  qu's  (ponte  lcmet  ofterenfcm  Jucem  refu-  p^u^cetur ,  & 
giatjperfpicua  iarn  cxcat  fpiricualis  foederis  decl.iratio.  Qupd  ^amen  hac  vi^ 
fi  ad  Prophetas  dercendamus,illic  pleniffimo  fulgorc  &  vitax-  tamnihUaUHA 
tcrna  SSL  regnum  Chrifti  fe  profert.  Ac  primum  Dauid  ,  qui  vt  #  "f'"'^  T'"^"^, 
temporealiisfuir  fuperior,  ita  pro  ordme  diuinse  difpenlatio-  *^«'''''«'«'-^* 
niscxleitia  myfteria  obfcNrius  quam  illi  adumbrauit  ,  quanta  ^i-l/r^am  fc. 
tamen  pcrfpicuitatc  ac  cerdcudincadeum  fcopumomnialua /^V/r^are  repsji- 
dirigic  ?  Terreftrem  habitationem  qualiccr  sefbmarittaftatur  tahabuilfep<y 
hajcfenrcntia,  Aduena  hic  fum  &  peregrinus,  quemadmodum  f'iutem  expi- 
omnesPatres  mei.  Vanitas  omnishomo  viuensvelut  vmbr.r  ^^"ifZ  ?«^  <^«'« 

•  r  1  1      I  ^  n       •  i-x  •       H  L^ef  itternitate 

quifque  obambulat.    Et  nunc  q«a?  expecratie  mea ,  Domine?  ^^^^^ „,qa/it. 
fpejraeaad  teipfa.Sanequinihilcfibin  ccrrafoiidum  aucfta-  pfai.jj.u. 
bilc  confeflus ,  fpei  tamen  in  Deum  firmitatem  retinec ,   alibi 
rcpofitam  fibifalicitatemconremplatur.    Ad  eam  contem- 

c.    iij 


C  AP.      X.  I  NST  I  T  VT>0  NIS       L  I  B.      f  I. 

plationemftdeles  reubcare  roler,qiiorfes  vult  co"?  \'ere  conrol.i- 

ri.Namaliai,  podqiiamdebreuic.trefluxaque  &eua:i(da  inia- 

gine  hu.vians  vir^loquutuv  eft,  fubiicic  ,  Mifcricordia  auceni 

Domirti  v.cjue  m  cteinum/upertinie  >res  eum.    Cui  liniile  elt 

pn''*^.V^'^  <luoJ  h  .berur  etiam  Plahno  centefimo  fecundojnitio  Domine 

zT^ig.zQ,*^  '  fufandafticerijin  ,  &  opera  rnanuum  cu  irudi  funt  c^H.    Tpfi 

peribunt,  tuJutem  per!n:>nes  :  velut  veil:'s  vecera  cent ,  &ricut 

induuientum  murabjs  eos.    Tu  autem  idem  ipfe  perftas,&  an- 

ni  cui  Don  deficicnt.  Filij  feri-orum  cuoru  habitabunt,  &  pollc- 

ri  eorum  corvm  te  ft.ibilientuc.  -Si  ob  GvT?h  ac  terr:^  ir  tentu  noii 

de/inuntpijftibihncor-4m  Do  nino:  fequtrur  eorum.  ralutcm 

cum  Dei  SErernitateefle  corajn;fl;^vi.  Aiaui  omnino  non poteft: 

ft-ire  fpos  liii .  nifi  in  promi^fionem  recumbat  qua:  api;d  le  aia 

lefa.j:.^.        exponitur,  C^eh^inquij:  Dominus.Hcut  fumus  liquefcent:  terra 

ficur  vefttnienrum  atteretur,  &  habttarores  eius  (icuthxc  inte- 

ribunt:  falusaurem  cnca  ina:ternurn  ent,  &  iuftitia  n»ca  node- 

ficie-.Vbi  iufticiae  acidluri  rribtjitu    perpetuitas,  non  qijatenus 

pencs  Deum  rf.-fidentXed  quatcnu'  ah  homimbMs  fentnintur. 

16      Neque  vero  .ihter  accipere  hccat  qiKede  fidelium  pro- 

gt'^j.ennm^  ex  C\>Q' o  flicceftu  paffiui  c;urt.nili  vt  incflcftis  :;;iorGe  manifefta- 

toicm  Pophc.  t!onem  conferantur.   Qnalia  funt ,  Cuftod  t  Hominus  animas 

ta.  ^«.c^e^fr-  fanctqrum  fuorum.-de  manu  peccatoris  liberabit  eov.  LuX  orta 

.'/"rr^^/r  eft  iuiito.&rcdiliis  cordel^titia.  Item,  luftitia  pij  manccinfecu- 

(i^n,.m'r  ,  aA  ^"^1  i.ecul i.cor«iu  e:us  exaltabitur  \v\  glori.i:  dcfyderuim  pecca- 

c&\i7iis  ^'.oriA  corum  pcribit.  Item  ,  vcrunramen  lufti  confirebuuur  nomini 

fiyrioi-m  ne   tuo:  habJcabunr  reftj  cum  vulu  tuo.   Icem  in  meinoria  scLcrna 

ct(firio r:<nt rc  ^(.15-  juilus.Item.Rcdimet  DominMs  .inimas  feruorum  fuorum. 

p)en  .^.e^  i.v}    5jqjjj[f.j^  fcriiosfuos  Dominus  impiorum  iib^dininon  vexan- 

mumo     omni  «^^  modo,  fcd  laccrandos  perdendofque  Upepermitfit.in  re- 

mth-umgene-  nebrjs  &  fquallorc  Linouere  p.ititur  bonos.dum  impij  pene  in- 

rt  prcm:-nrur.  eer  ftclias  refulge:it:nec  illos  ita  vultus  fui  fercnitate  exhilarac 

vc  diu  urna  i^titia  fruantur.Q^amobrcm  ne  ipie  quidem  diffit- 

Pfa^/i-i  7  9    '^'^^^''^'^'  ^  '"  pr^fentem  rerum  ftatum  oculos  defi-gnant  ficfcles, 

pr.t40.14.      grauifliivi  tentationeperculfum  ir.',ac(i  nulla  ciret  innoccnti« 

VC.iii.6.  apud  DcumgraMa  nec  jmcrces.    Adeo  in- pietas  vt  plurimura 

Pfj^.i,'.         profperatur  -ac  Moret,du'm  piorum  natio,  ignominia,pauperca- 

p-    ^  te,contempru,omnique  crucis  i^enere  premuur.  Parmn.mquit 

'^* '*         abfuicquui  lapfjspes  meus,  quin  efFiifi  fuerintgreftus  mei,  du 

vritmefortuna  ftuItorum,dum  improborum  profperitatem  vi- 

deo.Ta;'d.m  noil:  narrationem  concludit,  Inftitucbamcogita- 

tione  "n  fi  poffem  hxc  cognofcerc  :  fed  tormentu.i^.  cft  fpirirui 

meo  ,,  donecingrediar  in  fanduaiium  Domini ,  Scinceliigani 

nouiili  num  eorum. 

Gflauur*t rrgn-     i?  E^^g^  vcl  ifta  Diuidis  confeffione  «Jifc.imus^non  igiiorafle 

nHninm  ex  d-  fartdosPatres  fub  vetcri  Teftamento  ^am  r  aro  vel  nunquam 

in  hoc 


DE      COGnIT.      Oel      R  E  O  E  MPTO  R  IS.  I48  ., 

in  hocmundo  repra^fencet  Deus  qu.c  fcruis  fufs  pollicfttjr,  ac-  mum  omniUm 
queideo  animos  ad  Dei  facra;  unii  fuftulifiTe  ,  in  quorecondi-  Ptorum    fetjfH 
tum  habebanc  quod  in  pra^fentt';  vkx  vmbra  non  apparcc.  Hoc  &  ccnfcftnne, 
erarvltimum  Oeimdicium  jquodcum  ocul:sminimecerneret, ^^^^^  ,-^-dem 
.fide  contenti  eraiitincelligCit.Qua  nduciafl-eri,  quicquid  ^uc-ViUam^quxfic- 
niret  in  mundo,venturum  tan-ien  aiiquando  tempus  non  dul?i-  rif:,t  ^,:od  in 
tabancquo  Dci  ptomiOion-.^s  impltrcnrur.  Quahrer  \i\3c  voccs  p>'«f*>^tis  'y^t^ 
t.eltantur ,  Bgo  m  mrticia  contemplab  >r  faciem  tuatn ,  (ati-ibor  "^^^^';'»»>«^/'- 
ipecie  taa.Item,Ego  ficuc  oliua  viridis  in  domo  Domini  .tcem,  ^pc^l[]f.  - 
luftus-  vt  paImaflorebir,/jcntcedrusLibani  frondcfcet.Planta-  Pf.jMo. 
^ti  in  domo  Domini, in  atri_isDci  noilnfloi-ebunt.Adhucfrudi-  Pfsl. 51. 13.14. 
ficabunt.io  fencdapingues  ac  viri  ieserunt.  Qujim  paulo  ante  'J- 
.dixiiTcxpQuamprofudcc.runf  cogitarioiicstuse  iehoua,dum  flo- 
rent  iii>)Pij  gcrmmant  q'-;.iii  hcrba,  vr  percantin  perpetuii.  Vbi 
fpqcieSfilla  &decorfideliu'-n,n!iT  vbi  mundihuius  facie.«.regni 
Dei  mcU>(ifeilatiune  inucr  a  fucrictn  illam  seterniratem.quupi 
.pcuIosconuerterent.CGnts.mptapr^fcnrjum  calamifatum 'mo- 
mentaneaafpcritatejfecure  m  has  vocfs  crumpebant,  Ncn  da- 
bi^in  a:ternum  vt  moriarur  iu^flui.Tu.vcro  pr.rrip!tabis  frcJe- 
ilus  in  puceum  interitus,  Vbi  in  hocmudoputeus^iern!  exiti;  Pf. ^5.25. 24. 
qui  fceltratos  abforbeat,  in  quorum  ftlicit  tte  hoc  quoq;  alibi  Iob.21.ij. 
numerarur  qtiod  diem  cxtremum  in  pundo  (ine  nuilro  laguo- 
rcclaudunt?Vbi  tantafaiidorum  ftnbilitas,quos  ipfeDauid  np 
modocoiicun  ,  fcdopptimi   &  conteri  prorfus  vbique  con- 
quenturPNcmpe  ob  oculos  fjbiftatuebar,non  quid  ferar.ihfta- 
biiis  &  plufquam  ajfluana  mundi  vicifiicudo:  fcd  quid  fadurus 
/ic  Dominus  quumad  secernamp^H  acrerrsBconfttcurioncm  o- 
lim  redtbic.QJuemadmodi.m  alio  loco  eleganccr  defciibiCjNi-  ^'^^'  ^9-7-8' 
tuntur  ftulti  opuletia  fu.i.ob  diuitias  mult^s  f  iperb!iit;&tame 
nemcquantalibctexcelientia  polleat-  redirrjere  fratrcm  fuLim  . 
a  mortepof^t,ncmo  pretium  redemptionis  Deo  foluere.  Quu 
autcm  vidcant  &  rapiciucsmoruperuerfos  pariter  &  ftnltos  in- 
tcrire  ,  &  alienisrelmqueredHr'ti.is  fuas  ,  cogirant  domos  fibi 
f  ermanfuras  in  femprtrnum,  habiranojies  in  fccula:&  noioi- 
nafuain  terra  ceIebr.at.Achomo  in  hpnorcno  perrinnebit^fi- 
milis  cric  pccudibus  qux  interciir.  Uxc  meditatio  eoru,  fumma 
ftultitia  cft:quam  famen  pofleri  cupidea:'mulantur.  Inftar  grc- 
gis  apud  infcros  coUocabunt  jr ,  mors  pr^i^debit  ilhs.    Exorta 
luce  dominabuntur  illis  :  f>rmaipforum  peribit  :  infernusi- 
pforum  domicilium.    Primum  ilia  ftultorum  irrifio  ,  quod  in 
lubricis  &  volubilibus  mundi  bonis  acquiefcant ,  oftcndic  lon- 
ge  aliam  fapieatibusqu.^rcndamcfTc  felicitatem.  Sed  illic  re- 
furredionis    myfterium   e«ider\rius   rcfcrat    vbi  illis  perdi- 
tis&extindispiorumregnumcrigir.  Qnem  enim,  quiefb,  di- 
ccmu*  eiTeilium  iucisexortum  ,  ni/i  nc;u3e  vitx  reuelationemj 

t.    iiij 


^^  f*  /^'  INs  Tl  T  vTi  oNi  s     LIB.      11. 

qna»  finem  prsBfcnns  fequitur? 
llTei^tt!'^  •  '^  ^"'^^  '^^^  nafccbarur  cogitafio.q-am  in  mifcriarum  rola- 
»u7ff7'"'^'on.  ^'"'^^  ^^  «^oleranriaj  rcmedium  fidcles  vfurpabanc,  Momentum 
firmathy  a  %  '"  'ndignatione  Domini,  vrtain  cius  miferfcordja,  QMomodo 
fioTumcr  ir?.-  afHidiones  momento  tcrminribanf'  qui  per  toramfere  vjt.im 
piorumtnmu'  afflTcbantur  ?  vf»itant.im  videbant  duiin.^  bcnignitatfs  dura- 
do  ^  rtd.nuum  rio-.cn.cuius  vix  minimutii  gufinn  -Jehb  ?banr?  Si  fn  cerra  Ii^- 
Vial]o.6.       ^^'-'"'^'  "Jhi'  f^^e  reperire  poec.ifu:  fed  qu'\i  raelam  mcueban- 

tur  ,  a|;narccba!U  pimdiiin  ciTe  remporis  quoexercenturpci' 
^  cru^cem  Dn^^i  a  Domin   :  mjfenitioncs  (bcuii  cfle,q  Jibus  colli- 

guntur.rurrumimpi'>rum,qut  perfomnmm  beatiad  djcmvnu 

eflentj^cernum  ac  imnquam  finiendum  exirium  pr^euidcbant. 
pj^®"*""^'  Vndeill^  voces,  Memoii.i  iuiVln  benedidioncerit:nome  au- 
u.iJ.^'  '^  '^'"  impiorum  putrefcer.  Prctiofa  movs  randorum  tn  eonfpe- 
I.  Satn.i  9.  ^^^  C)omIni:morspeccatorumpc)fima.'  Irem  ap«d  Samuefcm, 
Jr.7.€ch.2'i.io.  Dommus  pedes  r:in<5lorum  feruabic ,  8c  impij  ui  tencbris  cohti- 
&  51.18. &  ali-  cercerit,qU3e/ignificnnt,  illosprobecrgnouifi^e.vrcunque  Varie 
^'Z  ,  ^  circunferrenciir  fanfti,  vltimum  tamccoium  ;.xitiumjvitam  ac 

VUl.6q  J?.      r  »  '        •  r  1-    ■  n-        .  ■ 

Iob.19.t5.        lamtem  :  nnpiorum  telicitarem  amoenam  eilc  via  qua  in  mor- 

tis  voraginem  paul.Ttim  labuntur.Lieo  iftorum  mortem  voca- 

bantexiciumincircunc/oLU,  vt  quibus  reliirred-ionis  fpcs  pr^- 

\  cifaefTct.   Quarenulhm  hacexcoc^itire  porMic  D  tuidgr.iuio- 

rcm  imprecationem,DeIeantur  de  libro  virse.Sc  cum  iuitis  noii 

fcribantur. 

^r"*L  Z^l»       ^^  "^' ^  ^^"^  ^^'^^  infignis  illa  fententia  lob.Scso  qaia  rcdem- 

*yo"quilnmiim  ^^'^^  ^^^^^^"^^'^^^^^  ^^^  ^^  "^^"^  rerurrtdurusfum: 

/ipirTiftme  de  &  i"  carne  mca  videbo  Dcum  fa'uatorem  meum.  Repofica  clt 

hA*  fpe  dtf*-  hdec  rpes  mca  in  Cvm  meo.Quf  volunt  vcnditare  ruumacumcn, 

^rutt.  cauillantur  non  efTeharcintelltgenda  devhima  refuriedione, 

Obteciianu  dt-  f^.j  ^^  pnirio  quoquc  dfc  qtio  fibi  miciorcm  forc  Dcum  iob  ex- 

pedab.ir^quod  vc  liliseKparte  denuiSjextorquebimustame,ve- 

Imcnolinc  ,ad  c.imf]tei  :tmplitndinem  non  potuiffe  peruenire 

Iobficogir.irionein  cerra  refediflcr.Ncc^  fTe  ergo  cjtfateamur, 

oculos  iiy  futuram  immortaliti^^e  fullulifre,qui  /ibi  vel  in  fepul- 

chro  iacenti  redcmptorem  afforc  cofpexenr.Siquidcm  de  prx- 

fenti  tantiim  vitA  cogirrtnnbus  mors  extrcma  efldefperatfo, 

uul^tbuaio.  ^^'"^  '^*^*-  'f*^**  ^P^'"^  ^^""^  abQ:indere  poterat.Etiam  fi  me  occide- 

ric,dicebat,in  ipfo  nihilnmin»ffPcrabo.Nec  mihiobf^repar  hic 

nugaror  quifpia  ^"'ucoiu  fnifle  if^as  voces ,  vndc  minime  pro- 

bcturtalemfaiffcinccr  lud^osdodrinam,  Refpofurn  enira  a 

Kcsjonfio.        nie  iljtim  accipiet  ,  paucos  iftos    non   prodidiiTe  talibus 

fentenriisarGanam  aliquam  fapienriam  ,  ad  quam  feorfumac 

priiMCun  excellentia  tan-iim  ingeni.a  sdmitterentur  :  fed,  vt  e- 

rantconflituri  aSpirttu  fanfto  plcbisdoftores  ,  qu^  commu- 

niter  edifcenda  eilent  Dei  myfleria  ,  &  popularis  religionis 

piin' 


DB      COGNIT.    Dll     R  ■  DE  MPT.O  R  I  $^  H9 

principiiefTcdebcretjpalam  promtiIg»flb.Qut!m  ergo  audia- 
muspublica  Spiricusran(5lioracula,quibiis  defpirituaJi  vita 
timcIaceacdilucideinlud^orumEcclelia  diircruit,  inrolc- 
rab)I)s  percinacisB  fueriteosad  carnale  tantummodo  foediis 
ablegare,vbi  folius  rerra:  ac  terrellris  opulentise  fiat  menrio. 

io  Siad  poftcriores  Prophetas  dcfccndamjillic  vero  Irceat,  "^«"«^  ''^S»'  i| 
qua/iin  canipo  noiko^Iibere  fpatiari.Na  {i  in  Dauide,Iob,Sa-  ftfrio7dTsPre''  | 
mude  fuit  non  difficilis  vidoria:  illicmulro  eft facilior.  Hanc  phetn.cjui pio^^ 
enim  otcortomiam  &  hunc  ordinem  in  difpenfando  mifericor-  rum  fituttat? 
dise  fua?  foedTe  tenuit  Dominus,vt  c]uo  propiustcmporis  pro-  '^xira  terrena 
SrefTa  ad  plcnam  cxhtbitionemaccedcbatur ,  ita  maionbusm  *"""  3^'"*  '*' 
(liesreuelationisincremcntis  iJlultrnret.  Ptoinde  fnitio  quum  (focuefunt. 
prmiafalucispi^miffio  Adaedarafuit,c|uali  tenuesfcintilK^c- 
micarunt.-pofteafaft-taccei/ione  ,maior  lucis  amplirudo  coe- 
pic  exeri,qu2e  magts  ac  magis  dcinde  emerfit,latiufcjue  fulgore 
ilium  proculitidonec  candem  nubibusoniBibus  dilcuffisjfoliu- 
ftitiseChriftusvniucrfum  tcrrarumorbemad  plenum  illumi- 
nauit.Non  eft  crgo  metuendum  ne  /i  id  caufam  noi^ram  com- 
prr/baiidam  Prophetaium  petamus  fuftragia,  illanosdeliciat: 
ffed  quia  ingenrem  mareria;  fyluam  fore  video ,  in  qua  diutius 
multo  immorarinccefle  fitquamfcratinftitutiratio^efTecenim 
opus  longi  voluminisj  fimulque  vel  parum  perfpicaci  lcdori 
viamme  ftrauiflc  ex  fuperioribusarbirror,qua  inoffenfo  cur- 
fu  pergcre  queac,a  prolixitatc  no«  adco  in  prarfens  nccefraria 
abftinebo;pra?monitis  tamenle<^oribas  ,  vcviam  fibi  caclaui 
expedirc  mcminccmt,qua  prius  in  manum  illis  dedimus:Nem-  Cap-  ^-  feft. 
pe  quoucs  fidclis  populi  beatitudinem  Prophetx  commemo-  J-4' 
r.inr(cuius  vix  minima  veftigiain  prxfenti  viracemuntur)  ad 
hancdiftinftionem  c  nfugiir:Deiboniratemqu6  melfusPro- 
phct5ec0mmendarenr,tcmpor3riisbeneficiis,vclut  line  imen- 
tis  quibufdam,popuIo.idumbrafl'e:fed  talcmeius  pinxifle  effi- 
giem  quxmcurescxtra  icrram  ,  elemcnta  mundi  huius,&pe- 
itfurum  feculum  r apercr,atque  ad  cogitandum  futiiras  ac  fpiri- 
tu.Tlis  virse  foelicitatem  nerefrario  excitarer. 

II   Exemplo  vno contenti  erimus.Qaum  Ifraelitje  Babylo-  ^f  ^"'^v^^u^l 
nem  deportaci,ft}am  diffipationem  morti  fimillimam  cfl^e  cer- f//' *  ^^^^ „1^ 
■ncrent/dimoucriabeaopinionevix  poterancquin  fabulofum  fibtis  aridU vi-. 
putarcntefle  quod  de  fua  reftitutionc  vaticinabatur  Ezcchiel;  utficatutdduei 
quod  perinde  idarftiniabanracfidenuntiaffctfufcitatuminvi-  deprobatur. 
tam  iri  putrida  cadauera.    Dominus  v^  oftcnderet  nec  ea  ipfa  Eiech.jf .4* 
difficulcate  feimpedin  quominusbeneficiofuo  locum  faceret^ 
Prophctv^  campum  aridis  offibus  plenum  pcr  vifionem  often- 
dit:quibus,foJa  vcrbi  fui  virtutcfpiritu  vigoremq;  vno  mome- 
to  reddidit.  SeruJebat  quide  ad  prjefentem  incredul'tatccor- 
ti^endaiii  vifio :  ^td.  interim  lud^eos  commonefaciebat  quan- 


QAP.     X.  .        rN  S  T  IT  VTION  1  $       1  I B.    t  I. 

tum  vJrrapopuIr  redndionem  virtus  Dc»mini  prorenclercfUr> 

Confirmati»,     ^I^^?  ^rida  &  difperfa  ofld/olo  nutu^adeofaciJe  vegetaret.Q^a- 

*xdtcloUflix  «'efentcntiam  il{.\mcum  altera  lefai^  rice  comparabis:Viuenc 

iti.i6.i^,      '  m0rtiii,cadauermeum,rerurgent,    ExpergiTcimini  &exultatc 

qui  Jiabitatis  in  puluere,(iuia  ros  vfridis  campi,  ros  tuus:&  cer- 

ram  gigantum  deirahes  in  ruinam.  Vadc  popule  mi ,  inrra  \n 

tabernacula  tua:c]aude  oftia  tiia  fuper  te,  abrcondere  pauxiU 

lum,  donec  pertranreatindignacio.Ecceenim  Dominusegre- 

dietur  de  Joco  fuo,vt  vifitet iniquitatem  habttacoris  terr^coH'- 

tra  cum  :  &  reuelabit  terra  fanguinera  fuumjtiec  operiet  diu:' 

tius  inrerfedosfuos.  ,^. 

PoJJremum  ar-     ii  Qjanq jam  fiquis  ad  eiufmodi  canonem  omnia  redigere 

gumcntum.Ex-  tcntct,  abTurdc  fcceric  rfuntenim  aliquot  Joci  qui  nuUo  inre- 

tare  mProphe  gumencojfuturam,qu2c in  regno  Deifideles  manet.immortali- 

iHali€}uotiocos  tatedemonftranc:qualesnonnollosrecitauimus,&qualesrunc 

tjui  aperte  vto-      ,  ...  ^  •  j         /i  i  jt    r  ■ 

Uim  in   remo  ^""''  ^''J  plt^rique,tum  pra!CJpue  djo  ilti.    alcer  apud  leiaiam, 

talcfff  futura  Sicutcsli  notii  &terra  noua,qu2^facio  ftare  coram  me:  ficfta- 

i»7mortalita.    bit  fciDcn  veftrum.Et  erjc  mefis  cx  menfe,  fabbarhum  ex  fab- 

ttmjer^iflrat.  batho:veniec  omnis  caro  vt  adoret  coram  facic  mea,  dicit  0o- 

■     '^^*       niinus.Etegrediencurj&yidebuntcad^uera  virorum  qui  pra?^ 

uaricati  funtifl  racquod  vermiseorum  non  morietur,  &  ignis 

Dan.js,'.       nonexringuecur.  altervcro  Danielis:In  temporc  illoconfur- 

get  Michacl  princeps  magnus.qui  ft^t  pro  filuspopuli  rui:&  ve- 

niettenipusangufti«e,  non  qualefuircx  quo  gentes  cfie  coepe- 

runt.  E.t;tunelaluabiturpopulustuns  omnisqui  inueiitusfuc- 

ric  fcriptusin  Iibro.    Etcxiis  qui  dormiuncin  terrrsc  puluere, 

euigi!abur,ali'in.vicamspter.iam,ajrjni  opprobriu  fempirernii. 

Conc:tijfio  tothis     ^^  lamin  duobus  reliquisprobandis  ,  Patres  fcilicec  Chri- 

/7^ 7v'T'**    '  fttim  in  foederis  fui  pionus  habiiifle,  atque  in  ipfo  omnem  be- 

tnufcjv.e  Trjja-  ncdjftioius  fiduciam  repo^uiile.-qufa  minuscotrouerh^  &  plus 

tnenti.  cIaritatishabent,non  laborabo.C5fticuamus  crgo  fecure  quod 

necvllisdjaboli  m.ichinis  reuelli  queat:  vctus  Teftamentum 

feufoedus,quod  cum  Ifraelitico  populo  percuffit  Oominus, 

non  rebus  rcrrenis  fuiflelimitatum  ,  fcd  fpiritualis  ajterndcquc 

vicse  promirfioncm  continaifle:  cuius  expeftationem  omni«m 

animis  impreflam  oporcuic  qui  in  foedus  vere  confcntiebant. 

Jdcmmpicmt-  Hanc  vero  infana'n  ac  perniciofam  opinione  prorul  fummo- 

tem jo7if.rma-  ueamus,aut  Dominum  nihil  aliud  propofuifle  lud^is ,  aut  il- 

ttone  ^i.atuor  Jq^  ^i|-,ji  qusefluifle  pr3Etervcntrisfaturitatem,carnis  delicia^ 

teStmo>ii  Scrt-  -  '  -it  r*j- 

*y«.^,    r.  -   florentesopes,externam  potentiam,  Iiberorumtoecuditatem, 
tur.  &quicquidanmialishomo  in  precio  habet.  Non  enim  aliud 

Matt  g.n.      cselorum  regnu  hodie  promittit  fuis  Chriftus  Dominus,quani 
Ait.i.iy.        vbi  recumbant  cum  Abraham.Ifaac  &  lacob.  ac  lud^eos  feculi 
fui  Petrus  haeredes  efle  Euangelicse  grati^e  aflerebat ,  quod  filij 
efsct  Prophetaru  c6prehefii«  fccdcre  quod  Dominus  olim  cu 

fus 


t>  E      C  O  C  N  1  T-      D  f  »      R  E  D  E  M  P  T  O  R   I  S.  1  p 

Tiia  gente  pepigiflcr.Ac  nc  M  folis  verbis  teftatum  efTet.Domi-     ^    -^o- 
jiusfafta  quoqaeaopiQbawif.Eocnmi  quo  refurrexit  nii.ime- 
to  multosrandorumrerurredionis/u^confortio  digrwtuselt, 
ac  vifedos  in  ciuitate  pr^buit;certo  arrhabone  (ic  dato  ,  quic- 
quid  tecit  ac  piirus  eft  in  sererns  Talutis  acquififionem,  ad  ve- 
reris  Teft.imenti  fidcles  non  fecusquim  ad  nospercmerc.Ne- ^(^.15  8. 
pc  Sceodem  fidci  S,^iritu,quo  in  vjt.un  regeneramur,terte  Pe- 
tro.prjcdit!  fuerunt.Quiim  Spiricumillum.qui  el^  veluti  qus- 
dam  immo!t.iIitatisin  iii.bis  lcintiila  (  vnde  &  arrhabo  haere- 
diracisnollrjealibi  vocatur}in  illis  fimilitcrandimus  habitafle, 
quoniodo  illis  vir.\' Jia^redicatemadunere  audcamusfQuo  ma-  Enh.i.f^- 
gis  miruiiielleo  rtaporfsolim  recidilfeSadduCdEos,  vc  tumre-  f^ndi-corir*' 
furredionem  ,tumanimarum  fubftantiam  negarent:  quorum  ^"^  ^erjficua 
vcr:in<iuecam  iJlultrtbus  Scripturae  teftimoniis  confl^natum  "''''"'^  ^    '^' 
fiabebar  Nec  mmus  prodigrua  bodie  roret  totius  nacioms  Ito-  d^->rum,falute 
lidicasinexpcdar.do  terreftri  Chriftiregno  ,  ni/ihanc  repu-  ^tsmam^^rlpe 
dind  Buingelij  poeaam  diruros  Scripcur.K  multo  a.ite  r»ra:di-  certamEcclejtx 
xiflenc.ficenimiufto  Deiiuvlicio  conueniebac  mentescaecita-  Dttabohttumj 
te  pcrcutere,qua:  oblic.imcEli  lumen  rcfpaendo^tenebras  vl-  ^^j^^'^^^°-  " 
tro  'ibi  acccriitiillent.  Molen  ergo  legur,  &  aludue  reuoluunt; 
fed  opp<  fTco  velamine  impediunrur  necernant.  lucem  in  eius 
vulcu  refuigcnrem.  acque  ira  minebic  illis  obceftus  acirmolu- 
cus,donecad  Chriftum  conuercantur.a  quo  illum  nunc  quan- 
£um  p olitmcabduccreac  diftrahere  ftudenc. 


Ul- 


ii-KJS^  '«>U>  IW^  kl>  <W/  '*- 

C  A  P  V  T.    XI. 

De  dijferemia  vnius  Tejlamenti  ah  altero. 

Tres  Aint  pr.-^cipnce  partes  huius  capitis. 

Propoait  qninque  V^eteri.'!  &  Noni  TtftaKienti  differentias.a  feft/ 
I  ad  12. 

Quoniam  vero  intrr  h.as  poArema  eft    ,   quod  Vetus  Teftamen- 
tnrn  ad  ludaeo':  tar.rum'perrinuit  ,  Nouum  nd  omnes,de  vocatio- 
neGentium  rubiungirnr  brenis  traftatiojfeft.  11. 
Addirur  re  fponfio  ad  duas  nbiefriones  .    quibus  haec  doftrin.i   de 
Veteris  &  Noui  Tcftamcnti  difcrirainc  grauaj;ifolet,itd.ij.&  14.  C),ji,jqUel:av» 
\T-j  -,-         •     N       it  '  JT    •  •    o    »i'*^  Te/famen- 

Vid  ergo?  inquies)nu'Iumne  difcrimen  vereris  &  ti  ah  aitero  dif 
nouiTeftamefirelinqyeturP&qufdfiettotScri-  ferentia  admo 
ptUrse  loeis  ,  vbitanquam  res  di tie  rfifli mar  in- ^^'»'^'»»"(/?''*- 
ter  fe  conferuntur  ?  Ego  vero  Iibenter  reci-  ^'•?'*  ^"j^Vl 
pio  qusE  in  Scriptura  commemorantur  di^Q-V^r.J  J'!i  ~ 
rentiJfs  :  kd  lu  vc  nihil  c«)nititucaj  lam  vm-  rti^erumm. 


tm  cferogent :  quemaJmodum  viderc  erit  vbi  cas  crcfinc  trs^ 
aauerimus.  «SantauteiTi  illse  f  c^uantumanmTacfuerrere  mihf 
licuitj&  mcminifTe  pof1um}numero  quatuor  pr^cipu§.Quibu& 
ijquintam  aciiungerelibeat,  minimereclamo.  Easomnesfic 
cfle  Jico,&oilerurum  me  proficeor,  vtadmodum  adminiftra- 
tionis  potius  quam  ^4  rubdantiam  pertineant.Hac  ratioue  ni- 

^«ilimpedientquominuse3?dem  maneant  veteris  acnouiTe- 
ftamenti  promir/iones,  atque  idem  ip/orum  promiHionum  fCi- 
FrwtA  dijftfe-  ^^^^"cfKum.ChriftrjsJ^orroprmiaeiiQtiod  tamccfiolim  quo- 
,     iia.  iti  Vetere  quc  Dominuspopuh  fuf  mcntcs  m  c^elelkm  haereditatcm  vo-- 
le^tmT"  T  ^^^^^  colhmare.arreaorque  efte  anjmos:  quo  tamen  in  fpe  il- 
fL'eZfi!bttr-  ^^^^  ^^^^^^  aiercnrur.  contempfandam  fub  beneficris  terrenis 
^entf  beneficiu  ^*^^"^^^"^"''^^®  dcguttandam  exhibebat:  nunc  ciarius  liqui- 
sotemyUniam  *^.'"^^e rcuelara pcr Euangclium futursB  vitsegratia ,  reda  aci 
O-  dtgufiandi  eius  meditationejomifTo  inferiorr ,  que  apud  Ifraehtas  adhibc- 
fcir^^r  A  T"  ^afi^xercitationis  modf>,mentes  itoftras  dirigir.  Hoc  cofilium 
»»7lmrmodt  ^^*  9"»"on  animadi(Crtunt,non  pusant  vererem  populum  al- 
urrenA^lfil  '^''^^  conrccnd/Iie  quani  ad  illa  quse  corpori  prortiictebacur  bo- 
dia omfttiitur.  ^i-i-Audiunr  totiestcrram  Chanaan  nominari,  velutinfignea- 
decSquevnicmn  Legisdiuin^cultoribuspr^mium.  Audiut  ni- 
hilfeueriusDominum  ciurdemLcgis  tranfgre^foribus  intcr- 
minari  quam  ab  eius  terr^  poflefdonc  cxpcilendos,  ac  dUper- 
gendos  in  ahenas  regiones.  Vident  in  hanc  feie  rummam  re- 
ciderc  quecunque  vel  benedidiooes  velmaledidiones  a  Mo.- 
fedenuntiantur.Ex  iis  minime  dubitanter  conftituunc  lud^os 
nonfuacajjfa^fedaliena  fuiflfe  a  c^tcris   populis  regregatos: 
nempevtimaginemhaberet  Chriftiana  Ecclcfia.in  cuius  ex- 
ternafpccie  fpiritualium  rcrum  documcntacerneret.  Sed  quu 
aliquotiesScriptura  demonftrer.-huc  terrcna,  quibus  eos  pro- 
requebatur  beneficia  Deum  ipfiim  dcftinafle,vtad  fpem  «^le- 
ftium  ita  ipTos  manu  ducerctreiufmodi  difpcnfatione  non  cq- 
iidera rcjnimia?  impcritiscne  dicam  hebecudin!s,fuif.Cum  horc 
hominum  generc  ftatus  controuerfia» nobis eft ,  quod iUi  pof- 
feffione  terras  Canaan  Ifraclitis  pro  fumma  atquc  vltima  bea- 
tituditic  habitam,nobispoft  reuelatum  Chriftum  c^leftem  hg- 
reditatem.figurarc  docent.  Nos  contra  contendimus,in  terre- 
2ia  qua  fruebanrur  pofleffioncvclutin  fpeculo,futuram,quani 
fibi  in  carlispiaeparatam  crederent ,  haercditatem  efle  intui- 

Prdatio    pri-  t<^S. 

m/n  iftius  dffe-  1  Id  melius  elucebit  ex  fi^militudinc  quam  pofiiit  Paulus  ad 
fintiA^afimilt  Galaras.Comparat  ludsEorum  genrem  hserediparuulo,  quiad 
deh^redt p.tr.  [^  regcndum  nondum  idoneus,tutorisaut  psedagogi,  cuiuscu- 
7ioTt7p»''!^'  ft^<^^^ commiflus eft.didlum  ,  fequitur.  Quod  autem  eam  ad 
ffiolttm.'  ccremoniasfimilitudine  potiffimumrefer£,nihil  obftatquo- 
Gal,4.K        minus  huc quoquc  aptirfime  applicccur.  Eadcm  ergo illis  haf- 

ledius 


OE      COGNTT.    DBI     RlOfiMPTORIS.  IfO 

rcditas  qux  nobis  deftinata  fuit :  fc6  cuius  adeun<la2&  tra^ian- 
da?  nondum  per  aetarem  capaces  fortnt.  Eadcm  tuter  illos  Ec- 
clefiaifed  cuius  artas  adhuc  puerilis  erac.   Sub  hac  ergo  pa?da- 
gogia  illos  continuit  Dominus,  vc  fpirituales  promil/ioncs n5 
ita  nudas  Sc  apcrcas  illisdatet,  fcd  cerrcnisqiiodainodo  adum- 
bratas.Abraham ergo,Iiaac  &  lacob^eorumque  pofteritatein 
<\uu  in  fpem  immoicalicatis  coopt jreCj  terrara  Chanaa  in  h^- 
reditacem  illis  promifit :  non  in  qua  fpts  fuas  tcrminarenr,  (ed 
ycuiusafpcftuin  fp^fn  vcr3:illius,que  nondamappartbat^h^- 
redifacisfeex^^rcerencacconftrmarenr.Acnehallucinari  pof- 
fenc.dabacur  fupcrior  promilfio  qu^  tecram  iilani  non  lupre- 
tnumeiTe  Dci  beneficiumcoftarecur.  Sic  Abrahaniin  accepta 
cerr^  promiffionecorporsnon  finitiir:'ed  niaiori  promifhone 
erigiciir  rilius  mes  ;n  Dominum.    Auditenim,  Abr:jham,eg«  Gcn.i$.u 
procedor  cuus,&  mercestua  m.igna  valde.Hic  videmus  Abra- 
mopraponi  finem  (ue  mercedisin  Doniino  ,  ne  illam,  qu^rac 
fluxam  ac  lubncini  in  elem^cntis  huius  mundi :  Ccd  immircef- 
c.bilcm  Qiih  repuret.Subiungic  deinde  cetr^  promiffionem,  no 
alia  onditione  quam  vc  fic  diumae  beneuolenti^  fymboiumjac 
c^Iertis  h^redicicis  typus,  quem  fandisfuifiTe  (enium  ,  corum 
Tocesdecarant.Sic  Dauida  benedidionvbus  temporariis  ad 
fuHimam  illam  acque  vlcimam  aflufgic,Launguec(inqui')cui  de-  ^f^^-  7}-  »^« 
fiderio    cor  meum  & caio  mea.  Deus  portio  mea  in  fempicer-  p^f'^' 
nutn.Item,  Dominus  pars  h^rcditatis  mee  &  calicis  mei:  cu  es  pflil^^g 
/qui  confcruashereditacemmeammihi-   Uem,Clamaui  adce 
Domine  ,  dixi,Tues  fpesmea,  portio  meaincerra  yiuorum» 
Qui  /ic  loqui  audent.fe  profcdo  mundum  &  quicquid  eftbo- 
florum pr3?fentiumfpc  fua  tranfceudere  proficencur,     Hanc 
tamentuturifeculibeatitudin^Prophecaff^piusfubtypo  que 
a  Domino  acceperant,defcribunt:qualiier  intelligenda?  funt  i- 
ftas  feotetie,Quod  pij  heredirate  poHidebuncterram:  fcelera-  Iob.18.17. 
ci  autem  ex  ea  difperdentur.Quod  lerufalcm  omne  genus  dl-  ^P"^  !^^*'* 
tiitiis  abundabit,&  Sion  rerum  omuiu  copia  diffiuet.Q^je  om-  ™"  "*  ^*"' 
nia  videmus  non  in  tcrr;^m  percgrinationisnoftr^ ,  aut  in  ter- 
reftremlerufalem  proprie  competere,fedin  veram  patriara  fi- 
ilelium  ac  cxleftem  illam  ciuitatem  ,  in  qua  Dommu.s  bcne- 
didionem  &  viLammandauitin  perpecuum.  '^  l'^'*  ^ 

5  Hiecratioeftcurmaiorisqu.mi  nunc  dcceat  ,  jEftimaftc  ^  'pJrtj^ 
mortalcm  vicam  eiufque  bencdidioncs  fandi  lcgar ur  fub  Ve-  £e^e  terrcnam 
teri  teftamtnto.  Tametii  enim  probe  nouerancnon  efte  in  ea  vttam  eiiif^tw 
canquam  in  curfus  fui  meta  confiftendum  :  quia  tamen  reco-  l>i>itd}cl:ont$ 
gnofcebantjqutrillicad  ecs  protencritudinisipforum  modu-  (^'■^"^odum ^jiim 
io  exercendos,gr3ti^  fu<^  hncameca  Dominus  imprcfterar,ma-  ""'^'*"'>'^'7'  ?<^ 
ioriciusfuauitate  afficiebacur  quam  /1  ipfam  pcrfe  cofideraf-  runtoul(ti.m 
icnuQuemadmoduauceDominus,  beneuolentiamfuame-rga»3.?^M<r^^:„;,p. 


CAP.    XI'  INST  I  T  vTlo  N  1  S     llB.      II. 

fxiielesprsfentibusbonis  teftando  ,  /pfricualem  fdicitztcm  e- 
lufmodi  typii ac iymbolis  tunc  adumbiabat,ira  e  conuerfo da- 
batin pcenis  corporeis,in  reprobos  luhaj  (ui  documera.  Ita- 
que  vcDeibeneficia  in  rcbus  rerrenis  magis  con/picui  eranc, 
itapoenar.Hancmcerpoenas  &pr.Tmia  anaiogia  acconucnien- 
tiam(vt  Cic  io4uar)dum  imperiti  non  'jxpcndunt^mirantur  ta- 
^,,  tam  in  Deo  varietarem,vt  cjui  ad  qua^iibct  hommis  dclicfta  (x- 

P^  iiis iiorrendifque  iuppiiciis  vindjcanda  o!im  fubiruv.nunc  ve- 

lucpofito  priiiai^  iracundia?  aiFwdu,&  micius  &  rarms  mutto 
puniat;5c  parumabeft  qum  obiddfuerfns  Veteris&Noui  te- 
ftamenti  deos  imaguietur^quod  etiam  Manich<eis  accidic,  Vc- 
Cttrgrauia.  cT  rumcaiibu.s  fcrupaJis  facile  (t\\t<i\QinuiyC^  aivimuin  refercmus 
fhbiuifulf  Lf-  adi{i:amciuamnoraui  Dei  dirpe-.fa  ionefu  ,  quod  tum  futura: 
titernnt.  ac  a?cern3e  toji.citatis  grat:a  n  certcitf  jbus  benchci.s ,  cum/pi- 

ricuaiismoitisgrauicatem  corporeis  poe.iis  (ignihcare  &  figu- 
rare  (>ro  eo  tempore  voiuit  cjuo  Teiiamennum  fuum  quo- 
daminodo  adhuc  muolutum  irraelitico  populo  tiade- 
bat. 
Sennda  dijfe-  ^  Altcrum  Vereris  &  Noui  teftamcnfi  difcrimen  ^.htuitur 
renria.  iu  figuris,qu6d  iliud  abfcnte  vencace,  i.nagincm  tarum  &  pro 

Vettu  ceremo-  cofpore  vmbram  oflec^jbar:  hocpra^fcntem  veritatem&  cor- 
«»-..*    Chripim  p^,^  folidum  exhrbct.     Arque  huius  fe; e  fit  mentio  vbicunque 
'   Koul:  '^p.rTrcn-  ^^^^^'  ceiiamento  N'  uuai  opponitu.i  rfufior  came  eli  eiu.s  tra- 
ter^  vcntaiem  <^^cio  in  cpii^ola  ad  H(. br.ros  qu  am  alib;  vrquam.   IIi'c dif>^u- 
(^-r  etjrpus  foli-  tar  Apoi^oius  aduerius  cos  qui  Legis  Mor.uc^e  obferuationes 
•    dnrn  ixhihtt.    abolcri  pollcnon  puctbant  n.fi  vt  fecum-crahcrent  rcligionis 
2'iai.iio.4.      cociusrainam.QuohuncerrorerefuCec  aflumicquoddeChri- 
ib  (acerdocio  i^ra-dKSum  api.d  Prophetam  fuerat ,  nam  quuni 
'Mcb  7.i(.  19.  ^ternum  ilii  deferacur  lacerdotium  ,  certum  e(i  aboleri  faccr- 
■  &<>.5.&:io.i.  dotiumiiied  vbi  alij  aiiis  fucceffore.s  quotiche  fubi^i^utbiirur. 
I^nrualeLeauten.  noui  iiiius  facerdoris  mliitutionem  probat, 
qU"d  luramento  ftabilitur.  Sub:UnP!r  poilei  in  eairiccrdoti; 
iranfljiione    verti  etiap.i  reiianieti  mutatioiiem  Arqufid  ne- 
ceiiarium  fu;iTe  ratione  connrmat,  quoniam  ea  crat  Legis im- 
beciiiita.s  qu^  ni.hii  zddiictio.  ad  perfedione  po.flet.Tum  dein- 
de  pr<'ieqaitur  quGc  iiia  fuerit  imbecilhtas  ncnipe  quod  exter- 
niscarnis  iuiliciashabuerir^quse  cultorcs  fuos  non  p   flcnt  fe- 
cundum  confcientiam  perfedos  reddere   cjuod  pecudum  vi- 
dimis^nec  pcccata  delerejnec  vera  randicarem  con;  ihare  po- 
terat.ConcIudit  ergo,  vmhram  fu'flc'  in  ipfa  fururorum  bono- 
EpiffoU  ad     ium,non  viuam  rerum  effii^iem  :  ide6c]ue  n^-n  aliudhabuifle 
Hel/raos ,  hanc  offici/  nifi  vt  introdudiu  eflet  m  fpem  mehC^em  qu^e  in  Eua- 
dtffcrciiamex-  gclio  cxhibetur.Hf :  videndumeiiqua  fartefoedus  Legale  cu 
piua-itfio^us,  f^(jef€EuangeIico,Chrif>i  mmiflcrium  cum  Mofaico  confe- 
ratuf.    Nam  fi  ad  prominioDmii  fubitantiam pcrcinerct coin- 

paratio,^ 


DE      COGNIT.    DEIRHOEMPTORIS.  I5* 

paratio  ,  magnum  extaret  inter  duoTeihmenca  diflidium: 

fed  quum  ftatus  qnaefti  nisalionos  ducat,  eo  tendcdum  cltvc 

verum  reperiamus.Foeiusergo  quod  ^scernum  &  nunquain- 

reriturum  lemellanciuitjm  mediolhcuumus.Iilms  coplemeo- 

tum  ,  vnv!e  candem  habet  in  Ihcum  ratiimque  fit,  Chniius  clL 

Talisconfirmatio  diim  expedatur,  ceremonias  Dominus  per 

Mofen  pj^icnbit^quciijntvefutlolcnniaconfirmacionis  Jym- 

bola.ld  incantentionem  vcniebat,  ccdereneopuiterec  Chri- 

ttoqu3ein  Lege  ordinac^e  erac  cerenionise.H^s:  verocamecli  ios 

dcrjs  dunraxac  accidenna  erat,  vel  cerre  accclfiones  ac  annexa, 

&(vtvulgus  loc]uitur)accc-flbfi  -:quiacamen  inltruraenca  erac 

lilius  admin!lhadi,fc3ederis  non.e  iiaber.qualiter  &:  ahii  iacra- 

ment:sdiri  foiet.Proindcin  iumma,  Vetus  ceiiamcntumhoc  ^'^^''"^1^^- 

locoappeliaturlolennisconnrmadi  fcederis  ratiOjCeremoniis 

&  lacnBciiscomprchenra.Ineaquoniam  nihiiioiiJum  iubeiJ-, 

nifi  vlteriu^  cranfcarur ,  op.rrUilie  anriquari  &  abrogari  con- 

cendic  Apoltolus  ,  vc  Chrifto  potiorisTeilame-ici  Iponori  ac 

mediatori  locus  daretur,  per  quem  .^rerna  nin<::tiiicaiip  elcdis 

remel  acquiiica  eft.&  cranfgreili -nes  oblicerac3E,q'.  se  iub  Lege 

manebac  Quod  fi  rnalis,ita  accipc:verusfuil]e  Domini  Telb- 

n\entum,quod  vmbratili  &  inefficaciceremoniarumobierua- 

tione  inuolucum  tradebacur.ideoquc  cemporarium  fudicjquia 

yeluti  in  iufpenfo  erac,  donec  firma  &  iubilmciali  cohr.iiacio- 

nefubnicGriiCur.  Tum  verb  demum  no')um  a^terniimque  fadii 

fuiiTe  ,  poftquam  Chriftifanguine  confecracum  ftabiliciimque  Mat.2tf.2S. 

fuic.   Vndecalicem,quediicipulis  in  Coen.i  porrigic  ChnUus, 

Noui  Teftamenci  calicem  vocat  in  fuo  iangume .-  vc  (ignificec, 

tum  vere  Dei  Teftameneofuamconftare  veriracem,perquam 

nouum  fic&3ecernum  dum  fanguine  fuoobfignatur.  . 

S    Hinc  liquec  quo  fenfu  dixeric  A  poftoius,  Legis  pcdago-  fiinceriam  ejf; 

gia  deduftos  fuiffe  ludaros  a<l  <  hriftum  ancequaai  ipfe  in  car-  ^^^"^  ^/"Jki^ 

iie  exhibcretiir.  Ijdos  quoq-,  filios  &  hxredes  Dei  f^jiife  facecur:  'Jf;!^j^  ^;]^^^^ 

fed  qui  propcerpuericiam  lub  pa?da[-ogi  cujt-du  habcndi  Q^-  Jiimdeduek 

ient.  C6ueniebacenimJoleiuftifi^nondumexorco,Dectanc6 

cilereuelacionisfulgorem  ,  nec  canram  incelligendiptrfpica- 

ciam.    Sic  ergo  verbi  fui  lucem  illis  Dominus  difpenfauic ,  vc 

€am  eminus  adhuc  &  obfcure  cernererc.ldco  lianc  inteihgen-  ^  ,  „ 

,    1    r^     1  I  Gal.3.24.  & 

ria?  cenuicatem  pucriruT  vocabiiloPaulusnotac,(iuameicmen-  ^^ 

ds  huiusmundi&excernis  obferuatiuncuIis,canqu.ini  reguiis 

puerilisdifciplinas.voluir  Dommiisexerceri,  doncc  eiTulgeret 

Chriftus  :  per  quem  fidclis  populi  cognicionem  adolefcere  o- 

porcebac.Ha  nc  diftindioncm  iignauic  Chriftus  ipie ,  quum  Ai- 

rerec  Lcgcm  &  Proplieras  faifte  vfque  acf  [ohSnem:exeo  eua- 

gejizari  regnum  Dei.  Quid  Lex  &  Prophecas  iui  cemporis  ho-     ^"•"••^ 

minibusptodideru£.?nepe  guftu  prxbcbant  cius  fapientia:  qii» 


CaP.     Xl.  INSTITVTIOI^IJ       LIB,    lU  ^Hl 

olim  ad  liquidum  manifeftaDdi  erat,&  procul  emfcanrcm  pff^^ 
,  mQnftrabaat.  Vbi  autem  digito  poteft  ottendi  CiirfftusjfOc- 

Gol  1  Q.  raciun  eft  regnum  Dei.  In  ipfo  enim  exf-ofiti  (unt  thefauri  o- 

mnes fapiencix  &  incelligentia?,cjuibus prope  ad  ipfa  caeli  ady- 
taperi^cratur. 
6  Nec  obftat  quod  nemo  fere  in  Chriftiana  F.cclefia  repe- 
netohfiat qued  ^-^^  qugaj.  q^i  ijjej  pr.asftantia  fic  cum  Abraha  componendus: 
/«6  Lfjr*-  aK«-  <luod  ea  vi  Spiricusexcciiuermt  l^rophecse,  qua  nodiequcor- 
dam  fvm.  «r  bem  vniuerfumilluminant.  Non  cnim  quid  inpaucos  grati^ 
t/ifiderab**f:tj  contulcric  Dominus,hic  qu^rictir:lcd  quam  in  populo  doccn- 
fimtycuw  quib.  ^q  ordmariam  difpenlacionem  jfequuJus  ^c :  qualis  apud  iUos 
^■-^'oferc  utEc  ^^^^^  Pfophctas ,  qui  peculiari  fupta  alios  cognirione  preditj 
najltLonftren-  fuerunr,habetur.Nam  &  obIcura,ceude  reb  lon2mqu{s,&  ty- 
iiiu.Ordinar:a.  pis  inclufa  cft  corum  pr^dicatio.Ad  h^c,  vtcun^ue  minfica  m 
?i.  T/^idiFpen-  ilJis  notitia  emineret,  quum  tamen  adcommunem  populip^, 
funoresp:c:en.  dagoj^iam  fubmiccere  !'e  necelle  habucrinc ,  in  puerorumgrc- 
daeij  Dydt  pgjpj*  quoque  cenientur.  Poftremonunquam  tancavihscunc 
amqutfHij  hac  c<^»cigic  perfpicteria^qu^  no  fcculi  oblcurica.c  aliqua  cx  parce 
p*a..gogia  cd'  rcfipeiec.Vnde  illud  Chrifti,Mutti  Reges  &  Prophec^defidc- 
prehtfifi  funr,  raiunr  vidcre  qusE  v^os  vfdetis,& -lo  vjderunt.&  audire  qu^e  vos 
c^  c^remumis  audicis,ncc  audicrunt.Itaque  veftri  oculi  beaci^quia  vident:  & 
adjuttvt  Chri  g^r^ c  qujj  audi'>nc,Ec  fane  hac  pr^rogatiua  Chrifti  prasfentii 
tugriinr  acfa-  p'>here  jEquu  tuic ,  vt  nb  cadilucidioremergeretc3:lcltiu  my- 
iutaitnt.  fteriorum  reuelai^io.Quo  etiam  percinet  quod  ante  citauimus 
Mat.ij.j7.  ex  priorePerri  epifto!a,fuiire  ilispaiefadum,  noftro  maximc 
Luc.ic.?4-      fcculo  vtilem  efie  eorum  operam. 

T^^^^*d/f  "       7    Vcnfo  ad  tertium  difcri;nen  ,  quod  ex  leremia  fumitur, 

ttT^'re,us'^l''i  '^"''-'^  ^^^^  vcrba,F.cce  <Mqs  vc:iier,dtcic  Dom!P.us,&  feriani  do- 

ht'erale:,u,uuyn  mui  Ifracl  & domui  luda  fopdu,^  nouumrnonrccundum  padu 

ffitntutile-.UUd  quod  pcpigi  cum  Patrib,  veftris ,  f n  die  qua  apprehedi  manum 

mertu  mttiifte-  eorum  vt  educcrcm  eos  e  terri  TEgypci  ,  padum  quod  ir  ritum 

rtunn  hoc.vtr<t  fecerunt.qu-inuis  domiaiier  eis;fed  lioc  crit  pji(£tun7  qu  -d  fe- 

le^c"rr?i       ^^^^^  ^"'  ^  domo  Ifrael ,  Pcnam  Legem  mea  in  vifceribus  eo- 

rum,cord!bus  eorum  infcrib.im  eam ,  &  propiciabor  imqaitaci 

eorum.  Ecn.»n  docebitvnurquiique  prox.mum  ruum,vir  fra- 

i  trcui  fjum.  Qmnesenim  cognofcent  me  ?.  minimo  vfque  ad 

maxinitmi.  Exquibusoccafiontmaccepir  Apoftolus  compa- 

racionishuius  inrer  Legeni  &  Euangelium  ftacuend^?,  vr  illam 

a.for.j.^.      vocaret,  liceralem,hoc,  fpiritu;jlem  dodrinam :  jllam  diceret 

fuifledeformacam  m  tabulis  lai 'ideis,hoc  fuifte cordibus in- 

fcriptum:illam  efte  prxdicationem  mortis,  hoc  vitseriila  dam- 

nationis,boc,iuftiti^:illain  euacuari,hocpermanere.Quum  A- 

Hafdifercntia  pQJ^^io  pro,3oftcum  fueritmenrem  Propherx  enarr.^rc,  verba 

Itaturprtmum  vnjus  cxpcndere  fatis  fuerit ,  vr  aflequanur  vtriufque  fenfum. 

in^enire.       Quanquam  cft  aliquid  inter  eos  diifmiile.  Odiofius  cnim  lo- 

quitur 


D  B      C  O  GNI  T.     »  El      R   B  PE  M  pTO  R  I  »»  KJ 

loquituf  dc  Lege  Apoft olus  quam  Prophcca.  neque  ic{  fimpJicC 
JLegis  rcrpedu:(eci  quod  erant  nebulones  quidi  Legis  >wtx«^))xp/, 
Quiperuerlo  ceremoniarum  ltudio,Euange!ij  claritareobrcu- 
rabant.-de  Lcgisnatura  lecundum  eorum  erroremacftulcam 
affc^ioncm  difputar.    Ergo  idpeculiire  in  Paulo  obleruare 
operxpretiument.Vcerqucvcroquiavecusac  Nouuteftam^- 
tum  pcr  contentioncm  inrcr  fc  componit  ,  nihil  in  Legc 
cofideracnifiquod  proprifi  eiuseft.Exepli^gratia:  Lex  miferi- 
cordia?  promilliones  paHini  continet.Ted  quiafunt  aliude  afcf'» 
ta?,non  vcniuntin  Legis  rationem  quiirn  de  puraeius  natur^ 
fermo  habctur.Koc  illi  ta»tum  tiibuunc  vt  prsecipiat  qucrefta 
funr,  fcelera  prohibv^acj  prsmium  edicat  cuUoribus.Jultici», 
posnam  tranfgrcflbribus  mineturrcordis  intcrim  prauitatetnj 
qujc  cunftis  homioibus  natur^lisinefl ,  non  mimutctaut  e- 
mendet. 

8    NuncMembratim  Apodoli  collationeexpljctmus.  Ve- ^^'«««  j!r«-.^ 
tu5  teftamcntum  litcrale:  quia  iine  Spiritus  effic;:cia  promul-  '''^'  ^embHa 
gatum:Nouum,fpiriruaie  :  quod  O'  minus  homi  uim  cordibus  1^*'*^"^^'-^"* 
fpiricualitcrinfculpfit.Ideo  fecunda  .inrhitefi.N  eft  veluti  primf  coUat-:!fe7tri 
dccIaratio.Vetus  mortiferum  eihquia  nihilpotei}  quam  male  pUccm  annthe 
^didione  inuolucrc  rniuerfumhominuni  genus:  Nouii  eft  vit^-'''''-''^^''^*'  «/?/*- 
organum;  quia  amaledfiSioncIiberat»  sin  gratiain  cumDeo  ''^''^"j'^<"'f»>- 
rcftituit.illuddamnationis  minifterium  cft:quiarco$  peragit '^*^'"' ^^^''/""^''" 
iniuftitisE  omnes  filios  Adam.hoc,iuftiti.T:  quiaDei  mi/ericor-  [fi^ki^J^l^i^ 
diam  reuelat ,  pcr  qu.im  iuftificamur.    Poftrema  antithefis  ad  VMi/cwTi'*''"^ 
Legisceremoniasreferenda.Qu.ia  illud  rcrum  abfennumima-  ternum, 
gincmhabeb3t,intciireaceuanefcereten,pore  oportuit.Eua- 
gelium,quia  ipfum  corpusexhibet,  firmam  perpetuamquere- 
tinccltabihtatcm.  Vocatquidem  leremias  &  Icges  morales, 
infirmum  ac  frngilefcedus :  fed  alia  rationc  ,  quodfcilicetin- 
graci  popu^i  fubita  dcfedione  moxabruptnm  fuerit.fedquia 
eiufmodi  violatio  eft  a  culpa  populi,  in  Tcftamentum  proprie 
nonconferetur.Ccremwni.^vcrb,  ciMoniam  fua  ipfarujm  infir- 
mitateChriftiadueiitufucrunt  diflblut^B,  caufani  infirmiiatis 
intra  fe  habebant.  Porrb  difterentia  illa  Lirerse  &  Spintus  non  Liter^^Sph 
ficaccipienda  eft  acfi  nullo  cumfrudu  I  egerr:  fu;im  lu<^xis  ritH*difftren- 
Dominus  tuliftetjnullo  eorum  ad  fe  conuerfo :  fcd  per  compa-  ''***' 
racioncmpofiraeft,  adcommcndendam  gratiaj  affljentiam, 
<)ua  Euangelij  prsedicacioncm  idcm  Legillacoj-,  qua/inouam 
perfonam  induens,honorauic.Nam  fi  corum  mult'rudinem  re» 
ccnfemusquosex  populis  ommbusper  Euangeii;  pra-dicatio- 
nem  Spiritu  fuo  regeneratos  in  EccleHce  fus  comimione  col- 
legitpauciffimos  ac  pcne  nullos  dicemus  qui  olim  in  Tfraele 
cordis  affeftu  atque  ex  animofo?dus  Dominiamplexi  /Int  qui 
tamc  muld  fucrut^^  fuoptc  numero  /inecoparatione  cefeatur. 


CAP#       XI.  IM8TITVTI0N1S      LIB.      II. 

ChtartA  dtfe-      9    Ex tcrtio  difcriminc quartum  cmcrgic.    Vctu»cnimtc- 

rentia,   Vetus  ftamencum  Scriptiira  vocat  feruitutis.quod  timorem  in  animis 

tijiametum  tfi  geiierctmouum  autem,  iibertatis,  quod  in  fiduciam  ac  fccuri- 

feruitutis.-noHii  tatgm eofdccrigat.Sic Paulus adRomanos, Non  acccpiftis.in- 

^"77  «^T'  ^uifjfpif  Jtun^  ^c''"^'^"^^^  iterum  adtimorcmrfedSpiritum  ad«- 

^bHs^l^ftofUt'  ptiomsjper  quem  ciamamus,  Abba,Pacer.  Huc  pcrtinec  quod 

ftimcnt.s  con^.  habctur  ad  Hebreos.non Hcccffifle  nunc  fidclesad  corporeum 

firmdtur,         montem,&  incenfum  ignemjac  tuibincm,&  caliginein,&  pro- 

Roni.8.  ij.      celhnijvbi  nihil  audia  curyaut  videatur.nifi  quod  terrore  men^ 

Hcb.Ji.i8.     j^^  percellat:  adeo  vc  ipfe  quoquc  Mofcs  expauefcat,  vbi  vox 

rerribilis  m!onat,qu3m  audireomncs  dtpiecerjtui:fcd  acceOif- 

fe  ad  moncem  Sion,&  ciuicatem  Dei  vjuencis,leru^alen)  c^lc- 

ftem,  &c.    Quod  iuccm  in  lencentia  quam  ex  cpilt  ad  Rom. 

adduxiir,us,breuiter  tangitPaulus,  fufius  expIanatadGalatas, 

Gal.  4. 11.      quuni  ad  allegoriam  crahic  duos  Abrah^e filios,  m  hunc  modu, 

Qnpd  Agarferua  cypusfitmontis  Sinai,  vbi  Lege  accepit  po- 

pulus  Ifrael:Saralibera,figura  fit  ca.'leftislerufalem,a  qua  fluic 

huangelium.    Qupd  quemadmodum   femen    Agar  leruum 

nalcicur.quod  ad  toredicace  nunquam  perneniat.  Sar^liberu, 

cuih.^rcditas  debcatur:  icaper  Lcgem  addicamutin  feruitu- 

tem,pcr  folum  JBuangelium  in  libercatem  regeneremur.  Huc 

autem  fimima  redic,  Verus  teftamcntum  pauoremactrepida- 

tionem  incuffiflrc  confcientiis;noui  bcneficio  fieri  vc  in  l^citfa 

foluancur.  Hlud  lugo  fcruitutis  confciencias  aftrijftas  tcnuiJle, 

huius  liberalitate  in  libertatem  manumitti  Q^od  fi  ex  populo 

Ifraeiitico  fandli  Pacresobiiciuncur,  quosquum  eodcm  Hdei 

Spincunobifcumprxdicos  Aiiflbconftet  ,  fequicureiufdcm  & 

**  Itbercacis  &l:Ecicix  fuiffe  parcicipes:  refpondemus,  ncucrum  a 

F^^sJ.o„fi9y  f,er  Lege  fujfle:  fed  quum  feper  Legem&feruili  condirionc  prc- 

diftincHonem.    n-ii"&  con(cienciaj  inquiccudinc fatigarifcncjrenc ,  ad  EuangC- 

lij  fab(idiumconfugifle:ideoqucpcculiarem  noui  Tcft.imenci 

ftuclumfuifll',  quodprJccer  communcm  Vctcrls  ccflamecilc- 

gein  iliis  malis  excmpci  fuerunc.  Dcinde  negabnriu^^  ica  liber- 

Ultetafr  ne-  ^^^[^  iji  fccuritatis  fpiricj  fuiflc  donatos.vtnon  expercifint  ali- 

X«f;oHfOT.        quaex  parce  &  cimorem  a  Lege&  feruicuccm.Vccunque  enim 

ilia,quam  per  Euangeli)  graciam  aflcquuci  cranr,  prarrogaciua 

ffucicntur,erant  tamcn  iifdcmobferuacionum  vinculis&  onc- 

ribuscum  vulgoobnoxij.  Qu,um  crgoad  cas  ccremonias  fo- 

liciteobfcruandas  adigeretur.  quse  p^dagogixfcruitutifimil  s 

fymbola  crant,&  chirogra  pha  quibus  fe  pcccati  reos  faceren- 

tur,ab  oblie;ationcnon  foluercntTHirc  pr.^  nobis  fub  fcruitutis 

ac  limorisTeftamcnto  fuifl^e  dicuntur,d.um  rcfpicitur  commu- 

nis  ilia  dirpenfatio^qua  tunccum  Ifraeiitipo  populo  Dominus 

agcbac. 

h»hi  tftteY    10  Txejquaspoftciiorcsrctulimuscomparationesfunt  Lc- 

gi5 


DE     C0  6?Jlir.      DHI      REOBMPTORIS.  1?4  ^ 

^h  &  Euangelij.quare  in  iliis  Lcx,  Vcteiis  teftamenti,  Euage-  ^J"jf^'"^"''^ 
iinm,  noui^noinine  (ignarui-.    PrimaJatiusexrenditbir  :  com-    'f^^'J^'f'^  ^ 
prehendit  enim  fub  fe  &  que  ante  Lege  editse  funt  ^romiflio- 
nes.    Quiodautemipnishib  veteris  Teiiamenti  ridminecen- 
iendas  AuguiHnus  negauicopttiiie  m  eo  fcnnt.nec  aliud  voluit  Lib.j.adlSo^ 
tjuam  cjuod  doccmus.  (iciuide  ad  illas  Icremi.-c  &  Pauli  fentcn-  ^^^^^  ^-4 • 
uas  rcl'picicbat,vbi  Vetu^  teftaniencum  a  veibo gracisc  &  mile-  . 
jicordia?  dircernitur.Tftijd  quoqiie  fcitirfime  eode  loco  fubiun-  Confirmeitio  fu^ 
gicpcrtincre  ab  iiiicio  mundi  ad  Nouum  teflamentu  filios  pro-  ptrioru^a  di.p 
miaionis^receneracos  a  Deo,  qui  fide  per  dilefcionem  operate  ''a*"'^//^'^- 
obcdierunt  mandaris.  Tdqucin  Ipenon  carnahu,  terrenorum,'  * 

remporaliU!T),fed  fpirituiiiU!i»,c.Tleftium,  ^ternorri  boriorum. 
prxcipue  credcntes  in  Mcdi  k6i  i-m  ;  per  quem  non  dubitarunt 
&fpiritum  fibiTdminiftrari,vt  benef.icerent,  &  ignofci,-quo- 
ties  peccarenr.  Idenim  ip:'um  eft  qiiod  aiTererein  animofuiti 
Eiurdem  nMbilcum  benedidioRis  in  arrernam  falutein  coforteS 
fuifte  omnes  fan«9:os,quos  ab  exordio  jnijdi  neculiaricer  aOed 
jfclcdos  Scriprura  commemorac.    Iiitcr  noftra  ergo  &illius  j^j^ji^jj  ,i 
partitioaem  hoc  uKcreft^quod  noftraffeculldiVm  illam  Chrifti 
/encentiarrtXex  &  Prophctje  vfque  ad  Iohanne,ex  eo  regnuiri 
Dei  euangelizatur)inrer  Euangelij  claritarem,  Si  obfcurioreni 
qu.^pr^ccflcratverbidirpenfacioncdiftinguft.  altera/Implici^         ,^     ^ 
ter  LegisdebiJitaremfecernitab  Euarigelijfirmitudine.Atque  X^^"-^^*  ^^^^ 
hic  nuoque  dt  fandis  Parribis  annotmdnm  eft  ,  ita  fub  veteri  f  f      "l^  -'"^ 
Teftimeco  vixifle^vc  non  iliu:  reftitenntjfed  alpirarint  lemper  ^^^ 
n  1  nouiKn.adedquecertameiusconimunionem  amplexi  fint. 
<^uienmi  pr:e[encibus  vmbrisccntenti,  mentemad  Chriftunt 
non  exrenderunr,  eos  c^ecicacis  ac  malediftionis  damnat  Apo_ 
^olus.  Vr  enirn  reliqua  c^ce-imu^,  qua?nam  maior  c^cicas  fingt 
poffic,  quain  a  pecucic  m 'ilata  pecctti  expiationem  fperare? 
t|uam  inexreru:?  aqnae  irrigati  .ne,  anim^  purgarioneni  qusc-» 
rerc?quam  frioidtsDeum  ceremc^niis-perinde  atque  illis  val- 
deoble(ftecur,veIIcp!acarc?  Adiftasenim  omriesablurdicacds 
delabuntur  cjui  iirie  Chrifti  refpedu  irt  Legis  obferuacionnbus 
lLT?rcnt.  .         v^  „ 

II    Qjjntum,  quod  adiungere  licet,  difcrimen ,  in  eb  iacer,  -^'«^^  ^#''^ 
quodad  Chrifti  vfquc  aduencum  ^^iitem  vanm  fegrcgauerat  ^'^^'^^J^'^^^^^' 
Dominusin  qua  fcedns  grarix  fu.r  conrincrec.  Q_uando  diftri-  mimtatumoo- 
l>uer;it  AlrifTmius  ;?enres,qufido  dundcbat  filios  Adam,  inquic  pdum    ptrti^ 
Moies,in  poifeffionem  ilh  ceffic  populus  fuus:  lacob  funictilus  riuit  .•  NoKnm 
hxredicatiseius.    Alibi  ficpopulum  alloquicur,  En  Doniini  J^^"'"^ ■»»»«;. 
Dci  cui  eftcaslum  8c  tcrra  ,  &  omnia  nua^in  ca  funr.    P  itribus  lu^i:^  ' 
tame  tuis  tancummodo  adhieht,  amauiceos  Vteligereciemen 
ecrum  pofteosmcmpc  vosipfosjecunc^sgentibus.  Popului.i 
crgo  illfl  veliuifolus  ad  fe  ex  bominibus  pcrrineret,  nominis 

V.     i;. 


C  A  P.      Xf.  iNsTlTVTl  ONlS     tlB.     II. 

fuf  ccgnitione  dignatus  eft  folum.fadus  fuum  qua(i  m  eius  /i- 

nu  dcpofuif.prseienciaairui  numinis  illimanifeftauit:  omni- 

bus pr^rogatiuis  eum  honorauit.  Sed  ( vt  reliqua  omittamus 

beneficia)quodvnunihicagitur,illum  verbi  fuiconlmunione 

fibi  deuinxir,  vt  eius  appellaretur  &  haberetur  Deus.  Interea 

■'^  '  '      gentesaliasjquafinihilfccum  habercPtreiaut  commercij,  in 

vanitate  ambulare  finebarrnec  vt  earu  exitio  mederctur,  quod 

vnicum  eratrcmcdiumafterebat,verbi  (cihcccfuiprxdicatio- 

nem.Itaque  Ifrael  tunc  filiusDomino  delicatus :  ahjextranci. 

illc  cognitus.&infidetucelamquefurccptus:  alij  tenebris  fuis 

relidcUIea  Deo  fandlificatus  ralijprofani.ille  Deipr^efenna 

honoracu^:  alij  omnipropinquitate  excliifi.  Ae  vbi  venit  ple- 

fc?i*r'*^*     nitudoteporisjinftaurandisomnibusdtllinata ,  exhibitufque 

p  ef.  1.14.    elhIleDci&hominumconciUator:dir&:a^naceriaqu«tandiu 

mifcricordiam  Dei  inrra  irraclisfincs  conclufam  tenuerat,an- 

nuntiata  pax  eft  iis  qui  procul  erat,non  fecus atque  iis  qui  pro- 

pe  coniunfti,vt  Deo  finiul  rcconciliati.in  vnum  populum  coa- 

prat  t  S         lercercnc.  Quarenullaiam  Grsecinut  ludxi,  circuncifionis  vel 

Pi.^i.g.dta-  pr^^s^putij  ratio,r€domniain  omnibus  Chriftu?,  cuidat^func 

lihi.  genrcsin  ha:reditatem,&  termini  rerr^in  pcculium:vtfine  di- 

Gabt.  tf.if.    {crimincdomineruramari  vfqncad  marc,  &  afluminibus  v- 

fque  ad  vlcimos  oibis  fines. 
^1'e-a  c-rs  '^  Gcntium  igitur  vocatio ,  fnfignis  cft  teffcra, qua  Aipra 
€.jp!t^,  rf prl-  Vccus  rcftamentumNoui  excellcnria  illuftratur.Pjurim-s  qui- 
(cdcntiUk^one  dcm  &  clariffimis  Prophetarij  oraculisteftata  anre  fuerat :  led 
ftnder.s.inijii^  it.i  vt  lu  regnumMcffia:  eiuscomplemencum  reiiceretur.Ac  ne 
^e  z'o<ancni  (^hriftus  q"uidem  ftatim  i  primo  iux  prardicationisexo-dio  ad 
^'l'.' ;';''■''''''"'"  eam  progrcJlu')  fecit:fede6  vfquediftulit  donec  abfolutiso- 
^*^  '''  mnibusrcdeptionisnoftr^numeris.acfinito  humihationisfua» 

PIiil  1  9.        tcmpore.accipercca  Patrc  nomen  quod  eB  fipcr  omne  nome, 
c6ram  quo  omne  genu  flecleretur.  Vndemulieri  Chanan:^^, 
MarRi5  14.    hic  opporcunitare  nondumexpleca.negat  fe  mifriim  nifi  ad  o- 
uesperdicns  domus  Ifr;ief.   nec  Apoftolos  in  priina  miffionc 
Mat.jo.j.     p.iriturcofdemlimitesfupcrare.  In  viamGcnrium,  inquir,ne 
abfcricis,  &  iriciuitarcsSani3ricancruneingredi3mini  :fed  itc 
pocius  ad  oues  perdiras  domuslf  acl.   Vccunque  auicm  tot 
teftimoniis  prodita  foret.vbi  ramcn  Apoftolis  lufpicanda  fuit, 
Cic  noua  &  infoles  illis  vifa  cft  vt  tanquam  prodigium  aliquod 
Cur   Gemnm  cxhorrcrenr. Trcpide  fane nec fine recuratione  tande  aggrcffl 
-i^icatio     d«(^tfo  funt.  Nccmirum;  vidcbaturenim  rationi  minimeconfenta- 
WCM4  <cr  uifo-  neum,vt  Dominus.qui  tot  feculis  Ifraelem  a  reliquis  gentibus 
Uns^  •-'^/'*^''^"  felegcrar,  quafi  repetemutaeoconfiliodclcdum  illu  tollercr. 
'<.nf*  'P-         Vairciniis  quidcm  id  prardidum  erat:  (qA  non  poterant  vatici- 
niis  adeo  atteti  efle,vt  rci  nouicate.qu:^  fc  oculis  ingerebat,ni- 
hil  moucfctur. Nccjue  fatis  ad  cos  permou^dos  vakbac  qu$  ia 

oiini 


I 

I  decogNit.deiridEmptoris.  if^ 

olim  futurae  Genrium  vi.cationis  fpccimina  Dcus  edidcrat.  Si- 
tjuidem  prxterquaquod  pauciflimos  vocaucrar,illosiprosin- 
ferebat  quodammodo  \n  familiam  Abrahcj  vr  popufo  lio  ac~ 
ccifierennijfla  vero  publica  vocationc  non  modo  lud.^eis  arqua- 
bancur  Gcnres  ,  (cdvelutin  demcrtuorum  locum  fubtrc  cas 
;i}>parebat.Adde  quod  nunqua  aequati  f';crantTudafiscxtr?.nei, 
quolcunque  Dcusanre  in  corpus  Eccle/Ta?  afciucrat.  Itaqucno 
absre  Paulusmytlcrium  hoc  tantopere  prrdicat  abrcondi  0 
afeculis&  gcnerationibus  &  quodetia  Angelis  mirabileefTe 
dicit. 

13    His  quatuor  aut  quinque  membris  tota  Veteris  &  Noui  Fojlrema  eapi- 
tcftamenridiffcrenriam,  quantumadfimplicem  d^-cendi  ratio  f  ^» /»  r.f ,  ^u-e 
nem  fufficit,  puto  benc  ac  fidelirercxplicatim.    Veriin  quia  ohiecfiones  dt- 
nonnulli  hanc  in  gubcrnanda  Erclcfia  varietatcm.diuerfum  in  '"■': 
Jccendo  modum,tantaivi  rituiim  accercrnoniarumconuei/io-     °  ''"^  ' 
ncm  promagnaabfurditntciai^t.int:  iis  quoquerepondendum 
cft,antcquam  ad  alia  tranicamus.  Fieri  autem  id  brcuitcr  po-  i.Minimi  conm 
tcft.quia  nocam  firm^funt  obicdiones  vt  accutatarefutatio- /<•«?'«■*'<•«>»  ^^ 
ncopus  habcant.  Non  elbinquiuntjconfentaneum.vt  Dcus, '"^'  ^^'f  ^^'■' 
quiperpetuo  fibiconftat,  tanram  mutationcm  palTus  fit,  y^ '^■«'^^"'"'?"'' 
quodiemcliuIferat&commendauerar.polteaiiTiprobarer.Re- y?^^  imprc'HU 
fpondeo,non  proptcrcamutabile  iudicari  Deum  debcrequod 
diuerfis  fecuiis  diucr  asformas  accommodauerit,  prout  cuiq; 
cxpedire  nouerar.Si  alia  iiycme  officia,  alia  sftare  faniilia?  fuGe  , 

agricola  prrcicribit,  non  proprerea  illunnnconihntia^argue- ^^ S',^''^??'' 
mus,autdeurarepurabimus  a  reda  3gricul'urertgula,qu§  cum  ^po(ioiieocoa- 
pcrpctuo  narur.T  ordinc  coniunda  eiV.  Simihrcr  fiquis  jiatcr-  finuMa. 
familiis  aliterfuoslibeVos  in  pueritiT,  aliter in  ad<jlejccntia, 
alircr  in  iuuentuteerudiar,regar,  traci^et :  non  propterea  dicc- 
mus  ip'uin  leucm  cfllriaur  a  fusi  fententia  dirccdere.Q^id  crgo 
inconllaniria:  notam  Deo  inurimns,qu6d  rcmporum  diucr/ita- 
tcm  aptus&  congriicntib.  noris  diftinxerir?  PoftCrior  /imiliru- 
do  penitus  farisfacere  nobis  debet.  ludarospueris  /iniilcs  fccir  ^    ^'  *'*•  ^' 
PauluSjCImftianos  adolefcennbus.Quid  in  hoc  Dei rcgiminc 
€rtinordinati,qu6diIlosin  rudimetis  derinuit  qui'  pro  ^eratis 
modulo  if){is  congruebanr;nos  firmiore  &:quafi  viriliore  di/ci- 
plina  infti-^uit^Ergo  in  eo  elucet  Dei  conftantia  quod  candeni 
omnibus  fcculis  dodlrina  rradidic.quem  ab  initio  pr^eccpit  nd- 
ininis  fui  cultum,  in  eo  requircndo  pe  rfcuerar.  Qi^od  exrernl 
formam&modum  mutauit»  ineononfe  oftendir  murarioni 
obnoxfum:fcd  hominum captui,qui  varius  ac  mucabilis eft,ea- 
tenus  fe  attcmperauit.  i.>^l>  tnitio  tH 

14  Atqui  vndc("inquiunt)  ifta  <liucrfitas,ni/i  quia  tale  eflc  '"''*/'  "#"■' 
Deus  vo]uic?n6nnc  tam  bcne  ab initio  qoam poftChrifti  adue  21^^"?/' 
cum  pcr/picuis  vejbis  citra  vllasfigurasicuclajce  potuitvuam  ^"  'chnpaoit 

V.   iij. 


CAP,   XIX.  INS  T  IT  r  TION  1  I       LIlB.    U, 

Xtern3m,paucis  &  claris  racramcntis  fiioserudirCjSpJritu  fan- 

dum  largiri,  graciam  fuam.per  orbem  vniuerfum  diftundere-^ 

%trf><nfio  (juA  Hoc  vero  perinde  eft  acfi  cum  Deo  Jitigarent  quod  mundum 

fiuius^  °^^'Jii°-  ram  ferc^  creauerir.quum  pollet  .ib  inicio  :  quod  alternas  vices 

TJf'-'  i(iterhyemen  &^Rarem,inrradiem  &  nodemefle  voluerit, 

"Z  '■  Nosvero(quodfciitire5mnespij  debenr)quicquid  a  Deo  fa- 

Aum  eftjfapienter  &;  iufte  fa^him  ne  dubicemu*; :  ctiaui  C\  cau- 

lamijepc  nefciamuscur  itafieri  oportuerir.    Hocenim  efTet 

nimium  nobis  arrogare,  non  concedere  Deo  vt  confilii  fui  ra- 

tvJlantfdVeus  tloncs  hjbcat  qus  nos  lateant.At  mirum  cft  (  inouiunr)  quod 

7mproi^aT cjUo4  nuncpecudum  vid:imas,& totunv  tJlum  facerdotn  Leuicici  ap- 

t,lim  pnhnutt  ^^^^^(^  refpuat  & abominetur,quibu£  oli,m  oblcftabacur.  Qrja- 

fi  vero  Deum  externa  ifta  &  caduca  ob  edent,  aut  vllo  modo 

^ff^o«>  afi^  afficiant.    lam  diftum eft ,  n^hil  hoium  fecifle  fua caufa ,  feii 

'^".'\  omnia  prohominum  lalute  difpenfair:'.  Si  medicus  iuuencm 

optima  rationea  morbo  cuict,  m  eodcm  poftea  iam  fene  alio 

curationisgencre  vtatur.-num  itlco  diccmnsipfuni  mededira- 

tionern  repudiare  quse  antca  phcuerat.?Imoquura  inilla  con- 

ftanrerperftet,rationcm  a?tat!shabct,Sic  Chriftum  aliis  iigni& 

S:abfcntem  figurarij  &ventnrum  pracnuntiari  oportuit:  aliis 

t^jiarejpovfoy  n^jnc  c>:hil?  tum  leprsefentari  decet. Qiiod  ad  vocationcmpei 

a  'iJolt*ntatis  di  \      •  »        •         i  T^f'    ■  n  ■  r  -         « 

.  a     a-   latius  peromncspopulos  inaducntu  Chnitifpaisa  quamante 

9natiorte,fip"Tra  fucrat,  &gratias  3p!rituslargtuscftuias,q'ns,obfecro,a?quum 

li.i  eiufdem^di-  €^c  ncgct  vt  in  manu  &  arbitrio   Dei  flt  libcra  gratia ru  fuaru 

fjienfatione.      dif  penfatiojVt  qu 's  veiit  nationcs  i!luminct?'qutbus  velit  locis 

verbi  fui  prodicationem  ^xcitet?  qualem  &  quantuu:  vclic  &•>- 

ftrin^e  fua»  profedum  &  fucceflum  largiatut?  noniiiiis  fbi  noti- 

titiam.quibus  vclicfecuIis,aufcracemudo,proprerip/ius  ingra 

cicudinemrquando  irerum  vclit,  proprtriuam  miftr^cordiam 

reftituar?Videmus  crgo  nimis  indign:.3c(fecaluiv^nias,  quibu? 

fmpiihomines  hacpartelimplicium  ammos  cxagitant,  vc  vel 

Deiiuftitiain  vcl  fcriptura:  fidem  in  dubsum  vocent. 


ChrijlfimiVtMediatem  officium  fr&JlAretyOportwffe  fieri  h ominern. 

Partes  huius  capitis,4uje. 
I  Cauf^propter  quas  Mediatorcm  noftrumoporiuit  verum  Deum 

efrf,&  hominemficri,fc<a.i.a.  &•  ^  , 

%    Variarum  obicdionu»»  anonnullisfanaticis,    tum  pracipue  ab 

0/j3Bdro,aduerrus  othodoxam  de  inediatore  Deo  &  hominc 

dofirinan»  diiUtiojfrft  4.5i^.&7. 


lam 


DE      COGNIT.      DBI      REDEMPTORlt.  Iftf 

Amrn.ipnopere  noftra  inccrfuir  ,  vcrum  ene  &  yiffp-^ufmt^ 
>^  Deum  &  hominem  c|tii  Mcdiaror  noller  futu-  noa!fiure,fed 
,^''^*^.  ruseilet.  De  ncceflitatc  ncjunitur  ,  non  flm- '^' f'*'^*-^^' '^** 
pUx  «juidem  (  vz  vulgo  loc]uuntur)  vel  abfolu-  '^j^^"'  ^^  p.'' 
ra  fuit  :  fed  manauic  ex  ca;lcfti  dccieto  j  vn-  fjpt  vj-  fifrct 
tlc  pendcbac  hominum  '  falus.    C^terum  cjuod /;o»>o.  i 

nobisoptimum  erat  llatuic  clementirfimiis  Pacer.    Quum  c- 
niminiquitates  nollrxquafi  intcrieda  mrer  no$  &iprum  nu- 
bc  nos  a  regno  coelorum  prorfus  alienan'cnt,nenjo,ni7i  qui  ad 
cum  pcrtingerct  ,  p.<cis  rcftirnendx  interpres  ellc  p  >rcrat.  ^^or/jai   'p^itus 
Qnisaurcmperrigiflec?  quirpiamnc  cx  filiisAdam.?  kt<\mO'  aut^ngtlutid. 
mncscum  parcnrc  fuoad  confpcdumDci  liorrcb:int.  Angc- ««/'''^♦'■^'■"6^ 
lorum  a]jquis?Sfd  cnim  illi  quoque  opus  iiabebanc  capite/pcr  '''',  "^'^*  °P'*' 
cuius  nexum  folide  &  indiftrafte  Deo  ibo  cohjererent.  Quid  ''"'''^'"'^' 
igitur  ?  deplorata  certeres  crat^  nifi  maicftas  ipOi  Dci  adnos 
dcfceniicrericjuando  adfccndcvc  noitrum  non  erar.Ita  Fili»m 
Dei  fieri  nobislmmanucl  oporruit,  id  eft  nobircum  Dcum  .•  &  ^;'  ^'^"'^  *' 
hac(]uidcm  lcgcvt  mutua  coniunaione  cius  diumitas&  ho- ^^.^j^^^^.^  ^ 
minum  nacura  intcr  fc  coalcfcercnt.  alioqui  necfatis])iopin-  tuit. 
Gua  vicinita^,  nccaffinitas  fatis  firmajvndcnobts  fpes  H?;rct 
Dcum  nobifcumhabit.ire.  Tantum  erac  inter  noftr.is  foi  Jcs 
Sifummamnci  munditiemdiffidium.  Qu^anuis  nb  oirtni  labe  ^"  *'''*"   "* 
inteccr  ftetiflet  homo,humilior  tatnen  crat  cius  coditio  quam  '"'''^'''^^^^PZ 
vtfine  Mcdiatore  ad  Dcum  pcnetrarer.    Quid  ergo  cxitJaliyj-^f  mcdiatore 
ruina  in  n\ortcm  &infcros  dcmerfus^fcrd nustot  maculis,cor-  pchttrare  po- 
ruptioncfuafopcidus,  dtnique  obriitus  omni  nialcdidionc? 'f'''''"  •'  ^''■^•o 
Non  crgo  abs  re  Paulus  Chriftum  proponcrcMediatorcm  vo-  '^""*"'  /"*^  '**" 
JcnSjdiflrrecotnmcmorat  cfl*e  hominem,  Vnus,inc]uit,Mcdia-  ,  •]J--'J„  2  , 
tor  Dei  6i  hominum,  homolefus  Chiiftus.  PorcratDeum  di- 
ccrc:poterac  faltcm  &:  nomcn  hominis  ficut  Dei  omitterc,  fcd 
quiaSpirituspcr  osciusloqucns,  infirmiratcm  noftram  noue- 
racvttcmpeftiuc  occurrcrct.aptiffimo  rcmcdiovfuseftjFilium 
Dci  tanqnam  vnii  cx  nobis  famiharitcr  in  mcdio  ftatuens.  Ne- 
qiifs  ioirurferorquciitvbinam  illequscrcndus  Mcdiator,  aut /'"•,?''  ""' 

•i-/'  •!  !•  •-•  tcm    lUe     ttoH 

qua  viaad  iplum  pcrueniendum,homincm  nominaS)  propin-  mede  Deus.fed 
quum.imo  contieuum  nobiscfrcadmonct,|quandoquidem  ca-  ttidmhomtm- 
ro  noftra  cft.Ide  certe  dcfignat  quod  alibi  pluribus  verhiscx-  yispropenitur, 
pIicatur,noncfre  nobis  Ponrificcmquinon  poffit  compati  in-  H»b.)4.i5, 
firmiraiibus  noftris,quando  fic  morc  noftro,  fola  pcccati  cxce- 
ptione.peromnia  tenrarus. 

1  Id  ctiam  clarius  fiet  C\  rcputemus  quam  non  vulgarc  fuc-  ^htra  caupat 
ritquodMcdiatotiprajftandum  erat,  ncmpcficin  Deigratia  txofCicbaMt 
nos  reftituercvt  facerer  ex  filiis  hominum,illius  fil!os,ex  hcre  ^i^^ore prafll- 
dibus  gehene,regniceleftis  hafrcdes.  Quis  hoc  potcrat:nifiFin  «•  '^'A'»/"'*» 

,.        hv-/-      ^     -1         /*!•       1  •    •       «    /-  n  .  \  Vtdtlicltvttiti 

.m%  Deifiem  idcmfilius  hominis,  &hcnoltrumaccipcrctvt  ,^    yj,/,, 

V.    iiij. 


w/;. 


CAP     XTI.  IN  STl  T  VTIONIS    IIB.   11. 

^ditf^elZna  ^'"^^'sfeirfr  ad  nos  fuum?  &quod  fuum  erat  natura.noftrum  fa- 
fii^!  a)J  /  cerecgrcttia?Hacergoarrha  fretinoseffefilios  Dci  cofidimus, 
r*.^«»    i^/f/?i^  9^*^  nacuralis  Dei  filius  /ibi  corpus  de  corpore  noftro,carnem 
ii*redcs  ejfiie-  cx  csine  noftra.ofla  ex  offibus  aprauir.vtidcm  nobircumcflet. 
qur  d  nobisproprium  erar,ruJcipL'regrau3t(isn6eft,vt  viciflim 
adnosp  rtin'  rerqaodpropriumip'ehabebat:atcjueita  in  c6- 
fnun^  ipfenobifcum  &  filii!s  Dcic(rcc&  fiiiushominis.  Hmc 
fanfta  iIIj  frarernitas,  quam  ore  fijo  coincndat.vbi  dicit,Ake- 
Xohan.zo.  17.  do  rid  Patrem  meu  »  &  Patrem  veftrum,Deum  meum&  Deum 
'■  '  '  veftrum.  Hac  rationecerca  nobis  eftregnicaEleftis  hzereditaSi 

Eom.8.17,      qui^vnicusDeifiliuSjCuiusinfolidum  propriaerat,  noiflbl 
^*-'    ^'  frJtresadoptauit:qu6dfi  fr.itres,ergo&h;£reditatisconfortes. 

Adhaec  apprimc  vtilefuithacetiam  decaufa  verum  cfTe  Deu 
&  hominem  qui  redemptor  nofter  futurus  effet.Eius  crat  mor- 
tcm  abftrbere  .•quishocpoteratnin  vita?  Eius  erat  peccatum 
vincereiquishocpoterarnifi  ipfa  iuftitia?Ems  eratmudi  &  ae- 
tIs  poteftates  rTofligare:  quis  hoc  poterat  nifi  vittus  &  mundo 
&  aere  fuperior.^Porrb  pcnes  quem  vita  eft,auc  iuftitia.aut  carli 
imperium  &poteft3s,nifi  penes  folum  Deum?Sfcfe  ergo  cleme 
tiPfimus  Deus  in  pcrfcna  vnigeniti  Redcptorem  noftrumfecit, 
dumnos  redempros  voluit. 
^ertW  vtin  '  3    Altcrum  hnc  rioftr^  cum  Dco  rcconciliationis  caput  crac 
ffofirM     cafne  vt  homo^qui  ftia  fe  inobedicncia  perdiderat,remedij  loco  obe- 
perfeSlamoie-  dicntia  opponerecjiudicio  Dei  farisfaceret;pGEna>  peccati  pe^-    , 
ti^tentiampr^-  folLierec.Prodiit crgo  verushomoDoniinus  noftcr,AdJL*  pcrfo- 
■^C^C'     d~  ^^"'•'"^^^'^'"omenafrump/it ,  vceius  viccs  fubiret  Patriobc- 
uin^iHdmo  fa-  dicndo,vt  carncm  noftramin  fatisFadioHisprctium  iufto  Dei 
tisfAceret  .'tT  in<^!cio  fifterer:ac  in  eadem  c.irne  poenam  quam  nieriti  eramus 
fcernu  peccaii  perfoJueret.  Quum  d<  nique  morccnec  folus  Deus  fencire,nec 
ferfoiuerff.-jt  folus  homo  fupciare  poilct,  luiman.imn  .fur.Trncum  diuina  lo 
voi  ra  tjfit-n-  j.j^yif  vr  alterius  imbeciilicaccm  nu)rtifubiicee',ad  expiaiida 

ii9ri.i  f^  nrfter  ...  -^  -  .    .\  ,  •       • 

triuwPhiii,      peccita:alccriusvirt"re  iHCtain  cufii  morce  lufcipies,  nobisvi- 

j  ftoriam  acquireret.  Qu^iergo  Ch'iftumfua  diuinitate,aut  hu- 

manirate  fpoliant.eiusquidem  vel  imminuunc  maieftatem  & 

gloriam,vel  bonitatem  obfcurac.Sed  non  minus  altcra  cx  par- 

tehominibusifiint  iniurij,  quorumfidtm  ita  labcfadant&e- 

Uerc'jnt:qu3?  nifi  hocfundamenconixa  ftarcnon  poteft.  Addc 

«^uodfperandusfuit  rcdeimptor  illc  Abrahse  Dauidffque  filius, 

S^arta.  tdufa  quem  mLege  &Prophetis  Deuspromifeiat.  vndealterij  fru- 

afi'  tetitu  E.  -  ftum  colligunt  pis?  mentes,  quod  ipfa  originis  fpccie  ad  D©ui» 

4hfi*   «ow/o^**  dcm  &  Abrahapcrdufta:,  certiusagnofcunthunceffe  Chriftu 

tiBnemfycon-  ^^[^q^  oraculis  celebratus  fuit.Sed  illud  quod  nuperexpofuf, 

firmaticne ife-  pj-gj^jpy^  tcnendum  eft,  comrounem  naturam  pignus  cffe  no-» 

ftraccum  Filio  Dei  fociet?tis;  carne  noftra  veftitum  debellafFe 

mottcracuin  pcccatOiVt  noftra  cffet  vi(floriai&  triumphus  nor 

iler:* 


DE      COCMTT.    DBI     RlOfMPTORIt.         l$7 

fter:carnem  quam  i  nobis  accepir,obtuIifle  in  facrificiu,  vt  fa- 
da  expiatione  leatum  noftrum  deleret,&  placarctiuftam  Pa- 
trisiram. 

4    His  vt  par  cft  confiderandis  qui  fedulo  attentus  crit,va-  ^^"^>»  i.  ai- 
sasfpecalationc^  facile nceliger,  quaeleues  fpiritus  &  nouita-  ^'^K^^^thUo- 
vs  cupidos  ad  fe  rapiunt:cuius  gencris  e(t,Chriltum,ctiamli  ad  ^^^^„, 
redimcndum  hunianum  genus  non  fuiirec  opus  rcmcdiojfutu- 
rum  tamcn  fuilTe  hominem.Fateor  equidem,in  primocreatio-  K^efjionfio, 
nis  ordine  &  integro  narurx  ftaru  praefedumAngelis  &  homi- 
nibus  fuiffe capar.qua ratione  dicitur  a  Paulo  primogenitus  o-  Col.i.ij. 
Hinis  creatura»,  fcd  quum  tota  Scriptura  clamet  veftitum  fuifle 
carne,vt  fierct  redemptor,aliam  caufam  vel  alium  finem  ima- 
ginari  nimie  tcmcritatiseft.Quorfum  ab  initio  promiflus  fuc-  CtnfrmMtit,  j 
rirChriftus  fatisnotumcft  :  vt  fcilicetinftauraretcollapfum  ^«1^^'W**''"^ 
mudum,&perditishominibusfuccurrcret.Itaq;fub  Legepro-^'^** 
pofita  fuir  eiusimago  in  facrificiis,vt  fpcrarct  fidcles  Deum  libi 
propitiu  forc,  poftquamexpiatispeccarisrcconciliatusforet. 
Ccrtc  quiim  feculis  omnib^  etiam  Lege  nondum  promulgata, 
nunquam  fine  fanguine  promiflus  fuerit  Mediator,coIIigimus, 
^K-ccrno  Dei  coiiiilio  purgandis  hominum  ford'bus fuiire  defti- 
natum  :  quia  piaculi  fignum  eft  fanguincm  fundi.    Sic  de  co  *^  tejiimoni» 
concionati  funt  Propheta» ,  vtrccoAciliatoremDei  &hominu  n>r»phttarum, 
fore  promitrercnt.Sufficiet  pro  omnibus  vnum  illud  in  primis  I«f^*5*'*'* 
celcbre  lefaiai  teftimonium  ,  vbi  praedicit  pcrcutiendum  eflc 
Dei  manu  propterfcelerapopuli,  vt  caftigatio  pacis  cflet  fu-^ 
per  cum.&  Sacerdotem  forc.qui  fc  in  viftima  offerrct^ex  pla- 
gis  eins  forealns  fanitntemr&quiaomncscrrarunt&inftaro- 
uium  fuerunt  difperfi,  placuilTe  Deo  illum  affligere,  vt  omniu 
iniquiratcs  ferrer.Vbi  ad  opcm  miferis  pcccatoribus  ferendam 
Chriftum  diuinitus  proprie  addici  audimus ,  quifquis  has  me- 
rastranfi'lit  ,  flultae  curiofitarinimisindulget.    lam vbipro-»^''.^'^""'*' 
d-it  ipfe  ,  hanc  aduentus  fui  caufam  efl!e afleruit ,  vt  placato  ^^^  *fJE^^ 
Dconosa  mortcin  vitam  coIJigerct.  Idem  tcftati  funtdeeo^^J^fl^y^^^^^^ 
Apoftoli.  Sic  Iohanncs,antequamdoccatSermonem  faftum  queadetiffim' 
cffe  carncm,defedinnem  hominis  narrat.  Scd  ipfe ante  omnes  chrijii. 
audiendus  eft  de  officio  fuo  diflerensjSic  Deus  dilexit  mundw,  Io-,'-9' 
inquit,  vtFiiiumfuumvnigenitumdaret:  vt  quifquis  creditin  i^*j**°5^* 
eum  nun  pereatjed  habcat  viram  seternam.  ItemjVenit  hora  ibld.s.i^. 
vtmortuiaudiantvocem  Fili/Dei,&  quiaudierintviuant.Ego  ibid.ii.»]» 
fum  rcfurrcdio  &vita.  quicredit  in  me,  quamuis  ficmortuus, 
viucr.   Iiem,  Filius  hominis  venitad  fcruandum  quod  pcrie- 
rat,Item,ranis  non  opus  eft  medico.  Nullus  effct  finis  ii  omnia 
referrc  vellem  ,  Vno  quidem  confenfu  adhuncfontem  nos 
reuocant  Apoftoli :  &  cerre  nifl  ad  rcconciliandum  Deum  ve- 
niflrctjconcideiechonorfaceidptij,  quando  .id  depi;ecanduni 


I 


CAP.Xli.  INf  TlfTVTlONl  S       tlB.    1  t. 

Heb.j.f.        fnccifus  ftatuitur  inter  Deuin  &  homines  SaccrHo«  non  cfftt 
^.Cor.5.15.     iuft iria  noftra,  quia  pro  nobis  vifti  ma  fadus  cft, vt  iiobis pec- 
cataDeus  non  imputct.Deniquc  omnibus  elogiis,quibuseum 
ornatScriptura,fpoli^bitur.G6cidct  etiam  illiid  PaulijQupd 
j?'^*''^*        impoffibile  erat  Legi ,  Deum  mififle  Filium  lii<im  vt  in  fimili- 
tudinc  carnis  peccati  pro  nobis  faiiffaceret.Ntc  flabit  quod  a- 
libi  docet,inhoc  fpecuIoapparuiflcDei  bonitatem&  im- 
mcnfum  amorcm  erga  homines,  dum  Chriftus  datus  eft  rcdc- 
ptor.  Denique  non  alium  finem  \ biquc  af/ignat  Scriptura  cur 
carnem noftram rufcipcre  voluerit Dei  filius & hoc etiamnia,- 
datum  a  Patre  acceperit,nifi  vt  viftinja  fierer  ad  Pa  rrcm  nobis 
Luc.14.ttf.     placindum.Ifa  fcriptum  ^ft^atque  ita  oportuit  Chnftum  pati, 
Ibid.MA^*    ^  pra^dicari  in  nominc  eiu$pcEnitcntiam.Proptere.i  dihgit  me 
paterjquiaanimam  meam  pono  pro  ouibus ;  hoc  mandanim 
dedrtmihi,  Sicut  exiltauit  Mofls  fcrpentem  in  deicrto,  ita  o- 
Ibid.u.ij.jg.  portet  exaltariFilium  hominis.  Alibi ,  Pater  ferua  mc  cx  hac 
hon):fed propterea  veni  in  hac  horam.Patcr  gl-orifica  Filium. 
Vbi  clare  finem  aflTumpta;  carnis  aflignat,  vt  viftima  &t  piacu- 
I.uc.1,7^       Jum  fiatabolendispeccatis.Eadem  rationcpronuntiar  Z.^clia- 
rias  j  fecundum  promiffionem  datam  patribus  vcnii-re.vt  illu- 
miner  qui  in  vmbramortisfedcbant.H^c  omnia  mcnuneriiu* 
Cb  ori.j.      jjg  pjiJQ  j^g^  ptJ.dic^ri ,  in  quo  alibi  Paulus  omncs  fcientiar  H 
rapientia»  thefaiiros  abfconditos  efTe  teftatur  ,  &  pr.cter  qucm 
nihil  fe  fcire  gloriatnr. 
t,Qbitaiei  ^    Siquiscxcipiat,horum  nihilobflaie  qiioininfjsidc  ebri- 

ftus ,  qui  damnatos  redemit ,  teftari  ctiam  potue«  it  fuum  erga 
faluos  &mcolumes  amofcm,  eorum  catncin  inducndo:  breuis 
^e^enfia,      ^rcfponfioeft,  quum  pronnntietSpiritus,  arterno  Dci  decicto 
coiunda  fimulhsec  duofuiflcvtfieretnobis  redeptorChriftus, 
&  eiufdem  naturae  particeps,  hs  non  cfrclongiiisinquirerc, 
Nam  quem  titillat  plus  aliquid  fciendi  cupiditas ,  in^murabili 
Dci  ordinationc  non  contenrus  ,  oftendit  etiam  nc  hoc  quidc 
Chrifto.quinobisin  prcrium  rcdcmprionisdatus  cft.feconte- 
Cnnfirmatlo.     tum  cfrc.Ncc  vcro  Paulus  foliim  rccitaf  quorfum  miffus  fuj  rit, 
/cdadfublimeprsedcftinationismyftcriumconfcendetis  ,  o- 
Ephe.i.4.       mnc  humani  ingenij  Iisciuiam  &  pruritum  opporrunc  compc- 
fcit,   Elcgit  nos  in  Chrifto  Pater  antcmundicreationem  vc 
adoptarctinfiliosfecunduin  prQpofitum  voluutatis  fua?  ,  &. 
accepros  habuitin  Filio  diledo,  m  quo  habemus  rcdemptio-  ' 
ncm  per  fanguincm  eius.    Hic  ccrte  non  pra^fupponitur  A- 
da»  lapfiis  quafi  tcmpore  fiiperionfed  quid  ante  fccula  ftatueric 
Deus  oftcnditur,  quum  mederivcIIethumanigenerisnHfc- 
^K^^Hr'*'       ^^^'  ^' ''"'^^"""' obiiciat aduerfarius,  confilium hoc Dei pepcn- 
^sf^nfio,       ^^^^  ^^  hominisruina  quampr3Euidebat,mihifatis  fupcrqucr 
eft,  impia  audacia  adfingcmlum  ncHium  Chriftum  prorum- 

pere. 


O  E      COGNtT.*D««     KBDIMPtORIS.  I58 

pere,  quicunque  fibi  de  Chrifto  plus  inquirerc  permjttunt  vel 

fcire  appciunCjqua  Deusarcano  fuo  dccretopr^deftinauit.Ac  Confrmatii, 

merito  Paulus,vbi  deproprioChrifli  officio  itadifTeruitjprc-  ^^,/    ^'  *^' 

caruiEphefiis  fpiriium  inrenigCHti^e, vrcomprehenfllancquar 

fit  I'jngirudo,rublimicas,latitudo&  profunditas:nempe  chari- 

cas  Chrtfti  qua;  omnem  fcientiam  fupereuiinetiacfi  data  opera 

cancelios  u.entibus  noftris  circundarct,  ne  a  giatia  reconcilia- 

rionis  raiitillum  dechnent  quoties  fit  Chiiili  mentio.   Quare  i.Tim.if . 

cum  fideiis  hic  fermo  fit.tefte  Paulo,  Chriftum  venil(e  vc  pec-  i-Tim.i.j. 

catores  faluos  faceretrin  eo  libenter  acquiefco.  Et  quuni  alibi 

doccat  Apoftolus  gratiam  qu3e  nunc  pcr  Euangelium  manife- 

ftara  eft,datam  nobi>  fuifie  in  Chrifto  ante  cempora  fecularia: 

ad  finem  vlque  conftantej"  in  ea  mancndum  ftacuo.  Huic  mo-  4.  okieciio  0- 

deftiseinique  obftrepitOfiander,quihanc  quaeftibncma  pau-  fi*ndri, 

cis  ante  lcuiter  motam.rurfus  lioc  tcmpore  infcliciter  agitaujt. 

Confidenriap  eos  infimulat  qui  Filium  Dei  negant  apparituru 

iu  carne  fuiflejtnon  cecidilTef  Adam:quia  nullo  Scripturxtc-  „  ^    ^ 

ftimonio  commerumhocrcpudietur.Quafi  vero  pcrucrfecu-  ^H*""' 

riofirati  fra?num  non  iniiciat  Paulus,  vbi  de  rede mptionepcr  i.Cor.i.». 

Ciuiftum  partalGquutus^niox  iubet  ftultas  quarftionesfugcre.  Ephef.i". 

Eoufque  erupit  quorundam  vefaniajdum  prarpoftereacuti  vi- 

dcri  appetunt,vc  qusererent  an  naturam  afini  aflumere  potue- 

ric  Dei  filius.  Hoc  portentum,  quod  pij  oijjnes  tanqnam  dete- 

ftabile  meritocxhorrcnt  hoc  prajtcxtu  cxcufat  Ofiadcr  quod 

ni.irquam  diferte  in  fcriptura  refellitur.  Quafi  vcro  dum  nihil 

pretiofum  auidignum  cognitu  Paulus  dudz  prsfcr  Chriftum 

crucifixum,  afinum  falutis  authorem  admittat.  Ergo  qui  alibi  , 

Chriftum  prfdicat  secerno  Parris  concilio  in  caput  fuifTeordi- 

n.icum  vcomniacolligerct,  nihilo  magis  aliun»  agnofcet  cui 

r.uUae  redimendi  partes  iniunftx  fint. 

6    Quod  autem  ia<flar  principium  prorfus  friuolum  eft.Ho-  $obteaioO(U' 
minem  vult  crcatum  cfTc  ad  imaginem  Deijquia  formatus  fue-  Z'J^**.J^^/ 
rif  ad  cxemplar  futuri  Chrifti,  vtillum  referret  quem  iam Pa-  ,"^],„°f  ^lari» 
f er  carne  vcftire  decreuerat.Vnde  coIligit,fi  nunquam  cxcidif-  „am  tffHtihit, 
fecAdam  a  prima  fua  &  incegra  origine,Chriftum  tamcn  futu-  e,tff<tnjiQ, 
rumfuiflrehominem.  Quam  iftud  &  nugatoriufit&cotortum, 
per.re  intclliguntomnes  fano  iudicio  prajditi.interca  primum 
lc  vfdifle  putat  quid  efTct  imago  Dei ,  quod  fcilicct  non  folum 
in  dotibus  eximiis,quibus  ornatus  fuerat.rclucebat  Dei gloria, 
fedeflentiahterineohabitabat  Deus.Egovcro  vcconcedami- 
magmeni  Dei  Adam  gcftafl'^  quaccaus  coniunftus  crat  (  qux 
vera  cft  ac  fumma  dignitatis  perfeftio  )  Dei  tamcn  fimilitudj- 
ncm  non  alibiqua?rendam  cflecontendo  quana  in  iUis  prxfta- 
ti^  notis  quibus  Adam  Deus  infigniucrat  prc  aliis  aniraantib. 
Ac  Chriftum  quideiam  tunc  fuifTc  imagine  Dci  vno  confcnfu 


CA.fi.-  m.  INSTIT  VT  I  ON  1$     LlB.     U. 

fatentur  omnes:&proinde  quicquid  excelientiiefBrcuIptum  i- 
pJiAdx  fuit,inde  manafle.quG^d  per  vnigenitum  filium  ad  opi- 
l»4g(r  7)ti  in  ^ci%  fui  gloriam  accederct.Ad  imaginem  ergo  Dei  conditus  eft 
<^dATn  ^ui4.    horoo  in  quo  fuam  gloriam  drcator  ipfe  confpici  quafi  in  fpe- 
c^tlimllAn.  ^^^^  ^oluit.  In  hunc  gradum  konoris  cueausfuitvnigenitifi- 
£elorum  ^  hc-  ^*^  t>eneficio,  fed  addo  filium  ipfum  tam  Angelis  qnam  homi- 
3»/««;»  ca^ut.  ^^^^^  comune  fuiffe  caput:  ita  vt  qu^in  hommcm  coUaca  fue- 
FiAl.8x.6.      rat  dignitas,ad  Angelos  quoque  pertineret.Neqienini  dum  au- 
dimus  vocari  filios Dei ,  confentaneum eflet  negare  inditum 
illis  fuifft  aliquid  quo  patrem  referrent.Quod  fi  cam  in  Ange- 
hs  quam  in  hominibus  rcpraefentari  fuam  gloriam  &  in  vtracjj 
natura  confpicuamefrevbluit,  infcite  nugatur  Ofiander,  An- 
gefosfuiflepof^habitostunchominibus  j  quii  nongeftarent 
Colof.v.to,     Chriftifiguram.Nequcenim  pr^fenti  Deiintuitu  affiduefrue- 
rctufjnid  ei  cfTent  fimiles.  nec  aliter  docet  Paul*  renoaari  ho- 
rnincs  ad  imaginem  Dei,quam  C\  Angelis  focientur  ,  vt  fimul 
inter  fe  cohf  ccanc  fub  vno  capite.Denique,fiChrifto  creditar» 
h:3£C  vltima  erit  noftra  foeIicitas,vbi  m  ccelos  erim*  rccepri,c6-. 
formes  effe  AngcIis.Q^od  f\  infeweOfiafidro  Iicet,primarium 
imaginis  Dcicxemplar  fuifle  in  Chriftohomine  ,  eod«miurc 
contendet  quifpiam  Chriftum  oportuifleKcri  Angehc^natu^ 
r:Econrortcm,quiaad  illosquoque  pcrtmcatimago  Dei. 
tiiiemo  oj^».     7    Non  eft  igitur  cur  metuat  Ofiander  Deum  poflbmenda- 
?X«y&         ^^*^  dcprchendi  nifi  in  eius  mente  prius  fuifler  de  Filio  incar- 
^jp>'jta,        nando  decretum  fixum  &immurabile.  Quia  etiafi  non  colla- 
pfa  fuiflet  Aije  integritas,  fimilis  fuiflet  Deo  cum  Angelis ;  ne- 
quc  tamc  propterea  neceflc  fuiflet  Filium  Dci  fieri  vcl  homi- 
y.GZ.;«i7>fl.       j,^^  vcl  AngcIum.Fruftra  etia abfurdu.n  illud  metuit^nifi  nn- 
mutabiliDeiconfiho  antccreacum  hominem  Chrithisfuiflet 
nafcicurusjno  vtrcdemptorjfed  vt  primus  homo,nea  fua  pr^- 
rogatiua  excideret.quando  iam  nonnifj  pcr  accidcns  natuscf- 
^    .         fct,vtfcilicctinftaurecperdicumgenushunianum.v:indeinfe- 
licbTr       ^«'f>creafumigiturfuifread  imagine  Adje.  Curenimliorrebic 
Luc.'j.5V,  4.  9"®*^  cartiapcrce  docecScripturafimilemnobisfuifltfadum 
70.  '  per  omnia  ,  excepto  peccato?  vnde&Lucasfilium  Ada?  in  ge- 

•.Cor.)$.  nealogia  cenfcre  non  dubitat.  Scire  ctiam  velim  cur  a  Paulo 
Chnftus  vocerur  fecimdus  Adam  ,  nifi  quia  deftinata  fuit  hu- 
iObieilio.  jnana  conditio,vcex  ruina  erigeret  Adar  poftcros.Nam  /I  crea- 
tionem  ordine  illa  prxceffit,dicendus  fuir  primus AdanvSecu- 
reaffirmatOf?ader,qui3iamChriftushomo  prsecognicus  crac 
K.(fc:-Ji}.  ,-„  rnei^te  Dei jhomines  ad  hoc  cxcmplar  fuifte  formatos.  Pau- 
lus  lutem  fccundum  Adamnominans ,  interprimam  hominis 
origtnem  &reftitutioncm  qu.am  pcr  Ghriftum  confequimur, 
mcdiam  ftatuit  defedioncm,ex  qua  nacur^e  in  priftinum  ordi- 
ncm  rcformanda?  neccffitas.  vndefequiturj  eandemFilio  Dei 

nafccndj 


OB     COGNIT.    DEI     R  B  O  ■  M  P  T  O  R  I )( .!  1J9 

nafccndifuiflccaufam,  vt  homofieret.Intcteamale&TRfolse     oh;e3-^' 
ritiociuatur  Ofiander,Adam,qiamciiuintcgcrftetil3'er,futuru  T(^,j^„nfis, 
imaginem  fuifttrfuiipfius.nonChrifti.Refpondeocxoppofiro, 
quia  etfinunquam  induifretcarnemDcifilius,  fulgebac  nihil- 
ominus  &  in  corpore  &  in  anima  eius  imago  Dei.in  cuius  ra- 
diisfemperapparuit,  Chriftu  efte  vcrecaput,  &pr»matum.tc- 
ncrc  in  omnibus.  Atqueitafoluiturfutilisargutia,  quam  veti-  '        ""^^*" 
lat  0/iander,carituros  fiafTe  A  ngelos  hoc  capite  nifi  Deo  pro- 
pofitum  fuifictFiliumfuumcarncvertire,etianicitra  Adsecul- 
pam.Nimis  enim  inconfiderate  arripit  quod  nemo  fanus  con-  T{(^orf-, 
ccdec  Chrrfto  non  competere  primatum  in  Angelos,vt  fruan- 
tureoprineipe.nifiquatcnusefthomo.Atquifacileehciturex  Q^^^f^  ^- 
Pauli  vctbis ,  quatenus  aeternus  eft  Dei  fermo,  primogcnitum 
ciTe  omnis  creaturat,  non  qubd  creatus  fic,  vel  numerari  inter 
creaturas  debeat:  ^td.  quia  integermundi  Ibtus,  qualis  ab  ini- 
tiofuit  fummapulchritudincinfignis  ,  nonaJiudprincipium 
habuit.-doinde  quacenushomo  faftuseft,primogenitum  effe  ex 
morcuis.Vtrunquecnim  vno  &breuicontextuconfiderandum 
proponit  ApoftoIus,perFilium  creatafuifle  omnia,vt  Angelis  Colo^niH, 
dominetur:  &  hominem  efle  fjdum  vt  rcdcmptor  efle  incipe-  ^^'d  »^« 
rtt.  Eiufdcm  infcitias  cftquod  homines  dicit  cariturosfuiflc  iJ^^  "^"' 
(thrifto  regcnifi  homo  fuiflet.Quafi  verb  non  potuerit  cofta-  "^  r'r** 
re  regnum  Dei,  fi SBCcrnus  Dei  filius.licet  non  indutus  humanJi 
carne,  Angeiis  &  hominibi^^sin  focietatem  ca;leftis  glorise  fuar 
&  vita;  collc(flis,primatum  ipfetcnuifTet.Sedin  hocfalfo  prin- 
cipio  femperhallucinatur ,  vcl  fibi  prxftigias  facit ,  Ecclefiam 
fuiflTc  iM<p<fK9i  futuram  nifi  apparu?fiet  in  carne  Chriftus.  Quafi 
verb  Cicmi  eo  capite  fruebantur  Angeli ,  non  etiam  diuina  fua 
virtuteprrefle  hominibus  potuerit ,  &  arcann  virtute  Spiritus 
fui  vcgetare  ipfos  &  fouese,inftar  corporis  fui,Jonec  in  cajium 
collc^i  eade  cum/\ngelis  vita  fruerentur.Quas  haftcnus  refii-% 
taui  na»nias,pro  firmiffimis  oracuhsducit  Ofiander:  ncmpe  vc 
fuarum  fpeculatsonum  dulcedine  incbriatus,  ridiculos  pxanas 
de  nihilo  efflare  folec.  Vnum  vcrb  poftea  dicit  longe  firmius  fc 
afFcrrc ,  prophetiam  Ad:E  fcilicet,  qui  v\ore  fua  confpcda  di* 
xir,Hoc  nunc  osex  offib.  meis,  &  caro  decarne  mea.Vnde  au-  "0^'*^ 
tem  propiieriam  eHe  euip.cic  ?  nempe  quia  eundem  rcrmoneni     *"'*  ** 
Chriftus  apud  Mattharum'  Deotribuit.   QMafi  verbquicquid  t^eijanft, 
perhomincs  loquutus  eft  Deiis.vaticinium  aliquod  continear. 
Vaticinia  in  fingulis  Le»is  prrceptis  qurrat  Ofiander ,  qux  i. 
Deo  authorc profefta  efl~e  coftac.  Addc  qubdtudis  &  tcrrenus 
fuifTct  Chriftus  in  literali  fcnfu  fubfiftens.Quiano  dcmyftica 
vnione  qua  Ecclcfiam  dignatus  eft  diflcrit ,  fed tantum  defidc 
coniugali:  ob  hanccaufam  DewmpronuntiafTe  docet,virum  & 
Tx©rcm  fore  carncm  vnam,ue  infolubilc  illud  vinculum  quif^ 


CAP^XIII. 


iNsTiT  vTlo  <»ls    tia.    II. 


tto. 


quam  diuortio  violare  tentet.Hxc fimplicitas  (i  Ofiandro  for- 

detjChriftum  reprehcnclat,quia  difcipulos  ad  myrterium  non 

InftAniU  folM-  traduxeritjPatns  didu  fubtilius  incerprctando.  Nec  vero  eius 

delirio  fuffragatur  Paulus,  qui  vbi  dixir  nos  elTc  carne  de  car- 

nc  Chriftijmox  adiungit,magnum  hocefle  myfterium.  Nequc 

enim  quo  fenfu  hoc  proiuleril  Adam  refcrre  vcJluit,red  fub  fi- 

gura&fimilitudineconiiigijfacramconiundionem  proponc- 

re.  qux  nos  vnum  cum  Chrifto  facic.&  hoc  verba  fonanr;  cjuia 

fe  de  Chrifto  &  EccJefia  hoc  diccre  admones,corrcftionis  lo- 

co  i  Icge  coniugij  difcerriit  fpiritualem  Chrifti  &  Eccicfia?  c6- 

iunftionem.Quare  facile  euanckithaec  futilitas.Necvero  mi- 

hi  necefle  arbitror  fimiles  quifcjuilias  dircutere  i  quia  ex  brc- 

Sumtna  fupt-  ^^^^^^'^  h»c  refutationc  deprehendctur  omnium  vaniras.  Hxc 

rioru  doclrinic.  quidcm  fobrictas  ains  Dei  folide  pafcendisabundefufficieti 

Galut.4,4.    quurhvenitplenitudotemporum,miflui)TL  fuifle  filiumDci  fa- 

diim  ex  mulierc  >  fadum  fub  Legc,  vt  cos  qui  fub  Lcgc  erant 

rcdimerct. 


c  A  p  V  T,   X  1 1  r. 

Chrifium  veram  human<i  carhiifHbFiai^* 
tiam  indiiijfe^. 

Partes  huius  capitis. 

j  Ohhodox*  dovtrinz  de  vera  human^  carnls  Chrifti  fubftaritia 
multis  Scripturaf  tcftimoniis  conSrmatiojfeft  (. 

X  Marcjonitarum,Manichsorum.&  ciufmodi  hzrcticorum,  impi« 
obie(fti«nes  aduerfus  hanc  do(ftrinam  diluuntur,feci.J.3.&  4. 


*TyintA  fArs, 
veritAtem  hu. 

mana  nAturx 
Chrijli  adUer- 
ftu  Mamch<tos 
^  Marcioni- 
toifrabans. 


Gon. 


11.  j.  & 


E  Chrifti  diuinitate,qua;  alibi  claris  &  firmis  tc- 
ftimoniisprobata  eft,  aunc  iteru  diflerere  fuper- 
uacuum,nifi  falior,  eflct.  Videndum  igitur  reftat 
quomodo  carne  noftra  indutus  Mediacoris  par- 
tes  impleuerit.  Ac  humanae  quidem  natura;  veri- 
tas  oLmta  a  ManicharisquamMarcionitis  impugnata  eft:quo- 
ru  hiquidefpcdruproChrifticorporefibifingebat^illi  autemi 
cxlcRi  carnc  pra?ditum  fomniabant.  Sed  vtrilque  Scriptura: 
teftimonia  &  multa  &  vaJid*  refiftunt.  Non  enim  vel  iii  earlc- 
ftifeminc,  vci  in  hommislarua  benedidio  promfeitur.fcd  in 

femine 


DS      COONIT.    DEIRBOEMPTORIS.  l60 

'fcminc  Abrahx&lacob.neqihominiaereoproinitticucthr©-  AA  j.ay. 
nus  .jecer.aus,ied  Dauidis  fiiio,&  frudui  ventd  eius.  vnde  &in  ^^l^^ ! 
carne  exhibitus,ftLius  vocatur  Dauidis  &  Abraha2:^non  ideb  ta-  ^lj.[^'^^^ 
tttJii  quod  ex  Virginisvtero  natus  fit,inaereautem  crecus.fed 
quia(Paulomterprete)fecunJumcarnem  fadus  fir  ex  Dauidis  Rom.i.?, 
fcmme:ficut  alibi  docet  idem  apoftolus  eijaj  defcedifle  ex  lu-  ibid.^  j: 
dxis.Quainobrem  donm.us  ipfenon  contetushommisnomi- 
nc,hiiu  cjuoq;  hominis  Lubinde  le  appellar,cl  ;ri.us  exprimere 
volcns  le  hominem  efle  ex  hornmis  femine  vere  progenitum. 
Quum  Spincus  landus  cociespertotorgana,tancaque  diiige- 
tia  &  fimplicitare  rem  per  fe  non  abiirufam  enarrauerit,  quis 
cogitafl^ec  tanta  vlios  mortales  :jripudentia  fore  quiofFucias 
adhuc  fpargcre  aucierent .?  litrimen  aljacriamnumtelfimo- 
niaadmanum  le  oftciuiic,  fi  eongerere  plura  Ijbea:.    qua-  ^ 
lc  eil  iilud  Pauli ,  Dcum  niififlb  Fiiium  rLKim  fadu  ex  mulicrc:  ^^  ^'•4.4» 
&innumera,quibus  fami,  iici,frigori,aliifqi  nutur^  noiir^e  iii- 
firmitacibus  obnoxium  fuifle  conftac    Ac  ex  multis  deligenda 
funtea  pociiKmumquse  animisin  vera  fiduciajedificandis  co- 
ducercqueant:vtquumdicicur  Angciisnequaquamtantuho-  Heb.t.i^; 
norK  dcculilfcvt  corum  naturam  aflumeret:  fcd  noflra  afl^um- 
pflfre  ,vc  m  carne  &  fanguine  p£r  mortem  deftruercc  cum  qui 
poticbatur  mortisimperi-  .Itemeiuscommunicatiftnisbcne-  Ibld.  i.n.  & 
hcio  nosfratres  ciuscen!"eri.Item,  dcbuifiefratnbus  fimilem  [J- 
fieri,vt  mifericors  eflet  acfidchsinterceflTor^nos  Pontifice  non     ^  '^''^' 
habere  qui  no  poffit  compati  infirmicatibus  noftris:  &  fimilia» 
Eodem  pcrtinct  quoJ  paiilo  anceattigimus,  oportuiflein  car- 
ne  noltra  cxpiari  peccara  mundi.quod  a  Paulo  clarc  afljerltur. 
Accecteidco  ad  nos  pcitinec  quicquidChriftoconmlitPater,  Ror.S.j. 
quia  caput  ex  quototum  corpus  pcr  iundurasconexumfimul  Ephe.^.j^. 
coalefcit.  Imo  non  aliter  conucniec  quod  dicicur,  Spirirum  ei    o^"-''»^» 
datum  efle  abfque  menftira,  vt  de  plenitudmc  eius  hauriamus 
omncs:qu  :ndo  nihil  abfurdius  quam  Dcuni  m  iiia  cfl'encia,ad- 
uentitio  dotto  locupietari.Hac  etiam  rationc  dicic  aiib^  Chri-^*'^"*  ^♦'7''?' 
ftus  ipfe,tgo  propter  cos  fanftifico  meipfum. 

i  Quosveto  iiTcrroris  fuiconfirmationem  locosproferut,  ^'''^'*  P^''^' 
nimisinepcecontorquentmec  quicquamfnuolis  argunispro- .    ^.^     ^y  ^^ 
ficiunt,  vbi  diluercconancur  quae  iamexpaite  noftra  adduxi.  sfiones  dUnenr» 
Marcion  phantafsv.a  pro  corpore  Chriftum  induifle  imaglna-  i.  cbieaio  ex 
eur:<]uia  dicacur  ahcubi  j^i  fimiiitudir.em  homiiiis  f::^tus,  &fi-  ^pofioli   letB. 
gara  compercus  vc  homo.  Sed  ica  minime  expedic  quid  iliic  a-  ^"'bp- *»?• 
gatPaulus.noenim  qualefibi  corpusfumpferitChriifus  vult 
docere:fed  quum  iure  diuiniratem  fuam  exercere  poflTct,  nihil 
prar  fc  tulifle  nifi  quod  crat  abiedicontemptfquehominis.  r^  „    r 
Nam,vc  eius  cxemplo  nos  hortetur  ad  fubmirfionem,  oftedit,  //^^"fi|,^J,'^'.[ 
quumDc-usciTcc,  potuiflc  mundogloriamfuam  confpicuam  p,;^,f„;. 


CA>.  JClir.  INSTITVTIONIS     L  I».    II.  l|l 

ftatim  proponere;ccnifletameiureruo,&:  (pontc  feiprum  exf- 

naniuiflc.-quia  fcilicctimaginem  ferui  induic  ,  &  ca  humilitatc 

contcntus  ,  carnis  velamiKe  fuam  diuiniiaccm  abfcondi  paffus 

eft.  Hiccertenondocecquid  fueric  Chnllus:  fed  quaiiterre 

gcflferit.  Qninctiam  ex  toto  coutcxtu  facile  colligitur,  in  vcra 

T>efpijl9tiit co'  hominisnaturacxinanitum  fuiffe  Chriftum.Qojdenmihoc  (i- 

firmatio    alijs  fei  vulc,  figura  rcpcrtum  fuifle  tanquam  hominem,  nifi  quia  ad 

tt/iimomjs.      tcmpus  non  refplenduk  diuina  gloria,fed  tantum  in  vili  &  ab- 

iedta  conditione  apparuit  humaua  (pecies?Nec  vero  ali.cer  c6- 

1  Vetx^^»      ftarctillud  l^etri.mortuum  fuifiecarncviuificatum  fpiritu,nifi 

infirmus  fuifflt  FiliusDei  in  homiiiis  natura.   Quod  Paulus 

».Gor.i;.4.     clariiis  explicat  pafl^um  fuiffc  afl*erens  pro  carnis  infirmitate* 

Atquc  hucpercinetcxalcatioj  quia  difcrtenouamgloriam  ad- 

eptusfuifledicitur  Chriftus  ,   poftq uam  feipliimexinaniuit. 

quod  apce  non  quadraret  nifi  in  hommem  carne  &  anima  pr§- 

j,  ohiiBictex  ditum.Manich^us  aercufabricaturcorpus,quia  voccturChri- 

aUoPauiiloce.  ftusfccundus  Adam  de  c^elo  c^Ieftis.  At  neque/illic  cflentiam 

T^e.^onfe.      ^  ^orporis  cajlcftem  inducit  Apoftolusjfed  vim  f]/iritualem,quae 

i,e[bonfJ.         aChriftodjfFufanosviuificat.  Perr6eam,vt  vidirnus,Petrus& 

Paulus  ab  eius  carne  feparant.  Qinn  potius  ex  eo  loco  egtegie 

ftabilitur  qua:  inter  orthodoxos  de  Chnfti  cArne  vigcc  doftri- 

na.Nifienimvnamhaberetnobifcumcorporis  nateram  Chri- 

ftus  ,  inanis  efTet  raciocinatio  quam  canca  vehementia  Paulus 

t.Cer  KMi  14.  profequitur,Si  Chriftus  refurrexicjnos  quoque  rerurreduros; 

,j,  '    *  finonrefurgimus  ^nequeChriftumrefurrexiire.  Qjjbufcun- 

quc  cauillis  elabi  conentur  fiue  Manichxi  veteres,  fiuC  rccen- 

teseoru  difcipuli^non  fe  expediunt.  i^utidu  eft  eftug!um,qu6d 

nugantur  Chriftum  dici  Filium  hoii>inis  c^uatenus  hominibus 

£,.^«'"1^/*  promifTuseft.  finudem  paIamcft,Hebraico  more  vocarifilifi 

t^t^honftc,   '     hominisverum  hommem,  Chriftasver6hauddubiephrafin 

linguas  iax  retinuit.  Q^id  etiam  per  filios  Adam  intclligi  con- 

ueniat,  extracontrouerfiamefledebet.   Ac(neIongiiisabca- 

Cofirnj4t:9  re-  n^uj^iocus  Pfalmi  oftaui  qucm  ad  Chrifti^m  Apoftoli  accom- 

Hcb  2.14.       modat.abunde  fufftciet,  Quid  efthomo.^Dod  memor  es  eius, 

aut  filius  hoininis,qii6d  vifitas  cum.^Hac  figura  cxprimitur  vc- 

ra  Chrifti  humanitasrquia  etfi  non  fuerit  ex  patre  mortali  im- 

mediate  genitus,opigo  tamen  eius  ex  Adam  fluxit.Ncc  ver6  a- 

liter  ftaret  quod  iamcitauimus,  Chriftu  participefaftum  ca»- 

nls  &  fanguinis ,  vt  pueros  fibi  aggregaret  ad  obfequium  Dcf. 

quibusvcrbrs^pcrteChriftns  ciufdem  nobifcu  natur*e  focius 

&  confors  ftacuitur.Quo  etiam  fenfu  dicit  ex  vnoefl*a  author^ 

fan£titatis,&eos  quifandificancur.Nam  id  refcrriad  naturae 

focictate  cx  contcxtu  cuincitur.-quia  mox  fubiicit,  Ideo  non  e- 

lWda.xi«       rubefcic  eosvocare  fratr  es.Si  enim  ptius  dixiifet  fideles  e?i  Dco 


D  B      C    O  G  N  1  T.      D  i  I      R  ED  B  M  P  t  O  R  1  S.  16i 

cflc,  ititantaiiignitatequxnam  efletciubefccntisratio:  Sed 

quia  pro  immenfa  giatia ad  fordidos  8c  ignobiies  fe  aggicgac  ^.  ohieaio,  ai 

Chrillus,ideodiciturnonerLibcrcere.Frullr^.uitemobic<ftanrj  abfurdo. 

iinpios  hoc  inodo  fore  ChriiHfratrcs;quia  fcimus  liiios  Dei  n6  ^.*i}^u 

ex  carne  &  ianguioc,fed  cxSpiritu  nafci  per  fide.  Proinde  fra- 

rcrnam  coniundionem  non  facic  foJa  caro.Tametfi  aute  Apo- 

ftolus  huc  hanoi  e  afliijnac  folis fidelibus.quod  cx  vno  fint  cuni 

Chrifto,non  tame  feijuitur  quominus  cx  eodem  fontenafcan- 

Eur  incrcduli  fecundum  carnem.  quemadmodum;  vbidicimus 

Chriftum  fjclum  efll-  homincm  vt  nos  faceret  Dei  filios,  non 

extcnditurhJEcIoquutioadquoflibctrquiafidesmediainrerpo 

nitur.qua;  nos  in  Chrifti  corpus  fpiriruahter  inferit.De  primo-  j.  obicHiot  k 

geniti  eriam  nominc  rixam  iiifcice  mouenr.  Cauf^m  Chriftum  vote primogC'» 

debuifleex  Adam  nafciftatim  ab  initio,  vtprimogenituseflec  "'''•    .  " 

incer  frarres.Primogenitura  cnmi  non  ad 3etarem,fcd  ad  gradil  Q^^g'^,^^^  ^* 

iionoris&  virtutis  eminentiamrefertur.Nihiloetiam  piusco- 

loris  habetq.JodgarriimtChiiftum  hommemaflUmpfiflTejnon  6.  obttBfnab 

Angelos.quia  m  gratiam  rcccpcric  humannm  gcnus.  Nam  vt  ^pofioU  dil^o^ 

Apoftohis  ampUficethonorem  quo  nos  Chriftus  dionatus  eft,  ?^i''*'^' 

A  I  1  •  •        iiL    '  ■  •  r  I        ■  f{efhoTifiQ.  . 

Angclosnobij:  comparat,quipoith.^Diti  fucrunchacm  parte.  Genef.j  >? 
Acfiprobeexpcndicur  Mofis  teftimonium,  vbifcme  mulieris 
dicit  contriturum  caput  fcrpentisjitcm  prolfus  decidec.Neq;  • 
enim  de  vno  duncax.it  Chrifto  illic  fermo  habetur,fcd  de  toto 
humano  genere.Qupni.im  acquircnda  nobserata  Chrifto  vi- 
doria,generalircr  pionuciatDcus  pofterosmulieris  fuperiores 
fore  diaboIo.Vnde  (equicur,Chriftum  cxhumano  gcnere  cflTc 
progenicum  :  quia  confilium  Dei  eft,  Eiiam  quam  alloquitur, 
bona  fpe  erigerc,ne  mc^rori  fuccumbat. , 

3    Tcftimonia  vbi  Ch riftus  fcmcn  Abrahe  &  frudus  vetris  fObieSfio.  /«^ 
Dauidis  vocacur>  non  minus  ftjlte  quam  improbe  alle^oriis '^'''"  ^^^-^*''"* 
inuoIuunt.Nam  fi  allcporicepoficum  efletnome  feminis^Pau-  ^'^"""^'r 
lus  cercc  hcc  non  cacuiflet,  vbi  clare  &  finc.figura  affirmic  non    ^  *^ '  ' 
cflTepluies  Abraha;  filios  redempcores,  fed  vnum  Chriftum. 
Biiifdem  eft  farina?,quod  obtcndunc  no  alirer  vocari  Dauidis  ^-  Obie[ii0.feu 
filiunmiiiquia  piomiflus  fucr.it,  &  fuo  dcmum  temporcfuic-^''"''^''* ''-'"*" 
cxhibirus.Poftquamenim  FdiumDei  nominauitPaulus,  coti-  ^^^tow-Tj 
nub  poft  fubiicicns,  Secundum  carnem,natura  certe  defignat.  FComTj.*&  9, 
Sic&nono.cap.  Dcum  bcnedi(5iumpr^dicans,feor.''um  ponit,  5. 
Secundum  canicm  cxludajis  dcfcenderc.Iamnifi  vere  ^enitus  Confirmatiorc. 
efler  ex  femine  Dauidis^quid  valcbiciftaIoquutio,fruftueire^^''"-^f'''''V 
venrris  eiilsfQuid  promiffio  ifta  ?  Ex  lumbis  tuis  defccdct  qui  ^1',°^*'^''°'^'^ 
maiiebitin  foIiotuo.Porrbin  ChriftigeneaIogia,qua!jsrefcr-  'fhi'^^^"  '"'*" 
tur  d  Macihcro.fophiftice  iudunt.etfienimnonreccnfcc  Maric  Prip.n. 
parentes,fed  lofcphi :  quiatamen  de  re  tunc  vulgb  conaj^erra  KeT'"J''" 
Ycrba  frtcicjfatis  habct  oftendeie  lofcphum  cx  Daliidis  femine 

X.    ;, 


C*AP    X(IK  IN  STIT  VTIONIS    1,18.   II. 

6rtum  eflTe.quum  Catis  conftarcc  Mariam  ex  eadeeflb  familia. 

Magiscciam  vrgecLucasjfalucem  a  Chrifto  iilaracoti  generi 

humanocommunemcfTe  docet:  quia  Chriftus  author  falucis 

ex  Adam  communi  omnium  pacrc  (ic  progenicus.Fateor  equi- 

dcm  ex  gcnealogia  non  aliter coliigiChriftum  efTe  FiliumDa- 

itt.ohieSlioy  ex  uidistnifi  quatenuscx  Virginc  progenituseft.Sed  nimis  fuper- 

pkiiefophia  c2r  be  noui  Marcionir^fucandi  erroris  fui  caula,  nempevtChri- 

medujn£  (tfi-  Hum  dc  nihilo  corpus  rumpfifTe  euincant,  muliercscontendiic 

Jeramne   4«-  eifredsm»f«c:atque  ita  eucrtunt  natura?  elementa.Quoniam  au- 

fhmpt».  jp^  chcologica  non  eft  hsec  dirpucacio,&  r^icionum  quas  addu- 

cunr  ea  eft  fucilitas  qu^  nullo  negotio refelli  qucac^qu^ philo- 

lophi^  funr  &  artis  medica:  non  attingam  :  ac  dilucre  faris  eric 

qu^eex  Scripturaobiiciunt ,  nempe  Aaron&  loid^jhduxilTe 

vxores  ex  tribu  lehudath,  atquc  ita  confufem  tunc  fdifTetribuu 

dacrerionemjfiineffet  mulierigencraciuum  femen.Atqoi  facis 

.  uotiim  eft,quancum  ad  policicum  ordinem  fpcdat,  ce/eri  pro- 

epe>:{i«t        oeniem  cx  vjrili  remine:neque  tamen  prsftltiamfexusobfta- 

exdm.no  ac  hu  ^^  quominus  in  generando  coeat  iemen  inulferi$.H:EC  quoque 

r>iano  iurecol-  folutio  ad  onines  genealcgiasextendJtur.Scpc  vbicaraloguni 

U^H  cerprma-  homlnum  rec^nfct  Scriprura^folos  viro«  nominar :  anideo  di- 

'**♦  cendum  cft  nuilieres  niiiil  efl^v^.^Irno  pueris  iplis  nocum  eas  fub 

viriscomprehendi.Hac  ratione  dicuntur  foemina:  parcre  fais 

tnariti»,  quia  fimili^enomen  pcnes  mafculos  ffmpcrrefideti 

lam  (Tcuti  virilis  lexus  pr^^ftantii^  hoc  co?:ceditur  vt  cx  patrum 

conditionc  nobiies  cenfejntur  filij  vel  ignobiles:  icaeciaai  in 

fcruiturc,  partus  ventremfequirur,  fecundum  luriiconflilfos. 

Vnde  colligere  Jicebit  ex  materno  fcmine  fa?tum  procreari.& 

conimuni  gentium  vfu  pridcm  rccrptum  f^it  matresvocari  ge- 

nitrices;cui  &  Lex  Deicofencit,  qu3e  pcrpcram  ahoquiconiu- 

Lcuit.18.  J4.  oimii  auunculicum  nepte  fua  vetaret:  qwia  nulla  e/rec confan- 

guinitas.Viro  etiam  f -s  eflet  fororem  vterinam  in  coniiigium 

accipercniodo  exalteropatreeftetgenita.Sicunautem  f<itcoc 

vim  pafTiu  i!^i  adfcfibimuiieribusjita  refpodeo  dc  iliis  promi- 

fcneidempredicariquod  dc  viris,  Ncqueciiini  Cliriftus  ipfc 

II  obie}iie'     «iicitur  faiflus  pcr  mulierem, fedex  muliere.  Ac  qitidam  ex  eo- 

runi  cateruajexcufTt)  pudorcnimis  proterue  qu^riK  an  dicerc 

velimus  ex  femine  menftruali  Virgmis  procreatum  effc  Chri- 

ftum.cjuia  viciffim  excipiam,  anno  coaluerir  in  marris  fsngui- 

ne,quod  fitericogentur.  Apte  ergo  ex  Matth^i  vcrbisconfi- 

%effcnjii»       cicur,  qu:a  ex  Maria  genitus  cft  Chdftus,  procrcatum  cflc  cx 

cius  remine,  licuti  quu  dicicur  Boos  genitus  exRahab,  fimilis 

notatur  generatio.  Nec  vero  Macchxus  hk  Virginem  quafi  ca- 

nalcm  cie<cribit,per  quem  fluxerit  Chriftus :  {^6.  hunc  mirificu 

gcnerandi  motema  vulgari  difccrnitjquod  per  eam  ex  femine 

Daui,dis  gcaicus  fucric  Chriftus.Eadem  enira  racione  qua  Ifaac 


OE     COGNlT.      PBI     REDEMPTORU*  /l6l  ^: 

ex  Abr3ha,SolomoexDauidejIorei>h  ex  Iacob,{TmiliterChri-  Mjlth.  i.f/ 
ftus  cx  marre  genitus  cfie  dicitur.Sermonis  enim  (eriem  ira  E- 
uanoehftaconcexitr&probare  voJens  Chriftum  origincm  du- 
ccie a  Dauide,hoc  vno  conrenrus  eft,  ex  Mana  cfTe  genicum. 
Vnde  fequicur.pro  confeHb  rumpfifle ,  Mariani  fuifle  confan- 
guinca-n  Jofcph.  .  '^ 

4     Abfurdi  quibusnos  grauarevolunt ,    puerilibuscalu- it.  o£/><5?/'o,<j|> 
mniis  fimc  referta.Turpe  &  probrosu  Chrifto  efCc  ducunt  (i  ex  '''f^''^»- 
hominibusoriginem  rraxeric:qiua  no  poruerica  communile-  ^'•^«"j^o*^ 
geeximi,qu2ecotam  Ad^roboleabfquecxceptioncrub  pecca-    °"'-'''  * 
to  incIudic.Acqui  hilciiodum  facilefoluit  anci.hcfisqu:Eapud 
Paulumlegicur,  Sicucipcr  vnum  honunem  peccatum  ,  &per  ^;^ 

peccatum  mors:ita  pcr  iufticiamvniushominis  abundauic  gra-  »-Cor.  if.  4j^ 
lia.Cui&alcera  rcfpodec,  Prior  Adamecerra  tcnenus&ani-^'^*^'^* 
malis.fccudusec^eloc^zlcftis  It:iq;alibiidem  Apoftolus  Chri- 
ftu  in  fimilicudine  carnis  pcccati  miflum  fuifl*e  doccns,  vt  Legi 
facisfaccrec,  eumdifertea  commuui  rortefeparatjVcficabfque  j 

virio  &corruptcl<i  verushomo,  Puerilicerautenugantur,fi  ab  ,.  ohteUtsAh 
omni  maculaimmuniseft  Chriftus^ac  per  arcaaamSpiricus  o-  abfurdo,' 
rationcm  genitus  fuit  ex  femine  Marisernon  efle  igitur  impuru  \ejp0nfi9:, 
femen  uiulieris,  fcd  viri  duntaxnc.  Nequ^eniiu  immuncm  ab 
omni  labe  facimus  Chriftum,  quia  canrum  ex  matre  fic  genirus 
abfque  viri concubitUjfed  quia  fanttificafus  efl  a  Spiricu.vt  pu- 
ra  cflec  gencracio  &  incec!ra,qualis  futura  crat  dnc?  Ada?  lapsu, 
Acomninofixu  hoc  nobis  mancc,  quotiesde  Chrifti  puritate 
nos  aduionetScriprura,  notari  veramhominis  naturam  :quia 
fuperuacuum  eflec  dicere  purum  eff^  Deum,  Sanft.ficacio  etia 
de  qualoquitur  lohznnls  17-  innatura  diuina  locum  non  ha- 
bcrec.  Nec  vero  duplex  fingicur  Adse  femen  quanuis  nulla  ad 
Chnftuuicontagio  peruenerit:  quiahominisgeneratiopcr  fe 
immuncJaauc  vitiofa  non  eftjfed  acctdenCilisex  lapfu.Proindc 
nihil  jiiirum fi  Chriftus,  per  (]uem  reftituenda erac  incegriras,i 
vulgari  corruptione  exemptu^  fuen't  Q^od  etiam  pro  abfurdo  14.  ohit^io.ii^h 
nobisobcrudunt,fiSermoDci  carnemmduit,  fu.fle  igitur  an-  a>furdo, 
guftoccrreni  corporisergiftulo  fnclufumjmeraeft  procaciras.  T^ilp^^^fio^ 
quiaerfi  in  vpam  pcrfonam  co.iluic  immenfa  Verbi  efl^encia 
cum  nacura  hominis,nullam  camen  incliifionem  fingimus.Mi- 
rabilitcr  enim  e  cxlo  defeendit  Filius  Dei,vt  crlum  tamen  ivo 
relinquerec-mirabihter  in  v:ero  Virginis  geft.ari ,  in  terris  ver-. 
fari,&  tn  ciuce  peridcre  voluic ,  vt  femper  munduni  impleretj 
licucab  initio. 


^AP.    XUII.  INSTITVTIONIS       II  ^.     II. 


^r 


C  A  P  V  T    X  1 1  I  I. 


Gfuomodo  duA  natura  Medialoris  vnicam  efficUntperfoneim, 
Duae  funt  prxcipus  partss  huius  capitis. 

1  DoArina  de  cluabu5  in  Clirifto  naturis  vnicam  pcrfonam  cfficicn- 

tibus,breiiitei:  traditur.ied. 1.2.3.4. 
1  Seructi  hcerefes  naturarum  in   Chrifto  difiinCtioinem  &  diuin^  filij 
naturf  aBternitarcm  tollcnres,rcfellunrur,rc(:;t.5.^.7.8. 


frir/?apar)  dc, 
rasnftra:  duai 
ejje  in  Chri/^o 
rnUUra,s^4ii{in,<! 
(T  hurnanam. 
iphan.1.14. 


"^^ 


Orro  quoddicitur  Verbumcarncm  eiTefa- 
ftuni,  non  Hc  intelligendum  tllqua^  vcl  ia 
cariicr.i  ver{uni,vel  carni  confisepermixtum 
fuerit:  bd  quia  e  Virginis  vtero  templum  fibi 
delegit  m  4U0  habitaret,  &  cjui  Filius  er.it 
Dci,  hlius  hominis  faftus  eft:  non  confufjone 
fubftantif,fed  vnitatc  perione  Sicjuidemita 
coiunftam  vnitanu];  humamtaci  diuinitatem  alrerimus,  vt  fua 
VLTique  narura;  folida  proprietas  maneat,  &tamen  ex  duabus 
illis  vuus  Chnftus  conftituatur.  Siqsid  /n  rebus  humanis  tan- 
JlmiUrZZfZ  ^^  'i^iy^^^^i^io  ^'^^^^*-"  P'"'^^^-^  leperiri.  Iionu-nis  fimilitudo  appbfi- 
^UA  fumptaJfl  tirfima  vir!ctur,quem  ex  du.ibus  fubihntiis  coi-sfpicimiis  cofta-, 
a  coKihniicne  re:quarum  ncutra  tam.en  iic  alteri  permixra  eft^vt  non  reL-ineat 
citptjris  c-  rt-  naturje  fu^  proprieratcin.  Neque  cnim  aut  anima  "corpus  aut 
*"'"'*•  corpiis  anima  eii  Qn^tre  &  de  anima  feorfum  djcitur  quod  iw 

C(npus  nullo  modo  cadere poteft,  & dc corporc ruiius,  quod 
iiulla  ratione  anim^  conucniat:  de  toto  hommc,  quod  ner  de 
animareorfuni,necdecorpore.ni(i  inepre,accipi  pcllit.Poftre- 
mo  .Tnimi  propria  rransferuntur  :}d  corpus.o:  propria  corporis 
ad  antmam.  qui  tamen  iis  c^nftat,  vnus  hom.'  eil,  non  plures. 
Huiurmodi  vero  loquendi  formuhi!  &  vna  eftc  m  homine  per- 
fonain  ex  duobusconnexiscompofiram  /ignificau^&dija.s/u.b- 
/,  cfte  diuerfas  naturas  qu.r  hanc  conftituant.  Ita  &  deChrifto 
Scnptur3:Ioquuntur.actribuunr  illiinterdtim  qua:  adliumani- 
tatem  finguhriter  referrri  oporteat.interdu  qua?  diuinitari  pe- 
culiariter"competant:nonnunquam  quc  vrranque  riarura  com- 
ple<flanrur,  neutri feorfum  fatis  conueniant.  Atque  iftam  qui- 
dem  duplicis  naturje  conmndionem,  qu3B  in  Chrifto  fubeft^ta- 
ta  religionecxprinumt,  vt  eas  quandoqueinterfe  comniuni- 
ccnt.qul  tropus  veceribus/«r/«f.«iiTwvx4n«tr/Adi<5lus  eft. 
^  ,  ..  -  H3ecp.irrifirmac{Tentnifi  plurimde&pafiimobui^e  Scri- 
matioyaujh.  ptur^phiafes  probarenc  nihileoruin  faifielmmanitus  exco- 

§itatum.^ 


^ppHcatiy 
militudinis 


Dl    cogNit.    DBI    RIDEMPTORII.  I(?5 

^iratum.Q^od  de  fc  ipfe  dicebat  Chrin-us.  Antequa  Abr.iham  mo-niis  Scriptu- 
licretjCgo  1  jm,lotige  ab  humanitatc alicnum  crat.  Ncc  me  la-  »'«  dffuy^a, 
tctq.io  cauillo  deprauent  locnm  hunc  crronci  fpiritus,  ucmpe  ^'^f  '^'•''"/9"^ 
luptnorcm  [uilkomnibuslcculis,qu;a  i.im  tunc  pi"3-Cognicus  ^^^^^^.,/^,,^^_ 
hit  Rcdcmptor  tam  in  Patris  confilio.quim  in  mcncibus  pio-  ;,^,  dt(i,ncito7ie 
ruin.Sed  quuiji  apcrte  dicm  manifcll.u1ianisab  seterna  cfftntia  dcclaranr. 
d)ilinguai:,c<i  ex  profcff  )  abanti(iuitatc  imiieriufibi  cunciliet,  Ioh.8  58. 
c>u.)  cxcellat  fipr.i  Abraham,  fibi  haud  dubie  vendicar  quod  ^^  ^'     '  '^* 
dminitatis  cli  proprium.(>^od  primogenitum  Paulus  al^trit  v- 
niuerkEcreatur2,c]ui  ante:  omnia  cxriterit ,  &  pcr  qucm  omma 
coniirc.mr:  quodociamfe  pr.'j;dicacgloriofum  fuifTu:  apud  Pa- Ioan.5.17. 
crcm  ante  mundum  condiium,feqae  vna  cum  pitrc  opcrari,ni-  ^  . 
hi!omacrishonvnici3mpecit.Ha:c  i^itur  &  fimiliapcculiariter  '^'^•^*|-2f  ^ 
diuiniraci  acrribjicertum  clt.  Qupd  aucem  icruus  ratrisvoca-  Ltir.i.ri. 
tur,  quod  creu-.fTe  narratur  a?cuc  &fapientia  apud  Deum  &  lohan.S.  50. 
hom;nes,qu6J  gloriam  fuam  non  qt;.^rere,  nefcirc  diem  vlci-  Marc.  ij.j2 
nuim,  a  f-  ipfo  non  loqui,  non  ficerc  voluntarem  fuam,  vifus  ^^^-J^o-^^.io  .& 
ocpalp  itus  fuifle  dicitur,(blius  humnnicatis  id  tocum  efl.M"qui-  l^^/j^ 
dc.ii  quaccnusDeus  ef^,necaugeri  vUa  rc  potefl:j&  omniapro- 
pccr  fc  opcracur,  ncc  quicquam  eum  lacctragir  omnia  pro  fux 
volunraris  arbirrio,&  e{\  inui/ibihs  ac  impdpabilis.Ncque  ta- 
mcn  hxc  huma  i;c  cancum  fu^e  natur^  feorfum  adfcribic,  fed  in 
fcipfumrecipicqua/i  iMediatorisperronarconuenianc  Comu-  1)'^  (^omr^unt. 
nicario  auce  idiomatum  fiue  proprietacum  ei^t  quod  dicic  Pau-  '^'^"""^P'j"Pj^". 
ius,  Deum  fuo  fanguine  acquifiuifle  /ibi  Ecclefiam,  &,  Domi-  „)/"''     '^ 
numglori.^  crucifixuni.  lcemquod  dicit  loh.mnes,  palpatum  Aift.zo.  2?. 
fuiffcScrmoncm  vice,Deusccrcenecfanguinenihabet,necpi-  i.Cor.  r.6. 
titur,nccmanibL's  tangipoteit.  fedquoniamis  quiverus  erac ''^^^*  f'^- 
Deu's&  homo  Chriftusfanguincm  fuum  pro  nobiscrucifixus 
fudic,qua?in  Jmmana  cius  natura  peraftafunc,  addiuinicacem    ^  ^ 

nnproprie ,  licet  non  fine  rarionejCransteruncur.Simile  eft  exe- 
plum.vbi  loannesdocet  Deum  pofuifTe  animam  fuam  pro  no- 
bis.  Ergo  &  illichumanicacispropriecas  csalccra  nacuracom- 
municatur.Rurrum  quum  dicerccCiiriftus  adhucin  cerrisagcs,  loan.f.jj, 
nemineiH  in  cxlum  afcendifle  nifi  Filium  hominis  qui  '\n  cxla 
erat,certe  ruc  fccundum  homine  &  in  carne  quani  iri^ucrac  116 
erac  in  c;xlo,fed  quia  ipfe  idem  erat  Deus  &  homo  pr6pter  du- 
^licis  nacura:  vnionem  alreri  dabat  quod  erac  alcerius. 

j  ScdomniumcUrifHmeveram  Chrifti  fubflantiam  enar-  Tfrtia  cov.fir' 
ranclociqui  vcranquc  fimulnaturam  comprehendunt.quales  '"^^«^  a.ufi- 
inEuangeliolohannisextantquampIutimi.  fiquidemnecdei'  »^>?o«m9»^  ^- 
tatisiingulare,nechumanitatisfuit,  fedvtriufque  /imulquod  17 cmimB^o- 
illic  lcgiftjr,  poteftatem  accepiffe  a  Patreremittendi  peccata,  ntmi^tniimt. 
furcitandiquosvelit,  iuftitiam,  fanditatem,  falutem  largien-  loh.i.j^.&y. 
^i  :pr«efe^uni  efleiudiccra  viuis  §c  mprtuis  ,  vthorxOic:ui:*''i**^i'^S'S' 

X,    iij,. 


C  AP.    HUll.  INS  T  IT  V  T  loN  I  S       I  I  B.   1  f- 

Ibid.  io.$.ii.  quemadmoduni8(:Pater.  Deniquequbd  lux  mundi.pa^tof  bo« 

Ibid.  jj.i.       nus,  vnicum  oftiiim  ,  vns  veia  nuncupatur.   Huiufmodi  enim 

prierogac.uis  Dei  Ftlius,quu  in  carne  mnnifeftatus  eft.pfceditus 

fuir;  juas  etfi  jpfe  vna  cum  Pat  e  ante  mutdum  conditnm  ob- 

tiucbat,non  tamfn  eodem  moclo  vel  rclpeftu  :  &  quxhomini 

s,Cor.iJ.»4.    qui  u'bil  cjuam  homo  effet  5  dari  non  poterant.    In  cundem 

i  ,'  quoquefenUim  accipere  conuenit  quodapud  Paulumhabc- 

tur,Chriilam  peradoiudicioredditurum  effcregnum  Deo  & 

Patri.Regnum  fcjneFiIi;  Dci  quod  initium  nullum  habuir,  ne- 

quefinemhabiturum  eft:  led  quo  modo  fub  carnishumilitare 

Philip.i.».    ^elituit,  &feipfumexiuaiiiuitaccepraferui  forma,depofita- 

'         -        q 'e  maieftarisfpeciejPatri  fe  obediente  pr^eftitif.aceiuftnodi 

Htb.2.<$.        lubiedion^  defunftus,  tandem  gloria  &  honore  coronatus  eft, 

atqueeucdusin  fummummiperiu,  vtcoramipfo  fledaturo- 

mne  genuiita  tunc  &nomen  ipfum  &  coronam  glori3»,&quic- 

^,  ...  quid  a  Patre  acccpic  Pacri  fubiic'et,vt  fitDeusomniain  omni- 

^  Dus.Q^iorimn  enim  data  ei  poreftis  eft  ac  mipermrnmm  vt  per 

iXor,.i5.28.    ^i^^s  mar.um  Pater  nos  gubernet  ?  Quo  etiamfenfu  dicirur  ad 

Patiis  dexteram  federc.   Hoc  vero  temporaleeft,donecpr^- 

,   .     fe'irid!uin!tarisafpe<ftu  fruamur.  Atquehicexcuffrinon  po- 

f    ^  p"*  teft  veterumerror,q  j!  dumad  Mcdiarori^  perfonaranon  atte- 

lonos     adu.  tlunt,totius  fere  dodrinje  qusein  Euangclio  lohannislegirur, 

Srancarum,    genuinum  obfcurant  fei.Ium  ,  fequeimplicant  multis  laqueis. 

l{igMla  tn  hac  Sit  igitur  nobis  hsec  re(fle  inteUigenti^cI.iuis  neque  de  natura 

^ifput.itione     diuinancque  da  humana  /implicitcr  diciqn^ad   Mediatotis 

obferuatu  '^*- Jfncium  f  edaut     Regnabitergo    Chriftusdonec  prodierit 

^"^'  muidiiudex,  quitenus  pro  infirmitatis  noftra;  moduIoPatri 

nosconiungit.Vbi  aureui  confortes  ca?leftis  gloria^Deum  vi- 

debimus  qunlis  eft/unc  perfundus  Mediatoris  officio,  definee 

Parrislegacusefie,  &eag!oria  conrentus  erit  qua  potiebatur 

ante  mundum  conditum.    Necalio  refpedu  peculiariter  in 

Chrifti  perfonam  competit    Domini  nomen  ,  nifiquarenus 

j.Coi.  8.^.      medium  gradum  ftatuit  inter  Deum  &nos,  Qup  pertinet  illud 

j  P.mlijVnusDeuscx  quo  omnia  ,  & vnus  Dominus  Perquem 

omniamempecui  tcmporaleimperium  aParrcmandatum  eft, 

donec facie  ad  faciem  confpicna  fic  diuina  eius  maieftasrcui  ad- 

eo  nih  d  decedet,imperium  Patri  reddenda,vt  longe  chrior  e- 

mine3t.Nam&  tuncdefinet  caput  ChriftieffeDeus,quiiChri- 

fti  ipfius  deitas  ex  fe  ipfa  fulgebir,  quij  adhuc  velo  quodam  fic 

FtiIitafO"V'  obteda.     ' 

•V  ft*^^rtorji     ^    Atq  lehxcobreruatio  ad  foluendos  quamplurimos  no- 

u,iao*t  '^ X  ^'■'^  """  paruo  vfui  futur  •  eft,fi  eam  kke accommodent  ledo- 

^i}ione%'tri, '^ts.    Mirnm  etiim  quantum  rudes  ,  imoquofdam  etijm  non 

;.-ie   natura  prorfusindodos  torqueant  ciufmodi  formul£,quas videtChri- 

chnflo.      f\Q  attribui,neque  diuinitati  cius,ncque  huinanitati  fatis  apra  s. 

quia 


OB      COGNIT.     »E1      KlOEMPTORff.  1^4 

quia  non  confiderant  eius  perfonafin  quaDcus&horao  ntanr 
fel}atuseft,&  Mediarorisofficio  congruere.Acomnino  videic 
eft.quini  pulchre  inter  fc  coh^reant  fingula,/!  modo  lcbriu  h.i- 
bcat  intcrprcte.  qui  tif  a  myftcria  cjua  dccet  religione  cxami- 
nec.Veriimnihileftquod  furioli  &phrcnetici  fpiritnsn^  pcr- 
tu^benr.Arripiuntarrnbutahumanitatis,  ad  tollendam  diuini-  Aug.  in^n- 
tatcm.-diuiniratis  rurfum.ad  tolledam humanicate.qu^e  vero  de  chir.ad  JLaa- 
vcraquc  narura  fic  coniunde  d'.6H  funt  vt  ncutri  coueniaot.ad  *^^P-  i^' 
tolicnd^jm  vtraiique.  Id  vero quid  ali ud  cft,quam  contendere 
Chnftum  non  cflrehominem,quia  Deuscft.non  cfle  Dcu,  quii 
honio  e<>:nechominemnec  D«iim  cfl'e,quia&  homofimul  & 
DeuseftpChriftumcrgo,  vt  Deus  eft&homo.vnicis,  licet  non 
co.5fufiS,nacuriscooftis,Dominu  noftrum  vcrumq;  Dci  Filiu 
cfie  conftituimus.eciam  fecundum  humanitatem:  et/i  n()  raiio- 
nehumanitatis.Proculenimabigedusefta  nobisNeftorij  error,  ^dutrfn*  Nt- 
i\u\  du  haturas  diftrahere  potius  quamdirtmguerc  volebatjdu-AMrtnw    du^ 
p!iccm  Chriftum  m  conunitcebatur  ouadoScriptura  vidcmus  P^^*^  ckrijlum 
clara  voce  rcclamare,  vbi  &  Filij  Dci  nomen  inditur  ei  quj  dc  J^^'«  "• 
virgine  nafcitur  &  virgo  ipra,mater  Domini  noftri  appellacur. 
Cauedum&  ab  Eutych^anainfania,  nedum  volumus  perQ)naf  jtem.  adu.Eu, 
vniMcem  dcmonftrare,  vtranque  n^Jturam  deftruamus.  Tot  e-  tyikianosvtra- 
nirn  iam  citau^mus  teftimonii  ,    vbi  ab  humanitate  diftingui-  ?«*  n^nuram, 
turdiuinitas,&  totaliap;;fiim  extant.  vc  vclcontcnticfif/imi^  'Ztutu/''^ 
poflintosobftruere.  Etpaulo  poft  nonnullafubiici.imqua?  fi-   'r'''*^»^"- 
pnieru  illud  mclius  difcutiar.Nobis  in  pr^fentia  fatiscrit  locu> 
vnus.ncque  cnim  tcmphim  Chriftus  vocaflct  corpus  fuum,  niR  ^° ^ .^"'/^7rx-, 
diftinfteincohabitaretdiuiniras.Q^irc  vtmerito  ir,  Ephefina  -  \j,  Eedefi* 
fvnodo  damnatusfucratNeftorius,ira  &  poftcain  Conftanti-  dAmnAti. 
nopolitana  ac  Chalcedonefi  Eutyches.-  quando  no  magis  con- 
fundere  duas  in  Chrifto  naturas  lict t  quam diftrahcrc. 

^  Veriim  noftro  quoque  feculo  cmerfitnon  minus  exiriale  ^iter*f>arsea 
mon-ftrum  Michael  Seruerus,  qui  figmentum  exDeicflentin, //»>«,f«^»»»i< 
fpiritu.carne  &  tribus  clementis  increatis  conftatum  pro  Filio  '"'^■'^  Serueti, 
Dei  fuppofuit.  Ac  prirao  quidemncgat  Chriftum  alia  ratione  fj^  J.'^''-^ji 
Dei  Filium  efle  nifiquatcnus  in  vtero  Virginis  gcnitus  cft  ex  ^^^  „^,„„  „ 
Spiritufanfto.  Huc  autem  tenditvafrities,  vccuerfa  duplicis  uieaiemveri. 
naturjp  diftiaSioncChriftusaliquid  fi:  cxDco  &  homine  ^et-tattmpermga' 
mixtum  ,  nequc  camen  Deus&  homo  cenfeatur.  Totoe-  'f''  h<refesre» 
nim  progrcflu  hucincumbit,antequ3m  parcfaftus  fucrit  Chri--'*  """"'• 
ftusiri  cirne ,  vmbratiles  tantum  fuiffein  Deo  figuras :  qua- 
rumtnncdcmumcxtitit  veritasautefteftusquum  vereince- Ge«i.'ni/M  re^ 
pic cfleFilius DciSermo illc  qui ^iAhuachonorem deftinatus  ^"r^fio.fiufum 
fuerat.  Et  nos  quidemfatemur  Mediatorem  .  qui  cx  Vir^inc  ^]^^",''^^"^^^^ 
naius  eft,proprie  cflc  Dci  Filium.  Nec  vero  fpcculum  eftcc  id  ^/,^//1^ 

X.    i:ij. 


CAr.  xiiir.  insTitvtioNis    lib.    it. 

SeftimabilisDci  gratisehomo  Chriftus  nijfi  in  eum  collata  eflct 

hsec d\giik3.s  vt  ftr  ac  vocetur  vntgenitus  Dei  Filius.    Fixi  ta- 

rnen  inten"mmaactEccle(i^dcfini'.io,cenreri  DeiFilium,  quia 

Semio  ante  feciila  ex  Parrcgenitus,  vnione  hyportaiica  natu- 

'Vmo  hyppjlati-  ram  humanam  Cufcepem,    Porro  vnio  hypollatica  vcreribus 

cat<l**ifi»         difta  eftjquse  perfonam  vnam  conftiruit  ex  naturis  duabus.que 

loquutio  ad  refellendum  Ncftorij  delirium  inuenta  fuir:  q"uia 

obteiiie  %er.  F*!'""^  Dei  firigcbat  itahabitafTe  in  carne,  vr  non  ideille  clfec 

^etiadu^  ^^^^_  homo.Duplicem  nos  faccreDeiFilium  calumniatur  Seruetus, 

iiam     <rfcny?»  quum  dicimusjetcrnum  Sermonem  anrcquam  carnc  vcftitus 

deitatefft. 


*I(^}ponfio' 


Kom.g.i^. 


cfl*et,iam  fuifte  Dei  Filium:acfi  ahud  diceremus  quam  manifc- 
ftatumfuiflcin  carne.  Nequecnim  fi  Deusfuitantcquamho- 
mo  fieretjideoNouuscfle  Deusincepit.  Nihil(>abfurdius  eft 
in  carne  apparuiife  Dei  Filium,  qui  tamen  ab  artcrna  genitura 
femperhoc  habuit  vt  Filius  eflet.     Quod  fubindica.nt  Angeli 
verba  adMarian),Q!WDd  nafcetur  ex  re  fandum,  vocabitur  Fi- 
lius pci^acfi  diceret  Filij  nomen^quod  obfcurius  fucrat  fubLe- 
gCjcelebre  fore  & paffim  norum.Cui  rcfpodet  illud  Pauli,  quia 
nunc  per  Chriftum  fumus  filij  Dci,  libere  &  cu  fiducia  clama- 
re,Abba  Pater.  Anno  olim  quoquefanfti  Patrcs  habiti  fucrf*% 
interDeifilios?  Imo  hoc  lurefretiDcum  inuocaruntPatrcm.' 
Scd  quiaexquoin  m.undum  produduseft  vnigenitus  DeiFi- 
lius,clariusinnotuitc»'eIeftispaternit3s,  hocquafipriuilegium 
affignat  Paulus  Chrifti  regno.  Hoc  tamen  coftanter  tencndum 
cft.nunquam  vel  Angclisvcl  hominibus  Dcum  fuifle  patrem 
nifi  vnigenitiFilij  rcfpedu;  praffertim  homines,  quos  propriii 
iniquitasDco  cxofos  reddit,gratuita  adoptionc  eflefilios.-quia 
illc  cftnatura.Neceft  quodobftrepatSeruetus.pcnderc  hoca 
filiationequamDcus  apudfe  decrcuerat:  quiahic  non  agitur 
de  figurisj  qualitcr  expiatio  in  fangu/nepccudum  oftcnfa  (un: 
fcd  quum  rc  ipfa  filij  Dci  efle  no  pot uerint  nifi  iit  capkc  funda- 
ta  cfletcorumadoptio,detrahere  capitiquod  membrisc5mu- 
nc  fiiitjrationc  caret.    Vltra  progredior:  quum  Angelos  vocct 
Scriptura  Deifilio?,  quoruni  tata  dignitasi  futura  redeprione 
non  pcndebat:Chriftu  tame  ordine  pr^ire  necefle  eft  quiPatre 
iliis  conciliet.Breuitcr  iterum  repetam,  &  idcm  addam  de  ge- 
nere  humano.Quum  a  prima  origine  conditi  hac  lcgc  fuerint 
Coloir.i.'5*   tamAngeli  quamhomincs  vt  Deus  communis  vtrifque  cflet 
Parerjflverum  cft  illud  Pauh',femper  Chriftum  fuiife  capurjSc 
primogenitum  omnis  creaturaj.vt  primatum  ip  omnibus  tenc- 
ret:  ritemihicolligcre  videor^  fihumquoi^ueDeifuifleante 
mundicreationem. 

/>  Quod  ii  principium  habuit  eius  filiatio  (vt ita  IfeqHarjcx 
quo in  carne patcfadus  eft,  fequetur  Filium  humana:  quoque 
nature  refpcftu  fuifle.  VoIiitScrucfUs  &/imiIcs  phreneticiChri 

ftutn 


%.  ^hieBio. 
%eji>orfio. 


Pf.d.8i.tf. 


I    .  Ohie^io» 


DB      COGNIT.     Oll     RBDBMPTORIS.  l^J 

ilum,  qui  in  carne  apparuit,  efle  Dci  filium:  qui  extra  carnem  Ki^^nf^p* 
non  pocuitcenfjrihoc  nomine.Rerpondeancnuncmihianfc- 
cuniiuni  vtranque  naruram  &  vtriulque  rcfpeftu  fit  Filias.  Sic 
quidem  garriuntifcd  iof.ge  aliter  docct  Paulus.Farcmur quide 
Chriftum  m  carne  humana  Filium  dici,n6  vt  ridclesjadoptio- 
nc  dunraxat&gratia,  fed  verum  &naruraJc-m,  ideoque  vnicu: 
vt  h:!C  nota  dircernamur  ab  omnibus  aliis.Nos  enim  qui  )n  no-  Chrlfituvnuu 
uam  vitam  fiimus  rcpcniti ,  Deus  fihoiu  nomine  dionaturmo-  "^''*''^j»  ^"^* 
men  veri  &  vnigeniti  vniChrmo  dcfert.Q^omodoautem  vm-  ^^^^  Yfiiusa- 
cus  in  t:!nto  fracrum  numcro,  nifi  quod  narura  poffidet,  quod  ^ptiuU^i  ab  e* 
nos  donoaccepiinus.'Atque  hunchonorefr.  exrcndimusad  to-  rt^nilfiu  Deiin 
tamMediatoris  perionam,  vt  vere&proprie  fic  filiusDei.  qui  (odem  chnji» 
&  natus  cft  ex  Virgine  ,  &  ie  viftimam  Patri  in  crucc  obtulit:  cUSiuitftirnt'. 
feddeitatistamcn  refpeftu,  ficuti  Paulus  docet,  dum  fc  ait  fe-  ^om.i.,.t.j. 
gregatumin  Euangei;um  Dci,  quod  antepromiferatdeFilio 
fuo  qui  gcnituscftex  feminc  Dauid  fecundum  carnem,decla- 
ratus  Fiiius  Dei  in  virtute.Cur  fecundum  carne-m  diftinfte  no- 
mniansFilium  Dauidis  ,  feorrumdicerecdeclararumeireDci 
Fih"um,nifi  vellct  innuere  aiiun^e  hoc  pendere  quam  a  carnc 
ipfa?Nam  quo  fenfu  alibi  dicitpjflbm  fuifTe  cxinfirmitatc  car- 
nisjrefurrexifle  ex  virtute  fpiritusjSta  nunc  difcrimen  ftatuir  v-  *-Cor.ij.4. 
rriufque  narur^.Certeconcedant  necelTc  cft.ficuti  a  matreac- 
cepircuius  caufa  Filius  Dauidis  vocaturjita  a  Parre haberc  cu- 
ius  caufa  fit  Filius  Dci.fdqi ab  huniana  natura  aliud  cfTc  ac  ^i- 
uerfum.Duplici  nomine  cum  infignicScriprura,parfimvocans  Duphxehrijli 
nunc  Dcinunc  hominis  Filium.  De  fecundo  lis  moucrinon/^''^"^^*  •  -^" 
poteftquin  cx  communilinguaeHebraicsevfuhominisdicatur  ^<^"*f'^»  ^ 
filios,quia  cxprogenie  Adae.Exoppofito  contendodeitatisae-  """'"**' 
ternajqac  efTentix  ratione  vocari  Dci  filium  .•  quia  non  minus 
confcncaneum  cft  ad  diuinam  naturam  referri  quod  vocatut 
Dei  filiu.-ijquam  ad  humanam,quod  vocatur  hominis.Deniqus 
eo  quecitauiloco,  non  alitcrintelligicPauluseu  qui  fccudum 
carne.Ti  gcnitus  cft  ex  femincDauidis,  dcclaratum  cfTe  in  rir- 
tute  Filiu.m  Dci,quam  alibi  docet,Chriftuni  qui  ex  ludxis  de-  «   -  «.  5 
fcendit  fecundum  carnem,  efle Dcum  benedidum  irn  fccuia.  *" 

Qupd  C\  vtroque  loco  gcmin^e  naturx  diftindio  nocatur ,  quo 
iurcnegabuntFiliumDei  eflbnaturx  diuinasrefpcftu,  qui  fe- 
cr.ndum  carnem  fiii us  etiam  eft  hominis.? 

7    Tumultuose  quidem  illi  erroris  fui  patrocinium  rrgcnt,  4  obielho. 
qubd  dicitur  D  eus  proprio  Filio  non  pepercifTcquod  iiium  i-  ?''"*"     *' 
pfum.qui  e  Virgine  na(Gcrccur,FiIium  Altiffimi  vocari  Ange-    ^^  ^'^^' 
Jus  prsGcpit.  Verum  (nc  tam  futili  obicdionc  fupcrbiant^ex-  ^tf^onfi, 
pcndant  pauiifpcr  nobifcum  quam  vaiide  ratiecinentur.  Si  c- 
nim  ritccsncluditur,  aconceptionccoepifTe  Dei  Filium,  quia 
qui  conccptus  cfl,  filius  voeacur:  fequitur  efle  capiffe  Verbii  a 


CAP.  XlJli.  IN  t  ^lT  vTiOnIJ      l  I  B.      II. 

ft^Joan  r.i.      fui  msnifeftacione  in  carne,  qiiia  lohannes  tradit  fe  de  Vctho 

Mich. j.t.      yhx  annimtiare  ,  quod  manus  fuar  contrcftauerunt.  Similit^f 

quod  apud  Prophekm  legitur,TuBethlchcm  terra  Iuda,par- 

uula  cs  in  millib.  ludarex  te  mihi  nafcetur  dux  qui  regat  popu- 

lum  meum  Ifrael^&egreflus  eiusabinitio,adicbus  ^cerniratis: 

quomado  cogentur  inrerpretari,fi  talem  argumcntandi  raoda 

fequi  voIet?Nos  cnim  minime  Neftono  fufFragari  reibtus  fum,. 

qui  duplicem  Chriftum  commencuseft:quado  cx  doftrini  no- 

ftra  iurs  fratcmx  coniundionis  nos  fecum  Dei  filios  Chriftu« 

lil).  dec«r-  ^^^^'^'^i^i^ '"  c^rne  quam  anobis  fumpiit,ipfevnigenit*eftDei 

jept.&grat.  ^^'us.  -icprudeter  admonet  Auguftinus.mirs  &finguIarisDei 

cap.ii.&  hb.  gratiarilluftrc  efte  fpeculum,  quod  honorem  adeptuj  eft,  qua- 

M.  de  ciuit.  tenus  eft  homojquem  mcreri  non  paterar.Hacigiturpr.^ftan- 

vTi  "^  *^*  f'^  etiani  rccundum  carnem  ab  vtero  ornatus  fuit  Chriftus,  vt 

1^^',    ^'^^'  Filius  Deieflec.  Nequctamen  in  perfonx  vnitafcfingendaeft 

perniixtio  quse  deitati  quod  proprium  cft  tollat.Ncc  vcro  ma- 

gis  abfurrfum  cft  xternum  Dci  Sermonem,  &  Chriftum,  vnitis. 

m  vnam  pf  rfinam  duabus  naturis ,  vocari  diuerfis  modis  Dei 

^, ,  ^.        Filium.quam  fecundum  varios  refpecflus  nunc  Filium  Dei,  n&c 

Kfsionfm^        nliutn  hommisaici.Ninuoeriammagisnosgraua:alM5>erue- 

ri  ca!u'iinia,antequa  apparuitin  carne  ChrilluSjnu  qiia  vocari 

De-  Fiiiumnifi  fub  figura:  quia  erfi  obfcurior  fuir  tuac  eius  de- 

fcriptio,quum  tamen  iam  ciareprobatum  fitinon  alitcrjcter- 

nu.n  fuifle  Deum  nifi  quia  fermo  fuit  ab :;ecerno  Patregenitut, 

«eque  aliter  nomcn  hoccompcterein  Mediat^^rispcr/bn.im 

* phef.j*i5.    qyarn  fufrepit,  nifiquia  Deus  cft  in  carne  minifcfftatus;  neque 

Dcum  l^attem  ir^  fuifle  vocatum  ab  initio  nifi  raurua  iam  tunc 

faiflTet  ad  filium  relatio,  per  quem  omm\  eognatio  ve!  p.itcrni- 

tas  cenfetur  in  cjclo&in  terra^hinecoili^ereproinptum  eft, 

fubLegequoque  &Prophetisfuiflb  DeiFilium,  antcqua:n  ce- 

lebreelTct  hocnomen  in  Ecclefia.QuGd  ii  de  fola  vocc  certe- 

p  tur ,  Solomo  de  immenfa  Dei  altitudine  diflerer.s ,  tam  filium 

< «XTwfnl  a  c^^Sj^^u^m  ipfum  incGprchenfibilem  AffirmatjDic  non>en  eius». 

tepm$nijsve'  ^  potes^inquitjautfilij ciusNfC  melatct apud contentiofos n5 

tcrum  Thiuio-  forc  fatis  ponderis  m  hoc  teftimoniornequc  etiam  eo  valde  ni- 

^»»'«»1.  tor,nifi  quod  maligne  eos  cauillari  oftedtt  qui  Filium  Dei  nc- 

Coiuiujlo  fpe^  gjnt  cflTe  Chriftum,nifi  quarenus  homo  fa^us  eft.  Adde  quod 

^ir'"    "nCe'  ^"°  ^^^  ^  confenfu  vetuftiffimi  quiquefcriptoreshocidem 

^^i^hotren-  ^^"^  apcrte  tcftati  funr^vt  non  minus  ridicula  quam  deteftabiiis; 

duminductm^  fit  corum  impudcntia  qui  Irena^um  &  Tcrtuilianum  obiicere 

tjuafi  IX  r>4-  nobis  audent ,  quorum  vrcrque  inuifibilem.faretur  fuiflfe  Dei 

^''■'<  ^''  ^^-  Filium,quipoftea  vifibihsapparuir. 

manam  n^m-  g  Etfi  aurem  horrcnda  portcnta  cumuIaaitSeruetus,quibusr 
CjJriJJus^  ^^^^  ^^^'^  ^^U  ^"^^"  fubfcriberentrquicunque  tamen  Filium  Dei  non 
Cen.i.  7.       ag^tiofcunt  nifi  in  carnejfi  pro]iius  inftcs,ab  illis  id  qoncedi  api- 

madueaes. 


OH     COGNIT.     Dll      RBOBMPTOmS.  166 

maduertesjno  alia  ratione  nifi  quia  coceptus  eft  in  vtero  Vir- 
ginisex  Spirito  fanao.qualiter  olim  nugati  funt  Manichaci,ho- 
minem  ex  traduce  Dei  animam  habere :  quia  legebant  Deum 
infpirafle  Ad^e  vitae  fpiraculum.Non  ita  mordicus  arripmntFi- 
lijnomcn  ,  vtnullum  inter  naturasdifcrimen  rclinquant :  (ed 
confuse  blaterenr  Cbnftum  hominem  cfle  Dei  Filiuni,quia  fe- 
cundum  humanam  naturam  ex  Deo  genitus  eft.Sic  ^ternaSa- 
pientisgcnitura.qusm  pr?dicatSaIomo,aboIetur,&nullaha-  Prou.8.14. 
betur  dcitatis  racio  in  Mediarore  :  vel  in  hominislocumfpe-^^^K'^^^^^^^ 
arumfiippoaitur.  Craffiores  Serueti  pra^ftigias ,  quibusfe  &^^^^  ^^^^  ^^^^^^ 
quofdam  fafcinauit  (  vt  hoc  exeplo  admoniti  pij  leftores  fe  in  /„„^^y, 
lobrictace  &  modeftia  cotineanr)  refellere  vtile  quidem  eflet: 
tamen  fuperuacuum  forc  duco.quia  id  peculiari  libro  a  mefa- 
au«i  eft.  HuG  fumma  redir,  Filium  Dei  ab  inirio  fuiffe  ideam, 
&  lam  tunc  praeordinatum  fuifle  hominem  qui  eflet  eflfentialis 
Dei  imago.Nec  alium  Dei  Sermonem  agnofcif  nifi  inexrerno  \^'^^*J^''^'^^, 
fplendorc.Hanc  fuiflcgenituram  interpretaturjquodFihj  ge-  ^J^^^,^  ;;,^„ 
nerandi  ab  initio  gcnita  fuit  \x\  Deo  voluntas ,  qua;  etiam  aAu  ^^     hrtHiUr 
le  cxreiiltin  ipfam  creatur.im.Spirituin  interea  mifcctcumi-  perfinSia, 
pfo  Sernione,  quia  Deus  inuifibile  verbum  &  Spiricum  difpe- 
f<uierit  incarnem  &animam.Denique  figuratioChriftilocum 
genitur^  aqud  eum  obtinetrfed  qui  tunc  per  fpeciem  vmbrati- 
iisfuit  Filius,  eum  tandem  eflTegenitum  dicitper  Sermcnem, 
cui  Seminis  partcs  attribuit. Vnde  fequcrur^porcos  &  canes  no 
ii^inus  eifc  Dci  filios.quia  ex originali  femine  verbi  Dei  crcati 
funt.Etfi  autcm  ex  rribus  increatis  elcmentis  Chriftuconflit, 
vt  {{t  genitus  cx  eflentia  Dei:fic  tamen  primogenitum  efle  fin- 
git  inrer  creaturas,  vt  eadem  fic  eflentialis  diuinitas  lapidibus 
fecundum  fuum  gradum ,  Ne  vero  Chriftum^  vidcatur  fua 
deitare  e-xuere,aflrerir  carnem  eius  Deo  efle  ofMorimoy  &  Serino- 
nem  fuifle  hominem  fadum,  carnis  in  Dcura  GonucrfioDC.  Ita 
dum  Chriftum  apprehendere  non  poteftFilium  Dei,  nifi  eius 
caro  ex  Dei  efTentia  prGdierit,&  in  deitarcm  fuerir  conuerfa,^- 
ternam  Sermonis  hypoftafin  redigit  in  nihilum  ,  &  filiumDa- 
iitdis,qnipromiflrus  fuit  rcdemptor,nobis  eripir.  Saspius  quide 
hoc  repetit.  genitum  fuiflTe  Filium  a  Dco,  fcientia  &  prasddli- 
iiatione :  tandem  vcro  hominem  faftum  ex  materia  illa  qu^  i- 
nkio  apud  Deam  fulgebat  in  tribus  elementis.quas  deinde  ap- 
paruit  in  prima  luce  mundi,  in  nube  &  columna  ignis.  Porro  Impuri   iUiu» 
quam  turpiter  fecum  ipfe  fubinde  pugnet  nimis  prolixuni  cflTet  h*ntm    fit- 
refcrre.Ex  hoc  compendiocolliget  fani  le6tores,verfutis  am- ^**** 
bagibus  impuri  canis  fpem  falucis  prorfus  fuiflfe  extinftam. 
Na  m  R  caro  efl!ct  ipfa  diuinitas ,  definerct  cfle  eius  templum. 
lam  nec  redemptornobiscffe  poteft  nifi  qui  cx  Abraha:  Daui- 
difq;fefnine  progeaitus,vcre  fecundu  carne  homo  fa^tus  fit.  Ac 

pcrpe- 


CAF^XV,  INf  TIT  V  T  lONlS     L  I  B.    II. 

perperamid  verbis lohannfs inliftic ,  Sermoncm  fuffle fa<ftuni 
carnem:  qufaSicuENcftorfj  errorioccurrunt ,  itafmpiumhoc 
commentum ,  cufus  author  fuic  Eatyches ,  minime  adiuuant, 
quum  Euant^elifta;  non  alfudfjcrit  propofitumquam  pcrfon^ 
vnitatem  aflererc  in  duabus  naturis. 

CAPVT    XV. 

Vtfciamm  qnorfum  mijfmfuerit  Chrijim  a  Patre^f^  quidn»hi6  at" 

tulerit,  triapotiffimiim  ipeclanda  in  eo  ejfe,  rNunu4pr(y- 

pheticumiregnHm  ^facsrdattum. 

Partes  capitis. 
1    De  Prophctico  Chrifti  munere,  ciufdemi^ue  dignltate  ac  vfu,fecT:. 

I.&2. 

s  Quale  Iic  Chrifli  regnum,3c  qux  bona  indc  pcrcipiamus.fcift.j.^; 
j    De  Chrifti  facerdotio.atque  ciufdcm  efficacia,fc<f^.^. 

E  c  T  E  Auguftinus,  quanuisharretici  Chrifti 

nomen  prsedicenc ,  commune  tameo  illis  cum 

piis  fundamentum  eftb  negat ,  (cd  manerc  Hc- 

clefixproprium.quia  /i  diljgentcr  confideren- 

cur  qij2  ad  Chriftum  pertfnent ,  nomiiiCtenu-s 

inuenftur  Chtiftusapudcosrre  ipfanon  cft.Sic 

hodie  Papifta:  ,  quamuis  in  oreipforura  refoitec  Fslius  Dei^ 

mundiredemptoriquiatamen  mani  nominisohtencu  conccn« 

ix  fuavircute&  dignitate  eumnudant  ^verein  eoscon^pcticil- 

lud  Pauli,  caput  non  terjcre.   £rgo  vt  in  Chrifto  reperia:;  fides 

iolidam  falutismateriani^atquc  ita  m  ipfo  ac<]uiercat,ftatucn- 

d  jm  hoc  principium  eft  ,  tribus  pariibus  eonftare  quod  ei  in- 

iunifliim  a  Patre  munus  fuif.  Nam  &  Propheta  daruscft,&:  Rcx 

&  Sacerdos.  quanquam  nomina  hasc  tencre  parum  prodeflet, 

nifi  accedercc  finis  &  vfus  cognitio.Nam  &  in  Papatu  quoque 

pronuntiantar,  Cc^  frigide  nec  magno  cum-frudu,vbi  nefcitur 

quidinfevnumquodque  elogium  eoncineat.   Diximus  ante, 

quanuis  Deus  Pr ophctas  continua  ferie  aHos  aliis  fubmirtens 

populum  nunquam  deftrcueric  vtili  do6:rina,6i  qus  ad  faluteni 

fufficeret:piorum  tamen  menccs  hac  perfuafiohe  femper  fuifle 

imbutas,  aduentu  Meffi^  demum  plenam  intelligenciseluceni 

fperandam  efle ,  adeoque  cius  rci  opinio  pcruenerat  vfque  ad 

Samaritanos  quibus  tamcn  nunquam  innotucrat  vera  rcligio. 

quod  patertix  voce  illa  mulicris,Meffias  quum  venericdocebit 

ncs  omnia.  Neque  verb  koc  lud^itemerepri^fumpferantani- 

misr 


ChriJft4S  noTHi- 
mttenus  a~ 
pttd  hnreticoi 
€>"  pfeudcchri' 
fiimes  inMni- 
fu*. 

Enc.adLati 
rent.eap.5. 


C0I.2.19. 

kA  Dii  eltcfif 
"Virie  mc  cff.tti- 
citer  Profheray 
Ktx  (^  fater' 
dos  Eecleji^  «0. 
gftifiitur, 

l^oi  adPre^ 
pheticum  mu- 
tstiSyEeclFjiare 
detn^tor  u  efl 
*  <juo  flena,m 
inteliigentix 
lucem  pij  e- 
mncs  ftib  Lege 
^erauerunt. 
ioan  4:5. 


D  ■      C  O  G  N  1  T.     D  1  r     R  B  D  B  M  P  T  b  R  I  S.  l4j 

ims:  fed,  vt  eranc  certis  oraculis  edoftijitacredebanr.  Illuftris 
interaliascftlefaiaj  fententia,Eccepofui  eum  tefterii  populis,  lera.yj,^. 
ducem  &  magiftrum  populisdedieum:nempe<}uomodo  iam  lefa.j.^. 
alibi  vocauerac  angelum  vel  intcrpretem  magniconfilij.  Hac  ^^^r.ut, 
rationc  Apoftolus perfedionem  doftrin^Euangelic^  comen- 
dans,  vbi  dixit,  varie  olim,  &  fub  figurismuhipiicibus  Deum 
loquutumeffePatribus  per  Piophetas,adiungir,nouifiimeno- 
bis  loquutum  efle  pcr  dile^um  ViJium.Quia  autcm  commune  ^dd  vt  Pro- 
Prophetis  officium  fuiccenere  fufpenfam  Ecclefiam  ,  &  fimul  phet*  fitis  re 
folcirc  vfquead  Mediaroris  adiientum,ide6  conqueftos  in  di^-  ^^•tienibus 
/ipatione  fidclcs  legimus,  priuari  fe ordinario  illo  bono,  Signa  '"^^"A"»  '' 
noftianon  vidcmusmon  ei-lmtcr  nosProphcramon  cft  cogno-  ''•"'^'"'^^"'' 
fcens  amplius.  At  vcro  quumiam  non  longe  abcffet  Chrfftus,  jJ7dw!r^it 
pi\efixum  fuit  Danieli  lempus  ad  obfignandam  viiionem  ^  uer-.tum.quia 
prophetiam;  non  folum  vt  vaticinio  dequo  illicagitur  ,  certa  ^"'"*  doctut 
conftarer  aurhoritas:  fed  vt  fidcles  a:quo  animo  carerent  ad  te-  ^^^*'745« 
pus  Prophctis,quia  inftaretomniura  reuclationumplenitudo  '^^"•9'i4' 
&claurula. 

1    Porro  notandum  eft  a<I  hxc  tria  munera  Chrifti  pertine-  Et  quamui^te. 
rc  clogium.  fcimus  cnim  fub  Lege  iacro  oleo  tam  Prophetas  cuUarirtgk  di 
t]uim  facerdotes  ac  rcges  fiiilfe  vndos.  Vnde  &  celebrc  Mcfiise  5«'''«»«  refpt- 
Homen  promiflb  Mediatorifuic  impoiicum.  Ecfi  aucem  fateor  ^'^'^'"''^^'^fMf- 
pcculiari  re^ni  incuitu  &  rarione  didum  fuifle  McfTiam  f  vc  c-     '^i^'*'"''-  ''*« 
tiam  .tlibi  oftcndijprophenca  tame  &  facerdotalis  vndio  gra-  ^^  ProhetUi 
dum  fuum  obcincnc>ncque  funt  a  nobis  negligend^.    Prioris  O'  £acerdeta. 
cxpreflaficmentio  apud  Icfaiam,  his  verbis,  Spiricus  Domini  ^""  dignitati 
lehoua!  fuper  iriC idco  vnxit me  lehoua  vt  prxdicare  manfue-  !^'^*''* 
tis,  medelam  aftcrrcm^ontricis  cordc,  promulgarcmcaptiuis  y^  q    ''a    • 
libcrationem,  publicarem  annum  beneplaciti,&c.  Videmus  f«^' "^/(^^"f* * 
viiftum  Spiritu  fuifle  vcprajco  &  reftls  ciletgraciGe  Patris :.  ne-  mur.trtf   Pr*^ 
<5ue  id  communi  more.-qijia  a  reliquis  docloribus ,  quorum  fi-  phettii,(^i}i9' 
mile  erat  officiuin»  dJfcernitur.Atque  liic  rurfus  notandum  cft,  '^''^  ^'f"  ^"^ 
'  non  /ibi  modo  vnitionem  nccepUfe,vcfungerecur  doccdi  par*  ■'1''^^^'*^^  '••' 
t;bus:fcd  :ori  fuo  corpori,  vc  in  conrinua  Euageiij  pr^divracio- 
nc  vircusfpiricus  rcfpondcat.  Intcrea  manec  iliudfixum,  hac 
<juam  attulitperfedioncdodrin^nnem  impofitu  fuifle  omni- 
busproplietiis  :  vt  authoritati  eius  derogcnc  qui  Euangelio 
non  co:ucnti  cxtianeum  aliquid  aflliunt.  Nam  extra  omnium 
ordinem  fingulari  priuilegio  cum  eucxit  vox  illa  qu;^  deto-  PfJ'  '^*    "'% 
nuic  ecoe!o,H:ceft  Filiusmeus  diledus:ipfum  audicc.Ab  ipfo  Matth  »  17, 
ideindeeapire  ad  membradifFufaefthaecvnftio:   /icuta  loclc  loel.iiS. 
prscdiflum  fuerat  Prophetabut  Filij  veftri,&  filije  vcftr^e  vifio- 
iies  videbunr,&c.  Quod  autero  dicitPauIus,diCum  eife  nobis  i.Cor.j  ?o. 
in  fapienti5:&  alibi  in  eoabrc6ditoseflr  thefauros  omnes  fcie-  Qc'cf.»-.\ 
tix  &  intclligcncis,  paulo  diuerfum  fenfuiTi  habct :  nepe  exr ra. 


cAP.   ryr,  i;N$T  iTwT  loNrs    tiB.  1 1. 

ipfum  nihil  efle  vtile  cognitu,  &  quicutiquc  fide  percipifit  qua* 

iiseifitM.        lis  fit,totam  bonorum  caeleftium  immenfitatemcompiexos  cf- 

j.Cor.x.i.      fe.Qua  rationealibi  fcribit,Nihil  fcire  pretiofum  duxi  prxtec 

lefum  Chriftum,&  kunc  crucifixum,  Quod  veriffimu  ett.quia 

^^  vltra  Euangelij fimplicitatem  progredi  fas non eft-^tque  huc 

tenditpropheticadignitasin  Chrifto  ,   vt  fciamusinfumma 

dodrin^  quam  tradidit^nciufc>s  eftc  omnes  perfedae  fapicnti^ 

numeros. 

Deregn»  Oiri-      ^    Venio  ad  regnum  ie  quo  fruftra  verlDa  fierent  ni/i  prius 

ftt^jito  V  /"- 3jj^-,Qr„-j.j^0-ent.]g^loresfpiritualemefrecius  naturam  :  quia 

ta^  coUlgitm:  ^^^^  ^"^"  valeat  &  quid  nOb(s  contcrat,  totaque  eius  vis  &a:- 

eac^ue  dupiex  temitas  colligitur.iEternitas  porr6,quam  apud  Danielem  An- 

Dani.j  44.     gclusChrifti  perfon^  tribuiEjmeritoAngclus  item  apud  X-ucam 

p"^  * !?  falutipopuliaccommodat.  Scd  haecquoque  duplex,  autduoT 

rzoy,4  to  tim  ^^^  j^odis  ftatuCnda  eftraltera  enim  ad  totum Ecclcfi^  corpus 

pertinens.        pertmct,alcera  propria  eft  cuiulque  membri. Ad  priorem  rete- 

Pfal.  85.  j6,  rcndum  eft  quod  in  Pfalmo  dicitur,  Semel  iur.Tui  per  fanftira- 

?7->8»  temmeamDauidi,non  mentiar,femeneiusin2ternummanc- 

bit:  folium  cius  ficut  fol  in  confpedu  meo  :  ficutluna  ftabihe- 

turinseternum,  &  teftis in  caslo  fidelis.  Nequc  cnimdubium 

eft  quin  illic  promittat  Deus  fe  pcr  manum  Filij  fui  ^etcrnum 

fore  Ecclefia^  pr^fidcm  ac  defenforcm.    Nequc  cnim  alibi 

quam  in  Chrifioreperietur  vaticihij  huius  vcritas.    quando- 

quidcm  fiatim  poft  m  )rtem  Solomonis  concidit  maiori  cx 

parte  regni  dignitas,  &  cum  ignominiafamiliaj  Dauidicsc  a4 

priuacum  hommcm  tranflata  e ft,  poftea  fcnfid»  diminuta  fuit, 

lcfi.u  i.        vfquedumprorrustrifti&pudendoiqceritadcficerct.Eundem 

habet  fenium  il!a  lefaise  exclamatio  ,  Gcnerationcm  cius  quis 

cnarrrabit?Nani  Chriftjm  ita  a  inorte  fuperftircm  fi  re  pronu- 

tiat  vteum  coniungae  cum  fuis  membris.   Ergo.quoties  audi- 

mus  armari  Chriftnm  ^cerna  p®teft<itc,meminerimushocpr^-. 

fidio  fulciri  Ecclefi.^  perpetuitatem  :  vt  incer  turbulentas  agi- 

tationes,  quibusaffidue  vexatur,  inter  graues&  formidabiles 

motus  qui  innumcras  clades  rninantur^falua  tamenraancat. 

Ffal.J.j^.        SicvbiDauidhoftiumaudaciamridetquiiugwm  Dei  &  Chri- 

fti  eius  abrumpercconantur,  dicicquc  rcges  &populosfruftra 

tumultuari ,  quia  ad  frangendos  eorum  impetus  fatis  fortis  eft 

qui  in  cselishabirai:  ;  de  perpetua  ccclcfiaeconfciruationcpios 

certiores  rcddens ,  ad  bene  fperandum  animat  quotics  illam 

Pfial.iiCii.     opprimicontigeric.Sic  alibi  quum  dicisin  perfona  Dei,Sede  a 

dextris  meis  ,  doricc  ponam  inimicos  tuos  fcabellum  peduin 

tuorum:admonet,vtcunquc  ad  oppugnandam  Eccicfiam  mul- 

ti  &  validi  hoftesconfpircntnon  tamen  fuppetercillisvirci 

yCuihuwsit  *?"^^"^  aduerfus  dccretumilludimmutabilcPei  prjeualeant, 

^/rL. "    '  ^"o  Filiu  fuumconftituicartcrnumRcgem.Vndcfcquicur  fieri 

non 


et      COGNIT.    DBI     R  ID  £  M  l>  ro  Jt  I  9.        Ut 

ivon  poflt  vt  Diaboius  cum  toco  muncii  apparatu  Ecclefi<m  vn-  fojitri$ri  pt^ 
<juam  deleacjcjuae  inajcerno  Chrifti  r©lio  fundata  eft.Iam  quod  p^**   cuiufjut 
ad  fpecialem  cuiufque  vfum  fpeftat ,  eadem  illa  ^ternit^s in  ^"^riEc^U^ 
fpcm  beat^  immortalitatis  erigere  nos  debet.  Qjicquid  enim  ^'*' 
tcrrenum  eft  atque  ex  mundo,temporale,im6  ctiam  caducum 
cfte  cern  imus.  ergo  Chriftus  vt  fpem  in  ca^los  noftram  attol- 
latjregnu  fuum  pronutiat  no  efle  cx  mundo.Denique  vbi  quif-  loan.if.jC 
<)uenoftri3mfpirituaIe  Chrifti  regnumeflcaudit ,  hacvoee 
excitatus  penctrec  ad  fpem  melioris  \'\tx:  &  quod  nunc  protc- 
giturChrifti  manu,  plenumhuiusgratia»fruduni  infuturo  fe- 
culo  expcAet.  " 

4    Qiipd  diximus  vim  &  vtiht.item  regni  Chrifti  non  pofte  rndenobistt. 
aliter  a  nobis  pcrcipi  quam  dum  fpirituale  efie  cognofcimus,  siet  ifintuA- 
vel  hinc  farfs  liquer  ,  quod  dum  toto  virje  curfu  militan- '^  i^f^  cbr,ifi 
dum  fub  cruee  nobis  eft  ,  afpcra  &  mifera  eft  noftra  conditio.  ^^i*"'"*  »  ,^ 
Quid  igitur  nobis  prodeflet  ,  colfcftos  eflc  fub  regis  c^eleftis  l"t,lriamul.  " 
imperiu(n,nifi  extra  terren^ vir^  ftatum  confl^ret  eius  frudus? 
Idcoque  fciedum  eft  quicquid  nobisfelicitatisin  Chrifto  pro-  i.  *^d  vit.im 
•mittitur,non  fubfiftercin  externiscomnT^dis,  vtlxcam  &rra-  *'f''"«"»    »«* 
quillam  vicam  ngamusflorcaniuscpib^,  fe<:uriiimus  ab  omni"''^  ^* 
noxa,&  deliciis  atfluamus  qu.is  expercre  fclet  caro:fcd  c.-rleftis 
"vitsE  t^t  proprium.Sicutautcm  in  riiundo  pro^.er  &  optabiiis 
populi  ftatus  partim  bonor ur.i  oii-inium  copia  &  domeltic.i  pa- 
ccpartim  validispry/idiis  contmetur,  qiv^busturus/iccontta*--^''"^'""^'*' 
cxternam  violentiam  :  n?,  &  Chriftusfuosommbusad^eter- '*,/r'''"^l'"T" 
nam  animarum  lalucem  ncccfiarns  locuplerat ,  &  virtrife  mu    ,^,. 
nit  qira  O.eflcinexpugnabiles  contra  quoflibet  hoftium  fpiri-  i.lnwclosrti' 
rualium  impetu^  Vndc  coJhgtmus  ipfum  nobis  magis  regnarc  ^*'  ^du.haBa 
quam  fibi,  idque  intus&excra:  vtfcilic€t  donis  Spiritus,  qui-  ^^rftnal^f. 
busnaeuraiicer  vacuifumus,  quatenus  cxi^edirenouir  Deus, 
referci  ex  iis  prirnitiis  fentiamus  vere  nos  Dco  coniundlos  eire 
ad  perfeClam  beacitudinem.Deinde  vt  eiufdem  Spiricus  virtu- 
te  freci,  non  dubircmus  contra  Di.iboIum.mu"d'im,  &quod-  . 
uis  noxegei.us  nos  fempcrforc  vi<5lores.  Huc  tendit  refpon-  Luc.i.7.«^ 
fum  Chrjfti  ad  Phatifeos,  qui.T.-r-eanum  Dci  intra  nos  eft.cjm 
ob'eruarionenonv«?ntui^>m.  Probabilecnini  cft,  quia  profitc- 
baturfe  rcgcmillum  cflefub  quo  fi>eranda  eratfumma  Dci 
bencdiftio  ,  per  ludibrium  rogafle  vtperferret  fua  inlignia. 
Ipfe  vcro,neft'jlcepomp!simmorentur(qui  alioqui  plus^quo  Rom  .14.  ly^ 
propenft  func  in  tcrram  )  cos  in  fuas  confcientias  ir.grcdi  iu- 
becquii  rcgnum  Dcr  eft  iuftitia,pax  &  gaudium  in  fpiiitu  fan- 
^o.    His  breuiter  docemur  quid  nobis  conferatChnftire- 
gnum.   namquianon  trrre^umeft  velcirnalc  j  ouodcorru-  4.^i  patifn-' 
ptioni  fubiaceat,  fed  fpirituaje  ,  ad  .-eternam  nos  vfque  vicnin  ti^'^  noi  ^«*- 
atcollit:  vt  pacicnterhancvipm  fubserumnis  ,  insdia,  f'i    '■■"''' 
^ore,  contcmpcw,  ptobns,  aliff^u^THuIeftiistraTjfi^aiiusi 


C  A  P.      X  V.  INSTIT  V  T  I  ON  IS     t  18.     I*. 

hoc  viiocontentiquod  nunqua  deftituecnos  Rcxnofter  qmn 

necefficatibus  noitris  fubueniat,cIoricc  militia  noili a  perfundi 

vocemur  ad  triumphum.  quiatalis  eil  regnandi  ratio  vtcom- 

hiumcet  nobifcum  quicqmd  accepit  a  Patre.Iam  quia  nos  po- 

tentiafua  armat&inftruitjdecore^&magnificentia  ornatjOpi- 

$.    G^oriAndt  buslocupletat:  hinc  nobis  fuppetit  vberrima  gloriandi  mate- 

wdfm^»»  j^  ria,  atqueetiam  nducia  fuggeritur,  vc  intrepideceriemus  cuni 

fi  uetam     ^  Diabolo,  pcccato  &  morte.  Denique  vt  luftitia  eius  veiHti,  o- 

^i.Fcrtiitidine   mnia  mudi  opprobria  forriter  fupercmus:  &  ficut  ipfe  luis  do- 

(f^charitatem.  nis  iibcraliter  nos  replet ,  ita  nos  viciffim  frudus  in  eius  glo- 

riam  profcramus. 

r.c/t/?«  autem    s  Idco  regia  eius  vndio  non  ex  olco  vel  aromaticis  vngucn- 

fMfliedcmpo-  fis  confedanobis  proponicur^fed  Chriftus  Dei  vocatur,  quia 

rU  nojht  vn-  fupereum  tequicuit  Spiritus f.ipienti^.imelligentias,  confilij, 

f 'r    I X        fbrtitudlnis  & timoris  Dei.Hoc  oleum  eft  Ixri.ix, quo  Pfalmtis 

t^fal.45-S'     pr^dicat  cum  fuiflc  vnftum  prse  confornbus  fuis^quia  nifi  in  i- 

VtnnsfuA  A-  protaliseirerpra?fta'.ia,inopeseiremusomnes  acfamelici.Nc- 

lundannaper-  que  enim  priuatim(vc  di^u  eft)  ipfc  fibi  dirarus  Qi\:Ci^d  vt  ieiu- 

funderet'         j^^^^  g-  aridos  fua  abundantla,  perfundcret.  Nar.V  ficuti  dicicur 

ioan.j.?4*      Pater  non  dediifc  Fiiio  Spiritum  ad  menfuram^ita  cxprimitur 

Epht.4.7.      i'^cJo>  vtdc  plenitudmecius  a^ciperemus  omnes  &  gratiapro 

graria.  Ex  quo  fonte  manat  !argitio,cuius  meminit  Paulus,qua 

varie  diftribuiturgratia  fidelibus,fecundum  menfuram  dona- 

tionisChrifti.Hisfatisfuperqueconfirmaturquoddixi>Chrifti 

regnum  in  SpiritUjnon  ccrrcnis  deliciisvel  pompis  efi[eficum. 

ac  proinde.vt  fimus  eius  narticipcs,murido  renuntiandum  effea 

H-4itts  vticlio-  Huius  facrx  vnftionis  vifibile  fymbolu  in  Chrifti  baptifmo  o- 

vi$  fy^i^bolum  itenfum  fuir,  dum  fuper  eum  requieuit5piritus  in  i^^^cxe.  colu- 

ff  fuatis  ad  ^^  ^  Spiritum  vcro  eiiifque  dona  vnftionis  voce  dcfigniri,  ne- 

i  jrij.ianosper  ^^^  i^iouuni  eft,ncque  abfurdum  videri  deber:  quia  non  aliun- 

ioan.i.j2.      de  vegetamur:  maxime  vero  quod  ad  caelcitem  vitam  ipectat, 

Iuc.j  zi.        nulla  etl  in  nobi.';  vigoris  gutta  ,  nifi  quam  ncbis  fpiritus  fan- 

1.   loan.   1!.  ^^iis  inftillat,qui  fcdem  in'Chrii"to  delegit,vt  inde  large  ad  nos 

^°'*^*  fcacurircntcx-iellcs  diuicixquarum  adeofumus  egeni.   Quod 

autem  &  legis  fui  forcicudine  inuifti  ftant  fideles  &  fpiricualcs 

eiusdiuitiar  in  eos  exuberanr:  non  immerito  diciltur  Chriftia- 

,        ni.Cxterum  huicdequaloquuti  ilimus.Kternitatinihildero^ 

Ustiofcn  ^jf  p^yjj  fenrenria ,  Tunc  regnum  tradet  Deo  &  Patri.  Item, 

'^^f^l'  SubiicicturFilius  ipfe.vtfit  Dcus  omnia  in  omnib*.  quianihil 

rioribus  di^h  aliud  vult ,  qjiam  in  iilaperfeftagloria  non  talemforeregni 

deAtermChrt.  adminrftrationein  q^alis  nunc  eft.  Dedit  enim  Pacer  omneni 

rliregno.  _       poteftatera  Filio  vtpcr  cius  manumnos  gubemec  jfoueat,fu* 

3.  Cor.  iSM-  ftentet,fub  eius  tutela  nos  protegat,  nobifque  auxilietur.    Ita 

^^-  quantifper  a  Dco  peregiinamur ,  Chriftus  intercedic  metfiuS:, 

qui  nos  paulatini  ad  folidi  cura  Deo  coiunt^lionem  pcrducat. 

Et 


c  tnct 
ttntuc 
L:c<c  (urnfitp 


dE      COGMIT.      DBI      REDEMPTORIS.  1$^ 

Et  certe  quod  fedet  ad  Patris  dexteram,  tancutidem  valct  ac^ 
V oceCLirl^acris legatus,pencs  que cota  fit  impcr ij  potcrtas:quia 
Dcusmediare(vciraloquar)vulcin  eius  perronaEcciefiam  re- 
«ere  ac  tueri.Sicuri  ctiam  intcrprccacur  Pauliis  primo  adEphe- 
llosjlocarumfuifleaddexteramP-icris  ,  vcfic  Eccleflsecapur^  PhTp  I* 
ciujecfi:  corpuseius.  Ncc  alioccnditquodahbidocefjdiicumil-  '  ^'  *^* 
li  fuifle  nomen  quodell  fuper  omne  nomen:  vtin  nominelefii 
omne9,cnu  flcftacur,  &omn!slingua  conficcacur  quodfitin 
olojiam  Dei  Pacris.  Nam  iis  etiam  verbisin  CJirifti  rcgno  or- 
dinem  commcndac  prr^enci  noiire  infirmicari  neccirarium.Tta 
reCl:e  coll'gicPau!us,  Dcum  pec  fe  cunc  fore  vn^cum  Ecclefix 
capuc,quiafmp!et.e  erunj  Chridiparccs  in  Ecc)cfisdefen/io- 
ne.  Eadcm  racione  palllm  lc-riptura  Dominum  vocat.quiahac 
Jegeeum  nobis  prefecicPacervcfuam  dominaciont-m  pereum  .„ 

excrceac.  Liccc  enmi  mulca  dominia  ceiebrerur  in  mundo,  v-  i-Cor.  Ij, 
niisnobisDcui  Pacerjcxqiio  omnii,&  nosin  i pfj :&  vmis Do- 
nunuS  Chriftui.pevquem  omni2:&  nos  per  ipfum.inquit  Pau-  ^^^^  "  ^;  > 
lus,Vnde  r;ce  cnlligirur,  eunde.n  cfTc  ipfum  Deum,   qui  per  os 
Icfaijc  afleruic  fe  regem  elle  ac  iegifi  .torem  Ecclcn:;e.  Nam  ecfi 
vbique  bcneficium  &i  Jonum  Patri.s  vocac  quicquid  habecpo- 
tcfiacis  :   non  aliud  c;unc  fignificacquam  fediuinitiis  regnare: 
quiaidco  iMediacorisinduit  perfonam  vcefinu  Pacris  8dinc6- 
prehcnfibili  gloria  defcendcn<;,ad  nos  appropinquaret.    Qup 
iuf^ius  cft  nos  omncs  vno  confenfu  .-jd  parendum  acc'ng!,  fum- 
m.ique  alacricice  obfcqui  j  noftra  dirjgerc  :<deiUs  nucum.Nam 
ficuci  rcgis  &  paftoris  ofHcia  coniungic  ergapios  quife  mon- 
gerosvlcro  fubiiciiint:  ica  cx  oppofico  audimusfceptrum  fer- 
reumpeftare,quo  frangat  acconterac  pr.^Fr.^(jlos  omnes,  quafi 
vafi  figuli.  Audimusetiamiudicem  fore  Gencium  vccerram  pfal.j^  9.  , 
opcriarcjdaueribus,  &alcirudinem  fibi  aduerfamprofternac.  rfal.uo.^» 
Cnius  rei  quxdam  hodiecernuncur  exempla:p]enumver6  do- 
cumencum  extabii  vltimo  iildicio.quod  eciam  proprie  cenferi 
poccftexrrcmus  rcgniciusadus. 

6    lam  de  facerdotiobreuiier  fichabendum,  finem  &  vfum  puodadr^icer 
cius  effe  vc  ficmediator  purus  omni  macula,  quifandicate  fua  dcimChr-Mir.-t 
Deumnobis  conciliccSed  quia  adicum  occnpaciufta  maledi-  adttosperuent- 
dio,  &  Deus  pro  iudicis  officio  nobis  infcnfus  eft :  vt  nobis.fa-  ^^  eitt*^fficatt^, 
uorcmcomparetfacerdosadplacandamiramipfius  Dei,  pia-  ^'^'■''^'^^ 
culuminteruenirenecefle  eft.  Q.uarc  vt  hocmunus  implcrec 
Chriihis,cum  facrificio  in  mcdu'f  prodire  oportuit.  nain  &  fub 
Lcgefacerdotij  fasnoncrat  fanduariumingredi»abrque  fan- 
f;uinc:vt  fcirentfideles,  quanuis  lacerdos  interpoficuseffccde- 
precacor,aonpo{retameaDeum  propitiari,nifi  expiatis  (vccca- 
cis.Qira  de  re  prolixeApoftor  difputac  in  epiftola  adHcbreos 
afcprimo  capice  fercad  fxacm  v^e  decimi.    Summatim^n 


CAP.      XV.  IV$TTTVTfONl«tlB.     Ifk  \ 

hucredit,nonnifi  inChriftumcompetere  facerdocij  honorem» 

quia  facrificio  mortis  fux  reacum  noftrum  deleuir,  & facisfccit 

pro  peccatis.Quanti  vcro  momenti  rcs  /it,ex  folcnni  iUo  Dei 

iureiurando,quocl  abfque  pcenicentiaprolacum  eft,  monemur^' 

Pfal.  110.4.    Tu  es  facerdos  in  arternum  fecundum  ordinem  Melchifedech. 

Sancireenimhaud  dubie  voluic  caput  iriud,m  quopr^cipuurn 

falutisnoftice  cardinem  verti  fcTebat.    Neque  enim,vt(Jid;um 

eft,nobisautprecibus  noikis  adDeum  pittt  acceflusrnifi  pur- 

gatisinquinamentisnosfacerdos  fan«ft;hcet,  gratiamqueno- 

bis  obtincaf,  a  qua  nos  fcelcrum  noftrorum  &  vitiorum  arcec 

r^mtrte  (hrr-  ''^niunditics.    Ita  vidcliius  a  morte  Clirifti  incipiendum  efte, 

fiiwffitnitim  vt  ad  nos  pcrueniat  facerdo-iieiusefFicacia&  vtilicas.Hincfe- 

tfi.-vndeftcjui-  quitur  a:;ernum  efle  dcprecatorem,  cuiuspatrocinio  fauoreni 

/ttr  1.  eiHfdem  confcquimur.Vndc  rurfus  oritut  non  modb  prccandi  fiducia, 

^^!u-!T°-  /^!  ^^^  eriam  tranqui^liras  piis  confcientiis:  diim  in  paternam  Dei 

Wj  $lc  Ja^^lI'  JJiduIgentiam  tut6rccumbuf^t,cen6q-,  perfuaf^;  funcei  pl.ice- 

fi!e»t>a>iiir,.n  rc  q'iicquicl  per Mcdiatorem  confccracum  eft.Quum  vcrofub 

quilht^t.         Lfgc  vidimas  cx  pecudibus  offerri  fibi  Dcus  luftcritjdiucrfa  & 

noua  inChrifto  foit  rario,  vt  ide cflcr  hoftia  qui  ficcrdos.qniia 

necalia  nro  peccatis  idoneafarisfadio  rcpcriri  poccrac,   nec 

quifquam  tanco  honore  dignus  qui  Dco  vnigcnituni  Filiil  of- 

ferrct.Iam  facerdotisperfbnam  fuftinerChriftus,non  modo  vt 

4.    Chnfl-Am  xtQtnz  rcconciliation:sIe?,epatrcm  nobis  fauentem  zc  propi. 

^  ^  r'   ;       t»um  rcddat.redetiam  vtnosaiciicnt  m  fociccateni  tanti  hono- 

unt    faccrdotfs  ].  u      -r  •    r  r         J 

f'.t>fos  &  fua  '■''^  Nim  qut  mnobis  pollutilumus ,  in  iplo  ramcn  lacerdoces, 

or^sohi Deodc-  ofFjrinuis nos  Scnoftra  omnia  Deo  ,  cjclcftequefjnftuarium 

c»/>M  oftrcn-  Lbere  inercdimur,vt  grata  /int  ac  boni  odoris  in  confpeftuDei 

^'^-  qua;  :i  nobi-i  proweniut  facrificia  precum  &  laud:s,  Arquc  huc- 

loirV  i '  1     "^*^]"^  'c  extcndit  ilhid  Chrifti  di(Hum,  Propccr  eos  fandifico 

'  *       '  meipriiin.-quia  fan^tirare  cius  perfufi  quarenus  nos  fecumPacri 

djcauit(qLii  aiioquifocrcmus  coram  eo)canquam  ptiri  &  mun- 

di^imoetram  facri,  placemus.    Huc  pcrrioct  vndio  fanfluarj, 

cuius  menc;o  ficapud  Danielcm.  Nocanda  enim  eft  ancithe/is 

Dan.  9.24.      incerhanc  vndlionem&  illam  vmbranlcm  qu?  cunc  in  vfufuc- 

rat:ac/i  dicerct  Angelus^difculfis  vmbris  inChrifti  perfona  cla- 

Kmc  fqnitur  ''U''"  ^*^''^  faccrdotium,  QjLio  magisdcteftabileeft  eorum  com- 

Pitptfl^^^raui-  menrum  qui  non  contenti  Chrifti  facerdotio,   feipfos  ad  euin 

terpt.earc  qui  ma<^andum  ingerere  auft  funr.quod  tentatur  quotidie  inPapa- 

<^"''^'*'"-^^i'"  tu,vbimifracenfeturimmolatfo  Chrifti. 


mno'are   taiit 
ttim. 


CAPVt 


CAPVT    XVI. 


Qiuofno^o  fedemptoyis partes  impleHerit  Chrijlii^,'  vt  nohis  faiutefh 

kcqHtferet:  vbi de  morte  ^  refttrreaione  eitts  ag:- 

tur-^  irt  CAlum  afcenfu. 

Huius  eapitis  qaacuor  prxcipu3f?'func  part.es. 

i  be  rora  re  in  j^enere  J^it,  ntceffariam  nosftionem  de  Dei  inditJa 
&-mi!e>-icordi;iin  Ghrifto  fo    iunda  d.rcutiensieft  i.i.^&4. 

2  Sigil'atin^.o<ie"<^if  qijon.ioHuReclemptori$  partes  Chrjftus  imple-? 
uerit,a5.reftione  ad  iS.vbi  de  eius  morteifcpultura^dercenfu  ad 
inferos,refurrediont,arcen/ione  in  c3elum,reflione  ad  dexteram 
Tattis,&  reditu  eius  ad  iijd'ciiim.  ^  _; 

j  Quoniam  vero  bonam  p.Trcm  fyr^boli  ea  occafione  enacrauit,quid 
fit  deeo  fymbolo  (quod  Apoftolis  adrcnbitur)  fcncrendum  cx-? 
ponir-ft-ft  '8  .      . 

4  Conclufio,  dodrinam  &  vfum  totius  doarinx  de  Redemptore 
Chrifto  proponcns,fe6l.i9. 

V  AE  haftetvjs  de  Chrifto  diximus ,   acivnum 
hunc  fiiopum  referenda  funt   vc  in  nobis  da- 


sAAeo  foUdk 


Chrifto  filui  n^ 

mnati ,  mortui  &  perdiri  iultitiamin  iplo,  li-  bis  pro^omturi, 
beracionem,viraa)  &  fahitem  o^\xvz\T\\xy.<^\icm'Vtcjuu<jmdt>6- 
admodumdocemur  mGoni  ilhPecri  fententia,  ^'^"'^  J'^'^^^- 
non  effe  aliud  nomcn  fub  carlo  darum  homihi-  ^.wT  «^ 
bus  in  quo  cporceac  laluos  fieri.Ncque  vero  remere, vel  forcui-  cejfanum  eft  il 
ro  caru,velhominum  arbicrio  impofirum  ilii  fuit  nonicnlefu,  tjffoc.iundcre* 
fedecelis  abAngelo  rupremidecreti  preconeallacum,racionef  fr^awt^^. 
eciam  Iddica  :  quiaad  feruandum  a  pecc.iri^  populum  miiTus  ^^^-  4-^?- 
effcr.In  quibu.s  verbis  noca^dum  efl:  qaod  alibi  arrigimus,  re-  luV"i!ju* 
den^pcTris  munuseifuifre  miuncfcum   vt  nobis.cfiec  faluator. 
Incercatnmen  mucila  eiVer  rcdempcio,niliper  concinuospro- 
oreiTus  ad  vitimam  vJque  filutis  nietam  nos  perduccret.In^que 
fimulac  vel  rainimum  ab  eo  dij^tiedmiusjenfim  euanf.-fcit  falns,  Extra  ChriftK 
qucrolicta  in  eo  reiidcf.vcie  vlcro  priuencomnigratia  quicun-  cmiemmi^sa- 
que  in  eo  non  acquiefcunt.Ec  memoracu  digna  t\\  illaBernardi  j*  "  »         . 
admonitio.non  modo  lucem  fed  cibum  quoque  elTe  nom^  Te-  ^"""^  '    'f 

-  ,  -     ^■'    r-  j         n  •  u        ^  ,  -  <-ant.  i>er.  15. 

furoleum  etia  eflc:hne  quo  anduseitommsanim-:e  ctbiis:  faie 
cfle.linecuiuscondicura  infipidu  eft  quicquid  pvouonicur:  de- 
niq;  effe  mel  in  6re,in  aure  melos.in  corde  iubjlu.otirmul  me- 
dicina:&quicquid  difputatur  infulfu  efVcnifi  vbi  [onar  hoc  no- 

—  -  ^^-dhic  diligecercxpedererouenitquomodo  nobisab  ipio  py,;^  ^  ^j^^^jf^ 
ir  'al*.'v:h6  modoipf&ei^authorepcrfuariiimusjed  qu§  „o^,s  ^, 

y.    ij. 


mc.Scd 

^arcafir 


^ariajif. 


CAP.   XVI.  INS  T  ITVT  lONlS       Ll  B.      1  I. 

ad  ftabilem  fidei  noftrje  fulturam  fufficiunc  ampJexi,  repudic- 
nius  qu^cunque  poflpnchucvelillucnos  abftrahcre.Quu  enim 
ncmo  pofiic  in  reipfum  defccndere  ac  ferio  reputare  qualis  fit, 
cjuinDeum  iibi iracuminfeftumque  fentienj,    neceflehabeat 
eius  placadi  modum  ac  ritionem  anxie  expetere.quod  fatisfa- 
^tionem  exigitjnort  vulgaris  requiriturcerritudo :  quiapccca- 
toribus.donec  a  reatu  foluti  fucrint,  femper  incumbitira  Dei 
&  maledidio,  qui,  vt  eft  iuftus?iudex,  non  /init  impune  legem 
fuam  vioIan\qui«  ad  vind!(l:L.im  armar u<;  /ir. 
fd  '•ot  intcU:-     *•    Veiumjantcquam  longiusprogred;inur,in  tranfcurfu  vi- 
^atur,  (jvioepio-  dendum  eft  quomodo  conueniafjDeumj  qui  uosn^ifencordia 
nemtxplicctd^  fua  pr.tucnit5fuifte  inim!cum,donecpcr  Chriftum  uof'isrcc6- 
€iaiiatic?:e  lu-  cjiiatus  cft.  Nam  quomodo  in  Filio  vnigcniro  fingulare  amo- 
fiin^O^mijc    J.JJ  ^^j  pignus  nobis  ^Qdl^cz,  nifi  iam  ance  fuifrergratmto  fauo- 

1-^  '.^^f(,«J-  ^^^^'^P^^^^^^Qii*^"*^'^^^''^®  hicemcrgitiliqua  repugnantic 
ttati^  chri-  fpcciesjhunc  nodam  expediam.  In  hunc  fere  modam  Spiritus 
slvint.  in  Scripruris  loquitur ,  DeumfuifiehoHiiuibiis  inimicum.do- 

Rom.j.jo.     necmgraciam  Chrifti  mortcfunt  reftitut!  .-  fuitTe  malcdidos, 
G.ii.j  lo.  .^.    cJonec  illius  facrificioexpiata  efteorHm  iniquitas:  fuiffe  a  Dco 
o  .1.21.^1,    feparatr:''?,  donecper  ipftuscorpusfuerunt  inconiundionerc- 
ccpri.  Huiusgencrisloquuiioncs  .idfenflim  n^^ilrum  funrac- 
comrnoilarctsvt  mcliusintcllig.imus  quam  niilbra  /it  &calami- 
tofacxtra  Chriftum  noftra  conditio  Ni/i  en.'m  c'acis  verbisdi- 
ceretur,ir3mac  vindi<5tam  Deimortemque.T?ccrn.?n)  nobisin- 
Scri^tiira.    his  cubuiftc  ,  minus  agnofccremus  quam  mifcn  cflemus  iinc  Dei 
locjuenfiifrt.-ni  mircricordia,&  beneficium  liberationisjminoris.-eftimaremus. 
tis  vtitury  ft  Excmpii  grati«:audtac  aliquis,Si  te.quo  temporc  adhuc  pccca- 
meliu*  mtcllt-  ^^^  erasjodiflet  Dcus,&  le  abiecifrcc,  vt  cras  n)erirus,horribile 
wifotfi'-  <''V-  cxicium  te  mancbat ;  led  qu;a  Iponte  .icgratuira  lua  indulgcn- 
truChr'.(}uno-  tJa tc  lu  gr.iria  recinuif,nccalicnari  a  fepafruseft,  eo  periculo 
fira  conditto.     /ic  te  libcrauicrafticiecur  quidem  &.  fenciet  aliqua  cx  p  irce  qua- 
t(\  dcbcacmifericordixDci.   Vcnifn  audiac  rurfum  quodScri- 
ptura  docct,fc  alicn.irum  fuilfe  aDco  per  peccatum,  h.credcm 
i<r:£,mortis a:tcrnc  maledidioni  obnoxium, cyciuhim  ab  orani 
fpe  falucis,excrancum  ab  omni  bcnedidionc  Dei,SaLan.r  man- 
Gipium,fub  peccati  iugo  captiuum,horribiIi  dcniquc  cxitio  de- 
ftinatum  &  iam  implicitum:hic  Chriftum  depiecacorcm  inter- 
ceffifte.  p<Knam  in  fe  recepifle  acluifle  qu^  cx  iufto  Dei  i\xd[c\o 
peccatoribus  omnib.iraminebat  :  mahjqu^  Deo  exofos  iilos 
reddcbant,  fanguine  fuo  expiafle :  hoc  piaculo  fatisfadum  .ic 
rire  licatum    DeoPatricfTe  :  hocintercefl^oreirameiusfuifle 
placatam  :  hoc  fundamento  pacem   Dci  cum  hominibus  e/Tc 
lubnixam  :  hoc  vinculo  bencuolcntiam  illius  erga  ipfos  conti- 
neri  :  his  nonne    eo  magis  permouebicur    quo  melius  aj 
viuum  reprxfcntaturquancaecalatnitate  erepcusfuerit  ?  I» 

fumma. 


Dt      COGNlT.      Oll      REDEMPTORIS.  17» 

liimma,  quoni.ini  non  poreft  anmnisnortcr  viram  in  Dei  mi- 
fcricordiavelfans  cupicle  appichonderc  vel  qua  dccet?,raci- 
tudineexcipcrcnifi  foimidme  jr^Dei  &3eccrnc  mortisliorro- 
reante  pecul*us  &  coniUrnarus ;  fic  infhEuimurfAcradodri- 
n3,vtfine  Chrii^o  Deum  nobis  quod:tmmodoinfeftum  cerna- 
mus,&  ciusmjnum  in  exitium<uoftrum  armatam,  beneuolen- 
tiam  eius  paternimqnc  chantatem  nonnifi  in  Chrillo amplc- 
xemur. 

3  Atque  hoc  ramcrfi  pro  captcs  noilri  infirmirafe  diciturj  ?.''« '"W/';»  ,*rf 
non  tau;en  fiJfoDcus  enim,qui  fummaiuftitia  efl,  iniquit.ne, ''::''''  ■■'^^'■'"^fi^ 
quamin  on-;n;busnob!sconip!CJt,amnrenonpoteit.Habimus^^,,^.^^^^  ^^^^^^_ 
ergq  on-.ncsin  nobis  qaod  Oci  odiO  dip-nnmnc.  Proindc  fe- /^,,  ts^ptrit 
cundum  corrijpr.r  noftrar  naturce  ,  &  dcinde  accedciitisprause  quod  fumr^o o~ 
vir^  relpedian:,  lu  often/ionc  Oci  rcuerurumus  omnes  in  «ius«'ff^  ■i^gtium  e(t', 
confpedu  rei,&:  ad  gchenna»  damirationemniti.  Veriim  qma  ■"'"2  .  '"^^'*' 
Domiiiiisiiuodruum  cft  rn  nobis  perdcrenon  vulr,adhucah- ^''     ^'/'«'^'*- 

.  ,  .  '.  1  /-      1         •       ■*  tr  ole   titr  vtcun 

quid  mucnitquod  pro  fua  bcnignitrttc  amet.  Vccuri.;ue  ^^'^'-^  c^,,t ar, bomta- 
peccarorcs  vitioroftro  fimus,  mancmus  tarnen  eias  creatur.r:  icfuuqundfnti 
vtcunque  morteftobis  afciuerinius:  ipfc  ramcn  nos  ad  vitam  t/? «»  mb^itdt^ 
condiderat.S;c  mera&grscuitanoftri  dileftione  excirarur  ad  ''!S''-' 
nosingrariamrccipiendos.     Atqui  fi  perpetuum  &irrcconci- 
Jijbjjediflldiumeftinter  iuftitiam  &  iniquitatem  :   quandiu 
peccacoresmanemus,  fufcipeienostotos  non  porcf^    Itaque 
vt  fublata  onmis  fimultaris  matcii.i ,  nos  fibi  prorfus  reconci- 
lictjpropofita  in  mortc  Chrifti  cxpiationc,  quicquid  in  nobis 
nia'icft  abolecvt  iufti  in  eius  con!pc«5tu  &.  fandiappaKamus, 
qui  antea  immundi  eramus  ac  impuri.  l-roinde  fua  diledione 
pi:^ueni:  ac  anccuertit  DcusPnf.r  noftram  inChrifto  reconci- 
Ji.itionem.    Imoquia  priusdiligic,  pofte.inos  fibi  reconcihat.  i.Iohan  4-') 
Sed  quia  in  robis,donec  fua  morce  fuccurritChriftuSjmanet  i-  ij 

niquitas  qusDci  mdignationemmereturj&  eftcoram  coma-  M 

Iedi<^lj  acdamnara  :  non  anteplenam  habemus  fiinjamquc  ^ 

cum   Deo  coniundionem  quam  vbi   Chriilusnos  coniungir..  "^ 

Adcoque  fi  Deumnobispacitumacpropitium  volumuspol- 
liceri,inChriftum  folum  oculos  mentefquedcfigereconuenit; 
vcreuera  peripfum  foium  cmfequimurne  impntentur  nobis 
peccata.quorum  imputacio  iram  Deifecum  trahit. 

4  Atquehac  ratione  dick  Paulus^eam  diledionem,  qua  nos  Cittfirmatio  :x 
anre  miidi  creatiotlem  complexus  eft  Deus,  in  Chnfto  conftf-  <;,  fcnpturt:. 
tiffcacfuiffefunditam.  Haecpetfpicuafunc  &Scriptur.^-c6fcn-  Epb.  1.4.     ^' 
tanea,loc6fque  illosoptimeincer  rec6nc!li*at,vbidicitur,Deu-  'oiun.j.i^, 
fuam  erga  nos  dileflione  m  eo  dcclarafle  quod.  vnigenitum  '^°'"'5'i^' 
Filium  in mortem  declerit.&  ramen  fuifle inimicum,antequam 
morte  Chrifti,in  gratiam  reduftus  cflet.    Verum  quo  firmio- 
la  fiiv  apud  eos  qui  vcteris  Etclefise  tcftimonium   re'quij;iiiUK 


,AF.     XVI.  I  NST  I  T  VTIONIS       L  I  B.      II. 

^x^Au^fimo.  «^itabolocum  Auquftm!  vbi  idipfum  docerur.  Incofnprebcnri- 

Trnft."in  E-  bilis(in<]uir)acimmucabilis  eil  Dei  dileaio.  Non  enim  ex  qiio 

tiang.  Io.no.  eireconciliatirumusperfanguinem  Filijcius,   ca-pitnusdiii- 

■;^ere,redante  mundi  conftitucioncm  diicxicnos,   vtcumeius 

VnigenitoetianosiilijeJuseilfmusjantequamomninbaliquid 

^fi*cmus.    (^od  ergo  reconcjliati  fumus  per  mortem  Chriiti, 

nbnfichccipiarur  quafi  ideo  nos  recouciliauerit  ei  Fiiius,  vt 

iam  amare  mciperet  quos  oderatfcd  i.tm  nos  diligenci  recon- 

ciliati  fumus ,  cum  quo  proprer  pccr atum  inimictrias  habeba- 

nius  Qupdv^rum  verum  dicam,atte(krurApoftGlusXomme- 

i.°^'.^*  *        dat(inquit)  dilcftionem  luam  crga  nosjquon-am  quum  adhuc 

peccacoresefremus,ChrJftuspronobismoituus.H;ibebatitaqj 

ille  erga  nos  charirarem^eciam  quum inimicirias  sduerfus  euiii 

exercenrcs  opcrarernur  iniqaitacem.  Promde  nnto  &  diuino 

inodo  &quindo  nos  oderar.diligebat.  Qderac  cnim  nos.quJ- 

\&s  ipfe  non  feceMt:  &  quia  iniqiiitas  noftra  opus  eius  non  om- 

niex  parreconrumprerat,noucrat  iimul  in  vnoquoqj  noftiijii 

&  odiffe  quod  fcceramuSj&amare  quod  fecerac.H^ec  funt  Au- 

suftiniverba. 

pitisjeredem-      ^       '^"^  vbi  quseritur  quomodo  abolitis  peccJtis  dilhdiiwii 

ptione    noftra  Chriftus  inter  nos  &  Deumfuilulerit ,   &  iuiliriam  acqui/icrit 

fer    Chri^ura  quo?  cum  nobis  faucnrem  ac  beneuolum  redderet:  generjlircr 

agens,prmkm  rerpondcri  potcit^roto  obedienti2E  iu.-c  curfu  hoc  nobis  pra?i^i- 

>«  gettere.  Et  ^{f[^^  Qupd  PauH  teflimonio  probatur,  Qijem.idmodum  vnius 

titJ  obedi.-ntu  fJ^s^^D^^^^^^^o^c  peccatores  multi  funt  «Jonftifuci :  fic  vnius  obe- 

r/;^iiTjtwj-j?,w  <iJS""ai"fti  conftituimur.  Etfane.ilibi  cauiam  venisquajnos 

referrudae/f,    exJmit  a  malediftionc  Lcgis,  cxtcndic  adtorsm  Chrifti  vitam. 

Rom  5:. 19.      Vbi  vCnLtp/'enirudorcmporis,miiit  DertsFilium  fuumfaftum 

Gal.4.4-        exmuliere,fubie(flumLegi,  vt  eosquifub  Legeeranr  redimc- 

^  ae.  .15.        ^^^    Irain  ipfoqaoque  BapcifinoaiTeruitimpIeriiuftici^par- 

tein  quodobedienrer  Patris mandrirum peragcrec.Demque ex 

quo  induit  pcffonam  fer-ui,  Ccepit  ad  nos  redimendos  prctium 

liberationis  foluere.  Scriptura  tamen,quo  certius  definiat  mo- 

'Veinds/picia-  dum  faloris  hocmorri  Clirifti  quaii  peculiarcacproprium  ad- 

tim  modusfalu  fcribft.  PronUntiac  ipfe  anmia.r)  fe  darein  redemptipnem  \no 

tisrncrnchnp  muItisP.tuIus  docec  mortuu  eife  propter  pecc:ita  noftri.CIa- 

Jvl  T  o"  8      "^3t>at  lohannes  Baptifta,ipfum  veniiTe  ad  tollendum  pectara 

Eum  4  xf.*     niundi,quia  agnus  Dei  t(^QZ.   Alibi  Pauius  nos  iuftificari  gratis 

3oh3n.i.i9.     rradit per  redemptioncm  qua?  eii  in  Chrifto :  quia  propofitus 

Ptom.f.f .       eft  reconciliitor  in  fuo  fanguine.  Item.nos  iufiificatos  ef?e  in 

a.Cor.j.iu     fanguine  ipfius  &  reconciliatos  per  mortem.Rurfum,Qu.i  pec- 

catum  non  noueratjpro  nobis  fa<?l:us  eft  pcccatu,  vt  efJemus  iu- 

ilitia  Dei  in  illo.Non  omiiia  perfequar,quia  immenfus effet  ca- 

faIogus,&  multa  deinde  fuo  ordinecitada  erunt.Q^amobre  m 

iymbolofideiquod  Apoftolicu  vocant;  optimoordine  ftatim 

anara- 


DE      COGNIt.    DBl     RBDIMPtORIS.  JJZ 

a  natalibus  Chrifti  fittia'itQsad  inorrca-i  &  rcfurrci^ioneRvv- 
bi  pcrfefta?  falutis  fui^iim  C'.n(ill!:.     Ncque  ramen  excluciftur 
leiiqiia  pais  obedientije  «jna  dcf  indus  cft  \n  vira.-fiCDt!  Paulu? 
ab  initio  ad  fincm  v(q   c  tocamconiprcherdit,    quod  feipium 
exin4nicr;t,fornia  fcrui  acccpc.jj&  Patri  fuerit  obediens  vfque  PhiHp  2.7. 
ad  mortcm:nempc  mor  cm  crucis.  Et  fane  in  ipfa  quoque  pri-  l*>  qun  prxd- 
muu^gradum  occupu  vciunraria  fubieftio;  qaia  ad  iuflitianj  pt<6  «lutct  -uo- 
nihil  profuiflet  facnficHim  w\C\  fpot.tc  oblatum.  Icaque  vbi  te-  '•-''■•*"''  /"'-''- 
ita:us  clt  Domini)5ie  anmia  pro  ouiousponerejdiierteadJit,  j^„^f„  \^,f  ^^^ 
Ncmo  toUitcim  a  mcipk  :Qu^o  fcnfu  le/aias  Aicii  obmuruifjc-  abfaut  ctntt- 
inftaragni  coram  ronf;nc.Et  hidoria  KOangelica  refertobuid  nfir.e pnfrto fe 
prodiiffe  mtlitibus.-&  coram  PilarojomiJfa  defcnfionc,  lletiifc  #'^"  tndna' 
ad  fuhcundum  iudicium.Non  icl  quide  abfque  ccr^aminerq-.iia  !^'[* 
&  iniirmicaces  noftras  lufceper  t :  &  hoc  modo  probanbpor-  jefa"^'}  7!^* 
cuitquod  Patrifuoprjpihbscobfequium.    Ethoc  non  vuigare  loan.  tS  4.11 
fuitamoris  erpanos  incompnrabilis  fpecime,Iudari  cum  hor- 
nbih  formidinc,&inrer  diros  iJloscrnciatiis  abjicere  fui  curam 
vt  nobis  confulerer.   llhjd  quidem  tcn:ndum  cft,  non  potuifTe- 
rite  Deo  alirer  Ltari  quim  ^u  proprio  fe  affcdu  abdicasChri- 
fiusilhus  fc  arbitrio  'ubiccic.rouimqueaddixit.  QuTimad  re«i 
appofiteteitimoniumiJud  PfsJmicirar  Apollolus/inhbrole- 
pis  fcriptum  ell:  de  mc  vc  facinm  voluntatem  tuaniDcus.Volo,  Hcbr  jo  ^, 
&I-ex  tuain  mcd'ocord!smei.     Tunc  dixijEcce  vcni».  Cx-  '^'al.40  5, 
tcriim  quianonnifi  in  fncrificio  &  ablurionc,qujbus  expianrur 
peccata,  quietem  rcperiunr  rrepid.^confcicnti^:  illucmerito 
dirieimur,&  in  morce  Cliril-li  ft.icuirur  nobis  vite  mareria.Por-  ^  .  , 

V      '    .  1      f-ei.-  r  f        1     n    T-v    •        1  Vetnds  er.rpde 

ro  quia  no^  maledicrio  cc  rcatusninnebac  ad  ceieheDci  cribu-  ^,,  j^  a^J,,^ 
nai,primo  loco  referturdamnatio  coia  prcfide  Iud.^3E  Ponrio  tiocor^mriia' 
PiiatG:vt  fciamus,  pocnnm^  cui  eramus  obll:fi<fli,fuifie  iufloiu-  tvpr^cfide. 
flidam.  Horribile  Dci  iudiciumcflugcre  non  pptcramus;  vc 
i:3dc  nos  cripeiec  Chriffus  coram  homine  morrali,imo  etiam 
fcelefto  &profano  dimnarifuflinuir.    Nequeeniiii  folum  nd  'cfa.jj.j. 
aRrucndam  hiflorise  fidem  exprimicur  nomcn  pr^fcdi,  fcd  vc 
difcamusquoddocetlefaias,  caftigationem  pacisnoftr^  fuifle 
fuper  eiinLeiufqueHrtore  nos  fuiiiefinatos.  Nequeenim  toi- 
lendardamnacionis  noflr^caufam  fatis  erarquamhbct  cbire 
morccm^^edjquo rcdempti' ni  noflr^  fatisfacerer.genus  mortis 
dehgendum  fuit,Hi  quo  &  clumnationem  ad  fe  traduces,&  pia- 
culum  inferccpiens,  vtroqucnosliberarct.    Si  a  lattonibus 
iuguiacus  fuiflet,  vel  tumultuarie  cxfus  per  fed-tioncrr  vulgi, 
in  eiufmodimorte  nuilafatisfa<ftion is  fpecies exticiffet.    Vc   ll^^^^^f^l^r^ 
riim  vbi  reus  ad  tribunil  fif^itur,tcflimonii$  arguicur  &premi-  ^obferuamdaT^ 
tur,ipfiu.<!iudicis  osmorteaddicicur  :  hisdocumentrs  inteHi-  \.  Oniftumin' 
gimus ipfum  perfonam foncis & maieficjiuflinere.  Atque  hic  tcr  iniquos.re' 
duo  notanda  lunt  qua:  &Prophetarum  vaticiniis  pr£di6la  erar,  e^tMtum. 

y.   iiij. 


CA?cXVh  tNs  TlTvTroNjS      L I  B.      1 1. 

&eximlamfidei  confoLicionem  &  confirriiarioricm  afFcrunt. 

Quittn  enim  Ciuiftum  audimus  a  ludicis  uAio  ad  morccm  di-^ 

inviirum,  intcrlarroticscflc  rurperJimi:  habemus  compiemen- 

Sefi  ??  n.       ^""^  ^^^^  pro^}iet\3sncxzb  Euangeiifta  cir;ttur,  Interini^.jUo.s 

Marc.i^iiS.    repucatus  ciLCur  jilud?nempe  vt  peccaroris.noiufti  aucinso- 

a.  luditis  ore  tis  viccs  Gbiret:qu'3  non  innocenti3e,fed  pcccan"  caufi  mortem 

iibfoluJiim.       oppetebaf.Cohcra^vbiaudmius  eode.n  quodamnaius  hiic  ore 

abiblutum  (nam  eius  innocenti^nGn  femel  tcilimonium  pa- 

Jam  reddere  coadu?  eit  Pilatus )  in  mcnten)  veniat  quod  efl: a- 

Pi^}.  ^j.j.     pud  alterum  f*rophet5,Qu^nonrapueracexoluifl^e.Atc]ueita 

'  &:pcccatorisrcclcrafiquc  pcrfonam  in  Chriiiio-rcpr^rentatani 

intuebimur5&  reluccnte  innocccijjConrpicuum  /imui  fict  alic- 

nopotiu».  quam  proprio  fccleregrauatum.  Paffuscrgo  eii:  fub 

Ponrio  Pilato,  folenni  prae/idis  iententiain  fcelcftorunumeru 

JfrutJM  (''TV'  ^^^  rclatus  ;  neque  iice.Tmen  quin  iuftus  ab  ipfo  iimul  pronun- 

fui  ^ hutus  do'  tietur.dumaffirmatntjUam  fe  in  eoinuenire  caufam  Ha-c  no- 

£irni£.  ftra  abfolutio  eft  quod  in  caput  fili  j  Dei  tranflatus  eft  reacus, 

iolvjn  I?'  J9'  qui  nos  teneba t  poene  obnoxios.Nam  h^c  compenfatio  in  pri- 

mistenenda  eftjietrepJiiemus  nrqueanxijfTmustora  vi:a:  acii 

nobis  inftarec  iufta  Dei  vlcio,  quam  m  fe  cranftulit  Dei  Fihus. 

,  .„        6    lam  &  ipTa 'norcisrpecies  infiVnimyfterionocaret.  Ma- 

>  «  •      ''i     Jedi<aa  crux  eracnon  humana  tantum  opinioue,icd  diurne  Le- 

kf^  .  gisdccrcco.In  eam  ergo  dum  tollicur  Chrjltus,malcdiatonile 

obnoxiurn  facir. Atque  ica  faiflum  oporcuitjvc  omni  execracio- 

ne,  qi'^pr©pteriniquiratesnoftras  nosmanebac  ,  vefpotius 

Myfliriit>n  d-  ,-jobis  incumbebac,ex«meremur,du  ^i  in  eum  rr-iducirur.  Quod 

"/.   */'  .  '^^'^  ecicm  in  Leseadumbrarum  fuicSiquidem  mDw;^' rquo  voca- 

bulopeccatum  iplum  propriedengnarur  j  vocibaniurooiatx 

pro  peccaris  vid:in;a:  &  expiacrices.    Qua  nominis  tranflatio- 

nc  Jnnuere  Spiricus  voluit,jnftjr  K^drx-fjf^-navipfas.  eflerqu^  debi 

tam  fceleribus  execracion/m  rijfcperent  ac  fuftinerent.  Qu,od 

autemin  Mofaicis  racrificijs  figurace  repr^fencarum  fuic  ,  id 

piProphttU&  in  Chriftc  figurarum  archc-typo  exhibetur.Quare,vr  iufta  ex- 

cApoflolis det£'  piationecIef.jngere?ur..in'ma  ruamCZi^UNimpeditJioc  eft  C^- 

£ium,  tisfaftoriam  peccati  hofti3ni(  vtinquitPropheta)  in  quareie- 

lcfa.jyjf.&ii.  ^.j  quodammodwmacula  &poena,  nobis  defina:  iniputari.  A- 

a.   or.j.ai.     pertiusidipfum  teftatur  ApoftoluSjquumdoccceumqul  pec- 

cacumno  nAuer3t,peccatum  pro  nobisaPatrefadum,  quo  m- 

fticia  Dei  efficeremur  in  illo  Na  Filias  Dci.omni  vitio  puriffi- 

jtius,  iniquitatum  tamen  noftrarum  probrum  ac  ignominiam 

induir ,  ac  fua  viciffim  puiicate  nos  operuit.     Eodem  videtur 

•refpcxifle,quum  craditdepeccato,damnatum  fuiffe  peccatum 

ineiiiscarne.    SiquidempcccativimabolcuitPater,  quumin 

p  ««  e ,        Chrifti  carnem  tranflata  fui:  eius  malcdiftio.  Indicatur  icaque 
Rom.8.3.  ^^^ 


OB      COGNIT.    Otl      fcRDEMPTORIJ.  17,1 

hac  voce  ,   Chriftum  patii  fuiflb  in  morte  pro  vi(5lima facista- 

<floria  immolarupi,vt  peraf^apci  eiusfacrificium  hratione,  i- 

ram  Dei  ;amhoriere  dcfinamus.  Nunchquidum  eftquid/ibi  Iera.5j «% 

veiic  illvd  Prophet^',  poficas  fuifle  in  eo  noftras  omnitim  ini- 

cjuicates :  ncmpe  quod  (ordes  earum  ablterrurus ,  iirdcm  pec 

tranflititiamimputacionemobccftusfuit.  Eius  rei  fymbolum  Galat.»»j. 

fuiccrux;.cui  affixusell,tefte  Apoftolo.  Chriftus,  inquit,rede- 

niic  nos  ab  cxccratione  Lcgis,dum  pro  nobis  faftus  eft  execra- 

tio.Scriptnm  ePt  enim,r,xccrabilis  omnis  qui  pendcr  in  h'gno. 

V  t  in  gentes  bcneuitflio  Abraha!  inChriito  perueniret.Eodem 

relpexit  Pccrus  ,  vbi  docecpcccaca  noftraportafleinligno: '• 

quia  cx  ipfo  maledi(ftionis  fymbolo  clarius  intclligimus,  onus 

quo  eramus  oppreffl/urfle  iUi  nnpoficum.  Nequetamen  eam  ch'iftui     tju» 

fubiiile  maledidioncm  intelligenduseft  qua  obrutus  ipfcfue-  '"tn^  n?aledf 

ric.quin  (ubcundo  potius.vim  eius  vniuerfam  dcpreffir,  infre-  ^^'°  /'•'■"^"'i"'* 

aic,di!iipau;c,Proinde  fides  in  Ghriftidamnatione  abfolutio-  ""^ 

nemjbenediclioncminmaledidioneapprchendic.  Quarenon 

abs  re  Paulus  rriu(iiphuin,queni  fibi  \n  cruce  pepcritChriftus, 

m3gnificepra?dicat,ac(i  crux,qu^  plenaeratdedecoris,conuer- 

fa  eflcc  in  currum  triumphalem.  Dicic  enim  affixu  fuifle  cruci  Colol.i.»?' 

cliirographum  quod  erac  c6crariumnobis,&  cxpoliacos  prin- 

cip3tus,ac  prdim  traduftos.  Nec  mirum,quia  per  Spiritum  x- 

ternum(refte  alcero  Apoftolo)  feipfum  obtulit  Chriftus.vnde  Rth.$  17» 

ilJa  naturdererum  conucr/ioSedhajc  vtfirmam  radicernaganc  Crux    ^jriJU 

in  cordibus  noftris,&  penitus  infldeant,lempcr  nobis  in  men-  f"'"   /■^''^'^' 

tem  veninnc  facrificium  & abiucio.Neque  enim  certo  confide- ^j"^**""^''^' 

repoflemus  Cnnitum  efle  XTTr^wTfafjrv  yjut  etvnXv^vy^thet^eA^iy 

nifl  viftima  fuilTet.Ideoque  toties  fit  fanguinis  mcrio,vbi  mo- 

dum  redcmptionis  oftendit  Scriptura.  Quanquam  non  modo 

ad  litationem  valuit  eftufus  Chrifti  fanguis  ,  fed  lauacrieciam 

vice  fuit.ad  fordes  noftras  purgandas. 

7   Sequicur  in  fymboIo,mortuum  fuifle  &  repulbijm.vbi  rur-  De  morteChri' 
fum  videre  eft  quomodo  in  vicem  noftram  vbiqj  fe  fuppofue-  "'• 
rit  ad  foluedum  noftr^  redemptionis  pretium.  Mors  iugo  fuo 
nos  obligatos  reneb.it,  in  illius  fe  potcftatem  loco  noftro  tra- 
didir,  quo  nosmdeeximerec.  Hocintelligit  Apoftolus,  quum  Heb.1.9. 
fcribiteum  morcem  guftafle  pro  omnibus.Moriedo  enim  effe- 
cic  ne  nioriamur,veI(quod  idem  eft)morte  fua  vicam  nobis  re-  ^,)^'^/' 
demic.Hoc  autem  anobis  diuerfum  habuit,  qu6dm«rti  fe  ve- 
lut  degluticndum  permiflt ,  non  vt  cius  gurgitibus  abforbere- 
tur,fcd  magis  vt  cam  abforberer,a  qua  mox  eramus  abforben- 
di:  quod  fubigendum  ei  fe  permiflt ,  non  vt  eius  poteftate  op- 
primcrerur,  fed  magis  vt  eam  profternerec ,  quse  nobis  immi- 
nebat  ac  iam  dcpreffisinfuItabat.Deniquc  vtpcr  mortem  dc-  ib]<jg,j,  ,-^ 
ftrueret  eum  qm  habebat  mortis  impcrium  >  id  eft  Diabolum: 


CAP.XVJ.  INS  TIirVT  lONlS     H  B.     II. 

&  liberaret  eos  qui  timore  mortis pcr  totam  vitam  obnoxije»- 

ItuHw,         ranc  fernituci.Huncprimimi  frudummorseius  nobisprotolk, 

Alterum  verojquod  participatione  fui  membia  noftra  terrena 

mortificat/uas  in  pjfteium  aftiones  exerceant:veteremq;no- 

1>e  chpipi  fe-  %^"i  bominemenecat,nepofthacvigeatacfrudificet.Qj6c- 

ftiititra.  [*.2m  rcpiilcura  cius  pertmer.nempe cuius  confortes^peccaco  & 

Gaht.5,i5.&  ipfi  fcpeliamur.  Non  enim  dkim  nas  in  /imilitudinem  mortis 

^-'4.  Clirifti  iafitus  efte  Apottoliis  docet,  &  cum  eo  fepultos  in  pec- 

oio  .}.5.      ^jj^j  n>ort€m  ,  per  eiuscrucem  nobis  crucifixum  effemundum, 

&  nos  muiydoines  illi  commortuos  eflfcjad  exprimedum  moi- 

tis  eius  exemplumnosduntaxatadhortatirnied  harrcilli  inei- 

fe  cfficaciam  declarat^qu^in  Chriftianis  omnib^apparere  dc- 

bear.vifi  velirr  mortem  ipiam  inucilem  reddere  &  nifrudK^sa. 

frvfifu.  rt©!ndedLipiexinmortefepulruriojChriftibeneficiumnobi«: 

ffoea  Jumproponitur,liberatio  amorte  Cijimancipati  cram*, 

&  carnjs  noftr^  mornficacio. 

Chrilt    d        ^  ^ecvero  defcenf iimadinferos  amittereconnenir,in  cjuo 

ftros:  adrcdemptioniseffcftum  non  parum  eftmomeati.  Quanqtti 

enim  ex  vetcrum  fcriptis,  particuiam  qu^Iegicur  in  fymbolo 

apparet  non  adco  fuife  olim  in  Ecclefiis  vfitatamrin  tradanda 

tamen   doft.ina?  fumm>i  locun-»  ei  dari  necelfe  eft  :   vtpore 

^         qua?  rci  maxim^  vtile  ac  minime  fperncndum  myllerium  cor.- 

Ific  "artculm  titiet.Sunt  quidem  &  ex  veteribus  noRnuUi  qui  eam  noi»  ^r^e^ 

mHtemntnpYo-  termittartt.  Vnde coniiccre  iicet,poft aliquancum  tempo-risisi^ 

tmns  M  fc»'  fertam,  non  protmus,  fed  fenfim  Ecclefiis  infueuiflTe.  U  certe 

tituit.  cxtraconcrouerham  eft ,  ex  commuru  p;orum  o-miivfum  Icnu 

fuifiederumpram:  quado  r.emoeftPatrum  quinonin  fiiisfcri- 

ptis  defcenriim  Chrifti  ad  inferoscommemorectametfiinter- 

pretationediuerfa.Veruin  aucaquibus,aur  qao  prinimn  tem- 

^a^Z  ^t-'^  P^^^  inferra  fuerit,parum  :id  rem  atcinecPotius  hoc  m  fvmb^i- 

io  animaduertendu  ,vt  plena  &numcriso;nnibus  abloluta  h- 

dti  fumti7a  nobisconftct.in  qiam  niliii  ingeratur  nifi  ex  purif 

fiino  Dei  verbopetitum.  Si  quosporro  impedit  morofitas  ne 

in  lymbolum  admittJmr,  mox  tame  planum  bQi  tanti  intercHtt 

ad  redeptinnis  noftr:E  fummam  vt  ea  prxterita  multu  ex  mor- 

<L.4utt»mfupe.n%  Chnfti  fr u(5tu  dcpcreat.  Sunr  etiamrurfum  qui  opincnfjr, 

*  **"' ^'^*'^""^''  ^on  aliquid  uouum  hic  (i\c\,  ^cd  aliis  verbis  repeti  quod  priu?» 

il funilnim    ^^  ^'^P^jlfura  diiftum  fucrac.quandoquideminferni  vocabuiu-m 

fa?pius  in  Scripturis  pro  fepuichro  ponatur.  Qopd  de  verbi  ii- 

gnificatione  obccnduht,  verum  efle  concedo,  non  raro  pro  fe- 

pulchroaccipi  infcrnum:fedeorum  opinionirationcs  duasre- 

fuen.in'  .   qtiibus  ego  facile  addueor  vtab  illis  diflentiam. 

Qu^»'ra"  Lf  iiM  ofcitantiasfuiflet ,  rem  minime  difficilem  verbis 

cxpcdiris  &  claris  demonftratamjobfcuriore  deinde  verborum 

complcxu  indicarc  magis  quam  declarare.'  Niquoties  loquu- 

tioncs 


DB      COGNIT.     Olt     RBDBMPTORIS.  174 

tio«esdu2Breme.indem  exprimcntcs/imul  conneftuntur,j>o-^ 
fteiiorem  cfl'e  prrorisexegefinconuenit.Atvero  qualiscnrt- 
fta  excgefis  fiquis  ita  loquacur.QuodChriftus  fepulrus  efle  di- 
cuur.fignificacad  tnfrros  deicendiirc?  Deinde  no  eft  verifimi- 
le.irrepere pGruiflefuperfluam eiuimodi  baccologiam m com- 
pcdium  hocjvbi  fumn  acini,quam  fieri  poceft  pauciffiiris  ver- 
bis  prjccipiia  fidei  capitanocancur.Nccdubitoquin  mihifaci- 
leaflentiantur  quicunque  rem  ipfam  paulo  diligentius  expen- 
dcrint. 

9  Alij  fecus  mterprecantur,  quodChriftus^defcenderitad  w4'/K»i4  «r.v- 
animas  Pacrum  qui  fub  Lege  mortui  erant,vt  nuntium  peradlas  p"fitf  dt  lim- 
rcdcmptioms  perfi^rret,  ac  eruereceas  ex  carceie,  vbi  mclufsB  ^'o M*-'*^^,*'^ 
tcnebancur:  &  buc  perpera  crahuc  teftimonia  ex  Pfahnojqaod  Vi  ^/'J  "'" 
porca^jaerc.i';  &  vcaes  ferreos  tregent.  Item  ex  Zachar2a,quod  ^^^,  voiunu 
rcdemerit  vindcose  puteo  in  quo  non  erat  aqua.Verumjquum  Pfal.  107. itf. 
Pfihnus  eorum  liberationes  prsedicet  qui  in  longinquis  regio-  Zasiv-9.11. 
nibus  capa  in  vincula  coniiciuntur  :  Zacharias  aurem  pro- 

fundo  &:  arido  puteo  vcl  abyflo  comparet  chdem  Babyloni- 

cam  in  qua  demcrfus  erat  p  jpuhis  :  &  /imul  doceac,  cot^us  Ec- 

clefi^E  falucem  efle  e xitum  a  profundis  infcris:  nefcio  qui  fadii 

Cnvz  poftericas  locum  putaretefl"e  fubterraneum,  cui  affinxic 

nomenlimbi.  fcdh^cfabula  tametflmagnosauthorcshabet,  W«'"*  U^aU 

&  hodie  quoque  a  multisferio  pro  ventatedefendicur,  nihil  rff**'^*^''* 

tamea  quini  fabulaeft.  Nam  concluderein  carcere  mortuorii 

animaspuerileeft  :  Ghrifti  aucemanimam  iliucdefcenderevc 

e^smanumicterec ,  quidopusfuic?  Libenterequidem  faccor, 

Ch -iftum  ipfis  illuxiflevirtutefuiSpiric':  vtgratiam,quam  fpe 

guftauerancduntaxat,mundo  fuifletuncexhibicaagnofccrenr. 

Et  probabili  rarione  huc  apcaripoteftPccrilocus  ,   vbi  dicic  Vld.  argu.e- 

Chrjftum  veniflc,ac  pr^edicafle  fpfritibus  qu4  in  fpecula  eranc.  P'ft  99» 

Ccarcere  vcrtunc  communitcr)  nam  &contextusec>  nos^ducit  ^'   ^^-3* ^9« 

fideles  qui  anre  i^  ccmpus  defun(5li  fueracconfortes  fuifl"e  eiuf- 

dem  nobifcum  grati.^  :  quia  vim  mortis  inde  amplificat  quod 

ad  mortuos  vfque  penetraucrit,dum  piae  animae  ems  vifitatio- 

nis,quam  follicite  expe^flauerant  pr^lenti  afpedu  funt  porita?: 

concra.reprobis  clarius  patuit  fe  excludi  ib  omni  falutcQuod 

aufcm  Perrusnon  tam diftindeloquiturjnon  ita  accipiendum 

eft  qua/i  nullo  difcrimine  pios  fiuiul&impios  permifceat:  (td 

tantum  docere  vult  communemvtriiquefuiflTemortis  Ghrifti 

fenfum. 

10  Verum  dc  Chrifti  defcenfu  ad  inferos  fepofita  ratione  ^rtieuU  def- 
fyinbolijcertior  expoflrio  qu^erenda  cft:&  nobisex  Dei  verbo  cenftifad,  infe^ 
conftat  non  modo  fanda&  pia,fed  plenaquoque  eximi^con-  ^*'  "rtitr  tx- 
JoIationis.Nihil  adum  erat  fl  corporea  tantum  morte  ^^^^^^'' ^,f^'*^XK^ 
fmfTcc  Chriftus:  fed  operaj  finjul  preciu  erat  vt  diuina-  vlcionis^/^JJ^;'*/'"'"* 


AP.  XVI.  1  N  S  T  IT  VtlONI  1       L  IB.    11. 

feuerfearcm  fenuiref;  quo  &  ir^e  ipfius  intercecleret,5c  fstthficc" 

rec  iufto  iudjcio.    Vnde  etiameum^portuitcum  infeioium 

Copiisaeterniequemortis  horrore  ,  tjuafi  confercis  manibus» 

ludar?,    Corredionem  pacis  noftrse  illi  impoficam  fuiiTe  ex 

Propheta  nuper  retuhmus ,  fuifte  propter  fcelera  noftra  a  Pa- 

ItCa.sif»       tre  perciiflLim  ,  attritum  propter  noftras  infirmitatc».   Qui- 

bus fignificat,  in locum fceleratorum rpoKforcm ,  vidcm  ,  a- 

deoqiie  iniHr  rei  fubmifTumjqui  defenderet  ac  perfolueret  o- 

mnes,qua*  ab  illis  expetenda?cranr,  poenas:  vno  hoc  duntaxat 

excepto,  quod  doloribus  mortis  non  poteratdetineii.  Ergo  G. 

ilft.a.r^.       ad  inferos defcendifie dicitur,nihil  mirum  eft,quum  eam  ig^or- 

tempertuIeritcju3Bfceleratisab  irato  Deoinfligitur.Acnimis 

Extrpfi<y.        friuola  ,  ade<Sque  ridicula  eft  corum exceptio ,  cjui  dicunc  ho<? 

tiilJMjb.        modo  peruerti  hominem;  quia  ahfurdum  eft  fepultura?  fubiici 

qcod  pr^cefTic.vbienimque  in  hominumconfpeftu  paflus  eft 

Chriftus  expofitafuerut,  opportune  fubiicitor  inuifibile  illud 

&fneomprehenfibile  iudiciumquod  coram  Deoruftinuit ;  vc 

fciamus  non  modo  corpus  Chrifti  in  prefium  redemptionis 

fui/Tc  traditum  ;  fcd  ahud  maius  &  excellcntius  prcciuni  fuifle 

qudd  dii^os  in  anima  cruciai^  daranati  ac  perditi  hominjs  pcr- 

tulertt. 

^onf-fKdm       II  Hoc  fenfu  dicit  Petrus  Chriftum  refurrcxiflc  foluris  mor- 

^ruuf    exp^jT^  ^-js  doloribus^a  quibusimpalilbilc  crat  ipfum  tencri,vci  fiipc- 

TTslf^'7^  fari.Non  fimphciter  nominac  mortem:  fcd  FiliumDci  impli- 

c^  y^cnrnm^  cicu  fuifte  dolonb*  cxprimit,  quos  parit  malcdi(5^io  &  ira  Dei: 

1he9ir,n>ortim    ^u^p  origo  mortis  cft.  Qjnantulum  cnimfuifTet,  fecuie  '6i  qu;ifi 

munit...  per  lnfum  prodirc  ad  fubcundara  mortcm/Hoc  vero immcnf^ 

A&.2.i4.        mifericorwiae  verum  fuic  fpecimen  ,  morrcrn  quam  tantopcre 

^^^  horrebat,n6  refugerc.  Nec  dubium  cft  quin  idem  doccre  vclie 

'       ApoftolusinEpift.adHcbr^os,vbifcrib!t,Chriftum  a  iuo  me- 

ta  fuiffe  exauditum(reuercnt;iam  alij  vertunt  vel  pietatcm,fed 

qua;ii  parum  apt@,  res  ipfieuincit,  &ipraetiamlqflucndi  f 'f- 

ma.)  Chriftus  crgo  cuni  lachrymis  & clamore  valido  orans,» 

metu  fuo  exauditui:  non  vt  a  morte  fit  immunis.fcd  nc  abfor- 

beatur  vt  pcccator:  quia  illc  pcrfona  noftrnm  gerebar.Et  ccr- 

tenullafingipotcft  magisformidabilisabyfTijs,  quam  fcntire 

, .  tc  a  Dco  derelidum  &  alicnatum:  &  quiim  muocaueris  no  cx;- 

^^^  'r^'^'^   audiri:perindc  affi  in  tu^^rn  peri^icie  ipfe  cofpiraflet.Eo  Chri- 

*e?*f  eo»t:r"Z  ^"'"^"'  vidcmUsfuifte  deicdum  vrcoadus  fuerit ,  vrgcnte  aneu- 

f'fr.emi{,iutio,  ftia,Exchmare,Deus  mcus.Dcus  meus,v(quid mc dcrcliquifti^ 

^''•'h^i.j.       Quod  enim  nonulli  volunr,  cx  aliorum  potius  opinionc  qiia 

^^3uh.i7.^6  ex  fuo  fcnfu  ficloquutum  fuifle,nequaquam  probahile  elhquu. 

11,      ^y'^'  exintimianimiangorcdedudam  fuifte  voceraconftet.  Neque 

fta  fide^  "^^d  ""^^"  innuimus  Deum  fLiiife  vnquam  illi  vel  aduerfariura  vel 

Reginas.  ^    itatum.  Quomodo  enim  diledo  Filio,  in  quo  aaimus,eius  ac- 

«juieuis 


BE      C06N1T.    t)£l    RBOEMPTORlj.  t?^ 

qufeuitjirafcctur?  aut  quomodeChriftusPatremaliisfuaiji- 
Krcefllone  placaret,quem  infenrum  haberet  ipfe  {Ibi?  Sed  hoc 
nosdicimus.diuin^feueritaris  grauitateeum  liiftinuiire:  quo^ 
niam  Dci  manu percuflus &  affliftus,  orania  irati  &  punientii 
Deifignacxpertuseft.  Proinde  Hilarius  eodefcenruhocnos  , ., 
cfle  confequuros  ratiocinatur,vt  mors  perempta  (it.  Nec  ahis  ^l  Triuit  ** 
locls  i  noftra  fententia  abludit:vt  quura  ait,Crux,mors;inferi, 
noftra  vira  funt.Item  alibijFilius  Dei  ininferniseft.Ted  homo 
rcfcrrurad  cslum.  Ec  quid  priuati  hominis  teftiiuoniuttj  ciro, 
quiim  jdem  Apoftolus  alferarjhunc  viftori^  fruftum  commC"  «»  , 
nfJ^raas.quodliberatifuerint  quimetumortispeitotam  vitsm        ***'*' 
obnoxijcratferuituci?  Vincereergo  mecumoporcuit  qui  iia- 
turalitcr  ^unftos  mortales  affidiie  angit  ac  vrgec:  quod  fieri  no 
potuituilipugnando.Porro  fuiflenon  vulgareauEJciii  decau- 
faconcepium  mcerorem,moxcIariusparebif.  Ira  cum  diaboli 
poceftate,  cum  mortis  Korrorc  cum  infcrorum  doloribus  ma- 
num  con(crendo,  fadumeft  vc  refcrrcr  cie  iUis  viftoriam  ,  Sc  f"'?'^*  "'*^' 
kiumphum  agercr.nc  iam  in  raorcc  ea  formidcmusqu»  Prin-  """^     "^^' 
ccps  nofter  deglutiuit. 

it  Hic  ncbuloncs  t]uidam,Iicct  indofti,maIicia  tamen  magis  ^y^  ,ohk£ii* 
quam  infcitia  impulfi  ,  clamirant  me  acrocem  facere  Chriilo  chyi(iofier,in* 
iniuriim.quia  minimeconrencaneumfueriteumde  animsefa-  iurtam^^s' ^t^ 
lutc  tiniere.DeindccalurTmiam  duriusexagitanc,  mcdefpera-  ^^^/^^^""e  aJ.' 
tioncm  adfcribercFiiio  Dei ,  qux  fidei  concraria  flt.   Primum-^''^' '  ^'^T 
de  metupauorcque  Cnnlt!,quem  tamapercepredicant  Euan-  c,:^,^,. 
^elift3e,controucrfia  ab  his  iir.probe  mouetur.Nam  antequam  T^tjp.cx  £i.'*b- 
inftarcc  cempus  raorris,tnrbarus  eft  fpiritu^Sc  afFedus  mcei  ore:  gei,ff.u  af^a- 
in  ipl^j  vero  congreflu  coepic  expauefcere  vehementius.Simu-  ^'^  ,  <^y^i^i^-** 
lationem  fifuiflredicanr,nimis  pucidum  efteffugium.Confide-  ^"7  l!""!f^l 
tcr  ergo  (vt  vere  docet  Ambrofius)  profireri  Chrifti  triftitiam}r4'/r^,{7^ 
conuenit.nifi  noscrucis  pudeat.Et  (ane nifl  poena?  fuiflet  pntii-patajji, u,u*. 
ccps  animajcorporibustantum  fuiflec  redempcor.Ludari  au-  "•«'  /«#  f**- 
ccm  opQrtuic  vrerigere.t  cjuiproiirati  iacebant:  adcdque  nihii  "'"""*  fi'^* 
inde  corlefti  eius  olorie  decedit,vt  hac  in  parte  refukeat  boni-  '^"."r    **^'"^'* 
tas  nunquam  latis  Jaudata.quod  inhrmuates  nortrisia  ie  fufci-  ,^/ 
percgrauacusnon  eft.  Vndcetiam  folatiumiliudarixietatum 
&  dolorum,quod  nobis  prqponit  Apoftolus,  Medi«torem  hiic  ^^i  > ,- 
cxpcrtum  efle  noftras  infirmitatcs,  vt  ad  fuccurrendum  miferfs 
propcnfior  fir.   Obtendunt ,  quod  vitiofum  per  l'e  eft  indignc 
Chrifto  cribui.Quafi  vero  fupra  Spirituni  Dei  faijant,qui  hec  i„nr,nt,x  di^ 
duo  fimul  conciliat,  Chriftum  fuifle  tentatum  pcr  omnii  ficuc  h'.uo[ 
nosj&  tarnen  ahique  peccato.  No  eft  igitur  cur  nos  rcrrcac  \r\~  ^ur    Chnfhi^ 
firmitas  Chrifti.cui  vt  fe  fubiicerer,non  vit^lentiaaut  necelfi-  ^"fi>'^^"*  i*'/ 
tate  coaA*,fed  mero  araore  noftrijmifericordiiqj  indu(ft*.?ft.  '^'''''^'' 
Q^icquid  aucera  fpont^pa^useftpronobis,  nihil  cx  cius  mi- 


CAP.  XVI.  iNsTiTvrroNrs    hb.    ir. 

Metus  chrifii  nuic  virtute.In  vno  autem  fallunrur  ii^i  obtre<5i;atores,qu6H  mr. 

/ineptctaio.     fimiitatem  in  Chrilto  omni  vitio  labeque  puram  &  vacuam  n6 

agnorcunnquJareintracbediencixfines  continuit.  Nam  quia 

&oderatio  m  natur^  nofiredeprauationeconfpicinon  potefl-, 

ybi  omnes  efteftuscurbido  impetu  modum  excedunt.hac  vlna 

pcrperammetiunturFjlium  Dei.At  quumintc^er  eflet,in  cii- 

diseiu^.fftedibus  viguit  moderatio,  quajexcemim  coh.berer, 

Vnde  nobis  in  dolore,metu  &  formidine  fimilis  effe  potuit,  vc 

sJlUinjiAntU  tamen  hac  nota  differret.    Conuidi  ad  ahud  tandem  cauil- 

^«"^'«  ^**-^/-   lumtranfiliunt,  cjuanuis  morrem  timuerit  Chriflus,  malcdi- 

LfMr.  ^AntT  ^  <^nem  &  iram  I3ei,a  quafe  tutum  efie  nouerat,nontimuifle. 

cur     Chrtiius  Std  expendan  tpij  ledorcs  quam  honorificum  hoc  fitChrifto, 

t}'erttmmetue  molliorem  ac  magis  meticulofum  fuifl"eqjdm  plerofque  gre- 

'^^'  garios  iiomifies.Contumacuer  ad  mortem  properant  latroncs 

aliiquc  maleficiream  multi  alto  animo  defpiciAint:alijplacide 

eamobeunt.SiushorroreFilium  Oei  fuifl^e  percalA.m  &  pro- 

peatconiti;m,cuiusfuiflet  conflanti^rel  mngnitudinis?Qu6cl 

cnim  prodigiofum  cenieri  vukopoflet.de  eo  referrur,pr^  ve- 

liemencia  cruciacus  guttas  (anguinis  ex  eius  facie  Huxjfie.  Ne- 

que  vero  fpeftaculum  hoc  prGEbuit  aliorum  ocul^  ,   quiim  in 

grcano  receflTu  gemiiusfuosadP.itrem  dingerei'.Gt  dubitacio- 

ncm  exim^c  quod  Ange'os,quiinrolita  oratioreeum  crigereCj 

e  c^lo  defcendere  neceiTe  fuit.  Quam  pud  .nd:»  ^  vi  dixi,fuifl"ec 

hxc  molliries ,  eo  vfque  torqucn  - 'b  communis  mt>rtis formi- 

dinem,vtfanguineo  fudorfd  fiiueret,ncque  .■'ofl*ecrecrcari  niii 

Watth.j^  j9.  Angelorum  confpC(ft.'?Q  :id?.]Ia  precatiorer  repctita^Pacerii 

fieri  potefl,  tranfeai  a  me  calix  ifte,  annon  ex  incrcdibili  ama- 

ritudme  animi  profefta  ,   oftendic  afperius;  &  mn^K  arduum 

fuifl"cChrifl:o  certamen  quamcum  morte  communi?Vnde  ap- 

paret  nugatorcsiftos.cum  quibus  difpuco,audader  grirrirede 

rebus  incogniris  :  quia  nunquam  feri^  rcputarunt  quld  fic  aut 

valeat  nos  redemptos  eflTc  5  Dci  iud^cio.  Atqui  hsec  noftra  fa- 

piencia  eft,probe fentire  qnanti  conftiteru  D  ei  Filio  noftra  f^- 

fljtindc Chfi-  lus.Si  nunc  roget  quirpiam  an  runc  defcenderitChriftus  ad  in- 

f},,s  difiende-  fej-Qs  quiim  mortem  dcprecarus  eft:refpodeo  hoc  fuifl^c  exor- 

rft  ad  tnferts.  ^jj^  y,-,^(,  colllgi  potcft  quam  diros  &  horfbiles  cruciaruspcr- 

peflus  fuerit ,  quum  fe  ad  tribunal  Deireumftarecognofce- 

,^cmede>       rctnoftra  caufa.  Qjianqua  ^utem  f^Ce  ad  momentum  occulta- 

tiit  dinina  vis  fpiritus,vt  lofum  infirmitati  carnisccdcret;  fcie- 

dum  tamen  effc  talem  fuiflTe  tcncacionem  ex  doloris  &  metus 

fenfu  quae  cUm  fide  non  pugnaret.  Ec  hoc  modo  impletum  eft: 

Ai^.24*        quod  habctur  in  concione  Petri,non  potuifle  eum  teneri  a  do- 

loribus  mortis:qttia  fequafi  derelidum  a  Deo  fentiens,netan- 

tillum  quidem  deflexit  a  bonitatis  eius  fiducia    Qood  do- 

cec  celebris  illa  inuocatio  ,  in  qua  prx  doloris  vehcmcnr 

tia 


Dl     COGNIT.     DBI     RBDEMPTORTS.  1^6 

th  damauit,  Deus  meus,  Deus  meus ,  vtquid  dereliquifti  me  ?  Matc.  J7.47. 
Namerfifupra  nioduni  angitur  ,  non  tamen  definic  vocare 
Deum  ruum,a  quo  fe  derelidum  cxclamarePorro  hinc  refelli- 
cur  tam  ApoHinaiis  error,quam  eorum  qu.  Mon<  thehtx didi 
funt.lile  Chrifto  fingebat  f^  iricum  sternum  fuiflc  anims  vicc,  g^  n,pradimi 
vttantum  eflet  dimidius  homo.  Qjjafi  vero  expiare  pecars.  refeilttur  errer 
wortra  potuerit  nifi  Patri  obed'endo.  Vbiautem  iffcdus  auc  •^/"♦V/war*. 
voluntas  ©bediennaenifiitaainia?  quam  ideo  rurbatam  fuiffb 
fcimus  vc  noltra  trcpidaciont'difcuifa,}iacern  &  quietem  obri- 
neant.AdhxccontraMonorhelicas.  vjdemusvt    ucfecundumg^  ^j^  ^  ,  ..^ 
homm'-'m  nolueric  quod  volebac  lecundjm  dmmam  naru-^am.  tarurr/. 
Omirto  quod  metum.  de  tjuo  loquuti  fumuj,  contrarii)  afTedu 
(ubigar.ncque  enim  ol^fcuraeft  ilia  repugnantise  fpecies,Pater  foan.  iz.  ly, 
libcr»  mc  cx  hac  hora.-fcd  propcerea  veni  in  horan  hanc.  Pa-  28. 
ter  clarifica  nomen  tuum.  In  qua  tamcn  perplexitace  nulia  f»jit 
inccmperies,  quahsinnobiscerniturdum  maxime  nitimurad 
nos  domandos. 

ij     Scquitur  a  mortuis  refurredio ,  l^ne  qua  niurilumeflec  D?yc/:-r>-#c7«. 
qtiod  hadauis  diximus.Qu.ando  enimcru:e,morte,&  fepulcu-  ntchni^u 
ra  Chrifli  nonniflinfirmicasapparet,  tran/iiiendafuntillao- 
mnia  fidei,  vi:  pleno  roborc  inftruatur.  Proinde  cametfi  in  eius 
morte  hnbemus folidum  (alutis  complementum,  quia  per  eam  f^.^-^^  ^; . 
&  Deo  reconciliatifumus.  &  iufto  ciusiudiciofatisfadumj  8c  pUx-ji;ul^.'^ 
maledidio  fublata,  &  perfolura  eft  pcena:  dicjmur  ramen  non 
per  mortem  ,  Ccd  per  refurrciftionem  regcnerati  in  fpem  viua.  **  ^^'^'^ 
quia  vcille  refur^endo  vi<flor  mortisemer/ic  ,  ita  fideinoftra? 
viftoriainipfademumconfifticrefurrcdione.  Qu-Ue  hoc fu,  Rom.^.ij. 
melius  Pauli  verbis  exprin^itur.  morcuum  enira  djcitproptcr 
peecatanoftra,rufcirarL'.m  propter  noftram  iuf^jficationem.acfi  »•  ^'"^««'''^^«r 
dicercc,  morteeius  fublacum  peccatum,  reiiirreftione  inftau-  T^^f fl'^^"^ '* 
ratam  reftituranique  lutUriam.  Quomodoeniai  moriendo  li-  £)eo  iu/i^y^^'^ 
berarcnosa  liiorrepocerac^fi  morciipielucciibuifietPquomo- 
do  comparaflcjc  nobis  victonam  ,  fl  in  cercamine  defecifleL? 
Q';areficraIutisnoftr3!maceriaminrerClirifti  mortem&re- 
furrcdfonem  partimur.quod  perillam  pcccatumabolitum,6c 
mors  cxtinfta:  per  hancj  iufticia  rcparata,  &  ereda  vita:  fic  ta- 
men  vt  huius  beneficio  v>ni  efficjclaqi  fuam  illa  nobis  profe- 
ratlcaque  Paulus  in  ipfa  rerurredionedcclaracum  fuiflc  Filiu  Rom.i  4 
Dci  aflerit:<^uja  tunc  «iejnum  excruit  c.^Ieftem  pocentiam,qu:E 
&clarum  diuinicatiseius  fpeculum  eft  ,  &  ftabilis  ^dei  nofira? 
fultura.  ficuti  eciam  alibi  docetpaflumfuifi^e  proinfinnKare 
carnis,reiluTexi(re  autem  cx  vutuce  fpiricus.Eodem  fcnfu  alibi  i.Cor.»}.^, 


de  perfeftione  difTeren^^Vt  ccgnofcam  illuin  ('inquit}&  pote- 

tiam  rcfurredionis  illius.  C  ntinuo  tamen  poft  focietatcm  *^^/^'?'  f 

^m  morte  aeneif^it.  Cu»  aptiffi^e  congruit  iilu4  Perri,Deun>  *'  ^^•'*''* 


CAP.  XVI.  lNsTlTvTiONlSLlB.il. 

fufcicaire euni  a  mortuis,  &dedi(reiiii  glon.nn:  vc  fidcsSc  fpc« 

hoftraeflecinDeo.  non  quodfidcsmoctelliffultavacilk  •  icd 

quia  virtus  Dei  quae  fub  fide  nos cuftodit,in  ipfa  maxjine  refiir- 

redione  fe'eaperit.Proindememincrim*,quoties  ioiius  nior- 

tis  fit  mentio  Jimul  comptehendi  quod  proprium  eft  refurre- 

ftionis:  parcm  quoquc  fynecdociie  eftc  m  voce  refurredionisi 

quoties  fcorfum  a  morteponitur:vt  fecum  traiiat  quodpetU- 

tif.iuifita est  liariter  morti conuenit.Sed  quia  refurgendo  palmam  adepti^s 

fidti  acjffi  rio-  ert,vc  ficret  refurreiftio  &  vita:mcrit6  comendi t  Paulus  aboli- 

s}r£hajis:item  jgj^  eflefidem,  &  inanc  failaxque  Euangc!ium,ni/i  Ciirifti  re- 

nou<c  i'itit  «"furrediocordibusnoftris  fic  mfixa.  Ideo  alibi  >  poftquamin 

jrobisiniifAej-  ^^j.-^^,  ^^ojte  aducrfus  danationis  terroresgloriatus  eft,  am- 

'^^'"Q^^^^^^^.i^\i^c^nAic2iv\^t!LZi\A{t^\iT\6\AQ.i\\  qui  mortuuseft  refurrexic,  5c 

Kom.lJ.  j4.     nunc  coram  Deo  pro  nobis  apparet  mediator.  Demdcqucm- 

admodum  ante  cxpofjimus  ex  c6munic;itione  crucis  pendere 

carnisnoftr.r  mortificatione:fic  5cnlcerum  ex  eius  refurredio- 

ne  frudum  nos  obtinereilli  refpondenrem  intelligendum  eft. 

Rem  6  4.      I^^^  eni^n,inquit  ApoftoIus,fimiiitudini  mortis  eiusinfitifu- 

Color.5.5,      mus,vc  parcicipesrenirretbonis,  in  vitse  nouitate  .imb.ilemus. 

Itaque  alibi  vc  argumentum  ex  eo  quod  Glirifto  fumus  com- 

mortui,deduj:if5  mortificada  elfejnembra  noitrafuper  terr*m: 

Cololj.t.      jjjiccia  quia  cum  Cliriftiolurrcximusjexco  inferr,qua:iurfum 

funt  nobis  cfTe  c]U3eredi,non  qua?  fuper  terram.  Qi^jbus  vcrbis 

.  ^     non  inuitamur  duncaxar,  excmplo  fuicitici  Ciirifti,  ad  fcdan- 

]'4uy^rlfur'rc-^^^'^  vic2c  nouitatem:  fed  e(us  ficri  virtuce  docemur  vt  regene- 

W;/'  cc.rporH  remur  in  iuftitiam.  Tertium  quoque  cx  ea  frudum  confequi^' 

n,flro-itnt.      mur,qu6d  veluti  atrlia,  fecurireddimurde  noftraipforumre- 

fmreftionejcuius  illam  efle  certiffimam  hy  poi^afin  coftat^qua 

de  re  prolixius  difputat.i.Cormth.i^.Obirer  autem  annotan- 

dum  eft,qu6d  diciiur  ex  raortuis  refurrexiflc.-qua  voce  &  mor- 

tis&refurrec^t:ionisveritascxprimirur,acfidiccretur,&eadem 

quac-cceri  hommcs  naturabter  defunguntur,  mortemobiifle, 

&  in  eadcm quam  mortalem  fufceperat  carne,immortaIitatem 

recepiiTe. 

Ve  chri^^af-     14     Rcfurredioni non  abs rc annedliitur  in celum  nfcenfus. 

«;)/fa//j«*.'K»».£j.^gf,jj^.,  gloriam  virtutemquefuam  Chriftus  refurgendo  pie- 

nius  illuftrare  coepit ,  depofica  iam  fcilicec  abieda  &  ignobili 

conditione  mortalis  vitsc  &  ct ucis  ignominia  :  fua  tamcn  de* 

mum  in  cxlum  afcenfione  regnum  fuum  vere  aufpicatus  eft, 

,      Ouod  Apoftolus  oftendit  quiim  docet  illum  afcendifle  vt  im- 

aaenderit.      plcrct  omnia,  vbi  in  iptcit  repugnatise  admonet  pulchrum  cii- 

liphcr  4!  10.  feconfcnfum:quia  fica  nobis'difceffit,vtpr^fentiaefl"etvtilior. 

qu2c  in  humili  carnis  domicilio  fe  continebac  quatifper  in  ter- 

loan.y.jj.     j-jj  verfatus  eft,  Itaque  Iohannes>  vbi  prscclaram  illam  inuica- 

tionei:etulir,Siquisfidc,veniac  ad  me,Scc.fubiicicnondti  fuiffe 

tune 


DB       COGNIT.      DEl      RKOE^fPTCRIS.  ly/ 

lanc  ridelibLisdatumSpiricum  ;  quia  nondura  glorificatus  eran 
icrus.(V^od  eciaan  tclKitusclt  dircipii!:siprcDominus,Expedit 
vobis  vc  ubeam.-nifi  enim  abtcio,   Spirirusrndusnoii  venier.  °  •^«•'f*  jw 
Corporalis  vero  abfcncicfoiacium  pr  --ponir^q^od  non  de/crct;  ^ 

pjpilIos^ledirerumadeosvenieCjinuifibili  Gjuideni    oodo^Ied 
ma:;isopcabili:c[uiarunccerrioi-cexpericnLia  eJocti  lunr,  im- 

i>eriuni  ou»  poritur,&  quam  excrcec  potcntia-r!  non  modo  ad  „        r    >" 
i         >  1         i     j  r  i  ■       1         /'111        ^  ^  H^ms  afienUQ-» 

bcaccviueudum,(cd  tencicrqwocjucmonendumhdelibu.s  Tuf.  n^sfruaus, 
.hcere.Ec  fir.c  videmus  quanco  maiorcm  Spiiitusrui  abundan- 
tiam  rum  cfiuderic,  quanto  magnifictncius  rcgnum  fuum  pro- 
liioueric,  quaiico  maiorem  potcnciam  cum  in  adiuuandisYuis, 
tum  inhoilibus  deiicicndis,extu!crii.In  cj^lum  er^o  fubJatus, 
corporis  fui  prxrenciajn  e  conrpfdu  noftro  fuihiliCTiO  vt  ader- 
fe  Ihdelibus  de(inerct,q  u:  adiiuc  in  terr is  peregrinarfcturj  fed  vc 
pLarienciore  virtuie&cjeium  Si  Lcrramrcgerec.  Q^nnpotius 
ipiodpollicitus  e{l,fe  futurum  nobifcuiu  vfiue  ad  confumma" 
tionem  feculi,id  fna  hac  afcenfione  pra?R-:cit:  qua  vt  corpus  fu- 
pra  tjmnci  c^Iostleuatum  elf^ita  virtus3c  efiicacia  virra  omnes  :'. 

cx\i ac  cerr:^  nnes  diffufa  propagaiaqj  ell.HocAuguftini  verbis  '^^^^-  ^^  ^-' 
malo  quam  meis  explicare.Jiuras^inquit^pcr  morre  eratChii-  "^"^"  ■^°^^"° 
ftus  ad  dextcram  Pacris,vnde  vcn turuscilad  viuos  &  mortuos  '°^' 
iudicandos :  pr^fentia  itidem  corporali,  fecundum  'anam  do- 
driuam  fivleiquereguiim.    Nao)  prxfcncia  fpirituali  cum  eis 
cratventurus  poilafccnlT^-ucm  fuam.Er  alibifufius  acciar'us, 
SccundumineiF:biIciri  Jt  muifib-Jemgratiam  impletur  quod 
ab  eo  didoiii  ellEcce  vobifcum  {niYi  omnibus  aie^oxis  vfque  ad  Matth.jVa©^ 
confummarioncmfeculi.  Secunduin  cirnem  vet6c?uam  Ver- 
bum  airumpiit,fecundum  \d  quod  dcVirgine  natus  ei^,fecundu 
id  quoda  !ud.c:scpmpreh2nfii:cf},qu6d  lignoconfixus.quod 
decrucedepoficus,qu6dI*nteis  inuoiutus,^qu6d  m  fepuichro 
conditusjqu6d  in  refurrcdionc  n)>r,ifeflatus,  non  fempcr  ha- 
hebicis  me  vobifcif.  QjirerCVL.-mia  conucifatus cft  fecundum  ,    • 

corporis  prx-.entiam  quj.di-p.giuta  dicbus  ctm  difcipulis  i\n%,^  ^^*^'  ^*  ^^  ^ 
tis,  dedacent^jus  videndo,iion  fequendo^arcendit,  m  c.Tium!& 
non  cft  liic.ibi  enim  fodet  ad  dcxtcram  Parris,Sc  hic  eft;non  e-. 
nim  rcccftic  pra:rcntiri  m.jicrtatis.  f. tl^o  f.cundu ni  prefe«tiarn 
niaieftj"!s  fempcr  lubetnus  Chnft  vm,  fccundum  pr^Vcntiam 
carnis,reae  diaumeftdifcipuiis,Me  autcm  non  fcmptr  habc- 
bitis.Habuic  cnim  jlJum  Ecclefia  fecundum  prefcntiam  carnis 
paucisdiebu«>:mod6  lide  tenet.oculis  non  vider." 

K    Qu,afe  mox  f  ibiicicur.confcdiffc  ad  Patris  dextcram.-fi-  d^  c,f  ,,,,c7 
miiicudmefciiicetaprincipibus  aimpta,qui  fuoshabenc  zf[eC-p'ad   pj-ri 
lorcs.qmbus  regendi  imperandiq^  vices  dcmandant.  Ita  Chri-  uexterom. 
ftus.inquoexaJtari,  &percaiusmanurnrej;nare  vuJcPater  in  ^^^'"'^'  '^"'^* 
c.iusdexcexramreceptusdicitur  ,  acfidiceretur  ca?|iac  terr:2  ^'^ 

z.    ;. 


rerr^  '^* 


CAP.    XVr.  INS  Tlt  V  Tl  ONl  S      LIB.      1  S. 

ci^cJfitj^cdere  domjnio  Inaugur.itus,  comiflar  fibi  adminiflradonis  poffe/Tio- 
.t  /  dextcram  nem  foJenniter  adiiHe.nec  remel  adiifl~e  t.inrum,  fed  in  ea  per- 
^iVru.  ftare,di^nccad  iudiciudefcendac.Sjcenim  Apoftolusinterprc- 

Ep.i.i.io.  tarurc|uum  ica  loquitur,  Conftiruit  illumPacef  ad  dexterafua 
I  Cor^K  ^7  '^"{"■^«'■nnemprirKipacumj&potaftatenij&virtutemj&domi- 
tnh.4  15.  nationem,&  omnen  >men  q«od  nominatur  non  folum  In  hoc 
Aa.i  p.  &$•.  fectilo.redin  futuro  &c,  Omniafubiccit  fub  pedibuseius,  & 
i»-  ipfum  didic  cjput  Eccle(i(E  fa{>ra  omni2,&c.Vides  quorsti  per- 

Heb.1.4-        tinear  illa  feflio,nepe  vr  ems  maiefl^atemtum  celeftcstumter- 
reni'  <:r/?a:ur.^  rufci[>iant,manu  eius  rega.rur,nucum  inrueanrur, 
vircuti  fuhiecije  {int.  Ncque  aliud  volunt  Apoltoli  quum  iflaui 
toric;  comomorant.quam  vt  eius  arbitrio  permiffi  cfle  vniuei- 
Aft  7.5^.       fa  d<>.c.- a:.  Q«^re  non  rci^e  illi  qui  beaticudine  fimpliciter  de- 
fipnan  puranr.Porro  mhil  rcfert  quod  in  Adis  Sccpiianus  eum 
ll.iJircm  fc  videre  tcfi3nur,qu{a  non  decorporis  conflirutione: 
fcd  iaipcrij  fnaieilarc  hic  agitur:v'tScdere  nihil  aliud  fic  quani 
c:sli'il!  :r'bunaii  pr.irfidere. 
Prtiatur^u'i;.       "^     H  ncmultiplicemfrudumcolliglcfidcs,   Siquidcm  in- 
ptcx    anrnfi.i  tcU]f:i: ,  Dominum  fuo  in  ca?Ium  afcenfn  aditu  rcgni  c^Ieflis, 
cijrjU.  qti-  per  Ada  prjt:clufus  fueratjaperuifle.Q^ando  enim  in  cirne 

1.  ^i{:'im  re-  noftra  quafi  noftio  nomine  eo  ingrefl^us  clt^i-^de  rcquirur  quod 
^'(ilT^^^'*'t7r'  •J'tApoiic}!us,n()S  quodamodo  in  celeftibus  ia  inipfo  cc)Iidere> 
fue'J.'ol^r'  '^f  p<>^e  qui  ca?lu  non  fpe  nuda  exped:emi;s,  (ed  in  capire  noftro 
Augufi  de  k  poffidcamus.Dcindc  agnofcit  illu  non  /ine  magno  noitro  bo- 
t^c  c-rvmb.c.  '.'o  apud  Pacreni  rcflderc.  ^anftu-u-iunienim  non  manufadum 
^;  iii^.^^rfifis  ,  car  mi  faricPitris  affiduufpro  nobisaduocarus  & 

h' '"  "'^-'  p.  inrcrccifjr  :]pp  rcr:eius  oculos  in  lu.im  mftiri-mi  ica  coiujcrtic 
^  i^ '■"  "^  "^'  '  vr  :i  pcccntis  nortris  aucrw^rcius  animum  ita  nobis  reconcihac, 
2  ihtcrce^it  vf  viis^i&^icceif.im  nobiv  fternac  ad  eius  chronum  fua  intcr- 
p-n  tijbis  apti^.  ccrfiorrcipfum  gracia  & cl cmcrjtia  replens,  ^ui  aiioqui  mifcris 
P.xir^rn.  pec*37toi il>us  p^cuu s  fiorroris  f  jturus  erac.    Terciopotentiam 

K0.8  54.^^       ^j,,^  .-]oprel]cnu;r,in  qu-i  iirum  cft  !v>ftrum  robur.  vifcui;,opes, 
■ijrrnnsf.-jio  in-        1  '  '  r  ^  -i^fcros  oIoi-iario.Nam  ^fcedens  in  c.Tlum.cjpiiuam 

de  ad  vo:  Jna    ,  .      '  ^„    /«      ,-      •    i      <t»         t  i  •  1 

viruite  mulu  duxic  C3pr!uitaccK-!:&  fpoiiatis  hoitiDus,IocupIcta  )ir  populum 
ahit?  p'Ui-  l\n\  jc  quotidie  fpiriruahbiis  diuiriis  cymulac.  In  excclfis  ergo 
i  in  iichis  fcdcr^vr  ri-ansfufji  indc  ad  nos  fua  vircute,in  vitamfpiricualem 


Al 


l^ial.  110. 1. 


nos  viuificejjvr  fpiriru"  fuo  .fani^-ificcr,  vt  variisgrariarumdoti 
hus  feccle.^^ni  fu  un  exorner.  vcprocedionc  fua  cura  aduerfus 
ofnnesn^txas  confe.''Ucr  vt  ferocicntcscrucisfus  ac  nofer;^  fa- 
lucis  hoftc';  manus  fu.:e  forcirudme  coerceat,  deniquc  vcomn^ 
tcneac  poccftatcmin  ca^lo  &  \n  cerra  :  donec  inimicos  omnes 
fuos^qui^e-iam  noftri  (unc.proftraucrit,acEcclefl.e  fuas^edifica- 
tioncm  conr.immarit.  Atqui  verus  eft  rcgni  eius  flatus, 
L-tC  pot£ft3!v  qu.Tm  m  eumcontuiic  Parer^doncc  vltimum  a6lu 
ad  viuonim  &-morcuoruauadicium  aduenicnscoaip^eat. 

i7    Non 


i 


D  1      G  O  G  NlT,     D  i  1      R  £  O  E  M  P  T  O  R    IS.  I78 

j7    NoQobrcur.iquiJeniprTrenrifiriJTicS  vir:uzis  documcnn  Dereditr.Chrs 
prsber  fuis  Chnihis  .-  lcdc|uiaIi.bcaLnis  humiiitace  (^uodim-  fii^d  ^ndHiii; 
m  jdo  111  teins  deiircrcir  cius  reguuiii,  upcimo  iurc  v-)racur  ii- 
«Jcsnd  cogiCi^ndanj  vifibilem  jllani  prajfenrijixicjuatn  {iip.emo 
die  nianitXhi  K.  V;fib. li  cnin:  i^uraa  e  cjelo  delcendec  qualis  shialls  eriu 
afcendcre  vifuse/t :  aconniib  s  api)ar(  bir  cum.us.  ofdbilircgni  'Ca.i.n.  ; 
fuimaiclrate,  cumimmortalicacis  fu/pore,  cum  mnncnfa  dmi-  Matc.i^-^o. 
nicacispoccnciajcum  Angelorum  nTelhcio.  Indeigftvi  iliuni 
iubemur  rcdemprore-  expedarc  ad  diem  liium  qu 'Ognusle-  Mm,s;.ji. 
gregabic  Cib  hoedis,  cledtos  a  teprobis:  nec  eric  <)uirt|ii.i  iuc  vi- 
uorum  sucmorcuorum  c>ui  iu,d;ciuin  eius  efFugiac.  Ab  excremis 
cnini  orbis  angulisexaudiecur  iub.-eciax{or,qjo  ad  ipiiuscribu- 
nal;?ccerrencuroftines  ,  tumquosdie.';  jile  ruperfliccs  depre- 
^  hendecjfuin  quos  iam  apceae  .vfuorum  conloiftio  mors  fuilfl- 
Jcnc.Sunt  qui  Tecus  Vjuorum  &  Alorcuorum  vocabula  hic  acci  €u^i  yj^.y  i;;^ 
pianr;&!anevidennisquordain  veterum  m  parcicui.-e  iibus  ex-  ?/.'>  t-    mormi 
poficionehseficaireilcd  iile  ienfus,  vcpbnus  eit  &dii>ucidusjiu  i^idicandi, 
fycnboioiongeconueniencioreli:,  quodpopularuer  icriptuin 
ciieconftac.Ncque  repusnacquod  Apoltolusaflcrit,  oninibus  ^      ..    ■  » 

ommibusconltitucum  leinei.mon.  Nam  eiii  nonmorienrur  ^.^^^   (pecHtef.^ 
naruraii  niodo  &;ordine  qui  ad  mciicium  vlcimum  in  vica  mor-  nm    pugnun-' 
tali iupererunr,mucarIo caa^en illa qua*3i  patientur,  quiainfl-ir  '«'^-  ■ 
morrts  erir,non  improprie  morsappeiiatur.  Non  omncs  qui-  ^^^*-9-  ^7» 
dem  dormjcuros  cercum  efl:,  fed  iiumucabuncur  omnes.  Qujd  'ji^ia'^;'!*^" 
iiludcft.^Inrcribit  &abrorbebicur  vnomomeLito  morcaLseo- 
rum  vira.&m  noyam  pcnicus  naiuraiu  trarisf-j^fnabicur.  Inre.^ 
ricum  iftum  carnis  nemo  negauerit  morcem  tfic:maaec camen 
incerim  vcrum  ,  quodviui  &  morcuiail  iudicium  citaboiirur;  ^"^"^  ""'^''^^ 
quia  mortui.qui  m  Chnito  iunt,  rcrucgeQt  pnmi :  deinde  qai  ,  j-^^(^^ ,  .^^ 
reliquierunc&ruperilires.obuiam  Domino  cumiliis  rapien-'\di.io.  4*.'  ' 
tur  in  aera.Fir  cerccverifmaile  eft  ha.^c  parcicuiam  ex.coftcione  2  Tim."4.«. 
Pecri  quam  rcferc  Lucis  defumpram  fuiiie,  ^  (blenni  'Pa.di  ad 
Timothsum  obtcRatione. 

^  18     H:nc egre«ia  cxoritur  confoht'!^,  quod  penes  eum  ia-  p.^^,cf^y,  ^„^^1- 
dicmm  audiinas  efle  qui  no5  hbi  lu  «udicando  honoris  cnnror-  „£  deChrifiiri 
tesi:im  dertinauic:  tancum  abcftvr  in  condemnationcm  noilra  dttu  ud  uiii^ 
tribunal  fit  con^cenfurus.  Qtomodoenim  perderecponulum  '-^^"^' 
luucQ  ck'mcnti.'nmu€priHceps  ?  quomodo  riiebra  ^ua  C2pijt  dif- 
f5parec?quomodo  fuos  ciicaites  parronuscondemnircr?  Nam  G. 
audecexciamare  ApoftoIus.ChriftoinrercedentenuiJupro.di-       .     - 
repo(^equicondemner,muito  veriuseft,  Chr^ftum  ip.rii.n  ia-  Rom.g.jj. 
terccilorcm  non  condemnacurum  eos  quos  in  fidem  cjienrela- 
^ue  fua  recepit.Non  modica  certe  fecurica.s  quod  non  ad  aimd  vid--  Ambr 
tribunal  i^fteraur  qua  redeptoris  no{tri,A  quo  falus  fJcexpeda-  lib.  I.jie  fuc^ 
^a.praeitrea^quod  ille  qui  psr  Euangeliu  nunc  sererna  beaticu-  c^. 


tr» 


e  A?.    XVI.  I  N  S  TI  T  V  tlONlS    LI  B.    II. 

dinem  proni!ttir,runc  racam  promifilonemiudicando  faifturus 
loh.-j.'.:.  cft.Ergo  in  hunc  fiiiiem  Pater  Filium  honorauit,onine  uidiciu 
illi  dcferendo,vtiLaconrc!entiisfnoru,terroreiudiCijcL-cpidis, 
coniuluerit.  Hadenus  fvniboli  Afoftoliciordinem  r«qi.uru$ 
^'!'^"'^'^jf '*  fum.-quu  dumpaucis  Veihtscapita  redemptionis  perlhingir, 
^'^'mLir^pl'-^  ^'^^^  tabul.ie  nobis  efleporeitjin  qua  diftuidle  &  figillaum  ucr- 
f.oltco  riv^f;>«- O^iciinusqusein  Cfirilloacccntione  d»gna  funt.  Apoftolicuni 
ditmfic  cxpl;.  autcm  nuncupOj  dc  aythore  interim  nijnime  (olicitus.  Apo- 
eam.  ilolis  ci^iteniagno  vetcrum  rcfipcorumconfcniu  adicribitur; 

fiaequod  ab  iliis  u\  communc  confcripCLi  nc  editum  exjiiima- 
bantjliuc  quoti  compeudiura  iilud  'ex  do(5(:rina  per  eorum  nia- 
nu.'.  tradita,  bona  fidc  coljedian  raii  elogio  cofirmandu  cen- 
iLicrunt.  Ncque  vero  mihi  dubiuni  eft  qum  a  pnnia  /iittm  Ec- 
clc-fe  origine  adcocjue  ab  ipfo  Apoft<  .iorum  {eculo-inllar  pu- 
hhiix  &  omnium  ca  culis  recept^  coftffi  >nis  obtinuerif,rnde- 
cunque  tandem  initio  fucritprofeiflum.Ntc  abvno  aliquo  pri- 
uatim  fuiirecon.-criprum  vcnfimileeft  quiiai  ab  vlrima  vfquc 
nieirtoijafacrorand^rinter  piosomncsauthoritaris  fuiflecon- 
»!.r/;w4  .yrnuo  {^et.Qj.iod  \'iV\cc  curandum  eft  i-A  exrra  contJoueriiam  poficuni 
e^^j  °  "-'•     ]-j;,be/i:us,  totam  in  eo  fidci  noftrse  hiftoriam  racciv.d.Q  Q\\km~ 
ftoqueordinerccenferi  ,  nihi!,autein  contineri  quod  folidis 
Sciipcuia:  feftimoniis  non  Ik  cort/iguatum.  Quo  intc.'lcil:o,de 
authore  vclanxie]aboraie,vclctjni  aliquodigladiari.n  inlac- 
tinetmiftquifortenon  fufficiat  ccrtam  h:;bere  Spiriaisfandt 
veiit.item ,  vr n^on  iTmul  inGelligat aut  cuius  ore enunL"iaf.3,3Ut 
cuiusrnanu  dcfcripta  fuerit. 
P9??vr/;.T,".?r.j,     ^^    Quaudo  auccm  tota.-n  fa^utfs  noftr^  fummam  acfingu- 
feu  co7vhji^to- iis  ctiam  partes  videmus  m  Clirifto  comprehcn.^as.  caucndurn 
ttH<.-^l>:tv.<ji'.£  ne  vel  mininnm  po^riunculani  Alo  deriucm  is.  Si  falu<  qu.^:rK 
tit  chnlio  0-  fQj-.lpro  noniinc  icfu  dcccmur  pcncs  etim  enc;  G  Spiritu.s-  alia 
7N?Kiira  Dei  ^-qy^.Ij[j^.j.  ^](5J5^  jj^  ^,,j5  vn^Sfione  icpenentur:/i  forticudo.,ineius 
T'- linzi-M^i  'Ts-  doniinjc:u  paritas.m  eius  coceprionc:ii  maujgenci.i,;n  eius  na- 
tutis  *>^jrte/co-  tiu\t:trc  fc  profert,qua  f.idus  cil  nobis  per  onMiia  fimi.l!S,vt  co- 
pr:hc7ifi-5    <jf  dolcfcere  difceret:;'!  reilcmptio^in  eius  pafnonc;/!  ab:oiutio,i!i 
dtrncifyat-      Q\-^i^  damn  itio;fe :  ii  maledidionis  remifIio,in  eiijs  cruce:  fi  fd- 
..a.4  11.        tisfadio,  in  eius  facrificio  :  Q  purgatio,  in  cius  fingaine  :  fi  re- 
H4?i'!7        conc  Iiatici>,in  dcfccnfuad  inferos:fi  niortificatio  carnis,in  eiuS 
Galat.j.ij.      fcpulchrorfi  virse  noiiitas,in  eiusrcfurrediojie:  fi  immorralitas, 
ivt  cadenr.  fi  h^reditas  rcgui  ca^icftis,  in  ca?li  ingrcfru  :  fi  pra?fi- 
dium,fi  recuriras,  fi  bonorum  oainiumcopia  &  facultas,  in  eius 
regno:/i  fecuraiudiciiexpedarjo  ,  inpotcftace  iudicandi  illi 
tradira.Dcniqnein  '.p.fo  thefaurion^ne  genus  bwnorum  quiini 
iiar,  mde  ad  fadcr:',rem  hauriantur,noa  aliunde.  Nani  qui  vno 
ipfo  non  eonccnrifcruntur  hucatque  illucin  CpQs  varias,e:ia(i 
m  ilhan  prxcipue  refpiciuntj  eo  taiiien  ipfo  rej^odffi  vitam  nou 

tenenc 


DE      COGNTT.      DHl      REDFMPTORIS.  I7i> 

tcnentquoJ  atiquim  fuse  coeirarion^spartcm  alio  deflcflunc. 
Qiianquam  inrcperediftiJcnna  i^i  non  poLcft,vbirennelabu- 
«antiabonorum  ciusprtsbe  cognira  fucric. 


C  A  P  V  T     XVI  I. 

Rccfi!  ^proprPe  dici  Chrijlum  vob':spc?.ceritU77i  tjfe 
gratiam  Dei  (^^fd-Aicnu 

Partes  hnius  capitis. 

1  VarJisra-ienibus  ^<  tefiimoni/s  probatur  grstiam  Dci  5:  meriium 
Chr>ili(mii  falutis  noftr^  pnnceps  &  aiKlior  t-ft)  retle  conlirtcre 

pori>.fi-a..  &2. 

4   Chri^Uim  fua  obc-dientia(vrque  ad  mortem  crucis,  qu?  fuit  pretm 
rcdfrinptionis  noftr?)vere  nobisgrariim  apud  Patrem  ciTt-  pro- 

rric-rirum^fed.^  4  &  5 
3  Schoiarticoruni  cur.iol>.  tcnKrft,as  in  huius  doiarine  tradatioue  re* 
tuiidtiur,  led.6. 

.^c  etiim  quxftfo  vice  ar.darij  expediendaeft.  c/jnVFfUfja;;*/?" 
Sunr  enim  homincs  cjnidp.ni  perperam  arguri,qui  du^iir.xc-tmini 
crfi  racenturfalutem  nos  per  Chriftum  confequij /'^^j'^^''*^''* 
nomcn  tamcn  nieriri  audire  noniai^inent  j  quo 
quo  putant  obicurariDc'.  gra:i.im:arqueiraChri- 
ftum  voJunt  inftrumcntum  efle  diuKaxar  vel  miniiierium;noa 
nutl)orcm  vitc-e  vci  duccm  &principcm,ficuci  a  Petro  vocdtur. 
Equidem  faceor^fiquisfimpliciter  &.  pcr  fe  Chril^um  oppone-  A^a^.Tf, 
rc  vcllet  ludicio  Dei.non  fore  merito  locum  :  quia  non  repe-  ^-'^  ''^^'-'»>'  6" 
rietur  in  hominc  dignitas  qux  poflfit  Dcum  promercri:  imb,yt  (^TT^^-- 
verif{Tme  Auguiiinusrcrinit,  Clarili[Tnmni  iumenprxdeftina-  j.rt'.    SaVV. 
t'oni.s  &  |E:ra:)e  ip^e  cft  faluaro.r  homoChriftus  iefusjqui  vt  hoc  ca, »5. 
ciTer,nuIIis  operum  vel  'ndxi  preccdentibusmcritis  naturahii- 
mana  qu.^  ui  illn  eflcomparauit.Rerpandeatur  qua?.fo,iiIe  ho- 
mo  vt  aVerbo  Patri  coetcrno  in  vnitatcm  petion^  afTumptus, 
Filius  Dei  vnigcnitus  effet.vnde  hoc  meruerij:?Appareat  igitur 
in  nofrro  capitc  iple  fons  gratiae.vnde  fecundum  vniufculufqj 
mcnfuram.  percunda  ciusmcmbrafedifTundic.Eagratia  quif"-  p^tsono  pe* 
queab  initiofidcifuar  fit  Chrifhnus,  qua homo ille  abinicio  ^"^f-c^'^»*» 
fuofa(5luseft  Chriflus.Item  alibi,  NuIIumilluftrius  eftpraede- 
ftinationis  exemplum  quam  ipfe  Mediator.Quieniwi  hunc  fe- 
citcxremineDauid  homin^miuftum  quinunquameiTec  iniu- 
ftusjfine  vllo  merito  precedetis  volutaris  eius,ipfe  ex  iniuftis  fa 
cic  iuftos  qui  mebra  funi:  iUius  c?pitis,&  quse  requuntur.Quiim  Ks^ue  ita  le». 

2.      U]. 


C  A  f  .X  V  11,  f  V  S  r  ?  T  V  T  1  O  N  t  S       L  I  tt.       II. 

^Hfndo  n';''.,.-  ^^?o  Je  Cluifti  merito  aoitur,nai>ft,?fuitur  in  eo  prnicfpium:' 

r-tf«r  'peigrd-  ^c<^  conrcenciimiisadDei  or(iinnioncm,quc  prima  cjufa  eft; 

'■''  fjuiamero  bencpiacito  MediafOi.em  fiacuitc  qui  nabisfalutem 

^^;^    C/j.-^:  acquireret.Acqtieirainfcite  opponitur  ChnlH  mGritumfnifi;- 

/7mf«w    «0«  ricordteDci.Re^ula  enim  x^uliiariseiiqu^fubaftcrna  funt,non, 

fericordUXei.  pwgn*i"<;*a.e<^<^Iiie  niiiii  obltat  quommus  gracuitahrhommum 

V  iufiificacio*  xnicraDcfiu'i(eiic  •rdia,&/:mulinreiuenia:C]iri- 

Bi\  rnentu,  quod  Deimiferrcordir^efubiicitur.Noflrisaureni  o- 

penbus  ^pie  ojpanitur  ram  gratuitus  Dti  fauor  quam  Chriltl 

obedientia:Aioordine  v^crunque.Nam  ChriHus  nonnifi  exDe^ 

ff^  fl^  ea  de-  benepiacito  quicquam  mercn  {'Otuifrfed  quia  atd  h<i£  deftina* 

pcn.ar.  P^j^  ^^.^^  ^j.  :^^^^  Dei  facrificioTuo  placarcc,  fuaque  obcdientia 

de'eret  tr^ir/greffiones  noi^ras.In  (bmma  quando  cx  rola  Dci 

gr'tia(qu3chuncnobisconlfituitfalutismodum}depedet  me- 

riruiii  Chriiii,non  jninus  aptequam  illahumanisomnibusiu- 

llinis  opt~'Oniair. 

1     Hi^cdiflfnc^lio  coIh'?itur  expIurimisScripturjelocis.  Ita 

rto^c   ^.y/.7v£  «-)cusdilexitm!indum  vc  F  liuni  iuum  vnigemtum  darec ,  vc 

pofe  prb  'tur  quifquis  credit  in  eum  non  pereat.Videmus  vt  priorem  locum 

■v.:irisiejitme-  rencat  Dci  eic(5i:io,  tanquam  rummt  caufa  vel  origo.-fcquatui' 

rt«v,m<^i//;«-f^a'cs,n  Chriftum,  ranqu.t!n  caul":i  fecunda  &propioi-.  Siquis 

^aefimulcome  exc  piat.Chriftum  nonnifi  formalem  efle  caufam,  magiscxte- 

ioh'  i^         "'^'^-  ^'"^  virtuccm  quim  fer.it  verba.  Na'm  /i  fide.qu.^  m  ip:*^um 

recumbir^mfiri  i^m  confcquMiiur  ,  ialutis  noltrae  mareriain  eo 

,   ,  qu5Ered',quod  pi'.ir'busloCisclare  probstur  N6  quod  pri<:>rcs 

dilcxerimus  ea,ied 'plc  nos  pnor  d';exif,ac  Fihum  fuum  ni)iit 

hatriMi  pro  peccaris  nofiris.    Ciarehis  verbis  dci^onftratur, 

Deum,nequid  fuo  crga  nos  ur.ori  obftartt.rec Ticiiiandi  mo- 

dum  flatuifTem  Chriflo.    Ac  magnum  pondus  habet  Romcn 

phcationis:  quia  Deus  mtftabili  quodammodo,  quo  tempof- 

i,Toli.2.«.       rcnos  amabar,  fimiil  tameu  erat  infenfiisivob;s,  donecrccon- 

Colnlr.120.    cifatu-seftin  Chrido.    Qi.'o  pertincnt  omncs  ifi^ientcnttaj, 

i.Cor.5.19.     Ipfeexpiatiocft  propeccatis  noliiis.  Itcm,PlacuitDeorccon- 

ciliarepcripfum  omitia  ergafe^pacificansperfinguincm  cru- 

E^h  1  }6      dseiusperipfum,  &c.  Irem  crat  Deusin  Chriflo,  mundum 

Eph.iV.  *     ^bi  reconciIians,non  imputans  hominibus  peccJta.Item,  Gra- 

tos  nos  habuit  in  diiedo  Filio.  Icem,Vt  ambos  in  vnum  homf- 

ner.  reconciliarCtDeo  per  cruce,  Ratio  huiusmyikrjjex  pri- 

mo  ad  Fphefics  capitc  pctenda eft,  vbi  poffqua  docuir  Paulus 

nos  in  Chriflo  fuiffe  elei^-os ,  fiiuul  addit,  nos  in  codem  gra- 

tiam  effc  adcpros.  C^omodo  coepit  Deus  fauore  fuo  comple- 

(fti  quo«:anteconditum  mundumdilexerat,  nili  quia  amorcm 

ruumexei:u'rvbireconciIiatuseft  Chrifti  fanguine?Nam  quia 

Deus  fo  i'5 cft  omnis  iuftiri^e, ncceffc  cft  vc  homo,quandiu  pec- 

catoreftiliumhabeat  teftem  &iudicem,    Quarcprir.cjpiuni 

amoris 


BE     COGNIT.      D«I     HEDEMPTOMf.  iSo 

ainorisc{Uufticia,iiualisaPaulo(lcrcrJb.itur,  tucjuipeccatum  t.Cor^iU 
non  fccerat,pronobis  peccatum  fccit.vt  eflcmusiuihtia  Dci  m 
ipfo.Sigmficat  ennngracuitain  iuOitjam  adeptos  Chrif^i  -'acri- 
ficiojVcDco  pl3ce-'nuii.,t]n«nafU!arumusfi!ijirie,&per  pecca- 
tumaiienari.  Cieterum  h^ec  d'ftin6-io  etiam  notarur>  cjuoties 
Dci  charitati  adiungitur  Chrii^i  gratia,  vnde  ie<]uitur,i.'uni  de 
fuo  quoda.cquifiuit,nobis  l;irgiri;<]u?a  no  aliicr  quadrarct  feor- 
Ibm  a  Patreeiadfcribihanclaudeniiquodgiatia  eius  fit,  &ab 

ipfoproueniac.  ,  ^,    ...,,-       •         ,-  •        ^^rera   p.n, 

?    Q^od  autcm  vere  Chnftus  fua  obcdienru  nobis  or.iriam  ,,.    prApua 

;?pud  L^acreacquificrit  ac  promeritusfic,cx  pluribus  fcripcura:  (j,i-dcm,  hfiM 

iociscerro  &  folide  colUgitur.  Nam  hoc  pro  confello  fumo,fi  c,u:tu,prob&ns 


cuudcm  valet  acproracreri.  Atqui  teftePauIo,reconcjliati  lu-  tp  pruntrtm. 
mus,  &reconciliatic!.nem  accepimus  per  eiusmortem    Arqui  Roin.5.11. 
rcconciliatio  locum  non  habet  nifi  vbi  ofrenfio  prcceffit.  Scn- 
fus  ergo  eiljDeum  cui  proptcr  peccatum  eramusexofi,  morte 
Fihjfui  placarumfuifTe,vt  nobis.fitpropitius.  Ac  diligeter  no- 
tar>dae{lqu:£paulo  poftfequitnr  antithefis.Sicntpcr  trafgref^-  kq^^j  ,5. 
fionem  vnius  peccatores  coftituti  funt  mulcirfic  &  per  obtdie- 
tiam  iufti  coftituuntur  multi.Senrusenimeft,SicutAda?  pccca,- 
to  alienati  a  Deo  fumus  &  deftinati  ad  interitum,ita  Chrifti  o- 
bedientia,nosin  fauorem  recipi  tanqu.im  luftos.  Nccfuturum 
verbi  tempus  prjerentcm  iuftitiam  cxcludit :  ficuti  cx  conrextu 
apparet.Nam  &  prius  dixerac  ^-tjitrpji  ex  multis  cfelidis  cfle  in- 
iuftificationem. 

4     C-rferiim  quum  dicimus  Chrifti  meriro  partam  nobis  ^^'^^''^ '*'*''"'- 
cflTc  grariam,hoc  intellicimus.fan^uine  eius  no.^  fuiifc  mui)da-  ''"^^"/'S''F''' 
tos,&ems  mortcm  cxptationeriifuifle  pro  peccatrs.^anguis  c-  ^^  "^  ,ff.fi'.T:^m 
ius  emundjit  nos  a  peccato.Hicfanguis  cftqiii  cftuditur  in  re-  o^rfior  em.A.i 
mifl^ioncm  peccatorum.Si  hic  Gffedos  eft  fufi  fhnguinis  vt  non  ^f-am  -vfqiie 
imputcntur  nobis  peccata  j  fequirur  co  pretio  fjitisfadumcflc  J^"^"';'  'T?^^-''^'» 
iudicio  Dci.  Qu,6  pertinet  illud  Baptiftx,  EcceagnusDei  qui  pf^f,'''*^  g 
tollitpeccatum  mundi.    N.miomnibusLcgisfacrinciisChri-  ,j[oh3n  Vf. 
ftum  oppoHitjVtimplcturp  m  eo  folo  doceac  quod  figur^  ill^e  Lnc.it. 30. 
monftrarunt.  Scimusautcrn  qnidp.iffioi  dicat  Mofes,Expi,ibi-  loan.t.15. 
tur  iniquitas.pcccatum  deicbitur  acremittctur.Denicjuein  v.c- 
teribus  figuris  optime  doccmur  quse  fit  mortis  Chrifti  \h  &  cf- 
ficacia.Ethanc  rem  ApoftoIus,dcxtre  fumpco  hoc  principio  fn 
Epiftola  ad  Hebra»os  expl!cat,qu6d  remif^fio  abfquc  fanguinis  H«b.  j.t?, 
cfliifione  non  fiat.Vnde  colIigit>Chriflum  \n  abolitioncm  pcc- 
catiperfuumfacrificiumfemelapparuiflrc.IcemjOblatumefle  1. ., 
'vt  multorurn  tollcceipeccata.Dixecat  autcm  prii{s,n6  pcrfan-        '^^  '*■ 

z.    iiij. 


CAP.   XVII.  IN  ST  IT  V  TION  I  J        I.IB,    lll 

giiine  hircorum  aut  viculorum  ,  fcc!  per  fanguinetn  proprium 
Jbid.  ij.        Jemel  intrafleinfand.i  neterna  rcdempricneniuenca.Iam  dnm 
in  Iiunc modum  ratiocinnrnrjSi  fii!g'.:ij,-  virul^e  .'nndific.ir  fccu- 
dum  carnis  fnirifarcm,mulr6  m.igis  ninguineChrifti  purifi^ca- 
ri  c ofcienti.is ab  operibus  morcuis.-f^cilc  p.7ter,nimisextenuari 
Chrifti  gratiam  n'iieius  racrificio  vim  expiandi,placnnd:,&  fa- 
tisfaciendi  concedimus:quemadmodum  paulo  poft  addit,  Me- 
diaror  hiceft  Noui  teftamenti.vt:  mortemterucnicnte  in  rcde- 
ptionem  pisrcedenrium  delidoruro  qu^  manebant  fub  Lcge, 
l^;^em  15.     promiffionem^ternehcTreditatisaccipiatqui.vocati  f -nr.i^re- 
Gjlat.3.13.      ferrim  veroexpcndere  coucnitan.iloeJ.Tm  ^]iix  a  Paulo  defcri-» 
bitur,qu6d  pronobis  fi?(f>usfirmalcdid:io,&c.   Supeiu.icuum 
enim,adc6queabrurd:jm  fu!r,oncrari  Chriftum  maledidione 
n'\Ci  vtquod  alij  dcbebanr  pcifoluen^,iuftitiam  illis  jcquirere t. 
I  ^  Clarum  eW  eciam  Icfa:^'  rcft!mo:iiu,Qu6d  caftig.-3tio  pacis  no- 

i\rx  Chriftomipo/itafuit,  &liuoreeiiisnobis  f-btigitfjnitas. 
Nifi  Cnim  fatisfeciOet  pro  peccetis  noftris  Chriftus,  no  dicere- 
tur  placafle  Deum  pcpn.i,cuieram!)«  obnoxrj.in  fe  recepf,  cui 
rer])6dec  quod  ibidemfcnuicur,Propterfce!uspopuIi  ireiper- 
cuffi  eum.Accedat  cria!ii  Petriintcrpretario,  qucs  nib.il  ambi- 
punm  relinque^quod  peccnta  noftra  porrauerit  fuper  i.'cnum. 
i,Pet.2..24.      Onuscnimdamnationis, quoleuatifumus,  dicitin  Chriftum 

efiercie<flum. 
'Etita  auidem      5    Ncc  obfcure  pronuntiant  Apoftoli  pretium  foluifie  quo 
'utipfr pretimn  nos  a  rcacu  mortis  redimtrcr.  luflficati  gratia  ipfius  per  rede- 
perfluenty^no  ptiouem  qu^  iu  Chrifto,  qucm  pofuit  Deusi>«r)ip(3»  per  fidcm 
fiosamortisrr,    ^^  ^^  «n  fancuinc  cius.    Grac;am   Dei  in  hoc  commendat 

^u  yedtmeret.   ^       ,  .        -,  -    1     i-     •      /->i     -a-  j    ■ 

Rom.j.24.       Pauius^quia  reaemptioins  pretiu  dcclir  m  Chriiti  morterclein- 

i.Pecr.  1.18.    deiubetnogconfugere  ad  eius  fanauinem  ,  vr  iuftic'am  adepri 

coram  Dei  iudicio  fccuri  ftemus.Ide^n  valet  iftud  PetrijRede- 

pti  non  auro  &  argento/ed  pretiofo  fmguine  agni  imm;icuJa- 

u.     Ncque  cn.im  congLueret    antithefis  nifi  pro   peccaris  fa- 

tis.f3ftum  eflcthocpi-erio,  quaracione    Paulus  dicitno^pre- 

i.Cor.tf  10     tiose  esnpros  efte.    Non  ftirccerinm  alterum    eus  A\d.uri', 

i.Tim.2.5<f   Vnusmediar6r  quife  dcdit«'v7^t>^y ,    n  fi  reie<tla  in  eum  eftet 

j.  Coi-.  1.  14.  poena  quammeriti  cramus.Ideo  idcm   Apoftolus  redemptio- 

nem  in  f^nguine  Chrifti  dcfinicremitfionem  pcccaforum,  acfi 

Colofi'.a.r^..    dicerer,iuftific:irinos  vel  abfolui  coriim  Deo,qu!afcJnguisilIe 

in  fatisfa<?lionem  lefponder.   Cui  &  alcer  locus  confontt,  de- 

Jietum  fuiffe  in  cruce  chirographum  quod  crat  contrarium  no- 

bis.     Solutioenim  vcl  compenficio  noratur  qu.r  nosareatu 

G  lat  i  ai     3hQ)Iuir.    Magnum  &hisverbis  Paulifubeft  pondus,  Siiufti- 

'y   '    ficamurex  operibus  Legi*:  ergogratis   Chriftus  mortuuseft. 

.  Nam  hinc  colligimus,  a  Chrifto  petendum  efte  quod  lexcon- 

4  a'^,',*  X'     ^e^'ret  fifluis  eam implcat:vel(quodidcm  einnos confequi  per 


DECOGNtT.      DE»     REOSMPtOrIS.  i8i 

Chrifti  gratiam  qaod  Dcus  operib*  noftris  in  Lcgepromiiit, 

Q^i  fecerithxc,  viuet  in  ipfis.  Quodnon  mmusclarein  con- 

cioi.e  Anaochie  iiabitaconfirniatjCredendoinCfiriftumiufti-  '.iM 

ficarinos  ahefcns  .b  i;mntbus  aquibus  non  poruimusirilege  -^ 

JViofisiuftiiiLari.Nam  fi  cb  eruatio  I  cgisiuftir:a  eit.quisneget 

Chriftum,  cium  hoc  onere  in  fe  fuicepro  nos  D<  o  perinde  c6- 

^iliat  acfi  cfltmus  Legis  ob(eru;'tores,  fauoicm  nobis  prome- 

ricui);?!  odem  lpe<ft;K  quod  poliea  adGalntastr.idit,Dcus  filiu 

fuum  nrfit  Lep  fubie^flumjV:  eosquifub  Leg^eratredimeret.^^^^^"*'** 

Quorium  enim  fubie^flio  ifta,  nifiquod  iuititiam  nobis  pepe- 

ritjiuicipicnsprscl^andum  cui  nos  iolucndo  non  eramusrHinc 

illa  lulhtia!  imputatio  fineoperib®,dc  qua  raulusdiflerif.quia 

fciluet  accepta  nobis  fertur  quf  in  loloChrifto  reperta  fuit  iu  Rom.4-5'- 

ilitiJ.Nec  certe  aha  de  caufa  vocatur  caroChrifti  cibus  nofter,  !oan.6.5j. 

nifi  quia  in  eo  repermi'  vit^  fubftantia.  Ea  porro  vis  no  aliudc 

prouenitnifiquiainiuftitisenoftfarpretiuni-crucifixusfuitDei 

Filius.    Sicur  dicit  PauUis  quodfeipfum  tradidcrjtfacrificium  Ephef.5.2- 

in  odorein  bon^  fragranti^e.Et  aI;bi,Motyjus  eft  proptcr  pec-^^"^'"**  ^* 

cata  noftra:re  urrexit  propter  iuftific:{rioncnoftram.  Indeco- 

ficirur,  non  modoper  Ghriftum  faluremnob's  daram  efle,fed 

Parrem  n>ibis  cius  gratia  nuc  cfte  prop'tium.  Namfolide  in  eo 

implennon  dubium  eft  ,  quodper  Ie)aiam  iiib  figurap>rc  nun- 

tiat  Deus  ,  Propier  mefaciam,  &  propttr  Dauidemferuum^^^^'27-3f' 

meum.Cuius  rei  optinius  teftis  tft  /^  p',"ftolu'5  quum  dicit,  Re-  ^"  °^"' 

mirtuntur  vobispcccarapropter  nomen  eius.Nam  erfi  no  ex- 

primitur  Chrifti  nomen,  loannes  tamen  fuo  more  fub  prono- 

mine  etvxic(Mm  defignar.  Quo  etiani  fenfu  pronuntiat  Domi- 

nus,  Sicuci  ego  viuo  proprer  Patrem,ita  &  vosviuetis  proprer 

mcCuirerponderquod  dicitPaulus,  Vobisdatumeft  propter  ioan.^.S7' 

Chriftum.i.^;  Xe/s-»jnon  folum  vt  in  eum  credatis,fed  etiam  vt  Phiiip.i-^?' 

pro  eo  pariamini. 

6    Q^3?rere  vero  an  fibi  ipfe  meruerit(quod  faciunt  Lom- 
bardus  ^  JchoJaftrci  )  non  minus  ftulta  eft  curiofitasquam  te-   ScoUfltforur» 
meraria  defin»tiovbihoc  idemaflerunt,  Quid  enim  ouus  fuit  "*'^"'^'*/^'"^7 
deicedtrc  vmcum  Dei  FiLum  vt  hbi  acquircret  quicqua  noui.?  f-hutf.none  re- 
Et  confilium  fuum  exponens  Deus  omnem  dubitationem  tyii-  jtiutf.r. 
mit.  Non  enim  Filij  vtilitati  confuJuifle  dicitur  Pater  \n  eius  f.ib  j  Sentcn. 
meritis,fed  eum  tradidifl!ein  mortem,neque  eipepercilleiquia  dift-'8-  ^ 
mundum  difigerer.  Et  notand^  funt  ioquutiones  propheticse, ,  ?"*  g"  * 
Puer  natus  cfTnobis.Item.Exulta  filla  Sion:ecce  rex  tuus veuit  ^^ach.g.j* 
tibi.Frigeret  etiam alioqui  confirmatio  illa  amoris,quam  Pau- 
luscommendatj  quod  Chriftus  proinimicismortemfubierit.  Rom.^.io-' 
Inde  enim  colligimus  rationem  lui  non  habuilfe :  f  dque  clare 
affirmat,dicens,Pro  iIlisfan<^ifico  meipfum.Scenimfibinihilioan.ij.'?' 
acquirere  teftatur  qui  fru<^umfan(ftitacis  fu*e  w  alios  trafferr, 


CAf,  XVIU  INSTlTTTf  0NI5    t  1  B.    II. 

Et  cerfe  hoc  maxime  clignum  obfcruatu  quodChrifius.vt  fc  to- 

tum  addicerc:  in  falucem  nof-rramjquodatpodo  fui  oblitus  cft. 

Pliilip.1.9.     Pra?p6fterevcr6huctrahuntPauliteftu<noniu,Proptereacxal- 

tauit  illum  pater,&  dcdit  illi nonien,&c.  Qujbus  enim  mcritis 

alfequipotuit  homo.vt  iudex  cflet  muiidi,caput  Angeloru,at- 

qne  vt  potiretur  fummo  Dei  imperio,atq;.in  eo  refidcret  ma- 

ieftas  ill.'?  cuius  millefimam  partcm  cunda;  hominu  &  Ange- 

lorum  vireutcs  attingerenequeunt?Sedfacilis&plenafoIutia 

|;,  eft  Paulum  illic  non  diffcpere  dc  caufa  cxaltationis  Chriftirfcd 

confequentiam  duitaxatoftendercvtnobiscfletexemplo, 

necomninoaliudvoluit  quam  quod  alibi  dicitur,o- 

portuiiTe  Chriftum  pati5&  ita  intrare  m 

gloriam  Patris., 


INTI- 


INSTITVTIONIS 

CHRISTlANiE    RFLIGIONIS 
L  I   B  E  R     T  6  R  T  1  V  S. 

DE     MODO     PERCIPIEND>«    eHRISTl 

GRATIAE,       ET       QJV  I       IN-DE       FRVCTVS 

nobisproueniant,  &cjuieff"cdusconfequancur. 

A  R  G  V  M  E  N  T  V-iVI. 

De  Deo  Creafere  ^  Redeptcre  prioribui  Ubrls  duohm  aSiit  eU.HtC. 
autede  DeofanSiificatore.feu  de  Spiritui  fanHi  effeSlis  adfaiutenff- 
fram  differit.tertiafv  Apoflolici  SytnboU  parte  accuratlexplicans. 
Pr&cipui  loci totiuA  traBatioms  fmtfeptetn^qtii  eundem  fetfne f- 
nem.fdei  nempedoHrtnam  fpeclanti^'. 
T  Gjuonid  arcana  ^  jheciali  operatione  SpiritU6 fanBt ftyVt  Chri- 
JloMnifq^  eiu6  omnib.fuamur,de  hacoperatione,qU£fidei,MOU£  vi' 
t&^^  Sanciorum  ommum  exercitiorum  efi  fundametum^agitur,  t.u 
X  Detnde  quUfdesfit  veluti  manu^  quaQhriftu  redeptore  aSpirttu 
Sdcio  nobis  obUtil  ampleciimur,  iuftdjidei  traBatione  fubiugityCiu 

3  Vtfalutatis  tftafides  melitf^  innotefcat^  oftefurtt^  qui  indefruBta 
necejfario  proueni^nty  cotendit  veram  poenitentiam  d  vera  fide  fem- 
psr  promanare.  Trimum  auie  ingenere  dcBrinam  deFcenitetiaprO' 
penit^c.xw.deinde depoenitetia  Papiftica.eiufq^partibuSj  c.  Wil.de In- 
dulgentijs  (^  purgatorio  igne,c.y.Speciatim  vero  de  ver£  Poenitentit 
partib.  traciationem  inftituit,videlicet  de  mortifcatione  carnis  ^vi^ 
uifcattone  Spiritus,feude  vita  hominis  Chrtfttani.quam  egregie  ad- 
modum  defcribit,c.V].viuvui.}X.^x. 

4  ^ul  claritis  ofiedat  qu^fit  huiusfidei  vtilitas,^  quiefte^^  coje- 
qudt  ur^primil  de  iuftifcatione  fidei  agit  c.w.deinde  confequetts  quA" 
ft!onesexplanat,c.xii.xiu.xuu.%v.\Yi.y.vii.(^xv\n.Tandemdeli' 
bcrtateChriftiana,qu£  eftveluti  appedix  iuftifcationisjijferit.c.xix, 

{  Sequitur  oratic,pr£  cipuum  fidei  exercitium  ac  veluti  mediti.  vel 
inftrumentum  quo  Dei  beneficia  quotidie percipimus,c.xx. 

6  G}uu  autemomnesprcmifcueamplecidturChrifticommunione 
pey  Kudgelium  cblatafedij  tantum  quos  Spiritus  fui  ejficacia  ^  f «- 
(uliari gratia  dignatus  eft  Donunus,ne  cui  abfurdum  hoc  videatur, 
necejfartam  ^  appoptam  de  Dei  ele£iione  dilputationem  fubne^it, 

f.XXI.XXIl.XXIII.XXllll. 

7  Poftremo,quonid  moleftii  nohis  multis  modis  eJfepoteft,fub  hacdti 
^a  mtlitia  exerceri  qu£  vita  hominis  Chriftianifeper  comitatur,co^ 
^endit  eum  leniripojfe  vltim£  refttrre^iionu  meditatione :  ob  quam 
^aufnm  de  ea  refurreBi^ne  traciationem  fubiungit^cap.xxv. 


C  AR,  l. 


INST  IT  V  T  lON  rs     LlB.    III. 


cana  operationg  Spirifm. 
PartM  capitis  treif?. 

1.  Ai-cana  illa  Spiritus  Sanai  falutem  noftrarei  ohfignantis  operaiio, 

in  mediatore  Chriflo  primum,  tanquam  in  noftro  capite^confide- 

randa.fe(a.i.&  i, 
i.  Elogia  Spiritui  S.  tribota  docent  nos  meCDbraChrifti  fieri  eiufde 

Spiritus  gratia  Sc  vireutcfeihj. 
j.    Visautem  prarcipoa  Spiritus  S.quum  in  fidei  donis  eiuceat.nieri- 

to  huius  tractajionem-aggreditur»*:?:  viam  fibi  Fnunit  ad  caput  It- 

cundum,fe(ft.4 


«»«15  tjfentia 
<i5r  deitiite  pri- 
metibro  acinm 

*li  nofii-A  cttm 
€hrifto  CQniun- 
Sfion:-<, 


^^  Vnc  videnctnm  quomodo  adnosperr 
ueniant  <]»ja?  Pater  Filio  vnigenita 
contuiitbona,  non  in  priuatum  vfuni. 


fcd  vt 


ta- 


Epke.4.15. 
Rom.S.zc). 
Kom.M.17. 

^^fiiefit. 


£ed  tamcn  ar- 
e.ma    Spintus 
^-cPeraSicne. 
i'^i.cap.,5. 

»*loan.  5  7,8. 

^'t  exfeque-n- 
^tts  tejlimo' 
■  iaf>paret, 

i.Pet.i.i. 


inopcs  cgerroicpje  iocupi 
3,  .y|)  ret.  Ac  primo  habcndum  eft,  quatid.iu 
''fkjw  excr?.  nos  ChriftD.s  &,,  ab  eo  finnas 
^lf^  fiipariti  5  quicqtiid  in  falutem  hum^ini 
,l|v  geaeris  pafluseft  ac  fecit  ,  nobisc{]e 
'■-^^'  jnutilenulliufque  momcnti.  F.rgo  vt 
nobifcumjqu^aPatreaccepitjdommunicet^nolkum  Ecri  &in. 
nobishabitareoportet.  Ideo  &caput  noRrum  yocatur&pri- 
mogenifus  inter  mnltos  fraties  :  nos  ctiam  vicifiTm  dicimur  in 
ipfum  inrerij&euniinduerc.-quia  nihi!  s^dnosfvt  dixijqu^cun- 
quepoffidet^donec  cum  ipfo  !n  vnarn  coalefcimus.Etfi  .-Jtitem 
verumef},  hoc  fide  nos  confcqui :  quindo  tamen  vjdemus  nori 
omncs  promifcue  amplefii  Chrifti  com-municationem  quse 
per  Euangehum  offertur.altius  confcenderc  ipfa  ratio  nos  do- 
cer,  ac  de  arcana  Spiritus  cfacacia  inquirere,  quafit  vt  Chrifto 
bonifque  cius  omnibusfruamur.DifTerui  .mtcdea^ternaSprri- 
tus  deitate  &  efrentiarnune  fpec.^ali  hac  capitc  coatcnti  finius, 
Chriftum  ita  in  aqua  &  fanguine  venifTc  ,  vt  de  eo  teftificerur 
Spiritusjnefalusper  huncpartanobiseilRuat.Queiri^dmodum 
enim  tpes  citanturinc^eloreAesjPaterjSermo  &:bpiritus:ita  e- 
tial^i  tres  in  terra,riqu3,fanguis  &  Spiritus.Nec]ue  fruftra  repe- 
tirurSpirirus  teftimonium,quod  fentimuscordibusnoftris  fi- 
gilJi  vice  infculptum  cfic.Vnfeie Bz  vt  abUitionem  &  facrificium 
Chrifti  oblignet.  Qua  rutiene  etia  dicit  Pccrus  fidclcs  ele»^os 

cfle 


D  E      M  O  D  O      P  E  R  C  IP.     C  H  R  I  $  T  I      G  R  A  T.        iSj 

efl^fsin  randificatione  Spirims^in  obedientiam  &afperlioneni 
fanguinis  Chiilli.Qujbus  vcrbis  admonec,n6  irrita fic  facii  il- 
Iius  fanguinis  eft'ifio,arcana  Spiricus  irrigaiione  animasno- 
{lr.is  eo  purgari.Q^a  racioneetiam  PawP,de  purgationc  &iu-  Cal.(J.ii. 
i^ificatione  verba  taciens,dicit  nosfieri  vtriufque  compoces  m 
nominc  leiu  Chrilb  &Spiriru  Dei  noft-ri.  Huc  lumma  redic, 
S^?iritum  la!)dum  vinculum  efle  quo  nos  fibi  efficaciter  deuin- 
cirChrillus.Qijc.eriampertinencquv^proximolibrodchuius 
vndione  docujmus. 

z     Verum  c|uo  res  apprimedipna  cognitu  certius  hqucat,  li  Chr'fio  mt^ 
tenendum  eft  ChrilVjm  peCilian  modo  Spiritufando  venifle  ^.^""'  rntdtaivrc 
intbuclurii  :   neuipe  vta  munJo  nos  fegregarec  ,  ac  in  fpem  ^^^**-^^^°^°n: 
coll/iieictsece!n:eha?rediratis.Hinc  SLuritui  ftndificauonis  di-r  ^T.-t*'^''^^^'^ 
citur.-  quia  non  virrute  tancum  gencraii  qua:  conlpicitur  tam  in  rmda^^uor^ 
humano  generequam  in  reliquis  animantibus  ,  nos  vegetae /«w. 
&.fouec,  fediadix  acfcmenefl:c3eleftisviC2einnobis.   icaque 
lioc  mnx.meelogio  Chrifli  regnum  comruendant  Prophet^, 
quod  vberiorSpiritusaffluentiatuncfiorerer.    Inflgnis  pr^a-  Iq^i^^  .§ 
liis  Qii  loelis  locus  ,  Eflundam  in  illa  die  de  Spiritu  meo  fuper 
omncm  carnem.    Etfl  enim  videtur  dona  Spiri^us  reflrin- 
gere  Propheta  ad  munus  Prophec.nidij  (ub  flgura  tamen  flgni- 
ficac  ,   Deum  illuftracione  Spiritusfui  fa«fcurumfibidilcipu- 
l'os  qai  prius  expertcs  &  vacui  fuerantcarleftis  dodrin^.  Por-  .  . 

ro  quia  Deus  Pacer  prorrter  Fiiium  fuum  Spiritu  fando  nos  ^^^.  f^''^!"  ' 
donzt  5  &  tamen  apud  eum  totam  plenitudinem  depoluic ,  vc  tus  Vatns  (j* 
iux  liberalicaris  minider  eifcc  ac  difpenfator.-nunc  Patris,  nuc  F,/^. 
FilijSpiritus  vocTtur.  Vosfinquit  Paulus)  noneftisin  carne,  'lom.S,?. 
i&d  in  Spiiirii :  fiquidem  Spiricus  Dei  habitet  i:\  vobis.    quod 
Iiquis  5piricum  Chrifti  non  habetjhic  non  ell  eius.   Indc  vero 
fpem  fa<:ic  pleiiie  rcnouationis  ,  quod  is  quifufcitauit  Chri-  ibid.ii. 
ftum  a  mofcuis ,  viuificabit  «lortalia  corpora  noftra  proptci: 
Spiriturn  eius  habitantem  in  nobis  Nihilenim  abfurdieft,  Pal- 
rri  adfcribi  donorum  fuorum  landciia  qjorum  eft  author:&  ta-  , 
nicn,Chri!^o,apud  q'.:eiudcpo{ica  func  Spiritus  dona  qua?  fuis  Ephef.4.7. 
iargitur,  eafdcmadfcribi  partes.   Ideocundosh'rii^nres  adfe 
iiiuicac  vt  bibant.   Et  Paulus   docec  /ingulis  diftribui  Spiri- 
tr<m  promftifurado.narionisChrifti.   Aclciendumeft,  Spiri- 
tum  Chrifti  dici  ,  non  modo  quatenus  seternus  fcrmo  Dei  eft  -01'*    '''^'^* 
eodem  SpiritucumPatrc  coniundus :  \Qd  fccundum  Media-  dkiiuT.     ^  ^ 
coris  quoque  perfonam  :  quia  nifi  hac  vircuts  pr^ditus,  fruftra  i.Cor.ij.^y. 
ad  nos  vcniflec.  Quo  fcnfu  vocatur  fecundus  Adam  e  cxlo  da- 
cus  inSpiritu  viuificanrem.vbi  Paulus  {inguiarem  quamfuis  ri- 
laminlpiracFiiius  Dci,vc  iecum  vnum  lint.comparatcum  viia  i.Cor.ij  ^. 
anima  li  qua;  leprobis  eciam  communis  eft.  Simiiicer  vbi  optac 
Chrifti  sraciam  &  Dei  chaj-iutsm  fidelibus,flaiul  annc^tit  co- 


^;AP»xvii'  IN  $Tr  T  V  TXONIS    L  IB.    I  I  r. 

municationem  Spiritus  ,  fine  Qua  nec  paternum  Dei  fauorem, 

%cm  5-S'       njecCiuiftibcneficentiamquilquamguftqbic.  Sicuc  etiam  .^libi 

dicit,  Charicas  Dei  efFufa  el^  m  corda  noftraper  Spiritum  faa- 

ftum  qui  dacus  eft  nobis. 

lloitA  tiuU^^  ,  3     Atque  hic  notarc  expediet  quibus  elogiis  Spirituminfi- 

i.ipjVttwi^'^''*  gnj^it  Scriptura ,  vbi  cJeexordio  totaquemihuraciotie  falutis 

ftiinii'  noilrr  a*icur.    Primo  vocatur  Spiricusadoptionis  :  quia  no- 

ivoisi.  •  5*      bisteftis€ftgratuit2eDeibencuoIen(.i^qua;nosDeus  Paterin 

dilefto  vnigenito  complexus  ei%vt  nob(s  eilec  in  Patreni,n6i- 

que  ad  prccandi  fiduciam  animat,im6  verba  didat,vt  intrepi- 

s.  ^rr'.  -i'!'  (^  declamemus  Abba  Patcr.Eadcm  ratione  dicjtur  arrhabo  &  (i- 

fi^illum.         gillum  noftriE  hxrcdiratis  :  quia  in  mundo  peregTnanres  ,  & 

Gal.4.^-        .niortuis  iimiies  e  caslo iti  viuitficat vtcerti  iimus  fub  fideli  Dei 

y^^^,         cuftodia  falutcmaortram in  tuto  cflc,  vnde&  vuaeHe  dicitur 

Rom  8-iO.     P^^ptcr  iuftitiam.  Quoniam  vero  arcana  rua  irrigatione  ad 

germina  iuftitisc  profercnda  nos  fcECundat ,  vocaf ur  liepius  a- 

^.jiquA»         qua.vt apud  Iefaiam,Omncs  fitientes  venirc  ad  aquas.  Ir-m, 

lera.55i'        EfFundam  Spirirummeum  fuper  /icientem,  &  dumina  fuper  a- 

ltra.44  5*      ridam.Quibus  refpondet  C  hriLlifcntentia  quam  nuperaddu- 

loan.7.37*     ^^  ,,Siquisficit  veniar  ad  me.    Qj?nqu.?m  ititerdnm  a  pur- 

Ezech.j6.i5  gandi  mundandiquecnergia  fic  nuncupacur,vcap'jd  Ezecfiie- 

lem  ,  vbidomifjtisaquas  mundas  promittic  quibus  populum 

y   onf.m  C^  fuum  a  fordibus  abluct  Quoniam  vero  gratise  (wx  liquore  per- 

'vnSiio-  fufos  in  y\xx  vigorem  reftituit  ac  foucc,  inde  nome  obf:inet  o- 

i.loan-JJo.    jei&vnftionis.  Rurfutn  quiaconcupircentixnoftra;  viciaafli- 

i'"^*^ '  14.     dueexcoquendo&  cxurendo  ,   corda  noftra  incendiramore 

Aft"' .".       ^^^  ^  ftudto  pietatis,ab  iioc  quoq;  efFciftu  merito  ipni>  aopel- 

6.i^fiii-  latur.  Deniquenobis  defcribitur  qurrfifons,  vn  :>  ad  nos  ma- 

j.Fom.  nanc  casleftcs  omnes  diuiriT:  vel  Dei  mjntis,  qua  fijam  poten- 

b.Munin  t>*i  ciani  "cxercet:  quia  virrutis  fu^  affl ici  dji  inini  nobis  vitam  fic 

infpirat  vt  non  iam  agamur  ipfi  a  nobfsjfed  eius  aftio.-e  acmo- 

turegamur  :   vt  fiqua  funt  m  nobisbona,fru«5f:jJS  finr  gradari-. 

pfius.nofti^e  vero  fine  ipfo  dores.men tis  fint  tcnebr^cordifq; 

KJ^ush-riimE-  pcuerfitas.Hoc  quidcm  iam  clareexpofiturntft.donec  icten- 

i J.cf w?«.        ^^ ^"f^  ^"  Spiritum  mences  noftrae  ,  Chrift^m  iacere  quodam- 

tpUe.4  15.     modo  otiofum :  quia  frigide  eum  extra  nos,adeoq«e  pr  >cui  a 

Rutn.»  19.     nobis  fpeculamur.  Scunus  aucem  non  aliis  prodefle  ntfi  quo- 

Gat.j.i?'       rumeftcaput&primogenirusinterfracres  ,  qui  denique  twin 

}    KefMo     induerunr.   Facirfolahajcconiundio  ,  ncinutihcer,  quoad 

^  '    iiosjCumSaluatorisnomine  venerit.  Quo  fl^edat  facrumil- 

ludconiugiumquoefHcimur  caro  decarneeius  ,  &  olTa  ex 

offibus,adc6quevnumcumipib  :  folo  autem  Spiritu  vnit  fe 

nobifcam.    Eiufdem  Spiritus  &gratia&  virtureefficimur  il- 

lius  raembra ,  vt  nos  (ub  fe  concineat,  vicilsinaque  iilum  pdffi- 

deamus. 

4Ve- 


O  E      WO  *  O     ¥  E  R  C  I  P.    C  H  R  I  S  T  I      C  R  i  t.      IS4 

4  Vcrum  quia  fides  pr^cipuum  eft  eius  opusjad  t^m  magna  Qmu^  r^^^  ^, 
cx  partcreferunrurqusead  vimeius  &  operacionem  exprime- fSa^«a«»"  ^J 
dampaflim  occurrunt:quianonnifi  pereanosinEttar)gclijlu-/«;  ^^tntnsS. 
men  adducic,  (kuti  docet  lohannes,  datani  cfle  prxrogatiuam  B^°f^er»a    ^ 
credencibus  iti  Chriftum  vtfint  VihjX^ci  ,  quinon  cx  carne  &  "^^"^"g^^ex 
ra«gufne ,  fed  ex  Dco  nari  funr.  vbiDeum  opponens earni&  ^tZ^\!^g^ZT^ 
fanguini.fupernatuialeefledonumaflcrir,  quod  fide  recipiant  inScriptlra.^, 
Chriftam  qui  alioqui  ruseincredulitarideditj  manerent.  Cmffritturadvi»*- 
fimile  eft  lilud  Chrifti  rerponfum,Caro  &  fanguis  non  reuela-  '^^  ^ffractam 
uit  tibi,  fed  Patcr  meus  qui  in  cslis  eft.  qus  nunc  breuitcr  at-  ^/'"'"^^«.v/"-*- 
-tingo:  quia  iam  ahbicopiose  tiaftaui.  Similc  eriam  cftiUud  ^qI''^?' 
Pzuiii  Obfignatos fuifle  Ephefios  Spiriru  promi/Tionis  fiiido.  Matc*h"itf.i*. 
Oftendit  enim  intcrnum  efle  dodorem.cuius  opera  in  mentes  Ephe.?.i|, 
noftraspenetrat  falutis  proiniffio,que  aiioqui  acrem  duntaxat 
vcl  «ures  uoftras  feriret.Similirer  vbi  Theflalonicenfes  dicit  e-  2.Theni.ij. 
ledos  a  Deo  in  fand:ficatione  Spiritus  &fide  vericatis.-qLio.co- 
texru  breuirer  admonet  fide  ipiam  non  aiiunde  prodire  quaoi 
aSpiricu.  Quod  .ipc-rtit:s  explicac  Tohannes,  Nos  fcimus  quod  ,  j  -. 

manetinnobis  eSpiritu  quein  nobisdedit.  Item  ,  Exhocco-  4./*. 
gnofcimu»  m  eo  nos  manere,&ipfum  in  nobis,qu6d  dedit  no- 
his  ex  Sprritu  fuo.Itaquc  diici;^ulis  fuis^vt capaces cflent  cscle-  l<xaa  14 17. 
ftisrapicnci;e,promificChriftusSpiritum  veritatis,quemmun- 
<lusnon  poceftcapere.  Et  hocillipropriummunus  attribuit, 
fuggcrere  qua?  ipfe  ore  docuerat.  quia  fruftra  ca?cis  lux  fe  of- 
ferretnifi  Spiritusilb  intelligenti^  apenret  mentis  oculos:  vc 
rice  daucm  vocarequeas  qua  czleftis  regni  thefauri  nobis  re-  ' 

•ferantur ,  eitifque  illuminationem  mentis  noftrje  .Tcicm  ad  vi- 
dendum.  Ideo  Paulu*;  tancopere  coramendatminifterium  Spi-  x.Corti.i". 
■riius ,  quia  fine  profeduelamarent  doftoresnifi  Chriftus  ipfe  Ioaii.^.4, 
iicerior  magifter  fuo  Spiritu  ad  fe  craheret  qui  dati  funt  a  Pa- 
«re.  Eigo  iicut  in  Chrifti  perfona  reperiri  diximuspcrfe<9:am  .         ^. 
falucem:  ita,  vtifismus  ciusparticipes  ,  baptizamosin  Spiricu  ^"^•^***- 
Crnfto  &  igni,  illuminans  nos  in  Euangeli»  fiii  fidem  ,  atque  ira 
regencrans  vt  fimus  nous  credtarx:&  proj>hanis  foidib-us  put- 
€?.t9s  m  fan^a  Dea^empk  coafccrac. 


CAPVT     II. 

"De.fdeivbit^iefnitioeiwponituri^expN- 
cantur  qu£  habet  propria. 

Huius  capicis  tres  prscipua:  funt  partes. 

1  Quxdam  ad  dirputationem  de  fide  pertinentia  breuiter  explica- 
tur  a  primar^-aicnead  dcci^)amquarcam.  Et/7>'?^'>^'>j  de  fidei  ob- 
iecto/ed  i.  0./«if.  de  Cde  impIicira/edt.J.j.^.j.tf.  rfrno  definicio 
iidei  proponinirjcct.7.^<^»'/o,  de  maltiplici  flgnificatione  huius 
vocis,reft.8.9.K).u  II  1}. 

3  Partium  huius  definitionis,reptima  fe^ione  propofitz.prolixa  cx- 
ppfitio  i  fe<ft.'4.aQ4o. 

I  Brcuis  conhrmario  eiufdem  de.^nitionis  Aporcoli  authoritate,  ea- 
tjueoccafione  ofl:..'nditur  relario  q^uamadie  inuicem  hubent  iides, 
rpe$,5:  charic.is:..red.4i.4J.ck  4j. 


ii 


qaje-intetradira  tueruc» 

-<•  --4/  ^  f.  r^~''in.*'-  *1*-'^^^^  Dcus  nobis  per  Legem  pr^f.ribac  quid 

eSS^^SM'^  agendum  fit  ,  fiqua  jn  partelapiifu^itiuiusj 

terribsle  lilud   qjod  edicit  niortis  ^eternae 

iudicium  nobis  incumbere.    Kurfujn  ,  quia  nonmodoar- 

duunifed  prorfus  fupra  vires  extrdque omnem  noftr.-a-n ficui- 

tatem  eft  Legem  impiere  vt  exigic:fi  nos  djntaxa:  ij-fcs  miue- 

mur,&  quGE  meritis  nolhisdigna/ir  conditio  repuiamus,  mhii 

bonsE  fpei  efle  reiiquru  fed  a  Deo  obiedos  fub  GEterno  interitu 

iaccre.Hoc  rertio  cxpiic.itumfuic  vnamelTeliberationisratio- 

nem  qu:r  nos  a  tam  mileracalamitateeruat.-vbi  apparet  Ctiri- 

itus  redempor^per  cuiusmanum  cieieftis  I^ater.pro  f«iaimme- 

fabonitare&demcntia  noftri  miferrus  ,  luccurrcrencbisvo- 

liiit:fiquidem  6i  ioiida  fide  mi/ericot diam  Iianc  ampledimur» 

iccpui  Itmus    gc  m  ipfi  co! iftanti  fpe  acquiercimus.Hoc  vero  nune  expende- 

cipitU.  J.Q  Gonuenir,qu<iiis  effe  hsec  fides  debeat,  per  quam  regni  c^Ie- 

ftis  pofieffi  >nem  adeunt  quicunque  adopcati  funt  a  Deo  in  liV 

lios  .'  quandotantsereiefficienda:  non  quamiibet  opinioneni 

^  ^.    ^^_  nut  etiam  perfuafionem  parem  eflc  conftat.  Atque  eo  maiore 

'fhim  de  fidfy  cura  &  ftudio  difpiciendaeft  nobis  &  difquirendagermana  fi- 

dei  propnetas,quo  perniciofior  hodie  eft  in  hac parte  muito- 

rum  haiiucinatio.  Siquide  bona  paf s  orbis,  audito  eiiis  nomi- 

ne. 


De       MODOPSRCtP.      CRlsTJGRA."  I85 

nc,nihilaltiusconcipit<]uain  vulgareni  quendam  EviangtUcx  Xluam.  .*b/rii* 
hiltoria»  aflenrum.inio  Cjuum  in  lcholis  dc  fidc  difputant,  Deu  ''^"^  SchoUfti'^ 
cius  obeftumfifnpliciter  vocado,euanid3  fpcculatione  ("Vt  a-  '^^^'"^fi"^*' 
libi  dixmius)mircr.'s  annnas  rapiunttranruerfijm  magis  quam  yj  chrmojion^ 
ad  rcopum  diriganr.  Nam  cjuum  Deus  lucem  inacceflam  hzhi-  flituentes^   Hi 
tct.Chriftummcdium  occurreienecefleeft.  Vnde&felumen  autevariistf. 
mundi  v.icat;&  alibi,  viam,  vcritatem  &  vitamrquia  ad  Patrcm  fit»^omts  rff-U 
Cqui  fons  cl^  vitx^nifi  pcr  ipfum  nemo  venit :  quia  folus  Patre  [**"J!*S'  ■>    - 
co^norcit,i.!cind£fidclesquibuseum  volueritparefacerc.  be-  loh^ri    8.  ix, 
cundum  hancrationemPaulusmhil  fecognitucximiuir  duce-  loan.14.^. 
rc  aflcritprxter  Chriftum  :  &  Aftorum  vigcilmo  fe  prsdicaire  Luc.io.  x%. 
refcrt  fidemm  ChriJtum.&aLbiChriftum  ita  loquentemin-  »'Cor  .*•'•  x 
ducit.Mitramtemter^entes,  vcaccipiant  rem^fTioneinpecca-^^'*  ^*^*'  * 
torum  &forreminter  fmd:os,per  fidcm  quajcftin  n-iC.EtPauT 
lusin  emsperfonanobisvifibiicinefl^eDeigIonatefta?.ur,  vel 
(quod  idem  valct)  illumicationemcognitionisglori^  Deiin 
ciusficieluccre.  Vcrumquidefncftin  vnum  Dcum^demrer, 
fpicercifed  illud  quoque  addendum  eft,  vtagnofcar  quem  ille 
mifit  lefum  Chriitum.  Q^ia  Deus  ipfe 'prffcul  abfconditus  la- 
icpctni/inositradiaretfulgor  Chrifti.Inhuncfincm  quicquid  ,  r  «  :i 
habebatPaLcr,apud  vnigenitum  depofuit.vt  in  eo  fe  pa^eface- 
ret:vt  ip/abonorum  communicaiioneexprimcrct  veragloriae 
fuacimaginem.  Siquidem,vt  di<5tum  cft,Spiricunos  trahi  opor- 
tcre  vc  ad  Chriftum  quaercndum  incitemur:  ita  vicifflm  mone- 
^\  fumus  inuiflbilem    Patrem  non  alibi  quam  in  hac  im;»gine    .  i^^ 

«juxrendum  eflc.  Q^a  de  re  elcganter Auguftinus,qui  de  fidei  t'"'  ^^  ""'' 
fcopo  difiercns.fciendum  cfl[e  tradit  quo  iTt  eundem  &quattum  '•**??*• 
concinuo  poft  colligit,  munitiffimamaduerrus  oraneserrores 
viam  cfle  eundcm  Deum  &  hominem.Deum  cnim  efle  quo  te- 
dimusJiomincm  quairriustvtiunquc  autem  nonnifi  xa  Chrifto 
inuenii/.Nec  vero  Paulusjdum  fidem erga  Deum  prsedicat ,  in 
animohabeteuercerequodtotjesinculcatdcfide,  qu^rotam  .^ 

fu2m  ft,.ibilicace  hubec  in  Chrifto.  Petrus  rcro  aptiffime  vcrun-  *^  ^^'  *'"'^ 
qucconncdit,dicens  per  ipfum  nos  in  Deumcredere. 

2     Er[!ohacmaIuin,vc  aliainnunicra,  fcholafticisacceptum  -.^ 
rcfcrri  par  cft.qui  vclut  obduao  velo  Chnftum  texerut,  m  cu-  ^fiZimZ 
ius  inruicu  nifi  reai  intenti  fimus,per  multosiabydiuhos  fcm  tlLtl7Lntr'. 
pcf  vagari  continger.    Pra?ccrquam  vcroquod  caliginofafua 
dcfinitione  cocam  vim  fidei  decerunt  ac  fere  exinaniunt,  com-  yjj^  cKVyrt 
mentum  fabricarunt  implicitsefidci.quo  nominecraffiffimam  in  loan.  ho» 
ignorantiam  ornantcs  mifer^  plebecula;  cum  magna  pernicie  rail.i^. 
illudunt.  Imofvt  verius  &c  apertius  dicam  quod  reseft  )  com-  fidtmenimdi 
mentum  hoc  veram  fide  no  modo  fcpelit,  fcd  penirus  deftruic.  ^''"'^  *  ^'"*  "* 
Hoccine  credere  eft,nihil  1  ntelhgere,mod6  fenfum  tuu  obedie  [TvZtZ, 
lcrEcckfi«fubmitras?  Noninignoratione^  fcdiacognitioncy?Mryf. 

Aa,    j. 


CAP.        n,  INSTITVT/ONIJ      11  B.     !1J. 

fita  eft  fides:  atque  illa  quideni  noii  Dei  modo/ed  diuuise  vo- 

luncaris.Nec  enim  ex  eo  falutem  confequimur,vel  quod  para- 

ti  fumus  pro  vero  .impleifli  quicquid  Ecclcfia  prscrcrip^erit,  vel 

quod  inquircndi  cognQfcendique  prouinciam  ad  ipfam  relega- 

musrfedquando  Deumagnofcnnus  nobisefTcpropitiumPa- 

^4*fii hdcvo-  tremjreconciliatione  perChriftumfatt;i:(.hriftum  veroin  iu- 

LnM4,  o-  q»^  ftitiam,fan(flificationem,&  vitani  nobis  eHe  datum     Hjic  ( in- 

tiecefina  ttuf-  quam)co^(iitione,n(>n  /enfus  noftri  fiibmifiione,  inorefium  in 

c(em    co&mtio.     *  i  i  tvt  ■i-a.ii 

Kom.io  10.     i^g^u^"  c.-clorum  obtinemus.  Nam  quum  dicit  Apoltofus,cor- 

'  tie  credi  ad  iuftitiam.ore  confeflionem  fieri  ad  fiiutem.non  fa- 

tis  effeindicatfiquisimphcite  credat  quod  non  intelligat,  ncc 

etiarii  ir.qairat  :fed  explicatam  requiritdiuin^  bonitatisagni- 

tionem.m  qua  confiftit  noftra  iuftitia. 

Multa  CjUidcm     }    Equidem  non  inficior(qua  fumus  ignorantia  circunfepti} 

fnnt  e^  erwt  ejuin  plurima  nobisimplicita  nunc  /iiit,&etiam  fintfutura.do- 

h»utiir^j,Ucita.  ^^^  c{cp:)fjta  carnis  mole  propius  adDei  pr^fcnriam  accefleri- 

mus  :  in  q^ibus  ipfis  nihil  magisexpediat  quam  iudicium  fu- 

fpendcrc,animu{%aucemofiirmaread  tenendam  cum  Eccle/ia 

van  tatv'm.  Vertim  liocpr.^^cextuignoranriam  humilirate  tem- 

^^'amen  fdfs  pciaram  fidci  aominc  in/ignire,abfurdif/?mum  eft,  Fidesenini 

tnD.i.-^-Chri-  ,ji  Dei&  Chrifticognicioue  non  in  EccIc/i:Ereuerentiaiacct. 

■''i''^-" ''"'"''    Et  videmus  qualcm  labyrinthum  iftafua  implicationefint  fa- 

XL"-2r  "  J  bricatinVt  quidu:s,nuUo  cu;n  delefta,  dum  fub  Ecckux  obtru- 

*  eite,  eiiaiif-et.  ii  ••n  f  •■  t-       ■ 

lohan.j^.j.    duur  rttul  ),ab  impericis  mltaroTaculiarf.piatur.interduetiam 
proui  .;iofi'nm;  errores.Qu^:  inconfidcrata  facilitas^quum  cer 
tif/itoum  fitin  rumam  p'-^cip!rium,ab  lis  tan)enexcuftrur:quia 
,,  .  drhniEenil)iIcredar,fed3ppoii'aconditione,/iralisBccIe/iefic 

^'i^feftitam  fj jpj^  t^ j  JP,  errorc  vcricare.n,  in  cxchne lucem,in  ignorantr.i 
lit/hTcCrnn  ^'^^^'^^'  /cientiam  tcneri  nngunt.  Q^ibus  refutandisne  longics 
cBrfequtinMr^    hiim6rc^vji!r,tantu!n  admonemHsiedorem  vt  jpf?  cuin  noftrif 
<:-H!fcra:  ipfi  enim  ver  taris  per/piciijras  f  itisexpcditam  per  fc 
rcfu?*rion--mfu2gcrer.Neque  enim  apudeoshoe  q'u.Tr;turaa 
rmoi-cica  /irfides  'nultis  ig  -lor.mrii'  rel.quiis/cd  ileliniijt,  rite 
credcre  -.iMin  fuairirc  ria  ftupfnr,adc6'que/ibi  ir.duIgcnt,mo- 
do  -frcclcfive.-mrhorira?!  &  iudicio  dc  rebu^  incogniris  affcn- 
tia'itur.Qu,:^fi  vero  Scripturapafiim  non  doccac  cum  fide  con- 
iun(fiam  cfic  in rellige-Kiam. 
«-^'/9  fc-.iCn  no-     4    ^''^'*^  ^'^^^  fidem,  quandiu  in  mundo  peregrinamur,  impli- 
/^.  V'''i'  ^Jo-  ci^-nncffc  concedimusnon  roliin.  quia  nos  mult.i  adhuc  larcm: 
fe'.fitui^p't-  fcdvjuia  mukis  errofum  ncbuls  circundati,  non  ojnnia  afle- 
^'^'^-  quiuiur.Nam  perrcdifiinu  cuiufque fumma fapientia  eft  pro- 

X>\  y.  ficere,p)ac!c^.<n:;edoci!itireIongmseniti.   Iraquefideles  hor- 

¥h'Ar(  i  \s.  ^^^^^^^  paijlusv!  fi  quidere  alijabaliis  di/tentiant,expeftetre' 
U'jlan'6ncm:Ht  fane  expenennauocer,donec  carne  fimusexutf, 
ji. i;ius  !iOi  rilfe:|ui  quam  optandum  efferaac  quotidie  legedo  in 

mulros 


DB    MODO      PBRCIP.    CHRISTI     GRAT.  1^4 

jiniltos  obfcuros  locos  incidimiis,qui  nos  ignoranci^  coarguut. 

At  juc  hoc  fr^no  in  modeltia  nosDeus  recinet,fidei  menluram 

iingulisarfignansjvc  oprimus  etiam  quifquedodorad  di(cen-  ExemflakiA- 

dum  paratus  fir.  Ac  iniignia  huius  (niti  miplicirx  'exempla  in  ^ofioiti, 

Chfididircipulis  nocuel  cer,  anrcquam  plenam  iUuminatio- 

ne  adcpti  e(lenr.Videmus  quam  difficulcer  rudimenta  ipfa  gu- 

ftent, ,  vt  hxiitenc  m  minimis  qi^ibufque^vt  a  magiftri  ©re  ptn- 

dentes,  non  tamen  mulrum  promoueanr.  quinetiam,  dum  ad  i 

monumencumaccurrunr  muliernn  aJmonitu,refurrc(flio  ma- 

gitlri  illisinilar  fomnij  eft.  Qu,um  illisfidei  teitm^oniumante  . 

reddiderit  Chriftus,  caprorrusfuifie  vacuosdicere  fas  non  el^:  i^.  f„ulicrihtii 

im6,nifi  perfuafi  fuiifent  Chriilum  rdlirrefturum  eflV,  conci-  ^,,-,, 

«JilTetin  ilh^  omne  ftudium.  Ncc  vero  fuperftiMo  ctaxit  mulie* 

res,vtcadauer  !:ominisextindiaiomaribus  condirencdc  cuius 

vita  nulla  fpes  fortc  ;  (ed  quanuishaberenteius  verb:s,  queni 

fciebmt  vcraccm  cflfc;  rux.iitasramen5  qu:e  adhucoccupabac 

eorum  mentes.fidem  caligine  obuoli^it,  vc  eflcnt  fc-e  atsoniti. 

Vnde  etiam  diruntur  cuncdemu:n  ci^cdididcj  vbi  re  ipiaab  i- 

p/is  comperta  fuit  rermonumCiirifti  veritas-.non  quod  credere 

]:nceperint,fed  quiaoccult^  fidei  fcnien,  quod  in  corum  cordi-» 

bus  veluc  emorcuum  erat,  cunc  recef>co  vigore  emernc.    Vera 

ergoin  illi^fuitjfcdimphcita  fides:quiareuerer.cer  Chriftum 

pro  vnieododore  amplexieranc.Deindeab  iproedo6ti,ftacue  '' 

banc  fibiefleauchoremfalutis.deniquecredebancec^Io  venif-  ""^Z"  «crf- 

fcjvr  pergrariam  Pacris  difcipulos  illuc  colIigerec.Nec  vero  fa- 

iniliarior  huius  rei  probario  qu2Ei.*enda  eft  quam  quod  m  cun- 

dis  feinper  mixta  eft  fidei  incredulicas.  .      . 

^     Vocareeciam  fidem  itripliciram  licec  quse  tamen  proprie  Elfifetyiimplr-^ 
siihilaliudeftquam  fideipr^paracio.  Plerofque  ctcdidiiVcE-  Cit.^fihs,feufi- 
uangeliftje  rcferunt  qui  carum  miraculis  in  admiracione  rapti,  (^etprapayanoy 
non  vlrra  progrefli  func  quim  Chriftum  efie  Meffiam  qui  pro-  '"  quilyufdamo 
miflTus  fueratrquanuisne-tcnui  quideniEuangeli;  dodrinaim- 
buticflcnt.Talisobferuantia  qu3C  eosfubcgitvc  Chrifto  liben- 
ter  fefubiiccrenr,  ornatur  fideiticulo:cuiustamennonnifiini- ,  ,         '  ''. 
tiu  fuit.Sicaulicusillequi  de  filij  fanatione  promiilioni  Chri-   ®  *"'  ^*^^° 
fti  crcdidir.domum  reucrfus,tefte  Euangelifta  denuocredidic, 
nempe  quiaprimo  inftaroraculi  habuic  quodaudieracejcorc 
Chi  iftcdemde  eius  auchoritati  fe addixit^^d  recipiendam  do- 
ftrnani.     Qntnquam  fciendumeft,itafuiffedocilem&  para.» 
tum  ad  difcendLmLvt  tamen  verbum  credendi  priore  loco  par- 
ricularem  fidem  denorec,  fccundo  loco  eum  numerec  incer  di- 
fcipulosquinomen  Chrifto  dederanc.    Nonab/inu'Ie  cxem- 
^jum  in  Saraaricanisproponic  lohannes,  qui  mulierisfermoni 
crcdiderunc  vc  feruide  ad  Chriftum  accurrerent,  qui  camen  eo  Iohaa.4.4*. 
nudito  dc  locpuncur ,  lam  nou  crcdimu«  ob  fern/onfenitumn, 

A  a    ij. 


vt  vtrhumjit  ^^^^^  Euangfl'o  redi  ad  eum  cendemus.   Et  ccite  iliic  nobis 
dei    ccveluri  apcnuntur  the(aurigratiar :  quibiisclaufis,  parum  nobisChri- 


eAP.       H.  INSTITVTIONIS    LlB.    II  li 

fed  eumaudiuimus,&  fcimus  cjuod  feruatorfit  mundi.  Ex  hit 

patetjCos  ctiam  qui  f?riiniis  eiemetis  nondum  funtimbutij  mo- 

do  adobcdiendumferantur.vocaiifidcies.no  (juidcn!  propric 

£t4  h*c  doeili'  Ted  quatenus  Deuspro  lua  indulgentia  pium  illum  affcdu  ran'- 

(At  lor)ge  difiat  to  honorc  dignatur.  Sed  hxz  docilitas  cum  proficitndi  dc/idc- 

A  fide  tnif'ta'  ^jq  longc  diftat  a  crafTa  ignorantia.in  cjua  forpcnt  qui  fide  'm- 

tn  jch(.'.:p.f-  plicjra(qualisfi  igitura  Papi(Hs)contcntifunt.  NamfiPaulus 

i.Tim.j  y.      ^cuere  cos  d^jmnat  quifemper  difcentcs,  nimquamad  fcietiam 

veiitaris peruenpjnt.quanto  grauiorem  ignominiam  mcrentuic 

qui  data  opera  affedantnihilfcire? 

Biifmodi  ante     6    Ha?c  igitur  vera  cit  Chrifticognitioj  fi  eum  quah's  offer- 

tfi  verbi  Dei  tur  aPatre?urcipimus,nempe  F.uangelio  fuo  veftitum-.quiafi- 

relatio  adfide:  cuti  iu  fcopum  fidci  noftrxipfe  dcftmattiscil,  it.i  nonnifi  pra?- 

fheculum inqfo  ftus  prodel]cc.Sic  Paukis  fidem  dodrin^r  indiuiduamcomirenn 

T)enm    tntue-  aodithis  verbis,  Non  ita  didiciftis  Chriftum  :  fiquidcm  cdofti 

"^*"-  c{i«  qu.r  iit  veriras  in  Chrifto.  Neque  fic  tamcn  ad  Euangeliu 

Epaci.4i2o.    i(;.{^fi,-joo  fidem  quin  fatear  a  Mofe  &Pr"phetistraditum  fuiH. 

Rcm  10  4.      ^^  qvio^  ad  eamiedificandam  fufficeret;fed  quia  plenior  Chrifti 

manifeft.itioin  Euangehocxhibita  eft,merit6  vocatur  aPauIo 

do<flrinafidei.  Quaetiam  rationea/ibi  djcir,fidei  aduentuLe- 

gemaboliram  fu:!fe:hac  voce  comprehcndens  n  jaum  &  info 

iitum  docendi  genus^quo  Patrismirericordiammagisilluftra' 

,  .uiti&dcralutenoftracertiusteftacuse.l  Chriftusex  q.ioappa- 

ruit  magifter.    Q_^3nqam  facihor  crit  &  apcior  merhodus,  fl 

Confirmaticvd  giaa  itiui  a  genere  ad  fpeciem  defcendimu.s.  Principio  admo- 

riis  ScripturA  nendl  iumus,  perpetuam  efie  fidei  reiitiOnem  cum  Vei  bo,ricc 

jeH  rr.oitrs.      ni:'.gi.<;  abeo  poile  deuclli,  quam  rsdiosilolc,  vndeonuniur. 

lc  a.s5  ]■     ^    i^^g^  apud  lcffiam  c]amatDcL:S,Aud:te  nic,&  viuct  anima  vc- 

'  '   ftf,?.    Ethunc  eundem  fide»  fonrem  demonilrac  lohanneshis 

Pfal  95.8.       veib;s,  Hxc  icripca  funt  vt  cicdacis.   proplict^  quoquchorrari 

voknspopulumsd  fiiicm,  Hodie(inquit)fi  voccm  eins  audie- 

Itfa.53  ij.        ^'Jti  .&  audirc  pafhm  accipicur  pro  crcderc.   Dt  niquc  non  fru- 

ftraDeu<^apud  lcfaiant  hac  noradifcernit  filios  Ecclefie  ab  cx- 

tr^neis  quod  oninescrudtet,vt  finc  ab  ipfo  edo<^i.   qiiiafi  pro- 

A&  6  )  t     &  '^'i^cuum  efTetbenencinm,  cur  ad  paucos dirigeret:  lisrmonem? 

«  i.ioVjo.  15.  ^'^' ^^^P^"'^^*^  quod  paHim  Euangeliftps  fidclcs  &difcipuIo« 

16  jH.&  n.i6.  ponunt  tirquam  fynonyma.ac  pr»!errimLi!Cas  m  A^is  Apo- 

29.  &  'j  52.  &  ftolc^rumfarpiu.^J.qiiineriajri  hoc  epithcron  ad  mulierem  vfqiic 

14.  15  16.  i8-  exfendirjA*!:^  9.  ,Qunre  fi  sb  hccfcc»po  int^fuein  collimare  de- 

i*>.io  21.         bet.vel  minimLni  deflectic  fides,naturamfuam  non  rctincr,fcd 

oJevfrLieo^m  ^^^^'^'^^^^■^'^^'^^^^^^  ,  &  vagus  iTicncis  crror.-    Idemvcrbutn 

tio»e  fii:lLi  }c!-  bafis  e\\ ,   qaa  fulcirur&  fuftinctur :  vnde  /1  dcclmar,  corruit, 

tsfi  epfiutj.    TwIIc  igicur  vcrbum,&  nuila  i^m  refta-bit  fidcs.  Non  hic  diCpw 

ramiis 


DE      MODO     PHRC.      CHRISTI      <;  R  AT.  l8/ 

tamiis  an  ad  leminandum  Dei  rcrmonem,  vnde  fidts  condpia- 
tur,  nccefrariuni/ichominJsminiftcrium,  <]uod  ulihi  rrad:./j^i- 
mus:fed  verbum  i}>rum,vccunque  ad  nosdcferatar,  in<^arlpe- 
culi  elfedicimjs,  iu  qno  Deum  ijirucitur  fides  Siuc  igitur  ho- 
minis  opcram  in  hoc  Dcus  adhibertt,  iiuc  fola  fua  virtute  opc- 
rerur,  lempcr  t.imcniisquos  ad  fe  trahere  vult,  per  vcrbum 
jT.ium  fe  rer.ra:fencat.  Vnde  t<  fidem  definit  Paulus  obediencia  Rom.  t.  $.     •  « 
c^wx  pra;ltacurEuangeHo,6cobfc«juium  fideilauduin  Philip- ^^•^'P-^-'7-    ^ 
penfibus.  Ncoue  enim  vnum  id  in  fidcr  inrcllisentia  agitur,  vc ,  .'"^*    V' 
Deum  cllc  noucnmus,  led  etiam,  imo  hoc  prscipue,  vt  q-.ia  lu  dooma  fihota- 
crga  nos  voluntatc,'ntell  pimus.  Neque enim  fcirc  quis in  fc  (ti^rum defit 
h't:cancum  nolha  rcfert, r<d  qualisefTc  nobisv-^lir.Iamergo  ha-  tmpliat^. 
bemus  fidem  efic  diuina:  crga  nos  voluntatis  notitium  cx  cius 
verbo  perccprani.    HuiuN  aurcin  fundamcntum  eft.pr^eiumpta 
deverirarcDci  perfuafio.Oe  ruiusccrtitudjne.quandiu  feci;ni 
animus  ruus  difcsptabi':,dubi^&  infir':i3e,vel  pot:us  nullius  au- 
riioricariserit  verbum.Neq-,etiam  fufficic  Deuin  credcie  vera- 
Gcmqui  nccf.illcre  nccmcnriri  poffit,   nifi  confiituas  procul- 
dubio,quicquid  ab  ipfoproditjfacrofanftjmcfTe  &  inuiokbile 
veritatcm.  , 

7    Sedquoniam  nec  sd  vocem  Dci  ouamHbet  cor  hominis  'i~'"  /"''"''■y* 

'      r  }  ■  ■  1  II  il  J  .    ^  ,        .      des    tn     Ter/.-t 

in  hdem  crigiLUr,inquirenduin  adhnc  clt,c)U'.dpropr!e  nde.sin  jj^-  f.fitciat, 
verbo  rcfp.ciar.   VoxDeierat  ad  Adam,Morfe  morieri.^:Vox  Gen.i/17. 
DeiaJ  Caii'!,Sanguis  fracristui  clamat  admdde  teria:fed  quae  Ibid.  4.10. 
nihil  per  fc,nift  f^dem  qwatcfacere  qucanr^rjntum  abcft  vc  Ita- 
biiicnd^fintidoncie.   Monnc^^amus  intenm  qum  fi«iciofficm 
/itveticati  Dci  rubfcriberc,  quot.ies&  quicquid  &:quccunque 
modoloquitur  :  fed  quajrimusmodo  quid  in  verboDomini 
repenacfide.s.quo  nitirur  &  recum.bat.  Vbi  fciam  fndignatio- 
nein  &  vindidam  confcientianoftraconfpjcit,  quoHud'./  non 
rrepidHbit  &:exhorrefcc?:?Deum.?u:ein  quem  exhorrefc!t,quo 
modo  non  refugcret  ?  arqui  Dcum  qosererc  fides  debet ,  non 
refuL'ere.    Conft.i?:  ergo  nondum  plenarn  haberi  a  nobis  fidei 
dcfinic(onem:quar.dovolunratcm  Dci  qualemcunque  noffe, 
pro  fide  cenfendum-non  eft.Qjjjd  fi  in  locum  volun  ati?,cuiuj 
fiepctriftfseft  nunrius  &fortnjdabiIcpra?coniuin,  bcneuolen- 
tiam  feu  mifericordiam  fubiiciamu.s?  Ita  cerce  ad  fidci  ir.geniu 
propius  acceflerimus.  tumcnimadDeum  qu^rendum  aliici- 
iiiurpoftquamdidicimusfalutemnobisapud  cum^ffe  repofi- 
tam  :  quod  ipfumnobis  co^firmatur  vbi  fibi  curae  ftudioquc 
eameiTcdcclarat.   Proindegran^epromiffior.copuseft,  qua  j^jp,.p„,,vj-;j„e. 
nobisteftificetur  fcpropirium  cfTe  Patrcm  :  quando  nec  aliter 
ad  cum  appropinquarc  poflumus,  &  in  ea  folam  rcclinare  cor 
hominis  poteft.  Hacrationein  Pfalmispalfim  iunguntur  hxc 
duo  ficuti  inier  fe  cohajrentj  mifericordia  Sc  veritas ;  quia  nec 

Aa   n]* 


CA?.       II.  iNSTlTVTrONlS       LlB.      III. 

quicqliam  nos  iuuaret  fcire  Oeum  cfle  veracemjni/i  clemcntcr 
nos  ad  fc  allicerct :  nec  eius  mircricordiani  aniplefti  nolUum 
Pfal.^o.ir.     eflTet  nifi  eai7i  fua  voceoffjrrct.  Vericatem  tuam  &  Cihu^  prx- 
dicauirnon  celaui  bonicateni  ruam  &  veritatem  cuam.  Bonicas 
Pfal.  j^.  6.    tua  &  veritas  cuftodiant  me.  Alibi,  Mifericordia  tua  ad  carlos, 
'     •     veritas  tua  vfcjue  ad  nubcs.  k em,  Omne.s  vix  lehou^  clemen- 
Pfal.sj.io.     tia&  vericas  cuftodientibusfoedusejus.   Item,  Multiplicara  cfb 
fupernosmierJcordiaeius,  &  vcritas  Domini  nianerin^rer- 
p  -  1  !o***      'lum.  IccmjCcinam  nommi  tuo  fuper  mifericordia  &:  veritato 
'>'     tua.    Oniitto  cjucd  in  eandcm  fcfircntiam  apud  Prophetaslc- 
gitur,  Dei;mcIc!nen^.eme(]c&iit!eIeminpromif()s.  Temere 
cnim  flicuemusDeum  nobispropiuum,ni/i  de  fe  teftetur  ipfC) 
n6(queruainuitacione  pra?ueniat,  ncdubiavelob'cur;i  (ic  vo- 
noLtscftrtur,    ^""'^*'  *^'"''*  autcm  vifuni  eftvnicum  amorispt^nuseilc  Cnri- 
'    ilum  :  (inequofurhim&  deorfum  apparent  odij  &  ira?/ij:na. 
lam  quuin  non  multum  h:?bif:ura  (irmvtmentidiuina^boRirntis 
rtocitiftjnifiin  ea  nos.Tcquiefcere  fjc!ar,exciudendaef^dubfta- 
tione  mixta  intelligentia, qua?  n^^n  folide  iibi  conilet ,  f^A  ipfi 
l^^^ocHwfJe  fccum  difcepc?t.  Ar  veropludmumabeft  quin  mens  hominis, 
ampUUumur.  ^^  ^^^^  ^^  ^  obrenebr;' ta,ad  perci.Mcndam  vfq  je  Dei  volun- 
tatempenerretac  con'cendar,  atqueetiam  cor,  vcperpetua 
lre(itationefkt6:L.'atur,fecuruii3  in  c^  pcrfuaficne  reiideac.Itnq; 
aliunde&  mente!n  iiluminrtri.  &  cor  obfirmori  conueni,  q  lo 
Cuiwfi.iei  iu-  Dei  verbum  pienam  apud  nos  fidem  obtmeac.Nunc  iufta  (idei 
fca  /'^('powi/Kr  definitio  r.obis  conft.ibic /i  d.camuseffedium^  erga  nosbenc- 
defiTniio.  uolent  f  firmnncertamq;cognicionem,qu.^gratuit^  inChri- 

^o  promiffionis  vcrirate  fund.ica,  per  Spiritum  S.  &  reuelacut 
meiicibus  noftris  &  cordibus  obfignacur. 
Sr/:»/  ftieirum  ^  Verum  antequam  vlcra  proc:rediar,quajdam  prooemia  ne- 
?Xt^jnoria  fl(- ceffariacrunr  adnodos  expiicandos,  quiobfttcuium  ajtioqui 
fthri^io  de  fidi  fifferre  pofr^itledo.Jbus.  Ac  rnmorefutandaeft-qua^in  fcho- 
f.r,viit'i(jr  V,-  lis  volitat  nugacortafideifu*ni3Cx  &informis  didinftio.  Im-- 
''i  oSbardTi  ^'"^"'^'^'^^"'''^  ^^^  crcdere  quicquid  cognicu  nffcefTarium  cft 
j'  diftintt  15.  ad  Alutem  qui  nullo  tmioic  Dei,  nullo  piet.itis  fenfutanpun- 
;  fur.Quafi  vero  Spiritusfanduscordanoftra  in  fidem  iUumi- 

nando,non  ficnobis  adoptionis  noftr,^  teftis.  Supercilioseta- 
men,totaScriptur<jreclaraante,per(uafionemiIJatimore  Dci 
^  '"'/«''''^■'"'ya^.uam^fjfjf  j  nomine  disnatur  Cum  eorum  dcfinitione  logius 

?)rnati'.rxfiiei^  ^.  -       .  ..  ^     v       /■  t    •  r         ?•    •  . 

^•:£  Spiritus   confliilari  opusnon  eft.quaw»  (idei  naturam  fimplicitcr  cnar- 

D    donum  tfl  randojqaalis  vcrbo  Deitraditur.Vndeliquido  patebit  qua  im- 

.^■i-i  apio  afft  perite&inrulfcdeipfaftridesnt  magfsquamloquanrur.Paiife 

''  "»•*'  ''^""^°  iam  attig',rtliqua  fuoloco  deinde  rubiiciam.  Nunc  dico,nihil 

^iuji  drfirah:.  ^^^.^^^  commento  pofTe  fingi  abfurdius.    Fidem  aflenfum  effe 

volunr,  querecipiet  quilibct  Dcicontemptorquodcx  Scrj- 

ptura  profeitur.  Acqui  primo  videndum  erat,  iibinequi(^7ue 

prGprii 


DE      MODOPHRClP.CBRtSTIGK.AT.  »88 

proprio  niaice  fidem  accerfa':  an  Spititns  ranftuspercam  tcr 
llisficadopcionis.icac^spiierilicerineptiuntquacrcndo  an  ea(le 
fic  fidescjuam  iupcrucniens  quali;av  format:an  vcrb  tiiuer/aSc 
noua.   Vnde  ceii:©  appAret  ita  garriei  do  de/ingul.ai  Spiritus 
t^ononunqujm  cogitiifle:  quia  mitinm  crtdcndiism  in  Te  rc- 
fpnciltarioncni  cotmtt  qua  homo  ad  Dcum  nccedir.  Qaod  fi  ^^^  '^  »°- 
c:><pcndercnt  illud  PaulijCorde  crediturad  iuititinm  ;  fingcre 
dciinercnt  frigjdnm  illam  qualitatem.  Si  vna  ii^cnobis  ruppe- 
tcrcc,Latio  vajcre  dcbctccadlitcm  dcfinit."ndam;aflf:nlKir,cm. 
ic!l.'cecipiam/icuciexpaifC9tng',&  fuhusiccrurn  re|-cr.5,  cor- 
dis cfrcmagis  quamcertbri,  &.'ifRdusm3gisquam  intellfgeiv 
tiap.Q^uaracioncobcdicncia  vocarur  fidei.cui  nullu.ai  aliud  ob  ^om  r-f. 
itquium  praTert  Dommus.  &  merito,  quando  illi  fua  veiitatc 
nihil  cft  pretio/ius,qi:amicrcdcntib.  quafi  rubrcripcionef.»d:a  Ioli.-j.2j. 
ablignari  loannes  Ibpcifta  cfttcllis.QJoniam  res  minime  du- 
bia  elKvnovcrbo  ftatuin-!US,eos  iiicpreioqui  quum  fidcmfor- 
niari  dicunt  accelfionc  \r,x  affedionis  ad  zj^lnfumh&a:  qwiim 
afrenilisquoquepia  afFcdionccoi  flet:  qunlis  ialrem  in  Scri- 
puiris  deinonl^ratur.  Sid  alrcrum  multocl.irius  argumcntum 
iecti.imnum  offlrt.  QjLim  enim  fidtsChriftum  airplect.;rur, 
vt  nobis  ofFerfur  a  ratre;iile  vero  non  in  iuflitiam  n^iodo,  pec- 
cacoruni  remiffionem  Si.pacc\r\  offeratur,  fcd  in  fanftificatione 
quoquc  &  funtem  aqu^-e  v;ux:eum  haud  di.  b  e  rite  cognofccre 
iiuncjuam  poterit  quin  fignificitK  nem  Si'iritu<;  finuil  appre- 
jicndat.    Aut  fiquis  apcitmsid  diftum  cupiar,  Fides  in  Chriiri 
notitia  fita  clLCiiriftus  nifi  cum  Spirirusiln  fandificationc  co- 
pnofcincquit.  Confcquicur,  fidcm  a  pio  aftedu  nullo  modo 
cflediftra.l^cndam. 

9    Qupdrolcnt  obtrudcrcquod  aitPauIus.Siqu-s  fcilicetrt-  '•  ^^^^-  »?•».. 
mnem  fidcmhabcat,  vrmonrcstran.sfcrar,charicafem  vcro  no  '^"''l^"'^-^^''" 
habrar,  eumnihil  cfTc,   quo  fidcm  charitatc  fpoliatair.  defor-  y^^^'% 
nienc  :  non  animaduertent  quid  eoiocofit  Apoftolo  fitle.s.  j^^or.  n.io. 
Q^iiim  enimproximo  capitcdffTeruifictde  variis  donis  Spiri-  ILidcmji, 
tusinquibus  rcpofuerargcncra  linguarum,  vircutes  prophc- 
tiam,  &hortatuscflet  Corir.chios  ad  fcdandaex  iisn-ichora, 
lioc  cf^jvnde  pJus  fruftus  &  cmolumenci  rediret  ad  torum  I:c- 
clcfi^  corpus:fubiicit,  cxcellentiorem  adhuc  fe  viam  dcmon- 
ikaturum.  Eiufmodi  dona  omnia  vtcunqucper  fcexccllentia 
/inc,nifail] ramcn  cftimada effc  nif?  charititi  feruiant.EfTe  enim 
in  Ecclefi:^  asdificacionem  datn:in  cam  v-iifj  confcr.^ntur,perde- 
re  fuam  gratiam.  Ad  idprobandun)  diftiibutionc  vtitur,  repc- 
tcns  eade  lila quae  fuperius  rccenfuerac  dona,  fcd  aliis  nomini- 
bus.Pro  codem  autem  vfurpar  virtures,&:  fidem,tierapepro  e- 
dendorum.tniraculoru  facultate,  Quum  crgo  h^ec  fiue  virtus  G- 
ue  fides  particulare  Cii  donu  Dei,quQ  impius  quifpia  &  poUere 

Aa.    iiij. 


C  AP.     II.  !N  STIT  V  TION  I  »       LIB.    fll. 

E>-royfcho!ail!-^}iCit &  abuti,vt  (iono  Iinguaru,vt  prophetia,  vt  aiifs chiriTma 

iorum  m  eo  efti  tibus  non  nniruni  {lacharitare  fcparetur.  Totiis  autem  ifto- 

^uodvocemni  rum  error  in  eo  eiljCjuod  quum  vocabulum  fidei  fi  my.JmfMfj 

f?'''^"  A?"'fi-  /fgnificaci  diuerfirate  non  Gbferuata,  perinde  pugnanc  ac/iea- 

mam  efe  fo-  "^*"  ^bique  torec  acceptio.Locus  lacobi,  quem  m  efu/dem  er- 

viniant,  rorispatrucinium  accerfuncalibi  difcut^etur.Q^uanquam  vcro 

Inf.  cap,  17,  pluresefiefideiformasdocendicaufaconcedunus,  dmn  volu- 

it<^.B-  musoftenderequalisfitin  impiis  Dcinotitia:  vnicamtamen 

piorumfidem,vc  Scripturadocer,  agnorcimus&praedxamus. 

Credunt  certe  plurimi  Deum  efT?,  Euangehcam  hiftonam  ac 

reliquas  Sc^riprura:  parces  veras  efle  arbitrantiir:(quale  fereiu- 

dicium  eflet  folet  de  iis  quae  vel  olim  gefta  narrantur,  vel  ipii 

Jjr^fentes  fpeftauimus  )  (unc  etiam  qui  vltra  procedunc :  nam 

&  Dei  fermonem  pro  certiffimo  hab«nc  oraculcnec  eius  prar- 

ceptaprorfusnegliguic,  &minis  &  promiffionibus  vrcurque 

commouentur.  Taiibus  quidcin  fidei  teftimonium  tribuitur, 

ft^d  pet: xa.vx  ^nTiv :  quoniim  Dei  vcrbum  non  impugnant  ma- 

Widet  f^/^'""''  nifertaimpictate.velrciiciunt.  velconremnunc:  iedquandam 

j    ,     ,    ^  -  potms  obediencia?  itJcciem  prarle  ferunt. 

<renerihu.i  tru     ^^   Vexum  h3!C  hdcneu  vmora>feu  imago.vt  nullias  elt  mo- 

ifuitur.^ti  de  menti.ita  indigna  eft  fidei  appcllirionc :  a  cjius  folida  verita- 

hac  attrii.utjo-  tc  quain  procul  abfii,tamcrfi  mnx  fufiu'^  videbiturjnihil  ramen 

nefitftm-.endii.  impedn  nunc"obJter  indfciri.Crcdidifle  dicitur  Simon  Magus, 

A  .».13.1«.     qjjj  tamen  fuam  mcredulicarem  paulo  poft  prodir.  Q3)d  ndes 

iIIitribuitur,noninteIIiginn]s  cum  quibufdam,  fimuiaflc  vcr- 

bis  quam  in  corde  nullam  haberet:  fed  potius  arbitramur  ,  E- 

uangclij  maicftatc  vi<^um,  qualemcunqtiefidem  tdhibuifl^e, 

atque  ita  Chriftum,  vitat&  falutisauthorem  agnouifle,  vtli- 

tredentes   ad  bcntcr  iili  nomcn  darct.  Eodcm  modo  crcderc  ad  tempus  ii- 

temptu,  cjtii.     ^yj^^yj,  j„  Euangclio  Luc2,  in  quibus  verbi  femcn,  aptcquam 

ffudificet,   prxfocatur:  aut  etiam  nuIJis  dum  adis  radicibus 

arefcitmox&depcrit.Tales  nondubitamws  quodam  vcrbigu- 

i\u  afieftosiprum  auide3rripere,&  diuinam  eiusvirturemper- 

fentifcerc  :   vt  falh^ci  fidei  fimulatione  non  hominum  oculis 

modoimpnnanr,  fedfuis  ipforu  animis    Ipfitfimam  cnim  pie- 

tarem  cflTc  libi  perfuadcnr  ilhmqiiam  Dciverbo  deferuntic- 

uercntiam,  quia  nullam  efle  impietatem  rcputanc,  nifi  manifc- 

ftum  &  confefium  eiu«^  velprcbrum  vcl  contcmptum.  Quali- 

fiiti,  lcunq;  auten»  illa  eft  afccnliOj,;id  cor  iplum  vlque  mimme  pc- 

netrat,vt  illic  defixa  refidcar.  &  qunnquam  radices  egifle  incer- 

<Aum  vidctur,  viua?  tamcn  illae  non  funt.  Tot  vanitatis  rcccflTus 

habetjtot  medacj  j  farebrisfcatetcorhumanum,  tam  fraudule- 

ta  hypocrifi  obte(5iu  eft,vr  feipfC  fepe  fallat. At  vcro  qui  talib. 

fidei  fimuhchnsgloriatur,  intclligat  Diabolisnihilo  fein  hac 

l^arte  prarcclicrc.   Piiores  certc  ilh  funt  muko  infcriorcs,  qui 


DE      MODO     PERCIP.     C  H   R  I  S  T  I     G  R  A  T.        187 

ftiipuli  audiunt  &  inceIligunc,quorum  nocitia  Diaboli  conric-  Cum  qMlf.cnn' 
nii/cu«t:  alij  in  hoc  pareslunt,  quodqualifcunque  reniusjquo/''"^'»^»^» 
tanguntur.merroremtandemtxic&confteinatiGnem.  laci.ij. 

11     Scio  quiburdam  dururn  videri  vbi  fides  repfobis  cribui-  p^^^   ^^^  ^^_ 
tur.quumPaulus  eamfruftumcleftionis^fleaflbrac,qai  tamen^;.^»^^  tribun- 
nodus  facile  Ibluitui-:  quia  ecfi  in  fidem  non  illuminancurjnec  tur. 
t  uangelij  efficaciam  vcre  fentiunt  ni(i  qui  praeordinati  funt  ad  i.Thcff.x.^.y. 
falutcmrcxperiencia  cimen  oftendicreprobos  incerdumfimili 
ferc  rcnfu  arque  eledos  affici  ,  vc  ne  fuo  quidem  iudicio  quic- 
cjuam  ab  eledis difFtrac.  Q^aie  nihil  abfurdi  eft  quod  cjelcftiu 
donoru  guftus  ab  Apoftolo ,  &  tcmporalis  fides  a  Chrifto  illis 
adfcnbicur:  non  quod  vim  rpiricuaiisgratisefolide  percipiant 
accercumfidei  lumen:  fed  quia  Dominus,  vcmagisconuiftos 
&  inexcufabiles  reddac,  fe  infinuat  in  eorum  mences,quarenus 
fine  adoptionis  Spiricu  guftari  poteft  eius  bonicas.  Siquis  ob-  olieSlt». 
iiciar.nihil  igicur  ampliusreftarefidelibus  vndccertoadopcio-  R^e^onpt, 
nem  fuam  aeftimenr:  refpondeo,  quanuis  magna  fic  fimilicudo 
&  affinicas  inter  Dci  ele<fiGs ,  ki  qui  fidc  caduca  ad  cempus  do- 
nancur ,  vigere  tamen  in  folis  eledis  fiduciam  illam  quam  ce- 
lebracPautuSjVcpleno  oreclamenc,Abba  Paccr.E/go^vt  folos  Galat.4.^. 
elcftos  lemine  incorrupcibili  Deus  in  perpetuum  regenerat,vc 
nunquam  difpereat  femen  vitas  eorum  cordibus  infitum:ita  fo- 
lide  m  illisobfignat  adoptionis  Cuz  gratiam,  vt  ftabilis  ac  rata 
^t.  Sed  lioc  minime  obftat  quin  illa  inferiorSpiritus  opcratio 
curfum  fuum  habeateciam  in  reprobis.Interea  docentur  fidc- 
les.folicicc  &  humiliter  feipfos  cxcutcre.ne  pro  fidci  ccftitudi- j^^  f^otoTi 
nc  Gbrep.«t  carrvis  fccuritas.  Addequcd  reprobi  nunquam  (cn-  ^trtifiihnt. 
fumgraci»  nifi  confufum  percipiunt,vtvmbrampotiusappre- 
hcndanc  quam  folidum  corpus:quia  peccarorum  rcmififioncm 
Spiritus  propriein  folis  eIedisobfignar,vt  eamfpecialifide  in 
vfumfuum  applicent.  Meriro  tamen  dicunturreprobicrcderc 
fibi  propitiumrquia  donum  reconciliationis,  licet  confuse  nec 
fatis  dift!nde,fufcipijnt:non  quod  eiufdcm  vel  fidei.vel  rege- 
neracionis  participcs  finc  cum  filiisDei :  fed  quiac5munecuni 
illisfideiprincipiumhabere  videntur,fubintegumentohypo- 
crifeos.  Nec  vero  ncgo  quin  hucvfqueeorum  mentes  irradict 
Deus ,  vteiusgratiam  agnofcant:fcd  lenfumillum  apeculiari 
teftimonio  quod  reddit  fuis  clcdis,  ita  diftinguic,vt  ad  folidil 
tffedum  &  fruitioncm  non  peruenianc.Noa  cnim  ideo  fc  pro- 
pitiumillisdcmonftrat,  quiavere  cx  morcc  ereptos  incufto- 
diam  fuam  recipiacfed  tantum  illis  manifcftat  przfentcm  rai- 
fcricordiam.Viua  auccm  fidci radice  folos  elcdos  digBatur,vt  tli^iqutwti» 
in  fincm  vfquc  perfeuerent.  Ita  diluitur  obicftio  illa,fi  vete  ^  ^'f^'^»  ^»- 
gratiam  fuam  dcmonftrat  Deus,  hocpcrpctuo  fi.xum  efTc:  quia''*"^'""""'^' 
nihil  obftat  quon?inus  prasfcnti  gracix  fujc  fcnfij,  qui  poftea  c- 


C  A  P,      »  f^»  I  N  «  T  1  "I V  T  l  O.  N  S  S      L  I  B,     1  f  f. 

uanercit.Deus  aliquos  illuOret. 

dtr  fdts  ttm-   ifc  Quanquam  eciam  fides  diuin^  erga  n©s  beneuolentiae  no- 

fmAYi^  fa  in  titia  eft,  & certa  de  eius  veritate perfiialTo:non  miru  ramen  cft 

ntp*  "tt;         diuini  amoris  fenfum  in  temporanis  euanefcerc^^ui  licet  fidei 

/it  sffinis,ab  ca  tamen  mulEu  diffcrt.VoIuntas  Dei  immutabilis 

«ft,fafeor,&  fcmpereiuv  veritas  /ibicoftat.atquinego  Iiucuf^;. 

progredi  reprobos.y r  in  arcani  illamreaelationem  penctrent, 

quam  folis  eledi<  Scnptura  vendicat.Nego  igitur  eos  vei  Dei 

voIuRtatem,vteft  immurabilisjC3pere,veI(?iusveriraLem  con- 

ftanter  ampledi.qaia  m  iti)[u  euanido  fub{idDnt,iicut?  »rb«-« 

noD  fatisalteplantara,  vtyiuasradices  ag.it,  teimporis  lucceflU 

arefcif.licetperalicjuotannosnon  florestawtimi  &  foliaemit- 

tar,fed  etiam  fr^<^tus.  Denique  /icut  primi  hominis  dcfcdionft. 

dcleri  potuir  cx  ems  mente  &  anima  jmago  Deijira  mirum  n6 

cft  G  quibufdamgrati^  fi\£  radiis  reprobis  illuceat.qims  poftca 

Ct>rfrma  ^  cxtingui  patitur,  Nec  ve ro  quicquam  Jmpeditquon;inUiIcui- 

m^f*"^  "'' ''  ^^^'■^'^os  jingac  Euangelij  fui  notitia.alios  penifusiiubuaf.Hoc 

inrerfm  tenendym  €ft>  quantumui.scxigua  fit  ae  debilis  Jn  elc— 

€tjs fi(les,quij  tamen  Spiritus  Dei  cei ta  illfs  arrha  cft  zc  (igillu 

fu3eadoptionis,nunquam.excorumGord'busdc!eri]7ofreeius 

fculpturaireprobo?  vcrci  r.Jilucearpcrgi  que  po{^c.id;'.pereat. 

Neqj  tamen  fallacem  tfle  SpiritiKquia  femen  quod  iacir  in  e«- 

rum  cordibusiion  viutficat,  vr  femper  m.incat  mcorruptibile, 

Kzftfjr^^e^ti  ficuti  in  eltdisjVlrra  proccdo,nam  quiim  ex  Scriptursedoftri- 

ytf/^r»  crum,     ^^^^  quotidiano  vfu  conftet  reprobos  mrcrdum  :i{^ci  diuinar^ 

grati^c  fenfu,  quoddam  mutui  amorisdefidcriu  in  illorum  cor- 

ExemptHKt,      dib^  excicari  necefTe  elli.Sic  in  S.mle  ad  tcmpus  viguit  pius  af- 

fe<^us,vt  Deum  amarctja  quo  paterne  fe  rrad.-\ri  fciens,aliqU'i 

bonitaris  eius  dulcedine  capiebatur.At  quemadmodnm  radici-, 

tus  non  h^ret  in  reprobis  de  pa' erno  Dci  amore  pcrfualio:  ica" 

non  folideetum  redamantvt  filij,  {cd  mcrcenario  qUodam  af- 

fcdu  ducuntur.Nam  foH  Chrifto  hac  lcge  datus  eft  Spiritus  il- 

le  amoris.vteum  membris  fuis  inftillet.nec  certelogius  qua^nr 

Rcm.5.j.'       ad  eledos  patet  illud  Pauli ,  Diffjfa  cft  charitas  Dei  in  corda 

noftra  per  Spiritumfanftum  qui  datus  eft  nobis»nempechari- 

tasqur  illnm,  quam  fupra  attigii,  inuocationisfiduciatn  gcne- 

Cnv  Dtus  ira~  ^^^'  ^^^^^^  ^"^  oppofito  vidcmus ,  Dcum  mirabiliter  irafci  filiis 

fctiurflmfuu.  ^"^s  quos  amarc  non  definir:  non  quod  apud  feeos  oderic,  fed 

quiaterrereeosvult  irscfu^fenfu ,  vcfuperbiamearnishumi- 

liec,torparem  €xcutiar,&  ad  poenitentiam  folicitet.  Iraq;  eode 

teporc&iratu  /ibi,vclpeccatis  fuis,&  propitiu  cocipiunt:quia;, 

non  fideiram  eius  dcprecantur ,  ad  que  tamecu  traquilla  fidu- 

cia  c5fugmnt.His  quidem  conftatjquofdam  non  fimulare  fide, 

^ui  tame  vera  fide  carent:fecl  du  fubito  zeli  impctu  ferujur/ei- 

j>fos 


OE      MODO     PERCIP.    CHRISTI     graT.        rSS 

pfos  falfa  opinione  dceipiunt.Ncc  dubium  cft  quin  ipfos  occu- 
perfocoidiajne  cor  iuum  probe,vc  parerar.examinent.  Talcsioan.5  h; 
iiiiire  prubabile  eft  qu:bus(ceile  Iohanne)Chrillus  reipfum  no 
credcbacquum  ^amen  rn  ipfum  Cicdercc:quianoueratomncs, 
&' rcicbatquid  cfTecm  homine.  Quodnifia  cSmunifide  mul-  ^    r.  r    ^ r 
t\  cxcidercnt  (communem  appeilo,  quia  ni.igna  elt  limilifudo  ^7W«'r»  txd- 
&  aFfiniras  fideicemporalis  cum  viua  &  perpetua)non  dixifTeEf/^r*  duantur. 
ChrHlus  di  cipulis,  Si  vos  manferitis  in  fermone  meojvere  di-  loan. J.ji. 
fcipiili  meicftisr&cognofcccis  veriratem:&  vcricis  vos  libcros 
ledJet.Eosenimcfmpclbt  qui  amplexieiant  eiusdoftrinam, 
&  hortr%turad  profcdum  fideijne  rorpore  iuo  lumen  quod  da- 
cum  ertjcxtingaant.  Ideo  Paulus  fidem  cledis  peculiariter  ve- 
dicat,  (ignifif ans  multos  euanefcerc  » quia  viuam  radicem  non 
traxerunc.  Sicuti  etiam  loquitur  ChriftusapudMatthaeum, 
Omnis  arbor  quam  non  plantauit  Pater  mcus.eradicabitur.In  j^^^ ,.  ,, 
aiiiscraffiaieft  niendacium  ,  quos  Deo  &  hominibu*  illudcre 
non  pudcr.  Inhocgcnushominum^qui  f:iilaci  praetextu  impic 
fipem  profananrjinuehirur  lacobus.Nccl^auIusrcquirerct  a  fi-  Iacob.i.i4' 
liis  Dcifidem  nonfidam,  ni(i  quia  mulci  /ibiaudafter  arrogat'*^*"^"'*'^* 
quod  non  habenc ,  &  inipi  fuco  vel  alios  vel  interduni  feipfos 
fallunt.Icaque  bonam  confcientiam  arca?  comparat,in  qua  cu- 
ftodipur  fides:  quia  mulci  ab  iila  cxcidendo  circa  hanc  naufra-  Ibid.ij. 
giumfecerunt. 

I  j    Tenenda  etiam  eft  amb'gua  verbi  ngnificacio.fsEpe  enim  FidtivarUfi^ 
fides  tantundem  valccac  fana  piecatis  dodrina  ,  ficuc  eo  quem  ^'"/"'^'*^""'''* 
nuper  ciCiuimus  ioco  ,  8c  eadem  cpiftola  vbi  Paulus  diaconos 
cencrc  vult  myfteiium fidei  in  pura  ccnfciencia:  Icem,  vbi  de- 
nuncacquorundam  defedionem  a  fide.Ex  oppofico  auccm  ^i- 
citcn*tricum  fuifte  Timotheumverbisfidei.   Item  ,  vbi  dicic, 
pryfanas  iaanirares  &  oppoficiones  falso  nominatJefcientiaPjin  i.$umitutpr9 
caufaeflc  vc  mukiafide  difcedanc  :  quosalibi  reprobos  vocsLt  fanapietatisd* 
circa  fidcin.   Sicuci  rurfum  vbi  Tico  prjecipic ,  Admoreeos  vt  ^rina. 
Ani  fincinfide  ;  faniracis  voce  nihil  aliudincclligicquam  do- *T!.™'^'^'  ^ 
<ftrin2:puriricem,quaeho«ninum  leuiratef3ciIecorrumpirur& '•    "°' 
degener.ic.Ncpequiain  Chrifto,quem  poffidecfides^abfcodici  jTim.a  i^« 
func  omcs  thefauri  fcientisc  &  fapicnti2e ,  merito  extenditur  ad  Tit.i.  ?•&  *•*• 
toram  c^leftis  dodrm.^  rwmmam  ,  a  qua  non  poteft  feparari.  Colof.t-?. 
Conrra  ad  particul.ire  aliquod  obiedumaliquando  rcftringi-  a.^i?"^»"*''' 
tur.  ficutiquum  dick  Matth-cusChriftum  fidem  eorum  vidiffe  ^'''"f  ^J^^  ^. 
qui  perreguiasparalycicum  demiferant:  &  ipfedamatfe  non  ^, Jj^J^  cbi*c{**' 
jnuer.ifTe  canra  n  fidem  in  Ifracl  quancam  Centurio  artulerat.  Macth.^.». 
Atqui  probabilc  eft  intentum  prorfus  fuiffe  ad  fihj  fauatio-  Matth.S.io. 
nem.cuius  cura  occnpaucrattotum  eiusaniraum.  fcd  quia  fo- 
lo  Chrifti  nucu  &  refponfo  concencus  corporalem  pc^fcntiam 
n©i)  fiagitar,  huius  circunfta  ux  caufa  tantoperc  extoliicur  cius 


eiF.       II.  IN  $  T  tTVYlONl  1      LI».    III. 

ficfesVEt  nupcr  cfocuimus  Paulum  accipere  fidem  pro  dono  mf- 

racuiorufn.  quopoHent  (^uinecSpiritu  Dei  funt  regeniti,  nec 

cum  ferio  colaiit. Afibi  etiam  fidem  ponit  pro  dodrina  qua  in 

*%^''  5'i?*    fide  infticuimur.Nam  quum  fcribic  fidem  abolendam,non  du- 

tiam   Etciefid  bium  eitid  referri  ad  ecclcnae  mmitteriU;,  «juod  umrniicati  no- 

inimfieriumy.    ftrsB  hodic  vtiic  cft.Inhis  quidcm  loquendiformi^  coftat  ana- 

fe»  tieRrimm  logia.Cartcrum  vbi  improprie  tranfrertar  nomcn  fidei  ad  falsa^ 

^tnfidtin-  profcffioncm  vel  medacem  titulum.nihilo  afperior  videri  dc- 

£taumHr,       Ij^j.  ^rfci^^ffti,  quam  vbi  timor  Dei  ponitur  pro  vjtiofo  &  per- 

uerfo  culca.ficuti  cjuiim  faspiu*  dicitur  in  facra  hiftoria,Genres 

exfcris  qu3ein  Samariam  &  vicina  loca  tradudse  lueranc ,  ti- 

fnuifledeosfiditios&Dcum  Ifrael.  quodtaptuf^dem  valet.ac 

cclum  cerra!  mifcere.  Scdnunc  qua;rimu3  quid  fic  iides  qu^  fi- 

lios  Dci  ab  incrcdulis  diftinguir,  qiu  Deum  inuocamus  patre, 

qua  tranfimus  a  morce  in  vipam,&  qua  Chri  ftu£(jeterna  'alus  Sc 

vita)  m  nobis  habirac,  Eiusautem  vim&natuianibreuicer& 

.^    .    .    .,     dilucide  explicuifle  videor. 

HatH',u)expr/i-  ^^  '^^^  fingulas  partes dehnitionis  eius  de  integro  perfequa- 
tufi^ngulAfde^  mur.qusbus  diligenter  cxcuffis^nihilCvc  opmor)dubium  rcfta- 
fiHi'mm( fe^.  bit.  Cognitioncm  dumvocamus,non  inrclligimus  coniprehe- 
7.  e-hra  fin*m  fioncnfi,quaiis  efl*e  folet  earum  reru  qu^  fub  humafKini  renfTnsv 
^'^^«/''«^^^'''-cadant.Adeoenimfuperioreftvcmetemhominisrttpram  ex- 
rus  '^i  'prnei-  ^^^^*"^  ^  fuperarc  oporreat,  quo  2d  lilam  ncrtingat  Neque  c- 
fna  mtmlrA  ti^  vbi  pcrtigit,quod  fentit  anequitur:  feddum  perfuafum  ha- 
/tUpt.  bct  quod  noncapicplusipfi  perfuaiioniscesrtitudine  intefligic 

».  £««/«  fit  quam  C\  humanum  aliquid  iuacapaciuace  percipcret.Qu^srec- 
^°8"'**0;«**-IegantcrP.3ulus,quiid  vocat  co;nprehcndcrequ3efitI6girudo> 
^dlfl^^thtT  '"i*titudo,  profundicas&lubliinitas&cogaofcerc  fijpCiemine- 
Ephe.j.iS.  temcognicionidilcdionem  Chciib.  Voluit  enim  ii^^nificarej 
modis  omnibusinfinitum  cile  quod  mens  noftra  Mq,  coaiple' 
ftitur  ,  &  genus  hoc  eoenicioni.s  ciie  omnis  imcfligenria long^ 
eolori.:fi.&  futihniius.  Quiatamenarcanum  voluntatislua;,  quodufcculis 
* "  &  gcnerationibus  abfconditum  erat,  Dominus  fi  .dis  patefe- 

cit,  optima  ratione  fidcs  inde  in  Scripturis  agnitio  voeatur:  ab 
Kiohancj  a.    lohane  vcro  fcietia  quii  fidelcs  teftatur  fcire  fc cfle  filiosDei» 
Et  fiinc  ccrto  fciunc:rcd  diuinsE  veritatis  perfuafi'onc  connrma- 
timagisquamrationali  demonftrationeedoAi.  Idindicant& 
Pauliverba,nos  inhoc  eorporchabitates,aDominoperegri- 
nari:  quiaper  fidcm  ambulamus,  non  per  arpcftum-.quibus  o- 
ltendit»ea  quap  per  fidera  intelligimus,a  nobis  tamen  abefle,  & 
afpedum  noftrum  latcre.Vadc  ftatuimus.fidei  noticiam  eerti* 
tudinc  magis  quam  apprehenfione  contineri. 
♦  Hiw  cci'ta&      i^     Addimus ,  certam  ac  firmam,  quo  folidior  perfiiafionis 
irma  cogniit*  conftancia  exprimatur.  Nam  vt  dubia  &  verfatili  opinioneo^ 
f:if*mam.      ^^  contcati  fides^ita  nec  obfcura  perplexaqj  conceptionc:fed 

T^len.^n"*- 


DE      MODO      rfiRClP.      CHRTSTI      GRAT.      iS^ 

jplcnam  &  fixani,quaiis  dc  rebus  compertis  &  probatii  cflTe  fo- 

ict,certiLUidinem  requirit.Tam  alte  cnim  &  radicitus  hiZret  iii 

cordibusnoftris  incrcdulitas,  &  ita  ad  eam  fumus  propenfi,  vc 

tjuod  ore  fatentur  omncs,  Deum  effe  fidelcm ,  non  abfcjue  ar- 

duo  ccrtamine  quifquam  fibi  perfuadeat.Pr^fertim  vbi  ad  rem  Ji**"'  *  ^"'/* 

vencum  eft  ,  omniuni  vaciliatio  detegit  viti  •m  quod  latcbau  /J^'J,*f;'^"*\ 

Nec  vcro  fruftra ram  infignibus  elogiis  verbo  Dei  authoritat6 ,^     '' 

afleritSpiritus  fanftus.-fed  morbo,iqucm  dixi,racdcri  vult ,  vt 

Deus  in  fuis  promiffis  plenam  obtmeat  apud  nos  fidem.    Elo-  pf^i  ,j  «,  jj. 

quia  Ich<JU£,  cloquia  pura  (inquitDauid)  argentum  fufum  in  »8  ^». 

eximio  cacino  terra? ,purgatii  icpties.  Item,Sermo  lehoua»  ex-  Prou.^o. j. 

«odus  clypeus  eft  omnibus  confidentibus  in  ipfo.Solomo  au- 

tem  idemconfirmans&fereiifdem  verbis,  Omnisfermo  Dei 

cxcodu5.  Sed  quia  in  hoc  fere  argumento  Pfalmus  ccntefimus 

decimus  Honus  confumitur,  plura  recitarc  fuperuacuum  cflec. 

Ccrte  quoties  ita  fuum  fermonem  commendat  nobis  Deus,^j^^y^Pj,yj-^^^ 

oblique  increduiitatem  nobis  exprobrat:  quia  non  nlio  tendit  ctnfiderti  /«»« 

nifi  vt  peruerfas  dubitaciones  e  cordibusnoftris  eradicer.  Sunt "ytitudtniify 

€ciam  permuiti  qui  Dci  riiircricordiam  fic  cocipiunt,  vt  quam-  ^'/»«*»^?»Or», 

minimumconfolationisindc  recipiant.    Simul  cnim  mifera 

anxieratc  conftringuntur ,  dum  dubitant  sen  mifericor^  fibi  Cii 

futurus :  quia  illam  ipfam  ,  de  qua  pcrfuafiffimi/ibi  videntur, 

clementiam  nirniumexiguis  finibus  (erminanc.  Etenim  ita  (e- 

cum  reputant ,  magnam  quidemeam  cflTe  &copiotam  ,  cfFu- 

famin  mu!cos,cbuiani  omnibus&paratam:  fedincertumeflc 

an  ad  (e  quoque  pcruentura  fit ,  vei  potiiis  an  fint ad  cam  per- 

uenturi.  Haec  cogitatio,  quum  in  mcdio  curfu  refiftat ,  dimi- 

dia  tantiim  ell  I  caque  iion  cam  fccura  Spiritum  tranquillitatc 

confirmat ,  quam  irrequieta  hi^fitationc  follicirat.    Longe  cfl 

alius  fenfus  yr^.nfnc^jiaf »  quse  fidei  femperin  Scripturis  tribui- 

tur  :  nempequiDci  bonitatem  pcrfpicuenobis  propoiitani 

cxtradubiuni  pot^iar.   Id  aurem  ficrineqttit  quin  eius  luauita- 

tem  vere  fentiamus,&  experiamur  in  nobis  ipfis.Quarc  Apo-  '^P"cf«  h  *^- 

ftohis  c:c  tide  deducit  fiduciam,&cx  hac  rurfum  audaciam.Sic 

cnimloquitur  ,  per  Chriftum  nos  haberc  audaciam  ,  &adi- 

tum  in  fiducia,  qua;  eft  per  hdem  illius.  Qinbus  fane  verbis  o* 

fiendit  ,  nonefleredamfidem,  nifiquumtranquiilisanimis 

audemus nos  in confpedum  Deififtere.  Quceaudacianonni- 

/i  ex  diuinsE  bcneuolentia?  faJutffque  certa  fiducia  nafcirur. 

Qu^od  adeo  veruna  cft  vt  fspiufcule  pro  fiducia  nomcn  fidei  v- 

furpctur. 

16     Hic  prxclpuusfidcicardo  vcrtitur  ,  noquasdominus^^^J^^J'^^^  * 
offert  mifericordiae  promiffiones ,  ext ra  nos  rantiim  veras  efTe 
arbitremur  in  nobis  mmime:fed  vt  potius  eas  intus  comple^e- 
<lo  noftras  faciamus,  Hinc  dcmum  nafcicur  fiaucia  illa  quiiir.  ^  '^rr^  M- 


^y^p,      I  I,  iNSTlTVTlONrs     tlB.    III. 

alibi  j>accm  itlem  vocat:ni{i  qui  pacem  deriuareinde  malic.Eft 
fniRM^  auteni  fecuhtas  qux  confcienciain  coram  Dci  iudjcio  fedjc  & 
ferenac:fine  quajCumulcuora  crepidacionc  ipfam  vexari  &  pe- 
ncdilaniari  necefle  efl,  nifi  foreeDei&ruioblita,  admomcn- 
tum  obdormircat.Ecveread  momencum.nequecnimdiufrui- 
tur  niiiera  illa  obliuione,^uin  memoria  Aimni  ludjcij  fubinde 
Ver'  ereJentii  recurrcnce,accrrime,Jancinecur.In  fumma  verefidelisnon  eft. 


dt/criptt 


nifi  quifolida  perfuafione  Deum  fibi  propicium  beneuoum- 
que  pacrem  eflc  perfuarus^de  eius  benignicace  omnia  fibi  po;- 
licecur  :  nifi  qui  diuins  erga  fe  beneuo!efiria»  promifl?'.nibus 
frecus,  indubicacam  raluiixexpeftarioaeprrEfumicrvc  Apofto- 
Hcbr  j.H*      ^"^  ^^*  verbis  demonftrac ,  Si  fiduciam  &  gloriacionem  fpei  ad 
finem  vfque  firmam  tenuerimus.  Sic  enim  non  bcne  fperarc  in 
Domino  exiftimac  nifi  qui  confidcncer  fc  regiii  cselcftis  h^rc- 
dem gloriecur.FidelisfinquamJnon  eft  nifi  qui  iax  fjJutis  fecu- 
ritaci  mnixus,Diabolo  &  morcicoHfidererinfuIcec,  quomodo 
R  m  8  '1       cxpr^claro  illo  Pauli  epipho  icmace  d-jcemur.  Confifus  fum 
(inquic)quod  ncqimors.neque  vjca,neque  Angeli,nequeprin- 
cipacus,neque  poccftarcs^neque  pr3eftnria,nequc  fucura  poce- 
runc  nos  a  charicare  Dei  diueJlercqua  nos  c6ple»Situr  inChri- 
,        g       fto  Icfu.Sicidem  Apoftolus  non  alicerexiftunacbcne  illumi-- 
p  .e.i.j  .      naff  f5cu[o^mencis  noftra»,  nili  cernam.jsqua»  fic  fpesascernse 
h3Eredicacisiad  qua  vocici  fumus.Ec  vbiq  e  fic  docet,vt  innuat 
non  bene  aliccr  Deibonicacem  anobiscomprehendinifilma- 
gna?  fecuricacis  fLu<5i:om  inde  colligamus. 
obieclio  adu.      ij     Atqui(dtcec  quifpiam)longeaIiud  cxpcriuncur fidcles, 
hanc    certitu-  jj,jj  j,^  rccognofce  Ja  erga  fe  Dei  gracia  uq  mod©  inquiecudine 
Dc'fidei  im-  tei'.ta:ur  (quod  farpc  illis  concingir)  fed  graui(fimiseciam  ter- 
perftaione.   ronbusintcrdum  quacefiunc.  cancacft  addeturbandaseorum 
confirmatio- mences  tentacionum  vehenicntia  .-  iJ  qucdnon  fatis  videtur 
ne  &  incre-  Q^^^i  illa  fidei  ccrcitudine  coh^rere.  Proinde  nodus  hic  folue- 
«"-"•^^  '  ]''^-  duseftfifuperioremillam  doftrinam  ftxrcvoIumus.Nos  ccr- 
l»  •4-  <-'   -7'  (e^  (-j.jn-lf^Jcmdoccmuseflcdebcreccrcamacfccur^m  ,  nf-n 
K-.shonih.         ccrcirudir.em  aliquam  imaginamur  quxnullatangacurdubi- 
tacione  ,  ncc  fecuricatem  quse  nullafolicicudineimpccacur:, 
quin  pocius  dicimus  pcrpecuum  cflefidelibusccrtamcn  cum, 
fua  ipforum  diffidcncia.  tancum  abeft  vr  eorum  confcienciasin 
placidaaliquaquiece  colioccnsus  ,  qu^e  nullis  omninocurbis 
inccrpcllecur.  Ilurrum  ramen,qualcmcunquein  modum  aflii- 
ftencur,decidcreacdercifcerencgamusa  cercailla,  quam  de 
ConfirTnatiore'  lyiifericordia Dei conccperunc,  fiducia.  Nullum illius  vel  ma- 
ffejlonuaDa-  ^j^  nicmorabilc  excmplum  fidci  proponic  Scripcura  quam  in 
uyaa  exemp  9.  j)jui(je>pra?fercinn  fi  concinuum  vit^  currumfpeftcs.  lUeca-. 
me  quam  no fcmper  pacaco  animo  fucricinnumeris  querimo-. 
niii  declarat.exquib.paucas  cligciefufficiet.Dcum  anim?  fti^ 

wrbu-, 


D  B      M  O  T>  O     V  i  R  C  I  P.     C  fi  R  I  J  t i     G  R  A  T.       150 

tuTbulentos  motus  exprobiat,<5uid  aliud  quani  fusrncreduli- 
cati ruGcefec^Qutd  trepichs(inquit)aninia inea,6c qujd  tumul-  ..^j"**'^ 
Tuaris  intra  mc?fpera  jn  Oeum  Et  certe  conilernatio  illaaper- 
tum  diflidciitJaEiignunifuit^ac  /i deftitui  fe  a  Deo  puraret.Am-  Pral.jt.ijo 
plior  etiam  alibi  confe^fio  legituryDixi  in  mea  prigcipitatione, 
f^roredusrumaconipedu  ocuiorumtuorum.  Al'bietiaanxia 
&  mifera perple^vtate  (ecum  difceptat,  tmo  de ipia  Oei naturt. 
•iite  mouer.Anoblicuseltmile  et;,  Deus?anin  fecularepellet.?  pfji.  ^y,  ,.o., 
Dunasquod  fequitur,  Acqui  dixi.Occidere  meum  elta-nu^-atio- 
«res  dextf^  excelfi.Nam  qaafi  defperar*  feiprum  cxrcio  adiudi-  ^j^-  ^^'^"U", 
cattncc  rantum agicad  0-  dubitationc fatetur,fed(qu;ifi  in  cer-  ^^y*ijj  '^.ii"'" 
tamine  fuccubuei  it)nihil  f;bi  facit  refiduum:quia  Deuv  ipCum  J,cium. 
defcruent,  8c  nianum,  qu^  olim  auxiliariscra  jconncrticad ;- 
pfum  perdendu.  Quarc  non  absre  anmii  fuipn  huitatur  vt  ad  Pial.ii^y.. 
quietcra  fuam  redcat.qLiia  expertus  fu-cratititcr  fiudus  turbu- 
leacos  fc  iadtari.  Et  ramen,q  od  mirabik  ciLinrcr  iftascociif- 
fiones  pioTtjm  eordhHdesfiritencaf:  vereq,-  p-ilmsevicem  obti- 
nct,vccontraquelibetoneranrt3tur,rurrtimqi{eattnllat:ficuti 
Dauid.quum  obrutus  vid^ri  po^et/e  tame  mcrcpado,  ad  Deu 
furgere  non  dellitit.  Q^  vero  cum  propria  infirmitate  ceTras, 
is^dfidero  in  fuis  anxietatibuscotendit,  iam  magnaex  J>artevi-  . 
dorcfl.Q^Jodex  hac  fcntetia&fimilib.colligerelicet,Expeda  f '^t37«..i.|« . 
fekoiiamtforrisieil-Ojroborabitillecor  tuum.Expcdalelioua. 
Scipfum tin.idiraris  coarguit3&  idem  Bis  rcj)etens,  ft  multis  a- 
gitationibus  fubindc  obnoxium  fat^tur  efle.  locerinvnon  tan- 
tum  fibi  difplicec  in  his  viciis:fed  enrxc^dcorrci5i:iortearpir^t. 
Cerre  fi  pr  jpius  iuflo  examine  coferre  eum  libeac  cam Achaz, 
rcpefieturmagnum  difcrimen.Mittiturlerraasqui  remediuaf-  '•^nfpl^catfo 
feracimpijRcgis8i  Kypocfita:  anxietati.  hisverbiscum  allo-  ''J  e:j>pftto-^^ 
<luitur,Sis  incurtodia,&  quiefccne  formides,&c.Q2'd'<^^^- ^^"  lcfa^y.^?^^'* 
cuti  prius didum  fucrat  cor  eius  fuiffc coinmocum  ,  ficuti^quar 
tiunrur  jrbores  rylui.c  a  venco  ,  licec  audita  proniiffioneexpaT 
tiefcere  non  deilitir.  Eil  igiturliascpropria  infidelitatis  mercd-s 
&  poena,fic  contremifcere  vt  in  tetatione  fe  a  Deo  auerrat  qui  j,^^  ^  arv*- 
iibi  ianuim  lidenon  apelir:cotraautcm  f*deles,  quos  incuruac  iHafideUum/x 
&fere opprimit tenrarionum molcs,conflant€r,quanuisnon  fi-  perrtnia    ,^ 
he  mojeftia  Scdifficultatcemergiit.Et  quia  fibi  propri.^  imbc-  f'«c-itio*ie. 
cillitatisfunc  confcij  ,   cum  Prophetaprecancur ,  Neauferas  ^^i'**9-*f° 
ab  ore  meo  verbum  veritatis  vfquc  valdc.  Qmbus  verbis  Ao^ 
•cenittr  int-cr-dani  ipfbs  obtumcfcerc,acfi proi^raraeflet eoruni 
Hdes:nontamendeficere  autterga  vertercfcd  certanienfmini  .  ^    ^- 

pirrequi,& fuam  legmtictn  precando  a.cuere,  ne  fakem  ex iii-  co»fiisliutrtm 
dul^cntia  lbp*>rcmcontrahant.  crS/vWs^ 

18  Idquointelliga4ur,neca(fecfl  redircadil!amcarnis&  fpi-  animn     fi.m 
ikus  iiBifIon€nijCuiasa?ibim«friiaiEius,q««  i.ihac  pari?  I  d-  (^^^fin^^tar.- 


CAP.    11.  3(NsTlTvTlONlS     LlB.     iil. 

diflime  fe  priDfert.  Sentic  ergo  in  fe  diui/ionem  piiim  peilusi 
iquod  partim  ob  diuinxbonitatis  agnitionemruauitatc  pcrfu- 
ditur,  partim  ob  fua;  calamitatis  fenfum  amaritudine  angitur, 
pattim  in  Euangclij  promiffionem  recumbit ,  partim  fuac  mi- 
quitatis  teitimonio  trepidat,  partim  yita: apprehenfjone  exul- 
tat,partim  mortefn  exhorrefcit.  Qu^  variatio  ex  fidei  impcr- 
ffcdionecontingic  :  ^uando  nun^uamtam  benem  prsfcntis 
vitae  cur(u  nbbilcum  agitur  vc  omni  diffidenti^  morbo  curati, 
fidetoti  repleamur&occupemur.  Hmcconflidus  iliirvbiquac 
in  reiiquiis  carnis  hxret  diffidentia,  ad  oppugnandam^quje  in- 
O4imtonfii^iu  tusc©nccpta  cft  fidem,  infurgit.  Verum  fi  m  fidcli  m^ntecer- 
fHif  efi  /<<«»■  tifudo  permixtteftdubicatione,  aononeofemper  recidimus 
vt^orta.        vcfides  non  certa  &  iiquida,  fed  obkura  modo  &  per;  dexa  di- 
uinaeerganosvoluntacis  nociciaconftecfMinime  vero.NequC 
cnim,fi  variiscogitationibusdiftrahimur,  idgo  procmusafide 
diueliimur.nec  fi  furfum  dt-orfum  dTffidenria?  agiratieneycxa- 
murjideo  ineius  abyflum  demfergimu  ' :  ne^iie  ficoncucimur, 
idcQ dc gradu derurbamur.  S/qudem ifti  s  cercaminis  femper 
hicfiniseftquodfidcscasdifficultaces  ,  quibus  iia  circunfelTa 
vidctur  peric:iicari,randem  eludac  ur. 
Sunwi*>pti     jj^    Summah^ecfic.Vbiprimumvelminimifideiguttamen- 
"^  "ininbiiAtA  tibusnoftris  tnftillataeft.iam  facicm  Dei  placidam  &  fcrenam 
^certa.        nobifqiie  propitiam  contemplariincipim'»s,procDlid  quidem 
&  cmiaus;  ^ed  ita  cerio  intuitu,  vt  fciamus  nos  minime  halln- 
cinari.   Qnanium  deinde  proficimus  (yn  nos  affidue  proficcre 
decet^  quafi  progrefl^u  fafto  ,  in  pro  <iorera  eiusconfpettum 
coque  certiorem,VGnimiis ,  &  ipfa  etiam  continuatione  fami- 
liarior  nobis  redditur.  Ica  mentem  Dei  cognitionc  illumina- 
tam,  initiomukaignorantia  videmusinuolutamteneri,  quae 
paulatim  abftergitur.  Non  tamen  quxdam  ignorando,  aut  ob- 
fcuriusidquodceinitccrnendo,  impedicur,  quii4  diuina?  erga 
,  fe  volunratisperfpicuanotitia  fru3tur,  quodin  fidc  primasat 
Am'^^'^''*"'  "  potifiimaspartestenec.  Qu,emadmodum  fiquiscarcereinclu- 
fus,  ex  anguftiore  fcneftra  oblique  cantum  &  quafi  dimidiatim 
emicantcs  habeat  foiis  radios  ,  libero  quidem  priuacur  folis 
afpeftu  ,  fplendc^rcm  tamen  non  ambiguum  oculishautit, 
ciufque  vum  rccipic:fic  cerrci  corporis  compcdibi;»  vindi,vt- 
cunque  multa  obfcuritate  vndique   obumbremur  ,  iuce  ta- 
mcn  Dei  vel  p?ifillumid  exerendam  eius  mifericordiam  irra- 
diante  ,   quancumratiseftadioUdam  fecuricacem  illumina^ 
^  ,    ^.       mur. 
yosfoittejt  mc         Vcrunque  diuerfis  locis  Apoftolus  eleffanterdocet.Quu 
p,y«tfi!itm  ttfi  enim  cx  parrc  nos  cognofcer'>",&ex  parte  propherarc  videreq. 
imptrftaiaru  {r\  3enigmace  pcrfpeculum  tradicquam  tsnuis  in  prajfenti  vita 
mdHmin  Dti  illiusverae  diumx  fapienti^  porciuncala  nobis  detuc  j  indicat. 
/  Etfi 


1>E     MOr>0       PERC.     cKrIjtI       CrAt.  I^j 

Etfi  enim  non  {impliciter  indicanc  verba  illa  im^ex(cd:am  €lVe  ^^modum    in 
iidcm  quancifper  gCiJiiuus  lub  carnis  onere  ,  fed  qvod  necelTe  ^<:teltnis,fir-^ 
s€rtnobi.sa(riduedii"cen<i.ocxerceri,eximperfedionenoftrac6  mammhilomt^ 
tmgere.innuittamen  modu'onoirro&angu(tus  CiUodimmen-  ^ 
fum  eft  non  poflecomprehendi.Acque  Iioc  Paulus  de  rota  Ec-  s.Cor.ij.«, 
ciefia  pra?dicat;cuique  autcm  noihuai  fua  ruditas  obftaculunl 
&  ranora  elt.netampropc  acccda:  qfiirnopcandura  eirec.  Ac 
<iuam  certo  S>i  minime  fallaci  fui  gurtu  nos  africias  vcl  ejdgux 
lidei  gurcu]a,idem  alibi  oftcndir,  quuma/firmat  nosper  Euan-  '  'i  ^ 

gel!um,reuelaca  facie,nu]I6que  obicdo  velamme  gluriamjDci  ^.^or.j.i^a 
tanca  cfficacia  contemplar!,  vt  in  eandem  imaginem  cransfor- 
memur.In  calibus  t^norant!^  inuolucris  plurimu  imiul  .lubita- 
tionii  &  trepidarionis  iniplicari  ncceflV  eil:  Juii  prfM^crtim  coi: 
nollrum  fuo  qucjdam  naturali  inftinftuad  mcreduliratsm  pro- 
pendcat.Huc  acccdunr  rentationes,  qus  &;  in(inif2E  ui.imero  dc 
gcnere  vana?  magno idcncid  i-m  impctu  in(i'iun'  I^"'a  ^r^cipue 
c>nfcientiainci.imbcnte  pcccatOrum  mole  op.irefta,  nu'ic  iCCH 
querulatur  ac  gemit.nuncfearguit-nunctac  te  ("'ernic.nunc  i- 
perte  tumultuatur.Siue  ergo  res  aciuerfae  ircimDt.i  pr^e  le  feruCj 
^ueeius  argumentum  &  materiam  confciencia  in  fe  reperitj 
ifndefcla&raachinasad  ptafligandamfidem  incrcdulicas  arri- 
pit:qu.^  tamcn  ad  hunc  fcopum  perperuo  deftinanturjVt  Deutn 
nobis  aduerrum&  infenfum  eflfe  pucantcs,  nec  opisabipfo 
quicquam  fperemus3&  timeamus  ceu  nb  hofte  capitali. 

a  i  Ad  hos  impetus  fuftincndos  fides  fe  vetbo  Dominf  ar-  ^fuf£  pid 
mat&  munit.  Atq^ie  vbiinfultac  huiufmcdi  tentatio,  Deura  '^^enor  txfU-^ 
cfle  inimicum,quia  fit  infsftusrcontra  cxcipie,  efle  quoquc,  dii  '^^^^'^' 
affligicmifcricordie :  quia  caftigatio  a  diledione  potius  quara 
ira  proueniar. Vbi  hac  cogicarione  feritnr,  Deum  cfl^e  iniquita-  j.  S^m  for* 
tum  vjndicem,  opponit  viam  delidis  ottinibus  paracam,  quo-  rjiid>,.tcn^cHth 
tksad  Dominiclemenriani  ncccacorfeconferc.  Icapiamens,  ^*"  ^' .''/".  f* 

,.  -^  ,.  ~  *  1)eimtfericori- 

vtcunque  mius  modis  exagitcrur  ac dmcxecur^  lupra omnes  ta-  disfmumfe  ts 
luen  difficulcates  tandcm  emergit,  nec  fibi  diuinse  mirericor-  ci^it, 
dix  fiduciam  cxcuti  vnnuampatirur.  Quin  potiusquarcunque 
difceptationes  eam  exerrent  &fajigint,  iniftius  fiducisecerti- 
tudinem  cxeunr,  Huius rei argumeiito  eft, quod /andijdum  vl- 
tioneDei  maxime  vrgeri  fibi  videntur^apud  ipfum  tamcn  que- 
rimonias  hias  deponunt,  &dum  fe  minime  exaudicura  iri  ap-  i.D&tdmperfe^ 
parcr,eum  mhi!ominusinuocanc.   Quorfum  enim  ictinereta-  <]uentrmmini.^ 
pud  euiu  dcplorare  a  quo  folacium  nullum  fperarent.^eu  n  ve-  ^^  f^l'^^  A* 
ro  muocarcnunquam  induecrencin  anim:;m  ,  n'.(i  aliquid  flbi  "  '"^"  ^'^^  ° 
opis  ah  eo  pacicum  C'ederenr.SicdircipuIi,in  quib.fidel  puH!- 
bcatemChriftus  rcprehedi-.fc  qu'de  perirequ,erebarur,eiusra 
men  auxiliu  miploribanr.  Nec  V€r.Q  dum  cos  ob  pufiHam  fide. 
caftigacT^eiicita  fuorum  ordiue.yel  annumerat  incrcdulis,  fcdf 

Bb   ]. 


C  A  P.       II.  IN  S  T  IT  V  TION  I  X        118.111«' 

hnrcduntcte  ^^  vitiiKTi  excucicndum  incitat.  F.rgo,  quod  iamfupeniis  didii 

in  cordefuort'  eftjrurfum  airerimus,  fidei  radiccm  nunquam  epio  p.dorc  a- 

gnare  noN pa-  ue.lli  quin  ima  in  parte  dcfixa  hereat  vtcunque  decufla  huc  a«t 

fitnr.  lUuc  )nclinare  videatur:eiushiinen  ita  nunquam  extinguiaut 

pr^focari.qfliinialcem  velut  fub  fauilla  delirefcac.atq;  hoc  do- 

cumento  paf^fieri^verbum^quodlemen  elt  incorrupcibilc,fru- 

ttuQi  fui  liniilcm  producerCjCtriu^gcrmen  nnnquam  irefcitac 

peric  in  cotum.  Siquidcm  quum  hxc  /it  fandis  extrema  dcfpe- 

rationis  materia,manum  Dei  m  fuum  exitium,fccjndsmpr3e- 

fentJumrerum  ^ftimationemjfentirc.-eo  vfque  tamen  progref- 

furam  (pem  fuam  lob  aflirmat  ,  vt  fi  ab  eo  occidamr,,  non  fic 

lob.M.i^       propccrcade/iturusin  cum  fperare.    Itaeft  fane.  non  intisin 

4  l'»oeamop-  cordibus  piotum  rcgnat  incrcdulitas,  fedfofs  oppii^;nat ;  nec 


■p7aty  netp, 
ri 
tc 


,;'.■,,  ,»  ,.  lethaiirer  vulncratruisteiis,  fcdinfeftat,  autccrre /icl^edit  vc 


vulnus  C\t  fanabjle.Fides  enim,vt  Paulus  docet ,  nobis  pro  fcu- 

El^h.  6.16.     to  eft:ea  tciis  cppo(ita,eorum  vim  (ic  excipit  vc  prorfus  depel- 

lat.vcl fal.em  frnngat,nc  ad  vitalia per;ctret.  Qniim ergo con- 

curirur  fides.pcrindccliacfi  violentoidu  iaculimiles  alioqui 

lirnnis  pcd^j^m  mouere  cogatur.&paulumccderc:  quiim  autem 

faiiciacur  fi.1cs  ipfa ,  pcrinde  eft  acfi  clypeui  fr.2(5li  nem  aliqua 

Pial.  2'.  4.      eximprcflionerccipiat, /ictamen  vt  nonpcrfoiccur.  Semper 

cnim  c6  pia  UiCns  cnicrret.vt  cum  Dauide  dicat,Si  ambulaue-* 

ro  in  mcdi<>  vmbr.T  mortis^non  timcbo  mala:  quDniam  tu  me- 

cum  es.Anibularecerfein  caliginc  mortis  eft  terrificum  :  ncc 

5.   .cr.x  t^n-^  ^^i.^  patcftquin  fidclcs,  quantuir.uis  firmitudinis  habcanc,  id 

dcs  ■>   cfHmii  pcrnorrelcant.  bca  quon;am  ijla  co^uacio  luperat,  quod  Deu 

niiliics  in:peta-  iiabc^jnt  pi\Tlcntcm,  &  Cux  laluti  confulcntem,  fimul  vincitur 

tur.  f^mnr  recuritatc.  Q__anrafl'bet  aurcm  machinas(vt  Auguftinus 

ait)sduerfum  nos  Ciigat  Diabolus ,  quandonon  tenet  locum 

cordi.svbifidcs  habitiit.eieCcus  eft  foras.  Ita  fiex  eucncu  iudi- 

ciurn  fi«r,nontan'"urn  abomni    pugrva  'alui  euadunt  fideles,  vt 

pauJo^^oft  reccpto  vigorerurius  inarcnani  defcendere /inc 

i.Iohan^  5  4.  parstiiied  impicfur  quod  fMclt  ioannes  \n  fua  canonica  ,  H.tc 

ell  viiioria  qux  vincic  mundum.fides  veftra.  Neque  cnim  tan- 

rum  \n  prrelio  vno,ycI  p:uic!?,vcl  contra  aliquem  infukum  af- 

firrnar  forevi(flricem,fed  fuperiorem  toco  mundoquanuismil- 

y  liesimp,eLatur. 

til  ^^  ^'ic^-a     ^     Alreiaefttimorisactrepidationis  fpecics,exqijatamen 

limo^isff^etns,  adeo  nihil  dcccdit  fideifccuntati,  vt  ibiidius  inde  ftnbihatur. 

ex  iudtc.o-ntm  Nempc diim  fidclcs  vcl  cxcmpla  diuinxvlrionisaduerfus  im- 

re/-'fiK/w/"^-f  p}o.sedita  documcnrornm  vice  /ibi  cfie  c-gitantcs,  neiifdem 

co>.fi.{grcrtior>c^  ^  (iioicjis  inm  Dei  m  fe  prouocarc  /ibicontmgat,fwIjcite  caueC: 

Kr!ri^t/jV  v^^'^^'"' ^""^^'^'''"^^""'^  fecum  rccognofccnces  ,  a  Doraino 

'J^J  ,.  '  -^        toti  penderedifcuot ,  fine  quo  fe  quolibetvento  fluxosmagis 

kCvt.  10.11.    ^  euanidos  efle  videnc.NiApoftoius  dumpropoiitis  flagellis, 

quibns 


DH      MO»OPERCti».    CHRlsTf      GRA.  !^4 

<?iuibusin  Ifraelitidim  populum  olim  Dominus  vindicar^tj 
lerrorem  Corinthi;sincucir  ne  fimilibusmalis  fcipiOsobltrin- 
oant.eoiiduciam  iprorumjiihiil:(bifadac ,  fed  rorporemcar- 
xiis  mO(io  excuttt,  quo  fidesobrui  magis  quam  confiiman  fo-  j},;j  j^ 
ier.    Nec  dum  a  lud*orum  ca!u  argumeritum  crahorcandi  lu-  Rom.  ,,.jS; 
mit,vt  quj  itat  videat  nccadar,nos  vaciilari  iubet ,  AcC\  n&ih^ 
Ihbiliracisparum  certi  eflemus ;  fed  arroganciam  duriraxat  & 
temerariam  propriae  virturisprefidentiam  adimic,  nc  depuHis  Eiufrmdi  -:.ye-^ 
lud.-eis  Gentesmeoium  locum  receptJe  ,  fcrocms  infulcent.  pl^^^obocuiosfi^ 
Oi)aquam  non  fideles tamum illic  alloquitur/cd  orationc  'ua  "'""'"*   ^f'* 
hypocrJtasectamcomprehendic ,  quiextcraa  duntaxacfpecie  j^^rnrepri^^t' 
gioriabantar.NequeenimfinguIoih.>Qiinesadmonec,  fcdco-  ^  ^;^^^   \l 
parationeinter  lud^eos  &  Gentcs  pofica,  poRquam  illos  oilief:-  Deum   Wknlii, 
derat  luilasmcrcdulicatis  &ingraritudin:s  fu^em  copcr  asda-  «"». 
rc  quod  reiectufrent ,  hssetiamhortatur  ne  fuperbicnd*ac 
fcfe  efiFerendo  gratiam  adoptionis  nuper  ad  fc  franflacama- 
mictant.  Q^em-diriodumancem  in  \\lx  lud.^or.im  reicdione 
fupereranc  aliqui  ex  iplisqui  ab  ad opcionis  fcedcrg  minime* 
exciderant:iti  poreranc  aiiqui  ex  Gentibus  emergere  qui  fine 
vcra  fidcjrantum  llulra  cainis  confidentia  inflarentur,ac-jue  ita 
abuteren:ur  m  fuampevniciem  D.ei  bsnignicate.  Ve.-^iim  etiafi 
elcftjsacfidelibushocdi<flumaccipias  ,  nihUexeo  fequefur 
jncummodi.   Al  udenim  eft  temeritarem,  qu^ex  carnisreli- 
quiis  interdiun  fanifiiJs  obvepi',  rcprimcre  ne  inani  coiifidentia 
iafciuiaE,  aliudcofcientamnmaie  pcrceliercnepiena  fecuri* 
tate  in  Dei  aiifcricordia  acquiefcat. 

13    Dcinde  vbi  docec  vtcum  timore  &  tremore  operemuf  i^eeobfidtJpol 
rjlijcem  noft  am,  non  aliud  cxigit  mfi  vt  m  Domini  virrutem,  flo!,d-Elviyn,<j,.'.i 
cum  mulra  no'^ri  deiedione,  fufpicere^afruefcamus,  Enirnuero  nihUalmdexi.^ 
nihil  ram  nosadfiduciam  certitadinemqueanimiin  Domi- ^'^' '"^'^^'^'" 
num  leiiciendam  cxp.ergeracic  quam  naltridiindenria,&con-  ^^^^,  multAm^ 
cepta  exconrcicntia  nofha:  calamiratisanxieta^.In  quem  fen~  (iri  deiethone 
ium  accipicndnm  efl  quod  elr  apudProphef am,ln  muitirudine/Jt/p/e?r<  ajfu*' 
bonit.iristua?  ingredurtemplum  ruum  :  adoraboin  timore./'^''"'^ 
Vbideccaterfidei  audaciam,  quoe  Deimifericordi^innititur,  pr '/"';*''*' 
cum  rehgiofo  timore  conigngir.quo  nos  affici  necefie  ei^  quo-      ^  '^"  ' 
ties  m confpcdum  diuin:»  niaieflatis  prodeuntes,  ex  eius fplc- 
dore,  quanca/it  noftraobfccenicas.inrelligimus.    Vereetiamp        a»  li 
Solomo,dumbearumhomincm  prontmriatqui  ccrrctaffidue  ' 

corfuum  quoniam  mdurationein  malum  corruicur.  Atter- 
rorem  intelligic  qui  nos  cautiores  reddat,non  aucem  r\uo  aff^i- 
(fticoncidamus.durciiicecanimus  in  feconfufus,  in  Deofere- 
colligit :  in  illo  crigitur ,  apud  feipfum  deie(fi:u> :  diffifus  fibi", 
jilius  fiducia  refpirat.l^roinde  nihil  obflat  quin  fiiiiul  &  rerrc5.- 
cur.ndelesArccyriiTima  confolacione  potiinrur  :  prou:aucin 

Bk  il 


CAP.      ll.  iNSTfTVTlONlS       LIB.    III. 

nexH  cnpuinv-  ^^«^'^  vanltatem  orulos  conuerrunt,  nunc  in  Dei  verftate  anl- 

turtimor  i^r fi'  mi  cogitatioiiem  referunt.  Quomodo  (dic^t  quirpiam)  in  eo- 

rffj^^rfo.^^-x-f-demanimofedem  habebunt  pauor  &  fides?  Ncmpeficutiex 

^cfitis  iquet.    oppofitotorpor  &anxietas.Nam  quumimpijindolentiamfibi 

accerfantjncqufs  timor  Dci  eos  folicitet,  vrgct  tamen  eos  Dsi 

iudiciumnead^equantuiquGdappetunt.Itaniiiil  impeditquo 

miaus  fuos  exerceat  Dcusad  hamilitatem.vt  fortitf  r  militan- 

do,fubfra?no  modeftix  fe  cohibeanf.AtquehoGfuiire  Apolto- 

li  confiliumliquctexcontcxcu  5  vbi  metus&tremonscaufam 

alGgnat  Dei  beneplacitum,  quo  dat  fuis  &  bene  vellc  &  ftre- 

nueprofcqtn".ln  huacfcnfiun  accipereconuenit  illud  Prophe- 

Confrmath.»  ^.  u-,Pauebunt  fi! ;  j Ifrael  ad  Deum  &  ad  bonicatem  eius:  (juia  no 

,vifi>  Prophetx,  foiim^  pier*.s  reuerenriam  Dei  pjgnir/ed  ipfa  Julcede  &  fua- 

*"  ^'  ^*        uitas  gratis  homlnem  in  fcipfo  deiedum  tmiore  (imul  &admi- 

mirai-ione  imbuit  vt  a  Deo  pendcat,  fequc  humiliter  fubiiciac 

eiuspoenitenti^. 

ytc  ttiamfx-     2  4    Nequc  f amen  (ic  locum  facimus  perftilentifilmsB  philo- 

urt  h£^aodrf-  foph'x,quatr>  nonnulli  remipapiftA;  cudere  hodiein  angulis  ia 

,ja  (rrort  eorti  j.jpj^j,.,f  Q,,,-,  g,^jj^^  craflam iliam  dubitationem,  nua:infcho- 

rre'.'i»'it.'.te      Iis  tradica  hiit^rueri  ncqueunr,  confugrmt  ad  aliud  commen- 

mixiafimtnat'  tum ,  vt  fiduciam  incredulitue  mixtam  faciant.     Quoties  m 

Chriftum  refpicimus,  farentur  illic  nos  inuenire  plenam  bene 

fpcr.indimaccriarfedquia  fempcr  indignifumusillisomnibus 

bonisqu32  in  Chrifto  nobis  ofteruntur,  voluntindignitatis  no- 

ftr^'  inctiitu  nos  fluftuiri  &  hacfitare.  In  fumma,  confcientiam 

iic  ftatuuntimer  fpem  &metum,  vt  perinterualla  &viceshuc 

ntqueilluc  a!tcrnct:fpeni  vero  &  mecum  /ic  incer  fe  conferunt, 

vtilJaexoiiente,  hic  opprimatur  :  hocrcfurgentcillarurfum 

concidar.IraSatanjvbiiam  videtapertasmachmasillas  quibus 

iidei  cercirudinem  deftruere anrea folitus erat,nunc nihil  vale- 

//  .-«j   fyycrM'^''^''''''^^''^^^''' cuniculis  camhbefacere  conatur.    CJualisautem 

rtfutatidy  a<i   cnc iila  iiduc  a  qu2E  fubindc  defperationi  ccdet.^Si  Chriftu{in- 

filfr.ni'n,e  di-  quiunt^c-.M^a^ideras,  certa  !alus,fi  ad  cc  ipfun]  rcwerreris,  cerra. 

gn[-AtisCh,.fii  (Jamnatio.Erpo  a!t.crnisdiFfidenEiam&bonam  fpcm  inanimo 

'^!*.! '"  ^'"^"  '^"o  regciarc-  ncccfte  eft.    Quafi  vero  Chriftum ,  veluti  procul 

ftanrem,&  no  pocius  in  nobis  habitantem  dcbcamuscogirare. 

Idco  eniui  .ibipffjfalutcmexpcftamus.non  quiaeminus  nobis 

appareat :  fc  d  quia  nos  corpori  fuo  in/icos,  non  modo  fuoruni 

emniu  bonorum  parcicipes  faciac,fed  fui  quoq  j  ipiius.  Proin- 

l{tttrq:'.ttt'.r     de  hoc  ipforum  argumencum  flc  rctorque.Si  teipfumconiide^ 

(trgHmtntnm.   rasjCcrfa  dsninntJo : fcd quoniam  Chriftustibi  cumomnibus 

fuisbonis  (ic  communicatus  eft,  vtomniaeius  tua  fiant,vt  fias 

ciusmeinbrum.adeoque  vnum  cumipfo  :iuftitiaeius  tuapec- 

c2iii  obruitjfaluseiusruam  damnationeabolet,  ipfe  fuadigni- 

car,e  intercedic  nc  in  qq(\^c^(i  Dci  veniat  tiu  indignitas.  Sic  efl 

fane: 


Dl      MOOO     PERCIP.    CHRISTI      GR  A  T.  I55 

fane:  Chrilljinanobis  fepararc,  aucnosabipfo  minimecon-  „       ^ 

.     _    ,  r        ■  -  r         \       '^'  ro.firm.itur 

uenic.Tcd  vcrj<jimanu  f',ircicer  rccinerc  oporttc  ea  qua  lcnobis  rtfi:t..tio,^po~ 
agglucmauit  lociccacc.Ica  nos  Apoftoius  mllituic.  Corpus  c^ui- pu  authorita- 
deiiiricc]  jicjm  .-rcuu  eft  propcer  peceacum:fed  Spiricus  Chnfti  te. 
c}ui!iiVobishabitar,vica  eft  prop:er  iufttciam.Secunduiftoruni  ^>>nri.8.  ;8. 
niiqatiicncum  dicfrcdebucrac.Chrlftuscjuidern  viramapud  ic 
h?.'oQi:kd  vos.vceft.s  pcccat^.>rcs,manecis  moici  5c  damnacioni 
cbnoxij.Acciuilongealicerloquicur.  Doc.c  €nim,eam  cjuam  a 
nobr.  fne<c;nQr  damnacionem  ,  Chriiti  lalutc  abforpcam  eflc: 
»-?cfjuca.J  id  con^rmanJiMi.ea  quamacruii  raciowc  vcicur:  quia 
Ciinllus  noncxiranos  elifcd  in  nobishabicat:  nccfolurn  in- 
diuiduo  Jociccatisnexu  nobisadh:^rer,fed  miraWili  qi;adac5,- 
miinione  in  vnum  curpusnol>jrcumcoalcicicin  diQg  raagix,  .ic 
ni3^is,doncc  vnum  penicus  nobifcri  fiac.Neque  camcn  inficior,  ^,vf  ^g  f,^g 
quodnuperdxijquafdam  incerdum  incerrupciones  fideicon-  au^jiitne  /?4.' 
ting-rc,proutctus  imbecillicas  incer  violencos  impccus  iiuc  vel  tuendumfit. 
i!iucrlcdi:ur.lr3indcnfii  cahgine  tecationu  fuftocacureiuslu- 
nie.Quicc{iiid  tamcaccidac,aqu^rendi  Dei  l^udio  non  ^cfift't«e5V/;'/7e«r.  ■'.■v. 
ii    NecaJifcrdiflerk  hernardus-.quum  hocargumencunj  ex  cedeutti  coxf.r-. 
profeflo  tra<n;ac,HomiJia  in  dedicacione  templi  quiQta.Dei(m  matio.ex  Htr- 
o,uam)bcncficio  nonnunquam  de  animacogitans,videor  mihi  "'^'^'  dip...?;^' 
iw  ea  veluti  duoqued<«m  c®ncraria  inuenuc.fi  ip(am,prout  in/^**' 
fe  ell  Zi  ex  ie,Lntueor:de  ea  nihilvcrius  diccre  pofTum  quam  ad 
nihilum  efleredactam.    Quid  modoneccflc  eft  fingulas  cius 
mi^erias  numerare,  quam  fic  onerata  peccitisjoffufa  ccnebris, 
irrecicail!cccbris,pruricns  concupifccnciis,  obnoxr^  paflioni- 
bus,  impleta  iJIufionibus,  prona  femper  ad  malum ,  in  vitium 
omne  procliuis,p0frrem6  ignominise  &  confufionis  pItna?Ni-^^'^^'^+  ^ 
mirum  fiipla:  quoqueiuftinxcmnesadlumen  veritati.'vinfpc-  ^'  *'* 

d^,velut  pannusmcnftruata?  inueniuntur,  iniuftitix  dcinceps 
quaIesrepucabuntur?Silumen  quod  innobis  eft,tenebr£funt, 
ipfe  cenebrac  quanrse  eruntPQu^d  igitur.?  fine  dubio  vanitati  ii- 
miIi«fadusefthomo:in  nihilii  redaduscfthomo.-nihneftho- 
mo.Qi^omodotamen  penitus  nihil  eft  qoem  magnificatDeus? 
QiiomodonihiI,erga  quem  appoficum  eft  cordiuinum?Re/pi- 
remusfratres.Ecfi  nihilfumus  incordibusnoftris,  forteincor- 
de  Deipoteft  aliquidlatcredenobis.  O  Pater  mirericordia- 
rum.oPatermiferorum,  quomodoapponiserganoscortuii? 
Cor  enim  tuum  vbi  eft  thefaurus  tuus.  Qu,omodo  autem  chc- 
fauru&tuus  fumus,fi  nihil  funius?  Omnes  gcntes quafi  non  fiar, 
iic funt  ante  tc :  in  nihilum  reputabuntur.  Nimirum  antc  te: 
non  intra  te:  fic  in  iudicto  veritatis  cusc ,  fcd  non  ficin  alF>;di4 
pietatis  tua?.  Nimirumvccas  eaqua?nonfunt,  tanqnamfinc.^^ 
no  funt  ergo.quia  que  non  funt,vocas:& func,qilia  vocas.Liccc 
c«imnonfinr,quantuHiadfc:apud  tecamen  funt ,  iuxta  illud 

Bb,   iij. 


\^  AP.    «I,  I  N  STI  T  r  TIONIS    LIB.   III. 

PauIijNon  ex  operibus  iuftitiae,  fcd  ex  vocante.  DeincJc  miii- 

s»   -,  -  0      fivaefrcha«cconncxioneni  dicirvtriurq;c6fideraCionis.  Cer^ 

h       -r.  '      tequseintcr  Je  connexalLin-Je  inuiccm  non '^eUrnunt.  Quocf 

etiam  in  conclufione  aperrius  declarat  his  ve'  bis:  lam  G  vtracj; 

coH{ide;arione  diligener  inrpcxtrimus  no?  q-uid  rumu-»:iinb  m 

Vnaquam  nihil ,  m  alteraquam  m»gftilicaa:  puro  tempcrata 

yidetur  gioriatio  noftraifed  fbrian magis  auda  clt.folidata qui- 

dem.vtn-m  in  nobisrcdin  Dominogloricmur.NunJramfico- 

gitamus,  Iidt\crcwcritfaluare  nos,  {hcmi  liberabimur:  iam:n 

hocjef.irarelicef  Sed  in  alriorem  fpeculamafcendcntcs.qu^- 

iamusciuitacerA  Dei,qua:ramus  tcmplum,  qua!ramusdomum> 

(jj.i^enmus-  fponlam.   Non  obiitus  rum:fedcbm  metu  6i  icue- 

rent  a  dxj,  Nos  inquam  fumusrfed  in  cordc  Dci.  Nos  iunius; 

fei^  ilJmrdign  .tione,non  noftra  di»nitatc. 

V.^rus    tmor     ^^  PoTf 6  tfinor  Dorrttni,cuius  teftimonium  parfim  defcrtur 

^utern  fxg;fni  fandis  omnibui,  &  qui  aHas  initium  'apicntia» ,  alias  fapienria 

ho  ['i-nfv.  troo.-  ipfanunrupa-ur,  tametii  vnuseft,  gemmo  tamen  ex  fcnfu  e- 

ft^^f.ciMmfclt^  njanat.  Habet  enim  in  le  Deus  Patrii  reuereaciam,  &  Domin», 

patr^  ['iZure'  ^^''*''  *^^''  i''»^'-^  ^^*^  voletcolerc  ,  &  obedientcm  illi  filium  fe 

ThT.  p  winum  pf-^ftsre  &  obfeqiientt-m  fcruum  itudcbit.  Obedicntiam  quar 

t-n^e  e'    dott   iibi  vt  Parri  redditur,  DomiKUs  per  Prophec-im  honore  vocar: 

mnr.  obfequ^um  quod  vtDomino .  xh  betur.cmiorciiit.FiIiusfinquit) 

Pl.iii.  10.       iv.norac  p.Ttrem.S:  (er;  us  dommum.  Sitgo  Patcr.vbi  honor? 

i»roii'i  iZi:.     S!D-.minus,vbi  tim  r^Vtcunqjc  autem  dtlb^guicvides  vt  co- 

Jioh  8  ^f.        fundatvrrunrjuefituui.Timorereo  Domini^/irr.obisreueren- 

^aU.j.y.       tia  honore  il'o  &  timore  inijCLa.Necmirum  fi  vtrunoueafFcdu 

idcm  animusrcc  piat.   nam  qui  ^ccum  repurat  quals  ficnc  bis 

P^irer  Deusjfacjs  habet  cau  x ,  eciam  nulli  fior  inferi,  cur  eius 

ofFsn/ioncm  qualiber  raorre  '<rauiusperhorrerc.it.  Sed  ct?ani 

("cjuie  eftad  peccandi  Iicent>;m  carris  noftrr  lafciuia^quo  cain 

modisoronibuscohibeamus,  arrjpicnda  fimul  eft  hxc  co£;ita- 

tio:  Dofpino,  fub  cuiu&potcftciredeginTJs.efleabominarioai 

omne*n  iniquirateni:cuius  vlfionem  non  euadent  qui  flagitia- 

se  vfue^do  eius  iram  aduerfum  le  prouocirint. 

0.    „,.        ,.      17    Quod  aur^m  loannes  dicit,  timorcm  noneflein  charf- 

tiohannis  ^-  tatCjfed  pe' fec^amrharitarcm  cxpeliere  f  irastimor*:fm,quonia. 

p/oii.  timor  poenamhabcc,  nihilifti^i  repugnar.Dc  rcrrorc  enim  in- 

I    o.p  4.K.   ctedul;rafis  ifquitur,  a  quo  longe  difFsrtiftcfideliumrimor. 

tiej^(,t,fi»  ,j.cr  'jsTf  q^,^  ^>njm  Deum  rimen;  impj.qubd  in  ciu<  •ftcnfionem  in- 

utnR^rtie  t..  ,„,,^,.pv^^papjm.  ffqij((^f.mi,„pune  id  pofl^nr.-fcd  quia  vindi- 

jtrtiiiis,  ^^  pot.-nra  efte  arnucMm  fciunr,id  aud  tum  irae  eiusjiorrore 

c6cutiu!;*ur,  Ac  iia  quoqjficcimetjquiafibi  immiriCrearbitra- 

tur,qu-a  .^:  gufis  .uonK-ntis  expvdanr  dum  ?n  raput  ^uumcor- 

ruar  Fidts  autem(vt-d'(ftumeft)  &oftVn'am  plufquampoenam 

dmeiirtjhec  timo£epcca2pcituibancur,acIicei;uicibus  fuis  im- 

■       ■  pcndeic 


DE     MODO     PhRC.CHRISTI      GRAT.  1$$ 

penderetrred  cautiores  redduntur  ne  ipCnm  accecfant.SfcApo-  EyheC.$6 
llolus,dum  fidelesalloquitur,  NoIitefaIIi,inc)uir:  propter  hoc  CoIoiT.  5  <^- 
venit  irit  Dei  in  filios  difhdentiis.Non  minatur  in ipfos  defcen- 
furam:(cd  admonet,vt  inipiis  ob  ca  q'a?  recenfuerat  flagitia  i- 
ram  Domini  prxparatam  cogitcnt :  nt  &  ip/i  eam  cxperiri  Ve- 
linr.CVanqj^m  raro  contmgitvtf-iisSc  /iinplicibus  minisex- 
pergefianr  rcprob? :  quin  potius  jam  fua  duritie  tardi  hcbefeii, 
quoties  verbis  fuhninat  Deus  e  c:Elo,ad  conrumaciani  'e  <  bdu- 
ranr:!ed  nianu  eius  pereuf(],cin)ere^velint  nolint,coguntur.  Ti- 
morcBi  hunc  vilgo  feruilena  vocant,&  ingcnuo  voluntarioqnc 
opponunf^quifiliosdecec.  Ai/jmed;am  fpeciem  fubciliterin- 
ttiferunr:c]uia  feruilis  !i!e  &  coadus  aftc-this  aninios  interduni 
fub-git  vtad  riinorem  Dei  fpontcaccedanr.  ^'■/■i.'*/a/(?.  /j- 

2  8     lam  in  diuin?»  bcneuolentia,  quam  refpiccre  dicitur  fi-  cHndo definino' 
dGs,inteliigimusfalutii;ac  vit:r^tern3e  polTeffioneni  cbtineri.  msmerjjrofcu. 
Nam  C\  Dco  propiti^o,  i.ihil  boni  At^^t  potcft;  nbu??dcn'  bis  iMseorfiderano 
fufficit  ad  falutis  ccrtitudincm,vbi  Ci\x  diledioms ipfe  nos cer-  '^^'^/'J'"^'''l\ 
tiores  facit.Oftendatfac.em  fu..'m,iaquitPropheca,  &  falai  e-  ^ceTuvu-irJ  L 
rinws.  Vnde  hanc  falwtis  noftrs  fummam  iiituunt  ScripcUra?,  .-iei.tertiumex' 
quod  abolitis  inimicitiisomnibus  in  gratiam  nos  recepic  Q^io  r;.t,t,ncfec^uod' 
fc\ii(.Qt  innuunt,Deo  nobisrecociliato,  nihil  manere  per.'  u!i/''-^  dt,:ii,rje^ 
quin  omnianobis  bene  fcccedant.  Q^are  fides,diIe'ftione  Dtify-y  diuxua 
appreheiafa,prom:ffioncs  habet  vicje  pr.rfcntis  &  Uz\ii:E.,  foli-  tu^m!^^' .  "* 
diixjc]ue  bonorum  o(nnium  fecuritatem:fcd  qualise  vcrboper  pcg^;  ^.g  ,- 
cipi  poteft.  Neque  cnim  vita;  liuius  auc  Iongiiudinem,aut  ho-  Ephe.2.14. 
norcm^aucopesiibicercb  fidespromictit:  (quado  nihil  horuin 
nobis  eile  conftitutum  voIuicDominusjfed  hac  certitudine  c6- 
tentaethvccunque  nosmuha  deficiantquje  ad  vit^huius  fub- 
/idiion)  pettinentjDeum  ramennunqua  dcfuturum.    Pr^ecipua 
•autemeiusfecuritas  in  futurse  vic-Bexptdutione  refidet ,  qua:. 
extradubiu  per  Dci  verbw  pofit.aicft.  Quc^cunqi  tamen  in  rer- 
ramifcri^&caiamitates  eos  mancant  quosfuadilc<5tione  c6-        ,,   ,, 
plcxus  eft  Deus ,  impedire  nequeunrquin  eiusbcneuolentia,'^*"  '.''^*-^'';'' 
piena  fitfoelicitas.  Proindcjquum  fummam  bcatitudmis  velre-  /,,^,y^f. 
mus  exprimere,Deigratiam  pofu?mus  ;  equa  fcaturigJnevni-  pf  ^j  4. 
uerf^E  bonorum  fpecies  nobis  profluunt.    Atque  id  paffim  ob-  C:np,r».itio  cx 
feruare  in  Scripturis  licet,nos  ad  Domini  charitatem  reuociri  ^'"■"^*  cr 
quoties  non  de  rserni  modo  faiute,  fed  quolibet  bono  noftpo  ^''"'''' 
agitur.    Qi7arationeDauidc3nit,diuinambonitarem,dumia 
pjo  corde  fentitur,vita  ipfa  cfle  fuauiorem  &  optabilio;  e.  De  • 
nique,  /i  nobis  afflamt  omnia  pro  voto,  de  amore  autem  Dei 
vel  odio  incitrti  /imus,  malcdidaerit  ac  proinde  mifera  nofti a 
foelicitas.  Quod  fi  afi^algeat  paterna  Dei  facies.ipf^  quoqi  mi- 
feriae  bcatae  erunr,  quia  vertentur  fn  falutis  adiumenta.   Sicuti  ^  ^ 

l^aulu&rcs  omccs aduerfas  accumalansj gloriatur  tamen ,  ^qk^  ^   '   ^^' 

Bb.    iiij. 


^  A  P.    lU  1  N  s  T I  T  V  T I  o  N 1  s     H  B.     1 1  f. 

illasnos  abamore  Deinon  difiungi:  &inrus  precationibuc 
fem pcr  iRcipit  a  Dcrgratia,vnde  manat  omn is  profperitas.  Si- 

PXsj-^.  militerDtuiJcuns^lsterroribuSjqui  nos  tiirbanr,  oppi^nitfo- ' 

Jum  Dei  fauorcm.  Si  ambu'auero  ih  medio  vmbr^B  inortis(in- 
<}uic_)nontimebo  niala:G|uoniam  tu  iv^ecjmes.Etfencimusfeiri 
|>er  animos  noftros  vacillare,  ni/i  Dei  gracia  conteiitii  pacem 
fi.iam  in  tz  tjuaerunt,  &  pcnitusinfixum  habent  quod  dicuur  ia 

P/!j3 13.  Pfalmo,  Beacus  poputus  cuius  lehoua  eft  Deus  ,  &  gens  quam . 

elegit  in  haerediraredi  fibi. 

\Quartumi  me-     ^^    Fidei  fundamentuna  ficJmus  c;rfltuiram  promiftioiicm, 

i,rum  dtfinitio-  quod  iu  ipfi  proprie  fidcs  confiftat.Tameffi  enimDeum  per  o- 

vij  gratuita  mnia  veracem  cffe  ft:atuar,liueiubeat,fiueprohibeac:  fiuc  pro-. 

promiffio,     mitrat,fiuefn!netur:iufraenam  eius  obedienter  cxcipist,inter- 

<^ua  efi  fijeifa*  j_^3  obfcruet,  ad  minas  animaduerrat:  proprie  camen  a  pro- 
miffiona  iiicip'it,in  ipfa  conftat^in  ipfam  definit.Vifam  enim  in 
peo  qua^rrc,  qu2e  nonin  mandatis,  aut  poenarum  edidis,  ftd 
mjfe'.icordia?promiffi©nerepericur:caejjn6nifigratuita:qtio- 
niam  condirionalis  qua  ad  opera  nofitia  remit£imur,non  aliter 

l^tie.  vitam  promittir,  quam  fi  perfpiciamas  eflc  in  nobis  fita.  Ergo> 

rififidem  tre.Tjereac  vacillarevoliimtjs,  illamfalucispromif- 
fione  fulciamus  oportet:qu^  a  Domino  vltro  acliberaliter,po- 
tiufqs  miferis  noftrs?  quim.  dignitatis  refpedlu  ofFeratur.Qua- 

Confirmatto.  rc  Apoftoluslioc  Euangclio  feftimoniumdeferrjqaod  fic  vcr- 
bDmfidei;Legis  tum  pra'cepris,tura  promiffionib.  adimit:qua- 
do  nihil  eft  quod  fidem  ftabilire  qucat,  nifiliberalisilla  lcga- 
rio  qua  fibi  Deus  mundum  reconciliat.    Inds  &apud  eundem' 

^  otn.i.j.&itf  crebra  fidei  &  Euangelij  corrclnrio,  duro  Euangelij  miniftcriu. 

2.Cor,j,i8.  ^^'  commifilim  docctin  fidci  obcdienriam:  illud  efrc  vircurem 
Dei^in  falutem  omni  credentKin  illo  reuelari  Dei  iuftitiam  ex 
fide in fidem.Nec  miram.fiqurdem,quumEuangeliu  fit recon- 
cil!ationisminifterium,nuIIum  aliud  fatisfirnium  diuinae  erga 
nos  beneuolenti£  teftimonium  extac,  cuius  agnitionem  ftdes 
rcquirit.  Q^iumergo  fiderti  gracnirxpremiffioni  innici  opor- 
tere dicimus, non  negamus  quin  Dei  vcrbiiomni  ex  parteam- 
pIcdantLir  &  fufcipianr  fidcles  fed  mifericordi^  promiffionem 
ftdei  in  proprium  fcopum  deftinamus.  Quemadmodum  iudice 

PfS^.j.&ioj.  &vlioremfcelerum  Deum  debcnt  quidem  agnofcere  fideles,^ 

8.&  145.8.  ^  ramcn  m  eius  clemcnriam  proprie  infucntur  :  quando  talis 
conficlerandusillisdekribirur  qui  beneuoIusfit&  mifericors, 
procul  'ra,mu?tusbontfate,f]iauisvniuerfis,fuperoniniaopera 

Vecindtfcgui'  fug  mifericordiam  fuam  efijndens. 

turfidem  lace-    ^^  -^^^  ^^^^  Pighij  auc  fimilium  canum  iatratus  moror,  dum 

lu^taJpronJfi  bancreftndioncm  exagitanc,  quafi  fidem  lacerando,  fruftum 
fionervm  Eua^  voum  arripiat.Fateor,vt  iam  dixi,^gencraIefideiobicdu(vtlo- 
itito  sfincrtt.     «juuntur^efle  Del  vcritatcm:fiue  tttnicmxXiut  fpe  faciac  grati^. 

QtratQ 


DE      MODO     PERCIP.    CHRISTI      G  R  A  T-       197 

Quarc  Apoftolusfidci  hoc  adfcribir,  quod  Noe  piundi  interr- 

tu.n,  quum  nondam  vidcbaLurjciniuf.rir.  Si  timor  imminentis 

poenx,  fi.icifuitopus,  non  debentminse  abeiusdefinitionc  ex- 

ciudi.  Hocquidti  veruin  elKled  nos  inmicritograuantcalunia- 

tOM^s,ac  fi  negar^,mus,fidcm  habererefpe^ftum  ad  omncs  vcrbi 

Dc?partcs,Tantum  cnim  indica-^e  h^cduo  volumus,nunquam 

fdlicct  iplamconfifl:erp,denccadgiatu:tam  promiilionc  per- 

uenent; :  dcnuit:  npn  al  ter  no^  periffam  c-nciliiri  Deo,  nifi 

quia  n  .>s  Chnllo  corular.Vcrunque  no^»ru  dignu.Fidem  qux-  -nati». 

rimus  qu^  Dei  filios  a  rcprob'sdifcernat,&fideks  ab  jncredu- 

Ik.  Siquis  Deum  &  ii.i^epr^ec.pere  quicqti'dpr?ecipit&vere 

minaii  tr.-dar,an  projterea  fidelisrocabitur?  Nihilminus.Fir-  cortlujia  alia 

mus  ergo  fidei  timis  non  erit^nifi  in  Oei  mifericordia  fiftatur.  rati'-»*  conjir- 

lam  (]uorfjmde  fide  difputamus^nonne  vt  teneamus  viam  fa-  '»'«'''• 

Iuc!s?Qn.'>modo  aurem  fides  faluifica  ni/i  quaten^  nos  in  Chri- 

IticorpasinfentPNihilergoabrurdi  fiindefinicioneprscipuu 

eius  effcdum  iea  vrg€mus,&  loco  differenti^  fubiicimus  ^cnc- 

ri  notamillamquaf  fide'es  abincredulis  fcparar.  Den?q;  nihil 

l-.ubenc  in  hac  doiftrma maleu oh'  quod  carpant quii  Faulu  no-  Rom.io.8. 

bifcum  inuoluatin  eandem  ftepreheufionera,  qui  Euangeiium 

proprie  appell.it  fidei  fermonem. 

?i    Hinc  vero  rarfumcolligimusqu-odante  cxpofitum  {mx,VebHrKDei,efi 
nonminjsverboopushabere^fidemquamfruftumviuaradice^'^^'/»'''^'"*^?' 
arbf?ris;qma  non  alij.tel^e  Dauide,fperare  inDeo  poflrunr,nifi  ^2f«*'{^^^''" 
quinoueruntHomeneius.  Ha?cautemcognitio  ex  cuiufquei- ^^^^^^^^   ^ 
niaginarionenon  eft:  {Qii  quatenosDeusipfc  fLixbonitatiste-  rnifincordiam 
ftis  eit.Q^od  idem  Propheta  alibi  confirmat,  Salus  tua  fecun-  nolK  tefiatur. 
cum  eioquium  tuum^  Item,  Speraui  in  verbo  tuo,  faluum  me  I^fal.j.is. 
fic.Vbi  norandaeftfidei  ad  verbum  rcIauio,deindefalutis  co-  Pf^l-»'9'^{' 
fcquentia.  Neque  tamen  interea  potentiam  Dei  excludimus, 
cuius  intuiru  ntfi  fe  fides  fuftentet,nunquam  Deo  tribuet  fuum 
honorcm.  Viderur  Paulus  frigidum  qaidda  aut  vulgare  refer-  Roin.4  21. 
se  de  Abrahamrquod  crediderit,Deum,qui  benediftum  femen  x.Tim.i.ii. 
ei  promiferat,potentem  cfle.Item  alibi  de  feipfo,Scio  cui  cre- 
diderim,  &  certus  fum  quod  potens  fit  depofitum  meu  feruare 
in  diem  illum.Verum  fi  quifquc  fecum  expendat  quot  identide  ^ofe„fu/idet 
dubitationes  de  virtute  Dei  obrepant ,  fatis  agnofcet  qui  eam  pjortttfi  poter-, 
magnifaciunt  vt  digna  cft  ,  non  paruo:.  fecifte progreffus  in  fi-  t.Am DeireJ^i' 
dc.  Fatcbimur  omnes  Dcum  pofle  quif  quid  vult:fed  dum  nos  "h 
meto  confternat&  horrore  attonitos  reddit  tpinima  quseque 
tentaciojhiacpalam  eftnosderogarepotentia?Deicai  prsefe- 
rimusqu2econ;raeius  promiffionesminaturSatan.  Hscratio 
cft  cur  lefaias,  dum  falutis  certitudincm  vultimprimcre  cor- 
dibus  pop^Ii,  tam  magnifice  deimmenfaDet  virtutedifltrac.  ufAidTjarijli)- 
Vide£ur  f£pt,>bi  feimeneQi  c^torfus  eft  de  fpc  venig  &  jt coci-  n  ad  Dn  p o- 


«  A  ».        II.  I  N  $  T  T  T  V  T  I  O  N  I  S     L  I  ».     1  I  T. 

tenriAmimue-  ^^^^^'^"'^^^l-ia  4ligredi,&  V3gari  per  logas  &  fupcruacuas  ambs^ 
dampos  inu.i-  %^^  commemoris  quam  mirabiiiter  Deus  c^li  &  tcrjsemAchi»* 
t4»;f^*Ar^/ifrf^  nam  cum  loto  nacura;  ordine  gubernet.  nihfl  ramen  eftquod 
i^r,  non  circunrtanriaz-pr^lenti  feruiatiquia  nifi  vircus  Dei.quapo- 

teli  omnia,oculis  H.oftris  occurratj  verbum  anres  mjlignc  ad- 
mittent,vei  non  ze-ftimsbuntiufto  pretio.  Adde  quod  effedua- 
lis  potentia  hk  notaeur:q,ui3  pieras,vt  aiibi  vifum  fuit,Dei  po- 
.tetiam  femper  ad  vJura  Si  opus  accommodatiprselcrtim  opers 
Dei  fibi  proponic  qiiibus  fe  patre  eile  teftatus  eft.  Hinc  iila  ta- 
crebra  in  Scripturis  redemptionis  memoriajex  q-ua  difccrc  p&* 
.  ^  teranr  Ifiaeiij^s^Deum.quifenielaurhor  fueratfjlutis, icterniE 

lili^  "^'^   ^'  foreeius  euftodem.   Suoedamexcmplonosadmcnet  DauicJ^ 
qiie  prmatim  /rngulis  beneficia  conruiit  Deas,ad  conSrijiario- 
siem  B.d£i  eiusin  pofteium  valer^:imo  vbi  deferuifrenos  vide- 
tur,  fenius  noftros  longius  extendere  conuenit  vt  verufta  eius 
beneficia  nos  erigat,ficuti  alioPraLmOjdicitur^Memor  tVi  die- 
^fMp^.         lum  antiquorum.raeditatus  ium  m  cund-is  operJt>,tuis,&c.Ite, 
^^'77'^i'       Recerdabor  operumDomini,&  mirabibum  cius  abmirio.Sed 
quia  iine  verbo  euanidum  eft  quicquid  concepimus-de  potcn- 
tia  Dd  &  opetib*.non  t^raere aftenmus  nullAm efte  fidem  do- 
fli'c gratie  fu^  reftimonio  pr^elucoac Deus, Pofles  hic nme mo- 
^'  cmenium  ^cd  qUcieftiojquid  de  Sara  &  Rcbecca  fentiendum  i\z,  quaruai 
^e tranfgredir'  vfraque  fidei  zelc(vt  videtur)impulfa,extra  verbi  fines  egrefta. 
^eirT^ld^-  ^'  ^'^•^^^'^  quiun  arderet  defideno  prom!{]"ig  fobolis.anciilam  fui 
i^nsi  '-jT^~  ^^J^^t^oluppofuit.QuiD  multismodispeccAueritncgandu  non 
metM  ;„  -£,,,-  efttj<;d  isoc  vitiuR>.9unc2t?ingo,qu6d  zclo  ibo  abrepca  fe intia 
<^'f^ied  ixvpei^  verbiDci  mcsas  no-aconcintjiit.  Certum  Eamen.ei^,defidcriunft 
'^^ w SarAw^  jllud  a fide  prtifc(ftum efte.  Rebeeca  ortculo certior  hdcz  de  e- 
lUa*'^^  C^  ie<aione  fili,»  fui  Iacub,cius  benedidionem  malo.irtir.cio  pro- 
QtnTet        curar.  raaritum  fivtim  grati;r  Dei  teftem  ae  mimftrum  decipir- 
Ceaa/.o^c^  filium  futim  cogie  mennrivariis  fraudibus&impofturis  corril- 
pit  Dei  veritatem.  Deniq^e  ludibrio  exponens  illius  promii- 
iiofiem,quantum  in  fe  eft  eam  aboltr.Neque  tsmcn  hoc  opus^ 
quamlibet  vitiafum  &  reprehenfione  dignun^,fide  vacuum  fuic 
quia  fuperare  multa-  o^cndieula  r.<£ce-3e  fait  vr  tantopere  ap- 
peterec  quodfine  rpeterrcnxvtiiitatis  ingentibusmoieftiis& 
pericuiis  refertrumerat.Sifuti  fandum  Vacriarcham  Ifaic  nsori 
omnino  iiAt  priuabimus.co  quod  admonitus  eodcm  ortcultfc 
ds  honoie  ad  minorem  l^iium  traniftta>noB  definic  tame  pro- 
^'Z",-^ ,^'''   pcnfu3 effe  in  primoeciTfitum  fuum  Efau.  Doceac certehas-c  e- 
r,atyno--i  cxi  •    x^^^f^^pl^^errores  fsepe  rrclci  elie  permixtos:(ic tamen  vt  primatiij 
^K/.'.^  femper  teiieac  iirla,  vbi  vcra  eft.Sicuti  enim Rebecca? particu- 

lariserroxnon  irritambenedi^ftioniseiifedkjm  reddidic,ficne- 
quefidem,qu3Ege«eraliter  dominata  €ilineiusanimo,princi- 
piiuuq,ue  &  caufa  fuit  ilUus.aftionis,  In  eo  niliilomiRas  prodi- 


DE      MODO      P£R€rP.      CHRISTI      GRAT.       tj^ 

Jit  Rcbecca  quam  lubricus  fic  humanse  mejicis  fiexui  limul  stc 

vehancillumribipermiccit.EcfiaucGmdcfedvis&imbecilliias 

iiJem  obrcurac ,  non  tamen  excinguic :  interim  nos  admonct  ^dmonttAMifj 

quam  roiicice  pcndere  oporteac  ex  ore  Dei:&  fimul  confirmat  ^/''^'^'[^'".^ 

quod  docuimus,fidejjn  nifi  vcrbo  fufFultam  effluere:ficuti  SiSa-  ^J^^J,^  ""^" 

rx&  liaac&Kebeccreuanuiflenranimiinobliquisriilsdefle- 

xionibusj  nifi  arcanoDeifrxnoin  verbi  obedientia  teteniicf- 

lcnt. 

ji     Rurfum  non  finc  caufa  in  Chrifto  promifiioncs  omnes  f^'"";^  "^" 
concludimus :  quando  &  ems  agnitione  totum  Euangeliu<m  A-  ^^  j^  chnllo 
poftolusconciudit  ,  &  alibi  docet ,  q^iocquoc  runtDeipro-^y,„„y;;o^„  o„ 
inif/ioncs  ,  in  iplo  eire  etiam  &  Amen.   Cuius  rei  i\\  prornptu  mriaindudi. 
cit  ratio.  Siquid  enim  policetur  Deus,  eo  beneuoletiam  fuani  oLtat». ». 
teflacur :  vrnulJa  fit  eius  promifilo  quarnon  litdiledi^nis  te-  '^^o^^fi^* 
Itimoniuro.  Nec  refcrt quod  ingentibus  atque afHduis  diuinae  ^  Q^j\i, 
iargirans  beneficiis  t\\im  impi;  curaulantur,e6  grauiori  iudicio  j.coi.i.it». 
fe/e  in(^uus.t.  Qi^um  enim  ea  fibi  e  Domini  mana  proucnire 
ncc  cogitent,  dcc  agnofcant ,  aur  fiquando  agnofcar^t,  eius  ta- 
mcn  bonititem  nequaquam  apud  fe  rcputencno  poflunt  inde 
magis  Jc  eius  mtfericordia  edoccri quam  brurse  pccudes  ,  qu5e 
pro  conditionis  fucE  modo  ,  cundem  Jiberaliratisfru(ftum  reci- 
piunt,neqj  tame  profpiciiit.Nihilo  magis  obftat  qubd  dcftina-  Ob.e^io.t, 
cas  plcranqj  (Ibi  promifiiones  refpuendo.vltione  hzc  occafio- 
ne  maiore  fibi  acccrfunt.Quarquam  cnim  tum  ie  demum  pro-  '^ea>ortjto. 
fert  proitiifiionu  efiicacfa  vbi  fide  apud  nos  iaucnerunt:vis  ta- 
ir.cn  ac  proprietas  earumnoflra  infidclitatcaut  ingratitudine 
nunquam  cxtirguit)r.  Ergo  qoum  Dominus  iuis  promiffioni- 
bus,non  ad  percipiendus  raodo  iux  benignttatis  frudus,fed  c- 
Tiam  cogitaodoshoDi«!nem  inuiter,fuam  illi  diledlioncm  iimui 
%Ieclarar.  Vnde  huc  rcdeundum  tft,  promif/ionem  quamlibcr, 
clfe  diuinse  erga  nos  diifdionis  ceftiftcacioncm.    Atqui  extra  Matt.  j.JT-^ 
concroucriiam  eft.ueminem  a  Deo  cxtra  Chriftum  diligi.  llie  17.5. 
cft  Fiiius  diicdus  in  quo  rc/idct  &  acquiefcr  amor  Patris,&  ad 
nos  deinde  ab  eo  fcdifFundic  '•  ficutdocet  Paulus  nos  gratiam 
adf ptos  ciTe  in  diledo.Ipio  igitur  intercedcate,ad  nos  deriuc-  Ephe.j.5. 
cur  ac  pcrueniatoportec.  Pioindc  Apolioiusalibipaccm  no-   Epi^c»****' 
ftram  ipfuoj  vocac ,  aiibi  feu  vincuium  proponic,  quo  paccrna 
picraceDcusnobifcum  deuinciatur.  Confequitur  ,  in  iilum  j^om.S.j. 
coniiciendos  efleoculos,  quotics  vlIapromifiTo  nobisofter-  Qbit^to.yab i-; 
rur  ntcabfurde  a  Pauio  doceri  :  in  ipfo  coofirnuri  &  ad-  x«rr.pliS' 
impleri  quaecunquefuntDcjpromiflioncs.  Repugnat  exepla  ^^^'^1-^1^' 
qu.rdam:ncqtte  etjira  Naaman  Svrum,quum  de  modo  riicco-    ^^"rltnelii 
lcndiDcncircitarerupexProphcta  ,  dc  IVIcdiarore  edoaura  £„„„;;,, ^«'«w 
fuiflecrcdibile  eftdaudatur  tamcn  ciuspietas.    Corneliush©-  exptndens. 
mo  gentilis  &  Romanus  vix  cencicpotuit  quodnonomni-  AiS.io.}»' 


CA?.      I  r.  IKSTI  T  VTIOKIS      L!5       Ith 

bus  Judxls  cognitum  erat,&  quidem  obfcure:  eleemofyrrx  ts- 

a.  Ree.  5. 17.  "^^"  ^^"^  ^  precesgrate  fueruc  Deo:Si  {acnficiaNaafn:ai,?ro- 

18.19.  '  '       P^^f^erefponfopEobataj^cjuodneucer  pocuttGOfvfequimnifidc. 

'^(^.8,27.       Similis  eunuchi  ratio  ad  quem  delatus  eft  Philippus^qui  nifi  fi- 

de  ahqua  pr^riitus  non  fump/iifct  long!  ac  difhcihs  icineris  la- 

Ad.S.jf;.        Uorem  &  fumptus  adoran^I^  caufa.  Videmus  camcn  vt  interro- 

gatusa  Philippo  fa2;m  deMediaroreinfcitiam  prodat.  Equide 

fateor  aliqua  ex  parce imph'citam fuific  eoflrum  /idenijnon  mo- 

do  quoad  Chriiii  perfonam/ed  quoad  virtute  Sc  munus  a  Pa- 

trc  iniudum.  Intcret  certum  eft,principiis-  fuilTe  mibutos  Qu^e 

guftumaliquemChrifti,h'cetteaue,darcnt.Neq'Jc  hoc  nouun^ 

videri  debctrquia  neqjeunuchus  ex  longinqua  regione  ad  Deu' 

jncognitumproperaflet  Ier©'foIymami&  Coj-nelius,Iudaicam 

rcligionem  fcmel  amp!exus,tantiatemporisnon  rranfegit  quin, 

rudimcntis  ver^  dodrm^airuefceret.Qo^od  ad  Naama^  fpedac, 

iiimis  abfordum  fuiflct  quum  de  rebusminutiseiprc^EcipcreK 

Elifeusjtacuifle  de  prscipuo  capitc.Quanuis  ergo  obfcuia  ii> 

ter  ipfos effet  Chrifti  cognitio,  nallam  tamen  fuiife  eonfcnta- 

ncum  noH  eftiquia  legis  facrificiis  fe  exerceb.inc ,  qua?  a  fine  i- 

pfo,hGCcft,Chrifto  difcerni  opoxtuit  ab  AdultcrinisGenttun^ 

facrificiis. 

Sexthm<^t>U     ?3    Atquehaicquidem  nudaexternaque  v.erbiDeidcmon- 

timum  fftem-  ftratio  sbunde  ad  fidcm  facicndam  {ufficere  deb^ebar.nii^  cxei- 

hrtm.fides  ticn  jgj  peruicaciiquc  ntfftra  impediret. Vcrum(qu^  mentis  noftr^. 

'^««mpersT  ^^  vsnitatcm  eftpropenfio  )  Dei  veritari  nunquam  adh^rere 

ritum  SanftS  P^teftrqu:^  hebctudo  eftjad  eius  lucc  \'etr  per  cecutit.  Proinde, 

reuaUtHrmen-fincSpirnusf^nd]  iIluminationc,veib.o  nilaii  agitur.Vndecticl. 

tibui  fip^ru  <!:<r  liquet  fidemhumana  incelligencia  multo  fuperiorem  eftc.Ncc 

«ordibus  9hft^  fjt[s  fuerit  metcm  efle  Dei  Spiritu  i4!L,minatam,nifi  &  eiu^  vir- 

griatur.  ^^^^^  ^^^  obfirmctur  ac  fulcarur.  In  quo  lota  tcrra  fclioiafticw 

aberrant ,  qoi  in  ftdei  C0inlider;uio^ne  nudum  ac  limpheem  ejc 

notitia  aflenfum  asrripiucprs^terita  cordis  fiducia  &  feeuritate. 

Bipartitum  ef{  ^^&°  finguiarc  Dei  dsonum  vtroquemodo  eft  fidcs  ,  5c  quoc? 

hoememhum.  mcns  hcminis  ac  deguftanda^m  Deiveritatem  purgatur  ,  &: 

I.  Primttm  *.  quod  animus.in  ca  ftabilictur.Neq;  enim  fidei  cantuminchoa- 

»i*n  mgKS  ho-  toreftfpiritcis,  fedpergraduseamaugec,  doneceanos  inre- 

rnmuadgiijia-  ajaum  cxkfteperducat.  Egregium,  inqwit  Paulus,  depofituni 

''tAte-m  'lur"'  feruato^per  Spiritum  fandum  qui  habitac  in  nobis.Quomodo 

JiuK        '^'^"  autcm  Spiritum  ex  auditu  fidsidonari  tr.idat  Paul^i  aullo.rtc- 

i.Tim.i.j4,    gotio  expedirc  licer.  Si  vnum  duntaxat  eflet  Spiritus  donum,. 

Galat.5  5.      abfurde  Spiritum  eftedum  fidei  dixiffec ,  qui  author  eft  &  cau- 

3.  i?W*  ani-  fj;  fetJ  quum  dona  prxdicet  quibus  ornat  Deus  Ecclefiam  fua* 

Sr  ''*'f^"  ^  P^^  ^^^^  incrementaad  perfedionem  deducic ,  non  mirum 

%va«J  i\v^v-  ^^  ^  ^^  ^^^^  afcribac,qu2B  adea  reeipienda  nos  comparat.  Ha- 

rnte^     *"       betur  id  quidem  paradoxocacon,qui!m  dicitur,  nemmeni,  ni(a 

ctni 


OB     MCDO     PIRCIP.     CHRISTI     GrAT.      19 » 

cjii  donacum  fit ,  poflTe  in  Chriftum  credere  :  (ed  ideo  pardin 
quodaon  animaduertunt  vel  quam  recondita  /it  ac  fublimis 
cselcftis  fapienti^ ,  vei  quantafit  in  pertipicndis  Deimyfteriis 
humana  h^betudo ,  p<irtim  quod  ad  firmam  illam  ftabilemquc 
cordisconftantiam,  hoceft,prxcipuam€dcipartcra,  noarc- 
fpiciunt.  ^  .  j 

54    Atqui  fi  humanae  voluntatis(vt  Paulus  concionatur^ne-  J''/"^  ^^- 
mo  eft  teftis  nifi  fpidtus  hominis  qui  in  iplo  eft,diuina:  volun-  ^^l^J^^^^J^^ 
catisquicertuserier  homo  ?  Et  G.  Dei  veritasapudnosiniiSiXar.i.iu* 
quoquc  rfcbus  vacillat  quas  oculo  prajfenri  iu cuenmr ,  qi?i  fir- 
ma  ftabilifque  foret,  vbi  Dominiis  eo  poUicetur  quar  nec  ocu, 
lus  videt,  uec  ingenium  capit  ?  Adeo  aiitem  hkconfternatuc 
&  deficir  humana  pfcTlpJc  acia,vr  primus  in  Dominifchola  pro- 
ficiendisjrados  fic.abead^ficere.  Name^.ceuobiedo  velami-  »,,„1,  .  ,^ 
ne,  impedimur  quom:nus  atlequamar  Dei  myltcna  ,  quse  non  Lus.io.h. 
renelaocur  nvfi  parnulis.  Neque  eaim  csro  &  fanguisreuelat,  Matth.1^.17. 
nec  animialis  homo  pcrcipitea  q-jse  fimt  SpJirirus.  qum  pocius  *•  Tefiimm^t 
ftultitia  eft  illi  Dei  do(arina:quia  fpiricualiter  diiudieancaeft.  ^^^P*"^'' 
NeceflariseergofuntSpiritus  fan^ri  fuppctise  ,  velpotius  vis*'   °''*-*'*' 
«iusfolahic  vrget.Nemocfthommumquifcnfum  Deinouc-Rorti.u.]*. 
tir,  autconfiliarius  eiusfuerit:  fed  Spiritus  omniafcrutatur,e-i.C«r.i.i4. 
tiam  profundaDci:per  quem  fit  vt  mentcm  Chrifti  teneamus. 
Nemo  poteftvenircad  me  ( iilquit)  nifiPacer  ,qui  mifit  me,^^**^*^*^*' 
traxerit  eum.  Omnis  ergo  qtri  audiuft  a  Patre,&  didicitjvenit. 
Non  quod  Patrem  viderit  quifquara  ,  n>fi  is  qui  eft  a  Dco  mif- 
fu^  Quemadmodam  e^rgo  nifi  Spiritu  Dei  tradi,accedere  ad 
Chriftum  nequaqu^m  poflumus:ita  vbi  trahimur,  mente  &a- 
nimo  euchimnrftfpranoftrura'pforuminteUigentiam.  Nam 
ab  eoilluftrata  anima  nouam  quafi  aciem  fumic  3  quacsle- 
ftia  myfteriaoontcmpletur,  quorumfplendore  ante  in  feipfa 
perftringebatur.  Arque  ita  quidem  Spintus  fandilurcine  irra-  1 
diacus  hominis  incellcc^us  :  tum  vcre  dcmum  ea  qnasadrc- 
gnum  Dcipertincntguftarcincipit  :  anteaprorfusad  cadeli- 
banda  fituus  &  infipidus.Qnamobrera  Chriftus  regni  fui  my-h^«<^p^^-' 
fteria  duobus  difcipuiispra^clare  ediflerens,  nihiltamcn  pro-  ^'"^'  *4»27.fc 
ficit,donccfenfumiIlisapperit  vtintelligantScripturas.Sice-  loan.;^  iu 
dodisdiuino  eius  ore  ApoftolisSpiricus  tamenvcritatismir- 
tenduscft  ,quiipfor'm3raencibuse3ndem  inftilletdoftrinam 
quam  iuribus  vfurpau^ant.  Verbum  quidem  Dei  infiar  So-  4.  Si^iUtuiine 
lis  cft  omnibiis  aft"ulgent!s  quibus  prsedicatur  :  fed  nullo  cum  ^pp^Jtf^' 
frudu  inter  ca?cos.  Nos  aotem  naiura  cxci  fumus  omncs  hac  In 
parte  .•  proinde  in  mentcm  penctrareneqtait  ,  nifiinterio- 
re  illo  magiftro  SpiritupcrfuamilIuminationcmadicumfa-^*r**'^*^*^^'" 
«iente.  iTicTsci 

^S   Alibiquumclcnaturarcorrup^ionctraftandumfuitplc- 


c  A  P.  i  !,  t  NsTiT  vTr  o  N  I  s    iiB.    iir. 

niusbflcndimus  quam  non  finr idonci  honiines  ad  crcdcndum, 
2.Cor  4.15.     Itaquc  non  fati^-abo  lediores  eadtm  repetGndo.Sufficiac  Sptri- 
z.Thef.i.u.    tum  fidei  vocari  a  PauJo  fidem  ipfam ,  qua  donannir  a  Spiritu^, 
nonautcm  <juam  naruraliterhabeamus.  Ideo  prccatur  vt  in 
Theflalonicti^fibus  irwplcac  Dcus  omne  bGneplacitum  fwum  & 
opus  fidei  in  virtutc.  Vbi  fidem  vocans  opus Dei^  &ioco  epi- 
rheti  infignienSjappofTtiue  vocans  bcneplacitum,n€gat  cfle  ex 
proprio  hominis  mottJ.nctjtTC  co  contentus^adiungit,  fpectme 
!.Cor.i.4.       ®^^^  vircatis  diuin3e.  Ad  Corinthios,vbi  fidem  non  pcndere  ex 
Apientia  hominum  dicit,  (ed  rund.itam  eflein  po-tentia  Spiri- 
tus,  ?oquiturquidem  dccxrernis  miraculis:  fed  quiaad  eorum 
afpedum  c^cuciunt  reprobi  cdmptehendiictiam  intcrius  ilhid 
^     „,  .fi^ilium^cuiusalibimeminit.  Acqu6mapisintapra?eIaro  do- 
prAciatt  tefti'  «o  iuam  hberalitatem iliultrct  DeU6,ftan  omues  co  promjfcuc 
ntonio.  dignator;  fcd  fingulari  priuilegio  impertit  quibus  vuif.  Cuius 

Augu.de  ver  rei  anrecitauimus  teflimonia.  quorumfidosinterprcs  Augui^i- 
bis     Apoft.  nusexc!amat,vcSeruat*)r  doceretipfura  qaoqiiccredcredoni 
\       6   4      ^^^j^^^  meriti ,  Ne  no  (ioquic)  vemt  ad  me,aifi  Patcr  meu» 
traxeritcum,&  cul  d/tum  fuerit  a  Patre  mco,  Mirum  ef^  quod 
duoaudiunt:vnusc6tcmnit,airerafcendic.  Q^iconremnitjim- 
putet  fibi.qui  afcendi^.ncn  arrogecflbi.  Alio  ioco,  Q^arc  vnx 
^atum  c(I:,non  alteri?  Nonmepigetdiccre,  Hoccflprofundu 
crucis.Deprofundo  nefcio  quo  iudiciorumDci,  qu^perfcru-  ■ 
tari  non  pofTumaSjprocedit  omnc  quod  poflumus.Quod  pof- 
fum^vidco:  vnde  po(rum,non  vidco.-nrfiquiahaden -s  video, 
i  Deo  effc.Qj^are  aucem  illum,&  non  illum?multumeft  ad  me 
abyflus  eft:  profunducrucis.  Admira'ione  excla-marep  jfluni 
non  diff>utatione  monf^rare.  Huc  red»t  fumma,  Chriftum,vbi 
nosinfidemilluminacSpiritusfui  virrute  ,  iimwl  infcfcrein 
corpus    fuum   ,    vt    fiamus    bonorum    omnium    partici- 
pcs. 
P$Jteriiyisme-     ^6     Rcftat  dcindc  vt  quod  mens  haufit ,  in  cor  ipfum frani^ 
6rt  exflic*n»t  ftrndatur.  «equecnim  fim  fummocerebro  voIutaturDei  ver- 
(uuis  conf^mA--  buni,fidepercf  ptum  eft:  fcd  vi  iw  imo  corde  radices  egit,  vtad 

1:o  dedudtuy  a  r  n.-  a  t^        \  t  ■  1  •  - 

priort,  taquam  luftji^endas  rcpcllendalquc omne^ tentarionum  machmas m- 

a   mimre  ad  "i<5tum  fic  propugnaculum.  Quod  ft  vcram  mentis  intelligei»- 

mamf.  liam^eius  illuminarionem  efl>  vcrifm  eft:  in  tali  cordisconfir- 

mationc  muito  euidetitius  eius  virtus  apparec :  quo  fcilicet  & 

m.iior  eft  cordis  diffidentia  quam  mearis  carcitas,^^  animum  fc' 

curirarc  inftrui  quam  mcntcm  cognitione  imbui  difficilius  eft. 

o^  hJctMufdm  Proinde  Spiritus  figilli  vicc  fungitur.iid  cas  ipfas  pr^miffioitts 

ifriuisS.diii'  in  cordibus  noftrjs obfignandas  ,  quaium  cfertimdinem  prius 

turfigtUumitir.  tncntibus  imprcflTc:atquc  ad  confirmandas  &conftituedas  ar- 

*'7omii!li!^'''  rhae  locum  :enct.  Poftquam  credidift-sfinquit  Ap«ftt»lu$)ob^ 

«phef^X"     ^gn^tieftisSpiritu  promif/tonis  fanfto ,  qui  cftarrhabo  ha?- 

■  ■   '        r^diwtis 


DE      MOOO     PERCIP.     CHRlSTX     GRAT.        200> 

retlitatis  noftrse.  Vides  vt  Spiritu,  vciut  /igiiro»  corda fideliiirn 

jnrculj>i  doceac?  vt  hac  ratione  appellei  proinifiSonis  Spiiirti, 

<imz  rarum  apud  nos  Euangclium  ficit  ?  Similitcr  ad  Corin-  2.Cor.»,ii. 

thios,  Qui  vnxit  nos  Deus(a)t)<iui  &  fignauic  nos,&  dedit  ar-  ^''^^•^ -^ 

rlian^  Spiritusincordibus  noftris.Ecalibi,qaumde  fiduciaau- 

daciaque  fperandi  loquitur ,  cius  fundamentumfacic  Spintus 

arrham. 

57  Ncqaeverooblitusfnniquodantedixij&cuiusiDejijoriaff^  T.^ma>.  ^- 
aHidue  renouat  cxpcrientia.fidem  fcilicei  vanisdubitarioaib*^'^"'*'*'"  '^»'^"'- 
impeUi,vtrar6  fedatie  /incpiorum  menccs,falteainon  (eroper  '""''''^"''*  "&'- 
fruanfur  tranquiuo  Itacu:lcd  quibuicunque  machinjs  quaiian- »^yj.^J^  r^,^. 
tur,  vel  cxipfo  tenciiionumgjr-giteemetguncj  velin  llationc  f^-teHt^'iom-t» 
fua  permanenc.  Sectiritas  quidem  hxc  fola  fouec  ac  tuctur  fide,  ^"^gf*  emtr- 
vbi  rtatuimus  quod  m  P/aimo  dicitur,  Dominus  procedio  n  o-  S.''"^'&  i-"fi/'.~ 
flra,auxiliun3intrlbulatrone:ideonontimebimust!uin  coB.re-  "'"*  ^"^  ?^''" 
fiiiicet  terr^  &  tranfilient  montes  m  ctir  maris.H.TC  eriam  fuA-  praTlV* 
«iflima  quics  aiibi  cciebracur,Decubui,&  fomnum  cepi,-Sc  fur-  VLx^.t,.^!* 
rexi :  quia  Dominui  fufcepitme.  Non  quod  a:quabili  tcnorc 
femper  ad  'ictamhiiaritacemcompofitus  fueritDauid.fed  qua- 
tcnus  Dei  grariampro  modoftdei  guflabat,  gloriarurfe  inrre- 
pidedefpscere  quicquid  mecis  pacem  ioquiecarepoterat.  ]dco  -  /j 
Scriptara.dumad  tademhorran  vulc,quielcereiubet.  Apud  le-  lefa.jo.i,, 
faiam  ,  h\  fpc  &  (ikntio  erit  fortitudo  vcftra.  In  Pfalmo,  Sfle  FCsyj. 
lehouai  &:  expe6ta  illum.  QM^ibus  refpondec  illud  Apoftoli  ad  Heb.io.j^'. 
Hebr^os.l^atientia  opus  eftj&c. 

j8     Hmc  iudicare  Iicet  quam  peraiciofuiTJ  fit  fcholaflicum  Oiiecf-of^hal^ 
illud  dogma,nos  degracia  Dei  erganos  no  alitf  r  f^atuere  pof-fi*"'''*^  '*'^"- 
ie  quamex  conieftura  morali ,  prout  fe  vnufquifque  non  in-  -^?^''^''''^-'- 
dignum  ea  repurat.    Equidem  fiab  operibus2efliBfaftdumfit7/f|^o^<>, 
qu.tliter  afledtus  fir  erga  nos  Dominus,  id  ne  reaui  qxiidem  c6- 
iedura  pofTc  nos  affequi  faceor :  fed  quum  fimplici  &  gr.iruirx 
promiffioni  refpodere  fidcs  debear^nullus  ambigendi  locusre- 
iinquitur.  Nam  quali^obfecrojfiducia  ariuabimur,  fi  hac  con- 
dirionerariocinemur^Dcum  eflenobisoropitiu,m.od6  ita  vire 
noftr^c  puritas  mereaturrSed  quoniam  his  tiatlandis  fuum  lo"  EccTc  9  s 
cum  deftinauimus,longius  non  proiequemur  in  pr^fens:quum       ObteViem^- 
praefertim  abunde  Iiqueat.lidei  nihil  effc  magis  xduersu  quam  '^«'•'^  deftnfio.. 
velconiecturam  ,  vel  aliud  qui.dpiam  dubitacioni  affine.     Ac  '^^  BcdefiaBt 
peffime  huc  detorquet  Ecclefiuliic^s  teitimonium.  ouod  idQn-  y 'j'^'*« 
tidem  in  orchabent^Nemo  fcitvtrum  odiodignus  fican  amo-  ser  \  7nTil 
re.    Nam,vtprrcereamhuncIocuin  in  vulgariinterpretatio-  aiciji^onis,^ 
ne  mendojc  rcddirum  ,  latere  camen  vel  pueros  ipfos  non  oo-  Serm. j.in  o- 
teftquid  eiufmodiverbisfibi  vel:cSalomo:ncmpe,fiquisap'5-  ^^^'^^  Paichg 
fenti  rcruftatu  ceiere  vclit  quosodio  profequatur  Deus.qnos  ^"^"""j^'-;  ""-^- 
ainore  copkctatur^euni  frultra  laborare  ac  nudo  opcivepretio  apenenu 


CAP.       II.  iNf  TXTVT  lONlS     1  I  B.     lll. 

torqueri:  quum  omnia  paricer  eiieniant  iufto  &  impio,  immo- 

lanti  vidimas  & non  immolanti.   Vndc  fecjuitia" ,  £>(  um  non 

teftari  perpctuo  amorera  fuum  qu.bus  omttiafuccedere  pro- 

fperefacit.-neque  odium  fuum  in  eos/cmper  proicrc  quos  af- 

fligit.  Idque  facit  ad  vanira;em  humaid  irgcnij  arguendam; 

quum  in  rebus  fcitumaxime  necelTariistanti  licbetudme  te- 

lbid.3  9.        ncatur.  Quernadcnudum  paulo  ante  fcripfcratjnon  poffc  di- 

fcerniquiahominis  animad.ffwratabanimapecadis^^uodco- 

<Jem  modo  videtur  inrerire.Siquis  inde  infcrre  veiicjfbk  coq- 

iedura  nici  quam  dc  animorum  immortalicdtefententia  tene- 

mus,  annon  mAnus  mcrit®  habeacur  ?  An  igitur  fani  funt  ifti 

qui  nullam  efle  gratia?  Dei  certitudmera  colligunt  ,  quo- 

niam  nulla  ex  carnali  rerum  prxrentiutn  aJpedu  comprehcBdi 

pof/ic? 

^Uernobie^iioy     i9     Atquf  temerarfa?  prsefimpr^onis  efle  caufantur,indubi- 

tey^erari^pra-tztmivolutzns  diuina» notitiam  fibi  arrogare.  Id  quidemitlis 

fnmfrtionueie-  concedcrcm ,  /itantumnobisfumeremusvtingenij  noftrite- 

aos  in  chrtHo  nuitati  'ubiicerc  vtllemus  incompreheniibilc  Deiconfilium. 

infimu'am.      Scd  vbi  fimphcitcr  cimi  Pau'.o  diciraiis,  nosaccepiileno  rpjritii 

t.Cor.i.ii.     'lums  mundijbed  bpjritum  qui  ex  Deo  elt,  quo  docete  iciam'^ 

qux  a  Deo  donata  funt  nobis;  qiiid  cdntra  obgannire  pofrunr, 

quin  Spititum  Dei  cantumehose  inccftan  t  ?   Quod  ft  ab  ipfo 

profedam  reuelationem  velmcndacij,  velincertitudints,  vcl 

ambiguitatis  infimulare  ,  horrendum  eft  facrilegiv.ra:  ia  afirc^- 

inffatitin.        renda  certitudinc  quid  dehnquimus?  Verum  hoc  qaoque  non 

vacaremagnatemeritate  excJamant,  quoddc  ChriftiSpiritu 

fie^enfia,        /Jc  audcmus  gloriari.  Quis  credat  t.mtum  e[fe  iftorum  ftupo- 

rem  qui  orbis  magiftn  habere  voluntjvt  in  primis  rehgionisc- 

lenientis  adeo  turpiter  imp;n?ant  ?  Mihi  certe  credtbile  no  ef- 

Rom.S.!4.     ^et  .nifitcftarenturquxex-antcorum  fcripra.  Paulujeosde- 

Jbidem  i^.^  mum  fihosDci  effe  pronuntiatquiciusSpiritu  aguntur:  hi  a- 

Krff9«/»o«i^co-oiproprio  fpiritu,diuino  autem  vacuoseflevolunt  qui/int  filij 

^'TTr>V  i^ei.Ille  Deum  a  nobis  Patrem  appellari  docet.  Spiritu  talem 

h     teiiimoni\s  v©cem  dictante,  qui  (olus  teltimonium  reddere  potelt  fpjritui 

/nunita.  noftro  quod  filij  Dei  fumu^:  hi  tamctfi  a  Dei  inuocationc  non 

arccnc ,  Spiritum  ramen  abftiahunt, cuius  dudu  rite  inuocan- 

Rom.8.11.      dus  erat.llle  Chrifti  feruos  effe  negat  qui  non  agantur  Spiritil 

Chriftiihi  Chriftianifmum crinfingunt  Spiritu  Chrifti non  in- 

digentem.llle  nullam  beata?refurre(Sionis  fpem  facicnifi  Spi- 

ritunv  in  nobis  refidentem  fentiam^s:hi  fpem  tali  fenfu  vacua 

confingunt.  Sed  refpondebunt  forfan,  non  fe  inficiari  quin  illo 

praeditoseffeoporteat  j  caterum  modeftia;  &hnmilitatisefle, 

i.Cor.ij.j.      non  agnofcere.Qaid  ergo  fibivtiltquum  iubetCorinthioste- 

tare  an  fint  in  fid-e,  femel  probare  an  Chriftsm  habeant,  qucia 

nifi  quis  in  fe  habicanrem  3gnpfcat,reprobuseft?Ex  Spiritu  au» 

tcri 


OE      MOOOPBR.CIP.    CHRlSTlGRAr-  lOI 

tem  queiTi  dcdit  nobis,  inquit  ioar-nes,  fcimus  qiiod  in  nobis  itemionnnu^' 
mancc.Br  quiJaliud  quimChnlti  promiiTiones  ia.  Jubium  /e-  ^'f-^^f- 
uor.iiius.dum  (eruiDci ar.e  ii?fius  Spiritu  habcri  volumus,qi.e  !  1°  ^^"-J^*» 
fiiper  fuusomnes cffufurti.m  fe  denuntiauic? Quid^quod  Spiri^ 
tui  (ando  iniurij  (umus>qui  tidein.cpuseiuspecuiiare,  ab  ipfo 
leparamu^pHaecquum  pnma  lincpieraristyrocinia,mirerrimaE 
cii  cxcifiatis  arrogantix  uocaii  Chriilimos  qui  Spiritus  fjndi 
pr;^rencia  gloriari  aufioc :  nr.e  qua  gloriacionc  Chrift.anifhms 
ipfe  non  conlbc.  Sed  enim  excmpio  fuo  declarant  quim  vere 
<ifxencChri(bsS-^>iiicum  fuum  mundo  incognicumefic.-ab  ipijs 
iii  )66  asnuCci  apud  (juos  maner.  -  , 

4C.    Ac  nc  vno  dun^axa:a(flo  cuniculo,  fideifirmirudinem  ^'»''»«'^»>^»». 
diruerecencenr,  aiiuiideipi^m  adonun.-ur:uemps^  eriamfi  fe-/'^'-/"^'*'''^"'*'", 
cundum  prjefcncem  iui^icise  llauum,  dc  sracia  Dei  iudicium  {a-*!'^Jj'*^.  "^" 
iwereliceac  manereramen  m  (ulpenlohnalisperieueratise  no-^„^„,. 
citiam  Egregia  vero  falutis  (iducia  nobis  relmquitur,,ii  ad  prse- 
Jens  momcatum  n.>se(le  in  gracia  ,  conieitura  niorali^ftima- 
jiuis,qa'd  in  criftinum  (ic  fucurum  ne(cimus.  Lon^e  aliter  A-  ''    '' 

poftoIusjCercOjinqiut.perfuarus  fum,  quod  neque  Angeli,nec  ^.nonfiofx^ 
^  i[)rincipHus,nequc  uiots,  nc<^]uevita.neque  pra^fencia,  neqoe  ^^o/o^ef/r^. 
fucurad  fi'nencnos  a  diledi  )ne,qua  nos  Dominus  in  Chrifto  hijianttafvlH- 
complei!^;Lur.Euadcreconanruf  fnuolafolucione,  id  habuifTc  ^'<'' 
Apoftolumex  fpeciali  reuelacioneg.irrientes  :  fed  prefiiusco- 
ftringuntur  quam  vcefFagianc.S;quidem  illic  qu^  in  communc 
vniuerlis  fidclibusex  fide  proueniancbona  traftat,no  qua*  fpe-    •         '  "    - 
cialicer  ipfeexpefiarur^Acquiid  :m  nos  alibi  noftra?  imbeciili-  ^/^'  *^M^ii* 
tam  &  inconftantiae  ment'one  dererrec.Qui  bene  ft^icfmquit)   '/?"•*''• 

•J  J        tr  n  ^~"  n^      ^        -^  I.Cor.  10.11« 

videac  ne  cadac.  verum  cft.-ac  non  rcrrore  quo  confternemur, 
fcdquodiicamus  nosfub  poccncimanu  Dei  huiniiiare,.queid^ 
modum  Petrus  explicat.Deinde  quam  prxpofterum  eft,ad  pu*  ,,  pgj  j  ^ 
^umtcmporislimaarefidei  cercitudinem  cuius  propriumeftj 
fuperacishuius  vit3p  fpacns.ad  tMturam  immorcaliracem  procc- 
di?Qn,um  ergo  id  graci::eDci  fidcles  acccptumferanr,qu6d  Spi- 
ricuciui  ;lluminat:,  C3e!cl^is  vicarcocemplaci.oncperfidemfcu-  ;< 

tinfiir:jdGo  proculabeft  ab  nrrog.uia  calisglonario,  vc.fiquem  ^"^""*  '"""* 
conficeri  pudec,eo  excremam  ingraticudinem  prodac  magisdi-       ''"''"'**' 
iiinam  bonitatem  maligine  fupprimcndo,quam  modeftiam  aut 
fubmiflionem  re(kcur.  : 

41  Qj, -niam  non  aliunde  melius  aut  mar^i.s  perfpicue  fidei  Definitionfjidti 
«acura  declarari  poiTc  videbacur  quam  a  promiflionis  fubftan  expUcata,oft«n! 
ti3,qua  veluc  proprio  fundameco  (y:  mticur,  vt  ea  fubUca  pro-  ^  ''"■  «■'''"  "•» 
smus  corruacjvel  potius  euanefcat:  idco  noftra,m  definitioneui  P*t"^re-fedri^ 
indarumpfimus,  qusetamenab  illa  Apoftpli  vcl  definitione  "^',^''7J,*t 
vcldcicripuonejpotius,quam  (use  dirputaribni  acccjnfnodar.  f..^  oadit." 
aiinimc  aliena  eii;  vbi docctCile  rcrum  fperandaram  {ubiiile-  Hcfe.u.*.* 

Cc.   j. 


CAP.      ll.  INSllTVTJONlS       LIB.    III. 

ti.im,intIicemnonapparentfum.Nani  pcrvWraff'»(quo  voca- 

bulo  vncur)  quafi  fulcrumintelligit,  cui  piamensinnicatur  & 

incumbat. Acfi  diceret  fidem  ipfam  ccrtam  quandam  cfl*e  at: fe- 

curam  pofleffioRem  eorum  quse  nobis  a   DcoproniilTa  fbnr. 

nifi  juis  uanlraff/»  pro  fiducia  aeciperc  malit.  quod  non  difpli- 

ljl^^J'd%i-  cet:c]uanquamiiludquodreceptiuse(tample6lor.  Rurfum  vt 

tKmisfaidturi  fignificaiet  ad  fupreouimvfquediem  quo  libri  aperiuntur.fu- 

ptionisexpUcc-  blimiora  ellejqiiaqu^renru  noftro  p€rcipi,aut  oculisfpedari, 

t*»-  maniive  conrrcctan  polfint.caque  non  alitcrintcrim  poffideri 

a  n(  biSjquam  (i  captutn  omwcm  ingenij  noftri  excedamus  ,  ac 

fupra  oinniaquie  in  mundorunt  aciem  noftram  inrendamus, 

nosdeniq;  iploslupet^eraus :  addiditfecuritarcm  hanc  poffide- 

di^ede  rerum  qu3e  m  fpc.  iacent,ide6que  non  videntur.Siquide 

poTr,.?.i4.     cuidenria,(v:  Paulusfcribit)fpcs  non  cdiacc  ca  qu^  videmus 

H,..Til.m  ic    fpcnimus.  di.m  vero  nidicem^aut  probationem  j  aur  (  vt  \xpe 

h.u:  79.95.-     redjid!!:  AutHiftinus)  coniuijdionem  appcllat  rerum  nonpra?- 

De   i'.ecat.    f^,.,  ,j^j^., .  r  q.^,-j^  Gr.rce  eft  ixtyv-c  )  pcrinde  loquitur  acfi  dicc- 

ir)eri,&  1  tm.  .     ^.  * a.    y  i  r 

\\  %  Mp.ij       ret  euidcf.rirtm  non  apparencium  rerum,  viiionem  earum  quae 

hon  videntur,perrpicuicarem  obfcurarum,  pr^fenriam  ab!en- 

rii!ro,dcmonih-.<tionem  occultarum.  Myfteria  Dei  enim ,  cu- 

i-;ifrjujui  iunt  quJead  ialutem  noftram  pcrtmenf,in  fe,  fijaqi(vt 

d.ctur)  naturaceruinonpofilmr  :   verum  ipfa  in  cius  verbo 

(lunrsxac  inrucmur:  cuius  vcritas  fic  perfu.ifii  cfie  nobis  debet, 

vr  pLO  fsdo  implcoquc  habcndjm  fit  quicquid  loquitur.   Ad 

lalcsn  veiodiuine  b.nitar.sguftum  pcrcipiendum  quomodo 

fe  at:o!Lic  auimus^quin  fimui  ad  rcdamandum  Deum  totusac- 

ccnd-U';i?Vcre euim  cognofci illa  fuiiiiracis affluentia non  po- 

teft^quam  [>cus  tin  cntibus  fc  rccondidit,  vt  non  fimul  vehe- 

men-cr.-ifhciat,   Quemautem  fciv.el  aftVcir,pcnicus  ad  fc  rjpit 

&  el-r  rt.Proinoe  mirum  non  cft  9i  peruerfum  cor  &  obliquum 

j;uciu.i-  fubit  hic  aftcdus:quo  in  ca?Iu  ipfum  tradudi,ad  rec5di- 

tifiTmos  Hci  chcfauro.s  admittiturv,  &  ad  Dcratiffima  regni  cius 

sdyca.q  .:«•  profan;Miimpuricordis  jn^^reftunoiidecet.  Quod 

^(  ''^'l^-^^  Ciiun  cradunc  Schoiaftici ,  chariracem  fidc  ac  fpc  priorem  efip, 

I^Vw?'-'/'!/^  merum  eiidelir.imcncum:  quindoquideni  fola  cftfidcsqu^in 

/^jV,.-c-,'/'/;;y-nob!Scharita:cm"prunum  gcnerar.    Qu-mco  reetms  Jiernar- 

'nm  jf:c:lc:n-  (|,,s ;  Teilinioni!Un,inqLiir,  conicienn>,quod  p'orum  gloriam 

^""''-  .  vocaiPuuhi.,  incribusconfirtcrecredo.    Neccfleenim  primo 

^r"'^j"^-.'''oinniumcli  ,  crcdsrequod  remi!fi.^nem  peccacorum  habere 

&  ^piur  '^"  noa  po'fis  mfi  periiidulgenciam  Dei:  deinde  quod  nihjl  pror- 

S  rn;  I  inAn-  fu   l.abcrG  q  je.!s  /ipcris  b^ni  nifi  &  hoc  dederic  ipfe:   poftrC" 

n  nii.it  onc.  moquo.I  vicam .^^cern.im  nulifs  poces  operibuspromercri.niil 

;,  Cvr.iii.      o  r.,ris  dcrnr  & "  Ua.Paulo  poft  fubiicir,  hxc  n  6  fufficcre,red  cflc 

quodda  Fiieiiaicirr.  quiacrededo  peccata  no  pofle  rcmitti  ni(i 

aDeo,  fimul  tcnercoporreatremifira  nobis  eflc  donecetiam 

Spiriw? 


DE      MODO      P  E  R  C.     cH  X.  IsT  I     O  R  A  T.  «02 

Spiritus  fanfti  teftimoHio  perfuafi  /iinusralute  nobis  eflfcrcpo- 
iiram:c]uii  Deus  peccata  condonat.metita  ipfcdonat ,  &  prse- 
mia  idcm  redonat ,  son  pufle  gradum  in  illo  principio  figerc, 
Verinn  h2L'C  &  alia  fufs  locis  tradanda  ct  untrnunc  tantum  (^uid 
fidesipla  fitjiabere  fufficiac. 

:  41    Ia*n  vero  vbicunque  viua  erit  Ii:kc  fides,  fieri  non  pote-  ^p*'  iniMdiik 
rit  c|uinfpema;ternf  faliitiscomitein  fecum  habeat  indiuidua,"'"**  vii**p» 
vcl  potius  ex  fe  ^ign^t  5c  exerat  :  c]U3  fublata,  "quamfibet  di- 
ferteat  jucofna.edefide  di{l"er.tm;is,nul!am  habere  coniinci- 
nuir.Nam  fi  fide^(vc  auditu  n  eft^certa  e(l de  veritateDei  per-  B,xtio, 
fua(io,quod  ncc  mentiri  nobis,  nccra!Iere,nccirrita  cfi^equeat: 
qui  hancecrcitudiiTemconcepcrunr,fimu!  profisdo  expedanc 
fore  vt  promiffiones  fuas  Deus  prsefteti  qua?eoium  perfliafio- 
nenonifi  vcreefie  pofifuntivtin  srima,nihtJ  ahud  fic /pesquam, 
eorum  expe^flatio  qus  vere  a  Deo  promifla  fides  credidie.   In  ctnexi fidti (jj' 
fides  Deum  veracem  credrt.fpes  expeftar,vtin  temporisocc^  §fei,mtttuHn}^ 
fione  verititem  luam  exhibeat.  fides  credit  nobis  c^c  patrem:  g««  mxiliM**» 
fpes expe^^a:  vtfetaleer^anns  fempergerat.  fidesdatam  no- 
bis  vitam  ^cernam  creJit :  fpcs expedat  vt  ahejuando  reuelc- 
tur,fides  fundamentum  eft,cui  fpes  incumbitrfpes  fidcm  alit  ac 
fuftinet.  Vr  enim  cxpeft.t  re  a  Deo  nemo  quicquam  poteft  ni/i 
qui  prius  eius  promilfis  crcdiderit:ita  rurfus  fidei  noftrse  imbe- 
ciliitatem.ne  velutfefla  concidaCjfuftineri  ac  foueri  paiicncer  ^ 

fperando  &  cxped:ando  oporcet.  Qua  ratione  Paulus  ritc  fa-  \ 

luteui  noftram  m  fpccoUocat.  Nam  eadum  m  filentio  Domi-  ^^^'  ^*<' 
num  cxpeftat,  fidem  continet,  nc  nimis  feftinando  pr^cipitet: 
confirmat,ne  vacillec  ici  Dei  promiftionibas,  auc  de  earum  ve- 
ritatc  dubirare incipiat:recrcac,ne  fatigecur  :  cxcendic  ad  vlti- 
mam  illam  mctam  ,  ne  in  medio  curfu  auc  etiam  in  cjrcerihus 
deficiac.    Deniqueaffiduerenouando&inftaurando,  facie  vc  * 

feipfa  fubinde  ad  perfeuerencfam  ve^cfior  emerg.ic.  Atque  o-  ^*  ^'T'**  ''*" 
mnino  quod  nominibus  nec«flaria  finrfpeifubfidia  ad  fide  fta-  ^''^'T'*  ^''Z'^ 
ihcndam.melius  parebic  h  cogitcmus  quot  tentationum  for-  rJ tfi iheifUb- 
mis  imperanrur  &  concutianfur  qui  vcrbam  Dei  amplexi  funt.  /Hia  ad  fidim 
Primiim  Dominus,  promiHioncs  fuas  differcndo,  diuciu?  fsspzfiabtUendam, 
quam  pro  votis  noftr!s,f  ifpenos  animi  nostenet.hicofficium    ' 
eft  fpei,pra?(^are  quodiubec  Propheta  :  vt  fi  moramillse  fece-.^*^*^'''^* 
rinc,expeftcmuscamcn.  Inccrdum  non  modo  ianguerc  nos  /i»    r 
nit,fed  apcrtam  indgnationcm  pr^fe  ferc.hic  fpeoi  multo  mi-:'f 
jis  fucturrere  necefi^e  cft.q'jo>fecuiulum  alterius  Prophct^dic 
^um,  poffinuscxpedare  DoHifnum,  quiabfconderitfjciem 
fuarn  a  lacob.  Infiirsunt  eriam  illufjres  (  queniadmodum  aic  !^  p  ^,  ^'^'  , 
Petrus)qui  rogant,Vbieftpromfffioaduentuseius.'quando  ex**""    *"''''"^ 
quopatrcsdormierunc,  omniaficperfeueracabiniciocreatio-  pf^i    ^-. 
nis.IraocademhjBcnobisinfuruifvint  caro  &  mundus.Hlcfide  a.Pcu-j.l' 

C  c.    ii. 


,^  p^        il,  I  NST  I  T  VT  lO  NIS       LIB.      I  1 1. 

fpci  roleiciuiaruffulcara;in  :]Eternica!  is  cotcmplationc  defixatn 

retmeri  oportccquo  nijllc  annos,  inflar  dici  vnius  reputer. 

^  ,"   V -^,   u       4?    Propcerhanccumconiundionem,tumaffinitatcin,Scri- 

de^^  'T''*  cr  V^''^-^  nnerdijm Fidei &  Spci  votabula confundic.  Nam  quum 

i'^t;  -tc-rrt'>'«  P^frusdocccvircuteDcinosperfidem  cuftodiri  vfque  ad  la- 

t-r^fMintirr.   juiis  rcuciationeiquod  fpei  magisquadrabat  fidei  tribuit:  ncqi 

t.Pcz.i.s.      immer>t0:quando  lam  docuimus,  nihil  aliudfpcmefle  quam 

fidci3iimentum&  robur.    Intcidum /imuliunguntur,  Cicuti 

eademcpiftola,  quo  fidesveftra&  fpeselTetin  Deo.   Paulus 

Phil  i^o.2i«  ^^-^^  ^^  Pkilippcnfcs ex  fpe  deducit  expeclationem:  quia  fpe- 

rando  paticnter,  votanoftra  fufpendimus ,  donecpatefada 

fueritDciopportunitas.  (^odtorum  meliusintelligerelicec 

ex decimo  cap.  ad  Hebra^os ,  quod  iam  citiui.    Paulus  alibi, 

quanuis  imptoprieloqu.itur,  hoc  ipfum  tameninte!ligic,his 

^.  veibi  ,  Nosrpiritucxftde(pemiuftiei;E  expcdamus;  nempc 

^        *        quiaEuir.gcIijtel^moniumdegratuito  amorcamplcxi,cxpc- 

damus  dum  palim  oftendac  Dcus  quod  nunc  fub  fpeeft:  abfco- 

ditunnNequeiam  obfcurum  cft  quaminfulscPetrusLomb;ir- 

dus  duplex  fpei  fundamcntum  laciat,  Dci  gratiam,  &  opcrum 

l{cf'-at'«  trro-  mcrituuhNon  huic alm^  fcr.pus (]uam  fidei  efle poteft.fidei au- 

rh  &ch  M"^  j^.j^  j,jPP,  clarinTme  expofuinnis  vnicum  cftTe  fcopum.Dei  mife- 

^'''''^^^^"^'^'^^l.^icordiamcin  quam  vtroque(vt  italoqu:ir)ocuiorefpiccre  de- 

£";'"^ 'r^C-  beat.    Sed  operepretium  eft  aufcultare  quam  vfuidam  affcrac 

tUrLo^fneri-  rationcm  Si  quippiam(inquit}fine  mcricis  fperarc  audeas,non 

ti?n    cpntir/it  fpes  illa.fcrd  pras^u.nprio  dicenda  eric.  Q^is non  mcrito.amice 

to):jh.u::^it.     ledor,talcsbel^ias  cxecretur,qu:E  tcmere  &  pr^erumptuose  fie- 

ri  pronuntiant  fiquis  Dcum  veracem  eft^c  confidat?Nain  quum 

DominusnJhilnona  fuabonitatccxprdari  velit^pr^fumptio- 

ncm  cjje  dicunt  in  ca  lecumbere  &  acquiercerejO  magiftrum 

rahbus  disnumdifc  pulis  qualcs  m  in/anis  rabularum  feholis 

nadus cftlNos  vcio.quMido  vidcmus  Dei  oraculis  iubcri pcc- 

catorcs  tpcm  falutis  cor-ciperc ,  libenrer  tantum  pr^cfumamus 

dc  vcriratr.-  ciusvt  fola  eius  mifcricordia  frcti, abicda  operum 

Mjtth  9  29    fit^u^^i^bcnc/perarcaudeamus.  Non  falletipre,quidixit,Sccu- 

dum  fidcm  vcftram  fiac  .vobis. 


CAPVT    III. 

Tidenos  regenerari.vli  depoenitentia. 
Pdrtes  huiiis  capitis. 

I    Tituhis  vjdctur  de  fidetrai^ationcm  pnllicfri  ,  tamen  dc  Pccni- 
tcnti.ttantatnjindiuidiiafidci  comitc,nuncffg;icur.EtprimuaJ  a- 


O  B    M  OD  O      PE  R  C  I  P.    CH  K  I  $  T  I     G  R   A  T.  lOJ 

rix  alioram  6e  Poeni^entia  rsfcrunt  ir  opiniones,  ffii.i  i.?.4. 
Orthodoxa»  docirinx  He  l^crnitcntia  espoluio,  i  Teft.^.aJ  lo. 
CjuCx  propter  q-.u»  in  vltinuim  vfqvie  vitf  terminumPocnitcntia 

exttnJi  <icbc-at,A'5  ;o  n.u.  15  '4. 
Dtfruiitibus  Pcrnitcntiae,  vel  quoifum  8i  inqucm  finem  tcndit^i 

fcd  15  vid  ij.  vf^^ijc. 
VndePa-n.tentia  n©bi<:  proiirniatJeft  ii.^j. 1^.14  t^ij.vhi  de  pcc- 

cato  in  Spiritum  fanCtura  &  dc  reproboi  um  imf  ar.iiten".ia. 


Is 


cjfiiuncll 


T51  iam  aliquacxp.Trte  docuimus  «juomo   H-.ttu  ci^-.tU 
6c  fidcs  Chrirtum  poffideat,  &  pcr  p^am  f  ua-  ^•"»  fr-^tcedcti 
mur  eiusb')nr.<:  :   hoG  raiticn  adhuc  obfcurum  ^'-'^  .'^''y'';'"'''"^ 
3^  |^^^#  eflet  nifi  efTeft  lum  quos  fencimus  accctlcret 
^.^J,.j^-"^J  expIicatio.Non  abs  rc  fumnia  buangej'ij  lUtui- 
tur  in  p«i)irentia  &  remiffione  pcccaroium. 
Ergo  duobus  illis  capiiibus  omif/iSj  iciuna &  mutiia  crit-idco- 
quc  propc  inutihs  quxabcc  de  fide  dilputatio.    Iim  quum  v- 
rrunquenobisconfcrat  Chriftus,  &  vtrunqne  fidsconfequa- 
mur,vita?/cihcct  nouicarcm,  &  rcconciliationem  £r.»tuitam; 
latio  &docendirerics}>oflLj!arvciievtroq'.»chocIocod!fferc-  fUemfequitur 
re  incipiam.  Proximus  autcm  a  lide  ad  po?nitentiam  nobis  cdtpacnkmnn,  ex 
craiifirus:  quia  hoccapite  probec^igniro,  meliuspatebictjao- «'iV''^»''/^?»*»'. 
modo  fola  fide  8c  mera  veni*  iuftincecur  homo,ncque  tamen  a 
gcatuicaiufticisE  imputarione  feparetur  re.ih"s  (  vcitaloquir) 
vicr  fanditas.    Poeniccntiam  vero  non  modafidcm  concinuo 
fubfcquijfcd  cx  ca  nafcijCxcra  controucr/iam  efle  debec.  Quu 
cnim  venia  &  rcmilfio  per  Euangelrj  prxdicationcm  ideo  of-  7^f,>. 
fcr.jcur^vt  atyrannide  Satan^,pcccaci  iugo,&  miferaferuitutc 
vitiorumhberatuspeccator  !n  rcgnum  Dcitranfe^t:  certc  B- 
uangehjgratiam  ncmoampledi  poteft  qiiin  ex  crroribus  vita: 
priorisinredam  viam  fe  rccipi.it. Itotumquefuum  ftudiumap- 
phcctad  pQenicenti:emcdirationem,Quibu$  antwn  vidcLUrfi-  Ouicotitrk^' 
dem  potius*prxccdercpocnrcntia  quam  ab  ipfa  manarc  vcl  r,;^f,fia»;Ki«V- 
proferri  tanqu.<mfrudusabarborc,nunquam  vis  ciusfuifco- 
gnita  ,  &  nimium  lcui  argumento  ad  id  fenticndum  moucn- 
cur. 

X    Chriftus(inquiunt)  &Iohannesin  fuisconcionibuspo- 
pulumad  refipifccntiam  primum  hortarur.-dcindercgnumcc-  «•^•"«^'^'•'**''*^* 
loruni  appropinquaflcfubiiciunt.  Tale  praedicandi  raandatum  j^^^  '?L 
accipiunt  Apoftoh.talem  ordincm  feq  mrus  cft  Pau!js,quem-  /va.to H! 
admodum  Lucas  refert.  Atquidum  in  fyllabarum  conrcxcu  fu-  T^ffionjlo. 
perftittosc  ha:rent,no  anim.iduerrunt  quo  fenfu  intcr  fe  verba 
jlla  cohsercit.Nam  dum  in  huncmodum  cocionarur  Chriftus  Matt.j.». 
Dominus  &lQannes,Paenitcntianrt  agite  apprcpinquauitenim 
regnuin  cjelorum :  annon  refipifccndi  caufam  ab  ipfagraria  Sc 
falutispremiflionc  duount.'  Pcrindc  ergo  valenc  eorum  vcrba 

Cc    iij. 


CAP.     III.  iNs  T,lT  V  Ti  oNrt  S     L  1  B.     1 1  i, 

-.   ■  .    .  ■     .  acfi  dicerenr,  Quoniam  appropinquauic  tegnu  c.tforum,  itieo 
refipifcire.NanT  Matchseus,  vbt  fic  pr^ciicaHe  lo.inhcm  narr.i- 
uitjimplcrum  in  ipfofuific;  leiaircvaiciniura  docetde  voce  in 
Johan.4.j.      «^eferro  clamanre  ,  Parare  viam  Domini,  red<<s  faci.e  femitas 
^eftnfupce-  Dci  noftci.Verum  apud  Pcophetam  illa  vox  iubetur  aconfoia" 
nitentUfeure-  tio.pe  &i.£CO nuntio  iacboire.Neque  tamen,  quutn  re/ipifcen- 
'^'^'^Tf/r  "T  ^''^  C)r'ginem  ad  fidem  refcrnnusfpatiumaliquod  rcpons  fom- 
Tertur   ^'^  *^^~  "'^'^^1^5  9'^^  ipfam  pnrturia  :fcdoftendcrevolumus,non  polfa 
hominem  paeniretia?  feno  iVudeie  mfi  fe  Dei  eflc  nouerit.  Dct 
aucem  fc  cifi:  nemo  vcre  perfuafus  cfi:,ni/i  qui  eius  gr.itia  prius 
apprebcnderit.Sedhjecdilucidius  in  ipf^)  progrcflu  edifleren- 
tur.    Fcfellircosfor:e  quod  multi  confeienrfxpauonbusante 
fnde  eorumer  domanturjVel  formantur  ad  obfequium,  quam  imbuti  fuerinc 
rj>r   rnAHArtt^  cognicione  graticC?im6  ea;ii  guiUuerinr.  Atque  hic  eft  initiali» 
lihenuT  oru-t  ^ """^''•^"em  mcer  vircuccs  quidam  rccenfent,<5fuf a  vere  &  iii{^« 
pMf^MMf^^f^-^^^^^l^e^i^^^P^op^i^i^liJumcflecernunr.  Sed  nohicagitur  qun-n 
i**fdirn  refuta-  varie  nos  Chrillijs  ad  fe  trahar,  vel  pr^paret  ad  pieratls  ftiudiii. 
"»•  tantum  dico.nullam  reftirudme  pofie  inuemrj  vbi  non  regnat 

.  Spiritus  ille  quem  acccpic  vr  eum  membris  fus  communicarer. 

Pi3i.i3o.4.      D'iinde  fecundum  lilud  P/almi,  Apud  te  eft  prop-tiacio  vctf- 
mearisMiv  mo  vnquamDeum  reuerebitur,  nifi  qui  fibipropicitl 
confidet;nemo  fe  ndLegis  obferuacionem  libcnteraccingitni- 
fi  quiperfijafus  erif  ei  placerefua  obfequia.qu^  in  ignofi:end.'> 
&tolerandfs  vit!isindu!i?etia,f?gnnR')  eftpateriii  fauoris.Qj^od 
Uie.4.1.        etiim  demonftrarilla  (  ■{hx  exhorratio,  Vcnice.reuerramuracf 
'    •  ■:•    -        Ichouamiquiaiprerapuit,  &  fanabit  nos:  petcurfic,&  curab'.c 
ilos:quia  fpes  venia?t  mquam  {l;irnuJu.s  additur,ne  in  fuispecca- 
^>ia!;>ap'ilf.<.  tis  torpeant  Omni  autem  rationi';  fpcciecarec  eoruradelira- 
rur^^^MonA  mentum,qui  vra  poenicentiaexordiantur.certos  dies  fuisnco- 
t^n^m  pcem-  p|^yj.j<.  pr3E!cribunt  ner  quosfe  in  paenitentiamexerceantiqiji- 
fgentiumhybc.'^^^^^^'^'^^^^'^  tranfiCtis,^  Buingelicx  graiia?  c^immunionem  i- 
</7/;f^m^i;«r.  prosadmittunr.DepIurimis  AnabaptiiUrum  loquor:iispra;fei- 
timquifpiritualeshaberi  mire^nudent.  corumquefodalibus 
lefuitis,& iimilib.quifquiliis.  Talcs  fcilicet  frudusprofercfpi- 
ritusille  vertigini«,vcpcenifenfiam,qua»intotam  vitam  proto 
gandaefthomini  Chriftiano.paucisdieculis  terminec. 
,    Priifta  hae  (fe  .  9     Caetcrum  dc  poenircntia  do<fti  quidam  v;ri,  longe  etiam 
ptenitentiacpi  ante  hasc  tempora.quum  iuxta  Scriprura?  regulam  fimplicitei: 
/""'.^-^^^^^^^^&fyncereloquivcllenr.dixeruntcoftareduabusparribusjmoc 

fccundaconfide    .J.  «'■•r        -  »,        -t        ■  ■ 

r^ifKrjflf/^-yH^:^  "hcarione  &  viumcationc.Mortihcationem  intcrpreranrur  a- 
faenitent:<tf^r  nimie  doIorem,&  teirorsm  cx  agnitione  peccati &  fenfu  iudi- 
tes  '•pM/?;r,  r,y  .  cij  Dr  conceptnm.  Vbi  enim  quis  in  veram  peccati  cognitio- 
pofleriorcr>i  -r.tn  jjeni  adduftuscft  ,tum  vere  peccatum  odifle  &  execrari  ineipit: 
r^m  ixfiitAt.  j..  .,^  ^^j  ipf^.ex  animo  dirplice.r,mifcru  fe  &  perdiru  faretur,  & 
aliumfe cffe  optat.  Adhasc  vbi fcnfu aliquo  iudicijDci  tachis 

eil 


©E      MOeO    PERCIP.    CHRISTI    GHAT.  104 

«ftCalterum  cnini  ex  alicro  protinus  re(|ijitur)  u  veropcrGul- 
^usacc6fternacu$iacct,humiiiatus3cclcieftu;  t.Cinit,  animum 
<)cfpon,defjdcfj»!-r.it.  Uxc  pri.-r  pa^nitcnri^p:ir',,q';am  vulgo 
Centntioncm  tiiNCrunt.ViuiiicationGni  interpictaiuur  cor.  o- 
Jationein  qureex  fide  na;cirur;vbi  Irjlicer  hcmo,  peccir.'  cofci-' 
ciuia  proi^ratusjac  Dci  timorc  peicuI;uspo{}ea  in  Dej  bomia- 
tcm,ir.  p.iieiicjrdiainjgrati.mijUluremjqu^  eft  pcr  Cliriftum,  F,ati9. 
rerpiciensj(c!ceii£:it,ierpiiat,aniivum  coiIigit,&  vclut  e  mor- 
tcin  vitarcdir.Ac  v.'iC(sc]uideift^:ii  rnodvo  redaconftcr  intcr- 
prcrario,vim  poenitentix  Atij.  coinniodeexprimnr.t :  fcd  quorf 
Viuificationeni  accipiunt  pro  l^iiria  quam  lecipit  anirs-.us  cx 
perturbationc  &  mctu  fcdi^ti.s.non  aflcntioriq-jum  porius  hn- 
d:e  pieque  viue ndi  ftudiuni  /ig;>ificcr,quod  onti-r  cx  lenafccn- 
tia:qu3fi  dicererur  hotnmem  .^bi  morr  vt  Deoviucre  incipiic. 

4    Alij,  quia  videbanc  varie  hoc  nomcn  in  Scriprura  acce-  Teyta  opiniot 
ptum,duas  pofueront  poenitcntia?  formas :  quas  vt  r.otxx\v:\MS.torupTquiduA( 
difting:jercnt,alteramlcgalemdixerunt,  qua  pcccatoFpcccari/"*'"""'''-^/"'"' 
c  ;uterio  vulneratus  &  icrroTc  ir.v  Dci  attritus  in  e*  nerturba-  ^'^'  ^^'^**'^  '"-^ 
rione  conli  idtus  ha»rer,nec  ie  cxphcarc  potcft.  E.u;mgelica  al-  co?:/},tmnt. 
reram,qua  peccator  prauiter  quide  apud  !e  afflidus,  slriu?  ta- 
mencmcrgit,&  Chriftum^vuhicnsfiU  mcdicina,  tcrroris  con- 
rolationcn'.,  mifcri.-c  portum  apprthendit.Lcgalis  roenitcntis  P^x^^^p^-i Ifg^' 
cxcmpla  eftfi;  volunrjCainjS.iuI,  ludim:  quorum  poe.utcnnsm  i*.  ^^ 
dumScriptur.t  nobiscGmmcmoiat,in£el!igif  peccari  fuigraui-,  sam.iy.io! 
t.{tcagnira,iraDcitiumifie:fcdr>eum  duntaxat  vhore&iudice  M.ut  xs.^. 
cogitantcsjin  eo  fenfu  6tfecif[c.  Ergo  corum  poehiterJa  non  a-  H ^numformM' 
liud  fuicquam  quoddaminferc  rum  a:rlum,qu6  iam  in  hacvita'"'^  co-fiiera.' 
ingreffijcoeperunt  a  f^icieir.^  maicftatisDci  pcenas  dart-,  Eua-'"' 
gehcampoenitcntiaviQcmusin  omnibusqui  ptccari  aculeo  a- 
pudfecxuIccratijfiduciaautrmmifcricordiseDci  crefti  &re-      ^.   ,       .. 
crctriti,adDc«minum  conncrftfunt.Pcrrerritus  eft  Ezcch;a5  tic-  ^'^,^'JJ'^''^ 
ccpto  mortis  nuptio^fcd  flens  orauitjS?  in  bonita^^emDci  intai- 1  R<  j^.  jo.2, 
tusjfiduciamrccepir.  CSturbati  runtNiniuir^hornbili  dcnim-  lcf^jrjU.j. 
tiationeexcfdij:fed  indiiti  facco  Sccinere  or.irut,rperares  qiiod  ^«•'•J  5 
conucrri  pofletDommus,&aucrti  a  furore ira:  fu^.Cofcftus  eft  ^•^:'"'^'  ^''^■'^' 
Dauid  fe  nimium  pcccalfe  in  rccenfendo  populo  :  fed  adiccit,  ,^'  '    '  ' 
AuferDomineiniquitatemferuitui.Agnouit  adulterij  crime,  Ad.  2.37. 
obiurganteNathan  &  fe  coram  Domino  proftrauir:  fed  veni.i  M^c  26  7?, 
fimul  expcftauit.  Tahs  fuit  eorum  po^.^^ire.  tia  qui  ad  pirdica-  ^"*^*  ii-^i. 
tionem  Petri  compundi  funt  cordc:fcd  Dei  bonitatc  c6nfi,c^d- 
didcrunt,  Qmd  facicmus  viri  fratres?  Talis  &  Petri  ipfius,qui 
flcuic  quidcm  amarc,fed  fperare  non  defiif, 

5  H^cquanquam  omniavcrafuntj  nomen  tamcnipfum  ^kera  pan 
poenitenti^(quatenusexScnpturisaiTequipo{Tum}alitcracci-  t.tpitts.abhae 
piendu  cft.Na  quod  fid,e  fub  jjctaiteaicia  cdpleduntur  ,pifgnac^^"'«''«'^  ^*** . 

Cc.    iiij. 


CAF.    III.  IN  S  T  I  T  V  T  #0  K  I  »      1  t  B.     I  T  f- 

Jt  pcemtentia.  cum  co  qijoc!  Paulusin  Adfs  dici'/eTuci.-ti>  ac  Gentibus  teft  fi- 

«rthedoxdm  d«  C2tuni  in  Deum  J)aenircntiam,&  fiticm  in  lefumCliiUii  ivi  Vb^ 

ifrtnam  conti-  tanquam  duo  diuerA,pcenitentiam  &  iiden-!  f.numtrat.  Quid  i- 

T^*,     ,.      gitur?An  vera  poenitentia  citra  fidem  confiHere  potclt?  Mini- 

t  Dijiinguenda  ""'^*  ^  erum  erfi  (epararinon  pollunt,  dimni?uita<r(en  dcbeiit. 

fiAesi^  pceni-  Q^emadmodum  finefpefidcs  non  eil,  &  tamenfidesac  Ipa 

tent$.z,n«H  coH.  vsrja  (unr:ita  poenitcnttE  &  fidcs,quanquim  perpetuo  inter  le 

fundend^.  vet  vinculo  coh^ref)r,nK?gfs  famcn  coniungj  volunt  quain  confun- 

jeparan  a,       di.Equide nec  melaret  fijb  ptsijirenti^ nomine  totamadDcu 

conuerfioncm  coprehend',  cmu??  pars  non  poftrtma  fidcseft: 

fed  qiiO  (enru,f.<cillme  appareb;t  vbi  vis  ac  natura  eius  expli- 

i^«tni»iseon-CiZ^  fucrit.Pocnitenrise  nrmen  Htbrxisaconueriionc  vcl  redi- 

fidtratii.         tu.Gr^cis  a  mentis  con/Thiquc  mutatione  deduftam  eft.necv- 

•^  triq;  etymolog-^res  ipfamalerclpondeticuius  fumma  eil,  vta 

liobisdcmiiyantes,  ad  Dcumconucrtamru-.&depoiita  prifh"na 

^.T^eidfjiritit,  mente  nouam  induamus.Qjamobrem  non  nrilejmeoquidem 

ffUy^uidjltpa  iud  cio,fic  poenitentiadefiniri  porcrit-Eire  verarn  adOeum  vi- 

nitentta,         t^  i;ofUa:c'-;nueifionem,a  (Tnccro  ferioquc  Dei  timore  profe- 

<fta,quxcarn'S  noftrsc  vetcrifqj  hom'n!s  mortificatione,  &  fpi- 

ritus  viuificafione  confter.  In  cum  fcnfum  accipiend.^  funt  c6- 

ciones  omncsquib.vcl  prc  phex  quorda,  vel  Apoftoli  pofica. 

^^robhitU(y  ^"J^  tcmporis  homines  ad  pGenitentiam  horrabantur.  I-Iocenini 

<^fojtuiii  tra-  contendebant  vmim,vt  peccatis  futs  conf  ;n,ac  (imni  Knhcijtu 

^^^*-  mote  pUn^ti ,  cor;<meo  procideient  &  ikumilrarcntur  in  qucni 

Matt.j.t.       de!iquerantj3cvera  refipifcentiain  reftam  ciusviam  fcrccipc- 

•^     '7*  •     rent.Ideo  hrcprom^fcue  vfurpantuir .^pud  ipfos  eodcm  /Teii'- 

ficatU,Conucrtife.:  reuei'tiad  Oomiflum,Rcfipifcere,&  poeni- 

fcntiam  agerc.Vndc  eriam  &  S.icra  hiftoria  poenitentiam  dicit 

flgi  poft  D£um,vbi  h"mines  quiir.  fui.s  cupiditaribus,  co  poft- 

habito,fafciuicbanr,fncipiuntverbo  eius  obfequi;  &ducifuo 

.  ■        pr^fto  funt  ad  p^fgcmdum  ouo  vocauerit.  Et  frudus  poeniren- 

Rom'i  *        tia  dignos  proferredixcrtjnt  Ioanr.es  &  Paulus,  pn- viramdu- 

Aa.2V.t0.     cere q^je  efufmodi  refipifcentinm  in  cunftis  aftionibus referat 

ac  tcftetdr. 

Iiefnifonis  tx      ^     gcd  antcquam  vlrra  procedamus ,  dcfinitfoncm  a  nobis 

pltnatio.  H£f  pofitani  dilucidius  enarrareconducer.  In  qua  tria  funt  prasci- 

'oniT/'**^"  '^^puecapitaconfidcranda  Primum,quum  vita»  ad  Deum  couei- 

».  Teenitentta  fjonem  nuncupamus.transformaf. loncm  rcquirimus,non  in  o- 

efi  1'ita  noflra  pcribus  tantum externisjfcd  in  anima  ipfi:qu«e  vbi  vetuftatem 

atdi>eUme«n-  fuam  exuerit,tum  demum  operum  frudusrenotiationifu«rc- 

vt^fi»',  rpodcflrescxfepariar.Qupddu  vuItexprimcrcPropheta,iubcc 

Etec  •  **•''•  wcornouu  fibi  ficiantquosadpoenitentiam  vocat.Vnde  Mo- 

fcs /a»pius  oftcnfurus  quomodo  rite  ad  Dominuconuerteren- 

tiir  Ifratlit^epoenitentiadufti,  docetvtid  fiatextotocorde,& 

€xtota  anima(^uamioquutionevidemu$aProphetisfubindc 

repe- 


DE    mOoo    vercit».    christi    graT.      tos 
repetitam)8£  Gordisciicmcilionem  nominans.interiores  affc- 
clus  excutic.  NuUus  tanien  lucus  eft  ex  quo  melius  perfpicere 
liccac  qu^  fit  germana  pcenitenti^  proprietas,  cjuam  ex  cap.4.  ffttii'»  defcttj- 
leremi^,  Sneuerteris  Ifrael,inquit  DQmin*,ad  mereucrtere.  /"'o. 
Arate  vobis  aruum,&  nolitc  ferere  luper  fpinas.  Circuncidi-  **'^'  ^*  *  J^* 
«niMi  Dwmin) ,  &aufcrte  prxputiacordium  veftrorum.  Vids 
quomodonihilcflfctfturos  dtnuntict  in  ftudioiuftitiscapefce- 
do  nili  reuulfa  in  pcimis  ex  penitiflimo  cordeimpietas  fuerir. 
Et  tquo  pcnitus  cos  afficiar ,  monet  cum  Deo  efle  negotium,  a- 
pu'ic]ue.'n  tcrgiLictfandonihilproficitur-.quiacor  duplex  odio 
haber.Mam  ob  rem  prai-pofteroshypocritarum  conatusirridct  *^'"P''r'*"« « 
lei"a:as,  qui  extcrncT^m  in  cercmoniis  rcfipifcetiam  ftrenucqui-  ""  ''**'^*' 
dem  moliebantur:atifttcrimfafciculos  iniqmtaris,quibus  col- 
ligitos  tcncbant  paupercs.diffblucre  non  curabant.Vbictiam 
pulchrc  oftendit ,  in  quibus  proprie  fica  fit  officiis  poenitcntia 
uon  fid:a. 

^      7     Stcundum  ciput  erat,  quodcx  ferio  Dei  timore  docui-  ^-^x  f'Tiotii 
mus  ipfam  prohcifci.  Prius  enlni  quam  ad  rcfipifcentiam  mes  ^^"'^*  fro}$- 
peccToiis  inclinetur,diuini  iudicij  cogitationc  cxcitari  opor- 
tet.Vbi  ajtcmhajc  cogi-^atio  pcnitusinfcdericDcum  aliquan- 
do.  cnbunal  confccnfiirum  ad  cxigendam  omniii  dic^oru  fado- 
riiriiqi  rationcrarmifcrum  hominem  ir.terquiefcere  non  finer, 
ncc  pundun  tctHponsrefpiiare quinpcrpctuoad meditandQ 
aiiud  vit:E  inititutum  extimulet,quo  fc  ad  iudicium  illud  Cx^c- 
rc  fecure  queat:.  Qj;-re  Scripcura  fsepe ,  dum  ad  poenitentiam  titoiuh.^rKe- 
cr/horiatur,  iudicij  mentioncminiicif,  vtapud  lercmiamne''"  ^*^^  .    ^l' 
t-orreegrediatur  wt  ignis  rurormeus  ,  &non  htqui  cxtinguatjj^^/^o/o,. 
propter  mi:itiam  opcrum  veftrorum.In  concionc  Pauli  ad  A- lere.4.4. 
thenienfcsjEttcmpora  quidem  huiusignorantisBquiim  haftc- Aft.JT-Jo* 
nus  diffim ularit  Dcus.nunc  annunriat  hominibui  vt  omnes  v- 
bique  poe.iiccntiam  agant;eo  quod  ftatuit  diem  in  quo  iudica- 
turuscftorbem  u^  ^quitatc.&  aliiscompluribus  in  locis.Inter- 
dum  a  punirionib^  iani  irrogatis,  Dcum  eiTc  iudiccm  declarat; 
quo  pcccacores  fefuai  reputencpeiorafibi  imminere  nifi  ma- 
ture  refipacrint.   Exemplum  Dcurcronomij  vigefimonono.Exrw/i/aOT. 
Q^oiltam  vere  apeccati  horrore  &  odio  couerfio  inchoatur, 
ideo  triftitiam  qua^  fecundum  Deum  cft.poenitentia?  caufam  fa- 
cit  ApoftoIus.Triftitiam  autem  lccundum  Dcum  appellat,vbijgx^/»v<ifi(»  ft- 
non  poenam  modocxhorremus  ,  fed  pcccaturn  ipUimeft  quo^«''' ''»'»«''»'" 
difpliccre  Deo  intclligimus,odimus  & exccramur,njec niirum, ^^*  ^p^f^"!^' 
quia  nifi  acriter  pungamur  j  non  poftet  corrigi  carm's  noftrscl^^  ^^"  * 
pigrit;cs:imo  ndn  fufficerent  eius  ftupori  &  focordia»  punftio-  j^Cor.y.io. 
nes,tiifi  ferulas  exeredoaltiuspenctraret  Deus.  Accedit  ctiam 
contumacia,quam  velut  malleis contundi  ncccfl^e  eft.  Ergo  fe- 
ucritatem,  quam  Deus  vtiturminandojngcnijnol^jfi  piauitas 


^^f-     J»l.  INSTIT  vTroNIS     li8.     iir. 

ab  eo  cxtorquctrquia  dormientes  fr uftra  blantje  ailfceret.  Xcr- 

^iTn  *"*'"^'"  ft*"^onia  non  reciio  qua:  paiTim  occnrrunt.  Aliaenam  racione 

\r*am!c'rihJ^l^s  ^*""'^'"^*^'  poenitentiseprincipium  eft;quia  etfi  omnibus  virtu- 

/f  cr  pr;>»f;.  ^^^^""'^"icrisabrolurafithominisvita.nifiad  Dcicultunirefc- 

/«fw,  rarur,  laudariquiden-)  poterirannunclo:  fedin  ca-Io  meraabo' 

minatio  erit,qu3ndo  prarcifua  iaftiti^pais  eft/uumius&hor 

norem  Deo  reddere,  quo  impie  frauda^ur  vbi  nobispropofi- 

tum  ron  eft  fubiicerc  nos  eias  imperio. 

j^CoH^aHfmer-     *  Tettio  loco  cxplieandum  reftat  quale  fit  iftud  quod  dki- 

liftcatione i»r-  mus  poenitctiam  duabusparcib,conftare:mord£cationercilicet 

*«  CrSpiritus  earnisj&rpiritusviuificadone.  idProphetselicetprocJrnalis. 

pn-^T/""''    -P®?"^'  ^^P^"  fimphcms  &  rudius ,  liquido  camen  exprimunr, 

lefa.i.ii.        ^uiim  dicuntjDefinea  malo5&  fac  bonitatem.Item,Lauamini, 

mundieftote.aufertemalum  operumveftrorii  ab  ocuiis  mcis. 

Qujefcitc  agere  peruerse,di(citc  benefacere,querire  iudiciumj. 

J?4»    fxigunt  ^"buenite  opprcfTojScc.  Quuni  enim  a  malitia  rt  uocint,  torius 

Frofhtra.         carnis  inreriti5  exigunc,  quae  malitia  &  peruerfitate  refcrta  eft- 

Resprors^difficilii  &ardua,nos  ipft:)s  exuere,&  a  Kariuo^^inge- 

K.&m.8  4-        nio  dem!grare.Ncq,-enimcaro  beneinteriiflc  putuida  eftjntfi 

quicquid  a  nrbishabemus^abolitum  fucrit.Scd  quum  vniuer- 

fus  carnis  afiedus  /imultas  fic  aduurfus  Deum  ,  prinius ad  obe- 

dienriamLegiseiusingrefluscft  iih  naturse  noft.-xabncgatio. 

tna  jigilUtiTn  Poftc-i  renouationem  defignantafruftib.qui  ;'ndc  confcqu-.jn- 

rUexfhcxrur.  tur,  iuftftia,  iudicio  &m:fericordia.  Siquidemnon  facis  fucrit 

talibus  officiis  rite  defungi,nifi  mcns  primum  !p'a  &  cor  iv^j- 

iif,iudici;,mifericordia?  afFcdu  induerint.idfic  quum  Dei  Spi- 

ritus  intin(5tas  fua  fan(!>it.iteanimasnoftrasnouis&  cogitatio- 

nibus  &  af^^cdibus  ita  imbuit,vt  noua»  iure  haberi  queat.Et  cer- 

te  vtnaturaliterfumus  auerlia  Deo  ,  nifiprsecedat  .ibnegatio 

noftri,  nunquam  adid  quod  rcdum  efttendemu';.  Ideototies 

jubemuf  cxucrevcteremhomineni:renun.:iare  mundo&car- 

nitconcupifccntiisnoftris  valcre  iuffis,rcr:ouari  Spuitu  mcn- 

tisnoftra^.I^omen  porro  ipium  mortificationisadmonet  quam 

difficile/jtobIiui!cipriGrisnatur|:quiahinccolligimus,ncn  5« 

lit«r  nos  formari  ad  Dei  Eimorcm,&  pietatis  initia  difccre  nifi 

vbi  gladio  Spirii'  violetcr  madati  in  nihilum  re*cligimur:qu.'!- 

fipronunriaretDeus,  vr  ccnfeamur  inter  fuosfilios,  opuscfie 

communis  naturse  interftu. 

vH^^Z^T'*'     ^  Vtrunqucex  Chrifti  participationc  nobiscontingit.Nam 

ntic  fiquitur  ^  ^'^'■emorti  eius  communicamus  cius  virtutc  crucifigiturno- 

ficnitentiar/t     ftcr  homo,&  pcccati  corpus  emoritur,ne  amplius  vigeat  prim§ 

ft:hiL  Alind  ejfe  natursc  cortuptio.  Sirefurredionis  fumus  participes,  per  eam 

quamrtjiirma-  {\ifc''izn\ur  in  vit^nouitatem,qu§ Dei  iuftiti^  refjjondcac. Vno 

dT^  T'?" *  ^^S*^  verbo  poenilrentia  intcrpretor,regenerationem,cuius  non 

i  mmj.,,     als^useft  fcopus  nifi  vs  iniago  Dci  qua;  per  Adx  tranfgrefHone 

feedata. 


OE      MODO      PERCIP.    CHRIsri      GR.AT.       to6 

^ofdata   ,   &  itantum    non    oblitcrata    fucrat  ,    in    nobis 

rcf<  rinetur,  Sic  docet  Apoftolus,  quum  ait  ,  Nos  autem  rc  i.Cor.j.jff 

ucLua  facic  gloriam  Domini  repraefentantes,  in  eandem  ima- 

giucm  trar.lformamur  ex  gloria  in  g!oriam,tanquam  a  Domi- 

ni  Spiritu.  Itcm,  Renouamini  fpiritu  mentis  veitr^e,  &  induite  ^ph.4»T» 

nouum  hominem,  qui  fecundum  Deum  creac'ert  in  iurtitia  &    °  *^''^* 

rr.ndirate  vcritaris.  )  tcm  alibi,  Induentcs  nouu  homincm.qui     ^ 

renouatur  ad  agnitiofvem  &  imaginem  cms  quicrcauitillum. 

Proinde  ifta  iei',eneratione  m  Dci  iultitiam  ,  Chrifti  beneficio  i.Cor./.u- 

inftauramur,a  qua  per  Adam  excideramus;quo  modo  in  intc- 

grum  reftirucreplacet  Domino  quofcunque  in  vux  haeredita- 

tcm  cooptat.Atque  h^cquidcm  inftauratio  non  vno  monien-  efj^slremali' 

tojvcl  dietvcl  anno,im.plernr,red  per  continucs,  imo  etiam  le-  ^mo    m»r»tnt» 

to-i  interdum  profedus  aboler  Heus  in  elcdis  fuis  carnis  corru-  non abfotmtur* 

prelasirepurgat qos  fordibusjfibique in templa confec  atjfen-  ^'ff)^{^\,*Z 

luseorumomnes  ad  veram  puritaiem  renouans,quo  fetota  vi-  ^,.^^j„„x^  tx- 

ta  cx<?rceant  in  pcenircnria:  fciaiitque  haic  militiaenuUum  nifi  icnditur. 

\n  morteeflefi.Mem.  Qu,o  maior  eft  impuri  tabulas&apoftatGB 

Srnp!iylf  CDiufdnm  improbitas:  quiftatum  praefcntivit^  cum 

glwria  cjclefti  a  mc  confundi  nugatur  ,  dum  imagincm  Dei  ^^     f^     .. 

Paulo  interpretor  fanditatcm  &  iuftitiam  veraccm.  Quafi  v.e-  *•  ^''' 

ro  vbi  res aliqua  definitur ,  non  quGcrcnda  fit  ipfa  intcgritas  & 

pcrfedio.Neque  t.imen  locus  negatur  incremcntis:  ^6.  quarc- 

luisad  Deinmilitudincmpropius  quifque  accedit,  in  co  dico 

fulgere  imaginem  Dei.Huc  vt  perueniant  fideles,ft.idium  poe- 

nitenti3e,in  quotota  vita  currant.illis  Deusaffignat. 

lo   Sicergo  a  pecc  ti  feruitutc  liberantur  filij  Dei  per  regc-  rertiA.   pdrs,l 
nerationem,  non  vt  quafi  plenamlibertatispofTeffionem  iam  cauf* .  fro^t^r 
adepti ,  nihil  a  nplius  moleftise  a  carne  fua  fenriant :  fed  vtillis  ^«^  ^T"'"» 
m.»ncat  perpetua  certa;mnis  materia,vnde  cxerceantur.ncquc    ^     termmi 
exerceantur  modo ,  fcd  infirmitarem  quoquc  fuam  melius  Ai-  ^,,^    j^^^^^j 
lcant.Atqucin  eare  omnesfanic^rcs  iudicij  fcriptorcsinter  fe  txttndt. 
confentiuntmianere  in  homine  rcgenerato  mali  fomitcm,vn- 
de  perpetuo  fcateant  cupiditatcs  qi  se  ipfumad  pcccandum 
illiciant  &  cxtimulent.  Fatenturetiam,  fandosillo  eoncupi- 
fcendi  morbo  adhuc  ita  impliciros  tcncri,  vt  obftare  nequeanc 
qu!n  fubinde  libidinem,  vcl  ad  auaritiam,vel  ad  ambicioncm,  Jfl 

veladaliavitiacitillentur&incitcntur.  Ncque  opuseftmul-  fl| 

tuminueftigandolaborequidhicvefcrcs  fcnferinc  :  quando  , 

vnus  Auguftinus  fufficeie  -didpoteft  ,  qui  fideliter  magna-  ^^^        ^**'* 
quc  diligentia  omnium  fententias  collegir.  E\  illo  igitur  l'-|,    ,,  ^  ^; 
fumanr  kflorcs.  fiquid  de  .^enfuanciquitatishaberecertivo- cenwalulia* 
lent,  Porro  inter  illum  &  nos  hoc  difcriminis  videri  poteft  in-  num. 
terci?e ,  quod  Ipfc  quidcm  cuiim  fidelcs  conccdat ,  quandiu  in         ,^ 
corpore  morcali  habitant,  iic  lUigatos  teacri  cocupifcentiis  vc 


«AP.    llf.  iWSTlTVTfOKlS      tl».     IIX. 

^u^upni/tH-  na« polTint non  concupifcere,  cum  tamen  moAoai  pcccxtvm 
»WM^r«^,.vocarcnon  auddt  :  fecf  ad  illiim  dcfJgnandum  infirmitatir> 
^Tix^uri^ur  "l"?*'"^   contenrus  ,    tunc  demum  fieri   peccarum   docet 
•  vbi  vcl  oplas  vel  confenfiJs  ad coneeptionem  vel  apprehenfio- 
nem  accedit.hoc  eft>quai?do  prim^  appeticioni  cedit  voluntas, 
nosautcmiliudipfum  propeccato  habemus,  «juodalicjuao- 
mnino  cupidirare  contra  legem  Dei  homo  titillatur :  imo  ipsa 
prauitateni><juae  eiufmodi  cupiditates  nobis  degenerac  afleri- 
mus  cffepccca  um,  Docemus  itaqiie  in  fan<flis.doncc  mortali 
corporc  exuantur,  fcmper  cfle peccatum:  quia  in  eorum carne 
refidetilla  cvmcupifcendi  prauiras  qua?  cum  reftitudme  pu- 
S«rmo.  6. 6t  gnat.  Neque  tamen  femper  a  neccatinomine  abi^inct  :  /icuti 
vcrb.  Ai>oft.  quum  d;cic ,  Hoc  peccati  nomine  appellat  Paulus  vnde  oriun- 
turcundapeccataincacnalemconcupifccntiam.  Hoc  quan- 
tumadranftospertinecregnumadmittitin  terra,pericin  cce- 
lo.Qnibus  verbis  fatetur,quafenus  obnoxijfunrfidciesconcu- 
pifcentiis  carnis>peccari  tfTc  reos. 
Lccuijx  Prff^-    n  Q^od  auteni  Deus  Eccle/iam  fuam  purgarc  al>  omni  pec- 
fi-Taf"^-  ^^^'^  <^*<^"">* '  '^^od  cam  liberationis  gratixm  per  Baprifmum 
fo>fir-mar7v'^  poII;ccfur,&  in cleAis  fiiis  implet:ad  reatum potius  referimus 
attKr.  q  jani  ad  ipfjm  peccati  nntcri.im.  Prxftat  hoc  ^uidcrn  Dcusj, 

If  h.j.2«.j7.  fu  •$  rcgener?ndo,vt  pecciti  regnum  inipiis  abi?)Iearur:(virtu- 
tem  cnim  Spirir*fubrnmi(trat,quafuperioresin  certvmine  vi- 
Kfsionne         ^^^.^^n"f  fianQfedregnaretantum,  noetiamhabitaredeEnir. 
Rorn!^!i.       Pj^oinde  /ic  dicimus  veteremhomincm  crucifixu.n  c/Te,  U^^tm 
peccad  f?c abolitam  ef?e  in  fiiiis  Dci ,  vc  reliquias  ramesi  fu per- 
/intrnon  vt  dominentur,fed  vt  eos  fua?  infirmitatis  confcicntia 
humilient.Et  illas  qaidem  fatemur  non  imputari,  acfinonef- 
fenc:  fcd  hoc  fimuIDeimifericordiafiericontendimusvtab 
^  ^^oc  reatu  libercntur  fant^i ,  qui  merito  aliis  peccatorcs  &  rei 

^fLJ^  "  . '  cc)ram  Deo  forcnt.  Nemic  vero  hancfenfcnci:im  confirmare 
^fo  ^pofla',9.     "''"Cilc  nobis  erit.quando  extant  in  eam  rem  cl-sra  Scriptur;e 
Rojn.7,^.       tcflimonia.Quid  enim  apertius  volumus  quani  quod  ad  Romo. 
7.clamatPaulus?Primu:u,i!Iic  e*!m  inhominis  rcgencratiper- 
fona  loquijcum  nos  alibi  oftcndimus ,  tum  Auguftinus  firmis 
rationibus  cuincit.   Tacco  quod  mali  &  peccati  vocabulis  vti- 
tur.  vt voccs iil.is  cauilLiri poffint qui  rcclamare  nobis  volenr: 
quistamcnrepugnantiamaduerfus  Legcm  Dei  ,  malumeftc 
neget  ?  quis  impedimentum  iuftitix  neget  cfie  peccarum  ?  quis 
deniq;  non  concedat  culpam  ineffe,  vbi  eft  fpiricuaiis  miferia.? 
'^ilitra  oiujir-  Atqui  ifta  omnia  de  hoc  morbo  a  Paulo  prasdicantur.  Deinde 
^Atir^exLegt^  habcmus  certam  a  Lege  cemonftrarioncm  ,  qua  brcuft«r  tota 
pActfti,        h.^c  q-jseftio  cxpediri  poteft.Ilbemur  enim  Deum  diligcre  cje 
torocordccxtoraanima.cx  totisfocultatibus.  Quuns  ita  0- 
mnes  anim^  noftrf  partes  Dei  amore  occupari  Jccear.certii  cfl 

cos 


DC      MODO      PERCIP,     CHRlSTI     GRAT.       10? 

«os  praeccpto  aon  fatifiracere  qui  vel  ieuiculam  appctitioflem 
cerde  recipere,vel  vllam  oranino  cogitationera  apjmo  admit? 
tere  poflant^i^uae  eos  ab  amore  Dei  in  vanitace  abducat.  Quid 
cnim?ajiaon  illje  funr  anim^e  facultares,  fubitis  motionibusaf- 
iici,fen[aapprehedere,menteconcipere?  irta?igicurquum  va- 
nis  &  prauiscogitationibus  adicum  ad  ie  patefaciunt,  annoo-  cotKhfit, 
ftendunt  fe  tantundem  ab  amore  Dei  effe  vacuas  ?  Quare  qui 
non  fajetur  omnes  carnis  cMpidicates  effepeccaca :  iilum  vero 
<:oncupifcendi  morbum  ,  qucm  fomitem  appellaar,  eflb  pec- 
cati  fcaturiginem  :  illc  tranfgrefllonemLegispeccatuineflc 
iieget  neceifc  eft. 

u    Si  cui  abfurdum  videtur,ia  in  vniucrfum  damnari  cupf-  ^f^fp^''-  tan^ 
ditatcs omnes  quibus homo  naturaHteraffi^icur ,  quum  a  Deo  'f "" , .  ^^"-*** 
in4itar  untnatuisB  audiore  :  reJpondcmus  nor  nequaquani  eas  ^,^^  'leitrdi- 
appetitiones  damnare  quas  hominis  mgcnio  Deus  fic  i  prima  nausnt     ^u^ 
crcatione  inrcuipfic- vt  inde  eridicari  niCi  cum  ipfa  humanitatc  i^^*;;;. 
aon  pof/int.fed tantum  inf^lenres  cfFrxn^fque  motus  qui cun\ 
Dci  OTdinatione  ijugnanr.  lam  vero  quum  ob  naturx  prauita- 
te  omnesTacuItates  adeo  vitiacie  fint  ac  corfuptar ,  vt  m  omni- 
busadionibus  cminf  atpcrpccua  «'nr^<at&intemperies  :  quia 
abeiufmodi  incontinentia  feparari  nequcuncappetitiones,  i-  ^^^        ^^ 
deo  viriofas  eflc  contcndimus.  Aut(fi  paucioribus  verbis  fum-p„,  naturalej, 
mamhaberelibetjoamcshominumcupidicatesmalaseflledo-  Ce^    tj^.auasa 
ccmus,  &peccati  reas  peragim*:ro  v^uaten*  funtnaturalesjfed  inordinmxdZ- 
<[uia  2nordinat2e:inordinatas  aurcm  cfle,quia  ex  natura  corru-  """^rz-vtfiTf 
pta  &  polluca  nihii  puri  nec  fynceri  prodire  poteft.Neque  ^^-   [a*^  *^"' 
roab  hac  doftrina  tarum  difccdit  Auguftinusquantum  in  fpc-  AdBoni£. 
cicm  apparet.  Oureiinuidiam  plussequo  reformidat,  quaeura 
grauare  fludebantPelagiani,a  pcccaci  nomine  mrerdum  ablii- 
nef:quum  tamen  fcribit,  manente  in  fandis  pcccati  Icgejtolii 
duntaxacreatum,  fatisindicacfcnon  adcoafcnfunoltroab- 
fiorrere. 

1}    Afferemusalias  aliquot fententfas  vnde mcliusappareit  OtiusnuUat:^ 
quid  fcnferir.  Lib.  rccundo  contra  lulianum  :  Lcx  ifta  peccati  ^*^^^'"*  /»•- 
&  remifla  efl:  regeneratione  fniritualj,&  manet  in  carne  mor  J'^"-'"^'*^ *  V^ 
tali.  rcmifla  fcilicet,  quia  rcatus  folutuselt  miacramentoqao  i,^^;„„..^ 
regenerantur  fideles.c]anet  autcm.qoi  >  opcracur  deflderia,co- 
tra  quaj  dimicant  &  fideles  Item.Lex  itaquc  peccici(qu^  in  tat 
ri  quoque  Apofloli  membris  erat}remittiiur  in  baptifmare,n6 
finitur.  Irem,  Lcgem  peccati,  cuius  manenris folutus eft  in  ba- 
ptilmo  reacus,  Ambrofius  vorauic  iniquitatem  :  quia  iniquunj 
cft  vt  caro  c^jncupifeat  aducrfus Spirituai,  Ircm,  Mortuum  eft 
peccatumineo  rearuquono  tenebai::&doncc  fepuItur^pC^ 
fc<d:ione  fanecur,  rebellac  &mortuum,  Lib.quintoetiamnum 
apcrtit?s :  Sicuc c;eciws coidi» & pccc<»tum  cft ,  quoinDcuni 


CAp.  iir.  iNsTlT  vTioisfrs    113.   ui, 

non  crcditur:&  [  oena  peccatij(]U3  cor  fuperbu  digna  animad^ 

uerfioue  punicur,&  cauia  peccati  quum  akquici  c^ci  cordiscr- 

tote  commiccicuivita  concupifcenru  carnis  aducrfus  quam  bo- 

nus  concupifcic  Cpiricus,  &  pcccacum  ci\,  quia  illi  ineitinobe- 

dientiacontra  dominacum  mencis-.&pcpnapeccat»  quia  reddi- 

taeilmeritisinobedientis:&caufj  pecccideftdraieconfen- 

tiencis  j  vel  concagionc  nalccntis.  Vocat  hic  fine  ambiguitace 

peccatum:  quia  proftra  o  iam  errore,&  cofirmata  veritate.ca- 

iumnias  mirius  veretur.  Qu^emiidmodu!*  &  sn  loi.anricmjho- 

Kom.tf.ia.     mi.41.vbi  ex  animi  lui  fenfu  /ine  Gontention   loquitur,Si  car- 

nc  feruis  legi  peccati,fac  quod  aicipfe  ApoHfjIus   Non  regnet 

peccarum  in  mortali  veftro  corporc,ad  obedicndum  dtfideriis 

Ctiectio  exla-^^^^'  ^^^  aic>non  fit^fcdjnon  regncc.  Q__^.2ndiu  vmispeccatuni 

tbtdiiie.       ricccfleeft  efte  in  membris  tuis :  fatcem  rcgnum  ili  a.  ferarirr, 

non  fiat  quod  iubet.Q^i  concupifcenti.im  non  eflepeccacum 

Iacob.T.15.    defenduntjillud  iacobi  obiicei.e  (oleat,  Concupifcentia  poft- 

Kt^onfio,        quam  conccperft.parit  pcccacum.  Atqui  nullo  negocio  hoc  re- 

fellitur^nifienimdefolisoper.bLismahsjVelde  peccacis  aftua- 

libus  intelligaijjus  ipilim  loquine  mala  quide  voluntas  in  pec- 

cato  deputabitur.  Ex  eo  nuteniquodflagicia&prauafacinora 

concupifccntia?  partus  vocacatque  iis  ipiis  peccati  noraen  tri- 

buit,  non  protinus  fequitur  quin  concupifcere,  res  mala  fic,  & 

coram  Deo  damnnbilis. 

^IU  obi*tiioy     ^4-     Anabaptifta;  quidam  hoc  fecufo ,  phrenccicam  nefcio 

^nabap.tifiarii<iuam  intempcriem  pro  <piritn..Ii  rcgeneracione  comminifcii-. 

er  Lifftrtino^  tur:nempe  in  flarum  inn'  cenra?  re(iitucos  Deifilios,  iamnon 

rum,adu.per-  oporccre  folicitos  eifc  de  libidine  carnLs  refra^nanda :  Spiricum 

petuam  fiiiortt  ^uj.j,j,^  fcqucndwm  eflcjub  cuius  adione  nunquam  aberratur. 

tl'  i       '    '   I*^crcdibile  eifet  hominismenttmeo  vef^ni.;e  prolabi.nifi  pa-^ 

Vid.Caluin.  latn  & failuosefuum  hocdogmj  deblaterarcnt.  Prodigiofum 

«du.Liberti-  certe  qiiidem  cft  :  fed  rales  facrilegsc  audaci^epocr.asluereae- 

no5,cap.>8.    quum  eft  qui  verititem  Dei  ,  in  niendacium  verccre  animuin 

induxerut.  [tanc  delcdus  omnis  turpis  &  honeftumfti  &  iniu- 

Kesfo»fi\  hor-  fti,boni  &  mali,  virtutis  &  vicij  tolletur.'  Tale,mqMiunt,difcri- 

rend:^  \fi:af-  j^^^^  ^^^  ^^  malediftione  veceris  Adae  ,  a  qua  nos  per  Chciftum 

s»9  tmon  ro-  cxempcifumus.Er^ointerfcorcationem  &caftieatem,fynceri- 

tem  deiegens.  tatem  &  attuciam,vcncatem  &  mendacium^GC/quitacem  &  rapi- 

nam,  nihil  iam  intereric.    Tolle  (  inquiunt)  vanam  formi- 

dinem  ;  Spiricus  nihilcibi  mali  impcrabir,  modbfecure&in- 

trepideiIliusa<?lionitepermittas.  Quis  adha^cprodigianon 

obrtupefcat.^Fopularis  tameri  q{\  philofophia  apud  cos,qui  li- 

^'tera  rtjpin--  bfdinum  amcntia  exc^ecati,  fenfum  com-iiunem  cxucrunt.  Sed 

^o.rb  abfurdn  ^uem  obfecro,Chriftuni  nob's  fabricantur,  &  qucm  Spirirum 

tjua  hdc  oyu'  erudaat  ?  Nos  enim  Chriftum  vnum,  eiu.«!  vnum  Spiritum  re- 

iho ^Auu       f  ognofciaius ,  qucm  ProphetJc  commendarunt ,  Euangeliuna 

cxhibi" 


DE     MO-DO      PIRCIP.     CRRlStlGRAT.       19% 

eKhibirum  prsdicar.de  quo  nihil  illic  tale  audimus.^pidtus^l*- 
ie  non  eft  homicidijj  fcortationis,  ebriecatisAiPcrbix.conten- 
tionis,auaritis,frjudis  p.itronus:Ied  author  dilc<ftionis,pudici- 
ii:if,robrietatis,modefti^,p3Cis,modecationis,vericatis.  Non  eft 
vertiginofui,  &  qui  pr^cepspcr  fas  &  ncfas  inconfidcrate  ruat, 
fed plenus  (apienci^  & mrelligentjf .qua riteinter  iuftum  & in- 
iuftum  difcernat    Non  inftioat  ad  diflolutam  eftr^nemqucii- 
centiam^fedproutlicitum  ab  illicito  difcriminat.modummo- 
deracionenique  feruare  docet.  Q^d  tamen  diutius  in  refellc- 
dabeluinaifta  rabie  Liboren=!us?  ChriftianisSpiritusDomini  ^''»'^''*''^#^*" 
noncurbulentumeftphanra<nia,  quod  vcl  ipfiper  fomnium^"'-''^"".'''"""* 
pcpcrcrinc,  vei  ab  aliis  confidum  acceperintrledcfus  notitiam  ^^^Z^ctrljfrl- 
i  Scripturis  rcligiosepetunt ,  vbi  duohsecdeipfotraduncur^  „4  dea^rutm 
nobis  mfandificarioncm  datum  efle  ,  quoab  immundiciis& //o^^"^  errort 
inqMinaraencispurgacos,in('bedicntiamdiuin£iuftitixdcdi'-*/'F«*"'^ 
cat  :  quae  obedicntia  conftare  nequic  nifi  domitis  fubadif- 
que  concupifccnriis.quibus  ifti  habenas  Iaxai%  volunt.Deindc 
fic  nos  eitis  fandificatione  purgari ,   rt  multis vitiis  multaquc 
jnfirmicate  obfideamur  quandiu  inclu/ifumusmole  corporis 
noftri.  Quo  fit  vr  longo  interuallo  a  perfeftione  diffiti ,  pro- 
licere  femperaliquid,&  vitiisirrctiiicum  illis  quotidie  luda- 
ri  nccefiehabeamus.  Vndeetiam  conf«quitur,cxcufladeiidia 
&  fccuritatc,  intcntis  anfmis  v^gilandura  efle ,  nc  carnis  noftrx 
infidiis  incauti  circumueniamur.   Nffi  forte  confidimus  nosr^B/^Wiiriv* 
maiores  progrefllis  ftciKc  quam  ApoftdIum,qui  camen  fatina-  <-^p9ftflt  #x#- 
batur  ab  angelo  Satan^jqxio  virius  ab  infirmitatc perficcrct^ur:  P^"  i" ^'^*- 
&  qui  illam  carnis  Bl  fpiritus  diuiiionem  in  fua  carne  no»  fi<ftd  ^•^*''-'^;,»^- 
repr^fcncabat.  ^'^"'•^'^- 

ly    Qupd  autem  Apoftolus  in  dcfcriptionc  pdenitcntise  fc-  Sj*artM  f*rt 
prem  cius  veIcaufas,velefFeAus,vel  partes  cnumcrat,  id.opti-  capnit,  dtpce- 
nia  caufa  facit/unt  autem  ftudiu  aut  folicit udo,  excufatio,  in-  "«>«»^"*f  •*<^'f«- 
dignatio^rimor,  defiderium,  zelus.vindida.  Nequepbrurdum^'*^/^*"!*'^^^' 
viden  dcbec^quod  ftacuercnon  audeo  caufsonc  an  efFciftus  ce-  '^autpartlsjut 
fcri  debeant.vrruquccnimdifputaripoteft.Pofluntetiam  vo-  afectionadie» 
cari  afteftiones  cum  poenitentia  coniunfta».  Ced  quia  omifHs  il-  poifunt. 
hs  qua»ftionib^,iateIligcre  licet  quid  Paulus  vclir,  fimplici  cx-  i-Cor.j.u, 
poficionecontenti  erimus.  Dicic  ergo  ex  triftitiaqux  fccun- 
dum  Dcum  cft,  cxcicari  folicitudincm.  Nam  qui  ferio  diCpIi-  ^Miitud». 
centisfcnfu  tangirur  quod  in  Deum  fuum  pcccaric  ,fimulcx- 
timulatur  ad  diiigentiam  &  attentionem  ,  vc  a  Diaboli  laqueis 
peniLUsfccxplicct ,  vcabeius  infidiis  mclius  fibi  caueat,  nca 
SpiriiusfuKfcigubcrnatione  pofthacexodat.nc  fccuritarc  op- 
primatur.  Proxima  cft  exeufacio ,  qu3s  hoc  ioco  non  defenfio-  ExiujAi  ♦.. 
fiem  fignificac  qua  peccator  ad  eftugicndum  Dei  ludicium,  vel 
f«  dcliqLniTc  ncf  ec;vc,!  cipam  exieaucr-.fed  purgau\)neni,v|u« 


€AP.   Itl.  I  Nf  Tl  TVTlONlf      L  I  B.      I  li. 

in  dcprecilUone  magis  pofica  (ic  quam  «ufa»  fiducia.  Qualitei 

filij  non^reprobi  dum  errata  fua  agnorcunt  &conficentur,  de- 

prccationfem  tamcn  adhibcnr.  atciue  vc  ea  locum  iiabcit ,  <]ui- 

bus  pofTunt  modis  teftantur,reminimeabieciire  tam  quam  pa- 

rcnubus  dcbcnt  rcuereiitiamidenique  fic  excu!ant,non  vt  feiu- 

ftos  cfle  ac  innocences  probent.fedjcantum  vc  venia  obcmeant, 

l^dignath.      Sequitur  indignacio  ,  qua  peccaror  fecuni  incus  fremir,  fccunt 

cxpoftulatjfibiirarcitut,  dumiuam  peruerntatem  fLamquein 

Timr.  Dcum ingraticudinem  recognofcic.  Timoris  nomine incelligic 

illamtrepidationemquae  mentibus  noftris  mcutitur  ,  quoties 

cogitamus&quid  nos  fimusmcriti  ,  &  <,u^m  Iiornbilis  /ic 

irar  diuin^  feuericas  in  pcccatores,  Mir^bili  caim  inquietudi- 

necuncnosvexarineceireeft,t|u;e  rum  ad  humilicaemnose- 

rudic,tucautioresinpofterumrediiit.  (^od  fi  oncurextimo- 

re  folicitudo,  de  qua  pnus  dixerat .  videmus  quo  n^^xu  hsec  in- 

Dtfideriiim.     tcr  fe  coh^reanr.  Defiderium  videtur  rnihi  poluifle  pro  ledu- 

licate  in  officio  &  obiequcndi  al;cntcice  ,  ad  quam  maxime 

prouocare  nos  debec  deiidoraai  neftrorum  agnitio.    Huc 

Ztlui.  quoqucpercinetzelusqje  n  contmuo  fubiLmgic.  ardoic  tnim 

fignificac  quo  accendimwr  vbi  acuici  iliinobiradmouentur: 

Quidfcci?  Qupmepr2ecipic'-ueram,nifi  mihi  Deimifcricor- 

Vindicla,       (Jii,  fubueniretj  Poftrcma  cft  vindifta.  quo  cnim  feuerioresin 

nos  fumus,  &acriorecenfura  quajfti-.nem  habemusde  pecca- 

%is  noftris,  co  debemns  fperare  magis  propitium  acmifencor- 

dcm  Deum.  Etccrte  fiennonpoteft  quin  animadiuiniiudicij 

horrore  perculfa  ,  partes  vltionis in  exigcnda  de  fe  poena  oc- 

cupct.  Sentiunt  fanepijquaiespoen2efintp"dor,  confufioigc- 

micus,difplicecia  fui,  &  reliqui  afteftus  qui  ex  feria  delidorum 

j\toduf  *Mfm  rccognicione  nafcuntur,  Meminerimustamen  modumeflete- 

tentndusyidijut  ncndu,  uc  tnftici?  nos  abforbeat:  quia  nihil  magis  procime  efl: 

fanat(itmaBer'  frgpjjjjj  confcicnciis  qu5m  in  derpcracione  ruina.Ec  hoc  quoq; 

ne e-ufmtditri.^'^^^^^^  oacaa  quofcunque  videc  metu  Dei  proftratos ,  in  pro- 

fltua  nos  ab'  fundu  dlum  mcerorisgurgirem  magisac  magis  dcmergic  ,  ne 

jbrhiat.  vnquam  aiTijrgant.  Non  poteft  quidem  nimius  cfle  timor  qui 

Hcb.ti.j.       jn  luimilitatem  definicncq;  difcedic  a fpe  veniii.Sempcr  ramc 

cx  Apoicoii  prj;cep.po  cauendum,ne peccator,dum  le  ad  difpli- 

centiam  foIiciiac,nimia  formidinc  oppreiTus  deficiac;  quia  hoc 

modorefugiturDeus  ,  qui  per  po&nitcnciamnosadfevocac. 

Serm.  t^  ih  Qii?  ^^  ^^  vcilis  etia  eft  admonitio  Bernardi,  Neceflarius  do- 

Cant.  lorpropeccatisfinonfircontinuus.  Suadeo  refledere  pedem 

intcrdum  a  molefta  &  anxia  recordarione  viarum  veftrarum, 

&  euadere  ad  planicicm  fcrenar  memori^  bcneficioru  Dei.  Mi- 

fceamusabfynchio  mel ,  vt  falubrisamaritudo  filutemdare 

t^uear :  cum  immifto  dulcorc  temperara  bibetur :  &  d  de  v^bH» 

Jii  humiiitate  rcntid^/entitc  &  dc  domino  in  boniwte. 

ii   Itm. 


DE     MODO     P  B  R  C.    CHRISTI     G  R  A  T.  20^ 

16     lam  &  poenitentisfruduso|uaIcs  Rat ,  intelligf  potcft:  ^nhs  fnt  H 
ncmpe  officia  pietatiserga  Deum,  charitatis  erga  honiines,  ad  p(snUtnti*fiu^ 
hxc  in  t»ta  vit^  laniftimonia  ac  puntas.  Denique  quo  maiore  ^**** 
quifquc  ftudio  vitam  fuaiiiexigi!:  ad  nornia  Lcgi*  DeiiCo  cer-  inttms. 
tiorapoenitenn^  fuce  figna  edit.  ItiqueSpintus  fa^pe  dumnos  ^-Pictta   6r£A 
ad  poeaiccntiam  lioicacur.nunc  ad  nnguU  Leiiis  prxcepta,  nuc  ^'"^- 
ad  ofhcia  lecunda?  tabulajnos  icuocat  :  quanquara  aiiisloeis  ^^^^^^^^      * 
poflquam  immunditiem  damnauitin  iplo  fonte  cordis,deinde  j.^».r^^*„r,jf^, 
ad  cxierna  telUmonia  defceudit  qu.E/inceram  refipifcentiam  Lib.j.c.S^.&Ci 
commedant.  Cuius  ^i  tabuiair).  in  defcriptrone  vitse  Chriftia-  S!}am  feiul» 
nacinoxfubiiciam  le^florum  oculis.  Nwn  coiligaex  Prophetis^J^^'^'**''^^* 
teft.'monia  quibuspartim  rubrannantcorumineptiasquicere^^^^^'^!^'^"^'"^' 
moniis  contendrint  Deum  p'acari,  oftendiifitquemeraefrelu- 
d;cra.'pirtim  vero  extcrnam  vit^  inregritatem  d  ocent  nonefle 
caputpaeniteti.jr,qaiaDcusconnruecur.Qujfquis  mediocritec 
in  ScriptMta  veriaius  fueric,  perfe,  abrqtieiiterius  monituia- 
teliiget,  vbicum  Deonegotium  eft  nihilaginifi  ab  interiofc 
cordis  affcdu  incipimus.Et  I  oclis  locus  aliis  intelligendis  n on  lo^l^^.tj» 
parum  vaiebit  Scmdite  corda  veftca,  &  rion  veftimenta  veftra. 
Vtrunqueetiam  breuitt'!'  exprefliim  eft  hislacobi  verbis,  Mu- 
date fcelerati minus,purgate  corda  d jplices.  vbi  priori quide  I^ceb 4.  % 
membroacceUioponitur  ,  fon<itamen&  principium  deindc 
inonftratur,nempe  abftergenda.  efle  occultasfordcs,  vt  altarc 
in  ipfo  corde  erigatur  Deo.Suncprjeterea  5c  exrerna  aliqua  e-  Extefm. 
xercitia,quibuspriuatim  velutircmediisveladnos  [Kimilian-4.  Corporiii^ 
d©s,vel  ad  domandam  carnem  noftr am  vtimur:publicever6  ad  xerdtia. 
refipifcentisereft  ficatione.  Emanantautem  ab  iila  vindida  dc*' ^'^'^•7'**' 
qua  loqaiturPaulus.fiquidemhxc  afflid:i  animi  funtpropria, 
in  fquaIore,gemitu,lachrymis  efle:  fugere  fpltndorem  &  que- 
libetapparatum,  omnibus  deiiciisfe  abdicare.  Deindeisqui 
fentit  quirum  malum  ftc  carnis  rebellio,remedia  omnii  qua;- 
ricquibus  coercear.  Prjetereaquibene  cogitac  quaja  graue ftc 
violaffe  Dei iuftitiara,quiefcere  bon  pot«ll  donec  in  fua  hiimi- 
Jirategloriamdederif  Deo.  Eiufjnodiexereitia  f^Bpecomme-    .    -^f»/,.  -  , 
moranrve.uiti  lcriptores,quum  de  poemcentietruaibusloquu-  ptorjO.nimiwn 
tur.QjiiJaquaautem  vim  pcenirsntisminim^iu  iliisreponunc:  taff»;w*nrf;ju. 
veniam  tamen  mihi  d.ibuncleftores  fi  dixero  quodfentio.^!us 
3t:quo  certe  infirteie  in  his  mihi  videncur.  Ac/iquis  prudencec 
€xpeedarjn\^iTi(vt  fpero)  aiTenciecur,  dupliciier  eos  modu  cx- 
cef/ifle.    Nam  quun)  tancopere  vrgerentjacimmodiciselogifs 
commendarenrtorporaiem  ilbmdifciplinam   ,  hocquidem  ^^^ ''^''j'^^^ 
conlequebancur  vc  pjebseam  maidre.  uudio  amplecteretur:  ^^^^yr^^^^^,^ 
fed,  quod  longe  majoris  momenti  eiTe  debec,  (juodammo- 
do  obfcurabanr.    Deinde  in  ejcigendis  caftigationibus  fue- 
/unt  aliquatorigidiores  quaraferat  Ecdefiaftica  manfuettido* 

Dd.  j. 


CAr.    III.  iNSriTVTfONlC      ttt.     ttL 

^ucmadniodum  alibitradanHumerit, 

jH^t  »xer<ttu     '^     Scd quia  nonnulli ,  dunaflctum  ,  iciunium  S:  cincrcirt 

5X5*w  a  noL  ^""^  alibl.frcc|ucnccr,  rum  prxfcrtim  apud  loelcm  commcmc* 

9tu!in  py^rtpuA  rari  audiunt ,  praicipuam  rtfipifbentia»  ptrtcm  ieiunio  &  flctu 

^rf^/f  ;.r>f'-  >-imeriunrur,toUcndaeft  eoruhallucinatio.  Qwod  de conuei fio* 

toi:firtu^»ii4n  ne  JociuscordisadDominum.deque  fciffione  non  veftimcnto- 

4,ufwodih.ll^.^^^^ fed  cordis  iilic dicjtur .  refipifccnti*  propriumeft ; flctu* 

loel  i.u.       ^tirern  &  leiunium,  non  vt  perpetua  aut  ncceflaructUKefFeaa 

"  fubnciftuatur.fedrpecialemiiajbentcirctmftantiam.  Qupniam 

Currn  l!«^-«;Mgra::!f'?raum  ludjpisexcidiumimminercvaticinatusfucrat,  i- 

EicUjUrtiepiA  rim  Dei  fuadct  antcuercere>rtoatantum rcfipifcendo,fcd  mcr- 

•^"**'  rorisiudiciaprxfeferendo.     Qu^liter  cnia»  promifla  barba* 

impcxo  capillo,  pulla  vefte  fuppUeitcrfedimitccrc  folctrcus 

ad  c  'nciliandam  iudicis  mifericordiam:  icafUos,  quum  rci  a- 

gtM corur  coram  Dei  tribunali,  cius feueritatcm  mifcrabili  ha- 

bicu  deprccari  oporrebat.Quanquam  autcm  cinii  &  faccus  illit 

force  tcmporibus  niagisconucniebaBt  :  fletus  tamen  &ieiunij' 

valde  opportunum  fore  internos  vfum  conftac  quoticscla* 

dem  aliquam  aut  calamitateoi  nobisminari  vifusfuerit  Do^ 

minus.Secnimad  vliionemapparari&quodamraodoarmart 

tlcntintiat,  vbipericulum  apparerc  facit.     Bcnc  igitur  Pro- 

phcfa,  qui  Aios  ad  flctum  &  ieiuoium,  hoc  cft  ad  r<oruin 

«•rftw  '^^^♦'ti-meef^itiam,  cohorcarur,  de  quorum  flagitiisconftitutam  quae- 

'••'^''"  '„*"*' Uioncm  paulo  ance  dixcrat.    Qucmadmodum  ncc  male  ho- 

r'Tr    i^l^^dtcfecerint  EccJeftaftici  paftores,  fi  dumimpcBdentemruo- 

/i.i««.  rumceruicibin  rumam  vident  ,  adjcmnium  &  nctumpro- 

perandumvociferentur  :  modo  quodeft  prarcipuum  maiore 

&  in'en!iore  ciira  &  opeia  femper  vrgcant ,  fcindcnda  fcilicce 

cHc  cord.i,uon  veftimcnta.  Excra  dubium  cft,  non  fempcrpQ»- 

.  ^    .       nitcnci^  coha?rcre  ieiunium  ,  fed  calamitofit  temporibds  pc- 

rDetftum^.      ^j,{,^riccr  deliinari  vade&cun  luflu  coniungimr a  Chrifto 

Mati  5>.iy.     «•^»""'  Apoftolosab  eiu?necefficaccabfoluit,doncc  fuaprarfcn- 

pa«trt>:?tiinoerore  conficerentur.  dclolcnniiciunio  loquop. 

Nampiorum  vita  frugalicate&  fbbrictatc  temp crata  cfTe  de- 

ber ,  vt  in  toto  cius  decurfu  quaedatr  iciunij  fpccics  contincn- 

^"  4 '^•''     tci  apparcar.Veritm  toraillares,  quiarurfus  vbi  deEccIc/ia? 

difci^'Iina  agetur,  expcdicnda  cric,  nunc  paicius  a  me  accingi* 

ttd  fr^cptiA  jg  Hoctamen  adhneinfersm,  quumadhaftc<xterna  pro- 
il7!inZ*uier. fefiionem  tr.mskrcur nomcn  poeniccnti^.miproprie a gcnuino 
fio>„  ad  Dnm  illo  fcnfu  qucm  pofui  defledi  Ncqucenim  tam  eft  conuerfia 
,«;7? '  r.  acl  Dcum  quani  Ctjlpje  confcffio ,  curo  poenar  &  reaius  depre- 

vfH<  hcfum  f arfonc.Sic  poenircntiam  agere  in  cincre&  cilicio,  nihil  aliui 
tyi-tairum.  ^^^^^^  tcftaridifplicentiam ,  vbi  Dcusobgraues  oiScnfa» 
Ue\o\T'   nobis  irafcicur.   At^ac  h«c  ^uidcm  «aofcffionis  fpccics  pu- 

Wica 


D  t     «i.O  DO    ipBRCtP»    CBRlSTt    GRAf*  i^S^ 

Mica  cft,qua  nos  dumnaros  coraro  Angelis&  mundo,  pxxuQ* 

nimws  iudicium  DciNam  cprum  fegnitiem  coarguers  Paulus 

qui  pcccatis iuis  iftdulgent,  Si  iudicartmus  hofipfosCin^uitjno  i.Cbx.^^h 

a  Dco  iudicaremui .  Sed  homincs  faccre  paldm  confcios  &  ic- 

{kcsno\\v3e  re/ipirce;itirjnon  reinpcrcrtnece^*ariuni;pnuati':ti 

autcni  Dea  confireri,pars  clt  verjc  poenitcoei^  qu3s  omittf  noa 

potcll.    Nihii  eniai  niinus  conrentaneuoa  quam   7t  peccaca 

igno(cit Dcus,in  quibus  noBis  ipfi  blandimur  :  &  ne  in  liicem  ^''*'*'^«'^ r?" 

proferar,  prxtcgimus  perhypocriiln.    ^Jectantumqus  ^^^-tiouam^^ek 

tidicadraittimus  pcccata  faceri  conucnic ;  veriimgrauioresla-  dekeat.  '' 

pfus  longius  traherc  nos  dcbent:acque  in  oicmoriam  reuocar^  Pfal.ji.r. 

C|ua5  vidcprur  pridem  rcpulta.quod  exeoiplo  fudnbbis  pr^lcri-  ^f^I.  *5»  f^ 

oit  Daiiid.Traftusenim  rcccntis flagitij  pudorc,  Tcipfum  cxa-' 

minat  vfqueadmatris  vtcrmu,  &at;nofciciam  func  fuiflecor- 

i-uptum  &  infeftum  carnis  labe.neq-.ie  id  vt  ciiJpam  fuam  exre- 

nuct:ficuri  multiia  tu.bafeocculeanc  ,  &ahostecuminuoI- 

iiendo,impunit4tcm  captant.  Longe  alJcci"Dau«d,quiingenu^ 

culpam  cxa^igerar,  quoda  prima  infa^ieia  cbrruptus,  non  de- 

(lerit  mala  malis  cumulare.  i\i  o  ctiam  loco  talc  pra^rerira?  vi- 

tas  ex;iimen  fufcipit,vca(iolc'ccnriar  Ai.<  peccaris  mi^ericcrdjani 

Dei  impioretl    Etcertc  tutti  demura  foporeni  nobis  cirecx- 

cuflTum  pr()b.ibimuN  G  gcmcndo  fub  oncrcnvlaquenoftra  dc-  PamumUgr^ 

ftendo,  leuationem  a  Deo  pctcmus    Notandum  pr^tereicft,  ^«"'«^'"«er-yj^^- 

poenitcntiam  ,  cui  alliJueincumbcrc  iubemur,  ab  ca  diff*'rrc  *"*^'* ^'/^"'w^f 

quar  vclut  a  mortc  excitat  qui  vel  turpius  ceciderant,ve'  efFr|- 

fii  licentia  fe  proiecerant  ad  pcccandum  vel  qiiadam  dcfeftio-         — 

nisfpccieexcuflrcranc  iugum  Dei.  Nim  Scripciirafxpe  durri 

homturtdpaenircntiam,  quaficranfifum  &  re'urre(Sb:onem4 

iiiorrc  in  vicam  (i»«ific-ac:  &  dutH  rtrfert  populuni  egifte  pceni- 

tentiam,  ab  idoia:pia  aliifquc  ciafiis  fceleribus Couerfum  fui/r 

le  incellioit.  Qua  ratioac  Paulus  ludum  peccacoribuN  denun-i-  ^or:  Hau 

tiar,quipceniteitiani  non  tgcrunt  ^upcrlafciuisfcortarione&^'"^/'.'^"»- 

impudiC!tia.hocdifcrimen  diligenrer  obferuandunvcft,  ne  vbi  ^'"'*  ^-^**^^ 

paucosaudimusad  poenirehtianicitari,  nobisfupma  obrepat 

fccuritas,  quafinihilampliusadnosperdneret  carnis  mortifi- 

catio;  cuiuscuram  remirrcre  non  permitrunc  qu^nos  fempcr. 

ticillant  prauae  cupiditaccs,&  qua;  fubinde  puIluUnt  vitia.Spe- 

cialiscrgo  pcenitenciaquscaquibufdam  t.tncujnex?g!cur,  quos 

Diabolus  a  Dei  tiniot-e  abrCpcos  cxitialibus  iaqueis  implicuit, 

ordittarium  nt^H  tdllicjcui  percocuni  vicar  curriculum  operan? 

darcnoscbgic  nacur*corruptio. 

19    PorroIiverameftquodcIariffimeconftactotamEuaii-.     -,  . 
gelij  CMmfnim  diaobus  illis  capitibus  contintri ,  poenitenna,  fic  te^jfi^    ^ 
j)cccatorun> rcmiflione : annon  vidcmusj  Doojinuni  i<^SQ  gra- 
wsfuos  iufliiicaKC,quo  cos  Hmul  Spiritus  fui  fandification^  in 

Dd   jj. 


i:AP.     111..  IN  STIT  VTIONl  »       tlB.    I1T* 

T.X loanisXhri  '^^^^^'^  ''uflitiam  inftaurct  ?  loauncs  angelus  afite  faeiem  Chri- 

ft-i  /r^joplo-  fti  iTiiflus  ad  vias  eius  pr:cparandas,  prsedicabat,  Poeniteniiarn 

rum  prxdtca^  agitc :  appropioquauit  entm  rf gnum  csioruiti.    Ad  poeniten- 

mnis  fcrmay  tiam  iniiifando,inonebat  vc  fe peccatot es  agnofcerent,  (iiacjue 

qfmfit  oftendi-  oj-rj,,,'^  coram  Dommo  damnAta,quo  carnis  fu^e  mortificatio- 

Matt.n  lo     "^'■»i>3c  nouam in  %>iritu  regeneracione  rotis  votis expeieret, 

Regnum  Dei  annuntiando^ad  fidem  vocabar.  fiiquidcm  per  re-> 

gnuni  Dtl  quod  docebac  in  propinquo  t&,  remifTionem  pec- 

caeorum,  falutem,  viramj  8t  quicquid  omnino  in  Chriiio  aiTe- 

quimur,(ignificabat.quare  apud  alios  EuangeliftiS  legiturjVe- 

nit  loannes  pr^dicans  bspdfmum  poenitentise,  in  remiffionem 

,,     ^         peccatorum,  Quod  c|uidaliudefl:,  quamvE  peccatorummole 

Lkc'!?.^^.'   *     ?^^^^^  &  fatigati,*d  Dominum  fe  conuerterent,'ac  deremif/io- 

ne&/aIutefpcraconciperenc?  Sic&  Chrirtusfuascoaciones 

aufpicatus  eft.  ApprQpinquauftregnum  Dei:  poenitcntiam  agi- 

ireiSr.credite  EuangeIio,Primum  dcchratjthefauros  mifericora. 

iluiiuf^rs  tcA-  j^   r)  j  infeapertos.-dcinde  panicenciamexigit.tum  poftren>6 

Marc  I.  ij.      nduciain  erga  Dci  promiiiiones.  Itaque  quum tocam  Euangc- 

Ltic.  24.  :^.&  lii  fummam  breuiter  compleai  voluit,  dixit  fe  oportuifle pati, 

46.  rcfurgere  i  mortuis.predicari  in  nomine  !uopoenicenria,&re- 

mifiionem  peccacorum.Id  &ApoftoIi  poft  eius  refurredioncm^ 

Aa.5.1.         pr.rdicaiun!:>excitatumaDeo,ad  dandampoen?centiam  Ifraeli, 

&  remifHoncm  peccatorum.  Pr^icatur  pc^niceaf  ia.in  nomine 

Chrifti,  quum  per  Euangelij  dodrinam  audiunt  hominesfuas 

omncs  cogitationes,fuos  affed:us,fua  ftudia  corrupta&  vitiof* 

"efie:proptcrea  ncceiTe  vt  renafcantur,fivolunt  ingredi  m  regnii 

De:  Jiemifi7o  peccatorum  pr3edicatur,quura  docetur  hommcs, 

Chriftum  fibi  faftum  elTe  redemptionem,iuftitiam,ralutem,& 

vitamiciiius  nomine,gratis  in  Dei  confpcdu  iufti  habeantur  & 

innocenres.Vtraque  gratia  quum  fide  apprehendatur  (vt  alibi 

demonftrarum  eft)qu:a  tamen  prjoprium  fidciobiedu  eft  l^ti 

bonir.is  qua  peccaca  rennttuntuf,  cam  a  pcenitentia  diligenter 

B     ;,;*•./"   •diftinouioper.^!neM'um  fuir, 

iiiA>:A    ttrn.i'     10    rorrovtpcccatiodium,quod  pcrnitentieexordiumelt, 

'f,riA,v.t£fioflr^  primu  nobisad  Ciirifti  cognitioaeingreffum  apcrit,  quinullis 

/v;-'.  fe  exhibetjnifi  nvferis  &  affliftis  peccatonbus,quigemunt,  la- 

Iffa  6uy.       boranc,  onerati  func,  efuriunt,  ficiunt,  dolore  &miferiacab9- 

Lu^^  ''^»8      fcun::itain  poenitentiam  ipfam  eniti  j  cotavita  incamincura- 

Mat.9.13.        berexjm  ad  vltimutn  profequinosoportecfiinChrifto  cofi- 

Att.yi^.  Sc  $  ftere  volumus. Ad  peccatorcs  enim  vocandos venit,fed  ad  pce- 

I!.  nitentiam.     Mifius  eft  ad  benedicendura  indignis ;  fed  quo  fc 

iiocmodo  re-  conuertat  vnufquc  a  ncquitia  fua.    Piena  eft  Scriptura  eiuf. 

fx^jp^ie^pccca,^  modivocibus. Qnarcvbi  peccatorumremiffioneoftert  Deus, 

fTobiatlm  V  reljpifcentiam  viciffim  ftipulari  fere  folet:  inn  uens  fuam  mife- 

^ffi^ifuniixx    rJCord(am,rcfJpifccndi  caufam  honiinibus  cfie  defecrc.  Vacitc, 

inquir. 


Ko.Ti.i.  ;o. 


Jnquxr,iuci!cium  &  luiLtiaw:  qu.;a  /aliis  aprropinquauit.Itein,  e.tufa'-y  ai-fi* 
Veniet  Sioni  ledempcor,  &  iis  qiii  m  lacjb  rcfiprfcunta  pecc.i  /'^"^'<- 
tis.Icem,  Qo^ritc  Domir.um  clurn  mueairi  port.ft,inuoc?recu  '''^^•5^«'-&^35*' 
tium  prope cltDercIinquac  impius viarn  runiL  6i  iniqmtatem  j^*^-,-  ^ 
cogicationuni  ruarum,&  ad  Dominum  conuertatur:  &  niifei-G-  /\a.J.3s! 
bicurcius»  Itciii,Conuert!mmi5&  rcfipircite.vcdelcantur  pcc- 
ca:a  veftra.Vbi  tamen  afinotancliim  clt,  non  eam  condicionem 
iic  apponi  qualicmeccnde  vcnirefundamtntum  fit  nofha  rcfi- 
pifccnci<i:qjin  potius  (  quia  m  hunc  finemhominummifcreri 
fratuit  Doiriinu.?  vc  rci;pTcant;qu6  (itcentiendri  indicat,fi  gia- 
tiam  obtinerc  voluc.  Pioincie  donecin  carccrecorporis  noftri 
habicabimBs^aritduc  nobiscu  nacur£no{li\KCorrupt.T  vitiis  lu- 
^t»ndum  elt.adcoque  cumnaturali  noilra  anima.Dicic  alrquo     J.^  oum  .1- 
tie>  Pl,ito,vitamPiiiIofophimcditacionem  cfiemorns  Verias  p'|.,4aln'e  '" 
nobis  dicctelicct,  viram  Cliiiftiani  liomintsperpecuu  ciTeflu-  multis  difpu 
fiium&cxcrcicacioncm  n>orcifii;adx  Citrnis  donecea  planein-  tat. 
tciempta,Sp:rifus  Dci  rcgnuni  in  nobisobtinueac.Quare  illom 
arbttror  plurimum  profccffcqui  fibi  pjurimu  dilpliceredidi  • 
€it:non  vrinhocluto  h<crear,ncG  vlcraprogrediacunfed  magis 
vtad  Deunifcilinet&fufiiirct?  quomor-ti  vitajque  Chrifli  in- 
fertus.perperuam  posnirentiam  meditetur :  vt  certenon  aJitcr 
pofiuncquos  genuinum  peccati  odium  tcnct.  nemo  cnim  pcc- 
catnm  vnquam  odit  nifi  prius  iuftitiae  amorccapcus.  Ha?c  fen- 
tentia,  vt  eratflmpIiciffTma  omnium,  iiamihicum  Sciiptui» 
veritatG  optimeconfentire  vifaefl. 

21    PorrofingulareerTeDeidonumPcenltcntiam.notiusex  Pcdrer-.iafars 
fuperioredodlrinaeirearbitror  quam  vtlongum  fermonere-  fr.Aefit  Tam- 
texere  opus fit.Iraq;  beneficiLfm  Dci  laudar,  &  miratur  l£ccle-  ^^"'^*  docem,^ 
fia^quod  Gcncibus  dederit  poenitentialn  adfaIutem-.&  Paulus  ^''^'  •'^«^'•^'' 
Timorheum  patientcm  &  manfuetum  erga  incredulos  cfle  iu-  ^a.n!i?. 
bcns,  Siquandojinquit,  Dcus  illis  det  poeniieotiam  qua  refipi-  i.Tim.i.iy. 
fcanta  diabolilaqueis.  Affirniar  quidem  Deus  fe  velle  omniu  26. 
c5uerfioncm:&  exkertatioaes  communiter  omnibus  defi:inat:  ^'^*^^'^  tommr*^ 
efticaciatamen  pendeta  Spirim  reecnerationis.  Quia  fscilitax'!!''*^'*,     ^''" 
cftet  creare  nos  homincs.quam  proprio  marte  induere praslta-  ..^^^i^ ^f, , J^^;_ 
tiorem  naruram.Icaq;  coro  regenerationis  curfu  non  abs  re  vo -  tu. 
caniur  Deifigtoentunicreati  adbonaopera  qu:3e  prfparauitvc  fipheft  10. 
in  illis  ambuIemus.Quofcunque  eripere  vuIcDeus  ab  interitu, 
Jios  Spirituregenerationisviuificat:nonqteodpGeTiitenFiapro- j  . 
prie  fic  falutis  caufa  ,  fed  qjuia  iam  vifum  eft  infcparabile  cfTe  a 
lide&  mifericordia  Dei:quando,tefie  lefaia,  venic  Sioni  redc- 
pror,&  iis  qui  in  lacob  reuerfi  fuRt  ab  iniquitatc.  Scat  quidem 
hoc  firmum,  vbicunque  vigct  Dei  timor,  Spiritum  in  (alutena 
hominisopcratum  cfTc.ltaqi  fideles  apudlefaiam.du  queriitur  lef  6j.it. 
&  dcplotit aDco  fe  dcrelicio$,iioc quafi  reprobationii  iignum  ^--^^ ^-  ^ 

Dd.   iil 


fe^  ^^^^j^j^f)0nunt,  obdurafafyiffedtuin;tiis  cordaCun.    Apoftolusqup* 
^tir^i»    (^  'juc  cxcludcie  volensapoftatas  a  fpc  falutis,rarione  aflcnctirc 
ifKpcenit?tU  e-  impoffibilc  cos  rc|iouari  aJ  pcenitentii  .•  quia  icilicet  Dcu^  re- 
»:iiij  Merni  efl  nouans  quos  pcrirc  non  vult ,  (ignum  olkndit  pjternifauoris, 
<'*"'*"'"''"'' "^^  6cquodammodo  radiis  fcreui  &  'xti  vultus  eos  ad  fe  attrahif 
^\^poidoCi  St  ^"^^""1  obduratione  fuiminat  coutia icprt.bos,  quorumiric- 
ll^id.iJ.i^,  '  miffibflis  eft  impictas.  QwA  genus  vindiiflje  Apoltolus  denu- 
'"' '      ■        tiat  volttnt«riisap  ftatis,  qui  dum  afide  Euangelijdcficiuf.tj 
Deumladibfio iiabent,grariam  eius  contumcliwse  re^puunt, 
proiananr  ac  conculca.nt  Chrifti  fangMincm ;  imo  quavitum  in 
/ecft.rurfus  ip(um  crucifigunt.  Nequecn:m,vt  voluntquidam 
prarpoftereauften  ,  voIu«tariis  omnibus  pcccatis  fpc  n  vcviar 
prxcidit :  ied  apoftaiiam  docet  omni  cxcu'aci one  iod»gna  eire, 
vt  mirum  n6  (it  Deum  incxoribili  rigorc  tam  facrilcgium  fui 
contcmptum  vlcifci.  Imporfibi'c  enim  cire  tradit,  eo.s  qui  le- 
^|iid.f.4»'       nielillwmmtti  fucrinc,  guftauerinr  donu  ii  cseleftc,  participes 
fafti/intSpiritusfanfti,guftaueiintbonum  Dei  yerbum,  vir- 
tutcTquc  vcnturi  rcculi,/i  prol«bantur,rurfurn  renouari  ad  poe- 
|iitentiam,ab  intcgro  crucifigentes  Filium  Dei,  &  lud  briocx- 
Ibid  !•  ?.     poncnres.  Itcm  albi,  Si  volentcsi  ait^pcccaucrimnspoftacce- 
j>tamn()titamveritat'*s,  noovltrapropeccarisrcl  qua  cftho- 
Uicautem»4-  fiiaif^dfprmidabilivquaed^mcxpedatio  iudcij\6cc.Hi  quoquc 
(ieliloitu         ipci  funt  cxquorum  praua  intelligenda  infaniendi  muena  o- 
^^*^^'^fn   ^'"^  Nouatiini  ha%iferunt:  quorum  afpcri/ate  oftcijfi  boni  qui» 
tMt^^atUmJ'  ^^^^  virijhanc  fuppo/ititiam  fipiftolam  crcdiderunr,  qux  omni 
foftarurim.^io  wmcn  cx  partc  Apv  ftolicum  fpiriMim  vcre  rcdolet.  Qooniam 
nmnnegttt  m-  lutcm  nobis  contcntio  non  eft  nift  cumiis  qui  eam  amplexa- 
hil  pro  Noud'  cur^facilc  cft  oftendcre  quam  nihil  illar  fentcntiaj  ipCoiu  fttftra- 
iiMnfa€it,     gciirur  ctrori.  Priravim  necef?eeft,ApoftoIumcum  m.igiftro 
fuoconrcutire,  qui  omne  pcccdtum  3c  biarphemram  remiffum 
iri  affirmat,excepro  pcccafo  in  Spiritum  faq^um,  quod  ncquc 
inhi-cfeculo.iieque  in  futuro  remirtitur.    Hac,  inqo.im,  cx- 
ceptionc*cpnteiKumfuiirc  Apoftoluni  ccrrumeft,  nifivolu- 
nius illiim  gratia?  Chriftiaduerfarium  faccre  Vade  conficuur, 
nullis  fingularibus  peccatis  vcni-m  negari  prxrcrquam  vni, 
^uod  cx  dcfperatofurorcprofedum  ncque  infirmicatiadfcri- 
hi  poteft5&  palam  demonfirat  hcmiinem  a  diabolo  efle  poflcf- 
(iim. 
Umc  •ttsfione,     11    Vt  tamcn  hoc  expedi.itur,quod  fit  tam  horrcndum  eiuf- 
dffteecAf  trre  moJi  flagitium  q«'od  nulJam  remifMoncm  h3lbiturumeft,qu«- 
^'//?;i».'»miJ/?»-rereconuenif.    Qj^od  AugulHnus  alicabi  definic  obftinatam 
ruum  fanilum  ^j  nTOftcm  vfquc  pcruicaciam  cum  veni^difndentia,non  fatis 
•gitur*  cjiudrat  ipfis  Chrifti  vcrbis,  Non  rcmilTum  iriin  hoc  fecul#. 

Namauthoc  fruftrad:cicur,  autinhacvita  committi  potcft. 
Siautcm  ycracfl  Auguftmidcfinitio,  non  conimitcitiir  nifi 


I 


D  B     MOD  O     P.S  R  C  I  f.    CHRTS  T  I    «  ft  A  T.  112 

ad  morteai  vfquc  perfcucret.  Quod  alij  dicuncin  Spiritu  fzn- 

^um  peccarc  qui  grarix  in  fratrcm  collarae  inuidet:  nen  vidco 

rndefumprtimfucrif.  Scd  verimdeflnrtiovcm  afferamus  :  quar 

vbi  firmis  teftimoniis  comprobara  tuorir,  facile  per  feipram  o-  P^erd  hultupu 

mnesatiaseuerter.D  co  igiturin  SpiriTufRndum  peccare  quic^f»'i'/J^«'>«<»> 

diuinjEvcrititi.cuiusftilporc  fic  peirtrincuntur  vtienorlntiain  '*/'*^'>''-''« 

^"aufatinc*5ncanr,ra-i"cn  dcftiraca  maljtiarcfiitunt,  inhoCtan- v.^^^^ 

rum  vtrc/iiiat.ciuirtuscnimexplicaturusquoddixerat, con- 

liiiuofub.uogit^Qui  dixeritYCrbumin  Filium  hnm  nis,  rcniir- 

tctJir  cKquiaurcm  bLifphemauerit  cotra  Spiritum,non  rcmft- 

xctur.    bt  Matfhactis  pro  bUfphemia  in  Spiritum,  ponic Spiri-  Matr.it.?i. 

tumbltfphcmiar.    Qu<-»modoin  Filium  quis  probrumiacerc '^»'■'••3  ^9- 

pofijtqiio/imulin  Spiritumtorqucatur.'  Ncmpc  qui  in  veri-  ^-"f«^  »<». 

tatcoj  Dei  jiicognitam  imprudentcsinipingu  -t.  qu'  ChriOo  i- 

f  noranrer  maledicunc ,  hoc  inrcrim  .inimo  prardfti  vc  patefa- 

clam  Hbi  De.  vcritatcm  extinguerc  nolinr,  aur  q;jcai  houennt 

efic  Chiftu.m  Domini ,  vcrbo  vno  \3^^^x^:Ah  m  Pa^rem  ac  Fi- 

liumpccciinr.  Sic  multf  fant  hodie,  qui  Eiraiigelif  detf^rinam 

pcffimcexccr.intvjrrquam  /I  Eoangehj  ciTe  fcirenctoto  cortlc 

vcnerari  parari  eflcnt.  Q;jorum  autcm  couidla  ell  conlcienti."*,  ^ni^erceut  in 

Dci  vcrbusr  efTe  qaod  repudiani  «q;  impuL-nint,  iinpugnare  &t"  'tum  ftn- 

tatMCn  non  dc/lnunt  :  ilJi  inSpiritum  biarphcfiare  dicuntur; '""''• 

quandoqiudemaducrfusilluminationie.n  (q'->a?  npuseftSpiri-  f^'j^,^^^''  ^^ 

tu.rancli)hi^tantur  Talc^crantcxludajisnonnulh,  qui  quum  ';,^;^^'  're^iiUi^ 

rc/ilkrcS.^irituijJcrStcphanumloqtiCf^tinonpoflent.refiftcrerf.. 

ramen  contendebant.  N«n  dubium  clt  q-jin  cx  illis  multi,  Le-  Aa.^.io. 

j,';szc'o  ^d  id  rapcrcntur:  fcd  fuiffe  alios  apparer  qui  malitioU 

jmtJicrate  in  Deuoi  iprunifarcretu,hoc  efl  in  doftnnam  q«ain 

elic  a  Deo  non  ncfciebant.  Tales  &  ipfi  Pharifaei,  in  quos  Do-  ^Phanf^r, 

miuus  inuehitur.qui  Spiritu»  fanfti  virtute  vt  difiicetenr.BecI-  ^^*^"'  9-)4  5e 

xcbudnomineinfamabanr.  Hiccrs»oeft  Spiritusblafphcmije,  »  ^^Lr  .j  /r. ' 

vbihommisaudaciam  contumeham  diuini  nominis  data  o- ,„„„^,^„,r^, 

pera  profi'ic.   Qnod  innuit  Paulus,  qoum  docet  fc  mifcricor-  rio  Pauu  0xe^ 

diam  confequutum,  quod  fgnorans  ca  pcr  incredulitatcm  co-i'^'-  ^ 

miferat,  quorum mcrito indignUs alioe^ui fuiflTct gralia D'>mi  »Tim.i.i j. 

ni.Si  igorat.*a  cum  increduIitatciunAa  fccit  vt  vcniam  obcinc- 

rec,hinc  fcquitufjnon  cfTc  venijlocum  vbi  fcicntiiad  incrcdu- 

litatem  acceHit. 

H  Apoftolum  vcro  non  de  ptrticulari  vno lapfu  rel altero,  ^"1"^^  "  ^^'^^ 
fed  dc  vuiucrfali  dcfcdioneloqui  qua  fe  rcprobia  falute  ^bdi-.^^^-/-^ 
canr,fibcneanimaducrcas,intclligcs.  Eosauteniimplacabilem  i.ioanj.  15» 
Dcum  fentirc  mirum  non  eft,quos  iQhannes  in  fua  Canonica 
iffirmatnon  fuiflc  cx  eleftis|aquihus  exierunr.    Scrmoncni 
/iquidem  ia  cos  dirigic  qui  religionem    Chriftianam  fe  re- 
pccere  poffc  im«ginabintuf,etfi  fcmel  ab  ea  defcceranc :  quo» 

Dd    iii/. 


«  AP.      III.  I  H  STI  T  V  TIONIS    tl  B.   II!. 

ab  hacfaini6c  perniciofaopinione  auoeans, (hcit  quod  veiifTi" 

T*ralQ<rifmu^    niLimcft,non  pacere  iis  rediCfJm  id  Chnil:i  conimunionem  quJ 

liouathnoru,  cam  fcientes  volentes  profecerinc.  Projiciuntaiuem  non  cj|U 

Y^poftoli locum  /jJXiphctterdiiioluta  vj.ta?];ceni.;a  verbum  Dotnmi  cra(grediu- 

4<precantium  turifed  qui  totam  eius  dodrairim  cxprofcflb  reiiciunr,  Ergq 

^xmitur,        parilogifmDS  eft  in  veib*j  Probbj^nd:  &  Peccadi.  quoaiaPro- 

labi  Nouatinni  inEerprctantur.ilquir  Lege  Domifli,  tion  furan- 

dum  nec  fcortandom  edoft«s,a  fu!  to  aut  fcortitione  n(5  abfti* 

jieat.    At  conna  fubeirc  tacififa  anticheiia  affirnio,  m  qua  re- 

peti  debeanf.cv)ntrarja  omnia  vs  qua^priusd^dafuerac:  vt  hic 

non  partieularealiquod  v/riu!'i,fed  vniuer/hlisauerfio  a  Deo, 

&  tGtius(vc  ita  locjuar)  hominjs  apoftafia  exprimacur.    Quuni 

crgo  dicit,eos  qui  prolapfi  f?nt,po{lquam  femel  illuminat'.  fue- 

runt.guftaueiuntdonum  ca:lcfte,  pirticipes  f  di  funtSpiritus 

3Heb.^«4.       fan^i,  ^uftaucriit  ctiam booum  Dei  verbum,virrutefque  ven- 

jEf  '-"'/''-2<»^«>' turifecuh';inteingendumeft,quiIun-!enSpiritusdehbc:ataim- 

J'!,     T    '  pietate  fLffocirint,  doni  celfftis  ^ultum  rerpuerint,  a  fandifi- 

„/^_  catione  Spintus  (e ahcnarint,  vci bum  Dei  6c  fecuh  ven cori  vir- 

pebr.i».35,    tutes  concutcarinr.Ac  quo  mapis  exprimeret  iJIam  impietaris, 

certamdeflinarionem,  aho  poftealoco  nominatim  adiecitdi- 

dijonem,  Voluntarie.    Nain  quum  dicjcnullam  lierirelrquam 

hofliam  iis  qui  voIences,po{l  acceptam  veritatis  notiriam,  pec- 

carint,nonnegat  Chriflum  efje  perpetuam  hofliain,  ad  exp'3- 

«iasrandotuiniquirares :  (quod  cota  fere  cpi(l:ola  difcrtecla' 

matjinterexpIicandumCtiriili  faccrdotium)  fed  nullamaham 

reftare  dkhvhi  ab ea  difceflum  eft.Difcedicur  autem,abnegaca 

exprofcffo  Euangelijveritatc. 

il.Qbuflio  AiU     14  (Vpd  aufemnimisdurum&  DeiclemcntiaalieRum  vi- 

«erf.ftperiQre  detur  quibufdam  a  remifiione  vllos  omnino  depelli  qui  ad  im- 

"iefh^-T"'       plorandam  Dom;nimifericordi:mi  cnnfugianr,  \il  hcilQ  dilui- 

•        *         tur.Non  enim  dcncnari  vcniam  dicit /i  ad  Dominufeconuer'- 

terint:fed  omnino  negac  poireadpoenirentiam  furgere  :  quod 

fcilicecKterna  cxc!tate,ob  fuam  ingratitudinem  iuitoDeiiudi- 

j  /?"  •  ^  r      *''°  P^TCulfiffnr.Neque  obfrat  qi'6d  idem  exemplum  Efau  hur 

ftf^^x  exem'^^^^^  accommodac,qui  fruftraiachrymis  &eiulatutentaueric 

pio  Efaui  <&    ^^^iffam  primogenicuram  recupcrare.  Nihilo  etiam  magis  illa 

frophetx  cam-  prophct.^ comminatio,Quum  clamauerinr,n6  exaudiam.  Ne- 

muiatipnefolu-  quc  cnim  tahbus  loquendi  formulis  aut  vera  conuer/io,autDei 

J"'  ,  inuocatio  defignariir:fedilla  impiorum  anxietas  ,  quainrebus 

'"^'^      extremiscoftricticogunturrefpicerequod  anteafecurenegli- 

gebmr,  fibi  nihil  e(Tc  boni,  nifi  in  Domini  auxiho.   Illud  au- 

tem  non  tam^mplorant,  quam  fibi  ablatumefTe  gemunt.  Ita- 

quenihil  aliud  fignificatProphcta  percIamore^Apoftoluspei: 

-  ^/    r,.         lacrymas,  quain  tormcntum  illud  horribile  quod  impios  cx 

f^]  ^  deiperacione  vric&difcfuciat.     Hoc  duisenternotare  operse 

pretium 


DE      MODO      PfiRCXP.      CHRISTI      GRAT.        ll^ 

pretiueft,quiafecumalioquipugnaret  DeuSjquiperProt)he-  Ej,^,.}^  ,g  j^ 
camclamarjrepropitiomforefimulacconuerfus  fueritpecca-  i,. 
tor.  Et  (quemadmodum  lam  dixi)  animum  hominis  in  melius  -i^efptnfio. 
inurarinonniriprxucnienteillius^ratiacertum  eft.  De  inuo- 
cacione  etia  nunquafalletpromiffio.  fed  coauerfio&  prccatio 
improprie  VGcaturcsecum  illud  tormenrum  quo  diftrnhuntur 
rcprobi,quuni  Dcuni  /ibi  quxrendum  eflc  videjit  vt  mueniant 
nuJis  fuis  remcdium,&  tamen  eius  acccfTum  ref  .sjiunt. 


is    Quxfitur  ramen,quum  ne^et  A  poftolus  Rda  poeniten-  ^;^^"^'*   " 
.  placan  Deum.quomodo  vcniam  adcptus  ht  Achab,  a  pce- 
nam  fibi  indidam  auerterir:  quem  tamen  nonifi  fubito  pauo-  pcsmtentia,^u 


tia  placan  Deum.quomodo  vcniam  adcptus  fit  Achab,  &  )^c£-^^.f  ^chabt) 

nam  fibi  indidam  auerterit:  quem  tamen  nonifi  fubito  pauo-  pcsnitentia^^ua. 

rcffliHe  confteroatumex  reliquo  tenore  vir^apparet.  Induit  Dew  probari 

c]ni(iQ  faccuaafperfuscft  cinere,  iacuithumi,&(quemadmodu '^''^^'"'■- 

tcftimomum  ilii  reddirurjhumiliiitus  eft  coram  Deo:  fed  parii  *•  ^^»' '  '^^* 

fuit  veftesfcmderc,Guum  manerer  cor  obftipum&malitiatuc- 

oidum.  Videmustamcn  vtDeus  adclcmer)tiamfle<ftatur.  Re-'^'.^"^''' 

fpondeo.fic  interdum  hypocritis  parci  ad  repus.vt  tamen  fem- 

}!eriil;s  incumb.it  ira  Dei  idquefien  non  tameneorumgratia 

quamin  commune  exemplum.  Nani  quod  mitigatafuitpoena 

ipfi  Achab,  quam  indeytiliratem  confequuruseft  nifi  vteam 

viuus  in  terra  non  fentiretPEigo  Dei  maledidio,cuanuis  reco- 

dita,  fixam  habuit  fedcm  ineiusdomoiipfe  autem  in  ^remiim 

exirium  perrexit.  Idem  vidcre  cft  in  Efau.  Etfi  enim  repulfam  confrmatio,at> 

pa{]uscft,reporaIis  rrinien  beredidJo  concefla  fujteius  lachry-  exempieE-aui. 

niis.Sed  quia  Spirirualis  Iixrcdiras  ex  Dei  oraculo  noiinifi  pe-  Ge.  27,^8.19 

nes  vnum  ex  frarrib.  refiderepotcrar,dum  pr^'eriro  Efau  ele- 

^us  eft  Iacob,abd)catio  'lla  mifericordiam  Dercxclufir:  fola- 

tiumhec  quafihomini  belluinofuit  rcfiduum,  vtpinguedine 

ternr  &rorecasli  fagmaretur.  Atque  ideftquodnuper  dixi;*d  CurDetutm- 

excmplum  aliorum  refcrri  debere  ,  quoalaciius  ad  fynceram  F^"  fi^°  **|?' 

pa?n!tf  nria  adiicere  animos  &  ftudia  noftra  difcamus:  quia  ngi-  /"^'''f^'""  J*~ 

nimedubitandumi  elt  yere&  exanimo  couerfis  Deum  toread 

iimofcendum  facilein,  cuius  clementia  fe  ad  indignos  vC<ii  cx- 

tcndittdum  aliquid  difpliccncicT  prse  fe  ferunt.Eadem  etiam  o- 

pera  docemurquamhorribileiudiciumprjefraAos  dmnes  ma- 

neat,  quibusDei  minasimprobafrontenon  min*  quam  corde 

ferreo  fperncre  &  pro  nihilo  ducere  ludus  eft.In  hunc  modum 

fajpefiliis  Ifraelmanum  porrcxitad  leuandas  corum  clades, 

quinuis  fimulati  cfTcnteorum  clamorcs,dup]exque  &perfidus 

animus:  ficnt  ipfein  Pfalmo.conqueritur,  ftatim  adingenium  P^.^g.^^.^y. 

fuifle  reuerfos.  arqueitavoluittam  amica  facilitate ad feriam 

conuer/ionem  eos  adducerejvcl  reddere  inexcufabiles.Neque  ixttptit. 

ramen,paenas  adtempus  remittendo,perpetuam  fibi  legeim- 

rofjict  quin  potius  feueriusiruerdum  cotrahypocriras  infurgic 

&  poenas  duplicat,vt  inde  appar«ac  quantopere  ei  difpliccat  fi- 


CAr.lIII.  IHtTjTTTloNls     tl».    ifl. 

ftio.Scd  quxdam(vt  iam  dixi)exe«rplaprorcrc  (ux  ad  dtndim 
veniam  propenfionis ,  cx  quibus  pi j  animcntur  aJ  vhx  coric, 
£^ionem,&  gramas  damnctar  corum  fupcrbia  qui  proterue  ad- 
ucrfus  ftimulum  calcicrair. 


CAPVT,     IU[. 

§^am  premlahfitah  Euangelij  puritate  qtikquiJ  dtpacwtemit* 

garriupt SephiftA  infuufthohi.vbi  de  confejpom 

^  fatiffit^ioneagitur. 

Partes  huius  capiri*. 

1  Expofita  orthodoxa  doarinj  de  PocnhCria.  falfi  h«sc  c:%p»te  rtfeU 
litur :  SckoUftiooruni  dodirina  in  gcncsc  &  fumBiatiDi  ptr ftridtJ» 
ftd.i. 

a  Sin<;al3;  p»rre5  eitif  dcinde  cxaminanrur.€ontrtr!o,rcd.?.&  j  Co- 
iiiCio  i  /^Ct&.i^  J^.SaiiffiKaio  a  ij.ai  fincm  capitis. 

V  N  c  Tcnio  ad  exeaticrzJa  ca  qu.T  dc  po?nf- 
tentia  fcholaftici  fophift^e  tradideiunt ,  qus 
quam  pauciffimis  ficri  poteritpercurram.  quia 
emniaperfcquianimusnon  e!t  5  nchiclibcrj^ 
quem  ad  docendi  compendium  ajirarc  ftu^ 
deo,in  immenfum  cxrrahatur.Er illi  rem  alio- 
quinonvalde  impficiiam  tot  voluniimbusin* 
Doluerunt ,  vt  non  futurus  fit  cxitus  f?  tc  paalum  in corum  fg^-. 
ccsimmerferis.  Principio ,  indjnd^  dcfinirionc  plane  often- 
l*fi.eft  Grc.  dunt  «unquaw  fc  inteUexiftequideflerpasnitcnri.i.Arripiune 
?  I'n'*'  enimquardam  elibris  vctcrum  Aida,  qux  vim  pcenitemrarmj- 
ca».  I.  Sec.  "^'^^cxprimuntl^!^*'^  poenitereiic  aiKcadcapeccatadencre, 
Am W.  K fer!  ^  flendt  non  cotnmirtcrc.  Item,  quod  fit  mala  pra?rerita  plan- 
itlic  >  &  in  gere>&plangendaiteruranoncomnaitrerc.ltcm,quod  fitquc»- 
Dccr.  diftin.  <iam  dolcns  vindida ,  puniens  in fe  quod  dolct commlfinc.  I-. 
ujj^^*^'*'^** '^"^ '  9"^^ ^^ dolorcord!s& amaritudo aninije  pro mahsquae 
r^Tltt!\u.  ^"^^4"^  commint.vclquibas  conren/ir.H^c  enimvt  aPatribus 
•ufli.  refcrt.  facncdidaconcedamm(i.]uodmficiari  tamen  contcnttofb  difft- 
ra  diftiii(*t.  cile  non  eflTet )  non  tamen  in  eam  partcm  diccban-ror  vr  potni-^ 
«.  l?aaa..poft.  tcntiam  defcribercnt,fcdtantum  vt  fuos  hortarctttor  nein  ca- 
?fe""(f ft  ^'  ^^^  «Jeliftt  rHrlamincidcrcnt  a  quibusextrafli  erant.  QmocI 
rfe  ran.'cao.  ^  *^^^*  iftiofroodi  omnia  in  defi»«it!oncKConucrtcre  placct, 
Vera  panit.  *^"  quoquc  non  minori  iurc  affucnda  cranr.  Qutlc  cft  hoc 
MMrum  defini'  ChryfoftomijPotaitcntia  eft  mcdicamentum  peccatumextin- 
ae#a  exsmcH.  §ucRS,donum  cxlitus  datUi3iVir«usadmirabilis,  gratit  rim  lc- 

gana 


ScIkUjfigfrum 
^•rttintra- 
iettd*  di^Kjna 
dt  ^teniHntia, 
f.  Male  deji- 
mitutf. 
frimA  dfjtni- 

Stennds, 


•  S     MODO     Vi&ClP*     CM«ItTI     GrAT.        114 

»am  fupcrans.  Adde  quod  do^rioa,  quam  poftca  tradant.iftu; 
dcfinicionibus  cft  tliquanto  dctcrior.Sic  cnii»  funt  i«  externis 
cxercitiis  mordicus  infixi,vt  nihil  aliud  ex  immcfis  voluniinib. 
coili^as  q«am  ptsniteotiam  circ  difciplinani  &  xufteritatetn, 
qva?partim  domaadxcarni,  parciai  cailigandis  punienJirque 
vicNs  rcruiac.-deinteriofi  menus  rcnoua;iooc,  qfjx  veram  virjc 
correftionc  fecum  crahic,mirum  /liencium.De  coafritionc  ^ui- 
(demi&  arrricioncmulcwsapudeosfermo.multisrcrupulisajw- 
mascorquenr:&  plBrimuiumoleUix  &anxiccicisingerynt:re(i 
vbivtd  lun.;  corda  penitus  vulncrafle ,  lcui  cercmoniarum  a- 
fper/i  nc  toiam  amaricudinem  fananr.  Poenitetiamtamtrgu-  ^°'  ^-^^^^' 
tedefinitam,in  contritionem  cordis,  confclTionem  oris,fariKfa-'  *  ^*j-f|'',  ^* 
dione  opGris  p^rtlucur,  nihilo magis  dialcAiec  quam  dcfinic-  Pcrfeft*  pcr- 
runt  :  etl]  videri  voIunttotama?tatem  in  fyUogifmisconte- nit. 
^fedisdctriuifle.Verum  fiqufs  a  defiuitione  ratiocinetur  (quo<l  '"•/'»     ^*»- 
genus  argumcnrandi  apud  dialefticos  valet)polIe  aliqucm  an-  '''""• 
ceaflt  peccata  deflere,  &  flendanonc6micierc:poflc  praetcrira 
malaplangerc,&  pJangenda  non  comitierc:poflc  punirc.quod 
dofercc  commififTej&c.qiianuis  •re  non  confiteatur:quomodo 
fuam  partitionem  tuebuDCur  ?  Si  enim  illc  vere  |:oE:nit€»s  non 
conficetur,poeBirentiaf?ncconfcf/ioneefle  poccfl.Quod  fi  tQ-T{tf^onfionue*' 
fDOBdeanchancparcicionem  ad  poenicenciam  refcni  quaccniiS >"'*"»  ^"'«^^^- 
cT\  facramcntum  ,  vel  detota  poenitcntiie  pcrfed.oneintelligi 
quan^  fuis  dcfinicionibusnon  comprehendunc  ,  non  eft  vnde 
acculci^ftbi  ipfi  imputenc,qui  no  purius ac  dilucidius  definiUiC. 
Ego  ccrccpro  mea  cranicie>quum  de  realiqua  dirpucatur,ad  i- 
pfam  definicioncmomniarefcro,  qur  eftcocrus  difpucacionis 
cardo  ac  fundamentum.Scd  iic  iUa  magiflralis  licenria.iam  par- 
ces  ipfas  ordine  perluftremus.  Qupd  nedcftim  qua/i  friuola 
cranfilio  quse  ipfi  graui  fupercilio  pro  myftcriis  vcndicancnon 
hdo  mi^chir.  (  neque  CHim  mihi  valdc  laboriofum  cfllst  excu- 
tcre  quascunquc  arguce  &  fubciliteripfi  exiftimant  a  fedifpu- 
tari)  fed  mihi  religio  cffet  fatigare  talib*  inepcHs leftores abf- 
que  fraidu.Ccrce  de  rebusignotis  eos  garrirc,ex  qtixftionibus  1^""'  c/4«»f«- 
quasmoucnc  &  apitant,&  quibus  miferefe  impediunt,coenitu  ?"'» ^^'^y''  fl 
tacile  eft.qualis  illa  eft,An  vnius  peccad  panitenua  Deo  pla.  p,d,M:tamm$s 
cear,vbi  in  aliis  durat  obftinatio.Item,an  poenx  diu\nitusiBii\-  le^entium. 
fe  «d  fttf ffadionem  valeant.Itcm.an  fa?piu$ iteran  poTfit  pro  4.  SHpff «»- 
mortalibus  peccatis.  vbiturprtcr  &impie  definiunc  nonnifi  de  f ''^'*"'  ^  **~ 
yenialibus  peccatis  quotidie  agi  panitenciam.Similitcr  craflb  '*"''**'''• 
crrore  valdc  fe  torquent  in  dido  Hieronymi,peenitentiam  ef- 
le  fecundam  tabulam  poft  naufxagium.  tn  quo  oftcnduncfc 
nuaqoam  abruco  ftuporeeHigilaflc  .  ve  milleiimam  vitiorum 
fuorum  partem  vel  procul  fentirent. 
%  Velim  aute  animtduertac  l«^ore5,flon  hic  de  a/ini  rmbra 


CAP.  iiii.  INSTIT  vTr  ON  IS     LlB.     III. 

^v^im  necef-  rixam  eile,fed  reiT)  omniummaximereriamtraftari.-nempecf^ 

^rTl  't  ^""'^^  pcccacorumremiffione>Qii,um  enim  rrraad  poei)(tcncia  requi- 

Mhtnar^Z.  ^^""'^'^^"^^""«^ionem  coidis.oris  confcrnonemjOperisfanfra- 

uH9.  ftionera:  /iraul  ad  impecradam  peccatorum  remillioncm  n-e- 

ceffaria  efle  docet.Siquid  auce  in  tora  religione  fcire  noilra  re- 

ferc  id  certe  rcfert  raaxime,nempe  intelligere  ac  probe  tcnere, 

<]ua  ratione.qua  legCjqua  coditione,  qua  ficilitate  aut  difficul- 

tareobcineacurpeccatorurcmiffio.  Harcn'>titianiii  perfpicnar 

cerrivTjConftat,nulhmomninorequiem,nuI)icamDeopacc, 

nullamfiduciamautfccurirarem  iiabere  poreitcofcienna:  fed 

affidue  trepidatjfluftuatur.sefluatjCtuciafurjdiuexaiurjhorrer, 

odit^ac  fugic  cofpeAum  Dei.Quod  fi  ab  his condicionib.pedxc 

peccatorum  remiffio  quibus  eam  ipfi  aUigacmihfl  nobis  mife- 

Seeonmtimei  riusncc  deploracius.ContipicioneHij  primamobtinend|  veaise- 

(orundem  fen-  partem  faciunt  aamque  debira  exigunr,  hoc  efl  iuftam  &  ple- 

^fnhA.  nam:  fed  incerim  nofi  conflicuunt  quando  fecurus  aliquis  effe 

poriicjfe  hac  concricione  ad  iuftum  modum  defundLiareflc.  E- 

quidem  fedalo  &  acricer  inftandum  eife  fateor,vt  quiq;  amare 

deflendofuapcccata,fcadcorum  difpUcentiam  &  odtum  ma- 

Sxameyt  tltius  gisacuat.  Ha:c  enim  cfl non  pc&uitenda  criflitia.qu.i?  pcmitcn- 

Jentaifti.         ^[^j^  ^{onitin  AJurem  ,  fad  vbi  exigitur  dolorisacerb;tas,  quo^ 

culpsEmagnicudiniTefpondcac,  &  qjnseincrucinaappendaiur 

cum  fiducia  venix  :  hic  vero  miferr  confcientia:  miris  modis 

tocquentur3&  ex3g!cancur,dua3  fibi  debiram  peccirorum  c.on> 

tncidncm  imponi  videnc,  ncc  aficquuntur  debici  menfuramj, 

vt  rccBm  deccraere  pofflntjfc  perfc*luifli£ quod  debebant.Si  di- 

xerincfaciedum  quod  in  nobisefl,codcmfemperreuoluiniLn 

qu.ido  enim  audebic  fibipromjttere  quifpiam,  omncs  fe  vires 

contulif^e  ad  lugenda  peccata  >  Vbi  ergo  diu  fecum  luftatar,  St 

long;s  certaminibus  exercirarconfcieneia:,  portum  taiidem  iri 

qno  refideant  non  inueniunt:vt  fe  aliqua  falcem  parce  lenianr^. 

«loiorem  a  fe  extorquent,&  Iachr]rmas  exprimunt.quibus  fuam 

contritionem  periicianr. 

j^^y^  &verd      5    Quod  fi  mc  calumai^ri  aiHnt:pr©deant  faA^,&  vniimali- 

cnntrittonis  <S-  qucm  oflendaot  qui huiulmodi  contririonis  dodrina  vel  no  fit 

McrMio.        atl  defperationem  adadus:vei  fimulacione  doloris,iudicio  Def^ 

pro  vero  doIore,n6  oppofuericDiximus  &  Bos  quodam  locoj, 

nunquam  finepoenicenciaobueflirepeccatorumremiflionem, 

quod  nulli  nifi  afflifti,  &  peccacoru  confcientia  vulaertti,  Dci 

mifericordiam  implorarc  fincere  pofl^untiied  fimul  adiecimus, 

paenitentiam  non  effe  caufam  remiffionis  pcccatonim.lllaf  au- 

tcm  animarum  tormema  fa{VdIimu$,-qy6d  debita  prseftada  fir. 

Peccatorem  docuimus  nonin  fuam  compundionem  ncqj  in 

ruaslachrymasintuerijfcdutrunqiocuInminfolaDominimi-" 

fericordja  defigcre.  Tancum  adaioiiaimus  vocari  a  Chriflola- 

boiar.- 


^r^ 


t>E     MOOO     PERCIP.     CHRISTI     GRAT.         llj 

feorates  &  oneracos,c]uado  mifTus  Cu  ad  euagelizandu  paupcri-  Mattt.ii.:?^ 
bus,ad  fanandum  concritos  cordc,  prafdicadum  captiuis  remif-  j  J^'^';g' 
jfionem,adeducendosvm6tos,confolandos  lugentcs.Qup  cx- 
duderencur  &  Pharif3Ei,<juifuaiuftitia  raturi,paupcrtarem  fui 
non  agRofcur:&  contempt  .res,qui  fecuri  irx  Dei,malo  fuo  re- 
inedium  non  quaerunc.  Tales  enim  non  laborant ,  nec  onerati 
funt,nec  cocriti  corde,nec  vindi,ncc  captiui.  Mulcum  vcro  in- 
rereft  doccafne  emereri  peccatoium  reininioncm  iuRa  Sc  ple- 
na  contritionc(qua  nunquam  defungi  p  f/it  peccacor)an  euni 
ioilicuas  ad  efurieadam  Sc  (iciendam  Dei  mifcncoTdi.*m  ,  quo 
per  mifefi^f:3eagnitioBeni,  fi-um  aeRum,  la'firudme,capciui- 
tarem  illi  oftendas  rbiquErere  refrigerium.requicmj  Itbcrcare 
dcbeac:i!Ium  deniq-,  doceas  infua  humilitaredare  Dco  gloria. 

4     De  confeffionefcmperingensfaicpugnainterCaipni-  D^  ««/./Tia^c 
ftas  &  Theologos  fcholaftic©s:his  concendentibus  mandari  ^^r  TtZ'! ncde  m^ 
uinoprsBcepto  confef(ionemuIIisreclamancib.is,  Eccfefiafticss  .^^,j,„,e, 
duncaxacconfticutionihus  prgecipi.  lu  do  vero  certamtncin/i- 
gnis  Theologorum  impudencia  apparuit ,  qui  toC  locos  Sctt-  ^ 

pcurs  dcprauaranc ,  &  vi  derorferunt ,  quot  in  rem  fuam  ciU"  l| 

bant.  tt  quando  nc  fic  quidem  obtineri  pofte  viderunt  quod 
poftulabanc,  qui  arguai  volebanc  prar  aliis  vidcri ,  hoc  cffugio 
elapfi  func confeffionem  a  iure  diuino  profe<ftam,qHancum  ad 
fubft3ntiam:fed  formam  poftea  accepifle  a  iure  poficiuo.Nem-  Canoniffarum 
pe  ficquiinterleguleiosfunt  inepciffimi  ,  citationem  ad  ius  (^rSf^htUfiico' 
cfiuinum  referflncquia  diftum  fit,  Adam  vbi  es?  Exceptionem  rt(margumcv> 


KQ 


j.J.ia. 


m,  quia  refpondcric  Adamqcaficxcipiens,  Vxor  quam  dc-  ^'^^ 
difti  mihi,  &c.  vcrique  canvcn  formam  a  iure.ciuili  dacam.  Se^ 
videamus  quibusargumentis  confirffionem  hanc  vei  formaca 
vcl  informem  Dei  efie  mandacum  pr@banr.Mific(!'nquiunt)le-  uPrimii-,  ^uoi 
profis  Dominus ad  Sacerdoces.  Quid  >  mifl.ne  ad  confelfio-  '^    aUegori^ 
nem,qu!svnqaam  fando  audiuiCjaudiedisconfeffi-^nibus  P^^- 2^^„^y„^«I 
feclos  Leuiticos  facerdoces  ?  Confugiunt  erjo  ad  allegorias:  ^,^,^^^ 
Sancicum  erac  Lege  Mofiica  vcfjcerdoresdifcernerenc  incer  Matrh.8  4. 
lcpram&Iepram;peccatum,fpirituaIiseftIepra:dehacproQu-Luc.  ^14,  a: 
tiare,  Sacerdotu  eft.Antequarefpodeo,quero  objcer  fi  hic  loc*  J?-»^. 
fpiritu.UisIeprscosiudicesfacic,  curnacuralis  &c3rnalislc-     ^^^'^7    •?? 
pre  cognicionem  ad  fc  trahum?  Scilicet  hoc  non  eft  Scripcuris 
ludcre.Lex  cognidonem  lepr^deferif  Sacerdotibus  Leuiricis. 
hanc  nobis  vfurpcnius.  Peccatumeft  lepra  fpiricualis.  fimus  & 
peccaci  c^gnicores.  Nunc  reIpondeo:Tran/Iaco.facerdocio,ne-  R^cifonf.iA. 
cefle  cft  Lcgis  tranll^tioncm  fieri,  Omnia facerdotiaadChri-  Heb.y.u^. 
ftum  cranflata  funcin  eo  impleca  &  finica:  ad  eom  igituc  vnum 
ius  omne  &  honos  faccrdoii j  cranf!atus  eft,  Si  cantopcre  amaC 
allegorias  feftari^vnicu  Saccrdocem  Chriftumfibi  proponanCj 
5c rgrum  ojsniumli  bcra iurifdidicae  tribunaleiws camulent. 


cAr.IIII.  INITITVTIONIS     LI9.    III. 

T^fp.  1   qns  (a.€iicM  fcremus.  Adh:rc  iiiiporti?na  eft  ipfbrum  a]kgori«,<jug 
0muf4m  riddit  Legcm  mcre  politicam,  inier  cerem«niis  rcponit.  Cur  igitar 
iMr  Itfrofi  *^chriftus  ad  Sacerdoces ,  leprofm  mittit  ?  Ne  calumni»tentiir 
fiM^l'artfU.^^^^^^^^^^ ipAim Legom  yioJare, ^ui iubebat cora Sacerdotc 
reprxremari  a  lepra  curatum ,  k.  oblato  ftcvi^cio  cxpiari:iu« 
bctmundatosleprorosfacerccaqua»Lcgiser«nr.  Ice,  mqttit, 
oftenditc  vo$  Saccrdotib.&  offertc  munus  quod  prarcepit  Ma- 
fes  in  L€ge,vc  fit  in  teftimonium  ip/is.  Et  vere  futurum  erat  ii* 
lis  in  ceftimonium  mir<ieulum  hoc:  pronuntiaucriteoslepro-^ 
fos.nuiic  curatospronuntiai\t.  Nc^nnc  vclint,aolinr,c0guntur 
fieriteftcsmiracitlorikiiChrifti?  Explorandum  illis  ChriilHs 
fuum  tiii)2tculam  permitcit ,  difticeri  non poiTunc :  quia aietenfi 
adhuctergiuerrantur.eftillis  lioc  opusin  teftimonium.  Sic  a 
Mjtth.s4.j4  libi ,  Prxdieabitur  Butngelium  hoe  in  yniuetfo  orbe,in  tefti- 
Matrh. 10.18.  n^onium  omnibusgcntibus.ItemitntcRegCf.&Prxfidesdu- 
ccmini,  in  tcftimonium  i^^Ci^.  Id  eft,  qud  in  iudicioDei  fortiuii 
HoTril.ia.de  co»uincantur.Qupd  fi  Chryfbftonio  ac^uicfccre  nialunt,  ille 
niuliere  Cha  ctiam  propter  Iud»os  a  Chrifto  id  fadum  docecncLcgisprf- 
«anafa.  uaricatorhaberccur.Quanqutmin  retam  clarafuffragium  vl- 

lius  hominis  nccerferc  pudet :  vbi  Chriftus  pronunciac  fe  ius 
iegalc  relinquere  Sacerdotibus  integrum ,  taoquam  profclfis; 
Euangelij  iioftibus,  qui  fcmper  ad  obllrependuni  inccnti  erat, 
nifiosfuiflctocclefuro.Quarevthincpofteffioncm  retineanc 
papales  facrificf,palam  coffccdant  in  coruni  panes  quos  necef- 
fe  cft  vi  cempefci  ne  CJirifto  maledicant.  Nam  ad  vcroieius 
miniftrosnihil  hdcperrinct. 
s.  Urgiptintii-   T  Secundum  argumentum  ex  codem  fcnte  c(ucunt,hoc eft  er 
stegtrUuTo.    allegoria.  quafi  rliulcum  valeant  alltgorix  ad  dogma  aliqaod 
c6nhrma«dum.  Sed  ralcint  fane,  nifieas  ipfasoftendero  rpt- 
iJ(t!fo»fi9.     ciofius  a  mc  obtcndi,quam  ab  ipfis  pofre.Dicunc  ergo.Domin* 
Ioan.n.44.   difcipulis  prffcepit , vt  fufcitatum  Lazirum hkiis  foluerent  & 
cxpedircnt.  Hocprimummcntiunturrnufquaim  enim  iegitur, 
hoc  dixiflc  Dominum  difcipulis,  ^ftquc  multo  verifirailius  di- 
xifle  luda^is  aftitibus:  quocitra  vllam  fraudis  fufpicionem  euf- 
dcntitfs  ficrcc  miraculu,  &  maior  fya  virtus  elucerct,qu6d  nul^ 
lo  taftu ,  fu^  fola  vocemortuos  fufcicaret.  Sic  eqaidem  inter- 
prctor.Doninu^  quoomnemfiniftra  furpicioncmludjcis  col- 
lcret.voluiiTc  illosreuolucrclapidcm,fcrtorem  percipcre.ccr" 
ta  morcis  figna  fpcdare ,  fola  verbi  vireuce  furgcntem  videre, 
Ser.m.eoBtra  yjuentcm  primos a^trcftarc.Atqueh^c  Chi^yfoftomi  fentchtia 
^"'^5®!'^*"'  cft.  Scd  demus  hoc  diftwm  difcipulis,  quid  tum  obtinebunt? 
r<rt?         *"  DoroinuradcdiflcApoftoIisfoIuendi  poteftatcm.  quanto  a- 
luA9nfi«.%.     P"*BS  5c  magis  dcxtr*  h^c  allcgoriee  traftiri  potcrunt,  fi  dica- 
niu«  hoc  fymbolo  Deum  voluifle  fideles  fuos  inftitucrc,vt  fot- 
uctcnt  i  fcfufcitatos :  hoc  cft,  ncin mcmofiampectata rcuo 

farenf,- 


Ok     mODO     ^ERCl^.    CfkEISTl    graT.        u6 

circnt.^uas ipfe  oblitus  eflct.ne  ceu  peccatorcs  danarentquos 
ipfcabfoluiuet ;  ncadhuc  cxprobrarcst  tjur  ipfccondonaflet: 
nc  vbi  mifencors  ipfccflet,  &  ad  parcendumtacilis,ipfiad  pu- 
nicndum  fcueri  &  morofi  cflent?  Certenihil  adignolcentiara 
Hedere  aos  mtgisdebetqiiamiudicis  exemplum.qui  fe  nimiu 
rigidis  &  inhumanis  implacabilem  fore  minacur.  Eantnunc  8c 
allegorias  fuas  venditeat. 

4  lam  propius  manus  con(erunt,dum  apertis(vt  fibi  vidcn-  i.^^-gumtntK, 
tur^feQcentiis  pugnanv,Qui  ad  lohannis  Bapnliuum  veniebat,  ^  ^uebm&ir*- 
coiifitebantur  pcccata fuarSt  lacobus  vult  vt aher altet i  pecca-  ^J^''*  ^""- 
ta confiteamur.  Nihil  mirum  fi  confiiebantur  peccata  fua  qui  14*0!?*/^/ 
volebant  baptizari.didum enim  ante  eftJoannefTi  pra:d!cafl^c 
Baptifiiium  pocnitcnti^ejbaptizafle  aqua  in  poenitetiam.  Qnos  Prmu  l«ti«K* 
igitur  baptizaflct,  niiiqui  fe  peccJtores  confelfi  eflent?  Bapti- /<!/*"*• 
fmus  fyrubolum  eft  remiflionis  peccacotu :  &  qui  ad  hoc  fym* 
bolum  admittcreiiturjnifi  peccatores,  Jc  qui  fe  tales  agnofcut.? 
Conficebantur  iraquc  pcccata  fua,  vt  baptitarentur.  Ncc finc 
caufa  praccipit  lacobus  vt  ali  j  aliiscoafiteamur.  Verum  C\  ani-  fojieTiorU  m- 
ujaduertercnt  quod  proxime  feqaitur  jncelligcrcnc ,  parum  e-^ofitia, 
tiamhoc  fibi  fufFragari.Confitcmmijinquit.alteralteri  pcccata 
veflra,&  orate  pro  i  ouicem.Mutuam  confcffienem  &  roufuam 
orationcm  fimul  iungit.Si  folis  facrificulis  confitcnduw  eft:er- 
go&  proillisfbIisorandurn.Quid,qu6d  fcqucreturex  verbis 
lacobi,  folos  facrificulosconfiicri  pofl^cl-fiquidemdum  vultn 
mutuo  conficeamur  5  eos  fblos  aUoquitur  qui  aliorumconfef- 
fionem  awdirc  poffint.  «V»xoi;c,  inqoit,  mutuo,  fnuicem,  vicif- 
limjautfi  maIunt,reciproce.C6fifcri  autem  reciproce  nequefic 
nifi  qui  funt  audiendi»;  confeffionibus  idonei.  Qua  praerngati- 
Ua  quan^ )  eos  folos  facriftculos  dignautur  nos  quoqueconfi- 
tcndi  munus  ad  eos  folos  ablegamos.  faceffant  igitur  hocgen* 
nugamcnta.&ipfam  ApofloHmctemaccipiamus.quxfimpJcx 
cft  &  aperti,nempc  vt  noftras  infirmitates  viciffim  aUer  in  al- 
tccius  finum  dcponamus,  mutuum  cofiilium.mutuam  compaf- 
Honem,mutu3mmternoscoafoIacionemaccepturi.Deindevi: 
ffatcrnisinfirmitatibus  mutub  confcij ,  pro  illis  ad  Dominutn 
orcmus.  Quid  eroo  contta  nos  lacobutB  cicant ,  qui  tantopcrc 
Conieffionera  mifericordif  Dei  vrgemus?Confiteri  autem  Dci 
Biifericordiam  nemo  poteft  nifimiferiamfuam  priusconfef- 
fiis.Quin  pocius  -inachema  eflfe  pronunciamus.quicunxjue  noti 
fc  coram  Dco,  coi«m  Angeiis  eius,  coram  F.cclcfia.coram  O- 
ranibus  denique  hominib.  peccatorem  cofcffus  fucrit.  Omnia  Gal.|.2xr 
eniai  couclufic  Domin*  lub peccacum,  vt  omne  os  obftruatur,  Ro«n» 3«  5» ^ 
&  humilietur  omnis  caro  coratri  Deo  :  folus  autem  ipfe  iuftifi-  '^' 

cetur  &exaltccur. 

7  Mir©r  aurcm  qua  frontc  a^fint  c^atendeic  confeffionem^^j,/i^j,;,2  yXc 


cAp.fitu  iMsTiTvTroNis    Lifi.    tri. 

non  ejfe  i»rii  dc  qua  loquimtur.iuris  cfle  diuini.-cuius  equide  vetuftiffimu  cf^ 

diuim  praba-  fc  vfum  fatemur;fed qucm  facile eumcere  pofTumus  olim  fuifie 

tur,  (jHod  vfus  iibermii^  Cerce  nullam  deea  liatam  fuiile  legem  autconfticu- 

17^  p!r^lmm  ^^^^^^  ^"^®  Innoccntijtercij  tempora,  eoium  quoque  anna^ 

cireiter  i:oo.  lcsnarrant.  Ccrte/i  lexiUii  fuiflet  antiquior,  potjuseamarri- 

a  chrifio.        puiflcnc  quam  contenti  Lareranends  concilij  decreco  ,  pueris 

Fuit  iiie  Pa-  quoq;  ipiis  ridiculos  fefecifl"ent,N6  dubitat  in  aliis  reb.excJu- 

pa  iS^.  jjgj-e  fiftuia  decreta,que  vctuftiflTmis  conciliis  afcnbut,  vt  ipfa 

antiquitatis  veneratione  fimplicium  oculos  per ftringar,  J  n  hoc 

capite  talerafaliaciam  obiicerenon  venu  illis  in  mentem.lca- 

que(ipijs  teftibus)nondum  elapfli  funtanni  trecenti  ex  quo  in- 

ieclus  ab  Innocentio  tercio  laqueLis,&  im}5ofita  conflcendi  ne- 

€) ualls  attum,  ^^^^^^^^  Atquc  vt  de  tcmporc  taceam,f  >la  verborum  barbaries 

rj-  quam  ine-  fidcm  Icgt  abrogac.  Nam  guod  iubentboni  patres,  omnern  v- 

pta iex,tiim la-  trrufqiic  fexus  quotanuis  lemel  proprio  facerdoti  conficeri  o- 

t-ifner,t,ojien-  muia  pcccita  ,  faceti  homiHesIepideexcipiunc  hoc  pr^cepto 

diiur.  teneriioios  hermaphroditos  ,  ad  nemine  vero  fpeftare  qui  /ic 

vel  mas  vcl  foemina.  Cra(fior  deindc  in(ul/itas  in  difcipulis  fe 

prodidic ,  dum  explicare  nequeunt  quid  /it  proprius  facerdos, 

Qujcquidblatcrencomnescondu(ftitij  Papse  rabul^,  teneraus 

neque  Chriftum  huius  legis  authorem  eflc  quse  ad  enumerun- 

da  peccatahomines  cogic :  imo  fluxifle  annos  mille  &  ducen- 

tos  a  refuicdione  Chriftiantequam  calis  vlla  lexferrecur.Ita- 

cjue  tyraunidem  hanc  fuiiTe  demum  inuedam  quum  excinda 

pierate  &  doctrina ,  flne  dcieda  quiduis  licencia?  flbi  iam  fum- 

'-profofltitnK  pf^fienc  iaru^  Pai^orum.  Deinde  luculenta  ceftimonia  extant 

corprMatiopc.  ^^^^^^  hiftoriis,tii  apud  antiquosaliosfcriptores.qusedoceant 

Eiujlx.    ■       hanc  fiufle  politica  djfciplinam,  ab  Epifcopis  infticuram  ,  non 

legema  Ghrifto  auc  Apoftolispo/icam.Vnumduncaxjftemul- 

tis  proferam ,  quod  non  obfcurum  eius  rei  documentum  erir. 

Ecc.fujchift.  Refert  Sozomenus  ^m^^Q  hatic  Epifcoporum  conftitutionem 

lib.7.cap.i7.  diligenterobferuatamin  Eccle/iisoccidencallbus  ,  pra:fer«itrr' 

vero  Roma?.  Qti^o  /ignificac  non  fuifle  vniuerfale  omnium  Ec- 

cie/iarum  inftitutum  :  vnum  autem  e  presbyceris  peculiaritec 

deftinactim  fuifle  ^xcit  qui  huic  muneri  prareflTet.  Quo  abunde 

confurac  quod  ifti  de  clauibus  vniucrfo  iacerdotali  ordini  in 

hanc  vfom  promifcue  dacis  menciuncur.  Siquidem  non  omniu 

Sacerdocum  communis  erat  fundio,  fed  fingulares  vnius  par* 

Vtteris  confe£-  tcs.qui  ad  id  eled*  ab  Epifcopo  fucrat.Is  eft  quem  hodie  quo» 

fionii auricub-  qucm  /inguHs  cachedraiibus  Eccle/iispaenitenciarium  vocanr, 

r«  fimtJiaehru-  grauiorumcriminum  ,  &  quorum  cenfura  ad  exem^^um  per- 

i?iiHd  em  ^^^^^ '  ^^b'^^^'^^'  oubiicicdemde  ,  eum  quoquc  morem  Con* 

tliif.  ftancinopoli  fuifll:;  donec  marrona  qu2cdam,conficenrcm  fimu- 

lans  ,  ea  fpecie  confuetudinem  quam  habcbat  cum  Diacono, 

praetexuiffe  deprchenfa  eflet.  Ob  id  facinus  Ned:arius  >  vir  & 


wr. 


D^     MODO      P  fe  R  C.     CHrIstI      G  R,A  T.  Ii^ 

fitendi  ricum  abrogauic.  Hic,hic  aure»  afini  \i\i  arrigat.  Si  Lex  ftanLo^oUt^I 
Dei  eracauricularis  cofeffio,  qui  auius  cirec  Ne<ftarius  cam  re-  nu,  fuOutusi. 
6gerc  «cconuellere?Neitariom  landum  Dei  homincm,omnt-  ft'usconf<^ftunis 
bus  vcterum  fuffragiis  probatum,  herGfcos  &  fchifmatis  accii-  '^'^^*' 
fabunt?  Sed  eodem  calculo  d.imnabunc  Ecclcfiam  Conf^anci- 
nopolitaoam,  in  qua  confitendi  morcm  noa  ad  tcmpus  mod» 
dirftmulacumfuiffl^redJid  fuam  \((\ixc  mcmoriam  cbfoleuiflc 
afhrmac  Soxomcnus.  Imo  non  Conftantinopolicanamj  (dd  O- 
nencalc*  omaes  EccIefiasdefedionisreasaganCjquseiauiola- 
biicm((i  verum  dicuflt}lcgem,6c  Chriftianis  onjwibus  mandi- 
tamncglcxerunt.  Homli  i   U 

8  HaacaucemabrogacionemtocIocfseuidenccrChryfo-  prai.50.* 
ftomus  reilatur,C6ftantmopoiitaK^  &  ipfe  Ecclefiar  prsefuhvt  i^o^  exckrji-^ 
«lirum  /ic  iftos  audere  coiitra  mucire.  Peccata,  inquat,  tua  di-  foftomt  -variil 
cico,vt  dcleas  jlla.ii  coafunderisalicui  dicerc  qux  pcccafti,  ^i-  ^^flj^/^onitstUA 
cito  quotidie  ea  in  anmii  tua  Non  dico  vc  cbnficearis conferu©  '^%ll  ^^} 
tuo,qui  exprobrec:  dicico  Deo  qui  curac  ea.^Peccaca  cua  fuper  ,,„f,iji,,ns  l\a 
ftr4tufnconfirere,vcvbifuamalaquotidiec6fcienciatuareco.  moduni  di^ti:. 
gnofcat.lrem  Nunc  autcm  neque  neceflariumci^prajfencibus  f«if. 
icftibiisconficeri.  cogicationc  tuafiic  deiidorum  cxqui^tio,* 

line  ccftc  fic  hoc  iudicium;  folus  Deus  cc  conficemem  videac. 
item  ,  NoHCciaconfcruorum  tilorumtheat^um  duco,  nbri 
hominibus  pecearatua  detegere  cogo  :  repetc  coranl  Ptoserm.defc^ 
confcienriamtuam,  &explica.    Oftei-ideDomino,  pr^ftan- nit.&cSfrflT. 
tiflimo  medico,  tua  vulnera ,  &  pctc  ab  co  medicanientum:o-  Homil.dc  Jii|^ 
ttQditQi  quinihif  opprobretjedhumanirfimecur^c.ltera,  Ccr-  copr«h.  IJej 
te  nc  homini  dixeris,  ne  tibi  opprobret.  neque  enmi  confcruo  ^^^"^^^(^os" 
cftconfitendum  ,  qui  in  publicum  profcrat^ficd  Doraino  (  qui  Homil.    di 
tibi  curam  gerit,  &  qui  humanus  eftj&  medicus)  oftcnde  vul-  Laxato. 
nera.Poftea  Dcum  ita  loqucntem  inducir,  Non  cogo  tc  in  me- 
dium  prod/re  thcatrum,  ac  mulcos  auhib£reteftes.  mihi  foli 
dic  pcccatum  tuurti  priuatim,vc  fanem  vicus.DicemiifneChry- 
foftomum  eoprogreditcmeriracis,  quum  hsec  &  fimilia  fcri- 
bitjvt  confcientias  hominum  liberet  his  vmculis  quibus  diui- 
naLegcconftringuntur?x\Iinime  vero.  fed  quod  Deiverboin- 
telligir  nequaquam  effc;  pr3cfcriptum,  exigercceuncceffacium 
nonauder.  ,  ,    ^    -. ,.- 

9  Verum,vt  res  tota  planior  &  expeditfbr  fiat,primiim  bo-  ^^^^*  '"^'f^f*' 
nandc  rctcremusquod  genuscofeih»;nis  vctb'j  Dei  nobistra-^3„,^.j,,^^p£)^; 
ditumiit:de)nde  &  corumcommencafi)^iicienius,nooquidem  iraditaimfidt' 
©mnia(  quisenim  immcnfum  illud  ri"\arc  exhauriret?)red  ca  ratiofnbiungl- 
duntaxacquibus  fummam  arcanx  fua?  confc.'fioniscompiedii-  ^*"* 

tur.    Hic  commemorarc  pige:  quaaxfrequentcr  vetusintci:- 
prcs  vjcrbuo)  c^nfiierircddideric  pro  Jaudare  ,  quodrudif- 

f.c    ,-. 


CAP,  IIII.  IN  S  T  IT  V  TXON  I  «       LlB.    Xlf* 

fimis  fdiotis  vulgatum  eft :  iiifi  cjuod  eorum  audaciam  traduci 

Frin »m  dute  expcdit,  dum  ad  tyrannicu  fuum  edidum  traiisfcruns  quod  dc 

errtr    veteru  ig^^^^\^y^^  Y)ti  fcriptum  erot.Vt  coferfionem  probent  valcre  ad 

7nnmm:ldece.  cxliilarandas  mentes,  obtrudunt  illud  Pfalmi,  In  voceexulta- 

ptirtfeUiw.rs    tionis & c&feffion.s.At^ui  fi taiismeramorphofis valeat.quod- 

Pf.4i ).         libetnobiyexquolibetnafcecur.VerumquandoitailiosdepU- 

duit,  meminerint  pijlcdoresiulla  Deivmdidainrcprobam 

men^em  (ti'\{^'t  co«ie(^tos,quo  magisdetcilabiiis  enetcoruauda 

cu.  Qupd  ^  nobis  in  fimplici  ScriptUraidodrina  acquiefccrs 

liber,  periculum  non  erit  ne  quis  taiib.  fucis  nobis iliudat.lllic 

cnim  vna  pr^fcribitur  confitendi  racio,nempe,quando  Domi- 

nuseftqui  peccataremitrit,obliuifc;cur,deIet;riuicpeccatano- 

Iha  vtc(jnnteamur.venieobtined3E  caufa.liie  medicuseft:vul- 

nera  igicur  noftra  Uli  expoHa.Tjus.IJle  lefus  eft  &offenfus;»b  il- 

DcirJe   rr^f-io  pacem  petamus.IUeeft  cordiumGognitor,&  cogitationuni 

prtirx  tefimc-  omnium  coorciusrcortm  ipfo  cordi  noitra  effundere  prope.rc- 

vns    /'''^'^'^'"'';^^L,s.Ille  ell  deniq;  qui  pcccatores  vocat.ad  ipfum  accedere  nc 

fffiuxm     ;,,/moremur.Peccatura  meum,mquitDauia,cognitum  tibiteci,oc 

D/K.  r.;i:jfn  di-  iniuftitiam  mefmi  non  abfcondi.Dixi^confitebor  aduerfum  mc 

riit.  iniafticiam  meamDomino:&tu  remifiibiniquitatecordismei. 

I''/'  5-  Taliseft  sltera  ipfius  Dauidi6Confcfiio,Miferer(i:meiDcus,fc- 

ibid  f.  cundum  magnam  mifGricordiam  tuam..  TaIis&DanieIis,Pcc- 

'''^^  ^'        cauimus,  Domine,  peruerfe  egimus,impictstcsfccimu$,S:i-e- 

beilesfuimusjdcclinandoa  aiandariscuis.Btali^qu^paffim  in 

Scripruris  occurruncrquarum  reciiat:io  volumen  fere  impleret. 

j.Ioan.i?-     Si  confitcmur  pecc.itanoftia(inq')ic  Ioanncs)fideiis  ellDomi- 

nusjVt  remircarnobis  pcccata  nortra.  Cuiconfiteamur?ipfifci- 

licet.hoc  el-l:,  ?\  aFfl;d:o  &  humiliato  coide  coram  ipfb  procida- 

nius,fi  apud  ipfain  nos  ex  animo  accuiinces  &  damnantcs,bo- 

nicate  eius  &mifcricordi.2  abfolui  peranius. 

,   .        lo    Qu,i  animo&coram  Deo  haacconfeffioaeniamplcxus 

r-kf,rK:'l  r^!'f  fucrit,  hrtbebichauddabie&im^uam  adconfelfi»»nem  para- 

e.ojcipto,?u^aL.4.  _  r        ■  II-  i-N    •        ■•-     •  1- 

C<t,D:ofit,cfc-^^^  ->  quoccsopus  fuerit  apud  homines    Dei  miiericordiam 
Hm.  prasdicare  :  ncquetantimi  vt  vni  &  femei  &in  aurcmcordis 

fccretum  infuuirrec  :  /ed  fepius,  Ccd  paiam,  fcd  toto  orbeau- 
dienfe,  ingenue  &  fuam  igncmmiam ,  &  Dei  magnificeneiam 
ac  decus  commcmorcr.  In  hunc  meduni  ,  quum  Dauida 
Nacjianarguercciir ,  con.rcientia:  aculeo  pundus,  pcccatum 
& co ram  Dco&coram  hominibus  conficetur.  Peccaui,  in- 
t  Sa  rri.uij.  q^x\t .,  Domino.  h^jcei^,  lam  nihilcxcufo ,  non  tsrgiucrfor 
cjuoniinus  peccatorem  mc  omnes  iudicenc  v  &  quod  clani 
DtominoefTe  volui,  hommibiis  quoque  ipfispatefiat.  Ar- 
cajiamergoillam  confcffionem  ,  quiE  Dco  fic,  fequiturvo- 
Inntaria  apud  homines  confcffio,  quoticsid  veldiuin^  glo- 
lidei  velhuiaiIucioniso<;^ftj.«inccce(t.    Hac  catione  inlliruit 

Doaiinus 


D  B       M  O  D  O    P  E  R  C  1  P.    C  H   R  1  S  t  I      G  R  A  t,  Ijg 

Dominus  oliin  in  pqpulo  Ifraelicico.vt  prreure  vcrbo  a  Saccr-  ^/^'f-'^-*^ 
doro ,  populus  luas  in;quitaces  paliai  in  templo  conficeretur. ,,  ,^  m.fr. 
Siquidcm  hoc  adrainicuium  i\hi  ncciliarium  e{reprouidebatj^,:<4)^ry^9w/Ki- 
quo  vnufquifqie  mielius  adJuceretur  ad  iulra-Tui  recognitio-  ^'"« 
nem.Et  ajquum  e(l  vr  mireiixnoftra:  confcffione,b©nitatGm  a'c 
mifericordiam  Dci  noftriinter  nos  &  coram  toto  mundo  iJIu- 
ilremus. 

41    Hoc  vero  confitendi  genus  &  ordinarium  effc  in  Eccle-  Hunu  diu  ^el. 
/lacc^nieoit.&tunc  cxrra  ordinem  {ingulari  modo  vfurpari,fi-  ctes,pul\Le^  <^r 
quado  populum  communi  aliquo  delrdo  obftringi  conrigerit,  f*"'"'*^**» 
Huii'-s  fccundi  generis  cxemplum  habemus  i;i  folenni  illa  c6- 
TenTone,  qua  populus  vniuerfus  aufpiciis  du(ftucjj  Hfdr^Sc  Ne-  ^'*^i^''^  »  ^fi'. 
.^facmirE  defungitur.N.}m  quum  exilium  iilud  diucurnutn.vrbis,  '"''^*'"*^"''  ■^«' 
iaGtemplicxcidium,  rcligionis  difiipatio,  communis  omrtimn '^^*^'""^""' 
defedionisfuifTenpoena,non  poteranclil^eracioni»  bcfieficium  Ncliem.  i  .t 
vt  pareiatagnofcere^nifi  fean:ereoiperagerent.  Neque  re- 
'fert/i  invnacongrcgatione  pauci  aliquiincerdu  firir  infontes; 
quando  eninl  mcbra  funt  languidi  acmaleaffefti  corporis.non 
debentfaniratcmiaflarc.Imohcrinonpoteftquin  aliqualabe  s^^''"*»'^":^ 
'contrafta  aiiqwid  ipli  ctiam  Gulpa:  fuftineanc.  Ergo  (luodcs  vei  ^"^  "^'"^'' 
pcfte,vel  bello.vcl  {krilitatc,vel  alia  qualibct  cahmitare  afRi-^ 
2;imur.fi  officijnolhi  ert,ad4u(frumjad  ieiunium,  &  <]ia  rearns 
fignaeonfugere :  ipfi  confef;io;ex  qua  alia  omnia  dcpendenr,  OyJv-.arifi  v'^- 
jiiinime  elinegligenda.Ordinariam  illam,  pr*rce.-quam  quod-^''"' 
ort  Domini  cominendataef^,n^mo  fanusjcxpenfa  cius  nilffa- 
\e,improbarenudeat.  Nam  quummomni  facro  conuentufi" 
iflamusnos  in  confpefturaDci  &.  Angelorum  t^uod  eritaliud 
initlumaftionis  noftr^  ,  quam  fndigniratisnoflt^rccognitio? 
Acqui  illa,  inqaies,  fit  quslibet  prccacionc.  qiroces  enim  prQ^olneciio  ji^ti, 
camur  veniijpeccata  noRra  conHcemur.Faceor,  Atficc??fide-^''"f''/''"'-^  Ci' 
res  quanta  fit  noftra  vel  fccuriiasjvcl  fomnotenria,  vel  focor-^^"^"^"^'*'^^'*^ 
dia,concedes  m;hi  falutare  fore  inftitutum,!!  folenni  aliquo  c6  •^-'•^''*'' 
'fitendiritu  Chriftiana  pltbs  ad  humiliatione  exerceitur.  Ta- 
metfi  enim  ceremonia  qua  Doninus  IfriJelitis  prxc?p;r,ex  Le- 
gis  pxdagogia  erat  :  re?;  tamen  ipfa  aliquo,  medo  ad  nos  qtioq; 
pertinet.  tt  fane  videmushunc  morem  in  Eccletiis  benemora- 
tis  Gum  fruftu  ohferuari,  vt  fingulis  diebus  Dominicis  minifler 
formulam  confetfionis  fuo  &populi  nomine  concipiat,  qua 
reos  omncs  Iniquiraris  peragif,&  veniam  aDomino  comprcca- 
fur.  Deniquchac  clauetam  fingulisprfuacimj  quam  ohinibus 
publice  aperitur  ad  prccandum  ianua. 

!t    Duasprjetcrcapriuar.Tc6fcn7onis  formasScripturap*ro~p  .    ^       ^. 
bat.  Vnam  qu^noRiacaufa  fiac.  quo  perrinec  ilJud  lacobi  vt/f^Xl/fv''^'''''^ 
alter  alteri  peccata  confifc-'n;u!'  :  fenticenim  vtnoflrasinfir-  lac!^.!^. 
siutatcs  altcr  alteri  dct:es^cntcs,conIiiie  §c  confolatione  niucua  i-aV^-?  c4*/i. 


CAP.  lllf.  IMSttTVTlONlS       HB.    Itl. 

i.Proximt  caw  ^^^  luuemus.    Alcecani,qua£  in  proximi  giatiam  facicnda  cft^ 

/«.  ad  ipfuBQ  placandum.  &  nobis  rcconciliandum,  /Iqua  m  rc  n«- 

?/;cni  vfut.    ftro  vicio  Ixfus  fucrJt.  Ac  i«  priorc  quidcm  /pccie,  tametfi  la- 

cobus  neminem  nominatim aflignando,  m  cuius finum  nos  e- 

xoneremus,  liberum  pcrmictitdclcdum,  vteiconfiteamurqui 

ex  EccJefix  grege  maxiaje  idoneus  fueric  vifus:  quia  tamen  pa- 

ftores  pra?«liis  vt  plurimum  iudicandi  funt  idonci,  potiffimum 

etiam  nobis  cligendi  erunc.Dico  autemideo  praj  aliis  appofi- 

t^s,  c]u6d  ipfa  minillcrjj  vocationenobis  iDomino  de/igaacur, 

o„,-  muif.m  a  '^'^^^""^  ^'^  ^^^  crudiamur td  fubigcada  &  corrigcn Ja  p«ccaca, 

/i;iEff/f/z.«/>/i  tumconfolationem  ex  venis  fiducla  percipiamus.  Qucraad- 

ftoriht*!promo-  modum  cnim  muiuse  admonitionis  &correpcionii  officium 

ueturo-tuna-  Chriftianis  quidem  oninjbus  demandatumelt,  min;ftris  tamc 

xT'     ^         fpeciaWtcr  clliniunduiti :  fic  quum omnes  mucuo  nos  dcbea- 

Mart.iS.  i8*    "^"^  confolari ,  &  in  fiducia  dmmac  nnifericordi^  confirmare, 

loh.j.ij.         videmuscamenminiftrosipfos,  vtderenilflionepeccatoruni 

ccrciores  reddant  confcicntiasjteftes  cius  ac  fponlorcs  confti- 

tui.  adco  vc  ipfi  dicancar  remittere  peccara,  &  animas  Ibluerc. 

Quum  audis  hoc  illis  tribui,in  vfum  tuum  Cftc  cogita.  Ergo  id 

offictj  fui  vnufquifque  fidelium  efie  mcminerit,  fiieapnuatim 

angitur  &  atfliftamrpcccttorumienfuvtfeexplicarcnifialie- 

no  adiutorio  nequcac,non  negligcrc  quod  illi  a  Domino  ofter- 

tUL-  rcmcdmm:ncmpc  vt  adfc  fublcuandum  priuaca  confefiio- 

neapud  f«um  paftorem  vracur:  acadfolaciafibiadhibedapri- 

g^ufidhicca.c-  uat;im cius operani implorcc ,   cuius officium  €ft&publice& 

duyk/ir,^s  9b~  priuatim  popuium  D^i  Euangelica  dodrina  confolari.  Verum 

ptrunKdum.      ^^  niodcratioHc  fempcr  vtejidijm  eft.nc  vbiDeus  nihil  certum 

pr^fcribit,  confcientu-ccrto  iugd  alJigentUr.  Hinc  fcquitur, 

ciufmodi  confrfnenem liberam  efie  oportere,vt  non  ab  omni- 

buscx  gatur,ft'd  iis  tamumcommendciur  quiaeafe  opusha- 

bcrc  inrcliigenc.Ocinde  ae  W\  ipii  qui  illa  vtuntur  pro  fua  ne- 

ccffitate ,  ad  cnumeranda  omnu  peccara  vcl  pi^Bcepto  aliquo 

#ogantur,vcl  arte  iMduca^njr^fed  quoad  mrerefle  fuaputabut, 

vc  foli  Jum  confol  iricn  s  fruc^luin  refcranc.  Hanc  Ecclefiis  li- 

bertatc  non  modo  rclmqucrc^fcd  rueriquoquc&fortitcrvin- 

dic jic debcnt  fidi  Paftorcs,fi  volunt  6c  ryrannidcm  abcfle  a  fuo 

minifterio.&  a  populo  fupcrftitioncm. 

Pofteriori)  a        U    Dc  aitcra  autcm  ioquitur  Chriftus  Qpud  Macth^um, Si 

csvifie  cowmk  ofFcrs  munus  cuum  ad  ;ilrare,  &  ibi  rccordatus  fueris  quodfra- 

./..f^z^i.       tertuu8liabetflii(]ufdaduerfu(Tite,  relinqueibimunus  tuu,  & 

M  'ct  5. 11.     abi,priufque  rccociliare  fr.uri  tuo:  &  cunc  venieni  offeres  mu- 

^M  comfrt-  nustuum.  Siccnim  farcicnda  cft  charicaxqa.r  noftra  culpa 

htnUt,  dif/iiicrit,  cujpam  quam  admiiim»:^  agnorccndo&dcprccan- 

do.5ub  hocgencrc  coiDprcneditur  eorum  confcffio  qui  vfque 

ad  totius  Eccl?fia?  Gnenfionsm pcccuunt.Nam  £\  tanci  priuara 

vnius 


«      DI      MOOOPBRCIP.    CHRISTIGRAT.  Xfp 

VniushominisoflFtnramjBftimat  Chrifius,  vta  facrisarceat  co« 
omnescjuiinfratics  aliquidpcccarunt,doncciufta  farisfaclio- 
ncredierintingrauam;  quanto  maior  eft  ratio  vtqui  Ecclefia 
Ix/it  niaioaliquoexemplo,  cam/ibiculpae  agnitionereconcl- 
liet?Ica  icceprus  cft  &  Corinthius  illc  m  comunionem,  quum  i.Cor.  i.6. 
Ce obfequct^^m  correprioni  pra^builurr.  Hxc  etiam  forma  con- 
fitcndi  m  veteri  Ecelcfia  fuit:  quemadmodu  &Cypri3nus  me- 
minit,  P(rnitcntiam,mquit,3gpns  lufto  rempore :  deinde  ad  c- 
xomologefio  veniunr,  &  per  manuum  impoiitionem  Epifcopi 
&  clcri.ius  communionis  accipiant.Aliam  confi  endivel  ratio-^^,-^^      -^-_ 
nem  vel  foriwam  Scriptura  prorfus  ignora!:.  ncquenoftrum  eft  ^,  rai,:nem, 
adftringere  nouis  vincultsconfcicnrlas,  quis  ift  feruirutem  re-  i>crivturc.fror 
digcrcChriftus  fcucriffime  vetat.lntcrim  quin  fiftantfePafto-/'"  'imrdt, 
ri  oues  ,  quoties  facram  Coenam  parricipare  volunt,  adeo  n6 
reclamojVt  maxime  vcliiii  hoc  vbiquc  obferuari.Ni  &  qui  ha- 
bentimpeditam  conrcientiim  ,  referreinde  poflantiingulare 
fru(5lum:&c;ui  at^nioneRdifunt,  monitionibuslocum  ira  pr^- 
bent,modo  feinper  abfit  tyrannis  &  fuperftitio. 

14     In-rrfbu>  illis  confenionis  gcnenbus  poteftas  clauinm  ^oteflai    da- 
locum  haber,vel  quuixi  folenni  rccrgnitione  vitriorum  fuorum  utu?»  inhU  tri- 
vcniam  deprecaturtota  Ecelefia:velquum  priuatus,quialiqU9  /w^  (ntififjhnii 
not  ib:li  dciido  communie  ofFendicalum  pcp£rit,pocnitenciflm  z^y^-*>^'^*  ^ocH 
fuamteftacur  :  vel  quuinisqui  obconfcienri3?inquietudiriem  ^^*  ''• 
opeminil^riindiger,  fuam  illiinfirmitttefn  aperit.  Tollendx 
vcro  oftenfionis  diuerfa  eft  rati©  :  quia  etfi  ti/nc  quoque  con- 
fcientixpjci  conrulirur,pr;rcipuus  tamen  finiseft  vtfublato  o- 
d  o  inter  fevniiitur  animi  vinculo  pacis.  Sed  frudus  illequein 
dixi,minimefpcrncnduseft,  quolibeiitiusconfiteamur  pccca- 
ta  noftra.Quum  entm  tota  Etclefia  velut  coram  Dei  tribunali 
adftat.re.im  fe  conficetur,vnum  rcfugium  habct  in  Dci  miferi- 
cordia :  nen  vulgare  auc  leue  folatium  ejfl  haberc  illic  pra^fen- 
tem  Chrifti  legatum,  rcconciliarionisnaandato  prarditu,  i  quo  Hums  fotejia'- 
deniintiafi  fibi  abfblutionem  audiar.  Hic  vtilitas  clanium  me-  ''*  vtiiitM.s,re. 
rito  commcndatur,  quum  ritcquo  ordine  & qua  fcligiane  de  ^^^"    '^^*-^^' 
cetjifta  peragitur  legatio.  Sin-Mlitcr  quum  is  qui  fe  ab  Ecclefi^  ^^""^^  Y  pnlu. 
quodammodo  alienzucrat,  rcftituitwrin  fraternam  vnitatcm  ^-^ 
accepra  venia,quantumbencftcium  eft  quodfibiab  iisagnofci 
inteiligit  quibus  dixit  Chriftus,    Qnj^^^cunquc  rcmiferitrs  ^^^,,3  ,-. 
peccaca  m  terrisjremifTi  inca:io  crunr  ?  Nec  minorisefficaei^e  loh.io.ij. 
aut  fruftus  cft  priuatt  abfolutio,  vbt  ab  iis  petitur  ^u!  fingulari 
rcmsdia  ad  infirmitatcm  fuam  rublcuandam  opus  habef.  Ac- 
ciditenim  no  raro  vt  qui  genfiralcspromiffioncsaudir,  qu^ad  ^^  t"""'*^*- 
totam  fidelium  c©ngrcgationcm  deftinifar,  mancac  nihilomi- 
nus  ia  aliqua  dtibira  ionc,ac  vcl^t  reminTotic  nodii  impecrata, 
inquictum  adhuc  animum  habcar.  Idem  fi  paftorifuafecrccix 

£  e    lij. 


«AP.    llll,  rNSTlTVTIONlSLlB.tll. 

hUit.^.z.       animi  vulnusaperucricarqueillam  Euagclijvocem  pcculiari- 

ter  adfe  direclam  audient.Rcmirrunturcibi  peccaci  tua.confi- 

C.iutfo   thfer-  de:an!inum  conhrmabit  ad  rccinitdtem.illac.]^  qua  prius  ^ftua- 

Uh'*'        &  battrepid-tione  hberabitur.Acvero  quum  de  clauibusagicur, 

g.'         '"'      feraper  cauedum  eii  tne  facultacealiquafomniemus  ab  Euan- 

gclij pr^Edicarione feparatam. Alio  iterum  loco  plenius Ii^c  res 

explicandaeritjvbi  de  Ecclefi^  regimine  agccur-.atqueilLcvi- 

dtbimus  verboalligacum  (Ife  quicquid  iuris  adligandum  vel 

roIuencKim  Chriftus  Eccie/ix  /uje  conruIit.Hoc  tamen  in  mini- 

fterio  clauium  maxime  veri-m  eftjcuius  coca  vis  '\n  co  pofiea  eft 

vt  Euar-gelijgracia.pereos  quosDomirsus  ord:n,icic,  fidelium 

aniniispublice  acpriuatim  cb/ignctur-.quod  ficrijni/i  lolapra:- 

dicationcnequit. 

'i*(tpi^Ui  irro'  '    '^     Qh!^  Romaneufes  thcolegi  ?  Statuunt  vt  omnes  vtriuf- 

rts  de  coftfjio-  9^6  fexus,  ftatim  atque  ad  difcrecionis  annosperuenennt,  fe- 

wf'  raelad  minimum  quorannis  conficeantur  omma  fua  peccata 

\.NccefitAs  ct-  proprio  facerdotimec  peccacum  dimitti  ni(i  confitendi  votum 

^nendt    «'«''Y*  firmiterconcepfum  fueric.     quod  vocumnifi  oblatafacultate 

pr^fa-ipra.      perlolutum  tuer.Tyiara  nnliu  parero  paridili  iBgrcflum.  Sacer- 

C.  Omnis  V-  dotem  veio  potertltem  habere  clauiujn,  quibuspeccatorcm 

triufque  fe-  foluatac  liget.quia  non  fitirrirum  CKrifli  vcibum,  Quodcun- 

xu?.De  fuir,-  (^q  ligiueritis,  &c.  De  hac  vero  poteltate  puguacitcr  intcr  ie 

de^J-Vho  d      ^^'^''^^'■^"^"i"*   ^''j  dicuncvnicamefle  claucm  in  c/rcntKijfci- 

cretO  eft  In-  ^^^^^  poteflatem  Iigandi,&  folucndi .-  fcienriam  ad  bonum  qui- 

no.Jnconcil.  dem  vfnm  requirijedtanrum  inftar  acccfrorij  cHej  non  eflen- 

loteran.        tiahter  coh,^rere. Alfj,quia  videbant  hancnimium  e0^.Tnara(.n 

2.  ciauesfili-  Iicentiam,daasc!aue.srccenfuerunr,d!fcrttionem&  poreftace. 

t!**    r      ,-    AJii  rurfum,quurnt3li  modcrationecoi  iberi  f  cerdorumim- 

bar.H.  4.  fen.  piobttarem  viderent.allas  claues  excud?rur.t,aurhoriratem  di- 

dift.f4.c.2.&  fcernendijquain  definiendo  vfennror.&:  potefl.uem^quam  e- 

dift.iS.c  i.     xccurionefua?fenrenci.Yexercercnt ;  fcientiamacccdei«vcluE 

Matt.i8.'5>.    conliliarium.  lilud  autem  ligsie  &  fduerenon  audcntinter- 

}■     '^f"  '^  prctari/impl'cirer,peccata  remJt-ere&delere:quiaDominum 

'datuMtnecjrni-  cumantem  audJunt  apud  Prophetam,Ego  ium,&  no  ahusprc- 

tuw.  ter  m.c,ego  fum^cgo  funi,  qui  deleo  iniquitate.s  tuas  Ifcael.  Sed 

Itf3.4j.i1. 35.  dicunt  Sacerdotiseflepr.onuntiare  quiligatifint  autfoIuti,& 

<^eclarare  quorij  rcmifla  autretenta  fhic  peccata:  declarare  au- 

temjvelper  cofclfionem.quum  ahfoluir,&pcccata  retinet:  vcl 

per  fentcntiamjquum  excommunicar5&  recipit  ad  Sacramen- 

torumcommurtionem.Demum  quum  iutelligunt  nondum  fe 

h'  c  nodo  explicari.quifl  femper  obiici  pof/ic,indignos  f(?pe  li- 

gari&foIuiafuisSacerdotibus,  qui  proptereancm  ligeturauc 

foluantur  in  cxlotqued  vltimum  refugium  cft,refponden^coI- 

lationem  claoium  cum  limitatione  accipicnda  efle:qu6d  Chri- 

i(lus  promifetk^apud  tribunal  fuum  approbatum  iri  facerdotis 

lentcn- 


DE      MODO     PBRC.    CHRTSTI      GHAT.  2 10 

fenfcntiamjqu.T  hiRe  prolara  fuerir/ecundum  quod  merita  li-  ^g^jy^,^  ■ii^^ 
gari  autfolufi  podiihibinr.Porrohas  claucsomnibus  facertio-  nnn.,;  Uganf^i 
ubu.  a  Chrido  dar.is  cjTe,  i]ux  iliis  ab  Epi^copis  m  promotio-  c^  fcluen  d  f.t 
nc  conferiintur ;  llci  Jtbcrjm  v(um  pc*ics  eos  duiuaxac  efle  qui  comfxifu/j, 
muricribus  Eccle(tailicisfungunrQi::^pi!d  excomunicates  &  i\i- 
/penfos  mincrcqaidem  ipiasc]aues,fedrubi|.^inoras  aclfgaras 
Erquihj^cdirunr,  modefti  ncfobrij  iure  vidtri  polfmr  pr.r  a-  Ca  5.11.5  Ar,i. 
liis  qui  fub  noua  incudenouasclauesfabricflri  funtjCjuibusthe- 
fauru  [tccklie  obrcrarf-tndutrquaspoOeafuo  focoexcaiiem*. 
\6    Ad  /in!>ula  pauc^s  rcfpondcbo.  Taceo  aurcm  5d  prx-fcns 
fjuoiureq  iveiniuria  fideliu  nmmas  iuis  lepibus  obistringai:; 
quando  id  fuolocodirpidreiur.  Quod  autejn  leccmimponunt  ^        -     • 
de  omnium  peccaronnii  enumeraciontrquod  peccacum  dimK-^j^:^,.^,,^ 
ri  neg.rnt{iiiir>.;b  con-Jitione,fi  votumconfi?endi  {irmirercan- 
c?pr«;m  fuerit:qu6d  nullum  fuperefreingreflum  Par.ulifi  gar- 
riunr,fi  ficultas  cotijezidirieglefta  fuerit:  iftud  veronuJlo  mo- 
do  fercndujn  efl:.  Omn^anc  peccara  enumeranda  lunr?  At  D.i- 
uid.nui  fecum  probcrvt  arbiruor  )  meditaius  eiat  peccstorum  ^^  i»tpofiLifi, 
c6fefiio..cm,ramc  cxcbmabsr,  P.rrorcs  quisintcliiget.-^Ab  cc-  ^'^M'">^^o  .Du- 
culris  meis  mund.i  me  Domin&.^-t  aLbj.Iniqtiicares  me.^  tran  p,-^'j''      ,> 
iicruot  fuper  caput  meum.&  ficut  onusgraue,  crauaiae  funr  vl-  pfal.^Z.  5. 
tra  vires  meas.  Nmiirum  inrelligebar  qusnri  eifet  peccatorum 
,no(ko.'um  ;ibvnus,  qaam  mulre  fcelcru  f«cies,  qu<^tcapitafer- 
rer,&  quamiongam  caudam  trahercthajc  hydra.  Noncrgo  adi- 
rccen(end;!m  cualogum  feconfcrebat^fedeprofundo  maloru 
clamibat  ad  DomiiuimjObrutusfum,  fepahiis  fum  &  fufFoca- 
rus:infcrorum  porcecircundederantme,immerfumaltopuceo, 
tiencienf^em  &  morib-indum  manus  tua  excrahat.  Q^iisfuorurn 
peccarorum  nuncfTjpputationemcogiter,  vbi  Dauidem  videc 
fuorum  numerum  inire  non  poflb? 

17    Haccarnificina  puifquam  crudelirer  diucxat.-e  funteo-yj^-^^^^^'^''''!"''  ^' 
ram  anima?  qni  aliquo  Dci  fer^iu  afficiebafjtur.   Principio  fcfe  „^,^'^oX' Inuc 
vocabantadca!cuIum,peccatainl>rachia,inr3mos,inraiTiufcu-/fj,(.nyr.w.«oai 
Ios,in  frondes,iuxta  iRorum  formula';  d.flecabanr  tumappen-  gm^^m  fatitfK- 
debanc  qualirrites,qu2ntitares,circunftantias.atque  aii*|uanru-  eerepctef. 
Jum  quidem  res  proccdebat.Vbi  vero  longius  progreffi  fuerac, 
cajlum  vndique  &  vndiqne  pontus,nullus  porrus,  nulla  llatio, 
quoplara  traDfmiferanc,  maiorfemper  congeries  oculisinge- 
rebarur:  imoycro  velucthv^moies  afliirgebant.-  necfpes  vlia, . 
velfalrempoftlongas  amt>ages,eU3dendi  apparebat.Hairebac 
itaque  inter  facrum  8t  faxum:  necaliuuindemexitus  reperie- 
hacur  quam  defperatio.Ibi  fspui  iAi  caniificcs,  vt  vulnera  ^£^^'2)ei'fiffe    aued 
ret  qu^  fecerant,fomcnt* qu3eda  adhibuerunt :  vt  faceret  fcili-  ,„  deJferatto^e 
cci  quifque  quod  in  fe  eflet.   Sed  nouse  rurfum  cura:  obflrepe-  nutfnp 
bant, imo noui  cruciacus  cxcoriabani mKTera J anim as.  No  fatis  ^^  m&cfFft, 

Ee   iiij. 


ip^re  rue 


^Ap.  nil.  INsTlTvTl  ONIS     HB.     1 IT. 

temporis  impcndi,n6  iufta  opera  incubui,  multa  per  negligc- 
tiani  pra?cerjj,&  obliuio  qua?  cx  incurfa  prouenitjnon  eft-excu* 
rabilis.Suggercbantur  adiiuc  alia  phannaca  qu.-e  ciufmodi  Ho- 
lorcsdemulctb.int:Age  negligenci.r  tur  poenitentiajmjdo  fu- 
pinanQnfirjContfonibitur.Verumomniaiibcicatriccmobdu- 
ccrenonpoflbnt:nectflm  niflifuirtleuamcnta  quam  vcnena 
nicIlcQblita,neruaacerbicitepfimumguftumofFsndant:red  in 
ferprnatif      intima  pcnetrcnt ,  antequam  rentiantur.    Vracrergo  femper 
Jicofcionuaap.^^^-^^^^^^^^^^'^^  & auribiismfonacConhcere  omnia  pcccara 
belli^ione,       tuamec  poteft  horror  ifte  pacari  nifi  cercf^  folatio.  Hkcogitet 
jcftores  quam  pof/ibile  fit  ad  ratione  vocare  cotiui  anni  afta, 
&  qiiid  fingulis  diebus  pcccarint  coHigcre;  quandoexperiencia 
vnumqucnqueconuincit,  vbi  «d  vefperamexcucienda  funt  v- 
nius  tantum  diei  dclida.memoriam  confundi:tanta  fc  turba  & 
varietasingerit.Neqoeenimdecrarfi^  &(l:upidishypocritislo- 
quor.quijtribusvel  quatuorgrauioribus  animaduerfis,  dcfun- 
dios  fe  putanr.red  de  veris  Dei  cc<Itonbos,qui  poftquam  fc  exa- 
j.loan.j.  20.  mine  per.ido  obrui  videnr,.idduncetiamillud  loannis,  Sicor 
noftrum  arguit  no<:,maior  eft  Deuscorde  noft:ro,ifaque  expa- 
uefcunt  adiiidicisilliusconrpedum.cOiuscognitiofcafumnQ- 
ftfumlongefuperat. 
'ikduplicirtrrii^     '^    Qjadautcm  bana  pirsorbistalibusbhndimentis^qui^ 
Itiudine.aiiera  bus  tam  exitialc  vcnenum  rci-!-ipeiabarur,acquieuit,  non  id  fa- 
fri/«i    errons  <fl  >m  cft  quod  Dco  fatJsf.T (ftum  crtderec,  auf  fibi  ctiam  pla^^e 
refitAiio    du-  /arisfaccret :  i€^  vt,  quafi  in  medio  mar'  fixa  Jnchora,  pai.lum 
inrcrqufeicereti  r,aUigJcio'-e,vcl  quaii  f(.ftu«&.f3tifce$  viator, 
in  viadc?cumberer.In  facienda  cius  reifidcnon  laboro.  Sibi  e- 
nim  quifquctcftis  apud  fe  cfle  poeft.  Dicam  in  fummt  qnalis 
^ummA  tot:'us  lex  illafuerif.Piimum  fimpliciccr  eft  impoffibilis.  iraquenon- 
refutaticns.     ^i{\  perderc.damnare,confundere,in  rumam  &:  defperationem 
coniicerc  potcft.Deindepcccatoics,a  vcro  peccatorum  fborii 
fenfu  abdudos,  hypocritas  facir,  Deique  ac  fui  ipforum  igno- 
rantes.Siquidem,dum  tn  peccatorum  cnumerationetotioccu- 
pantur,inrerim  obliuifcuncur  latentem  illam  viti®rum  lerna, 
occu'tas  fuas  iniquitates,  &  intcriorcs  fordes,  quarum  pociffi- 
Jerttartfuta'  nium  notitia  mifcriamfuam  repurarcdebuerant.AccerciflTmt 
'''°''''!/fP''fit<>i  erat  confcffionis  rceula,tat^m  mali  noftriabyfTuma^nofccrc 
ftUns  Tfgu/a  3c^3cerj,qu;Hfcnfumquoqucnoil:rufaperet.  Hacregula  vide- 
p'-rp.nens.        muscompoficam  Publicani  confcffione,  Domincjpropicius-e- 
l-uc,i8,  j.       fto  mrlii  peccacori-.QB-^^  diceret,Quancus  quancus  fum,  t^cus 
fum  pcccacor,necjpiam  pcccatorummeorum  magnicudincm 
auc  mence  aut  lingua  aflequi  ponumrabyftu*  mifericordire  tu^ 
hanc  peccati  abyflum  abforbeat.  Qujd,inquies,  crgoncconfi- 
'    W/  reruU    ^^^-^^'  "^  funt  ftngula  deh(fta?crgo  nulla  eofcf/io  Dco  icceptaj 
.      i<.r,*.       ni^  duobus  iftU  v-crbis  conclufajPcccatOr  fum?  Jm©  vero  dada 

porius 


^^        DB      MOOO     flRClP.     CnRtSTI     ORAT.        lll 

potius opera  vc  quacum  in  nobis  cft  totum  cor  effundamus  co- 

ram  Domino :  nec  modo  nos  peccatoics  Vno  verbo  fateamur, 

fcd  vt  tales  nos  vere  &  ex  animo  ignofcamusrquata  Ciz  &  quajn 

varia peccatorum labesjtota  cegitatione  recognofcamus: noti 

modo nos  imifiundoSjfed  qualls  fit  &  quita.quanique  in  mul- 

tis  partibus  nol^raimmunditie^:non  mododebitores.fed  qua- 

tis  debitis  grauati,&  qnoi  nominibus  obftridrtnon  modo  vul- 

neratos/ed  quam  multis  &  lethalibusplagis  faucij  fimus.  Hac 

tamen  reeognitione  quuni  fe  totum peccator  coram  Deo  efFu- 

dcric,  fcrio  acfincere  cogitecplura  adhuc  rcftare  ,  ac  profun- 

dioreseflemalorum  fuorum  receffus  quam  quospenitusex- 

curere  polHt. Afquc zdeo  exclamet  cam Dauide,  Errorcs  quis  Pr.i9-ij« 

intcliigit>ab  occuitismeismunda  meDomine.lam  veroquod  ^^^i^"'!'*' 

ciffirnijnt  non  dimitti  pcccarajiiifi  voto  confiicndi  firmitcr  c6-  '^^t""/"* 

cepto,&  claufam  effe  paradifi  portam  ei  qui  facultatem  confi- 

cendi  fibi  oblatam  neglexerit  ,  abfit  vt  iftud  eis  concedamos. 

N6  enim  alia  nunc  eft  peccatorum  remiffio  quam  femper  fuit. 

Qaotqu»t  remiffionem  peccaiorum  a  Chrifto  obtinuiflTe  le- 

gm^tur  ,   non  leguntur  rn  aurcm  fiicrificuli  cuiofpiam  ca^- 

fcni.Nec  fane  confireripoterant,  vbi  nec  facrificuli  confeffio- 

narijerancnecipfaetiamconfeffio.  Et  maltis  poftea  feculis 

mauditaftiithsecconfeffiojquibasfine  hac  conditioneremit- 

tcbanturpeccata.Sedne  quafi  deredubialongius  difcef  tem*, 

vcrbum  Dei  apertum  eft,quod  aeternun»  manet:Quotiefcunq;  Ccnfrmau*. 

ingcmtteric  peccator,  omniuminiquiratum  eiusnonrecorda-  Ezech.  18.11. 

bor.  Huic  verbo  qui  aliquid  audet  adiicere,  non  peccata  ligit, 

fed  Domini  mifcricordiant.  Nam  quod  contendunt  non  pofle 

ferri  iudicium  nificaufa  cogr.ira,in  promptu  cft  folutio,teme-  ^•^"^"' 

rc  hecfiblarrogire  quifunta  feipfisiudices  creaci.Acmirum      ''"■'"'* 

cft  ta  fecure  fibi  fabncare  principia  qu^  nemo  fan^  mentis  ad- 

mirtet.  laftant  fibi  ligandi  &  foluendi  munus  efle  ma»datum, 

acfi  qua?dam  eflet  iorifdidio  qu^ftioni  adiunda.Perro  hoc ius  i-Ohit^if. 

Apoftolis  fuifle  incognitum  tot»  corum  dodrina  clamat.  Nec  '^^*"'/'*-"' 

vero  certo  fcire  roluaturne  peccator.  ad  facerdotem  pertinet, 

fcd  ad  eum  a  qno  pctitur  abfolutio:  quando  nijquam  fcire  po- 

teftqui  audit,  sicneiufta&incegraenumeratio.  ItanuIIaeflct 

abfolutio,  nifi  ad  verba  eius  qui  iudicandus  eft  reftrida.   Adde  Rjtjponjtot, 

qiiod  tota  foluendi  ratio  ex  fide  &  poenitentia  conftat^qu^  du^ 

res  cognitionem  hominis  fugiut,vbi  de  altero  ferenda  eft  fen- 

tentia.SequiturergoIigandi&  foIueudicertitudiQcmnofub- 

iici  terreniiudicis  arbitrio:quia  minifterverbi,  vbi  partes  fuas 

ritc  exequiturjnon  poteft  nifi  condicionaliter  abfoluere:fed  in 

gratiam  peccatoris  hoc  dici ,  Quorura  reraiferitis  peccata.-  nc 

dubitent  veniam,  qu^  promictitur  ex  Dei  mandaco  &  vocc ,  in 

cflis  forc  ratam. 


CAP.1III>  INSTIT  vTf  O  N!  S      L  I  ».     !  I  f .     • 

4.  Qbtcato.eo-    15  Nihil  itaq;  mirum  fi  atiriciriare  iftam  cofeffionem,  rem  3t^ 

ffuofjem  attn-  ^g^  pcfttlente.Ti  tatqinominibus  Ecc!efie»oxiam,dnmnamus» 

"*lf'*^'"      '"^  ac  fublarame  medio  cupimus.  Qu6d  G  per  fc  resefJet  IndifFe- 

&  tttam  vti-  ''^os,quaHd«tamennullivluieltnec  fructui,  rot  autemimpie- 

icm.  tatib.facrilegiis.errorib*  caufam  dcdit.quis  non  protinus  abo- 

lendsim  cenfeat?  Recenfent  quidem  aliquot  vfus,  quos  vt  val- 

de  frudu0fosvendi?it:fedillosautet«etitos.autnuIli!!spior- 

fusmomenti.VBumtantuflci  fingulari  pr^rogatiua  camenda>ir> 

crubefcetiaro  confiteDtis  grauem  elfe  pftnrun,  qua  &  pecoator 

Ik  in  polWbm  cautior,&  Dci  vmdifta  anteucrtit,  feipfum  pu- 

t^e^ofijio  f.^ua  niens.Quafioon  fatis  raagnaVerecudia  b&iriiccm  huoiiliem^, 

patrenor»  hi*-  diim  ad  fummum  illudtribunp.1  cs^Iefte.ad  Dei,inquam,cogni- 

»«*  errorti  ky~  tioncm  vocamus,  Esrcoie  ver©  profedum  ert  il  vnius  hommis 

dactHw^r,>pie.  P^'^^^^  pcccarcdehnmius,Deu  non  erubercimus habere  ma- 

taumyifir pro-  lajconfcienti^e  nQftr^teftcm.Quaquam  id  qu®qs  ipfum  f(*I{if- 

dsgi*f^  aio.  ilmum  eft.  nuUaenimrefierimaiorem  peccandi  confidetiim 

»t!wt!6}tes de-  autlicentiam  paflim  videreeft,quam  dum,c6ferfionc  facerdo- 

**&i^*  ti  fa6la,homines  extftim.7nt  fe  pofle  tergcre  os,&  dicercno  fe- 

ci.Nec  toto  folum  at>n9  fiunt  ad  peccandum  ^udacioresrfed  In 

leliquuttianni  tetnpasdeconfel/ioriefccuri.nuquainad  Deu 

fufpirant,  nunquam  adferedeunt,fed  pe,Gcarapcccatis3ccu- 

muiantrdonec  omnia.vt  opini nrur,(innil  euomaHr.  Vbi  aurcxn 

cuomuerunt.farcinft  fua  exoRcrati  libi  videntur.iudic.umque  X 

Deo  tranftuliflfe,  quod  facerdoti  demlcrunr:  Dei  obliuionem 

induxifte,vbi  confciura  facerdotem  fcccrunt.Porio  quiscofef- 

fionisdicmlsetusinftarc  videt  ?  quts  adconfttendi.m»  alacri  a- 

nimopergit?ac  non  potius,qua(i  obtorto  collo  in  carccretra- 

harur,iniiitus  ac  reluiflanti  fimilisvenit.?nifj  forteiffl  facrifi- 

culijqui  mutuisfncinorum  fuorum  narrationibus^quafi  iocofTs. 

fabuIis,fedelicateoblcftant.Non  multasch;irtas  inficiam  refe-- 

rendis  prodigiofis  abominationibus ,  quibus  fcatet  auiicularis 

confeflio.  Tantirm  dicOjfi  non  inconfulte  fceit  fandus  illc  vir, 

i!  ^  ?'^A**'  *  ^^^  ot)  vnum  fcortationis  rumorem  ,  confcffioncm  ex  ecclefia 

fua,  velpotiusafuorum  memoriafuftulit :  infinitis  hodi«ftu- 

pris,aduIteriis,inceftis,lenociniis,qQid  fatto  opus  ficadnione- 

mur. 

SecundierroTu     jq  Quod  huc  obtenount  poreftatcm  clauii*m,£c  ia  ea  rrgni 

ne^tatto.         ^-^1  pjroram^vt  aiunt)&  puppim  confeflionarijlocant,videndrt 

quanrum  valere  dcbet.  Ergo  fine  caufa  (mquiunt)  dat^e  func 

F.ntfr.ig.tg.  claues?ergofinecaufa  didumcft,Qu^cuq;f@lueritisfuperter- 

lLil>  4.c.:9.      ram,erunt  folota  &  in  c^lisrFruftramur  ergo  verbum  Chrifti? 

RefpondeograucmfuilVe  ciufam  cur  daretur  claues.quemad- 

„  aiodumSf  nupcr  expofu«,&  vbide  excommunicationeagetur,. 

J^i^f^oi^elont  cxplicati.us  iterum  docebp.Sed  quid,fi  vno  gladio  eiufaiodi  o- 

jkcceforei,       ninibus  eorum  poftulatis  anfam  praecidas  facnficutos  non  eife 

Apoiia- 


DE      MOOO      PERCIP.      CHRIJTI      GRAT.        122, 

ApoftGlorumvicarics  ncc  fucceflores^Vcrum  ifiud  qiaoquea-  Lib.  4  csp  6 
Lbicradandu  crir.nunc  vndc  fe  niunire  maxime  voJi  nf,aricre 
erigunr  quo  niolitiones  omnes  fua?  deiicianrur.  Chriftus  enim 
iioa  ancc  Apoftoiis  ligandi  &  foluendi  poteftatem  fecit  quam 
eos  Spiiitu  lanfto  donauit.Ncgo  igitur  vllis  copetere  ciauium 
potelhtem,c|ui  non  prius  arccperint  Spinrum  fandum.  Nego  i-  ^^»  hdent 
«juennuam  clauibus  vti  pofle  nifi  prseunre  docentequeSpiritu  ^^."''"'f  ^-^"f 
l'anftcj5&  didiijtecjuidagendum  .^t.Spjricum  faHdu  habeiefe"^'^^*^';^^^^''"^ 
illi  nugantur:  fecl  reipfa  ncganr.nififorreSpiritu  fanftum  rem  arLiter. 
cfle  vanam  &nihili  fingunt,  vtcerte  iingunt:fed  jliisnoncre- 
derur.Arcjuc  hac  quidcm  machina  in  vniuerlum  fubuertuntur, 
vt  cuiufcunque  oihj  claucm  fe  habere  iadenr/emjjer  mterro- 
«andi  fint  habeantnc  Spiritum  fandum  >  qui  clauium  eftarbi- 
ter&moderator.Sihaberefer^Erpondeant,  rurfum  interpclla- ^^^. 
difuntanerrare  porfitSpiricusrandas^IftuddiferrGprofari  no   "" 
audebuncjtametii  oblique  fua  doclrina  inlinuant.  Inferendum 
erg«  erir,  nullos  facrificuloshabere  clauium  poceihtem  ,  qui 
pafTiiii  fine  delcdufoluuntquacligariDoipin*  voIuerat,Iiganc 
qu:;eroluiiunerac. 

ii  Quando  claiiffimis experimcntiseuinci  fe  videfjquod  dt-  r^//^    trrorU 
gnos  &  indignos  promifcue  foluant  &  Iigent,poreftatera  vfur-  refutatto. 
pant  Cm^  fcientia.Et  quanquam  negare  non  audent  ad  bonum 
vfum  requiri  fcienriamjpoteftatemtamen  ipfam  mslis  difpen- 
facoribus  traditamfcribunt.  Atqui  hsec  poteftaseft,Quodcun- ,  j^iandatum 
cue  Ijgaucri.s  aut  folueris  in  terra,  erit  in  cxlis  hgatu  aut  folu-  ,^  promijfum 
tum.  Aut  promiiTumChrifti  menciri  nporter,aut  beneligant&  c7jr?i?»    j^«o- 
folwutqui  runthacpoceftiteprediti.Neceft  quod  tergiuerfen '^«^- 
rur ,  Chrifti  diduBi  Iimitari  fecundumems  merita  qui  ligatuc 
auc  foluitur.  Et  nosetia  fatemur  irec  1'gari  n^c  folui  poflenifi  cbeciionU  dl- 
dianos  qui  iJgenCur  auc  foluantur.  Sed  habenc  Euangelij  nun-  ^'■'"'' 
t))&Ecclcfia  vcrbumquo  dignitacem  hancmerianrur.  Inhoc 
vetbo  nuntij  Euagtli;  poftunt  omnib.  remiffionem  peccatoru 
inChrifto  polliceri  per  fidem:pofllint  damnationem  edicerc  in 
omnes  &  fuper  omnes  quiChriftum  non  amplci^luntur.ln  hoc  i.Cor.tf.9. 
verbo  Ecclefia  pronutiat,fcortatores5adulteros,fures,hom-ici- 
daSjauaros,  iniquos.partemin  regno  Dei  non  habereitalefque 
certif/imis  vincuiis  ligat.  Eodem  verbo  foluitquos  refipifccn- 
tes  cofolatur.  Sed  qu^  crit  i^h^c  poteftas,nefcire  ^uid  ligandu  ^-  ^^  ^■1'f^yda. 
/ic  aut  foluendum?  lipare  autem  no  pofle  aut  foluere,ni/i  fcias?  ^""""'^^^,  '"* 
Cur  crgo  dicu c  fc  abfolucre  authoritarG  hb!  daca,  quum  incer-  ^.erbo(_qued efi 
ta  fit  abfolutio?qu6  nobi«  imaginaria  hxc  poteftas,fi  nullus  fic  certa    Ugandi 
vfus.^lam  autem  habeo,autnuIIum  cffe,  aut  tam  laGertum  effe  ^foluendi**' 
vt  pro  nullo  habendus  fit.   Quum  enifih  fateantur  bonam  efle^^''-^  rectdcn^ 
lacerdotum  partem  qui  non  ncc  vtantur  clauibus ,  poteftatem  '"' 
veio  fine  Isgicimo  vfti  inefficacem  :  quis  mihi  fidem  faciet. 


«AP.nxi.  INS  titvtiOnis    iib.    iir. 

cum  a  quo  foluor  bonum  cfFc  clauium  difpenratorcm^qimd  ii 

malus  eft ,  cjuid  aliud  hsbct  quam  fnaolam  iftam  dirpenfatio- 

nem  ?  Qujidin  te  ligandum  fit  autfoluendum,  nefcio,  quando 

iufto  cUuium  vfu  caxeo:  fed  fx  mcreri«,teabfoluo.  Actantuu- 

dem  pofTctnon  dico  laicus  (quando  id  a?quis  auribus  non  fcr- 

rentj  Ced  Turcajautdiabolus.Id  enim  eft  diccre,  VerbumDci 

non  habco,cerc»m  folaendi  regulam:  fed  authoritas  mihi  <isttt 

Vii.fea.  15.  ^^  ^  «bfoluendi,  fi  ita  funt  t«a  merita.  Videmusigitur  quor- 

fum  fp€(S3rint,quum  diffinierunt,claucs effe  aurhoritatejw  di- 

fcerncndi,  &  exccationfs  potefla  em:  fcicnriam  accedere  con- 

filiarium  ,  &  inflar  confiliarij  ad  bonum  vfum  cf]e.   Nempe 

libidinoje  ,  liccntcr  ,  fincDeo  &verboeius  voluerumrc- 

gnare. 

T.xteptio.  adu.    ^i  Si cxcipiat  quJfpiamJcgitimos  Chrifli  miniftro$n©n  mi- 

(fAnc  ^.erroru  nUs  perplcxos  forc  in  fuo  officio.quia  abfolutio  qne  a  fide  pewn 

wefutatmt}».  det  femper  ambigB a  erit:  dcinde  nullum  pcccatonbus 2ui  hi- 

gidumfolatium  fore  quia  minifleripfe  qui  idoneus  iudo:  noii 

cfleorum  fidei,de  eorum  abfohirione  cerrus  non  cfttin  proai- 

1f(«fp,i.»dal>'  Pf"  cftrolutio.Dicucenimilli.nonremitti  aracerdofepeccata 

^rds    varitt  nifi  quorum  ipfe  eft  cognitor.ira  fecundL-.m  cos  rcmiffio  cx  ia- 

f9»txficm  de-  cerdocisjudicfopendcr.quinifiprudenterdircemJtquinsve- 

iutnj.feH  fa.  «ja  jjfgni  /^nj.  ^^^^  ^^c^j^  ^^^^  ^^  ,^  jr^jp^  Deniquc  porcftas  de 

etnfinumie-  ^      •^oq^^tur,  lurifdjftm  clt  cxtmini  annexa.ad  quod  jeftr!»- 

Slti.  giturvfnia  &abro!utio.In  hac  parrenihi!  firrru  reperiruninio 

prefundi  eftabyffusiquia vbi  mtegra  non  eft  conftrficmutila 

ctiameft  fpes  v€ni.T?.dcfnde  facerdps  i^^^  fufpenfus  hspreatne- 

cefle  eft,dum  nefcir  nn  bona  fide  enumc' et  pcccnror  'ua  mala, 

poftremo  Cquae  infcitia  &  rudiras  facerdotum  eft)  maor  pars 

adhocmun*excrcendii  nihiloaprior  eft  quam  fHtoradagros 

coiendos;alij  fereamnes  fibi  racritdftjrpcfti  cfredebtnt.  Hinc 

jgitur  f>erp!exiras  &  dubitario  de  abfoiutione  papaii,  quod  ca. 

fundatameflevolunt  a  faccrdotis  pcrfona:neq;jdmodo,feda 

cognirione  ,  vt  tanrum  de  rcbus  dclatis ,  quxfitis  &  compcrris 

iUdicet.  lam  fiquisabonisiftisdodoribuxqua^rr.ir,  reconcilie- 

-^turnc  Deopcccator,  peccatis  quibufdamretnrffts,  non  \\dQn 

quid  rcfpondeant:  nifi  quod  faceri  cogenrur  infruftuofum  c&e 

quicquidpronuntiac faccrdosde remiflis pcccaiisquorum  re- 

citationem  audierir,quandiu  alianon  eximrtrura  rcatu.Et  par- 

teconfitentisquamperniciofa  anxietas  confcicnriara  dcijm- 

^am  teneat,hincpater,quod  dum  recubit  in  facerdotis  difcre- 

tionem,vt  loquilturmihtl  ex  verbo  Dci  ftatucrc  poteft.  Ab  hi% 

omnibus  abfurdis  libera  ^  immunis  eft  doftrina  quam  tradi- 

T^sf.  i  txre-  mus.Condition2lis  enim  eft  abfolutio  vt  confidat  peccatar  fi- 

jftioni  abunde  bi  propitium  effe  Deum,mod6  fyncerc  inChrifti  fscrificio  cx- 

Jattj^aiitns,    piitiGnem  quserati&acquJcfcat  obUz2s  iibi  gratia:.  I:a  crrare 

noa 


OB     mOdo     PBRCI?.     CHRI^TI    GRAT.      ft 

nenpoteftquipra  officio  prfconis  ,  quod  fibi  ex  Dei  vcr- 
lio  didatum  elt,promulgat.  Peccaior  vcro  cercatn  fli  liquidam 
abfolutioiicni  ampk^i  poteft,vbi  fimplcx  illa  conditio  appo- 
nitttrdcamplexanda  Chiiftigracia,  fecundumgcneralcm  illa 
migiftri  ipfius  regulaai.qoac  impic  fprcti  in  papatu  fuit,Sccu- 
dum  iidcm  tuam  tiat  tibi. 

*j  Quam  inCuUe  mifceat  qu«  ^e  clauiu  potcftate  docet  Seri-  Matth.  9.  zf^ 
ptura.  promifimealibidifturiii&loc^eritopportuaiorintra-^'*''''*/''*''^ 
aando  regiminc  fccclcliac.  Memmcnnt  tamen  lectores  pr3epo-j-^^^,-^-^„/^^,,^_ 
ftcre  ad  auriculire  &  fecreta  cofeffionem  torqucri  qu^  partim  cedentitj rffu- 
de  Euagclij  pr|dicatianc,partim  dc  excomunicatione  a  Chri-  tauo. 
fto  dift»  funt.Quarc  dum  obiiciut,ius  folucndi datu  elfe  Apo-  L'b  4.eap,ti, 
flolis,  quod  faccrdotcs  exereeac.peccataiibiagnitaremittcdo,  lf'^f''-^J*"' 
feifum  &  friuolum  principium  furai  paiam  eft :  qufa  abfolutia  f;C^/^jf "'^*' 
qu^  fidei  feruicnihU  aliud  cft  quam  tcftimonium  vcni^  cx  gra- 
juita  Euagel' j  ptomiflionc  fumptu.alcera aut^  qu^cx dikipli-  »•  Eoc/f/wiilrM 
iia  £cekfi;e  pendec,  nihil  ad  fecrcta  peccata,  fcd  ad  cxcmp lum  ^'f^^^»*  »«' 
magispercii|et,vt  tollatur  publica  EccUfia;  offcfio.  Qyod  au-  '^!^^^-^ , 
tcm  hinc  inde  teftimonia  corradunt  quib.probcnt  noa  fuffice-  p^fSi^nfulu 
rc  vcl  foU  Deo  vcl  lascis  confitcri  peccata,nifi  faccrdos  fit  co- 
§nitor,putida  ac  pudcndaeft  eorum  diligcntia.Nam  fiquando 
peccatoribus  luadent  vccufti  patres  vt  fe  exonercnt  ipud  fuum 
paftorcm,de  recitationcaccipi  non  poteft  quas  cuncin  vfu  n6 
fuit.  Dcinde,ft  finiftri  fuerunt  Lombardus  &  fimiles,  vidcntur 
data  opera  libris  adultcrinis  fuifle  addidi ,  quorum  praetcxtu 
dccipcrcnt  fimpliccs.  Rcfte  quidem  fatentur.quia  poenitcntia 
fcmper  comitatur  folutio  ,  nullum  proprie  vinculum  mancrc 
vbi  quis  poenitentia  radus  eft,  quauis  nondum  confeflLs  fucrit 
ideoque  tunc  facerdotc  non  tam  remittcrc  peccata  f\\\im  pro- 
nuntiare  &  declarare  remifla  efle.Quanquam  in  vcrbojdecb-  Qiitffi^,t, 
randi,  craffum  crrorem  infinuant.ceremoniam  fubrogantes  in  ^tffonji^. 
locum  doftrinx.Qupd  autem  attcxunr.in  facie  Ecclefia»  abCol- 
ui  qui  iam  coram  Deo  veniam  ndcptus  erat,incempeftiuetra- 
huncid  peculiarcm  cuiufquevfum,quodiam  diximuscommu- 
ni difcipUn^  efle  dcftinarura  vbi  tollenda eft  graoioris  &  nora» 
culpajoflcnfio.  Sed  paulo  poft  moderanonem  pcruertuntSc  oi;>^<a.l. 
corrumpunt,  addentesalium  modumrcmittsndi:  nempecum  ^^e?j/?». 
iniunftione  poenr  &  fatiffaftionis.  in  quo  fuis  facrificiis  ius  ar- 
rogant  dimidiadi  qiiod  Deus  vbique  in  folidum  nobis prbrni- 
flt.Quum  enim  fimpliciter  pcenitentiam  &  fidem  cxigat,f  i^ti- 
tio  iixcvelcxftcptio  prorfus  facrilega  eft.  l^erinde  enim  va- 
letacfifacerdos  ,  tribuni  perfonam  fuftinens,  Dco  inrcrcedc- 
rct  nec  vclLct  Dcum  pati  mera  fua  liberalitatc  in  gratiam  rcci- 
perc  nifi  qui  ad  tnbunicium  fubfellium  proftratus  iacucrir,  iU  ^ 

licquc  fic  mul^ati^.      '  x 


cA?.ll\h  INSTITVTIONIS     LlB.     II  f.  ^^ 

Coneiufio  totins     14  Tctz  liuc  fumiria  redit.fi  Deum  faeerc  vcUntconfeCRo- 
d.if-utationn    nis  huius  fiditi»  autliorem  ,  eorum  vanitatem  coargai:ficuti 
aduerftts  lou-  monPiraui falfartos  iti  paucisc]uoscitantlocis.QuumyerQpa--. 
fefioncTri  hanc  j^j^ jj,  lcgem efTe  ab hominibus impo/itam,clico  & tyratioican-s 
^■^"^"T™/  e^e  &  cum  Dei  iniuria  latam,qai  verbo  fuo  cofcientias  aftrin- 

orturr.^tyranni-  tji  •  •  ■      r   1  /vt  ti- 

^^^^t/^y^/,f-gens,vult3bhominumjmpcnololut3scire.l.imquumaaobti- 
miam/acrile-  nedam  veniain  necef^tas  eius  rei  praefcribitur  quaiii  Deus  vo- 
gium^  mul-  luit  efleliberafnjdrca  facrilcgium  effeiiEiinime  tolcr^bile.quia 
tiflicem  tm-  ^[]^i[  £)eo  magis  propriu,quam  peccata  remitterc,  in  quo  no- 
picr.ium  de-  bisfitaeftfalus.Ad/i^rc  oftendifnueaamdcmnmfuifrehacty- 
?""!  -"  rannidein,quum  foedabarbarieoppreirus  efietmundus.Docui 

prarrerea  legem  cfle  peftiferam  qu^  vel  fn  derperatioaempr^- 
cipitac  miferasanimas,  vbicunque  v;get  Deitimor:  velvbi  eft 
fecuritas  inanibus  blanditiis  demuleensjmagis  hebctar.Poftre- 
mo  expofui  quafcunque  afferunt  miugationes  non  alio  tende- 
renifi  vt  inuoluant.obfcurentac  deprauentpuramdodrinain, 
fucofis aucem  coloribus  inipietates  tegant^. 
De Ca;iCAcli9'     ^^    Tertium locum  ratisf»i<5lioni in  poeniten tia  af/ignant, dc 
nttcv.i  nrtium  qua  quicquid  bIaterant,vno  verbo  fubuertipoteft.Dicuntnon 
focMwrf/ij^K^nfrufficerepoenitetttia  pr.^eteritisinilisabbftinere  ,  &  moresit^ii 
fophiftxtnpoe-  mchus  c6tnutare,nifi  de  iis  qua?  fa.cla  funt  fariffaciatD^o.  Ef?e 
'  y^"^^'^'  ^^^°-  autem  mulca  adminicula  ,  quibus  peccata  redimamus:  lathry- 
tesisr  ^f»    'mas,ieiunia,oblacio3es,charitatisofiiGi3.  lisDotninum  propf* 
Li  4.ren.dift.  "andum,  iis  dcbica  iuftitiae  Dei  perfoliienda,  iis  compenfanda 
jo.e  non  fuf-  dclidla,  ijs  vGniam  emerendam.quanuisenimUrgftite  mifcri- 
f5citderonr^cordi.sculpam  remiferit,poenam  tanien  retinerc  difciplinaiu- 
'^{■a^'c  ^    \  ^^^^^'^^'^^  ^^^  V^^^^  quajfatisfaflionibusrcdimenda  ftt,  In 
1  ''    ni  ?iA  hanctamen  fummam  reciducomnia.nos  quidem  a  Dei  cleme- 
tia  deliaorum  veniam impetrare ,  fed  intercedente  merito  o- 
perum,quibuspeccatorum  noxacompenfeturrquo  debitaiu- 
H'u  eppoaitur  iiiti^  Dci  faciifadio  perlbluatur.Talib.mendaciis  oppono  gra- 
ccv,  tuitam  peccatorumremiffioncm-^quanihilinScripturachrius 

I  [{■miifioms.   pr^jicatur.PfimLiin,quid€ft"<eminio,nifimer|liberalitatisdo-     . 
len^.ja.?^       num?N6  enim  rem>ccerc  dicitur  creditor,qui  antapocha  tefta- 
Col.2.14'       turfibinumeratampecuniam:fedquinuIlafolutione,vltrb  fua 
Tit.j.y.  beneficentia  no;neexpungic.Curdeinde  gratis  additur,  ntfi  ad 

i.Crutuits.      toUenda  omnem  faciffaclionis  opinione?Qua  igitur  confiden- 
tia  fuas  fariff'a<5i:iones  aJhuc  eriguc,  quf  ca  valido  fulmine  pro- 
-  DenniquitA.  A^^W^^^^^^  Q-^''^  autem?quum  Dominusperlefaiamclamar, 
us  JJlemu.     E^^iflim,ego  fura  qui  dcleo  iniquicates  tuaspropter  mc:Sc  pec- 
Itfa.  ^j.a;.     cato^am  tuorum  non  ero  memoT^annon  aperte  denKtiat,  cau- 
fam  &  fundamenrum  remittendi  a  fola  fua  bonitate  fe  perere? 
4.re>-  c"  pro-  PrjBtcrea  quumScriprura  vniuerfa  reftimcnium  Chrifto  defe- 
pter  arijlum.  rat,qu6d  pcr  nomen  eius  fitaccipienda  peccacorum  remif/ia  , 

Aci  10. 4j.      nonne  alia  omnia  nomina  excIudit?Qupmodo  igiturper  fatif» 

fadio-* 


t>  E      MODO      P  E  R<CIP.    C  H  RI  S  T  l      6  H  A  T        It^ 

fadioniim  nomen  accipi  doceat  ?  Nc<^ue  verohoc  fc  dafe  fa- 

tirfa^ionlbusL  negent,  etiani  ii  ipfe  intercedant  <juafi  fiib/idia. 

Nam  qu©d  Scriptura  aic  P^r  nomen  Chrifti ,  intclligit  nihil  ^»^^'^  ^^1«  (f «s 

nosafferre  ,  riihilnoftLum  pr^tendere  ,  fcd  fola  Chrifti  com- '^^^''^^^^''^'•^ 

iiiendatione  niti.  qucmadmodum Paulus  aftcrcnsj^uod  Deus "^q^' ^ 

crat  mtindum  /ibi  in  Chrifto  reconciIians>  non  impuranspro- 

pter  ipfum  hoaiimbus  delifta  ,  modum  rationemque  mox 

fubiicit,quia  pro  nobis  fadlus  eft  peccatum  qui  peccati  expers 

crat, 

i4     Verum  qaa  funt  peruerlitace,  &  peccatorum  remiffio- ^  <^^'-'^'fjLO)'  i 
nenii&  recoacilatione  ficn  femel  dicunt,quum  in  gTatiam  Dei  P^^"*^;'^^  0' 
pcr  Chriftum  in  Baptifmo  recipimur;  poft  baptifmum,  rehir-  ^if^^/^lmit^Hi 
gendum  efle  per  fatiffaftioncs,fan^uinem  Chrifti  n5hilpro-;„j./,,rf,„-. 
defte,  niCquatenus  per  claiies  EccJeha:  difpenfatur.Nccdc  rcLib.  j.  rcnr. 
«iubiaJoquor.quumfuam  impuruacemclariffiniisfcripris.pro-dift.y. 
4idcrinr;nec  vnusaut  alter/cd  ^'niiierfi  fchoiaftici.  Nam  ipfo- 
rum  magii^er ,  poftquata  Chriftum  in  ligno  paen.im  peccaiO' 
rum  foiuificjuxta  .Petii  dojftrinam/confeiTuseft.Tubiunftailii-  ,.Pet  1.14., 
<-o  exceptione  fentcntiauiillam  corrigit,  quodin  Baptifmo  o-  z.Tim  r.o. 
mncs  peccarofunr»  poenv^  temporalcs  relaxatur:  fed  poft  bapti- 
f  num,po»uit€iffltiaEbeneticiominorantur;vcita  (imuicoopere- 
rur  cruxChnfti  &  noftrapoenitentia.Sed  loRge  aliter  loannes,  p  »    . 
Siquis  pec<jaucric,^ic,habem*  «duocttum  apud  Patrem,Iefum  il^'nne  Im*---^ 
ChriftaiD:&ipfe  eftpropitiatio  pro  peccatisnoftris.Scribo  Yo-  geiiii\->, 
bis  filiolitqaift.r-emitcunmr  vobispcccatapropter  nomcii  eius.  i.Ioan.*.»^.w 
Certe  fidehbu?  ioqnitiir,qinbus  dutn  Chr;ftuua  proponit  pcc- 
catorum  propitiationem,  non  aliam  e^c  racilfa^tioncflfl  cfteQ- 
dit  qua  oftenfi»s  Deus  propitiiri  placarivfe  poffir.Non  dicit^Sc- 
nielvobisp^rChrirtumrcconciiiatuseftDeus,  nuncvobisa- 
Ihas rationcs  qujerice  ■.■iqA  perpctuum facic  aduocatum,  qui  fuj 
interceffione  in, Patrisgrariam  nosfcmpcr  ref^ituac:  perpctua 
propitiacionem,<|^ua  peccaca  expieiuur.  fift  cnim  illud  pcrpe- 
ruo  verum,quod  alcer  loannes  dicel^^t,  Ecce  A<.^nns  DcijCccc 
qui  collit  pcccaca  »nmidi.Tollit(inq|aam)ipfe,n5  aliiis.hoc  ef^,  Ro?'*V"  ^-  «* 
quandoipfefoluseft  AgnusDci,folas<]UoqueobIatiocftpro  ^•■^^'"»    *^ 
pcccatisjfolus  cxpiatio,  folusfatiffadio.  Namquum  ius  &  po-  ^^'•- '^- 
teftis  ignofcech  propr/e  compecac  in  Paa-cm.,vbi  a  Fiho  dilhn- 
guitur,vt  bm  vifum  eft  ;  in  altcro  gradu  Chriftus  hic  locacur, 
quod  p«enam  oobi^ debitana  ia  fe  tranff<a:ens,rcariuii  Qoftrum  Kefpc/lonumhj! 
deleueri«  corara  Dei  iudicio.  Vftde  fequifur.non  sUicer  nos  fo-  ^um conj^uiu 
reparticipes  expiacionis  aChrifto  pera<ft« ,  nifi  apud  eum  re-  ?'*"  ^"f  ^^'!* 
lideac  honorillequem  km  rapiiintquiDeumplacare  tenwnt  ^^,,yv^^,5„,j 
fuiscoinpcnfationibus.  '  commeto  vi$^ 

%7    Ac .duo  \nc  pcrpendf-Jke  c©  j^eait.v  ,.iai|:egcr  ^  iilibatus  /^«/«r* 


CAP-IIII*  INSTI  T  VTIONIS     L  I  B.    1 II. 

fuus  honor  Chrifto  feruetur:  vt  cofc ientiar  dc  pcccati  venia  fe- 

lcC.si  4<^*      cura?! pacem apud Deutn  habcant.Iefaias air, Patrempofuifre 

in  Filium  noftras  omnium  iniquicates,  vt  liuore  eius  fanemur; 

i.Pet.r.a^.     Q««c!  aliis  vcrbisrepetes  Petius  ait.Chriltii  pertuliflein  cor- 

Rom.8.}.       pore  fuo  pcccata  noftra  fuper  lignum ,  Paulus  fcribit  damna- 

Gal.j.ij.        tum  cfTc  pcccatum  in  aius  carne  ,  quumpronobispcccatum 

f  "Tr  r  L    faftus  eft :  hoc  eft  vim  &  maJcdiaionem  peocati  in  cius  carnc 

hortm   iUiba'  mtercmpta  quum  m  hoftiam  datus  eu,m  quam  cota  peccatoru 

tum    feruari  noftroru  moIcSjCum  fua  maledidione  &  exccratione.cum  hor- 

debere  tfnlja.  rendoiudicio  Dei,&  mortisdanatione.reiiceretur.Hicnequa- 

tuj^jt^illAtif»,  quamaudiuntur  nugameta  ilb;  quod  poft  initialem  purgatio- 

nem,  paflio nis  Chnftiefficacianon  ahtcrBoftrumynufquifq; 

fentiatquam  pro  ratiffaftoriKpoenitenii^e  modo.  fcd  ad  vnica 

Chriftifatisfadtionem,quoties  lapfi  fuerimus,rcuocamur.Nu(J 

tibi  peftilcntes  eorum  n.^nias  propone.Gratiam  Dei  in  prima 

peccatorum  remiffionc  folara  operari:{i  poftea  acciderira',adt 

fecHndana  veniam  impetrandam  opera  noftra  cooperari.H^c  (i 

locum  habeant,  inne  qu«  Chrifto  /uperius  funt  attributa,  illj 

falua  manent?Immane  quancum  hxc  difF(,*ruiK.iniquiiates  no- 

ilraspo/itas efTc  in  Chnfto  vt  in  ipCo  expiarentur,  & noftris  o- 

peribusexpiari:Chriftumcfl'epropitiafionem  pro  pcccatisno- 

^iterum  ,  d«  ftris,&  Dcum  opcribus  propitiandum.  Quod  fi  de  pacifiGanda 

pMeijuada  cen.  coofcicntia  agitur:  quae  iftaecerit  pacificacio,  fi  audiatpcccata 

^^'^"''''*'/"'''^^^'rcdimifaiiffa<5tionibus?quando  tandem  illi  fatiffaftionismod* 

rf   ""fi^d^tZ-  co^ft^rc  poterit>Ergo  femper  dubicabit  an  Deum  habeat  pro- 

uJLiefattf'  p'tium,rcmperaeftaabit,remper  horrefcct.Nam  qui  leuibus  fa- 

faaicnf          tifFa^iunculis  acquiefcunt,  nimis  cotemptim  iudicium  Dci  x- 

ftimant:&parum  reputant  quanta  fit  pecczti  grauitas:  vcalibi 

diccm*.Et  vc  ipfis  cocedamus,peccata  aliquot  iufta  fatifTaftio- 

ne  rcdimerc  ,  quid  tamen  facicnt  vbi  tot  peccatis  obruuntur, 

quorum  fatiffadionibusncc  cencu  vita»,vel  fi  tota?  in  h»c  finr^ 

fufficere  queant?  Adde  quod  loci  omnes  quib*  afleritur  pccca- 

torum  rcmiffio,non  ad  catechumcnos  pertinenr, fcdadrege- 

-  nitosDeifilios.&quiin  Ecclefiaefinufucruntdiu  nutriti.  Le- 

leceati^rumX^^^^^^^^^^^^^^^^^^P^^^^^^^^^^^^^^^  Paulus  ,   Obfccro  VOS 

mijitonem  ad  Chrifti  nomine,  rcconciliamini  Deo:iion  ad  exteros  dirigitur^ 

Catechumehot  fcdad  cos  quipridcm  rcgeniti  fuerant.  Atqui  fatiffaftionibut 

yefirtn^untjdi.  vitcre  iuffis  ,  ad  Chrifti  cruccm  eos  ablegat.  Sic  quum  fcribit 

iuiur.  Coloflenfibus  Chriftum  pacificaflc  per  fanguinem  crucis  qug 

Col^i  »0*°     ^""^  ^"  ^t^^  ^^^  ^"  tcrra,non  reftringit  hoc  ad  momenrum  quo 

recipimur  in  Ecclef^am,  fed  ad  tatum  curfum  extcndti.  QuotJ 

facile  ex  contextu  patcr,  vbi  dicit  fidelcs  habere  redcmpciono 

per  fanguinem  Chrifti.nempe  remiflionem  p»ccatorum.Qu[5- 

qqam  plurcslocoscongcrcre  fuperuacuumeft  qjui  fobinde  oc- 

currunt. 

it    Hk 


DE       MODOJPBRCI^.    CHRlSTfGRAT.  tlf 

i8    Hic  in  afylum  confugiun.t  iuepre  dvftin<^lionis,  Peccaca    ^^^^^^^  ^f  ^ 
<iU2ed^tnveniali>te(le,qu3ed;un  moicalia:pro  mortalibusgraue  ^^^^,  vlnahl 
facisfadioncm  dcberi :  venialia  faciitoribus  remcdiis  purgari,  (^mortaltaprd 
oracione  Dominica  ,  aqua?  bencdidtx'ar}ier/ione,abroiutionc/«o  arLitnofa^ 
Mifli.  Sfc  cum  Deo  luduni-  &  iaepdunr.   Q^um  camen  affidue  ^'•'<"'«»^  "^/./?i 
peccatum  veoiale  &morcalcin  orehabGant,  nondum  alterum  ''""l^r  ' 
abaitero  dilceinere  potuerunt,ni/iqiiod  mipieracem  &immu.  ycpugnani, 
ditiero  cordis,pecc.itum  veniale  facmnr.Nos  autcm(quodScri 
pturaiufti  &iniurti  reguiaducctjp^^ccatiftipendiumpfonun   Ro.^.if. 
tiamuscire  inorcem.&^Anitrtim.cjux  pcccauerir,  mortcdigna.  Eiech.iS.^c^ 
Cxtcrum  iideliurapcccata  veniaiiaeife:  nonnuianon  mort^  T{*fp.  peaatt^ 

,         -^^r^    .         ..     .  .  1-        n  j  •■•     Vetn^lu    %'erA 

mereanrur,  ed  quiaDeimilcrKorAlianuiiaeltcondemnatioiis  ^,y^^-„^^j,„-  ^ 
qui  func  in  Ciirillo  lefu  :  quia  non  impurantur,  qjia  ven:a  de-  peneni.Uflan- 
lentur.  Scio  quam  aiique  dijcftrinsm  {lacnoftra.n  calumnien-  li.xexfupertor'. 
tur.dicuntcaim  paradoxumeileSrotc  )rum,  de  peccatorumse-  o'.ie£lionenatds 
quilirace  :  fcd  luo  ipfoiuui  cre  nullo  neootio  conuincchtur.  ^'^""■^I^. 
Qtta?ro  cnim^  annon  inter  ea  ip:a  ptccaca  qur  morcalia  taten- 
tur>aJmd  alioaimusagno  cans,  N-  nigitur  protinusiequicur> 
paria  eifc  pcccata  qiiseiim.!!  mof.alia  iint.Qu  mi  Scripcura  de- 
finiatjitipendium  peccati  mo;  icm  efTe^Lcgis  obedientiam,  eiie 
vitae  vi4m:£ran'gi"e!ii->nem,  mortem:  fianc  fcntentiam  euadere 
non  poHart.    Q^em  ergo  fais-acendi    exitum  inuenient  ia 
tanto  peccatorum  cumulo  ?  fi  vntus  di^iei^  iatisfadio  peccati 

vniusrdumiilam  m.edirancur,piiiribusfemu©luunt:quandodic„  •w  > 
nulium  prartenfiuiuiiinv.s  quilque,  quo  non  aiiqucticsl  ba- 
tur.  Ad  eorurn  vero  farisfad:'ones  dum  (e  JccingenCiiumerofa, 
vcl  potiusiunumeracumulibufJt.  lam  prxc.iaelt  liti.sfAciendi 
fiducia  quid  morantur?  quomodo  adhuc  de  iatisf«ciendo  cogi- 
tareauden;? 

2p    Conanrur  qiiidem  fe  expedire.-rcd  aqua  (  vr  dicirur)  illis  4  oi*Vc?/ij,f  af- 
Iiairer.Fin j?unt  .^bi  diftim^ionem  pcrn.-e  &cuJpe:culpam  rcmit-"*^'''*'^.'*,  *° 
ti  fatentur  Dci  miienc8rd;a:  led  cuipa  rcmiiia  poei-iam  '^eii^tc,  g,.^^^^^tfnisfa 
«juam  perfolui  Dei  iuftitia  poftnlat.  Ad  pocnc-e  igitur  remifiione  ^ionis  fi^men" 
propnefpeftacefatisfaifljones.Q^vrir  ift  t,bone  Dens.dtTultoria  ttiznfiabtliat^ 
Jeuitas?cu"!p£  remifiionem  nunc  gfacuicam  proftare  conficen-  '^^'^^ifi"  *• 
rur.qunm  nrccibus  &  fachrymfs,  aliiilj;  omnc  genus  prx'pira- 
fronib.cmerfrifubindedocent.  Verumadhuccum  ifta  d.ftin- '^'^^<"'/'*' 
^•neexdiamecro  ptignac  quicquid  de  pGccatorumremidlo-'^'"'"^^''''^'''** 
ne  m  j>criptura  nob)s  craditur.Qnod  tametii  iatisfuperq;  exi-  jii^fl/ata. 
ftimo  iam  a  nic  confirmatum ,  fubneftam  tamen  qyxdam  aiia 
telbmonia,q!>ibJs  aded  co^iilringiRtar  tottuoii  i&i angues,vc 
ne  fummam  quidem  caudam  compiicare  poftiiac  queanc.  Hoc  Isre.ij.  ji.h« 
^ceftamentum  nouum  quod  Dcusi»  Clinftofuo.nobifcum 
pepipit.Quod  inic|i}itatumnoftrarum  nen  rccordabitur.  Qnjd 
fais  iignificauerit,  difeimus  ex  altero  ProDheca,  vbi  Dommus, 

Ff  i. 


CAP.   ini.  IKS  T  IT  V  T  ioNlS       t  I  B.    I  1  I. 

Ercc.  iS.  3  4.  ^^  mftusCinqiiit^a  iuftitiafua  dcfiexcrit,omnin  iuftitfarum  ciu* 
j-.  non  rccordabar.fi  impius  ab  impiecate  fua  recellbric,  omniuni 

iniquitatumciusnonrccordabor.  Q,u6dreiu{titi3ru  rcc*rda- 
furumnegat.vtiquehoc  cltjnuilamfeearumhabiturum  racio- 
nem^vt  remuneretur.Ergo  &  pcccatorum  non  recordari,  eft  cz 
lefa  58. 17.11.  nonpoftularead  poenajn.Idiprum  alibi  dicitur,  proiicerepoft 
&  44  "•        tergum,delerc  inftar  nubisjderaergere  in  pr^fDndum  maris,n5 
p  -  j  *7j'^'    impucarcjtedumque  habere.  Talibusloquendi  formulisnon 
obreurefcnrumfuumnobisexplicueratSpiritus  fandus,  /ido- 
R^.itiuHiiw,      ciles  aures  illi  8ccommodareai<Js.Certe  fi  punit  Deus  peccata, 
impucac;/i  vmdicac,  recordatur;fI  ad  iudicium  vocat,  ttdi  non 
habct:fi  cxaminat,  poft  tergum  non  proiecit:  fi  infpicic,  non  o- 
bliterauic  inftar  ncbulje:ii  ventilat.non  proiccit  in  profundum 
l^r.fc-are  ,A.---  maris.Atquc  io  hunc  modum  incerpretatur  Auguftinu»  cltris 
^m/.Vw/  djio.     verbis.Si  cexic  peccata  De*jnohiit  aduertcre.-fi  noluit  aduerte- 
In  Pf.*!  iij     re,noIuit  atjimaduertere:^  noiijit  animaduertere,noluit  puni- 
re:nohjij:  agnorccrc,maluit  ignofcereiTcda  ergo  peccata  qua- 
ic  dixii?Vc  non  videientur.  Qind  erac,  Deum  vidcfCpffccaca, 
nifipunire?Audiamusver6  &ex  alioProphecaeioco,quibuslc- 
Ifrr.i.i.i8.        gibuspeccata  rcmicrac  Dommus.Sifucrmc(inquic)peccatave- 
ftra  vt  coccinum,qaafi  nix  albefcent:  &  fi  rubuerinc  vt  vcrmi- 
Jer«.  seao.    culus,erur  quafi  iana.  Apud  Icremia  autefic  legirur,  In  illa  dit 
reqjiretur  iniqu!rasIacob,&non  inucnietur.  peccacum  lehu- 
dah,&  nou  crir:  quia  propiciabor  reliquiis  quas  feruauero.  Vis 
tAHU  eppofitts  breuircr  tenerc  quis-fic  vcrbsrum  iftoru  fenfus?Expende  quid 
Scriptur^t  locis  econuerfo  iibi  velinrloqUutiones  illje  ,  Dominiim  in  facculo 
lob.  1417.     iniquitates  colligare,in  fifcicuUim  colligere  &  recondere,fty- 
Ofe.ij.ii.       i^  ferreo  exarare  in  lapide  adimantino.  Nempe  fi  vindiftaoi 
^ie.iy.  i.       repenfutn  iri  fjgnificaKt(quod  excra  dubium  cft)neq;etiam  du- 
birandum  eft  quin  contrariis  fentcntiis  omnem  vindictse  repe- 
fione  Dominus  fe  remittcre  afiirmet.  Hic  mihi  obteftandi  func 
ledores,  non  vt  glodis  meis  auicultenc :  fcd  tantiim  vt  verbo 
Deilocum  aliquem  ciVc  finant. 
Tftfb<i7-fia  j.  a     3*^     Qmdjqu.-Eio,  nobi<:  prazftitifTecChriftns,  fi  adhucpro 
c^njhierattone  pcccacis  po?na  exigerctur?  N.im  quum  dicimus  eum  perculifTe 
efficaci^mortis  oninia  peccica  ncftra  in  corporc  fuo  fuper  Iignum,n6  aliud  Ci- 
ihrifit.  gnitkamus  quim  defunftum  pocna  &  vmdida  qu^  peccacis  no- 

r.Pct.2  24.  ^^^-^  debebacur.Iclipfum  figniticancius  declarauit  lefaias^quum 
^*^"  dicic ,  Caftigaiionem  (  fiuc  corre^ioncm)  pacis  noftrsfuiire 
fuj>cr  eujn.  Quid  vero  eft  corre6tio  pacis  noftrse,  nifi  pcena 
peccacis  d€bica,&  a  nobis  perfoluenda,  ancequam  Deo  recon- 
ciliiri  polTemus,nifi  vicesnoftrasipfefubiiffec^En  clare  vides, 
Chriftum  peccacorum  p(oenas  fiiftinuifle,vt  fu^^s  ab  iilis  exime- 
ret.Et  quocies  de  redejiEione  per  eu  hdz  meminic  Paulus,vo- 
R«  ].ii.        ^garc fpist ^'79^w7p«?-/v,qu©  ncn  (Implicitcs rcdemptione indicas, 

qualit€E 


O  E      MODO      PERC.     CHRISTI      G  R  A  T.  illi 

«|u;ilitcr  vuigo  intelligirur  :  Ccd  prctium  ipfiiai  &  Utisfaftioiie  j.Cor.i.ja. 
rcdf.-niptJonis.  Qua  ratione  8:  C-hiillufn  ipfum  fe  pronobis  Eph.1.7. 
rtir-nXtfTe^vdediirercribic.  Qu.^apucl  Dominum  propitiatio  eft  ^-<'|  '  M- 
(iac)uit  Au*f,uilinu$  j  nifi  facrificium  ?  Et  cjuoci  eft  facrificium, '    '"■  \^' 
iiifi  quodpro  nohis  oblaium  eil  in  morte  Chrifti?VaIidu  au-  ^^P'^ J-  l°fi'- 
tem  m  prmiisanctcm  nobis  luppcdirar  quod  ds  expiandis  p^Cficior^fub  Li^ 
catorum  Qoxis  /n  Lege  Mofaici  pra^rcribitur  Neque  enim  illic^^d 
Doiiiinus  hanc  aut  ilJam  fatisficiendi  rationem  conilituit:  fed 
totnm  infacrificiiscompGnrationem  rcqiriric.Vbitan.ien  a!io- 
quidili^entjfirime:>Tqueexad:il(imo  urdine  omnes  expiandi  ri- 
tus  exequiturQui  fir  aucem  vt  nullis  prorfus  opeiibus  admiffa 
dclida  pr«^>curare  iubcat,  fed  fola  iriexpiarlonem  facrificiare- 
^uirat,nifi  qaod  ita  tellari  vulc  ynicu  effe  fatisfadionis  gcnusj 
quo  iudicum  fuum  placatur?  Nam  quss  curnimmolabant  fa- 
cnficia  Ifraelitae,  non  hominum  opera  ccnfebantur:  fcd  a  fua 
veritatCshocelljvnico  Chrifti  facrificiojseftimabantur.  Quale-»  _^ .  .  ,.^.. 
autem  compenfationem  a  nobis  recipint  Dom!nus,paucis  ver-  ?,    ,     ^'^'^■^'1 
bis  clcganter  Oleas  exprciiit.Omnem(inquK^coIlcs  miquita-/df,.ry^^,^„'-^ 
terao  Deus:rinpeccatorumrcmi!fio.Er  viiuloslabiorum  per-  ko/?.«. 
f0!uemus:Enfa:isfad:io.Scioqui«^em  fiibriluisadhucipfosela- Ofe  u?.     j 
bi,  dam  inter  aerernam  pcenam  &temporalesdiil:inc:unt.  fed^^'^°^^''"°^4 
quum  tcmporalem  poena  quoduis  fupplicium  cfic  tradiuu.quod  ^^'^^^  ^  ^^ 
tam  de  corpcre  quam  de  anima  fumic  Deus,  excepta  modo  '^-i/ffi.tftinJs 
t€rnamorte,parumcosfubIeuit  h^crellri^io.  Nam  fupeio-;'^/^;;;/?^^»» 
res  lod  quos  citauimus,  hocnoir.inacim  voIunc,hac  no>  con-'^».'»'''^'*'-         > 
dirionc  rccipi  iDco  in  grariantjVt  quicquid  eraiuus  pa3;ia?  me- 
riti,  rciiiittat ,  culpam  ignofccndo.    Et  quories  Dauid  auc  alij 
Propherv^feccatorum  veniara  pctunt,  fimul  poepam  depreca- 
tur.lmo  diuini  iudicii  fenfus  huc  eos  impellic.  Rurfiiaa^auujii  a  p~a^%  ^i-    ;■ 
3-/«.  mmo  muericordiam  promitcunc,   icmper  tereex  pr  feflo  sro. 
de  pce.-!isearuaK};remif(ionecoiK:ionantur,  CertequumDo  s.obteSiio.  fex 
minus  apuJ  Eztchielemprcnunciat  hncni  fcimpofiturum  Ba  '^'^'■^Z'''**'*  ^^/'- 
bylonicoexiliojidquepropterie,  non  propter  iiid2cos;gratui-^^"  "  *hutes. 
tum  efle  vrrunaue  fatis  dem^  nllrit.  Den!que,fi  a  reatu  l)bera-V  r^"^''""'^' . 
murper  Chnitum,  pcrnas  ciu.r  indc  pioueniutceflarcoportet.Mfr/?*»*,»  jj^.,^ 

? I     Verum  quando  &  ipfi  Scriprur.-e  teftimeiniis  [efe  anvat,  mdem. 
videamus  qualia  fint  qua;  ipfi  obrendunt  argumeta.  DauiJfin-  ^  -^'^  tt^/^ina  re 
^uiunc)d£  adulterio&  homicidio  aprophcra  Nath5  obnu^a:.-^""^''^*^"''''- 
tus,veniain  pccc3ti  acGip!t:&  tamen  morre  fiuj,  quem  ex  ^^^^-$3,»  x 
tcrio  fuftulcracjpoflea  pleditur.  Talespttnas,  qux  pof^  culp.-^  IVou../^'.  ^ 
ctiam  remifiion(im  infiieendse  cfienr.fT-i.sfadionibus  redyiiereio  »»• 
docemur..  Hortjbaruremrp  Daniel  Nebuchadnezer  vt  clce-'*^^^'^-  ^-  ^* 
tnofynis  peccara  redimeret.Et  Solom«  fcnbit,  propteriCi|uica-  '-"*^'7-  47.  .. 
tcm  &  pietarcm  rcmictiiniquitarcs.  Alibi  criaim.charritate  odc-I'^"  'ii-t^tu^^ 
nn  raultuudincm  peccatoriim.  Quam  fenteatuni  confiru\auE* 


CAP.Jllt.  INSTITVTIONIS       11  B.      11 /^ 

4.  De  n>iferi  &  Petrus.  Ueni  «pud  Lucam  Doi^inustie  mulierepeccatrjce 

cor^nex^iayi-  j^j^^  rcmilfa  cfla  illipeccacamuita^quiadilexeric  mulcum.  Vc 

^.'L*Jee>mfy-  P^- "«-'rse  fcmper  &  prsepoftere  fada  Dci  ^eltimant!  At  /i  obfer- 

n:s  cnyma  rriu-  ua{lenr,ftjuod  minime prseceicundum  erac)  duo  efTffdiuini  iu« 

damtb.i:,         Aic\)  gcneraJonge  aliam  m  hae  Dauidis  correptionc  vidifTenc 

6.  Depcaatii  pasnx  formam  quam  quae  ad  vltionem  tenderc  pUtand*  fit, 

TKjtlin  niui.*re  Q,.o  .fg,^  autem  norrr<i  omni«m  no  mediocriter  fefert  miel- 

mnitum   ]/;/<:„  f'.§®i'^qtioc'umpertineant  Deicaltigariones  quibr.smpeccata 

xj]e!,  oofji^  animaduercic;(34  quaMtum  ab  cxempjis  differant  quibus 

Huic  ohitiiioni  impios  &  rcprobos  cum  mdrgnaoone  perfequirur;  fiimmatJm 

vt    fattifiMty    perltringere  non8bsrc,arbicrorjfueric.Iudictum  vnum,  doce- 

(juadAm  pra-  c!i  caufa, vocemusvmdidtse.-alcerumjC.iftigationis.Porro  ludicio 

w.  Ktur  t  u  vindida:,fic  intcib"!2cadus eflDeus inmiic osfiios  vlcifci,vt  iram 

£)^  adiier.Uis  lilos  fuam  exercear,  confunaat,  «^fapec,  in  nihiiu  rc- 

i  Vmd^d^       digar.ld  ergo  fit  oobis  proprie  Doi  vfndicla,  vbi  puteitio  cum 

»  CApoatiomu  eius  indignatione ccr.iuncta  elt.Iudiciocafljgationis  nonita f^- 

u!t  vr  irafcatur:  nec  vindicat  vr  perdat  vd  feiimiiiet  ad  interita. 

Vnde  non  cft  flijiplicium  proprie  aut  vindida,  ^^^  corredio  8e 

a.^moniti^^nAJterum  iudic'selt,alterumpatris.]udex  enim  quii 

facinorofum  punic.in  ipfum  deliftum  animaduertit,6f  de  faci- 

rioreiffo  pcenamexpecic.  Paccr  quum  filium  feueriuscorrigi-c, 

non  liocagit  vc  vindfcet^utmBldet  ,   fcdmagis  vtdoce.it  & 

cauciore  in  pAflerum  reddat.Paulo  diaerfa  fitniluudine  Chry- 

fb[comus2bcijbi  vtitucqiu^  ramen  eodem  recidit.  Verberatur 

•  (inqwr()filius:verbera*ur  &  fainulus.fcd  hic  vr  feraus.quia  jpcc- 

cau!c.punicur:il]ever6,vc  iiber  &filiusdifciplinaindigens,  ca- 

^  .  _     {ti^aair.  Huic  correpcio  in  probarionem  &  emendatioaem  cc- 

Ev    VtYiU\«ut    ,.'     ,i     .      n  ri     o 

coniidcr.u^nc     ^'^^^"^'  '^  ^'Z^^^^  ^-  P^"^^'  , 

tluepro^urun-  ?2  Vt  brcuiter  &  cxpcdite  rem  totamteneamus,heccx  dua- 
tur  dtHlnclw-  bus  flaruatur  prima  .irltitidio.vbicuquc  pcrna  clt  ad  vitioncrH, 
fie$  y  qmrmn  \\)\  inalcd!(fr;o  &  iraDci  fc  exericqaam  lemper  a  fidclibus  con- 
^''',°':"^^^'^j''  rinci.Caaigwtio  contra.&  \:}d  benedidio  cJt,  &  amoris  habec 
Ad tilthni  Jte-  t^fti"^'"'!'";^^"^'!  Gocet  Scriptttra.  Hf>c  difcrimen idm  Dei  ver- 
fiutur.-cm  eppo  't>o  P^^'^^n^  notatur.Quicquid  enimalflictionum  in  prsefenti  vi- 
hititr  c^/?;^.*- tafuftment  impii,  nobis  dcpingitur  cea  quoddam  infcrorwm 
ttoyamoru  p<i-  atrium,vnde  .Tternam  fuam  daoinacionem  eminus  iamconfpi- 
ternt  tefttmo-  ciunrrcanuimquc  abcil  vt  Lnde  emendentMr,aut  fru(ftum  alique 
^muJtii  locHSeri  p^^<^^pi^3>  >  ^'t  pocius  caiibus  pr^eludiis  .id  diri«fimim,qu^  tan- 
ptur^  eifirma-  ^^^"^  ^o^  mnnct,  gchcnnam  ?pparencur.  Caf^iijans  aucem  ca- 
tur.  f^igarferuosfuos  Dominus ,  fed  tnorri  non  traditeos.  quare 

lob  j.iy.  cius  ferula  veiberati  ,  bonum  \d  fibifuifTe  faceorur  ad  vcrani 
Prou.  j.  n.  eruditioncm.  Vc  autemfan^ftos  vbiqueiegimus  talespoenas 
PruiW  pi^cido  animof.ffcepincjitafuperiorisgencris  flagella  fempcE 
Pfal.,,9.71.  vehementer  funcdeprecari.Cafliga  mebominc(inquitIerc- 
Ier.10.17.       aii3^)fed  in  iudiciojno  in  ira  cua:nc  force  imniinuas  tne.  EfFude 

furorem 


DH     MODO     PERCIP.    CHRISTI     CRAT.  X27 

ftiroicm  tuuiii  m  gentcs  qiur  te  non  noueruni.  &  in  ifgna  quce 
nomen  tuuca  n«n  inuocarunt.Dauivi  autcm,  Domuie  ne  m  fa    '''^^^•^•*-  &; 
roretuo  arguas  me.aet^uc  in  ira  tu.i  i?orripias  m^  Nc\]ue  »>bell  ^*''^* 
quod  rarpiuicule  Canclis  fuis  ir  i-c;  dicitur  Dominus  ,   quum  m 
eorum  pecc/taanimaduert!r.Qu,:li:crapud  Ieraian),Confit;c--  lcQ.i.i. 
bor  tibi  Domine,  quonwrn  iricus  es  miiiT :  conucrn.i>.  eft  turr.?r  ohteihj.  E^go 
tuusjccconfola*  jis  esme.    Jcem  HibicuCjQujirairatus  fueri.s,  ^^'^    .-/^'fh; 
niircncoidfr  rccorcUbcris.   Mi-ch2:as  veL-o^iiam  Dei  port-abo,-^'':*/'*^"*'  "''*" 
Cpjia  pccciuiei.     Vbi  :idmonetr.o*.)  iolum  nih^l  oblircpcnd-^^^j^ /^j^  ,  2_ 
proficere  quiiuftepleduuir,  fcd  dolorismitijR^ationanruppc-  iviicn^v^  s», 
terefidclibus  ,  confiiium  DcirepuranJf.  Eadcm  enimrano- 
iie  hjcrcditarem  fuarn  p.ohxi^^rcdicitur  :  quam  camen.v?  fci- 
mus ,  m  JCferoum  non  profanabit.    IJ  autcm  non  ad  Dei  pu-  'Ki(}-^>'j'  iojlfn- 
riicntisconfiiuim  vel  .itFct5lam,fed  ad  vehemetcm  dolorisfen- '^''■'^  "^^  /"*' 
fumreferrur^quo  afficiuntur  qui  vclqu«leJTiCijnque  cius  fcae-     "'^ ^'^  .1:'  ""''' 
ritRtem  luitineuc.Atquindeles  luos  aoa  medjocrl  t^inrum  au-  pUgts  fenat. 
ilerita:c  pungit,  i'Q.ii  iutei  duM  ita  vuhierat  vt  llbi  non  longe  ab " 
inferorum  exitio  dil^are  vjdeaacur.   .Sic  quidem  teilicur  iraai 
J  utra  promeritos,  arque  i  a  expedit  vt  fibi  in  malis  fuis  d  fpli- 
€eant,De{  placandJ  maiore  cura  tangantur,  &  folicite  ad  venia 
peteadam  fell:  nenc.-fed  \y\  eo  ipfo  iuculentius  intcrim  ciemen- 
ux  quam  iriefu3!tcftimoniuco  proferr.  Sta:enimfoedus  in  ve-  ^'^'/'^''"%^^ 
ro  noflro  SoUaione  nobifcum  percuflum,  cuius  fideai  nunqua  T,^/^^,*'  '^^fg. 
forcirritamis  quifancrcnonpoceftaffirmauir.  Si  derelique-  rat  ah  eis. 
rint^inquitjfilij  eius  Legem  meatn,  Sc  lo  iudiciis  meis  non  am-  Pfal.  8^.  ji. 
bulauerint :  /i  ftatuta  mea  profanauerint,  &  niandata  mea  non 
cuftodierint;vifitftboin  virgainiquitateseorum,&  in  veiberi- 
bus  ftccazD.  eorum  :  mifcricordiam  autem  meam  non  atiferam 
»b  eo.  Cuitts  m^fcr^cordise  quonos  certiores  faceret,  virgam, 
qujt  Solomonis  poftcricAtem  arguet,dicit  fore  virorum,&ver-  j.  Sara.7.14. 
bcrafilioiiimhominam.  Qojbuspirticujis  du  moderat-one  &  c.tifirmatio att 
lenitatem  fignificat.fimul  mnuit  uon  pofic*  nifi  extremo  'etha-  ^»*'^  promtfi»^ 
Iique  horroreconfundi  quiDei  njanum  fibi  aduerlam  tfie  ten- "*' 
tiuHt.Huiuslenicatisquantam  habeat  ratonem  in  ifraelefuo 
caftigapndo,oftendit  apud  Prophetam,  In  igne  rcpurgaui  te.in-  ^a    ullirntnio 
quit,fed  non  vclut  argcncum.  nam  6c  ipfe  cotus  abfiimpcas  ef-  .-7  ex?plo,  pa-- 
fcs.  Q2,aaquampurgacionis  ioco  caftigationcs  illieHe  docec:  P''''-^  Ecdefi^ 
cas  tamen  ipfas  addic  itafe  temperare,nepIusiufto  per  easde-  '^"  cxpcnen-^ 
teratur.Idque  omnino  neceiie  eft.  nuia  vt  quifque  Deum  ma  j^^-    g 
gis  reueretur,  &  ad  colendam  pietatem  fe  addicit,  C\c  tenen^^r 
eft  ad  ferendam  eius  iram.Reprobi  enim,quanuis  fub  Hagellis  Tf^prthorti.  (^jf 
gemant,quia  tamen  non  cxpendunt  caufam ,  quin  potias  ram  cUctorum  drm.. 
fuis  pcccatis  quam  Deiiudicio  tergum  obuertunt,  ex  focordia  «y/''!^''^"''  <^*- 
illa  contrahunc  duriciem:  vcl  quia  fremunt  &  cAlcitrant,adc6-  ^' ^'^^^ 
^iTC  cuiiultuantnirconcra  fuumiudicem^  furTofusiileimpetus 

Ff  ii]. 


^AP.  IMl.  INsTlTvTlONlS     LIB.     III. 

tmentia  &  furorc  eos  obRiipefac*'t.  Fideks  autem  Dci  feiulis 

«dmonitijftacim  defcendunc  aa  repijtada  pcccata,  &  mctu  hor- 

rorequepercu!fi,3.d  deprecationem  (upplices  confugiunt.  Ho$  / 

dolores.quibusfe  eruciant  mirercanime.n!fiIenirccDeus,ruc* 

cumbercnt  centicsctiam  in  mcdiocris  iri^eiusfignis. 

^e/tcrtordijihi-     3i     Sit  dcindchvTC  aitcra  diflinftio,  qiiod  dum  flagellis  Dei 

Ifio.yDiimfa-icptohi  feriuntur.iani  pmnasilliusiudicio  quodammodope- 

■jellaturrefro-  ^^j-g  incipiunt.&  quanquam  illis  non  impane  c&dat  rahbus  ira: 

t.fjcenaia.  er-  (j^.jj^a? documcntis  HOtt  aufculraif',  non  tamen  ideo  pleducur 

'iopendere  in-  ^uo  30  meiiorem  mencem  redear:fed  tantum  vt  Deum  magno 

cipiunt:  Cafir-  fuo  malo  iudicem  &vltovem  experiantar.FeruIisaurem  verbe- 

Xttiones  piorii  rRnvar^lil.  nonvtmU'ulam  liclidorum  Deo  peribluincj  !ed 

eos  ad  '■''/ip^r  vcindeadrcfipifcentiam  proficiaiu.    ProJndeiii  futurum  cas 

etn^tam  c:    ^i  notiusquamin  pr3Eteri^um  temnus  refpicereintellipimus.  Id 

iJeKdam  inui-  Chryloltomiverbis  nialim  quam  meisexpnmere.Propter  noc 

tan!:^i:odi(r,i  inquit.imp' )nit  nobispoenam,  non  de  pecGati»  fumensfuppli- 

Pu^rum  ci^^cri  ciam,{cd  .^d  futuranos  corrigcns  Sic  oi  Augulh'nus,Quod  pa^» 

pturx  teflmto-  fer!s,vnde  plangis.mcdrcina  efHi'>i,  non  pcena;  caftigatio,non 

iiits  eonfirma-  j^j^^^j-jo^  ^qI^  repelletc  fl  ;ocIluni,fi  noti  visrepelli  ab  h*ere> 

3nVerm.  Jc  <^'f^^^  '  ^^*     Tota  ifta  niireria  generis  humaai  inquagemic 

Pcen.&eon-  ouindiis  noueritis  frdtrcs  quia  dolor  medicinaliself,  non  fen- 

feffione.        tcntia  poenahs,&c.Has  le.irentias  ideo  citcireplacuit,  ntcuivi- 

Br^i'''!'"  •     deretur  nouaautminus  vfitata  loquutio  quam  pofui.    Atque 

hucpertincnc  querimomxindign.itionis  plen.£,  quibiisDeus 

fjepe  depopuli  inofatitndii  e  cxpoftL^lac  ,  qiiod  peruicacicer 

Iefu.1.5.         conterpferit  0'nnes  pocn^is.  Apud  Iefai.^m,Ad  <5uid  percute- 

rem  vo  vltra?  a  planta  pedis  ad  verccem  non  eftfanitas.  Scd 

quutalibusf£n:entn"s  abundanr  Propheta?,  breuiccrindicafie 

fatis  fuerit.non  aiio  coniilio  Deum  punirefuam  Ecclefiam  ni- 

i.Sam  f.ij.      fi  ^f  fubaftarefi;.M'cat.Firgo  qinim  Saukm  regno  abiecir,punr- 

i.Sam.iz.  18  ebat  ad  vindiftam;quum  Dauidem  paruulo  fiiioorbauit,.ad  c- 

menditio.nem  corripiebat.  In  hanefencentfiun  accipicndum 

a.Cor.  11.31.   eftquod  ait  Paulus,  Q^um  iudicsmur  a  Domino,  corripimur» 

necumhocmundo  damncnmr.  Hoc  eft,  dum  nos  filij  Dei  ma- 

nucxleftisPatris  ^ffigimur,  nonh:;ecpoenae(l  quaconfanda- 

_  .,     ,   p       mur:  (ed  cafligatio  durt ixac  qua  trudismur.  Qua  in  re  planc 

cato  meritis  nobifcumeft  Auguitinus.docetenim.poenas,  quibushomines 

ac  remif.2,  c.  paritcr  calligani ur  a  Deo,variecon(iderand8sefl*e:quia  faniftis 

5i-  &  H*         fnnt,  po{l  peccatorum  rcmi(fi..nejcerramina  &  exercitariones: 

reprobis,{ine  remiffione,fuppIic:a  iniquitatis.  Vbi  poenas  Da- 

uidiahi'l)ue  pji*;  infli^as  commemorat ,  &e6  fpedafle  dicic 

vt  corum  pietashuiufmodi  humilitateexerceretur  ac  probare- 

lef.4p,».        tur.Ntquc  vcro  quod  dick  leiaias.remiflam  efle  jpopulo  ludai- 

co  iniquitatem,q  pd  plenam  accepiflet  caftigatione  de  manu 

Bomiaijapoencrvilucionependcrcdelidommvcniamarguic: 

lad 


Pial.iOJ.cir 
ca  nn 


Dl      MOOOPERClP.    CHRlSTtGRAT.  22? 

fcd  perindc  cft  acli  dicerct,Satis  iam  poenarum  exafiii  cft:  qua- 
rum  ob  gFauitatem  &  multiiudinem,  cjuia  i^im  diuturno  ludu 
&  iiiderore  confedifuiftis.cempus  eft  vt  icccpto  plcnje  miferi- 
cordix  nuntiojanimi  vcftri  in  lacruiam  diftuii  mc  patre  fentidr. 
NamillicDcuspatrisindaitperfonamjqaem  iuft^  q.ioq;feuc- 
ritatispoenicetjvbi  coaftus  tft  alperiusm  ftljrjanimadueLterc. 
54    Hiscogitacionib.fidelem  inltrui  necti-fe  eftinafl^id;o   ^'^^/.':''  %** 
^num  acerbicate.Tcmpus  eft  vt  iudiciu  incipiat  a  domo  Domi-  ^ "  '^'>  ""^  'j"* 
ni,m  qua  muocatum  eft  nornen  eius.  Qmd  f.icerent  hli)  Dei  h  piixvfw.f.de^ 
feueritaremquamfentiunt,  vkionem  triuscfle  crederenc?  Qui  i<s  amrm  rt~ 
eaim  m*nu  Dei  peicuftiis,  Deum  iudiccm  punientem  cogiut,  •7"'^«- 
nonpoteftnifi  iratum  &aducifum  /Tbi  concipcrc  :  ipfum  vcro  ^■^^"■^ij' 
Deiflaoe;lum,vtmaledidionem&damnacioncm,defeftari.de-  „'^"  ^^"  ^^  ^ 
niquc  ic  a  Dco  diiigi  nunquam  perluaden  poterit  qui  lic  erga  fi,^ioi.e  ptum 
renffeLlum  fcnticitvt  adhucpunire  velit.   Scdille  demum  h\b /Jibetiefolt^r», 
Dcifi.igellis  pioficit  qui  fuis  vitiis  irafcentem,  fibi  aufc  propi-  "-'''jVj  fms  etfi 
tium  acbcncuolumipfum  rcputar^  Alioqui  enimneceffe  elfet '''''''""^* '"'■'^' 
cucnireqiiod  Propheta fc  cxpercu  cor.queritur,Supermetra-  ^^^^^  gg  ^ 
ficrunt  furoresrui  Deus.-terrores tui  opprelferunt me.  Ite quod  pf^i'  50.7.* 
fcnbic  Mofes,  Qupnia  defecimus  in  ira  cua5&  in  indign.itione 
tui  conrutbati  fumus.Pofuifti  miquitatcs  noftrasin  confpcdu 
tuo,occuIta  noi^ra  in  lumine  vukus  Eui.Qupniam  omnes  dies 
noftri  rcceflerunt  in  irt  eu3-.c6fumpti  funt  anni  noftri.ficut  ver- 
bumex  ore  emiffum.Cotr.A  veroD.iuid  depaterniscaftigacio- 
nibusj  vt  illis  adiuuari  magis  fidelcs  qoam  opprimi  doccat,  fic 
canit,  BeatusliomoquetucorripuerisDomine,  &in  Le^etua  ^(^^^m. 
crudier!s,vf;  pra^ftcs  ilii  quieccm  a  dieb  iis  malis,dfl  foditur  pec- 
cacori  fouea.Dura  csice  tentatio,vbi  Deuspsrcensincrcdulis, 
&  eerii  fcelera  diHimulans  rigidior  erga  fuos  apparet.Ideoque 
folatijcaufainaddit  Legisadmonittoncm  ,  fjuadifcant  faluci 
fuaeconfuHdum  reuocantur  in  viam,impij  ver6pra?cipifes  fe-  "  '^^^^'''fp;'^^'^' 
rantur  m  luos  crrores,  quorum  finis  eu  fouea.  Nec refert  sicne  p^„^,  -.vnlrdi- 
a?tcrna  pcena  antcmporaLia.Tam  enimbella,fames,pcftiletif,  atr.ms  aterna 
roorbl,maledi<ftioncs  Dei  funt,  quam  ipfum  mortisxrerna?  lu-  effl  pr.<ludia. 
diciumrdum  infcrutur  in  e«m  fincm,  vt  fint  aduerfus  reprobos  ^«/''«^^^'77/«- 
iras  vindift^que  Domini  inftrumenta.  m 'i.f^.vir 

3^  Pcrfpiciunt  nunc  omnes(ni  falIor)qu6  fp^diGt  illa  Do-  "^f^^  tlfioi}] 
raini  animaduciiio  in  Dauidem :  nempe  vt  documentum  cfTet,  fHhiunurad  j. 
grauiter  Deo  difplicerehomicidium&adulterium,  adue-rfum  of^iahcui: pn^ 
quod  tantam  offenfTonem  in  dilcdo  &  fidcli  feruo  declaraflct:  mumrtrchrum. 
vc  erudiretur  ipfcDaufd  nC  poiieatalefacinusauderet.noau-  ^^^ ^'^''"■^''^^*' 
tem  vc  poena  eflet  quacompcnfationem  quandi  Deo  foIueret.^J^J  '"  ^^»l_^ 
Sic  &  de  altera  correptione  iudicandum  eft,qua  Dominus  po-  ,^^,.,3  /.,;>  „<,» 
pulum  vehementi  pefte affligitjob  Dauidis  inobedicntiam,  ad  *pmna. 
^uam  inieccfendo  ipfo  populo  prolapfus  fuerat.Nam  peccati  i-^a^"-  M^JS.- 

Ff  iiij. 


f4?'?M''  INSTITVTIONIS       LlB.      II  r. 

quicicm  noxam  Diuidi  «raris  rcmf/ii:  icd  qiiia  lum  ad  publicti 

pmnium  feculorum  cx.:mplum,tum  aJ  Dauldis  quoque  liumi- 

liationem  pertineipactale  ficuuis  n^n  impunicum  manere :  i- 

]Hy{>0fheffesre'  pfura  R  igelio  'Uo  afperrime  raliigauir.Quem  lcopum  in  vni- 

uocatioadthc-  uerfaii  quoi^j  iiumani  gcneris  malctiiiflione  pi^ociiifsiiaberc 

fin,  cDvfrm.ta  decct.  QiiUcomi  im.petrara  pratia,omnes  ramcn  adJjuc  perpe- 

^xemplts.        f  ^niwr  qus  m  peccati  poena  pxtenci  n^xUiro  mdidse  fuerant,  mi- 

*      :     '         ferias;calibusixercic:mccis  admoreriooslentimasquamgra- 

uiterDeo  Legisiuaetranrgreflio  dirph^cear,  quo  miferx  noilrx 

forris co!  ♦ciencra  deicdi  &  humiliati ,  ad  vcram  beacitudineni 

ardentiusafpiremus.  Stultif/imus  vcrofucrit  fiquis  arbinemr 

prjesetis  vitie  calamicates  in  peccati  noxam  efle  nobis  impofi- 

fiomYl.  5.  de  fjs  j^j  ,y,[]^[  Videcur  Chryrolioinus  vohiifle,quum  ica  fcripflcSi 

Scacirium.     ^    "'^*-  P^"^''  inferc  Deus  vr  in  malis  perleuerantes  ad  poent- 

tentiam  vocecoiknfa  poenitentiajfuperflu»  ia  eric  pcena.Qua-' 

re.provt  vniufj.uiufque  ingenio  expcdire  noui:,ita  hunc  maio- 

ri  a'perirate,  illum  benfgniore  traC;racindulgentia.  Iraiuevbi 

l^r'^'"  V*      doccre  vuicfe  non  efie  inpcenisexigendrs  jmmodicum,expro- 

bracduroSi  obftin.ifo  popuif^quodpercuflusnon  camen  fiiciac 

iincm  peccavidi.Hoc  fenf  j  concjuericurt^hraim  efle  quafl  pla- 

cent-imab  vna  putctorridaui,  ab  altera  parceincoctani  :nma 

fcihcct  non  penctiabar  in  animos  feru'x.,  vt  virm  excodis  po- 

puius  ipfc  Cipax  yen;:e  iicrct.  Certe  qui  C\c  ioqi'itur.  oilcndit, 

fimul<icquifq'iere!iipuerit,  fe  rnv  x  forepiacabilem,  fibiqj  no- 

flra  peruicacia  cxprimi  (^ue  exercet  rigorem  in  cafligadis  deli- 

^ur  enmes  eo-  ftivjcui  voluncarja  coire(^io  occurreier.  Quandotamen  eaeli 

gfw:^  fia-^cUo  nol^ra  omnium  durities  &  rudifa<i"qu:ec^ii:igaritfncin  vniuer- 

if.l\-.  "  ^^  f"'^'^  opus  habeac,  virii  tfl:  mu  Jecif(iaii>  Parri  omncs  iine  cxce- 

Tntamexerce-       .r  nn  »>r'- 

iur.  pcione  comm  ini  tiagell  .  pf  r  ocam  v!r;*m  cxeccere,   M-rru  au- 

temeflcurficinvnam  Diuidiscxemplum  ocuiosconiicianc, 

tot  excmpli^  non  permoueantur,in  quibL»$  graruitam  pcccato- 

f '";•  '^'^f"      rum  remil/ionem  iiccbjt  contcmplari.    Legitur  pubJi^canus 

dcfccndifl^t  etcmp1oiuilificatus:poenanulh  fcquirur.  Perrus 

dclicl:i  vcni  m  obc:nuir:!achrymas  eius,  inquic  AmbroiTus,  le- 

Pa-Tir  P      ^  gimus:faci  fadioncm  non  Irgirau.'?.  Ec  audit  paralfticus,  Sur- 

Matth.  Q.i.  *  gc^rcniittunturtibi  pecc^ca  rua:  popaa  non  imponitur.  Omnes 

quajjn  Scrip-.ura  commemtsrantur  abfolutioues,  gratuit^  de- 

icnbuntur.   Exhac  cxcmplotum  fequcatia  rcguia  potiuspeti 

debuerat,quam  ab  vnico  illo,quod  nefcio  quid  fingulare  con- 

D3n.4.?4.     tinet. 

•^d^iiterum  ^^  Danicl fua cxb^rrationcqua  fuadebat  Neb^chadnezer 
^j^fWcvvMws  vt  peccata  ruaiuiiitiarcdimeret,  &  iniquitates  fuas  miferatio- 
9itjfitia  r/i,_  f^cpauperumonvoluit  hgmncareiuft^itia  &  mifcricoraiacife 
mentcpeccata,  Dcf  propitiationnn  &pcenarum  rcdcmptioncm:(abfit  enim  vt 
r^^anfit.         aiia  vnquam fuetit:  ATrohvxfmas  quam  fanguis  Chrifli )  i'<^<^  iiiud 

redimere 


DE      MODO      PERCIP.     CHRISTK      GRAT.        H^ 

redimcrcjad  hominespotius  quam  ad  Denm  retulit.acfi  dixif- 
fec,  Excrcuirti,6  rcx,iniuftam&;  violenram  dommatfonem,op- 
prcffilHhumilcs,fj>oliarti  pauperes,dure&inique  cra(?La(tipo 
pulum  tuum:pro  iniuihs;  cxa6h'onib.  pro  violcntia  &  oppref- 
Jionenuncrcfcr  mirericordfam&iurtitiam.Similiter  Solomo  Prou.jo.ii, 
charitacc  operiri  multituriincm  peccatorwm  aitrno  .ipud  DeiJ,  '^♦#«»^<»     ^^ 
fed  mcer  homines  ipfos.SkenimhabGtinteger  verfus^Odinm  J'^""'^  *";""■ 
excitatcotetioncsrchariras  verooperitcuaasimquitatCi.Vjup  ^^^^.^  multitu^ 
vcrru,more  fuo,per  anrithc/in,mala  (]ux  ex  odiis  nafcjuntur.cia  dtntm  pejiea. 
frMftib.charitatis  c6fert,in  hanc  fenfum,Qai  inter  fe  odetunc,  torumoperten- 
viciliim  mordenccarpuccxprobrantjlacerac,  oraniavitio  ver-  ''• 
tunt:  at  vero  qui  fc  diligunt.muha  infer  fe  muruo diffimulant, 
ad  mult9  connment^Enuica  vrciffim  condonantrnon  quod  alter 
alrerius  vitia  probct>fed  tolerar,&  admoncdo  medctur,  p©tius 
quam  infcdando  exiilcerec.  Eodem  fenfu:citatum  locum  hunc  i-Pct.4  8. 
aPecronihilamlDigendum  eft.nifldeprauate  vafrequedetort^  Prod.itf.^. 
fcripcureinfimulareeum  voIum^.Vbi  vero  milericordialtbe-  '^^  ^f*artum 
nignitate  doccc  expiar»  peccatum.non  intelhgitmisc&ram  fa-  fj^jkr^cgrdu 
cie  Domint  compenfari,vc  tali  fjtiffaftioKe  pacatus  Deusjpoe-  feccAtutn  ex- 
nam,  quam  alioqui  erat  expetiturus,  remitcat:  fedfamili»rif//'ff,rr*je»^«' 
ScripturcE  roore  indicac  quod  ipfum  fibi  propitium  repertnri 
/inc  qui  vitiisac  ncquiciis  piioribus  vaIereiu(Hs,pcr  pietatem 
&  vcricacem  ad  ipfum  conucrtuntnr.acfi  diceretiram  Domini 
refidere,acquiefceie  eius ludiciu  vbi  a flagitiis  noftris  quiefci- 
mus.Nec  vero  caufam  venia?,fed  potius  modum  vera;  coBuer- 
fionis  dc.^cribic.Sicuti  frcqaenter  denuntianc  Prophec^  froftra 
Deo  hyp-^jCfitas  ingerere  fiftitios  ritus  pro  poenitetia,quera  o- 
bleClac  integritascum  officiis  charitaris.  Sicutetiam  admonet  Heb.10.14. 
auchor  epiftulx  ad  Hebr.^os  ,  bcneficentiam&  humaaicatem  1^^^^^?^* 
commendans.ciufmodi  facrificia  placere  Deo.Nec  cCrte  Chri-  yj^]  Calvin 
ftuSjdum  Pharifeos  fubfannans  quod  purgandis  rancMra  catinis  hami.  Euag. 
intcntJ,cordis  munditiem  negIigerent,iubeccos,  quo  oBuiia  I.uc.u.41. 
niunda  Cmt,  dare  e]cemofynas,ad  faciffaciendumhortatur:  (q6.  Luf  7«3^- 
tantum  dccec qoaiisprobecur  Deo  mundiries.     De  qua  Iq-^^^^'^''^.  9""" 
quutionealibitraftacuraeft.  ^  ^,£,„„  ,„„,^ 

17  Qjnantum  attinec  adlocum  Laca?,  ncmo.qui  parabolam  mundantiLus. 
iilica  Domino  propcfif;.!  fanoiudicio  legeritjnobise;c  eocon-  Et  ad  poFlre- 
trouerfiam  faciet.  Pharifa^us  apud  fe  cogitabac,non  cognofci  a  "*"'"  defecea- 
Domino  mulicremquam  tanea  fjcilitatcad  feadmififlet.  Se-  ]^g^^^^ ^ondtn'. 
tiebat  enim  non  fuiftc  adminijrum,  fipecc«tricem,qBaiis  crac,  ^^,^     ^,^  ^^}'^ 
cognouiftct.  Acque  ex  eo  colligebar  non  efle  Prophetam,  qui  tv.m  diltxijfct, 
cum  ia  oiodum  falli  pofiec.  Dominus,  vt  peccatriceni  non  efle 
oftcnderct  cui  i%m  rcmifla  efient  peccata ,  psrabolam  propo- 
fuit:  Duo debitores  erant  \ni foencracors;    alter quinquadnta 
debcbacalter  quingcnta;vtriqi  temiflTumeft  debitu.vcer  maio- 


CAP.IIII.  TNStItVtIOnIS      LlB.      II  I. 

rem  gratiam  habec  ?  Refponder  Pharifeus ,  Is  vtique  cui  p!u« 

donatum  eft.Subiicic  Dominus,Hinc  agnofce  remifra  efle  kwt 

tnitait  tnH-  "^ulieri peccata,quia  dilexic  raulcum.Q^ibus  veibis^vt  vides) 

lieru  mn caufa  «ius  dilecflionem  non  facit  caufam  remilhonis  peccarorum/ed 

remifionu prt. pTobztioncm.  Sunc  enim.rumpta  a  fimili  eius  debicoris^cui  rc^. 

fat»rum ,  fgd  mif[3L  erat  quingenta ,  cui  non  dixit  ideo  remifla,  quia  muttum 

fr»  «  te.        dilexifTft^iedideorauhu  diligcre^quiaremifra  fint.Acqihucea 

/imilicudinemapplicari  conuenir,  m  hancformam.  Putas  mu- 

liercm  hanc  eflc  peccatricem.  atqui  talcm  non  efle>agnofcere 

debueras ,  quando  ei  remilfa  fint  peccata.  Reminionis  auteni 

peccatoru  fidem  tibi  facere  debuerat  eias  diledio ,  qua  ob  be- 

^4rgtimentt4m  ncficium  gratiim  refert.  Eft  aufem  argumenrum  apofteriori, 

mffpnm.     q^^  aliquid  demoftrapur  a  fignis  fequentibus.  Qua  autem  r.i- 

tioncpcccttoFurH  remiffionem  illa  obfinucrir,  palam  Domi- 

nustcftatur.Fide*,iiiquit,tuatefalu3m  fecit.  Fideigitur  rcmif- 

/loncm  aflequimuricharicate  gratias agimus. &  Domini  bcne- 

ficentiam  teftamur. 

4;0[>!tSlia.  py»     ?8  Psrumaurem  me  moucnt  qucC  in  vecerum  fcriptis  dc  fa- 

/fl?;j7izABm,f*risfaAionepaf'imoccurriinf.Video  quidem  eorum  nonnullos 

"vierum  fcri-  (dicam  fimplicicer ,  omnes  fere  quoru  hbri  excjnc )  aut  h:.c  in 

^  **'  parte lapfos eflc^aut  nimisafpere  ac  durc  ioquutos.led  non  c6- 

ccdaeos  ipfos  adeo  fuifle  rudes  &  impcritosjvc  eo  fefu  illa  fc;  i 

Homil.  1.  In  p^erintquo  a  noure  iftis  facisfa(flion.'! ri js  legfHur.Chryfofton.* 

Pral.50,        alicubiica  fcribit,Vbimif€ricord:afl.:girarur,incerrogaciocef- 

jFfof«»2»9«»ii/-fat:ybimirericordiapoftulatur,iudiciu  no  faeuirivbi  niifericor- 

h  e^  hAc  »«diapetitur,poenxlocusn6  eft:vbin-!ifericord)a,qu2:ftio  nulla: 

m/T*   ^     ^^j  mifericordia^condonaca  refpofio  eft.Qiix  vcrba  vtcunque 

rfj^^^-c.rfrfwn.^orqticatur.cumdogmatibiistamen  fcholalticis  concntari  nu- 

serhcutiy  ta~  qusm  potcrunt.  In  libroaute  de  dogmacibus  Ecrlefiafticis  qui 

■fntn  €i'.m  fche.  Auguftino  infcTii»icur,fic  legis,  Poenitecix  facvisfi-i^io  eft,caufiis 

ia(ticismncon'  pt^ccatorum  cxcidere,ncceoru  furc^cftionibus  adiru  imlul^ers 

*Auzufiin    tsj.  Qii?  apparet,illis  quotjue  lccuiK  iirifam  paliim  fuiftc  fati.sra- 

<s'i»r^fofiomite^  ftionis  dodrinam,qua!  pro  atimiflis  delic^iis  rcpcndi  dicerecur: 

jhrHouijs  ten-  quuiT»  omiiem  fafisfaiflionc -iid  caunonc  referar  le  in  p  >ftc;u  a 

/^«f-  peccarisabftiendi.NoIo  cicarc  quod  rradir  id6  Chryfoftomus, 

Cap.f^.         eumnihila  nobis  vItrarequirerequanTvcdelid.-j  noftra  cum 

€icncC '°  *"  lachrymisapud  fe  confiteamurrquando  ciufffiodi  renreii^  fub- 

Enchir.    ad  in^^in  eius  5caliorum  feriptis  reeurrrsr.  Auguftinus  quadem  a- 

laurcnc.       licubi  opera  mifericordis2  rcmedia  nuncup»t  obtineda?  pecci- 

torum  remifiionis:  fcdne  in  verbuloiftoquis  impingat  ,  ipfc 

alio  loco  occurrir.  Caro  Chriftijinquic.verum  eft  &  vnicil  pr® 

peccacis  facrifieiumj  non  modb  iisqus:  vniuerfainbapcifmate 

«[elentur,fedqucpoftetcxinfirmicttefubrepunt:propterqua? 

vniuerfaquotidieclamat  EccJefia  ,  Rcmitic  nobisdebitano- 

M.n-^.ii.      ftra.Etremittunturper  finguhre  illud  fscrificium. 

39    Vo^ 


»E      MODO     PERCII».     CHRISTI     GRAT.  1?0 

39  Vocarunt  turem  vt  plurimutn  facisfadTonCjnon  compen-  DeptttffaSfiO' 
fationem  qux  Deo  reatierctur ,  fed  publicam  teftificaEioneni,  "^^^^,  'jj^  '^* 
qua  qui  excommonicttionemuldati  fueratt^uum  i«  commu-  ZlareT/toli- 
nionem  recipi  vcllcnt.Ecdefiaaa  rcddebant  dc  fua  poenitcntia  ^,^,    /ih/f<f- 
certiorem.Indicebantur  enim  illis  posnitencibvs  certa ieiunia,  aio»es  eetiefne 
&  alia  qaibHs  fe  prions  vitas  vcre  &  ex  animo  pertajfos  cflc  ap-  /'«'«'»  n$nBei 
probarentjvel  potiuspriorera  memoriam  obiiterarcnt. atquc  thrc»umre^e- 
ita  diccbantur  non  Deo  fcd  Ecclefiae  fatiffacerc.  Quod  etia  his  Cap!tf;.Cita. 
ipfis  verbis  ab  Auguftino  exprcflbm  cft  ia  Enchindo  ad  Lau-  tur  jn  oecri 
rentium.  Ex  antiquo  co  ritu  fumprerutoriginem  confcffiones  cin  a&.  pco 
&  fatisfaaioncs  qujc  hodie in  v/u  funt.Viperci  fane  partus.qui-  nit.dift.i. 
bux  fadum  eft  ,  vt  ne  vmbra  ^uidcm  iHclioris  illius  formaefu- 
fuperflt.  Scio  veteres  inrerdum  duriufcule  loqui  r  ncc ,  vt  nu- 
perdixijforfan  lapfos  eflc  nego.  fed  quajpauculisnaruis  afper- 
faerantjdnm  illotisiftoru  manibustraftantur,  prorfus  inqui- 
nintur.  £t  fl  vetcrum  authoritate  pugntndum  eft,  quos,  Dcus  ^^^^''''^^'j^^* 
bone.vcEeresnobisobtrudut^Bonaparseoriiquib.L^mbardus^''^^'?''*^^!^^^ 
eorum  coryph^us centones  fuos  concexuit,ex  in-fulfls  qucrun-  tif ,  i„fuhi  ^y 
dam  mon.jchorum  dcliriis  qii^  fub  Ambrofij.Hieronyntij  Au-  ignotu  nona^ 
f  uftini  &  Chryfoftomi  nomine  ferutur.deccrpta  eft.vt  in  prf-  thu  pr$latum 
fentiargurnento  omniafcrefumit  e  libro  Auguftini  Depoe- ^^♦P''/""'^'"'* 
nitetii,  qui  a  rapfodo  aliquo  ineptecxbonis  paritcr  ac  malix '"  "'F^'*^  '• 
authoribus  confarcinatus,  Auguftini  quidera  nome  pr|fert,fed 
quem  Bcmo,  vel  mcdiocriter  do<9;us,  agnofcere  pro  fuo  digne- 
tur.Quod  aurcm  in  eorum  ineprias  non  tam  aifguie  cxquiro,i- 
gnorcantkdores,quosvolomolcftia  leuare.  Mihiccrtenec 
valde  laborio!um,  &  tamcn  plauflbile  eflet  traduccrc  cum  ma- 
ximoprobroqu2e  antehac  pro  myfteriis  iadarunt  :  fed  quia 
fruduose  doccre  propo/itum  eft,fuperfedeo. 


CAPVT       V. 

De  fupplementU  qu£  ad  fatiffaciiones  adiiciunt,  nemfe 
indulgentiis  ^purgtttorio. 

Partes  capitis. 

1  Indulgentiarum  Papiflicarum  fumma,defcriptio&refutati».fcct. 
I  &:3. 

2  E.uundem  confutatio  exLeone  &  Auguftino  collc(fta  ,  fimulque 
additur  ad  duas  obiedtiones  quz  hunc  errorem  fulciunt  refpon- 
/Io,rc(ft.j,&4.  Papx  itemhacin  partc  profana  turpis  lucricupidi- 
tas,&:induIjjentiarumorig«,deteg!tur,fe(ft.i(. 

3  Purgatorij  Papifticicxara&n  neceSariumJiHpietas  horrsda.fed.tf. 


*^A''    ▼'  INsTlTvTl  ON  IS     LIB.     III. 

Ixpftcatio  quinquc  locorum  Scripturs,quibus  CoDmvirsi  illuJSo- 
pfeiffxconfiirmare  nituntur.re(ft.7.8.9.  Dcinde  (;uid  vctcres  Thi&- 
logi  de  hoc  purgatono  CettCi^tint.diitetituryCUi.io. 


Sati/faffiofju 
eififrina      i»- 
^ul^ftttiarMm 
mAUr. 

H*rwn  defini- 
tie. 


•Ae  vKnitjte. 


Tamtn  diu  iri' 
Tislueru?tt  ^  ^ 
^ti/t  de  taufa. 


TcHesfuHtau.. 
itm  tmfiA  *- 
v./iviti4t  T«nti' 
fieii  i^  eieri 
T^omtini :  hor- 
rtm^d.  itent  <<«- 


X  hac poiro  fiitirfaiftionis  dodrina  (caturiimE 
indulgent);r.  Nam  <juod  ad  ratiffscieneluni  fa- 
culcatibus  noilrisdceft  5  iftis  fiiffici  «ugantur: 
atquc  eo  profiliuntinfaniarvt  difpenfationcm 
effc  definiaptmeritorum  ChiiUi  ;S'. niarryrum, 
quamPapafuisbuIhsparcitur.&triautemhel- 
lefeoro  magis  quam  argumentis  di£;ni  funt ,  vs 
nonmagnum  oper^pretium  fit  tam  friuoliserronbusrefelle- 
dis  incomberc ,  qui  multis  arieabus  percuffi  fua  fponte  codl©- 
nefcere&ad  inclmationem  fpedare  incipiuctquia  tamen  im- 
peritisquibufdamvtiliseritbrcuisrefutatio,  camnoomittam. 
Et  fane  quod  tandiu  faJua?  conftitertntindtflgencijCjacin  t^m 
impotcnti  &furiofaUfciuia  tam  diutumamimptjnitatemrcci- 
nuerinejid  vero  doCumsnto eflc  porcft  quam  aira  errorurano- 
fic  imuierfi  ftierint aliquot fecjjis hamines. Videbant  fc  a Pa- 
pa&fuisbelligcruhspalam  ncc  difnmulanrer  luidibrio  habc- 
ri:quxftuofa>  nundinationesdc  aHtmarum  fuarum  iilute  exer- 
eeri,pauculis  nummisfalutis  pretium  taxari,  nihil  gratuitum 
proftare:  hzcfytde  emungi  fe  obhcionibus,  qua!  m  fcorra,  in 
lenooes,  inccmeflatioHesturpiter  abfumerentur:  fummusm- 
dulgcntiarumbuccinatores,  fummosefTeconremptorcs,  moa- 
ftrum  iftud  aisiori  in  dies  liccntia  graffari  ac  luxu- iari,ncc  fine 
vllum  fieri,plumbumfemperno«umafFerri  nouosnummose- 


firaiifqu^chrt  lici.Excipiebanc  tamen  f^mma^^^encrationeindulgcntias.ado 

fi:inm      $rt'U 
ic^mdiidnynper 

t:fih<  cfi. 


Ifarum  defcri- 
ptio,«x  foph,'~ 
^iarum  fejneri' 

i:ia. 


rab2at3redimebafic:&  qui  cernebant  inter  ahos  acutiuSjCxifti- 
mabanrtaLBCn  pias  efle  fraudes,qiiibuscum  frud:u  aliquo  filli 
poffcnr.  Tandem  vbi  orbisaliquantura  fibi  faperepermifit, 
ffigcnrindulgentia?,  &pauhtim  etiam  congebfcunt  ,  doncc 
pjane  euanefcanc. 

i  Verum  quoniim  plurimi,  qui  fordes,  impoftiiras,  furta, 
rapacicatesCqaibusIuferuntJiadcnus,  &  no?  ludificaci  funt  in- 
dulgentianj)yident,fojBtem  ipfum  impiecacisnon  car»fp!ciunt: 
opcrarpretium  eft  indicate  n-^n  folum  quales  fiflt  indui«enti:r> 
fcd  quid  omnino  finc  omni  macula  abfterf^.  Thefiurum  fc- 
clefias  vocant,  Chrifti&faadorum  Apoftolorum  Martyriim- 
quemerita.  Huiushorreiradicalemcuftodiam  (vt  *ttigi)Ro- 
manoEpifcopo  tradicim  fingunt  ,  penes  qucm  fittantorum 
bonorum  difpenfatio ,  vt&ipfo  per  fe  elargiri  poffit ,  &  elar- 
giendiiwrifdidionemaliis  delcgare.  Hincnunc  plenaria^in- 
duJ^cntia;  a  Papa  ,  n\inc  certorum  annorum :  a  Cardinalibus, 
X£  i^«r^  f«At  ceatumdierum:  ab£pifeopis,quadraginta.  Suntautemilla? 


DB      MGDO      PERCIP.      CH«.1STI     GRAT-  1  JI 

(vtgenuine  defcribatB^fanguinisChriftiprofanatio,  Satafl3e-/?/f ,  &tavt^ 
qac  ludibrinm,  cjuo  Chriftutnuni  populum  a  Dei  gratia,*  vita  ^'"pittatis  re~ 
L\\.\x  cftin  Chrifto  abducaat,&  a  vera  falutis  viaauertant.Qui-^'''.^'''/"^/'*^* 
«nim  poterat  fa^dius  profanari  Chj:iftiranguis,quam  dum  ne- ^^'Jl^'*''*  ^'^** 
gatur  Iufficcread  peccatorum  rcraif/ioncm  >  adreconcihatio- 
nem  ,  ad  latiftadionem.ni/ivelat  arefcentis&exb.iuftidcfc- 
dus  ahunde  fuppleatur&rufficamr^Chritto  Lex  &  Pfophct:^  Aa.10.4j. 
omnes(inquit  Pctr*)ceftinionium  perhibcnt,  quod  per  tpfum 
accipicnda  fit  remirfio  peccatotum ,  indulgOTti^  remiffioncm 
peccatorum  per  Pecrurn,t"aulum  &  Martyreslargumtur.  San- 
euisChriftiemuodatoos  a  peccato,  nqHitlohaoei:  indul^^en-    » 
ci3e  iangumem  Martyrum  facmnt  peccatorum  jblutioncm.  ' 

Chriftus(mquicPauIus)qu)  peccatum  nonoouctii:,  faftuspro a.Conj.i:, 
nobis  eft,peccatijm(id  eftpfcccatifatisfadio^vtiuftitia  Dei  ef- 
ficcremur  iaiUo;  mdulgctttia;  pcccatorumfarisfaftionem  tn 
fanguiHcMartyrumrepununt  ClamabatPauIus&  Corinthiis 
teftificabatur  ,  folum  Chriftum  pro  ipfis  crucifixum  &  mor-  i.CorJ.jj. 
ruum  eifenndulgentise  pronuntiant,Paulum  &alios  pro  nobis 
mortuos.  Ahbi  dicic  Chriftum  acquifiuifle  Eccle/iam  fu«  fan-  het.zo,t%, 
giiioe  :  indulgentiajaliudpretium  acquifitionisin  Martyrum 
fanguine  ftatuunt.  Vna  oblatione  Chriftus  confummauit  in  Hcb.10.t4. 
perpecuum  fan(ftlficatos  ,  aic  Apoftolus:  induIgcntisBrccU- 
mant ,  a  MartynbDspcrfici  fandificationem,  quse  alioqui  non 
l^ufficerec.  lohanncs  dicit  fan^os  onmesiauifleftolasinfan- Apoc.^.i^. 
^uine  Agniiindulgentixdocentlauarc  ftolas  in  fanguine  (an- 
^orum. 

?     Prjeclare  aduerfis  hssc  facrilegia  Leo  Romanus  Epifco-  Item  Iviathnt» 
pus  ad  PaIa?ftinos ,  Quaauis(inquie)  multorum  fandorumin  ^^«««^^^  '^f», 
confpeftu  DoraiHi  pretiofa  mors  fueritjnuliiustamen  infontis  ^P^f^^h**^^- 
occifio  propitiatio  fuitmundi.  Accepereiufti,  nondcdcrunt  ^''^A^g 
coronas ,  &  de  fortitudine  fidelium  nata  fufic  cxcmpla  pa-  i>{A.u6\s, 
tientise.no  dona  iuftiti^.Sngularcs  quippe  eornm  mortes  fue- 
re,  nccalteriMS  quifpiam  dcbitum  fuo  fine  perfoiuir  :  qnum  v- 
uus  extiteri:  DominusChriftus,in  quo  omncscruciFjxi,omnes 
mortui,fepulci,iuxitaci.  Qirim fcnrentiaiBjVceras memorabi- 
lis.alibi  <^u-)que  repetiit.  Nihil  ccrte  clarius  ad  confodiendum  Epift.f  y. 
impiam  hoc  dograa  defidcrari  queat.  Nec  tanica  minus  ap-  ^"*  ^AuguBi- 
pofice  Angullrinus  m  eandem  fentenriam  ,  Etfi  fracres  fiQquit)  ""^  ^^ff^^i*- 
pro  fracribus  aiorirnur,nuIlius  tamcn  fanguis  Marcyris  in  ^^c-  Traa-  in  lo- 
catorum  remfffioncm  fundftur:  quodfecit  Chriftus  pronobis.-  han.84. 
neque  in  hocquod  imitarcmurjfedquod  grarularcmar,co9Cu- 
litnobis.Icemalibi,Sicucfolus  Filius  Dei  faduscftFiIiusho- I-«"^-4  adBo* 
niinis  ,   vc  nos  fecnm  filios  Dei  faceret :  ita  pro  nobis  folus  "'fc  4. 
^n\ic^'\t  C\tiQ  malis  mcritis  po?nam,  vt  uos  pcripfum  fioe  bonis 
mratisconfequeremur  ifidicbiiam  graciamc  Equidem  quum^'''^"'*^»'^^*- 


C^p,   V,  INSTI  T  VT  I  ONIS     L  I  B.     Ilf. 

men  P^fifiifi  totz  coru  doftrina  ex  horrendis  facrilegiis  &  blarpheriiiis  Gon-, 
do^ores prodi-  futa  fitjhsBC  tamen  pr2B  aliis  prodigiora  cft  bUfphemia.  Agno- 
pofim  hac  tn-  {^qIx  anno  h^c  fint  ftja  placica.Martyres  pl*morce  fua  Dco  pr^- 
duigentiarum  ^jtifjg  ^g  meritos  efTe  quam  fibi  opus  eflet:rantamque  iHis  me- 
^W/;/;*w»«w  ^Ijq  largitatem  fuperfuii3e  quas  in  alios  redundarer.  Nc  i- 
^4pejioliautho'  gitur  fupcruacuum  IiE  tantum  bonura,  commilccri  corum  lan- 
rttate ,  ««^»-  gaincm  fanguini  Chrilli.&  cx  vcroque  thefaurum  Ecclefix  co- 
!«'••  fici,  ad  tcmiffionem  &  fatiftaftionem  peccatorum.  Atquc  ita 

accipicndum  quod  ait PauIasjSupplco  in corpore  meo  ca  qu£ 
C«I.M4.        defunt  paffionum  Chrifti  pro  corporc  eius,  quod  cft  tcdefia. 
Quid  hoc  eft,  ni  fi  Chrifto  nomen  relinquerc,  caererum  vuJga- 
rem  fan^luluni  facere,  qui  m  turba  vix  dignolcatur?  Vnum,  r- 
num  illum  pjrxdicari  deceb.it,vnum  proponi,vnum  nomifiari, 
vnum  refp!ci,quumdeobtinendapeccacotum  remiffione,cx- 
piationc ,  ftndificatione  agirur.  Sed  audiamus  corum  enchy- 
memata.  Ne  finc  fruftu  eftufus  fit  fanguis  Martyrum,  in  com- 
Ktfhonno  I       ™'*"c  EccIefisE  bonum  eonferatur.  Irane  ?  an  rcro  nullus  crac 
"^  •      frutflusglorificarc  Dcumpcr  mortcuiPvetitatieiusfuo  fangui- 

ne  fubfcribere?  tcftificari  pra?leniis  vit»  contemptu,meliorem 
fc  vitam  quasrere  ?  fidcm  Ecclefiat fui  conftantia  eonfirmare, 
hoftinm  autem  pertinaciam  frangere?  Sed  hoc  eft  fcilicet.nul- 
lam  frudlum  agnofcunr,  ii  folus  Chriftus  eft  pr<Tpitiator,  fi  f«- 
lus  mortuus  eft  propter  peccatanoftra,  fi  folus  eft  oblatus  p  d 
Gbieilionii  di-  noftra  rcdcmptionc.NihiIomin*(inquiunt)coronam  vidoria» 
^'^**  adeptieflcntPetrus&Paulusfi  in  leftulisdcfundi  efl^-nr  fua 

moite.Quod  autem  ad  fanguinem  vfquc  certarunr,id  <fcrile  & 
infru(ftuofum  relmquerc,iuftiti^  Dei  nonquadrarer.Quafi  vc- 
rb  pro  donorum  fuoruni  menfura  gloriam  inferuis  fuisauge-' 
re  Dcus  non  nouerit.  Vtilitas  autem  (^tismagna  in  commune 
al?  Ecclefia  pereipitur,  vbi  iUorum  triumphis  acceditur  ad  pu- 
gnandi  zelum. 
ti,efp(^n/i,  1.  ad      4    Quam  vcro  malitiose  Pauli  locum  detorquent.vbi  dicit; 
^po/foli  locut  fe  fuppiere  '\x\  corporc  fuo  ea  quse  decrant  paffionum  Chrifti! 
miminiulge^  Nou  cuim  dcfeftum  iJlum  fjpp!ementumvc  illud  ad  redera- 
tUn;  m^ttuoie  ptionis,  faciifadionis,  expiationis  opus  refert,  fcd  ad  ea?  afii- 
dftormiera.      ^^^^^^  quibusChnfti  membra,ncrape  fideles  omnes.exerccri 
oportct,quandiu  in  hac  carne  agec.Dicic  ergo  hoc  reftarc  paf- 
fionum  Chrifti,  quod  in  fcipfo  femel  paffus,  quotidjc  in  mcm- 
bri.sfui^patitur.  Eo  nos  hc>norc>dignatur  Chriftus,  vtnoftras' 
Canfirmtitiore-  afBidioncs,  fuas  reputet  ac  ducac.  Quod  autem  ^AdiAit  Pau-- 
fj^onfiomsj  eol-  Iijs,pro  Ecclefia,  non  intelligit  pro  rcdemptione,  pro  rcconci- 
^/Jr^iL  ''''"'*  iiationcpro  fatiffaaione  Ecclefixifcd  pro  ajdificacione  U  pro- 
rTjffi.z.  ro.  ^^^^-  Quei«<idmodum  alibi  ait,  fe  fuftinere  omHia  proptcr  c- 
ieftos,   vtfalutemconfcqttantur,  qu^  eft  in  Chriftolefu.  Ee 
Corinchiisfcribebacproeorumconfoiatione  acfalute  feper- 

ferre 


OB     MODO      PlRCtP.     CHRISTI     GRAT.       1^1 

f^rrequarcunqiJCtribuIacionespatiebatur.  Et  cotinuoibidcm  jGor.i.tf. 
leipfum  explicat  ,  «juum  addicfefadumEccIefir  miniftrum, 
non  ad  redemptionemjfcd  fecundum  difpenfationem  qu£  illi 
commifla  eracad  prjedicandum  Chrifti  Euangclium.  Quod  fi  ^^  ^u^ulimi 
aliumquoqjcinterpretemrcquirunt  ,  audiant  Auguftmum.  Pdfi/»iwjii/<r! 
Paffioncs(mquit)Chiifti  in  (olo  Chrtftcvt  in  capitc:  m  Ckri-  fretantis^tefii^ 
fto,&Eccle(ia,vt  in  toto  corporc.Vndc  dicit  mcmbrw  vnu  Pau-  w«» "■ 
lus,  Supplco  in  corporc  meo  quod  dceft  paliienib.Chrifti.  Si      P*^!-'** 
crgoinmcbris  Chrifties,  tjuifquis  hscc  audis,quiGqaid  pareris 
ab  iis  qui  non  lunt  Chrifti  membra,  deerat  paf/ionibus  Chrifti. 
Paffiiones  vero  Apoftoiorum  proficcleila  lurceptasquorfum  Traft.  inlo. 
tendat.alibi  cxponit,  Chriftus  mihi  ianua  eftad  vos.  quia  oues  ^V* 
Chrilti  eftis,  fattguine  eiuscomparatje :  agnofcite  prctium  ve- 
ftrum  ,  quo  J  a  me  non  d.uur,  fed  per  me  prajdicarur.    Deinde 
(ubncdit,  Quo  modo  ipfe  animim  fuam  pofuit,  l!ic  &  nos  de- 
bemus  anun is  pro  fratribus  ponercjad  2edt.ficandampacem,ad 
fidemrifteiendam.  H3?c  Auguftinus.  Abfitaucem  vtdeelleali-    .,   ,-     . 
quid  putauerit  Piulus  paffionibusChriftiquancumad  tmnem  a,-  ,.^,-     {  ■ 
luftiriaj, :  alutis  ac  vitje  pienitudinem  attmct:  aut  addcre  aliquid  confdtumf*rui 
volucricquiadeo  iuculenter  &  magnificeconcionatur,  exwbe-  'Dei  aperiunu 
rantiarM  grati^  frcr  Chnftum  tantalargirateeftufaravtomnem 
vim  peccaci  ioge  fupergrella  fuerir.  Hac  fola  fftntti  omnes  fal-  Rom.5.  ly. 
ui  fadi  funr,  non  vit^  aut  mortis  fuas  mcrito ,  quemadmodum 
Petrusdiferteieftarur:  vtin  Deum&Chriftum  eius  contume- Aa.ij^i. 
liofus  fuerit  qui  vllius  fandi  dignitatem  alibi  quam  in  fola  Dei 
raiTcricordia  tepolucrit.Sed  quid hic  diutius, pcrinde  atque  in 
re  adhuc  obfcura,  moror,  quum  lalia prodigia  traducere,  vin- 
cerc  Gt? 

5    Porro,  vt  tales  abominationcs  prcCtereamus,  quis  docuit  Profa»d  turfk 
Papam  plumbo  &  membran^E  gratiam  lefu  Chrifti  includere,  lucri  *upidit<%s 
quam  Dommusverbo  F.uangelij  difpenlari  voluit  ?  Saneaut^o'')^*'*^»»»^- 
mendax  Dei  Euangchum.elTe  oportet,au£  mendaces  indulgen. "'  ^^M'tf^i 
cras.  Nam  EuangeiioChriftum  cumomniaffluentia  bonorum 
crleftjHm,cum  omnibusfuismericis,  omni  fua  iuftitia,  fapien- 
cia  ,  gr.uia,  nuUaexceptione ,  nobis  ofterriteftis  eft  I^auius,  t.Ccr.5if^ 
quuni  dicitdepoficum  efte  apud  mmii^ros  verbum  rcconcilia- 
tionis ,  quo  hacieg.i'ion's  form.i  fungantur ,  ceu  Chrifto  per 
\^(os  hoixantc  ,  Obrecraraci.s  ,  reconciiiamini  Deo.  Eum  qui 
peccatum  n6  nouerat,pr©  nobis  peccatiim  fecit,vt  mftitia  Dec 
cfficere.mur  iti  ill-.Et  quid  valeat  Chrifti  misuva,  qu5c(e  "demi.Cor,i.i7, 
Apoftolo  tcftc_)fruend.inob!s  in  Euangelio  offercur,norunt  fi- 
e[eIes.C'mtra  indijlgenri.r  demenfum  aiiquod  gr.itise  ex  arma- 
no  Papx  reciuiiim,  piumbojmembranajjloco  criam  afligunca 
verbo  Dci  auellunc.  Siquis  autetn  ori^uiem  iequirac,hiuc  vi-  ,  ,,       .    .. 
4ecHf  hicaouiascmanalis  ,  quod  quu^m  miun^ttrentui;  «iim  «;.  v^ 


CAP.     V»  1N«T  IT  V  T  lONlS      tlB.     I  X  I. 

feucriorcs  fatisfadioncs  poenitentibiis  quam  vt  ab  omnibus 

ferri  po0cnt,<jui  poenitentia  fibi  impofica  grauari  fe  vltra  mo- 

dum  renticbanE,petcbancab  feccle/ia  relaxationem.Remif/io, 

quje  talibusfiebac  y  indijltjenria  voc;ib<itur.  Vbi  autcmfatiffa- 

^ionesad  Deuin  tranliultrunt ,  ac  compcnfationcs  tffe  dixc- 

runtquibusferedimanthommesaiudicioDci ,  fimui  etiam 

indulgentias  eo  traxei  ut  vt  cllenr  expiat;  ria  remedia,  qn^*  nos 

pcenis  meritisliberent.Ilias  vcro  quas  retulimu&bla/phemias, 

tantaimpudeatiaconfinxeiunt,  vt  nullumprxtextumhabcre 

queant. 

'Ti*rgntiir'^  a*   6     lam  nccdc  fuo  Purgatorio  moledi  uobis  fint:quod  hac 

P"^'^^"'""^'^' fecuri  fraaum,dirutum,&  a  fiandamentis  prdrfus  caerfnm  cft* 

^T*^'/7v;r»r  ^^4^^  C"^'"»  quiburdam  alfentior  qui  diffimalandum  hac  iii 

parre  cenlent ,  &  mentione  n  Purga  orij  omittendara,  cx  qua 

acres(vtajunr)pugnsEoriu-tur,  mintmum  aedificationisreferri 

pote(i.  Equidem  &  ip'ct.iiesnugasnegIigend.isconfulerem, 

Tatio  1,  /ir«ni/ifcriaduccrcnt.  Sed  qujm  ex  multJs  blarphemiis  conftru- 

ipfius  etnfide-  ^um  fit  Purgaroaumj&  nouisauo-idiefulc  atur  ,  «juum  mul- 

rattone.  tas&  graucs  offenfioncs  fnfcitet :  profefto  c  moiuendum  non 

€rt.  llludforte  vrcuaqnead  rempasdif/iinulari  poterair,  qood 

fine  Dei  verbocariofa  afithcfque  tcmeritateexcogitacume- 

rat :  quod  de  ipfo  creditum  er  ir  nefcio  quibus  reueiatioBibas 

Satan^  arteconfi(ftis  :  qiiod  ad  pfiasconfirmatiouemaliquoc 

2.  ^A  Deiau-  Scriptura»loci  infcite  detorci  ertnr.  Quanquam  non  fert  Do- 

thorita^.         minushumanamaud-camfic  m  abJitis  iud\ciorum  fuorum 

receffasperrumpere;  &reuereprohib  jit,  negledavocefua, 

fcifcitari  a  morcuis  veritatem  :  nec  yerbum  fuuni  ram  irreli- 

giosecontaminari  permttit.  nemustamen  ilia  o^nniatolera- 

^.^,4  cmfiderA-  ri  aliqttsntifper  potu  iTe  vt  rcs  non  ma''n»  momenti.   at  vbi 

ttcne     «^«'^^^'peccacorum  expiatio  a  ibi  quam  io  Chrifti  'anguine  quseruur, 

chrtfit .  ^uo    y^.  fgj-jjf^^JQ  alio  tranlfertur  ,  pericd /fi^fimum  filencium, 

aboicTur.         Clamandum  crgo  non  modo  vucis  lci.i  guttuiis  ac  larerum 

concerrtione ,  Purgatorium  exitiak  Saranse  efie  c- 'mmenturnj, 

quod  Chrifti  crcccm  euacuat,  quod  concumeliam  Dei  miferi- 

cordi.3C  non  fcrendam  irrogit,  qnod  fide-rj  nofl:ram  labcfacit  & 

Tufgatorium    eucrtit.    Quid  cnim  illis  ell:  Purga?orium  nifiquarpoftmor- 

^''''  tcm  a  defuiidorum  animispendatur  proprccacis  fatiffadio? 

vt  diruta  fatiffacien-^t  opinione  ,  ipium  ab  imisradicibus  cx- 

templo  euertatur.   Quod  /i  proxima  difj-^utatione  plufquam 

perfpicunm  eft  ,  Chrifii  fmguinem  vnicam  cflb  pr©  fide- 

lium  pcccatis  faMsfa<5lionem  ,  expiationem  ,  purgationeo\: 

quid  fupercft  nifi  Purgatormm  mcram  cffe  eamquehorribi- 

4  Pv^fjo/j&j^w- jgj^  1,^  Chrif^um  bUlphemiam  .^  Prxcereo  facrf  cgia  quibus 

^fonte^fcat^nrii-  ^^^^^*^^^  dcfendicur,  ofiendicula  qusein  religione  paric  j  alia- 

d-M.  que  innumera  ,  cjuse  cx  tali  impiewtis  fonte  prfediifTe  con- 

*  fpicimus. 


OB      MODOPBRClP.    CHRISTI      GRAT.  I35 

rpicimus. 

7  Qnps  tamen  ^  Scriptura  locos  arripcre  falso  &  perperam  ucorum  ttri^ 
folcnt.illis  e  inanibus  cxcuccreoper^prctiu  ell.  QuumDomi-  fturn  proPur- 
nus(»nqu;unf)pecca:um  inSpiricum  lan^um.ncquein  hocnc-  gatono  fitato- 
quemfutur©  ieculo  rcmitccndum  allcucrat ,  exeo  fimulm   *^'»*''pli'^<'f'0' 
nuit,quorundamefic  in  fucuro  Ccculo  pcccacorum  remiffione.  Mj^f^c^j.^zg. 
Vcrumquisnon  videit,Dominuin  illic  dcpcccaticuIpaloqui/Luc.n.io. 
Qiv-dfi  i-a  ert,  quidad  eorum  Purgator'um,  vcpo^equorura  i.  Oe  fttcatl 
illic  pcena.txcorumopinihioneJuirurjGulpainpr^seti  viiare-  e^od.  neqiie  tn 
niiirim€flc  noii  iriHcianrur?Ne  ramefi  adhuc  nobis  !>k>ftrepat,  f^oc nejue infu*, 
planiorerBhabebuntrolutioncm.QiJum  Dominus  fpemomne  ^'^^"i'"''*^'"'»-; 
xcn\x  pia;cider«  vellet  tam  nagitio,.i:ncqulLi£,  no  facts  habuic  i„ferunt,  quo^ 
dicerejnunquimremiflum  iri.-fed  quo  magis  amplificarer.par-  runctam  e/fe  i^ 
titioncvfuseft,  qua  &iudjcium  coplexuseftquodrencirin  hac /"'''<'■».  A<^'*/* 
■viiz  vniurcuiufqjcconfciencia  ,  &  poftremumillucl  quod  pj-/''"*^*'''^"*''*' 
lam  in  lerurredione  ferctur.acfl  dicerccVo^  a  maiitiofirebel  ^'^'f""^^^'*- 
iioncnon  fecus  ac  prsefentiflimo  exicio,cauece.Nam  qui  obU- 
tamSpiriiusIucem  deftinatoexcingu^cecoratus  fueric,  neque 

in  h«c  vicajquir"  psccacoribus  ad  coiUierfi©nem  daca  eft,veniim 
confequetur^aequevlcimo  die,  quo  per  AngeiosDei  jgoi  ab 
hoedis k'grcg<buntur,& regnum Cjeleftc omnibus fcandaiis rc- ^    ^^  vltt  ' 
purgabitur.Proferunt  demdcillam  ex  Matthaso  piraboIa.C^  quadranteftr^ 
cordiam  habc  cum  aduerrario  ruo:ce  quando  te  ille  ludici  cr a-  fh/uendo. 
dat,iudcx  IiClori,Iidor  carceri:  vnde  nonexaas  doncc  perfoL  Mat.j.z;, 
ueris  vltimumquadranrem.SiiudcxhocIocoDcum  fignificar, 
litigator  DiaboIum,Iidor  AogeIum,carcer  Purgatorium,]ibe- 
ter  dabomanus.VerumfinuUjnon  conlhc.voluifleillic  Chri- 
ftum  oftendere  quoc  pcriculis  ac  malis  fe  obiiciant  qui  rummii 
iusobftinace  pertenrare  maluntquam  ex^quo&brjnoagere, 
cjuo  veljcmencius  ad  jequam  concordia  ruos  cxhor taretur ;  vbi 
qu3Efo,rcpericturPurgttorium?  ,  , 

8  Petunc  ex  Pauli  difto  argumenfum,  vbi  caeleftium,  rerre-  j.  d«  genufle^ 
Hrium  &  inferjjorum  genua  Chritio  tlcdi  affirmat.Infernos  e-  xione  inftmo- 
nimnon  poficinieliigi.qui  creraedamiKtrioni  addidi  funi,pro  ^""»- 
*onfe(foafllimunt  Proindc  ibpereft  vt  /inc  aniiKX  i»  Purgato-  ^^^^*  **  ^^^ 
rio  laboranccs.Non  pelTimc  rariocinareoruf  fi  Apoftolus  verii 
pieratJscuIcum  pcrgifniculariojiien»  dengftarfic;  fcdquum  iim- 

plicicer  doceir.delacam  cfleChrifto  dominatii>Tieni  quafubiu- 
gand.T  9ini  vniuu^Cx  creacur3?:quid  oblUc  quomiausper  infer- 
n©s,DjaboIo£iatelIigjimus,qui  fane  ad  Domini  tribunal  (i^c^ 
turjiudicem  fuurn  agnitUri,cum  cerrore  &  trepidationc?(^ali>  Ron^ij^  jq^ 
tercandcm  propheciamPauIusipfc  alibi  incerpretarilv.;Oiiines 
(inquiryiiftenmradtribun.al  Chrifti.Scriotum  g^  enii^,  Viuo 
jego,mihif]e<ft£turomncgenu,&c.Arquiincttm  rnodumincer- 
prctari ho  iicet.quod  inApoealypfi habetur.Omne cre^^cuiama  Apoc.  j.»j% 

G  o    \ 


C  A  P.         V.  1  N  S  T  I  T  VT  ro  N  I  S        L  t  B.      t  I  t. 

qax  in  c^elo.^  qux^fuper  terraU^&qua^fub  teira,&(]iJa!  m  ma^ 
rf,&  c]ux  in  iplis  funt^omnia  audiui  dicetia,  Sedenti  in  throHO, 
&  AgpOjbcncJidio  &.honor&:gloria&poteliasinfccuia  fccu 
1  'rfi.ld  qaidein  facUe  concedo.fcd  qu^Ieshk  creaturjsrecen- 
leri  piitant?Ccrto  cnim  certius  ert,&  ratione  carentes  &  inaoi- 
m  tui  coniprehcndi.  Qt.io  ^on  aliud  affirmaturquam/ingulas 
orbi'-  pirres,  a  fummo  ca^lorum  vcrticead  vfque  terrx  ccntrQ, 
4.  De  extTKflo  iu{»  niodo  Ct  eatoris  gloriam  enarrare.  Q^od  ex  Machabgoru 
lud<t  Macih.-  iiiiioiiaprofcruof,  refponfione  non  dignabor  ,  ne  opusillud 
Lm>oUitmum  yiJear  w\  ficroium  librorufo  catalogum  rcferre.AtAuguftinui 
promortuuHte  p.  q cai)L.n:c.)  rccspit  Prjmum  uuam  certa  fide?Scripturam(in» 
y^„^„  quJtjMacnaho^orum  non  habent  lud^i  ncurLegem,Prophetas, 

1.  Macha.  u.  ^-  P  aiu)os,quib  js  tcftimonium  pcrhibet  Dominus  canquam 
4?;  tc<£.busfiii*,dicens,OportebatimpieriGm.'iia  qu^e  fcriptafunt 

C6;ra  j.G.iu-  j",-,  Lcge,&  Prali)ii.s,&  Proplietis  c!e  mf .  Sod  reccpw  ell  ab  Ec- 
enr.cpi  i.  c,  cleJia  iion  inutdixr.fifobrie  legatur  vel  audiaturj&cHierony- 
Luc.24.4j.    "^'^'  a-'te  fijie  dubitatione,  mimine  valcreeius  au^horitatead 
alicre.ida  dogmata  doccr  Et  ex  iibello  illo  vetufto  qui  fub  no- 
miiie  Cypriani  decxpdfiiieneSymboIiinfcnbitur^apertecon- 
ft/t  loeiiuinuUum  in  vctcri  Eccle/ia  iiabinfte.    Etquidfruftra 
-     >^ch. '5 }  •ijic  contc-vdf./r-Qi^iafi  au'hor  ipfe  non  facis  oftendatquantum /1- 
}  bidefcreucljin  iicquum  vemam  in  fineprecatur,  fiquid  minus 

benedixcnr.Certe  qui  fciipta  fua  indigere  venia  fa rct u r,  Spi- 
ritus  ;and:'  or.icula  non  eilc  clajrat.  Adde  qiiod  no  alto  nomt' 
ne  lauclaiur  lu-.^a:  picra: ,  n/i  quia  fpem  firmain  de  vJtmia  rs- 
futrf;*fi(t..nc  h.'.buciit,vbi  obl.iat^iTcm  mi.^r  pro  mortuisHiero- 
foly-nsni.  Ne-;;  eiiim  adprcciuin  redemptionistrahit  fcriftor 
hiHuri.r  n-jod  'iie  cgit;fed  vi  conrortcs.Trcrn^v;t3e  cffent  cum 
rejiqui'.  hlclrbus  qui  pio  patrit  &  religione  occubucrant.  Su- 
perftif.oiic quidcm & pr:i?pr>ikro  zelo  non  caruit  hoc'a<flum: 
fed  pluitjua"!  ^n\x\  {wwi  <)ui  ficr-ficium  fcgnle  ad  nos  vfqi  tra- 
huc:quaiio  aduCiU  Chnitt  fcimusccir.irc  qu.e  \\\  vfu  tfic  fucriir. 
i.Cort.12.  9     Ve  im»  ti-jbcnr 'nuift  an  cunetuii  iu  Paulo  ,  quinon  iti 

j;.  T^cignt  '.'-  facilepercc!!(  q-uat  Siquis  fupet^^dific  it^mtjuir,  fuper  fumU* 
/»«»/t^.ifi)i/«<'o- mcntum  \\om,-xux\.\\\)  .irgentum.l.^piJcs  preciQios,ligna,  foenir, 
^iui^r  Unte.    (Hpulam.*vii  u'ciuij' quc  opu.s  qualc  li  ,diesDomim  manif;;fta- 
bit:quod  in  !l'i  r  reuelabitur:  &  vniidcumlque  cpus  qualc  iir, 
igrvis  prf-;bab;c..''''.i  ci\i\is  opusarlcrUsdctrunencunapa-ierur.ipfe 
autcm  filuu. ''nt^reJ  quafiper  igncm.  Qu;s(inquiut)iIIeignis 
effa  potcil:  fii  purgatorius,  per  que  pcccatorum  f^.>rdes  abiler- 
Chryfoft  Au-£;untur,q  .c;  puri  ingrediamur  in  regnum  Dei?Atqui  alium  efie 
£ruft..S:.ii'j-    fenferunEveccrum  pieru]ue,iiempe  tribulationem  feucfucera 
v.rcru;,.Thte. ^^^  qLuifa  iv^ommus  fuosexamioat ,  ne  in  carnis  iordibus  ac- 
'''f'"''*'--^*'''*''*quie*c'.nc .-  id^ue  mulco  probabilius  quam  purgatoriutucon- 
'"*■  ftn^eiiiij.Q^anquam  neciiiii  aHciiiior.-quiaujihi  videorcer- 

tioieiTi 


DE      MODOPBRClP;CBRlSTlGRAT.  234 

lioremmulco  &  iucidioremcius  loci  incelijgentiam  aHecjuu» 
tus.   Ancequam  ramen  cam  profero,  veli.n  mihi  refpondear*c  %ejj>otijto,  ak 
puce'ncnc  Apoftolisac  Sandis  omaibusper  hucignepurgaro-"'-/''"'^'*/"^'*'* 
rium  cranleundum  fuifTe.Negabunc,  fcio.  nirois  enim  ablonum'*"^  «««erp- 
Toreceos  purgari  oporcuiflequorummerica  vltra  mcn/uram 
ad  vniuerla  Ecclefiae  racmbra  redundare  fomniant.  Verura  A-  Enchi,  ad 
poftolus  hoc  affirmar,  neqi  enim  dicic,  quorunda  opus  proba   Laur.c.68. 
»umiri,redoranium.   Nequchocmeum  argumentumeil,fed 
Auguibnij^ui  fic  incerpretationcm  illam  oppugnac.  Ec  (  quod  ^ugu^mi  tf0 
niflgis  abfurdu  cft)non  dicit  cran/icuros  ob  qiia:hbetopera:fed  momorofirmA^^ 
fx  EcGle/iam  fumnia  fidchrare  ^edificarint,  mercedem  receptu-  '"** 
rosjvbi  opus  eorutu  igni  faerit  exammacum.  Principio,  \i^i- 
mus  Apoftolam  metaphsra  vfum  efle,  quum  dodrin.ishomi-  Senftu  Jt^ofiti 
nuoi  capice  excogitatas,  lignum,  foenum,  &  ftipulam  vocatlic./i. 
Racio  quoque  onccap  lor^e  prompca  eft:  ncmpe  quod  velutii- 
gnum,i^3cim  acque  igni  admotum  fucric,  confumicur  &  dcper- 
ditur,fic  neque  ilJjc  perdurare  poterunt ,  quum  eas  examinarf 
contjgerit.Porro  eiufmodi  examen  a  Spiritu  Dci  proficifci,nc- 
minem  lacei.  Quo  igitur  filum  metaphor^  profequere&ur,  ac 
partesiuftacorreiationeinter  feaptarec,  ignem  appei'auite- 
xamenSpiritusSancli.Permdeenimatque  aurum&  arggtum,  /g^j^^  „  ^^rg^^ 
quo  propius  ad  ignem  admouentur ,  eo  certiorcm  probitatis  qmd. 
puritatifa|ueprobation€mreferunt:itaDominiveritas,quo  ex 
adius  fpirituali  ex  mine  expenditur,eo  maiorem  fumicautho- 
ritatiscofermationem.  Qjemadmodum  faenum,  Ugnmtiiiiipn-Mtfaf^heragx^ 
DHla  igni  admota,corripiuntur  in  fubicam  confutnptionem^ita  f'?A'"'  f^rs}:-. 
}iominuminacnta,bomini  verbononftabiiita,  Spiritusfanai*"'** 
cxanicn  ferre  nequcunt,  quin  concidant  protinus  8c  difpereat. 
Denique  fi  commentiti^  dodrinse ,  Isgno,  foeno,ftipul£  com- 
parancur,qu6d  inftar  Iigai,fQBni,ftipuIde  co7»burantur  ab  igne, 
&carruaipantur  in  intcritum  ,  non  nurem  conficiuntarauc 
profligantur  nifi  aDominiSpiritu:  feqiiirur,  SpiricurHclls  i- 
goemiiiuma  quo  probabuncur.cuiusprobationeui  vocatPau- 
jus  diem  Domini,  vulgato  Scriprui^^^  vfu.    Dies  enim  Domini  Dles  bominii 
cflediciturquotiesfuara  pra^feotiam  horainibus  aiiquo  mo- 
domanifeftat.Tum  veropotiffimumfacieseius 'uccc.  vbi  ve- 
riraseiusillucec.Iamcuidum  eft.nonaiium  efteignemPaulo, 
quim  SpiritusfandicxtBjen.Quoraodoautem  perignem  il-  ^,        > 
lum  falui  fiunt  qui  operis  iadurampatiuntur?  Idipfum  i^^tUf^lZ  rdJi%^ 
ligcre  non  erit  difficilc  ,  fi confidcrcmus de  uuo  gencre  homi- m!r  %!i'opt^ 
numloquatur.Siquidemeos  Fccle/ixarchitcftnsnotatqui  re-ii^^nrAm  pA^ 
tento  iegitimofundan-iento  difparem  raareriam  ^bperftruunt:^*""^"'^' 
hoc  eft,  qui  non  defledentes  a  pr.-cc^puis  &nece(f iriis  fidci  ca- 
pitibus,in  sninoribus,  necita  pericuiofishaUucinaatur,  com- 
mcnza  fuaDeivcrbo  adtnifceRtcs.Talesjinqua^operisiaiaurani 


CAP.      V.  INSTITVTIONIS       LIB.    III< 

facere  oportet,  abolitis  eorum  comeinis:  ipii  mtetU  faliii  fiiit» 

ied  ciuaii  pet  ignenijhoc  crt,aon  ujuod  eorum  ignoratit  &  hal"» 

lucmatiu  coram  Domino  fit  probabilisifeci  qma  Spiriius  (anCti 

gratia  &vjrtute  abilla  repurggntur.  Proindc  t)uican«juc  aurea 

diuint  verbi  puritatem  ifto  purg^icorij  ftercore  ihfecerunr)  o- 

peiis  ia(fturam  facere  necefft  cft. 

gretuffaaui^     lo    At  vctuftifliioa  fuit  Ecclefi^  obfcruatio.  Hmc  obieftio- 

deT»  e.jihAe  opi-  °^'"  foluk  Paulus ,  dum  fuam  «|uoque  «tatcm  ia  ca  fentcneii 

moyqnMmvctu-  compr^hendit,  vbi  denuntiat,  iaduram  openi  fui  faccrc  opor- 

(iior  ^fojiolui  terc  omnes  qui  in  Ecclefi^  ftrudura  aliquid  fundaraeto  minut 

reftUit,  confentaneum  pofuerint.  Qu^um  crgo  mihi  obiiciunt  aduerfa- 

rij.aocc  uulie  &  trecentos  annos  vf  j  receptura  fuilTe  vt  preca- 

tiones  fierentpro  defuftis,eos  vicirfim  interrogo^quo  Dei  ver- 

bo.quareyelationcjquoexe^nplofafturafit.  Nequc  enimhiC 

Scripiararteftim^ttiadefunttantum  :  fedquxcunqucillicle- 

gunrurSanftorumexempla,Mihil  taleoftendunt.    Deluftu& 

officio  fepjkurae  habentur  illic  muttap  &  kterdum  longaj  nar- 

rariones:dc  prccibus  ne  miniraum  quidem  apicem  vidcas»  At- 

^^•*/.'?>jj-/f/7i-9uiquomaiorismomenci  reseft,  eomagisdebucrat  commc- 

moniis  .iut  ar-  mwrari.atquc  ip/i  etiam  veiere*  qui  preces  fundebar  pro  mor- 

gumentisa  ve-  t^iis.c^  munJaro  Dci,  &  legitima  exemplo  hic  fe  dcftttui  \iit' 

ttn  luffnUa  bant.C«rergo  audebac?  Ineo  dicoaliquid  humani  paflbsefle: 

ideoijue  a.ii  mHrat.onem  rrahendum  non  cffe  contcndo  quod 

fecerunt  Nani  quum  nihil  opcris debeant  aggrcdi  fidelcs ,  nifi 

Rom.  »4  iT-   certa  confcientia  ,  vc  Paulus  pr^cipit,  \r\  oratione  potiftimun» 

requincur  hxc  certttudo.  Credibile  camen  eft  aliqua  radone 

ad  id  imf»uIios  :  nempe  folatium  qujeccbanf  «^uo  fubleuarenC 

fuam  moerorcin  :  &  mhumanum  vjdebatur  non  edcrecoram 

Deo  .'iJi<|u©d  fu^erga  mortuos.dilcdionisteftimonium.  Ad 

Imrrtovero  re-  i*i'-^nc  afF  ctum  uuan  fic  propcnfum  hominis  ingenium,  omnes 

ceptaconfueti^  cxpcriuntur. Fuic  eciam  inftarfacis  recept»  confuctudo  ,   qua* 

dim  c^non  mo  ardorem  «lulrorum  animis  iniiceret.Scimus  apud  ciidas  Gt^a- 

derAtoAdrevi'^^^^  &  fefuUs  omnibus  iufta  fuifte  foluta  morruis,  &  luftrstas 

Am  vtr  i     .i  qy^(.arij,,,\  fjj j}e  corum  auimfis.  Erd  autem  his  pr^cftisiis  ftul- 

^  tos  moLtalcs  deulif  Satan,taliendi  tamen  occaiionem  ex  rccto 

pLincipto  fjnipfirr  morccm  nonclfc  iDterirumj  fed  trahfituni 

exhacvirain  alrcram.Necdubiurn  oft  quin  gentilesetiamipfa 

fuperftitio  c6  jidos  apud  Dci  tribunal  tcneat,  quod  fdtura  vi- 

tx.quam  fe  rri'dere  proficcbancur,ciiTamnegIigeret.  lanedc- 

tenores  eflenr  profanLsb*aiinibusChrifti«nij  poduiteosnul- 

lura  morriHsofficium  pr^ftarcac/i  penituscxtincti  forec.  Hinc 

malc  cotif  jltac  fcdujicas.quia  fipigri  eflent  h  curandisfuneri- 

^bus,  inepubs&oblacionibus,  putabantfcmagno  probro  cx- 

/k  Imuiluole  P^^^^  iri.Quod  aucem  ex  peruerfa  aBmuIacione  flUKerat,noui$ 

fiuxitqm»  M«.iubiadeincrimccis  /ic  au6lu  eft,  nprafcipua  f«n(flicas  Pepatuc 


D£      MOOOPHR.C.      C  ^R  !  S  T  I      G  R  AT.  IJ^ 

/iLmartuislabofantibiisopem  affenc.  Vcrum  aliiid  folatium  ^'eminfufjef^fli 
ionge  mejius  ac  folidius  fuppeditat  Scriptura.qufi  bca  os  mor-  frc^i^w   i.>?f  i* 
tuos  ti'lUtur  qui  in  Donnno  monuntur.     Et  rationem  addit: '*  "-V"'''* ''"- 
«luiaexco  reqaiefcunt  a  laboribos  fuis.  Amori  aut«m  noilroi^^"'^*'^'''''''* 
non  debcmus  co  vlque  indulgcre,vt  peruerrum  «randi  morciri  r^  ^a 
inEcslcfiaerigamui,  Certequif^uis  mediocri  prodenriapol' 
let,facile  aenorcir,cji)itqu)d  de  hacrelegitur  apud  vetcres,pu- 
blicoaiori  &  vulgi  impcriTjae  fuifiedjtum.  Abrcptiefam  ip(a, 
fat€or,in  crroiem  fueiunt:  nempe  vt  inconfidcrata  ciedulifas 
priuarc  iudicio  folct  hominurn  mentcs.     intcrea  quam  dubi- 
Wncerprcces  pro  mortuis  coaimendent,  ledio  ipfa  dfcmolkat.p^^y^,.^^  ^,^^- 
Monictm  matre  fuilu)  in  bbris  confefFionum  AuguftMia?;  nar-  vt  ^ugtiffnuu, 
rat  vehementcr  rogifievc  fui  memoria  in  pera<:endis  myfteriis  'dnLit  .merfre^ 
fieretsdaitare.  Anilefcilicctvotumquod  filiiiscon  exc^itad  ces^:om:>rruif 
norm«m  Scripturajifed  pro  n«cura?afFeftu  probari  aliis  vo!ui't.  "»»'»*"<'^^» 
Liberautemdecurapro  mc>rtuis«geoda,4bee>compoficu$  tot* 
haffitacionescontinec,  •  vtfuofrigoremerito  debeailiuIcJ  zeli- 
calorem  excinguere,  fiquis  morfuorum  paf ronas  efl*e  apperat, 
frigidis  cerce  vcri(imilicudmibus  fecuroi  reddtt  qui  prius  c- 
rantfoliciti.  Hxcewim  vnacft  fultura  ,  quiainu3ilujcc(>nru«- 
tudo  vcpreccsadhibcantur  promortuH,  non  eff*  ipernen- 
dum  hoc  officium.    Csrcerum  vtconcedam  vecuftis  EceIe/i^;^-"J'"''  -^f*. 
fcriptoribus  pium  effe  vifum  iiiflragari  mortais,rt?guIa  qu^  hi  of/.^,?,^^  Iftl 
lere  nci^uitfeaiper  tenenda  eft.fas  non  cflem  precibus  noiiris  t^"^   eitijmodi 
quicquam  aff,rre  proprlum  ,  led  vota  noiUa  Dei  vctb®  ^tsbii   'immcnTArtij' 
cien<ia  ef1e:quia  penes  eius  arbitrium  eft  prarfcribere  quid  peti  "■' 
velir.  Niinc^uum  t©C3iLex&  Eu«ngelium  ne  vna  quidemiyl- 
Jabaiibertacsm  fugseranr  ©randiprowortuis.  profanatsom- 
uocacionis  -D^ief^  tentareplufq^^am  nr,>bispra:cipiat.  Vernm^'f'f^"'^  'i,'^^* 
neglorienturaduerfartjno^iri  quafircterem  Ecckfiamerroris^^^|,  ^^^r^^^J ',11 
fui  fociam  habeant,  dico  effc  longum  Sirgiimen.  Agebaoc  ilU  /r^,  fr  reco.tio 
memoriam  morcuoram.  ne  vidcrentur  omnem  de  :pli*  curain  res  Pnyi-nerij 
abiecffTe:  (ed  fimui  fatebr.ncur  fe  dubijare  de  ipforum  ilaiu.  de  '--«* >"?"•'  "''^^ 
purgatorio  ccrceadeo  nihil  aflertbant ,  vtpro  re  ificcrt.1  ha-  ":  ''^'  ^*'^'" 
berent.IftiquoddepargatoriofomniaruRt.pro  Sdc  dogT-ate  TJ^^^"'^  ^^' 
haberifine  quxftione  poftultnt.    Tlliparce  &rantum  vtde- 
fungerentur,  in  communione  facr^  Ccene  fuos  rnor^Uos  Deo 
commcndabinc.Himorcuorum  caram  affiducvrgent  :&  im- 
portunl  praedicationeefficiunt  vt  omnibus  iharitatis  s>fliciis 
prajferatar.  Qujnctiam  nonnulla  vecerunateflimoniaprofer- 
renobis  hauddifficilccffec,  qu^tot^sUas  pro  morcuis  prcrTT      1  •   f 
ces,quae  cunc  vlitatos  cranc,  minifeitev.iertunt.  Qua le  eft  hoc  h  ii-i.^o.c. Vi- 
Auguflinitquumrefurrcdionemcarnis&fcernamgloriamex-  deeund,  lib. 
pc(9;ari  docct  ab  omnibus:  rcquiem  ver6,qu£  pofl  morccm  fe-  ^4  de  Ciuit. 
«iuitur,tun«  vnunaquemque  accipcrCifi  dignus  eft,quu  raoritur.  ^-'hc.  ij.»$, 

Gg   iij. 


P  A  ?•     V  I.  1  N  S  T  I T  V  T  £  O  N  I  f      1  1  B.      !  1  f . 

Itaque  jjios  omnes  non  minus  quam  Prophetas  &  Apoftolos^ 
Maityresftatir»  amorte^beacaquietefruiteftatur.  Sirail*  clt 
coru  cond'tio,qu?d,  iilii  obfecro  cooferent  n^ftre  precesJ^Crar 
ilores  ilias  fuperftitionesjquibus  /impliciura  animos  farcinarut 
©mittorqu^tamcn  runcinnumer^,&p!era?queadc6  porcento- 
fseiVt  nullo  honefto  colore  prserexere  ipfas  poffint.  lllas  quoq; 
turpiffimas  nnndinationei:  tacco,  quas  in  tanto  mundi  ftupore 
futlibidmecxercaerunt.Nam  nec  vJIus  futurus  enTetfinisj&fi- 
nc  commemdratione  fatis  habebunj  hic  pij  I«dlores  vndc  con- 
fcientias  fuas  ftabiliant. 


C  A  P  V  T    VI. 

Dt  vitahomtms  Chrifiiani:cic  priwum  quibus  argumentis 
ad  eam  ncs  hvrtetur  Scriptura. 

Qna  hoc  fexto  capite  5c  quatuor  fequetibus  de  Visa  hominis  Chri- 
fliani  dirputantur,eo  oidiBc  videntur  efie  congefta.vt  omnia  ad  duo 
jprsecipia  capita  refcrri  por/inr.  Primum.  vt  hoc  vnii  apud  omnet  prt> 
conftrilo  habeatur,  Neminc-m  Chriftianum  effc  qui  non  afficitur  lin- 
gul-ari  quodjm  iuftitias  amore.ca.^. 

Pt'inde,quod  ad  normam  attir.cTjqun  quifquffvitanQ  fuam  formare 
dcl)ef,&  fi  ea  ^.caput  t^ntu  occupare  videjtur,reJiqua  tan.e  tria  qs^ 
feqiiuntur  ad  eam  fpeiSant  Nara  qu^  duo  homini  Chr iliuno  prsefta- 
^A  efle  docet,  quum  tam  .irdua  deprehcnddntur,  vt  in  iis  praftandis 
fumma  patienria  fii  opus:hrius  rci  gratia  &vfilitat^  m  cruci!.  ex  pro- 
fefi©  dercribir,cap  8.  of  ad  futurcs  vitae  medirationem  riuocat,  ca.j). 
deinde(quod  ad  lia-  c  rem  non  parum  canducit  )  quomodo  liac  vita 
ciufqj  adiumerL'is  vcehdum  lir,nequid  ex  vlla  parte  in  eo  pecceturi 
perfpicue  oftendit,  ca.  io. 

Porro  huius  tf.capitjs  pattes  runtduse. 


<§ffi»txio  huilU 
tapitis  cum  do 
Mrina  de  rege- 
nerAtione» 


*  Traflationis  de  vita  Chriftiana  cu  dodrina  de  regcncratione  fcu 
po:nitcnti3,connexi6,eiu<demque   methodus  &  parres,  fed. 1.2.3. 

•3  Quj£  extrema  fint  fugif  nda.  1.  Pfeudocbriftiani  Chriftum  fadis 
abnegantes  damnantur,  fiCt  ^.Chiftianis  autem  non  eft  defperan- 
dum.etiam  {\  perfeftionis  raetam  nondum  attigcrint-.modo  in  fta* 
dio  pietatis  &  iuftitii  aliquos  progre/fusin  diesfaciant.  fcd.j. 

Co  p  V  M  rcgenerationis  eflc  diximus  vtin 
vira  fidelium  appareatinter  Dei  iuftitiam& 
eorum  oblequium  fymmetria  &  confenfus: 
atque  Jta  adoptioneni  cofirment  qiaa  receptf 
fuutin  filios.Rtft  autem  nouicafem  illarn  qua 
imago  Dei  innobisinftaupatur,  lcxip/iusin 
fe  c©nd»et,  quia  caroen  taxditas  noftra  multis 

tara 


OB     m0»O     PERCIP.CHRIJTI     GRAT.  l]6 

fam  ftimulis  cjuam  adaiiniculis  opus  habet,  proderic  fx  variis 
Seripcurxlocisrationem  vit3ef«>rmanda?coUigerc,ne  in  (iudio 
fiio  abcrrentquibu*  rcfipifcentia  coidi  eft.  Vorio dumvnamNecefiTAt   do- 
Chriftianihominis  formandam  fufcipio,  argumencum  me  in-  ^trmsde  vitA 
prcdi  nonignorovarium  &  copiofum  ,  &  quod  magnifu^ine  ^»^'"«  c/;r«- 
fualongujM  volika^cn  explerepo(/it,fi  numerisfu'somnibusi-^''  ''""* 
pfum  abfoiucreiibear.  ViJcmus  cnim  in  qucimam  proiixitate 
diffundantur  vctcrum  pararne^cs  de  fin^ ulis  c.-?ntum  virtutibus 
compo^ta?.Nc(jucidi£;c]uaciratenimia,/iquidc.mqL*amCL'nquC3^,,jf^^^^^-^^^ 
yirtutcm  cpmiriCndare  orarionepropofiTum  fir,  vlcro  ftyiiis  in  tiaHatnms, 
camamplitudinei5i«iateri3;copia  deducitur,  vc  ricc  dif^cruifre  <^ux  tamen  *b- 
non  vide5ar.«su!fi  mulca  dixeris.Mihi  vcroanimus  non  eft,  qua/'''^'*'''/'''*^  t^*- 
mccradirurum  nmc  profiteor  vic^  iniiirutioncm  eo  vfque  cx-   ^'"^* 
tedere,vr&  pecnliaricer  fingulasprofequatur  vir!:uf?s,6>:  inty." 
horcationes  exfparietur.Hx  ahorum  fcnpcis,pprt^ferrini  vc-r6  ex 
vecerum  honiiliis,hi-c  perancur.  Mihi  abundeerit  fi  twcih.odixi^cthjdiu. 
ofteadero  qua  vir  piusad  redum  conftiiuenda-  vir.^  *cr)pu  de- 
ducatur,ac  rcgulam  quaiidarw  vniucifalcm  brcuitcrfiniero.ad 
^uam  ofHcia  fuanon  nui!e  cx'jiac    DecIamationii>us  (uum  aJi- 
quando  forcetcmpus  erit:vclaliisparcesquibijis  non  advofum 
idoneusrelinquam.Amonacura  breuicarem  ;&  fortcji  copio- 
/ius  loqui  vellcmjion  rucccdcrec.  Qupd  (i  m-^xin^e  };Lni.']biIis 
effec  prolixiordcccndi  rafio.experifuamen  vixl'berer.pr^'sc- 
cisauremoperisracio  poftularvc  /implxem  df)(9:r!n:?m  quanca 
Jicfbicbreuicaiepcrfiringamus.  Quemadmodu  ;^ucemcerr  ,s  ^cripturs  fl^.n. 
re<fti  &  honeftiflneihabent  philo(ophi,vnde  pnrticulariaoffi-  cl^wformadu 
ciatofiimqjvirtutiiBnchorHin  deducuHr*  ita  nes  ordme  fun  ca-  ^**^'  ^,'''*-'  '"'* 

,         '        .  .  II-  osconamtat  non 

rct  in  hocScriptura:qum  pulcnerrimam  ceconomiam  f^nesac^^-^^^^^y^^a^^^ 
philofophicis  omnibu.s  mu!ro  ccciorcm.  Hoc  caritum  intereftr^^  fimplex, 
quod  illifvc  erantambitiofi  homines)  cxquifita?n  difprjfitionis 
perfpicuicate.qufl  ingenijdexteritrtrem  oiktarenr,  feduIoaiFe- 
ftarfrrSpirftus  verb  Def.quiaiineaffGftationc  dcccu.Tr,non  ita 
cxjfte  nec  pcrpecuomethodicam  rarionem  olyfeiuaujr.  quam  „ 
tamendurnalKubi  ponic ,  larismnuic  non  efie  a  nobis  f'^'^h- hshwi^meJi» 
gendam.  dt  dud. 

2    Porro  jiaabus  potiffiir.u-npartibus  incumbit  h.rc>dequaHrc  z.  pars 
loquim«r,Scriptur.Tinftltutio.    Prior  cft,  vtiuflitijc  amor,  ad  "^raaaiur    c. 
quem  alioquinatura  minimepropenfi  fumus,  animi-^  nof^ris^  ■     . 
jnlhiletur  acmleratur:  alcera  ,  vt  nobisworma  pr.Tfcrr.Ta  fir,  ^ommevJatto 
cjuaenos  iniuf^itis  ftadioaberrarenon  finat  Cornendar  daj^u-^v^^f.v. 
tem  iuflicia»  rationeshabet  plurimas  &  optimas,  exquib.mu!-  Prto^.^tfannt 
rasfupra  diuerfis  locisnotauiisus,  nonnuHas  adhuc  breuicer.^'^''^'"''  '"Z^'* 
hic  attingemus.   A  quo  fundamcnro  melius  cxordiarur  quam'.^  '''^/'*^  "" 
dumadmQnetnosfanclificarJ  oporccrc,  quia  Dcusnnlierlan-  LeV^»'^ " 
^uscii?Siqij!(!cmqanminftardilic^arumouium  diij^eiii  cfTe-j.pV  ,»,  j^. 

Gf,  iiii. 


«  AP.        VI.  1  N  STI  T  V  TIONIS    I,lB.    111. 

fnui.itc  j>«r  muncJi  labyrinrhuoi  diflipari,ipre  nos  rocollcgif,  vt 
if^i  aggregaicf  Q^»um  noftr.r  cum  Deo  coniundionis  mcntio* 
ncmauJimus.nienunerittiuifan^fiUtarcm  opt^rtereeius  cficeo- 
pi4am;  non  quiafanftitacis  merico  veniamus  in  cjuscjrafnu- 
«ioncm:(<^uu  ponus  adhsercre  prinrb  rlli  oporteatjVt  cius  (iin- 
€tiute  perfuli  fequamur  quo  vocat^fed  quoniam  ad  eius  gloria 
magnoperc  pertinet,  non  tiTe  illi  cofbrtium  cum  inic^uicate  Sc 
|.  N»/  eum  eo  immumiuia.  Quire  & hunc vocacionis  noftta-  finem  circ  do- 

C9niunqtn/ur,  -  ^  ^  -/-  -••.>v  »• 

|^„,„^j,.,j^^,c«'tint]uem  reipicere  lempcr  conuenic,  fiyocaci  Dcovehmu» 
/jf  cenfemur.-i-  rc  pt)nfiCPe.Qj.u)rium  cnima  mandi  nct^uitia  &polIuci'ne,  in 
dte  fm^ts  ffe  quibus  demciii  eramus.nos  Prui  atcinebat,  /i  nobis  pcrmictim" 
4»nue>nt.  t.)t«  vica  in  illis  volucari?  Adh<3ecfin-jijletia»admonet  nos,  vt 
llbi^^  **  ^"  ^<^'T^^n'  pGpulo  cenfeamur,  f"in6i:am  ciuitatcm  lerufalem  o- 
-    '  portereinhabicare:quani  vcipfeiib!  con*ecrauir,ic2i«colarum 

rf.J5.z.&i4.  impiiritate  nef^scilprofanari.  vndefunr  e.T?  vcces,  Locum 'is 
futfirum  in  Dei  cabeinaeulo  qui  incedunt  /incmacula,  &  iurt"i- 
tia^ftudcnc&c.quia^jnduariuminquohabitatjminime  decct 
initar  ftabuli  fordibus  clfc  rcferrum. 
fnfierior  are-     5    Ac,quo  njelius  nos  exper;^efac!ar,oftcnditDeum Patrcm, 
dempttont  no-  quem^idmodum  nos  f^bi  in  ChriRo  fuo  cociliauitjta  in  eo  no- 
P-''-  bisima?inem  figiKi.nead  quam  nosconfbri«.iri  vclit  Agcpr^- 

^om.e  I  .  ftantiorctTj  oeconc;m'am  mihiepud  philofLjphos  rcperiant  qui 
Viide  i-quett-  ^P'^^  cosfolos  rteatque  o.-dinedirpolitam  puracphilofQphii 
scirni.^rr^  mohn  nioralcm.  Ilhjdum  ad  virt^tcm  egr^^.',rie  v<j»lunr  adb.ortari^ni- 
duminicriptu-hi\  fliud  affcrunc  quai»  vtnatMraecouuenieCitcrviuamiss.Scri- 
iraS  "'fjj^-»,  pfuraaucem  a  vcr:'fonrc  dcducit  exhorracioncm,  qjutn  non 
f"*  '^"'■'^rr^-i^i^ido  vicani  noftraii  ad  Deum  authorem  cuiobftridaeft,  r»- 
*^pl"^^  \-'l':  fcrrepr2*cipit:fcd,poftqua  dcgcncrafrenosdocuita  veracrea- 
trcidit.  rionis  npftrs!  ori?,inc  ac  lege,fubiungit ,  Ciiriftum,  per  qaem 

Sfeda!e'ratie-in  graciam  cumL^^co  rediinius,  nobis  propoficum  cfle  «xcm- 
n:s  ftu  exhor-  pLircuiu'^  formam  tn  v;ta  n<..'Oiae:xpiiniamus.  Qjjdhocvno 
tattovtsad  r,-  efficAcius  iequ'ras?im6  quid  virra  hoc  vnum  rcquiias?  Hac  e- 
lan.     *'>*'-««■«  jjj^  codicione  fi  adoptanuir  in  tilios  a  Domino  ,  vt  Chriftum, 

fiftttuendam.  n  ,         •       •       •         i  •  n  r  r 

P  ima.  noftr^ad^  ptionisri-culum,  vica  noitra  reprsBientetrnh  nos 

iecunda.  iuftitia?  add'cimus  3C  deuouemus,  no  modo  a  CreJtore  noftro 

Ttrtia.  d;  ficmius  p^^ffima  perfidia  ftd  ip^iim  quoque  feruatorem  eiu^ 

^yirta.  rariius     Deindr  ab  omnibus  Dei  beneficifs  <^use  nobis  com- 

Uih^t  6  mcrnorac,   ac  fingulisfalucisnrftra?  partibusfumit  exhortsrr- 

Ephe.5.1.  dimareriam.Ex.quofenobisPrttrcnjDeusexhibuir,  extremsc 

j.jo  M.  ingracicudinis  ooscfrearguendos,  nifi  viciifim  illi  filiosexhi- 

hyh  5  26.  beamus.tx  quo  nos  Chriftys  fanguinis  fui  lauacro  puriiicauit, 

Htb.io.io.  a^^que  lianc  purgationem  per  bipcifmum  communicauit ,  non 
i^Pet.Vic  &■  tl^cercvtnouis  fordibusinquinemur.  Exquonosfuo  corpori 

\^.           '  inreruit/olicitccauendum  nc  nobis,  qui  fumuseiusmembra, 

i.Cor.(5.if.  maculam  aut  labem vUam  afpcrgamus.Ex  quo ipre  idem,  qui 

\  .  capQC 


DB      MODO     PBRClP.     CHRISTI     GRAT.        IJ? 

capnt  eftnoftrum,incaEluniafcendit,couenirevcdepofitoter- (0.15.5. 
r^afTedujilluc  toto  pcAorcafpiremus.Ex  quon»)sSpirit*fan-  Eph.^.ij. 
£ti}s  templa  Deo  dedfcauit,  dandam  operam  vt  Dei  glocia  per  ,^oJ!!.  itf .  5f 
nosilluftreturinecverocflecommittendum  vtpeccatifpurci-  ^  ,j." 
tiaprofanemur.Exquo  &animanoftra&  corpuscseleftiincor- z.Cor.^.i^. 
ruprioni  &  immarcefiibilicoronxdeftinatafuntj  ftrcnuecni-  i.Thef.s.a?. 
tcndum  efle  vt  pura  &  incorrupta  in  dieni  Domini  confernen-  ^'vu. 
tur.  H^Cjinquam,  aufpicatiflima  runcbencconftituenda:  vita» 
fundameta.quibus  nequaquam  fimilia  deprehendas  apud  phi- 
Iftfophos:  qui  in  commendatione  rirtutiSjnunquam  fupra  ho- 
mini».  naturalem  dignitatem  confcendunt. 
4  Arqihiclocuseft  corppellandi  eosquinihilhabete^Chri-  hfuiui  devita 


VittejactaW. 


ftjprajcertitulum  acfymboIujCHriftiani  tamen  nominari  vo-  Chrijftan»  ^«- 
lunt.Qua  tadcm  fronte  facro  eius  nomine  gloriantur?  Siquide  p/l^^^chH- 
nihil  elt  comercij  cum  Chri!>o  m(i  hk  qui  re<5lam  eius  cogni-  ^j^„)  ^ncrepan 
tione  ex  verbo  EuangeHj  nerc€perunt./\tqui  eos  omnes  Chri-  fuw. 
ftum  rcde didicifl^e negat  A poftolus,qui non  edoftl  funt,abic-  Eph  4'2- 
{to  veteri  homine,  qui  corrumpitur  fecCidum  defideria  erroris,  »^-  >^"^  ^''''' 
ipfum  efle  induendum.  Falso  igitur  atqj  eriam  iniuria  ChriftiJ^**j^^J^'^."^^^' 
GOgnitionemobrendGre  arguuntur,  quamlibetdiferteinterim 
ac  volubiliter  de Euangeh'o garriinr.Non enim  lingu3? e.ft  do-  z.Gi^tiEuAn- 
ftrin^^fed  vitae:  ncc  intclledu  memoriaque  duntaxat  ipprehe-  giiium  lingua 
dicur.vc  rcliqux  difciplinar ,  fed  tum  recipitur  demum  vbi  ani-  '^«"^r/^*/»  mn 
mamcotam  pof fidet,  fedemque&  recepracHluminuenitin  in- 
timo  cordisafledj.  Autergo  defi  lant  cum  D^i  cotumeiia  ia- 
<^are  id  quodnonfunt,  aucfe  non  indignos  Chrifto  m.igiftro 
difcipulos  pr3cftet.Dofi:rin^,qu3  religtonoftrac6cinetur,prio-j.  9^od  r»*- 
res  dcdimUvS  parces:  quandoquidem  ab  ea  falus  noftra  inchoa-  ^'J^rurnOhrijlH 
tur.vcrum  efl  in  pedus  traffundatur  a:q;  in  mores  trafeatopor-  ""^  *'«"'«^«r. 
tet,adeoquc  nos  in  fe  tranOormec  vcfir  nobis  non  infruftuofa. 
Siiurein  cos  philofophiexca-idefcwt.eofque  probrosea  gre-  4.  g«i^  7)« 
ge  fuo  abigunr,qui  quum  arcem  profife«n'urqi|emagiftra  vitq^  ifirtium     a(/ 
cfie  debe'it,eam  in  fophifticam  loquacitatem  conuertunt:qua-  '»«*  vrbo  fe- 
to  meliori  rationenugaccs  iftosfophiftas  deteftabimur,qui  £-/'*'''*''' ^*^'"''' 
uangeliuni  in  fuinmis  labris  volutare  concenti  funt ,  cuius  effi- 
cacia  cenruplo  magis  quam  frigidsphilofophorum  par^nefes, 
in  effidlus  cordis  intimos  penetrarej  animas  infiderCj  ac  cotum 
homincm  nfficere  debuerac? 

^  Neqi  requiro  vc  nihil  quam  abfolutum  Euangelium  Chri-  KtctameChri'' 
ftiani  hominis  mores  fpirent.  quod  tamen  ipfum  &  optandum  ^'^'  ''"""•"" 
cft  &  conari  ncc^fl"e  efi  Sed  non  ita  feuere  requiro  Euangeli-  j^^u 
cam,pcrfcdionem  ,   vt  non  /im  pro  Chriftiano  agniturus  qui 
nondum  ad  eam  pcrtigerit.fic  enim  ab  Ecclcfia  excluderentuc 
omnes:  quandonemo  reperiturqui  nonfitlongotdliucinccr- 
uallo  difficus:  mulci  vero  parura  adhuc  f  rogreffi  funcqui  tame 


idtrt  d€~ 


CAp.  VIT.  INSTITVTIONIS      11 F.     IIT. 


cjuam 

partirr  cum  Dco  fas  cft  vt  cx  iis  qnse  tibi  cius  vcrbo  pr:^fcribu- 

a.  inte^Yitatt  ^^}  parfem  furcipias,  partem  arbitiio  tuo  prstereas.  Primo  e- 

9x Amrno iolit.  nimloco  integrit5tcm,tanquam  pr;ecipuam  culrus  Tui  parcen), 

ybiquecommendat.  qut>Bominerynceram  inimi  fimplicitate 

inrellIigit5(|u2sfuco  &  fi<rtionecare3';cui  cor  duplex  opponitur. 

acfi  diccretur  fpirituale  eflTe  refte  viuedi  principi^um,  vbi  intc- 

riof  animi  afFeftus  fincfiftioneEd  finftitatem&iuftitiftm  co. 

i.invtjsDtm''  lendam  Deo  addicitar.  Sed  quoniam  ncmini  fanrum  fuppctir 

^^'■^"T"'  '"  fcrreno  hoc  corporiscarcere  roboris ,  vt  iufta  carfus  alacri- 

^*"'*  «tc  feftinet.maiorem  vero  numerum  lanta  premit  ccbilitas  vt 

vacillando  &  elaudrcasdo  ,  humi  etiam  reptando  iwodice  pro- 

^  moueant,eam»squifqucpro  f<icu!farulacfu3emodo,&  incoepnl 

tr^nj'7^^^'  "^*^  pJ^^^e^^uamur.Nemo  tam  infeliciter  incedet,qjin  aliq»a!u 

f<i*Mt!"   *^  falrem  y]x  quotidieemetiatur.Hoccrgo  agere  non  defiii.-nn'', 

vt  a!iqu«d  afi.idueih  via  Domini  pronciamus  :  neque  rucccffus 

tenuitatcmdefperemas.  rccuaqueenim  fucceilljs  voto  non  re- 

5.  Terf.ueyefjt  fpondcat,  non  tamen  perdita  eft  opera  vbi  liodiernus  cties  lic- 

'pj'*   *"^^'^'''  ftei'num  vincit.fyncera  modo  (impficitatc  in  fcopum  noftrufn 

refpiciamu«,&  ad  metam  afpiremuj,  non  aflentatorie  blandjc- 

tes  nobis  ipfi?,ncc  malis  noftris  indulgenrc^,  (ed  perpertio  c<~ 

natuin  Aoc  fncubcncesvtmtlioresnobisipiiv  euidimus,do- 

Jiec  ad  ipfam  pcrucntum  fjerit  bonitarem:  quam  quidcm  ttto 

vitarfpatio  quserimu*  ac  fcquimur,tiim  spprchendemus  quum 

nos  carmsinfirmiraieexuti  jinplenumeiusconfortijm  recc»- 

pti  fticrimus. 

CAPVT     VII. 

Sm^nna  Vit&  ChriJiianA-.fhi  de  a.hnegaticnf  fif^^n. 

j  Nftrma  qu9?  nos  in  iufluiaf  n.ic1''G  non  finit  .'•berrarc  dno  roficiij^r, 
videlicer  vt  horno  a  fc  difcec^en':  fc  toru  dedat  Dei  ol>re(^uio:  vnde 
conrequitur  non  qus-  noftra  fcd.  qux  Dci  funt  cflc  quxrcnda,  fecr. 
I.&l. 

2  Ex  Apoflolo  id  Titum  huius  renouatio»is  feu  vir^  Chri{li.inae  de- 
feriptio  defumpta^qu^  in  fpeciales  quafdam  p:rrtt$  diftributa  ac- 
curaie  explicatur  i  j.fed.aJ  poftrcnjam. 


T.dl 


MODO      ?E».ClP.     CHHISTI     6RAT.         l^l 

T  s  1  opriinain  &aprirfimed!fpo/ic«mconfti-P«/?m«m;'«r- 
'  tuendae  vite mcthodum  laabec  lex  Domirn>i-  ['^^.^"'^^''I"JI* 

funi  camcn eft cTlefti niagiftro,«ccura£iore e- "'^ 'c7>''fhan£ 

tiimnura  rationc  ad  ipfam  quam  in  Legc  pff - confidtratio. 

fcripferat  regulamfuosformarc.Arciue  huius  Prior  parscx 
9^3^^  quidcm  rationispi-incipinm  hoceft  :  quod  fi-  plicata  eft  i. 
delmm  officiumeft,prebere  Deo  ruacorporahoftiam  viuente,  ^^''J*  "P-  ^* 
(andam,&illi  acccpcam:  atqueineoficum  eflelegirimum  'eius^°/""  .^]^^-^ 
cultum.  Vnde  exhoitandi  argumcntum  ducicur,ne  fe  accom-^^^^  ^  y„;„. 
modencadfiguram  feculihums  ,  Tcd  tranrformentur  rcnoua- w^. 
tione  mencis  fu^.vt  probent  qu;3c  fit  voJucaj  Dei.  lam  hoc  ma-  Duplex  rtffe- 
snum  eft.DosefrcDeoconfecratoSjacdcdicatos:  ncquid  poft-^'***  _  .    . 
hac  coguemus.loquamurjmeditcmur.agamus,  nifi  in  eius  glo-  ^^^  /"„^„,. 
ritm.Sacfum  cnim  non  fine  inflgni  in  eum  iniuria  ad  profanos  f^^  },(,(.  aj, 
vrusapplicacur.Quodfiuoftiinon  fumusjfcd  Domini;  &quis  put&triafe- 
errorfitfugiendus,&quorfu.m  dirieeda?  fint  vita;  noftra?aftio- quentiacon- 
ncsrniuerlx  apparer.  Noftrinonfumus:ergo  ae  vclratio  no-  [^^^"j"    q'. 
ftra,vcl  vftluntas  in  confiliis  noftris  faftifqi  dominctur.  Noftri  ^*^J^^ eccIc 
non  fumuj  :  ergo  ne  ftatuamusnobishunc  finem  ,  vtqu^ra- ^^  cacholt- 
miis  quod  aobis  fecundum  c-irnem   expediat.    Noftri  non  cs.  Vide  & 
fumus:  ergo  qaoad  licet  obliuifcamurno&aetipfos,ac  noftra  Calu.^efca- 
©mnia.Kurirum,Oei  fumus:illi  crgo  viuamusac  moriamur.Dei       '^'.^ 
fumus:cLidi«ergonoftrisa(5lionib.pr^ffdeatfapietiacius&vo-  *     "J"^'''*  • 
]Qtas.Deifumus:ad  illum  igicur,tanquamfoIumIegitimu  fine, 
contendant  omnes  vit^ noftre  partes.O  quantum  ille  profecit 
qui  fe  non  fuum  efle  edod:uj,dominii!i  rcgimenque  ^ui  propri^ 
rationi  abrognuir,  vt  Dco  afferat!  Nam  vt  h^c  ad  perdendos  Ke^xcJus    i'- 
hoHiines  efficactlfima  eft  peftis,  vbi  fibiipfis  obtemperatjita  v-  triufyur    frw 
nicus  eft  falucisportusjoihil  necfapere,  nec  vellepcr  feipfum,  tius  's ''^f^^' 
fed  Dominum  pr^cuntem  duucaxac  fequi.Sithicitaqucprim*  £ '^i!^.'^* 
grad^hominemafeipfo  difcedcre,quo  totam  ingem|^vim  ap-  ommlius^Thi^ 
plicerad  Dominiobfequium.  Obfequiudico  non  modo  quod  lofophis    inco- 
in  verbi  obedietia  iacet,fed  quo  nKns  hominis,  proprio  carnis^wff*  ^"'  ^^' 
fenfu  vacuajfe  ad  Spiritus  Dei  nutum  totaconucrtit.Hanc  traf-  '"'«f^  ^"^^i"- 
formationem(quam  renouationl  mentis  Paului;  appellatjquu  ^"nj^.^-l,,'"" 
primus  ficad  vic«m  ing'efl'u6,philofophiomnef  ignorarut.So-^^l.,  lo. 
lam  enim  rationemhomini  moderacricem  pr^eficiut,  hancfo- 
lam  putantaudiendam,  huic  deniq;  vnimorum  imperium  de-  ^^-^  ^.^.  fj^c 
ferunt  ac  permittunr.at  Chriftiana  philofophia  illam  loco  cc-  T^fiierAtione 
derc,  Spiricui  fando  fubiicic  ac  fubiugari  iubct :  vt  homo  iam  tonfequatur:  ^ 
non  ipfc  viuat ,  fed  Chriftum  in  fe  ferat  viucniem  ac  rcgnan-  'i>t^*'i-*t  1^^ 
tem.  "°^^'  """  -^- 

%  Inde Gonfequitur  &  illud  alterum,  Vt  ne  quxramus ^xxx ^^^ll-amusTo' 
noftra  funt,fcd  qu^  &  exDomini  fint  voIutate,&  hc\3it  ad  glo-  ^^h^  velmtati 
;iaro  eius  promouenda.Magni  &  hoc  profeftusj  vc  noftri  pene  pAreamus. 


CAP.VII.  iNsTltvr  lONlt     LIB.     It  I. 

oblfti,€erte  ratione  noftri  pofthabita.Deo  eiufquemancJatis  fi- 

dclicer  ftudium  noftrut^  impedere  conemur.  Quum  enim  aos 

jMrmatam  noftrirati©nem  omirEere  iubet  Scripturt,  non  modo 

-  habcndi  cupiditarem,potcntias  ziFcdationemjhominum  gratia 

cx  animisnoitriseraditifed  ambitioneqaoqi  &omnemgIori5 

humtnjeappctitiim.aliirtjuefecrctiorespeiieseradicat.  Itafa- 

ne  compo/itum  &  comparatum  eflc  conuenit homincm  Chri- 

ftianum  ,  vt  /ibi  in  tota  vira  negotium  cum  Deo  efTe  reputet. 

Hac  ratione,  vt  omnia  fua  ad  arbitrlum  calcujumq,-  eius  reuo- 

cabit ,  ita  totam  mencis  intentionem  religiose  ad  cum  referet. 

Nam  qui  Deum  in  omni  rc  agcnda  intucri  didkk,  (imul  ab  o- 

tt^c  eFiahnt-  "^'^'  vanacogitaiioncauerticur.  H^ecillaeftnoflri  abnegado, 

gati*     titfiri  qiiam  dilcipahs  fuisa  primo  tyrocrnio  niandat  tanra  ditipetia. 

chrifi dif, ipM-  Chriftus:qu^  vbi  remel  in  animo  obtinuit,pri.num  neq;  faftui, 

iii  tomtndau,  neque  oftet3tioni,deinde  neque  auaricisencque  libidini,  ncq, 

luxuri§,neqjmoliitix,neqi  aliis  qu|ex  amore  noftii  generitwr 

maljslocumvUufri  relmquit.  Contra  vbicunqucron  regnar, 

illic  vcirpurcifiima  vitiafinepudore  peruagacui->ci  fi  quaeft 

Cuius    mthi'  virtutisrpecies.prauaglarisctipidinevitiitur.  Olkndc  eniai 

fLx  fv.au*  in  h«minem,fi  potes,quf  nifi  fibijiuxta  Domini  mandatumjrenu- 

liltt/r^'*  "*^'  "^"f^gi^^^Jscxerccre  bonitatem  inter  hominesvelit.Ni*ii  qui- 

cunque  non  fuerunc  hoc  rcnfii  occup3ti,laudiR  falcc  gratia  vir- 

tutemrequutifunt.Qui  autem  vnquamex  philofophis  virru'e 

propterfeexpetcndam  maxinieconrendetunt.tantaarrogan- 

tiainfladfucrut,  vfappareatnon  ob  aliud  virturem  expetniTe, 

.4  ijua  gjuif-  ni^vtfupbrbiendi  htberent  maixriam.Arqui  aJeo  non  oble- 

ijuis  aberraf,  dstur  Deus  nequ€  illis  popuUris  aura?  captatoribus,  nec  rurgi- 

^Ht    hypocrifi  f\{s  iilis  peftorjbus.vt  pionuocict  illosin  mudofuamrecep'(re 

i't     fuperUta  mefcedem,his  prepiores  rcgno  cxrloru  faciac  nieretnces  &  pu- 

in/ternum  e-  °hcanos.I\ecdum  tamcti  adliqutdu  expoluimusquo^&quan- 

xitiuw.  tisobilaculis  impediacur  homo  a  rcfti  ftudi^i  quandiu  Tei^^^fum 

nontbncgauerit.Vere  enim  didum  eilolim,Mundri  vitiorucn 

eflc  rcconditum  in  homlnis  anima.Ncc  aliud  remediu»yi  inuc- 

n}as,quam  d  te  abnegato,  ^c  prxrerita  tui  ratione,  i\ientem  ad 

caqu^r€ndatotamintcndasqu3cabsteDoajinusrcqmrit,5i  i- 

deo  tantum  qu^erenda  quia  iili  phcent. 

tiufdim  cotjfi'     }  Alibi  diiixn^im  idem  Paulus  iingulas  vita:  bcnecompo/i- 

detationii  di-  i^e  p3rtes,quanuis  breuiterjexequitur.IUuxir  gracia  Dei  faluri- 

ntyiclto,  qu.t  feraomnibushoniinibus,  crudiesnosvtabneL^araimpietate  & 

&triafeq"^eH'  ">nndanis  cocupircentu.s,fobr!e  &  luite  &  pie  viuamus  in  pr^- 

dd  fjfe  tn  vit.t  ^£0"  fcculo  cxpeftantcs  bcatam  fpeai,&  manifeftarionem  glo- 

fjoffra  ffadio  ris  magni  Dei,&  feruatoris  softri  lefu  Chr)fti  qui  dedjic  fe  pro 

tubtt.  nobis ,  vt  rcdiRicret  n©s  ab  <?mni  iniquitste,  &  purificaret  libi 

r"^'^*']'   .      popuium  pcculiarem.ftudio.Gimbonorum  operum.Poftquam 

fi^icu,  enimadnosariimandosgcaciamDci  prapoluu  j  vc  nobis  ad 

Dcui» 


•vitam  r*Sit  ta- 
ttuendam» 


D\     MOSO     »ERCIP.    CHRISTI      GHAT.        Ij^ 

Deum  v»re  coleadu  viaoEi  {lernit,duo  tollit  obQacula  «quf  m2< 

xime  impecimntjinQpictacem  fcilicet.ad  quam  nacura  futuus  ni- 

tnium  procliucs » dcinde  mundanas  ccjpidfcates  qua:  fe  losgius 

Citcndnnt.Acrub  iiBpietate  ^uidem  non  modofupcrftitiones 

notat,  fei  comprcheadit  etiam  quicquid  pugaat  cum  Terio  ti- 

morc  Dci.  Muodan:^  autem  cupidit?*cs  tantundem  v*l«ot  atqs  Mmdantirum 

carais  aftedus.Ita  quo  ad  vt ranqiLegis  fal»ulam  iubct  •os  pro-  ittm  cufidiu. 

priumi«»€niumexuere,&abnegare  qu  cquid  ratio&volun- ''♦''' ^''^'^"*- 

tA^  didat.Umomnes  yxx  adiones  ad  tria  mcmbra  reftringic,  /^^"/^  * 

robnetacem,  iuditiam,  &  pietaccm.  cx  quibus  fobrietas  htud 

dubie  tani  caftiiatem  &tempcrtntiam  «juam  purura  &  frugale 

temporaliutu  booorum  vfum  ,  &  inopiac  tolerantiamdenotar. 

luftitia  autem  o^nnia  aei^uitaris  officia  compleditur,  vt  rcdda- /t»/jYj*», 

tur  vnicuique  quod  fuum  cft.Scquitur  pietasjqjje  aos  a  mundi  ?ietai. 

inquinamettcis  (^jgregatos  yerafan^icatecum  Dco  coniungit, 

Hatc  vbi  infelubili  vinculo  incef  fc  connexa  funfjfolidam  effi- 

dunt  perfcdlionem. Verum  quia  nih>i  magis  difficile  eftjquam 

ratiollecarnis  vaiere  iuflaj&  domitis  cupiditatibus,im©  abne- 

gatisjDeo  &  fracribus  nos  addicerei&  Augclicam  vicam  in  ter-  ^ 

fa;rordibusmcdic.iri:Pavilus,vtanimos  noft-rosab  ©mnibusla-  *''"*"'"*.„/ 

qucisexcricet,rcu  ^Cacnos  ad  fpcm  beacseimmortalitatis:  non  J 

fruftranoscerrareadmoncns:  quii  vc  femelapparuit  Chriftus 

redemptor,  icavlcimofuoaduentu  ffudlqmralucisa  fc  partie 

«^ftcndcc.  Acquchoc  modoillecebras  omnesdifcutit  qua?  nos 

obnubilant,  ne  afpircmus.vt  cj-ccetjad  cxleftcmgloriam  .•  imo 

docct  peregrinadur»  efte  in /lundo,  ne  pereat  vel €xcidat  no- 

bis  cisleftis  h^redicas. 

4  Porro  in  his  vtrbls  perfpicim*  abncgation6  ncftri  partim  tf»^'"*f''f^'*' 
quidem  in  honiincs reipicere,partim  verofidquc  prsecipuclin  ^'  ■f'*'"'"-*  *^ 
Deum.  QHjLim  enim  lic nos  cura  hommibus  gcrere  mbct  Scn-  /|^,. 
Jfcura vt  ilios  honore nobis anteferamus,  vt  procurandis  eorQ  Rom.12.10. 
coraraodis  totos  nos  bona  fide  impendamus :  ea  dattwandata  Phil.i.j. 
quoraiii  minime  capix  eft  anim*  noftcr,nifi  ante  natHrali  fen-  ^*'^  Abnfg^- 
fu  cuacuatMs.Nam  (qua  caecitateomaes  inamorem  noftri  rui-  "'rt^i'""'^"^ 
mus)  fibi quifque iuftam caufam haberc vidctur fc eflfereBdija- ^^0 bonoreToll 
liosautem  pr^e  fc  omnescontemoeiidi.  Siquidianos  contulit  fuht antiferen- 
Deus non pcsaitcndu,eo freti.ftatim  animostoIliaiusrQCctan-  ^i^  admodnm 
tum  intumercimusjfedpcnerumpimur  fuperbia.  Vitia,  quibus  'J^  ^'ffi'-'^'*' 
abundamus. &  occulcamus  fe«iul6  apHd  alioSj&  nobis  ipfis  le-  ^^'.'^j        *** 
ttit  minuraquecffefingiraus,  blandiendo  ,tm6  inccrdum  pi:o  HypcintA. 
Vircutibusofcuhmur.Exdem.quasin  nobisadmirtmur,  dotcs 
ii  in  aliii  apparcnt ,  vel  eciam  fuperiores,  ne  cagamur  ilUs  ce- 
dcre  ,  noftra  malienicate  deterJmusac  carpimus  :  /iiqua  fcnc  •>•  ,■    ■ 
Viiii  ,  leuera   acnque  animaclilerlionc   c*  obferuare  non  /„«,.*. 
«ontenti  i   odiose  amplificamu?.    Hinc  illa  inf©l«ntia.,  ytUfikml-' 


CAP.  Vll»  IN$T  IT  V  T  lON  rs     tlB.    III. 

quifquc  nofti.uiTi,ccucommiini  lege  exemptus,  fupra  reJicjuo.v 

velic  imminere:  neminem  vcro  morcaliu  non  fcciue  &  fcroci- 

F^rcfs.^  tcrcontcmnacvelcerte  canquam  inferiorem  der^iciat.Cedilc 

Fhtlauti*        diuitibus  p.iupercs ,  plebeij  nobijjbus ,  ferui  donjittis,  lircratis 

indofti  ••  red  nemo  eft  qui  non  aliquam  pr^ftantict  opinioncm 

Co-atentiofi.      intus  aht.  Ita  {inguli  fibi  adulando  regnuni  quoddaiii  gerunt 

in  pe<ftore.  fibi  enim  arrogantcs  quo  fibi  placeant,  de  aJiorum 

ingeniis  &  moribus  ccnfuram  Jgunc :  fi  vero  ad  contentionem 

ventumfuerit,  illicerumpit  venenum.   Nammulti/anenon- 

nuilam  manfuerudinem  prxfcferunt  quandiu  blauda  omnia 

Si.  amabilia  experiuntur .-  ac  vero  qui  cundcm  feruet  modeftias 

tenorem  vbi  pungitur  &  irriratur,quotufqQifque  eft?Nec  aliud 

Tot  dmrrA  repnediumeft  quam  vt  reucllatur  ex  imis  viiccnbus  ha^c  no- 

nmborum  re-  xioliifima  iM <;><xo»«iM«t<  i(£^pfK<wTi'te  peftis:queraadmodumetiani 

^^"^V       _  Scripturaj  doftrina  reuellicur.  Sic  enimin<tftuimur  j  vc  qaas 

**      j^J^       Deus  nobis  largitus  eft  dotcs  meminerimus  non  noftra  cire  bo- 

na>fed  gratuita  Dei  dona:quibus  fiqui  fuperbiaut,  ingracitudi- 

nem  fuam  produnt.  Quis  ce  prxftantiorcm  rcddic?  inquit  Pau- 

i.Cor.4-7«      lus.  quodfi  atGepcrisomnia  ,  quidgloriarrsac/icibi  dacanon 

2.    HumtUtAs  eircnt?DeinJeat(idua  vitioriminoftcarumrecognitione  ad  hu- 

Ampicciendji.   f^wi^^tem  nos  reuocenuis.  Ica  oitriUn  nob's  reftabit  quo  tur- 

geamus:multa  vero  erio4eic<^ionis  mareria.  Rurfimi  iubemur, 

quaE:cunque  in aliis  refjiicimusDeidona  ,  /icreuereriacfufpi- 

^,taniiermii-  ccre  vteos  quoquc  honoremus  penes  qaosre/Tdent.  Nam.quo 

gnifacifndnf'    ipfoshonore  dignacuseft  Dominus,  magn^e  io»probit3t!sforet 

4.     ^■'^^''^'**eumillisadimcre. '^d  vitiaautem  docemur  «onniu^re,  non  e- 

'"^^^a  "^         qoidem  vt  adulando  foueamus,fcd  ne  illorum  caufa  ihfuirem* 

,    iisquosbeneuolencia  &hon  ire  f  «uereconuenir.  Ififiec  vcctt 

quocunquc  morfalium  negotium  nobis  fic,noo  tancum  modc- 

Modifii^^^^^  nos&  modefte.fed  comiter  &  amiceetiamgeramus.Que- 

jinceracoknaa.  admodnmad  veram  maniuetuaincmnunquam  alia  via  peruc- 

niesqiiam  {i8c  tui  dciedione,  &  alterius  reuercntiaimbucuni 

peftu.s  habuerir;. 

nuum  Autem     5     lam  in  quxrcnda  proximi  vtilitAteoffieiumprajftarCj 

tja^rcnda.  es7  qu.intum  habct  difficuhacis.?N  fia  tui  confideratione  difcedas, 

proxirut  vttli-  gj,  ^„  quodimmodocxuas.nihil  hlc  efScies.Quomodo  enim  ©- 

r^ ,  ahneg^tto    ^^^  exhibcas  q-echariratis  eflc  Paulus  docet,nifi  tibi  rcnufia- 

esi  ««,.jj;.rM,uens,vtah(scotumteadciicas?  Charifas(inquic)par»pnselt,bc^_ 

^    admodum  nigna,non  procax,non  faftidiofa,non  inuidec,non  mflAtur,  b6 

diffcuit  •.  pro-  qua:riir  qu.r  fua  funr,  non  irritatur,  &c.  Hoc  vnum  f?  exigaturj 

p:tr  pktlautia  ,^g  qu:^ramus  qu^  noftrafunt,non  tamen  minima  vis  erit  .iffe- 

TqoxTT'*'  ^^^^^  natura::quGe  fic  in  folam  noftri  dikaionem  nos  inclinat, 

^HMcwaiodn-  vtnontam  facile  pariatur  nos  acnoftra  negligenter  tranfirej 

p.ex  remediii  qu6  alicnis  commodis  inuigili?mus:imc)  lurc  noftrofponcece- 

appo/itum»       ^ic ,  quod  alccri rcfignsmus.  At  Scripcura ,  vt  eo  nos  manu 

dtKaCi 


DE      MODO      P£RCIF.     CHRISTI      GRAT.*       24O 

dlucac,pr5monef,quicquidaDominograti*rumobcinemus,e(^ ».  Ber.tfxjAno' 
fji  nobfs  hac  lege  corjcrcdicum  vc  m  comniunc  Ecclefi^  bonutn  ^"  coliata  ^fft 
confefatuc.ideoquelcgitimuro  gratiarum  omnium  vfum  cfle,  ^^  "'^*'»'»"'"' 
libcralcra  acbenignam  cum  aliis  comufiicacionem.  NuIIa  nec  dnUr^anr^^'^ 
cercior rcgula, ^ncc validior ad  eam tcnedana cxhortacio exco-  j.  x^mllid 
•iraripatcrac,  quam  vbi  dccemurjomnes  quibospoIl«m*do-/"'j(/^<TOHj,;-?o- 
tcs.Dei  t(\t  dcpofica.ca  lege  fidei  noftrae  commiiia  vc  in  proxi-  ''''^'^p^fe  dt- 
morum  bonum  dirpenfentur.  Sed  vkcrius  eti^mnum  pergit  ^^^''*^^^"*^** 

Scripcira.dumillasfaculcatibuscomparacquibuspr^dicarunc^'^^,'^)!^';^^'^''^ 
humani  corporii  merabra.   Nullum  membrum  fuam  faculra-  ns  htimaniil 
t€m  fibi  habei  ,  ncc  in  priuacum  vfum  applicac^rcdadrocia /»;f/mrj«K 
membta  iranrfundit :  nec  vllam  inde  vtilitacem  capit  ni/i  qu.c    . 
cx  communi  corporis  totius  comodicateproccdir.  Sicpius  vir 
quicquiJ  potcft,fracnb.dcbct  polTeifjbi  non  alicer  priuacim  c6- 
fiiletmo  quaiii  vc  ad  communcm  Eccleli^ccdificacioncm  inren- 
tus  Gt  animus.H^ec  ica<5;fic nobis  ad  bcnignitate  beneficentiaq; 
mcthodas:quicquid  in  nos  Deus  cotulii  quo  proximum  quca- 
«lusadiuuarceiusnos  cfl'coeconomosjC]uiad  reddedam  difpe- 
raci^nis  racionem  artringiniur.Eam  porro  demum  Fcdani  cfle 
<Jirpen'ationem,qux  ad  diledionis  exigstur  regulam.   Ica  fiet 
Vtnon  modo  alicni  c-ommodi  ftudium  cum  propri^vcilitatis 
cura  fcnipcr  coniungnmus,'ed  hanc  ii.ii  fubiiciamus.Ac  nc  for-  Hius^rgafr^ 
re  ncs  laterct,  cameire  legem  rice  adminilkandi  qu3»cunquei  ^^"''•os  offuif  r^ 
Daodona  fii/cipimusjinminimis  quoqucbenigtiitatisruaE  mu-  ^J?'  '^"''^"dat»^ 
neribus  eam    'hm  pofuit.  Primitias  cnim  fiiigum  ofierri  fibi  ^,.'^  ^//77  »'* 
nundauit.qrjib.  ceftaretur populus nefas fibi  clTe  aliquem  per-  jnlnLltislp^^^ 
ciperefruduni  ex  b-^nisnon  illianceconfecraiis.   Quod  fiitittta. 
demnm  randificaacur  nobisDci  donapoftquam  ipfi  authori  E«od.  12.  jj,- 
nianunoftracadedicauiniusiimpurumefrcabufijmconftatqui  p,*^''^' 
"no!i  eiu^modi  ciedicarionein  redoleac.x-^tqui  Dominum  frulira  ^'^^  '^'  ^     , 
rcruin  tuaru  coiJimuiiicanonelocupictarc  contendas.  ad  eum  i.Cor.ii.^.* 
igicurqiiuniperuenircbenignicas  nequeaccua(vtProphctain- 
quit^ea  tibi  erga  fandos  eius  qui  in  tcrra  func  cxercenda  eft.  i- 

dcoqucracrisoblationibuscompirantureiccmof)'nx,vclcga- 
libus  lilii  nunc  rcrpondeariC. 

6  Porro  ne  benefaciendo  fjiifiramus  (  quod  protinus  iieri  Chariutis  htt. 
alioqi/i  neeede  f /rcr)  icccdere  oporrec  alcerumiilud  quod  po-  '"^  cofnitei  tft 
nit  ApoftoIus.Paciencem  f  nccharic3rem,necirritari.  Omnib.  "^^^'^'  ^*^''^- 
in  vniuerfnm  bencfaccre  Dominus  prxcipic ,  qiiorum  magna  J^  ^  ■^^*-'^'»^ 
pars  mdigniflTini  funr^fi  nroprio  merico  reftimencur^fcd  hic  o- 
ptima  racionc  fcibuenic  Scnptura ,  quam  doccc  non  efle  rcfpi-  ^^^^^o  e>}:ra 
ciendu  quid  cx  fcpfi»;  mereanrur  homincs,  Iedima<?incm  Dei  ^-'  "»  proxu- 
io  cundis  confideranda,  cui  nihil  non  &  honoris  &  dilcflionis  '""V  Z'''**^'/' '-^ 
dcbeamnsio  domclticis  auiem  fid#i  ilUxn  candcm  dilisentus  [''J'^'''^""//* 


CAF.     VI 1«  INsTrtvTloNlS     LlB.     t  l  1. 

GaKtf.io.      obfcruatKJam  quatcniis per  Chrifti  Spiritti  renouata  eft  &ia- 

leC^.$i.7-      j(taurata.Ergo  quj{quis  hominam  tibi  mc  offeracur  q\ii  ofhcio 

Vndi  ^'"*^J**-  tuo  iMdigeatjCaufani  non  habescur  iili  te  impedcre  detrcde». 

lhlidtrl7h^L  ^^^  extrancum  efle.at  Doiuin*  noDim  illi  imprefiit  qu«  farai- 

ebieclieffts   o-  liAtis  cffe  tibi  dcber.-qua  ratione  vecat  carnem  tuam  dcit»iccre. 

)nneir*feUit.    Dic  contemptibilem  ac  nihili.  at  cum  Dominus  effc  dcmon» 

ibarjquemimaginisfuxdecorediijnatus  fir.Dic  nulliseiusof- 

ficiistc  cfle  obgratu.ar  eum  vclut  ia  vicem  fua  fubftituit  Deusj 

erga  quem  tot  ac  tanta  recognofcas  bcncficia  qmb.  te  /ibi  dc- 

uinxic  Dicindignum  cflfe  cuius  cauHt  vel  mioimum  labores.  ac 

digna  eft  imago  Dei.qua  tibi  commcndatur^cui  te  &  omnia  cua 

^au.    .14«    gj^hjbfjs.  Quodfi  nonmodb  nihil  bonipro;utriruscft,rcd  in- 

Luc.17  j.       iuriis  qu<»que  acmaicficiiste  prouocauic,  ne  hxcquid-emiufta 

caufacftcur  illum  8c  diledione  compledi  &dilcftionisoffi- 

ciis  profcqui  definas.  L«ngealitcr  (inquie^)  de  me  promeritus 

Communit  ob'  cft.At  quid  mcricus  eft  Oominus^ui  du  iiii  lubetrcmittj  quic- 

ieiHDiOi  '//i«-qaidintepeccauit  fibicerte  vulr  imnutari.  H  c  profc<^to  vna 

tio    ir^primi^ yi2  pcrucnicar  ad  id  quod  humanx  naruras  prodiis  aduerrum 

Ivl'"*^'!^.^*     eft,ncdum  difficile:vc  diligam*  eos  qui  nos  odio  h.ibcnr.bene- 

V  *      ficiismalapcnferausjprobris  beuedidione^  referaOT*:fi  mcmi- 

ncrimus  non  hominum  maliciam  re.»urandam  eHic  .  fed  infpf- 

cicndam  in  (Ilis  Dei  imagine'H:qaa?  induflis  k  obiircratis  eoru 

delidis.ad  eos  imaodos  aiTjplexaadoique  fua  pulchritudine  ac 

dignitatc  nos  alliciar. 

Ex-  fupenorih.     7     Ha»c  ergo  moirificatio  tum  denium habcbic  in  nobis  lo- 

lujutt  knt  cha- Q[iYC\,  {{  charicatis  nunieros  wpleamus.  DIc  a  tem  iiflnplet  non 

^■'^■^''''•-^''''^quiomnibuscharitatis  ©fficiis  ;bIum»nodo  defungirjr.ctiamfi 

*^°luamtn  h»-^^^^^^^  pri^termictac  :  fed  qui  cx  ^ynccro  amoris  jffedu  id  fa- 

^^^'.^^^^^^oyj^n.cit.Poccft  emm  aeciderevc  quiscxoiuacqaidem  ad  >Ienum  o- 

liarn  cfc  vita  mnibus  quod  debet,  quantum  utinet  ad  externx  ((nd  < :  inte- 

Chrtfiiana  re~  rim  tamsn  longe  abfir  3  vera  cxoluendi  ratioue    Qj,»jfdam  e- 

^dAm.  j^jjj^  vidcas  quivaide^tiberales  vidcri  volunt,  qui  ramcn  nihil 

largiuncur  qaod  nori  fiapcrbia  vulcus  aut  erism  vrerborum  in- 

folcrttia exprobrent.  A?que  huc calaraitaris hoc  infoeiici  fecu- 

lodef!entumeft,vtnuU:3E  propecleemorynje  faltcmam^xima 

parte  hominum.finecocumelia  porrigantur  Qj;c  prauitasne 

intcrGchnicos  quidemtolerabiliseiretkbufira'.  nam  a  Chri- 

ftiinis  plus  aliquid  etiamnum  requiritur  quam  vr  hilaritafem 

in  vultu  prar  rcferanc,&  verborumcomicice^aaiabilia  rcddant 

ihtiirutn,  ^rtx  (^^  officia.PrimujCius  quem  ope  fua  indigere  coBfpiciunt  per- 

kuic  cha.rttati  jQoan,  fufcipiant  oporeet,  ac  fortiin^  pcnnde  mifereantur  ac- 

temedilT^*    fi  cam  fencircnt  ipd  ac  fuftinerent :  vt  m.fcncordise  atque  bu- 

1.  u\ii'iricor-  manitacis  fenfu  ad  fercndas  il!i  fuppctias  noa  alitcr  qu^m  fibi, 

di^.  fcriinrur.  Q^i  fic  animatus  ad  opcram  fratrib.  fuis  dandam  ac- 

cedcCj  no  modo  aHlIa  vel  arrogtntia  vei  cxprobracionc  officia 

fua 


OE      MODO      PERC.     CHB.  ISTI      GrAT.  »4! 

fu2concaminabic;rednec  fiatLein,cui  benefacic,  vel  ranquao-  j.  HumilitAi, 
pis  egenum  derpiciet,velcanquam  fibi  obligatum  ftibiugabic. 
non  magis  Iciliccc  quim  vel  afgro  membrQ  inrultamus,  cui  re-  ^'^■^odejlia. 
focillando  reiiquuni  corpus  laborac;  Vfi  rcliquis  membrispu- 
ramusfpecialicer  obiigatum,^uiapiusopera?  ad  ie  traxe;:ic  qua 
rcpenderit.  Siquidcm  officiorum  intcrmembra  communica- 
tio  nihiigratuitum  haberecreditur,  fcdpotiusfoIutioefleeiusw/f^tcf-jV^.  , 
quod  natur^e  iege  debirum  negareprodigiofum  cfrcc.Hac  quo-  ^  P^rfiueran- 
quc  racione  fict  vc  ne  iibcratum  fe  pucet.  qui  vno  genere  offt-  ^*'*' 
cijdcfundufifucrir:  quemadmodum  vulgo  iieiiioieL  vc  diucs, 
pofjquam  aliquid  dc  luo  erogauit.aiia  onera,ranquam  nihjl  adl 
[epcrcinencia,  aUisdeiegCE.  Stditapotius  fecum  quifque  co- 
gitabit,fe,quant«s  quantus  cft,  proximis  debitorem  fui  efre^ncc 
aliurnexerccndseergaipfos  bcneficenriae  ftatuendum  efie  finl 
ni/i  quum  facwitatcs  deficiunt:qu£  quamiate  extenduntur,  adi 
chantatisregulam  limitari  debent. 

8    Pra?cipuam  abnegationis  noftri  partcm ,  quam  diximus  '^'^^nsiatinni»  , 
in  Dcum  ff^edarc,iterum  pienius  exequamur.  ac  multa  quide  ^f^'*'  ""^tl"^^^ 
de  ea iana dida  fuHc.quse  repctere  fuperuacuum  forcc. fufficiec  tteKoTtdZua 
traftarfcqufltcnusadajquaniraicacemtoieranrifinique  nosfor-  mmtiate  toU^ 
mac.  Princfpio  igitur  in  qu^ercnda  vit^e  pr^efeircis  vei  commo-  rantiAmqite 
ditate  veltranqaiilitace,  hucnos  Scrip-ura  vocat,  vcDomini-^^""'*^- 
arbicrio  nos  noflriquc  omnia  refignatcs,do!n{indo'>  acflibiu- 1^/ r  u     f 
gandos  cordis  noflri  affedus  illi  tradamus.  Ad  opes  honQrefqs  ^»^. "    *  *  **" 
expctehdos,  adambiendapotenciara,ad  cumulandasdiuitias, 
ad  eas  omnes  ineptias  ,  qu3e  ad  magnificfcnciam  pompamq;  fa- 
cerevidentur^con^erendas,  furiofa  cft  nolhaiibido,  infinita 
cupiditas.  Rurfum  paupertaiis,  ignobiIicati$,humii;tatis  mirus».-^'»^/>/W^ 
tim9r,mirum  odium:  quibus  ad  iiia  modis  omnibus  amolienda  ^  auariiiaPi 
i^imuIamur.Hincvidere  eft  quam  irrequieto  /Intingenio,quof''*^"*'"'*^* 
tentent  arces,  quibus  ftudiis  fc  farigent  quicunque  vitam  pro- 
|>rio  confilio  componunc  :  qi^o  fciiicet  adipifcantur  qu2B  vel 
ambitionis  velauariciae  ferc  affedus.^  rurfum  quo  pauperiem 
immiiitacemijue  defugiancPiis  crgo  hominibus,  ne  caiibus  la- 
queisimplicentur,h«ctcntenda  cft  vk.  Principio  nonaiiundeJ;  -^P>^'^  ^-i 
rrofperandi  rationem  vel  appetant,  vci  fpercnr,  vc!  coaitcnt  ^^"l^^^'°^^  : 
quffm  cxDomuubenediaionendcoquem  eam  ie  cuto  3ccon-^^.p/j^,^^j^y^ 
^dcnterreiiciancac  r^ciioent.  Nam  vtcunquefibi  pulchrefuf-  tott}>edeamnf» 
liccre  videatur  caro,  dumvei  propriainduftriaadhoisoreso- 
pc^fquecontendir,  veifti)dioeaititur,veladiuuaturhominum 
gratitt;  certom  eft  tamen  omnia  hzc  nihil  efle,  neque  aliquid 
vel  ingenio  vel  iabore  nos  profefturosjnifi  quarenus  vtrunque 
Dominus  profpcrabir.  At  e conuerfo  fela  ipfius  benedidiioe- 
tiamperomnia  impedimcnca  viamreperic,  vcnobisinljetum 
AiuftitmQue  exitumfuccedere  omniafaciat:  dcindevtmaxime 

Hh  j. 


C  A  P,    V  I  T.  I  N  S  T  I  T  V  T  T  O  N  I  S    1 1  B .    I  n, 

line/pfa  poriimus  aliquidgloria!  atquc  opulenti^nobiscom- 
par.ire:(qucmuimoduni  videmusquotidie  impicsmjgnis  fc 
hononbus  &  op;bbscumulari)quando  tamen  ne  minimi  qu/- 
dem  fcifcirati-sparticulam  deguftant  quib.  incumbitDeimalc- 
didiOi fin eipf*  rt]h\i  nif?  quod  male  nobis  vertsit  confequcmur. 
Porro  nenuaqua  appetedu  quod  homines  magis  mifGros  facir. 
4.0pes (^lmto-      9    Em^o  /j  cmnem  profperi  fuccefTus  atque  optabilis  rario- 
res  extrn  ha^iL  ncm  in  foij  Dci  benedidione  credimus  «Ife  pofita,  qua  abfen- 
rmmni$(upm'  -^  nvStnx  no^  omnegcRus  &  calamitatcs  maaear:reftatetiaai 
'^**''  vfnepropria  vcl  ingcnijdcxteritate  vgI  fedulitatefieti,  nec 

hoDiinum  fauore  fubnixi,velinanifortunx  imaginationecon- 
fiii.ad  opeshonorefquc  cupidc  eontendamus  ;  icdinDomi- 
num  femper  rcliiiciamus,  vt  ciusaufpiciis  ad  ^uaracunquc  ille 
^  ^r^lT^^'  P'"^'"^^-*^^^'^  fortem  dcducaonur.  Ita  pranum  fiet  vtnon  perne- 
m^rT  ^"^>  &  (loVis  ac  «jcilis  artibus,  vcl  rapacitate,  cum  proximoruin 

iniuna  ruamui  adcQp-andas  opcs,  adhonoresinaadendos;  fcd 
cjs  tanruui  forrcnas  kfquamur  q-is  no$  ab  ienoceneia  non  ab- 
ducanr.  Quis  enim  fperetdfuin^  bencdidionfs,  intcrfraudes, 
r.ipinlis,al.'afque  ncqint*^  aiTes,auxilium?  Nam  vcilUnifi  pu- 
recogitantemac  refteagenrem  non  fequitur:  iraeos  omnesa 
quibys  cxpetirurab  obliqua  cogitatirtnc  prauifque  facinori- 
bus  rcurvcit.Dcmdeiniedunj  crltnobisfr^enum,  ncimmodica 
<i)tefccnc!ic!ip;d't  iteardcamuSjHcv^choRoribus  amloitiose  in- 
hicmus.  Q^iia  cviini  fionre  qais  a  Deo  (e^iurum  iri  confidat, 
ad  ea  conft  qucnd^  qu3!  contra  eius  verbum  defidcfat?Abfit e- 
nim  vt  quod  oic  fuo  Dcus  maledicir,  benedidlionis  fuSE  adiu- 
^.Vr.crfi-ne  ne  forio  proffqnatnr.  Polircmo,  fi  pro  voro  ic  fpc  non  fucccdat, 
jra    '■'""'^^^^■'' cohjbc'h;mi)r  tamcn  ab  imparicutia  ,  &  qualifcunque  noftrae 
eonditionLsa',relutione:  quodfciemusid  enc  murmurare  ad- 
2>^j  uerfus  Dcum.cuius  arb^trio  diuiticX  &paupcrra<; ,  contemptus 
jinMm  (iipona   &  honorcs dirpenf^Titur.  Infumma,  qui  feeo  quo  di^flum  ell 
piHs^  modo  m  Dci  benedidionem  rcciinarir,  ncc  ea  qu^furiose  ex- 

peri  ab  ho-iririibus  folent ,  mahs  artibus  aucupabitur,  quibus 
/e  nihilprfcfciftLSiU  «:ogitAbit:ncc.fi  outd  profpcreaceideritj/ibi 
imputabir,ac  fkix:  vel  fcduliratjjvel  induflria!>  vel  forfunse  :  fcd 
j.Alitrumpro  Dco  aythori  acccpium  fcrct.  Qnod  fi  florentibus  aliorum  re- 
fpcriufi  niin-  bus;ip/e  prii  um  proKioue^t,  imo  ctiana  rerro  Jelabatur:maio- 
^*^'''^'"'-'*"^'ritamcr,  .Tq;;iraic5c  aioderadone  animifuam  tcnuitatcm  fe- 

musJedDeiCO'  <  r  -r    ■  i-  r  r,- 

fiiio  ataN^efcrc-  '"^'^  ^^^m  p;<^f:3n!js quwpiam  medfocrcmlucccfium ,  qui  voto 
ffj:,s,  '  '  dunraTcat  r on  refpondeat.-habens  fcilicct fofitium,  inquo  tra- 
quillius  acquiefcar  nu;^m  in  fummo  vel  opulcntia:  vel  poten- 
tia:  faftigio  ;  ouja  vtfaiiuri  Pu^econducif,  iraies  fuas  ordinaria 
Pfiji,!.  Domino  rcp jt^r.  Sic  Dauide  fuifie  atfedu  vidcmus,  qui  du  fe- 
quirur  Dcu,req;  ei  regedu  tradit,  fimile  fe  ceftarur  puero  abU- 
ftaco,  neque  a.Tibuhre  in  rebusahis  yqI  mirabilibus  fupra  fc, 

jo    Ncquc 


mninin  (,n;(. 
lunm  in 


t)  a      M  O  1>  O    P  E  R  C  I  P.    C  H  R  t  J  T  I      G  R  A  t.  t^l 

lo     Nequein  hac  cancarn  parte  condtre  piis  aniinis  debec  ^-  ^'^'^'^^^itti 
illatranquilliws  &  jrolerancia:  yerumadownes  eciam  eafus,  'J!^'''*    f^''^" 
cjuibus  obnoxsa  elt  pr^Iens  vua,extend.3tur  neccllc  clt.    Ergo  c(fm7Kutamiit 
nemo  fe  rice  abnegauiijnifi  qui  fo  rotum  ita  refignauiE  Dcmi- 
no  VLomnts  vi:x  fuajparteseius  arbitrio.gubernari  fcrat.  Qui 
■vero/icanimocopoficuseric.qnicquid  arcidarjnec  miferum  le 
rcpjcabicnecdefuafortccu  Dei  iuuiciia  conqucrecur.  Q^am 
vero  neccflaria  fic  h^c  afte<jlio,  u\dc  patebic,  fi  con/idcres  qiiot 
accidencibus  fubiedi  fimus.  Alij  atq;  alij  morbi  nos  idcncidem  Humsdo^rfix 
infertanc  nunc  faeuit  peftilcncfa.nunc  beiii  cilamicacib.  crude-  "^^^f'^"-'» 
liter  r€xamur:nunc  gclu  tuc  grandojlpe  anni  d^uor^ra,  fterili-* 
taccminducicqu.^c  nosadpenuria^iretiigat:  vxor,  partntes.li- 
beri,propinqui  morcc  abripiuururrincendio  abumitur  domus: 
fircfunc  quorum  cuenfu,vitaeru.c  maledicuac  irvmaies,  fu  mi 
Bacalcmdetcftancur.c^lum  &Iucem  exccradoni  habencjoblo- 
«juunrur  Deo:&(vr  funtfacundi  ad  blarphemias)iniq'!icacis  cu 
icfxuiciaf  accufaiUv  Fjdelemvero  in  his  quoqueoportec  Dei ^«/^,y,^,^  ^f 
ciementiiira&  vcreparernamindolgentiam  inrueri.  Proindc/rajwT-^^r;^*!/^ 
iSue  fuaiaeics,fublacjs  propinqois,  m  :bh'cudine*u  red  ■.£t3.svi-fii^">"ii>iiu 
«leac.ne  Gc  ^uidem  dcdncc  bcnedicere  Domino;quin  patius  ad 
Jianc  cogicacienem  fe  coiiuertec,  Gaatia  rsmen  Donlini,  quse 
doraum  meam  inhabicai:,eam  defolacam  non  relinquec.Siue  a- 
duftispruina  fegecibos.autgelueoniumpcis.alirgrandinepro- 
culc^tisjmminere  famem  videat:  non  tamcn  derpondcbic  ani- 
mum,nec  Deoinuidiam  faeiet.fed  m  hacfidiiciapcrmanebir, 
Nos  tame-n  in  tutelaDGmini  funriUS5&  oucs  in  pafcttis  eius  edu-  ^f^hf^^^iv 
cat3E:ilIeigitur  alimcra  nobis  eciam  in  extreiiia  fterilicate  fup- 
pedicabit.Sme  morbo  afflid.ibitur,ne  tum  quidefrangetur  do- 
loris  acerbicaccjvc  ad,impaf;ienciam  prorumpaf.  acque  ita  cum 
Deoexpoftuler:fediufticiamacleniratemin  Deiferijlaconfi- 
derando,ad  colerantiam  fe  reuocabit.  Dcnique,  quicq  >id  cue- 
niet,quia  fciet  manu  Domiai  ordinatum,  placido  gratoq;  ani- 
mo  fufcipiet.necoacumncitereius  impcrio  refiftac,ct}iusin  po 
teftatefe-fiiq.omnia  femelpcrmifir.  Faceftatimprimis  ape-,  .4:^f  ,>.     . 
^»re  Chrirtiani  hominis  ftultailla&  miferrima  ethnicorUm^J,*^^^7ete4^ 
confolatie,  qui  vt  aliimumc^ntra  res  aduerfas  confirm^rent, 
cas  forcuneirnpuMban?:concraqu3ra  indignari  ftulcum  efTeiu- 
«i(cabaxit,qu6daVxs7rBcei2rec,ceracraria,qu^ceci.s  ocuIi5»iicren- 
£€s fimul  ac  immerentes  yutneraret.Ha^c  enim  e  conuerf»  pie-  ^ampietatii 
tnis  eft  regula,foUm  Dci  manum  vtriufquc  fartiins&  arbitrarn  *''Z'*^'*  ^o^^*^ 
efle  &  moderatricem:ac eam  «guidem  ipfam  non  ruere  incor^Cu 
*krato  impecu,  fcdordinaciffima  iufticia  nobisbonafimuiae 
mala  difpeufgre.  ^ 

Hh    il 


cAP.viU.  iNstiTVTioNi;     LiB.  rii. 

C  A  P  V  T    V  1 1  L 

De  crncis  tolerantia,  qu£pars  eji  ^hnegationii, 

Partes  huius  capiris. 

I    Crux  quid  fic:huius  necemtas  &  «ligniras,  feft.i.lc  t, 

1  MuliipleX  crucis  vtilitas  dcicrihitur/ed.J  4  r&  ^. 

j    Crucis  rpecies  oronium  aliarum  prjfltantuiinia,qu^  ramen  omneltt 

doloiis  fenruiTi  minime  to!lit,  fed  7.&  8. 
4  Confii>^tus  fiib  cruce  delcriprio,    &adChrifti  exemplum  vcr^  pa- 

tientif(a  rhiloiophica  dirtindf)effigics,  fed:.^. lo. Sc  ii. 

^,,^,^ ViN  a'tiuseciamnum  confccnderepiammcn- 

ufttTet'^''    0^^^M:^^^  tiect-c,»e}.equ6airdpulosruos  vocat  Chri- 

.1.  ^ii\i,    '««a  itusjVt  iuam  vnuiquirquecrucemtoUat.  Quof- 

cunq;  enimDommusGooptauitiacfuorum  con- 

rorriodignaruseft,  ijfGad  duram,  laboriofam, 

inquictam,  piuiimir€|i  ac variisHialorumgene- 

^4<juo  impnfi'  i4bxi:s4^fertam  vicain  prarparsredebent.  Siceft  cseleltiiPatris 

t*.  voluntasjvcecrtum  de  fuis  experimenfumcapiac,  cos  talemira 

Matt.j.  17.  &  niodum  exercere.  A  Chrift©  primogenirsfuoexorrus,  erga  fi- 

^Luibw,  ^^^^  omnes  fuos  hunc  ordincm  profequicur.nam  quum  eflist  il- 

^     *  le  Filius  pr^  ahis  dileftus,  &  in  quo  Patris  animus  acquiefce- 

batjvidemustamtn  quam  non  .'ndulgentcr  acmolhter  habitus 

fueric.vr  vcre  dici  quear,non  modo  perpetua  cruce exercitatu 

fuiiVe,quadiu  rerrxm  ineotuit.Ted  rocam  eius  vitam  nihilaliud 

G^tittde  impt,  £-pj^>  quaiu  pcrpecu3e  erucisfpeciem.  Cauf.im  Apoftolus  affi- 

*^"'^'"'i/^'*^^"  gnat,  quodobedienriamdircerc  onortueric  cx  iisquse  pafTu» 

cft.Cur  nosergo  abea  coaitioneeximamus,quam  lubircChn- 

ftumcaput  nollruti^  opoituic.prefertimqtium  noftracaufafub- 

Ro.8.29.        ieritjvc  nofei*;  in  feipfo  patiencise  exemplar  exhiberet?Quamo- 

brcm  Apoftolus  omnjbus  fiiiis  Dci  hunc  elTc  deftinatum  fincru 

Efi/i^ftfr^^,jA-  jjQ(.ej^yc  co»ih>rmes  eiusfi.inr.  VndectiaminfigHisGOHfolatio 

VutiomAduer  ad nos  redic,m  reb.ts  durisacqucarperis,  qua?  aducrfar  malxq; 

jj,,  exiftimanrur.nos  Chrifti  pa'fion'bus  communicare  :  vt  qucm- 

admodum  1  Ic  a  malorum  omnium  labyrinchoin  gloriamcar- 

leftemingreUuseftiitaineandemper  varias  tribuiationcs  dc* 

Ph^l^  7o      ducamur.ficenimioquirur  alibiPauIusipfe:  quoddacommu- 

nionem  (lifcimusafilidionumeius,fimulapprehendimuspote- 

tiam  refui*redionis;  ac  dum  coformes  reddimur  morti  eius,ica 

§il'ifith,u  di'  praeparamur  ad  gloriofa^  refurredionis  caiifortium.Quantum 

gH^M.  hocvalcre  poceftad  leniendatnomnem  crucis  acerbiratcm, 

^uod  quo  ma^isreb.aduerfis  afEi^amiireo  certtus  cofirmatur 

noiica 


Dl      MOOO    PER.CIP.    CHglsTl    GRAT.  2.45 

noftracuiii  Chrifto  rocietas?cums£oinmunijnc  paffiones  ipf^ 
nonmod6bcned'd:2rnabis  fiunCjfec!  ad  promoucnJam  <^uoc]j 
noftram  {aiureu)  muhum  afferunt  adiumenti. 

2    Addc  qijod  Dommus  noftcr  crucern  ferendam  rufcipcre  crux  nobune- 
nihilneccfle  habuic  ni/i  adceft.indamapprobandamcjuc  Patri  tefana. 
fuam  obcdienciara,nobis  vero  muljis  rarionibus  ncc^flc  eft  fjb 
affidifa  cruce  vicam  degere.  Primimi  (  vtnarura  njmium  pro-  '•  f^tfuperlnx 
pcn/i  fumus  zA  omnia  carni  noftra?  trib:*eda  )  nifi  nobisimbc-  ""A-^^-cfKnf/*- 
cilliias  noftra  vclutocuJodemonftratafuerft,  facile  virtutem 
noftramfijpra  iuftum  modu«ftimamus,  ncc  dubitanvds,  cuic- 
quid  eueniat,  contra  omnes  difflcuhates  inff  a<f(:am  fure  &  mui- 
dam.  Vnde  in  ftolidam  &  manem  carnis  confidenriam  euehi- 
mur:c}uafrcti,confu)iiaci'er  deinde  fuperbimusin  Defi  \\>himj 
perindeacfi|-)r()pric  n :>bjs  facuitatescitra  eiusg^atiara  fuftice- 
rent.   Hdncarroganciam  mclius  rerundcrc  non  poteftquan% 
dum  experimi^nto  nobis  comprobat  quanta  non  modo  imbe- 
cillitace.fed  «^iani  fiigilicace  irjboremus.  Eigo  ve!  ignoJninia, 
velpauperrace.ve!  orb;c3tc,  velraorbojvel  ahiscshimitatibus 
nosaffl;gic;-]U!bus(uftine!sd!s  longe  impares,  quanrum  adnos 
atrfnecmox  fuccvmibnnus.  Sichumi!iaci  diicinuis  muocarec-  i-Vthumilitii 
iusvirruiemiqu^ffila  fub  ponciere  afflictionum  confifterenos  ^'^'''^^ ''"*''- 
fdcit.  Quinetiam  fundifdini,  vtcun:^'ue  Dei2ratis,  non  pro-  ^/<^-^'"*^*'- 
p^m  viribus  itare  ic  nouerinc,  oe  lua  cajnen  f  rciruumc  &  con- 
llanciiplusiuftofecuri  runcnifl  c^s  crucs  proba?;oneinpcni- 
tiorcm  fui  noritiamadducat.  Ha  c  focordia  Dauidi  quoq;  ob-  p^  .^  . 
rcpfit,  Ego  djxi  in  quietc  mea,Non  moueborperpcruo.  leho-  confirmatio  ab 
ua  ftabihcras  in  benepiacito  «uo  tnonci  mco  robur,  abfcondi-  ekemploDaui- 
iii  Caciem  cuanv.  fui  perculfii^.  Fatecur  enim  torpore  in  rebus^'*' 
profp8risobftupef.ifto5  fujflt  ruosfenrus^vtpofthnbitaDeigra 
tia,a  qu£  penderc  debuerat,  fibi  innixus  fuerlt  vt  perpecuitste 
fibipcomitterct.  Sihoc  tantoProphet.r  accidic,  quisnoftfuni 
ron  timeat  v:  cauea:?Q_pd  ergo,rtbus  tranquilhH.maioris  c6- 
ftantiaj&patiencijpopimone  fibi  blmdiebatur,  rebusafperatif 
humiliaM',hypocrifin  fuifte  d!cunt.Tah'bus,inquam,documen- 
tis  admoniti  fuorum  morbornftdele»,  proliciunt  ad  humilita- 
tem,vt  praua carnis  confidenaa  exuti,  ad  Dei  gratlarn  fe  G5fe-  h^^^fi^^p^*' 
rant.Perro  vbi  fecontulerunt,  diuinac  virtutis  prsefentiam,  ia  ''^'''"*"'  '*/'- 
qua  fatis  fuperque  praefidij  ineft,experiuntur.  namuu 

3    Atque ii.  cft  quod  Paulus  docet,  tribularionibus  generari  cnuU  vtHitxt 
patienciam,  patientiaprobationctn.  Nam  quod  DeHspromi-?>2M/n>/eif. 
fitfidclibusfe  adfuturumintribulationibus.id  vcrumefTe  feii-R««i  5'J' 
tiuntdumpatientcrfubfiftuntjeiusmanuruffultirquodfuisvi-     rp    •     • 
ribus  oe^uaquam  poflTent.  Patientia  igiturexperimentii  affbrt  ^^^^^*^",""^' 
fanftis,qu6d©eu«,quam  fandis  pollicicus  cft  ope,  re  ipfa  dum  spei  conflrmA' 
opus eft exhibcat.Inde  fpcs quoqj eoru c6firmatur:quando ivi-tio, 

K  h  iij. 


iCAP.VIll.  INS  T  IT  V  T  XONI  $       tlB.    1!I* 

gratlcudinis  nimix  foict,  no«  expedare  in  poilenim  quim  c6- 

€>  finctraf.cL'  "■'^^'^^^^  ^"^  nrmam  experti  linc  Dei  ventarem*    Viaemus  iam 

i-;5.  ' '    quot  vno  contextU  bonatxcrucenaicantur.Illam  enim  quain 

falso  depLopria  virrutepr^e^^umimusopinionemeuertens,!!»- 

ilrimquc  hypocri(im,qu^  dclicias  nobhs  facft,detcgen.s,  pernf- 

cio/iiui  carni-.  conftderitiarn  excurit.  Cic  humitiaeos  ,  m  Dcum 

vr!u;ii  rechrare  docec:  cjuofit  rt  no  cpprimrimur, nec  fuccum- 

'Vicinia,         bamus.  Vicloriftm  autern  fpes  fcquitur:  quacenus  fciliccc  Do- 

mmusj  quod  prourifir  pr^ftando,  fuamin  fucurum  veritatcm 

jftabiJir  Sane  vt  (Ax  (int  ift.T  rationcs,  «ippirec  quam  ncceilaria 

nobis  C\t  crucis  cxcrcitatio.  iN'eq;  enim  p;irui  momenti  efi  cx- 

cuui  rui  amor^m  .tbitergi,  vt  imbeciiJitatistuJe  confciusprobe 

fias,  ImbeciUirat!s  propr!^  {enili  affici,  vt  diffiderc  tibi  difcas. 

^erjiuermiiat  Diffidere  tjbi,  vt  fiducia;u  u\  Deiim  transfcras.   Cordis  fiducia 

in  Deumrccuinbcre,  vtipfius  auxihofrctusad  vlcimum  inui- 

C^tus  pcrfeucrcs. Confiilere  ipijus gratia,  vc  veracem  efie in  fuis 

FidesimiHa.   promifiis  mtclligas.  Certitudincm  piomif/ionum  ciushabere 

coinpercam,vclpestoa  iiidc  roboretur. 

^^*"    ^'■■pluratio     4    Ah'umq.Kquefinem  habec  Dominusaffligcndii^uos,  vc 

^^'"'"'^*Jr\''  ipfbrum  paticntiam  cxplorer ,  &  ad  obedientidm  cos  crudiac. 

ditmiam. "  ^  ^^^^  equidi^m  qitod  poffsnc  ilh"  obedicntiam  prjeibre,  ni/j  qua 

ipie  dederit:fed  ifi?,  pl.^cet  ci  pr^c!aris  d ocumecis  leftat/: s  face- 

re  ac  lilullres  quas  in  fan<fios  coiituiic  gratias ;  ne  intus  otioias 

lateanr.  Er2,o  tolerandi  virtntcm  acconftantiam  ,  quaferuos 

fuos  inflruxic,in  apercum  prc-ferendo,  dicitur  eorum  pitientia 

Co7ifymatio,ah  explorare.  Vndc  )l!a?  !unt  hiquutiones,  quod  tentauerit  Deus 

■   'u^^^^J^^'^'  ''^brah  nn  &  pieta^em  eius  copertam  habuerit  ex  eo  quod  noii 

*17l'T-   ^'"  decrcftafler  proprium  filtum  &vn)cu.r  imrftolare.  QuarePe- 

Gen  u.  I.  II.  ^'^^J-'^  n  >n  i-cusridemnoiiram  rribulationibus  docet  probari, 

i.Ptt.j.j.       quam  aurum  in  fornace  igai  examinatur.   Q^is  autern  no  ex- 

pedire  d;cat  vtprseltantiilimnn.  p.ticnti^e  dbnum.quod  a  Deo 

luo  fideiisnccepicin  vfum  prrducatur,  vccertum  mjnifei^um- 

que{iat?Neque  cnitn  aiirer  vaqu  im  homm^s  jpfiii^i  pro  mcri- 

£o  ^flimabunt.  Q^od  fi  Otus  lySQ.^  ne  in  ©hrcuro  laceant,  iino 

inutiles  iacelc ac  depei eac  quas  fidthbus  iuis  virtutes  concuhc, 

iure  facicdnm  illis  cxcitandis  materiamfii.ppeditat:  opciraam 

rationem  habenc'andorum  afHidiories ,  line  q:ibysnuh'afo- 

Emditia  ad 9.  rct  eorum  paticnrra.Ad  obediendum  qnoque  erudiri  crwcedi- 

''fd.ietta  quam  cGiquia  iic  noii  ad  proprium  vorum,  fed  Dti  arbitrium  viuere 

Vy^^'^'-  docentur.  Sane,  li  omnia  illiscx  fentenria  f^uerenc,  nefcirent 

^^evu.i  bea   qi,i(j5.ffctDeum  requi.Atqueillud  SenecacorKmemorat  fuiije 

vctus  protiecbium,  quumadres  aduerrascolerandas  qucmpia 

horMre«tur,Deum  fequere.  Q^o  fe^hcetinnuebanc,  tum  vere 

^  demum  iugum  Dei  fui^ire  homin-e,  quum  eius  ferulse  manum 

actergumprxberet.  Q^od  ii  sequiffimura  cih  t  cxlefti  Patri 

nos 


D£     MOOOPBRC.    eHRlSTIGR  AT.  14  4 

nos  per  omnia  obieqiientcs  QfTc  approbemus,  non  ell:  cert?  dc- 
rrefiandum,  vtad  rcddendiim fibi  oiedicntiaui  moQisomni- 
busnosaffucraciat. 

s    Necdum  camcn  peri"picimus  ']Ham  neceflaria  fic  nobis  iJl-  ^crpriA  ite 
hxc  obedicntia:nifi  fiiTiul  reputlmus  qi,-act  fic  ad  cxcutiendum  ^ddomandam 
Dei iu^um  cainis  nvihx  U  .c!uia,fimulatqj  moJliu<;  aiiquaHfif-  'f'"i"'f^^'^  ^* 
per  arque  mdulgeaus  habita  elt  Idcm  enmi  pioilus  acciuit  lUi^^jij^  fimtUtw 
quod  equis  rcfraclariisjqui  fi  aliquot  dies  ociofi  r?gin3ncur,prc  dine   dfpm^i^ 
ferocitace  d^jmari  pollea  nequcunt:  nec  rcnbrem  recognoic uc,  mr. 
cuiusimpeiio  vrcunqueanrea  obterMpcr.ibjnt.  Atquc  omnino  ^«ut'>J  '>• 
illud  m  ni>bis  perpctuum  e!t  qiiod  fuifie  in  populo  Ifraelicico 
conquentur  Deus,  vt  pjnpucfa<fti  &adipe  cbdudi  rccalcitre- 
inusaduerfuscum  qui  nos  aluit&  enutriuit.  Debeb:tt  quideiii 
nos  Dci  benchccria  ad  reputand  -m  ac  de3mand«m  cius  boni- 
tatcm  all;cerc;red  quanda  ea  cil  nolh-t malignJLasvtperpi^cuo 
eiusindub.cntij  p./tius  currumpamur,  pluiquani  nccciljr.u  cft 
n6s2lir'ua  difcipina  eontineri,  ncin  talem  petulantiam  exul- 
temus.Sicnc  immodicaopam  abundancia  tcrociamu^,  n«ho-  indevAnaeyu^ 
norib.e'ari  ('.spcibiamus,  ne  ir  fiati  rel  qais  vel  animas  vel  cor-  ds  :J>frus,c>,i!- 
poris  vcifortun:^bonisinfoltrlcani',Dominusipfe,proutpro-  i-^nt^ij pnmh- 
uidetexpedtr?,occurrit,  &  carnis  nollrje  ftrociacrucis  reme-  ''"''• 
d\o  {\jh\pt  «c  refrxnat.idqiie  variis  modi.^:quancu  fcdicet  'vni' 
cuiqtie  falubreeft.Neqi  enim  aut  iifdem,  morbis  per.cq^cgra- 
uitcr  laboramus  ownics,  aut  periiidc  difficiH  ciirarione  indigc- 
mus.Inde  vidcreeftvtabialio  cr';cisgenerecxcrccantur.Quu 
autcm  alfos 'eniustrader ,  alios  afpf^iioribus  rcu-icdiispurget 
ca^leiiis  mcdic'js,dum  vulromnium  fmitati  conruIere:nsmine 
tamen  immuntmac  ioradum  pr;2termittii ;  quiaomnesad  v- 
num  nouit  eflc  moibidos. 

6     Addcquod  non  modo  fnfirmfMtem  noilram  jBrcCuenirc,  5.  i-npmitates 
fed  pr^cerita  eca  delifta  fa^pe  corEigcre.neceilc  h.ibetclefne-  «'■y?''-^*  prxne- 
ti(limu'>Patcr:vtnosinlegitima«rga  fc  obcdientia  contineat.  "'*  ^''^i  &" 
Promde  qu<JtiesafRieimur,  fubire  protinu.^  in  rricrjtcm  debetC'*"'^'''^'*-  ^ ''" 
antead:x  virae  recv.rdatm.ita  procuidubio  reperiemus,  nos  ad-  ^^j  ;,j  cbedien" 
mififleqijoddignum  eiufmodi  calliigatione  effer.    Neque  tz- tt.icontmeat. 
men  a  peccati  agnitione  pr^cipue  fumetida  eft  adpatietiam ''^or-n.  8.32. 
exhortatie».  Nan:iScriptura  mehorem  longeconfjdcrationem 
ruppeditat,quum  dicit  rebus  aiuerfls  nos  a  Demino  corripi,ne 
cumhocmundo  damnemur.  Ergo  in  ipfa  quoque  tribulatio- 
nuna  acerbitate Patris  noftri  clementia  erga  nos  ac  benignira- 
tem  recognorcere  conuenit:quando  ne  tmw  oiuidQm  definit  fa» 
lutcmnofirampromouerc.AfHieit  enimnon  vtpcrdacvel  pe- _    .       .     » 
rimat:  lcd  potius  vt  a  mundi  daQinarioncliberec.  Ea  cogitatio  teft^mome  iWo- 
nos  deducet  ad  id  quod  alibi  docet  Scciptura ,  Fili mif  ne  re-  ^nonis. 
fuuas  corrc<fticxne  Dommij  ncquc  afificiaris redio  quiS  ab  eo  «i-  Pr ou.  3.  lu 

Hh    iijj. 


CAP.VIlf.  INsTlTvTl  ONlS     1 1  B.     1 1  I. 

gaerls.  Qnemenimdiligic  Deuscorripic&eurelistPatcrfi- 
ifum  amplefticur.  Vbi  ferulam  Parris  ngnofcin^us,  an  noftrum 
noneftobedierespocius  doeilefc]:  filiosexbibere^quaru-fontu- 
-  ,  a  lij;  macia  defperatos  homines  imitarijC|ui  maleficiis  induruerunt> 
iTo.  ^  "  *  Perdit  nos  Deus  riifi  a  fe  delapfo!»  correptione  reuocat.vtrcde 
Heb.ii.  8.  illedicat,nosrpuriosefre,nonfilios,fiextradirciplinamrumus. 
^  Peruerfiflimi  ergo  lumus  fi  ipfum  ferrenon  poflTumuSjdu  fuam 

nobis  beneuokntiam  &  quam  habet  ^e  falute  noftr a  cura  de- 
clarar.  Hoc  intcr  incredulos  &  fideles  intercilc  docet  Scripto- 
ra,qu6dillivelucinucteratse  recod^q;  nequiri^mancipiajfla- 
gellis  deteriores  modo  ?c  obftinsricresfiunr.hi,  ccu  filijmj[,e- 
nuitatepraediti  ad  pcenitentia  prdficiuncEli^endu  nancvtr©  in 
numero  efle  malis.Scd  qucnjdradehac  realibi  d  (flumeft^co- 
tentusbreuiter  artigiflc.fincm  laciam. 
^Mayhaute     "7    Porro  fingularisilla  eft  CGnfoIatio^vbi  pro  iuftiria  perfc- 
fub^ cture- confo  cutfonem.  patinvjr.  Succurrere  enim  ru  deber  quanto  nosho- 
latio-ejlvbipro  rorc  dignefurDeiis.quod  <ta  nos  pcculiari  miiiti^  (ij^rotain- 
iufttia(^u£  ''o-  fjgnit.  Perfecunone  pati  pro  iufticia  dico,non  tantum  qui  pra 
gepivetjperfe-  ;£ ^jangelii  dcfenfione ,  fed  qui  pro  quolibetiuftiti3Ep.?trocfnia 
,„y^       "        laborant.Siueergp  maftcrendaaduerlusbaranarmendaciaDei 
verita/e,  fiue  in  furcipiendabonoiuni  acqi  ifinocentium  con- 
tra  ^mprobonu  iniurias  futda  ,  necefle  eft  incurrerein  mundi 
ofFefioncs  &  odis.vnde  aut  vitcc  noftr.^,aur  fortonis,aut  ho»o- 
ri  pcriculu  immineac:  nc  graue  lit  nobit,  autmoleftu   eatenus 
impendere  nos  De6,aut  ne  miferos  ii)  ih  nos  puremus.in  quib. 
Maith.  f.  10.  ^P^^  fuoorenosbeatnspronutiauit.  Pauperias  quidcmjfi  in  fe 
■    ■  '  ipfaa?ftin3ecur,mireriaeft:{inniliier  cxiliuicontemptu-scarcer, 

ignominia:mars  (leniqj  ipTa  exncmum  eft  onTnium  calaoiita- 
tum.  Vcrum  vbi  afirnt  iau'  r  Dei  noftLi,nihileft  iftorfi  quod 
non  in  foslicitarem  nr-bis  cedat.  Conreiiti  ergo  potius  fimus 
Aa.5.4«-      ^  Chriftitcftimdnioqoam  falfa  carnis^pftimatioJic.  Itafietvt  A- 
Partes  q^^^a  pof^QJorQ  exemplo  caudeamus,  quoriesnosrcputabit  disjnos 
->;««>  quipro  nomine  luocontuHicliapatiamur.  Qu!dcaiim>h  mno- 

centesac  nobisbene  conicjjtmpioru  lceiereexunnur  faculta- 
tibus.sd  inopiam  quidem  redigimur  apud  homincsifed  vere  a- 
pud  Deu  in  c^Iis  diuitise  ita  nobis  accr€fcunr:fi  penatib.noftriy 
extrudimur,  e*  fntcrius  recipimur  in  Dei  hmiham.G  vexamur 
&contcmnimur,eoftrmioresagimi:sinChrifto  rad  ccs.fi  pro- 
brisacignamini2n©tamur,'eoampliore  loco  fumus  in  rcgno 
pei.fi trucidamur,  itanobisingrcftuspatcfic  ad  bcatara  vittm. 
Pude«t  nos  minoris  aeftimare ,  quibus  tantum  prerium  Domi- 
nusftatuit,  quam  vmbratilcs  &  euanidas  vit^c  prasfentis  iliece- 
bras. 
H^eeruchl^e-  g  Qmiergohis&  fimilibus  monftis  abuntfe/oletur  Scri- 
fiiifideiiH  ma.  ^^^^j^  ^y^s  pio  iuftitiz  defcnftonc  fuftinemus  vei  ignominias 


OE      MOO»      PERCIP.     CHRTSVI      ORAT.        24; 

vel  calamirstes:mmisingrarifumus  ni/i  libcnter  atquehllari-  xime  frofrU 
ter  cascmanu  Domini  ruftipimus.  pr^Erertim  quu  fit  hxccru-  ^'^''"^*''/»«  ^'»- 
cis  fpecics  hdelium  maxime  piopria.qua  vuUCnriltus  m  nobis  ^^^  fufapien- 
glorificari-quemadmodum  &  Pccrus  docct.Qmia  vero  mgenuis  j^  g^. 
naturis  acerbuis  cft  contumeliam  quam  centu  mortes  pati,no-  i.Pct.4«»*. 
ininacira  admonetPaul'Bon  modoperfccutionesnos  manere,  i.Tita.^to. 
fed  eciam  probra,  quia  fperam*  in  Deu  viuii.Sicut  ahbi  fuo  e-  s.Cor.^.g. 
xemploambularenosiubetperinfaniiam&  bcnam  fama.Ne- 
que  vero  ea  requiritur  a  nobis  hilaricas  qua^  omnem  .icerbita-  HiUriiai  autc 
cisdolonrqjfenfumtollat.alioquinuilaincruceeiretfan^aoruy?"?^^''"»»^'- 
patientia,  ni/i  &  dolorctorquerentur,  &  angercncur  moleftia.  ^l'''*^,  ',(' 
S\  nuUa  elrecin  cgcftate  afpcricas ,  nuUui-jn  morbis  cruciacus,|^^^^  ^^  ^^^ 
nuila  inigaominia  pun^lo.nuUusin  morce  horror:cuiusforec  tknur    txfe' 
vcl  forcitudinis  vel  moderationisjearufque  dequehaberc?  Ac  ^etDomhMn, 
quu  vnumquodq;  ipforum  ingenita  fibi  amaricudinc  noftros 
omniu  animos  naturaliter  mordeat,in  eo  fe  proferc  fidelis  ho- 
rainis  fortitudojficiurinodiamaritudinisfenfu  tentatusjvccuqj 
grauiter  laborct,  fortiter  camcn  obfiftendo  eluftatur.  in  co  fc 
axerit  patientia,fi  acrirer exftimulai*,timore  canien  Dei  refr^- 
natHr,ne  in  aliquam  inrempericm  erampac.  in  eo  elucec  ala- 
cricas.fi  rrifticia  &  moerore  vulneratu»,  in  fpiritualiDei  confo- 
lationeacquicfcif. 

9    Hunc  confliftum,qucm  aduerfus  naturalemdoloris  fen-  ^*^^^^/cl"pi',', 
fum  ruftinentfideles^dum  patienciarac  moderationi  ftudenc.e-  ^^     ^poftolt 
ieganter  defcripfit  Paulushis  vetbis,  Inomnib.premimur,at  ^trhtidffum- 
n5  anxi j  reddimur.IaborsmnSjat  no  deftituimur:  pcrfccutione  pta- 
patimur.atin  eanon  deferimur:deiicimur,atnonperimus.Vi-  i.Cer.4.?- 
des  vt  paiienter  ferre  crucc,non  fit  prorfus  obftupefcere,  &  o- 
mni  doloris  fenfu  priuari.qucmadmodu«hSroici magnanimum 
hominem  ftulte  olim  defcripferunt  qui exuca  humanitate,  re- 
bu$  aduerfispcrindeacprofperis:  triftibus  perinide  ac  istis  af- 
ficerctur.inib  qui  inftar  lapi  dis nuUa  re  afficeretur.Et  quid  ifta  Stoicorurava- 
fnblimi  (apiencia  profeceruntj*  nempe  finJufachrum  patientije  ntaticfpffitn. 
depinxerut,  quodncqucrcpertumeftvnquaminterhomines, 
neque  extare  poteft.  Quin  potius  dum  nimis  exaftam  ac  prae- 
cifam  patientiam  habcre  voliinr,  eiusvim  fuftulerut  evita  hu-, 
mana.Nunc  quaque  funt  inter  Chriftijmos  noui  Stoici,quibus 
non  modb  gernere  ac  flere.fcd  triftari  quoquc  St  folicitum  cf- 
fe  vitiofum  eft.  Arqih^ec  quidem  paradoxa  fere  ab  otiofisho- 
mirtibus  proccdunt ,  qui  fpcculando  magis  quam  agendo  fc  e- 
xercentcsjnihil  quamtaliaparadoxaparcrenobisqueunt.  Ac        „ 
nihil  nobis  cum  ferrea  ifta  philofophia,  quam  magifter  ac  d»-  rJate'o-exern' 
Riinus  noftcr  non  verbo  tantum,  (c^  cxemplo  etiam  fuodam-  ^j,  muffrata. 
natiit.Nam&fuis&aliorum  malisingerauic  8cillachrymauit, 
ncc  ahcer  difcipulos  fuos  inftituic.  Mudus  inquit,gaudebit:vos 


C  A^.      iX»  1  IV S  Tl  T  V  T  I  O  N  I  S     L  I  ».     I  J  f. 

iiT"h''"'°'  ^^^^  lugebicis  ac  flebitis.Ac.nc  quis  vitio  id  vcrteret,propoi?-  A 
lu  "ti  4^*  ^°  c^'<^o  beacos  pronuit«auit  qui  'ugenr.nec  miru.Nani  G  im- 
probamur  oranes  lachrym^e  ,  cjuid  cie  Domino  ipro  iudicabi- 
musjcuiuse  corpore  ranguineslaclirymx  diitiihruntPSi  qa^!i- 
bec  formido  infidelitatis  notatur.quo  loco  habebimus  horrore 
illumquo  nQnIeuiterconrternatiifuifrelcgimus.?fi  omnis  tri- 
i^itia difplicet, quomodo placebit  quodanimain fuam  facecut: 
«r,  rt         ^  ,e/retriltem  vfqueailmortem? 

tletiorum  Dii      ,^    tt  j-  •    ■  •  •■  %»/•■- 

perpetuA  expc       j  ^^  clicere  volui  vt  pios  anmios  a  clcfperatione  reuo- 

rientia  (^  te-  ^^^^'  ^^  ^udio  patfentix  ideo  protinus  renunrientquod  natu- 

Bimonto  (om~  ralcm  doloris  affedum  exuere  non  poirunc.  Q^od  neccfJe  ei^ 

pdatA.         euenireiisquiex  patientiaRuporem',  exhomineforti  &con- 

flantiftipircm  ficiunt.  Sandis  er-jim  tolcrantiselaudtnn  defert 

Scriptura,dum  ita  malorum  duritia  afBi^ancurjVt  non  fr'anoa- 

turnec  Goncidancita  am.iricud!ne  punguntur.vtfimul  perfun- 

danrur  fpirituali  gaudio:ita  pren\untur  anxietatCjVt  Deiconfo- 

latione^cxhilarati  rerpirent.  Interim  verfztiirin  eoram  couii- 

bu^illa  repugnantiajquod  natura; renfus.quie  fibi  fencic  aduer- 

rarefugicatquchorretrpiefatisautemaf^cdus  adobedienti.''n? 

diuinx  voluntatis  etiam  pcr  has  difficukates  contendit.  Hane 

I  5      r^pugnantiam  expref}7tDominusq.ium  iraloquercrii.'- Pctro, 

oao.:M5.     Qni|ijjTi  effeg  iunior,cingebas  tCjSi  auibiiiabas  quo  libcbat.QiiiJf 

autem  renucris,pr^C'ingcc  ee  alius.&  ducet  q'Jo  non  vJes.Non 

^i^/oT» ''■' ^^ ^*^"^  veri(imiIc,Petrum,  quum  necerte eflcc  gloriiic-jre  Deii 

^^ojfolL  "^^"  P'^'"  n"»ortem,inuitu  ac  rcftitancem  c6  traiVum  cC{c.  ahoqui  pa- 

rum  haberec  laudis  cius  marryriu.Vcf  lim  vrciiquc  cordis  fum- 

maalacrititediuina?ordinacioni  parerecquii  camen  huiiian;- 

racem  non  exucrac,duplici  voltlcate  diilringebarur.  Nam  duni 

crueiicimi  illam  morcem  quam  crac  obiruiu^^.per  fe  reputabatr^. 

emshorroieperculfus,  Ifbent^^rcSjgiilec.  Rudljm  du  fuccur- 

g,     ,  rebac  Dei  imperio  fcad  eam  vocari.Cinifr j  zc  procuicaro  timo- 

fie^.tta    /'*''  ^^i^^^^^^^^^  nttjue  adeo  hrianter  eam  fubibat.Hocerr^o  liuden- 

%ol;»   ,  t~q%iirt-  ^^^^  *^^>^  Chrifli  difcipuli  efle  volumus,vt  taca  Dei  obfcrKatra 

■:iii:,       ^        atq;  obcdicncia  imbuanrur  animi  non:ri,qiij;  con^raria.  omncs 

afteclioncsdomare  ac fubiugareeius  orJinationi  que.K.Ica  liee 

vc  quocunque  vexcmurcrucis  eencre,  in  fum  uis  etiam  anitTjf 

angulliis  pacientiam  conftanter  recineamus.Rcs  cnim  ipfar  ad- 

uerfae  habcbunt  fuam  afperitatem  q'.!a  moideamur.Sic marbo 

afHifti  ,&  ingemifcemu^; ,  &  inquicEabirnur,  &  (anicatem  cxpe- 

temus:  ficegef^ate  preffl ,  folicitudinis  &  triltitiir  aculeis  per- 

firingcmur :  C\c  ignominia",  conremptus,miuri.c  dolore  feric- 

mur:  ficin  funcribusnoftrorum  dcbitasnycu.'3?  lachrymas  e- 

xoluemus.  fed  ha^c  feiiipcr  crit  claufuia  ,  Arqwi  Dominusitc-? 

voluif.ergo  eius  voluntatem  fequamur.Iraoinreripfasdwlori^i 

pundionesjintergemitus  &l3clirymasji-icceff€  eft  interueniae 


Item     Fpteu 
ext 


lAnX 


Dfl      MODO      PHRCtP.     CHRIJTI     GrAT.       24^ 

karccogitai:io,qu3eanimum  ad  eaipfaquorum  caufa  ficaffici- 
rur,alacriter  fcrenda  inclinet,  phutai^hics 

u    Qupniam  aatem  pra^cipuam  crucis  toleranda?  rationetii  ^^' chnnui 
d  diuinse  voluntaxis  confiderationc  fmiipfimus,  paucis  definie-  f.^tietU difiy 
dum  cft  quid  inter  philofophicam  ac  Chriitianam  patientiam  pien, 
imerfit.  Equidem  pauciffimiexphilofophiseorationiscon- 
fceuderunc  v:  manu  Dei  nes  exeiceri  per  afflic^iones  intellige- 
rcnt,  &Dco  hacinpartecbtemperandum  cenferenr.  fedilli 
quoquc  ipfi  non  aliam  afferunr  ratioBcm  ,  nif\  qiiia  ita  neccfle 
f?t.  Quid  aurem  iftud  eft  dicere  nifi  cedendum  efle  D&o ,  quia  '''''Y"^!^^^^- 
ff  uftra  cocendas  obluftari?  Nam  fi  Deo  tantum  ^jaremus  quia  "/«^^IJ/  «ao 
neecflc  cft.fi  euadercliceat,  parere  defincmus.  Scriptura  aute  ^^-f^ refijltre. 
longealiudin  voluncane  Deiconfidcrarc  iubct,ncmpeiuftitia 
primum  &afquitatem:dcifidefalutisn0ftr3;curam.  Huiufiiaodj  cljrisiianAyiu* 
er^o  ad  patientiam  funt  Chtiftiange  exhortationes.  Siue  pau-/''*^  ^'rV*L 
pertas,fiuc  exilium.fiue carcer,(iue  contumelia,fiue  motbus.fi- ''^'i^/Mw. 
ue  orbitas.fcu  quid  aliud  /imile  nos  cruciat,  cogitandum  nihil 
iftorumacciderenifi  nltu  tcprtuidcntia  Dci.Porro  ipfum  ni- 
hilrtifiiuftif/imoordine  agere.   Qujd  enim?ar,non  innumera  <» 

ac  quotidiana  noftra  deliftapromercntur  fcueriusacgrauio-  .   . 

1'ibus  ferulis  caitigari  quam  quse  nobis  ab  eius  clementiainfii-  ^"Tir'^^'^^! 
i;unEui?Annon  sEquifiimum  <ft  carnem  noftram  domari,&  ve-  '%.^J/5;  ^ 
luti  iuf,o  affuefreri,  ne  libidinoscpro  fuo  ingenio  ferociat?  an- 
non  digna  eft  luftitia  &  veritas  Dei  cuius  caufa  laborcmus? 
Quud  /i  indubia  Dei  arquiias  in  afflidionibus  apparet, 
n-wn  poftiimus  iinc  iniquitare  vel  obmurmurarc  vel  oblu- 
itari.Non  audimus  iam  illam  frigidam  can^ionemjCcdendum 
quia  neceffc  eft  :  fcd  viuiJam  acplcnamefticacia,'  prxccptio- 
nem,Obtempcrandum,quia  rc/iftere  nefjs  eft.  Paciencer  fere- 
dum  ,  quoniam  impatientia  fic  aduerfus  Dei  iuftiii  im  coatu- 
macia.  lam  vero  quia  illud  dcmum  amabile  nobis  eft  quod  fa- 
Juti  ac  bono  efie  nobis  agnofcimusjhac  etiam  parte  confolatuc 
nos  optimus  Pat€r,dum  aiferit,  fe  eo  ipfo  quod  nos  crucc  affli- 
git,faiuii  noftrse  confulere.  Quod  fi  falutaresnobis  tnbulatio- 
nes  elfe  conftac ,  cur  non  graio  placidoque  animo  eas  fufcipe- 
remus?  QuarceaspatienJer  ferendo  nonfuccumbimusnecef- 
/icati,fcd  bono  noftro  acquicrcimus.Ift.x:,  inquam.cogitationes 
faciun t,  vt  quantum  animi  noftri  contrahuntur  in  cruce,  natu- 
rali  acerbitatis  fenfu,tantum  fpirituali  Ia?ritia  diftundatur.  Vn- 
de  &  rrariaru  adio  f equitur,  qua»  nulla  (ine  gaudio  efTe  poteft. 
Quod  filausDomini ,  &gratiarum  a<flio  nonnifi  abhilarilaj- 
t6qucpe(floreema03repotcft:ajhilautemeft  quod  eamintcr- 
pcUarcinnobis  debcat :  hincapparetquam  neceiTarium/itj 
crucis  amaritudincai  fpirituali  gaudio  temperari. 


C  A  P.   1  X. 


INsTiT  V  Tl  O  N  !S     LTB. 


C  A  P  V  T     IX. 

De  meditationefuturA  vitA. 
Parres  capitis, 

i  Pratcipua  erucis  vtilitas  ea  efl.quodnos  varti^  modis  uirn  ad  pra-- 
Tentis  vitx  contemptQm  afTuefacit ,  tum  ail  fucurae  riitciKationero 
cxcitat.fed.ui. 

»  Necefl'e  cft  nos  ita  vi  sbftrahi  cx  pr*renti  vh;i,\r.  iHam  neqjcfu- 
giamus  ncqueodio  ptyfequamurzfed  futurx  defic^erio  prs^fenrcn^ 
ahcnter  in  mortc  deferair»us>cum  l>oni  fummi  noftri  imperacoris 
ven!3,rea.j.4. 

3  Infirmitatisnoftrsraortemformidantis  defcriptio  c©rrc£li©,  & 
tuta  remedia,/>6l^. 


Tieifunstlfflih 
lenrif  $$nfiliu. 


tyult  iiffi'.(f(A 

$n-inid.frafey.. 
t  f  vitxfc  t!?.- 
ftur». 


€PiH     arrere 
ttfiiHmti}, 


^Ufm  nmcrtT» 
i^aryt  kffiElio- 
»«w  variarum 
p')armacu  ex- 
linguit. 


Vocunque  autcm  tribularionis  genereprema- 
mur.refpiciendus  femperefthicfinis  ,  vtaflue- 
rcamusadprefeficisvitaf  contemptuin  ,  Jndeqvie 
adfutureiTjedjtationem  excir.enTar.Qoon!aenim 
optimenouit  Deus  quanf-perc  Jnbei"uinO  mudi 
humsamorem  iimusnacuriii,iclmati,;iptir(iir,5  ratirncn-!  rtdhi- 
betadnosretrahendosfic  torporeniexcutiendumjpeni.-^iis  te- 
nacicerin  eoanioreinh^rcfcamus.  Nen^ocjuideni  cftnoftruai 
cjuinon  videri  cupiatad  ce!cftem  immofcalitare  toto  vit^cuc- 
riculoafpirare  6c  eniti.  Pudec  enranos  nulln  re  anceceliere 
brucas  pecudes:  quaru  c5Jition  hilo  noftra  inferior  fufiri  el- 
fer.nififpesetcrniratispoft  moitcnobisniperfir.Verum  fi  coii' 
filia,  ftndia,  faflacuiulque  examines,  nihil  .iliud  iliic  videbis 
quamtcrram.Indeauten)  ftUpidirasjquod  mes  noftrx  fulgorc 
inaniopU;4?ocentif.honoiu,perftrid2heberatur,  nelogiuscer- 
nat.  Cor  etiam  au«riria,;imbitionc,hbidinc  occupacura  degra- 
uatur,  nc  altius  affurgat.  Deniquctotaanimacarnis  ilecebrjs 
irreiita,fcelicitatcm  in  terra  futm  qii.^rir.  Huic  malo  vt  occur- 
rat  Dominus  ,  affiduis  miferiarum  documtntik  fuos  depr^- 
fentis  vit^E  vanitate  edocer.  Ergo,  ne  altam  fibi  &  fecuram  p-i- 
ccm  inea  promittant.-vel  belhs,vel  turaukibiJs.vellatroctniis, 
vel  aliis  iniuriis  inquietari  f^pe  infeftarique  permitcit.  Ne  a-- 
uiditatenimiafluxis&caducis  diuitiis  inhienc,  aut  in  iisquas 
pofiidentacquiefcantmunc  €xilio,nunc  fteriiitate  terra?,  nunc 
incendio,  nunc  aliis  modis  ad  fnopiam  eos  redigit,  aut  certe  iri 
inediocricatc  concinet.  Ne  nimiumphcideinbonis  coniugii 

deli-- 


©E     mOdo    PEKCIP.    CHKXSTI    graT.       247 

«ieliciencur:  aiitvxoruimprobitatevexarifacit;>aut  mala  pro- 
gcnieipfos  humiliat.autoibitateaniigit.QMod  /i  in  his  ornni- 
bosindulgentioriliiseft  ,  nc  taincnvel  ftultagloriaintumc- 
Uant,  vel  confidentiA  exultcnt,  morbis&pcricalisoboculos 
illis  ponit  quar»  inftabiiia  finc  ac  euanida  quarcunque  mortali- 
taci  obnoxia  lunt  bona.Tum  ergo  demum  rite  proficimus  cru- 
cis  difciplina,  vbi  dircimushanc  vitam,  quura  in  feasHimitur, 
in^uietai»}  tuibulentam,  innumeris  modis  miferam  ,  nulla ex. 
p  ute  plane  bcaram  cfle : omnia  qua:  aeftimantur  cius  bona,  in-  ^  j^  ^^. 
ccf  ta,  fliii<Ia,vana,mularquc  adniixtismalis  vitiataeirc:  atquc  tolUmui  tcuUs 
ex  eo  fimulconftituimus,  nihii  hic  quserendum  aut  fperaudiJ  *i  *o>o>mmint 
quamcer!aaien:attoilcndos  in  cxla  ocuios,  vbi  dc  corona  c©-  ^iorulem, 
gitamus.SiC  enim  habcndum  eft,  nuquara  ferio  ad  futurar  vita» 
defiderium  ac  meditationcm  erigi  arwmunijni/i  prxrentis  con-     • 
teiv.ptu  ance  inibucus  fuent. 

2    Siquidcm  inter  lita  duo  nihil  racdiu  cft:  aut  vilefcat  no-  S^i  prBfkmit 
bis  tcria  o^  ortec,  aut  intempcratoamorefui  vinftos  nosdcti-  «"»-<«»»•»'<? ^- 
neac.  Proindeiiquaaeccrnitaciscuraeft,  kucdiiigentcrincuin-  ^^^'^^-^  */"**' 
be»dumvcmah^  ilhscampedibusnosexpliccmus.Porrb  quo-  hAudfdtiiip*^ 
niamplurimasblanditiashabctpracrcns  vita  quibus  nos  pel-  un. 
liciac :  multamamocnicatis ,  gran«,  fuauitatisfpccicmqua  nos 
dcmuUcat:magnopcrc  noftra  rcfert  idencidem  n©$  auocari,ne 
tiiibuslenociniis  fafcinemur.Quidcnimjobfecrcficretfiper-  H  eof^rm^iit 
petuo  bonorum  ac  foelicieatis  concurfu  hic  fruercmur  :  quum  f^o^fntati^ 
afliduis  malorum  ftimulis  noa  poffimus  fatis cxpcrgcfieri  ad '"**'^'"'^- 
reputandameiusmiferiara?  Vitamhumanamfumi  velvmbra? 
iuiiar  eflb.non  modo  eruditis  notu  cft,  ied  vuigus  q[uoquc  ho- 
ttiinunn  prouerbium  nullum  magis  tritum  habet.  &  quia  reni 
clfG  vidcbanc  in  primis  cognitu  vtilcni ,  muitis  infignibus  fcn- 
ccnciis  commendarut.  Verum  nulla  fcre  res  cft  quam  vclnc-  Humini  UidS 
gligentiusexpendamusvel  minusmeminerimus.Omniaenim  '*f  «««>'«. 
iiiolimur  perinde  atque  imFnortaiitatem  nobis  in  terra  confti- 
tuences.Si  cfFertur  funus  aliquod,vel  inter  fepulchra  ambula- 
niusjquia  tunc  oculis  obueriacur  mortis  ilmulachrun3,egrcgie, 
fatcor,de  vit«  hiims  vanicate  philofophamur.  Qu^anquam  ne 
id  quidem  facimusperpetuo  :  plcrunquc  enim  nihil  nos  affi^ 
ctunt  ifta  omnia.  Verum  vbi  accidit,  momentaoeaeft  philofo-  ^^^'>*^^^ 

,   .  r        t  •  -  .  *         .    .     ettam     e/>rum 

phi.ij  qu3e,  hmui  at<)ue  cerga  veramus,  euanefcir,  ac  ne  niuii-  fhiUfophia^eui 
nium  quidcm  poO  fe  recordationis  veftigiura  reiinquit.  deni-  meliotH   vit£ 
que  non  aliter  effluicacquethcatralisplaufus  in  iucundo  z\i~  ^efiieriattt^K- 
quo  fpcdaculo.  Nequc  enim  mortis  tancum  ,  fcd  mortalitatis  ^**'' 
«qi.ioquc  ipfius  obliti ,  acfi  nulius  vnquam  deca  rumor  ad  nos 
perueiiiftcitjinfupinim  terrenajimmortahtatis  fccuriratem  re- 
4io!uimur.  Siquisinrenm  prouerbiuraoccmachomincmani- 
«a^i  c(re  ifi},M»4^>3f2t<?mur  ii  quidemrfcd  adc4>  nujj^  atcerJtionCi, 


gA^,     IX.  INSTITVTIONIS      LIB.     tjr. 

anciuftolfieref' vt  pctpttuknis  co^iritio  nihilominus  animisinddeat.  Qms 
:/ariamefttru'  crgoncget,  nobis  omnrbus  fummum  operiepretiumefrc,  noa 
cem  y  OjHj.  f?/dico  verbisadmonen.rcdq^iburcunquefieripoteftexperimc- 
Adfutur*  v%£  ^.^  conuinci  de  raifera  terrcihia  vit.5-  conditjone  :  quando  vix 
^a_rrjortm  cx-  €onu(fti  eti^m  dehnimu3  ptaua  itu  taquceiijsadtnuationeob- 
tiwimr.         ftapcicere  ,  acfi  vltimam  bo.ioium  mctam  in  fc  contineret? 
Quod  fi  neceiic  hibet  Deus  aos  erudirct  noftri  vitifCxm  officij 
eftaui'cultarevocanci,&tori-)orcmnoftruuivcllicanti:  vtcon- 
tcmpto  raundo  ad  futur^  vit^  mcditationem  toto  pedore  con- 
tendamus. 
TerumLtmeii      3    Scd  cnim  ad  talcm  pra?!cnti$  vitx  contcmptumrefe  af- 
prafefis  vit*,  fucfaciant fidclcs,  qui ncq ac  eius  odium generet,  nec aduerfus 
fion  eft  detefta-  Qgmy)  ingratitudincm.  Siquidem  hxc  vita,  vtcuuque  infinitis 
tta.quttmjudt  ^j^^f^^n^  refeiTta  ficccnlecur  tamet»  metito  inrcc  nen  arpcrnan- 
uim  ^^"^«"/^-  ^j5  j)gi  bencdiaiones.  Quare  fi  nihil  m  en  i.  co^^no^cimus  di- 
HmoniHm.      «ini  benefic:j,rei  u  fumusn6  paru|m  pe*  iplu     t^fautudmis. 
Pr^fertim  vero  fidclib.teftimvniun^  cfledebtt  d;u)nc  bencuo- 
ientiie  :  quando  ad  falutcm  corum  promouendatn  tota  eft  de- 
ilinata.  Prius  cniun  quama?ternargiori«  h«nuicatcm  nobis 
palara  exhibcat ,  minoribus  doGuineiitis  ie  nobs^  Patrem  vult 
oieclarare.ca  funt  qu:;c  quotidie  ab  ipio  nobis  conferutur  bona. 
Qoum  crgo  nobii  tccuJat  vita  ^xc  «d  int&lligewdarB  Dei  b»- 
nitatem,faftidiemufne  eam  quafi  nullari)  boci  micani  in  fe ha- 
beret>Huncigicur  fenfum atquc dfFedlum itjduere nos  oportct, 
jrZatiinim  vt  ipf*m  rcpoiiamus  intcr  minimc  refpiicnda  diuiHx  benigni- 
fi[iio7iemT)eo  tatisdona.Nam  fi  ^ceffent  SfriptHi«teftiaionia(quar  plurima 
Opt,Max  y«'V  funt  &  clariffima^ipra  quoque  natura  n  s  hort:itur  ad reddcii- 
dendamhortA-  ^^^  Domino  gratiarfi  aftioncm,quod  in  ciusiucera  nos  pro- 
lur  er  tmfcl-  jy|jj^q„^(j  vfuram  nobis  Goncedit,quod  omnia  ad  cam  confer- 
uaniarancceftaria  pr«fidialargitur.Et  mulco  .lla  maioreft  ra- 
tio  ,  C^  rcputamus  in  ea  nos  ad  gloriam  rcgrji  c3Elcftii  quodam- 
Toflcertamha  modo  pr.Tparari.Slc  cnim  Dominus  ordinauit.vt  qui  olim  co- 
^Mim  in  terrU  i.onandi  funt  irt  celo.cerramina  prius  la  terns  obeant,nc  trium- 
-vklorta^co-    .  j^ fuperatl'; belli difficulratiba.s,& p irta vidoria.Dein- 

€sltrcfo(uU.  dealtera:qu6dvanisbeneficiisdiuin3ebcnignitacisfuauitatem 
delibareinca  incipimus  :  qub  fpeBacdefidcriumnoftruma- 
cuaturad  plenam  eius  reuelationcmcxpetcndam.  Vbi  confti- 
tutum  illud  fuerit,  diuin;e clemenua?  munus  efle  qubd  tcrrena 
vitam  viuimus,  cuiusgratia  vt  fumus  illi  obligati,  ita  memores 
sratofque  efle  oporterei  tum  opportune  defcendcmus  ad  con- 
fiderandam  miferrimam  eius  conditioncm  ;  quo  fcilictx.  extri- 
cemura  nimiaeiuseupiditate,  ad  quam»  vt  didumeft,  vltro 
^xdium  T^zViC  |.jgtura  pcopendemus. 

frxfentis  OjHo-    ^  port b  quicquid  detrahitar  prauo  cius amori.debet  meMo- 
m,do  tem^cra-  ^.^  ^^^^  dcfiderio  accedetc.  Fateor  fane  vcd/fimc  fcnfifre  cos 


DB      MOOO     ?BRClP.     GfTRISTI     GRAT.       248 

t^uib.vifum  cft  optimu  non  nafci:prox{m«j<|uam  Gitiffime  abo- 
ieri.fiquidem  Dei  luminc  &  vera  religione  deftituti,quid in  ea 
cerncre  poteranc  non  infauftu  ac  tetrumfNec  (inc  ratione  ilii, 
qui  naralcs  ruorum  moprore  ac  lachrymis,  funera  folenni  gau- 
dio  proftquebacur.fed  id  faciebac  /ine  profccau.quia  re(fla  fidcl 
doftrinaorbati,  no  videbatquomodo  piisin  bonucedatquod 
pcrie  nec  bcatura  ncc  dcfiderabilecft.  itaqi  iudiciii  fuum  de- 
-Jperationeteiminabanr.  Hicergo  fir  fcopusfideiiti  m  ^ftima-  ^copuifiddium 
da  mortali  yita.vt  dum  incelligunt  nilul  per  fe  quam  mireriam"*  ^**/**'^ 
e-flc ,  eo  alacrirtres  &  magis  cxpediti  toros  fe  ad  futurse  illius  & 
ffternxmeditationemconferanc.  Vbi  adeam  comparationem 
venrum  eft,  tum  vero  illa  non  modo  fecure  negligi  poreft,  fed 
]?rae  hac  penitus  contenendaeft  ac  fartidicnda.Nam  fi  c«elu  pa-  IPntfentu   tr 
triaeltj  quid  aliud  cerra  quamexiliu?  Simigratioemuftdoeft/w''»»'^^*^^^» 
in  vitam  ingrefr-.iS,  quid  aliud  miitlus  quam  fcpulchrum?2n  ipfo 
manere  quid.aliudquam  in  morte  demerfum  effe^Siliberaria 
corpore,eft  afferi  in  folidam  Jibertatem,  quid  aliud  cft  corpus 
<3uam  carcet?  Si  Dei  pra^fentia  frui  fupreraa  foelicitatis  fumma 
cft,  nonne  ea  carere  miferum  ?  Arqut  donec  e  mundo  euafc-ri-  ^.Cor.j.C, 
mus.pereg!  inamur  a  Domino.  Ergo  fi  cum  cxit^i  vita  lerrcna 
coniparetur,non  dubiumquinfacilc  &c5temnenda&  procul-  gj 
canda  fic.  Odio  certehabcnda  nunquam  eft,  nifi  quatenus  nos  ^Vv"  jf 

i  ^i  Jefis   Vita  cdisi 

peccato  tenet  obnoxios.quanquam  ne  lilud  quidem  ©diu  pro-  eflhabendju 

prie  in  ipfam  conuertendum  ert.Vrcunqi  fit,nos  tamcn  ica  eius  i 

vci ixa\Q  velodiio  affici decct ,  vc  fincm  eius  dcfiderantes,  pa- 

ratiquoque  /imusad  arbitrium  Dominiincamanere.qu&fci- 

iLcer  cxdium  noftrum  fic  procjl  ab  omni  murmure  &  impatie- 

tia.  h\\  eni:n  inftar  ftarionis,  in  quanos  Donainuscollocauit,  ^^^^^'"'^pmi^, 

tandiu  nobi^  conferuanda  quoad  ille  reuocarit.  Deflet  quide  »''*'  „ 

Pjr.em  fuam  Paul*,qu<)d  votofuo  diutius  corporis  vinculisal-  '* 

ligatusteneatur,  &  fufpiratardentiredemprionisdcfideriomi-  PIul.i.^j, 

i;;iominus,  vt  Deiimpcriop.ircat,paratum  fead  .vtrunqi  pro- 

£  eba"tur:Quia  fcid  Deo  debcreagnofcit  vt  nomeneius  yelpcr 

moitcm  vel  vica  glorificcr.  ipfius  autemeft  ftatuerequid  ma- 

xime  ad  glffiriam  fuam  expediat.lcaq,-fi  Domino  viuereacmo-  £>f  quAnor.f^- 

XI  no-.  deccr,  eiusarbitrio  rclinquamusmortis  vit^equejioftr^  ne Oei  arbttri* 

terminum:fed  it:»,vt  &  illius  ftudio  flagremus,  &in  mcdicatio-  ^^"''^'^^^* 

r.e  (imus  al()dui:hanc  vcr6,pr3E  furura  imraortalitate  contena- 

ir.us,  &  ob  peccati  feruitutcro  ci  renuntiarc,  quoticsDomino 

piacucrit,optemtis. 

^    Hgc  virro  portenti  ilmik.quod  proillo  mortis  de/iderio,  ^'^»ff^,d^:?ysA-^ 
tantaciusforinidinctencniurmuIci,quifc  Chriftianose^c  ia-  ^"^-  ^''/'^'^*'* 
Ci:ant ,  vtad  quamiibet  eius  mencionemcontremifcant,  velut  „„,;,,;,    ^^^^j^/ 
rci  pcnirusominofae  &infauft2e.Equidem  non  eftmirum/i  na-  dnv.t. 
turalis  (cn^^i  ia  nobi^.  exhorrefcar,  audira  noftri  dilTolutione. 


CAP.    IX;  I  N«  Tl  TVTIOnIS      L  I  B.      I  1  t. 

Atiftudnullo  modo  fercnduni,non  efleinpcftoreChriftiano 

,  pictatis  lumen  ,  quod  maioriconfolatione  qualcmcuoque  il- 

j.7a«ft.  ^""^  timoremfupcretac  lupprimat,  Nam  ficogiteaius  hocin- 

ftabilcj  vitiefmK,  corrupribiic ,  caducum ,  emarcidum ,  putre 

corporis  noftri  tabernaculum  idco  diffolui  vtin  firm^m,perfe-^ 

dam,incorruptibilena,c32leftem  deniquegloriam  naox  mftau- 

retur;  an  non  ardccer  fidcs  cxpetcrc  coget  quod  natura  refor- 

t.UUtrM.        midat?  Si  cogitemus  per  mortcm  ab  exilio  nos  reuacari  vt  pa- 

triam,&  c^leftem  patriamiQcolamus,annihil  indefolatijcon- 

Ohitiftu,         f^quemur  ?  Ai  nihil  cft  quod non  pcrmsncre  2ppctat.   Fatcoc 

T^tffonfit.       fane.atque  ideo  ad  futuram  immortalitatcm  refpiciendum  no- 

bis  contendo,vbi  ftata  conditio  obtingar,quf  in  cerra  nufquatn 

i.Cor.5.1.      apparet.Optiittcenim  Pdulws  fideles  alacriter  admortem  per- 

gere  docec,  non  quia  velint  exui,  i'^^  qma  fupcrindui  cupiant. 

Rom.8.19.     An  vcto  bruta  anim«lia,  aequc  adeo  inanim^  ipfx  creaturae  vf- 

3.  Tertia  r^to  quc  ad  ligna  &  lapides,  praefentis  U\3c  vanitac\sfibi  confcia? ,  in 
a  eompayatU,  vhimum  refurre^ionis  dieai  intentse  erunc  vc  eum  filiis  Dei  I 
tt^amviert ad  yanitatc exiraantur:'nos  & ingenij  iuce pra?diti ,  & fupra  inge- 

nium ,  Dei  fpiritu  illuminati ,  quumde  efTenria  noftra  agitur, 
nonattoUemas  animosvlrrahaac  terrKpuciedinem?  Verum 
non  eft  huius  inftituti  aut  loci  concr;»  tantam  hanc  peruerfita- 
tem  agere.   Ec  iain  inicio  profeifus  fum  me  Irtcorum  commu- 

4.  ^drta  a  nium  fufiorcna  traAationem  hic  minimc  ve!lc  fufcipcre.  Ego 
ttHim»nijs,  huiuftnodi  timidulis  animis funderem  vc  Cypriani  libellum  de 
y.  Huinta.a  ,^iortaIitateleg;erewt,nifi digni eflcnt qui ad Philofophosable- 
Jienofira.       garenturrvcinlpecto  quem  ilu  frx  ie  teruc  mortis  contemptu, 

erubefccie  incipiant.   Hoc  tamen  habeamus conftitutum,  ne- 

minem  bene  in  Chjrifti  fchoIaprofcciiTc  ,  nifiqtii  &  martis& 

Tit.i.ij.         Vliimae  rcfurrcdionis  diem  cum  gatidio  expedet.  Nam  &  hac 

nottfideles  vniuerfosdefcribitPaulus,  &  Scripturxfamiliare 

€ft  quoties  foIidiclietitiaE  argumcntum  proponere  vult,eono$ 

i.uc.21,1».      reuocare.Exultate(inquit  Dominus)(8c  ieuate  capita  veftrarap- 

propinquatenim  redemptio  veftra.Anrationabile,  qHfffc,  eft 

vt  quod  ille  tantum  valcre  voluit  ad  cxulntionem  &  alacrita- 

tcmiBnobisexcitwidam  ,  nihilqHamtriftitiam  acconfterna' 

tionem  pariat  ?  Si  ita  cft,  quid  adhuc  eo  quaft  magiftro  gloria- 

*';  ^fxta  a re-  niuir  Siniwrcm  ergo mcntem  cencipiamus; atque,vt  repugnec 

de^tiomsfine.    ^^^.^  g^  ftupida  cftmts  Gupiditas ,  non  dubicemws aducntu  Do- 

mini  non  votis  modo,fed  gcmitu  etiam  ac  fufpiriis,  velut  rcm 

omnium  fauftiffimam,  expetere.  Adueniet  enim  nobis  redem- 

ptor.quiab  hoc  immenfo  malorum  &  raiferiaruai  omniu  gur- 

7.  Seftima»  a  gjte extradosjin  bcata  illa  vit^ &glorie  fu^hcreditatc inducat, 

vit^  frafetitii      ^     Sic  eft  fane:totam  fidelium  nationcm  ,  quandiu  terram 

^r^rni'^^""'  ^"habitant  ,  oparteceffecaaquamouesmaftacionidcftinatas^ 

s.Car.15  ij.   1'^^  Chrift»  capiti  fuo  conformcntur.  DcfltratifiSmi  ergo 


OE      MODOPBRClI^.    CHB.tSTIGRAT.  245 

efTent^nifi.in  cxXum  menre  ere^a,  fuperarenc  quicquid  in  md  '. 

do  eft,  &  prselentem  rcr«ra  faciem  traiicereiir.  Contra,  vbi  le-'^-^'^'^"'»  ^ -^ 
mei  caput  liipr*  omnia  tenena  exculerint,  etiamfi  vtdcant  flo-  'ff''^^'*  "»*  * 
renres  impiorum  opes  &  honores,;!  altapacc  trui,  ii  rerum  o- 
mnvum  rpledore  ac  iuxu  rupcibire,  (i  deliciis  omnib..s  affluere 
cernanr.ii  prseterea  eorum  improbitace  piilfenturj/iconrume- 
liasabeorumfailurullineanrjfi  auaritiaexpiIeRcur,n  alia  «^ua- 
uisiibidjne  vexenturman  difnculterfe  in  jaiibus  quoquema- 
lis  fullinebunr.  Erit  enim  fub  ocuiiidics  iilejquo  Dommus  in  .  .        ^, 
regniilii  quicrem  fideles  fuos  rccipiet.abftergetabeorumocu-^  ^'        ° 
lisomnem  lachryaiam.itolagloriaj&lietiti^eipfos  induet,  de- 
lidarum  fuarum  incnarrabililuaui^atepafcerjin  fu^  altitudinis 
fociecarcmeuehet,  deniquefcelicitarisfuGe  parcicipatione  di-     ^  , 

gnabitur.  Impios  vero  iiloSjqui  in  terra  floruerint,  m  extreaia  ^.Poffremaia^ 
ignominiam  proiiciet:  eorum  dclicias  cruciatibus,  rifum  &  Iss-  tmpiorum  exif 
titiam  fieru  {tridoreque  dentiuin  permutabit,  paccmdiroeo-  ("^  horrendi d^ 
fcientije  torraenco  inquie:ab<t,iDolliticm  pledet  igne  inextin-^''^^^"'"*  ^^'■''^ 
«9:o-, piisctiam, quorum  patientiaabufifuerint,  eQrumcapica 
fubiiciet.  Hxc  emm  eft  iuilitiaftefte  Pauio^darc  miieris  &  in-  z.Thef.i.^^ 
iufte  afilid's  relaxationem.redderevcro  afflidionem  improbis 
qui  pios  affligunt,quum  reucIabiturDominus  lefus  e  c^lo.Hec 
profefto  vnica  eft  noika  confolario  :  qux  f\  auferatur,  aut  ne- 
cefle  erit  defpodere  animunijaut  vanis  tnundi  folstiis  in  exinu 
noftrum  delmirc.    Siquidem  &  Propheta  fibi  vaciliafle  pedes  ^^'7h ^<} 
confitetur,  dumin  prasfentiimpionnn  profperirate  fcputanda 
tiimiura  immoratur:  neque  potuiifc  aliter  cofiitere  qiiam  dum 
fanduarium  Dci  mgreiru.s,ad  nouiffimum  piorum  ac  malorum 
finemconuercit  oculos.Vc  vno  verbo  concludamjtunc  dcnauni  Cofxkfioi 
iri  pedonbus  fideiittm  triumphat  crux   Chrifti  de  Diabolo, 
carne  ,  peccato  &  impiis ,  /i  oculi  in  refurredionis  potentiam 
conuejrcuntur. 


C  A  P  V  T    X. 

^Hiomodo  vtendum  prAfentivita^eiHfq^  adfumetit^, 
Partes  Jjuius  capitis. 
I  Huius  dotflrins  neceffitas  ac  vtilitas:  queextrema  item  neijisfu- 
giert^a,li  prg(enti  viia  eiufque  adiumencis  rcfte  vtl  cupimjis,  (cCl^ 
1.  Z<%. 
'h  Horum  extremorum  alreruiD,  nempe  carnisinremperies  diligen». 
ter  efl  compefcenda,  idque  quatuoi'  m9dis  ordine  defcriptis,  U'6» 


fiafit  liAcdo 
Strin  i . 


€  A  F.      X.  INS  T  l  T  V  T  1  ONlS       LIB-    ftl. 

SUt^mnectfu.  P^^^^^^i^  L  »  B  V  s  rudimentis  probe  nos  flinul  mftf- 
!/^^^-^|tuic  Scriptura,t]uis  rc<^usfiL- bonorumterre- 
^%-|!iftnumvfus:  resm  componenda  vitjeTatione 
^minjnie  negligenda.  Nam  fi  viuendt-m  elt,  v- 
's  ^fjcendum  quoque  neceffariis  virxadminicuifs. 
^!^nec  fugereea  quoque  poffumus  qu^  videntuc 
cbletSationi  migis  quam  neceffitati  inferui- 
re. Modum  ergo  tencre  oporter,vt  pura  con fciencia  fiuc  ad  ne ' 
ceffitacrm  fiuead  obIe(5lame»tum  vcamur  EomDominusver- 
bo  fuo  pr.^jcribit:CjBum  docet,  vitam  pr^fentem  quandam  pc- 
regrinationem  fkiJs  efle,  qua  in  c^elefle  regnum  coafendunt.  Si 
Vfti  boyiorum  perterram  trsnfeundemcftduntaxat,  nondubiumquineatc- 
vitapr^jeHtii.  ^^^^^  vtcndum  liteius  bonis,  vt  curfum  n^ftrum  iuucntpotius 
i.Cor.  7?.      ^i^y<^^  morcntur.ldeo  non  abs  re  fuadet  Paulus  hocmundo  ita 
vteodum  ef^e  quafi  nofl  vtamur  :  eodem animo  emendas  eflc 
*    poflefTioncsquovenduntur.Verumquia  Itibncuscfl  hiclocus, 
&vtranqaemparcemprociiuisadlapfum,  fludeamus  pedcm 
E\-trrfna  fut-  figere  v  bi  tuto  ftare  liceat.Fuerunt  enim  n«nnulli,boni  &  fan- 
^■.(■■ida.  (f^i  alioqui  homincs,  qui  quum  viderentintemperiem  ac  laxu- 

riam  elfrxni  iibidine  perpcc«o  euagari  nifi  feuerius  coercca- 
tur ,  corri.^ere  autem  tam  pcrniciofum  malum  cuperent ;  quse 
vnaillisoccurrebacrafio.corporeisbonis  vtihominipermilc- 
runt,qua(enus  nccefdcatis  interefrcc.Pium  quidem  confiHam, 
tsimia  aufie-  fcd  impcndio  aulleriores  fuerunt.  Namfquod  eft  valde  peri- 
rtiM.  culofum)2rdioieslaqueosinduerunt  eonfcientiis  quam  quf- 

^lutarch.lib  ^^^  trerbo  Domini  flringerentur.  Neceffitas porro  iUis eft,ab 
reali*  Phtlo'  oi^nibijs  abibnere  qujbus  carerc  polfis.  itn  fecundumcos  vix 
f^rat,  ijjvita  ^dpancin  cibarium  &  aquamadderequicquam  licerer.  Alfo- 
Apoll.  rum  maiorauiceriras, quaiis  referturde  CrateteThcbano,qu£ 

opes  /uas  m  marc  proiecu:  quia  nifi  perirent ,  pcrditum  fe  ab 
7..(:arnUintt»2-  jj|j^  j^j  putabat.  Mulci  aiitem  hodie,  dum  pr^textum  qua?runc 
{j^^*'"^^'"-^"' quoin  rerum  cxternarum  vfucarnis  intcmpcries  exicufctur, 
&interim  !a  ciuiejsti  viam  f^ernere  volunt-  pro  confefTo  aflu-' 
muncquoJ  minimc  illis  c®nccdb,nulla  modificarionereftrin- 
gcndam  eiTc  hanc  libertitcm  :  fed  pcrmictendum  cuiufquc 
confcicnni'  vt  vfurper  qnanrum  fibi  liccre  videat.  Equidem 
faceornecdcberenecpofte  confcienri^as  ftacis  prfeisiTqucIe- 
gum  formulis  hjc  atligiri:  (cA  quum  Scripcura  generales  legi- 
timi  vfus  tradit  Fegutas,  fecundum  iiUsceite  iimitandusnobis 

£»  *^duvicti  X  Sic  hoc  principfum,vfum  donoru  Dei  no  aberrare,  quum 
Tjtmtot  ^cHrfincum  finem  refcrturin  qucm  illa  nobis  auchor  ipfe  creauit 
'rearJoyomQ-  ^^  deflinauic^fiquidem  in  bonum  noftrum  creauit,  non  ia  per- 
n^  vedpati  yjj^fgn-,^  (^uamobrem  nem©  itcr  redius  roiiebit  quam  qui  di- 
7C.  .v.t,^'io*'/'f- , .  p^^"^  1^^^^^  iaruebiturv  lara  fx  repucemus  quem  in  k- 


Bem 


DE      MODO      PERC.     CHRlSTI      GrAT.  %^0 

ticm  alimenta  creauerit.rcperiemus  non  necei"fi?ati  modo,  fsd  ^'^    hilaritaii 
obleftamento  quoque  ac  hiUritati  vhluiirc  confulere.    Sic  in  ^"'f'"^^^- 
veibbus.prasternecefiiratem,  finis  ei  fuic  decorum&honeftas. 
Inherbis,arboiibus,  &  frugibus,  pr.^cer  vfus  vtrios,   afpeiftus 
grati*,&  iucunditas  odoris.ui-fi  enim  id  verum  efiet,non  recen- 
ierctProphetainterbeneiicia  Dei^quodvmu  IxKi^ncatcoxho- Confirmittoy  * 
rnini$,c]u6d  olcumfplendidam  eius  faciem  reddic  N6  comme-  ditio  Prophet.^, 
morarencpalfim  Scriptur^,  ad  commendandam  eius  benigni-  ^^^-  ic.4.xj. 
tate,ip:um  eiwfmodi  otimia  dedjnehominibns.  £t  iplk  natura- 
les  rerum  dote«  fatis  dcmoniVanr  quorfuni  &  qurtrenus  frui  li- 
cear. An  vero  tai>tam  floribus  pulchritudinem  indideritDomi- 
nus,qu9pvJcro  inoculosincurreret.tantamodoris  fuauitatemj  .    .   :. 

qur  in  olfaftom  inl^ucret:&  oefaserit  veliilos  pulchrirudine,  ^^ ■'>'f*^ie^^ 
yci  huHC  odoris  gratia  affici?  Qn,id?  annoo  colores  fic  iiilinxic  ^^^  ^^^^^ 
yc  alios  aliis  faccret  gratiQr€s?Qmd?5Bnon  iuro  &  argenco,  c- 
bori  ac  marmori  gratiam  attribmc ,  qua  pr^  aliis  auc  mctallis 
autlapidib.pretiofa  redderencurf  Denique  ann?jn  res  malcas^ 
fitra  nceeflarium  vfutnjcommendabiles  nobis  reddidi  ? 
.    3    Facefl^j.c  ergo  inhiAiana  ilb  ph- Jofophia,  qu£  di^m  nuIICi  Kimi-^    ihiiLn 
nifi  ncceflarium  vfum concedit  cx creaturis.hoa  tan^um  mali-  h^c  AnfttntM 
gnenospriuatlicic©  beneficentix  diuinsefudu  :  fcd  obcincre  '''f-o^endae/t-^ 
non  poceft,  nifl  homtnem  cuoftis  fenfibus  fpoliaiium  in  fl'pue 
redegeric.  Sed  non  minos  dJigenrer  alrera  cx  pane  occurrtn-  Nec  mtmis  di^ 
dumeftcarnislibidinnqujcnifiinordinemcogicar,  finemodo  Ugenter  tamii 
€xundat:&  habec(vtdixi)  faos  fuftragarores,  qui  f^b  prsrexcu  ^''J'J«'^.^ 
Concefl^aEhbertatis.nihil  non  illi  permicc«nc.Prim6  frsnum  i!li  ^■^'^'^"^^'^refi-» 
vnum  miicitur,  fl  ftacuatiir,   ideocondita  nobis  cflc  omnia  vc  ^'^'^   ""^  ^^ 

i~  ,  i.      .     .    .  .  .       Creittoru    c9— 

cognofcarous  authorcm,ac  eius  mdulgenciam  erga  nos  gracia-  gmtiontm, am» 
rura  adlionc  profequamur.  Vbi  gratiarttm  attio.fi  ce  epulis  aut  r^m  ^  honori 
yino  ita  ingtirgices  vc  vel  obftupefcris ,  vel  inutilis  reddaris  ad  reuoc^.re, 
piecatis  tueque  vocationisofficia?  Vbi  Dei  recognitio,  /i  caro  "^""^  t^^liarr. 
ex  nimia  abundantia  in  fcedam  libidinem  ebulliens,mcnte  im-  "'^**'^  ^^  '"*" 
puritatcfua  ir.ficit.nequijd  reai  aujhonefti  cerna^?  Vbi  in  vc-  nu,jirwl7ml 
iVib.  gracTtudo  crga  Dtfunijfi  fumpruofo  earum  ornatu  &  nes  peranter  ^  eibn^ 
admircmur,&  aiiosfai^lfdiamui^fielegancia  &nicoreadimpu-  ^««^»''. 
dieitiam  nos  comparemu«v?Vbi  reeognicio  Dei,  fi  in  earu  fpJe- 
doredefixx  fincmences?namcocosfuosfenfusmuIci  RcdiUcii$ 
.  addicunsvt  mens  obrur»  iaceat.-mulci  ni«rmore,auro,  piduris 
ita  delcif^ancur  vc  rairmorei  fianc,  vercantur  quaff  in  mj;.calla^ 
iimile'  finr  p'&[s  fi-^.uris.  Nulor  CLjIiwat!  vel  odord Yuiuicas  alios 
obftupef?.cic,nequ!d 'piricualcoHsciar.ld  auoqueipfum  in  re- 
Jiquis  videre  eft.QMjinjobrem  ronftar  hic  iam  aburendi  licea- 
tiam aliquancurn  cor)iben,&  corfiraian  iUam  Pjuli  ret;u]a,ne  «       ,; 
carnis  curam  agamusad  cius  concupifccncKjs  ,  quibusflni-    ^*"''^^'"** 

li    i;. 


more  exitngm-  QUX 

*'-''•  cxcc-lc«diEaiyim^  itudio.  Atq 


C  A  P.     X.  I  N  ST  T  T  VT  !0  NIS       L  I  B.      1  1  I. 

miumconccdicurjfine  modo  vcitemperiecbulIiiJnP. 
2  E.ttennf  hxc     4    Scd  nulla  cercio»:  autexpcdinor  viasll<:|uam  quaenobrs 
omnia  fOntrm-  ^K  X  piM?(entis  vitaj  Gontemptu  &  c^eleftisimmortalitatis  medi- 
r.enclu  cjtia-e-  tatione.    Indc  enim  confequuntur  du^ regulic,  vCv^ui  vtuntut 
nii4ad  viu  cA  j^^^  mundo.periride  afFet^h  linr.acfi  non  vterentur ;  qui  vxores 

le(tisrneiit.:;.9    ,  r  %  ■  r  ^ 

nem  expedir.    ducunt,ach  non  ducerent.*qui  emunt.acli  non  emereat,  quem- 

i.Cor.7.31.      admodum  Paulus  pr^cipit.    Deinde  vt  nonminos  placideic 

patienrer  penuriam/|aam  modeiate  abundantiam  ferre  noue- 

rint.Qui  pr5elcribic  vtcndum  hoc  mundo  tanquam  non  vtaris, 

j>  .    "^^'T'  modo  in  cibo  &  potu.ewl^  intemperiem:  \r\  men(is,GEdifi- 

nimio    rerum  CHs, veltibusnmii^m  moll!tiem,Smbuionem,iuperbiam,  faftn, 

creatarzim  a-  moroijtarcm  exfcindit  :redomnem  curam  atqueafFedioAem, 

ce  vclabducat.vclimpfdiati  cxleftis  vit2Cogitatione& 

'leradiE  aiyim^  iludio.  Atqui  vere  illud  olim  a  Catone  diftu 

eft,  Cultus  magf.am  curam,  magnam  virtutis  efle  incuriam:&   . 

Primlifnt  inte-  "^'^-S'''  proueubio  vfurpatum,  Eos qui  multum  in  corporis  cura 

pcranuA.        occ  paritur,'fere  anima!  effe  negligentes.Ergo  vt  ad  certam  for- 

inulaninon  exgendafit  fidclium  in  rebus  excernis  libcrtas, 

hu'c  cjmen  corce  legi  fubieda  eft  vt  Ijuam  minimum  /ibi  m- 

f^ulgeant.concra,  perpecua  animi  intentione  fibiinftentad  rc- 

icindcndum  omncm  iiiperuacuse  copia:  apparaturti ,  nedum 

eocrccndaoj  luxuna^n.-ac  ddigenter  caueant  ne  ex  adiumcntis 

fibi  f.^ciaic  impedimenca. 

^     ,   .  s  AItcrarci;uiaccic,vcquibusresans;uftajruntacrtnucs,pa- 

tieitia  y.~,v^-tiencercarere  nouermr,  neHnmodica  earufft  cupidicateloiici- 

f/^odicix^appe-  tentur :  qjaiTj  modcr-uionem  qu.i  tenent,  non  mediocriter  ia. 

tetittj.  fchula  Domini  profcceruni.  Q^iemadmodum  vixhaberepo- 

tell:  i-.uo  fc  diuipaluin  Ciirifti  elfe  probet  qui  non  hac  m  parte 

aliqua-enus  rilc^m  profeCeriC'  Nam  prseterquiim  quod  rcrum 

terrenai!»m  a<»pccentiam  comitanrur  pleraque  slia  vitia  :   qui 

imparicn-er  fcrtpc-nuriam  ,  conirariumeciam  inabundantia 

morburn  vc  piui-imum  prodit.Hoc  inrelligo,qu6d  qui  fordida 

N    vefte  er!ibcrccr,pretiof3.  gloriabitur:  qm  tenui  coenula  non  c6- 

\    tencus,  'nucioris  dcfiderio  inquierabicur,incemperancer  quoqj^ 

lauticiis  ili!sabucecur,fiiconcing.inc:  qui  priuacam  humilemq; 

'^^'^''  "'^f  "  CLmdit\onfin\  iliffirulrer  fcret  acinquieco  animo,  fj  ad  honores 

MfjMi  j  '"      conrcenda^^a  fii1:u  haadqu^quarriaBftincbit.    Hucergocen- 

Plnlip.4  12.    tend.intomnesquibusnonfi.5tum  piec-itis  ftudiuiwcft,  vtdif^  . 

^.Creatura  itt  canc,  Apo!l:ol(  cxemplo,  rariari  &  efurire  :  abunclare,&  penu- 

noftrum  vfum  ^{-■^^^^  pjj,\    Habct  prxrcrca  Scriptura  &tertiam  regulam,  qua 

'?      ^^^,^'^11,'' rerum  cerren.irum  vfum  modificacrdequa  nonnihil  didumeft: 

%l^ntioJ'red' ^^^^^^  P^^^'^P^^  ^^^^^^^^^^^  cra^aremus.    Scatuicenim,  omnes 

HtttiriiufioiuL  iUa^i  lic  clfe  daras  nobis  Dei  benigniratc  &  in  c<  mmodum 

r/u-,  quidhmii,  noftrum  del^macas.vc  /inr  veluc  depofica  quorum  redden<ia  fit- 

amai  dAn^tit.  qW^j^  ratio.Sic  ergo  difpefareoportet  vt  aliidueauribus  noftris 

infoHec 


DH     MODO     PERClP.    CHRISTI      G  tC  HY.  zn 

infonetvox  illa,  ReJde  rarionem  viiiicationistuse.  Siniul  oc- 
curr at,a  qur;  einfmodi  ratio  exigatur  ,  nempe  ab  co  qui  vi  ab- 
ftincntiam,r.briecatem,  fiugalitarem,  modeftiam  tanropcre 
coajmcndauitiluxuivijfupcrbuamjoftGnratiwnem.vawitatcm  de- 
,niqucexccratur.  cui  non  alia  bonorum  difpcnnuio  apj^rob*- 
tur  quam  qua;  fitcurn  chantaicconiuncla,  quiiielici.ts  qb'afli- 
bct^quje  >J  caibt^te  ac  puritate  honnnis  animumabilrahunr,vel 
mcntcm  caligine  hebec-^firjorefuo  !am  condemnauic. 

6    Poilremoert  »liud  noiabile,^u6d  I>omiausvnumq;icn  ^  A'T>enivnvm- 
noftrum  in  cyndis  v\tx  aclionibus  in  fija;^>  vccationen^  iiitucri  T'*^'^^"-"  noihu. 
lubct.  Nouitenim  quAi;»ainquietud.ne  icrueat  humar»uni  in-    ^.     , 
geuium,  quamdelultoria  ieuHniehnc  atqueiiUic  icracar,  qua  f^am  vocat  o- 
cupida  /itjad  res  diucrfijsfimulaiDpicxandascius  nmbitioJir-  ttem irtueri m~ 
go,ne ftultiria &  temcriratc  noftra,<;)mrjia  fuifum  dcorium  mi-  ^'«h  v-qv.idte- 
fcercnrur,diliij'>^is  vitx  gcneribus  fuacuique  ofncia  ordin.»uit.  ^w^''^  ^»/ ^f'^'j< 
Ac  ncquis  temerc /iios  fines  fr.in/ijiret,eiufmodiviuettdi  !:ici:e-  '""''^*"^-^-  ^^~ 
ra  voc.itiones  appeUauir.Suum  ergo  lingulis  viucrdJ  genuseit 
qua.^  fiatioa  Doaiino  ^rtribura»  ne  teincre  coto  vir<Tcur'u  cir- 
cuuiagantur.Adco  aurem  neccfiaria  eii  ifta  diftinclio,  vr  3<fi:io- 
nesemnesnollira!  indecoramipfb^eilimencur.ac  fjppe  qmceiii 
longealiter  quimpro  humanse  ac  philolbphicx  rationis  iudi- 
cio.Nullum  niagis  pr^eclarum  facinushabetur.ctia.m  apudPhi- 
lofophos^quamhbcrareryrannideparriam.  atqui  voceca^Ici^is 
arbicriaperxe  damnaturqui  priu.^tus  manum  ryranno  ijirulc- 
ricVerum  nolo  in  rcccnfcndis  exempiisimmorari.  fatis  eft  Ci 
n®uerimu.svoeationem  Domini ,  eife  in  ow^jni  rc  bene  atendi 
piincipium  ac  fundamentum:ad  quam  qui  fe  non  r«;ferer,nnn- 
quamreftam  in  officiis  viamtencbit.  Poreritforre  inrcrdum 
nonnihil  m  fpeciem  laudabile  defignare  :  ^f^d  illud  qt.alccun- 
qiie  ficin  confpedu  iiominum,  apud  Dei  tJjronum  rcrpuetur. 
demdein  ip{isvir3e  paaibusnunaerftrymrncrria.  Proi!\derum'^?«//V^ci'"^- 
optimecompQfitaerit  tua  vit2,q!;um  ad  huRcfcopum  dirige-/^^"'^'^  '''*■■ 
tur.quia  nec  quifquain  prcpna  temcrirare  im}>ulf 'SjplusLCn-'^'*'''*' 
rabic  quam  ferac  lua  vocatio  ;  ouiafciet  fas  non  efle  tranfiHre 
iuas  metas.Q^j  cbfcurus  erirjpriuatam  vitam  aon  xgre  colcc, 
nc  i^radum  in  quo  diuinitus  locarus  etic  deferac.   Rurfim  harc 
eritcuris,hbonbus,moleftiisahifq;  onenbus  non  p^rualeua- 
tio,  duniquifquefciec  Deuti  in  his  omnibas  fibi  effe  duceai. 
Libentiusmagiftrarus  partesfuasobibit-paterfamilias  fe  ^d  of- 
ficium aftringet.quifque  in  fuo  vita: genercincommoda, fo^ci- 
tudines.txdia,  anxiccatesperferet  ac  vdrabir,vbiperfua{i  fue- 
lint onus  cuique  a  Deo  effe  impofitjm.  Hinc  &  cximia  conlfj-  ^^'^^'i'^  "»/«* 
lationifcetur,  quodnuUum  crittam  fordidumac  vile  opus''""'^' 
quod(modotU9vocationiparc3s)noncoramDeorcfpIcndc.-it 
&;pi:etiofiiriraum  habeatur, 

li    iij. 


CAP^y.U  INsTltvTl  ONTI  S      LIB.      11  li 

C  A  P  V  T    XI. 


o^^osKjCliflOfctKS&^^ 


Deiujiifcationefdeitacpfimo  de  ipfa  notninis 
^  rei  defniticne. 

t?oc  capite  ^  feptem  fequentib.  oithodoxa  de  fofljficationc  fidci 
^otlrina  txpliratijr,rcfutati5  e-rorib(js  oppofitis.i^offunt  autem  hoc 
(SraEne  ita  c6ned:i,vtCaput  n.re  ip^^asTi  afrtrat.Quanior  proxime  fuc- 
cedentidjiuftitiann  operum  derfruendo,  fidci  iuftitiam  confirmet,fin- 
gula  fecundum  eam  rationem  quam  in  fuis  quseque  titulis  prx  fe  fe- 
rut.Nepe  >2.i  defcriprione  pcrfcclae  iurtirise.ij.  a  duoh'JS  quae  c.Tueds 
funt.i4.a  coild--  ra^.iene  initi;  &  progreifus  fandificationis  in  renatis. 
:j.a  duobus  p«'ff?mis  efFtiftis  qua?  «uftitia  opcru  continDo  coraitantur. 

Tria  reliqua  func  refutatoria.i6.Calomnias  .aducrfariorum  difcutit. 
ly.argumentis  refpondet  quS  ex  promifhoMihus  velLegis  vel  Eu-age-^ 
Ijj  ducuntur.iS.Kefcilic  ea  quihus  tx  promiila  merctde  coHigituro- 
pcrum  iuftiiia.  i 

Porro  tres  pr^cipuf  funt  partes  huius  capitis. 

I  De  lo  quution.bus.qu^  in  hac  tradationc  oceurrunr,difputat,  fcS. 

i.2.?.&4.  r-  ^  ' 

i  Ofiandri  d^liriuro  do  Enenriali  iuAitia  impu|;nat,3  5.  feft.ad  ij. 
5  ACi-d.  1}   ad  nntmcapitis  contra  iuAitiam  operum  ndei  iuftitiam 

erigit. 

"f^^^.,  A  ivi  mihi  fariv  diligenter  expofuilTs  fupra  vi- 

dcor,q'.!omodob®mjnibiis  s  L^gemaledidis 

[1^^^  vnicuiTi  recaperandx'  f.riuris  tciia  in  fide  *ub- 

"^■^  fid  iiai.  Rurfum  quidhdesipfj  fit,   &tju^in 

^  hominum  Dei  benehcia  conferar,  &quosia 

eo  fiudus  ed.ic.Sumir.a  au  em  bxc  fuit.Chri- 


t>oi^riftiC  derr 
^eneratr-ne  I.-. 
^ifuationii  lo 
cus  contunB'*. 
explicAtur. 
Lib.t.c.<?.&7 

tio  vfque  ad""* "  ^^""''  nobi.s  Dcj  bGnignftare  datvim,  fide  a  no- 

hunc  l©cum»bfsapprehettdi2cpo(/ideri,cuiusparcicipacione  dup]»cempo- 

tiffimum  gratiamrecipiamus  :  ncmpe  vteiusinnoccntia  Deo 

recQciliati^proiudiceiampropitium  habcamusin  c^h'sPatre: 

4emde  vteiusSpiritu  fan^fiificati,  innocenciafn  purit3temq[uc 

vit^Emeditemur.A^deregcneracionequidem.qu.^eiecunds  e(l 

gratia, didum  fu.t  quantum  fufficere  videbatur.  lurtificationis 

rati«>  leuius  ide''>  atcada  eft,  quoniam  ad  rem  pertinebat  intel- 

iigcre  primum&quam  oriofa  non  fit  a  bcnisoperibusfides, 

qua  fola  gratuJtam  iufticiarn,  Detmirericordia  obtinemus;  & 

n        ..."  .  uualiafincfandltorum  bonaoper.1 ,  m  quibus  pars  huiusqux- 

tjVw^«;>/u/»c-"i<>"JSverracur.Eaerg«*  nuncpenitus  dacutienda:  &  ita  difcu- 

mi7ie  admodfi  ticndavt  meminerimus pra?cipUum  efie  faftincndGE  rehgionis 

e/tmcfaria.    cardinem  *.  Quo  inaiorcm  att^ntioaeni  cur.^mque  afferamus. 

Nifi 


Dl     MOOOPERCIP.    CHRISTIGRAT.  t^t, 

Nifienim  primiini  oraniiim,fl|uo  fiv  sw.ul  Deuni  foco,  &  qualc 
dc  te  fitillius  iudicium,t£ncs:vtneHum  habciljbilicnci^  lalu- 
tis  fundameiLtun^ita  neccrig-eudr  inDeum  p:ecati.s.Sed  nccef- 
fit.is  eognorcendi  mdius  cx  cogn>ti»ne!pra  cfuce/cet. 

2    Porib  ne  impingamus  in  ipfc  limine(quod  fieret  C\  de  rc  ^luamvtfAci'. 
incornica  dir^urationem  <ogredercmur)  primiim  expIiccmus/»«'     ajfesjua- 
quid^fibi  velint  iftx  loc]un?iones,  Homiftem  corim  D)eo  iurti-  f^.ury  traditur 
ficari>Ftde  iurtificari  vel  operjbire.Iuftiticarj  coiii  Deo  ^'^<^^^'^^^^* ^'i"/ff'£cZ7c7- 
tjui  iudicio  Dei  &  cenfetur  iurtus,&  accffptus  g{1  ob  fuam  uifti-  ^'^^^  f,^^^ 
tianrficiuide  vtEXeoabominabili^elHnicjtTjtas,  ira  necpccc;!- 
tor  inejusocitlis  po.-eiiinueniregratia,  quatenus  ellpeccaror 
&t]uanJiu  tahscefetur.  Proinde  vbirunqucpcccKum  eft,  ifjic 
ctjam  fe  prcfert  ir.i  &  vltio  DcJ.  luftincxturautcm  qui  no  loco 
pecca(<  risjfcdi^lii  haberurjteQuen-^mincconfiiliLCora  Dci 
tribunalijVt  peccatorcs  omnes  corruunr.    Qjjein.tdmodum  11 
reus  innocens  a  i  rr-b.m.da^Qui  iudicis  addtjcatur,  vbi  fecud-.im 
innoccntiam  eus  ludicaciin!  fucrit ,  iiil|iHc«tus  Jpudiudicem 
dicit^ir: (ic  npud  Dcum  iulMicatur  qwi  numcro  peccarorum  cx- 
emptus,  Dcura  habetluasiuftiti.r  rcilem  &ani:rtorcm.  luftifi-z.  hfitfcario^ 
cari  ergo  operibus  ea  raciore  dicetuv.in  cuius  vita  repcrictur  ca/'^'''^«*- 
purirasac  fanftitas,quie  tertimonium  iuflitia:  apud  De:thre- 
juim  mereatur:feu  quiopcrum  fuorum  inreoritirc,rerpondere 
&rati5facereilIiusiudicioqucar.  Contrs  iuftific.^bitur  i]lcnde,^'"y^<?^'^'«'"'yi^'* 
quiopcrum  iuftitia  cxclufusj  Chriftiixtftitia  per  tidcm  apprc- 
hcndit.qua  veftirus  in  Dei  confpec^u  non  vt  peccacor,red  tan- 
qjam  iuftus  appaier.  Ita  nosiuftificaticnem  {iinpliciter  inrer-  Dtfinitie  rth 
prcramur  acceptionem  qua  nos  Dcus  in  grstiarr^  rrccpro^pro 
iuftis  iiabet.Eimcj  in  peccatorum  remir/ione  aciuftitia?  Chri- 
iti  iltiputatione  politam  efie  dicimus. 

3    I.T  huiusrci  confirmationcm  extant  multa&  elara  Scn-VncufjfHi^et 
prurrteftimonia.  Principioh.incene  proprian^s  &  v.^tatiffima''')"'"'/»^;^^/,- 
verb;  fi^'nificacionera  ncgari  non  pofeft.    Sed  qut\i  nimis  ion->S'"-'^^''^"'* 
gumeiret  loco.somnescolligere  &  in^er  fe  co.ifcrrc,ratis  fit  fe- 
d:orcs  monuiirc^perfe  enimfaciic  obrcruabunt.Pauccstantiioi 
producam,  vbi  h2ec,dt  qualoquimur,  iuftificario  nominatim 
traftatur.  Priosum  vbi  narrat  Lucas  plebem  Chrifto  audiro  iu-  PrimaiLudem. 
flificafle  Deum,  8t  vbi pronuntiat  Chriftas  fapicntia  iuftifica-  1>eo  (^vcnta- 


rehochabe«:fcdvtraqueIoquutiotancundemvaIct,aclaudem 
Deo  eiiifque  do(Srina;  tribucre  quam   mcrentur.     Rurfi 


um 


l.InaneinfiitiJt 


quumPharifasiscxprobrac  Chriftus  quod  fcipfos  iuftificent,  o,'?«^rar/'. 
11011  intdhgitacquirerciuftitiani  re<5te  agendo,  fed  ambitioieLuc.16.  ly. 

ii    iii]. 


.      captareiiiflitj^cjna  vacui  fum  famam.    Hunc  fenfum  inelm^ 
Jntelligunt  Htbrijc^lingux  pcr-tfrvbi  eciam  fceltftf  vocancLii' 
t  Uee  "°"  modo  qui  fibi  confcij fiint  rceiGj.is,  /ed  qui  judicicim  dam- 

^.    £g.i.ii.     nacionisfubeunr.NequeenimScrfabe.dum  ie  &SoIomone  di- 
citforefceledosj  cnmenagnolcit :  .'edprobioreikiiiiiwn  ex- 
pofiruniiriconqucritnr.vtnumerenrui  Jntcrreprobos&dam- 
nato^.Ex  contextu  tan-Kn  facil6  p  Jtcc,  verbora  hoG,etirtni  duin 
Lataielegitur^ion  polfcaliteraccfpi.nemperelaciuejnonau- 
5.  luptiam  extem  vt  qualirarcm  aliquam  dcnotct.Qnod  vero  ad  cauiam  pre- 
gIi""^»*'"'^''  ■^^"^®""'  ^^>^'"er,vbi  Paulu5  ait  Scripturarn  preuidifie  quod  ex  fi- 
Rom^j.itr.     <^eiufti6cetG-utesDeus,(iuid  aliudiutcl]ii?,3sqvjam  Deumiu- 
Rom.?.j3.      ^itiamex  fule  impctare.^Itcm.quym  dicitDeum  iuttificare  im- 
^-  pium  qui  elt  ex  fide  Chrifti,quis  fenfus  ©ffe  potef]:,nifi  fidci  be- 

neficio  adarnnatione  Itbejare  quani  ipfbrum  impietas  mere- 
featui?Ap-*rci(^s  eciamrjLirn  in  coc[ufione,du  /icexcIamacQu^is 
accufibitclcdcos  Dci?  Deusei]:  qai  iuftificac.  quiscondenabit? 
Chrifti^  eil:  qut  morcuul  eihimb  qui  rerurrexit,  &nunc  inrer-  . 
pellat  pro  nobis  Pcrinde  cnv.n  ed  acS  diceret,  Quis  accufabic 
qjos  Deusabf>Iuit?quiv  d  inr-iabit  quos  fuo  patrocinio  Clsri- 
f^asciefw-ndit?  luftificareergo  nihil  aliudcft,  quam  cu  (]ui  reus 
agebatjr,  tanqu^rn  approbata  innoccntiaa  reatuabfoluere. 
P^r- /'T  pyo^ter  Q^(i  ic.^quc  nos  Ciirilli  inrerccf{ione  iuilificet  Deu5,non  pro- 
^hrijtirrji.        pj.j^  innocecix  aDprobnione,  fcd  iullic.3?fmputa-ioRe  nos  ab- 
foiuit:  vrproiufcisinChriflo  ccnfcaiiiu^  qui  in  nobis  nonfu- 
fict.ij.iS.       mus.Sic  Adorum  un  concione  PiUiIi,  Per  hunc  vobis  annun- 
^  tiaciJr  remiffio  peccar"orum,&  ab  omnibus  iis  a  quibus  non  po- 

tuifiiJsiuftiftcart  in  Legc  Mofis,o.nnis  qui  creditm  eum,  iuflifi- 
p^y^^^^z-,.^^_catur.V!desp.L.fc  rcmfifioncm  peccatorum  iufl:ificationem  hac 
tio  k  diciita.»'  velut  inrerprerarionis  loco  poni;  vides  aperte  pro  abfolurione 
/,:  fumi:v'de>  openbos  Legis  adiur':  vfdes  merum  Clirifl:!  benefi- 

fjchrtfi-.        cium  efle;vides  fide  percipi:  vide^  dsniq-,  interponi  fatiifadio- 
Luc.i?.i4.     nem,vbid!citno',  a  necc-Jrisfuflificari  perChriftum.  Sicquum 
publicanus  dicituriuftificatuse  templo  de^cedifle,  nonpofTu- 
jTousdicereahquooperuiii  meriroconfe.-iuutum  cfle  iuftitiam. 
Hocergodicitur,poftimpetra'am  peccacorum  veniam  ,  pro 
itifto  eflecoram  Deo  habitum.  luftusergo  fuitnon  operii  ap- 
Jn.Pf  iiS.     prob4tionc,fedgratu;ta  DeiabODlucione.QjuareelegareTAm- 
Serm.io.       brolTus,  quipQccatorumcoafHTionem  vocatiuftificarioneni 

jh^  £  leoitmiam. 
matw.exiolU'  ^  Atquevt  omittamus  icontentionemde  voce.  remipsafi 
ttone  ^/i:?/-Kw»incuemurqiiaIirernobisdefcribicur,  nulla  manebitdttbicacio. 
'vocifm,m<eno-  N.im  Paulus  acceptio"nis  nomineccrreiuftificacione  de/Tgnat, 
9ninemiitficatio^^^^-^^  ^^^[^  ^j  Ephefios  1.  f.  Deftinaci  fumus  in  adoptio- 
'^"m^^Deolu-^^^^  pei"  Chriftum  ,  fecundum  bcncplacitum  Deiin  laudem 
fttttam  ^^/glorJof^ipfiasgcad^,  quanosacceptos  vel  gratiofoshabuit. 


DE      MODO      PER.CIP.    CHRISTI      GRAT-         2?? 

Id enifn ipfum  vult  <juod  alibi  diccre  folet  r  Dcu  nos  gratuitb  fidem  inChrj. 
iuflificare.Quatco  autcm  capite  ad  Rrrmanos,priivum  appelLat  iurmmeUigut^ 
iurtiti:e  impucationcm  :  nec  eam  dubitat  in  peccarorum  remif-  j^^°™*/^^^* 
fionc  collocsrc.Bcacus  homo,inquJtja  Dauidc  dicitur  cui  Dcus  ^^^^ccfpUo'. 
acccpto  fert  vei  impucat  iuftitiam  fine  operibus.-ficuc  fcriprum 
cft,  licitt  quorum  remifefunt  iniquitJtc',  5cc.  lUic  fiine  non  i.  luflitUim^ 
duMuftificarionisparte,reddeipratotadirputaf.Eiusporr6de-  tr»putatto. 
fenitionem  a  Daaidc  pofitam  teftatur ,  quum  beatos  efiepro-  ^  /^^^[^'JJ^!"^^. 
nunciat  quibus  dacurgratuita  peccatorum  venia.  Vndeappa-  eatJum. 
res.iuilitiam  hanc  de  qua  loquitur  .  fimpliciter  reacui  opponi.  i.Cor.M?. 
Scd  ad  hanc  rem  Igcus  ilie  eft  omnium  optimus  vbi  hanc  efie  s.T{titncHiati9 
ftfmmam  docctlcgarionis  Euangelica^,  vt  reconcilicmur  Deo:  <-»rn1)to. 
quii  ipfe  uosper  Chriftum  vultingratiam  recipere  ,  noflim-  ^  juH,tiaptr 
purand'.-»  nobis  pecc3t.-t.SeduI6  expendantleftoresnotum  C6n-  obedientUm 
icxrum.nam  paul6  poft  excgccice  addeiis,  Chriftu  qui  pctcari  chriHt. 
exi^ers ersc,fa(5luna effe  pro  nobis  pcccatumrvt  modum recon- 
cihatio^^is  defigoct,non  aliud  haud  dubie  reconciliandi  verbo 
inteliigitquani  iuftificari.  Necfine  quod  alibi  tradit  ftarec,o-  Rom.ji.^fi. 
bediancia  Chriftmos  conftituiiuftos ,  nifiiaipfo  Sccxcra  nos 
iuftireputamur  coramDeo, 

S     Verum  qtiia  Ofiandcr  monftrum  ncfcio  quod  effentiaUs     ^hera  pars 
m (iit!>  fnuextcquo  ccfi noluit  abolerc  "ratuitam  iuftitiam,  ea  'f^j*  ^i''^".~ 

,.    .     '  i.  ,     .  .  °  ,  ,  ,'     .      dri  deLria  de 

tamen  caligine  inuoluic  qua?  pras  mentes  obcenebraras  leno  gjn,jj,aii  iufii- 

gritijE  Chriftifcnrupriucr;  antequam  ad  alJarranfeo,hocde-  ttarefcllens. 

liriunr  refcllcrcopcr^prerium  eft.Primo  h:sc  fpcculatio  mer^  i.  ^ArgumentP. 

ei>  iciun^que  curiofiratis.  Multa  quidem  Scripturaeteftimonia  cfiandn. 

accumula-c ,  quibus  Chriftum  pwobec  vnum  eflc  nobifcum  ,  & 

nos  vrciffimcum  tpfo.-quod  probacionc  non  indigcc :  fed  quia  B^efionfi>. 

non  obferuat  huius  vniratis  vinculum,  feipfum  iliaqueat.  No- 

bis  vero  omnescius  nodos  expedire  faciie  eft,qui  tencmusnos 

cuap)  Chrifto  vuiri  arcana  Spiritus  eius  virtute.Cotaceperac  vir 

il!e  quiddam  affine  MaHich.-cis ,  vt  eftentiam  Dci  in  homines 

rranffundereappetcrcr.  Hincaliudeius  comraentum,  Adam 

fuifie  formatum  ad  iraaginem  Dei:quia  iam  ante  lapfum  At^i- 

natus  erat  Chriftus  exemplar  human^e  natur^.  Sed  quia  bre-  i.^rgumt-niv.* 

uitati  ftudeo ,  in  prxfenti  caufa  infiftam.  Dicic  nos  vnurh  eftfe 

cum  Chrifto.  Fatemur:interea  negamas  mifceri  Chrifti  efien-  \e!jonfi<i  i. 

tiam  Gum  noftra.DeiRde  perperam  hoc  pnncipium  trahi  dici-  ^'tera» 

musad  illaseius  pracftigias.-Chriftum^nobis  clTeiufticiam,quia 

Deus  eft  a;ternus,fons  iuftiti^,  ipfaque  l^^i  iuftitia.  Ignofcent 

lc<5tores  C\  nunc  tantum actingo  qu^e  ratio  docendi  in  alium  lo- 

cumdifRjrripoftuIat.Quauis  tutemexcufecfevoce  iuftiti:ccf-  ^.^gumentU. 

fentialis  n^m  aliud  intendere  qu3m  vt  huic  lencctise  ©ccurrat, 

nos  propcerChriftum  iuftos  reputarf:dilucide  tamen  exprimit 

ie  non  ca  iufticia  contcntil ,  quaenobis  ©bedicntia  &  facrificio 


^Af^,  ^h  1  isr  s  T  1 T  V  T  I  o  N  r  s    t  r  ?> .   i  1 1, 

morcis  Chrifti  parta  eft ,  fingere  nos  fubftantialiter  in  Deo  iir- 
iios  e/Te  tam  efTentia  cjuam  ^uaficate  infufa.Hec  enim  rario  eft 
curram  vehementerconteD(lat,noa  folum  Chriftum,  red  l?a- 
crcm  &  Spiritum  in  nobis  habitare.Qm>d  etfi  venl  cfte  ficeor, 

^et^offto  I,  peruerse  tamen  ab  eo  torqueri  dico  Modum  enim  habiiandi 
cxpenderedecebar ,  nempe  quod  Papec  &  Spinfusin  Chrifto 
l'iic:& iicut in  ipfo  habicat plenitudo  diuinita tis,  ita  in ipfo  poC- 
fideinus  totum  Deum.Quicquid  crgo  fecrfamde  Pafrc  &  Spi- 
ritu  proferc ,  non  altb  tendit mfi  vt  liinpliccs  abftr^hat  a  Chri- 

T^fpyifio  2.  ^fto.Dcindd  fubftaBciaIemixtioncmingerit,q,ua  Dcgs  fe  in  nos 
tranffu«dens,qua(i  pnrrem  fui  faciat.Nam  vircoteSpiritus  fan- 
di  fitri  vtcoalefcamuscum  ChriftojUobifcjue  fic  c-|>ur,&  nas 
eius  membra,  fcrepro  nihilo  duciL-,nifi  ettis  elTentia  nobts  mi- 
iceatur.Sed  ia  Pati  e  &Spiric«  3pertins,vt  dixi,prodit  quid  f(  i> 
tiac  :  nempe iuftificari  nos  non  fola  Mediatoris  pztia. ,  ncc  n^ 
eius  pcr^ona  iuftitiam  fimpliciter  vel  folide  ncb:s  ofF;.nr! :  fcd 
nosfieriiuftiti^diuineconfortcs,  dameflentialiternobis  viii- 
tur  Deus. 

S»am  tiecef-  ^  Si  tantum  differet  Chriftum  nosiuf^incmdo  ,  efr(.ntiait 
faria  fit  h^e  ^^^^'""^'ionc  noftrum  fieriinec  folum  quatenus  honio  cft^,  rde 

rsf»tat;e;  caput  noftrum/fed  diuin^  quoque  naturx  eiFentiam  in  nos  dif- 
tundi.-  minore  noxa  deliciis  fe  p  ifcerer,  \i€c forte  proprer  iioc 
delirium  tanra  ef?et  excitandacontentio;fcd  quuiu  principiuni 
hoc  fTtinlhrfepi^jqu^-cgcftione  atritUfbiJiti;finguirtismiil- 
tas  caudas  occultar.nifi  velimus  ^cienres  8:  volenres  p.iri  r.obis 
iuf^itiam  illim  eripi  qax  fola  de  falute  glori.-tndi  fiduciam  no- 

^f  eaKf^erd-  bls  adferc,acriter  refiftere  ncccftbeft.  Nam  m  h;ic  totadifpu- 

tmiefaifx  hi^  tatio«e  r>omen  iuftitia?  &  verbum  iuftificarnli  .?d  duasparces. 

ter^ntitioms  extcndit,  vc  luftificari  fit  non  foluai  reconciliari  Deo  gt^cuira 
'«tfM?w  /7,.<t?-  yej^fj  fp^  ecinmiufros  efKci:vt  iuftitia  ^innn  ofuuicQ  impr.'.ta~ 

i^mr^tione  e~  ^'^  ^  lcdlanctitas  &  intcgritas  quam  Det  efic  uia  ni  n'-^bvs^reh- 

ksnhi:,  ^tns  infpirac  Deinde  forcit<'r  ucgar,  qu.iienns  Chriftus  fac er- 

dospeccatacxpiando,  Patrem  nobisplacsuicipfum  cfteiufti 

4.  ^r^^men-  tiam  noftram,fcd  vt eft  Deus  xternus ,  &  vit.-!.  Vt  prohet  illud 

ium.  primum.Deumaontantum  ignofcendo  fed  re?,cnerandoiufti- 

ficare,  quarrican  quosiuftific.at,  retinquatqualeseranr  natura, 

%ejhonfo.  nihilex  vitiismufindo.  Refponfio  perquam  faciliscft  :  ficruc 
rtonpoteftdireerpiChriftusinparres,itanifep3rab;I;acfrchec 
duo,quefimul&coniun6i;im  in  ipfo  percipimus,tuftiria  &  fin- 
Aificatiorncm.  Qjipfcunque  er«o  in  gratiam  recipit  Deus ,  fi- 
mulfpirito  adoptionis  donat  ,  cujus  virtute  cos  reformar  ad- 

SimUmd':tt     fuam  imaginem.Vertim  fi  folis  claritas  non  potefti  calorc  fe- 

iQr/frfKatdi,  parari,an  idco  dicemus  lucecalcneri  tcrram.calore  vcro  illu- 
lirari?HaG  iTmilitudine  nihilad  rem  pra?fcntem  mac^!s.Jccom- 
ff;odu:fol  cslore  fao  terra  vcgeut  ac  foecund*t,radijs  fuis  illu- 

itrat 


DB      MODp      ?ERCIP.     CHHIXTI     GRAT-        1^4 

firat  &  illnminat.Iuc  mutua  eft  ac  indiaidua  connexiortrafter- 

re  tamcn  quod  vnius  pcculiare  eft  ad  alterumjratio  ipfa  prohi- 

bct.  In  hac  duplicis  gratiar  confufione ,  tjuam  obtiudit  pfipn-  setufM  rejfi' 

derjfiwiilis  eft  abfurditas:  qaia  cnim  reipla  ad  coledam  iuRkiifi$,duaa  rjlAh 

rcnouacDeusquospromftisgratis  cefet,  illud  regcncratienis^^/Mr^f». 

donu  mifcct  cura  hac  gratuita  acceptatione,  vnunsqae  &  ideni 

cffe  contcndir.  Atqui  Scriptura  vtranqiie  oniungcns  diftindc 

tamen  enumeraDjqno  multiplex  Dci  gratia  meli*  nobis  pateat. 

Ncqienim  fiiperuacuueftillud  Paulijdatum  fuiftbnobisChri-i^Cor.1.50. 

ftum  in  iuftitiani  &  rantlificationem.  Et  quoties  a  falute  nobis 

part a,a paterno  amore  Dci,a  Chrifti  gt atia  ratiocinaturnos ad 

randiritcnj  ^  mundiciem  vocatoscfTcaperteindicjtaliudef- 

fe  iMftificari  quam  fieri  nouas  creaturas.  Vbi  vero  ad  Scriptura 

vcncum  cft,torickm  corrurapirl«cos  qurjt  citat.Vbi  Paulys  di-  ^.^rgumentlH 

cit  reputari  fiden  ad  iuftuiarn  non  opcranti.fed  credenti  in  eu  'lie^onfio. 

quiiuftificatimpium,exponitiDftumefncere.  Eademtemcri- 

raredepr*uartofum  iUudquartum  caputad  Romanos:  neque 

dubir^t  eodcm  fuco  inficere  quodnuper  cita«i,Quis  accufabit 

cledos  Dei?  Deus  cft  qui  iwftificat.  vbi  de  reatu  &  abrolutione 

fimpliciter  agi  palam  eft.acex  antithefi  pendere  Apoftoh  Ten- 

llim.Ergo  tam  in  ratione  illa  quam  in  citandis  Scriptur^  fuffra- 

gijs  nimium  futilis  deprehenditur.  Nihilo  ctiani  rcdiiis  de  no-  tf.  ^rgtmenr 

minc  iul>ir!SB  dtfTeritjquod  rciiicet  Abrahae  reputata  fueritfides'«w. 

in  ludiriam,  poftquam  amplexus  Chriftum(  qui  Deiiuftitia^'/?""^** 

eft,&  Deusipfe^exiraiis  virtutibflsexceliuerat.  Vnde  apparet 

cx  duobus  integris  ab  ipfo  vitiose  ficrj  vnum  corruptum.  nc- 

queenim  iuftitia  ,  cuius  illic  fit  mentio  ,  ad  totum  vocationis 

curfum  pcrtinet:  quin  potius  teftatur  Spiritus,  quanuiseximia 

eflet  prxftanria  virtucum  Abraha; ,  dmque  perfeucrando  tan- 

dcm  nuxiflet,n6  tamen  aliter  placuifTe  Deo,  nifi  quod  gratiam 

in  promifHione  oblatam  fide  recepfr. Vnde fcquitur  in  iuftifica- 

tione  nullum  opciibus  efTe  locum,  ficuti  Paulus  fcite conten-  , 

dit. 

7     Quod  obiicitjvim  iuftifieaedi  non  icefTe  fidci  exrfeipfa,  7-  '-'^fgumetr^ 
fed  quacen'.?s  Chriftumrccipit,libeflrer  admitto.nsm  fi  per  fc,  ''*^^  ^ 
vel  ;nr.  iufcca^vt  Ioqnuntur,virtutc  iuftificaret  fides,vt  eft  fem-  '5^"'' '" 
per  dcbilis  &  imperfeft3,n6  efficeret  hoc  nifi  cx  parte.  fic  ma- 
caefletiuftitraquxfruftulum  falutisnGbiscenferret.Nos  qui- 
dera  nihil  tale  imagmamur,  fed  proprie  Ioquen<lo  Deum  vnu 
hiftificdredicimusideindehocidemtranfTcrimusadChriftuin, 
qpia datus  eft  nobis  in  iiftitiam.  fidem  vero  quaii  vafi  confcri- 
iTius,  quia  nifi  exinaniti  ad  expetendam  Chrifti  gratiam  aper^ 
toanim^crcaccedimus  3  non  fumus  Chrifticapaces.  Vnde 
colligiturnon  detraherenosChrrifto  vim  iuftificandi  j  duni 
prius  eu  fide  recipi  d©cem'^  qiiam  iliiusiuftitiani.  Neqj  tamen 


CAV.    %L  IN  STIT  VT  1  ONIS     t  I  B-     1 1  J. 

S.v>/rj«w*«/^.intercatortu©fashuiusfophift3cfigyras  admitta  ,  quum  dicit 
fidem  efreChriftum,  cjuali  rero  olia  ficlilis  fitrheraurus,  qu6d 
l^Ifonjso,  in  ea  recondirum  fii  aurum.Neque  f  ni<n  djuerfa  ratio  ei\  cjum 
fides,  etiafi  nulliusper  fc  di^nitatisfit  vcl  prctij,  nosiulHficet, 
ChriftumafFcrendo.ficutoIIa  pccuniisrefercahon-iinemlocu-. 
pletat.Infcitcergo  fidem,qii£inilrKmenrum  eil  duntaxst  per- 
cipiend3Piaftitia?,  dico  niircericum  Chrifto,  qui  mafcrialiseft 
caura,ran!ique  beheficij  author  /smul  &  miniiier.Iam  expedi- 
tus  eft  ille  quoqu::  nodus  ,  quoYnodo  intelligl  dcbtrat  vocabu- 
lum  fideijvbi  de  iuftificatione  agitur. 

8     In  Chriftireceptionelorgiusprouehitur.-nempevcrbi 

CXterni  minifterio  verbum  iorcrnurB  recipi,quonosa  facerdo- 

tio  Chrifti  &  Msdiarorfs  perfona  ad  cxternam  eiu^  diuinitate 

traducat.NosquidemChriftumnoD  dsuidini^^fcd  cundem.qui 

in  carne  fua  nos  Patri  rcconcilians  iuftiti:^  donauir,efie  a:ternL3 

lermonefti  Dei  :  nec  vcro  abcopotuifle  alirer  impleri  iMe- 

diatorispartcsfiitcmur  ,  &  iuftitiamnobis  acqisri  ,  nifieftct 

Deus  seternus.  Sed  hcc  Of^andriplacitum  eft,  quuni  Deus& 

homo  fit  Chriftus  ,  refpedu  diuin:^  natur.-p  non  human.^  fa- 

(flumnobiseireiuftitiam.   Atqui  fipropriehocin  liiuin-tatem 

competit.peculiare  non  erir  Chrifto,fed  caraniune  cumPacrc 

&  Spiritu:qi'ado  no  alia  cft  vnius  quam  .ilterias  iuftitia.DpJn- 

dequod  naturaliterabasfcrno  fuit,non  cn^rucretdici  nobjs 

cffe  ftidum.  Sed  vt  hoc  demus  ,  Deum  nobis  fa-ftum  cHe  lu- 

fiitiam,  qui  illud  quod  inrerpofirum  eft  conucnierjfiftum  cif^i 

a  Deo?  Hoc  certe  pcculiare  eft  MediaLoris  pcrfon.T ;  qux  etf] 

in  fecientinetdiuinam  naturarn  ,  hictarDCninfif^nitur  proprio 

i.ln^ifntU.      cIogic,quo  feorfum  i  Patre  &  Spiritu  di(ccrnii:i.r.Riiii':ule  ve- 

]lcr,i3^.^5>  roiciverbo  vno  leremi^c  trfumphat ,  vbi  promittit  Ichcuam 

M-^  forcnoftramiuftitiam.Arquinihilindeaiiud  eliciit  nifiChii- 

■  4  '      l'      ftwm,  qui  noftra  eft  iuftitia,  eflc  Deum  m.iJi;feftat jm  m  carne. 

""^  *    '      Aiibi  ratulim^  cx  concione  P5uii,Dcuin  fibi  acquiiiilfel-ccle- 

fiam  fuo  f^nguiHe.SiC]uis  inde  inferat,  fanguincm  quo  exp  ata 

fur.tpeccata.effe  diuinui»,  &  diuin.^  naturar :  quis  fam  foedr.m 

''  crrorem  ferat?  Atqui  hoc  tani  puerili  cauillo  fe  omni-d  ade^rii 

eifc  putat  Ofiander,tumct,fxulrat,multafqs  pasinas  farcitfuis 

ampullisrquum  tamen  fimplex  fit,&cxpeditafoIutio,Ichouam 

quidcm,  vbi  fadusfuericgermen  Dauidis,  forcp-orum  iufti- 

ecyi-rfnaue.    tiam:  fcd  quo  fcnfu.docct  lefaias  ,  Copnitione  .^ui  iuftificabit 

leia.jj, 11.       niultos  iuftus  feruus  meus.  Notemus  Patrem  loqui:  Filio  attri- 

buere  iuftificandi  partes:  caufam  addere,  qnod  luftus  fit:  mo- 

dum  vel  medium  (vt  loquuntur)  locare  in  dodi-rina  qua  Citri- 

C^rclufioref-^o- 1^"^  cognofcitur.  Nam  voce  nyi  piffiue accipere  commodius 

fi^.^um  ad  9.  eft.  Hinc  coiligo  Chriftum  efie  fadum  iuftitiarn  quando  fcrui 

aritifijaitnr^i.  fpeciem  induit:  lecundo  nos  luftificare  quatcnus  ubfcquente  fe 

pati-t 


DE      MX>DO     PER.CIF.      CHRISTI     CRA7.        Zf^ 

Patri  praebuit:ac  proindc  non  fecudum  diuinain  naturam  hoc 
nobispra?ftare,redpiodirpenrationisfibiiniun(ftxratione.Ec- 
(i  enim  folus  Deus  tons  eft  iuftiti^ ,  q«c  aliter quam  eiusparti- 
cipatione  lumus  iufti :  quia  tamen  infoelici  dilfidio  ab  eius  lu- 
iiitiaalienatiTumus.neceireeftdercendere  ad  hocinferiusrc- 
medium  ,  .vciios  Chriftusmortis  &rerurre(5tiouisfuar  virtutc 
iuftificet. 

9    Si  obiiciat,opus hocifua  praeftantia  fuperare  hominis  na- io.w^3?«.w^ 
tora.idcoqi  non  ^^olle  nifi diuine nacursc adrcrifei,  prius conce- ^«w- 
do:iii  hoc  lecundo  dieo  eum  infciit  hallucinari.Nam  etfi  nequc  ^^^'".f'"' 
fanguiue  fuo  anituas  noftras  purgare,ncque  Patrem  luo  facri- 
ficio  placare  ,  neque  a  reatu  abfolucre  nos  poteratChriftus, 
nec  deniqi  munus  lacerdons  peragerejnifiverus  fuiflet  Deus, 
quia  ranco  oneri  impar  erat  carnis  facultas  :  ccrtum  tamen  eft 
iiis  cmnibus  perfunftam  efic  fecundum  humanam  flaturam. 
Quomodo  enimiuftificatirumusfiqu-eriiur  ,  refpondetrau- 
lus,Chriftiobe<iienria.  Anveroaliterobediuirquamaflijmpra 
ferui  fit.  ura  ?  Vr.de  coll'g;mus ,  in  carne  eius  exhibicam  nobis  j^^^n,  -  ,„ 
cfleiuftitiam.  S!miiiterJ.nahis  veibis^qusefepiuscitare  qao- 
modo  Ofiadrum  non  pudcatvaldc  mirorjnon  ahbi  ftatuitiu- 
ftitia?  fontem  quam  in  ciine  Chrifti.  Eum  qui  pcccatum  non 
nouerat.pro  nobispeccatum  fecit.vt  €fl"emusiuftitia  Deiin  il- 
lo.Iufticiiim  X)q\  infiatis  buccis  attollit  Ofiander,  &  triumphu  inst/^tU  i. 
canir ,  quafi  euiccritcflefpeiftrumilludfuumeflentialisfufti- 
ti^rquu  longe  aliud  verba  foneCjiuftos  nos  efle  expiatione  per 
Chriftum  fac^a.Tuftitiam  Dei  accipi  proea  qus  Deo  probatar,  f^^fn^onfia, 
notumeiredcbuerateleioientariis:  ficutiapud  lohanfieracon-  lohan. 12.45. 
fertur  gioria  Deihominum  gloriae.  Scio,interdum  vocariDei  I«i?.???tj4  3. 
iuftitiam,  cuiuseftipfeauthor,  &qua  nosdonat:  fedhoc  loco  ^esjonfiu 
nihilalmd  intelligi  quam  nos  mortis  Chrifti  piaculo  fuffultos 
apud  Dei  tribunal  iiare,  faniledores  mc  tacente  agnolcunr, 
Ncquc  in  voce  tsntumeft  momenti ,  modonobifcum  de  hoc 
confentiat  Ofi3nder,nos  in  Chrifto  iuftificari  quaten'  pro  no- 
bis fadus  eft  cxpiatnx  vi^ima  :  quod  a  diuina  eius  natura  ab- 
horrec.Qu^a  etiani  ra  tioncvbi  iuftitiam  &  falutem  quam  nobis 
attuiit,%bi!gnare  vuk  Chriftus,certum  eius  pignus  in  carne  fua 
proponic.  Vocat  quidem  fe  pancm  vi.uum:  fed  modum  expli-  jnHaatlx  j. 
can>f5adiungir,carnem  fuam  efle  vcre cibum,&  fanguinem  vere  'R^lfonfyi* 
potum.Qjjje  ratio  docendi  in  facramentis  perfpicitur:  qux  eifi 
£dem  nMitram  ad  coum  Chnftum  non  dimidium  dirigunt ,  fi- 
miil  tamen  iuftitia?&  faluris  mareriam  in  eius  carne  refiderc 
<ioccnc.non  ouod  a  fcipfoiuftiifieet  aut  viuificet  merus  liomo, 
fc^  qu'a  Deopjscuit^quod  infeabfconditum  &  incomprehcn- 
fibileera:  in  M.ediatorepalam  facere.VndefoIcodicereChri- 
fiuaj effc nobis  quaficxpofitumfoiuemjvndehauriaraus  <^u©4 


InHantia  4. 


T^ffovfiiu 


A  P.     X  T."  I  N  S  T  I  T  V  T  I  O  N  1  S      L  I  P.     I  1  X. 

alloqui  fine  frudu  lateret  in  occulta  ilia  &  profunda  /caturigi- 
ne ,  quar  in  Mediacoris  perfona  ad  nos  eiucrgit.  Hoc  modo  & 
fenfu  non  iaficior  Chril^um.vt  eft  Deus  &  homojnos  iuftifica- 
rCjCommuneefleetiamhoc  opusPatris&Spiritusfandi,  de- 
nique iuftitiamjcuius nos confottes fecit  Chriftus,3ererntm  ef- 
fe  Dei  2Btemiiuftitiam  ,  modo  firmis  &  apertis  quas  citaai  ra- 
tionibuscedat. 
f>u9 Coifu Chri  '°  Porre  nefuis  catiiUis decipiatimperiros.ftteor  hoc  tam 
/?S!/Sf«r«l.  incomparabilibono  nos  prinari  donec  Chriftus  nofter  hat, 
iira  titfiyta.  Coniunftio  igiturilla cipitis  &  membrorum,  habirario  Chri- 
fti  in  cordibus  npftrisj  myftica  denique  Vnio  a  nobis  in  fummo 
gradu  ftatuitur:vt  Chriftus  nofter  fa Aus^donorum  quibas  pr^- 
dkus  eft  nos  faciat  conlortcs.  Non  ergo  eum  extra  nosprocul 
fpcculamur,vt  nobis  imputetur  eius  iuftitia.-  fedquia  ipftf  m  in- 
diiimiis ,  &  infiti  fumus  in  eius  corpus ,  vnum  deaique nos  fe- 
cumefficere  dignatus  eft  :  ideo  iuftitia?  focictatem  nobis  cum 
eoeflegloriamur.Ita  refelliturOfiandricaIumnia,fidtma  no- 
bis  ccnferi  iuftitiam:quafi  Chriftum  /poliemu»  iure  fuojquum 
dicimus  fide  nos  ad  eum  vacuos  acccdere,vt  eius  grati^  locuni 
demus,quo  nos  ipfe  foius  impleat.  Sed  Ofiander  hac  fpiritu»- 
licaniunftioncfpreta,  craflam  mixturam  Chrifticum  fideli- 
bus  vrget :  acquc  idco  Zdnglianos  odiose  nominat  quicunqne 
nonfubfcribuntfftnatico  crrorideeflentiali  iuftitia  :  quia  non 
fentiant  Chriftum  in  Coffna  fubftantialitercomcdi.  Mihi  vero 
probrum  hoc  audire  ab  homine  fuperbo  fuifque  praeftigiys  de- 
ditofummagloriaeft.  Quanqnamnonmefolam  ,  fed  quos 
modefte  venerati  dcbueratfcriptorcs  orbi  fatiscognitosper- 
ftringit.  Mea  vero  nihil  refert,  qui  priuatam  caufam  no«  agd. 
quofiaceriushanccaufam  ago  ,  qui  iibcrfum  aboraniprauo 
^Altera.  affeftu.  Qvu)d  ergo  eflentiaiem  iuftitiam  &  eflentialem  in  no- 

bisChriftihabitationem  tamimportuncexigit  ,  huc  fpe^flats 
primum  vtcrafla  raixtura  fe  Deus  in  «ostranffundat,  ficuti  iii 
Copnacarnalis  manducatio  ab  ipfo  fingitur.deinde  vt  iuftitiam 
fuam  nobisinfpiret,qua  re.ilitcr  fiJnuscum  ipfo  iuftirquando- 
quidem  fecundum  ipfum  iuftiri*  ha^c  ttm  eft  Deus  ipfc  quant. 
12.  ^ygMmen'  probicas,  vel  fan<5litas,  velintcgritas  Dei.  Non  multum  oper^ 
tum.  impendamdiluendisqua^addttpcitteftimonijs,  qu.^  perperanj 

acj^Iefti  vitaadftatum  praefentem  detorquer.  Per  Chrift.im' 
i.Pet.T.4.      (inquit  Pctrus)  donatafuntnobispretiofa  &  maxima  promif- 
T^efpot/fio,  °      h,  vt  confortcs  efficereniur  diuinae  natijrse.  Quafi  vero  riunc 
iimus  qualcsEuangelium  fore  promitticvltimoChriftiaduen- 
iJoan.j.to     j^  .  imo  admonetioannes  tuncnosDeum  vifurosficuti  eft^ 
quia  fimikseierimus.   Tantum  exUcm  guftura  dare  voluiic- 
doribus ,  data  opera  me  faperfedere  ab  his  nugis ,  non  quad ' 

diffi^ 


tum. 


'l^ejponjio 


©E      MOBO     <?E«GIP.     CHRIJTl     G«AT.        IKS 

^ifficilc  fit  eas  diluercfed  quia  nolo  moleft*  efTe  in  labore  fu- 
|Deruacuo. 

ir  CxtcTum  in  fecundo  membro  plus  veneni Iatet,vbi  nos  v-  vl  \Argt*m^ 
»a  Gum  Deo  iiiftos  efle docet.   Sacis  iam  me  probafTe  arbitror,  ^w«><^* dn^iiici 
quanuis  non  tain  peftiferum  cfiet  hoc  dogma.quiatamen  frjgi-  ^**^''»*'- 
dum  &  leiunum  eft  fi-ique  vanicate  diffluit,  Tanis  &  piis  ledto- 
ribus  merifo  debere  efle  in/jpidum.Verum  h^c  rainime  tolcra-  '?^#'»»/»' 
feilis  cft  irapietas ,  praBtexru  duplicis  iuftitise  labefa^arc  falutis 
fiduciam,&  nos  raptare  fupra  m;bes,negratiam  expiationis  fi- 
deaaiplcxijDeeiraquietisaoimisinuocc.nus.RidetcosOiian-  14,  ^m<^,^ 
der  qui  iufliiicari  docent  cire  vcrbu  forenie:  quia  oporteat  nos  tum. 
re  ipfa  eife iufl:os.nihii  etiam m«gis  refpuit  quam  nos  iultifica- 
l\  gratuita  imputatione. Agedum  ^  noa  Deus  non  ruflificat  ab- 
foluendo  &  ignorcendo,  q.iid  fibi  vult  iliud  Pauli  ?  Erat  Deus  ^Cor^' 'i 
m  Chrifto  mundum  fibi  reconcilians ,  non  iraputans  homini- 
buspcccata,  Eum  enim  quipeccatumnon  fecerae,  pro  nobis 
peccatum  fecit,vt  eilemus luftiria  Dei  m  illo.Primiim  obtinco, 
mftoscenferi  qui  Deoreconciliantur.  modus  inferitur,  qnod 
Deusignofcendoiuftificct':  ficfttialio  loco  luftihcatio  accufa- 
tioniopponitur.qu3eantithefis  cJaredemonftratrumptam  cflTc 
loqiiendi  formara  a  forenfi  vfu.  Nec  vero  quifquam  mediocri- 
rcr  inlinguaHcbruicavcrfatHs  (  modo  idem  fedato  fit  cere- 
bro)inde  ortam  efle  phrafinhanc  ignorat,dcinde  quorfum  ten- 
da?  &  quid  valeat.Iam  vero  mihire(p«)ndeat  Ofianderjvbi  di-  ^eritnfiii, 
cic  Paulos  dercribi  a  Dauide  iuftitiam  fine  operibSs  in  his  ver-  Rdni.4.7! 
bisjBfari  qjorum  rcmiffi^  funtiniquifates:licnepienah^cdefi-  Pfal.ja.ju 
nitio,an  dimidia.Ccrte  Prophetaraiio  zdidi\xc\i  teftem,  acfi  do- 
ccretpartem  iuftitijBcfre  vcniampeccatorumjvel  ad  hominem 
inftificandumconcurrere  ,  ^^^  totaminftitiam  in  gratuita  re- 
mifhoneincludit ,  beacum  homineni  pronuf>tia.ns  euius  teda 
/uncpeccaca,  cuiremifit  Deusiniquicnces  ,  &cuitranfgreffio- 
ncs  non  impurat:  fo&Iieiratem  cius  indesftimat&cenfet,  quia 
hocinodoiuftuseftnoareipra,fedimputacione.ExcipitOfia-  ofianAri  ix^- 
der^concumeliofum  hoc  foreDeo,  &  natura!  eins  concrarium,  /"'"• 
fi  iuftificec  qui  re  ipfo  inipij  raanenc. Att]ui  tenendum  memoria  ^^^?*'"/'^ 
cft  quod  iam  diX!  ,  non  feparari  iuftificaodi  graciama  reoene- 
racior.e  .  licct  res  finc diftind^.  Sed  quia  cxperiencia  piu^s  fjtis 
hocum  tft,manere  icrapcr  in  iuftis  re!iquiaspeccati,necefle  eft 
iont^e  ali:er  juftificar!  quarn  reforraantur  in  vit^e  noi  icatem, 
Nam  hoc  fecundu'o  Cxc  inchoat  Deus  m  elcd^s  fuis  ,  totbque  UsHha  imp^ 
vica;curricuio  paulacim  ,  &  interdum  lente  in  eo  progredi- ^'"■'*^*'^'^^''*" 
tm  ,  vt  fcrper  obnoxij  fiat  apud  eius  tribunal  mortis  m^dicio.  ^  '*'^"5S«*«»~ 
luftificac  auccm  non  ex  parce.  (ed  vclibere,  quafi  Chrifti  puri-   *' 
tate  induri,  in  cnclis  compnreanc.  Neque  enim  confciencias  pa-. 
Oict  alit^ua  iuftiti^  portioidonee  iUfiutum  fic  ncs.  Dco  placerc: 


CAF.    XI.  1  N$  T  IT  V  T  I  ONIS     L  I  B.     t  J  t, 

qiiiafinecxceptioneiufticoram  ipfo  funius.   Vnde /eguftui: 

perueici  &  funditus  euerti  luftificationis do6lrinani,vbi  animis 

iniicKur  dubitatio,  concutiturfiducia  ;alutis,libera&  intrepi- 

da  inuocacio  remoram  patitur:  tmo  vbi  non  llabilitur  quies  & 

Galat.3.1?.     tranquilliras  cum  fpirituali  gaudio.Vnde  Pauius  a  repognan?i- 

bus  a{gvJit,ha?redicatem  non  efleex  Lege:  quia  hoc  modo  exi- 

nanitaefletfides,  quae  fi  ->perum  rcfpcdumhabeat ,  hbaicit: 

quando  nemo  ex  fan<5linimis  diic  reperiec  in  quo  confidat. 

Hocdircrimeniuftificandi&  regcnerandi  (  qu^  duo  coufun- 

dens  0/iander,duplicem  iuftitiam  nominar^pulchre  exprimi- 

^4^    Ojlaudro  cuca  Paulo.nam  de  reaii  fuaiUlVitia  loquens,vel  de  mtcgritate 

canfunduntur.  qQa  donatus  crat  (cuiOii:mderc!tuium  imponicefrentiaiisiu- 

Rom.7.24.    fiitiae^flebiiicer  exclamat,  Mder  ego.quis  me  iiberabic  ex  cor- 

poreraortis"huius  ?  Ad  iuliitiam  vero  confugiens  qu£e  in  fola 

Dei  mifericordia  fand;<ta  efi,iragnifice  &  vics,&  morti,&  pro- 

bris  ,  &  inedia: ,  &  gladio  rcbiirque  omnibus  aduerfis  mfuicac. 

p  «,  e  ,♦       Qaisaccurabiccontraeled.>sDei,  quv.sipfeiuftificac .?  Cert» 

enim  perlualus lum  quod  ninil  nos  ^eparabit  ab  amore  ems  111 

Chrifto,  luftitiam  fibi  efle  ciare  pr^dieac  qua?  f  jla  ad  ralucerri 

infolidum  fufficiatcoram  Deo,ve  gloriandi  fiduci^rnon  dero- 

gccac  nihil  remorx  iniiciac  mifera  lila  feruitus,  cuius  iJbi  con- 

fcius  fortem  fuam  paulo  ante  deflebat.Hiec  diuerliras  faas  no- 

tk  eft  adeoque  familiaris  fanftis  omnibus  q;ji  fub  onereini- 

quicatum  gemut,  &  interea  vidrice  fiducia  emergunc  fupra  o- 

ofiandtt  cUt'  mrtes mei^Qyod autera obieAatOfiitnder.jdflTenfaneum cffe 

*7i#.  ^  nacura  Dei.in  eum  recidit,  nam  etfi  duplio  iufiitia  tanqua» 

'i^fl>en/ie,       peilita  vefte  fandos  veft;c ,  faceri  camen  cogicur,  fine  peceato- 

rumremiffloneneminempIacereDeo.  Qn,)d/i  verumeft,fal- 

temconcedac  fecundum  ratam  parrem  inputacionis  (vtlo- 

quurtTur}iuilos  cenferi  qui  re  ipfa  non  funr.Quoufque  aurem 

cxcendccpeccaror  acccpcacionem  hanc  gratuicam,  quar  fubro- 

gatur  inlocum  iuftiti^?ex  deunce.an  ex  vncia?Ambiguus  pro- 

fefto  &  vacillans  m  hanc  &  in  hanc  partem  piendebit :  quia 

non  liccbit  quanrum  ad  fkluciata  neceflarium  erit  iuftitiGB  fibi 

fumere.  Eene  eft  q-iod  huius  caufc  non  cft  a;  birer  ,  qui  Deo 

legem  vellec  pr^rcribere.Cecerum  illud  ftabic  fixum,  Vr  iuftift- 

Pf  1  ?i  ^       cerisinfermonibuscuis  ,  &  vincasquum  iudicaris.   Qoanras 

aucemarrogancia^eft  dam.narefummum  iudicem  quum  gratis 

rxod.ii.ij.   abfd?uir,  nevaleat  illud  rcfponfura  ,  Miferebor  cuiusmifcre- 

bor?  Et  c^meia  Mofis  intercelYio,  quamhac  vcjcecompefcuic 

Dcus,non  eo  cendebac  ae  cui  parceret,fed  vc  omnes  paricer  a* 

bolitoreacu,quamuis  obnoxij  culp3eefl'enc,  abfoluerec.Ac  nos 

quidem  dicimus  ideo  fcpulcis  peccatis  luftifictri  coram  Deo 

perdicos:  quia(vt  peccatum  odio  habec)non  poceft  amare  nifi 

au«s  iuftificac.  Sed  hec  eft  mirabiiis  iwiiificandi  ratio,vc  Chri- 


D  ■      M  O  »  O    P  E  R  C  1  P.    CH  R  I  S  T  I      G  R  A  T.     ,      1^7 

fti  iuftitia  tefti  non  exhorretnt  iudieiam  qoo  digni  funCa&dum 
feipfos merito  damnanr,iufti excxa  ie  cenleanrur.  -      '-■ 

11    Monend»  ttmen  funt  kdlores,vc  ad  niyft<?rium,  quod  fe  15  ^^w^ot»; 
illos  celare  nolle  iaAat,fedul6  aduercaiit.  Poftquam  enin.  dmf^u delvrtn^ 
&  proLxe  con^endic  non  foia  impucauone  iuliiti^  C/:'rifti  nos  ofiandrt, 
fauoreaijcofequi  apud  Deum.  quia  hoc  ei  iaipoiribilcefletha- 
bere  pro  iuftis  qui  non  funi;(vcor  cius  verbis)  tandera  conclu- 
dic  ChriftumnoQ  humanje  naturs  fcd  dimnaereipcdudatum 
n*bife  eflc  m  iuftitiam  :  &  quanuis  \\xc  nonmfi  in  pCiTona  Me- 
diaiotis  reperiti  quear.efle  camen  non  homiuis  fed  Dei  iuftitia, 
Noncoliigat  nunciuumfuniculumexduabusiuftitnsjcdpia- 
ne  iutftiScacdi  officium  adimit  humasjae  Chiifti  lururaf.Oper^- 
prctiumautemefttenerequ^rationepQgncc.  Dieitur  eodem 
Joco  Chriftas  f.idus  in  fapientiam:  quod  non  conucnic  nifi  a:- 
ternof^rmoni.  Ergonec  Chriftus  humomiUtiaeft,  Refpon— ^'^?'''?/^^ 
(leo^vnigcnjtum  DeiFiliumxternam  quidemfuifleeiHS  ^'^pie-^^j  ^  ^V 
tiam  ,  fcd  dmerfo  modonomcn  hoc  ei  actiibui  apud  Pauium,       '  '"' 
quia  in  ipfo  rcconditi  funt  ©mnes  chefauri  fapienti^  &fcien8if . 
QMod  ergo  apad  Patrcm  hfibebac ,  nobis  manifeftauit :  &  ita 
non  ad  ekenciam  Fih'j  Dei.lcd  ad  vfum  noftrum  refertur.quod 
dicitPauIus,  &humanar  Chnftinatura?  rite  aptstur:  quiactfi 
lux  in  tenebris  luccbac  aDtecjuamcarncm  inducrt^tjerat  tamen     •    -   ' 
!ux  abfcon6ita,donec  prodiic  idemChriftus  in  natui  a  hominis,  ^oh.S.ia..  ^^ 
fol  iuftiti3c:qui  fe  ideo  lucem  mundi appellaf.  Stuite  etiam  ab  '^•^'^'*"*''^ 
eo  obiicirurjiuftificadi  virtutem  tam  Angelis  quam  hommibus 
longe  fuperioreaicfl"e:quando  hoc  non  ex  dignitate  creaturx  7(-^ij^o«/7o,  -. 
cuiufquam,  fed  ex  \)ti  ordinatione  pendet.    Si  Angelis  libcat  Galac.j.  1». 
Peo  facisfacerejnihil  proficient:quit  non  funt  ad  hoc  deftma- 
ti.homini  autem  Chrifto  hoc  {ingulare  fui,c,  qui  Legi  fubieftus  ^  j. 

eft  vt  nos  k  malcdidione  Legis  redimcret.Nimis  ecum  iaipro- 1?"'^-''^'^'»'^»' 
becalumniatur  cosquinegant  Chriftum  fecundum  dminam 
naturameflf  nobisiuftitiamjrtlinquere  vnamtantumpart;  m 
de  Chrifto,&(quod  deteriuscft^faccre  duos  Deos:quia  etfrfa-  '^^xtnfio. 
rentur  Deum  habitare  in  nobis»  recUmanttamen  non  eflc  nos  ^   4- 

iuftos  iufticia  Dei.  Neque  enim  fi  Chriftumjquacenus  niortem  Heb.  3.14, 
(ubiic  vc  deftruerec  eum  qui  habebac  mortis  impcrium  ,  voca- 
musauthoreravita?,  protiaus  totum  ipfumjVt  eftDeus  incar- 
nc  njaaifcftatus,fraudamiishochonore:fed  tantum  diftingui- 
inus  quonaodo  ad  nos  perueniatiuftitia  Dei,  vt  ea  fruamur.iii 
quo  niaais  fopde  hpfus  cft  Oiiasder.    Neque  vcro  negamus, 
^uod  nobis  in  Chrifto  palam  eflrexhibitum,  ab  arcana  Dei  5C 
gratia  &  virrute  manare :  neque  '\e  co  pugnamus  quin  iuftitiai    ' 
quam  nobisChriftus  confcrtjiuft 'lia  Dei  fir,qi;ae  ab  ipfo  profi- 
cifcitur;  {^G^  c6ft3Bter illud  tenemus  nobis  in  morte  &  rcfurrc*    .    ,  ,  ,  , 
(Sione  Chrifti  elTc  iufticiam  &  vicaBi.Omitto  pudeadaai  iiUiail  xtjiriwahi^ 

Kk   \» 


^AP.       XI.  INSTITVTIONIS       L  X  B-     1  1  t- 

op  f^»//I«.        illani  locorum  Gongerieni ,  qiiafinedelcftu  atqueetiam  fine 

^  communi  fenfuonerauit  !edor€s,vbicunque  fic  luftitia^metio, 

debere  h;inc  eflencialem  mtelligi.  ficuti  vbi  ©auid  Dci  iuftitia 

ad  ferendasiibi  fuppetias  imploratjquum  id  faciat  pius  cetics, 

tf.^y(r'''^"tH.  tot  fentcntias  corcumpere  non  dubicat  Ofiander.Nihilo  etiara 

Vhilip.:.  3-   firmiuseftquodobicclatjiuftitismpropriedici&reftequaad 

rcifte  aeendum  mouemur ,  fulum  vero  Deum  operari  iln  nobis 

B^t^crtfto.        &  velle  &perficcrc.  Nequeewim  negamus  quin  rcformetnos 

PeusSpiritu  fuo  in  vitx  (anditatem  &  iuftitiam:fed  primo  vi- 

dendup.i  cft  faciatne  hocper  le  &.immediafe,  anveroper  ma- 

num  Filijiuijpenesquem  omnem  Spirirus  landi  plenitudinc 

dcp^>fuit,   vcfuaabundintia  nienibrorum  inopi^  fubueniret. 

Deiiidequauisex  occulco  diuinitatis  fonte  prodeat  adnos  iu- 

fojn  17  19.     ft:cia,no!i  t.'menfequi'ur,  Chriftum, qui  in  carne  fe  proptei 

20.  v^^Vxnwf/'-  p.osi'2nftitic::uit,  fecundum  diuiiiam  naturam  nobis  iuftitiam 

^'^'"'  cfte.N'  n  miiuis  friuoium  eitqucd  adducir,Chriftumipfum  di- 

U!pa  iufticiafiiifte  iuftum.-qnianifieum  voluntas  Patrisimpu- 

lilfet.nc  ipfe  quidcm  iniun<fti.s  fibi  parcibus  f.tisfeciftet.    Nam 

B,  sJ-9  fio.        ct(Ia!:bj  ditlum  fuit  omniaChrifti  ip/iusnieritafluerc  exmero 

Deibcneplacito  ,  nihil  hoc  rsmen  adphantafma  quofuos&: 

iimpiicitm  ccuios  fafcinac  O/iander.Q^is  enim  coiligereper- 

mitca':,  quia  fons  &  {>rincipium  mfticix  noftr.s  Deus  el^,  eflcn- 

tialicer  i^os  tiV^  iuftos^&eifencia  iuftici^Dei in  nobis  habitarc? 

icf1.s5.i7.     ^"  redimcnd.^  Ecclei'ia  (inqoic  lefii.is^Deus  luftiriam  fuam  in- 

duic  quah  lorieam.an  vcChnilum  armisfpoliarct,qu3E  dederat, 

neeffctperfechjs  redcmpror.-^Acqui  niliil  aliud  voluitProphe- 

ta,tiuam  Deum  cxira  fe  nihil  niucuaaim  efle,  neque  fuifle  viio 

Aib/idio  aduiruin  ad  nos  redimendos.  Qp,od  aliis  verbis  breuf- 

Rom.  j.ij.      ter  figniiicaiiic  Pauhis/alucem  nobis  dedsfte  in  often/ionefux 

Rom.5.'9        uiltii.':?.    Std  hoc  nnnime  euertic  quodalibi  doeet,  nos  vnius 

Ctndiii.  r4:-  hominis  obedicntia  iuftos  tffc.Oenique  quifquis  duplicem  iu- 

tatvrns  nro>u  /}jj,.j,,^  iruoliiit ,  ne  quiclcant mifer^  animsin mera&  vnica 

Cjian  ri.         ^y^.^  mifericordia,  Ch'-'ft.im  implexis  fpinis  per  ludibrium  co- 

ro  ar. 
ToHrema  p.irs  '<■  '>>  Scd  quouiam  b^Mia  pars  hominum  iuftitiam  ex  fide  &  o- 
caput^,  .S/.^.- penbuscM-Dpoiiram  imagm.itur,  pr^i.nonftremus  id  quoque, 
pa4f,"gett!tH-  ({(■  jnrer  (%  d.fterrc  ^itlQi  ©penimque  iuftitiam,  vt  altera  ftantc, 
(};tu:tn  -^-v/;'' j^cccffario  aiteraeuerfarur.Dicit  Apoftoi^  fe  omniapro  fterco- 
<v>o;^tr;.  wfo-    j^.^     renucaflu  vt  Chiiftum  lucrifacerer,  &in  i!lo  reperiretur 

p'  iTa  re]eUi>:s.  ,        •  ,  .     ^.    .  ri  t  r    i  'a  r  1 

Phil.3.8.  ■''lo"  habens  luam  mftitiam  quJ  eft  ex  Lege^,  led  quse  eit  ex  hde 
lefu  Chrifti,iuft(tiamqu2?eftcxDeoper  fidem.  Vides&con- 
tr./riorum efie  hic comparat  ftnem,  &  indicarf  propriam iufti- 
tiam  oporcere  pro  dereliiflohaberi  ab  eo  qui  vclit  Chrifti  iu- 

Rorr.  5C  j.  fticiam  obcinerc.  Qiiare  aliDi  hanc  Iuda.'is  ruin«e  caufam  fuifle 
tradic.quod  fua  volciues  iu/liciam  ftabilire,iuftiti^Dei  no  fuc- 

runt 


OE      MODOJPERCIP.    CHRtSiriGkAT.  2fO 

runt  fubie^fti.Si  propriani  iufticiam  ftabiliendojDci  iuftitiJ  ex  T{ati9.  ita d;/. 

cutimusrvthancconfequaniurjOporte^profefto  dl  imptniti.s/'"''»*"''  piterfe 

«boleti.  Idipfum  quoqje  oftcndit  ^uium  negat  perLegem  ex-^^'''  "^  V'T?^^^ 

cludi  sloriat;onen3  nyllram,j'cd  pci  fidem.Vndc requitur,qua- /'^ '^'if '  ^^  ^*^"" 

tiTper  m3n.;t  quantulacunq;  0;  e:  um  iail:.tia,mjncre  nobis  no-  tera  necrfCiyi^ 

nuilam  <:i')r)andi  mitcriani.Iam  fi  fides  omnen)  gloriati&nem  euert^tur. 

excludit,cu  luftuia  fidci  fociari  nulJo  padto  iu/li:ia  <  pcr.im  po-  ^^  J-  27. 

tert.Inhuncrenrum  taui  clate  ioquitur  quarro  cap;teadRoin.^^*'*'^» 

vt  nuilum  cauiilis  aut  teigiuerfaKjnib.  locil  relinquat.  Si  ope- 

ribusjinquir^tuftificatfs  ei\  Abraha»  ^habetgloriam.  Subiugir; 

Atqui  tiron  habet  «loriam  apud  Deum.  Con  equ^s  ergo  eft,n6 

iuftificatumeflc  operibus.  Ponitdeinde  alteium  argumentui 

rontrariis.Quum  rependituroperibii?  merccs, id  fic  ex  debico, 

non  ex  gratia.Fjdci  atitem  tribait ur  iuftitia  fecundum  gr.  tiani; 

Ergo  id  noneft  ex  meritis  operum.  Vaieat  igitur  eoi\;m  fom- 

«ium  qui  iuftitiam^x  fide  &  operib  conflifamfom/nircuntur. 

,    14     Subtile  efF.^gium  habere  fe  putanr  fophift^c ,  qui  fibi  ex  EjfigiumfopiX 

Scriptuise  deprauatione  &  inanibuscauiliis  ludos  &  dcliciasy?^r»  w„»j'. 

faciunt.nainopera  exponunt,  quse  lif  erahrertanriim  &  Ijberi"'»^^'*'^'-*'^^??» 

arbitrijconatuextraChriihgra  iam  faciuat  hominesnondua> 

rcgeniti.id  vero  ad  opcra  fpirituaiia  fpcftarcneganr.  Ira fecQ- 

idum  cos  tam  fide  quam  operib.iui^ificaturhomo.modo  ne  fiht 

propria  ipfius  opera  ,  ied  dona  Chr!fti&  rcgenerationisfru- 

dus.Paulum  enim  non  alia  de  caufa  ita  ioqautum>nif?  vc  lude- 

os  viribus  fuisfrecos  conumcerec  ftulre  fibi  arrogafte  luftitja, 

quCj  folus  Chrifti  Spiritus  c^m  nobis  confisrat,  non  ftudmm  ex 

proprio  natur^motu.Atqui  non  obferuantin  anrithe/]  .'ceaiis^-if'*»/?'''?^.^ 

&  Euangclica;  iuftitije.quam  aiibi  Pauleis  adducit,exciudi  quc- 

libcc  opeta,&  quocunque  ornenrur  tituIo.Docet  enira  iuiti  ^  ^^^'j*"'**» 

Legis  hanc  efle,vt  falutcm  obcineat  qui  pr^eftitit  quod  Lex  lu- 

bet:iuftjtiam  vero  fide?,fi  crcdiinus  Chriftucr  efte  mortuu  r.,& 

refurrexifie.Adh^c  videbin/  peftca  fuoloco,diiierfa  efteChri- 

fti  bencficia.fandificationem  &  iuftitiam. Vnde  fequitur  ne  "pi- J/nr<?, 

ritualia  quidem  op era  in  cilculum  venirc,  vbi  vh  iuftificadr  fi- 

deiadfcribirur.Nec  vero  Paulus,  vbi  ne?,at(q;jodnupercicaui) 

Abraha*«  habete  cur  giorietur  apud  Deum,  ^uia  operibusiu- 

flus  non  eft,rcftr.ngi  hoc  AGihct  ad  iiteralcm  &  exrerna  virtu- 

tum  fpecicm.vel  liberi  arbitrij conatum.fed  quanuis  fpiritiialis 

&fcre  Angclicafuerit  Patriarchs  vita,  non  tameiuppetereo- 

perum  merita,qu3cilli  iuftitiam  coram  Deoactijuiranr. 

15    Craffius  paulofcliola ftici,  quipr^parationesfus.?  mif-^mj;W«»«rfW, 
cet:hi  tamc  n»  m.iniis  prauo  dogmare  /iniplices  &  incautos  i\s\-g***^>{^^f^'>il 
buunr.fub  prrcccxtu  Spiritus&grac:a?mifcricordiam  Dei,  qu^^'^'*' 
iola  crcpidas  aniraas  placarc  poreft,  te.jjente.<?.    Nos  vcro  fare- 
mur  eum  Paulo.iuftificiri  apud  Dcum legis fidrresifed  qoia  i 

Kk   ij. 


CAP.    Xf.  1N5  T  IT  V  T  lON  I  J        LIB.    Iir< 

Legis  obferuarione  logeomnes  abfwmusjlifnccolligimus,  quae 
maxims  ad  lulticia  valeredeberencoperajidco  nihil  nosiuua- 
K(l}>on(i^,  dupw^c,  4oia  iiiis  dt {tiru/mur.  Quod  ad  vulgares  Papillas  pcrtincc 
cem  faUaciam  vc}  c(i..laflicos,duplicicer  hic  faiiuntur  :  &qu6d  ftdem  appel- 
itperiens.         ianc  coufcienci^  c:'rdcudinem,in  expe«5lai'4daa  Dto  pro  meri- 
cis  mercc  de;5c  t|u6d  grattam  Dei  non  ^zracutt^E  iuitui^  imputa- 
tionemJ.ed  Spifitum  ad  l^udium  landic^nssdiuuantefti  inter- 
Heb  1!.^.       precantur.IjCi^uacapudApofto  umjAcLedentemad  -Jeuopor- 
ccc  prunii  cfcdere  quod  Deus  fic,demds  quod  remunetacor  iic 
qu.«re'uib  Ib.  bcd  n©n  animaduertuntquls  licqu^redi  modus. 
In  nommc  vcio  giatixeoshailucinari  pai;imfircx  eorum  Jcri- 
ptis.Lombardus  enim  iuftificationcmper  Chriftam  nobis  :!a- 
Lib     Ser  £};.  tam  duobits  modis  incerpretatur.PrmiumjinqLMt,  mois  Chrifti 
Ibnli^.c.i.     nosiuitificat,  dum  per  cam  excitarur  charitasincordibusno- 
ftris,quaiuftiefficimut:dcinde  quodpcreandem  extindum  cft: 
pccc.tum  :  quo  nos  capciuos  diiiir.ebac  diabolus ,  vt  iam  non 
habcac  vnde  nos  damnct.  Vide"".  vt  Dei  gratiam  pra»cipue  in  iu- 
lii fic.icione  c6iideret,quaceHus  ad  bona  opera  per  Spiritus  fan- 
di  graciaai  dirigimur.  Voluit  Ictlicec  Auguftini  opinionem  fc- 
qui.fed  piocui /equitur,  acqueeciam  a  reda  imitatione  multu 
GcHe(^!r:qu!a  ci:  cbicwrac  fiquid  ab  illo  perfpicue  diftum  eft,& 
HMm  f»pb^f-  quod  non  adeo  impurum  in  ilio  eraceorrumpir.Schoia;  in  de- 
maTis  jrutcM  terius  rcm.  cr  aberrarunCjdonec  candem  pr:;ccipiti  ruinadeuo- 
ye^Hmm.         ^^xtiz  iimr  ad  qLiendam  i^elagianirmum.  Ac  nec  Auguft:ini  qui- 
dem  icntencia,vel  f*Irem  loquendi  latio  per  omnia  recipien- 
daeft.Tjin&rfi  enim  egregieiicmincm  oniniiuftiri^  faudefpo- 
liac,«ccoram  Oei  graci^e  tranrcribit:gran'am  (anien  adfandifi- 
eaftioaem  rcfcrc,quain  vic^e  nouicatemperSpiricum  regenera- 
mur. 
'f(^fpon.  t,qu.£     \6    Scriptura  autcm.qunm  (i'? fidei  inftitia  loquitur,l©nge  a- 
tj.u^ft  fidei.  lu  \{q  x^..i,i  diicit  :  ncmpe  vt  ab  inruiru  operum  nolttorum  aucrii, 
ftaiA^  ex  Scrp-  ^jj  Qq,  n^ifeg^cordiam  3C  Ciuiil:/  pcrredionem  racum  refpicia- 
rihtisa^ent'    j^-j.jj  «jjqjjj J5_.,-,i  hunc  luftificacionis  oxdinem  dccecquod  prinei- 
pio  peccar'n"cm  honnnem  mera  gratuitaquebonkate  digne- 
tur  cotnpieilii  Oeus,  niijil  in  ipio,  quo  ad  mifericordiam  mo- 
ueacur,  rcpurans.nifi  rn.feriaai;  qnippe  quem;  videc  li  bonis  o- 
penbus  pio.-fus  f  uduniac  vacLium:  aieip'o  caufam  petcnscur 
illibcnefaciac,  quodpeccirorem  ipium  bon:tacis  fje  /enfuaf- 
feciacqui  d<:q)i  '.-priis  operibus  t4iffifus,roram  ialuti.sfu^  fumma 
in  ipfiusmireric  >idi^ni  rciiciar.   Hic  cft  Hdei  ienliis,  per  quem 
pecc:icor  in  pr  ifcfiionem  venir  iu?z  ralucis,  dum  ex  Etiangelij 
do^trini  a^norcjc  Deo  fe  reconciliatufn  :  quod  incercedente 
Chniiiiuiticia.iiTipetr.-Jta  pcccarorum  remiffione,  iuftificatus 
iJrrSiqjanquam  Spiiitu  Dei  regeneratus,  noninbonisopcnb, 
^.uibuii  incu-mbitjled  m  foh  Chiifti  iufticia rcpo/itam  fibrper- 

pecuani 


DE      MOOOPbRC.    CHRTSTIGR  A  T.  If  9 

potuamiuftifiamcogirat.  K.?'c  vbi /igillatim  expenfa  fueri:  r, 
perfpicuam  fententienoftr:??  cxplic.iri-.nem  recJtlent.Quanqia 
alio  q-iam  pr<'p>>^ra  iTnt  ordine  melius  digeren*ur.  Scd  parum 
infereftjinjdointer /e  iia  cohjereanr  vtreni  totam  ritc  ex]>ofi- 
tara  ccFroquecoiifiimatam  h-beamus, 

17  Hk  mcou.  ri-i  repetirc  ccnuenit  quam  prius  rehtionom  ^^  ">f»>f'tufap 
conftituimusinter  fidcm&  Euangdfum  :  quiaindeiuftificare^*''^^'^^"'' /'^' 
dicitur  fidcs,  quod  obl  it*m  in  Euan^elio  luftuiam  rccipjt  &  'Z  J'^'*'"'  '' 
amplecfftur»  <^odautemper  Euanerhum  d;citi7f  oftcrrjjeo  ' 

excJudittiromnjsoperum  cofid^ratio.  Q^od  quum  :?lias  fepfe, 
tum  duvbus  ■ociscL^rinime  P^uius  dcmoklhsr.nam  ad  Roma-  ^''^''^''''x  epij?o 
nos  Lct^em  &  EusnoeJium  inrcrfe  coufeicns,  Iuft'rJa.  iuqu  t,  ^'"''^ '^'''''  «^*** 
qux'  cx  Lcgeeft.ilc  liabcrjQjifcccnt  h^c  ho.mOiV^J.-cc  U)  ipns.  °'^' 
qu.^  autcir»  fidcicil:  f-.jrriria-ralurc^n  dcnuntiat:  S  crcdidcns  in 
coide  ruojSi  orc «'onfcfTu'.  fiicrii  Dominani  Jefum.^c  ciuod  Pa- 
-*er  ilJuni  fufcicauica  m<.  rtuis.Videfne  vcLcgis&  tuaseifjdiA 
crimenlioc  fac':ic,quoJ  iila  c^perib-Jsiuftiiiam  tribtiat,  hoc  ci- 
tra  opci  um  fubfjd^Uii^  giatuici-m  I^iigia- ur  ?    ln/Tgi'..'s  L.  cus,  & 
qui  nosi  multis  difhcultafibus  cxrricarcqucatji  mteiligaNiUs, 
c«m  qjr  nobis  per  Euftni-tlium  donitur  iuliic^am,  Lcgii  Cwn-  . 
d  t:onibusi"oIuta:n  efie.Harc  rari**^  eft  cur  tanca  TCpu^nariarfpe- 
ciepioi^iiiITIonem  Lcf*  nunlcii^cl  cipponac.  bi  tx  Lc^jecil  ha?-  Gabt.j  ig. 
\  redicas,iam  n^n  eft  cx  promiffione,&  Quajeoder.ipitc  m  hanc 
fentcnri^m  habenrur.  Ctrre  &  lcxip:a  w?.h  h  bet  j^iomifho- 
nes.Qusr:-  ,„  promiffionibus  Euas^clics  diftindurn  aL'qi'idac 
diuerfum  <'ftc  ..ponct,KjITveiimusfareriincpta  (MecoiJafione. 
Quaie  .lutcm  iikvd  cnt.r.ifi  quod  ^'.ratuir^iunr  ."cioJa  Deinii- 
rcric  rdia  fu*ru't:L\quui:*<  Lejjis  promiifi^^uts  ab  opeiiimcon- 
ditione  pcndcat.Ncque  Liie  obganniac  ciMfi;.?r;rnjrepudiari  qua 
ex  propriomarre  &  Ijbero  arbitrio  inftica  (^Utrudcrc  iJto  vo- 
lunt  homincs.quandn  {T.-  e  cxcpptionc  dc  cr  t  P.-?uius  Lc;  rni  iu-  R.oaj.S.:. 
bcnd^nihii  prodefPe  :  q-fia  ncmo  cft  qui  implcar,  rcn  rrn  iim 
cx  vul ',o/cd  exfcrfcjflirfimis  qaibufque.r/iledio  certe  piaci- 
puumeft  caj^utLcgis.quri  ad  cam.  nos  formef  Spiritus  Dei.Cur 
non  eftnobis  luftiti^caufa,  n'fi  ouod  in  lanftis  ctiam  rautlU 
elLideoq-,  pcrfe  nihil  prcrij  meretur? 

18  Secundus  locus  cfLQiibd  cx  Legenemoiuftificcrur  apod  ^'ferlcctts  e.x 
Deum,manifeftum  eft. ,  Quii  iuftus  cxfide  vmet.  Lex  autem^^^twv' 2-4' 
noneftexfide:'edquifecerith^c  homo,viuctin  ipfi5.QiiiC'mo- ^'^ ''/"^^*''*  '"^ 
doalioquiconftaretargumentum,  ni/i  ctmuenist  incilculum^'*'^''**'*^"^*** 
fldeinon  venire©pera,fedprorfasfeparanda  cfic.?  Lex,inquit, 
eft  a  fidediuerfa.Quare?Pfoptcrea  quod  adilliusiuftitia  ope- 
rarequiruntur.Ergoadhuius  iuftitiam  fequitur  non  requiti. 
Ex  ifta  relationeapparet,  citra  opcril  meriru,  imo  extta  openl 
mcritum  iuftificarijquifideiuftificantur,  qtiiafideseamquam 

KJc    iij. 


?A?.      ^I.  iNSTITVTiONI»      X.1B.      liu 

Euangcltum  laigirur  iuftitiam  accfpit.  Euangelitim  autem  eo  a 
LtgedifF'  rt,(]uocl  openbusnon  alliga'  iuftitia.fed  in  folaDei 
|lom.4.a,      mirericordiacoliocat.S!miIeciiquo(I.td  Romanoscontendit, 
Abrahamnonhaberegloriindim.!tcriam,c]uia  fidesiUi  iniu- 
llitiam  fitimpurata.  ac  confirnutionem  fubiicir,  quodtumfi- 
dei  iuftiti^  locus  eit  vbi  unlU  funt:  opcra  cjusbus debeatur  raer- 
ces.Vbi(in*}uit)*unt  of  eia,illis  debirum  pr^mium  cx;ienditur: 
qnod  d;»tur  fiJei,p,ratuitum  ell.ficjMjdem  &  verborum,  tjuibus 
iilir  vtitur^rrnfiis  huc  quocjue  pGrtiner.QjGd  fjbne6lic  aliqua- 
topbftjicleoex  fide  nosobtmere  nsereditatem.vtfecundugra- 
tijm:h'nc  collig!tor.<tuit«m  efte  ha?reditatem,quiafideperci- 
piiur.  vndeidjuifiquia  fidesfineoperum  admmiculo,  totain 
E.om.5  21.      Pei  mireric.ordi^m  lecumbit?  Atque  eodem  fenfa  haud  dubie 
a'ib»;  d.>cc:t  iuftitfam  Dei  ;<b'que  Legemaniffftatam  efle,  qui- 
UIJ  teftmionium  habrai:  a  Lege  &  Pi  ophetis:quia  exclufji  Lege 
operibijs  .7dfuiiari  ncgar,c£c  operando  nos  eam  confequi,  [QiX 
vacaos  accedere  vc  eam  recipiamMS. 
reriiumfaplvf.    19  lam  pei;  p'cic  h^av  quant^  sequffape  dofirinada  noftram 
ma  P.^piftaru.  hedic  SophiiU-  cauillcntur^quum  dicimr.s  homiucm  fola  fidc 
exclrfiu  '«.M^iuftificari.Fjde  lurtiftcari  hv.minem  quta  toricsin  Scriptira  rc- 
rcpudiantium.  cumtjnegare  non  audeuE '.  lcd    uumnulquam  expnmarur  So- 
l{(f^orfio  I.      ia,hancadie<5liOnc-m fi -ri  non  fuftinent.  hinc}  iC'^  qo.ld  ad h:^c 
fe.unda..         Pauli  vcrba  rc'pondcb'  nt,  vbi  con^Cfidit  non  cfle  ex  fideivifti- 
R.m,  4.2.     tiam,nififir  grnu-f  i?  Qj_^omodogr?tu!tiim  curn  ©^'enbuscon- 
SLom.i.»7.      ueniei?Qujbus  cti.irn  calimini-s  ehident  qu^d  alibi  dicirjin  E- 
uangelio  De  iuftitiam  mamf -.ft^ripS!  m.anifeftatui  m  Eu3nge- 
!io  iuftitia,cerre?ion  lac^Ta  nccdinndia,  ied  )'icna&  abfoJuta 
iilicconfncrur.  Lcx  ergo  in  ea  locnm  n*  n  habet.    Necfalfa 
mod6,'ed  pLnc  nd'cul.5  tcrgiuer'  tione  in  cxclu/ii^a  particuv 
Tntia.  lacon/ji^uut.  Ahnon  enim  fa;i.s  folide  f«lifidei  trihuit  omnia, 

Ro  i.i^5fv4-qui  opcTtbus  adnpit?  Q^-id  fibi,  amabo,  voluntiftseloquutio- 
ncs,Sine  Lc^e  manireftacam  z{{t  niftitiamjluftificari  gratis  ho- 
minemj  &finc  opcnbus  Lcgis?  Hic  ingeniofura  fub-erfugfum 
habentrquod  tametfi  non  cxcogftarunc  ipf?,fed  ab  Origene  & 
^uJburia.m  veterum  fumpferu.-^t,  ineptiifimum  tamen  eft.  O- 
QjiArtum  fo   pe-aLegisceiemonialia  excludi  garriunc,  non  moralia.    Sic 
phil}na,feufM.  proficiunt  af/idue  rixandovt  neprima  quidem  dialeftica?ele- 
Uctauichonii.  mentaicncant.    An  putant  dciirare  Apoiloium  dumadeius 
fententi.-eprobistioncm  locosift-os  adduct?    QuificGerichicc 
'PtFhorfoi.      ^■»f>"'>"'  viuetm  «piis.  Et,Malcdiftusomnisqui  non  impleueric 
KjA.i,  10.12.    omnia  quj?  fcrinia  funt  in  volumine  Legis.  Nifi  infaniancjnon 
dicent  promiifim  vitam  cercmoniarum  cuhoribus,nec  denun- 
*  tiatan.  maledi^ftionem  folisearun-i  tranfgrefforibus.  Sifuntdc 
Leoe  mdrali  inceliigendi  .-non  dubium  qum  a  iuftificandi  po- 
teftatemoralia  quoaueoperaexcludaiitur.    Eodem  fj^^e^ant 

ift« 


Dl      MOOO    PERCIP.    CHRISYI    C  R.  A  T.  1^6 

ift^  ratiocinationesqiiibus  vtitatj  Qaoniam  pet  Legecogni-  Sff""^'<. 
tio  pecc.ui,icIeo  non  iuftitia.QuiaLex  iram  oper3tur5ergon6  J'"^*'^' 
iuftitiam  Quia  Lex  cercam  r.onpoteft  reddereconfcientiam, 
idco  necmititiamconfenevilct.Qjaimpuratur  fidesin  iuOi- 
tiamjergo  noneft  operis  oierces  iullitla,  i'^d  mdebita  dvonatur.  r,.,i  >.2i. 
Quia  ex  fidc  iuftificamur  abfc^r.?  t  ft  gloriatio.Si  data  eflet  Lex  Terttai 
<]ua?poft^;tV!'-.ificarc,veveex  Legc  ciie?itift.'iia:fed  Deuscon- 
c!ufitop.ri!afuhpecca:OjVt  promiffio  d^ireturcredetibus  Nu- 
gentuTjfi  audcanr, in  cciemonias  ifta  ccmpetere,  noin  m^res. 
arquif  ueri  cjmo-^s  ipfiexplodcrent  tantam  impudenriani.  M.i-      ^^ 
neatergenobis  certum.de  Lege  tota  verbafic.''!,  quando  LQgi 
derogaruriuftificandi  faculrai». 

lo     Siquisautenin-iir<^tuicurtali  adiedione  vfjs  fic  Apo- •^':'''^'''^    f"- 
ftoIus,non  contentusopera  nominal]c:in  promptu  eft  raiio.Si-^"'^'V*'''^  "* 
quidem  vrrati  .Tlhmcnrur  oper»,pretium  a  Dei  approbitione  r/.vo  <^  merce- 
ma*is  quam  a  propria  dignitate  >llud  hifbent.  Quis  enim  ope-  desfigna  habe^ 
rum  iuftitism  Dco  venditare  audeat,  nifi  qiiam  fpfc  approba-»-'- 
rit>quis  tanquam  ijiisdtbitam  repofcere  mercedem,jiifi  quaT!  ^^fpof^P^if' 
ille  promiferit?Habe^er<^o  id  ex  Dei  bencficetia.quod  &  iufti-  ,/l"*'^^f'*''*^" 
rie  tituIo&  merccde  di^na  nabentur.atqi  adeo  hac  vna  ra  lone  Gal.3.7. 
vale«t,dum  per  ipfa  propofitum  eft  obed;cntiam  Deo  cxhibe- 
re.Qnare  vt  probet  alibi  Apoftolus  Abraham  iuftiftcari  ex  o- 
peribusnon  potuiftejillegir,  fermequadringenns  demum  & 
triginta  annispoftpercufljm  foeJ'.is  luam  efl^sLegem.Rideret 
huiulmodiargumenrfi  iiTiperiti,uubdante  pro.mulgatione  Le- 
gis  potuerint  cfle  iufta  ttpera.fed  quia  operibus  nonnifi  cxDci 
teftimon?»  ac  dignacione   tanrum  \v\x:h'Q  jrtomeafi  nr.uerat, 
procanfeflo  aflumpfit ,  ante  Legem  vim  iuftificandi  nonha- 
buiflc.    Habennis  cur  opera  Legis  nominatim  exprimat,  duni 
vuk  illis  derrahere  iuftificationem  :  q.iia  [ciVictt  de  iWis  {oli^ 
controuerfiamoueripoteft.Qu^anqua:n&fine  adiedionc  que- 
Iibctinterdu:Ti  oper.t  excipit,vt  quu^nDauidisfeftimonio  bea-^°"**^' 
tifudinem  hominiaffignaridicit  cui  Deushnc  operibusimpu 
tat  iuftitiam.  Facere  ergonullisc^iuillis  poiTunt  quiu  Henera- 
lem  exclufiuafn  obtineamus.Ac  fruftra  eriam  fnuolam  {•^hiili-Cextuni  [0- 
tatem  captant ,  iuftificaii  nos  folafidequse  perdilctSlbionem  o-^  P^'h''^"*' 
pera!ur,vt  nitatur  charitate  iuftitia.FatGmur  quidem  cumPau-  '^'•^^".f'^' 
lo,non  aliam  fidem  iuftificarequam  illam  charitaceefftcacem:'^'^'*'^' 
fedabillacfoaritatisefficaciiiuftificandi  vimnonfumit.  Imo 
nonalia  rationeitfftificat,  nifTqaiaincoiiimunicationemiufti- 
tL^  Chrifti  nos  inducit.  Alioqui  cxcidercc  id  torum  quod  ran  ta 
•ontenti©ne  Apoftslus  vrget.Ei  qui  operatur(ait)non  imputa-       "^"^' 
tur  merces  recundnm  gratiam,fed  fecundum  dcbitum.  Ei  verb 
qui  non  operatur,fcd  credit  in  eum  qui  iuftificat  impium,  im- 
puta^tUE  fua  fides  ad  iHftiti^m.    Poteiatne  euidcntius  ioqui 

Kk    iii;. 


^  At.  ^U  T  N  S  TI  T  7  TIOMIS    LIB.    IIL 

'■  '■  gwafn  ^cagendQ?nullameflcfi'ieiiiiftifiam,nifivbi'nuIIafune 

opera  quibus  debeatiirmercev:  actum  demumfidemimpurari 

pinflis  refuTa-  .  ^ '  Nunc  illud  quam  vcrum  fit  cxctiriamus,  quod  in  definf- 
tisydefinitio  tu-  tione  didum  eft.juftjtiam  fidei  efie  reeonciriationcm  cu  Dco, 
fiiti^fi.^eipre.  qux  iois.  peccatcram  temiffione  cenftcc.Semper  ad  jllod  axio- 
/jatur,  niaredeundumcft,  vniuerfisfram  Deiincumbere,  qaandiu 

knem  i.^^feft  P^^^^^°^^^  circperfeaerant.  Id  elegarer  %n!ficaufr  lefaias  his 
iefa.j^  j.       vcrbis.Non  cft:  abbreuiara  manus  Domini,vr  feru  Jre  necjueat, 
i.;    y  .^      nequeaggrau^ta  auriseius,vt  non  exaud.ar^fed  iniquitates  ve- 
Hcx  diflTidium  feccrunt  inter  vos  &  Dcum  vcftrum  ,  &  peccara 
veftra  abfcondsrunr  facicm  ems  a  vob  s,ne  cxaudiat.  Audimus 
peccatum  effe  diu-fionem  inrcr  hominem  &  Dcum,vulrus  Dei 
auerfi.nema  pcccatorc.nec  fiert  aiiter  poreft:  quandoquidem 
aheuumcft  ab  elwsiuftitia  q '{cquamconimerCij  habcre  cum 
Rom.5.8.       peccato.Vnde  Apoftufos  ini«.icur?ifrfl"eDco  hominemdftccr, 
do'!€c  ir  grati.^m  per  Chriaum  ref^it^iitur.Q^:  m  ergo  Domi- 
fJusinc  'niun<fl>ont;m  rec  pit.enm  dicirur  !u!hfic<<re;  quia  nec 
recipere  in  gratiam,nec  fib?  adiungere p  t.: ft  quin  ex  peccatore 
luftum  faciat.Iftud  ^.ddinms  <ieii  per  prccacorura  reimf/ionem. 
Namfi  r,b  'peribus  ^pftimcntur  quos  /ibi  Dcminu.'.  reconciiia- 
uitjreperiencur  etiamnum  rcuer.'?  peccatorcs,q'ios  tamen  pec- 
cato  folutospurofq;  efte  oporrer.  Conft.iriraque,  quos  Deus 
ampIeaitur,non  aliier  fieri  iuftos  nifi  quod  abfter/ii>  pcccato- 
rum  remif/ione maculis  purificantur.vt talis  mftitia  vno  verbo 
appellari  qucat  peccatorum  remif/10. 
roHfirmau^hu'     11    Vtrunque  horum  pulcherrime  liquet  ex  iftis  Pauli  ver- 
TcC    T"'  ^.'^.^"^^^"^  reotaui.-RratDeus  in  Chrifto  mundum  /ibi  reco- 
.  or.  5.ip.    cilians,non  impuran^  hominibus  fua  dcliaa ,  &  depofuit  apud 
nos  verbuin  recortoliationis.  Deindc  fijmmam  fu^e  legationis 
Ibid.ii.         fubdir,  Eum  qui  peccarum  non  nouerat,  pronobis  pcccatum 
1,  re/?;>»c»/;>^^<^'t,veiuftitia  Dei  efficeremur  in  illo.  luftitiam  &  reconcilia- 
icriftura.       f^onem  hic  promi/cuenommat,ve  altcrum  fiib  ahcro  viciffjin 
'  con«neriinre]I(gartTus.    Modumaurem  aftequendje  huius  iu- 

ftiti:E  docer.dum  nobis  delida  non  impurantur  Quare  nc  poft* 
hac  dubites  quomodo  nos  Deus  iuftificet,  quum  aadis  reconei- 
liarenosfibi,nonimpurandodeIi(51:a.SicadRomanos,Dauidis 
R.om.4.^.      teftnTionio  probat  homini  imputari  iuftieiam  fine  operib.  qaia 
•  •  illebeatum  pronuntiat  iaomin^mcuiusrcmi/fajfunt  iniquita- 

«'es>cuius  ^efta  funt  peccata.cui  Dominus  non  imputauicdcli- 
da.Bcwitudinem  procaldubioproiuftitia  illicponir.eara  quu 
afteratin  rcmiflionepeccatorum  confiftere,  non  cftcuraliter 
Luc.1.77.  ipfam  dcfiniamus.  Proinde  Zachariaspatcr  loannis  Baptiftx 
cognitionem  falurfs  in  remif/ionepeccatoru  po/Ita  canit.  Qua 
reguiam  fequutus  Paulus  fn  concione  qua  de  falutis  suma  apud 

Antio« 


©E      M0©0      PIRCIP.     CHRISTI     GRAT.         2^1 

Antiochenos hsbuitjconclttiillc  in  Iiunc  modum  a  Luca  r.arra- 
tur,  Per  hunc  rcmiffio  pcccarorum  vobis  annunttacKr:&  ab  o-  A"«^3*J  • 
mnibus  iis  a  quib.non  pocuiftis  iuftifican  in  I.cge  Mofis,  m  huc 
omnisquicrcdiciuftrfieatur.Sic  reinirfioncm  pccc^torunicon- 
ne^tit  ApGftoIuscuiuftitiavtidemprorfusefleoftcndat.vndc 
n^cnto  r.-it!ocinatur,  gratuita  ti^c  nobis  iuftitiam  quam  indul- 
sentja  Dti  obtinemus.Neqiie  inuMtata  vidcri debet  loquurio,  '•        efef"-'-'^ 
luftos  non  openbus^fed  gratuita  acceptione cHc  hdeies  coram 
Deo.qiium  6ctoticsoccurrat  in  Scriptuia,&'  vcteresetiam  jn- 
tcrdum/i«loquancur.Siccniiiiahcubi  Auguftmus,Sandorum  Litj.deciult. 
iulhtia  in  hoc  mudo  magispeccatoru  remiffione  conftat  «juam  ^^'  "P-  -7- 
perfcdione  virturum.  Cuircfpondent  pra:clars  Bcrnardi  fen- 
tent12e.N6pcccarc.Dci  iuftitiaeft.hominisaurem  iuftitia^Dei^erm.  i?.^m 
indulgentta.Ante  autena  afleruerat  Chriftum  HobiseficiuftJtia  ^^^"'  ^^t^- 
in  abfolutione,ide6que  foios  efle  iuftos qui  vcniam  €x  miferi- 
cordiaconfeqautifunt.  _  .Setuturroni- 

ij  Hinc  &  lilud  conficitura  fola  interceffione  iuftitiae  Chrifti  ^t^\,l„^nem 
nosobcinerevtcoram  Deo  iuftificemur.  Quod  perinde  valetyj-^^  iujiificarit 
acft  dicerecur.homincm  non  in  feipfo  iuftii  cfiejfed  quia  Chri-  qutnmm    ilU 
fti  luftiiia  imputatione  cum  iilo  coirjmunicatur,quod  accurata  i>piritum  Dei 
aniraaduerfione  dignum  eft.Siquidem  euanefcit  nugamcntutri  |'^'^^V'^fj'J,'^^'' 
lilud.idco  luftificari  homincm  fide,quoniam  illa  Spiritum  Dei  ^^^  ^^^^^  ^;,/,* 
pircicipat  qao  iuftus  redditur  ,  quQ^f^  magis  eft  contrariu  fupe-y?;  i/^slivamf:- 
riori  dodrinaequam  vtccnciliari  vnquam  queat.  Nequc  cnim  de  apprtkeda. 
dubf«m  quinfiEinopspropria:  iuftitise  qui  iuftitiam  exrra  fci- 
pfum  qujcrere  docetur.  Idautem  clariflirHcaflerit,  Apoftolus,  i.Cor.j.ii. 
quum  (cvihit  eum  qui  peccatu  non  nouerat,  pro  nobis  hoftiam 
pcccat!  expiatricem  cffi  fad'jm  ,  vt  efficeremur  iuftitiaDeiin 
ipfo.  Vidcs  non  in  nobis,fed  in  Chrifto  efle  iuftitiam  noftram: 
nobis  rantumeoiurecompeterequiaChriftifumuspariicipes^ 
flquidem  omnes  cius  diuitiascum  ipfo  poffidemus.Nec  obftat  ixcepticnU  fo- 
quod  jiibi  docet,damnatumcflcdepeccato  peccatumin  Chri-  lutio. 
ftj  carne,  vc  lufticia  Legis  coraplcretur  in  nobis.  vbi  non  aliud  Roni.8.?. 
complemenrum  dcfignatquam  quod  imputacione  confequi- 
mar.  Eoenim  uire  communicac  nobifcum  Domiwus  Chriftus 
fuam  iuftitiam,  vt  mirabili  quodam  modo,  quantum  pcrtiner 
adDeiiudicium,vimeiusinnos  cranffudat.  Aliud  non  fenfifl^e 
abunde  Isquet  ex  altera  fententia,  quam  paulo  ante  pofuerat,  Roro.j.ij, 
Quemadmodu  per  vnius  inobedientiam  conftituti  furaus  pcc- 
catc>res,ira  per  obedientiam  vnius  iuftificarf.  Quid  aliud  eft  in  lufUtiA    fidei 
Chriftiobedientia  collocare  noftrara  iuftitiam   ,    nifi  ^^-^^^^^fj/  '*' 
fererc  eo  lolo  nos  haberiiuftos  ,  quia  Chrifti  obedieotiano- j^.^  dT  J^- 
bisacccptaferfur,acfinoftraeft^et.?Q«,aremih!elegatiffimevi-  ^^^  ^  ^-^^^ 
detur  Ambrofius  huius  iuftitie  paradigma  in  benedidione  la-  bcata.cap  %'. 
cob  ftatHifle:nempe  qucmadmodii  lile  primogenicura  a  fcipfo 


XII.  INSTIT  VTl  ON  IS     LIB.     iir. 

non  mcritiis,habita  fratris  occulratus,eiurq;velle  indutus,qu« 
optiinu  odorem  rpirabat,reiprum  infinuauit  pitn.vi  tuo  com- 
niodo  rubalicnaperfon<tbenecii(ftionem  acciperet:  ita  nos  fub 
Chriftipfimogeniri  noftri  fratris  prctiefa  puritaie  dclitefcere, 
vt  teftimonium  iuftitia?  a  confpc^flu  Dei  referamus.Verba  Am- 
brofij  funtjQuod  Ifasc  odorem  veWiu  olfecir.fort.ifte  illud  eft, 
<juia  nen  operib.  iuftificamur.fed  fide.quoniam  carnalis  infir- 
mit^soperib.impedimentoeftjfed  fidei  claritasfadorum  obu- 
braterrorcm,qua?meretur  veiiadeli^fioru.  Ecfanejca  resha- 
bct.nam  qoo  in  fftiutem  coram  faae  Dei  compare :imus,bono 
eius  odore  fragrare  nos  necelTe  cft,&eius  perfe^ione  vitia  no- 
ftra  obtegi  ac  fcpelin. 


CAPVT    xir. 

Vtferio  nobu  per/uadsatttrgratuita  iusiificatto,  adDfi 
trihunal  toUen^as  effe  Tncntcs. 

Partes  huius  capitis. 

JuftJtiatDei  meditatio  operum  iuflitiam  imaginariam  euertit ,  v^ 

p.ttet  ex  teftimoniis  Scripturae  &  piorumconfvriionibus  .le  e-xen-i- 

pli^j.feft.i.z.?. 

Confcienrij;  itffm  ferium  cxamen,  &  «d  caslefte  tribunal  p'.rpet»a 

cJtatio,fed.4.&  j. 

Vnde  no  hypocrifis  &  meriti  operum  vana  opinio,fed  vera  hami- 

litas  in  cordibus  piorum  nafcitur  ,  rjuod  authoritaie  Scripturae  & 

publia.ini  exeroplo  illuftratur.fecl.^  7. 

Conclufio^abiiciendam  effe  arrogantiam  &  f;curtt3tem:qijia  tan- 

tum  quifque  obiicit  imPedimenti  d^uinie  benei^centia?,quan:um 

in  feipfo  acquiefcir/ed.S. 


Fans  tyyarutn 
«<'  operum  iu~ 
fiitia. 

TufArmit  fo- 
phisla  de  tri- 
0::%mli<juedam 

pici.emi7jfiittii. 


JEc  Gmniatametfiluculentisteftimonijs  ve- 

riffima  efle  paret ,  tamen  quam  neceflana  Cint, 

non  prius  nobis  clare  conltiterit,  quam  ea  no- 

bisoboculospofuesimus,  quae  totiusdifputa- 

tionis  fundamenta  efle  debent.  Principlo  ergo 

nobis  fuccurrat  illud  :  non  de  humaiii  fort  iu- 

ftitia  (kd  cscleftis  tribunalis,fermoncm  cfle  in- 

ft:itutum:ne  ad  modulum  noftrum  metiamur,  qua  opcrum  irl- 

tegricatedtuinoiudtcio  fatiffiat.Atqui  mirumcft  quanta  teme- 

ritatc&  audacia  id  vulgo  defiaiatui.    Quinetiara  videre  eft 

vt 


DS      MODO      PERCIP.      CHRI|TC      GKAT.       J6t 

vt  nulli  confidentius  ik  plenioribus.qaod  aiunt,buccis  de  opc- 
rum  iuftj[ia  garriant,c]uam  qui  palpabilibus  raorbis  prodigiose 
Iiiboranc,vet  iiuercucrbus  crcpinc  vitij<:.Id  fic  cjuia  Dei  iufticia-^.e/f'^'''»^'^ 
non  coi^^irantjcuius  H  vel  n-iinimo  fcofu  afbcerentijr,nunnuam  ^*  ^"  rnaiefia 
tanlo  eamiBdibrioh.rberenr.  A-quicerre  vlcra  moaum  nocci-     ^ 
pendirur>fi  cnlis  ramque  perfc<fi:anGn  agaofcicur  vtnihil  ei  ac- 
ceprum  (irni/i  omniexparce  integrum  &:abroIurumjnunaquc 
fordeirc|uti'atum,quaie  iwhomine  reperireneclfcuit  vnqua, 
nec  Iicebit.Facile  eft  fcilicec  ac  ptomptum  cutl  bec.in  fchola-  f^f^"»  ^^^*  "** 
rum  vmbraculis  de  operum  dignitare  ad  tultmcanaos  homines  ^ff^„,jiomniex 
iiugari;fed  vbi  in  €onfpe(9:um  Dci  vcncQeft/acenanr  cales  d^-  ^^rtthtegrv.m 
\\c\x  oporcctjquia  res  illic  agirurferfo.non  \ud'\cx^>.oyiJ(a^».  e-  ^  abfotutum. 
xerceLur.HuCjhucreferendanicnseft.fivolumus  deveraiufti- 
ria  cim  frudu inquirerc:quomodo  c^IelH  iadici  refpondeam*, 
quum  nos  ad  racionem  vocaucrit.  Sracuamus  nobis  iudicem 
illum,  nonqualcmintelledus  noftrifponte  imaginaniur,  fcd  yjj^  pradl- 
qur  depingirurnobisin  Scripcura  .-  cu'us  fciixecfulgoreobce-  pue  lobi  H- 
ncbrantwrftelJas.cuiusroboreliquffiuritmonteSjCuius  ira  ter-  Ijrum. 
ra  concutitur  ,  euius  fapiencia  deprekrndunrurin  aftuciafua 
«•udentes.cuiuspuricateinquinanruvomnia,cuiusferend«  iu-  ..  ^       •  i  *-, 
ihux  nec  Angeh  pares  funr,  qui  nocencem  non  trcic  mnocen-  ^acinnamean 
tem,  cuius  vindtda  quum  femel  accenfa  el^ ,  penetrac  vfque  3id  firmanxia. 
inferni  nouiffima,  Sedeac,  inquam.illc  ad  cxaminanda  homi- 
num  fa(9-a,quisfecurus  adeius  chronum  fefiftet  ?  quis  habita-'fA"*'' 
bitcumignedeuorance  ?  inquitProphera  :  quismanebiccum  ^cf^-'J"'4- 
ardoiibus  fempiternis^Qui ambulac  m  iufticijs,& ioquitur  ve- 
ritatem,  &c.  Sed  proccdat  ille  quifquis  eft.  Imo  vero  fick  illa  ,^ 

rc^pofio  neq*uis  prodeac.  Ex  aduerfo  enim  terribilis  v^ox  info-^^f"' 
naCjSiintquiraresobferuaueris  Domine,  Domine  quisfuftinc-  pf.ijo.j. 
bic?  Pereund'jm/anemox/icoinnibus,vcalibifcribicur:  Nun-  I©b  4.17. 
quid  homo  Dri  eoinpararione  iuftificabicurraut  puri®r  erit  fa- 
dorefuo?  Ecce  quiferuitmt  ei  non  funtfideies ,  &  in  angeiis 
fuis  reperic  prtuitatem.Qjianto  magis  qui  habitant  domos  lu- 
teasjquitcrrenum  habent  fundamentum,confumenrurcorara 
tinea.?A  mane  vfque  ad vcfperam  facc!dentur.Iiem,Ecee,inter  iq],.,^.!^.  ^ 
fandos  eius  nemo  eft  fidclis:&  cscli  non  func  mundi  in  coafpe- 
du  eius:Qnantomagisabominabiiis&inutiIisItomo,quibibic 
quafi  aquam  iniquiracem.^^Fateor  quidem  in  iibro  lob  mentio- 
nem  fieriiuftitixquajexcelfioreft  obferuatione  Legis.  atquc 
hacdiftindlionem  tencre  opera»preciura  eft;  quia  etiam  fi  quis 
Legi  fatiffacercc,ne  ficquidem  ftarec  ad  examen  illiusiuftitir 
«juas  /enfus  omncs  exuperaclcaque  etiam  fi  lob  bene  fibi  eon- 
fcius  fir,  attonicus  camen  pbmurcfcic :  quia  videt  ne  Angeiica 
quidem  fandirare  poflc  Deum placari,fi  ad  fummam  trutinam 
reuoeet  coru  opera.  Ego  igitur  iufticiam  iilam  qua  actigi,  quia 


eAi»,  xif.  imjtitvtionij    lib.    irr. 

Iww.5  z'tro  y?incomprehenfib!liscft,nScomitto;redt3ntiim  dicOjfiexigftDr 

^dLcguiuni^  vira  noftra  ad  norml  fcript.-c  Lcgis,nos  cficplufcjuam  focordes 

^tu^.mZltSio  '^^^  ^'^'"''^"^^  formidmc  nos  torquear  tof  maledfd.one.sciuib. 

^ian!fnn:im  "^s  expergeficri  voluit  Deus.-atcjiinter  altav h.'ec  gcncralisjMa- 

MpfAren         lediftus  omnis  qui  non  n)anferic  in  omnib*  qu^  fcriptafunr  ia 

Deut.  27. 2(?.  hoclibro.  Deniqj  infipida  vel  dtluta  erit  hxc  tota  difputano, 

njfi  fe  quifquc  reum  fij^at  coram  carlefti  iudicc,  &  defua  abfo- 

Fidmix  h  .0  ^"''^"^^'^^'^^'""^^/'^^'^J^^^pro^ernatacexinaniat. 

critar^.or^X'    ^  Hut huc attollcndi  crant  oculi.vt  trcpidare  potius  difcerc- 

^  '   mus.quaminanitcrexuitare.FaciIequidemeftjdtnnliominib. 

fub/iftitcomparatio.vtfe  quifq;  haberereputct  quod  ahj  con- 

temnerenon  debeant:fed  vbiad  Dcuaflurgimus,corruttdiao 

tirrili  ^fpofito  citms  ae  deperit  fiducJ.1  iUa.  Arque  id  pr-^rf /s anim^  noftr^  cr- 

«Af  icata.       ga  Dcum  viu  venit,quod  erga  virtbile  Cc^Iu  Cv?rpori.acies  enim 

ocuIi,qnantirper  reb.adiaccntibus  perluftradis  inf.ftir,  perfpi- 

cicti:^ fyrdocumeta  capitrfi  in  foicm  dirigitur,nimio  cius  fui- 

gore  perftriaa&obftupefa(!;i-a,nen  minore  In  eius  mtuiru  dc- 

i^em  exheft.--  ^'^'fatcm  fentJt,quani  in  rcru  mferioru  afpectu  rob'Jr.Nef.il!a- 

Uene.  iTJus  ergo  nosv3na  fiducia,  eti.imfireliquishc  ninib.vei  paies 

vcl  fupcriorcs  nos  cffe  ducim^mihii  id  ad  Deum,cuius.id  asbi- 

rrium  reuocandacftift;icognitio.Q^od  /i  domari  ft  ro^ia  r>a- 

ftra  mcnitionib.iilis  ncquitjrc^pondcbit  nobis  quod  Piia;  i.^^ris 

tncr.6.\s.      diccb3t,Voseftisquivosiuftificarisconmihom!nib^.Arq-')d 

hommib.altu  eftjabominabilc  eft  Deo.Has  nunc>&  de  Juiitia 

tua  tumide  inter  homfnes  gloricris ,  du  illa  Deus  c  ctIo <ibo- 

Dfinrfg  leHi-  nunctur.Quid  aute  fcrui  Dci^vcreerudsti  cius  Spiritu.'  Nc  in- 

ifionicDuidi!,  tres  in  mdicium  cum  fcruo  tno:  quia  non  iuftincabitur  in  con- 

p^'^"  ^'"''''  ^f*^*^"  ^^^  omnis  viuens.Aiterver6,quanquam  fenfu  pMihmi 

lch    '^'  ^      diucrfo^Nonpoterithomo  iw^kws  cfte  cum  Deorfi  voluerit  cq- 

tcnderccum  co.nonpotcrit  rcfpondcrc  vnumpro  miile.  Hic 

inm  .Td  liquidc.m  audim^qualis  Cn  Dei  iuft;tia,cui  fcilicet  nul- 

lis  humanis  operibus  fkifhct;  cui  mille  fceicrum  nos  inccrro- 

ganti.vnius  purgatio  aftcrri  non  p«rerit.  Talcm  nimirum  iulli- 

riJm  bene  animo  conceperatelfdum  illiid  D'.^i  organum  piu- 

iXcr.4  4-      Iu^q^'um  prolirereturfc  nihii  fibi  confcmm  eife,  fcd  nain  h-c 

,         iuftiiicari.  % 

^,  r/;>„v  K*K  '  ^^^ "'  facris  modo  literis  cxt3.m  taiia  exempia^red  omncs 
ri«r'y;c9»jy;'/;/o-P'/'<^'^'pfo''cshuncnbifen{uinfu;ftedem0nftrant.Sic  Augufti- 
txe^.  nus,Omniu,inquit,piorum  fub  hoc  oncre  corrnptibilis  carnis 

1  S3Q  Bonif  &]n  hsc  vit.je  infirmitategemcnrium  vna  fpcs  eft,qu6d  Medu- 
^f'^'  torcm  vnnm  habemuslcfum  Chriftum  iuftum:  &  ipfe  cftexo- 

\   rntio  pro  peccatis  noftris.  Qmd  audimus^ft  vnica  hxc  illis  (pes 
eft,vbi  opcrum  fiducia?  Solam  enim  quum  dicit,nullam  aliani 
5nper  f antic.  relinquit.  Bcrnardus  vero,  Ec rc  vera,  vbi  tuta  firmaquc  infir- 
Scrm.6i.       mis  requies  &  fecuritas  nifi  ia  vulnerlbus  SaluatorisPtanto  ilUc 

fecu- 


D8      MOdO      PBRClP.     CfIRl$TI     G  R  A  T.        2«J 

fecuriorhabito  ,  quanto  pocentioreftad  faluandum.  Fremic 

mundus,  prcniitcorpus.diabolusmfidiacur.  Noncado,quia        ' 

fundatus  fum  fu pra  firmam  petram.  Peccaui  pcccatum  graue» 

Turbaturcojilcientiri :   ed  non  percurbabitur,  quia  vulnerum 

Domini  recordabor.Poftca  ex  iji  concIudit,Meritum  proindc 

meum  miferacio  Domini.  ;.o.i  lum  planemeriti  inops,  quan- 

dm  non  fuer*t  ille  inops  miferationum.  Qupd  (i  milericordix 

Domini  mulcje,raultus  ergo  pcrseqae  fum  in  meritis.  Nunquid 

iuftitias  mcas  canrabo?  Domine,me»nir.cro  mrtitise  tua»  foiius. 

Ipia  vnim  eli  &  mea  ,  nempe  fadus  eft  mibi  iufhtia  a  Dco.   I-  Tn  Pfal.  (>iii 

tem  ^libi,  Hoc  totum  hominis  merirum.fi  rotam  fpem  ponat  in  habir.  fer.^f» 

eumquicotjm  hominem  faluum  faciV.  Similircr  vbi  pacem^^'*-'^  "*^^^- 

Jfibi  recmens,  gloriam  rcliiiquit  Deo,  Tibi,  inquit^illibata  ma- 

ncatgloru  ;  mectim  bene  agitur  fi  paccmhabuero,   Abiuro 

gloriai?!  proifusinc  fi  vfurpauero  quod  meum  non  ert,  perdara 

&  objatum.  ^\pertiusetiamalio  loco,  De  meritisquidlolicita  Scna.^2, 

fjt^Ecclefia  ?  cui  iJcpr«jpofito  Dci  firmior  fuppctitfecuriorque 

glorianui  ratio?Sic  non  eft  quod  qu3eras,quibus  meritis  fperC- 

mus  bona-.prr  ertim  quum  audiasapud  Prophetam,Non  pro- 

pter  vos  facl.im.fed  propter  me,dicit  Daminus.Sufficit  ad  me-  Ezech.j^.M- 

ricumfcirequodnon  fufHciantmerita;  Ccd  vtadmeritum  fatis*** 

eftde  nieritisnonprsefumere  ,  ficcarcre  mcritis  fatis  adiudi- 

cium  eft.QMpd  rnerita  libere  vfurpat  pro  bonis  operibus.igno-r 

fcendum  eli  conluetudini.  In  fine  vero  confilium  eius  fuit  tcr- 

rere  hypocritas,qu(  peccandi  licentia  contra  Dei  gratiam  pro- 

teniiunc ;  fkuti  mox  fe  explicat ,  Fclix  Ecclefia  cui  nec  meri- 

ta  Cinc  prj?funiptione  ,  nec  prsfumpcio  abfqnc  raeritis  dceft. 

Habecvndepr2Elumai:  jfednoamcrita.  Habet  merica,  fcdad 

promerecdum  ,  non  praerumendum.    IpXum  non  prxfumcre 

nonnc  pi^oiiK^rert  eft?Ergo  eo  praefumic  fecurius  quo  non  pr^e- 

f umic,  cui  ampla  raatcrics  gloriandi eft ,  mifedcordi^ Domini 

mulri\ 

4    In  eft  fane.  Hoc  vnicnm  falutis  afyjumjn  quo  rcfpirare  ^iter* mAchi^ 
tuto  poffint ,  fentiunt  excrcicatz  confcientise ,  vbi  cum  Dei  iu-  na.optrum  ia- 
dicio  nef^otium  eft.  Damficiuxlucidifflmse  videbancurno^u/^'"'' "'""''"*» 
fielL^ ,  fpleudorem  fuum  perdunt  folis  afpeau  ,  ouid  putamus  'ff ''"''*  »": 
vei  rari!fim:e  hommis  mnocentias  futurum,  vbi  ad  Dei  purita-  y>^,„;» ^  ^  ^^ 
tem  compofica  fueric  ?  Eric  enim  feueriffimum  ilkdexiracn,  £>«  perfeaio^ 
quod  in  Abditiffimas  quarquecardis  cogicationes  pcnecrabir;  "<^  imptrfe^ 
t<.  quemadmodum  aitPaulus ,  Reuelabitoccuka  tcnebrarura,  '^'<'««  Ai;^^.?^ 
&-abrcondira  cordium  retcget:quod  latitancem  &  refticantem  "'^P^''''"''' 
fionfcienciam  profercc  cogec  omnia  qu^e  nuiicememoria  quo-  '      '^* 
que  noftra  elapfa  funt.  Vrgebit  accufator  diabolus  ,  confcius 
omniura  fiagitiorumad  qu^perpctranda  nos  imp.iltrit :  ilii<; 
Gihil  proderunt  extecns  boBotMiu  operumpomp» ,  c^u^  Cvlst  , 


CAP.     Xll^  INsTtTVTlONXS      LlB.     Ilf. 

nuncasftinianturrfGlapoftulabirur  volut^tis  fynctrhis.  Qiaare 
hypocrifis  noii  modo  qua  homo  cora  Deo  fibi  niale  conicius, 
ofletare  ie  apud  hommcs  aft€<5lat,rcd  qui  fibi  qui/"q;cora  E)co 
imponn(vt  lumus  ad  nos  palpadas  adulandofcii^procliues^co' 
fufa  concidet,vccun«jue  nunc  plur<quam  temulenta  audacia  fu- 
Hypocritx/on-  pcrbiat.  Ad  eiufmodi  fpcftaculum  qui  fenfum  fuum  non  diri- 
trci  fihi  ipfts  gunt,  fuauiter  quidem  &  placde  iuftitiam  f\bi  ad  motnentuni 
fUudmt.        adllrucrepofluntjiedqu^in  iudicio  Deimox  illisfitcxcutien- 
da:non  fecus*c  magnxopes,perf©mniL,'mcumularx,  expergc- 
Zi'vile.  faftis  euanefcut.Qu^i  aurem  ferio.tanquam  fub  Dci  confpe(flu, 

de  vera  luftitJa»  reguia  quaerentjlli  cerro  copcrient.omniaho- 
minu  opera.fifuadignitaiecenfeatur,  nihil  nifimquinamcnca 
cfle  &  fordes:&  c\\\x  luflitia  vulgo  habetur,  eam  apud  Detl  mc 
lam  efie  iniquitaier:.:quf  inregritis  cen(ecur,pollutionem:qu2 
gloria  ducicur,ignommiam. 
G}ulfittvttaH-      j     Ab  hacdiuinseperfedionis  contemplationeadnosfinc 
tcptre  im^gi-  blanditiji»  ca^covc  amoris  aflcif^u  rcfpjciedos  deJcedcre  ne  pi- 
naxiA  -""'^^'"-oeat.MirumeBjmnon  eli  f\  tantoperec^cutiam^inhacpartei 
optnione  i^<r/- 9"""^  ^  peltileati Ci-ga  lc  mdulgentia  ncmo  nomum  caueac, 
veamur.         quam  in  nobis  omnibus  caturaliter  ha^rere  clamat  Scriptura. 
Prou,  tu  x.Sc  Cuiq,-  vM:o,inquit  Solomo,rcda  efl  via  in  oculis  fuis.  Item,0- 
i5.i.  jnnesvi^  hommismiidx  videnrurin  ocnliseius.  Quidautcm? 

an  ifta  hallucinatione  abfoluitur  ?  imo  vero  (quemadmodum 
ibidena  fubiungit)  Dumiijusponderatcorda.  hoceft,  dumho- 
mo  obexterna  quampras  fefert  iuftidaelaruafcdemuket,  in- 
terini  D^^miuBslatentem  cordis  impuritatemtrutin*Iua  cxa- 
minat.Quum  crgo  talibus  bhndimentis  adeo  non  proficiatur, 
niciliudamus  nobis  vlrro  m  noftram  pernleie.  Quo  autemnoj 
Muitumalire'  probe  excutiam',  neceflarioadDeitribunal  reuocadt  eftao- 
mediuw:  fum-  ]\xz  confcientia.  Illius  enim  luce  oninino  opus  eft  ad  detegen- 
7n*T)etma:e-  jja.quap  ihoqui  niiHis  profunde  Jatent,prauitatis  noftrsB  inuolii- 
atif,&  mtjt-  ^^^^       dilucidedemum  perfpiciemusquid  iftavaleant.-Ionse 
fideratiu         abcfle  quin  luitiiicetur  coram  Deo  homo ,  putredo  &  vcrmis, 
ieb.ij.i5.       abominabiii'>&vanus:quibibittanquaaquasiniquitatcm.Ni 
Iob.14.4.       quis  poneret  mundu.dc  immundo  coneepeum  feminc?ne  vnus 
quidcm.  Tu  &  idipfum  cxperiemur  quod  de  fe  lob  dicebat,  Si 
Iob.5  zo.       innocentemmeoftGndere  voluero,  osmeumcodemnabitaae: 
fi  iuftura,prauu  cdmprobabit.Neque  cnim  ad fcculHm  vnu  fed 
Mtfertanofira  ^^  ^^^^^^[^  pa:ticet,quod  Pfophera  dc  Ifraele  olim  querebatur, 
pf/o!  '"  omnes  quafi  oues  erra^e,vnuqucmq;  declinafTe  in  viam  fuam. 

lefa.jj  6.  Siquidem  pmnes  illic  comprchendit  ad  quos  peruentufa  effct 
redemptionis gratia.  Atquc  eo  vfque  pfocedere  debet  iftius e- 
iaminis  rigor,  djoncc  irn  plenara  confternationem  nos  fubegc- 
ric,  eoque  modoadrecipiendamChrifti  ^ratiam  compararit. 
Failitur  cnira  qui  putat  fe  huius  fi:uenda?  cflTe  capace.nili  omnc 

prius 


4D  E      MODO      P£RCli>.     CHRISTI     CRAT«      164 

priusanimialtituciinem^deiccerit.Notueftillud,Deumrup€i:-  i.Pet.y.f. 
bos  confundere,Iiumilibus  dare  gratiam. 

6  Qu^autchumiliandi  noilri  ratio  niiivt  totiinopesacva-  ^**^    demum 
cui  Dei  mifericordiae  locu  demufc?Non  cnim  huiiulitatem  vo-  ^!^^jj  ^^in'^ 
co,/iquid  nobis  refiduu  eire  putamus.  Et  hadenus  pernicioram  niava,fi  dep»- 
hypocrifin  docucrunt  qui  Iiaec  limulduo  iunxere,humiHter  AQfitaomnitnjA- 
nobisfentieodum  coram  Deo,  &iuftitiamnoftramaliquo  io-s*"'^''"*  '"^»- 
co  habendam.Si  enim contia  quam  fentimiis  confitemur  coram ^'*  "°P*fi''('*' 
Deojimprobe  ilii  mentimur.kntire  auteiii  no  poiTumus  vt  de-  '/''J"  ,  1*^^*" 
cet  ,  <jum  prorlusquic^juid  videtuf  mnobis  efle  glor  oium  ^,^^y?,,^   j^^^ 
conteratur.    Qnuiw  ergo  audis  apud   Prophctam  ,  pararam  ^pprthtnf„,n 
cfle  falutcm  humili  populo  ,  <ieiedioncm  oculis  fup«rborum:  a>^utefcamus, 
primum  cogita,  ad  falutcm  non  patere  acccffumnifi  depofita  ^*f'8.28. 
•mni   fuperbia  ,    &  aifumpta    folida    humilitate  :  demde 
humilitatem  illam  non  clVe  modelbam  aliquam  ,  qua   Domi- 
Mo  de  iure  fuo   pilum    cedas  ,   (  qualitcr  humiies  vocan- 
tur  corarM  hominibus  qui  nec  fe  fafluose  efterunt,  nec  aliis  in- 
fuliant,  quumtamen  nonnuUacxcellentiajconrcientia  nitan- 
iur)fed  fubmifiionem  non  fimuiatam  aaimi  ferio  miferias  ino- 
pia»que  fux  fenfu  cofternati.fic  enim  vbique  verbo  Dei  defcri- 
bitur.Quum  Dominus  apud  Sophoniani  ficloquitur,Auferam  tfnmiUtAi  zUa 
de  te  exultantem,re/iduum  faciamin  medio  populi  tui  affliftu  (iffenbitur. 
&pauperem  ,  &fperabuntin  Domin©:  annonaperte  demon-  Soph.j.ix. 
iirat  qui  (iot  humiles  ?  Nempe  quilus  paupertatis  cognitione  YenimBnus 
afflidi  iacent.    Contra  fupcrbos  vocat  exuicautes ,  quod  rebtti  Scrmura.  c««- 
pro/peris  la?tih©miocs  folcantexultarc.Humilibusverb^quos/?»'©/;^??»»'. 
faluare  inftituit,nihil  facit  reliquum,nift  vt  fperet  in  Domino. 
S.c  &  apud  lefaiamjAd  quem  autem  refpiciam  nifi  ad  pauper-  '^^*  ^^*  ^'  * 
culum  &  contritum  fpiritu,  ac  trementera  fermones  meos  ?  I-  ^^''^' 
£em,ExceIfus &  fubljmis,habirans  SBcernitatem5&  fandum  no- 
tncn  eius,  in  cxeelfo  &  in  fando  habitans,  &  cum  centrit^  hu- 
miliique  fpiritu :  vt  viuificet  fpiritum  humilium,  &  cor  contri- 
lorum.  Quam  audis  toties  contritionis  nomen,  inteilige  cor- 
dis  volnus ,  quod  hominem  humi  proftraium  attolii  non  finat.     4 
Tali  coritritione  vulneratum  efle  cor  tuum  decet,  ft  velis  cuui 
hurailibus  ,   iuxta  Deifcncentiam  ,   exaltari.    Id  fi  non  fit, 
humiliaberis  potenti  Dti  manu  in  tuum  pudorem  &  dedecus.  / 

7    Ac  verbis  non  conteiicus  optimusMagifter.in  paraboia,  P**h!ica*ii  (>dj 
veiutin  tabuh,  legitimx  humi!icatisim:»gine  nobis  repra?ren-  '"'^^''^^  ^*?^-*' 
rauir.  Publicanumenim  prot.rt,qui  piocul  ftans,  nec  oculos  V"^*T* 
audcns  in  c^ium  erigere,cum  multo  placcii  orat.Domine^pro- 
pitiuscfto  mihipeccatori.Ncpute.Tius  cfl^c  hssc  fi(5l«  modeftig 
figna  ,  quod  cxluna  non  audet  intu^ri ,  nec  propius  acceder c, 
quodpeftus  plan?edo  peccarorcm  fe  facetarfed  inrerioris  af- 
^dusfciamus effc  teftimania.Ux  adnerfo  Pharifsum  opn*ni?. 


CAP.  Zll-  iNSTlTVTlONrs     LIB.     III. 

,  quigratiasagitDewquod  non/ic  cx  vulgohominum,  aacra- 

ptor,auciRiuiius,auc  adulier:quoniam  bls  ieiunarcc  in  fabbato^ 

decimas  darcc  omnmm  quse  poffidebat.  Aperta  confeffionea- 

gnofcu  cfle  Dei  donura  quam  iiabec  iuftiriain:  fed  quia  iuftum 

Tropy^ffuti  cir  ^C  ^^^  confidicdifcedit  a  facie  Dei  ingrac*  &  odiofus:  Publica- 

varu  eltgVji  ci-  nus  fu^  iniquitatis  agnitione  iuftificatur.Hinc  videre  licet  qua- 

mtndatur-       ta  iit  humiliarioms  noftrsE  gratia  cor^m  Domino:vt  no  paceat 

fufcipiend^  eius  mifericordiae  peftusjnifi  omni  propria?  digni- 

tacisopinione  prorfus  vacuum.  Haccvbioccupauit,  illrclaiadit 

Icfa  ^ui.       ^<^it"fn»  Qupd necui  dubium  foreccum hoc  mandaro  duiiiflus 

cft  Chtiftus  aPatreinterram,vteuaagelizaretpaupevib',«ic- 

dereturcontntiscordcprsedicareccaptmishbertacemf  claufis 

apertionem,c6io.larecur  lugenccs.-darec  illis  gloriam  pro  cine- 

rcjoleum  pro  luftu.palliam  laudis  pro  fpiticu  moerorix.Secijn- 

dumiltudmandjinim.  noi.nJli  laborantes&oneratosad  parti- 

xt         .o  fi  cipandamfja»Tibeneficentuminuitac.Etahbi,Non  veniadiu- 

Itos  vocandos.ed  peccaceres. 

Hi;7c  fecjtiitur     8  Ergofi  (u.hrifti  vocatioriiocum  darelibecfaceflatprocul 

abtkitiiAm  tjfe  omnis  a  nobi»  tum  irrogintia,:um  fccuritas.IIIa  ex  ftulta  pro- 

arro^XtUm  iy-  ^^\^  it.ftiti^e  '.'erluaftonc  narcicuLSvbi  homohaberc  fe  aliquid 

/ecurimfm.     p^^-^p  cuius  merico  apud  Deu  n  commendetur ,  harc  etiam  fine 

vllaopciu  periaifione  efle  p  >teft.MuIti-enim  peccatores,quia 

viciorum  duiccdjae  inebciati.Dei  uidicium  non  cogitaat,tan- 

quam  veterno  quoda  obftjpefafli  ticent,ne  afpirent  d.d  oblata 

fibi  mircricordKim.At  vero  npn  minijsexcuciend*talis  torpoc 

quam  abiicieda  qnGEuis  noftri  cofidf  ntia.quo  cxpediti  adChri- 

Demde  «•a^»'?  ftumfcftinemus,  qu->  vacui  &ieiuai  impleritpfiusbonisquea- 

cenfidemAm»  i^us.Nunquam  enim  ilii facis  confidemus,nifi  de  nobis penitus' 

diffi{i;nunquam  <n  iplo  fatis  animos  erigemus,nifi  prius  in  no- 

bis  deicfto  .nunquam  in  ip^^o  nos  Tatis  folabimur,  ni/i  in  Dobis 

Si  moio  t>ei  defolaci.Grati^  ergo  Dei  apprc-hendendjf  ?c  obtincndacabie- 

GrattamAppr*  da  quidem  prorfus  noftn  fiducia,freti  ver©  fola bonitatis eius 

hendsre  aco'j  certicudine,idonei fumus  du(vc aicAuguftin^)noftra mefita  o- 

tinere percupi-  ^^—^^  Chrifti  dona  ampledimur.quia  fi  in  nobis  merita  quajre- 

De  verb  A  f^f'"^"  venircmus  ad  eius  dona.Cuipulchre  fuccinit  Bernar- 

poftolic'8.    dus,feruisinfidiscomparans(uperbos,qui  meritis  faisvelmi- 

Serm.  ij.  in  nimum  arrogant:quia  laudem  gratiae  per  fe  tranfeuntis  impro- 

Canc.  be  retiaenCjperindc  acfi  pari^sradiuni  fe  parturire  dicarquem 

fufcipit  pcr  feaeftram.  Nelongius  hk  immoremur,  habeamus 

^?^M/^f«M/Mw  ^  fedgcnerakmcercamqueregulani.eum  id  participa- 

mrin*.        ^^^  dtumse  mifencordi^  frnttus  comparatu ,  qui  leipfum  non 

dico  iufticia(qu.^  «auUa  eft)fed  vana  ventofaqaeiuftitis  imagi- 

ne  penitus  exinaniuir.quJatantum  qaifque  obijciclmpedsmeQ- 

ti  Dei  bencficeati.^,qaancuiii  in  fcipfo  acquiercit. 


C  A  P  V  T    X  I  I  I. 
Dtio  ejfe  inimuita  iuftificztione  ohferuand*. 

Partes  huius  capitu. 

i  Gloria  Dei  &conftienti5  tranq  lilliias  i,i  iurtificatiofne  ^ratulti 
obferuandfoccurrunt.ln  glorij  D.i  pcccant  qai  in  fe  gloriantur 
&  extraChriftum  (  cuiusiuftitia  fid.  appreKcnfa  coram  Deo  ele- 
(^isomnibusad  recoHciliationem  &  falutem  jtrrnarai  obtinenda 
impufatur)iuftitiam  qufruntiftd.i.  &i. 

z  Confcienti?  tranquillit  is  nulla  alia  ratione  qiiim  iuftificatione 
gratuita  acquiri  potcft:quod  abunde  probatur,fed:.  j.  4.&  J. 

Tq  V  E  omninoquidemduohic  pra^clpuefpe-'^^''?''"'^*/^^ 

n.       1     r  r^        ■         I!  u  n.     tate&amanit^ 

toia.'irunc,  nempevt  Dominoillibataconitet,^-  rj^^     r 


ac  velwti  firra  refta  fua  «loria,  conrciGntiis  vero 


'«  agnojtii 


noftriscoruinipfiu.Uudicio  placida  quies  acfe-/Mr. 

renatranquiillcas.V.demusquonesac  quam  fo- 
licire  Scriptura  nos  hcjrcecur  ad  ledde.ndrim  f  li  Dc»  liudis 
confeilionem,  vbi  de  iufticia  agicttr.  Atque  jdco  hunc  finem 
Domino  Fuifte  teftarur  Apoftolusconferenelje  nobisin  Chri- 
fto  iuftitijejVt  fuam  ipfe  demonftraret.  Mox  vfro  qualis  iiU  fit  *' 

demonftratio  fubiungit:  nc.npe  /i  (olus  ille  iuftu'  cognofcitur, 
aciuftific:-nseum  quieftexftde  Isu  Chrifti,  Vide'  iuihtiamConfirmatk)  k 
Dci  non  fatis iiluftrari  nifi  &  folus  cenfeacur  iuftus ,  &  imme-^'/^"»«"""* 
rentibus  iuftitia!  gratiam  commanicef  ?  Hac  ra  ione  vulco- 
mne  os  obturari,  &  obnoxtum  fibi  redd  vniucr  u^n  mund  im: 
quia  quantifper  habet  homo  quod  in  fuam  defen/iouem  lo- 
(quatur,Deiglorisenonnihi?decedit.  Sicapud  Ezechielcm  do- g^^^^^.^^^.^^ 
cet  quantopere  ex  recognitione  noftrse  iniquitaris    nomen  Ejech.^o.^io 
fuum  glorificemus.  RecordabiiTiini,inquit,  viarum  &omnium 
fceJerum  quibus  polluci  efti^  *.  &  diiplicebitis  vobis  in  conf.'C- 
dlu  veftro,in  ouiaibus  milirifs  qu  s  commiilftis.  Et  (cietjs  quia 
ego  Dominus,  quumbenefecerovebisprop-ernomen  meums 
&nonfecundum  fceleraveftrapcffima.    Sihijc  m  vera  Oei 
notitia continentur,  vc  proprise  iniqui'.atis confcentia  actriti» 
nobisbenefacere  indignis  il!um  reputemus :  quidraagnono- 
ftromalotcntamus  vel  vllara  partic.ilam  ex  Ifta  gratuita;  be- 
nignitatis  l.iude  Domino  fuff.irari  ?  Similirer  leremias ,  dum  trremUl 
clamat.  Negloricturfapiensin  fapientiarua,autdiuesindi-  'cre.j.ij» 
uitiis  fuis,  autfortis  inforticudine  fua  :  fed  quig'oriacur,  in 
Domino gloriecur.annon  innuit de  gloria  Dci  nonnihil  dcpe- 
rfr^  a  XTi  femetipfo  homo  gloi;iaEur?ln  hune  ccrte  vfum  Paulus  ^A-.hi 

Ll   j. 


CAP.XIII.  IN  $  TIT  VT  1  ONIS     L  I  B.     III. 

verba  illa  acc6modat,quum  omnes  falutis  noftra?  parrcs  apucf 
T.Cor.1.30.     Chrilta  depofiras  eile  tr3d'C,vc  nonni/i  in  Dojjiinogloricmur, 
Signihcac  eniwi  contra  Dtum  infurgere&tenebrasobducerc 
glorisecius  quircjuis  veltancilLmderuo  fehabere  putat. 
Si5-'  'i»^"^  ^^»      i     lca  eft  lane:nunc|ya:xi  in  ipfo  v(^re  olorijmur,  nifi  noftra 
le  gforianrw,  gloria  penicus  abdjcaci.  Contra  hoc  habendumcilcathoiicum 
«  ticrfmVejim  theorema.adurrlus  Dt  um  olori.iri  quicunque  in  fe  eloriantur, 
Rom.z.fi}.      v>iquidem  ita  dcmumreddi  obnox-.uiiiDeo  mundu  celct:  Pau- 
lcfa. 45.15.      •^u^  ^^'^^  proifus  adciiipra  cfthominib  js  quxuisgloriandi  ma- 
teria.  Proinde  Icfaias^quum  iufiifica:ionem  Ifrael  \n  Deo  fo:- 
re  denun.^iatjaddic  iimul  &:l.iudcm;c]u.Tfi  diceret.in  hucfinem 
a  Domino  luftihcnri  clt:d;os  vc  in  ipfo  non  alibi  glonentur. 
Qjjaliccr  auceiu  landari  nos  in  Domino  conueniac  ,  proximo 
vcrfu  docuerac  nempe  vt  iuremus  cflt:  in  Domino  iuibcias  no- 
ftras,  &forcitudineui  noftiMm.   ObfcrMa  non  exigi  fimphccm 
confcfrionem.fediuramenco  confirmacam:  ne  fi<fta  nefcio  cjua 
ohicPao.         humilitatedefunger,dum['uces.  IS[ccj':chiccau(cturquifpiara 
^'^-  ^'*1'4^-  fcncqujcjuam  gl(jri..ri,duni  citra  arrogr.Htiam.propriam  mfli- 
lovKm  .  ^."  rjr  j.-,.,,  recognofcic  t<Jis  enim  «ftima-io  efle  non  potcfl  qujn  fi- 
duciam  gcuerec,r.ec  fiduciaquin  gloriampari.it.Meminerimus 
ergo  m  toca  iuftin^e  difputatio;  efincnthunc  cfTe  fpedandunij 
vt  illius  hus  pcncs    Dominum  folida  integiaque   manear. 
Ilonvj  :^.      Qu^and.iquiJem  in  dcmoflratiohem  lufliti^  fu^grattam  fuam, 
^l  hc.1.6.      tefie  Apouo!o,iri  noseBiidir.quo  fic  ipfe  iuftusj&  iufiificans  eii 
«juicft  ex  fideChrifii.  Vude  a!io  lcco^quum  docuiflccDomi- 
numnobisfalutem  contuliffe,  qiio  nominis  fui  gloria  illuftra- 
E)  Ue.i  8.       ret:poftca,quafi  idcm  repctens,rubiicit,GraciacftisfaluarijaG 
•.l''(.r.i  8.       Dci  donojuon  operibus,neqursglorietur.  Et  Petrus,  dum  ad- 
monct  nos  m  fpcm  f.Juris  vocncoscfTe  ,  vc  vircutesenarremus 
eiiisqiM  erenei>ris  nosvocauit  in  admirabileluirieruumjhaud 
dub  e  vult  ita  perfon.irc  in  nure  fideiiu  folas  Deihiudes,  vt  al- 
to  (il.  nrio  obruancomnem  carnis  nriogatism.Si.mma  haec  cft> 
nor.  polie  hominem  fibivll.tm  iufti.i^  micam  finefacrilegio 
vendfcare  ,  quia  cantundem  cx  ihuma:  i-jftitia:  gloria  deccrpi- 
turscddibamr. 
04, ih.^  i>''-    3  iam  u  q  .icrimus  qua  ratione  feremri  queatcoram  Deo  co- 
^  i-htcic  rx Jl-  fcicntia,noii  aUam  repericmus  qu.im  fi  gratu'ta  nobis  iuftitia, 
L  nH.ft^Tio-  pt-.u^oioconferatur.Subeacfemper  illuJ  SoIomonis,Qii,is  di- 
„<  sy^mua  ua-  ^-ef^MLindaui  cou  meum,purificatus  fum  a  peccaro  meo?  Nemo 
Pi o''»*2o.9.     ^'^  cerce  qui  n  n\  infinita  coUuuie  obruatur.In  fuam  ergo  con- 
rtfietclomunt.  fcientiam  defccndat  vcl  perfeftiffimus  quifqae,&  fafta  fnaad 
calculum  vocecquem  tandem  cxitum  habebn?An,quafi  benc 
compo/ira  fibi  finc  cum  Deo  omnia  ,  fuauiter  conquiefcet,  ac 
.  .  non  potius  diristormetislacerabitur  quum  infe  damnationis 
c-nfc.^.ia  t-  j.j^jjj^^.i2jj.j^^  ^bopcfibussftimctur^refiderefentiet^Confcieii- 
^''''  tiam. 


Pitri  Aiuir.rf 
t.itejirn/r.ta. 


DE      MOOO     PERCliP.      CHRISTI     CRAt.       l^t 

liam.fi  Deum  rerpicic.vcl  cum  iilius  iudicio  certam  pacem  hi- 
bere  Becefic  eftjvel  inferorum  terronbus  ob/ideri.Nihii  ergo 
proticiniusde  iuftitia  difleredo,  nifie^:m  ftatuGricuus  cuiusfta- 
bilicare  anima  noftra  in  Dei  iudicio  fulciatur.  Vbihabebit  ani-  E.t^p9ll<iio,pk 
ma  noftra  cjuo&intrcpidacoram  Dci  vultu  appafeat;&mc6-^'^'^"*'''^'"'""j- 
culli  eius  iudieium  excip;at:tum  iciamus  demum  nos  non  fid:i-^j*.'^  ^-^  "'^^" 
tiam  iuititi  .m  repeailc.Non  crgo  fme  cauli  tatopere  hac  ^^^'^rom.^iOexLe-* 
te  infiftit  Apoftoius,cuius  veibisagere  quam  meis  milo.  Sicx^m  obferuatic^ 
Lege,inc]uic,  promilTio  h^rreditacjs,  exinanitaelt  fides,  aboIita«^^««'2V.if. 
eftpromilfio.  Prjus  inf€rt5exinaniram&  euacuacam  efte  fide,^°"^"**'*» 
fiiuItitii'pfomit/ioopcrum  noftrorummeri  a  reipic!ar,autex 
Legis  obieruatione  pcndear.  Nunquam  enim  in  ca  (ecureac:^ 
quiefcercquifcjuam  poiret  •.  quando  nunquamfuturumeft  vc 
cecto  apud  ie  quifquam  ftacuat  fc  Legi  fatirfGciflc^vt  certe  nul^ 
Jus  vnquam  peropcra  plenefatiffacit.   Curusrci  nelongepe« 
tanturtei^imonia,fibiquirqitcft?seirc  poteliqoi  (cre(floocu'oi 
incueri  volct.  Atquc  hinc  apparer  m  quam  profjndos  receflbs 
'&.  tGnebricofos  hominum  menies  defodi^t  hypocrilTs,dum  ta 
iecure  fibi  indulgent  vc  opponerc  fuais  blanditias  noii  dubitent^ 
T)ei  iudicio  :  quali  iuftitium  qaoddam  illi  indicerenr.  Fidcles 
auccm,  qui  /incere  feipfosexcuciunc,  longe  alia  foiicicudo  an- 
gic  &  excruciat.Igitur  in  omnium  animoi  lubirctprimum  h^fi- 
tatio,dcmu  &  defperario:  dum  pro  ie  quifque  fubdueerct  qu^- 
ta  debiti  mole  adhuc  prcmcretur,  -quamquc  longe  diftarer  ab 
impofita  fibi  coi'.ditionc.En  iam  oppreflam  cxtindamoue  fide. 
non  enmi  fiuftuari ,  variare  ,  furfumdeorfum  ferri ,  h^f  tare, 
fufpcnfuni  teneri,  vacillare,  defperarcdenique,fidereeft;  fed 
conftanticertitudineacfoiida  fecuricate  aliimurtiobhrmare^ 
habcr^que  vbi  recumbas  .ic  pcdem  hg.is. 

4    Alterum  quoque  adiungit,irritam  &  euanidam  forepro-  D^i>iiie(^'prcl 
miffioncm.Si  cnim  cius  coiv  plcincntum  a  noftro  mcrito  depe-  '''^'fionem, 
det ,  quando  randcm  huc  vericum  fueric  vt  Dci  bencficentiam 
promere.imurfQu^incaam  fccunduln  iftud  membrum  ex  prio- 
reconfequjtur:  fiquidem  nonimplebirur  promiflio  n^fi  ijsqui 
fidem  illi  habucrint.CoIlapfa  ic^itur  fide.nuUa  vis  promiffionis  ^ 

^rcfidaa  crif.  Idco  cx  fidc  ha^rcdiras  ,   vc  fccundum  graciam  ad  f^-e  yrnf^^-f 
llabiiiendam  promilfi  nem.    Abunde  cnim  confirmata  eft,?''"'*  torrmt? 
dum  lula  Dci  mirericordia  nicirunquia  pcrperuo  nexu  coniun- 
6\.x  func  incer  (c  mifericordia  &  vcritasjioc  eft.quapcuuqjDeus 
mifericorditer  poHicctucfideliter  quoque  pr^llac.  Sic  Dauid,  pfal.uo.y^, 
antcquamfal^tenilibiex  Dei  cloq^jio  poftulct ,  caufim  pri- 
mum  ftatuit  in  eius  mifericordia.  Veni:'nt ,  inquit ,  ad  me  mi- 
icricordiaetujc,  falus  rua  fecundum  eUqjium  ruum.  Etmcri- 
to  :  qura  non  aliundc  ad  promirrendum  inducitur  Deus nifi  ctc 
,  ^era  milcrieordia.  lcaque  hic  fpem  tocam  /iftere  conuenic  Sc 


CAP.XIU.  INS  T  IT  V  T  lONlS       L  I  S.    1 1  I. 

in  iHA.  88.  velut  profundefigerc,  non refpedhre  ad noftra  opera,  quo cx 
tr>t't.i.  iliis  ('ubficiium  alit]uocl  pctatur.Sic&  Auguftinus  agedumprae- 

f ,<ie^  rtMf<?«y?j  cipi>:  ne  hic  nouum  alicjuid  diceie nos  putes.  In secernum,  in^ 
rzvLi.t  ^per  ^*-*^''  i^^Sriabic  Chriitus  m  leruis  luis.  Hocptomifit  Deus,  ho« 
Chrflum  fiin-  dixic  Dcus  ,  fi parum  eftjiociurauic Deus.  Quia  ergo  nun  fe- 
te,  pror^nfio  a-  cundum  mciita  noilr  i ,  fed  (ecundum  illius  milericordiam  fix- 
bunre  co?>fir-  Qiacft  promifffo  :  nemo  debetcam  trepidafione^rxdicare  dc 
tnataejl-.fjufid  q^^^-,  j^q^^  potiift  dubitare.  Bernardusquoquc.Quispoterit  fal- 
*Jr  "BtTnnrdl  ^*-'^  eflt?dicunt difcipuii  Chrifti.At  ille.Apud  hominesimpoi- 
pyQbauir.  fibilehoc  eit.C  i  non  apud  Dcum.Hsec  tota  fiducia  noftra,hsc 
Strm.  5.  ia  vnica  corolariojijec  toia  racio  fpei  noftrac.Sed  de  poifibiiitata 
dedic.  tcin  cerci,de  voluntace  quid  agimus  ?  Qois  fcit  an  odio  vel  amore 
Pj'-  dig!iusfic?Q_Jscognoui£fcnfu  n  Domia!,aut  quis  confiliarius 

cc  e.9.!.      ^i^^  ^^-^^  ^^^  1^^  nlane  fidem  nobis  fubuenire  nectfleeft;  hk 

l.Cur.i.16.  f  ,  .  1111  \       r^ 

op  jretiuccurrere  vericice:vcquod  denoDisIatet  m  eordePa- 

tris,  pcr  Spiricum  reuelecur,  &  Spiritus  eius  teftificans  perfua- 

deat  cordibus  noftris  quod  fili j  Dei  lumus.  i-^eriuadcaf:  autem 

voc.3r.do  &iurtificando  gratis  per  fidem:in  quibus  nimirum  ve- 

lut  incdi  is  quidam  tranficuselt  ab.-^^terna  pr^edeftinationead 

Bandefn-mif  faruram  glo -iain.Breuicer  fic  coliigimus.Scriptura  no  efle  fir- 

fmoargHm.n-  ^^^^  q^-  pj-oQ^ifji^ones indicac.nifl ccrca  confcentiaefiduciaar- 

toe^p.pr.i.t  pjpj-j  ^f^y[j,(.i^ln'uefl  djbicatio  autincertitudo.irricas  fieri  pro- 

clu  conr.hiirno.      r      .  i'  ^  n     ^         -  ■       r 

(■-PropintA-rH  nunctar.rurlum  nwnl  q  jam  vacilUre  ac  Huauan  pronuntiat  li 
pefp^y.u prA  opcribus  noftris  incumbnnSk  Ergo  aut  pereat  nobis  iufticiane- 
diilionfbii^  i!-  ceif..eft  aut  ne  vcniant  m  cofiderationera  opsra,  fed  foiafides 
hji-a'.o.  1,^^^-,  habeatjcuius  ifthec  natura  eft.aures  arrigercoculos  clau- 

detc:iu)c eft,  vni  promiiftoni  intetam  eflejCogicationeaj  aucr- 
tere  ab  omni  hominis  vel  dignitate  vel  meriro.  Ita  impletur 
■z.ich  3  9.       p^xflarum  iiiudZacharias  vacicinium  ,  Quod  vbi  deletafueric 
•  •iniqu^rasterrsejvocabitviramicumruumfubtcrvinea  &fubter 

ficuin  'uLim.VbiProphetainnuit,nonaIiterverapacefruifide- 
Us  quam  pcft  itppetracam  peccacorumremiffionem.  Tcnenda 
L\\y>m  cft  analogiri  h.^c  in  Prophecis  vbi  de  Chrifti  regnodif^ 
•  f()ruut ,  exrernis  Dei  benedi.^bones  quafi  fpirirualium  bonorii 

lcU.^.^-  yi?'.jras  proponere.Vnde  SiChriftus  rcx  pacis&  pax  noftra  vo- 
ti^h.z.H-  c:icur:'q!iia  on  nes  confcicnriseagitarionesfedat.Modusfi  qua?- 
ri:ur,  ad  facrincium  ,  quo  nacarus cft  Deus,  venire  neceflc  cft: 
cjuia  LicpidarGnunquam  definet,  quifquis  non  ftatuet  folaiila 
G;r,>i:icif)nepropiciari  Deum  qua  Chriftus  iram  eius  fuftinuit. 
Dc  niquc  non  alibi  quam  in  Chrifti  redemptoris  noftri  terro- 
ribus  pax  nobis  qu3?renda.  • 

Tertic  ,  rper'a  y  Sed  quid  obfcuriorc  reftimonio  vtor?  Ncgat  vbique  Pau- 
^4poffoii  di-  }j^5  pacem  vcl  tr:mquillum  gaudium  relinqui  confeicntiis,  nifi 
rmnnrAtiim.  ft.ic(,i;urn  fit  iuftificaririos  fidc.  Vndeauce  iiiacercitudo,  limul 
Kom  5.1-       «Jeclaratjquu  fciiiccc  amor  l^ax  in  corda  lioftra  difiufus  eft  pcc 

Spiti. 


DH     MODO     PE  R  C  IP,- CH  RI  $  T  I      G  R  A  T,  l6j 

Spfrirufandum  :  acfi  dicerc»  pio  pofTc  alicerfedarlanimas  no- 
ftrasnifi  certoperfuafifimus  Deo  Hosplacere.  Vrideetia  alibi 
exclamatex  piorumomniumpfTfona,  Quis  nos  repir/.bit  ab  ibid.^. 
amoreDei,c]ui  eft  in  Clirif^o?(.]uia  ad  minimara  qnanqueaura 
trepidabimusdoncc  appulerimus  ad  portumillum:  fecuriaute  Pf^il.ij.^. 
erimusin  caJigtne  mortis,  quandiu  fe  riobis  paftorem  Deus  o-  Tojirtr»o ,  fih 
Jlendet.Er^o  quicnnque  sarriunr  nos  fide  iuftificarijGuia  re^e-  "PP^fi^'-  fp^^h^- 
niti.lpiritualiter  viuendo  lulti  h'.mu.s,nunquani  gultaruntgra-  ^-^^^  nempeni 
tiae dulcedinem,vcDeum  fibi  prcpirium  forcconfiderent.  Vn-  .^de^^uHoi  effh^ 
dc  etiam  feqfiirur  ,  rfte  orsndi  modum  nihilo  magis  eo';  fcire  ^'i.vt    regcvji 
quimTnrcas&profanas  alias  qttanibccGenres.  Nequecnim,  ftiritualiter> 
tcftfi  Paulojvera  eft  fidesn^fi  didec  &  fuggeratfiiaiJf/i-mim  lU  "'^'-'"^^' 
lud  Patris  nomen,  imo  nifi  os  nob's  aperiaiprofcrcndii  Jibc-  (-l\.  g 
r©clamori,AbbaPater.Qnod  alibi  clnnusexprimit.InChrifto  e-h.j  16. 
nos  hqbsrcaudaciam  &  «dirum  in  fiducia  p*r  fidem  eius.  Hoc 
ccrcenoncontingic  rcgenerationisdono:  quodvtmutilu  fem- 
pcr  cft  m  hac  carne.itii  multipliceui  dubitandi  fnateriam  in  fe 
conriner.QMare  ndremediii  illud  venire  Hecefieeft,vt  ftituar 
fideies  non  aiioiurerperandam  fibi  efie  harreditarcm  regni  c^- 
leftis,  nifiquiainficim  Chrifticorpus,  iufti  grarisreputantur. 
Nam  quoad  iuftificationcm  reseft  mere  paffiua  fides,  nihii  af- 
ferens noftrum  ad  conciliandam  Dei  grr.tiam,fed  a  Chrifto  re- 
cipiens  quod  nofeis  deeft. 

C  A  P  V  T    X 1 1 1 1. 

Gluale  initium  iujiificationk-^  continHi  progrejfm. 

Partes  huiuscapitis. 

VtfaciHus  qu3e  A\^^  fant  pcrcipiaturjqu.3lis  clTe  pofnt  toto  vita?  dc- 
cijrfu  hominis  !  iiftaia  difcutiendura  fufcipic,  otunefquc  hotr.in^s 
in  quacuor  clflfTes  tribuic. 

j    Priraaclaffis  !uftratur,fed  1.1.3  4.J-^>  ^- 

a.3  Secunda  &  tertia  coniundim,fcit  7.&  8. 
Quarta^fe^.p.^'  inde  ad  finem  capitis. 

Vo  res  dilntidior  fiacqualis  poffit  efle  toco  vi-  Ho. 
t3?  dccurfu  hominis  iuftitia,excutianius.quadru-  ^'^* 
pliccm  vcro  faciamui  gradum.  Hommes  e- 
nim  aut  nulla  Dci  agnitione  pr^ditijm  idolola- 
tria  demerfi  iunt  :  auc  facramentisinitiati ,  vi- 
Tximpuriiatc  Deum  ,  qucm  oreconfi-entur, 
fai^is  abnesantes,  tipulotcnusfunt  Chiifti:  auc 

Ll    iij. 


^AP^xiii^  t  N  sTi  i*  vTioNis  iiB^  iii^ 

hypocms  funtjqui  cotdisnequitia.n  inanibus  fucis  tegut:  aut 
^«f /«•^m^M.Spirku  Dei  rcgenerati^veram  andimonia  meditanair.lnpri- 
•'•  tniy,quando  nacurahbus  dotibus  cenfendi  funtj  a  vertice  capi- 

tis  ad  pUntam  vfque  pedis  fcintilla  boni  no  i  reperietur  :  niii 
s.  yoUhttra  fortevoIiimusinfimularefalfiSciipturan(,dum  hifce  elosjijs  v- 
Xj^«ro;««/;«y?;--niuerros  filios  Adamcjmmendar,quod  prauo  fint  &  prefrado 
itJ^'^1!'        cordejquod  cmne  fiemeum  cordis  eorum  mdum  fic  a  primis 

Jtre.17  9.  .*.  ^  r_ 

Gtn.8,2f ,  annis,CjUoa  van^  iin;  eorum  cogitariones,  qvjod  tmiorem  F)ci 
Plal.  94.11.&  pr^  oculis  non  habear.quod  ncmo  eorum  intelligat  aut  requi- 
'4  »•  rat  Deum.Jircuiterquod  caro  finf.quonomine  intelligucur  o» 

Gen  ^  j,  pgr^  illa  omnia  quce  enumerantur  a  Paulojfornicatio^immun- 
impltlu  -r-,^it^ia«impudieitia,luxuria,idoioruni  cultus,  veneficia/inimici- 
»WM/?i?/4(>in*-ti^3Contentiones,xmulatione.Sjir2e,rixaE>difienfioncs,feft2e,in- 
//.  uidi«,homicid!a,Si  quicqjid  foeditatis&-aWminationis  excG- 

g  tari  poteft.H^c  cil  dign;tas  fcilicet  cuius  fiducia  fu perbire  de- 
^     -        ^    beant,  Quodfiqui  intcr  eos  eamorumhoneftate  pollent'qu.^ 

ProrftiA  mtferi ,-        ■  i'  /      n.-       -    i     1  •  1  •  ■ 

ir  perditico-  'pCGiem  ahquam lanftitatis  habcar  intcr  hommes:quii  ramen 

rJim-Vta.        fci'?!us  Deum  non  morari  externum fpJendorcmjad  fontem  i- 

pfum  opcrum  penetrandum  cft ,  fiquid  ipfa  valere  velimus  ad 

iuftitiam.  Infpiciedum,inquam,penitus  eft  ex  quo  affedu  cor- 

dis  opera ifta  prodc  int.Quanquam  autem  latifiTimus  hic  dicen- 

di  campus  pacet ,  quia  :amen  pauciffimis  verbis  potcft  res  ex- 

pediri,fequar  qa-intum  iicebir  in  docendo  comperidmm. 

■    2     PrincipiOjnon  inficior  effe  Dci  dona.quxcunque  iu  in-^ 

*MMltumtarK%  ctti\x\\^  apparent  egregia;  d  tes.  Neque  vero  fic  a  fenfu  com- 

inie^eji  (jmfda  f„u;,i  diffideo,nihiI  vc  mterclfe  contcdam  intcr  Titi  &  Traiani 

"tiy^^"!^'^^^'  iuft»ti3m,moderationem52E:qiiirarem,ac  Caligulse,vel  Neronis, 

ttjiiwos^^md^^^  Domirianirabiem,  intempcricm,i>uitiam;inter  obfcoenas 

difcrim.nx.  m  Tibcrij  libidmcs,  6c  Vcfpafiani  hacin  partecoocmentiam:  ac 

l^*t  donif,  i.  (neinfingularibus  aut  virtutibus  aut  v:t:j>immoremur)  intct: 

dtlitniiione  in-  inris  legif  iique  obferuationem  ac  contemptum.  Tantum  enim 

^^''^^'''"^^^eftiufti  &  iniuftidifcrimen,vcvelin  morruo  illiusfin-^ula^jhro 

prJfenilhi^^'^  ^ppareat.Q^uid  enim  ordinatum  reftabic  in  mundo  Ci  \\xc  mter 

«/,<f?,g„,^^,^^.feconfundamus?Icaqueeiufmodidiftind;ionem  inter  honcfta 

cet,  &turpiafaein9ra  nonmodo  fingulorn.Ti  mentibus  Dominus 

infculpfit,fed  prouidentia:  quoque  fu^  difpenfatione  {x^pe  c^-^ 

firmat.  Videmus  cnim  vt  multis  prajfentis  vitdE  benediftfonib* 

profequaturcosquiinterhomines  virtutemcpIunt.Non  qubd 

excerna  illa  virtutis  imago  minimum  eius  benefieium  merea- 

tur:  fed  ica  placet  illi  approbare  quantopere  cordi  fit  fibi  vera 

iiuftitia,  dum  cxternamquoque&  fimulatamtemperalircmu- 

nerationc  carere  non  patitur.  Vnde  fequicur  quod  nupsr  con- 

feffi  fumus,Dei  cHe  dona  qualefrunque iftas  virtutes aut  virtu- 

tum  potius  imagines  :  quando  nihileftviio  modp  laudabilc 

quod  tion  ab  ipfo  proficifcatur. 

;    At- 


o£    moooPbrg.chr.isti  O  RAT.  l68 

5    Atqui  nihilominusveruiii  eftquod  Augjftinus/cribit,o-  'Veriifn  ^uic-. 
mnesa  Dei  vnius  rcligionealienos ,  vtcunqueob  vircutis  oT^i-qfitd  abhf.iuf- 
nionemadmirabiles  iiabeanrur.n  n  niodo  vUarcmunGratione  J^'"^*    vtrtute 
dignos.fed  magis  punitionerquod  puraDei  bcna  cordis  (ui  pol-  tiifit^miatunii 
lutioac  contaminaiic.   Et(i  enim  D.i  inftrumenta  funt  ad  con-  ,;«    'uudabiU 
feruandam,iuftici«,c  'ntincntia>amicitia,remperantia,  forritu-  W^^mr,  cor- 
dine,prudentia,hominum  iocietatem:  bona  tamen  hxc  Dei  o-  ru^ium  eff. 
pera  peiliuieexenuunEunquia  non  fynccro  boni  ftudio,fcd  vei    'b.^.contra 
fola  ambirionc,  velamoie  lui,  vel  alio  quouis  obliquo  '<>ft:Ctu 
contiaenrur  d  m.ile  agendo.Qu^um  ergo  ab ipfa cordi.s  unpoci-  *'^^«>'''« ^^P'^- 
tate,velut  afua  origine,  corru,  ra  fint,n''n  magis  inter  virrutcs 
ponedaer.inr  qua;n  vifiaq  uc  ob  affinira^Cm  ac  fimilirudinem  r     j 

virtucis  mponere  lolent.  Dcnique  c)uum  perpetuum  cfle  me-^^'"'  '^"'^ 
minermius  reaihnem,vt  Deoferuiatur:q:wcquia  alio  con^en- 
d!r,iammcri'6  niiitcit  rcifli  ii»)meii.Q_uiaergo  fcopun  nan  rc- 
f,Tici.m:  quem  Dei  fapienria  prJi:rcrib:::tamctfi  officio  bonum 
videcur  q-jod  3gunc,hne  camen  pcrucrro  Dcccarum  eft-Confti- 
tuic  igiKuf,  omnes  Fc.bf  C!(;s  Scipiones,  ScCatones  m  iilis  fuis 
prxcUris  ficmonbus  lioc  ptccafl'e,qn6d  quum  fidei  Jucc-  care- 
rcnr.non  adeum  firtem  ipraretuleruntadqucm  refcrredrbuc- 
runc.  nonf  s.iTe  ergo  in  iilis  veram  iufticiam:quia  non  aiftibus 
fbd  fi.iibuspenf-jnturofficia. 

4  Pretcrea  ff  verum  el^  quod  lohannes  aicnon  efTe  vitam  ex-  j  chnVtfey- 
trafilium  Dei-.qui  parrem  in  Chrifto  non  haber ,  qualesquales  ^>'^  ?"''"  «"'' 
fint,  quicqnid  a^anr,vel  uif  Ji3ntur,in  exitium  tamen  ^ternasa;  'F^'^''-'/"''"'*- 

■    -    \    ■     °  r  o  j       •  •        '   ^'""^- 

morti.  ludic^Uin  totocuriu  pergunr.Secundumnanc  rarionem  ,  ^^  ^  ,2^ 

illud  ab  Au;4uftino  ditlum  eft,  Religio  nol^ra  iui^os  ab  iniuiti.s  Li.^  adBoit. 

non  operum,  fed  ipfa  fidei  lege  difcernit:finequi  qu-ir  videtur  cap  5- 

bona  opera,in  peccaca  vertunrur.Q^imobrem  belle  i<^em  ipfe 

alibi ,  dum  talium  hominum  Itudiuai  erroneo  curfui  coparar,  _     r  •    T>r  1 
^  ■  •   n  '  ■•  i-v  PrrofmFfal. 

Q'Jo  enim  m.igisitrenuecurrit  qutsextra  viam  ,  eo  longmsa  g^,^,^  ^-.tfu- 

fcopo  recedit,ide6que  fic  miferior.  Qaare  meiius  cfTe  eo!'Ccn-  firni   pronun- 

dic  in  ria  claudicarc.qj.im  .-x-r :  via  currere.  Poftrema  malas  tiain  ccfirriA' 

ciTc  arboresconftat,quando  fi'.ie  Chrifti  communicatioite  nul-  ^«^'' 

laeftfan(flificatio.  pulchrosergo  &  a^^peftufpeciofjs,  giriiu  e- 

ciam  fuaues  frudns  generarc  poft^unnb^nos  nequaquamvH^fic 

facile  cernimus  efie  malediftum_,  ncc  modo  nullius  ad  iuftiti.i 

prerij.fed  cerciin  damnationemmeriri,  quicquid  cogicat.  mt-  ^ 

dicatur,perficichomo,anccquam  Dco  per  fidcmreconcilietur.    '^  ;',''  *  ; 

Etquid  tanquam  deredubia  difpucamus  ,   quum  lamproba-  /^^^.inn  coudi- 

6um  fic  teftimonio  Apoftoli ,  impofiibiie  clTe  vc/ine  fide  quif-  m;.-,?;r,';"»>'4 

p  ia  m  p  I  a  cc  a  r  D  e  o .?  veilis  cUfcr  ^ 

$     Sed  probatioetianjnumapcrtior  lucebicfi  nacuraliho-  pf^^^f-^^hr.mi:. 

minisconditioniDeigratiae  regionc  opponacur.  Clamat  e- "'"*  ""''  ^'~ 

nmi  vbiqueScffptuia  ,^nihii  m  honuoc  Deum  repenre  4U0  ad  %    .-.eaAf^ 

Li   iiij. 


CAfXllH.  iNsTlTvTlONlS      IIB.     III. 

anortuum   «jfp bencfaciedum  illi  incitetur,  fed  gratuitaruabenignitateilluiw 

/teBatur  mre-  pr^ueniie  Qu,id enini  ad  Vit  im  poffitmorCdUs/^Arciuidym  fui 

gfKer^rjoHrf-cognitionenosiUuminac,  dicitui  amortefufGitare,  acnouam 

7// p^r^ic!^nt.^^^^^^^^  facere.Hoc  fiqLjidem  tituiofprsefercim  apud  Apofto- 

l»han.^.s5.    ^^'^)  videmus  fjcpe  Dci  ei^A  nos  beuignitatem  commcndari. 

Dc-usCmtjuit) ;jui  dtues  eft  in  mirci'icordia,  pioptcr  multa  cha- 

ricatem  quadilexit  los.etiain  quimeflc.nas  mortui  peccatis, 

conuiuificajit  nos  in  Chrifto,  &c  Alibidum  fub  typo  Abrahi? 

gener:>lefide  i  Am  vocaticncm  craftat,Deuseft,inquitj  quiri- 

iitficat  rHon.uos,&  vocat  ea  qua?  non  funt  tanquam  finr.Si  nihil 

.    fumi!s,quid  qurf  >  poftu  «us?  Qjare  arrogantiara  iftam  validc 

retundit  Domiiuis  in  hsft  )ria  lob.in  his  verbis^Quis  prajucnit 

loli.  41.  2.     j^^g^  g^  rerribuam  ei?omnia  enim  mea  funr.  Q^ani  fentcntiam 

Rom.  ii.j.     cxplic-ns  Paulus  coconfert,  neputem^  nos  aliquid  ad  Donai- 

numafFerrepr2e:ermeram  inopiae  &  vacuitatis  rgnominiam. 

Q^are  loco  fupra  citatejvr  probet  fola  eius  gratia.non  operi- 

Eph.  2..10.     bus,m  fpe  falutis  nos  peruenilfc  ,  allegat  nos  illius  eftc  creatu- 

ras,  quoniam  rcgenerati  fumusin  Chrifto  Icfujadbonaopcra 

qiia;pr^p.irauit  vtin  illis  ambulcmus.  Acfi  dicerecQu^isno- 

ftiiim  acletfeiua  iiiftitia  Deum  prouocifle,  quum  primano- 

ftraadbeneageridumpoteti?!  ex  regeneratione  fluaf?Vtenim 

natura  conditi  fumus,  citius  cx  iapide  oleum  ^juam  ex  nobis  o- 

pus  bonum  exprimcrur.Mirum  ^r  .fc<9:6  (1  komctatse  ignomi- 

ni^dimiiatus,3udetfibi  adh'!Creliquumf  liquid  facere.Fatea* 

».Tlm  1.9.     murergocum  praecLrcTifto  Dei  organo.nosa  Doraino  voca- 

Tit.j.4.         tos  v<'Cacione  fan^lainon  fecundum  opera  nnftra,  fed  fecundu 

propo(i'um:icgr3tiam  eiusracben^gnitatedileftionemqj  crga 

nosSaluatoris  neftri  DeiapparuifFe.quia  non  ex  ofcnbusia- 

ftitise  t]uae  fecerimiis  nos, ied  fecundum  fua  )>  raifericord^a  fal- 

obs  nos  fecitivc  iuftificati  illiusgratia,  h^redcsefficcremur  vi- 

tX-Xictr.x.  Hscconfcf/ione,  omniiuftitia  vfquead  minimam 

particulamhominemfpoliamusjdonccfoUmifericordiainfpe 

vitsexrern^rescneratuf.  f  erif:  quand<>,  fialiijuid  operum  iu- 

ftitia  ad  nos  iuftsficanid-n  conferr,faUo  dicimor  gratia  iuftifica- 

ri.  Nor»  cxciderat  fane  fibi  Apoftolus  quum  gratuitim  afteruit 

Rosn.  14.«'.     iuft  ficarioncm,  qni  alioloco  nrgumentatur ,  gratiam  famnon 

clTe  gi ati^m  fi  quid  opera  valeat.Et  quid  aliud  fibi  vult  Domi- 

"Ijijs.quumnegatre veniflcad  vocanddsiuftos,  fed peccatores? 

Mattli.^  rj.    Sjfoii  pcccarorcsadmittutur,quidperfiftitiasiuftitiasaditum 

quxramuj? 

$.lefai£  Tro-    6  Rcdr cadcm  mihi  rubind<*cogftatio,pericuIunn  eflc ncDci 

fha^  teflimo.  mifcricordisc  fim  iniurius,  qui  tant.i  anxierate  in  ea  afferenda 

"'"•  Jriborem,  pcrinde  acfi  dubia  obfcuriVc  forer.  Sed  quoniara  ea 

c(!  noftranialfgnitas.qucBunquamfi  validiffime  depulfacon- 

cedat  Deo  quo"d  fuum  €(i,cogbr  paulo  longius  infiftere.  Qufa 

wmen 


DH       ItiODO      ?BRClP.      CHRISTI      GRAT.        169 

tamen  fatis  p^rfpicua  cft  in  hac  rc  Scriptura,  eius  potius  verbis 
quain  mcispugnabo.  lcfii^s^vbj  defcripfit  vniuerfale  generis 
lminaniexitmna>  pulch.ewrd.nein  reftuutionisrubtexit,  Vidk  Ief.59.15» 
Dominus  iii  mrluni  i«py.aruit  in  oc.-liseius.  Etvidif  qma  non 
eft  yniSi  adni:ratusert,  quia  non  eff  qui  mterccdar:  &  falutcm  ^_  ^^^^^^^^, 
pofuit  ii.  bra.-hio  IiJo,&  mftiria  iua  ie  cofirmauit.  Vbi  funt  no-  ^^^  oftas.  * 
iha?mfticsa?,n  verumeftq-iod  ait  Propheta,nemincm  eflcqui 
inrcc  peraidaruafaluteDomi.  o  opiruletur  .^  Sic  aliusPro- 
phct;i,  \bi  Do  nif.ude  reconciltandjsfibipeccatoribuo  agente 
inducir,  Otf  oiabojinquir.te  raihiin  perpetuu  in  iuftitia,iudi-  ofe.z-.ij.&xj. 
cio.oratia,&  mifcricordia.Dicam  mifericordia  non  cofcquutf, 
Mifericordiam  canfequut x.Ejurivjodj  foedas,quod  primam  no- 
biseflecum  Dco  coniundionem  conftat  ,  G  mirericordiaDei 
nitirur,nullum  rclmquitur  itjftifije  noftra;  fsjndamentu  Et  vcro 
incelligere  ex  iis  qui  hominem  cum  aliqua  operu  iuftitia  Deo 
obuiiin  proCvdeie  fingunrcuipiam  ,  an  oi\inino  vUam  iufti- 
tiam  efl*e  ^mtent  nifi  qua;  fit  accepta  Deo.  Id  cogitJre  fi  infanu 
cl-t,quid  Dcogratumabetusinimicis  prodear,  quostotoscum 
omnibus  fiis  faftis  auerfa-  ur?  Omncs,  inquam,nos  eflc  capita- 
les  ac  profcflos-inimicos  Dei  noftri  teftjttur  veriras ,  doncc  iu- 
ftificati,  inafnicitiamrecipiaiur.  Siprincipiumdileftionis  cft  Paulu4ittm(jr 
iuftifieatio.qux  opcrum  iuftitix iliam  pr«cedent?  It:i,  vt  pefti-  lohann**. 
lentem  illam  arrogantiam  auercat  I^hannes,  dihgerer  nos  mo-  ^°^^lf' 
net  quomudo  nan  priores  cum  dilcxerimus.  Et  idipfum  iam  o-  ,  j^JJ^[,o^. 
.lim  perProplictam  fuum  Domiausdocuerat.DiligamJnquit,  ofe,>4  5' 
eos  (pontaFiea  diIeftione:quia  conuerjus  eft  furor  meus.Ope-  ^.  Validtfima 
ribuseertenaninftigatur,fi  fponteadnosinclinauitfeeiusdi-  ratione  ,  ^m» 
leftio.  Sed  rudehominumvulgusnihil  id  aliudefle  putatnifi  '^''^flJ^^Z^^g 
quod  vt  redcmptionenoftramperageret  Chriftusnemopro-  "^^"7/?" ?»<>«* 
meritus  fueri::vt  aucem  redemptionis  poflTeffionem  adeam*,o-  ^^^  chriHum 
peribusnoftris  adiuuari.Imo  ver6,vtcunqueaChriftoredcpti  „ot«  accjwfit^ 
limusidoncc  camen  voeatione  Patrisinferimurinillius  comu-  cotifundttUtr- 
nionem,&  tenebrje  &  mortis  h«redes.&  Dei  aducrfarij  fiamus.  rorem tollit.- 
Non  enim  ab  immunditiis  noftris  purgari  nos  &  ablui  Paulus,  i.Cor.tf.ii. 
docet  Chrifti  fanoumc ,  nifi  dum  purgationem  illaii  Spiritus 
in  nob.s  efficit.C^od  idera  dicere  volcns  Pctrus,  dcchrat  Spi-  «•^etJ.x* 
fitusfandi&Gationem  valereinobedientiam  ,  &arpcrfionem 
fanguinis  Chrifti.Si  Chrifti  fanguine  inpurificatione  per  Spi- 
ritum  a^perginaur,ne  putem*  alros  nos  eflfe  ante  huiufmodi  ir- 
rigationcm,q'jam  eft  fineChrifto  peccator.Maneat  ergo  illud, 
principium  noftrx  fa!utis,eflc  quandam  velut  a  morcc  in  vitant 
refurreftioncm.qiia  vbi  propter  Chriftum  nobis  datum  cft  in 
«um  credere  ,  tunc  incipimus  demum  tranfirc  i  morte  in  vi- 

22  m.  _  Secnnda  elafa 

7   Sub  hac  tationejqui  fecundus  &  lertius  in  diuifiene  fupira  im^ios  nomtM 


CAP.XIIM.  iNsTf  T  VTr  aNlS     L  I  B.     Itl. 

teniu  Chriflia'  po/ita  notatusfuit  homiiium  ordo.comprehenclicur.  Confcie-^ 

tios  :^ bypocri-  i\x  cnim  irapuricas  vtrokjue  nondu  eOs  Dci  Spiriru  legcnera- 

lat c^mprehen-  fos  arguit.  Rurfum  autem,  regenerationem  in  eis  nullam  0^3 

l'//'^'*       hocdcfedainproditfidei.Vndeliquer.Deonondu  n  reconci- 

fuf  damnabile  "^fo^^no'"»"--"^  m  eius  coidpeaa  iulhhcatQs:6juado  ad  hfic  bo- 

^raiit^.  *12  ni/i  per  fide  non  peruenitur.Qujd  pariant  peccacores  a  Deo 

aIien3ti,ni/iilliusiudicio  exccrabile.^Hacquidem  ftolida  con- 

fidentia  cumimpijomnesturgcnt ,  tum  pra^feitim  nypocrica?, 

quod  vccunquetotum  corfuuin  obfcopnitarefcatcre  norint:fi- 

cjua  tamen  edunc  fpeciofa  oper i,digna  xitiraant  quc  Deus  n6 

arpernecur.HincperuiciofusiHeerrorjquod  fce]era:r&nefa- 

ri^mentisconuidi,  adigitainenLnequejntvtre  iuftitia  vacuos 

fate.inrurifed  iniulV  -s  fe  agnofcenres.qu.a  inficiando  non  funt, 

iuititiam  tamen  nonullam  fibi  arrogant.Hanc  vani'  a^^em  egrC'* 

Tefie  Hagg/to  gie  Dominus refutar per  Prophetam,  Intcrroga,  inquit,  Sacer- 

Prophfta.        dotes.diccns,  Si  tulerichomo  c  irnc.n  fandlific  itam  in  ora  ve- 

Hagg.2.1».     f^imenti  fui,&  pancm  aucahum  cibum  admouericnuqud  fan- 

dificabitur.?Refponderunr  aute  Sacerdotes,Non.  Bt  dixit  i lag-^ 

ga?us,Si  terigeritpollucus  n  anima  .iliquid  hoiui-Hjnf^nnc  cou- 

taminabimr?Rerponderunt  racerdoces.Concinjinabitur.Dixic 

Hagg^us,  Sic populus  ide  ante  faciem  me.im,  dlcit  Dominus: 

&ficomneopusmanuufn  eoruinj&oraniaquai  obtulcrint  mi- 

hi,CQnc.iminatacrunr.Vnnam  ha^c  fententii  vel  pie.nam  fidem 

poflecobtinere  apudnos  ,  vel  memoriseprobeinfidcre.  Ne- 

m®  enim  eft  quamhbct  alsoqui  tora  vica  fl.igitioftis  ,  qui  per- 

fuadere  fibifuf^ineatquod  hk  Dommus  chrepronunciar.  Si- 

ipulacnequiffimusquifq;  vno  velalteroLcgis  offici»  perfasv- 

duseft,non  dubitatfibi  iuftiti:sloco  acceptii  ferri.Mt  Dominus 

reclamat,nu!bm  indeacquirifamflificationem  mficordcprius 

bene  purgato,Neq^eocontentus,conraminari  c^)rdis  impurita-- 

te.qu^cunqia  peccacoribus  prodeunt  opcrajafleuci-at.FaceS^Je 

crgoHomeniuftiti^cabhijoperibus  quo:  poliurionis  ,orc  Do- 

mini  damnantur.  Etquam  eleganti  fsmilicudinc  irud  demon- 

ohienio.  ilrat?  poterat  enim  obiedari,  fandum  inuioiabiliccr  efie  qu.od 

t(,esj>6,,fio.        Dommuspra?cepifret.  Ipfe  vero  contra  opponit,  nihir  mirum 

cfTefi  qu.ie  ^ndificata  runtin  Lsge  Domini,!mproborum  fpur- 

citia  concaminantur:quum  facrum  aicre(flando.,immunda  ma- 

nus  profaner. 

Dfvidc  iefuia.     8    Eandcm  enrm  caufam  egrcgie  apud  lefaiam  perfequicura 

itfj.i.jj.         Neofieracis,  inquit,facrifiGiumfruftra:  incenfum  abomin.irio 

^'"l*  *^^P- 58.  el^mihirCalendas&folennitaresveftras  oditanimame.i:ra<5la 

«lu    er.Pro-  ^yj^j  j^^jj^j  niolefta,  laboraui  fuftinens.  Q^um  extenderitisma- 

nus  vcftras,auertam  oculos  meos  a  vobis:  quu  multiplicaueri- 

tis  oratione.m  ,  non  exaudiam.   manus  enim  vefhv^e  plensefunc 

fafjguinc.  Lauamini ,  munJi  cftote,  auferte  malum  cogitatio  - 


Ol      MODOPERCIP.    CHRISTI      GRAT.  I70 

num  veftiaru.Quid  ifthuc  fibi  vultquod  Dominus  ita  n:?u^eat 
adobfeq-...iil  fu^e  Legis  ?  Imo  vero  nihilhicrcfpu.t  quod  hrex 
gcrmana  Legis  obferuationc:  cuius  mirium  efle  vbique  docet, 
fyncerum  fui  noministimorem.  Ulo  fubiato,  non  modb  nugac 
fuiitqujecunqueillufflruntur  ,  le.i  foecidx  abominandxque 
forde?.  Eanc  nunc  hy pocrit^,  &  inuolutam  cor Je  prauitafem 
retinentes,  Deum  opcribusftudeant  demereri.  Atquimagis^^^^^^^^^^ 
ac  m;.o,s  hoc  modo  irri  abunt.  Execrabiks  cnim  lUi  lunt  !ni-  p^Q^  ,5,3. 
piorum  viamirirola  red  »run)  oratio  accepca  eft  lUt.  Confti- 
cuimus  ergo  extra  dubium^quod  vu^gatifiimu*  cfle  debet  me- 
diocriterin  Scripruris  exercitato  ,  qux  vc^fummo  rplendore 
confpicua  (unt  opera  in  hominibus  nondum  vcre  fandihcatis, 
tamprocuIabefleaiuftitiacoraDemino^vcpeccataccnfean- 
Hur.AcpromdcverifTime  illi  quinon  conciliari  perfon^apud  ^"^^^  " 
Deum  gratiam  per  opera  tradideruncrfed  econuerfo  cum pla-  p^^^^^^  ijb. 
ccre  demum  opera  vbi  perfonagratiam  prius  in  Dei  confpedu  ^^  poeni.  Sc 
inueneric.  Religiofeque  eft  obfcruandus  hic  ordo  ad  quc  Scri-  Gregor.cuius 
pturanosmanuducic.  Refpexilfc  Dominum  ad  Abel,  fcribit  verba    refc 
Mofcs,&  adopcraeius.  V  des  vt  Dominum  hominibus  propi-  ^"J^J^^  ** 
tium  defignet  antequam  ad  corum  opera  refpiciac.^Quare  pu-  ^g^.^  4. 
nticationcm  cordis  prarcedere  oportet  ,  vt  qua:  a  nobis  pro- 
deunt  opera,benignc  aDeo  cxcipiintur.quia  lemper  vigetil- 
la  leremia?  (ententi3,ocuI'js  Dei refpicere v«ricitem.Porro  fo- lercm. JJ. 

lam  fidem  clfe  qua  cord  i  hwninura  purificantur ,  Spiritus  fan- 
ausper  os  Petri  afleruic,  vnde  conftatpriraum  eflein  vera  vi-  Aa.ij.i^. 
uatjucfide  fund^mencum.  ,^ 

9     Infpiciamus  nunc  quid  habeant  iuftiti^  quos  in  ordme  ff^'llf^J„, 
quarto  pofuimus.Fatemur  dum  nos  intercedeteChrifti  iuftitia  '^^^* 
fibi  reconciliac  D€us,ac  gratuica  peccatorum  rcnaiffione  dona- 
tospro  iuftishabeticum^eiufmodimifericordiaconiunftamli- 
inul  cfle  hanc  eius beneficeciam,  quod  per  Spiritum  fuum  fan- 
ctiim  mnobishabitat,  cuiusvirtutcconcupifcenti^carnisno-     « 
ftr^e  racigls  ac  magis  in  dies  mortifieantur :  nos  vero  fandifica- 
mur  ,  hoc  eftconrccranjur  Domino  in  veram  vit^puritatcm,  ^^^ji^pirim 
cordibusnoftrisinLegisobfequiumformatJs.Vcha;cfitpr£ci-^^„;fH  reaa. 
puanoftravoIuntas,voluntacieiusferuire,acciHsdutaxatgIo-^.i4i«ee<^'i''^: 
rkm  modisomnibusprouehere.  Enimuero  etiam  dum  fandi 
Spiritusduduin  vijs  Dommi  ambulamus  ,  netamennoftri 
oWiti  animos  toIiamus,remancnc  imperfedionis  reliquiar,qu?  j  jj^pg  g  4^, 
nobishumilita^is  argumentumprxbeant.  Noneftiuftus,  ait  c^ic^utd  m- 
Scriptura,qui  facitt  bonum  &  non  peccet.Qualem  ergo  iufti-  men  optimum 
tiamexfuis  operibus  etiamnum  obtinebunt?  Pnmum  dicotpreferuntfcar- 
quad  optimu  ab  illis  proferri  poteft.aliqua  tamen  femper  car-  ""J^T^J^^"'^ 
nis  impuritatc  rcfperfum  &corruptum  cfrc,actaaqaa  aliquid  ^,^^^^^,^„  e^, 
fajcisadoiixtumhabere.Seligat^inquamjextowfuavitaS.Dci 


INSTITVTIONIS     LSB.    III. 

kruus  quod  in  cius  curlu  maximeexiniium  fe  puf.ibir  efJidi/Te, 

bcne  renoluatfingulas  partcs;  depreherderprocu!  dubio  ali- 

cubicjuodcarnisputrcdinenifapiac  :  quandoRunquam  ea  cft 

neilraakcritasadbeneafendumqisse  efiedebet.  fcd  incur"» 

rerardado  mu!t.i  debilitas.Quaqua  non  obfcurcis  cffe  maculas 

F^_f.^mb  ^uu  vidfemusquib.tefperfa  /inc  operaranaorum,  fac  canien  minu- 

TiiiZciunZ  ^'^^l"^o^^^^"^"«S£luntaxat:rcd  an  oculos  Dei  nihil  ofFcndct, 

coram  quibus  ne  flella?  quidem  pura:  runi?Habemus,nec  vnum 

a!an<51;isexij*eopusjquodliin  fecenfeaturanon  mereaturiufta 

opprobrii  mercedem- 

Tr*hrtayin;,     *o    E)eindcetiam/i fieripofTet vtaliquancbisefTent omnino 

sum  /ftf/ic7«»9  puraabfolutaqueopera  ,  vnum  rsmen  pcccatum  fatisei^  ad 

'velfaiis  efi ad  ^clcnd^m  extmguendimque  omnem  memoriam  prioris  iu- 

mm''mriUH  ^^."^'^'.^'^  aitProphet.i.  Cui  &  lacobus  cenfentit,  Q^i  ofi^ndit: 

/t^I^^morTl,  C'"^"'0  in  vno  ,  faduseft  omnium  reus.  lam  quum  h^c  vita 

Ezecii.s8  a4.'*?^o5"^'snunquamapeccatopura  fitautvacua,quicqu;d  iu(h- 

lac.2io.        tia? anab:scompsratumforctj  idfequetibus  identidcm  pecca- 

tis  corruptu,oppreflum,&  perdicu,in  confpedu  Dci  non  veni- 

»  recjnec  in  iuftitiam  nobis  imputaretur.Deniqj  vbi  de  operum 

agituriuftitia,  non  GpusLefjsrcrpicicndum  ei}  ,  fedmanda- 

tum.    IdeofiexLegeiullitia  qua:ritur  ,  fruftra  vnum  aut  alre- 

rum  opus  proferamus :  fcd  neccfiaria  ei^  perpetua  Leb>]s  obe- 

dientia.Quare  iilam.de  qua  loquuti  fumus.pcccatoronwemif^ 

iionem  non  /emel  (vt  multiflolide  opinantur)  nobis  in  iui>i- 

tiam  Dcusimpucat,  vt  impetratapr:]g?eritj?  vtt^  vtni?i  ,  poftea 

in  Legeiuftitiamquxr3!n®:qu6dnihilquam  m  fpen;  falfam  in- 

ductos  rideret  ichidcret.  Qu^u  enim  perfedio  nulla  obtinge-  ^ 

renobisporfitquandiuhaccarnc  induti  fumus  ,  Lex  sucem 

mortem  ac  iudicium  omnibusdetiuntiec  qui  non  integram  iu- 

llitia  opcre  pra:fHterint:habebitfemper  quo  nos  accu)et,rcofl 

.,     ^ueagat,nificontraoccurreretDei  mifcricordia  ,  qua^nffidua 

vtfhwods^  -  -  P^-^catorum  remifiione  nos  fubmde  abfoIuerer.Qnare  id  icm- 

'  ^^^ri^rijint. P^^<^o"^-*f  9UocJ  prin,cipi6  diximus ,  Si  ipfi  ex  nolira  digiutate 

sf^imaniurjquicquidmeditemurautmoliamur,  nos  tamecum 

omnibusnoftris  conacibus  &  ftudijs  morte&  interitu  dignos 

cile. 

,    .         '   li    Duob^hisfortiterin/jflendiim.nuliumvnquam  excitilTc 

dZiu'rat  0    P'j  ^^^^ninis  opus  quod  fi  feuero  De!iudicioexaiMinaretur,n6 

nibus  breuiter  ^^^^  damnabile.    Adhzc  /i  tale  aliquod  detur  (quod  poffibile 

rtpctitu  terna  homiui  non  eftj  pcccatis  camen,  quibus  laborare  aurhorem  i- 

4tdditiir   adu.  pfum  certum  eftjViciatum  ac  inquinatura  graciam  perdere.  at- 

'  '  utationiscardo.Namdf  prin- 


*  f^ip-^-^^i'  que  hic  pr^cipuus  efl  noftr^  difp 
$turaPerip.uHe  ^j  j^  Juftificationi^hil  intcr  nc 


aocert  vt 


cipio  iuftificationis-nihil  inter  nos  &  faniores  fchohfticos  pu- 
I7bl>iu'cl7rl  &"^  ^^i  *i^^"  peccator  giatuito  a  damnacione  iiberatus  iuftitia 
nifpUtAntre-  obtincat. 


Dtt      MOOO     PXRCIP.     CHHISTI     3RAT.        ^71 

©btineat,idq;  per  remiflionem  peccatorum.  nifi  cjuod  illi  CuhgeneraTif  /»/• 
vocibulo  iuiiificationisrenouationcm  comprehcndunt  ,  qua^^>^f"  -^*'*^ 
perSpiritum  Dei  reformamur  mLegis  obedicntiamauiKriam^[*|!!^'^^™^ 
vero  Jiominis  regenerati  fic  defsribunt.qued  homo  pcrChrifti^^,^j.y^^j^j^^^_ 
fidcm  Deofemel  reconciliatus,  bonis  opcrib.  iuftuscenfeatur/cTiroj^. 
apud  Deum  ,  &eorum  merito.fitacceptus.  Verum  DfimiausRom.4-f>'' 
contray.e  fidcmimputalTe  Abrahginiuftitiampronuntiarjnon 
cotemporequoidolisadhucferuiebat,  fcd  quummultis  iam 
annis  vit.^fan{ftttateexcelluiirer.  Diuergocoluerat  Abraham  ^    , 
Dcumexpurocorde  ,  &  eim  Legisobe4ientiam  pr^ft(rer.tc 
qu£abiioniinevjiortalipr:eftaripoteft  :  habct  tamenadhuc 
repcjfitamin  fideiuftitiam.  Vndc  colligimus,  fecundum  Pauli 
ratiocinationem,  non  ex  operibus.  Simihter  quum  apud  Pro-  "•^^•^'4 
pheram  dicicur.Iuftus  ex  fide  viuet:non  de  impijs  &  prophanis 
habetur  fenno,  quos  Domin*  ad  ftdem  conHcrtendo  iuftificet: 
fcd  oiatio  ad  fideies  dirigitur,&ijs  vitapromictiturcx  fidc.Pau- 
lus  quoqueomnemrcrupuhim  foluit,  quumpro  confirmatio-  pj??^^" 
ne  iilius  fententiae  iftum  Dauidis  verficulum  fumit,Beaci  quo-     *  '^'"^ 
rum  remifl'^  funt  iniquitares.Certum  eft  vero  Dauidem  non  de 
irapijs.fcd  de  fidelibusloquijqualis  ipfeerat:quiaex  confcien- 
tise  fu^efenfu  loquebatur.  Ergo  hanc  bentitudiuem  non  femel 
habcrc,fed  cota  vita  tcnere  nos  oportet.Poftremo  legationem  i,c<»r.j.i8. 
degratuitacum  Deo  reconciliatione  non  in  vnum  auc  alcerii 
diempromuIgar:/ed  perpecuam  in  Ecclcfiaefie  teftacur.Pro- 
indenon  nliam  iuftitiam  ad  finem  vfque  vitae  habent  fideles 
quam  qu3E:  iUic  defcnbitur.    Manec  enini  perpecuo  raediatoe 
Chril^us.qui  P  itrem  nobis  reconcilicc.  ac  pcrpecua  cft  mortis 
eius  effi'cacia:nempe  abluclo.fatiffadiojexpiacio,  perfeda  de- 
nique  obedientia,  qua  iniquitates  omnes  noftr»  conteguncur.  £phef.t.f» 
Nec  Paulus  ad  Ephe^.^ios  dicic  nos  initium  falatis  habere  ex 
gratia,  Ctd  pergratian  raluatoscfTe,  non  ex  operibus  ,  ne  quis 
gloriecur. 

12    (>;^  ad  euadendum  fuj)terfu^ia  querunf  hic  fcholafti-  Scho^fi^*yf<^^ 
ci,eosnonexpediunt.Aiuntnon  tanti  eflcmtriniecadignitace  r/^^/^grem dt" 
bona  opcra  vt  ad  iuftitiam  comparandam  fufficianc  :  fc6  hoc  ^\,nam  de  4. 
accep-antis  efie  gratias,qu6d  tantum  valent.Deinde,quia  fateri  homimmdaf' 
coguntur iuftitiam  operum  hic fempcr  cfTc  imperfedam  ,  con-  /«• 
cedunt  nos,quandiu  vimmus^remiffiene  peccatorura  indigere, 
qua  defsclus  operum  fuppleatur  :  itA  deli^Ha  quae  commit- 
tuntur,operibus  fupererogationis  corapenfari.   Acceptancem  '^^o^fi** 
cnim  quam  vocant  gratiam  ,   non  alin  m  efle  refpondee  quam 
gratuitam  eius bonitacem,qua nos  in  Ghrifto  compleftitur  Pa- 
ccr.duminnocentia  Chrifti  nos  induit,  eamquefertncbis  ac- 
ceptam.vt eius beneficio  pro  fan<fti8,puris & innocentibns nos 
liabeac.  luftitiam  en:m  Chdfti  (qug  vc vna  perfeda  ei>.ita  fuU 


CAP.  XllXI.  iNf  TIT  V  TI  ON  I  $        tlB.    IlJ. 

Dei  eonfpedlum  fuftincre  poteft)pr«  nobis  iifti  oportef,ac  iu- 
dicio  reprerenrarivelutfponrorcm.Hacnosiuilru«ftia'7idU'ini 
peGcacoium  remilKionem  ni  fide  obtinem^Hiiius  pnritate  ve- 
Jat^noftraerordes&imptrftdionumimmunditia?,  reinimpu- 
tantur:  fed  velucfepuh^conteguntur ,  neiniudicium  Deivc- 
niantifconechoraaducniat,  quaconfeftoin  nubisacplaneex- 
tindo  veterihomine  ,  diuinabonitas  nosin  beatam  pacemcu 
nouo  Adam  rccipiet:  vbi  dicm  Dominicxpedemus ,  quo  in 
-^    gloriam  cseieflis  rcgni,reeeptis  incorruptis  corporib*,  tranlfe- 

ramur. 
f/ijoH-      *^     H3Ecfivcrafunt,nul)acertenoftraoperanosexfeDeo 
amu  «x^Um-  accepios  gratiofofque  rcddcre  queuf :  ac ne  ipfa  quide  placere, 
tio.  '    nifi  quatcnus  homo,  iuftitia  Chrifti  opertus,  Deo  pbcer,&  vi- 

tiorum  fuorum  remiffioneni  obt  net.  Non  enimcertis  operib* 
I      18  ?.       promifit  Deusvit2emercedem;fedtai  tifir.  pronunti3t,quifece^ 
rit  hxc  vidurum  :  maiedidi' ncm  ilLiincelebremepponens 
contraomnes  eos  qui  non  perftiterint  m  omnibus.  Quibus  a- 
bunde  refellitur  commentum  partiaiis  iufttije,vbi  non  alia  iu- 
ilitia  admictitur  in  ci^is  quam  integra  Legis  obferuatio.  Ne- 
^*  ctmmtn-  qyg  ygj-^  folidius  ei\  quod  garrire  foient  de  fufficienda  per  fu- 
tHm  /^''"^''^pererogationisoperacompenfiicione.  Q^idenim  ?  annon  eo 
jM^ta-e  (ir    « femper  redeut  vndc  iam  funt  exclufi?  eum  qui  cx  parte  Legem 
fupererogaro-  feiuat,  catenus  luftum  openbuselle?  Quodillisnemo  laniiu- 
nuoperacor/t-  dicij  concefterit  ,  nimis  impudenterpro  confeftb  aflumunr, 
fenfcttione  >«- Totics  teftiticatur  Domin'  nullam  feagnofcereoperum  iufti- 
fellit,  jjjn,  tiifj  ij^  perfefta  Legis  fu^  obferuatioBC.Quas  eft  improbi- 

tas  quum  ea  deficiamur,ne  videamur  omnigloFia  fpoliati,hoc 
eft  prorfus  Dco  ceffilTcnefcio  quibus  paucorura  operum  fru- 
l^ulis  nosiaftare,  &  quod  decft ,  redimere  pcr  alias  (atisfaftio- 
nes  conan^Satiffifticnes  iam  potenter  dirutse  fupra  fuerut,vt 
ne  per  lomniMm  quidem  venire  nobis  in  mencem  debcant. 
Tantiim  dico,eos  qui  fic  inepciunt,  minimcrcputare  quam  rcs 
fitcaram  Deoexeerabilispeccacum.intelligerencenim  profe- 
db,  totam  hominum  iufti  iam  ii\  vnum  cumulum  coadam,  v- 
P  nius  compsnrationi  paremelfe  non  pofle.   Videmus  nanque 

Gcii.j.17.  |^Q„,|„e,-^  yno  dcli<ao  C\c  a  Deo  abicftum  fiiifle  &  abdicatum, 
^rirrto ,  (juod  vt  fimul  omnem  recuperad^  filutis  rationem  perdiderit.Sub- 
(Attffaaiontb,  laca  eft  igiturfatiffadionis  facultas ,  qu"!  qui  fibi  blandiuntur, 
fubUtit ,  tiuf  nunquam  certe  Dco  fatiffacient;  cui  nihil  gratum  acceprumvc 
modi  figrnentA  ^    ^^ ^  ^^  inimicis  fuis  profea jm  fit.    Inimici  porro  funt  o- 

corruerenecej-  ^         •,        -  ■    /x-      ■      -r   o.    ■    ■         c,    „     :r 

fg  gfi,  mnes  quibus  imputare  pcccata  initituit.  1  ceta  igicur  &  remii* 

fa  peccaca  nobis  ante  oportec  quam  ad  vllum  opusnoftruni 
Dorainus  refpiciac.Ex  quo  fequiturgratuitam  effepeccatorum 
remiffionem  :  quam  fceleraie  blafphemanc  qui  faciffadiones 

Phil.3.13.      vilasingerunt.  Nos  ergo  ^  «xempio  Apoftoli,  qusrecrofun? 

obli- 


DM      MOOO      PIRCIP.     CHRISTX     GRAT.        IJZ 

obliuifcentes,ad  ea  aurem  pergentes  quse  ante  nos  funt^curra' 
mus  in  ftadio  nolho,tendetes  ad  palmam  fupernje  vocationis. 

24   ladare  verorupcrerogationisoperajquomodocum  illo  Dejndf,  ^uol 
conuenit  quod  nobis  prseceprum  eft ,  vt  quum  fecerimusqur-  '"»5«  "/'«^  '«j 
cunqucprarcipiunrurnobis,  dicamus  nos  leruoscflb  inutiles,  ^^'f\pT"^<^fffif' 
iiec  plusfccillequam  quoddebumiu^?lJicerecoraK>  DeojHon  .,,,^    r 
eft  limulare  autmentiri:icd  quod  pro  certo  habeas  apud  reco-  wt»ia,zj'€, 
ftituere.  lubet  itaquc  nos  Dominus  fyncere  fehrire,&  nobifcu 
repucare.nulla  fibi  pr^ftare  gi  aruita  officia,fed  debitas  opc^as 
icddcre.  Ermeritb.-fcrui  enimfumusrot  obfequiisdefoenerati 
<]uot  defungi  no  poflumus,  eciamfi  omnes  noftijc  cogirariones 
omniiqi  uicmbra,in  Le^^is  officia  verterentur.  Idcoquc  quod 
ait,  Qnum  fecer^tis  quajcunquepra-cipiutur  vobis:perinde  va- 
lcracftplufquam  omnes  liominum  iuftitix  vniusforcnr.  Nos 
ergo  (quorum  nemo  non  longiffime  abeftab  ifta  n>eta)quo- 
modo  audeannis  glorinri  nos  cumulum  addidifte  ad  iufta  mcn- 
ruram?Nec  eft  quod  excipiatquifpiam,  tiihil  obftare  quomin* 
vlrra  ncccflana  officiaprodeat  eius  ftudium  qui  a  neceflarijs 
aliqua  in  parteceffat.  Sicenimpenitushabendum,  nihil  nobis 
vei  qued  ad  Deicultum  ,  vel  quod  ad  dileftionem  conferaf,in 
mentem  vcnire  pofle,  quod  non  fubDeiLegecoraprehenda- 
lur.Quod  fi  pars  eftLcgisJic  voluntariam  liberalitatemiadc- 
musjvbi  aftringimur  neceffitate. 

i^  Atquc  in  hanc  rem  intcmpeftiue  allegatur  illaPauIiglo-  olfk^io  ,    rx 
riaciojQuod  intcr  Corinihios  iurefuo  fpontecefieritjquod  li-  ^^*"''  giona- 
cebatalioc]ui,fiIibuifier,  vfurpare:necillis  tantum  impenderit  i^uciy^T^' 
quod  ex  of ficio debebac.fcd gratuitam  operara  vltra  officij  fine 
largitus  fit.  Arqui  animum  aduertere  coueniebat  ad  rationem  Kejpor.fio  \.fen' 
jllic  fignatam.hocfecifiTe  ne  infirmis  oftendiculo  foret.  Vendi-  f^^^^-^fofioU  e- 
tabancenim  fe  hocbenignitatis  lenocinio  mali  fraudulcpti- ^f'*^'"''-'"' 
que  operarij,  quo  &  fauoreoi  foncicisfuis  dogmatibus  conci-     '  *'*' 
liarent,&  odium  conflarent  Eu\ngeIio:vt  necefle  Paulo  fuerir, 
vel  in  periculum accerf ere  Chrifti  dodrinam.vel eiufmodi  ar- 
tibus  obuia re.Agedum, fi  res  eft  homini  Chriftiano  media^of- 
fendicuUitn  incifrrere  ,  quum  abftinere  liceat ,  faceor  Apofto- 
lum  aliquid  Doniino  fupererooaffe :  fin  hoc  ipfvim  lure  rcqui- 
rebarur  i  prudenti Euangelij  difpenfetore  ,  dico  fccifie  quo<l 
debebat.  Dcniqueetiamfi  talis  caufanon  apparec,  verum  ta-  ^lterA  gene. 
men  femper  eft  illud  ChryfoftoRii ,  noftra  omnia  eandem  ha-  ^^^'"^  doarir.A 
bere  conditionem  cum  feruorum  pecuhjs,que  iure  ipfo  debe-  P^°P°'^^'^^    '^ 
ri  domino  conftat.  Neque  id  diffimulauit  Chriftus  in  parabo-  Luc  17T" 
Ja :  incerrogarenimquamgratiamhabiturinmusferuo  ,  rbi 
cota  die  vano  labore  exerciwtus  ad  nos  vefperi  redierit. Arqui 
fiert  poteft  vtnFiaioriinduftriaincubucricquam  aufi  fuiflemus 
cxigcre,  Efto.mhiiiamenfccic  quodnonex  condicione  fer- 


CAf.XlUl.  1  N  $  T  IT  V  T  I  O  NIS      L  I  B.     III. 

Tertia.fnptre-ukutis  deberec:  q=uiacum  tota  fua  facultate  nofter  eft.    Taceo 

rogationts ijf«- miolQs  fint  fupercrogaciones  quas  itlii.venduare  Deo  volijnt. 

ruai  nihtl  ejfe  n^g^^  enim  funt  quas  weque  i|  le  vnquam  iinpsrauit,neque  ap- 

ijuam     tittgM p^^b-jp  j^gj.  quum  reddenda  eri-  apud  fe  ritio,  aceei^tas  ferec. 

"^  Hac  deraum  hgnihcacioneconcedemus  elielupcrerogacionis 

-  opera  ,  vtpocc  de  quibusapud  Prophetamditlum  eft  ,   Quts 

Idcin  55*1.     qusefiuit  hsec  de  raaaibus  veftris?Sed  me.iiinerincquid  5c  alibi 

dicaturdeiis  ,  Quare  appcndicisargentum  veftrum  &.iOiUn 

panibus?laborem  veftruminfumicis&non  in  ftturitace?  Non 

»eft  quidem  valdc  laboriofum  otioffs  iftis  rabbini  ha?:  fub  vm- 
br*  in  mollib,  cachedris  difputare.  at  quum  (imimu'  ille  ludex 
pro  tribunali  federtt,  cuancfcere  vcnco  a  huiufmodi  placita  o- 
portebit.Hoc  hoc  quasrcndum crar,  quim  ad  cius  tribunal  de- 
feRfionis  fiducium  afferre,  non  quid  in  fcholis  &  angulis  fjbu- 
laripofti^mi.s. 
^arta.ScYt.     i6     Du2e  funt  potif(imum  nobis  abigend^  hac  parte  ex  ani- 
ptMras  ^^'^«-fHispeftesmcquidinoperum  mftitii  fiduclajponanfjnequtdil- 
ctaqiMetin  jj^  a\ox{2z  adfctibant.    Fiducia  qualibec  nos  pafiim  depellunt 
cperum  '"/''"* Seripfur^   auum  docent  iuftitias  omnes  noftras  foetere  in  Dei 
confpea:u,nm  a  Chrifti  innocentia  bonum  odorcm  ducintmi- 
hil  Quam  irritare  Dei  vltionem  pofle,nifi  mifericordis  eius  in- 
dulgentia  futtineantur.  Ita  porro  ilihilrcliquum  nobis  faciiir,. 
nifi  vt  iudicem  noftrum  dcprecemur,  cum  illa  Dauidis  confef- 
Pral.Hj.i.     fionc,   Nemincmiuftifica:um  iricoramipfo  ,  fir.Jtio 'cn<  a 
lob,  10.15.      feruisfuisrepofcat.Vbiau-em  lob  dicit,  St  irapieegi,V2E  mihi: 
fiautctn  iuftc  ,  nec  C\c  erigam  caput :  quanqutm  refpicir  ad 
fummam  illam  Dei  iuftiiiam  ,  cui  ne  Angeli  quidem  refpon- 
dent;  fimul  tamen  oftendic,  vbi  adDei  iudicium  venicur,  nihil 
rcftarecun«fti?mortalibnsMiifi  vc  obmurefcant.  Non  cnmieo 
tantum  pertinet  quod  cedere  vltro  malit  quam  cum  rigiditatc 
•  Dei  penculose  ccrtare.fed  fignincat  non  aliam  fenfifteeum  in 

{c\\>fo  iufticiam  ,  quaui  qa^  pJ*imo  momenro  effec  a  facie  Dei 
coll;;pfura.Exifta  fiducu  gloriationem  quoqut  omnem  faccf- 
^mia,ghria-  f^^^  necefTe  eft.    Quis  enim  iuftici.^  laudem  afliL-^net  operibus, 
Uonern  '^»'^^^  q^^q^^^  flonfidcntia trepidct  a  Dei  confpcftu^  Veniendumer- 
remouere.       §®  ^"° "^^  vocat  lefai3s,vt  in  Deo  laudttur  ac giorietur  omne 
Iefa.4tf.10.    fcmea  Ifraelrquia  veriffimum  eft  quod  alibi  dicit,nos  planta- 
Iefa.61.5.       tionem  effs  g'ori2B  Dei.  Rite  ergo  tum  purgstus  erit  animus, 
quum  ncc  in  fiducia  opeium  vlla  ex  parre  recubcrt,  nec  in  glo- 
ria  exuitabir.  Ad  falfa?  autem  &  tneadacis  iftius  fiyjMcia;  fl<iruni 
ftultos  homines  hic  error  animat ,  quod  fux  falutis  caufam  in 
operibu<;  femper  locant. 
SextarclpofiOi      17     Verum  fi  qu^tuor  caufarum  gcncra  refpicimus  ,  qu3s  in 
i  cfuatuor  ge.  rcrum  cffedu  confi^erare  prsecipiunt  Philofophi,  nuIJum  eo- 
tterib,  eaufarit  ^^-1^  repcriemus  operibiasin  coftituenda  faluce  noftra  conue- 

ni  rco 


S>1      MODO     PERCIP.     eHRISTl     graT.         S7| 

Kire.  Efficicncem  enim  vic.T  ^Bcernsc  nobiscomparando?  cauram  nuUum  9>ie¥if, 
vbiqucScrjpcurapredicacPacris  cseicicis  milericordiam  .    &  ^^ '«  "«J'- 
gracuicamerga  nas  dijeftionem:  materjalem  vero,  Chnitum^^,^^^^^^.^^^^^:'^ 
cum  (ua  obediencia.per  «]ua  nobis  iufticiam  acquifiuit.formale,.^  figilUrim 
quoque  vci  mitrumecalem  cjuam  clie  dicenius  nifi  hdem?  Ac-  demtnftrarn. 
cjue  cres  (imul  ilUs  vna  fentencia  comprelicndit  Iohanne.s,quu  lohan.j.i^, 
dicic>Sic  Dcus  dilcxit  raundumvc  Filmm  vnigcnitum  daret:  vt 
omnis  qui  credic  in  eum  no  pereacfed  habeac  victm  .^ccrnam.  Ro„^^j.„  , 
Porrb  fi.iialem  relhtur  Apofi:olus  e(rc,&  dmina;  lufticise  demo- 
itracionem,&  bonicatis  laudcm:  vbi  &  alias  cres  diTercis  verbis 
commemorac.  Sic  cnim  ad  Romanos  loquicur,  Omnes  pocca- 
ucrunc,&.  cgtni  gloria  Dei:  iuitificantur  aucem  gratis ipfius  gra- 
tiarhichabescapjic&f.rimumfonccmquodDeusnosgratuita^ 
mifencoidia  complexus  ea.Sequicur,Per  redemprioneiv.  qua:  '^^J^^J^*/' ^'^ 
eil  in  Chrifl:o  lelu:  hic  hnbes  veiaci  marenjni  qua  nobi^  mfti-  p^trutrga  mi 
tiaeonficicur;  Perfidcmin  far.gjincipnwis^hiecauiainlirume  diitSlm 
tahs  oikndirur,qua  Chrifti  iufticia  nob;s  a;>p!icarur.    Foftre-a.  -^'«'^''''^/w, 
m©  rubiungicfinem,quiim  Aid\,ln  demonftracionem  iufticiae  i-  ch-AluyuMi- 
pfius.vc  fic)p!emftus,&iu(uficas  cuquicftex  hdeChrjltK  At-    ^^^^^^^^ 
que  (vc  obicer  quoque  dcnoiec  iuftitiam  hanc  rcconciIiaci<»ne^    UHrumen- 
conflare)nominac;m  ponic.Chrii^ium  dacum  efle  m  reconcilia-  tdufides. 
tionem.Sic  &  primo  ad  Ephefios  c.ipite  docec  nos rt-cipi  a  Deo4    ^i>mlu,di^ 
jn  graciam  in  niera  mifericordia :  id  fieri  Chrifti  incerceffionc:  T^jrJ,')^ 
fideapprchendi:  onmia  in  hunc  fir'.cm,vt  diuins  bonicacis  gJo-^''^^"!^^^'^'' 
lia  ad  plenum  cluceat.   Qu^Lim  videarnus  cmnes  f^lun^s  noftr^  ^^^, 
parciculas  ica  excranosconftare  ,  quidcft  quodiam  operibus 
vel  c^nfiiaraus  vel  gloriemur  ?  Nec  de  €fficiente,nec  de  finali 
concfouetfiaia  iTobis  moiiere  pofiunt  vel  coniuraciffimi  diuin^ 
graciathoftts.nifi  cocamScripcuram  abnegarcvelinc.  In  m  •fC- 
riati  &  formali  fucjm  faciunc,quafi  dimidiaram  cum  fideChri- 
itiqueiuftitia  locumoperanoftra  ceneant.Sed  id  quoque  Scri^ 
pcurareclamantc-qu.^&Chriftum  achisefleiniuftitiam&  vi^ 
tara  fimphcicer  afiir.-Bac,&  hoe  iuftitise  bonura  Tola  fidc  poffi- 

^^^^*  .       ,^     -  .     /-     Sccunda  «>^;V* 

i8    Quod  ^ufeminnocenciarintegritari^qjUisEmemoria  l.r-  ^^g^  ^  pi»rum 
piufcuie  landi  fe  confirmancac  confolanrur  ,  nec  eciam  ab  ^z Pmaa ^hna' 
prJcdiGandamterdum  abftinent,id  fir  bifariam:  vel  quodbona?""'^' 
fuarac.iufamcummulaimpioruns  caufacomparando  ^fecuri-^*^"'^'    ^^ 
tatemmdev;<fiariarconc!piunt,noatamlu.^mitir^cornmen- J^  ^.v/»/jr4Bi 
.dacione  quim  iufta  mericAq-je  aduerfariorum  damnatione:vel  ^  diji.n^nmh. 
quod  etiam  finc  aiiena  comparacione  dum  fc  coram  Deo  re- 
cognofcunt ,  nonnuli  im  tllis  &  confolationcm  &  fiduciam  af- 
fert  proprise  confcicnci^r  puricas.  De  priore  ratione  poftea  vi-  vid.  ttap  ty 
debi.nus:  nuucde  pofteriorebreuicerexpediamus,  quf>modo  fed.i4  &  ca 
(Cii  co CGueniat  quod  fupra  diximus,nulla  cflV  in  Dei  iudicio  o-  *»  ica.to, 

Mm    i. 


C  A  P.     X  I  V.  1  N  S  T  1  T  V   T  I  o  N  I  S      L  T  B.     1  f  I. 

p^rum  fiducia  rubniiendum,nullaeoiu  opinionegloriaadum. 

^o-.r.odo  afe-  Ha?c  porro  conue(}icncia  eii,qu6d  f^nCii ,  quum  de  fundanda, 

/??  pit  fancJi,  confiicueridique  falute  fua  agicur,  cicra  operum  refpedum  in 

ejuumde  ccrt:^  folam  Dei  boiiitacein  oculus  incendunc.  Neque  adeam  modo 

tu  W** /«'':- ^f^fg  omniatanquam  ad  beaticudinis  piinCipiii  fe  conuertunc: 

ied  t^^nquam  in  copiemeiiCo  conquielcunc.Sicfundata,ere(fta, 

ftabilita  con  cie{.r'a,(iperumquoquec6/iderafio';ie  ftabilicur: 

quacenus  fcilicec  certimonia  funt  Dci  in  nobis  Ijabicantis  ac  re- 

gnantis.  Qu  mdo  igicut  illp.ec  operum  ficiucialocum  no  habtr, 

niii  totam  prius  ammifiduciam  in  mi(l'ricordi.i  Dci  rcieceris, 

^d de  fuk  u'^^^^^^^^^  ii^i  viduri  conrrariavndependen.Qu:»redum  operu 

penlnu  cor&m  fiduciam  exciudimus.hoc  volumusduncax.ftjHe  mensChriiHa- 

Deo  cogitent.    na  nd  operum  tnentumjvcljtad  lalutis  fubfidmoi,  refied-itur: 

led  pcnitus  refiueac  m  gratuira  iun^itf.i'  promilfione.Noa  veca- 

mus  rurem  ne  d.i\xmx  erga  ie  beneuolenti^  fignis  hanc  fidem 

fulc!ac&  confirinec.Nam  fi  dum  memoriarepeLunrur  qua^cun- 

quem  nos<iona  D(  uscontuht,funt  nobisqiiodammod.inllar 

radiorum  diuini  vultus,qu;bus  liiumineir.ur  ad  fiimmam  iliam 

bonirat^s  lucem  conremplindam:  multo  magis  bonorumopc- 

rum  gracia  ,  qux'  Spiri  um  adoj^  tionis  nobis  datam  common- 

Itrar. 

^7terare[fon-    ,5,    Qu_nm  irii- ur a  confcJt ntix  innocentia  fidem  fuam  con- 

Jio,De}c'uciGi  f^rmant ianfti,''^ exulcandi  materiafu!viuHt,nihilaliud  quam  a 

ridiione   nh.l  fruaibus  vQcat  onis 'c  in  niiorum  1«  cuma  Domino  coopratos 

alitii  (juam  k  cfl'^  reputant.  Quoc!  e^g-)  a  Soiomonetraditur,  intimore  Do- 

'vecationis  f,:^  niini  ciTc  firmam  fecuiitate.-  quod  interdum  hanc  Gbteftacione 

jrnaibuf  fc  k  fqfxf^i  vfuipantquo  exau;.hsnt:!r  a  Dom:>io ,  fe  ambulaiie  co- 

Tatre  <"'<'''^fr»  j-^.>^  facie  cius  in  integritate  &:  fir.piicitate:  locum  in  iaciendo 

"reputarc.    ''''  nimin'.^'^  confcientisr  fundamento  nuilum iiabenr.-fad  tum  de- 

Prou,i4  2(J.    yn^'  ''  v^lent  fi  a  [^olleriori  funujncur:  qu''a  &  nuilibi  eft  cimor 

Gen,24.4o.    Dle  qui  lecurititem  plcnam  ofiirmarequear:  &  fandifibi  talis 

a,Reg.:0.^.    fnrccr  r.itis  confcij  funtcui  niuIt.T  carnis  rel;qui£  adhuc  funt 

pertn!xr..v:.Sedquo  iam  exregenerarionis  frud:ibus,habirantis 

in  fe  S[)iri(us  fan<fti  argumentum  caniunt ,  in6e  fe  non  medio- 

crittrad  expciflandum  in  omnibus  neceffiratibus  Dei  auxi- 

iium  cor.fiman^quum  in  re  tanta  pa^;-em  experiijntur.  Acne 

id  quidem  poiHn^t,  nifiprimum  Dei  bonitatem  ,  nulla  aiia 

quam  promi^fionis  certitudiiie  ob/ignatam  ,  apprehenderint. 

f-htu!  ^kria-  Nam  fiilLima^ftimareincipiunt  a  bonis  operfbus,nihii  erit  in- 

iionisordo.      ccrtiu  ,  Ticc  magis  infirmum.quandoquidcm  fi  perfeoperas- 

ftimcnrur.non  minusira  Dei  ruaimperfeftionearguenr.quam 

^     .     .       vccun(;L'eincIi'^ata  puritatebencuoienciamteftantur.  Denique 

ihuc^ura    tr  "*^ ^^^  nenchcia  pra?dicanc  vc  tamen  non  denectant  a gracuito 

*j>.Yt(f.  Dei  faiorc,  inquotcftatur  Pauius  longitudincm,  laticudinem, 

feph.j.io.      profunvlicatevn   &  alcicudiaeiij   Cimn   efte.    quaii  diceret, 

q,uo» 


DH      MODO      fERClP.      CHRlJTI     GRAT.        »^4 

quocunque  fe  vcrtant  piorum  fenCas,  cjuantumufs  alte  confce- 
dantjquantumuis  longe  &  late  ie  t^ctend.intjnon  deberc  ramen 
a  Chnfti  dikCtior.e  tgrcdiqiiin  fe  in  ea  meditanda  t»  toscou- 
t:neaDtrquu  omnes  djmen/Iones  in  fecomprehendif.idtocjue 
dicic  cam  cxccllere  &  ^iTjinere  fupra  omnem  rcientiam:&  dum 
agnofcimusquantoperenosChriOusdilcxcritj  impleri  iao- 
mnem  plcnitudinem  Dci.  Sicuc  al.bi  dum  gloriatur  pios  in  o-  Ephef.j  19^ 
mnicertamjne  tiTe  v:dores,rationcm  mox  addit^PfoptcreumRom.S.j^i 
qui  dilexiceos. 

10   Videmus  iam  non  eam  in  fanftis  fidactam  operu  efle  queCor.chjio,  fan^ 
vel  corum  merito  aliquid  tribuac  (  quando  ea  non  aliter quam  tlosnccoftrum 
Dei  donaintuGntur.vnde  eiusbonitatem  recoguofcsnt.non  a-^^'''^''   ^t^^^ 
lirer  quam  vocationis/i2;na  vndeeIed:i(.'ncreputent)veJ  quip-'^"'^'""'*'"'"^!' 
piam  deroger  gratuit.iJoquam  in  Chnlto  confequjmjr^iuftjc  ^:  deroganiufii^ 
quando  ab  ea  dependct,nec  fine  ea  fubfiftit.Hoc  ipfum  Augu-  tu  qumm  d 
itinus  paucis  verbis,  fed  eleganter  /ignificat,quum  fcribir,  Non^W/o  «?;/f« 
dicoDominOj  opera  manuwmmearum  ne  defplcias.  Exquifiui^'*""'^;''*  -- 
Dominum  manib  js  meis,&  non  fura  deceptus.Sed  opera  ma-        f*I''J7» 
nunm  mearum  non  commendo.timeo  enimi  ne  quom  infpexe- 
ris,plura  muenias  peccata  qiiam  merita. Hoc  folu  dicojhocro-  anfirmatio ,  i 
gOjhoc  cupio,Operamanuumcuarum  nedefpicias.  Obusfuu  ^"^'^''^«^«A- 
in  me  vide.non  meum.Nsm  fi  meum  vider!s,d.imnas:fi  tua  yf-  ''^"^'*^"^t^«x^/ 
deriscoronas.Quta  &  q-jecuuque  mihi  funt  opera  bona.abs  fQp''''P°"^^'^'P^''- 
lunc.Duas  caalas  ponit  eur  non  aulitiua  opera  Deo  venditare:»  or«w    a^^H- 
quia  fiquid  bonorfi  opcrumhabccillic  nihiIvidetfuum:dein-/Mrf  opiralDea 
de,  quiaid  quoque  peccatorum  multicudine  obruicur.    y^^^Qijenditare, 
ficvt  plusmdetimocis  &  confternationis  fentiat  confcientia» 
quam  fecjri.atis.  Ergo  non  alicer  Deu«n  mtueri  vuit  fua  rede 
fada  quam  vt  vocjtionis  fua?  gratiam  in  illis  recognofcens,  o- 
pusquod  incho  mit  peificiat. 

XI  Qu^t)d  ^irem  pr^cerea  bana  fideliu  opera,  Scriptura  cau-  Tertia  oait^ 
fas  efle  ofteudic  cur  illis  Domiaus  benefaciat,  id  iic  inteUigen-  ^^^'  l^<^»tfiie-^ 
dum  eft,vf  ftct  incocuflum  quod  incea  pofuimusjcfFedum  no-''^''*"^"'''^*"* 
ftr^  falucis  in  Dei  Patris  diie(flione/i:um  eflie:maceriam,in  p;_ ""/'«f'^'''./^^"'" 

•  -•II-  •     ,1  ■     ,,     .   .  ,,        .        .  /  rum  vet, 

Jijobedienr'a::nitru.nentum,m5«puitusiiluminatione,hoceft 
fide:ftdem  eflc  tante  X>ei  benighitacis  glQriam.Iftisnihil  obftat"?^^/^.  iV  Su„i 
«juominusopera  Dominus,  canqu.im  caufas  inferioresaa^ple-*^^'*/'*  inferio* 
^atur.  fed  vnde  id?nempe  quos  fu-t  mirericordia  ,  GBcernse  vic^^*^* 
h^erediraci  deftiuaiiit,eos  ordinaria  fua  difpenfatione  Der  bona 
opera  inducit  in  eiuspolTcitfionem.  Qu  )d  in  ordinedifpcn-  ^^ratuitaiw 
fationis  pra2cedit,poftcrioris  caufam  nommar.  Hac  ratione  ab  'itfi  ^tionepen^ 
operibus  intcrdum  vicam  seternam  deducic.  non  quod  \\\\^ienr.,^ux  eji  Co 
refcrenda /ic  accepta  :  fed  quiaquosckgit  ,  iuftificic  vcde-^'  vcjn  c.iuf^ 
mumgtorificec  ,  pnoremgratiam  ,qu2egr3duseftidrequen-n!i,fr>  """" 
tein  ,  caufaai  quodanimodp  facic.    Ac  quories  af%nanda€ftRora.8!-o. 

M.n    jj. 


CAP.  XV.  institvtxOnij    lib.    II  r. 

veracaufa^non  adoper^  iubetconrugcrejfedinfola  mifericor» 

dix  cogitatione  nos  retinet.Qi^ale  enim  iftud  eft  quod  per  A- 

poftolumdocet,Stipendium  pcccatimors:gratia  Dominivita 

Eimmlmiai-  3eterna?Cur  non  vt  vitam  morti.ficpcccato  luftitiam  ppponit? 

i^rrfantHr.       Cut  non  vt  peccacum  mortis,  ita  iuftitiam  vit3c  caufaTi  ftatuit? 

Rom.<J.ij.-      Sic  enim  riteconftatura  erat  antithefisjCju^  ifla  variatione  no- 

fiihilabrumpitur.  St<\  Apuftolnsjd  quod  eracjcxprimereifta 

comparatione  voluic,meritis  hominum  dcberi  raortem.-vitani 

f^cll  i.lFfii  lo.  notmi/iin  fohDeimircricordiaeiTc  repofitam  Dcnfqiiftislo- 

ejH:t'.o,;iltwfe-  quutionib.  fcries  magisnotaturquarncauiarquia  Deusgratias 

rtes  ma^M  no-  grafijs  cumulado,ex  prioribus  ca«fam  fumit  lecudas  ^ddcndi, 

tit^Y  q ,A>n    ii^uj j  jj4  locuplerandos  fcruos  fuos  omittaf.atque  ira  libcra- 

liratem  laam  prokquitur,vt  tamen  gratuitam  elecbonemjqu^ 

fons  &initium  eft,r€fpicerenosfemper  velit.Quaquam  enim 

qu.^nobis  quotidieconfert  dona,  quatenusex  illo  fontepro- 

deuntjamatmoftrum  tamen  eft,  gratuitam  illam  acceptioncm 

tenercquae  folafulcircaaimasnottraspotcft.quseveroSpiri- 

tus  fui  dona  deinde  largitur  ,  ita  fubncdere  primae  caufx  vt  ci 

nihilderogent. 


CAPVT     XV. 

^x  de  operum  meritis  iacUntur,tam  Dei  laudem  in>  conferenda  /«- 
Jiitia,quam  faluta  certitudinem  euenere, 

Partes  huius  capitis. 

1    DoSrin?  de  gratuita  iiiftificatione  opporitiir  qu^ftio  ,    An  apiid 

Deii  opera  ^r.^tia  mereatiir,nec  ne.fed.i.Cui  rerpodctur/cd  z.Scx. 
z  txpiicannir  deinde  rtftin^oni  <  Scriptur^ ,qn5  ip  coniirmacionem 

crroris  de  merico  proferuntur,rc<3:  4.J. 
5    Poftremo  Schol^dicorum  Semip«!agianorum  Sophifmatarefellii- 

tur,(?  Sc  y.fe^. 
4  AJditur  condufio^^-Uf  orthodox^  dodtrinf  fufficientem  vfum  de- 

tegic/cdione  vltima. 

V -:^::^ --  V. . ;.  A  m  quod  pr^cipuu  ellin  hac  caufa  expedi- 
^"^i^^jw  '^'^l^  (Vf%^  uiMus;quiafioperibustuIciaturiuftiria,cor- 
Leuiyepetitio'  i-;^^''\  ^^-%f  rueic  protinus  acofpe^^tu  Dei  nccefte  iir:foIa 
tu  Piltjcitur  i^^^  M^-  ^^^  n.ifericerdia  , kh  Chrifti  communica- 
g-^fho.  "aS^''    ^#&^  tione,ide6que  fola  fide  c6i  ineri.  Pnsccipuum 

A  rap  u.huc  \^^^^^£J   ^j^^W/ aucemhucefle  cauf^  cardinem  diligeter  ani-- 
vrqi:c.  ^^^^^■"-^^^maducrtamus,  neiilainapliccmurcoramuni 

RonvuIgimodo,(ed  dodorum  edain  haUucinacionc.  Simul 

cniin 


B  E      MOOO      P  E  R  C  I  P.     CHRIJTI     G  R  A  T.        Z^y 

enim  acque  quseritur  dc  fidei  ©periimque  iuftificatione^decur- 

runt  ad  cos  1 -cos  «jui  aliquod  operibus  mtritum  cora  Deo  tri- 

buere  vidcntur:  pcrinde  vero  acfi  euifta  forct  operun»  iuftifi- 

catio,  Ci  probaru  fueric  alicuius  cfTe  apud  Deu  pretij.Enimuc- 

ro  fiipra  clAreoftendimusjin  perfeftatantummodojabn.iluta- 

^ueLegisobreruationc  confiftere  opcrum  iuftitiam.Vndere-  .^» opem apnd 

quitur.noniuitificari  operibus  homi»'em  nifi  «]ui  ad  fummum  ^'^^ntgra.u.in^ 

petfe<5lioniseue<Sus,  niillius,vel  minimse  tranfgrerfionisargui^'*^''*'""*''*""' ' 

q  Jcac.Altera  igitur  & fepAraca  eft  q ja^rtio.Vccunqye  ad  iuftifi- 

candum  homincm  minime  fufficianc  opera,  annon  ramen  illa 

apud  Deum  gratiam  promeveancur? 

2  P/iinum,de  nieriti  nomine  id  mihi prarfari  necefte  cft:qui-  PriorrrJ^onfio, 
canquc  primns  illud  opcribus  hummis  ad  Dci  iudicium  com-  Merm  -vocem 
paracis  aptauir,eum  fidei  fyncerttaci  peffime  confuIuifl^e.Equi»  f^B^ndens. 
dcm  a  logomachiis  libcVis  abftmeo/ed  CMperem  cam  fcru.'.tam 
fuificfecnper  initerChriftianos  fcripcores  fobrietatem.nevfur- 
pare,qjum  nihil  opusfyrec,  cxtraneaa  Scripfuris  vocabula  ia 
animum  induxiflcnr.qu^  multum  parerentoffendicuIi,frudus 
mio/mum.   (Ti^^rfum  cnim,  obfecro,  opusfuic  inuehi  nomen  - 
menti.quum  prcrium  bonorum  opcrum  lignihcanccr  alio  no-  r^itspeyperam 
inint  citriofFcndiculum  explicari  poftet?  Quatum  autc  ipfum  ejftmpofua. 
oftenfionis  in  fe  conrincat ,  magno  cum  orbisdetrimenro  pa- 
ret.  Cerce  vt  e{tfaftuofi'finium,nihiI  quamobfcurare  Dei  gra- 
ti.im,&  hominesprauafupcrbiaimbuerepoteft.  Vfi  func^fa- 
teor)  parfim  vetufti  Ecclefiaf  fcriptores  ,  atque  vtinam  voculas 
vnius  abu.fli  erroris  nKarcriam  pofteris  non  prcbuiflent.Quan- 
quam  norsnullis  ipfiquoque  locis  ceftancur,quam  non  prxiu- 
dicare  veritati  voluerinr.    Sic  cnim  alicubi  loquicur  Augufti-  '?/„;„   ,^^^j„ 
nus,Hamana  irierita  hic  conricefciJnt,  qua;perieruncper  Pida-Jenfum  habuit. 
&  regnct  Dei  gratia,  per  lefum  Chriftum.   Item,  Meritis  fuis  '^^  Pr^deft. 
nihil  cribuunr  hv\&\:  cotum  nonnifi  mifcricordia;  tuse  tribucnt  ^^"?; 
6  Deus.  Alibi ,  Et  quum  viderithomo  quicquid  boni  habcr, ,/        '^"  '' 
non  fe  habere  a  (t^CtA  a  Deo  (uojvidcr  id  toiu  quod  in  eo  lau-  in  Pr.i?». 
datur,non  dc  fuis  mcriris,fed  demifericordiaDci  efle.  V\dt$  InViU. 
vc  aderapra  homini  bene  agendi  virture,meriti  quoqiie  d.'gni-  Homil.  jj.  in 
tacem  profternar.    Chryfofiomus  aurem  ,  Noftra  fiqua  fc-  ^*^"^^- 
quunrurDeigracuiramvocarionem  opera  ,  retribucio  funt&    ^^'jio/.owe. 
debicum:at  Dei  munera.gratia  &  bencfic^tia,&  largitionis  rna- 
gnitudo.  Om^fl^o  tamennomine,  rempotiuscernanTJs.  citaui 
quidem  antca  ex  Bcrnardo  renretiam,  Vc  ad  mericum  fatts  eft  'Btmardo. 
demeritisnonprafumcre:  ficcareremericis  ,  facis  eft  adiudi-  InCant.Ser* 
cium.Sed  continuo  addira  interpretationc,duriciem  vocis  fatis  J^* 
emoUit,  quum  diat^  Proinde  mcritahaberecures:habita,data 
noueris :  fruftum  fpcrcs  Dei  mifericordiara  :  &  ortane  pericri- 
him  euafifti;paupertacis,ingratitudinisjprafrumptionis.  Falix 

Mm    iij. 


Bcclefia  cui  aec  merita  /ine  pf^sfuir.ptioncnec  pr.rfumptio  il- 

nemeritis  deeii Et  paulo  anreabundffoftederarquam  piofen- 

iu  vteretur.  Nam  de  inerins.inquit.quid  foIiciLa  ifr  Eccle/ia,c'ji 

depropofiroDeifirnHor  lecuriorq,  exiftitgloriandi  racio?  No 

potefl  feipfum  negare  Deus  :  faciec  quod  promifir.    Si  noa 

Ex  ch  €  12  ^^*!'^^^  ^^"^'■^'^''^uib.  mericis(percniusbona?pr^rertiraquum 

ij,   ^.  >  :■'    'audias,  Non  pcopcer  vos,fed  prop;er  me.  Sufficic  ad  meritum 

•■  fcire  quodnon  fufficiant  nieri'a. 

^htfareffon-    }    Qu^d  promercantur  omn'a  opcra  noAra^jScripruraoften- 

jio perfpicua  ad^{^  c[\Xii  w  Dci  conipedtjmfe  re  poiTe  negar,qaia  iminundiEiaf 

■'quxjticn-m  prt^^^^  plena.quid  dcindc  pr^^merirura  /ir  perfcda  Legis  obferua- 

tionim.  tio,(liqaarepcrJnp.-.{ietjquum  pr^tcipic  vr  nos  inutilesferuos 

Luc, 17,10.     reputemus  quum  fecerimus  omriia  nu^  pra?c!piuntur  nobis: 

■    ^  quiaaihiigraruicumimpenderi  r.usDominOjfeddebitlsobfe- 

^  quiis  tantum  defun<^i  fimus  ,  quibus  non  eft  habend  i  gratia. 

<  etn  '■'^^^fo  i)oniinus  camen  qua: in  nos  conrulicbona  opera,&  noftraap- 

pellac,  &  noncantum  acceptalibiclieceHafur  ,  fed  remunera- 

tionem  etiam  habitura.  Noftrnm  eft  vicjffim  canca  promit/10- 

n€aniraa.ri,anim6rque  colligcrc.tie  bene  ssendo  defacigemur,''  '^ 

„&tancarr>  Deibcnignitacem  veragracicijdine  profcqur.   Gra- 

^«;   ""'^'^'''^fj^j:^^  ly^i  eftenon  dubifi  cu  quicquid  in  openbus  eft  quid  lau- 

rt7-nU}iLratione  x         i  r  .  ^        ,  .        ,  - 

Deombucmu'^-'^  merctur.  nulfim  cflegurtam  quam  proprie  nobis  adicri^ 

/•/',  bere  debeamus  ;  id  fi  re  vera  ferio  jue  ngnofcimus  ,  eu.iricfcit 

quxlibecmerici  non  fiduci;i  tancum,fed  opini'».  Bonorur-.j,  in- 

quam.,opcrum  laudem  nonCvt  f  ^phift^e  f icunt)  mter  Deum  & 

hominem  parcimur:  fed  cocam,  mtegram  .cillibacam  Domi- 

irio  feruamus.  Tancum  hoc  homini  afilgnaraus  ,  quod  ca  ipfa 

qu:^  bonaeranc.fuainipurirace  po'luJc  &contam}Hac.NihiIe- 

"^id  hcrKini.  j^j^.,  2b  homme  exic,  quancumuis  perrc(So,Guod  non  fir  aliqua 

macula  inquinacum.  Vocec  igicur  Domini;s  in  iudicium  qu^B 

in  humanis  operibus  opdma  funt  :  fuam  in  [\\h  quidem  iufti* 

jiam  agnofcec^hominis  vero  dedecus  &  probrum.  Placencita- 

■^nA  cpeya.     quc  Dco  bona  opcra.ncc  fuis  authorib*funcinfru<5l:uofa:  quiii 

tl  n  '""^'f  magis  amnlif/ima  Deibeneficia  remuneracionis  loco  rcferunc- 

nbiti /unt  fiu-^^^'^  qmaica  merencur ,  ica  qma  diuma benignicashac  illrs  ex 

ciitufa.  feipfa  precium  ftacuir.  Qua;  aucem  ifta  eft  maligoitasjnon  con- 

ten£osiIlaDeihrgicacc,qua?nihiI  talemerentiaoperaindebi- 

tisprscmiismuneratur  ^  facrilega  ambitione  vltracontendere, 

yc  operum  mericis  videatur  rependi  quod  diuina?  tocum  eft 

munificencix  ?  Hicfenfum  communem  vniufcuiufqj  appello. 

htoptrihufiu-Siis  qui  vfumfrudum  in  agro  aliena  liberalicace  habec,  pro- 

fitttam  quart'  priccacis  quoque  titulum  fibi  vendicet:anno  huiufmodi  ingra^ 

tv'.mjngratitH-  jitudinc  c^m  ipfam  quam  tenebuc  poftef/ionem  amittete  me- 

' v,^^f "'^'*"*  recur^SimilicerfimanumifirusadominGferuusj  diffimulacalf- 

,t.H  vie  <?  er-  {3^jjj-„j^^Qp^jijj.JQj^J5 jjm^jji^ jje^pjQ  jngeiiuo  fevcnditec:  anno 

■  dignus 


DB      MODO     ?BRC1P.     CHRTSTI     GRAT.       X7  6 

dignus  eft  q/ii  in  priftii^am  rccfgarur  kruitutem?  Hic  enim  ie- 
gitiinus  demum  cft  fruendi  bcncfiGij  vius  ,  /i  ntc  plus  arroga- 
mus  nobis  quam  darura  eft,  nec  boni  auihorcm  fua  laude  frau- 
damusiquinputius^ic  nos  germus  vtrcfidcrequodairjiinodoa- 
pud  cufH  videati^'  quod  in  nos  tranftulit.KjBC  moderano  fi  er- 
gahomines  pr.rftandacft,  videant  fingaii&  reputent  qualis 

Deo  debeatur. 

4  Sciofophiftasabuti  Iocisquibufdam,v|ideprobentmeritioi,,^,o  j,  ,^ 
nomen  ergaDcum  in  Scripturis  reperiri.Citanr  exEcclcfiafti-£>f>yj^y?;*. 
co  fencentiam,Miiericord!a  facier  locum  vntcuique  fecunnum  Kccl.16.4. 
meritum  operum  fuorum.^x  Fpiftola  autem  -^d  Hebra^os,  Ec-  ^l"^^^^']'^  ^_ 
ncficentiar  &  commuoicarionis  nolitc  obiiui'ci  :  talibus  enim^^^^  /diievr, 
hoihispromerctur  Dcu^.In  repudianda  Ecckfiaftici  ;uuhori- 
tate  lusmeum  nunc  remitto.  Ne?,o  tamcn  ftdeiiter  cirare  quod7^ff^or/?o   du-- 
fcripfit  Ecclcfiafticus ,  quicanqu^c  fuerir  ilk  fcripcc  r.  P^c  cn\m?lt>:-ad^rm.a, 
liabet  Grsecum  exemj-^kr  ,  7ra.a-.}  «xiH^twfftujJi  Trs^io-^i  7i)'irt».£Ka?o<  y^  k^ 
'7!ii;.;«tx!tx.''i54t)V»(r(i.Omni  mifericordie  facict  '.ocum.vnufqurque 
enim  feciidamopera  fua  inuenicr.  Arque  hanceffc  ^'■cnnanam 
kdioncra  qusin  Latina  verfione  depiJUiata  fit  ,  ,cujn  cx  folo 
vcrborum  il^orum  comp'fxu,cum  cx  k^n^iorc  iupeiioris  ora- 
tionis  contexiu  liquet.in  F.psftola  adHebra^os  non  eft  cur  de-f^^^-^,^^p^.„„., 
cipulasin  verbevno  n.bis  tendar,t,q;jando  in  Gr^cis  Apofto- i^.^w  obttth*- 
li  verbis  nihiJ  aliud  habetur  quam  ta!es  hoftias  placere  2cce-nem. 
ptafqucefle  Deo.  Id  vnum  abunde  fufnctredebcat  ad  compe- 
fcendam  retundendainquenoftra^fupeibia:  inlokntiam  ,  ne 
quam  openbusdignit.irem  vltra  Sc.iptur.^  fornudam  affing;'.- 
nius.PorroScripcur^doitrinaeft,  aft.erf"a  cfle  perpcfuo  foidi-^  Rfsitxfi" 
bus  multisbona  noftra  opera,quibusnierir6  Deus  oftcndarur, 
ac  nobisfiicccnfcat.  tantumabeft  vtvelconciliarc  illum  nobis 
(]ueant,veleiuserga  nosbenef.centiam  pi-vjuocare.-quia  tamcn 
illi  pro  fua  indulgetrtia  non  lure  fjm'-n  >  examinat  ,  pcpinde 
accipereacfipurilfirraeflent ,  ideoque  licet  immcrira  infinitis 
bciicnciis  remuncu.iritmn  pr.Ticnti.s  vit^  ,  tum  ctiam  ftiiurse. 
Nom  enun  a  doftis  alioqulf  ac  piis  viris  pofiram  diftmdionem  x-iffiuaioms 
iccipio,  meritoria  efte  bona  opcra  carum  qux  nobis  :n  hac  vi-  ■  ,^,rma refuta- 
la  confcruitrur  gr^tiarum  .-  folius  hdei  prjemium  ^  flc  ^crcrram  tio. 
falutcm.  McKedem  enim  laborum  &  cerraminiscoronam  in 
aelo  Dominus  fcii^per  fere  collocat.   Rurfum  operum  mcrito 
P.c  tribuere  ,  vt  grati^  ^idimarur  qubd  aliis  fuper  ahas  gratijs  a 
Domirk©  cumulamur.cft  contra  Scripturx  dodrinam.T-amctfi  . .        , ,   », 
enim  dicit  Chriitus.habenti  datum  jn,&  lupcr  multa  conliiru-  ^ 
tumiri  fidelem  acprobum  feruum,qui  in  paruis  fe  fidckm  gef- 
ferit  :  fimu!  tarRcn  alibi  oftendit  incrcmcnta  fidclinm  efle 
gratuitje  fua:  benignitatismunera.    Omnes ,  inquit  ,  ft^icn-j^^f^  ^j ,. 
tes  venite  ad  aquas :  &  quiRofthsbetisargcntum,  ven-te^ 
,  M  (\)    iii;» 


*  A  ?.   2  V»     •  r>^STlT  VTI  ON  IS     LfB.     itrl 

^rmtt  abfquc  argcnto  &abr4uc  vlla  commutatione  vfnum& 

lac.  Quicquid  crgo  nuncinfalutts  admfniculum  piis cofertur, 

tum  ipfa  beatirudo,mera  eft  Dei  beneficentia.  tJmcn  &  io  hac 

&  iliis  teftatyr  fe  operum  habere/ationem:qaia  ad  r eftandani 

erga  n-s  diledionis  fue  magiitttidinem,noa  niodo  nos/ed  cjug 

nobislargituscftdonatalihGnoredignaeur. 

fcHid  rejpon-      ^     ^^^  ^  S"^  oporrucrat  ordme  traftata  digeftique  efrent: 

fio  ffmifima.  McA^tis  fecuiis ,  nunqusm  rantum  turbarum  ac  diflenfionum 

Mdchriftumfa-  ortum  eflVt.  ^*aulus  ait  in  a^chitedura  Chriftianae  dottrin^e  re- 

luxufundg.me-  tiHcndum  efle  quod  pofuerat  ipfcfundameatum  apud  Cori»- 

UmMe^pio.  thios,pr3etcr  quod  nullum  aliud  pont  queatnd  aute  efl^e  lefum 

^vicam     nss  ^"'■'i*^^'^-  Qu^*le  nobis  m  Chnfto  fundamentum  eft/'  a»  quod 

reuoc.-ni!       inJtium  nobi^falutis  fuit ,  vt  complementum  a  nobisfequere- 

iXor  j.ii.      tur?&vianaperuircantumperquamipflnoftro  marte  pergt- 

remus?  Minime  vero^fcd  quomodo  paalo  ante  pofuerarjilluni 

djm  agHQfcinius  nobis  ditum  cflt  in  iuftitia.r©.  Nemo  er^o  be- 

neiaChrifto  fundatusef^nifi  quffolidam  habetin  ipfoiufti- 

tiam  :  quando  nm\  dicit  Apoftolus  miflurn  eOc  quo  :l^  i^^i" 

riara  con ■eq-jend rm  nos  iuuerrfed  vt  ipfe  fit  noftra  luftitia.  Ni- 

^iGrnodo    /j/^mirum  qaod  irt  ip/o  eledli  fumus  ab  jeternitate  ante  mundf 

-iuft^tia.  wo/7j'4.  conftjrucione  n  ,  nullonoftro  merito,fed  iecundum  diuinibe- 

i.v,or.i.jo.     nepiacici  propofirum  :  qubd  eius  nvjrtGipfi  a  n^otcis  damna- 

Fp1t.i.4         tioneredempri  acliberatia  perdifione  fumus  :   quod  in  ipfa 

Col.i  i4.t#.    adoptari  fumus  in  fiIios&ha?redesa  Pacrecaeiefti :  qubd  peri- 

lo.jo.ijj.        pfius  fanguinem  huic  fumus  recociliati :  «^ubd  illiincuftodiarjt 

dati.pereundi  eicidcndique  periculo  eximiraur:  qubdiiliira 

infcrti,  ura  v\x.x  ajtemsc  qnodammodo  fumus  participes,in  re- 

«,  j    *     .,,  gnumDn' per  fpem 'ngrelTi.  Necdum  finis  :   qubdralemeius 

<9n(l/tt    nosin  P^^^c^P^cionem  ddepti ,  vrcynque  finius  adhuc  in  nobis  Itulti, 

C/!,K,y?o(cK,«,o-^P^^"obiscoramDeofjpienciaeft  :  vcpecc.tceresnmus  ,  ipfe 

mnia     noflra  nobis  iufticia;  vtimmundi  fimus,fprc  nobis  puriras:  vt  infirmi 

/Ii«;)o»>;;i4/5^.fimus,vtinerrjes&  Satan.^expo/?tr,  noftra  tamen  cftquseipfi 

bere ,  tn  mbu  dati  cft  in  cscio  &  ia  tem  poteftas  ,   qua  pro  nobis  Sicanam 

Mat  i8»8      conterac,  &infcrorum  porcasconfringac.vtcorpusmortis  ad- 

iiuc  n.>b;fcu;Ti  circumfer amus ,  ipfe  tamen  nobis  vrta  eft.Brt- 

uiter  qubd  omnia  illius  noftra  func,  &  noc  in  itlo  ©mniahabe- 

mus,in  nobisnihil.Snper  hoc  mquamfundamencum  3?dtficari 

nos  conuenit ,  fivolumus  in  tcmpf  um  Domino  fanftumcrc- 

fccre. 

6     Atlongealiteriampridem  inftitutus  eft  orbis.   reperta 

J  endeieftandi  fj,,f  moraIi.i  nefcio  qusebona  opera,  quib*  gratiofi  Dco  rcd- 

5  'l<>h  Tti       danrurhomines  anteqHamChrifto  inferancur.Quafi  verb  me- 

Rom. 14.23.     tiaturSrripcuraquumdicit  ,  in  morte  effeomnes  quiFiliuni 

non^poflederinc.Si  inmortefimt,quoraodo  vitae  matcriamge- 

nerarent  ?  CLLiafi  nihil  illud  valeat,  pcccacQns  effe  quicquid  fic 

^xtra 


DE      M9DO      PBRCIP.     CHRISTI      0«.AT.        277 

cxtrafide.qusfiarborisraal^porfintextarebonifruS:us.Chri-^V     ^^'''^* 
lt«  vero  rbi  laam  vircutem  exerat  quid  peftiicotir/imi  fophift^  »'^^ritum  ab,- 
rcliqucrunt  ?  Aiunt  meruiUe  nobis  primam  gratum,  hoc  eit,  ^^^^„^  y^^^^_ 
occafionem  merendi :  eficiam  noftrarum  partium  ,  ©ccafioni  ^,y^^y^ 
oblau^non  deeffc.  O  proiedamimpietatisimpHdcntiam.  quis 
cxpeftaflccvcChriftinomcnprofgf/i  ,  illum  ita  denudatum 
fua  virtutCjtantiim  nonproculcarcaudcrent?  Hocteftimoniu 
illi  paffim  red^^]tur,quod  iuftificati  lint  quicunque  in  eUw  cr«- 
dunt :  ifti  nihil  aliud  bencficij  ab  eo  prouenirc  doceninifi  vt 
ii'>guiiiadreip(os  iuftificindo«apertafit  via.Vtinaiu  vero  gu-  Horum' auttr» 
llarenr  quid  ^bi  vclintift^  fententi^  ,  Vitamhaberequicun-  tmpiet.^   illu- 
que  Filium  Deihabeant:  Qn^icunquccredit,  tranfiilfe  a  morte  A'^«^     ^*^»-»- 
in  viram:  luiiificatos  cfle  nos  illiws  gratia,  vt  hrrcdes  efficere-  ^'"''^/^'J/'"" 
mur  vitae  aecernse    Fideles  Chriftum  haberc  in  fe  maneittem,  '^51?^ '^"7» 
psr  quem  Deo  adh£reanr:part!cipes  vita?  eius,iedere  cum iplo  it,. 5.14. 
in  cseleftjbus :  traduftos  efle  in  rcgnum  Dei,  &  faiutem  confc-  Rom.j.14. 
quucos:&  fimiles  innumcrje.Non  enim  aut  comparandar  iufti-  '-ioan.j.zj. 
tix ,  aut  falutis  tantum  acquirendx  facultatem  fide  Chrifti  ob-  fiph.a  6. 
tingcre  figaificant,  ieA  vtrunquc  nobis  dona^-i.  Proinde  fimul-    °  ''''^* 
atque  per  fidem  infertus  cs  Chrifto  ,   iam  Filius  Dei  fadus  es. 
Ci'lor«m  harres,iufti£ia?particeps,vitaspoflcfl^or:ac(quo  mclius 
cArum  mendacia  coarguantur)  non  adcpcus  mcrendi  oporta- 
nitatem  ,  fcd  omni.i  Chriftimerita  :  /iquidc.m  tibi  communi- 
canciir. 

7     Ita  Sorbonieae  fcholae ,  errorum  omnium  matres,iuftifi-  tmpmum  S0' 
cationem  fidei.qusepietatis  eft  totius  fummt,nobis  fi^ftulerunt.  plnjiarum  cr- 
F3te«turquidem  verbo,iuftificari  fideformatahominem  ,  iti  ^°''^^- 
idpofteainterpretantur  ,   quoniara  a  fidehabentbonaopcra 
vt  ad  fuftitiam  valeant:vc  penc  per  ludibrium  videancur  nenni- 
narefidem,  quiafine  ingenti  inuidiafilcrinon  poterat,  quum 
todes  a  Scriprura  repetarur.  Nec  dum  etiam  contcBti,in  laude  ^iftr, 
bonorum  operum  Dc©  fuffurantur  quod  ad  hominem  tranffe- 
ranr.Quia  vident  parum  valcre  ad  homincm  «ttollendum  bo- 
na  opera,  »c  nc  mcrira  quidem  proprie  voGari,fi  diuina?  gratias 
frufluscenfcantur:exvilibcriarbitrij  eaelicianr,  oleum  fcili- 
cctex  lapide.Acprincipalem  quidemcaufam  in  gratiaefl"en6 
negant :  Ced  eo  tamcn  contenduncnon  excludiliberum  arbi- 
rrium,perqtiod  fitomne  meritum.NequeidCTadunt  pofterio-  £^  LsmUrdi 
rcs  mcdo  Sophifta!,  fcdcorum  Pythagoras  Lombirdus;  quem  lactmu  haujfi. 
/i  cum  iftiscompares,  fanum  &  fobrium^fledicas.Mirse  profc-  ^^  ^uguftpio 
/ilocsecJcatis  fuir  ,  quum   Auguftinum  totiesin  erehaberet. '"'^"'''^*;     , 
non  vidfflequantafolicitudmcvinllc  caueritnc  vllaexbonis  jjj^^^g^ 
opcrib'  glorije  particula  in  hominem  deriuarccur.Supra.quum  jn  pf.144. 
de  libero  arbicrio  difputttfo  eflet  3  recitauimus  aliquot  in  Epift.ios. 
hanc  rcm  ipfius  teftimonia  ,   quibus  /imilia  idcntidem  in 


CAP-.XV»  INSTITTTIONIS       LtB-    lif.  1 

eiuR  fcriptis  recurrut.  vt  quu  vetatnc  merita  aoftra  vfquain  ia-    ] 
«flemus,quia  &  ipfa  Dei  dona  funt:Si  quum  fcribit.Omne  meri-- 
tum  noftrum  nonifi  a  gratia  efTe.ncn  parari  per  noftra  fiifficie- 
item^fcripift'  tiam/ed  per  gratiam  tocum  fieri,  &c.  Ad  Scriptisrae  'ucera  car- 
ra  S.  €utifre,minus  mirum.-in  qua  non  ira  felicieer  exercitatum  fuifle 

apparet.  Nihil  ramen  deficieraii  poffitaduerfus  eum  &euis  ^A^ 
fcipuloscJariusifto  Apoftoli  verbo.Iuterdidaenim  Chiiftia- 
nis  omni  gloriatione,  r.uionem  cur  glorian  mhs  li:,  fubiun- 
E|^h  t.jo.      git,  Quia  Dei  fadiira  fu'ni's,crcat!  ad  bona  oper  i,  qaae  pra?p3- 
rauit  vt  in  illis  ambulem'.Q^um  ergo  nihil  a  nobis  boni  pro- 
deat  nifi  quaten'  regenerari  fumus,  regeneratio  autem  noftr.i, 
tofa  citraexceprionem  ,  Dei  firmoncftciKvncJam  noftriso- 
Tt>-amerr9r.  pcribus  vendiceinus.Poftremo  dum  affidue  inculcantbon-;  o- 
pcra,fic  interimconfcientiasiDftituuntjVtconfidei'^  nfjnquam 
aufintDeumfepropitium  xcfauentem  fuis  openbus  hribere. 
•^tfumttr.      Nos  autem  c:ntra,nulla  meriti  me^tione,  (ingulari  ramcR  co- 
folationefidelium  animos  noftra  dodrina  erigmms,  dtim  cos 
cfocemus  in  fu^p  operibus  Deo  phceic  ,  indubieque  necepros 
effe.Quinetiam  hlcexigimus  vt  nullum  qtfifo' an.  -  pus  .entct 
aut  aggredtatur/ine  fidc:hoc  eft  nificerta  animi  fiduciaprius 
definiatDeo  p'acituram. 
€o>Tttufio  Jun-     g    Q^iamobrem  ah  vnico  illo  fundamcnto  nequaquam  ab- 
d.iMaitH  gtiod  j^^^j  p^^  ^^  laturn  quidem  vnguem  patiamnr:  qLo  iac>o,fapJe- 
^''HZ-rr''"  tcs de-nde svchhcd:'.  rede atque oidiae  fuper^dificanc.Nam fi- 
ad  do^/V2,;^;>;uedoftrma&exnortarioneopus.eit,  admonent  quod  m  hoc 
(sr  ^xhortativ'  Dei  Filiusapparuitvtdifloluat  opeia  Diaboli:  nc  pccccntqui 
r^em.  ex  Deo  funt ,  fufficerp  pr^tcri^um  rcmptis  impiendis  Gcntium 

B.rohan.j.S.    ^g{j,jjeriis  :  eleftoc  Dej  vafi  ( fle  mtrericordiar  feleda  in  hono- 
svTimVio    ^^^^  •  *1"^  ^  fQrd^busenT.indari  dtb«  ant.  Sq^  omnia  femcl  di[- 
iHc.5.2j.    '    cuntur,  quumoftenditur  q'^6dtaksvelit  Chriftusdifcipplcs,, 
Q^\x\  feipfisabnegatis.ac  fubJatafua  cruce.ipfum  feqi.-atur.Qiii 
feipfum  abnegauir,  maiorum  oomifi  radicem  cxfecuitj  ne  atn- 
plius  quxrat  qus  fua  funr.   Qwi  crucem  fuam  faftulir,ad  omne 
patientiam  acmanfuetudinein  fe  conTparauit.    At  Chriftie-j 
xempluna  &  harc  &  alia  omnia  piec.itis  ac  fandit^tis  officia  co- 
pleiflitur.  IHe  fe  Patri  obedientcm  pra^ftitir  ad  raartem  vfque. 
illetorusfuitimGperibusDeiperfjciendis,  ille  P.Tmsgloriam 
toto  peclorefpirauit.  ille  animam  fuam  profratribus  pofuit. 
•  Tv.m  tuAmetd\\\Q  hoftibii^  fuis  bene  c^  hclt  &  prccatuseft.  Qu,6d  fj  confola- 
ao;i\*ia':cmm.  ^^^^^  opusfuGrit,  mirificim  afflient  confolationem:  quod  af» 
i  'X\mx  li.   Sig-n^^^^r^non  tamen  snxij  reddimur:  laboramus^fed  aon  Ac^q- 
Philip.j.  jo.^if^i"!^'  humiliamur,  fednon  confuadimur:  deiicimur,  {0.6.  non 
SsrraJ.xj.  &:perimus:  mertificationcm  lefu  Chrifttfempcr  in  corpore  no- 
Ji-  ftro  circufcretesjvt  vitalefu  manifcl!cturinnobis.qu6dfi c6- 

N  ^  mortui 


©E      MODO      PERCIP.     CHRISTI      «R.AT.       178 

morcui  fLimus,  &  conuiuemus: /icompat  mur,  &conregnabi- 
mus.oji.od  itn  c  .nfignramureins  paffionibus,  d«nec  peruenia- 
Dnusad  refurreftioms  fjmiltudmcm  :  quando  Pater  prsedefli- 
nauicconf  )rme,s  fieri  lii^aginis  Filij  fuijquos  in  ipfo  elegic.vt  fic 
primogenitusintcrcundos  frarres.  Icaqne  quod  nequemors, 
neque  f»r^fentia  ,  neque  furura  feparabut  nos  acharitate  Dei, 
quf  eft  in  Chrifto  :  qum  pocius  in  bonu  ac  falutem  cedcnt  o- 
mnia.ncce.no  iuftfi.amus  homincmex  operibuscotam  Dco:  Summa  trtho- 
fed  omnes  qui  ex  Deo  funr,dicim*  regencrari,&  nouam  crca-  dox^  doSlmj* 
turan->  fien:vt  cx  regno  pecciri ,  tranfeanc  in  regnum  iufliitjje,  ^^  tuHifxatiO'- 
acque  hocceilimonio  cercam  ficere  fuam  vocationem,  &  ^an-  ^^0^^^  ^  ,0^ 
quam  arborcs  a  frudibus  iudicari. 


C  A  P  V  T      XVI. 

Refutatio  calumniarum  quihus  ham  doclrimm  cdio 
grauare  cona,ntur  Papiji^. 

Partes  hiilus  capitis. 

1  Propofitis  Papiftarum  adu.orthodoxam  de  iuflificatione  do^Sf  ina 
caluniniisjhas  ad  duas  claffes  reuocat ,  quarura  prjor  cuin  fua  ap- 
pendscc,red:.i.2.&  j.rcfellitur. 

2  Ad  alteram  calumniam  qux  a  priori  dependet,  poftrema  fedione 
rerpondetur. 

O  c  vno  verbo  refelli  potefi  fmpiormn  quo- 
J  rundam  impudefiria,qui  cjlumniancurnos  abo- 
'  iere  bon.i  opcra  ,  atqueabeorum  ftudio  abdu- 
cerehomines,  quumdic  mus  eos  non  iuftificari 
ex  operibus.necfalucem  mereri.  deinde  nimis 
f.icile  ad  lul-litiam  iter  fternere  ,  quum  in  gra- 
tuita  pcecarorum  rcmi'fione  ipfam  iacere  dccemus  ,  &  hac 
illecebrahomines  ,  fiapte  fponteplus  nimio  procliues  ,  ad 
peccandum  allicerc.  H^  ,  inquam  ,  calumniae  vnoillo  ver- 
bo  facis  refurantur.  breuiter  camen  refpondebo  ad  vtranque. 
Perfideiiuftincationefncaufaaiur  deftrui  bonaopera.  Super- 
fedeodicerequalesfintbonorum  operum  zelot^quiitano- 
bis  obtrc(3:anc.  Liceac  iWis  tam  inipune  conuiciari  quam  licen- 
tiose  vitse  fuae  obfcoenicacc  tocum  mundum  inficiunt.  Delere 
fibi  fimulant ,  duai  taqi  magnifice  extolhtur  fidcs ,  opera  exci- 


CalumnU  Pa- 
piJiArum, 
1.  Nos  aholere 
bona  operafitt' 
^ue  ab  eorurrt 
fludio  abduce- 
re  homines. 


1.  Eofdetn  4» 
peceandum  /t/- 

Ucert. 
Prioris  calitnix 

refutati^ 

j.Qaifintce- 
fores  ifti. 


CAP.XVU  iNf  T  IT  V  T  f  O  NI  «      1  1  R.     I  i  f. 

1.    lufitfir^ut  dcre fao  gradu.Qliif^  fi  magis crigantur  &.  ftabiliantur?  Non  e- 

terfidedo^rt-  nim  autfidc  fomniamus  bonisoperib.vacuamjaut  iuftificatJo- 

ItZi  "^™  ^"*  ^"*  *"'s  conftet.  hoc  tantum  intereft ,  qis^d  quym  fi- 

<^S}abilit.      "^"^  ^  ^®*^*  Gpera  neccflario  mter  fe  coh^ererc  fjteamur.in  h- 

detamen.nonoperibusiuftifiGationem  ponimus.Id  qujrario- 

ne  fiat,  explicare  promptum  eft  fi  ad  Chriftum  modo  conuer- 

tamur,in  quem  dirigiturfidts,&  vndetotam  vira  accpK.Qna- 

reergofideiuftificamur?  quia  fide  ap-rehetidiius  Chriftim- 

ll/jfia.f^w^f/- ^^tianijcyua  vn«  Dco  reconciliamur.Flancvcrb  apprehen«derc 

catioo-tufiifi  nonpofTiscjuin&jfan6^:iHcarionem  fimulinprehendas.  Datus 

<atk)ech^rent,c{{eriim  nobis  iniuftitiam  ,  faprentiam  ^fanftificationemjre- 

2!S1  •^'''^^'"Pfonem.NulIum  ergo  Chriftus  mftjficatquemnon  firaul 

j.Cor.i.jO.     ^•>"^ificet.  Sunt  enim  perperuo  &ird?uiduo  nexuconiunda 

h^cbeneficia  ,  vt  quosfaptenria  fuaillunMnat,  eos  rcdimat: 

qu6sredimit,iuft(ficet:quos  iuftificat,  fandificet.  Sedquiade 

iaftitia  &  ranftificationctanriimqu^ftio  eft  ,  in  iis  in/iftamus. 

Intcrfedftinguamuslicet ,  infeparabflirer  ramen  vtranque 

Chriftusin  fc  conrinet.  Visergoiuftitiam  in  Chr^fto  adipifci? 

Chriftum  ante  poffideasoporrer.  poffidere  atjtcm  non  potes 

qain  fias  fandificationis  eius  particeps,  quia  in  frufta  diixerpi 

non  poteft.Quum  ergohecbcneficia,nonnififeipfumer(^.gan- 

do.frueRdanobisDomintJSConccdat,  vtrunqucfiinulhryitur: 

alrerumnunquam  fine  altero.   Ita  liquetqua(n  verum  fit  nos 

non  fine  operibu5,neque  camen  per  opera  iudificariiquoniarr» 

in  Chrifti  participatioRe,qu*  iu(Hficamur,ncn  m'nusfan<f}*fi- 

cajiiocontineturquam  iuftitia. 

IDmhm  modif      z     lUud  quoqiie  falfiffi^Tum  efi ,  abduci  hominum  animos 

^"^''&f^'J'*^"-tih  afFedu  beneagendi  quum  iHis  merendi  opinionem  tolli- 

*J  [''"to"^  1'''; mus.Obiter  hic  monendifuntlcdlorcs,  infuise  eos  ratiocinari 

jcUttur  Pncrtt  v  ,         ,  n  i      ■  i-      »  •     <     i- 

ealinixltppe»-^  ^^^^^^^  ad  meritum ,  vt  poltea  clarms  cxphcabo.-quia  IciJi- 

Aixtntmpeab-  ^^^  principiam  illud  ignoranc ,  non  minus  libcralem  efi*e  Dcu 

duci  /;o/?;;«f^  vbimercrdem  operibus  ali!;gnar,quam  dum  refte  agedi  facul- 

41  liene  a^e»dotztQ:m  largitur.Hoc  tamcn  in  fuumlocum  diftcrre  inalo.Nunc 

f-^erendiopt-f^^^^  infirmafitcoru  obie<ftioattingcrefaris-erit,quod  duob. 

^'ir"^   "^  ^"modisfiet,  Nam  prim6,quod  aiunt,  nullamfore  curambene 

inftituendae  vit;e  nififpe  mercedis  propsfita,  tora  viacrrant. 

frimw  niodmSi  cnim  hoc  tantum  agicur  vt  homines  mercedem  fpedent 

rffutattonny    quum  Dco  fcruiunt,  &  iiii  fuas  opetaslocent  aur  vendant, 

i^^rijs  i^cjui-  pai-um  proficftur.  eratiscoli  vulr,  gratis  amari:  hunc,inquam, 

^rvinienLa  ^^^^^^^^'^  probat ,  qui  pr^cifa  omni  fpe  recipiendar  raerce- 

,firrr.Am5. " '"  «1^5  ,  colerc  tamen  eum  non  definat.    Porrb  C\  incitandi  funt 

homincs.nemo  poffic  acriores  admouere  ftimulos  qiuam  a  re- 

demptionisacvocatiemsnoftrsfinc;  quales  adhibetverbum 

Domini  quum  tradic  nirafs  impiam  eflb  ingratitudincm  non 

mutuo  redamaJte  eum  gui  nos  prior  dilexit .-  fanguine  Chnfti 

emun- 


Dl      MOOOPSRCIP.    CHRlSTlCRAT.  27  9 

cmundariab  opcribusmoituisconfcientiasnoftras.ad  feruic-  ^^^.944, 
dum  Deo  viuenci.-indigiiuai  efferacrilcgiuin  ii  fcmel  mundati, 
nouis  fordibu'.  nosinqtvnantcs.facrum  illum  fanguincm  pro- 
fanam^^s  Libcratosene  nos  e  manu  hoftium  noftroruro,vt/inc  Luc.i.^^. 
timore  fciuiamus  iili in  fanditate  &iuftitia  coram  ipfo  omni- 
bus  diebiis  vkx  Boftra?:nos  a  piccato  emancipatos  efie,vt  Iibe-  Rem.^.18. 
ro  (piritu  iuttuiain  calamus:  crucifixum  effc  veterem  noftrum  ^^'f'f' 
hominem  ,  vt  m  vita?  nouitatem  refurgamus.  Itera ,  ii  raortui    "  °  '^*'* 
fimnscuai  Chrifto(vc  dfceteius  mcinhra)  «^srcnd^  cifequse 
furUim  funt ,  Siijimundo  peregrinandum  ,  vt  in  caelos  ad/pi- 
remusvbicftthefaurusnortcr.  InhacapparuiflTegratiam  f5o- Tit.Mt. 
mini  vt  abr.cgata  omni  impieta!ej&  mudanis  defidcriis,fbbne, 
fjn6tc,&  pie  viuamjs  in  hoc  feculojexpedantcs  beacam  fpem, 
&  Appancioncmglorise  magniDei  &SaIuatoris.    Quarenos  i.Thef.j.^, 
non  cfle  confticutos,vt  iramnobisconcitemus,  fed  vtfalutena  '-^^^  ?'^- 
eonfcqnamuf  perChriftum.  nos  cfle  tcmpla  Spiritus  fan<5li^J"^^**''*'* 
aue  pr^  fanari  fic  ntfas.nos  tenebras  non  elfe,fcd  lucem  in  Do-i  n     x- 

**-  rii  Ll  I-         *.'-or  6.19/ 

mino,  quos  vt  huos  lucis  ambulare  oporteat.  nos  non  ad  im-  i.Ther.4.7  & 
munditicmvocatos  ,(ed  adfan^icacem.  quiahc^c  fitvoluntasj. 
Dei.fiindificasio  noftravt  nos  abftineamus  .^b  illicicis  defidc-  ^Tim.i.j^ 
riis :  vocacionem  noftram  efTe  fandam  ,  ei  non  refponderi  nifi  ^-o^n-^-iJ. 
vitc  puricare.tn hoc  nos  effc  iiberatos a  peccato,vt luftitie  obc    °/'"*'J'*o» 

j.   "^  «■•II-  n    ■  ^  I-I0.2.11, 

diamus.   An  incitari  ad  charicatem  vllo  viuaciori  argumento 
pofli  i>usqua!Tii!Io  lohannis  ,  vt  raucuo  internosdiligamus, 
quemadmodum  dilexit  nos  Deus?  In  hocdificrre  eiusfilios  a 
filijsdiaboii,  filioslucisafi  iis  tcnebrarum,  quiaindilcdione 
inanent.i^IIloitem  Pauli,  Nosfi  Chrifto  adhseremusjvnius  efle  iCorX,ij.$c 
<:orporis  membra,qiJ2einuiccm  adiuuarimurnis  officiiscenue-  '*•'-• 
niat  ?  An  ad  atidicacem  fortius  prouocari,quara  dum  rurfum  '*   "•^'^' 
ab  Io.inne  audimus ,  omnes qui h^bent  hanc fpem,randificare 
feipfos,quon!amDenseoiu:!!  fanftuscft^Itemcxore  PaQli,Vt    ^ 
adoptionis  promiffione  freci  mundemus  nos  ab  omni  in-    *       ''*'' 
quinamenco  cmnis  &  fpiritus  :  quam  dum  Chriftura  au- 
diraus  fc  nobis  exer.iphr  proponcntem  vt  fua  veftigiafc- 
quaraut? 

5  Acquc  hsEC  qiiidem  paucula  tantum  in  guftum  propofui.  MeritintUa  »;? 
Nam  fi  lingula  perfequi  cfTet  mimus ,  longum  volumen  con-  ^^oapud^poft» 
texendum  forec  Tot.  par^nefibus>adhorratiombus.caftigatio-  '"^'^^^^^^ ^««^ 
mbus  pleni  funt  Apoftoli,  quibushominem  Dci  ad  omne  op*  "/''''^fi'^'^^^^^ 
bonum  mltituain.idqtiecitra  menti  me.-  tionem.C^m  f^^^^^^ potnu  tmcrita 
\indepocirfimas  ducunc  exhortaciones ,  quod  nullo  noftro  me-  hominH  exihi- 
rito,  fola  Dei  mifericordi:?  flct  noftri  falus.^Q^emad  r.odumT^^'  '^^  vnuam 
Paulus,  vbi  toca  epiftol.i  d:fieruicnullam  effe  nobisfpem  vica?  ^^^''^'feiiLor^ 
fiifiinChriftiiuftida,vbiad  parenefesdeicendii^perillam  Dei  ^^^^^ ""^ r«««» 
mifefaEioncmquanos  dignatuseft  obfGcrat.Etfsacharcaobis  ii,om.ii.i. 


CAP.  XVl.  INSTITVTIONIS      LlB.     III. 

vna  c.iufi  fatis  cfle  debuerat  vt  Deus  in  nobis  glorificeiUr- 
Mat.5'J^'       QuodfiquiDeigl'  rianon  adco  vehenienterafficiuncur ,  me- 
moriatamenbeneficiorum  eius/ufficietiffimaefl,q'  ^e  tales  ad 
benefacieHduincitet.Veiumiiliquiaft-ruiIiaforteali^ua  coa- 
Chryfo  om.  ^^^     g  Lf  gis  ob[equia  incerendis  meritis  extuudunt,  menciu- 
nef.  tur  nosnihilHaberequo  ad  bona  opera  exhortemur,  quia  no 

i.Cor.9.7.  eademingredmiurvia.  QazB  vcrotaLbus  obfequiis  vaideo^ 
Exceftto.  ble^tetur  Deus,qui  profitctur  (e  hilarem  datorem.diligere ,  & 
r^fpoti/io.  quicquam  dan  quali  ex  tnltitia  auc  necefhtare  vetat.Neque  id 
.Mttr  mo  H6  ^^^^  quodid  velrefpua  vel  ne"Ii2a  adhortat;onis  aenus  quod 
,jm  druplex.    Scriptura  l^epenumero  vlurpar,  ne  vliam  omittac  nos  vndique 

1.  animandi  rationem.Comnie.mor;iten!'n  mercedciii  qua  Deus 
redditurus  fic  vnicuique  fecundum  opera  '.uaj;  fed  illud  vnicum 

2.  arqueefiaminmuItispriBcipuuai  eflenego.  Dcindeexord.um 
l'  inde  fumendum  non  concedv;'. Adhaec,  nihil  facerc  ad  erigenda 

quaiia  ifti  pr^dicant  merita  contendo.-  qii  madmodum  poftea 

videbimus.Poftremo  neque  vfui  efte  nifi  Jodrina  iila  pi^occu- 

pauerit;SoIo  Chriftimerito,<]Uodper  fideapprehend  cur,  nos 

iuftificaii,  nuilis  aurem  operum  noftrorum  meriris.  quia  nuUi 

ad  fanftitatis  ftudium  apii  cfTe  pofTijnt  nifi  qai  dudrinam  hanc 

prios  imbiberint.Quod  &  Propheta  pulchre  innuit,du  fic  Deu 

Pf  1  i;o  4.     aiIoquitur,Apud  te  eft  propitiatio  Domine,  vt  tiiTiearis.nuilii 

enim  effeDeicuI  uoftcndit-nifiagnitaeiusmifericordia  ,  qua 

fola&fondatur  &ftabil!tur,  Quodapprimr  notatu  dignueft, 

vt  fciamus  non  modo  principium  Dei  ri*e  colendi  ef!e  fiducia 

mffericordvs  eius ,  ftd  timorcm  Dci  (  quem  meritoriumefTe 

volut  Papift.^)ideo  non  pofTe  meriti  nomine  cenferi  quia  fun- 

datus  eftin  peccatorum  venia&  remiffione. 

Pofierieris  ca-    4  Longe  vero  futiiiffima  calumnia,inuicari  ad  peccadum  h©- 

lumnUreji^ui'  mincs  quum gratuitam  pcccatorum  remiffionemjn  qua  collo- 

'^o«  catam  dicimus  iuftitiani^affirmamus.  Tanti  enim  efTe  dicimus 

^*  vtnulio  noftrobonop^nfaripoffit :  ideoque  nunquam  impe- 

j ,  tradam,  nifi  gratuita  foret,Porro  nobis  quidem  efTe  gratuitam, 

Chrifio  nort  icem,cui  ram  magnD  conftitit.-nempefuo  facracif- 

/imofanguine.extraquemnullumtam  i^atis  dignumpretiu  fuic 

"    5.  qoiod  Dei  iudicio  foIuerecur.H:rc  quum  docecur  homines^ad- 

monetur  per  ipfos  no  ftare  quomin'coties  Tacraciffimus  iile  fa- 

guisefFtindaturquociespeccant.Adhocdifcimus  earnefTeno- 

ftram  foeditatem  qu^  nifi  huius  purifilmi  fanguinis  fonte  nun- 

quam  eluatur.  H^cquiaudiunt  annon  maioremdebenccoci- 

pere  horrorem  peccati,q'.Jam  fi bonoru  operum  afperfione  ab- 

^  Afrgi  dicereturPEt  fi  quid  Dei  habenc,qnomodo  non  horreant 

femel  purificati,denuo  fe in  lucum  prouoIue''e,qu6  huius  fon- 

A .  tispuricare  quantunvin  fe  eft  conturbet  &  irificiant?Laui  ^tdcs 

meos,  (inquit  fidelis  anima  apud  Solomonem)  quomodo  rur- 

£u  m 


OE      MODOPBRGlP.    CBRISTIGRAT.  2%0 

fum  inqumabo  illos?Nunc  palara  efl:  vtri  &  viliorem  peccaco-  R.efeUz!itrina9ig 
rum  remifliunem  f>ciant ,  &  luftiti^e  dignitatem  magis  profti-  ^a.lumnijt af^S 
tuanr.llli  Dcum  friuolis  fuis  raciiTadionibus,  hoceftftercori-  ^'^^•"^«j^- 
bus,plicai:i  nugatur.nosgrauiorem  afj^rimusefle  pcccati no- ^ •  *^'*^ W/ 
xa.u  quim  quae  tam  leuibus  nugis  expierur:  grauiorem  Dci  of-  ^n^m  in  gr^ 
fenfani  quam  qu^his  ntliili  faciffaftionib.  remitratur.proin-dert«f«  feccatv^ 
lianc  folius  fanguinis  Chrifti  pr^rogaciuam  efte.  IJ,i  luftitiam,  ^"^  remtfione 
/jCLibi  deficiat,  mftaurari  dicut  ac  reparari  faciffadorns  operi- ""^^^'^'^*"'* 
bus ;  nos  pj^etiofioremeffeputamus  quam  vtsequari  vlla  opc- 
rum  compenlatione  quear.  ideo  vt  reftituatur  ,  ad  foIamDei 
naifericordiam  confugicndum  elTe.Castera  qu?  ad  pcccatorum 
rcmifiionempertinenCjex  capice  proximo  petantur. 


CAPVT    XVII. 

Promijftonum  LegU  ^  Eangelij  conciliatio, 

Partcs  htiius  capitis,  in  quibus  Sophiftarum  /idei  iuftilicatiti, 
nrm  diruere  aut  deterere  ftudentium  arj^umenta  reuocantur 
ad  duas  cLiifes,  quarum/>r/or  eft  gcneralis,po/'!<rr;&>'  fpecialis  «Sc 
quzdam  argumenta  pra:cipua  continer. 

i  Prima  clafsisj  qux  generali?  eft  ,  omnium  argumentorum  veluti 
fundamencum  ,  continee  argumentum  alegalibus  promiffionibas 
pctitum^quod  ffd  i,i.&  J.expertditur. 

2  Altera.i  prtori  fluens,&  fpecialia  argumenta  proponen$:fecudum 
autem^ex  Corntiij  hiftoria  haiiftum,explicatur  fc<9:.4.&  j. 

3  H(3c  occafioneaddirur  iHsuleQraexpofitio  locorumScripturaequi 
clementcm   ac  propitium  iuftitia  cultoribus  Deum  affirraanc 
feft.^. 

4  Tertium  argumentum  ex  locis  qui  bonaopera  iuftitix  titulo  in- 
figniunr,':''  hominem  illis  afTerunt  iuftifiaari,  fea.  7.  &  S.diluitur. 

5  Ueinde  firreo  di  lemtEare  vrgcntur  aduerfarij,tolliturque  partia- 
lis  eorum  iuftit!a,red.9.&  10.  ■ 

6  Q^iartura  argumcncun!  ,  Apoftolum  lacobum  cuQaPaulo  commit- 
tens  coniideiatur,re.ct.i]i  &li. 

7  Ad  quintumargumentumex  ApoftoIiloccfaaoresLegis  nonati- 
ditores  iuftificari,refponiio,fe(Ii.ij. 

8  Scxti  argumenti,  cx  lycis  quibus  iideles  fuam  iuftitiam  Dei  iudi- 
cio  exammandjpi  audader  ollerunt,ac  fecundum  eam  de  fe  ftatUi 
cupiunr,confider.»iio,feci.j4. 

9  Poftremum,i  ieftimoniis  quss  iuftitiam  &  vitam  viij  fidelium  ac^- 
fcribunr,fc4i:.i5.excucicur. 


C  A  P.   XVII.  I  NSTIT  VTIO  NIS       L  7  B.      111. 

Bre««  fum»,4k  ^ASftffi|jfc  V  N  c  perfequamur  alia  quoqj  argiimeta  quf- 

cap.  is.eri^.  ^i^&SSSI&Si  Dus  Safan  per  fuosfaceJIites  hdei  iuftificatione 

aut  diruere  aut  derererc  mGlitiir.Illud  lam  ex- 

•.ufTum  eiTe  puco  calumniatorib.  nenobi/cum 

>erindc  aganc  atqucbonorttm  operum  inimi- 

^omodf   ^  I^Q^ii^JP®!  cis.  fiquiidcm  operibusdetrahiturioftificacio, 

a^ofirib^ui-  ho  vc  Buila  uoni  fiat  opera,au'  bona  efle  negetur  qua»  fifit:  fed 

jiifitatio    dt"  ^Q  iJiis  Bdam*,ncgloriemur,ne  /alutem  ^.drcribam*.Fiducia  e 

tnihitur.         j^jgj  1^^^  nortra  cfl:,ha?c  gloria ,  &  vnica  falutis  anchora  ,  quod 

Chriftus  filius  Dei  noftcr  eft,ac  n  s  in  ipfo  vicifftm  filij  Dei  re- 

griquc  c^leftis  hxredeSjDei  benignitate,nonnoftra  dignirate, 

'  in  fpem  arcemf  beatitudmis  vocati.Scd  quia  aliis  prajcerea  ma- 

chiiiis,vtd'dumell,no&  impctunt:  age,in  illisquoquepropul- 

iL  ^rzt*f»entH,  f^indisptrgamus.Primum  rcdtuc  ad  legaIespromiffiones,qua£ 

Jilegalibw pr\  Lcgis  fuaecultoribus  edidit  Dominus:&  rogant  vciimufneirri- 

mtjlionil;uf pe-  tas  cflcprorfus  an  efficaces.Irric.TS  diccre  quoniam  abfonum  ic 

iitum.  ridiculum  fuerir,  pro  confcflo  aflumuncalicuius  effe  efftcaci^. 

Deur.7.!2.     Hincratiocinancur,  non  folafidenos  iuftificari.SicenimSo- 

<?^^'7- i'^^i'  anjnus Ioquitur,Erfcque  fi  audi ecis  prscepta  & iudici^  haec.cu- 

ftodierif.me  ea  &feteris,cuftodiec  etiamDominustibipaftum 

&  mifericordfam  qMamiurauitpa»ribus  tuis:  diiigette  ;«  mul- 

tiphcabic^benedicec cibi,&c.It:em,Si  bene  direxeritis  vias  ve- 

jft:r3s&  ftudliaveftra,non  ambulaueritispGftdeosalienos,iudt- 

ciumfccericisinter  virum  &virum,  necin  malitiam  rccefleri^ 

tis,  ambulabo  in  medio  vcftri.  Nolo  milie  eiufdcm  fopmae  fr«- 

ftra  recirarcjquse  quando  nihil  lenfu  difteruntjiftarum  folutio- 

Dcut.ii.i*.    nc  explicabuntur.  Summa,propo(irain  reftaturMofes  inLege 

Uuim    argu.  bencdiftionem  &  maled!(^ionem>mortem  &  vitam.  Sic  ergo 

Tnejitt  fumma.  argumentacur ,  auc  benedidiop>cm  iftam  otiofam  infruftuo- 

Kejponfts,^^-  fii,nque  fieri,  auc  non  folius  efle  fidei  iuftificationem.  lam  fu- 

tun^ue  juji^      >  oftcnduaius  quomodo  fi  in  Lei^e  h;ereamus,  ©mni  benedi- 

««//««f.e^ofc-^^ioncdefeftisfolanobjsmalcdirtio  immmet ,  qtia»  vniucrfis 

fiate  Legu  eos  tranfgrcfloribus  edida  eft.Non  enim  promitci»  Dominus  quip- 

exirc    nectfe  piatrTniii  pcifedis  Legis  fuae  cultoribus  ,  qualis  nemo  reperi- 

'fi*  tur.Manet  igitur  iIIud,rotum  hominym  genus  perLegem  ar- 

gui,maicdi(^ioni  &  irscDeiobnoxium  :  aqua  vtfoluantur,  e 

potcftate  Legis  exirc  necefle  cft,&  velut  ab  eius  reruicute  inli- 

bertatem  aflcri :  non  carnalem  quidem  illam,  quas  ab  obfcrua- 

tfoneLcgisnos  fubducacadrerum  omniumliccntiaminuitec 

concupifccutiamnoftram,velutruptisrepagulis,auteftufiOia- 

benis  lafciuire  permiccacfed  rpiritua!cm,qu3e  pcrculfim  &  co- 

ftcrnacamconfciendam  foletur  &  crigaclibcram  illam  oftcn- 

c^o  pAclo  i^dcns  amaledictioneaedamnationequaillamLcxvinftamac 

/rff.  coaftridam  prcmebac  Hac  a  fubie<aione  Lcgis  liberacionem, 

& 


^KK^  ^  ^     MODO     PERCIP.CHRlSTlGRAT,  'i^ 

^9C,  Vt  ita  dicam,  manumifsioncm  airequimur.quumper  fidem, 
mifericordiaui  Dci  in  Chnfto  apprchendimus,qu^  (ecuricer- 
tiquc  rcddimur  de  peccatorum  rcniifsione^quorum  fenfupun- 
gebat  nos  Lex  ac  mordebat. 

t    Hac  racionc,  &  qu^e  in  Lege nobis  offerebantur  promif-  ConfirmAtion* 
fiones,inef(icacesforcncomnes  &irrita!,nifi  Oei  bonitasperE-/^°^"-/**^""^'^"(?* 
uangeliu  fuccurrcrct.H.^cenim  conditio  ,  vt  Lcgem  pcrficia-  ^^^^P^T'*'' 
mus,a  qu4  iplaependenf,&a  qua  demum  pr^eftaad^t  funt,nun-  ^^  upoll^ti 
quam  itnplcbitur.Sic  autcm  opitularur  Dommus,  noa  partem  tepmomt, 
iultitia^in  operibus  nobis  relinquendo,  partcmex  fua  mdul- 
gentia  futficiendo:  fed  dum  vnicum  Chrjfium  pro  iultifi^  co- 
pJementoa  signat.Nam  Apoftolusprxfatus  fe  a]id:q-,  ludxos, 
icientesquodex  Legisopcribus  non  iuftificaiurhonio  ,  in  le- 
fum  Chriftum  crcdiditrc-.rationcm  fubiicit.non  vtadiuuarch- 
tur  ad  iuftitis?  fummam,ex  fidc  Chrifti:  fedvtillaiuftificaren- 
tur,n6  cxoperibusLcgis.SifidelcsaLcgc  in  fidem  dcmigrat; 
vt  -n  hac  mftitiam  inueniant.quam  abefle  ab  illa  videntrcerte" 
iufticia;  Lcgis  renuntiant.Itaquc  amplificct  nunc  qui  volet  rc- 
tributiones  qu^  Legis  obfcruatorem  m  neredicuntur,  modo 
/iinul  animaduertat  noftra  prauitatc  fierinefruftum  inde  vl- 
lum  lcntiamus  donec  aliam  ex  fidc  iuftitiam  fucriraus  adepcf. 
Sic  Dauid,  vbi  retributionismeminit,  quam  prsparauit  fcruis  [fem  ^  r^^ 
fuisDominuSjftatimad  peccatorumrecognitionem  defccndit,  uidis.pfai.if^ 
quibasilla  cxinanirur.  Pfalmocciam  i^.  \i,  magnifice  Lcgis  lo-C^"» 
bcneficia  dcpr^cdicat,  fed  coutinuo  exclamat ,  Deli(fia  quis  in- 
telligit.'  ab  occulris  meis  munda  me  Domine.    Prorfus  hic  lo- 
cus  cum  fupcriorc  congruit,  vbiquum  dixiflet,  Cundas  vias 
Domini  bonitatcm  &  veritatem  timentibus  eum :  fubncdip, 

-    Propter  nomen  tuum  Domine,  propiciaberisprauitatimcse: 
raulcacftenim.     Sic  &  nos recognofcere  debemus,  expofi« 
tam  quidem efte nobis  in  LegeDeibeneuolentiam,fi  openbus 
eam  demci^eri  Iiceat:fed  illorum  merito  nunquam  ad  nos  per-  Leuit.18.15. 
uenire.  Ezech. 20.11. 

3  Quid  ergo?  an  data?  funt  vt  fine  fru^tu  euanefcercntPlam  Rom.ie^. 
nuper  teftacus  fum  non  efte  id  meaz  fententi^e.dico  fane  effica-  ^^^^^tt  ohi^^ 
ciam  fuam  ad  nos  no  proferre  quamdiu  ad  opcrum  merita  re-  *°/^^f^f^  ^ 
fpiciunjcquarefiin  feconfiderentur,quodamodoabolerf.  Sicjil^gj  datTfiii 
prieclara  illain  promiffionem.Dedi  vobisbonapF^eccpta,  qu^e  cflendit.-vid*^ 
qui  fecerit,viuet  in  ipfis :  nullius  momenri  efle  Apoft:oIus  do-  ixetjHnfeto» 
cetd  in  ea  refiftamus,nec  pilo  plusprofururam  quamfidataj^^j"^'""*'''^'^ 
non  eflet.-quia  ne  fan(ftifsimis  quidem  Dei  fcruiscompetit;qui  'J  "P'^*^'"  "»- 
proculomnes  ablunc  a  Legis  compiemento,mulcisvero  crani-  tartlhiciantt 
greffionibusfunccircundaci.Seddumpromi(IionesEuange!icg*j5ffac»«w»  /"«* 
fubftituuntur,qua;  gracuicam  peccatorumremifsionem  denun-  niproftrret^j' 
tiant,  non  efficiunt  mod6  vc  ipfiDeoacceptifimus,  fcd  vt  f'*"'^*'*'^'*'* 


C  A>-  XVir.  IKSTXTVTIONIS        LIB.       II  T, 

4it,oieri:fcd  du  openbus  quoquc  iioftris  fic  fua  giatia.necjue hoc  tantum,vt  e^ 
Euangelua: pro  Domiiiusgrata  hab»at,  i't6.  bencdiclionibus  etiam.  quas  ex  pa- 
mijuones  fu  -  fto  dcbebantur  Leofs  fti^e  obferuationi^proft  quatur.Fateot cr- 
modo  efficere^^  hdelium  opcnous  rependi  qtix  luihtiaz&randitacis  culio- 
vtipfJ^eoac-  ribus  in  LegeruaDominus  promifit:  verum  in  hacretributio- 
t€fi*fi»jw  fed  ne,  confideranda  fcmper  ellcaufi  qusegiaciam  operibus  con- 
-ufftni.tjHo.  ciher.Eai^l  porr6cr!plicee{recert?i(nus.  Primaeft.quod  Peus 
que  tjo;  r,i  jrt  ^^^^^q  ^  fejfuorum  f jorum  operibus  incuicu  >  quse  probru  ma- 
l*lv'^'/.^/W  ^^^  <l^'^i^T  laudem  pcrjic;u6  meretui,  ipfosin  Chrift  >  comple- 
ctkuf.^  diufx  It  «SiCHpr  ,ac  '\jla  fide  mteicedcre,  citra  operum  fubfidium  recoci- 
bera'itAtts,  ]\2.z  fib'.A!tera  quod  opcra.nonseftimata  eorum  djgnitace.pa- 
^K^  /5>  ft  ar,c-^  rerna  bcnigr  icare  arquc  indulgentia,huc  honoris  atcoJlic  vt  a- 
pta  fint  fi.ulrri  ],\-m^]s  v.j-qh;  habcac.  Tertia,  quod  eaipfacum  venia  fufcipit, 

tperu.  .  -^     .  r    L\-  ■      ■  ■  ■ 

'^  noii  nr.putrtta  impeitectionc,  qua  omnia  inqumata,  peccatis 

m  'gis  qiiam  vntupbu^  accenfenda  ahocjui  forent.  Atque  hinc 
appaiet  quanc  pcfc  deiufi  finc  fopinft^  ,  qu!  bciie  feabfurda 
onji^i.)  euafilfj  put^srunc  quum  dicerent^njnintrinfeca  fuabo- 
nicare  valere  opcra  ad  lalutemdemerendam  ,  fed  ex  pafti  ra- 
istiri-.naicnis    ffoi)(:quiiDominusIibtrahtare  fui  tanci:eftimau'C.A'qui  non 
ptruni dicrmta-  obferuabant  mfer;m,qu^  rr-ieritoria  opcraeHe  volebant,qu2n- 
ff  ^ATftado,  cir  f"  ^"*  iibeflenta  promiffionum  codicioue,nifi  &iuftificacio  fola 
intrinfeca ire  fide  fi.bnixa.&pcccatorum  remiffiojper  quam  j  maculis  bona 
iutatio.  quoqu.e  opera  abftergi  neceffe  habcncprarcederec.  Icaqueex 

rribusdiuineliberaliraciscaufis,  quibus  ficvcacccpra  finc  fidcr- 
lium  opera,vnam  cantum  annocabanc:duas,8i  eas  quidem  pr^- 
c(pu.is,fupprimebanf. 
i.y^rgi.mentu  ^  Ciranc  Pctri  fcnrentiam  quam  Lucas  in  Aftis  recicat,  In 
exCor7:tiffhi.  vencate  comperio  quod  non  fit  perron.iru  acccpcor  Deus:  (^^ 
ASt.xo  14.;-  in  o'nmigente,qui  facjt  iuft!t]am,accepcuseitillf.  Afque  hnsc, 
Resjonfi^.  p^r  q'md  minime  dubiun^  eflc-viderur  ,  colligunt,  fi  rcdisftudii.s 
dtfiinSi,o>,em  conciiiat  fibi  homo  Deum,  non  fclius  effe  Dei  beneficiri  quod 
dupUds  aicr-  filiifem  confc  ;uicur.  Imo  fic  pro  fua  mifericoidia  Deum  pec- 
ft:onts.  catori  riiccurrere,  vc  operib.  ad  mirericf^rdiam  flcdarur.  Veru 

Sciii^curas  nullo  modo  conciliire  poifis  nifi  duplice  homtnis 
ap  id  Deumacceprionemobfernes.Qunlisenim  natura  efl  ho 
nio,nihil  in  eo  repcric  Deusquo  ad  mifericordiam  mclinecur, 
pr;rrer  Ywka.  miferiam.  Nudum  ergo  &  egenum  onmis  boni, 
omni  concra  malorum  genere  refertura  &  oneratum  Iiomine 
f?  cfmft:?cf  fie,  vbi  priiniim  a  Deo  fulcipicur  :  quam  obdorem, 
q«a?fo;dignum  illum  c*Elefti  vocatione  dicemus?  FacefTac  ergo 
inani.v  mericorum  imaginacio  vbi  clcmentiam  Deus  tam  eui- 
denterconimrndir.  Namquod  ibidem  Cornelio  Angelivocc 
tMfeptUfiit  fo _  dicitur,orationesetus  Sc  eleemofynas  afcendifle  inDei  cofpe- 
fhtffdrum  dt.  ^,^„.,.p^((^rne  dctorquetur  abiis,  pr^eparari  hominem  ad  reci- 
piendam  Deigratiam,  bonoru  operumftudio.  lacnimfpirittt    - 

fapien- 


Dfl     MOOOPErCIP.    CrtRlsTl     GRaT.  iBl 

fapienux  illuminatum  fuiffe  Cornc]<um  oportuic,  qui  vera  fa- 
piencia,  cimore  Icilicec  Dei,  prieditbs  ecac:  eodem  Spiritu  fan- 
Clificacum.qui  iaftitir  culcor  erat.quain  illiusccrcinimum  efle 
frucftum  Apollolus  docec.  Ea  itaque  omhia  qu2e  Deo  placuiire  Galat,  j,j; 
in  eoreferuntur  ,  habebat  abiliiusgratia.- tantum  abeft  vc  ad 
eam  recipiendam  illis  fdo  marce  fe  prscparet.  Nulia  fane  Scri- 
prurx  fyiiaba  proferccur  qux  no  huic  dodrinse  confencfac:  no 
efle  oilia  Deo  c«ufam  hominis  ad  fe  recipiendi  ni/i  quia  modis 
omaibuspcrdicum  videt  fi  fibi  lelinquatur:  perdiciini  aucein 
qiiia  non  vuic,fuam  in  ipfo iiberando  mifcricordiam exercere. 
Nuncvidemus  vtifta  acceptionon  liominis  iuftitiam  fpcdec, 
fcd  purum  fic  diuin^e  erga  mileros ,  tantdque  beneftcio  longe 
indjgniffimos  peccacorei  bonicatis  documenciim. 

f    Poitquam  vero  Dominus  homiac  cx  abylTo  perditionfs  Pf/ieriWo. 
reduftum,  fibi  per  graciarii  adoptionis  fegregauic :  quia  ilium 
regenerauic  ac  reftoi  mauic  in  nouam  vicam,  iam  vc  noua  ccea  • 
turam  ,  cu  Spiricusfuidonis  amplcftitur.  H|c  dla  ell  accepeio  Exhae  d,mn* 
cuius  meminic  Pecrus,  qua  poft  fuam  vocacionem  Deo  fijclcs  ^*'>»'  ^••^f 
approbancur,operum  quoquercfpeda:  quiaDoininusnon  a_^'"^^'»^  P^f"*. 
mare  &  ofcuiari  nori  poceft:  qua  per  Spiricum  fuurh  in  diis  effi-  ^'^*'*^'^"  f"'^' 
cit  bona.  Verum  id  lemper  memoria  repecendum  tii,  non  aii-  /,^„j  gpera  dtu, 
ter  operum  racione  ^iios  effe  Deo  accepcos  niH  quia  illotu  cau  accepta  tjfe  ^of 
fa  &  iH  gratiam.quicquid  bonorum  operum  conculic,  Iiherali- /*•»'» 
racem  fuai-n  augcdo,fua  quoque  accepcionedignaiur.Vndce- 
nim  iilisbonaopera.nifiquodDominusiilos.quemndmoduni 
yafa  in  henore  elegic,ica  vultvera  puricate  exornare? Vnde  ecia 
bona  reputaturjacfi  hihil  illis  deeflec.-riifi  quod  na?uis  &  m.jcu- 
lis, qua?  iilis  adhsErercunr,veuiam  benighusPater  indulgcc?  In 
fumman-hil  a'iud  fignificac  hoc  loco  quam  gratosefie  Deo  Sc 
anv:ibiles  f  jos  filios  in  quibus  nocas  &  lineamcta  vultus  fui  vi- 
dcr.Regcneracionem  einm  alibi,  imaginis  dm.njc  reparationd 
in  ncb:s  efredocimm>s.  Qupniamergo  vbiciinquefaciem  Cii 
DeuscontenipIatur,rSc  merico  amat,&  in  bonorehabet:n6  fine 
caufa  dicicurillj  plscerefideliu  vJca,ad  fand:iracem&  iufticiain 
con.pofica  Sed  quia  pij  a  orcalicarnecircudai:i,adhuc$ur  pec- 
cacores,  &  opera  ecnjm  bona ,  inchoata  duntaxat,  &  carnis  v?- 
tium  red©leria :  neque  illis  neque  his  propitms  efie  poteft  nifi 
in  Chrifto  m::gjsquamin  fe  ipfis  amplexecur.    Inhuncmo- 
dum  accipiend'  f..jnc  loci  qui  clemencem  ac  mifericorde  ihiU-'^^^'^'^"^  '^ 
iix  culrorihjs,0eum  ceftantur.DicebatMofcsIf  aelitis,  Doyi^iZtZtt'',?  ' 
minusDeusLuuscuftodienspaftuni  ac  mifericordiam  diUge-me,nem'^y^p,„ 
tibus  fe,6i  cuft  dieotibus  pra^cepr.?  fna,  in  miliegenerattones./""-'"  'uff:tis 
qojcfentetia  iiifrequentem  formula  vfurpaca  poftea  apopulo^"'''"'-"'^^''*^ 
fait.Sic  Solomo  ia  foleniprecatione,Domine  Deus  Ifraibl,qui  ^'0^"^"^' 

Nn    ij  '"    ^°'  ' 


CAP.XVII.  IN  s  T  I  T  V  T10NI5     LIB.    III. 

Nehe.1.5.      cuftodis  paftum  &  mifericordiam  kniis  tuis  qui  ambulanc co- 

Deut.z5.18.    ramte  in  toco  cordefuo.Eadem  vcrba  &  ^Nehcmiarepetun- 

cur.  Siquidem  vtinomnib.  miferlcordisefu^  paiflis  integrita- 

tem  ac fandimonfam  vic3e  vici'/im  a  ferms  fuis  Deus  ftlpula^ur 

ne  Judibrio  fic  fua  bonicjSjneve  quis  inani  ob  eam  exulcatione 

turgidusjb^nedicacanima!  fu2e,ambu!ansinrerim  in  prauitace 

CGrdisfui.ica  in  foedenscommunione  admiflbs,vulc  liac  viain 

ofncio  continerc.  nihilo  tamen  minus  foedusMpfum  &grarui- 

cum  niicio  fcritur,  &  perpecuo  tale  manec.Secunduhanc  racio- 

ne  Dauid  quanuis  pr^edicec  fibi  redditam  fuifle  mercedem  pu- 

ritarss  manuum.-nontamen  fontem  illum  quem  notaui  pra»ce- 

trSam.-i.iJ.     rit.quod  ex traftus  fuerit  ab  vcero,quia  Dcus  eu  dilexit;  vbi  ita 

commendac  cauf^  fua;  bonicaiem  ,  vcnihil  derogec  gracuic;e 

mifericordise,  quse  dona  omnia,quorum  origo  eft,pr^ucnit. 

Sxpofitio  horti     ^    AtquehJcobiternocareprofuericquiddiftetiftf  loquen- 

lacorum,<]tnvt<iiformziLGgalhus  promiffionibus.   Legales  promitffones 

meliM  inttlli-  appello,non  qux  vbique  fp.irfaefuncin  libris  Mofaicis;(quan- 

gainryanimad-  tjjo  m  iUis  quoquc  Euangclica:  mulcae  occurrunc-^fed  qu^e  pro- 

uertendu7>),fit   prje  ad  Legis  mmifterium  percinenc.  Eiufmodipromifftones 

///««  fLflie- ^"°^""'l^^  nominevocarelibeat,  fub  condicione  ,Si  feceris 

Hea.  quodcibiprcTecipicur.par.Tdeffe  remuneracionem  denuntiant. 

At  quum  dicitur  ,  Dominfj  cuftodire  pa^flum  mifericordjse  iis 

qui  fc  diiigut,  magis  demonftratnrquales  \\<nt  illius  ferui,  qui 

bona  fide  eius  foedus  fufceperinc  ,  quam  exprimacur  caufa  cur 

illisDominusbenefaciac.  H^cporro  demonftracionis  racio. 

Legcih$    emm  Quemadmodum  in  hunc  fiuem  aecernx  vitse  eratia  nosdigna- 

j  J„,  "j  „,i-,  fur  Deus  vc  dilipacur  ,  timeacur ,  colacura  nobis;  ita  quiecun- 

fojluUiw.fift  que  milericordu^in  Scripcurapromiliiones  h  .bencur,  meric« 

terimiii lEuan-  zd  hunc  diriguncur  fincm  vt  reuereamur,&coIamus  beneficio- 

gelicaverh,     rumauthorem.    Quocies  ergo  audimus  ipfum  benefacere  iis 

^iutmtusccndi-  ^^y|  Legcm  fuam  obferuant,meminerimus  Dei  filios  abofficio 

'befjTcreJideri  defignari  quod  in  illis  perpetuu  efle  debet;hac  racionenos  eC- 

misyry  ■'L'eu/n  f^'  adoptacos  vt  ipfum  patris  loco  veneremur.  Ne  ergo  ipfi  a- 

dibgamus^  ta-  doptionisiure  nos  abdicemus,huc  femperenitedum  quotea- 

men  a.d  f^Um  (]i\-  noftra  vocatio.    Id  tamen  rurfum  teneamus,  non  pendere 

j^etmiferuor-  ^^  opcribus  fideliii  complemcntum  mifericordix  Dominirfed 

»4w«05  n    u  ]pfmi^  jtjeQfa|uj.,\,  promiffionem  adimplereiisqui  vicseredi- 

et!,lUlUS  COK-     ^j.  ^  .     ^.        ^  ,  .      .i    ....  J  , 

flemtjitum  ai  c<-mine  1  ua?  vocacieni  refpondenc,quia  m  illis  germana  demuni 

operibus  noftris  firor,>Jivi  infignia  agnofcic,  quiSpiricu  eiusad  bonum  rtguair. 

mtnimefedct.  Huc  leferacur  quod  eft  in  Pfalmoi^i  i.  de  ciuibus Ecclefise, 

Domlne  quis  habitabic  \n  rabernaculo  tuo ,  &  quis  requiefcec 

in  mui  ste  tuo  fando .?  Innocens  manibus  &  mundo  corde,&c. 

efa.sj.  14.     Item,a  pudlefaia^Quishabitabi^cum  ignedeuorante?Quifa- 

cit iufticiam,quiIoquitui'refta,&c.  N6  enim  firmamentuquo 

fiieks  itoram  Domino  fubfiftant,defcrxbitur :  fo^  modus  quo 


DB     MODO    PBRCIP.     CBRISTI    6RAT.  zS^ 

in  fuum  conf  jrtiiim  eos  clementiffimus  Pater  introduci»:,  &  in 
ipfotuetur  &  conhrmat.  Quia  enim  peccatum  deteftarur,  iu- 
ftitiamarnat:  quos  fibiconiungit,  eos  Spirifu  fu®  purificat:  v« 
fibi  regaoquefuo  red-datconformes.Ergo  ii  prima  cai.-fa  quat- 
ratur  vndepatefiatfanftis  acccffusinDei  regnu,vndehabeanr, 
vt  confiil:  mt  in  eo  ac permaneant,  pr6 pta  eft  refponfio  ,  Quia 
Domfnus  cos  fua  mifericordia  &  adoptauit  femel,&perpetu6 
tuctur.Si  autemdemodo  qua^ftio  eft,  tumadregenerationem 
eft  defcendenduui  ,  eiufque  frudus  qui  Pfilmo  illoirecen- 
fciKur. 

7  At  vero  plus  lon^e  difficultatis  eiTc  videtur  in  his  locis  j'»^''^"*»''"'». 
qui  &boni  opera  iuftiti^e  titulo  in/igniunt ,  &  homij;em  iiUs  ^^'^""^  ^utbo-. 
aflerunc  iuftificari.  Plurimi  fuut  prioris  generis,  vbi  mandato-  "/^'f/^/",J' 
rum  obferuationes.iuftificarionesvocanrurfeuiuftitiae.  Ahe-  g,,iunt,  ^  lo. 
rius  generis  excmplum  eft  quod  apud  Mofen  habet«ir,Erit  hec  mn*em  Jlis  af- 
iuftiria  noftra,fi  cuftodierimas  praeccpta  ifta  ©mnia.At  fi  pro-  f«''««f    iu^^" 
wifdonc  eftelegalem  excipias.qu^  adntxa  conditioni  impof  ^^'- 
libiii,nihil  probet,funt  aliadequibus  iderefpondere  non  pof-  pj^^*24^ij 
/is.qu  ile  eft  il: ud,  Eritque  tibi  id  pre  iuftiEis  coram  Domino,  pfaotf^o. 
rcdjere  :  auperi  depofiru,  &c.Irem  quod  Propheta  dicit,  zclu 
in  vind  cado    Ifraelisprobro,  inipuratum  fuiflePhinffesin  iu- 
ftitiam.    Itaque    Pharif^Kincftri  cemporis  amplaminfultandi 
materiamhicfehabere  putat.  Nam  t|uum  dicam.u>,ered;:>  fi- 
6ei  iuftitia  cedere  operum  iuftificationem,codeiureafgume- 
rantur,  Si  ex  operibus  iuftitia,  ergo  falfum  eft  nos  f  >la  fide  iu-  ■vtfho/tfto    ad 
ftificari.   Vt  dem  legis  praecepta  vocan  lurtitias,  nihil  mirum.  prtorem  farte 
funt  enim  revera.  Q_uanquam  moncndi  funt  leftores,  Grsecos  huiks  argumen 
paruni  apte  vocem  Hebraicam  hvcim    vert.fle  iTi^cjt^a^Tw ''**'* '^""'"'^;*' 
proedidis.De  vocetamen  facilelitem   remitto.    Neque  vero '*^^'''^"*'^"'* 
hocdenegamusLegi  Dei  quin  perfeftanwuftitiamcontineat. 
Tametfi  enim  quia  debitoresfumus  om»ium  qu3Epra:cipir,e- 
tiam  plena  eius  obedientia  defunfti ,  ferui  inutiles  fumus.-quia 
tamen  eam  honore  iuftitia»  Domirus  dignatiis  eft,  no  detrahi- 
musquod  ille  dedit.Fatemur  ergo  libenter,  abfoluta  Legis  o- 
bedientiam  efleiaftitiam:  mandati  vhiufcuiufque  ofcferuatio- 
nemeflreiuftitisepartemjfiquidein  reliquisetiam  partibus  to- 
ta  iuftitiae  fumnia  conftet.  Sed  extare  vfquam  tale  iuftitice  for- 
mam  negamus.AtqueideoLegis  iuftitiamtollimus,  nonquod 
manca  per  fe  fit  ac  mutila:  fed  quod  ob  carnis  noftrce  debilita-  *'*'' SAnlkrtmt. 
temjnuHquam  compareat.Atqui  non  modo  praecepta  Domini  i^^^^i^i^*"^ 
fimpliciter  Scriptura  iuftitias  vocat;  ftd,  operibus  quoque  fan-  j,uc.i,^. 
dorum  tribuithocnomen.  Vt  quum  Zachariam  &  eius  con- 
iugem  refert  ambulaffe  in  iufticiis  Domini.  fan^  du  ita  Joqui- 
tur,  opera  magis  ex  Legis  natura  |ftimatquam  pr#pria  ipfora 
4{sfndici©ne.  Etfi  lurlushic  obferuandunci  quod  nupet  ^wif 


CAP^XVi^.  IN$  TITVTIONIS      L  I  B.     III. 

ex  incuria  Grxci  interpretis  non  efTe  ftacucndani  Legem.  Se4 

qma  Lucasin  recepra  verfione  nihil  oiuraie  voluir,  neqj  ego 

contendam.Deus  enim  ea  qux  Lege  conciaetur  mandauir  ho- 

nunibusiniuftitiamifedeam  iuftiriam  noexequimur  nifito- 

tamLegemobferuando.  qualibetenim  riafgreliioreconum- 

hTHar^A    *  '  pitur.C^uni  ergo  Lex  nihi)  nifi  iuftttja  prxlcribfitofi  in  ipranj 

refpicimns  iuftici^sut  (ingula  eius  mand-ifa.fi  hominesfpe<5ta- 

masa  quibus  fiunt ,  iuftitiae  laude  niinimeconftquuntur  ex  v- 

no  opercjin  multis  tranfgreirorcs  ,  &cxco  opere  qnodaliqu;» 

femperexpatte  propter  imperfcdionem  vltiofi;m  eft. 

ad  feeurJam      $  Sedvenioad  fecundum  genus ,  in  «juopt^ecipua  eft  difn- 

parttm    ttrtij  cuUas.Njhii  magis  firmum  habec  Paulus  -^6  probandam  ^dti 

iirg.  jomtYitn^  iuftitiam,quam  qiod  de  Abraham  rcribjtt  r  ,  fidem  iU;  fua  pro 

ff  yi^  iiMijciaimpucatam  tuiiie.  Qi^umergo  editu  facmDsa  Phinees 

Gjlar..4,  4.    imputarii  lii!  failie  ad  iuftinam  dicatu.r :  quod  de  fidc  conten- 

Vi.  1C0.31.       dic  Paulus,h'cebit  nobis de operibus  ratiocinari.Promde  ^ducr 

farijnoftri ,  quafireeuifta,conftituunt  nos  quidem  fine  fide 

iion  iuftjfican;  fed  neque  per  eam  iuftificr;ri  fi^^Iati-. ,  opctaefte 

^eSjetijio,        qu:eiuiL'tirim  noftraimpleanr.Egohic  pios  obreftor,  vtfi  ve- 

raniiuftiriarresulam  ex  folaScnptura  pttcndim  norunt,  nie- 

cumrel!giose&  «erio  expendant  quoinodo.Scrjptura  fecnm  i- 

pfa  finecauillis  rireconcihari  porfic.QujJm  lcirer  Pauiusjfidei 

luftiljcarionem  fufTugium  efie  lis  qui  propria  iuftitiadeficiun- 

tur:  auda(5lerinfert,  iuftitia  operum  exclulosquiciiquefideiii- 

ftificintur.  Qnoniam  verocoftat  om.nium  iilam  efiefidclium 

comunem,  ex  eo  pari  fiduciaconftiruir  opefibusneminem  iu- 

ftificari.-quin  magis  contra,nullo  operu  adminiculo  iufiifica- 

ri.Sedaliudeft  di/putarequid  perfe  valeanc  opera  ,aliud  quo 

e^raptrfeni  loco  poft  ftabilitam  fidci  iufticia  h.ibenda  finr.Si  operibus  fta- 

hilvalsntfidi-  tiiendumeftprodignitate  fuapretium,  indigna  efiedicimus 

quefolatujiifi-  ^^^  in  confpecflum  Dei  prodeanc ,  ideo  nihil  operuin  habere 

Jiuiui' iufiiiU  hominemquo  apud  Deum  glorietur.  indeomni  opemmad- 

defimtio.  min'culo  exucum  ,rola  fide  iuftificari.  Eam  porro  iuftitiam, 

dcfinimus,  quodinChrifti  communioncmreceprus  pcccator 

eius  gratiaDeo  reconciljatur;di1  illius  fanguine  purgatus  pec- 

catorumremiffionem  obtinet  :&  iuftitianon  tecus  acpropria 

tperu'  vcftirus ,  coraiTi  cxlefti  tribunali  fecurus  iubfiliit.    Pr^pofira 

peccatorum  remiffjone^qu^iam  fequunturbonaopera  aliani 

quama  fuo  merito  arftimacionem  habent :  quia  quicquid  in 

iUiseft  impeifedam,Chriftj  peifedionecontegitur.-qnicquid 

nasuorum  eft  aut  fordium  ,  eiufdem  puritateabftergitur,ne 

in  ludici;   djuini  quaeftionem  veniat.     Obliterata  igi  ur  q- 

mnium   franfgreffionum  culpa  ,  quibus  impcdiuntur  ho- 

mines  ne  «juicquam  Deo  gratum  proferant  ,  fepulto  ctiam 

imperfcdionis  vitio  quod  bona  qaoquc  opera  fadera  folet: 

<jua? 


Vinorum  > 
'..lim^tiotnde. 


dE     MODO     PERCIP.  CHRfSTl     grat.        zS4 

qux  fi  ;nt  a fidelibus  bona  opera.iufta cenfentur  :  vel  (  ^uod  i- 
dcin  ciuin  iuftitiainimputancur. 

9    Nuncmihi  fiquis  iftud  obieftetad  im pugnand am  fidei  ^'■fi^<'«/r««»>  c? 
iuftitiam,Piimum  inrerrogabo  num  homo  iuftuscenfeatur  olyfi^-^fatioMem 
vnuiu  auc  airerum  fanaum  opus.reliquis  vit:E operibus  Legis Zuntta^lL 
trnnlqrcfr^r.Plurquamabfurdum  quidemeft.  Deinde  requi-„^^^^^',^,„  ,„ 
ra  '.■  an  ob  mulca  quoqae  bonaopera,  fiq  jidem  Pr^uaricatio-  fiiu^imputan>^ 
nrsaliqua  in  parte  rews  tenetur.  Nehoc  quidecontendercau    turperfe:veL 
debicrceiamentcLegis  ran(!^ion^,maledid6'que  omnes  pro--^''^"^'*^*'"- 
cla  ..^ntequi  non  omnia  Legis  mandaca  ^A  vltimum  imple-  "ff^^^iV*''*- 
iierint.    Adh.^cvJcra  progrediar,sitnc  vlhi  opusquod  nuihus  jj^^f^y^^^ 
impuricacis  aut  imperfc<ftionis  argui  merencur.     Et  quomodo  j  cb.  4. 18. 
cflet  co ra  iis  oculis  quibus  nec  ftcli^  fa-i^  mundje  funrjnec  An- 
f^^li  ='acis  iuttit-Ita  nuHum  cxtare  bonum  opus  cocedere  coge- 
cur  quod  non  &  appohcis  (ibi  craiiigrefsionibus ,  &  fua  ipfius; 
corrupcione  pollucum  fic,ne  iuftirii?  honorcm  teneat.Quod  fi  •yeH^  iujiitii 
conftat  a  iuftiiicationc  fidei  proficirci  v^  opera  impura  alioqu/,  imputltur  per 
im    und3,dir.idi3ta,indignaDe:  confpectj^nedum  3mote,iu-fi^^^&- projrur 
iVtla;  impucentur.-quid  huius  iaftacione  dtiftruere  iUam  mo  tujhrtamjjdef:. 
liunrurque  (i  no  eflet.hanc  fruftra  i^darenciVipcreiiMMiePar-.  ^-^"-^«^'^O- 
rumtaccr*i  volunf?Eoen!m  tcndu  itimpiorum  GJCta.^idei  lu- 
ftificar!onem,prir:crpium,fundamtnr  Mn,c.niram ,  aigumGntu, 
fijbihiutiamoperuniiuftitixefl"^  nonpoflunc  iRficiar':conGlu- 
dunctanien  fide  non  iuftjficari  hominem  ,quodbona  quoque 
operain  iuftiriam  reputentur.Omict 'musergo  iftas  \v.Q^i\2.^yErgo  fda  fidts 
&  quod  res  eft  fiteamur.fi  a  fidei  luft.ficationc  dependec  qua-  *"pificat  (^to- 
iifeu-que  tandem  cenretur  operuoi  iuftiti3,non  modo  per  hac  '^^^ ^"'"""^ 

li.mininusifcd  potiusconhrman.-quo  ninnrum  visciu^  po-/,^., 
tenciurelucet.Netjueetiam/icputemuscommendari  poftgra- 
cuicam  uiftificatione  opera.vt&ipra  in  locum  iuftificandi  ho-. 
minis  pofteafuccedant.autciurmodiofficium  cum  fide  parci.ii- 
rur.Nifienim  perpetuomaneatfolidafidei  iuihficatiOjiilorum 
immur>dities  detegecur.Nihil  autcmabfonum  eft,  fic  fideho- 
rninem  iuftificari  vt  non  ipfe  modo  luftus  fit,fed  opera  quoquc 
€Vjis  fupra  dignitatem  iuila  cenfeancur. 

10    Hacratiojic  concedemus,non  partralem  modo  in  ope..  EnftnfufJeiiK- 
ribus  iuftitiam(quodipfi  aduerrarij  voluc)  fed  perinde  appro-  p^rtuihsiu/ft' 
bari  Dco  acfiperfeftaabfolurique  forec.Scd  li  meminerimus '''"»  ^-^"^t^^f'- 
quo fundamenco fulciatur,foIuta eric omms difficultas.  Gxztu,^''""^^!'* 
cnim  opus  tuc  demu  eflTe  incipit  vbi  cu  venia  rufcipitur.  Porro  Ti"Z*  '^  *v. 
vndevenia,  nifi  quia  Deus  noss&  noftra  omnia  in  Chrifto  in-  uerfarij  ^r^. 
tuctur.'  Qieadmodiiergo  nos  ipfi,vbi  in  Chriftu  in/ici  fumusi  tuiuiuHttte 
ideo  iufti  apparemus  coramDeo  quiaeius  iinrocentia  con-i"*'^'^*'» /"'■»- 
teguiitur  noftr^  iniquitaces  :   C\c  opera  noftra  iufta  func  &  '"'"''^* 
tiabenturjquia  quicquid  alia;s  vitii  in  ipiiseft,  Ckriftipuriiate 


A0pcrA, 


<£A?.XVir,  I  MST  I  TVT  J0NIS      IIB.  iir. 

fepultum  ,nonimput  itur.  Ita  merito  diccrepoffumus,  fola 

|fde  i;on  tantum  nosjfed  opcraetiam  n  ftraiuftificari.  lam  /i 

iftaqualifcunqueoperumiuftitiaafide  &gratuiraiuftificatio- 

nependet,  &abeaefficitur:  debetfub  tam  includi,&  tanqua 

effedu!»  caufaj  fux  ( vtita  loquar)  (ubordinari.  tantum  abeft 

vterigideipcatad  illam  vel  deftruendam  vcl  obfcurandam. 

TfsT  i^'     ^'^  ^^^"^"-^'^'f^^^^oj^^u^^^f-^c^^fUfi^oemnoftram  Dei  mi'eri- 

Pi^l  iii.V.     cortJi^nonoreribusconftare,  vrget  maxime  illud  Dauidi^, 

Prou.  14.21.   Bcatiquorumremifl'^funrinjquit.nef,&  quorum  tefta  func 

Pfal.  i.i.        peccata.Bearuscui  non  mipu;-JuitD'  minijspeccatum.  Siquis  ^ 

lacob.i.it,     contraobtrudarinnumera  elogiaquibus  vide^ur  bcaticudoo- 

^,fal.ictf.j.&  peribus  dan.quaIiafunr,Bea'us  vir  qui  rimec Dominum  ,qui 

Mattk.sj.     "^'^t;re  ur  pauperis,qui  non  arnbulauitin  confilio  impiorum, 

quifuffert  centationcm:beaci  qui  cuftodiuntiudicium,!mma- 

culatipaupcres/piriru,rniTes,  inifericordcs,&c.  non  efficiunc 

Conclufio  >-*/«- quominusverumfitquodaitPaulus.  Qnoniamenim  illaquse. 

tati»m:m  tertij  pr^d,cantur,omn!a  nunquam  fic  funt  in  homine  vt  Deo  pro- 

argu  tn  ,.      ^^^^^^  j5  ajprobctur,  conficitur,  miferum  femper  effe  homin^ 

nifi  a  mifena  per  veniam  peccacorum  eximatur.Q^oniam  er- 

go  vniucrfa  quse  Scnpturis  exroHuntur  beatitudinis  p,enc- 

ra,irrita  conciduntjVtnulIiusfrudum  percipiat  homo  donec 

beatitudinem  peccatorum  remif/ione  adepruf  fuerit,  qusede- 

inde  illis  locum  faciat.fcquitir  h  f  ncefle  non  modo  fummam 

&pr^cipuam,fed  vnicam.'nifi  forte  i-ehsab  illis  eneruarijquse 

ineafola  confiftunr.  Multo  iam  minus  rationis  eftcur  nos 

conturbare  debeatappeIlatioiuftorum,qux  fidelibus  p'erun- 

quetribuitur.Iufto  cerrea  vitefm^ftin-onia  nuncuparifareor: 

fed  quum  iniuftitise  ftudium  n^agis  incuiribant  quam  iiiftitii 

ip'am  impleant,qualemcunque  hanc  iuftinam,  fidei  iiiftifica- 

tionicedere  pareft,vnde  habetid  quodeft. 

j        jj  II    Sed  enmicum  lacob)  plusadhucnegotijnobis  reftare 

JirqumeniH  ^iunt.vt  qui  apcrra  voce  nobis repugnet.Docer  en  m  &  Abra- 

exEpfl.c&tho'  ham  ex  operibus  fuifreiuftihcarum,&  nosquoque  omnes  o- 

It^leobi  ^-peribusiuftificari,nonfoh  fidc.  Qu;digitur,  pcrtrahentne in 

foflM.  certamen  Paulum  cum  lacobo?  Si  Ltcbum  pro  Chriftimini- 

^■^•'■•^^•^"ftro  hahenr,  ncaccipjenda  efteius  fentenci.i ,  ne  a  Chnftoper 

fi^omficfftei-  ^^  Pauli loqutntediflentiat.Spiritfs  per  osPauli  aflefit,Abra- 

faitmdum,     ^^^  fi<^*-''  non  operibus  iuftitiam  fuifleconfequutumrnosquo- 

que  fide  docemus  omnes  fine  operibus  Lcgis  iuftificari.  Idem 

Spiriru^per  Iacobumtradic,&  Abrah«&  noftram  iuftitia  o- 

peribus  non  fidc  tantum  conftare.  Spiritum  fecum  no  pugnare 

certum  eft.C^e  erit  ergo  iftorum  concordiJPaducrfanis abun- 

lie  eft  fi  conuelitrint  quam  nos  alrifsimis  raditibus  ftabjlitam 

volumasfideiiuftitiam.-fiiam  autcm  confcicntiis  rranquillita- 

tem  reddei-Cjnon  magna»  cur*e  eft. Vnde  videas  quide  eos  fidei 

iuftifi. 


OE    MOD»     P1RCIP.CHR.ISTI      GRAT.  i8j 

iuftificationeni  arroderejfed  nuUam  interim  confticuere  iufti-      ^       . 
tiaemetamvbiconrcicnciariftincur.TriumphentergovtJiber.^^^-^^^^^^^^ 

modo  non  alum  iaftare  vittoriam  poflincquam  omncmiufti-y^^^^J^  ^^^„_ 
tia:  cercitudiaem  fe  fuftuliffe.  Ac  mireram  quidem  hanc  vido-  t^uMitAte pari 
riamobrmebunt.vbi  cxtiiifta  vericatis  luce  mendaciorum  te-/'o/zWni/.*ri* 
nebrasofF^mdercillisDorninuspermittet.  Vbicunqoe  autem  ^£fi  tujiiuar» 
ftabicDei  veritas,nihilproficient.  Negoitaquelacobi  ^«^"^f--:,^-^,'^''''''  ""' 
rianjquamalsiduetanquam  AchiUis  clypeunobis  obtenduc,^^^^  Jy^^^^^ 
illsveltantilium  fufFragari.IdquoplsnumfiaCjintuendospri- e^.yi^^j,e£o^,. 
mumerit  Apoftelifcopus.-deinde  obferuandum  vbi  halluci- 
nentur,  QnoniaJ:  tumerant  pierique(quod  malum  in  Ecc!e- 
/lap^rpec-^nm  efleroIe[)quiinfideIitate  fuam  manifeftc  pro- 
debant,  «uxcunque  propriafuntfideliuniopera  negli^endo 
aconiirre:)d:.,fairo  tamenfidei  no uine  gloriari  non  define- 
bant:ftohdam  tulmm  fiduciam  hic  eludit  lacobus.Non  eft  ergo 
illi  propofuuT  vcr^  fidei  vim  vlia  ex  partc  deterere,fed  often- 
dere  uuam  inepte  nugatores  ifti  vacu^  eius  imagmi  tantum  ar- 
f ogar^r  vr  hac  contenti,  fecure  d;ffluerent  in  omnem  viti.orum 
lictnriam.Hocftatu  cnneepto,  facile  erit  ammaduertere  \hi^idufUctm 
peccenrnoftri  aduer/arij.  Inciduntenim  in  duplicemparalo-  '''^''*'^f^]'^^l2 
gifmun\-  aUerum  in  fidei  vocabulo,  alterum  in  verbo  iuftifi-^^l'^'"'^*^"'**'" 
candi.  Quftd  fidem  nominac  ApottoluSjinanem  opinionem  j'^„|^;-^,,^^. 
procul  afidci  veritited)ffitam,conceffionis  eft  quse  nihil  cau*  hulo^fidesemm 
fj^derooac.quodabinitio  ipfe  demonftrat  his  verbis  ,  Quid  hietjlina?}iso- 
pro-kft,frarres  me',{iqui^  fidem  dicat  fe  habere ,  opera  autem  i"»"'.P'"'  '"''r 
non  habeai?non  dicit,Si  fidem  quis  habeat  fine  operibus:  ^d,^"T'*f"^^„ 
Siia<aet,CI;'riuset5am  p.iulo  poft ,  vbi  detenorem  diaboiica  ^-^^^  tjlquo 
noritia  per  ludibrium  facir:poftrem6  vbi  mortuam  vocat.  Sed  chnjium  lufti- 
a definitione  fufficienter  derrehcndas  quid  velit.Tu credis,in-  ttam  neftraaf 
quicquodDeuseft  fanefi  nihil  in  ifta  fide  continetur  nifi  \z F'^'»'^^''''' 
credatur  Deum  e{fe,iam  nihil  mirum  eft  fi  non  iuftificer.  Nec 
vero  dura  hoc  illi  adimitur,quicquam  derogari  putemus  fidei 
Chriftianscjcuius  longe  diuerfa eft  ratio.Quo  enim  modo  vera  ^  ^^^^^  ^^^^. 
fidesmftificat,nifi  dum  nos  Chrifto  congIutinat,vt  vnum  cum  u^tfmusinver 
illo  fadi.participatione  iuftitixeius  fruamur?nonergoeo  iu-  ho  mftificandi.- 
ftificat  qnod  diuin^  elfcncisB  notitiam  concipiac :  fed  quod  in  Taulus  de  eau. 
niifericord'se  cerritudine  recumbit.  ^Vtilhfit 

11  Nondum  fcopum  artigimus,nifi  difcutiamus  &  alterum  \f^„" i.^i^,,/; 
paralogifmum.fiqutdemiuftificationisparteminoperibus  la-  agensde^hrA 
cobus  reponit.  Si  &  reliquis  Scripturis,  &  fibiipfi  Gonfcntaneu  humo. 
laeobumfacere  velis,neceflarium  eft,Iuftificandiverbum  alio  PauUsdeiufli 
«gnificatu  accipere  qpim  apud  Paulum  :  luftificari  enim  dici-  ^'*  j^^fXul^dt 
mur5Paulo,quum  obliteratainiuftitiajnoftrae  memoria  iufti  "^^^^^^ l^^n^^ 
reputamur.Eofifpeftafl^eilacobus,  prajpoftere  citafl^et  illud  tiont^decU- 
cx  Mofe,  Crcdidic  Abraham  Deo,  6cc.  Sicenim  contexit,  rmone. 


CAf.  XVII.  1>*ST1TVTI0N1S      LfB.     11  1. 

Abraham  operibu<;  confequutrus  eft  iuftitia  quod  6I'um  fmmo- 
lare,iubente  Deo,n6  dubitauit.Atque  ita  impleta  e(l  Scriptu- 
ra.qu^dicitillum  credidiire  Deo,&  imputacum  ei  ad  iuftitiam, 
Siabrurdumeft,effe(ftum  eflefuacaufa  priorenj,aut  falsote- 
ftatur  Mofes  eo  loco,  imputatam  fuiflfe  Abr.jha?  fideni  in  iufti- 
tianijaut  exeaquamin  Ifaac  offerendo  piaei^iit^-c  obedientia, 
iuftitiam  non  fuit  promcritus.  Nondu  concepto  Ifmaele,  qui 
iam  adoleuerat  antequS  Ifaac  nafceretur ,  fide  fua  luftificatus 
fuit  Abraham.  Quomodoigitur  dicemus  obedicntia  diu  poft 
fequuta  iuftiriam  fibicoparafTefQuirc  autperperamordinein 
fHuertit  Iacobus(quod  cogitare  eii  nefas)aut  iuft  ficatum  no- 
luit  dicere,quafi  promericus  fic  vt  iuftus  ceferetur.Quid  ergo?- 
Certe  de  iuftitia»  decIaratione,i*6  aute imputatione  irfil  loqui 
apparet.acfi  diceret,Qui  vera  fide  iufti  funt.ij  fua  luftitia  obe- 
dientia  bonifqfcie  operibus  probat,n6  nuda  &  ima^inaria  iidei 
f«OTWrt  di^u-  larua.  In  fumma  no  difputat  qua  ratione  iuftificen.ur.-fed  iufti- 
jjtr-cnis  ^po^  tia  operatrice  a  fidcltb.requirit.Et  quemadmodrt  Paulus  citra 
fiJtUiobi.      operu  adrainicuiii  iuftificari  c6cendit:  ita  hic  iuftos  haberi  no 
pati!ur  quiboniscareantopenbus    Huiusfc^pi  confideratio 
nos  omni  fcrupuloextricabir.  nahincprsecipue  faliunrur  no- 
ftri  aduerfarij  quod  putant  lacobij  iuftificationis  ranonedefi- 
nire,ciim  nihil  ajiud  ftudeat  quam  pr.mam  eoru  fecuLifareni 
diruere  qui  excufando  bonorum  operu  cdntemprui  fidcm  ina- 
niter  obtendebanc.Ergo  quoflibet  in  modos  lacobi  verba  tor- 
queant.nihilprasrer  duasfenrentiasexprimet.lnane  fideifpe- 
ftrum  non  iuftificare,  &  fidelem-,  taii  imaginatione  non  con- 
tentum.operibus  bonis  (uam  iuftitiam  declarare. 
S  ^hgurKentH      M    Qn.od  autcm  cx  Paulo  iiveundera  fenfum  cirant  ,niini- 
*x  Pattlo.         mum  eos  iuuat,F3d:ores  Legis,non  auditores  iuftificari.  Nolo 
Kom.i.ij.      folurione  Ambrofij  euadere,  ideocfTe  illud  dictijquia  cople- 
Tti-sf-BTrfio  Cr  '"^'"  ^-^p^  ^t^  1"  Chriitu  fidcs.  Vidco  enim  merfj  eiTe  effbgul» 
^rn  ^■iuljh-ii  9^°  nihii  opus  eft  vbi  aperta  paret  via.Illic  ftolida  cofidetia  lu 
tx^  Ui-jtu.        da^os  dei;cit  A  poftolus,qui  fola  Legis  .ignitione  fe  venditabat, 
tjufi  inrerim  fummi  efset  eiijs  c6tcmprore^  Ne  ergo  nuda  Le- 
gis  peritia  tantopere  fibi  placerer.-  adnionet,fi  ex  Lt^e  qusera- 
tur  iuftitia^non  eius  notitia  fed  obferuatione  quaeri.  Nos  certe 
iftud  m  dubiu  non  vocamus  quin  Les,is  iuftitia  confiibt  in  o- 
penbus;ac  ne  i!)ud  quidem  quin  cofiftat  in  operu  dignitate  & 
^Ahrra.aduer-  meritis  iuftitia.Scd  nortduns  probatum  eft  operibus  nos  iufti- 
r^i^^f  ,  ''"^'^fictri,ni(i  vnum  aliquem  proferantqui  LeocimpIeuerit.Non 
aliudaureiennftePauIueritfatis  amplo  teftimonio  orationis 
Cnrboc-.fui     contcxtus.Poftquam  Gentesacludseos  incommuneiniuftitif 
«^ Argv.riento   damnauerar,tu  ad  diftributione  defcendit,ac  dicit  eos  qui  fine 
p^k/«*»  Lege  peccauerunt,  fine  Lege  perire:quod  ad  Gentes  refertur. 

oui  vcio  m  Lcge  peccauerunt,perLe§eiudicari.quod  ludajo.-^ 

rum 


DE      MOOO     PHRCIP.     CHRISTI      G  R  A  T.        1^6 

fum  eft.Porro  quoniaillifuis  praeuaricationibus  conniuentes, 

jfola  Lege  fuperbiel'at;*diungit  quod  optime  congrucbat,  non 

ideo  laram  efle  Legem  vc  audicarolummodo  eiusvoce  lufli 

rcdderentur.-fed  tum  demum  fi  obedirent:ac  fi  diceret,  iii  Lcge 

qusErisiuftitiam.?  neauditum  eiuspr^texas,  quiparuieftper 

Ibponderis:  fed  afteras  opera  quibusdeclares  Legemnon  tibi 

fruika  po/iram.His  quoniam  deficiebaturomnes,  fcquebatur, 

Legis  glQriatione  efle  fpoliatos.   Itaque  contrarium  potmsex  ^^^^.^  ^  ^^^^^ 

mentePauli  argnmentum  formandumeft.  luftitja  Legisin  o-  rtjentumretor- 

pcrum  per)^(ftione  flca  eft.nemo  iaftare  poteft  fe  per  opera  Le  ^uens. 

gifacilfecifle.nullaergo  eft  aLcge  iuftitia. 

14     Jam&cxlocisillispugnancquibusfuamiufticiamfide-^-  «^r?'""'"- 
lese-xaminnndamDeiiudicioaudaCter  ofterunt,  ac  lecundum      .^^^  ^^^^^, 
eam  de  fe  ftariii  cupiunt.Q^ales  funt,Iudica  me  Domine  fecu-y;  .^^,  t^ijiitiam 
dum  iuftitiam  meam  ,  &  lecundum  innocenciara  meam  ,  qua?  D«  iudiao  e^ 
funtin  me.   Irem  ,Exaudi  Deus  iufticiam  meam.  Probafti  cor  j:^"''««'»^^'» 
meum  &  vifitafti  noae,&  non  eft  inucnta  in  meiniquitas.  Ice,  "^'*fj^J\J^ll 
recnbuecmihi  Dominusfecundumiuftiriammeam  ,  &  fecun-  ^^'^^"f^j^^de  fe 
ilmw  punratem  manuum  mearum  rependet  mihi.  Quiacufto-  n^^^-  cupiunt, 
diui  vias  Dominijfiec  impie  defeci  a  Deo  meo.Et  ero  immacu-  vfal.j.s. 
htus,&  obferuabo  me  ab  iniquitace  mea.lcejudica  me  Domi.  Pfal.i?.'- 
ne,  quoniam  in  innocentia  mea  ambulaui.  Non  fedi  cum  viris  ^^^^J^  '^^^^J-  ^ 
mendacibiis,cuminiquageLcncibusnon  introibo.  Ne  perdas 
cumimpiisanimam  meam,cum  viris  fanguinum  vitam  meam. 
Jn  quorum  manibus  iniquicatcs  funt :  dextera  quorum  reple^ 
eft  muneribus.Ego  auteminnocenter  ambulaui.  Dixi  fupra  dc  T^efponfio  .per 
fiducia  c|uam  fibi  landi  fimpliciter  ab  operibus  fumere  vidcn-  duplieisarcH' 
tur.Qu^  autem  huc  adduKmiusteftimonia  nos  non  valde  '">f^"/„''^^7    '' 
pedient  fifecundum  fuam  fl%zc«(77»,hoceft,complexum,vel,(vt  ^[speciali caw 
vuIgoloquuntur}circunftantum.accipiantur.Eaporroduplex  j^^f^Mr^-^j^;, 
cft.  nam  necdeipfisin  vniuerfum  quajftionemhaberi  volunt,  tndiciuvt  ajft^ 
vt  prototius  vitx  tenore  veldamnenturvcl  abfoluantur  :fed  »'«n^* 
ipecialem  caufim  in  iudicium  difceptandam  afferunt  :  ncc 
diuinsE  perfedionis  re.^pectu  ,  fed  ex  improborum  ac  fcelefto- 
rum  compar.7rione  iuft;ciam  fibi  arrogant.  Primum,  quum  de 
homine  iuftificando  agitur ,  non  tanrum  quaeritur  vc  bonam  in 
re  aliqua  particulari  caufam  habeat ;  fed  perpetuam  quandam 
tota  vita  iuftitiae  fymmetriam.  Atqui  fanfti.dum  ad  compro- 
bandim  fuaminnocentiam  Dei  iudicium  implorant ,  non  fd- 
pfbsomni  noxafolutos  &  ©mni  ex  parteinculpatesofferunt: 
fed  quum  in  fola  ciu$  boniiatc  falutis  fiduciam  defixerint, 
confifi ramen  effe  vindicem  pauperura  prseter ius & rquitatem  t.tximproho- 
afflidorum,  profeab  caufam  in  qua  innocentes  opprimuntur,  ^^«^^  ^«X^l^ 
illi commendant.Dum  vero  fecum  aduerfariosad  tribunal  "^^'^^1^' anogant. 
/Jftunt ,  non  iadanc  innocentiam  quas  Dei  purirati  refponfura 


C^P.    XVir.  INSTIT  VT  IQNIS     LIB.     III. 

fitCi  feuere  conquiracur  :  fed  qafa  pr«B  aduerfariorum  mafitiX 

improbitacc,aftutia,nequitiajfynceritatem,iuftitiam,fimplici« 

tatem,  puritateque  fuam  Deo  comperram  gratamque  efre  no* 

runt:  non  refc^rmidant,  inter  ^e  &ilIos  iudicem  inbocare.   Sic 

tfSam.H.t}.  qMurnD;«uid  Saulidieebat,ReddatDominus  vmicuiquc  fecun- 

dum  iufticiam  &  veritatem  eius:  non  intelligcbac  vt  Dominus 

vnumque«queperfeexaminaretac  muneraretur  pro  meritis: 

fed Domjnum  atteftabatur  quanca  efletfua  innocentia  pra;vt 

JuCor.i.u.     €ratSaulisiniquicas.AcnePauIusquidem,quumhacgloriatio- 

Refe  iaiftat,  quodbonum  habeat  confcientise  teftimonium.fe 

cum  fimplieitace  &  integritate  verfatum  efle  m  Ecclefia  Dei, 

vulreiufmodigloriationeapud  Dcum  nitijfedcoadusimpiorcl 

calumnijs,  fidem  ac  probitatem  fuam,quamdiuma!  indulgen- 

tisE  acceptam  efle  fciebatjaduerfus  quamlibec  hominum  male- 

dicentiamafleric.Videmtisenim  quidalibi  dicat,fenihilefle/i- 

j-Cor.4.4,      bi  male  c6rcium,fed  non  in  hoc  iuftificari.  Qu^ia  fcilicct  inrel- 

Xta  umen  vt  ligcbac,  iudtcium  Deihamanam  lippitudinem  longe  rra'ifcen- 

'"'^'^'"^'"-^^/''dere.Vtcunquecrgo  pij  contra  impiorum  hypocrifln  fuamin- 

f.ieitermtfert-  noj-entiam  Deo  tefte  ac  iudicc  defendant :  vbi  tamen  cum  folo 

e.9raiam  betat.  ^  •  n  ,  «.  .    .       .  , 

'Pr.i}o.}.&43.  Dconegotiumeit,omues  vno  oreciamant,5>«  miquitacem  ob- 
t.  feruaucris  Dom''ne,  Dominequisfuttinebit?Icem  ,  NeJngrc- 

Vf.^:4.         diaris  in  iudicium  cum  feruis  cuis:  quia  non  iuftificabicur  in  c6- 

fpedu  tuo  omnis  viuens.  fuifque  operibus  diffifi,  libenter  ca- 

nunt,Bonirastua  melior  quam  vita. 
»,/5..«,^».^.  K  Sunt&alii  non  abflmiles  fuperiorlbus  loci,  in  quibus 
^Hmi}i'um,ktt  iubliftere  etiamnum  quis  pofiic.  Dicit  Solomon^eum  qui  am- 
jUn:cy.ijs  <]u*  bulat  in  integritate  fua,iuitum  efle.Itera,In  femira  iuftici^  effe 
itiflitiam  (^vi  vitam,ac  in  ea  ipfa  non  efle  morce.  Qua  ratione  Ezechiel  per- 
iam  vijs  fide-  ]^\)qq^  yjfa  vi(51:urum  qui  iudicium  ac  iuftiriam  feceric.Nihil  eo- 
tnm  a  fcrt-  ^^^^^  ^^j  inficia/iuirjvel  obfcuramus.  Sed  prodeac  vnusex  fiitis 
Prou.io.7.&  Adamcuxntaluntegricace.Si  nemoelt,aurpercanca  conlpectu 
12.  j8.  Dei  oporcec,aut  ad  miferieordi^  afylu  confugiant.Neque  inte- 

Ezcch.  18.9.  rim  nec^amusquin  fidelibusfna  inregritas  ,  dimidiata  licet  ac 
2I.&5J.I5.  impcrfcda  gradus  flr  ad  iminorcalicarem.Sed  vnde  id,nifl  quo- 
-KesJoniK^Mex  ^.^^^^  foedus  prati^c  afl^umpfic  Dorainus  ,  eorum  opera 

pa.ur>ra  Det  be  '         .  .  v    ^    ,  *    ,         .       .  /•     1  ,r\ 

vigmtateproee  "0"  cxcucit  jp  mcritis.fcd  patcrna  benignitate  oIculatur.J^Quo 
Att.-Tiiquodfi.  non  tantum  mtelligimus  quod  cradfit  Scholaftici,  agratia  ac- 
diUum  cpera,  ccptate  habere  opera  fuum  valorem:!!!!  enim  fentiunt,  impa- 
-vt  Scholaftici  riaajfoqui  operacx  Legispado  faluti  comparandse,in  xquali- 
tyAdunt,rnpri  ^^^-^  camen  pretium  Dei  acceptione  euehi.Eeo  autem  dico,c« 
i.sDtiacceptio  tum  alus  traurgrcffionibuSjtum  fuis  ipforummaculis  inquina- 
iif  euehantur.  m  ,  nnn  aliud  valcre  nifi  quod  Dsminus  vcniam  vtrifquc  in- 
Eph.1.4.  duIget,quodeft,gratuitamhominiiuftitiamlargiri.  Nequete- 
j.Thrfl.j.ij.  peftiue  hicobtruduntur  illaj  Apoftoli  pr€cationes,vbi  tantam 
&  ahbi.        c  j^  1,13,.^  perfcaionem  optic ,  vt  flnc  incuipati  &  irreprehen- 

flbile^ 


OE    MOOO    PERCIP.  CHRISTI    6RAT.  l8f 

fibiles in  die  Domini.  Haec  quide  vctba  C^eleftini  valde  olim 
cxat^itabanc ,  ad  perfefti  nem  iuftitige  m  hac  vita  aflerendam. 
SecTquodarbitramurfufficere  ,  breuiterpoft  Auguftinum  re- 
fponde.iius :  id  hanc  quidem  mecam  afpirare  plos  omnes  de- 
berevcimmaculari  aliquando  &  inculpaci  appareant  coram 
Dei  facie.fed  quia  optima  &  prseftantiffima  vitx  pr^fentis  ra- 
tio  nihil  aliud  eft  quam  profedus  ad  eam  mctam,nos  tum  dC' 
mumperuenturos  vbihac  peccati  carne  exuti,Dominoad  ple 
num  adhxrebimus.Neque  camen  pertinaciter  cumco  htigabo  ^^-^^  ^  gg 
qui  perfedionis  rituiu  fanAis  tribuerevolet :  modo  eamquo- Bon.c.y, 
que  Auguftini  ipfins  vcrbis  definiac.Perfedam,  inquic^fando-  Ptrfeate  ftn- 
rum  virtucem  quum  nominamus,  ad  ipiam  perfeaioncm  per-  ^«rtnn. 
tinececiamimperfedioniscum  invericatc  tum  in  humilitatc 
cognicio. 


CAPVT   XVIIL 

Ex  mercede  male  coUigi  operum  itjfiiUam* 

Partes  huius  capiri*. 


1  Soln^o  duarum  gencralium  obieftionum  qua»  ad  operHm  iuft*^ 
tian  ftabiliendam  proferuntur.  i.  Deuro  vnicuiqueredditurum 
fecurr^um  opera  fua.  z.Vitam  xternam  operum  mercedem  ap- 
pel' ?!;•!, i  pri.Ta  feftionead  fextam. 

j  Ad  siias  fpeciate?  ©bieftiones  inde  deduftas,  &  ex  Scripturae  de- 
pra  «^'tis  teftimoniis  defumptasjrefponfio,  (tA.6.j.%.^. 

5  Sophiffpatis^fidem  opus  vocari  ,ideo  nos  opere  luftificari  aflerfnk 
tis.diUiMo,  poftremafedione. 

Ranfcamus  nunc  ad  eas  fentefitias  qu^e  z^.Primagsner^» 
firmancDeum  vnicuique  reddicurum  fecun-  j^atWz'^. 
dumoperafua:  cuiufmodifuncj Vnufquifque       •    •  '• 
refert  quod   geffic  in  corpore,  /iue  bonunj  i.Cer.  5.10. 
fiue  malum.    61oria&  honor  operanci  bo- 


num.  cribulatio  &  anguftia  m  omnem  ani- 


Rora.1.6, 


mam  operancis  malum.    Ec,  Ibunc  qui  bona  egerintin  re- j^j^  _ 
furredionem  vicse:  qui  male  fccerinc,  m  refurre<flion*em  ludi-  *s* 

cij.    Venice  benedidi  Pacris  mei ;  efuriui,  &  dediftis  mihi  ci-  Matt.a^. pf/ 
bum*. /iciui»&  pocum  tribuiftisj&c.  Atque  iJhs  quoque  eas  con- .^'/<r4  V 
kngamus  qu»  OK|;^c:^sm  operwm  appeliant  vitam  ;etef' 


cAP.  xviif.  xiJSTirvrtoNis    li^.    iit. 

nam:  quo  in  genere  func,  Retribucio  manuum  hominis  refti- 
Pron.u.14.  tueturei.Qui  cirtietmandacum.remunerabirur.Gaudcte  &ex- 
&  »?•'?•  ultate.ecce  merces  veftra  copiofa eft  in  cselis.Vnuf^uifq;  mer 

L  '^iir  cedem  accipiec  fecundu  kborem.Quod  vnicuiqsdicitur  reddi 
i.Cor.j.8.  ^"'""^  Deasfccundum  opera,paruo  uegotiodifloiuuur.Ordi- 
Prim^e  o^»j>5»o ncm  cnim cofequeticisemagis  quam caufam indicat  loquutio- 
nufolutio.  Extra  dubium  autem  eft,  Dominum  his  mifericordi^e  Cux  gra- 
Ro.2.«  &  S.  dibus  falutem  noftram confummare  dum  eled:os  ad  l'e  vocac, 
'PVj  /   ^ocaros  iuftificaciuttificatos  pJorificac.Tamecii  ergo  fola  mi- 

tam.  lencordia  Uios  m  vitam  rufcipiat^quia  tamen  m  ems  polieflio- 

Jiem  ipfos  deducit,perbonorum  operii  ftudium,  vtquo  defti- 
nauit  ordine  ruamin  illisopus  impleat:  nihil  miru  fi  fecundw 
opera  fua  dicuiitur  coronari.-quib.haud  dubicad  recipiendam 
9berandiver-  inimortalitatis  corona  prieparantur.  Quin  hac  rationc  appo- 
bum  ^utdfigm  i\te  dicuntur  falutem  fuam  operari,  dum  bonis  operibus  incii- 
/«'•  bendo.nram  :^ternam  meditantur.  nen.peficutalibiiubentur 

r  h'lc*  "*       ^^pcrari  cibum  qui  non  peritjdum  in  Chriftum  crededo  fibi^vi- 
°  ■  '^'^'       ram  acquirunt.&  tamen  mox additur,Quem  films  hominis  da- 
turus  eft  vobis.  Vnde  apparet  Operandi  verbum  nequaquam 
oppooi  gratJ3e ,  i^Q^d  referri  ad  ftudiu:  ac  proinde  non  fequitur, 
vel  fideles  ip.^bs  efTe  falutis  fus  authorcs,  vel  ab  ipforu  operi- 
bus  eam  cminare.  Qu^id  ergo.^/imui  atque  per  Euangeli)  noti- 
tiam,  &  Spiritus  fancti  iliuminacionem  adkiti  fiint  in  Chtifti 
Phil.i.^.        confortium,inchoata  eft  in  illis  ^terna  vita.  lam  quod  in  illis 
bonumopusinchoauitoeus,  &  perfici  oportetvfquein  dicm 
Domini  lefu.Perficitur  porro,  quum  iuftitia  &  fanditace  Pa- 
tre  c-elefte  referentesjfe  filios  eius  non  degeneres  tSc  probar, 
Secund^  obie-     z  Ex  merccdis  nomine  non  eft  curopera  noftra  ratiocine- 
Bioniigenera-  murciufam  efle  falutis.  Principio ifiud  fancitu  fitincordibus 
lisftiutio.        noftris.regnum  c^lorum  non  feruorum  ftipendium  ,  fed  filio- 
i.operafaluns  ^^^  ^^'^  h^ercditate.-qua  foli  potiencui  qui  a  Domino  in  filios 
cere  ahh^redi-  cooptati  fuerinr;  neque  vliam  aliam  ob  caiilam  quam  ob  hanc 
tatts  namweijr  Jidoptionem.Non  enimerithajres  filiusancill^cfcd  filiushbe- 
natura  ofiendt-  rse.  Adeoqucin  iis  ipfislocisquibusgloriamaetemam  mcrce- 
f'*^'  dem  operibus  fore  poUicctur  Spintus  fantSus,  h^eredicatc  no- 

Eph.i  1  .       minatimexprimendo,aIiundenobisproueniredem6ftrat.  Sic 
Mat  i^j'^.      Chnttus  opera  recen fet ,  qu:s  cxli  remuneratione  compenfat 
dum  iu  eius  p^ffeffionem  ele6tos  v^cac:  ied  fimuladiungit, 
Col.3.14,       h^rediratisiurc  polTidendum.Sic  Paolus  iubetferuos  fidclucr 
agentes  quod  officij  fu!  eft.lperare  retribu  lonem  a  Dbmino: 
fed  addichaercditatis.Videmus  vcquafi  prsefcnptis  verbis  dili- 
gcnter  caueant  nc  acceptam  feramus  opeiibus  ^ternam  beaci- 
Gen.lf.y.  &    tudinem,fedDei  adoprioni.  Curcrgolimuloperum  mentio- 
nem  faciunr?Vao  Scriptur^  exeplo  ilh  quseftio  elucefcec.  An- 
:enatmitatemlfaac,  promiflum  eracAbraha?  femcn  in  quo 

bene- 


ij.i. 


I  DB      MODO     PBItC.  CHltTstl     GltAt.  l^S 

b^nedicendajeranc  omnes  rerra;  nationes:  feminis  propagatio  2.  Infigmiju* 
cjuae  secjuatura  effet  ftellas  C2elf,&  arenas  maris^aliaque  fimilia,  'x^f^pi»  ^»»^- 
Mulds  polt  annis,vt  erat  oracuio  luffus,  Abraham  ad  filiu  im-  ZTm^tt^^lT 
molandum  reaccingic.Ifta  obedientia  dcfundus,  recipitpro-  munerart^Ll 
mifiione.Per  menietipfum  iuraui^dicit  Dominus,  quia  fecifti  ium  «pera.^^v* 
hanc  rem,5t  non  pepercifti  proprio  filio  vnfgenito :  benedica  »^»'  *«'<?  ^ogi- 
tibi,  &  multiplicabofemen  tuii  /icuc  ftellascllli  &  arenas  ma-  ^''^  "/"^^*  ^<- 
ris.-pofildebif  femen  tuum  porcas  inimicorum  ruorum,&  benc-  J,^'^^' 
dicentur  m  leminc  tuo  timnesgentes  terras.quia  obedilti  voci 
jne^e.  Qujdaiid!mus?anobeditntia  fua  promerituseftbenedi- 
ftionem  Abraham^cuiuspromiffionem  reccperat  ancequani 
edereturpra:ceptum?  Hic  profeflocitra  ambages  renemusjifs 
bonis  munerari  Dominum  fidelium  opera  quseillis  iam  anre 
cogitata  opera  dederat:nihil  dum  caulie  habens  cur  ipfis  bene- 
faceretnifi  fuamraifericordiam. 

3    Neque  tamcn  fruftratur  aut  ludic  nos  Dominus  quu  ait  'jiyimA.  eau^ti 
fe  operibus  repedere  quod  graris  anteopera  donauerar.  Q^ia  cw  viu  ^nr- 
enimbonis  operibus  vult  nosexerceri  admeditandameorutn  nadicaturmtr 
qu3s  promifitexhibitione  vej  fruitionem,  vtitz  loquar,  ac  per  '"  operv.m:vi- 
ea  decurrere.vt  contendamus  ad  beatam  fpem  nobis  propofi-  /  ^"*  '^fptr 
tam  m  caeus,  rire&  ilhs  aifignaturp«^omilfionumfruttus,  ad  ^^,^^^4  ^ter- 
cuiusmaruritatem  nosperducunt.  Elegancerexprefsic  vtrun-  nagratuita. 
que  Apoftolus,quumdiceret  officiis  charicacis  ftudere  QoXoC- prAmta aU- 
fenfes,propter  fpem  in  czeiis  fibi  repofitam,de  qua  ante  audie  erim centenda- 
rantper  fermone  veracis  Euangelij.  Namquumaitcos  ex  E-  ^^' 
wangelio  cocrnouiffe  fpem  fibi  in  cxlis  repofuam^declarat  folo 
Chrift'),nuilis  aute  fufFultam  operibus.  cui  concinit  iilud  Pe-  j.-Pet.i.j. 
trijCuftodiri  pios  Dci  virrutepirrfidem.infalutem  qusepara- 
raeft  manifeftari  fuo  tempore.  Dum  ipfos  aic  eius  caufa  l«bo-  ^''^''"oniii 
rarejfienific.Tt  currendum  cffe  fideiibus  toto  vita»  fpatio  vt  ap-  J'*''/'"''^  """ 
prehend.int.  Ne  vero  pucaremusad  meritimodum  redigj  qua  j^an.to  t, 
nobi«;  Domi/jus  mercedem  poliicetur,parabol3m  propofuit,in 
qua  fe  fecit  parrefamilias,qui  quofcunquc  habet  obuios ,  mic- 
titin  vine?pf!i5e  cu'ruram;  alics  quidcm  horadiei  prima,aliog 
fecunda,  alios  tertia,quofdam  etiam  vndecima:  vefperi  repen- 
dic  omnibus  a?quale  precium.Cuius  interpretationem  breuitcr 
&  vere  complexus  eft  quicunque  fit  ille  tandem  vetuftus  fcri- 
ptor,  cuiusliberde  vocacione  Gencium  fub  Ambrofij  nomfne 
fercur.Eius  verbis  pocius  quan>  mcis  vtar.  Huius,inquir,  com-  confenCu  ^m- 
parationisregula  Dominus  muhimodse  vocationis  varietac6 /,jf>/?/. 
ad  vnagraciampercinenremadftruxit:  vbi  fine  dubioqui  ho-Lib. ,.  cap.j. 
ti  vndecima  inrromiffi  in  vinea  tocius  diei   operariis  cxxqua- 
tuceorum  pr^ferunt  forcem  quos  ad  commendandan  grari;^ 
excellentiam,in  defedu  diei,&  conclufione  vit^e  diuina  indul- 
^etiamunerauic^no  laboupreciiifoIuens,fed  diuitiasbonicacfs 


CAP.xvni.  iNsTiT vTi©Nxs    iiB.  lir. 

/usefn  eos.quos  fine  operibus  elegir,  efFundens :  vt  etiam  qiii 

in  multolabQrefudarunr,necampiius  quam  nouifnm!  acce- 

-  -     perunr,inteUigac  donum  fe  gratlf  non  operum  acc^pifl^  mer» 

J'f2j!  *        cedem.Poftremo  hoc  quoque  noraru  dignum  eft  ,  m  his  lo- 

cis,  vbivitasrernamercesoperuni  vocarur,  non  fimplicjter 

pro  iilt  communicatione  accipi  quam  habemus  cum  Oeo 

ad bearam  immertalicarem  ,  quum  nos  paterna  beneuoierma 

inChriftoamplcftitur :  fed  pro  beatirudnis  pofl"-ffione  vel 

fruitione,  vtvocanr.ficuretiam  fonanripfa  Chrifti  verba  ,  In 

futuro  viramasternam.  Etahbi,  Venite.  poffldere  regnum.&c. 

Marc.io.jo.  Hacratione&  Paulus  vocac  adoptionem  .reuehtionem  ado- 

Matth,jj.j4.  pcionis  qu^ein  refurreftiMne  fier :  ac  poftea  interpre^atur ,  re- 

Rom.  i.xt.     demprionem  corporis  noftri.  Afioqui  aurem  qaemadinodum 

ahenatioa  Deoajterna  mors  oft,  ficqu'om  homo  in  gratijm  a 

Deo  recipitur  vtcommunicatione  eius  fru.turjVnumque  cum 

eo  fi.it, trahsfertur  a  morte  ad  vitam,id  quod  fit  lolius  adoptio- 

nis1>eneficio.  Et  fimore  fuo  percinacirer  vrgeatoperum  mer- 

^poilon  au  cedem,regerere  illud  Pecri  licebir,  viram  jeternam  fidei  eflfe 

ihtritAte.        mercedem. 

i.Per.'.  9.         4    Iraquene  cogitcrnus  Spirifum  faniflumhuiufmodipro- 
Seundacaufa,  mif^ionc  commcndare  operum  noftrorum  dienirarem,  acfi  ca- 

Deum     noftr£  i^  1  "^      ^^■,  -,  1  •     .       •  1- 

imbectUitattfic^  ^^^^^^^^^^'^^^^^^^^^^-  ^"hil  cnim  nobis  Scnprura  reli- 

«ecurrere  ,  ne  quum facit  quo  in  confpcftu  Dci  cx^ltemur.  Quinpotiusrora 

eitiimisfaHfva.-  ir\  hoceft  vr  arrogantiam  noftram  terundar,n<>s  humihet,  de- 

mus.  iiciac,&  prorfus  coterat.Verum  noftrae  iinbecillitaci  fic  occur- 

riturtgu^  ftaiimalioqui  coIIaberetHrac  concideret,nifi  hac  fe 

Huius  fdatij    expeftatione  fuftincrct  ac  folatio  leniVet  fua  tsedia.  Primum 

frimA  nece{h'  quam  durumfic,  non  modo  fuaomnia,  {td  fe  quoqueif  um 

t»s,  relinquere  &  abnega^re,  repu^ent  pro  fe  quirque  finguli.  £r  ta- 

^ltera.  nien  hoetyrocinio  difcipulosfuos,hoccft  piosomncs,  Chri- 

ftusiniriar.  Deinde/iper  omnem  viram  fubcrucis  dnciplina 

erudit,  ne  cor  adiiciant  ad  bonorum  praBfentium  vel  c:!pidita- 

Tertia.  tem  velfiduciam.Brcuiter/icferecra<ftat,vtquocunq-,fle<ftant 

oculos  quain  longe  hic  mundus  patet ,  nonnifi  delperationem 

i.Cor .  i$.  1$'  /5bi vbique  obuerfantem  habeant.vc  Paulus  dicat,miferabili'j- 

resefle  nos  omnibus  hominibus,  fi  in  hoc  mundo  duntaxat 

fperemus.     In  his  tan tis  anguftas  ne  deficiant ,  adeft  illis  Do- 

mmus,qui  monet  vtaIciuscapuEexeranr,&  longi.soculos  co- 

iiciant,  bearitudinem,qu3m  v^  mundo  non  videnr,  apud  fe  re- 

X         perruros.  hanc  beatitudinem.pr^emium.mercedem^retributio- 

nem  vocar.-  non  operum  jeftimans  meritum ,  fed  compenfatio- 

nemcfle  flgTiificans  eorum  prcfliiris,  paffionibus.contumeliis, 

«^»f<.  &c.  QMamobrem  nihil  obeft  quominus  vicam  SBcernam  remn- 

neratione,Scriptur3B  exemplo.  voccmus :  quod  in  ea  Dominus 

fuosexlaboribus  in  quietem ,  cx  Midionc  in  profperum  & 

opta« 


bl      MODO     PHRCJP.      CHRISTI     GRAT.         iS^ 

optabilem  ftatuni,8c  moefticiain  gaudium,ex  paupcrrate  inaf- 
fluentiau),& ignominia  in  gJoriam  recipiat.  omnu  deniqs  qu^e 
perpefli  furit  mala,  bonis  maioribus  permucer.  Sic  &  nihil  eric  Saf.RitAt  vU 
incommodijfi  vitje  fan(^itatem,exiliunemus  elfe  viam,  tao  qui-  regm.mn  c^u- 
deiw  qiix  adicum  apcriat  in  gloriam  c^Ieftis  regni ,  fed  qua  Q.f^rtz»a:^di. 
ledi  a  Dco  fuoin  eius  manifeftationemducantur:quindo  hGec  ^'^"^•^•>o. 
bona  eiusvolunjcascft,glorificarequosfandificauic.    Tantiim 
necorrelationem  meriri  ac  mercedisimagincmur,  in  qua  iru- 
portune  hicrenc  fophiftse ,  quia  iftum  qiicm  exponirr.us  finem  Sophijiarum  c 
non  confidcranr.  Quam  aucem  pr^epoiierum  eft,  vbi  in  vnum  Ifnchn-s, 
finemvocatnosDominus.aliorfum  reipicerc?NihiIclarius  eft 
qua.j)  ad  fubleuandam  aliquo  folario  cirnis  noftras  debilitate, 
non  autem  ad  inftandos  gloria  animos,  mercedem bonis  ope- 
ribus  promitci.Qui  ergo  merirum  operu  iadecolligitjvel  ap^ 
penditin  truiinaopuscura  merccde,are(Slo  Deilcopolongir- 
fime  abcrrac. 

j    Pfoiode  quum  Scriptura  dtcit,  Deum  iufturt?  ludkc  red-  obieafo.  idcik 
diturum  olim  fuisiuftitiajccronam  ,  non  raruum  cmv  Augu-  cpe.-a.  jhijmrr^ 
ftino  excipto.Cui  reddaretiuftus  iudex  coronam,(i  no  donaf-  corcnat 
fet  g^cia  mifericorsPac^r?&quomodo  elTet  iuftitia^nifiprxcef-  ^-Tnn.^  8. 
fifletgratia  qu^iuftificac  impiu  ?  quomodo  iftadeb;raredde- ^^'^'^^^^'^J^^^ 
rcntur,  nifi  prius  illa  indebita  Uircncur?  fed  aliud  etJara  tiddo,  jj^  ^  libtar- 
Qu<5modo  iuftitfa  imputaretnoftris  operibus  ,  nifi  quod  in  u-  bit. 
ftitiae in  illis  eft,abfconderet  fua  indulgcntia?  Quomodo  cefe-  R.efp>i:ex  ^a. 
recdignamercedcni/i  quod  iniilis  poena  d;gnumeft,immen-.S^*^''"'- 
fa  benienit^te  aboleret?SoIet  cnim  ille  vir  sraciam  aominare  *^  •  ^'^f.  *  ^"^^* 
vitam  3Bternam,qmagratuitisDei  donis  reddacur  dum  operi-  ^m  *ftrit. 
bus  rependitur.AtScripturanos  vltra  humiliat  &  (imul  crigit. 
Nam  prajterquam  quod  in  operibusgloriari  vetat  ,  quia  funt  TtruA  ex  s^ri 
gratuita  Dci  dona,fimuI  fajcibus  quibufdam  femper  rhquinata/'^"'''^- 
efle  docet :  ve  Deo  fatisfacere  nonpofiinc  fl  ad  iudicij  eiusre- 
gulam  examinentor:  fed,ne  concidad  nobis  alacritas,  mera  ve- 
niaDlacere.   Etfi  autem  pauJoaliter  Aueuftinusquamnoslo-  ., 
quitur :  in  re  tamen  non  ita  dilientire  conltabit  ex  eius  verbis,  ^  ^umH- 
libro  ad  Borufacium  tcrtio,cap.j.  Vbi  quum  inrer  fe  duos  co-  nofeiffi^m  1*. 
tuliflct  homines  ,  alterura  vira;  vfqueadmiraculumfanjfla!  &fe7r«M»;*, 
abfoluta? ,  alterum  probum  quidem&  iategris  moribus,  non 
ramenadeoperfedumquindefiderariineomukum  queat:ta- 
dem  infert,Nempe  ifte  quimoribus  illo  videtur  inferior,pro- 
ptcr  redamin  Oeum  fidemex  qua  viuit,&  fecundum  quam  in 
omnibus  delidiG  fuis  fe  accufat  ,  in  omnibus   bnn!s  opcribus 
Deumlaudat,  flbitribucnsi§nominiam,illigIoriam.-  atqueab 
ipfo  fumens  &  mdulgenriam  peccjtorum  &  diledioncm  refts 
faftorum  ,  [  de  hac  vita  liberandus,  in  confortium  Chrjfti  mi- 
§rat.Qu3re,nili  propter  fidem? qus  licec  fine opcribus  nemine 

Oo   j. 


CAP.XVIIJ.  i  nsT  IT  vTi  ONIS     Llk.  Iil. 

faluat([pra  enim  eft  nc  n  reprobn  fidcs,qua?  per  dileftionem  o» 
p(^ratur)camen  per  ipfam  cciam  peccata  rolauntur,  quiaiuftus 
ex  fide  viuir.  fineipfa  vero  qu:^;  videnturbona  operajin  peccn- 
ta  vcrruntur.  Hh  ccrre  non  obrcure  farerur  quod  rantoperc 
contendimus,independereb.  norum  operuin  iufticiam  qubd 
pcr  ven:am  Dco  .'ipprobantur. 
Prin?a  fprcia-      ^    Su[  crioribus  loci^  proximum  fenrum  habcnc  ifti;  Facirc 
iu  eiitmo.   hi  vobis  amicos  de  uj.immo!5a  iniqairatis-.vt  <juii  defecericis ,  re- 
cAiii  ihePutri-  cjpsantvos  ina?rc:na  tabernacuJa.  Diuitibushuiusreculi  pra?- 
ja?f  tul.e-rjr .  j,,p^.  j-^^p  lu-teerbe  nipere,  neque  iperare  in  inccrtis  diuitiiSjfed 
Ti     6  1     'i' • -^o  viuo  !  benc  agerc  ,  ujLies  ficrim  bonisopenbus,  thc- 
laiiii/.irc  ribifLindanicnrumbonum  in  futurum,  vtapprehen- 
danc  vaam  zeiernam.  Opibi:s  enim  comparancur  boua  cpera, 
T^ePprr.fe.jnii  qi;ibbsin  bcatitudine  vitae  a^tern.r  frunmur.Refpondeojnos  ad 
aim.fi-n.ju^  VLi-ani  c-rum  intciligenrianiniaiquam  acceflurosnifi  oculos 
t  oi;,  o^,'.am  -^^^  \qqu^^^-^^  coniicrtamus quo  fua  ve.ba  Spinrus  dirjoic  Si  ve- 
deiiai.tyfiixiH  ''"'^  citquod  air  Cnniuis  ,]bi  anjmum  noltru  rendere  vbi  ell 
f/aniaejTc  o(-  thcfaiirus  nofic!:qucmadmodum  filij  feculi  inccnti  elTe  folenc 
dinmy.iUiupo-  ad  ca  coniparanda  qua;  ad  pr^'"entis  vica;  delicias  faciunr:ica  fi- 
tiw:  iK-,>ij/:i:t  (fei,t,i^5  videnduiti eft.poftquam  hanc  vitam  inftar  fomni;  mcx 
tere  c/,o    y  -  ^^  ,,^;i-ijj--j,^,  (.li.licerunc,vt  ea  quibus  vcre  frui  volunc.eo  cranf- 
retincre ,  vbi  ""ff2''-t  ^bi  Io.'idam  vitam  funchabituri.   Quod  ergo  facmnc 
fuiita  m  gra-  quf  dcmigrsrc  Jnftituunc  iu  locum  alique,  vbi  perpetuam  virae 
itone  ^mitu.i  iedcir>  elegerunr,nc.bis  imitandum  eft.prsmittunt  ijl;  fuas  h- 
dafunr.  eoiraies,  ntque  illisad  ten-pus^egrecarent  :quia  febeatiores 

i  atth.    •  ^^  eopurantquo  plus  h.Tben:  bonoram  vbi  diuiunt  futuri.  No- 
bisficelumpacriam  eirecrcdiraus,ii]ucpotiustranfhn*ctere  «- 
pes  noftra.s- conuc'  ic,  quam  h;c  recJnere  vbi  fubita  migracio- 
re  pcricura  nobii  finc.  Qj^omvdo  autemtranfa»itcemus.?nepe 
fipauperuin  ncceffitatibiis  conimunicamus  :  quibus  quicquid 
^omodaid     crogatur,  f?bi  datum  Diminus  imputar.  Vndeegregia  illa 
fier.potef.       prorniffio  ;  Q^i  h-r,f;itur  paup-eri ,  Domino  foeneracur.  Icem, 
.ur.  ^^^^^' Q  j  |3ep.,'qpefeminsr,benionemeter.    Deponuntur  enun  in 
3.C»r  5.<>.      nyinum  Donimi  qii,'?  fratnbusex  charicaris  otncio  impcndun- 
rrr.  Ille.vreft  bong;  fidei  def  ofitarius,  ojim  reltiruet  ciicopio- 
fc  foenore.Ergone  ranci  func  apud  Deij  noftraofficia  vt  finr  in 
Cius  manu  quafi  recodirx  nobis  opesPEc  quis  horreac  ita  loqui, 
Si^ma  toim  M'^""^  tocics  ac  ramaperteid  ceftecurScriptura  ?  Caeterii  fiquis 
r.sjorfiejiti.     ^  n)era  Dei  benignitace  tranfiiire  velic?d  operum  digniraccm, 
his  reftimoniis  ad  errorem  aftruendum  nihii  iuuabitur.  Nihil 
enim  rite  inde  colligas  niii  meram  diuinae  erga  nos  indulgeci» 
propenfionein:  quandcquidcm  quo  nosadbenefaciendum  a- 
nimec  quamlibec  velfolo  eiusincuicu  indigna  fincquxilli  cx- 
hibcinus  ebfequia,nullumcamenperdicumfinic. 
SecudaobitEito      7    ^^^  magis  vrgenc  Apoftoji  vcrbjj:^ui  dum  TheiTaloni- 


DE     MOfeO    PERCllV.   CHRISTI     GRAT.  190 

cenres  in  tribulationibus  confolatur,  cas  inimirci  illis  docet  vc  Per  a^^iSfi^iHs 
dignihabeaatur  regnoDeiproquopsciunruu  Siquidem,  in-P^-P'  iujiirta: 
<)uit,iuftumci^  apud  Deumjreddere  iis  qui  vosaffiiouot,  affli-  ^^  '^^rttatem 

'.  ,  .       *  1    ■  r-r  I       exercuerunt  di 

ftionem;  vobis  aucem  relaxationem  nobilcum ,  quum  reuela-  ^nthabent     ' 
biturDominus  lc/usec^lo  Authorvero  epiftol^adHcbreos,  ^„oV)ei 
Nonel^jinquitjiniuftijs  Ueus  vt  obliUifcacur  opens  veftn  ,  &  i.TheflT.i.y., 
diledionisquamoftendiftisinnomineip(ius,qu6dintniftraftis  Hub.d. lo. 
fandis.  Ad  priorem  locom  rcfpondeo,  NuJlain  illic  meriti  6.1-  _ 

gnitatemfignificari.TedquiaDecspacer  vuit  nos,quoseIegiefi  il^^^H' 
lios,Chriftoprimogenitoconfofmari*.fTcuc  oporcuit  illumpri- Aa.i^zi, 
ino  pati,&:tum  demum  intrare  in  giwriam  fibi  delLnata;  ita&  T^ifpan^to  ad 
hosper  multas  tfibulationes  oportenngred ^in  regnu  c^loru.  prtoremtocum'^ 
TnbuLuiones  ergo  dum  patimwr  pro  Chriici  nomine,  quseda.  '^'&"'*  ?»»d7* 
vclucinorx  impnmuntur  nobisquibus  ouesgregisfuiDeus/i-  V^"',  > 
gnare  Iblet.  Hac  crgo  r.itione  digai  habcmur  regno  Dei ,  quia 
ftismata  Domini  noftri  &mapiftriportamus  in  corpore.quse'    ^ 

/-        ri-  r^    ;  r  tt        o     ii       r  xt       i  Cor.4.  KO. 

lunthliorum  Dei  ngna;Huc  &  1II.E  lcntencia;  pcrtmenc  ,Nos  ^1^^^^^^^    ^^' 
circunferre  mortiftcatiGrtem  lefu  Chrifti  in  corpore  noftro  vc 
VitaipliusmanifefteLUC  in  nobis.  Nos  paflionibiiseius  confor- 
tnari.vt  perucniamus  ad  fimilixudinem  refurredicnis  ex  moi- 
tuis.QujE  fubiicitur  r^cio,  non  ad  probandam  vri  dignicateai, 
fed  fpem  regni  Dei  confinnSdam  pertinet:acfi  diccret ,  Vc  iu- 
ilo  Dei  iudicio  coueait ,  vindidam  ab  inimicis  vcftri'^-  expeie- 
reearurtiquas  vobi^intulerinc  vexarif>num  -  ira  vobisrelaxa- 
tionem  &quieEei  vexacionibusimpectiri.  AlcerIocus,qui  fic  n,«^^^  ^^^^ 
iuftitiam  Dei  decere  tradit  fuorum  obfequia  oblmioni  nonrnntioHw  ex 
rnandarevt  propeiniuftum  fore  innuat  fiobh'uifcatur,hancra-^^*T?.d^He6r, 
tionemhnbet:  Deus,  quo  fegnitiem  noftraniacueret,fiduci3m  defum^tum^ 
iiobis  fecit,non  irritum  fore  quera  in  glorism  nominis  fui  fuf- 
ceperimus  laborem.  5emper  meminerimus  hac  promiffionera 
vc  cjeteras  omnes.nihil  frudus  nobis  allaturam  nifi pr^cederec 
gratuicu  mifericordi^  foedus ,  cui.  cota  falutis  noftrse  certitudo 
incumberer.  Eoautemfreci,  confiderefecure  debemu^Jjobfe- 
quiisetianoftris  quamlibet  indignis  nondefucurumaDcili- 
beralitatepra^mium.Tn  eacxpedncioncvcr.csconfii:mec  Apo-  •''«^"''*  ^»»»'^« 
ftoluSjDeum  afterit  non  efie  iniuftum,  quin  coftacurus  fic  fidci 
femeidac^.Iuftitia  igitur  iftamagisaddiuinspromiffionis  vc- 
ritatem,  quamad  reddendam  dcbici  a^cjuirarem  refertur.    In      _     .      - 
quemfenlum  inCionc  eftdidum  Auguftini:  quod  vc  vir  fan- ^"  ^*"  .P: 
4:lus  repecerc  f^^pius  pro  memorabili  non  dubicauic,  iranon  j-.^p^ 
indignumiudico  quod  affidue  memoria  repecamus.  ^idclis»  Tertta  obtea  a 
inquic,  Dominus  qui  fenobis  fecic  debicorcm;  nonaliquid  a  extribui^po- 
nobis accipiendo, fed  omnia  prorairtcado.  (ioUUcu  eoUt- 

8  Abducuntur&illasPaulJ  fententi^.Si  habeamomnem  fi- "^"^         ,:    - 
denij  ita  vc  montes  Iocq  dimoue^  r. ,  caariratem  aute  non ha-  !.  ^'  '*""" 

Oo     1;  ^* 


QAf.  ^YIU,  IMSTIIVTIONIJ     LIB.     III. 

beam,nihil  fum.  Item,  Nunc  manentfpesjfides,  charitas :  Cei 

maximain  hischaritas.   Itcmfnperomnia  habetecharit^tem, 

qu^  eft  vinculum  perfedionis.  Exprimis  duobus  contendunc 

noftri  Pharifei  charitate  nos  iuftihcari  potius  qua  Hde:  virtu- 

tenimirum,  vtipfiaiunt.potiore.    AtnuIIoncgotiodiluitur 

Keffyprimuf  lo  \^^f.  ^^tpMztio.  Expofuimusenim  alibi ,  ad  vcram  iidcm  nihil 

^deMe  illhfuL  V^^^^^^^^  ^-^^  primo  loco  dicuntur.  Alrerum  noi  q jocjj  de  ve- 

te:)ed  de  fJe  ^*  ^^^  interprccamur.qua  maiorem  elVe  chariratem  dicit:  non 

vnraculorum.   tanqua  Cit  magis  meritoria,  fed  quit  magis  fru6tu©fa  eft ,  quia 

Seciidtu  locMSy  latius  patet,quia  phiribas  feiuit,quia  femper  viget.-quum  fidei 

tramfert  jUx  yfus  ad  tcmpus  confiftft.  Si  cxcellcntiam  fpedaraus ,  merito 

Bton^sft.tum,  j3^-  ^jje^io      |„^,^  ^g^g^^.  je         1^5^,  ^ejj^o  p^^l^  „5  g^^  Sj^ 

dttuftthcAtione        .  ^     n     \  i-  -t^,- 

azitur\qu^fi  ^i^mcm  vnum  rftuu  vrgct  vtmutua  cnaritate  nos  m  Dommo 
'deieH:  qy.oma  vJciffimsedificetnus.Scd  fingamus,  modis  omnibus  charitacem 
illa    tan^uam  fidci  prscellere.quis  tame  fano  iudicio,im6  quis  omnino  Ano 
tnHrumento     cerebro,exeo  ratiocinetur  magis  iuftificare  ?    Vis  iuftificandi 
^^'^'^A-^^lT  ^^^  P^nes  fidcm  eft,  non  in  dignirate  operis  locarur.  Sola  Dei 
'^JI^L^nTclt'-  mifericordia  &  merito  Chrifti  coftat  noftra  iuftificatio,  quam 
ntmr.sy  non  att-  <^^i^  fidcs  apprehcnditjiuftific^re  dicitur,  Nunc  fi  aduerfarios 
tera  chdritatet  intcrroges,  quo  fcnfa  iuft»f?tationem  charitati  affignent: rc- 
cHtus  offaHm  fpondcbuncQuja  officium  eft  Deogratun?,eius  merito,exdi- 
iLud  mn  effy  yjj^^r  bonitatis  ^cceptatione  iuftitiam  nobis  imputari.Hinc  vf- 
fili^^^ojafitT^  des  qiiam  bc'Ie  procedat  argumentum.  Fidem  iuftificarcdici- 
musj  non  quia  iuftitiamnobis  fua  dignitare  mereJitur.fed  quia 
inftrumentum  fitqssio  Chriftiiuftitiam  gratis  obtinemus.  Ifti, 
prxtepmifTaDei  mifericordia,  Chrifloque  pra:terito(vbi  fum- 
maiuftitiseeft)charitatisbeneficio  nosiuftificaripugnat,  quia 
Confrmatio  ^  fupra  fidem  cxcellat.  Perinde  acfiquis  apnorem  cfleRcgem 
./^''''  difputec  conficiendocalceo  quam  futore.quia  fit  inftnito  pre- 

ftantior.  Hicvnus  lyllogifmusamplo  documcnro  eil:  fcholas 
lf*»?rt^'^.v/'//- omnesSorbonicas  nefommis  quide  labris  deguftarequid  fic 
^^">^'  f»"itts  f^jgj  iufiiflcatio.Siquis  aurcm  rixator  adhuc  incerpellet  cur  fi- 
/"   "'  '*        dei nomen  tantulo  interualio  .ipud  Pauhim  varie  accipiamui, 
hui«s  interpretationis  non  leuis  ratio  mihi  conftat.  Quil  enini 
dona  illa  qua;  enumerat  Paulus,  fidei  &  fpei  qiiodamodo  fub- 
fint,quia  adcognitionem  Dcifpeftant,  ea  omnia  ti^r  a.iAK%p<t.- 
xcM'a«nrfubjaominefidei&  fpei  compleditur.acfi  dicerer,  tc 
Prophetia,  &]ingux,&  incerpretadigratia  &fcietia  hunc  ha- 
bent  fcopum  vt  nos  ad  cognitioneoi  Dei  deducant.  Deum  au- 
tem  nonnifi  per  fpera  &  iidefD  in  hac  vita  agnofcimus.  Quum 
ergo  fidem  &  fpem  nomino ,  hxc  omnia  fimul  comprehendo. 
Manent itaque  haec  tria,  Spcs ,  Fides ,  Charitas:  hoc  cft,  quan- 
tacunque  fit  donorum  varietasjhuc  omnia  referuntur.    Intci: 
xertius   lecus  h^ec  pra»cipua  eft  charitas,&c.Ex  tertio  loco  inferfitur,  Si  per- 
dhofti^uperfe  {^^\^qj^[^  vinculu  eftcharita? :  crgo  Iciuftiti3e,  quaj  nihiUliud 

cft 


OE      MODO     fERClP.     CHRTSTI     G  R  A  T.  Ipl 

cft  quamperfeftio.  Pdmo,  vcomitramus  perfeaionemillica  ^^»u  vinculU 
Paulo  vocari  dum  probe  conftitutar  Ecclefiie  membra  inter  ->''''tf-  ^'•'- 
fe  bene  cohaerenr,  acfateamur  chantace  nos  cora  peo  perhci;  ^.^^  accpmm, 
quid  tamen  noui  afFeruni?Ego  enim  fcmpercontra  exopia.ad  nihiltamenho- 
perfe6:ione  ifta  nunqua  nosperuenire  nifi  charitatismume- rM--»  errortm 
ros  impleamusjndequeinferam,quu  omnes  a  charitatis  com-  «««^»'- 
plemento  fint  remotiffimi,  fpem  omnemillis  pcrfeftionis  ab- 
/ciflam  cflci. 

9  NololiMgulapeifequiqua?  hodie  ftulti  Sorbonift.^arre- ^'**''^^'^''<'* 
pta  ex  Scripturistemere(vt  quodque  primum  obuium  fc  tulit)  ^Z]^  qJnLm 
lefttmonia  aduerfum  nos  iacuUntur.    Sunt  enim  qu^dam  ita  per  mandatorH 
ridicuia  vt  mec  comemorareipfe  poffim.nifi  velim  bebcri  me-  obferuattone^ 
ikb  iueptus.    Itaque  finem  faciamjvbi  Chrifti  fententiam  ex-  regmml>ei  ae 
pl!Cuero,quamirumin  modum  fibiplacent.  Refpondctenim||J''''''^' 
Legifconrulto  roganti  quideflet  adlaluteneceiTarium  ,  Si  vis     ^  ^■'^'  ** 
ad  vicam  ingredi,  ferua  mandata.  Quid  vItra,inquiunt>volu- 
musquumabipfo  gratixauthore  permandatorum  obferua- 
tionem  acquirere  iubeamurregnum  Dci?Quafi  vero  non  c6-  '^!fonfio  ,  «x 
llcc,Chriftum  iis  refponfa  fua  actemperafle  quibufcam  nego-  '^'"'''""     #'^ 
rium  efle  fibi  vidcbar.  Hica  Lcgis  doaore  interrogatiir  de  ra-  '"'^'■':''1'*«'^  i 
tione  obtineud.cbeatitudinismequeid  fimpl!citer,fed  quid  fa 
ciendo  ad  ipfam  perueniant  homines.  Et  loquentis  perfona  & 
ipfa  interrogatio  Dominum  mducebac  vt  C\c  re^ponderet.  IKe 
perfuafione  Legalis  iuftir i^  imbutus ,  in  operum  fiducia  cjtcn- 
tiebit.Deindenon  aliud  quieiebat  nifiquseelTcntoperaiuiti- 
tia:,quibus  falus  comparetur.    Ergo  mcrito  remittitur  ad  Le- 
gem,in  qcia  cft  abfoiutum  iuftitids  fpeculum.  Nos  qi;oque  cla- 
ra  vocepra:^^ic^mus  feruanda  eflfe  mandata,fi  in  operibus  vica 
qua^ritur.Atq.  hxc  doftrina  cognitu  ncceflariaeft  Chriftianis. 
quomodo  enim  ad  Chriftum  cofugerenr,  nifi  fc  agnofcerent  a 
via  vitsein  mortisprajcipitiura  excidifle?Quomodo  autem  in' 
teliigerent  quam  procul  aberrarint  a  via  vitsr^nifi  prius  qiiali^ 
iitiliaintelliganrPTumigiturdemum  xecupcraRdjcfalutts  a- 
fyluai  in  Chrifto  efle  admonentur,  dum  cernunt  quantura  fit 
vit^e  fMse  cum  diuina  iuftitia,  quse  Legis  obferuatione  contine- 
tur,diffidium.Summa  hxc  eft,  fi  in  operib.falus  quaeritur,  fer-  SutKnid expofi- 
uandaeflemadata  qaibusinftituimur  ad  perfedamiuftitram.  f,o»«  horum 
Scd  non  cft  hic  ha?rendu  nifi  velimus  in  mediocurfu  eleficere,  chriffi  vtrbo- 
nemo  enim  noftrum  feruandis  mandatis  par  eft.  Quoniam  er-  ''"*"• 
no  Legis  iuftitia  excludimiir ,  ad  aliud  fubfidium  nos  confera-  ^*'*'^^-^S>' 
mus  neceflTc  eft,nempe  ad  fidem  Chrifti.    Quamobrem  vt  hic 
Dominusquemvana  opcrum  cofidentiaturgcrenouerat  Le- 
gis  doftoreHijad  Legcm  reuocar,vndc  difcac  eflepeccatorem, 
tremcndo  ^tern^  mortis  itidicio  obnoxium.  Sic  aiios  qui  eiuf- 
modi  fui  nfocitia  ia  humrliati  funtj  alibi  omifla  Legis  mecione* 

Oo   iij  ' 


^Af,  XVin,  IN  iTlT  9TIONIS     LI».      III. 

giatise  promifTionefoIarur.Vcniteadmcomnes  quilaboratiV 

&  oneiatt  cihs^Si,  ego  refeciam  vos ;  &  inueniet.s  requiem  ani- 

mabusveftris. 

"Soflrema  obie^        lo  Tandcm  ,  poftquam  Sciipturam  inuertendo  defatiga-; 

Sfio.txeoquod  ti  furir^acl  argnr!as&  rophifmata  delabuntur.    CsujIIantur  in 

■f"^''"^;^^-^' eoquodiidesalicubi  opus  voc2tur;atque  inde  coUigunt  nos 

"  -v^lk^Us  pc^pcr^m  fidc  operibus  opponere.  Qjjali  vero  fides,ouarenus 

pi^n     «;,vi/j\i;^^^^^^"f'''^  c^^"Ji"^'^  voiucntis.fuo  merito mftitu nobis c6- 

tl^»,aunm  *fi  o-  CJliet:  .ic  non  pocius  ,  q'r6d  Dei  mi;er!c.ordiam  ampleftcndo 

pus.  Chriftiiuftitiam.abea  n-.bis  oblacam  in  Euangelij  pr^^dica- 

tione,cord;busnofi:risobngnar.  Talibtis  !nepcii>  dilucndis  (i 

non  imnioror,  veniam  dabLMic  ledorcs.  fpfjeenim^fine  aJieno 

impctu  ,  fu.^pte  debilit^tc  fatis  fran^untui.   Obiedionem  ta- 

men  vnam,qu^  fpecic  m  habct  aliquam  racionis.obiccr  difcu- 

It^aitta^ean-  ^^^^  libec,ne  quibbs  no  jdco  cxercitatis  negonu  facist.  Q_ijuni 

demtjf  iontni  eandeeffe  conrranoruui  rcgulam  dictet  fenfus  cominunis,ac. 

r:o't*}nregula  peccata  Jin^uia  iniuf^ici^  nobis  verc?.ncur,cor.fencancum  eiTe 

'S^i^ohfio  j.      a;unr, /inguJisquoiiuebonis  o^reribas  iufijtise  ia-jde  11  rribui. 

Qui  refpondent  ,  ab  vna  infidelit.ice  proprie  prodire  hominu, 

damn3ti<;nem,non  i^puticuLinbus  peccatis,  mihi  \ym  fatisfa- 

ciunt.Equidern  ilhs  airentiorjfoutem  acradicem  oinnium  ina- 

lorujincreduhtacem  efie.F.fi  emm  pn.r.a  a  Deo  adt  (ft  '.>,quam, 

fcuuuntur  dcinde  p^irticularef;  conrra  Legem  cranfgreffiones. 

T^if.i.ferdi-  Sed  quod  videnEur  eandem  flatucrc  bonorum  &  malorfi  ope- 

fdnclicnerK  ho-  x)jmti\t\owii\\\  ^ftimadj  iufiiria  vern.iufticia,m  eo  cog'<r.'ib 

rumcontrario.  {pf^^  difientire.Iufticia  enim  operum  c(t  pcrfefta  Les'is  obedie 

y!m'^,poru  ^>_  tia.Itaque  iuftusopenbus  eflVnon  porcs  nifi  hanc  velut  rect.Jm 

^^.^     ,         imeaperpctuo  vitserenore^lequarr  .Ab  ea  vbipnmilm  tierle- 

xifti^iii  iniuftKiam  prol^pfus  es.     H.mc  app.irer ,  iulliiriam  non, 

exvno  autpaucis  operibin  continc^ere,fed  cx  inflcxibili  mde- 

feflaque  obreruatione  diui^^^  volunraris.    Ar  iudicand^  in- 

iuftitif  muiro  diuerfiffira  i  eft  ratio.Qui  enim  fcortatus  eft,auc 

fi?racus,vno  deiido,morc)s  eft  rcus.qi/ia  m  Dei  maieftacemof- 

?icob.3.io.     Cendic.  Impinguntideo  noftriifti  argucacoies,  quod  ad.iliad; 

l3cobinonaduertuncanimum,  Q^i  peccauerit  in  vno  faduiii 

crnnium  reum  ia  efle:  quiaqui  vecu'>  occidere,  vetuit  &fnra- 

ri,&c.Proindeabfurduvfderi  non  debet,  quum  dicimus,mor- 

tem  iuftum  efl^c  vniufcuiufque  peccati  ftipendium :  quia  infta. 

Dei  indignationcac  vlt?one  digna  funt  fingula.    Sed  infulfus 

eris  ratiecinaror  fi  ex  aduerfo  infcras,yno  opcre  bono  caciliari. 

j^oiTe  homine  Deo,qui  mulcis  pcccaciseius  ir.am  prQmerctur. 

CAPyx 


BB     MODO     PBRCIP.CHRISTI    G  R  A  T.  l^ 


CAPVT     XIX. 

Ve  lihertate  Chrifliam, 

Parteshuiuscapitis. 

?     Neccf,;«s  doArinx  de  libertate  Ckriftiana/f  at.eiufaemque  li. 

bert.iti$  praccipux  rartes  explicanturjfeft.a.vique  id  9. 
I    H-.-iMs  liberutis  natura  &  efScaciajaauerlus  Epicureos,  &  abo^ 

qui  infirmorum  rationem  minime  hahent,  red.9->®- 
j     Dcfcandalcdato&acccptdieoriimquecoiideratioproluanec- 

non  necefV-iria.fea.^i.ad  capitis  fincm. 

Ractand  V  M   nunc  de  Chr?ftiana  liber-  connexio  huin^ 
tate.  cuiusexplicacio  prjctermirti  m\nn\e  ^hcflpitucHprw. 
eo  debct  cui  fuir.mam  Eu.ingeh'c3e  doftcin^  n/./^  rf.m^:'?-^ 
compendio  compledi  propofituma   r.ftc-;~^^^- 
nim  res  apprime  neceflana  ,  accitra  cuius  co-  ^,^,-^yj,  /,^^,.^ 
gnitionemnihilfcrefinedubitacionc  aggrcdi  f^^  chripA- 
cenrcientiseaudent:  tn  mu\ushxlA:^nt&.  tch-  n^vera  cogni- 
liunr/empervJciarit&trepidant.prxrerrimvci6a:'petxdixeft^^'o.^^^^^^^^^^ 
iiilitficationis,&  advim  eius  intelhgendam  non  parum  Y^^^^'^0acAt.       ^"^^ 
!rno  quiDeum  f^rio  ritnenr,hinc  frudum  incofrtpirabile  per-' 
cipienr  eius  doftrina:  quaimpij  &  Luc'anici  homii:es  lapidq 
f  ii  div5leriis  exagicant:  quiain  rpirkualiebrietate^q  ia  corre- 
pti  funt,qu3ejis  pr';teruia  illis  efl:  licita.  Qj-irc  nuc  opport-.ne 
in  fv.edium  prodibir.-deinde  planioremciusdi/putarioae^n.im 
iter  aliquociesfupra  ^  nobis  attafta  eft}:n  hunc  locum  reii- 
2  vcilefiiit;quiafimulatqueiniea:acft  .iliqna  menrio  Chri- 
ftiansB  hbertatis.ibi  aut  ferucnc  libidu^es,  au;  infani  mocus  fut-  ^.^'*^«"*  »"^« 

./»  ,      .      .  .,.-••  •n  1-       niAcoercet. 

gunrnili  macure  obuiam  eacur  lafciufsmgetiKs  il!ris,quxaIio- 
qut  optimaqujeque  pefflmecorrumpunr.  Partim  enim  huius 
;;bcrratis  prartextuomnem  D-iobcdientia  cxcutiunr3&  inef- 
frse.istam  licentiam  fe  proripiunt.partim  ind/gnantur  ,  putan- 
resomnein  moderatfonen-i,orLlmemrerumquedele6lum  zQ\\\,]-Chrini-mcri 
Quid  hi€  aeamus,  tahbu^  an^uftus  circunfepti^An  Chriftiana  '""^'  E"'*"^^^ 
irbcrcate  valere  iufla,huiufmQdi  periculis  opportunicate  pr-^e-  y-^^^^cemtut^ 
cidamus?At^uivtdi(ftumeft,ni{i  eateneturmecChriftus,  necrM>-.' 
Euangelij  veritas.neqi  interior  p.ix  animaj  rede  cognofcicur.  T.trtes  tres  hu 
Danda  pocius  operane  adeo  neceiraria  dodrins  pars  fuppri-  "*^  Ubert^.tn. 
matur.&occurratur  tameuincerirM  abfurdis  illis  obiec^lioni- !'^''''"1!-^''^ 

1  •     1  /N  •  /«  1  le^u  tujtttta  0-.. 

bus<}u^indeenafcifolent.  ^  r^,(fa,fidelesv' 

1    CHriftiana  libercas  in  tribus(vt  ego  quidem  fentio)  par-  ««V»  chn^Mrn, 
JjibiJs  /ica  cft.Pfijnaa,YC  ftdeliu  coiifcien£ia?,dum  fiduciafug  cor^  intueantm 

Qo    iii].. 


iCU 

cfr; 


C^P.XIX.  INSTlT  VTI  0«1S     L  IB.    III. 

Deo  iiiftifiGationis  quserenda  eft,  CcCe fupra  Legem  erigant  ae- 

queefFerani.torimqueLcgisiufticiamobliuifcantur.Namquu 

Lex(vt:al5bi?amdeir.6ftratumeft}  neminem  iuftu  relinquat: 

aur  ab  omfM  fpc  iuftificationis  exciudimurjauf!  ab  illa  nos  folui 

cporcer:ac  iiquidem.vtnullaprorfus  operum  ratio  habeatur, 

Kaai  qui  vel  tanaliumoperumfe  afferre  deberead  obtinenda 

iurt]cir.mcogicat,nonpoteft  modum  aut  fiincm  prsefigerc:fed 

dcbiiorem  vnineifasLegis  fe  conftituit.  Snblita  igicar  Legis 

meniionej&omnioperucogitatione  fepofita.vnam  Dcimife-. 

ricoidia  ampledi  couenit  quu  dc  iuftificatione  agitur:&  auer- 

foa  nob:safpe«ftu,vnuChfiftum  inttierj.  Non  enim  illic  qu»- 

^ieHio.         ^^f"^'  quomodo  iufti  fimus?(ed  quomodo,iHiufti  licec  ac  indigni 

pro  iuftis  habeamar.Cuius  rei  fi  certitudinem  aliquam  aflequl 

volunt  confcjentia?,nulIum  Legi  dare  lycu  debent.  Neq;  hlnc 

rede  qui^;  colligat,  Legem  fidehbus  iupcrm<:aaeamefte,quos 

rjonidto  docere  &exhortari  &ftimulare  ad"bonum  definit» 

tametfi  apudDeitribunalin  corumconfcientiislocum  no  iia- 

7(efj>onfto , per  bet.H.^c  cnim  duo  vt  multo  diuerfif/ima  fnnt,  ira  probe  dili- 

diftmBiotum   gentei quc  funt  a  nobis  difljnguenda.Tota  Chnftianorum  vica 

iufiiiU  'egalis  ^wxAim  pictatis  meditatio  efle  debet :  quoniam  m  fandifica- 

(frE^angelicx.,  j-jone  vocat!  funt.  In  hoc  fitum  eft  Legis  officiumjvt  eos  officij 

i  Xiie{:^4*f      ^^^  admenendo  adfandiratis  &  innocentise  ftudium  excitet.At 

vbiconrcienrisfolicitantur  quoiDodoDeum  habeant  propi- 

tiun>3quidrefponfura;fintj&qui.  fi-liicia  confiaruras  fi  ad  eius 

iudicium  pofti-le-^tur:  ibinonfubducendam  eft  quid  Lex  re- 

quirar.  fed  vnisChriftuspro  iuftitia  proponendus,  qui  om- 

nem  Legis  perfedionem  iuperar. 

¥rimam  haut      ^    In  hoc  csrdinc  toium  fere argum.entafm  EpiftolsE  ad  Ga- 

qluT.l^^eVt  J^f^svcrtitur.  Nam  infulfoscfteinterpietesqui  docent  Paulu 

la  llvtroCri,  ^"  ca pro  ca?rcmoniaru  t-ntu  Jibcrtarepugnare,ex  locis  argu- 

tx  tnuti^  .Uis  metorftprobari  poteft.Quales  ifti  funt,  Quod  Chriftusfadus 

prxcipuis  e^i^t-  fit  pro  nobis  execratio,vt  nos  ab  execratione  Legis  rcdimeret. 

ttbiiSiinqutbw  Irem,In  liberrate  qua  Chnftus  vos  liberauit,ft<iie,&  ne  rurfus 

^rS^"*^  '5**  *"^°  feruuutisirapliccmini.  Ecce,ego  Paulus  dico,  ficircunci- 

Gal  Tm  &s  1  <l3'"ini'Chriftus  vobisnihil  proderir.Etquicircnncidfrur,  de- 

bitor  eft  vniuerfie  Legis.Chriftus  vobis  otiofus  faftus  quiciiq; 

per  Lege  iuftificamini:a  gratia  excidiftis.  Quibus  certe  aliquid 

iublimius  cotineturqua  cercmoniaru  libertas.equidemfatcor 

Paulu  illic  de  ccremoniis  tra6tare,quia  illi  cu  pfeudoapoftolis 

pugna  eft,qui  vcteres  Legis  vmbras  Chrifti  aduentu  abolitas, 

reducere  in  Chriftiana  Eeclefia  moliebatur.  Veru  \d  hac  qux- 

ftione  expedienda  difputandi  erat  altiorcsloci.in  quib.tota  c6 

Vrimnm  caput  trouerfia  pofita  crat.Primii,quia  vmbris  illis  ludaicis  obfcura- 

-       ,  baturEuagelijclaritas,ofteditin  Chrifto  nos  folidaeoruom- 

ecun  um.      ^-^  gxhibitione haberc  quse  Mofaicis^  cercmoniis  adumbraba- 

tur. 


Dl      MODOPERC.  CHrISTI     GRAT.  %^S 

feur.Deinde  quia  illi  impoftores  peftima  opinione  imbuebant 
plebe,qu6d  lia-cfcilicetobedieciavalerctadpromereada  Dei 
gratia.hicplurimuin/iftit  ne  vllis  Legis  openbusnedu  minu-  (jai^.p; 
cisilliselemetis.iuftitiafecorequipoflrccoraDco  e«iftiment 
fideles.Et  fimul  docet  damnaeione  Legis.quac  vniuer  fis  homi- 
«ibus  aliasimpendetjeflepercrucem  Chriftiliberos.vtplena 
fecuritate  in  vno  Chrifto  acquiefcant.Qai  locus  hfuc  proprie  Ttrtium. 
perdnet.Poftietuo  confcientiisfidelium  iuam  aiTerit  nbeita- 
tem,ne  quareligioneinrebusnon  iieceffariis  obftringantur. 

4    Altera,  qua?exfuperioreilIapendet  vtconfcientiae  non  x.MterapAn 
quafi  Lcgisneceffitate  coaftx.Legi  obfequatur:fedLegis  ipfius  hbertatisGhri' 
iugo  liberse.volutati  Dei  vltro  obcdiat.  Quonia  enim  in  pcr-  ^^'^"'^■'^^"ll 
peruis  terroribus  verfantur  cjuadiu fub  Legis  dominio  funt,  a-  ^"^^''1**  ly^l'^ 
Jacriprompiitudine  in  obedientiam  Dei  nonquam  compofitf  \.oiuntAU  7)« 
erunt  nifi  huiufmodi  priuslibertatedonatae.  Exeplo  &breuius  vltro  obe-dtant 
&magis  per fpicue  afTequemiir  quo  hsecpertinear.Lcgis  prGe-  Deut.  6.$. 
ceptiJ  eft  vt  diligamusDeu  noftru  ex  toto  cordcjcx  tota  anima, 
ex  totis  viribus.Id  vt  fiat,anima  prius  omni  alio  fenfu  &  cogi- 
tatione eft  euicuada,cor.omnib.defideriis  expurgadu,vires  in 
hoc  vnu  colligend2E  &  cotrahedse.Qui  prse  aliis  multu  progref- 
fi  funt  in  via  Domini,longifsime  abfunt  ab  hac  meta.  Nam  ecfi 
Dcii  ex  animo  diligut5&  fyncero  cordis  afFedu:  multa  tamen 
adhuc  cordis  &anim2e  pane  occupatahabentcarnis  cupidita- 
tib.quibus  retrahuntur  & fiftucur  quominus  citato  ad  Deu  cur- 
fu  pergant.Multo  quide  conatu  c6tendunt:fed  caro  partim  eo- 
r«m  vires  debilicaCjpartmi  ad  lefe  applicat.  Qujd  hic  facianr, 
dfi  fentiut  nihil  feminus  qua  Lege  pr2eftare.?Volnt,afp'irar,co-  id  ficrinonpo. 
nanturrfed  nihil  ea  qua  decet  perfedione.  Si  Legeintuentur,  teff,<^uattiufHif 
qu!cquidtentacautmeditacuroperis,maledi(flueflrevidet.Nec  ^e^</«^«^' 
eft  quod  fe  quifqtfe  fallat ,  colligens  opus  eo  ipfo  non  omnino 
roalumefl^equiaimperfcflu,&ideo  quodin  eo  boni  eft  Deo       . 
jaihilcmiaus  acceptu  efle.  Nam  Lex  perfedam  dileftione  exi-  •V''"' 
gens,omne  imperfeftione  damnat,nifi  rigore  mitigato.  Opus 
igicur  fuum  confiderec,quod  pro  parte  bonuvideri  volebat:& 
eo  ipfo  trafgreffione  Legis  efle  inueniet  qwia  imperfeftum  eft. 
Ps  En  quomodoomnianoftraoperaLcgismaledidioni  fub- 1^^-»  ff»'o   ab 
iacent  {i  ad  Legis  modum  exiganrar.Quomodo  autem  tum  fe  hacfeueraLe- 
alacriter  accingerenr  ad  opus  infoelices  animar  pro  quo  nonifi  ^^^auJ%rfe^^a. 
maledi^ionem  fe  referre  pofle  confiderent?  Rurfum  fi  ab  hac  gygdientia  po- 
feuera  Legis exaftione ,  vel  potius  toto  Legis rigore  liberatas,  ffuUtJ  Ubera- 
paterna  lenitate  fe  i.  Deo  appellari  audiat  hilares  &  magna  a-  mur,hiUr«ser 
lacritate  vocanti  refpondebunt,  &  ducentem  fequentur.  In  »^^5"^  itWi- 
fumma,  q^i  Legis  iwgo  aftringuntur,feruis  funtfimiles  quibus  ^jf^^i^'^^*^^^' 
cert2e,in  fingulos  dies  operse  a  dominis  indicuotur.  Hi  enim   ^^^^^^ 
nihil  eflfeiaum  putant,  ncc  inconfpeftum  dominorum  venire 


CAP.XIX.  I  MS¥  I  TVTl^Nls      llB.  lir. 

atjdentjni/i  exaftus  operarum  modus  conftitenc.Filij  ver6,qif' 

liberalius^&  iragisingenueapatribu<i:rra(flantur,eis  nodubi-- 

tantinchoaca  &dimidiac3opera  aliquid  eciam  viti;  habentia 

ofFerre,  confi/i  ruamobedientiam&  animi  promptitLidine  il- 

Jisaccepcamfore,eciamfiminusexafle  eftecerint  qjod  volc- 

banr.Tales  nos  efle  oportet  qui  cerro  cofidamusjobfcquia  no- 

ftra  mdulgentiffimo  Patrj  probatumirijquantulacunque  finr^ 

Maf.j.  17.      &quantumuis  rudia  ac  imperfeda.Qualiter  etia  pCLPropbe- 

tam  nobis  confirmat,Parcameis,inquK,(icutfoletPatcrFilia 

parcerc  fcruienci  fibi.vbiParcere  pro  indulgere  vel  humani- 

ler  ad  viria  conniucre  pofita  conftaf jquum  fimul  obfequi  me- 

mincrit.  Nequeh^c  fiduciaparu^m  nobis  necefiaria  cft  ,  fine 

qua  fruftra  omnia  conabimur.fiquidem  nullo  noftro  opere  fe 

coli  repuracDeusjnifiquodfn  eiusculfum  vereanobisfiar.  Id 

autemq\3ipof(irinterilios  terrorcs,  vbi  dubitatur  offenda-^ 

turne  Dcus.an  colaturnoflro  operc? 

rrohatio  huitu      ^  Atquc  ca  caufa  eft  cur  auchor  EpiftoJx  ad  Hebrseos  quic- 

fist/id^^anis,  quid  in  lanftis  Pacribus  bonorum  operum  fuiffe  leguiir,  ad  fi- 

ey^l>ofulo.     tiem  refcrar,&  e.i  duntaxaeex  fide  ^Kftimcr.  De  hac  Itbcrtatc 

5'  *'     illuftris  ei\  locus  in  Epiftola  ad  Roinanos,  vbi  Paulus  rarioci- 

yatur  ,  pcccarum  non  dcberenoois  dommari  qui  non  lumus 

fub  Lege,fed  f  ub  s^atia.Quu  enim  fideles  horra;  us  cfiet  ne  pcc 

cacum  :n  eorum  niorrali  corpoie  regnrtict,  neve  cxhiberenc 

membn  lua  arma  iuiqaitatispeccaco,  fedDco  fe  deuouer- ng 

ranqua  ex  morcuis  viuentes>&membrafua  anna  iuftiticC  Deo: 

fam.'  tiicf  rf?,  jllj  vero  Gonira  obiicere  pcfrcnr.fc  adhuccarnem  fecum  fcrre. 

'J'  ^'-^^'"^'^^^    plenani  concupifcentiis,&  pcccatam  in  fe  h.ibicarc:  fubiicirca 

^,  *.,'  r';"^  confolationcin  a  Lc^i.  l.berrare.  acfi  diceret  ,TimecfinGdum 

^■f^.n^ AH.Ma-  «xcmaum  pecc;!tum,necdu'.-n  iuitir?am  m  fe  viucre  plane  \ct\^ 

»*.  ti.tnt,  non  tamcn  eire  cur  form:dent,&  animo  dciici.in-rur  qua- 

ii  Deum  fcnTper  ofFcnfumbausanr  ob  peccati  rcliquias.-quaa- 

doper  c'rati'am  aLegefint  n/anumiffi,ne  eiusregulafua  oper^ 

cxaminentur.  Q)!  vcropecca^dum  infcrunc ,  quia  non  fjmu5 

iub  Lege^hSc libertatcm  nihil  ad  fe  pertinere  intcliigant:cuius 

finis  elLnos  ad  bonum  animare. 

\~Tfnint>-r        "^    Tertiavc  nulk  rerumextcrnari5,qu3E  perfe  funt<V^siV»- 

reri.nt  mdi^e-  p=f^  rcligionc cotam  Dco  tencarniir  quin  eas  nunc  vfurpare  nuc 

■mKtitim  liber    omitteic  indif^ereter  liccat.Arque  huius  etialibertatis  cogm  - 

-s^j.  tioperquani  nobis  neccl^anacft.  qusefi  abeiit,  nulia confcie- 

Hmns^anh    tijs  noftris  futura  eft  qoies,nuIlus  ruj>erftitionu  finis.Videmur 

fSiTldT^   hodiepleri^que  incpti  qui  difceptarionem  mouemus  de  libcro 

raJirln^yf-^rru  ^fu  cJrnium ,  de  libero  feriarum  veftiamque  vfu  &  iimi(ibus> 

perpttio!,^/    vt  illis  quidcm  vidctur,friuoIis  nugis :  fed  plus  i^is  ineft  mo- 

t<^h!Sit.im.       menti  quam  vuigo  creditur.Nam  vbi  femel  fe  in  laqueum  c6- 

icc-ri:,unc  confci^r.ti^,  longum&  inextricaisnem  labyrinthuai 


DB     MODO    PBRCIP.    CBRlSTl     GRAT.  194 

ingrediuntur,vnde  no  facilis  poftea  exitus  patet.Siqijis  dubita- 

relnceperit  an  fibi  linteis,  indufiis,  fudariis,  mantiiibus,lino 

vti  liceat:nec  de  canabe  poftea  fecurus  crit,tandem  &  de  ftupis 

incidet  dubitatio.fecum  enim  volutabit  annon  fine  mantilibus  ^«^^^^^,,^^,, 

coenare  poffitjannon  fudariiscirere.  Sicui  paulo  de:icatior  ci-  dtfcri^u», 

bus  illicitufe  vifiis  fuerir,dcmum  nec  cibarium  panem,ac  vulga- 

ria  edulia  tranquillus  coram  Oeo  comedet:  dum  in  metem  ve- 

nitjfevilioribusadhuccibispoflecorpusfuftentare.  Siinfua- 

uieri  vino  harfitauericdeinde  nec  vappamjCum  bona  conlc:e- 

tise  pace  bibet.  poftremonec  dulciorcm  mudioremquc  aliis  a- 

quamattingere  audebsr.  Beniqueeo  demum  venictvtfuper 

tranfuerfam^qjod  dicituijfeft  ;cam  incederenefas  ducat.  N6 

enim  hic  ieue  cercamen  inchoatur:  fed  hoc  controuertitur  an 

his  aut  illis  nus  vti  Deus  velit :  cuius  voluntas  confiliisnoftris 

ac  fadis  omnibus  pi;eire  dcbsr.Hinc  alios  defperatione  in  con- 

fufam  votagjneni  abripi  necefleeft:aIios  cotempto  Deo  &ab- 

iect  j  ei^s  t:m  -re,  viam  Cibi  ruinafacerequam  expedicam  non 

habeanr.Quicunque  enim.  tili dubitatione  impJiciti  funr,quo- 

quo  fe  vcrrant,  prsfentem  vbique  confcientia?  oflen/ionem  vi- 

denr. 

8  Scio^inquicPauIus.quia  nihilcommuneef^iper  commune,  P'"^^'"'  ''«"^ 
profanum  accipiens  )  nifi  qui  epciftimat  aliquid  commune,illi  ^^2'o1toUad^«^- 
commune  eft.  Quibus  verbis  rcs  omnes  cxrernaslibertati  no-  ^^,,^,. 
ftrae  fubiicir  :  modo  eius  .'ibercaris  ratio  animisnoftris  apud  Rom.  14  i4. 
Deum  conftet.Veriim  fiqua  fLiperftitiofaopiniofcrupuIum  no 
bisini'ciat>quac  fuapce  njcura  puraeranc,nobisconcaminvitur, 
Quare  fubucitjBeatus  qui  no  ludicatfeipfum  ineo  quod  pro-  ^*""'"^  **• 
bac   At  qui  diiudicat,  fiederitjCondemnatu$eft:quoniam  non 
edit  ex  tiJe.Porro  quod  non  ex  fidc,peccatum  eft.  Inter  huiuf-  ^^"'^  ?'"  "*" 
modi  anguftias  qui  omnia  fecure  nihilominus  audendojfc  ani-  "^g^^^^gjadunt 
mofiores  oftendunt  ,  nonne  fc  tantundem  aDeo  auertunt.? ,  jj^jtpnf^.^. 
qui  vero  aliquo  Dei  timore  penitus  afficiurur,quum  &  ipfi  co-  ptorcs. 
gantur  multa  admrtrere  auerfanre  confcientia  ,  formidine  »•    Delfera" 
confternantur  ac  concidunc.  Omnes  quotquoc  tales  funt,nihil  ^""*'-   . 
d  .morum  Dei  accipmnr  camgratiarum  aictione,  qua  camen  lo-  , -j-J^  ^  r. 
lanobrs  omniain  vfum  noftrum  fandificari  teftatur  Paulus. 
Intelligo  atitem  gratiarum  adionem  ex  animo  profedam,  qui 
Dei  beneficentiam  &  bonicatem  in  fuisdonisagnofcar.  Nam 
multi  quidemeorum  DeibonaefTeintelliguc  quibus  vtuntur, 
&  Deum  in  opcribus  fuis  laudanr:  fcd  quum  fibi  data  t{{t  per- 
fuafum  non  habeant,  quomodo  gratias  Deo  agerent  tanquam  ^^««  huitu  ter 
datori?Videmus  in  fumma,quorfum  hxctendac  libertas,  nepc'"*^''*''^"* 
vt  Dei  donis  nullo  confcietia?  fcrupulo,  nulla  animi  perturba- 
cione  vtamur,  in  quem  vfum  nobis  ab  ipfo  datafunt:  qua  fidu- 
cia&pacemcuincohabeantammainoftfae  ,  &eittscrganos 


€  kP,XlX*  INSTIT  VTI  ONlS     L  I B.    III.     . 

largitatemagnofcant.  Hiccnim  compiehenduntur  omnesli- 
berae  obferuationis  ceremoniae,  ne  qua  nccefiitacead  cas  ob- 
feruandas  confciencia?  aftringantur:  fed  earam  vfum  Dei  bene- 
ficio  /ibi  ad  aedificacionem  fubieftum  efle  meminerint. 
Z4tte  '  bJ  t       ^  Eftautemdiligenterobferuandum,Chriftianamliberta- 
fithX  Jturl  !^""'  omnibus  fuis  partibus  rem  fpiritualem  effe :  cuius  toca  vis 
&  tffieaciaii-  in  formidolofis  confcieciiscoraDeo  pacificandis  pofiLa/it,fiue 
htrtAtis  chri-  de  peccatorum  remiffione  inquietae  fincacfoIiciKB,fiueaHxise 
fkan^,  fintvtriimoperaimperfefta&  viciis  carnis  noftra^inquinata 

M.oiduerfm  t-  j^g^  pjaceant^fiue  de  rerumindjfterentiumvfu  torqueantur. 
^  V^are perucrse  mterpretanturjvel  qui  luis  cupiditatibus  ipsa 

praerexuiu,  vt bonis Dei  donis  abutantur  in  fijam  libidine :  vel 
quinullameffepucant  nificoramhominibusvfurpatam^ided- 
queinea  vtenda  nallam  infirmorum  frarrum  rationem  ha- 
bent. Primo  genere  maiorem  in  modum  hoc  feculo  peccatur. 
^i^orum  inge-  NuHusfere  eft  cuifumpruofoefleperfacuitatesliceac ,  qiiem 
mi*m defer.bi-  non deledctjin  co?naruapparatu,  incuItucorporis,inextru- 
**'''•  cndis  domibus  luxuriofus  lpIendor:qui  non  omni  lautitiarum 

genere inrer  alios  emincre  velit:qui  non  fibi  in  fuo  nitore  mi- 
Tratextus  ite  ''^^^  blandiatur.Et  haec  omnia  fub  Chrtftianae  iibertatis  pr^- 
Cr  allegmio,  'txtu  defenduntur.  Aiuntreseflcindifterentes.  fateor:mod6 
^i^«5y^m/f,  iisindifferenterquis  vtatcrr.  Caeterumvbi  nimis  cupideappe- 
&  de-jfu  et-  tuntur,vbifuperbeiaftantur,  vbi  luxurioseeftundustur,  qua? 
diA<^apay  agt-  per  fe  licita  alioqui  erant,his  vitiis  foedari  certum  eft.  Inter 
^?/  res  jndiftlrentesoprime  diftinguit  illud  Pauli ,  Omnia  munda 

mundis:  coinquinacis  autem  &   infidclibus  nihil  mundum» 
Luc.^.i.4.      quandopoliufaefteorummens&confcientia.  Curenim  ma- 
Amos  6.1.     ledicuniur  diuites,quiconfolacionemfua  habent ,  quifarurari 
ltii-<.8.         funr,qui  nanc  ridcnt,qui  dormiunt  in  leftis  eburneis,qui  con- 
iungunt  agrum  agro,quorum  conuiuia  citharanij  lyram,  tym- 
panum,&  vinu  Habcnt.?Certe  &  ebur,&  aurum,&  diuitias  j  bo- 
na»  Dei  creaturze  funt,hominum  viibus  permiflfx^imoDei  pro- 
iiidentia  deftinacae.necridercaut  farurari.autnouaspofleffio- 
nesveteribusatqueauifis  adiungere,autcoQcentu  mufico  de- 
ledari  ,autvinum  bibere  jvfquam  prohibitumeft.    Vcrum 
*yf  nfus   ttem  ^^,j j  quidem,fed  vbi  rerum  copia  fuppetit.in  deliciis  volutari, 

dttemur.  j.   .^  .  -^.*  -1-  r        t 

acieingurgitare,menre&animum  mebriarc  prajlcntibusvo- 
luptatibusjnouifqae  femper  inhiare,  h^ec  a  legicimo  donorum 
'^"rtfendHs.  ^^^  ^^"  longiffime  abfunt.  Tollant  ergo  immoderatam  cupi- 
dinem.tollant  immodicam  profufionem,tollant  vanitatem  & 
arrogantiamjvt  pura  confcientiajDei  donis  pure  vtantur.  Vbi 
ad  hanc  fobtietatem  animus  compofitus  fucrit,  habebut  legi- 
timi  vfus  re$^n!am.Defit  rurfum  hsecmoderatiojplebeise  com- 
munefque  delicJGe  nimise  funt.Nam  illud  vere  dicitur,  Inburro 
£<:  rudi  paano  faspe  inimum  purpureum  habicare :  interdu  fub 

byfloi 


dS    MODO    PERClP.    CHRISTI     GR.AT>  IJf 

byflo  &  purpura  (implicem  humilitatem  latere.    Ita  in  fuo 

quifqucordine  veltenui.er,vel  modice,  vel  fplendide  viuatrvt 

raeminerint  omnes  fe  a  Deo  ali  vc  viuant.no  vtluxurientur.ac 

legem  hanc  Chrirtianse  libertatis  purent  fi  cum  Paulo  didicei  Philip.  4,  -.i, 

rint.in  quibus  funtviis  contenri  fjfTe.-finorincS:  humiles  efre& 

excellere.  G  dotli  (?nt  v  bique  &  m  omuibus  &  fatur3ri5&  eru- 

rire,&  abundare,&  pe.iuiiam  pati. 

10  Errant  in  eo  ^-lerique,  qubd  pcrinde  acfi  fua  hbertasin-  t.^dut^fm em 
columisac  falua  nuH  cjfctnifi  teftes  haberet  homines ,  pro-  9«»    rationem 
mifcue & imprudcnt'.  c  ea  vtutur.Qu,a importuna  vfurpatione  ^"firmorumnu^ 
infirniosfratresfepcnumero  ofTendunr.  Videas  hodie  quof-  ''^^*'^*'»^- 
dim,  quibusfualibevtu>;non  videtur  confiftere  nifiperefum 
caruiumdie  Vener^i  ineius  pol]efIionem  venerint.  ''Qupd  e-  ^'"f"»'"^' «»«* 
dunt  non  reprehendo:  fed  exigenda  eft  ex  animis  falfa ifth*ec  1'JJJ^^*^'''""  ^*' 
opinio.  fiquidsra  cogirare  debebant ,  nihil fe  fua  libcrtate  no- 
uum  confequi  ia  hominum  confpedu,  (kA  apud  Deum:&  tani 
in  abftinendo  conftitutam  efle,  quam  in  vtcndo.Si  coram  Deo 
nihii  referre  intelligunt  vefcaturne  carnibus  anouis,  rubri  fne 
an  nigris  veftibus  induantnr:fatis  fuperque  eft.  lam  foluta  efi: 
confcientia,cui  eius  libertatis  beneficium  debebatur.  Ergo  e- 
tiam  fi  pofthac  camibus  tota  vita abftineant5&  colorem  vnum 
perpetuo  ferant.non  minus liberi  funt.   Imo  idco,  quia  liberi 
funt,  libera  confcientia  abftinent.  Perniciofiffime  vero  labun-  Lapfm  ftrni' 
£ur  cjuodfrarru.p.  infirmitatem  nulliuspenfi  habent,  quamfic  "<#«>»«*  ^*- 
fuft:  lerianobisdecct  ne  quid  temere  admittamus  cum  eo- ^^||.^^:^ 
rum  oftendiculo,    Verum  interdum  quoque  intereft  ,  ^^"iie^onfiu 
ramhominibus  afleri  noftram  libertatem.      Et  hoc  fateor. 
modustamen  fumina  cautione  tenendus  eft:  ne  irfirroorum 
curaia  ^quos  nobistaatopere  Dominus  commendauit ,  abii- 
ciamus. 

II  Dicam  hic  itaque  de  fcandalis  nonnihil,  quo  in  difcri-  'Ketioaath  etm 
mine  habenda  fint,  qyae  cauenda,  qua?  item  neoligen^j^a ;  vnde  *"'>^^(^ '^pf^f- 

a        /1  ,.  '         ■    r    •  I  •  fi-        n        i     fi^<^  thefeos  ad 

poitca  itatuereiiccat  quisfumfcrhommeslioertatinoltr^lo  u.pgci^jnn   r^» 
cus.     Placet  autem  vulgaris  illa  partitio  ,  qu3e  fcandalum  a-  locum  do^rinx 
liud  darumjaliud  acceptum,tradit:quando  &  apertum  Scriptu-  de  Itbertate 
TX  teftimonium  habetj,nec  incpte  exprimicqu^od  fignificat.Si-  Chrintanaop^ 
quid  importuna  aut  Icuitate,aut  lafciuia,  aut  temeritate,  non  ^f^l,"^'^"^'^!^* 
ordine,  nec f uo  loco  facias  quo  imperiti  imbecjllef<|ue  offen-  Is.auorumdnl 
datur,fcandanlum  abstedatura  dicetur.quoniatua  culpa.{i6tuf;t„tgtnertt, 
fuerit  vt  eiufmodi  ofFenfio  fulcitaretur.  Ac  omnino  fcadalu  in 
re  aliqua  datu  dicitur.cuius  culp?  abauthore  rci  ipfiusprofe- 
^a  eft.ScandaliJ  acceptum  vocarur,  quuni  res  alioqui  non  ira- 
probe  nec  importune  admiila,maleuolentia  aut  finiftra  quada 
animi  malignitate  in  offeniionis  ©ccafionem  rapitur.    Nob 


CAP.    XIX.  INSTtTtTIONlSLlB.    III. 

enim  hic  datum  crat  fcandalum:fed  liniftri  ilIiinterpTetcs  dni 
Scandalum d4-  caufa  accipiunr.  Pfioreillofcandaligenerenonifiinfirmi  of- 
tum.  fenduntur.-hoc  autem  fecundo  acerba  ingenia  &  Pharifaica 

Jitttftunt.      fupercilia.Quare  alterum  vocabimus  icandalum  infirmorutni 
«Iterum  Phanf^orumracficlibertatisnoik^vfum  temperabi- 
mus,  vtfratrum  mfirmorum  ignoranti^  cedere  debeat;  Fha- 
rifaeorum  aufteritatinequaquam.  Quid  enim  infinnitatidan- 
'Defeidalo  da  dum  /itjabuude  multis  locis  oftendit  Paulus.  Infirmos ,  inquit, 
to.doSfrtnapati  in  fidefufcinite.Irem.Ne  pofthac  aliui  aliu  iudicemusrvcrui^ 
cfj  cotTjprehefa.  jj|y^  magis,ne  oftendiculam  ponatur  fratri,autlapfus  occafio. 
■  &multaineuin  renfum ,  quae  ex  eo  loco  peti  facius  eftqyam 
hicreferri.  Summaeft.vtnos,  qui  robufti  fumus,  infirmit^re^ 
ftom.ij.i.      impotentium  fufFeramus  ,ne  placeamusnobisip/is:/edvnuf- 
quifquenoftrum  proximo  placeatm  bonum  ,  adaedificatio- 
i.Cor.8.  J.&   nem. Alibi,  Sed  videre  ne  quo  modo  facultas  veftra  ofFedicuIb 
fii:  iis  qui  infirmi  funr.lrem,  Omnia  qusE  in  macello  venducur 
cdire,nihil  inrerroganiespropcerconfcientia.Porroconfcien- 
tiam  no  veftram  dico  fed  alterius.Denique  taics  eftore  vt  nul- 
lum  pr^ebeatis  offbndiculum  neque  ludeis,  neque  Graecis ,  ne- 
Gai^.j^.        que  Ecclefi^  Dei.  AiioetiamlGco,  Inlibert  item  vocatieftis, 
frarres,  tantum  nelibertatenj  veftramdetis  inoccafione  car- 
ni jfcd  per  chAritacem  leruice  vobis  inuicem.  Ita  eft  fane.Liber 
tas  noftka  non  aduerfus  imbecilles  proximos  data  eft.quorunn 
nos  per  omnia  feruos  charitas  ft;ituif.fed  magis.vt  p3cem  cum 
Deo  m  anmiis  noftris  habentes  ,  pacate  etia  mter  homines  vi- 
uamus.Pharifajorum  aucem  cffenfio  quantifitfacienda,  difci- 
T)c    fiavJalo  mus  ex  verbis  Oomini  quibus  iubet  omitti  iilos.quia  cxci  sur, 
']P/jjr//rt/co/tfMc(Qcesc^corum.Admonuerantdifcipul!,eosfermoneipfius€»f- 
Accepto.  iQ,n(os  fuiflc.Refpondetne2licendos,nec  curandam  effe  eorum 

MaM5.i4  sr     r 

otteniionem. 

_  li    Res  tamenadhuc  incerrapen<!iCt,  nifiteneamusquino- 

L^T   llaJ!^  bis  fint habendiinfirmij&quiPnarifxi.  quo  dircriminefubla- 

(^  Pharifdi.    to,non  vidco  quis prorlus  reftet  inter  oftenliones  libertatis  v- 

fus ,  qui  nunquam  fine  fummo  periculo  foret.     Verum  mihi 

clariffime  definiiftc  videtur  Paulus  tum  dodrina  tum  exeii- 

plis  quitenus  vel  moderada  fit  libercas  noftra,vel  offendiculi^ 

Exsmplt!  (r     f^*^'"">eda.  Timorheum  quum  in  confortium  fuum  aftumerct, 

■do^rinx  Pauli  circuncidit:Tiaim  vt  circunciderec  no  adduci  potuic.  Diucrra 

f>roffatur.  ^^  fadia.mulla  confihj  n£c  aoimi  mucrttio.  nempe  iu  circunciden- 

Ad.itf.TiT^  (do  Timorheo,quum  libereiiec  ab  omnibus,  omnibusfemeci- 

Gil.z.j.         pfunl  fcraii  hck:  &  fadus  eft  ludsis  quafi  Iuda:us,  vt  ludaeos 

i  Cor.9  19.    lucrifacerec:iis  qui  lub  l.cge erant.quafi  efl*e:  fub  Lege,  vc eos 

qui  fub  Legc  eranc  lucrifacerec :  omnibas  onmia ,  vt  multos 

feiuarer,quemadmodualibi  fcnbir.  Habemusiuftam  iJbcrta- 

lUid.i:.        tis  moderationem,fi  cum  fruftu  aiiouo  indiffcrcntsr  contincri 

poffic. 


bE   M©oo    V  mdit.cn  Klftl    GkAT.        196 

poffir.  Qiiid  refpexeric  quumTicum  circuncidere  forciter  ab-  Vndee^/ldi^* 
nuit,ip'e  ccftatur,(ic  fcribens,Sed  neqiie  Titus,  qui  mecum  e-  f '  cbrtfitan^ 
tat.quum  ellet  Grxcusjcopuilus  fuit  circunc!di;proptcr  obiter  ^^^^^,^^ 
ingreiTjs  falfos  fratres.qui  fubintroierantad  explcrandum  \i- 
bercarem  noftram  quam  habemus  in  Chrifto  lefii,  quo  ncs  in 
ferutcutcmadigerent^quibusnead  tcmpus  quidem  ceffimus  . 

perfubie(ftionem,vtEuangeliiveritasmaneretapudvos.  Ha-  -^*  "^^/''^f.* 
bemus&necefiitatemvmdicandsElibercatisJi  permiqua*  ex- 7.^^  hypecri- 
adioncspfeudoapoftolorum,eainftrmisin  confcientiis  peri-  tM  negii^efidin. 
clitatur.Vbique  ftudendum  charitati ,  &  fpeftanda  proxii»!  £- 
dificatio.Omnia,inquit  alibi,inihi  liceot:  at  non  omnia  expe- 
diunt.  omma  mihilicent:  at  non  omnia  acdificant.   Nemo 
quodfuumeftquaeratjrcd  qu(  d  alterius.Nihil  iam  hac  regula 
expeditius,quam  vttncium  Lberratenoftra,fi  in  proximinoftri  i.Gor.  ta.  2j. 
a:dificat!onemcedai:iin  i^a  proximo  non  expcdiatjea  tunc  ^«"^ '¥*"»«»■» 
abftinendum.  Sunt  qiii  Paulinam  prudenciam  fimulantin  ab-  &'  p^°ximw» 
itiiienria  libertacis.nihiJ  tninus  quam  in  othcucnaritatis  eam  ^j^/^^^^^ 
conferentes.  Sux  cnim  quieti  vt  c^  nfulant ,  c  mnem  iibertatis 
mcn-ioium  fepulram  opranc :  quum  non  minus  inccrfir  pro- 
jtimorumlibertareiB  jn  eorum  bonum  &  sedihcationem  intei-^ 
dum  vfurpare^quam  pro  ipforum  comm  do^eam  locomode- 
rari.  Pij  auccm  hominis  eft  cogirare.iibi  libera  in  rebus  exter- 
nis  pareftatemidco  elfe  conceffam  quo  fit  ad  omnia  charitatis 
officiaexpeditior. 

1?    Quicquid  aurcm  de  cauendis  offendiculi.s  docui,  ad  res  //4  tnTntn  -vt 
medias&  indifF^rencesreferri  volo.  Nam  quseneccftaria  {unt  h*c  doan»^ 
faftu,nulliusoffendiculitimoreoraittehda  funt.Qiamadmo-  ^<^^<*  mdiffe- 
dum  enimcharitatifubMcienda  eftnoftralibertas:  ica  fub  fidei  ^'"\"  »^A^«' 
puritate  fub(Jdere  vicifiim  charitas  ipfadebet.Equidem  &hic 
chariraris  rationem  haberi  dccecfed  vfque  ad  aras  :  hoc  eft  ne 
ingratiam  proximi  Deum  offendamus.  Non  eft  probandaeo- 
lum  incemperies  qui  nihil  nifi  tumultuar;do agunt,  &  qui per»- 
rumperc  omniamalunt  quam  difTuerc.  Atnecaudiend:  func 
qui  quum  in  mille  impietacis  formas  duces  fe  prsebenc ,  C\c  fibi 
agendum  finguntne  proximis  fint  ofFendiculum.quafi  no  inte- 
rimproximorum  confciencias  in  malum  ajdificent:  praefertim 
vbi   nulla  fpe  exitus  in  codem  femper  ha?rent  luto.  Et  fuaues 
hominesjfeu  doftfina.feu  vit*eexcmplo  fit  inftitueudus  pro- 
ximus,aiuntlade  pafccndum  efle,  quc:m  peffirnis  exirial-biif^ 
que  opinionib.imbuunt.Ladis potu  fe  aluifl*e  Corinthios Paw-  uCot.\t. 
Ius  commemorat.-  fed  fi  tum  inter  eos  fuiffec  P^palis  mifla ,  an 
facrificafltt,  ad  prasbendum  ipfis  laftis  potum  ?   Minime:  nam 
iac  venenum  non  eft.Mentiunrur  ergo  fe  alere  quos  fub  blan- 
ditiarum  fpecie  crudeliternecant.   Atqj  vt  demus  probindatn 
adtempus  iftiufmodi  diffimuUtion^  :  quou^^;,  ra:-idrji2pu&- 


CAp.XtX.  INSTITVTIONIS      LIB.III. 

ros  fuos  codem  pocsbunt  Iafte?Nam  fi  nunquam  grandefctiRf^ 
vt  vel  cenuem faltem  aliquem  cibum  ferre  poffint .-  nec  laftc 
Vide  epift.  ^"i^e  vnquam  edutatos  certum  eft.  Cur  nunc  acrius  cum  illis 
defupfendis  non  congrediar,dui^rationes  impedmnt;  quia  vix  dignx  func 
impioruilli-  eorum  ineptia»  quse  rVfutetJtur,quum  apud  omnes  fanos  meri- 
citis  ^^^/"-J'  to  fordeant;  dcinde  quia  peculiaribus  fcriptis  hoc  abundepre. 
tem  epi  .de  ^.-  ^^j^  ^^nm  aeere.  Tantum hoc  teneant ledores ,  quibui- 
vcl  fldroini- ^""Sl"^*^*""^"5  Satan  &  mundusauertcre  nos  moljantura 
ftrandis  fa-  Deiplacitis,velnos  morari  ne  fcquamur  quodille  praifcribit, 
cerdotiis.he  ftrcnuenihilominuspefgenduefle:  deindequiequid  difcrimi- 
Iib«llum  de  j^yjT^  impcndcat.nontamea  liberum  vellatum  vnguem  dcfle- 
vitandis  fu-  ^^^^  ^^  eiufdem  Dei  imperio,aec  vllo  praetextu  fisefle  quic- 
kL  'quM  ne-  qw^m  tcntarc  nifi  quod  pcrmittit. 

eefariafuntfii  14.  lam  vcro  quum  hac  libertatis  prserogatiua,  qualcm  an- 
His,  nuliiusof-  tea  defcripfimus,  donatae  fidclcs  confcientijeid  Chrifti  benefi- 
fendicult  ttmo-  cio  confcquutsc  fintjnc  vUis  obfcruationum  laqucisin  iis  rebus 
re omittenda.  jr^^pijcentur  in  quibuscas  cfle  liberas  Dominus  voluit:  om- 
'Tefutaiis  ijs  niumhomittii  potcftatc  cxemptas  cfle  conftituimus.  Eftenim 
auiin  liberta^  indignumauc  clirifto  gratiam  tanta?  fag^  liberalicatis  perire, 
tts  chrtjiiana  aut  confcicntiis  ipfis  frudum.  Neqpc  res  leuicuU  exiffimanda 
natur^m  ^T  «'/nobis  eft,quam  vidcmus  tanti  Chrifto  conftitifl'c:vrpote  quam 
fiaictarn  ^ec-  ^^^^  ^^^^  ^^^  arecntOjfcd  proprio  faneuine  xftimauic.  vt  Pau- 

ca»t:  conjcien ,  ,  1    1  -         'i  •  .     .  V      •     •  n 

^j^^  ^p^j^l^jj^  lusnondubitetdicerCjirritamncricius  mortem,  hanimasno- 
dtffertntium  ftras  hominibus  in  fubieftionem  tradimus,  Siquidcm  non  a- 
r^rMwrf/^^ff^M,  liudagit  aliqaot  capitibus  cpiftola?  ad  Galatas  jquamChri- 
tr*dittt)num  fturn  nobis  obfc^3rari,vcl  potiuscxting»i ,  «ifi  in  fua  libcrtate 
humanarum  ^^^^  confcicntix  noftr^E:  a  quacerteexciderunt,  fi  poflunt  ho- 
^rfJT^//'^'**  minuui  arbitrioleeum  acc(  nftitucionum  vinculis  ilUquetri, 

enedocttur.       ,_      ,  n     °        '        \-       -rr  •        i  .      .         ^  /^ 

i.Peti.iS.     Verum,v:rcscft  cognitu  dignufima,  ica  longiori  magifquc 

Gal.j.i.4-     perfpicuaexplicscioneindigct.  Statim  enim  atq,  dchumana- 

rura  conftitutionum  abrogatione  verbum  faftumeft ,  ingentes 

turbsEpartim  a  feditiofisvparcim  a  calumitiatoribus  commo- 

uentur ;  quafi  vniucrfa  fimul  tollatur  ac  fubtrertatar  hominum 

obcdicntia. 

6)   d  ita.  </?  in      *^    ^^  '^*'^'"  ^^b^  lapide  nequis  impingat,  primum  animad- 

T^Lendum  T  uertamus  duplex  cffe  in  hominc  rcgimen :  alcerum  fpiricuale, 

z>t  regimcn  sji  quo  confcicncia  ad  piccatem  &  ad  cultum  Dei  infticuitur:  alte- 

riTUcile  k  poii'  rum  politlcum,  quo  ad  humanitatis  &  ciuilit.itis  officia ,  qu2B 

'ico  dtfierna.    jntcr  homincs  feruanda  funt,  homoeruditur.Vulgo  appellari 

"*^'  folent  iurifdidio  fpiricualis  &  temporalis,non  impropriis  no- 

minibHs.quibus  fignificatur,priorcm illam  rcgimmis  fpcciem 

adanimasvitampercinere,  hanc  autem  in  his  qua?  pttelcntis 

vitsefuntvcrfari:  non  qtiidem  inpafcendotantumaut  vcftien- 

do,fedin  prjefcribendis  Icgibus  quibus  homo  inter  homincs 

Lgfs  ite  qus  yitam  fandcshonefte  modeftcque  exigat.  Namillain  animo 

incer 


OE      MODO     rBRClP.     CHRlStt      GRAt.       lcj^ 

interiori  fede  habex:  hxc  auteni extcrnos mores duntaxat co- p^-^ iUyjmi 
pomt.Alter'jmvocarenobisliceat,regnunirpirituale:  alteru,  ftant  conftderi 
regnum  politicu.Hscautem  duo.vtparciti  fumus.fcorfum  /in-  dafunt.necpcf 
gula  difpicienda  fcmperfunt  :  &  dumalrerum  confideraturj  Z'*''^'"  ad  po^ 
auocantiiauercendiquC  ab  alrerius  cogitaMone  animi.    Sunt'^*''"^^"'^'^^ 
eniui  in  homine  veluti  mu  ndi  duo,  quibus  &  varii  reges  &  va-         ' 
ria?  legcs  praeefle  pofTunt.  Hac  dittindione  fiet  ne  quod  de  fpi- 
rituali  libertate  docet  fciuaagelium  perperam  ad  politicum 
ordinem  trai.ainus  :  acfi  minusfecundumexternumrcgimen 
humanis  legibus  liibiiccrentur  Chriftianijqoia  f  )lut3B  funt  co- 
rarn  Deo  ipiorum  conlcicniias  :  c^^propcerca  eximerentur 
omnicarnisferuirutejquodfccundum  fpiriiii  liberi  funt.  De-  vidnndtvn  iti 
indequiamiisetiim  conflitutionibus  quse  ad  fpiritua!e  it- ^n  fmt  emfen^ 
gnum  videntur  pertin€re,potei-t  aliqua  eife  ha]iuc<nario,inter  '^»**     1/*^^* 
hasetiam  ipfas  diiberncreoportet  quaelcgitimGehaberjd.r  fint,^"'""^"*' 
Vt  Dei  verbo  confentane3E:qu2E  rurfus  locum  apud  plos  habcre 
non  debeanc.De  ciuili  regimine  crit  alibi  dicendi  locus.De  le  Life.^.ciiO; 
gibus  ctiam  Eccle/iaflicis  diccrc  in  prxfcntia  fuperfedeo:  quia 
plenior  £rad;acio  quarco  libro  eonucniec,vbi  de  Ecdeii^  pute- 
itateagetur.Huiusautcm  difpjtationish^Ec  fit  claufula.  Quae-  chnclufi^  dijhiii 
lHo(vt  dixi)  pcr  fe  non  adeo  obfcura  vel  perplexa,  plerofque  tationu. 
ideoimpeditquod  inter  externum  (vc  vocant)&  conicientiae 
forum no fatisfubtihter  difcernunt.Pr^eterea  difficulcatem au-  Rora.iji.^fi 
get  quod  Paulusobediendum  eifc  magiftrarui  praecepit ,  non 
pGen*e  foliim  metH,fed  propcer  confcicntia.Vnde  feqmtyrapo- 
licicis  quoquclegibus  obitringi  confcicntias.  Quod  fi  ita  eiietj 
caderctquicquidpauloantcdiximus,  aciamdidurifumusde 
(pirituali  regimine.Vt  hicnodus  foluatur,  prim«  operseprcciu  Porro  vi  cia^ 
eft  tenere  quid  fitconfcientia.  ac  definitfo  quide  ex  ecymo  vo-  *■"**    n^^eat^ 
cis petenda  eft.  Nam flcuti  quuni  mete intclligentiaque  homi-  ^^^lu^nliim- 
nes  apprehendutreruin  notitiam,ex  eo  dicuntur  fcire,vnde  &  tionifj.  c«»fcie' 
fcientisE  nomen  ducitur ;  ita  quu  fenfum  habent  diuini  iudicij,  tta  hgetur-.pri* 
qua/ifibi  adiunftum  tailem,  quffua  peccata  eos  occultare  ncn  ^«^»  tradituf 
finicquin  adiudicistnbunalrei  pertrahacur,  fenfus  ille  voca- '^*"/''*''^'*^'^'^ 
tur  confcientia.   EftenimquiddaminterDeum  &  hvmiinem  "'^"* 
medium :  quia  hominenonpaciturin  feiplo  fupprimere  quod 
nouicjfcdeo^vfque  perfequicurdonccadreacum  adducac.Hoc  Rom.z.ij*. 
cft  quod  incelligit  Paulus  ,  qimm  tradit ,  confcientiani  /iniul  ■^^ojhlitn  ti^ 
ceftari  hominibus  ,  vbi  cogitationes  eosaccurai,<t  vel  abfol- /'"■''''''^/^'''^**-'^ 
uuntiniudicio  Dei.Simpicxnotitiain  hominerefidere  po0et*^  "*' 
veluti  incIuia.Ergb  fenfus  hic  qui  hominem  fiftic  ad  Dei  ludi- 
cium,  eft  quaiiappofirushominicuftos  ,  qji  omniaeiusarca- 
iiaobferuccacfpeculetur  ,  nequid  in  cenebrisfcpultum  m^- 
near.   Vnde  &  vetus  iliud  prouerbium,  Conicienda  n.iiJe  te-  i.i*«t.3.a34j 
itcs.Eadcmratione  &Petiusbon2ergaDeuconfcientiseinc?^- 

i^p  i 


CAf.XIX.  INSTITVTIONISLIB.     III.  ^ 

rogationem  pofuir  protranquiilincc  animijquumperfuafi  de 

Chriiti  gratia ,  nosmtrepide  corani  Deo  offerimus.  Et  author 

„  ,  cpiftol^  ad  Hebra:os ,  non  habere  amplius  conlcicntiam  pec- 

Htb  101.  ^11  t    1  r  I  /r  i- 

cati.pro  liberacos  veiaQJoiutoseiie,  vt  peceatumnosauiplius 
nonarguat. 
'Deinde  oftendt     \6    Itjquc  ficut  opcra  refpf  6lum  ad  homines  habet,  ita  Cf  n- 
fK»'^M.jw7f/4- fcientia  ad  Deumrefenur;  vt  confcjeiiria  bona  nihilalii  d  fic 
uonem  habeat  q^^p^  intcrior  cordi  integritas.  In  que  fenfum  Paulus  fcribit 
A     exter-nam  £oj^-,,,j^j-,,£,^j-;jfP  Le«is  circ  charitatcm  ex  pura  confciecia  &  fi- 
pH^r.iiy  tn  !is  denon  hda.Poltea  t  ti.in»  eodem  capite  quancum  ab  inteiiige' 
rehit^  £ft:it  per  tia  d.ftcr-it.oftendicdicens  quoidam  a  fide  naufragium  kciile, 
Je   ciut    it^j.e  (juia  bonam  confcientiam  derelitjuerant.  His  enim  veibis,vi- 
ft.r.uautr>.'a:a:  ^^yj,-,  ^|f^.  c^lcndi  Dei  aftcdum,finctruniq;  pie&fan6teviuen-. 
"J*'*!.-"'^''„"r*  <^i  ftudiuni  indic3C.Interdum  quidc  ad  homines  quoqi  exccn- 
rentifjJi"  '^^"  «^i^ur,  vf  qucm  teftaiur  aptd  Lucam  idem  Paulus,  fe  opera  de- 
i.Tim.1.5.      difle  vtbona  con/cientia  ambularct.erga  Deum  &  liomincs, 
AdiA/^>\6.      Sed  hocideo  didileft  ,  quod  bouce  conicientij^fruftusad  ho- 
ni]nesvfc].manar,tacperueniuntl'roprieauremloquendo,fo- 
lum  Deu  refpicitjVt  iam  dixj.Hinc  fic  vt  obftringcre  confcien- 
cijmlexdicarur,  quselunplicitcr  liommemligar,  Cxnt  hominu 
intu'tu  ve!  non  habita  eorum  raticne.Exepligrana,  Non  mo- 
docuihimferuareanimum  [TUiuaiqueab  omni  iibidine,  Deus 
pr^cip  t,  ki  quamhbetverboium  oblcoenitatem  &exteri^am 
lafciuiam  prohibet.  Huius  iegis  obleruationi,  ctiaficuliusm 
mundohomo  viuerer,confcientia  jnea  fubiicitur.ltaqui  i^€.{)\^ 
temperantcr  gerit,  nontantunj  eo  peccatquodmalum  excm- 
phim  prxbet  fratr  bus:  it^  confcicntiani  reatu  obi^ri(fla  habec 
apud  Deum..^iia  in  reb  per  ie  n.ediis  eft  ratio.  Abftinere  enim 
dcbemus  fi  quod  pariant  ofFendiculum:  fed  iibera  confcient  a. 
i.Cor.  10. 2i.  ^'-'^  de  cameidohs  confccrata  Pdulusloquitur  Siquisiniiciac 
fi:rupu!um(inquir)noli  actingere,propter confcientiam.-  Dico 
auicrn  confcientiam.non  tuam,fcd  alcerius.  Peccaret  homo  fi- 
delis,qui  prtus  admonitus.eiufmodj  carnem  mhilominus  edc-> 
ret.  Scd  vtcunque  fratrisrefpedlu  nect  (Taria  ilJi  fit  abftincntia, 
vta  Dcoprscfcfibitur,  nontamenconfcisnriselibertatem  reri- 
neredefinit.Videmus  vt  kxifta  extcrnCi  opusligans,confcien^- 
tia  m  folutam  relinquat. 


C  A  P  V  T      XX. 

I>(p  Oratione  qu&fr&tipuum  eH  fdei  exerchiumj^^  ^ua 

Det  henejicift  ^uotid  ie  percipimtti. 


b  £      U09  O     P  E  R  C  1  P.     C  H  R  I  S  i'  I     <Si  H  A  T.  J.^  ^ 

Fartes  huius  capicis  prsBcipuar. 

a  Traflatiohls  de  «ratione  cum  fupcrioribus  connexio  ,  quad  tteoij 

&  qiiam  neceflr.iriiim  flt  illud  Ghriftianoril  exeri.iciiifn>refl:.  i.kC  i^ 

2.   Quis  liz  orandiis.aJiliraobiadionis  qus  nimium  frequeatcr  an'- 

mis  occurrit  neccirari^  refiitatione,  led.?. 
'}    Leges  qu:c  inter  inuoc«adiun  func  obrtraandaf  i  piis  hominibusj 

fecl.  4.vfquc  ad  17. 

4  Per  qiiemeftinuociHdiH.fed   17.18  (?fi9. 

5  Error  aduerfus  dodrin.im  de  ynico   Medi.itore  &  intercefioro  e- 

recibiis  cxcutitur,  additis  refoonfionibus  «d  pr3?cipu:i  argumentS 
quae  pro  fand»rum  inrc-rcenione  prop-jnuncur,a  io.fed-.  ad  2*. 

6  Orarionis  fpecies,df  aecidencia  q  ..idam.  Cc<!i.  i8  2^  jo.ji,j2.&  j^, 

7  I'etfed:B  inuocationis  formula,feu  Dominicae  rationis  enarratio, 

a  j4.fe<a.ad>o.vrfjue. 

8  Nonnullae  citra  orationem  ©bfefuandaE  rationes  de  tempore  ,  de 

perfeuerantia,  de  animi  affjda  Sc  cercalidei  perfuafione,fea.fo. 
51.5:1. 

X  his  qu3e  hiaftenus  difpufata  furat 


m 


1?   fcuxe  perrptcimus  ,  quam   /ic  homo   bonorum  f"'^"''*  "''^"^ 
^oninium  egenus  ac  inanis  ;  vtque  ilii   omnia  f'^*    'u^^Zlt 


^A  ^  defint  falutis  adiumenta.      Quare  C\  prjelidia  jnit,o,^  tran 
^■^  ^^^^qu:£rit  quibus  inopise  (ua;  fuccurrat  ,    excra  Ce  fitio  ad  Jntir^t^ 
excat  oportec  ,   &  aliunde   ea  fibi   comparec.  ^^^«'='''3 '"'- 
Hocpoftea  nobisexplicatiimeft,  Dominutn  fc-  «•«^•«'««W 
fe  vlcro,  aclibcralicerin  Chriftofuoexhibercin  quopro  no- 
ftra  niiferia  omneni  felicicacem,  pro  noftra  inopia  opulenciani 
oftcrc,  in  quo  c^leftes  thefaucos  nobis  aperie ,  vt  diledum  Fi- 
itum  (uum  coca  fidesnoftra intueaEur,ab  ipfo  toca  noftra  expe- 
ftatiopedcacinipfo  totafpesnoftrahsereat&acquiefcat.Hie 
quidem  fecreta  eft  abfcondicaque  philofopia,  & qu:E  fyJlogi- 
fmis  erui  oon  poteft:  fed  fcilicet  eam  perdifcunr  quibus  ocu- 
io.s  aperuit  Deus,  vt  in fuo  lumine  lume  videanc.  Poftqua  vero 
fideedofti  fumus.agnofcerequicquid  nobisneceffe  eft,nobiif-  ^      , 

que  apud  nos  deeftjidin  oeo  e(te  ac  oomino  noftro  lefuChri-  Muin^  ni  tr4-^ 
fto:in  quo  fcih^cet  omnem  fusc  largitatis  plenicudinS  Pater  re-  ^^^''*  ^^   -^'^® 
fidere  voIuit,vt  inde  (  veluc  ex  vberrimo  fontej  hauriamus  o-  '■°'^^"''^° 
mnes;  fupereft  vt  in  ipfo  quseramus,  &  ab  ipfo  precibus  poftu- 
lemus  quod  in  ipfo  efle  didicimus,  Alioqui  .fcire  ocH  bonorum 
omniuin  Dominum  ac  largicorl,  qui  nos  ad  fepoicendu-n  in- 
uitet:ipfum  vero  nec  adire  nec  pofcere,  adeo  non  prodeflec,  vc 
perinde  id  fucurum  (it  acfi  quis  indicatum  chefaurum,humi  fe-  ^fw.'. 
pulcu  acdefoffum.negligat.Proinde  ApoftoIus,vc  oftedereto- 
tiofim  a  Deiinuocitione  eflrenopofTe  veram  fidem,|hunc  or" 
dinem pofuit:Sicuci  ex  Euangelio  nafcitur  fides^!(k  per  eaT»  ad  i^^oni.so.  i/J, 
inuocadum  oei  nome  corda  noftra  formari.  Atqje  hoc  ipfum 
cft  tniod  aliquantc»  ante  dixecaCjSpirkumadopcionis.qui  tefti- 


mm. 


CAP.    XX.  l^rSTITVTlONlS       LlB.fir. 

Rom.  8.2C.  mbnmmEuangelfjcordibus  noftris  obfignat,  erfge^c  fpiritus 
noftros  vt  vota  fua  exponere  Deo  audeat,excitarcgeniitus  ine 
narrabilesjclamarc  cum  fiducia,  Abba,l^acer.Hoc  ergo  poftre- 
mmn^jquiaobiter  duntaxat  ance  di£tum&  qua/ileuueratta- 
dumeft.nunc  fufiustradari  conuenit, 
r«>M°"'*  *  Ergoidoracionis  obtinemusbeneficiojVtadeasquseno- 

bis  apud  cseleftem  Pacre  repofit^  funt  opes  penecremus.  Eft  e- 
nim  quxdam  hominum  cum  Deo  comunicacio :  qua  fandua- 
rium  cseli  ingreflijde  fuis  promiffis  iJlum  coram  appellant ;  vc 
quod  verbo  duneaxat  annuenci  crcdiderunc  non  fuifle  va- 
num,  vbineceffitasica  poftulacexperiantur.lraquenobispro- 
poninihil  videmus  aDominoexpedandu  j  quodnon&pre- 
cibusiubeamurpoftulare.adeo  verumeft,orationeefloclithe- 
fiufos,  quos  Euangelio  Dominiiudicatos  fides  noftra  mcuica 
UetefitM.  fuerit.  lam  veroquam  neceflaria  fic  &  quoc  modis  vcilisfic 
prgdicadi  exercitafio,nuJlisverbis  fatis  poceft  explicari.No  abs 
re  eft  profedo  quod  CdBleftis  Pater  vnicu  in  fui  nominis  inuo- 
cacionefalutis  pr^Efidium  efle  teftatur,qua  lcilicec  prsefcntiani 
&prouidentiGe  eius,per  quamrebus  noftriscurandjsaduigilet: 
&virtucis,perquanosfiiftmeat  imbecilles  &  propedeficien- 
tes.ifebonitacisjper  quam  mifere  peceacis  oneracos in  graciam 
rccipiatjaduecamus:  quadeniquetotu  ipfum,  vcfenobispr^- 
fentem  exhibeat  accerfimus.  Kinceximia  confcientiis  noftris 
^* '  "**'  requies  ac  tranquilhcas  nafcicur.  fiquidem  necefficatCjqua»  nos 
premebat,  Domino  cxpofita, vel  in  eo  abudc  quicfcimus,  quod 
illumnihilmaiorumnoftrorumlatet,  quem  &optimenobis 
velle  &  optimeconiulerepofll^  perfuafififnus. 
,      '^*  3  Sedenim, dicet  qi'ifpiam,annofinen^.onitore  etiamno- 

!,  ,'!'   ^'"'^  uit  &  qua  parte  vreeamur.&quid  nobis  expedic:vt  fuperuacuu 
utiU  videtur:  ^iuod^modo  vidcri  queatipfum  precibus  noftris  folicitari,  per 
quandoqHiciem  Jndc  atquc  conniucntem,  aut  etiam  dormientem ,  donec  voce 
DeMfip:'es  ^'  noftra  expergefadus  fueric?Verum  qui  iic  ratiocinatur,  queni 
bontu  Komt ^ua  fn  finem  fuos  ad  orandum  infticuerit  Dominus  no animaduer- 
^arte    vrgea-  j.^j„j.^  nequc  cnim  id  tam  fua  ipfius ,  quim  noftra  potius  caufa 
nobu  expedtat.  ^^dinauic.    Vult  quidcm  ,  vcarquum  cft  ,  fibiius  fuum  reddi, 
T(tipor,fio,ab  0-  dum  ei  acceptu  fertur  quicquid  cxpetunt  homines ,  &  fentiunc 
rattonu  inFiiiu  ad  Iu2m  vtilitatcm  facere,  idque  votis  teftatuin  faciut.Sed  lui- 
litne&fine.    iusquoqs  facrificijquo  ipfecolitur  vtilitas  ad  nos  redit.Icaque 
J:^^'§'^  "***   fanftiPacres  quo  Dei  beneficia  apud  fe  &  alios  cofidenciHs  ia- 
exemXT  ^   <^arunt,eo  acrius  adprecandumfueruntincitati.  Vnum  Elise 
excmplum  nobis  fatis  erit,<^ui  de  cofilio  Dei  certus,  poftquam 
regi  Achab  pluuiam  no  temere  pollicitus  eft,  anxie  tamen  in- 
ter  genua  precatur,  famuliimque  fcptem  vicibus  mittic  ad  ex- 
pIorandum:non  quod  oraculo  fidem  abrogetjfcd  quod  officii 
fui  cfTe  mjuicne  fomnoleBta  vel  torpida  fit  fidcs/ua  defidcria 

apud 


DB      MGDO     PBmC.CHRIsTl     G  H  A  tI  29^ 

apudDeum  (Jeponere.  Quare  tamctfi  nobisad  tnifenzs  no-  ^  mcejfari^o^ 
ftras  ftupidis  &  hebefccEtibus ,  ipfe  pro  nobis  vigilat  &  excu- 
bat,  ac  interduin  quoque  fuccurrit  non  rogarus-.nollr?  tamen 
plufimum  inocreft  affidueipfum  anobis  implorari,vtferio,ar- 
dentique  eius  femper  qu^rendi,amandi,colendi  de/iderio  coc 
noftrum  inf?ammetur,  duio  affl.jefcinHis  ad  ipfum ,  velat  ad  fa- 
cram  aachoram  in  omni  neceffitate  confugere.Deinde  vt  niil-  *^^  hene^a. 
lacupiditasjnailumqucomnino  votum  animumnoftrumfub- 
ear,cuius  ipfum  teftem  facerepudcat;  dum  Vota  noftra  omnia 
coram  eius  oculis  fiftcrcadeoque  totu  cor  eftundere  difcimus. 
Tumvtadbeneficiaeius  vera  animi  ^ratitudineatqueetiam    .r     r^  - 
grariarum  actione  excipiendacomparemur:  quse  ab  ems  manu  nripcrpetm%§ 
nobis  prouenire  noftra  precatione  admoncmur.  AdhiEc  quod  fordation»* 
peramus confequuti, votis nofttis ipfum  refponJif^e perfuafi, 
hinc  zd  meditandam  eiusbenigni^arem  ardentiusfcramur :  & 
fimulmaioricum  voluptate  amplexemur,  quseprecibusagno- 
lcimusfuifTeimpetrata.  Poftremo  vt  eius  prouidentiamani- t^</,v<j>,^ftyorf,* 
mis  noftris  pro  imbecillitatis  noftrae  modo  vfus  ipfe  &  experi  dentidi  medita^' 
nientumconfirmet,  dumintclligimusipfumnon  modo  polti-tione. 
cerijfe  nunquam  nobis  defuturumj&  aditum  vltro  ad  fe  appel 
landum  in  ipfo  neceffitatis  articulo  pacefacere: fed  maHu  fem- 
per  habere  extentam  ad  fuos  iuuandos :  nec  ladare  eos  verbis, 
fed  pr^efenti  ope  tueri.Eas  obresclemcntiffimus  P^ter.vtcun- 
que  nunquam  vel  dormiat  vel  torpeat,  dormienris  tarrien  ter- 
pentifque  fpeciem  plerunque  pr3ebet,quo  ita  ad  fe  petendum, 
rogandum^flagitandum  magno  noftrobononos,  alioqui  defi- 
des &  ignauos , exerceat.  Nimium  ergo  infulse iili qui  vcho-  o«c/«y?o,  W- 
minumanimos  aboratione  reuocent,  Deiprouidentiam,  re-'')^''"^  ^f" »'»-; 
tumomniumcuftodiae  excabantem,fruftranoftris  interpella  ''^"'^''""  ^" 

•  i/-.-  rovrN-  exercitium.tri' 

tionibus  fatigari  garriunt :  quum  non  fruftra  Dominus  contra  y^^  testimoniis 
teftetur  fe  propinquum  efTe  omnibus  inuocantibus  nomca  confirmata. 
fuum  in  vcritate.  Nihtlo  fecius  eft  quod  ali/  nugantur,fuper-  Pf-al-j^s.iS/ 
fluameflceorumpetitionem  qusevltro  largiri  paratusfieDo- 
mjnus:quumeaipfa  qusa  fpontanea  eiusliberaiitate  nobis  Pral.34.15. 
fluunr,precibus noftris  conceffa  velit  agnofci.    Quod  teftatur 
mcmorabilis  illa  fententia  Pfalmi ,  cui  multse  fimiies  refpon- 
denr,OcuIiDomini fuper  iuftos,&  aures  eius in  prcces  eorum. 
i^ux  Dei  prouidentiam  fua  fponte  curanda?  piorii  faluti  inten- 
tam  fic  commendat.vttamen  aon  prstereat  fidei  exercitium, 
quo  abftcrgitur  focordia  ex  hominum  animis.  Vigilant  ergo 
Dei  oculi  vt  csccorum  neceffitati  fubucniat;  fed  vult  ipfe  vicif- 
fim  audire  noftros  gemitus ,  quo  fuum  erga  nos  amorcra  me- 
lius  proWet.  Atque  ica  vtrunque  verum  eft,non  dormire  neque 
dormitare  cuftodem  irraelis,&  tamen  ceflarequafinoftH  ob-Piai;i2i.< 
i<tuni,vbi  nos  torpcntes  ac  mutos  vider. 

Pp    iij 


«  A  ?.     XX.  I  N  S  T  i;  T  V  T  I   O  N  !  S     t  I  R.    1 11. 

\\  '•  4  Porro  rite  probeque  infticuenda:  orationis  eft  hsecprims^ 

^^^'''''^"^^'"".leXiVtnon  alirer  quam  eosdecct  Qui  adDeicolIoquium  in- 
ma.vt  Dmm  grcdiuntur ,  mente  anmioque  compofiti  limus.  Qu^od  fciiicct; 
'  rsi*iixdmnr.    quantum  ad  mentem  confequemur,  /i  carnalibus  curis  cogita- 
"  tfonibiirqueexpedita,  quibus  a  refto  puroq.  Deiintuituauo-  t 

cari  aur  deduci  queat^non  modo  tora  mtendat  ("0  in  precatio- 
nemjfedctiam  quoadfi^ri  potuerit  fupra  feipfam  eleaeturac 
c^faUtefe  de-  ferafjr.Neuue  vero  mencehic  requiro  ira  cxplicatam  vi  nul- 
heat  met,'  .rt  jj,f<^jjci[.y  jjfjc  punsatur  ac  nivordeatur:  quum  oporteat  contra 
^^g  mu  ca  anxietarejOrandi  teruorcmm  nobis  accendi  (  qualitcc 

fa.nd:os  Dei  feruos,  ingcncescruciatusnedum  folicitudines  vi- 
demus  reftari,  quum  e  profunda  abyflo  nique  e  mcdiis  mortis 
{aucibu'^  qaerulam  fe  ad  Dominu  efFerrevocera  dicuntj^fed  a- 
lienasj&exrraneasomnes  cur;isabigendas  dico,quibus  huc&, 
illuc  vaga  j;'famens  circumFcrarurj&e  c^:o  decrafta  incerra 
deprimarur.Siipra  fe  vero  ipfnm  eleuari  oportere  infelligo.ne 
quideorun^.  q  j^  c^ca  &  Oolidanoftr-i  ratio  commetari  folet, 
fn  Dei  conf pe(f>u  r  profeiar  ,  nec  fe  intra  vanitatis  fuse  modu- 
lum  conftrifitam  teneac,  fed  ad  puritatcDeo  dignam  aflurgat. 
^'»^?'^"'^  "^y      "^    Vtrunquenotatu  apprime  dignu,  vc  quifquis  fe  ad  oran- 
leuitate   omni  «lun-1  compararjilluc  fuos  fenfus  ftudiaque  applrcet,  nequc  (vc 
depofltay/iudta  fieri  folctjderraliatur  erraticfs  cogitacionibus:  quia  nihiJma- 
feiifHf:jue  no-  gis  contrarium  Dei  reucrentu^  qi^am  Ieuit.isillateftislicenti3e 
/rw/fno/t^o.  ,^jjT,iurnIafciuientis  &  ib  (»mni  metu  folurx.  Quainretanto 
rfl»  «w  !«/7/\;- ^j^j^- ^  laborandum  eft  quanro  magis  difficilem  experimur. 
^.    ""  nemoennn  ficintentus  eft  ad  prccandu  quin  multasobliqu3s 

cogitarione.snbrepere  fenti.'tt ,  q^jz  orati'mis  curfum  vel  ab- 
fumpant.vclflexualiquo  ac  diucrriculo  niorentur.  Hic  vero 
nobis  fuccurrat  quam  indignnm  fif  vbi  Dcus  nos  ad  famihare 
'    aHoquium  admit(it>aburi  fara  cius  humanitare,  facra  profanis 
riiifcendo.dum  eiu"?  reueretia  mentesnoftrasfibideuinftas  no 
tenet:  ledperindcacfi  nobis  fermo  efiet  cum  homine  vulgari 
Tnter  orindum,  omiflb  illo,  huc  vel  illuc  tranfuolamus.  Scia- 
musergonon  alios  rit^pr obeque  feaccingere  adorandu  nifi 
quosafficitDeimaieftas ,  vt  expedici  terrcniscuris  &aftedi&. 
^titd  eleuatio'  ^^  ^^*"  accedant.Atqueid  fibi  vultceremoniaelcuationis  ma- 
rismanuurn  ce  nuum.vt mcminerint  homines  ^c  procul  remoros  efie  a  Deo, 
remoniaconfir-  nifi  fcnfus  Tuos  in  fublime  tollant.  Sicut  etiani  diciturin  Pfal- 
TOrfmr.      -•    n)o,Ad  teleuauianimamme  m.Ef  fepiushancloquendi  for- 
P^'*J'i«         iram  vfurp3rScriprura,orarionem  tollcre:  nein  fuisf:rcibus 
<Icfideanr  qui  cupiunt  aDeo  exaudiri.HaJc  fumma  fic,quo  li- 
beralius  nc^bifcum  Deus  agit,  comiter  nos  inuitans  vc  in  finum 
fuum  curas  nof^ras  exonercmus,rHinusnos  efTe  excpfabilesnifi 
tim  prsclari1&  incomparabile  eius  beneficium  reb.  aliis  o- 
irinibusjpud  nos  prsBponderar,  ndfqueadfc  trahit ,  vtftudia. 


Dl      MOD  O    P  ERC.cHr  JSTl      6  R  A  T.  ^OO 

fenfii^iucnoftros  ferio  adorandumapplicemus.quod  fierino  p-ai^t.9. 
Dotert  iifi  mens  cuimpedimentis  forcicer  ludmdo  furlum  e-  2,Ke  peurmu 
mer.ac.Altcram  propofu.mus,ne  petamus,  nifi  quantum  no-  -f  J^^^- 
b.sDcu.  permitar.   Etfi  emm  rubet  nosefFunderecordano- ^°^.;^^-^'- 
ftra,  non  tamenftultis  ac  prauisafteaibus  indifferenter  habe^ 
na^  laxat:  &  dum  promittit  fe  f^durum  fecunditm  piorum  vo- 
luntuc.».n6  coufqueprocedit  indulgentia.  vteorum^rbitrio 
fe  lubmirra-.   Atqui  in  vtroque  pafiim  grauiter  delmquitur: 
iieqie  cni;n  modotcmere  fine  fronre  ,  fine  reuerentia  Deum 
pleriquede  fms  ineptiisinterpellare  audent  ,&q'Mcquid  per 
fomuuim  adlibuerit,ad  eius  tribunal  impudenter  proferre:  i^ttd 
ranti  vei  ftolM*itas  vel  ftupiditas  eos  tenecvt  fpurciif.mas quaf 
que  cu,)iditares  obtrudere  Deo  aufinr,quarum  confciosfacerc 
homiacs  vehementer  pudeat.  Audaciamhanc  riferuntatque 
er  am  cicteftari  funt  quidam  profani  homines,  vitium  tamen  i- 
pa.nifeir.pcrrcgnauir  ;atqu'ehinGfaduni  eft  vt  ambiciofi  lo- 
uem  fibi  p.atronumafcifcerent,  auari  Mercurium,  ApoIIine  & 
MneruamdoftrinJ?cupid.,bell!cofiMai£em,VeneremIibrdi- 
nofi.  Sicuti  hodie^vc  nuper  attigi)maiorem  licentiam  iflicitis 
fuiscupiditarrbHshomincsin  prf^cibusindulgcnt  ,qija  fipares 
cum  paribus  i  jcose  Obtbrenrur.  Atqui  non  pani';,:  Densfuji 
facilicacem  itahabcri  ludibrio/ed  ius  fuumfibi  venuicans,  vo- 
tanoftrafubimperio  fubiicic&fr^no  coercecideorcnendum 
eft  illud  Iohannis,Ha:ceft  fiducianoftra  ,  ouod  /Tqi:  ui  pcceri-  ^^'^  ^'^ll'^^;^ 
inusrecundavoIuntatemeius,audir  nos.  C  ;^cerum  qwa  rancar^,^^^,,,^^,^^^^ 
pcrfedionilonge  abeft  quin  pares  fint  ficulrates  nofh\r,  ^^ix- fira  imheciUi^ 
rendum  eft  reniedium  quod  fubuentn.Qu^emadmou,   m  men-  t.-^tiDer^^cpe.-n 
tis  aciem  in  Deum  iatendere  conuenit,)ta  cordis  afRt1:um  Qry.fi^r^.'\Spintum 
dem  fenui  neceffe  eft.Vtrunque  vero  longe  infra  ^^^^^^^^o';'^;i^JJ^^ 
veriijsfatifcunt  &  deficiunt.aut  in  conrraiiusn  feruncur.Ideo  r»agiflrum.^ 
VI  huicimbecillitati  fuccurratDeus  fpirrtuin  prec-bus  nobis  aom.8  ttf. 
darmagiftrum,quidiftetquod  reft  im  eft,  arque  afteclus  no- 
ftros  nioderetur.  Qnja  enim  quid  oiandum  fit  quemadmodu 
opo  tetnefcimus,in  fubfidiu  ille  fubic,  &  pronobis  incerpel- 
lat  ge  nitibus  inenarrabilibus.non  quod  iple  reuera  vcl  prece- 
tur  vel  ingcmifcat:fed  fidjciam,vota,fu(p!ria  in  nobis  excitar, 
quibus  concipiendis  haudquaquam  fufficerent  naturas  vires. 
Nequeabsregemitusinenarrabiles  Paulus  vocat  quos  duce  ^4/^^71  rliud 
Spirituemittuntfideles.-quia  non  ignoraac  qui  vereexercitati  magtflermm. 
func  in  prccrbus,c3Ecis  anxieratibus  ica  fe  perplexos  conftringi 
vc  vix  reperianr  qaid  profari  expediat.-imo  dura  conan:ur  bal • 
buare.implicitihajfitant.  vndefcquicur  finguIareefTerefi-t?  o- ^'? .''*^'^"  '^j' 
randidonum.  Hiccnon  eodicunrur  quonosipiipropris  <J-^- fidum preL 


an- 


fidise  fauentcs.ad  DeiSpiritum  orandi  prouinciani  relegemus,  di  corde 
^ctorpcamusinilla  incuria  ad  quaplus  fatis  furausprocliucs;^^ 'jf^%w»/.. 

Pp    iiij 


f^P.XX,  liJSTlT  V  TIO  NIS     1.18.111, 

(qualiter  fmpise  quorundam  voces  audiuntur ,  ofcitanter  efte 

cxpe(ftandijm  donec  ille  ineines  noftras  alibi  occupatas  prse- 

iieniat)fed  potius  vt  noftram  ignauiamfocordiamquepertse, 

foG^sr.  t^AS.  fi,raieSpiritusadminicuIumexpetamus.Necver6Paulusguii 

iubet  oiare  in  SpiritUjideo definit  ad  vigilant/am  hortari ;  fi- 

gnificansita  vigere  SpirJtus  inftindam  adformandaspreces, 

vt  conatum  noftrum  minime impediat  vel  rctardet :  quoniam 

hac  in  parte  vult  Deus  experin  quam  efficaciter  corda  noftra 

impellat  fides. 

^ecund^  Lex,      g    Efto  &  alteta  Icx,  vtrogando  femper  inopiam  noftram 

(enfm,  vcre  lcntiamus,ac  lerio  cogitantcs  omnipus  qus  petimusnos 

i.lnecim^ec-  i^digcre/erium  imo  ardcntc  impctrandi  aftc<ftura  iungamus 

cmt  ^f/MWf:?o-cu!p'aprecationc,MuItienim  defun6:oriepreces  ex  formula 

rie  (ir  ex  for-  recicanr,3c{i  penfum  Deo  foluerent  :  &  quanquam  fatentur 

^ala  garrttn.  neceftarium  fuis  malis  rcmcdium  hoc  efle,quia  Dei  ope  quam 

^'  "  imploranc  carereexitiale  fir:  apparet  tamen  hoc  officio  ipfos 

defungi  ex  more  :  quia  interim  frigcnt  animi,  ncq;  cxpenduc 

quid  poftulent.  Gf  ncralisquidem  &confurusneceffitatisru2e 

reniusdluceos  ducir^fcdnon  eos  folicitatquafi  in  reprifenti,. 

*■  ,yP^'^'^'^     vrc2eftatisfuseleu:imcn  petanr.  Porroquidodio/ius  auretia 

futpeccatorum  ^  .  r  i         r « -  i  •        - 

fucirum  (enfu    ^^'^  magis  cxecrandum  puramushac  haionCsVbi  quis  veniam 

mJlo modo :an  pccciitorum  poftular.intcrim  aucfe  peccarorcm  non  eftecogi- 

gHntur»,  tans.aut  certe  peccatorem  efte  noii  cogitans:ncmpe  qua  Deus 

ipfe  planeludibrio  habetur.Arquieiu/modi  prauirace  ,  vt  nu- 

per  dixi  rcfcrrum  cft  homrnum  genus  ,vt  defungedi  caufa  per- 

multafa^pe  flagitentaDcoqu^  ciira  eius  bcneficentiam  auc 

iibi  aliundeeuenirc,autiaai>udrere/idere  procerto  iudicant, 

j.    feitames ,  {^\\^^y^^-^  Icuius  dclidum  cftc  vidctur.fed  neque  ipfum  tolera- 

precan4umco'  "^^^'  vt prcceshnc  meditationc  demurmurcnt  quitanrumhoc 

gitant.  principio  iinbuti  funtjvotislitandum  eflc  Deo.Pijsautcm  ma- 

ximecauendum  ne  vnquam  prodeantin  conrpeftumDeiquic- 

quam  poftuIa^uri,nifi  quod  &  ferio  animi  aftedu  exardefcut, 

■A,me  t&.        g^  ^i^  Ip^^  /imul  obtincrc  cupiunt.  Qninctia  ramet/i  i«  iis  qilsE 

in  Dei  gloriam  duntaxat  pctimus  ,  ncn  vidcmur  primo  inruj- 

tunecrr/icati  noftr^confulere,eatamen  non  minoridefiderij 

feruofe&  vehementia  periconucnit.  Vt  quum  pofcimus  no- 

men  eius  fan(5tificari,ardenter  (  vt  ita  dicam)  efurienda  &  fi- 

artS;'    ^o   tiendaeftillafjndificatio. 

fempeT^quiu  7  Siquis  obJiciatinon fcmpcr aequali  neceflitatevrgerinos 
ntcefime  tjr-  3^  precandum,fareor  id  quide:atqih3ecdiftinftionobis  ab  la- 
gemur  adpre-  cobo  vtilitcr traditur,Triftatur  quis  inter  vos?oret,qui  If tus  eft: 
randunt.  ^«  canat  Ergo  di£lat  ipfc  communis  fcufus,  quia  nimium  pigri 
'^r^ri^rm^  fumus,  proutres  exigit,nos  acrius  i  Deo  pungi  ad  ftrenue  o- 
iacob"?  tr  i^^ndum.Et  hoc  tcmpus  opportunUm  nominic  Dauid:quia(Ii- 
ffal.52.$,      cutipluribusaliislocisdocet(quonos  durms  premunt  mo- 

kfti^. 


pE     MODO      PERCIP.  CHRISTI     GRAT.         30i 

iefti^,incommoda,timores,aliaequefpecies  tentationum  ^acff 

nosDeus ad  fe  accerferet,Iiberior  patet  accefTus.Interca no  nii  Eph. Cii. 

nus  ve  rum  eft  illud  Pauli,omm  tempore  orandu  eflfc:  quia  vt- 

cunque  ex  animi noftri fen rcnria  res  profpere  fluat,&  vndique 

noscircumdeti5Btitiiemateria,nuIIum  tameneft  pundu  rem- 

poris  qao  nos  ad  precandum  fnopia  noftra  non  hortetur.  Abu-  HuiasreJ^ofiJio 

dat  quifpiam  vino  &  tritico:  quando  bucella  panis  ni/i  affidua  ««  cofirmauo, 

Dei  gratia  frui  n5  poteft,non  impedient  cell^  vel  horrea  quo  ^b  enumera. 

minus  pan€  quotidianum  poftulet.  lam  C\  reputemus  quot  fin-  |_'J^'  ^'JjZt^, 

gulis  momenns  difcrimina  immineant,nulJum  ab  orando  im-  ^^Ztomemisvi 

munenobisefTetempusdocebitmctusipfe.Hoctamcnin  fpi-  t^^^faluti 

risualib.melius  Ifcet  cognofcere.Quado  enim  tot  peccata,quo  njpaimmi' 

rum  nobis  fumus  confcji.nos  fccuros  cefTarc  finent  quin  fup-  '^'«f 

pliciter  &  culpa  & poena deprecemurpQuando  nobis  tentatio- 

nes  inducias  concedunt quin  ad  auxilium  properemus.?Adha!C 

regni  Dci  &  glori^  ftudiu  non  per  interualla ,  fed  affidue  nos 

rapere  ad  fe  ita  debet  vt  eade  femper  nos  maneat  opportuni- 

tas.Ergonon  fruftratoties  nobis  pr^ecipitur  orandi  afjfiduiras. 

Nondu  de  perfeuerantia  loquor,  cuius  poftea  fiet  mentio.-fed  ^  Deimidato 

Scripcuraaf/idue  orandumadmonens,focordiam  noftracoar- 

guir.-quia  no  fentimus  quam  neceffaria  fit  nobis  ha»c  cura  &  fe- 

dulitas.  Hac  regula  hypocriiis  &  Deo  mentiendi  calliditas  ab  ^^     eiufiem 

oratione  arcctur,im6  loge  abigitur.Promittic  Deus  fe  propin-  promificnt. 

quum  forcomnibusqui  inuocauerinteum  in  veritatc,&inue- 

ruros  denuntiae  qui  quxfierintin  toto  corde.  eo  minime  afpi- 

rant  qui  fibi  placcnt  in  fuis  fordibus.  Iraq.poenitcnria  legicima 

oratio poftuIat.Vndcillud tritum in fcripturis,Deu  fceleratos ^^'^'Jf^aurA, 

non  €xaudire,&preces  eorum  efTc  execrabiles,ficuti  facrificia:  ^  im^oenixen- 

quia  ^quum  efl  vt  Dei  aures  claufas  inueniant  qui  obferanc  r<.e  confidera- 

corda  fua,nec  Dcum  fiexibilefentiant  qui  fua  duritie  prouo-  tione. 

canreius  rigorem.  Apud  lefaiam  minatur  in  hunc  modum,  lef.i.ij. 

Quwmmultiplicaueritisprecesveftras,non  exaudiam:  manus 

enim  vefir^  f.mguine plena?  funt.  Item  apud  lercmia,  Clama-  ler.iuy.  8.  & 

ui,&  r enuerunt  audire.-claraabunt  ipfi  vicifhm,& non  audiam.  "• 

quia  fummi  probri  loco  ducit,iaftari  foedus  fuum  ab  improbis 

qui  facrum  eius  nomen  tota  vita  poIluunr.Vnde  apud  lefaiam  lefa.ij^i}.. 

conqueritur,q!Jum  labiis  ad  fe  ludasi accedant,cor  eorum  effe 

longe  remotu.Non  reftringit  quidem  hoc  ad  folas  preces  ,  fed 

fiftioneminfinguliscultusfui  partibus  fe  abominari  afferit.  j^^  ,  ^^^ 

Quo  pertinet  illud  Iacobi,Petitis,&n6  accipitis.quia  male  pe- 

titis,  vt  in  voluptates  veftras  infumatis.Verum  quidem  eft  ^t 

paulo  poft  iterum  videbimus )  non  inniti  dignitati  pioru  quas 

fundunt  preces:n5  tamen  fuperuacua  eft  lohannis  admonitio, 

Siquidpeticrimusaccipiemusabeo,quia  pracceptaeius  ferua-  i.loh.|.u. 

mus ;  quandoquidem  malaconfciendaianuamnobis  claudit.  Csndufio, 


CAP.  XX.  INSTITVTIONIS     LlB.    II». 

Vnde  fequitur  nec  ritc  precari ,  nccexaudiri  niii  /inceros  Del 

culcores. Difpliceat  igitar  fibi in  fuis  malis  quifquis  fe  ad  or.in- 

dum  comparac.:  &(quod  fine  pcenitentia  ficri  non  poteit )  in- 

duat  mendici  peribnam  &  afFeftum. 

TertiaLexiO-     ^     Huc&  tertiaaccec^lat.vtomni  propriieglorijB  cogitatio- 

mnh  fuptrbt*  nefc  abdicet,omnem  dignitatisopinionemexuat.omnisdeni- 

abdicatiQ.       que  fui  fiducia  decedac  quifquis  fe  cotam  Deo  C\{\.\t  precandi 

caufajdans  in  abieftione  fui  gloriii  Deo  in  foJidum.  nc  fiqi?idj 

vel  minimii,arrogemus  nobisjcun;  inani  noftra  inflatione  ab 

Exempia*       eius  fjcic  c^ncidamus.  Huius  fummiffionisjquas  omnem  aititu- 

dinem  profternit.frequentia  exempla  in  Dei  feruis  fwbe.nus." 

quorum  vt  quifque  ell  ratidiffimus, ita  quum  in  Dommi  con- 

J^wie  ■  (pcftum  prodir,plurimH  proflernitur.Sic  Daniclj  ouem  ranto 

-^  '       clogio  Dominus  iple  commendauit,Non  in  luititiis  noitriSjdi  - 

cebat,cora  te  fudimus  precesifed  in  niiferkordiis  tuis  magnis. 

Exaudi  nos  DominejDomine  propftius  fis  nobis,  Exaudi  nos, 

&:fac  qusepetimusjpropter  temetipfum:quiainuocatuefl  no- 

mentuumruperpopalumtuum,  &iuperlocum  fandum  tuii. 

Neq.  vero  obliqua  figura ,  vt  fieri  roleCjquafi  vnus  e  populo  fe 

turb:£permifcec,quin  pocius  feorfum  reatfi  fatetur,  fupplexq; 

ad  vcniasaf;/lum  confugir:ficutidirertepconuntiat,Qwum  cgo 

confeffus  eifem  pcccata  me<i&  populi  mei.  Hac  quoc].  fiumi- 

r^thiid.  litatem  fuo  exemplo  prrefcribit  Dauid,  Ne  intres  in  iudiciu  cfl 

?^iXl.«4.}  X.      feruo  tuo.quia  noiuftifjcabitur  inconCpe^Su  tuo  omnis  viues. 

Tali  forma  precatur  Iefaias,Ecce  tu  irarus  es,quia  peccauimus." 

"'^"*J"  in  viis  tuis  fundatum efl feculum,ideo ierusbimur.Et  fuimus  o 

^  ^'   '^'  '*     mnes  repfeci  immundicia:&quafi  pannus  foedatus,omnes  iufli- 

tia?noftr.T:&  cm.^rcnimus  nos  omiiesquafifol  u  it^,  &  iniquita- 

tes  noftrajquafi  vencus  difpergunt  nos.Et  non  eft  q»)  mnccet 

nomen  tuum:qui  fe  excitet  vt  apprehendat  te.Qaonia  abfcor)- 

"  diflifaciemruim  a  nobis,&tabefcere  nos  fecifli  in  manu  ini- 

quitatis  noflrsB.Nuc  igitur  Dominejtues  paternofler,  nos  fu- 

mus  lutu;  tu  e^  formntor  nofler,&  nos  fumus  opus  manus  tur, 

Neirafcaris  Domine,nequeinasterni1  recorderis  iniquitatis. 

Enrerpice,  ac^edH,  nosomnesfuniuspop  Jusruu^VidevtnuI- 

la  prorfus fiducia  nitantur  nift  hac  v^a  quod  fe  Dcieffe  cogi- 

«^» «.  -         tantes,ilh  ref0recur2enodelperanc.N0  lecus  lcremia<;.  3i  in»- 

quitates  noftr^refpoaerint  Goncranos,fic  propternome  tuu. 

VenTfinieenim  fimulaefanftiffimefcriptum  eftfa  quocunque 

^arutk.  tande  fir  )  cjuod  ab  incerco  authore  fcriptu,  Prophet^e  Baruch 

B.4i;uch.i.i8.  tribuitur,Anim3  triftis  &defoIata  fuper  magnitudine  mali.cuc 

ua,&  infirma,anima  famelica,  &  oculi  deficientes  dat  tibi  glo- 

riam  Domine.Non  fecundum  iufticias  patru  fundimus  prcces 

in  confpeftutuo  ,&coram  facie  tua  petimus  mi^encordiam 

Dnnvue  Deus  nof^ecJed  quia  cu  esmifericorSj  mifererc  nrw 


OEMODOFBRCIP.    CHHISTIGRAt»  3®» 

ftri,quia  peccauimijs  coram  te. 

9  Denique  rite  precandi  initiumatqueetiam  pr^paracio  ^^^^  aUiea'- 
^ft  veni^edeprecatiocu  humili&  ingenuaculpse  confef/ione.  /;•««  vUlitM, 
Nequeenim  rpcrandum  eftvc  quicquam  a  Deo  impetret  vel  w;/-*  fctUeet 
randiffimus  q^i(que,donec2ratis  reconciliatus  eific :  necfieri  deprecauo  cum 
poteft  vtaliis  Deusns  propitius  nifi  quibus  ignolcit.  Vnueno  ^^^^  ^  ^^^^^ 
mirum  fi  hac  ciaue  ianuam  fibi  fideles  aperiunt  ad  orandum:  mif(rtcordi*fi- 
quod  excompluribusPfalmorumlocisdiicimus.  Dauid  enim  duaa  coiunct^, 
aiiudpoftulans  dicitjPeccacorum  iuuentutismese  &  crargrci-  DaMdeitfie. 
fion.'mmearumne  memineris.  fecundum  mifericordiacuam  *  ^^^-  •*  *  * 
leminifcere  mei  proptcr  bonitatem  tuam  Domine.lie.Refpi- 
ce  afflidionetneam  &  laborem  meum  ,&remitte  omniapcc- 
caca  mea.  Vbi  etiam  videmus  non  fatis  efle  fi  in  fingulos  dies 
pro  recentibus  j  cccatis  nos  ad  calculum  vocemus ,  nifi  m  mc- 
moriamnobis  rcdejnt  quibusobliuio  pridcm  induifta  videri 
poterac.Nain  &  idem  Propheta  alibi  (celus  vnum  graue  con-  Pfal.^i.7* 
tclfLis   hac  occafione  vfque  ad  vteru  matris  reuoluiturain  quo 
iamiibem  contraxerat:  non  vr  culpamex  Batur^e  corruptela 
excenuetjfed  vr  totius  vica»peccata  accumuIas,quo  feuer^or  eft 
in  fe  damnando.n^agisexorabiJem  Deumreperiac.Ftfi  autem  Hyjtncfemper 
non  femper  expreffis  verbis  peccatorum  remiffionempoftulac  fxprefisverbis 
ran<ftiXi  tamen  d'ligeter  expendimus  quas  Scriptura  refert  eo-  "»"P''*J"'  • 
rum  pr'?ces,facile  quod  dicooccurrer,  orandi  animufumpfifie 
ex  fola  oei  mifericordi  i,  atqje  ita  fcmper  exordium  fecifle ab 
eo  placando:  qiiia  Ci  quifque  fuamconlcientiainterroget,tan- 
tumabeftvtaudeat  familiariter  curas  fuas  apud  Dcumdepo- 
nere,vt  ad  omne  acceflum  trepidet ,  nifi  mifericordia  &  venia 
fretus.Eft  qiiidem  &aliafpecialis  confeffio  ,vbi  panarumle-  ^^    py^t^sfta 
uanonem  ')ptant,vt  fimul  orentpeccata  fibiignorci:  quia  ^^-  j^edalis  piorii. 
fjjrdum  efleteffedum  coili  velle,manente  caula.Cauendum  e-  ^anttentta, 
nim  eft  neftultos  ajgrotos  imitemur ,  qui  de  curandis  tantum 
accidctibusfoliciti,  radiceipfam  morbi  ncgligunt.  Quin  prius- 
danda  opera  eft  vt  nobis  propitius  Cn  dcus  quam  vt  fauorem 
(uii  externis  fignis  teftetur :  quia  &  hunc  ordinem tenere  vulc 
ipfe,&  parum  nobis  prodeflet  eum  habere  beneficum ,  nifi  c©- 
fcientia  placatum  fentiens,  penitus  amabilem  nobis  redderet. 
QupdetiamonemurChriftirefponfo  :  namqQumpsralyticu 
fanaredecretfi  efl'er,Remitcutur(inquit)tibipeccata  tua.-erigcs  Mat.9.1, 
animos  fcilicerad  id  quodprsecipue  optandumeftj  vcnosin 
gratiam recipiat  oeus:  dcinde  frudu  rec6ciliationis  in  ope  no- 
bis  ferenda  proferat.C^tcrurn  pr^eter  fpecialem  illa  prxfentis  Generalisiunt- 
reatus  confeffione,qua  fideles  pro  impetranda  cuiufq-,  culp^  &  ^^'^^"y^r^Te 
pcen^e  venia  fupphcat,generaljs  illa  pr^fario,  qu^  cociliat  pre-  ^.'^j  •/.,,"'««. 
cib.fauorem,  nunquam  omittenda  eft.  quia  nifi  in  gratuita mi-  .^^am'ft  omit- 
fericoidiafundaras  cuquam  Dcum  cxorabijr.  Qu.o  referri  po-  ttnda' 


CAF-XX.  INSTITVTIONIS     LlB.     II T. 

t.Ieh.i.j.      teft  illud  loh^nnis,  Si  confiteamur  peccatanoftra,  fidelis  eft  Sc 

iuftus  vtnobisremittat,  &nosemude£ab  omniiniquitare.Vn- 

de  preces  /ub  Lege  fanguiniscxpiatione  cofecrari  oportuir,  vt 

acceptae  eflent,atque  itacommonefieretpopulus  fe  ratahono- 

jrispra»rogatiuaindignumefle,donecafaismquinamentispur- 

gatus,ex  lolaDei  mifericordiaconciperetprecandi  fiduciam. 

ciieMUaduer.     lo     Quod  autem  propriae  iuftitiae  fuffragium  interdum  ad 

ttrtiam  recfa  cxorandum  Dcum  citare  fanfti  videntur(vt  quum  Dauid  dicit, 

^emDThr^I  Cuftodi  animam  meam,qiiiia  bonus  fum.  Irem,  Ezechias,  Re- 

^'ime  fanaoti.  ^^^^^^  Domiuc  ob/ecrojquod  ambulaui  coramte  in  veritate, 

Pfal.8<5.i.      fecique  in  oculis  tuis  bonum  )  talibus  loquendi  formulis  nihil 

a.Reg  20.4.   /ibi  aliud  volunt  quam  ex  ipfa  regeneratione ,  feruos  Dci  fe  ac 

JTal. J4.16.     filios  teftari,quibus  i^pi^Q  fore  fe  propicium  recipit.Per  Prophe- 

i^Iotf*    1    ^^"^  docetCvc  iam  vifum  eft)oculos  fuos  fuper  iuftos  eflbjaures 

iitifdt^rffpi'^^^^^^  preces  eorum.  RurfusperApoftolum,nosimpetratu- 

fienii  ra\io  feu  ^os  quicquid  pcticrimus,  fi  mandira  fua  obferuemus.  Quibus 

aoi^mati».     fenrenriis  pretium  orationi  non  ftatuit  ab  operum  merins,fcd 

ita  ftabilire  vult  eoirum  fiduciam  qui  ftbi  non  fucatae  integrira- 

tis  &  mnoc^ise  probe  cofcij  funt.quales  oportet  efle  fideles  v- 

niucrfos.Siquidem  ex  ipfa  Dei  vcritate  fumptum  eft  quod  didt 

»A contrfi.ri9.    apud  lohanncm  caBCUsilluminarus,  non  exaudiri  a  Deo  pecca- 

Iehan.9.21.   toresj  fi  peccarores  modo  rccepro  Scriprurae*vfu  intelligimus, 

qui  citta  iufticiae  defiderium  toti  fuis  peccatis indorminr  &  ac- 

quiefcunt:  quando  nuUum  cor  in  finceram  Dei  inuocarionem 

vnquam  prorumpec  quod  non  fimul  ad  piecaeem  afpiret.  Talr- 

busergo  prominisreijrondent  fanftorum  obteftationes ,  qui- 

bus  fu5E  vel puricatis  vel  innocentise  mencionem  iniiriunr,  qu* 

fihi  cxhiberi  fcntianr  quod  eft  omnibusDeiferuis  expedan- 

w^  tii^n^avatio-  *^"*"'  Deinde  tum  fere  vii  reperiuntur  hoc  precationis  genere 

f>e  t kram cum  dum  fc  coram  Domino  cum  fuis  hoftibuscomparant ,  e  quo- 

zm^js,  rum  iniquirate  eius  manu  vindrcari  opcarunt.In  hac  vero  com- 

paratione  mirum  non  eft  fi  iufticiam  fuam  &  cordis  fimplicita*- 

tem  prorulerunt,  quoexcaufeipfiussequitatemagis  adferen- 

dasfibifupperiasDominum  pcrmouerent.   Id  ergobonipio 

pe^lori  non  pr.^ripimus ,  quin  fuse  puritatis  confcicntia  coram 

Domino  fruatur,ad  fe  cofirmandum  in  promif/ionibus  quibus 

veros  fuos  cultorcs  Dommus  folatur  &  fulcic:fcd  impccrandi  fi- 

duciam,depofita  proprijmeriti  cogitatione,folaDeicIemen- 

dafubniti  volumus. 

$^iarta  Lixfi'     i\    Quarta  demum.vt  ita  proftrati  &  fubadi  vera  humilita- 

*  *  tsditto.ccr-  te,nihilominus  cerca  fpe  exorandi  ad  oradum  animcmur.  Res 

tiapucia  ex-  q^i^Q^u  'u\  fpecicm  contrarigt,  cum  fenfu  iuftse  vlrionis  Dei  c6- 

f^ip"eca»J!Z  Juogc''^ certam  fiduciam  fauoris  :  qusE  tamen  inter  fe optirae 

amwam.        conucfiiunr.fi  propriis  malis  oppreflTos  fola  Dei  bonitaserigat. 

Sscucienim  antc  docuimus  pGenitcntiam  Sc  fidem  focias  effe 

infepa^ 


I»  8     M  O  D  O   P  £  R  C  r  P.    C  H  R  1  S  T  I     G  R  A  T.  ^0$ 

infeparabili  viaculo  fimul  connexas,  quarum  tamealtera  nos 
terrer.alccraexhilarat.-ita  inprecibus  mutuoeas  occurrereo- 
portet.  Atque  hmc  confenfum  paucis  verbis  exprimit  Dauid,    *^*'5''» 
Ego,inquir,  in  multitudme  bonitatis  mx  ingrediar  domum 
tuam;  adorabo  in  templo  fanditatis  tuajcum  timore.  Sub  Dei 
bonitate  Hdem  comple^ftifur,  timorem  interea  non  excludens: 
quia  non  tantumciusmaieftasad  reuerentiamnos  cogit,  fed 
propna  eciam  indignitas  omn>s  fuperbia?  &  rccuricatis  oblitos 
fub  metu  nos  coniinet.Fiduciam  vero  nc-n  mtelligo,  qu3e  folu-  <^'»f"  fidfici^ 
tam  omnianxietudinis  fenfu  mentem  fuaui&perfeda  quietc  ^'j^^^^f ''*'''* 
demulceat.nam  ira  placide  acquiercere,eorum  eft  qui  ^^^^^ plvMce'^ 
cunclis  ex  voto  fluentibusjnulla  tanguotur  cura  nullo  deddc- ferinffe„fM,  c» 
rio  vruntur,nullo  timoreseftuant.  Optimus  aucemad  inuoca-  cerujhe  sQnm 
tionem  Dei  ftimulus  fandis  eftj,  dum  necelTitate  fua  diftri(fli  '^'*** 
fumma  irrequietudiae  vexantur  j&tantumnon  exanimantur 
in  feipfis,donec  oporcune  fidesfuccuirit.-quia  inter  tales  angu- 
ftias  ira  ipfis  afFalget  Dei  bonitas,  vt  prasfentium  quide  malo- 
rum  grauitate  fatigati  gemant,maiorum  etiam  timore  labo- 
rent  &  crucientur,  illa  ramcn  freti,  &  tolerantiae difficultatem 
fubieuentacfolentur,  &ex;tumIiberationemquefperent.  Ex  fnc/^p^fcfw»- 
vtroquc  ergo  affeLtu  emergat  pi;  hominis  oratioconuenic.  "«'"''«'^*'^" 
vtrunque^tiam  contine;it  &repr3eienfet:nempe  vt  malisprse-^"* 
fentibusingemat,&ancuisfibi  anxie  timeat;  tamen  cofugiat 
fimuladDeum,minimedubitas  quin  auxiliaremille  manum 
porrigere  fit  paratus.  Mirum  enim  quam  diffidetia  noftra  irri-  ^^^  ohfcuriit 
tetur  Deus,  fipofcamus  a  fe  quam  non  cxpeftamHsbeneficcn-  diffidenne.. 
tiam.  Itaque  nihil  magis conrentaneum  »precationum  naturse 
quam  legem  hanc  illis  pr^fcribi  &  ftatui ,  ne  temereprorum- 
panc;  kd  fidem  pr^euntem  fequantur.Ad  hoe  principium  nos 
omnes  Chriftus  vocat  hac  fententia,Dico  vobis,qusBCunq3  pe-  Marc.1r.21. 
tiris,credite  vosaccepcuros,&  euenient  vobis.   Idem&alibi 
confirmat.Qujcquid  petieritis  in  oratione  credentes,  &c.  Cui  Matth.  11.21. 
concinit  Iacobus,Si  quis  indigec  fapientia ,  poftulec ab  eo  qui  I^eob.i.y. 
dat  omnibusfimpliciter,  neccxprobrat;  poftuletauteinfide, 
nihil  haefitans.  Vbi  ha^ficationi  fidem  opponens ,  vim  eius  ap- 
tiflime  exprimit.Non  minus  etiam  notandum  quod  addit ,  ni- 
hilproficere  qui  Deii  perplexi  &dubij  inuocant,nec  ftaruunc 
inanimisfuis  exaudiendi  finc  necne.     Quos  etiam  fludibus 
comparat  qui  varie  mouentur  a  vento  &  circunferuntur. Vnde  lacob. y.  ly. 
alibi  ©rationem  fidei  pro  legitimanuncupar.    Deinde  quuni  t"f**""»^yfides 
Deusfecundufuam  cuique  fidem  fedacurum  totiesaffirmet,  ^^"j^*'"''* 
cicrafidemnihilconfequi  Dospofleinnuit.  Dcniquefideseft 
qua?  impetrat  qmcquid  orando  conceditur.  Id  fibi  vult  cele- 
bris  illa  Pauli  fententsa,ad  qua  infipidi  homines  parum  atten- 
dunt,  Qupmodo  inuocabit  quifpianj  in  quem  non  credidit? 


CAt.     XX.  IN$T  ITVTION  IS        L I  B.      l  l  n 

quis  autem  credec  nifi  aiidierit?Fides  autem  ex  audftii,  auditn 5 

cxverboDei.  Nam  precandiexr>i\.^iuexfide  gradatim  dedu- 

ccns.apercecoacenditnon  polFeDeu  abaliisfyncere  inuoca- 

ri.nifi  quibus  Euangeli;  prxdicacione  clemencia  eius  &  facili^ 

tas  innotuericimo  famiiiaricer  fueric  expofica. 

Hancfidem  ^     li  Haac  neceffitatem  minime  cogicanc  aduerfarij  noftri. 

^em    eertam  itaquc  c\uum  certa  animi  fiducia  fideles  iubemus  itacuere, 

'Tr'^d'^*-  ^"  ^^""^  ^^*  propitium  effe  acbeneuolum ,  rem  omnium  abfur- 

tahent  odHer-  ^^^^'^^^^i^^ccte  nos  pucani:.   Acqui  fi  vilurn  verje  irecacionis 

farij.  v[am  haberent ,  intelligerent  profedo ,  fine  firmo illo  diuina» 

bencuolcntiseftnfujnonpofle  Deumriremuocari.  Q^u  verfSsi» 

fideivimbene  perfpicerc  nemo  queat  ni/i  qui  experimento 

cam  in  cordcfuo  fencit:  quid  cum  ei^fmodi  hominibus  difpu- 

tando  pioficias,  qui  aperte  oftendunr  nihil  fe  vnquam  prsetec 

vanam  imaginationem  habuiffe  ?  Quid  enirri  vaieac  &  quam 

neceftaria  Iic  il'a,  quam  requirimus  certitudo,  ex  inuocatione 

potiftimum  difcitur.quod  qui  no  vidct.v.ilde  ftupidam  habere 

^pinTtur^^  ^^  confcientiam  prodic.  Nos  igitur  omifTo  hoc  cscorum  gene- 

refiuftur  va~  ^^i^^^'^^  *"  ill^  Pauli  fententia  hsereamus ,  n5  pofTe  ab  aliis  m- 

rtif  Scriptur£.  uocari  Dcum  nifi  qui  eius  mifericordiam  ex  Euangelio  cogni- 

tffimomu.       tam  habent,& eam  fibi  paratam  efTe  certo  perfuafi  funr.  Qua- 

lis  cnim  erit  ifta  oratio  ?  o  Domme.cgo  quidem  an  exaudirc 

me  velis  dubius  fum,  fed  quia  anxietate  premor,  ad  te  confu- 

gio,  vc  ii  dignus  fum  mihi  fuccurris.  Non  ita  foliti  funt  omnes 

H  h      6      fandi,  quorum  orationes  in  Scripturis  legimus.  Necitanos 

Eph.3  it.  *     i^iftituit  per  Apoftolii  Spiritus  fandus  ,  qui  iubet  nos  adire  ad  * 

thronum  cselcftem  cum  fiducia ,  vt  gratiam  conlequamiir ;  6c 

-    quumalibidocet  noshabere  audaciam  &   adifium  in  fiducii 

per  fidem  Chrifti.  Hanc  ergo  obtinendi  quod  pecimus  fecuri- 

iatcm(quam  &  fua  vocc  Dominus  mandat,  &  omnes  fandi  e- 

x^mplo  fuo  docenc)vtraque  manu  tenere  nos  oportet,  fi  cuni 

Oratione  Deo  {ludu  orare  voIumus.Ea  enim  demum  accepca  Deo  eS:  oratio 

^ceptam  ccrta  qu^  e^  tali,vt  ita  Ioquar,priefumptione  fidei  nafcitur,&  intrc- 

in^trep  da.  co-  P*^^  ^P^*  ccrtitudine  fudata  eft.  Poterat  fimplici  fidei  nomine 

mitatATn   de-  ^^^  contcntus:  atqui  non  modo  fiduciam  addidit ,  fed  ea  quo- 

fcrtbenttbm.     quc  inftruxit  libcrtatc  vel  audacia,  vt  hac  nota  difcerncret  a  no 

bis  increduios,qui  Deum  promifcue  quidem  nobifcum  orant, 

Pf.jj.ii.        k<ii  fortuito.  Qu^a  ratione  tota  Ecclefia  in  Pfalmo  orat./icmife 

Pf.js.  ic.       ricordia  tua  fuper  nos,  quemadmodum  fperauimus  in  te.  Ea- 

Pf'5'5'  dem  ecia  condicio  alibi  ponitur  a  Prophcta,    Qup  die  clama- 

uero.hoc  fcio  quod  Deus  mecum.  Item,Mane  difponam  tibi, 

&fpecuIabor.Exhisenim  verbis  elicimus  preccsinaerefru- 

ftra  proiici,nifi  fpcs  fic  annex3,vnde  velut  e  fpccuia  Deu  quie- 

ti  exped;emus.Quibus  conuenit  ferics Paulinse  exhortationis. 

nam  aatcquam  fideles  ad  piecandum  in  fpiritu  folicitec  omni 

tcmpore 


DE    MOOO    PERCIP.  CR!llSl:i    GflAt.  504 

temporecum  vigilantia&affiduitatejin  primisiubetaflfumere  c  l  rg  g^ 
fcutum  fidei,galeamralutis,&  gladiumSpiricus,  quodeft  ver-    P  ^  •  •*  * 
bumDci.Meinoria  porro  hic  repetajitledores  quad  antedixi,  Nec   cum  hac 
mmime  lubef"  dari  fidem,vbi  cur»  miftrijEjegelhtiSjfotdium-  ^o^rina  pu 
quenol^rarum  agnicioneconne<5litur.  Quantumuisenimgra-^''-^^""'^^/^** 
uifcelerummolepremife  vel  laborare  lencianc  fidcles  ,  nec '^^^,'''"'^''  *''*'" 
inodo  rebus  ommbus  vncuos  qu^e  fauorem  conciliareapud  ^//-^I^'^'^-^  * 
Deum  qucant, fed  oneratos  multis  noxis  qur  eum  merito  for-  nojhayum  T- 
midabileinreddant.-non  tamedefinuntle  ofterre,  neqj  tcxr^t  gnitione  conuf 
eoshjcfcnfusquominusadiprum  feconferant:  quando  non  *^*^'"*« 
alius  eft  ad  eum  ingreflus.Neque  enim  inftituta  eft  oratio  qua 
nos  arroganter  coram  Oco  cfFciramuSjaut  quicquam  noftrum 
niagno  :;eftimemus,red  qua  reatum  noftrumcon£effi,a:rumnas 
roftras  apud  cujri  deploremus. quemadmodu  fili;  apud  paren- 
tes  familiaricerquerelas  fuas  deponuut.Quin  potius  immen- 
fa  malorum  nc  ftrorum  cogeries  calcaribusvel  ftimulis  rcfer- 
ca  efledcbctquajnos  ad  precandumincitent.  qualiter  eciam 
nos  fuo  exemplo  docet  Propheta ,  Sana  animam  meam,  quia  pfal.  41. ^^ 
peccaui  tibi.  Fateor  quidein  iis  aculeismortiferasforepusflio- 
nes  nifi  Deus  fuccurreret:  verum  pro  incomparabili  fua  indul- 
gentiaoptimusPaterrempeftiuumremedium  addidit.quo  per- 
turbationem  omnem  fcdans,  curasleniens.metus  abftergens, 
comiter  nos ad  fe alhcerecimo  fcrupuios  omnes  toliens ,  nc- 
dumobftacula.facilem  vitam  fterneret. 

15    Ac  primo  quidem  orare  nos  iubens ,  ipfo  pra»cepto  nos  Hinc  mp^ ^ 
coarguit  impi^  contumacise,  nifi  obfequimuf.    Nihil  magis  ^'^««Wfio^^ff- 
pr^ecise  mandaripoterat  quam  quod  habetur  in  Pfalmo,Inuo- »^"'""^» 
ca  me  in  Die  tribulationis.  Sed  quia  inter  pietatis  officia  nul-  **  ^^'P''^*^ 
lum  frequentius  commeodanc  Scripturar,  non  eft  quod  logius  p^fa7 yo.ic. 
hic  immorer.PctireCinquic  magifter)&  accipietis.-pulfate, &  a-  Matt.^.^J 
pericturvobis.  Quanquam  hicpr^cepto  adiugitur  etiampro'  ^ 
miffio.vt  neceftc  eft.erfi  enim  prascepto  efte  obediendu  faten-  *'   ^*^'f^^ 
turomnes,  maiortamen  pars  refugerec  Deum  vocantem,  ni/I 
fecxorabilem  adeoque  obuiumfore  promitteret.  His  quidem 
duobuspofitis,  certumeft  quicunque  tergiuerfantur  ne  refta 
ad  Deum  veniancnon  modo  efTe  rebeilcs  &  immorigero5,fed 
cnam  mcrcdulitatis  conu,inci :  quia  promif/ionibus  diffidunt. 
Quodeo  magis  nocmdum  ell,  quia  hypocrit^ ,  hutnilitatis  &  e^odrehUet 
modeftj^  pr2Btcxtu,tam  fuperbecontemnuncDeipriEceptum,  <&  hypocritas 
quam  fidem  benign:e  inuitationi  abrogant :  imo  eum  fraudant/^^"  fuperfut 
prsBcipuacuItusfui  parte.Nam  vbi  facrificia  repudiauitin  qui-  '^'""""f* 
bu5tuncvidebat«rlira  efle  tota  fanditas ,  hoc  fummum  eiTo 
&fibipr2ealiispretiorum  declarat.inuocariin  (.Ue  necenitatfs. 
Quare  vbiquod  fuum  eftexigit,  &  ad  parendi  alacritatem  nos 
auimaCjnullifunr  tamfpeciofidubicanili  coloresqui  nos  ex- 


CAP.  XX.  iNstlTVTlONIS     LlB.     llt. 

^  ^.  .  .  cufent.QuiEcunqueerCTopardmocctJrruntin  Scripturfs  tefti* 
ptura  prdce-  moniaquibus  nobis priecipJtur  Dei  inuocatio,totidem  ante  o- 
ptum  de  inuo'  culos  noftros  figuntur  vcxilJa  quse  nobis  fiduciam  infpiret.Tc- 
catione  confir-  meritatis  efTetprorumpere  in  Dei  confpeftu,nifi  ipfe  anteuer- 
manttti.  tcret  nos  vocando.  itaque  viam  nebis  fua  voce  patcfacit ;  Di~ 

Zach.  J3.5.     ^jj^  illiSjPopuIus  meus  vos:dicent  mihijTuDeus  nofter.Vide- 
mus  vt  cultores  fuos  prsueniatjvelic  ■«  fabfequi,  ideoque  ti- 
mendum  non  efle  ne  parum  fuauis  fic  h^ec  mclodia  quam  ipfe 
diftat.Infigneprsefertim  illudDeielogium  nobis  in  mencem 
PfaL^j.j/     veniat, quo  freti  omnia obftacula  nullo  negotio  fuperabimus, 
Tu  Dcus  exaudiens  precationem:  ad  te  vfque  omnis  caro  ve- 
nicc.Quidcnim  magisamabile  velblandum  quamDeumhoc 
tituIoindui,qui  certiores  rios  reddat  nihil  magisefienatur^ 
eius  proprium  quam  fupplicom  votis  annuerc  ?  Hinc  ianuam 
patere  colligit  Prophcranon  paucis  fed  cunftis  mortalibuss 
quia  etiam  omnes  bac  voce compellat»  Iriuoca  me  m  die  affli- 
ftionis:  eruam  ttjSi  gforificabis  me.  Secundum  hanc regulam 
Pfal.so.  ry.   Dauid  promifsioncm  fibi  datam  obiicitjVC  obtmeat  quod  pe- 
2.Sam.7.27.    tit.  TnDeus  reuelaftiin  aurem  ferui  tui  ;  propterea  inuenit 
feruus  tuus  cor  fuum  vt  orarcc.  Vnde colligimus  pauidum  fuif- 
{tniR  quatcnuseumpromilfio  erexerat.Sicalibigenerali  do- 
ftrinafe  inftruit,  Voluntarem  timentiumfefaoct.  Imohsecin 
Pfal.  Mj.i^.  Pfalmisanimaduertereiicet,  quafiabrupro  orandi  contextu 
tranfitumfiennuncadDci  poten'iam  ,nunc  ad  bonitacem, 
nunc  ad  fidem  promiffionum.  Videri  pofTec  intempeftiue  Da- 
uid  fententias  il!asinferens,preccs  mutilas  reddere  :  fcd  vfu& 
cxperientia  compertumhabent  fideles  langucfcere  ardorem 
nifi  adhibeant  noua  fomenta:  ideoque  minime  intcr  precandii 
fuperuacua  eft  tam  natura»  Dei quam  verbi  mcditatio.   Atquc 
ita  exemplo  Dauidis  inferere  ne  pigeac  qua;  languidos  animos 
nouo  vigorereficiant. 
^.  14    Ac  niirum  eft  canta  promiflionum  dulccdiHe  vel  frigide 

^J^^j^^^or^J^.velnuIloferemodonos  affici  vtper  ambages  vagaudo  bona 
fignibuiejuA     pats  malit  rclifto  aquarum  viuentium  fonte  fibifodcrearidas 
^d  pios  Dium  cifternas,quam  Dei  liberalitacem  vltro  fibi  oblatam  amplcdi. 
tnuocantes per-  ^^^  incxpugnabiiis  nomen  Domini,  (inquitSolomo)  ad  eam 
p""^'  jg        confugietiuftus,&  feruabitur.locl  ver0,poftquam  dehorribili 
lpsl.i\i!°    quse  inftabat  ciade  vaticinartus  cft,memorabilem  illam  fenten- 
tiam  fubiicit,Quifquis  inuoc3ueritnomenDomini,faluus  erit: 
quamfcimusproprie  adcurfum  Euangeiij  fpcdare.  Vix  cen- 
lefa  ^5.14^     tefimus  quifqs  mouctur,vt  m  occurfum  Deo  prodeat.CIamat 
ipfeper  lefaiarajnuocabitis  rae,&  exaudiam  vos.  Imo  ante 
quam  clametis  refpondebo  vobis.  Hoc  quoque  eodem  hono- 
re  alibi  totam  Ecclefiam  communicer  dignacur ;  ficuti  ad  om- 
Pial.51.1;;     ^^^  Clarifti  membrapertinet.Clamauit  ad  me,exaudiameunK 

cum 


»E      MODO     P^RClPcC    HRIsTl    G  R  A  T.  ^Of 

ciim  ipTo  ium  in  tribulatione,  vt  eripiam  eum.  Neque  tamea 
(Vtiaindixi^locosomnes  enumeurepropo/itum  eft:  ied  exi* 
miosquofquedeligerejexquibus  guftemus  quam  humamter 
ad  le  nos  Deus  aijiciat,&  quam  ardis  vincuUs  conftrida  /it  na 
ftra  ingrantudo,  vbiad  ra  acres  ftimu'os  adhucpigricianoftfa 
cundatur.Quarc  in  au/i^ibus  noftris  femper  re/bnent  he  voces, 
Prope  ert  Dominusomniijusinuocantibus  (ejinuocannbus  1«,^^. 
veritate.lccm  quas  ex  lefaia  &  loele  cirauimus.-quibus  affirmat  ^  * 
Deus  fe  incentum  efte  ad  exaudiendas  preces,  adtoqi  oblcda- 
ri  quafigraci  odorisiacnficio,vbi  cuias  noftras  in  ipfum  con- 
iiciraUi.Hunc  fingularempercipimuv  proiKil/ionum  Dei  fiU' 
d:um,vbi  non  dubicanter  &  trepide  c6cipimu<;  preccs-  fcd  eius 
verbo  freticuiusfiosaliooui  cerrerctmaieftas,  audcmus  eum  ^ 

inuocareParrem,  qu.mdo  hoc  fuauiffimumxjornen  fuggercre 
nobis  dignatur.  Reft.tvtralibusinuifamcDtis  prsediti,  lcianuis 
inde  fatis  efle  nobis  materiiC  ad  exorandum  :  quaodo  preces 
noftrsE  nullo  meriro  nituntur,redtotaearum  dignitas  &rpes 
impetrandi  fundata  eft  in  Dei  promiflionibus,  acq.ab  eis  pen- 
det:  vt  neque  indigeat  alia  fultura,neque  furftim  huc  vel  illuc 
circumfpjcjar.    Itaque  cum  animis  noftris  ftatuenduni  eft,  e-  Nec ohfid^^uU 
tiam/inonexcellimus  pari  fanditate  qu:e  laudatur  in  fandlis  «"« *A.<:f/Z.»»«i 
patribusjProphetis  &  Apoftolis.quia  tamencommuneeftno-/"^'''-/^''^^"'*'^ 
bisorandi  prseceptum  &communis  fides,  fi  verbo  Deiinniti-  ?'"*'"  ^^'"»» 
mur,  nosinhociureeorumenelocios.  Deusenmi  (vt  ^^'^c^'i-  commendatur 
fumell:)  fefacilcm  ac  propitium  omnibus  fore  dcnumians,  modi,inani  fi. 
inifertimis  quibufque  fpem  obtiDCndi  quod  petierint,facic.at-  (i^da     -vaiid 
queideonotand^  funt  generales  formf,quibusnemo(vt  vulgo  '^'^  yniferu»r^ 
dicunt)a  primoad  vlcimum  excluditur:  tantiim  adfit  coidis^^"^"^^'^"/'"^'^ 
rynceritas,difplicentia  noftri,huraiIitas,&  fides:  ne  hypocrifis  JJ^^!       '^^" 
noftra  Dei  nomen  fallaci  inuocatione  profanetrnon  refpuet  o- 
ptimus  Pater ,  quos  non  modo  ad  fe  venir?  hortacur ,  fed  qui- 
bufcumque  poteftmodis  fjjici^at.    Hinc  illa  precandi  ratio 
Dauidisquam  nuper  recitaui ,  En  pollicitus  es  Doniine  feruo  ^.Sam.  y.  17. 
tuo:eam  ob  rem  colligit  ahimum  hodie  feruus  tuus.&  inuenic  ^"I'*'^-7^« 
quod  oraretcora  te.Nuuc  ergo  Domine  Deus,tu  es  Dcus,  & 
verba  fuaveraerunt.Loquutusesferuotuo  de  his  beneficiis. 
incipeergo  &fac.Sicutefiaalibi,Pr2eftafcruo  tuo  fecundum 
cloquiu  ruu.Et  omnes  fimul  Ifraelit^,quoties  fe  fosderis  recor- 
datione  muni5t,fatis  declarat  no  e(fe  rimide  orandu.vbi  Deus  Gcn  ji.i»^  ^ 
ita  prsfcrjbit.atque  in  hoc  imicaci  funt  Pacru  exempla,pra:fer  • 
tim  Iacobi,qui  poftquam  confeflus  eft  fe  minorem  effe  cot  mi-  Ex  adnerfo  iHs 
fericordiis  quas  fufceperat  e  manu  Dei,ad  maiora  tarae  poftu-  lolatr^sit^ui 
landa  fe  animari  dicit.quia  Deus  fe  fafturu  promiferat.Qupf-  ".■fj^f^eneur^?^ 
cunqueverocoloresobtendantincreduHjvbiadDeunon  co-  ^'^S^"'^  »^"f' 

/.        *  rr  r  Jiiate,mniri»b-' 

fugiunt,quoties  vrgct  neceliitas,ipfum  non  requiruncnec  eius  f^;,^ 


«:  A  p.    ^y:.  t  N  s  r  i  r  v  r  i  o  n  l  s    i  i  B»    1 1  r. 

opem  jmploranrjnon  aliter  defraudanteumlegitfiiio  honore, 
qudmfi  fabiTJcarent  /ibt  nouos  Dcos  s^  idola  .*  fiquidchoc  mo- 
do  DeLim  fibi  b-mprum  omniuni  authorem  efle  negant.  Con- 
rranihil  vah*dius  ad  pios  omm  lcnipulo  Iibcrandos,  quum  ar- 
mari  hac  cogicntionc ,  non  eife  cur  vlla  remora  impediac  dum 
morcnigerunc  Dei  mar.daro,  Cj-u'  obediencia  nihiUiibi  giafius 
t3£>:ijue  <juod  elic  pronuntjat  Hinc  rut-rus  quod  prius  dixi  clarius  cluce/ci  : 
v.eatirr  fiin  prob?  cum  mfctu,  reucrttiajfoiicicudine  quadrare  intrepidum 
cia inrc(}.'  in-  p-ccandi  ^"piricum,  vcorv:  vero  abfurdu  efle  C\  proftratos  Dcus 
HocrTiodobc'Iemter  fe  conleritiat  qa;em  rpcciem  re- 


cur.-afit  ,  />, 


ene^i 


ceme«:„;if  ha  P"&*i3nc  locjucnd!  foriKr.  •  Dic!MK  leremias  &  Danicl  fe  pro- 
loqniitmus ,     iterncf  e  prcce •  cora  Dco.  Alibl  leremias,  C-i^d-it  oratio  noftra 
^io^f.iUicoram  \\\  confpefttj  Dci^vt  niifcreKu!;  refiduar  picb^s  fu.i'.  Rurfus  f^- 
Oeoprecesprc-  p-  fideies  dicuncur  dratJ-jne  leuare.Sic  loqujturEzcchias,Pro 
ulr/'"'  ^    ^"  P^^^'^^'^1 .'  ogans  vr  intercedendi  vices  fufcipiar.   Er  Dauid  pre- 
Iere.41.9.      *^^"'  liiam  atceridere  cupit  /icuc  inccnruni.  Nempe  quauuis  de 
Dan  9-'8.      paterno  Deiamorc  pcrfuafi  in  eiusfidemfe.ilacriterconfcrar, 
Iere.4i.  i.       nec  dubicent  quam  vl' ro  opcm  promicticimplor  u*emon  tame 
2^Reg  30.Z0.  fupinaeosquaii  proiedaftote  '■ecurttjsattollitjfedita  pctgra- 
•^'^••^'     ttus  promiffion-.iin  fDrfum  afcendunt ,  vt  ramen  /implicesma- 
neantin  fui  deic6i:ione. 
cbieElio.k^ui-    15    Hic  non  vnaobiicicur  qu^eftio:  nam  Scriptura  refert  vo- 
bufdam exem-  tis  quibufdam  Deum  njo;  e  gciTiflc.qnj»  camen  ex  anmio  mini- 
^''^^'^''''^•^^^^'mefedacovelcompoficoeruperar.inftaquideQidecjufa  lon-.i- 
ta^^'^  "^'^"^^'  than  incolas  Sichem  cladi  qu.»:  poilsa  fuperuenit  dcuouerat; 


ta  junt  preces 


fcd  tamen  feruore  iracwidia:  &vJtionis  accenfus.  moremexe- 


cjucrundam, 

^uaniir^d-ucr-  crationi  getes  Deus,.vfdecur  impecusmale  ordin  itosprobare. 

.   btprxpriptum Talis ctiam feruor Samfanem iap«;t,quu.n  dicv.'r<::jR©bora me 

ncn  ejjent  for-  Deus,  vt  fumam  vlcicnem  da  incir<  umciTis.   Er(i  cniai  aliquid 

LjJ'?  'o        ^^'^  probi  zeli  admixru.  feTuid:i  cjracn  a:que  idco  vitio^a  cupi- 

Iird.i6x8.     d!tasvindi<fl3eillicdomina:a  eli   AnnuirDeus.   Vnde  coiligi 

pofleviderur,  quanuisad  vcrbi  [^iro^^crptum  for.ica  a?  nou  (inc 

Rejpotjfio  I.      preces,  eftedum  tamcn  confequi.  Rcipondeo  ,  ling^jl  inbys  e- 

*•_         xempiis  non  aboleri  perperu.m  kgein:deinde  '^pecDk:?  inter- 

"'^^  ^^*       dum  motus  indicos  p.iucis  hominibus  fuiflc,  quibus  f.ftum  efi 

vc  dillimilis  illorum  effct  ac  luc  vulgi  orario.  Norandtim  ci\  c- 

nim  refponfum  iiltHi  Ch^itli ,  quum  difcipuii  cxemplum  Tlix 

,  incoiifideratc  a^m.Ljricupcr^nceosnefcirequo  fpiritu  eflcnc 

^enuii  ad  i-  prxditi.Cxteru  vlti  H  pfogred)  ncccfl!ceft.nonfemperp1accre 

ma.^tionemno  Dco  vora  quibus  arnuit :  [td^  quatenus  ad  exempiumpcrtiner^ 

oiip.npofitano  cj.aris  documentispahmi  fieri  quod  Scripturadocet,  cum  fcili- 

fint    eiufmodi  ^^^  niileris  fuccurrercj  &  eorum  exaudire  gemitus  qui  iniufte 

'vU^immtAml  affli^i-opem  eius  implorant :  ideo  exequi  fua  iirdicia ,  dum  ad 

fuaw  indead  cum  fuiguut  inopum  querimonia? ,  quamuis  indiguje  qux  ton- 

nos procedit.ne  tilium iftipetreni;.  QuQties  enim  de  impioruiYi  fiEuitia,  rapinisj 

violcncU;i 


DB      MOt>d     PBRC.  CHRIsTT     CltAT.  JO^ 

viclencia,  Iibidine,aliifquc  fcelenbus  poenas  fumens, compe-/'' inuocatio  ex 


Rens  aud«tiam  &  fiirorein,  ty  rannicam  quoque  potentiam  e-/^'  nafLens, 

ijerccnsjiuli^nsopprelfis  feopiem  rcrreteftltuscil,qui  tamen'''*"'^',.-^*''"^* 

incertum  nuii^en  oraiido  aerem  verbGrat»anc?  EtPfajmusvnQS  ^j^^^^  ^.^^^ 

clare  doccc  noa  carcre  cffcdu  ptccv  s  <\u3z  tame  hde  m  c:]elum  pfai.ioy » 

non  penetraflit.  CoIIigic  cnin^  quas  incredulLs  nGmmus  quam 

piisaecelficasextorquet  prccesex  nacur^  fenlu  :  quibus  t;«'me 

Deum  propitium  cflc  ex  ei^enru  demoi*{{i:ar.An  quiJ  rali  hci- 

litdte  gratas  (ibi effe  teitecur  ?  imo  vc  fuam  mifcricoi diam  am- 

plil-icer  vei  iiiufiret  hanc  circunlt;iori.i,qu6i  ne  iucreilulis  qui 

dem  negantur  fua  voKi:deinJe  vt  piob  )S  fuos  culrorv-s  a-dora 

dum  uiagis  exEimuJec.dun)  vidcru  pro£mo<  eiulafus  non  care- 

re  interdum  profeftu.  Non  rame  eil  cur  Hdeles  defl^danc  a  Je- 

geilui  diuinirus  impofica  ,  vcl  inuideanc  nicredulis,  quafima- 

gnum lucrum  fecCLinc,  vbi  adepci  Cm:  quod  volebac.Koc  mo- 

do  diximusflexumfuiiie  Deumfida  pcenirenria  Achab,vcnoc  i.Reg.  n.jl 

documcnco  probarec  quam  fic  exorabilis  erga  f jos  eied  jSjvbi  Pfal.»c^-4J' 

ad  ipfum  placandjm  veiaaffiiCurcoimeriio.IdccSque in  Pfal- 

ino  cum  ludjets  expoiiulicquod  experci  ipfum  vocis  fuisfacir 

lem,ad  mgenij[fui  peruicaciam  paulo  pqd  reuerfi  iinc.    Q^od 

eciam  ex  ludicum  Ir.ftoria  liquid6pitec,quocies  icilicec  fleue- 

runcecliiallaces  craac  eorum  lacrjrmje,  fuifle  taineecepcos  ex 

hottium  manibus.  Sicut  ergo  promifcue  Deus  folem  iuii  pro- 

ducitfuper  bonos3c  malos:icanec  fietus  eorum  concemnit 

quorum  iufta  eflcaufa,  &  iuxilio  dign;ffa:rumn3s.  Interea  non 

magis  hos  in  famcem  cxaudic,  quam  bonitatis  fu.^  co:irempco-  ch>e^,  t   Efe'- 

xibus  alimecafuppcdic4t.DifficiIioi:videturefrequ3eftio  de  A-  ^^'^^^  """  f'*"^ 

bralumo  &Samusle:  quocu  altec  aulio  Dci  verbo  inftrudus  ^««^?""' '«/''* 

S,         ...  *  •/-  o  I    1   ■    •       •         ces  anarumtixm 

jaomitis,aicec  enamcontramanifeltam  prohibicioneiu  ^,o^..^. 

pLO  Saule  orauit.Eadcm  catio  lereinise,  qui  vrbis  excidium  de-  g?xi.i8.  2j. 

prccatus  eft.  quamuisenim  repulfaaipafiirnerint,duru  tAnien  «.$am.:sn«& 

videtur  eos  fide  pnuare.  Acquifoluxio  \\£C  modefiis  lefloribus  »^"'- 

ytfpero,fatisfacier:  gener^Iibuspriacipifsfulcos,  quibusiubec  ^^*^^»^-*  • 

Deusindignosquoqu.eaiifericQrdiaprofequi,  no  prorfusiide 

caruiffe,quauis  in  ipfa  fpecie  fruftrat*  eos  fuerit  opinio.  '^m-  Kefponfioy^u-^ 

dencer  alicubi  A.uguftinus,Q!K>modo(inquic)fideorant  fand:i  guifuitpr^cU' 

vt  petant  a  Deo  contra  quam  decreuit.? nepc  quia  fecundu  vo-  ^^  ^'"^"  "''-^''; 

luncatem  eiuseranc,noniIlam  abfconditam  &  incommutabi- f':Y'^'   ^    _. 

lem.fcd  quaillisinfpirat,vteosex3udiatali^mod9,  ficuc  pru-  uit  beica^' 

denrerdiftin^uit.RccSc  diifium:  quiaprofuoincoprehenfibili 

coniilio  fic  cemperat  rerum  euentus ,  vc  non  irritae  fint  fando- 

xii  preccs  qua:  fide&errore  funulimpIicicsefunt.Neque  tamen 

hoc  ad  imitatiGnem  magis  valere  debet  quam  fandus  ipfos  ex- 

c8fat:quos  non  inficior  modum  excef/iiTe.  Qnare  vbi  non  ex-  T(fgu!a  rcithj 

tac certa promiffio,  condidonc  incerpofi?a  roganius eft  Deus •  ran^K 

03  'i 


CAP.       XX.  INSTIT  7TIONIS     L  I  B.     III. 

Quopertfnet  iIludDauidis,EuigiIa  adiudiciuquod  mandafti, 
Pfal  7  7  ^^'^  ^^  pecendum  cemporale  beneficium  fpeci^i  oraculo  ic 
^iaiuor  <Mre  ^"  ^^"<^""i  ^^^  admonet. 

iUAo  ritepre^a  i^  Hoc  etiam  notare  operiepretium  eft,quse  de  qua:uor  re- 
di  leges  nonita  dc  oradi  legfbus  difl';.rui,non  ita  exigi  fummo  rigore ,  vc  pra:- 
rigirJe  exig/y  ces repudief  Dcus  in  ^jutbtis  non  inuenic  perfedam  veiiidem 
vtprMes  ^na  ygj  poenitentiam,vn^  cum  zeli  ardore  votifque  tedecompoii- 

m  ea4  requlM    ■     ^  .^      ■  .  ,.-.,.  ^^  »1 

mmithilpeccat  OixHTius  ,  quamuis  oraiio  familiare  acpieium  cumDeo 

Demrepuduty  coffoqurum/eruandam  tainen  eflTereuerenciam  &modeltiam 
•BenJitur  e-  nc  habenas  laxemus  quibuflibet  votis,ac  ne  concupifcamus  ni- 
xerrip  li.  fi  quantum  Deus  permittit.  deinde ,  ne  vilefcac  nobis  Dtl  ma- 

i.Dam  is.      ieftas ,  collendas  cfle  furfum  mences  ad  puram  caftamque  eius 
veneracionem.  Hoc  nemo  qwapar  fuiffec  incegricate  vnquani 
pr^eftfcir.natn  (  vc  de  vulgo  non  loquar)  qyam  niuIcJB  Dauidis 
querimonix  incemperiem  fapiunt.-  non  qubd  confulto  veL  ex- 
poftulare  cum  Deo  velitj  veJ  eius  iudiciis  obftrepere ;  itd  quia 
pr3?infirmit3tefitircens  nonkliud  jnuenitmilius  folaciuqua 
Eicemflnm  tx  C\  dolores  fuos  in  illiu^.  flnuc^iiciar.  Qaiinecia  coleratur  a  Deo 
frtma    Lege.    «oftra  b:ilbutics,&  iufcici^  datur  vewfa ,  quotiesincofiderate 
feif^''  ^  ^^"^  2"'9«id  nobisexcidic:vtcerte  fine  liacincuigencia  nulia  eflfec 
precantJi  libeitas.  Cscerum  quanuisDauidianimus  eflTecDei 
ie  arbitrio  torumfubiicere,nec  minorepatiencia  quamimpe- 
trandi  ft»dio  orarerjemergunccamen.imb  incerdumebuiliunt 
turbulenci  aflc(ftus>qui  a  prima  quam  pofuimus  legc  non  parii  '. 
tsliftanc.  Maximeex  claufula  Pfalmi  tricefimi  noniconipicere 
Pf  I  *9    4      ^^^^f  qw^ncadolorisvehemencia  abrcpcusfuericfanftusvir,  ne 
fibi  miidum  ftacucrer.Deflne  finquiO  a  me,  donec abeam ,  & 
noniim.  Diceres  homfnem  defperacum  nih.laliud  expecere 
nifl  vt  ceflanie  Dei  manu  in  fuis  malis  putrefcac.    Non  quod 
de»oto  animo  ruac  in  illam  incemperiem.aur,  vtfolent  rcpro- 
bi,velic  Deum  faceflere:  fcd  cantiim  conqueritur  iram  Deiflbi 
eflc  intolerabJle.In  illis  etiam  tencationibus  fepe  effluunc  vo- 
ta  non  facis  bene  formata  ad  rcgulam  verbi  Dei ,  &  in  quibus 
non  facis  expe«dunc  f^nftiquid  fas/it&  expediac.    Hisqui- 
dem  vitiis  qn^cunque  maculace  func  preces  repudiari  merecur, 
modo  caoie  ingemifcancfmdi,  caftigentfeipJos  ,  &  ftatimad 
Extmplum  ,-^.  ^e '■et^eanc.  ignofcicDeus.  Sic etiam in fecunda  legtpeccanc- 
fecunda  Lege,  ^^^^  &CU  frigore  fuo  illis  f^pc ludia^dum  eft,  neque  fua  illos 
4e^uaftft6.   egeftas  &  mifena  lacis  acriter  pungit  ad  lerio  precandum.  lam 
f^pe  coatingic  eorum  mentes  dilab;  &prope  euanefcere.  ve- 
nia  igiturhac  quoque  in parte opus  eft.ne languidse  vel  mutilg 
vel inrerrupcjE  &  vag^e  preces  repulsa  patianrur.Hoc  naturali- 
ter  indidicDeushominummentibus,Iegitiinasnonefl"epreces 
nill  mctibusfurfumfublatis.  Hincceremon:a  eJeuationis ma- 
nuu.vt  antediximus,  qua?  omnib.  feculis&  gentibus  trica  fuit, 

/Icucl 


Ol      MODO     PBRCIP.      CHRlSTf     GRAT.         ;07 

ficuti  aJhuc  viget;  led  quotufquifque ,  dumaianus  leuat,  non 

(ibi  confciu»  eit  tarditacis?  quia  cor  in  rccra  fiblidk.  Qupd  ad  Exemphtm  ex 

petendam  peccatorum  remiflione  fpe<fi;at,  quaniiis  hoc  caput  tema ,  dt  ^hx 

nemo  fidelmm  pra»tcrcat,fentiunt  tamenqui  vere  liintin  pre- 1*^-^' 

cibus  cxercitati ,  vix  decimam  eius  facrificij  p^rtem  fe  afFerre     *^'  ^*'*^* 

de  quoloquicur  Dauid.-Sacrificium  Deoacceptumjfpiritusaf- 

flijftus.cor  contritum  &  humiliatum  Deus  non  defptcies.    Ira 

feiiiper  duplex  petendaeft  venia,qu6c]  &  fibiconfcij  fintmul- 

torumdc!ido«um,quorum  timenfenfu  noaita  tangutur  vc 

fibi  quantum  oportet  difpliceant;  &  quatenus  in  pGe»iitetia  & 

timore  Dei  proficere  illis  daru  eft,iufto  moerorc  ob  fuasoffen- 

fas  pcoftrati,i«dicis  vindiftam  deprecenrur.  Maxime  fiJer  dc-  ^*'^^^"*»  ^* 

biliras  vei  impeifcdio  fideliu preces  vi^-iat mfi  fuccurreretDei  r.X/,'*'  ^'^ ^'*'* 

induigentia  :  fcd  aihii  miru  eft  hunc  defedum  a  Deo  ignofci,  pral.gc.f, 

quia!perisdocu'nent's  fuos  iarpe  exercet,  ac(i  data  operafi- 

demeorumVelietextinguere.  o^Jirifdmaeft  hsec  tentatio,  vbi 

clamare  coguntur  fidclfs  ,  Q^oufque  irafceris  fuper  ocatione 

ferui  tut?acfipreces  ipfae  oeum  exacerbarent.  Sic  qufm  dicic    l 

leremias,  Exclufit  oeus  orationem  raeam,  non  dubiu  eft  vio- ,  pllr^mmut- 

lensa  perturbationefuifTeconcufruai.  Innumeraeiosgeneris  lorum. 

cxempii  occurrunt  in  Scripturis^ex  quibys  patet  fidem  fan<flo-  Thrcn.j.?. 

rum  raspemixramfaifredubit3tionibus&  agitarani,vccreden- 

da Sc  fpcrando  a)iqy,id  tamen  infiuelicatis  proderenr  •.  ftd  quia 

non  perueniunt  quo  optandum  eft,  eo  raagis  eniti cos  oporcet 

vc  corredisviciis  propiusindicsad  perfedam  or-ndi  legem 

accedunt  ,  ac  incerea  fencirc  inquanca  malorum  profunduate 

fincdemerfi  quiin  ipfis  remediis  nouosfibi  morbosaccerfuuc. 

quaiido  nulia  eft  oratjo  quam  non  merito  faftidiac  D'  us  ,  nifi 

ad  macutas  conniueac  quibus  omnes  afperfje  funt     Hxe  non  ^'"''"/^"    .A«' 

ideo  comemoro  vc  fibi  quicquam  fideles  /ecure  codontnc,  fed  /^S'.*"'*      ^'"* 

vc  feipfosfeuere  caftigando  contendanc  fuperare  haec  obfta- 

cula:&  quanuis  omnes  vias  obftrucre  ccnccur  Satan  vt  eos  ab 

orando  prohibeac,  nilnlominus perrumpdntjcerro  perfaafi,  vt 

cunque  non  omnibus  remoris  expediti  fint  ,conattts  tamen 

fuos  oeo  placere ,  voraque  fua  probari ,  modo  contendant  & 

nitantur  quo  non  ftatim  pertingunc. 

17  Quando  veronemoeft  hominum  dignus  quife  oeore-  ^^^^* 
prxfenter.acineiusconfpeftil  prode«t;ipfe  cseleftisPater,  vc  ^^'  ^*^'"^'*** 
nos  pudorefimul  &metu  eximeret.qui  noftros  omniu  animosy-^^^  quismHer 
deiicere  debebanc,  Filium  nobis  fuum  donauic  leium  Chriftii  apud  Patrem 
Dorainumnof^rum:quiapud  ipfum  nobis  fit adiiocatus  &mc-  c^UJlem medta 
diacor,cuius  duftu  adipfnmfecureaccedamus.  caliincerceffio-  tor,-nempe  le^ 
ne  cofifi,nihil  quod  eius  nomine  petierimus  nobis  denegatu  i-  ^!*^  ^d7a^'^' 
xi  vtilli  a  Patre  nihildenegari  poteft.Acq. huc  cmnino  referri  i.xim.» s*' 
neceffe  cft  quicquid  antehic  de  fide  docuimus  quia  ficflti  pto-  i,ioh.»,i. 

Qj    lij 


9AP.    XX.  «NS  TITVTIONIS      tlB.     IKV. 

miffip  Chriftum mediatorem  nobis  commendat fita mdfpQs 
imperrandieo  fubnixafit,  orandi  beneficto  fepriuac.  Nam 
_  .  »  /.  fimulacinmentem  venit  horribtlisDeimaieftaSjfierinon  po- 
^cr^u.wf  c^««- ^^"^"'"^'^P^"^^^^'""^'^*^"^^  mdignicatis  propria?  agnitio 
riA  maieHatis.  procul  abigat,  doncc  medius  occurrac  Chriftus,  qui  foliu  for- 
Hcbr.4.'^-  midab^ilisgloridEiH  foliumgratiaE  ^ommutet:/icuti  etiamdo^ 
3o!nn  ><^«3'-cecApi'ftol(is  vtcum  omni  fiducia  apparere  audeamusmife- 
&  1^.14.  ricordiam  con{«(]uuturi  &gjaria  inuenruri  inaoxilio  oppor- 
^  Dfi  ipfius  tusjo.  Atque  vt  lex  dc  muocando  Deo  po/ita  eft,  vt  promiCfio 
fr^ct^toc^fro  data,  exand  ti^m  iri  qui  inuocauerinr.icain  nomineChrifti  in- 
mijinm.  uocare  peculiariteriubemur.&promif/ionehabemuspropo- 

fitam,imf>etratiiros  quod  ineius  nomine  pctierimus.  Ha^>e- 
nusjinquic,  ncn  peaiftis  quicquam  in  nominefnto.-pctite,  & 
accipietii.  In  iJIo  dic  in  nominemeoperetis;&  quicquid  pe- 
,.  tieriris,faciam,vt  qlorihceturPaterin  Filio.  Hincfinecontro- 
e>»am  Chnffi  ^'^^^^'^^  clarum  elt,ecs  qui  m  alio  quam  Chriln  nomme  Deuin 
nomineDetu eji  inuoc;inr,i!Iius  iuffa  conruniaciter  praeuaricar:,  ac  voluntatem 
tnu0iixndu6..^^     pro  «ihilo  repurare;nul'am  vero  promififionem  habere  quic- 
i.Cor.i.xo.     quamimpetrandijSjquidevtaitPauluSjomnesDeipromiffio- 
nes  in  Chrifto f unt  eria  & anic.id  eft  confirmatur  &  miplentur. 
loh.  \6  2^.  '^    Acdihyenter  nocanda  tft  circuK.ftantiatemporis  ,  duni 

Er^i /^^/fiow- ChnftusdiiCJpulos  ad  'uan)  interceffionsm  iubcc  confugere, 
iics  I  ab  imtioy  poftquam  m  c^eliim  atcenderir.  In  illahora.inquit,  petccis  in 
prr  hv.nc  folwii  nommc  mco.  Cerrum  quidem.ab  initio  non  fuifTe  exauditos 
exaudit*  funt,  qu^cunqueprecati  funt,  nifi  Mediaforisgratia.Hacratione  in- 
''^'''^". '^*J^^  fiitueracin  l.e^e  Deus  vt  folus  lacerdos  fanduarium  ingre- 

tia  aa  ternpm  ^  .  ,/-       t    «  •  j- 

flMo^^fs.v^wH*  diensgefta;ccin  immeris  nomina  tribuum  Ilrael.&totidean- 
cbrin^tinc^los  tc  pcdus lapidts  prettofos.populus  auteprocul  ftarecin  atrio, 
eflftqtmtupo-  atquc  inde  voca  fua  coiu^igeretcum  racerdote.Qu^ineriam  huc 
tifiimumre'     yalebat  facrihcf^um  vt  racsE  cffcnt  ac  firmae  preces.    Ergo  ill:i 

EX^iSrg.  &  ^"^^'"^^'^'^^•^^'^^^''^"^*^'^'^  docuit  arceri  nos  omne^  a  facie 

is.ai.  '  Deijideoqimcdiatoreopusefib.quinomine  noftro  appareat, 

noiquegeftet  in  humeris,&  peclori  alligatos  teneac,  vtm  eius 

peifonaexaudiamundeinde  fanguinisafperfione  precesmun- 

dari,  fjiiasalifqui,  nunquamfordibus  vacuaseffe  di<fi:um  eft. 

lEt  vidcmusSamftos,  quum  impetraro  airquid  cuperent,  fpemL 

fuamin  facrificiis  fundiffe :  quia  fciebant  votorum  omnium 

Ffal.  50.4.     ^^^  fandioncs.  Recordetur  oblicienis  tua?  (inquit  Dauid)  & 

J^iaionii"^  '^'^hoiocauftum  tuum  pinguc  reddat.    Hinc  colligitur,  Deuni 

ab  initio  ChriftideprecationefuiflepIacacum,vt|>ioium  vota 

fufciperet.     Cur  ergo  nouam  horsm  affignat  Chriftusqua  in 

fuo  nomine  orare  incipient  difcipuJi ,  nifi  quia  bxc  gracia ,  vt 

cft  hodie  iIlnftrior,ira  plus  commedationis  apud  nos  meretur? 

Bc  hoc  ecrtdefcfu  pauJo  antedixerat,Ha(ftenus  nopetitiftis  quic 

guait)  ij.omine  meo:pctote.N6qu6d  de  Mediatori«  officio  nihil 

prorfuf 


DE      MOO0     PBRCIP.     CHRlST»      GRAT.       508 

prorfus  teoeret^quu  his  rudimetis  imbuti  eflent  omnes  lud^i) 
fed  q«ia  nondum  liqu;d«cognouera»t,Chriftum  fuo  in  c^elutn 
afccnfu  ccrtiore  quam  ante  fute  Ecclefise  patronum.  Ergo  ab- 
Ventia;ru3Edolore  vt  aliquo  non  vulgarifrudufoletur.munus 
aduocj.ti  fibi  vcncrfcat,  &docetpra»cipuo  hadenus  beneficio 
cos  caiu  {IV,qu'>  frui  illis  dabitur  du  eius  patrocinio  fu tti  libe- 
rius  Di.  uiu  iuuocabunt.ficut  dicir  Apoftolus,  viam  eius  recen-  Hcbr.  Je.zo^ 
tcm  eius faiguinc  dicatani  efle.  Q^o  mhius excufabilis eft  no • 
ftra  prauitas,nifi  tam  ioxftmic-^bUe  beneficiu,quod  nobis  pro- 
prie  deRinatym  eft,vtro^ue,(vc  aiuncj  br.Khfo  ample/^imur. 

i9^]'orr6,  qyum  jfit  ipfe  vnica  via,ac  vnus  accelfusquoad  iriXeimaHr 
Deuiii  mgredi  nobisdatunqui  abhac  viadefle(fi:unc,&  huc  ac-  /«/">•  eostjm 
ccffum  dcf(.runrjis  neqne  via  v\h  ncque  acceifus  adDeuiii  fu-  ^'>^^'^it*mvui- 
percft:  mhil  ineiusthrono  relrqi:uai  fit  pra?tcr  ir^m^iudicium, '"^'^'^^''*^''^'' 
ac  tcriorcm.Dtnique  quuifii  h.inc procxpiteacduce pater  no-    '        ' 
b:s  (ign;iueri!:,qui  ab  eo  vUomodo  declin^nc  vel  obIiquat,co- 
ivinrur  quantum  in  fe  eft  notam  aDea  impreffjm  delere  &  a^ 
d  .'iterare.lta  vnas  ftatuitur  Mediator  Chriftus^cuius  intcrccf- 
fior.e  propitius  & exorabilis  nobis  reddatur  Pater.Quanquam 
incerim  &  fu.^fjnftis  mrerceffionci  rclin^uuturjquibus  alija-  ^•Tin:'  >  '. 
lioru:n  filutem  mutjo  intcrfeDco  commendanx,  de  quibus 
meminir  Ap^-ft  dus.-feJ  tales  qu^e  ab  vnici  illadepcj.dc<inr,ta- 
tum  abeft  vt  delibent ex  ea  quippia.  Nam  vt  a  dilcd*onis  afte- 
du  fcacuriuncquo  nos  vltrocitroquc  amplcdrmur,  ccu  vnius 
corporismembra  :  itaetiam  i^  capitis  vniratcm  refriunnjr. 
QLUJm  ergo  ill^quoquein  Chnftinominc  fiunt,  qu  d  aliucl   ' 
quim  teftantur,nen-vinem  vllts  omninoprccibus,  nill  Ciirifto 
interceiience,pofte  adiuuari.^  Arq^  vt  r.oobftatfua  intcrceffio-  Hnctnmenrtt.' 
ne  Chriftus  quominus  fn  Ecclefia  prccibus  alrer  aiteri  viciffim  '"""• '»"'«'» 
patrocinem Jt:  ita  fixum  manear,oftnies  totius  ^cclcfia:  intcr--^'"'''"'"'"  ^'*. 
cerfionesin  illam  vnicam  cfle  diripendas    Imohoc  snaxime  ^'^''^"'^'^rV' 
nominecauendaaobis  ingratitudo  eil:,quod  neus  indignitatf  ^,^,.. 
noftrsignofcens^noncantu  fingulis  profeoiare  pcrmitcit,fed 
^z\^  alios  pro  aliis  admitrit  precacores.  Cuius  enim  fuperbise 
efTet^vbi  DeusEcciciiarfuaipatronosconftituitquJ  merito  re- 
pudiarimereritur,fi  pro  fe  quifque  priuanm  orer,hac  liberali- 
rateabuti  vtChriftihohorem  obfcurent?  .   f^' 

20    Porro  merumeft  nugamentil  quod  balbutiunt  Sophi-  ^^'''"'«^'«'^W- 
fi.E,  ChriftumefterGdemptionisMediatorem,fideIes  aurein-  T/"*'^^'^^/"»* 
terceifi3nis.Qu,ali  vero  Chriitus  tepcrana  meditacione  defu-  rcfutatto, 
^us,&;cterna  &nunquaminterinorirura  jrdfer.jos  fuos  reie-  liohan.i.ti 
cerit.Benigne  fcilicet  illum  tra(flint,qui  rintula  honoris  por-  '•  Ghrifhts  eB 
tionem  illidecidant.Atquilong^alircrScriptura  ,  cuiusftm-  ^'^^^■^tor  re- 
plicitate.omiffis  iftisimpoftoribus,contentumeft*e  pium  ho-t'"^^"'"'^'-^"" 
minem  conuenit.  nam  quum  dicii;  lohannes,  Siquispecca- J./"^^^*^^^^*^ 

QL3  "^i 


flAP.XX.  iNST^lTvflONIS      IIB.XII. 

%eFj>nnfio,ca-  uerit,a(Iuocatum  nos  habere  apud  Patrem  ,  Chriftti  lefura :  ati 
ri(lima  autho-  patroiifi  olim  nobis  faiffe  inteliigit,ac  non  potius  perpetuam 
^'^''Z^XT  **^.» '"  terceffionem  arrignat?Quid,qu6d  Paulus  fedente  aU  Pa- 
^mtifttmmio ''  ^'^^  dextcram  etiam  pro  nobis  intercedere  affirmat?  Q^u  vero 
JirmaTA.         ^^ib>  vnicum  Dei  & hominum  Mediatorem  illum  nucupat,  an 
Rom.8.  ^t.     no  ad  precatjones  refpicit  quaf um  ante  paulo  meminerat^^Si- 
i,Tim»2.5.      quidem  pro  ommbus  homnnbus  incercedendu  prajfatus,  in  e- 
iusrencentiajconfirmationcm  rnoxfubneditjvnura  effe  om* 
liH  4.  contra  nium  Dcum,&  vnum  mcdiarorcm.  Neque  veroaliter  inrer- 
F^rmcn.c.  8.  prcratur  Augu|linus,  quum  /ic  loquicur,  Homines  Chriftiani 
inuicem  fe  c  jmmendant  oracionbus  fuis.Pro  qno  autem  nul- 
Jus  !nt:erpellar,ied  ipfe  pro  omnibus.hic  vnus  verufq-,  Media- 
tor  cjI.  Paulus  Apoi^olus,  quanquam  fubcapitcpr^Ecipuura 
membrum,quia  tamen  membrum  eratcorporisChrifti,&no- 
uerat,non  per  figuram  in  interiora  veli  ad  fanfta  fandoru.fed 
per  expreiTam  &  firmam  veritatem  in  interiora caeli,  ad  fandi- 
tatemnon  imaginariam  (^6.  serernam  inrr.tfre  maximu  &  ve- 
rifsimum  Sacerdote  Ecclefi^,fe  orajionibus  fidchum  ipfe  quo- 
E^r^^  '**'     ^^^  commendar.  Nec  mcdiacorem  fc  {'^cit  intcr  populum  & 
CmlorV  j .      Deum:  lcd  rogat  vt  omnia  corporis  Chrifti  membra  inuicem 
#fCorj?  JJ-    P*"^  ^^  orenc:  quoniam  inuice  fohcira  funt  membra ,  &  fi  pati- 
tur  vftummembrum,reliqu3  copaciunrur.  Ac  fic  membrorum 
omnium  adhucin  terralaboranrium  mutu^profeinuicem  o- 
rationes  afcendant  ad  capur  quod  praeceffit  in  c^him,{n  quo  eit 
propitiatio  pro  peccatis  noftris.  Nam  fi  eflet  mediator  Paulux> 
f.Tim.j.f.      eifent  vtiqi  &  rcliqui  Apoftoli,ac  fic  mulci  mediatores  eflent, 
Sphef.4.j.    nec  conftarecip/ius  Pauhraci<*,qua  dixerar,Vnus  enim  Dess, 
In  Pfil.94.     vnu^  mediator  Dei  &  hominum,homo  Chriftus.in  quo  &nos 
M^i^t    f/?'   ^""'^*  fumus,fi  feruamus  vniratem  fidei  m  vinculo  pacis.Item 
^^ '  alibi,  At  vero  Saccrdocem  fi  requiras,fuper  c^elos  eft,vbi  inter- 
pellac  pro  te,qui  in  terra  mortuUs  eft  pro  te.Neque  vero  foni- 
niainus  'lIum,Patrisgenibus  aduolutufn.fuppliciter  pro  nobis 
deprecari:veriim  cumApoftoIo  intelligimus,fic  eum  apparerC 
coram  ficie  Dei,vc  mortis  eius  virtus  ad  perpecuara  pro  nobis 
interccffioncmvaleat;  fictamenvc  fanduariu  cxli  ingrefllis, 
ad  confummationem  vfque  feculorumfolus  populi  eminus  in 
dtrio  refiden'is  voca  ad  Deum  deferac. 
i..D(rfanSlorii      ^'    Quantum  ad  fandos  atcinccqui  camc  mottui,  IH  Chri^ 
in  c^iu  iHchri  fto  viuunr,fiquam  illis  oratio ',em  atcribuimus,ne iis  quidem  i- 
fl"  •viuemium,  pfi^  fomniemus  a'iam  efl"e  rogandi  Dei  viam,  quam  Chriftum, 
*»teuej?(one.     qui  folas  vJa  eft:  airf  alio  nomine  Dco  effe  accepcas  eoru  prc- 
ces.Itaquepoftquam  Scriptura  nos  ab  omnibus  ad  Chriftil  v- 
nu  reuocat,poftqua  c^^cleftis  Pater  vult  omnia  in  ipfo  rccollige 
remimijftLiporis  fuicme  dica  infani;e,nobis  peripfos  accefTum 
fic  velle  axQliii^Yt  abillo  abducercmurfiue  quo  neccis  aditus 

vllus 


dEmodo    pbrcip.  CHRisTi    graT.       309 

vllus  patet.ld  autem  aliquot  feculisfaaitatumquisneget,  ho-  ^«/«/«^^fK»' 
d.equcvbicunquePapifmusviget/aditari?  Aaconciliandam^  ^;^^^^^^^ 
Deibtneuolenciameorum  merita  fubindeobtruduntuiyatque  ^^^^^  ^^- 
vtpiurimum,Chrifto  pr^terito,pereorum  nomiBaPeusobre-yj,y</,. 
crarur.   Annou  hocqusefojCll^munus  vnicse  iUius  interceffio-  'Demde ,  ab  e» 
nis  quam  Chrifto  lupra  afleruimus,ad  illos  traducere?  Demde  ^»od huttuScri 
quisve'  Anoeiui,veld^mon  vlJihominu  de  eiufmodi  q"am^^^*/^'^?«'"* 
fingunt  ^pr.rr.im  intercclionelyllabam  vnquam  renunciauit?  j-^^^^^^i^^^ 
iivScrjptuiaenimnihilextat.  Qu3e  ergo  eius  comminifccnd^  ^^//^^io^c  „„. 
fu/t  ratio?   Certe  dum  humanura  ingenium  fubfidiafibi  ita/aV»r;4!/M^<r- 
qrisrirat ,  quibus  non  munitur  per  De\  verbum,  luculcnte  (ua  ititioforHm, 
djfnde.iuam  prodK.  Quod  fi  confcientia  eorum  ommum  ap-  ^^;^7«  a«»Ai« 
peL'etur  quifanctorum  mterceffione  obleaantur,reperiemus  f^^,^^'J„„„ 
nor.  nltunde  id  euenire  ,  nifi  quia  anxierate  laborant,  perinde  noftr^  myHe- 
acfihicChriftusdeficcrctjautnimium  feuerusforet.  Quapri-rm,  Deihni' 
mum  perplexitate  Ghriftuminhonorant  ,&  foIiusMed!atoris5«/'^'^'«>c^''''- 
titulo  ipohant:  qui  vtilli  in  fingularem  prserogatiuam  a  '^'^'^!^^IL'X-^^IZ 
datus  eftjica  oeque  alio  transferri  debet.  Atque  hoc  quidem  i-  ^^^J' 
pfogloriam  naciuitxtisefus  obfcurant,crucem  euacuant:  quic-  l,^,  de  ifaac 
qu»ddentqueautfecft,autpafluseft,fualaude  exuunt  ac  de- &  aninva. 
fiaudinc.  fiquidem  liuc  teudunt  omnia  ,vt  folus  fic  &  habeacur  Exceptio. 
medi?.ror.  S'mul  Dd  benignitatem  abiictunt ,  qui  fe  illis  in '^^''"/"  ** 
Patremexhibeat-.nonenim  illis  Pater  eft^nsfi  Chnftum  fibi 
fratremefleaqnofcant.  Quod  pJaneabnegant,  nifi  fraierno 
efle  erga  fe  affcftu  (quo  nihil  mollius  aut  tcncrius  efl^e  poteft) 
co^iranc.  Quare  illum  vnice  Scriptura  nobis  offert  >ad  ipfum 
nos  niittic,  &  i;^  ipfo  fiftic.  ipfe,  mquit  Ambrofius,  os  noftrum 
cft,perquod  Patriloquimur,  oculusnofter,  perquemPatrc 
videmus,  dextera  noftra,  per  quam  nosPatriofFerimus.  Quo 
nifi  incercedente,  nec  nobis  nec  fandis  omnibusquicquam 
cum  Deo  eft.  Si  excipiant.quas  in  templis  concipiunt  publicas 
precesfiniri  h3cappendice,Per  Chriftum  Dominum  noftrum, 
friuolumefliigiuineft.-quianonminus  profanatur  Chrifti  in- 
terceffiojdum  morcuorum  precibus&  mcricis  mifcetur,  quam 
fi  eapenitus  omifiafolimortui  in  oreeflent.Deindein  fuiso- 
mnibuslitaniis.hymnis  &profis,vbi  Sandismortuisniliilnon 
honoris  defertur,nuIU  Chrifti  mentio. 

11    E6 autem  vfque progrefl^a  eft  ftoliditas,  vt hic  expref  yErrorumfor 
fum  habeamus  fuperftitionis  ingenium,  qu«  vbi  femcl  fraenum  tenta.exfnm 
exctffit ,  nullumlafciuiendi  finem  facere  folet.    Nam  poft- 
quam  coepcum  fucrat  in  fandorum  intercefsionem  refpicere,      ^ 
fenfim  fua  cuique  procuratio  eft  attribura ,  vt  pro  negoti ;  di-      ^ 
uerfitate  nunc  hic  nimc  ille  aduocaretur  intcrceflbr :  tu  fingu- 
li  peculiaresfibidiuosafciuerunt,inquoru,  nonfccus  atqstu- 
telaritt  deoru^fidefecontuIcrucNeqj  modo  quod  olim  Ifraelf 


CAf.  XX.  INSTlT  y  T  I  O  NIS     LlB.IIf, 

9      cxprobrabat  Proph^ta,  fecudum  vrbium  numerum  dij  funt  e- 

ler.2.a8.&  II.  rcdi,fed  recundumcapitummultitudinem.  Atqui.quunrin  v- 

*3-  nam  Deivohmtatemdefideriarua  oninia  referant,  hanc  in- 

%efeil%ntur.     tueantur,in  ea  acquiefcant;  ftolide  &  carnaliterarqae  eria  c5- 

tumeliose  de  iis  cogitar,  quialiam  ipfisorationfa)  aflignar, 

quam  qua  Dei  regnam  adsenire  experant.a  quo  logifnme;  ab- 

ettquodillis  afhngunt>rnumqucnquepriuato  aficclu  in  fuos 

4.     cultoresefTepropenfiorem.Taftdcnec  abiiorrendofacrilegio 

abftinueruntplurirai.nonvtfufFragatoresia,  verinn  vc  (alutis 

hm  pra?fides,  inuocando.En  quo  rccidant  miferi  hominesj  du 

^,      a  legitima  fua  ftatione,hoc  eft,Dei  verbo,  euagautur.Omitto 

craffiora  impietatis  monttrain  quibustametfi  DeOjAngelis  & 

hominibus  funt  deteftabiles,eoru  tamen  nonduni  ipfbs  pudcc 

vcl  piger.Proftrati  ad  ftatuam  auc  pifturam  Bai  barae-jCathari- 

n£e,&fimiliumdemurmurantPaternofter.  Hunc  furore  cTn- 

Ixcewio  patrs  ^"""'  *beft  vt  Paftores  fanandum  vel  cohibendu  curc(sr,vt  que- 

in.-orvitntamim  ftos  odore  alkdi.plaufu  fuo  comprobent.  Vcrum  vrran^  foedi 

ii^i  ftperjinia-  criminis  inuidiama  fe  deriuent,hoc  tamen  quo  coiorcdcfen- 

ff  •      ,         dent  rogan  Elfgium  vel  Medarduni  vt  fcruos  fuos  refjpiciant 

-\<-T"'>*        &iunenf  ecxloffndam  Virginem  vr  Filium  ficere  lubeac 

quod  pctun'r01im  vetitum  fuit  in  concilio  Carthajpinenfi,  ne 

ad  altare  direfta  fieret  precatio  ad  fandos ;  ac  prob  ■b^le  cft, 

quui-n  fanfti  viri  impett>m  pr.^ux  confuetudinis  no  pc.-ifcnc  in 

totum  compefcere,hancfa'remmodcr3cion?.m  adhibuifte  ne 

hac  forma  vitiareni ur  pubHc|  orarioncs.Sande  Pecre  ora  pro 

nobis.Q^^raitoautcm  longius  euafic  diaboitca  eoriim  imiior- 

runicasqui  ad  tnorruoscransferrenon  dubitan:  quod  Dei  & 

Chriftiproprium  erac? 

Tapti^a^uxn  ar      1}    Qupd  auccm  cfficcte  ftudcnt  vt  Scripcurx  aurhorlcatc 

jK3P?eM/;>'oiV,-y{^eamrfubnicieiufmodiincercerfio,  fruftra  in  eo  laborant. 

i^>  ^imefa}.'  Angelorumjinouiunt.oraciones  leczuncur  fsEpius.  neqiid  mo- 

,  do;  fed  m  DeiconfpeCtum  per  eorum  manus  perrerrj  dicun- 

V*  rfficio  ^  tur  fideliu  preces.Verurn  fi  Anoelis  fani^os  pr^reiuivi.a  dc{u-' 

:m-nire^'!ge.  dos  coufecre  Hbec^probandu  fuerit  efte  adminiftratoriosSpi- 

^•■riini.  ricus,  q.uibiis  deleg.itum  fit  minifterium  curanda:  noftra?  falj- 

xfi^^'         tis,quibusdemmd3ta  fitprouinci.iCuftodiendi  nosin  omnib, 

?^i"^i!  «i.u!     ^'"'^  ni  ftris  qui  nos  circumeant,  qui  moneant  &  conK>!entur, 

^4*1.54. 8.      ^ui  pto  nobis  cxcubias  ap3c.qu.r  omnia  illis  deferucur.liis  au- 

tcm  minime.Qua  prarpoftcre  Angehsfandos  morcuos  inuol- 

V  uanr/atis  fuperque  ex  tot  diucrfis  munerib.  pater,  quib.  alios 

abaliisScripuiradiftinguic.  Caufidici  partibus  apud  cerrenii 

iudice  fungi  nejno  audebit  nifi  admiflbs.  Vnde  ergo  vermibus 

tinca  hc  nela  vtfJ^eo  pacronosobtrudac  quibus  munusiniun-r 

6luiio  iegitui?Voluic  Deus  Angelos  cutada»  noftr^  faluti  pr^- 

ficerc.vndc  &  facros  coetus  frcqoentat,&  Ecclefia  iliis  theatru 

cft. 


DE    moooPbrcip.   christigraT.  5|0 

pft  ,  in  qiio  miranturvariam  &  muItipItcemDeiiapientiam. 

Qiipd  iliis  peculiare  eft,  ad  alios  qui  tranfferunr,  certe  ordinc 

a  Deo  poli  u.qui  inuiolabilis efle  debebac,  confundunt  ac  per-  ' 

ueitunt.  Eadem  dexteritace  pergunc  in  citandis  aliis  teftimo- 

niis.Ieremi Y  dicebac  Dcus.Siftecerint  Mofes  &  Samuei  coram  ^  ^^*^-^.^  ^, 

me  ,  non  eft  anima  mea  ad  populum  iftum.    Quomodo  fic  de  ^^^^^^  ^^^^  ^ 

mortuis  (inquit)  loquutus  foret ,  nifi  pro  viuisiptercedereii- s.4^,/,. 

3os  Hou  iTec?  Bgo  ver®  concta  fjc  colligo,-  quum  inde  appareat  iere.15.1. 

neque  Mofcn  neq;  Samuelcm  interceffilTe  pro  popuio  Ifrae- 

litico  ,  cunc  nuUsm  fuifle  prorfus  mortuorum  incercefiionem. 

Qujs  enimfaMdoium  de  populi  falutelaborare  credendus  fir,  Xtfl^trfioy  qus 

ceffance  Mofe  ,  qui  alios  omnes  in  hac  parte  longo  interuallo,  7P;,'"'f'*^'* 

dum  vmeret,fuperauiL?Ergc  fi  mmutulas  iltnsargunaslettan-  ^J,j„aduer~ 

Tur  Mortu'  pro  viuentibus  intercedutj  quonia  dixit  Dominus,  yj,yj<,;. 

Si  int.erccftcrint :  ego  longe  fpeciofius  argumentabor  in  hunc 

modum ,  In  extrema  populi  neceffitate  Mofes  non  intercede-  ^ 

bacdc  quo  dicicur,Siinterceflerit.Ergo  neminera  almm  intcr- 

cedere  vcrifimiie  fic^quum  om^ies  a  Mofis  humanicate,bonita- 

re  &  pacerna  foIicicHdme  procul  abfint.  Id  fcilicec  cauiIlando_ 

confeqr.unrur  ,  vc  iis  armis  vulnerencurquibus  fe  pulchre  mv.- 

n5tosputabant.   Atverofiivplicem  fententiam  ficconcorqueri  ^enftitfrophe- 

valde  ridiculum  eft:  quiatantum  pronuntiat  Dominus  populi  '*• 

fiagitiisfenoDparcicurum.etiamfiMofcsaliquis  patronus  illis 

confinscrec,aur  Samue!,  quorum  precibus  fe  rantopere  indul- 

gcnte  pr3eft;tcrat.  Qm  fenfus  ex  fimili  Ezechielisloco  lucidif- 

fifne  elicuur.Si  fuerinr,inquit  Domin^ifti  tresin  ciuit3ce  v.ri,  SmiU  Ez*fhie 

Noha,  Daniei  &l©b.filios&fihasnonliberabuntinfuaiufti-  iulocochfirma 

tia  :  fed  animastancumfuasliberabunt.    Vbidubium  noneft '"*■• 

quin  indicare  voluericfi  reuiuifcere  duos  ex  illis  contingat.  na 

tercius  eo  tempore  fuperftes  erat,Daniel  fcilicet.que  tum  con-     , 

ftat  in  primo  adolefcetJ^F  flore  incomparabile  dedifll^  pietatis 

fpecimen.  Eos  igitur  omittamus  quos  Scriptura  clare  demon-  j^^^^  ^pofftU 

iiratjCurfum  fuum  confummaflc.  IdeoPauIus^quu  de  Dauide  ^eiiimonio. 

Ioquicur,non  docet  precib.ipfum  iuuare  poftcritatem,feddu'  A<a.i5  j^- 

t.Txat  X12.U  fose  inferuiifle. 

Z4     F.xcipiunr  rurfum.   Ergo  eos  omnipietatis  voto  exue-  J-       . 

mus,  qui  nihil  toto  vir^  decurfu  ouam  pietatem  &  mifericor-  '^     charttam 
diam  ipirarunt?  Equidem,  vt  cunonus  excutere  noiim  quid  a-  ra„^pf  dchri- 
gant,  aut  qaid  meditentur,  ita  nequaquam  eft  probabilc  variis  .^J  ^iuentibtts 
^  particularibus  votis  huc  illuc  circunferri:  fed  potius  ftata  at-  eft  perftcltor. 
quetmmota  volunrare  in  Dei  regnum  afpirare.  quod  non  mi-  T{espo>}fio  i\ 
iius  impiorum  interiru  quann  fidelium  falute  conftat.  Quod  R 
verum  eft.eorum  quoquecharitacemincommunionecorporis 
Chrjfti  non  dubium  eft  contineri ,  nec  latius  patere  quam  ferc 
comunionts  illius  natura.Iam  vero  taraetfi  in  huc  modam  pio 


CAP.    XX.  INfTlTVTlONlS      LIB,      111. 

nobis orare  concedam,non  tamen  ideo  a  fua  quiece  difccdunc 
I  /j  w.         vt  diftrahantur  in  terrenas  curas  :  ac  muito  minus  a  nobis  ideo 
protMius  inuocandi  erunt.  Neque  id  agendum  ex  eo  copfequi- 
tur  quod  qui  in  terris  degunc  homines.v/cillim  alijalioru  pre- 
T{dfon^o,       *^j^"^  commedarc  fe  poffiint.Hac  enim  alend.ie  m  <p/is  charita 
ti  officiura  fcruitdum  fuas  inter  Ic  necefliuatts  veluci  partiutur 
&  mutuo  fufcipiunt.  Atque  id  ijuidcm  faciunr  cx  Doniini  pra;- 
cepto.nequepromiffionc  deftituucunqaseduofcmfer  in  ora- 
Eec.j.j.fi.     tione  primas  tenet.Omnesciufmodi  racioncs  a  mortuis  abfunc 
quos  a  noftro  contubcrnio  dum  fubduxit  Dominus,  nuiJu  no- 
Secmda  injlS-  ^'^  ^^^  i^Js  reliquit  commercium,  ac  ae  ilhs  quidem  nobifcw 
■tia,  quancumairequilicetconicfturis.  Qupd/iquiscaufeiur,  tieri 

non  pofte  quin  eandem  erga  nos  ch^ritatem  retineanc,vt  func 
vna  nobifcum  fide  coniundi .-  qu»s  tamen  eo  vfque  longas  illis 
^  ponjio.       efTeaurcs  rcue^auicqu^e  ad  voces  noftrasporrigacur.^oculos  e- 
Tirtia.de  Trt-  "^"^  ""^  perfpicaccsqui  fteceffitacibus  noftrisaduigiIent?Nu- 
nitatU  ^eculo.  g^ncur  quide  in  fuis  vmbris  nefcio  quid  de  fulgore  diuini  vul- 
^  tus  ipfos  irradiante,in  quo^ceu  in  fpcculo,  res  hominum  ex  al- 
to  defpicianr.verum  id  affircnarCjqua  pr^fcrtim  confidentiailli 
i^eipotfj^c.        audent.quid  eft  nifi  per  temulenta  cerebri  noftri  fon^nia  velle 
Rom.g  tf.      in  abdita  Dci  iudicia ,  fine  eius  vcrbo  penetrare  &  perrumpe- 
re.ac  Scripruram  concuIcare?qu2B  toriescarnisnoftrse  pruden- 
tiam,fapientiseDeiinim;c^meflrepronuntiat:vanitatem(enfus 
noftfi  in  Vniuerfumdamnat:proftrata  omni  noftra  ratione,  fo- 
Jam  Dei  volimtacem  anobis  vult  fpeftarf. 
4.  2y    QnaE  vero  aiiaScripcarseteftimoniapropugnandohuic 

•^M^jistefft.  fuo  mendacio  afcifcunt ,  peffime  contorquent.  Sedenim,  in- 
monio,  deTa-  quiuntjscob  vt  foum  patriimquc  Abraham  &  Ifaac  n©me  fn- 
fi^rijartino.  per  fuam  poftcritate  muoccEur  ro^at.  Primum  videamus  qua- 
P*ros  tnuscaft^  lis  ilta  fic  muocationis  f®rma  mter  Ilraelitas.  non  enim  patres 
do.  fuos  ad ferendas  /ibi  fuppetias  implorant;  fcd  Deum  obtcftan- 

Gen.^S.j^.    turquoferuorumfuorum  ,  Abrah»n,Ifaac&  lacobmemine- 
rit.Eorum  ergo  exemplum  nihil  iispatrocinafurquiad  fandos 
ipfos  fermone  habuermt.  Verum  quia  ftipites  ifti,quafunt  he- 
^eFpcnfic,  f^-^^betudinCjnecquid  /itnomen  Iacobinuocare,ncc  ca rmuocan- 
znttTpyetattone  ^^^{{^  capiunt  :  non  mirufi  inipfa  quoque  formafic  pueriii- 
jefatxfimiUdi  ^^^  titubant.  LoquDCio  hsEC  non  femel  ni  Scripturisoccurnt, 
Sfo  coRati.       lefafas  enim  virorum  nome  inuocari  fuper  mulieres  dicir,  dum 
lera.4.1.         eos  habenc  niaritorum  loco  fub  quorum  fide  &  tutela  degant. 
Ergo  inuocatio  nominis  Abraha  fuper  Ifraelitas,  &  in  hoc  fita 
eft  dum  ger.eris  fui  originem ad  eum rcferuntjeumque  pro  au-^ 
thorc&patentefuomemoriacelebri  eolunr.  Neque  vcroixJ 
facit  lacob  quod  fic  de  propagada  nominis  fui  celcbritatc  foli^ 
citus:  fcd  quum  totam  pofterorum  beatitudincm  conftare  no- 
uerit  hsreditace  foederis  quod  fecu  Deus  pepigerat  ••  quod  illis 

booa- 


DB     MODOPERCtf.    CflltlSTl     GRAT.  glt 

bonorum  omnium  fummum fore  videc,comprecatur  vt  generie 

fuo  cenfcintur.icl  cnim  aliud  non  eil  quam  foederis  fucceffio- 

neoi  zd  eos  rranrmictere.Illi  viciffim,dum  memc^iana  eiuftno- 

di  precibusfuisinducuntjiion  ad  incerceffiones  morruorura 

furTugiuni.ffd  Bominofoederis  lui  recordationem  obiiciunt, 

quocIemitiifimusPaterillisfepropJtium  ac  bcneficum  fore,  y^^,,^^  reff^ 

in  Abraha%Ifaac  &  Ucob  gratiamrecepit.  Alioqui  quam  pa-  expubiicA  gc- 

rum  itt  Pacrum  merita  fadi  reclinausrmt,  teftatur  publica  vox  '^l'/^"  -voce  f^- 

Ecclcfix  apad  Prophetam^Tu  parer  nofter,&  Abrahim  nefci-  ^'^^*      , 

uitnosj.^^l-raelignoraujtnos.  Tu  DommePa£ernoitcr,&Te-  ^^ 

denitor  noficr.  Ac  dum  fic  quidem  loquuncur,  fimul  addanc, 

Conuerteie  D«mine  propter  feruos  tuos.  nullam  tamen  cogi- 

tantes  iniiercerfionem,  icd  ad  foederis  beneficium  aninuim  ad- 

uertestes.Nanc  vero  quum  DominurjL?  lefum  habeamusjin  cu- 

ius  manu  non  percufTum  modo,  fedconfirmatum  fitnobisse- 

ternum  mifencordiae  foedus :  cuius  pocius  nomen  in  precibus  j.^^.^   ^    ^ 

Doftris  pr2Et^nd?mus?Et  quoniam  boni  ifti  magiftri  his  verbis  rerertiidf,* 

Patriarchis  voIue  ftatuiintacefibresjfcire  cxipfi-Jvelim  curin 

tanta  turba  ne  jT.inimum  quidem  apud  eos  locum  obtineat  A- 

brahawjEcclefia»  pater.Ex  qua  colluuie  fibi  aduocatos  fumant 

minime  ignotuna  eit-  A  br  j  ham,  quem  oeus  -»Iiis  omnibus  pr*e- 

tulir,&  quem  cuexitin  fummumhonoris  gradum,negligi  ac 

fupprimi  qiiam  confentaneum  fic  mihi  refpondeant.  Nempe 

quumpalam  eflet  talem  vfum  veteri  Ecclefi^e  fuifleincognt- 

tum,  placuit,  occultand^e  nouitatis  caufa ,  dc  antiquis  Patribus 

filere:  acfi  nominum  diuerfitas  recencem  &  adulterinum  mo- 

rem  excufaret.Qupd  autem  obiiciunc  quidamrogari  Deum  vt  ^'^*^"^^-'' 

iii  Da!5idis  gratiam  populi  mifereatur ,  adeo  n6  fufftagacur  co- 

rum  errori,vt  ad  eius  refutationem  maxime  fit  efficax.Nam  /i  R«^»'i^* 

cxpc«dimu$  quam  perfonam  fuftinuerit  Dauid*  fegregatur  ab 

omni  fandorum  coefu,vr  quodin  eiusmanupadum  Deus  po* 

pigir,fhbiliat.  Ita  &  fcederis  potius  quam  hominis  habetur  ra- 

tio,&  fub  figura  Chrifti  interceffio  vnica  afleritur.  Nam  quod 

fingulare  fLiitDavddi.quatcnusChriftiimago  fuic,inaliosn®n 

competcre  cprtum  eft. 

16    Sed  hoc  quofdam  fcilicet  mouet  quod  fanftorum  ora-        sr» 
tiones  fjepe  legunrur  exaudicse.Cur.?  Nempe  quia  orarunt.  In  ^"  exaudiut^ 
te  fperaucrunc  finquic  Propheca  )  &  falui  fadi  funt :  clamaue-  T''  "i  '^l*  ^ 
runt,&  non  funtconfufi.Oremusergo&noseorum  exejuplo, 
vt  eorum  inftar  exiHdiamur.  Hi  vero.contra  quam  decee,pr2-  ^iesfonjic. 
poftererariocinantur,  noexaudicum  iri  nifi  qui  femel  ex^iudi-  j^ial^^-.j, 
ti  funt.QiJanco  melius  Iacobus?Elias(inquit)homo  erat  nobis   ^^'^  ^^' 
fimilis:  &  precac«©ne  precatus  eft  ne  pluerec,&  non  pluic  fuper 
terram  aanostres&menfesfex.  Rurfumorauic,  &c^lu  dedic 
pluuiamj&t^fUdedicfrudumfuuni.  Quid.'  AnfinguJirera 


CAP.     XX.  iNf  T  I  T  ?  TioNIS     llB.ill. 

atiquam  Elias  praerogatiuam  colligit,  ad  quam  /it  nobis confLi- 

giendum.?Minime  verojred  vim  pise  pursequeorarionispcrpe- 

tuam  docecjvc  n©s  ad  fimiliter  orandum  exhorterur.N^m  Dci 

prompcitudinemac  benignitacem  in  exaudiedisilifs  maligne 

intcrpietamur,nifi  talibusexperimentis  confirmamur  in  cer- 

tiorem  promiflionur»  eius  fiduciam.-quibus  non  vni,  alceri,auc 

etiam  paucis  inclinatam  fure  aurem  fua  p  .llicesur,  fed  omni- 

ctprmAtio  re-  [3^5  q^f  nomen  fuum  inuocauermt.    Atque  eo  minus  excufa- 

fponfium ,  ati-^  i^iIj^  ^^ mCcitiz  hsec  quod  tot  Scriprurje  admoniriones  videtuc 

\°urxmunita.  quafi  exprofeifo  contemnere.  Liberatus  eftf^pii^s  DaaidDei 

pra!.  142. 8.    virture.an  vteam  ad  fe  traheret  vc  eius  fuffragio  liberaremur.'' 

Pfal.51.8.      Longealiteraffirmatipfe,  Meexpedantiuibdonec  rependas 

Pfal.j4-7'      mihi.Item,  Videbunt  iufti,  &  gaudebunc,  &  fpeiabunc  in  Do- 

Pfal.32.tf.      niino.    Ecce  pmpcr  ifte  chmauit  ad  Deum ,  &  refpondit  ef. 

Mulra»  in  Pfahins  funt  eiufnodi  preces,  quibus  ad  precindum 

quodpoftuht  hacrationeDeumpro.joc>tt,ne  pudehant  iufti> 

fed  fuo  exemplo  crigantur  ad  bene  fperandum.  Vno  1  :m  con- 

tencifimusjptoptereaorabitad  teomnis  fandlus  in  tempore 

opportuno.  Quem  locum  eo  libentiuscitaui  quod  non  puduic 

rabuljs,qai  operamlinguse  meritorise  ad  defenfionem  Papatus 

locant.eum  obtendere  ad  probandam  mortuorum  interceffio 

nem.    Quafi  vero  alittd  velit  Dauid  qtiam  frrdum  oftendere 

quiexDeielementia&facilitatepcotjeniet  vbiexauditus  fue- 

rit.    Atquehocingenere  tenendum  eft  ,  e^perienciam  gra- 

tiaeDei ,  ramerga  nos  qucimerga  alios  non  vulgare  efte  ad- 

minicuium    ad  confirmandam  promiffionum  illius   fidem. 

Non  recito  plurimes  locos  vbi  Dauid  Dei  beneficia  fibi  pro- 

Et  tUuJirata  e-  ponic  In  fiduci^  materiam,  quia  Pfalmorum  ledoiibus  fponte 

ximplts  laco-  occurrent.Hoeidem  fuo  cxemplopriusdocueracIacob,M!noi: 

Gen  11 10      ^^'^  cundis  miferacionibus  tuis  &  veritace  qua  prasfticiiH  fer- 

uotuo.Inbaculomeo  tranfiuilordaiiem  iftum  :  &  nunc  cum 

duabus  turmis  egredior.Promiffionem  quidem  allegat,  fed  no 

folamrqu  \j  fimul  eftedumconiungit.  quo  aniraafius  infutu- 

rum  confidac  eundem  erga  fe  Deum  fore.    Neque  enim  fimi- 

lis  eftmortaIibus,quosliberal!tatisfu^t3?det,vel  quorumex- 

hauritur  facultas^fed  a  propria  natura  ^ftimaJus  eft,  ficut  pru- 

vT\^'^^        deterfacitDauid.RedemiftimeCinquit^Deus  verax.  Poftqua 

^  '^''  *       falutis  fua^laudem  Deo  tribuic,  acfiungic  veracecfie:  quia  nifi 

perpetuo  fimilis  fui  elfecnon  fatis  firma  fumi  poir^t  fiducia:  & 

inuocationis  ratio  ex  eius  be.neficiis.  Vbi  au:em  icimus ,  quo- 

tits  nobis  auxiliatur.fpecimen  ac  probationem  dare  bonitatis 

^     jrf     fu2eScndei,timendumnoneft  nefpes  noftrapudefiat,  velnoS 

«orww  jVuio.;^- fruftretur. 

tio}iem efe  rem     2,7    Summa hxc  C\it  quum  Sctiptura  in  Dei  cultu  hoc  hobi^ 
tmpiam .        rummum  capuc  commendec  vt  eunj  iauocemus  (ficuti  poftha- 

buis 


D  E     M  O  D  O     Pfi  R  e  I  P.  C  H  R  IST  I     G  R  A  T.        5!t 

bitis  omnibus  racrificiifka  nobishoc  piecatis  officium  exigit) 

non  fine  manifefto  facrilegio  oracienem  ad  alios  dirigi.  Vnde 

ecia  in  Pf rlmo  dicitur ,  Si  expandimus  manus  noftras  ad  Deu  i.^itDe4>faS 

aiiGMium  ncnne  Deus  requiret  ifta?Deinde  quum  Deusnonni-  ^V"/'"'  ^['^'^' 

fi  ex  fide  velic  i«uocari,&  diferfe  ad  amuffim  verbi  fui  oracio-  ^  f,2w  ***er- 

nesformariiubeac.-denique  quumfides  in  verbofundata.nt  re-^^f. 

t\x  orationis  macer.fimu!ac  a  verbo  defle(ftitur,  oratio».em  a- 

dultcrari  neceifc  eft.  Atquiiam  oftenfum  eft  ^confuiitur  tota 

Scr:j>tura,iiiichunchonorcmrc/li  Deovendicari.Quodadin-    ^    .^.  .  ^ 

terceliionis muniis  pertinet,  ctiam  vidimus  Chrifto pecoliare !','y/JJ^  '^^ 

eHe.nec  vll?.m  Deo  gratam  elfe  precacionem  nili  quam  Media-  ^^/^ 

tor  ille  fanditicac.Ac  tamttfi  fideles  vlcro  citroqj  preces  apud 

Deuni  pro  fratribus  offeruiut,hoc  ailiil  vnica:  Chriftt  intercef- 

fioni  derogareoftendmius :  quia  omnes  ^mul  ea  fubaixi  tam     y^^f^^nm 

fe  qudm  alios  Deo  comraendant.Adhsec  docuimus  infcite  hoc  1' .,/^J 

trahiadmorcuos,quibusnufquaiMlegimus  mandatum  elle  vt 

pro  nobis  orent.  Ssepe  nos  Scriptura  hortatur  ad  raucuas  huius 

officij  vicesrde  morcuis  ne  fyllaba  quidem.    Imo  lacobus  h:cc  Iacob.5.  i4i, 

duo  coniuni^ens,vt  confiteamur  peccata  noftra  int^r  nos,&  vi- 

cnum  alij  pro  aliis  oreriius,mortuostacitei-xcluaic.   rromde  ^.  ^^J^^  ^^^^ 

ad  hunc  errorem  damnandum  fufficit  vna illa ratioj  exotdium  nfrfatur. 

rite orandi  nafci  ex  fide.fidem  vero  efle  ex  atiditu  verbi  Def,v- 

biuullafiftiti^  interceffionis  mentio  :  quia  temerc  patronos 

Iibi  afciuitfuperftitio,qui  diuinitus  dati  non  erant.Nam  quum  f-2^?P?« ,»»'*' 

mulrisprec.indiformisreferca  iit  bcnprura,  nullum  repentuc 

exemplum  huius  aduocationis,fine  qua  in  Papatu  nulla  crcdi- 

ttirefieora-io.  Adh^^cluperftitioiiiem  hanc  conftac  ex  diffi- J.*    ^*^,''^*"' 

dencu  nararr.  cfie:  quia  vei  Chrifto  deprecatore  contefrti  no« 

fuerint,vel  eum  omnino  fpoliauerint  hac  laude.Acque  hoc  po  _  _^ 

fterms  ex  eorum  impudcncia  facile  coarguicur  ;  quia  no»  aiio  ■^^^^^ 

v.ilidiorc  argumento  pugnentjopus  nobis  efie  (andorum  pa- 

rrocmio  ,  quam  dum  obiiciunt  noselTe  indignosfamiliari  ad 

Deum  acLcfru.Qjwd  nos  verifTimum  quideni  efic  faceraur,ftd  ^^»^"/^* 

inde  coUigimus  nihil  eos  Chrifto  reiiquu  facere  qui  pro  nihi- 

lo  ducunt  eiusinterceffionem.nifiaccedant  Gcorgius&Hip- 

poiytUM^uc  fimileslasur. 

28    Etfi  autem  oratiopropriead  vors&precesrefiringitur,     VI- 
tanca  eft  ca^nen  interpetitionem  &gradiruiu  adionem  ^^f^.  Orationts  §»- 
nitas,vtcomi*iode  fub  nomine  vno  comprehendi  queant.  Na  f^^^" 
quasPauhisenumeracfpecies,  fubprius  membru  huiusparti- 
donisrecidunt.  Rogando&  precando  defideria  noftra  apud  Tr-?cfj- 
Deura  efFandimus ,  pofcenrestamquse  faciunc  ad  propagan-  Fttitionei^ 
d.im  cius  gloriam  &  ijluftrandu-n  eius  nomen  ,  quam  benefi- 
cia  qua?  vfui  noftri  conducunt.Gratias  agendo ,  benefada  QVJsCratiA-mm  «- 
erga  nos  iufta  hude  celcbramus,acceptu  ferentes  eius  hl^era-  iii^»^s. 


CAP.XX.  I  NSTI  TVTI«NIS       LIB.   Hf. 

litatl  quicqiiidadnos  bonorum  pcruenir.   Itaquc  duas  ifias 
Pfal.50.1yi     partes  ^mul  complexus  eft  Dauid,  Inuoca  me  in  die  necefiita- 
tis:  eruam  te,&glorificabis  me.Vtrumquenabis  coritlnenter 
in  vfu  cfle  non  abs re  pr^cipit  Scriptura.tantam  enmi  noftram 
cfleinopiam  alibidiximus,resver6ipra  clam.:i  t->r  ac  ta«tis 
w^w,«,,««r- "®s2"§"ft'isvndiquevrgeriacpremi,  fatis  lic  cauf^  omni- 
xh^perfetum  buscur  afliduegemant & lurpircnt ad  Deum,  fupplicelqive  eu 
'vfusy^  necef-  imploret.Namctfi  a  rebus  aduerfls  /int  immunes,  landiflimos 
ft<ii'  tame  quofque  ftimulare  debet  fcelerunivfuorum  culpa,  demde 

innumeritentationum  infultus  adexpetendiimremedium.In 
facrificioautem  laudis&gratiarum  adionis  nulli  tfle  poteft 
/inefcelcreinterruprio:  quando  nonceflacDeus  aiiaaliis  be- 
ncficiacumularejvtnos.quanuis  lentos&  pigros,ad  gratitudi- 
nem  cogat.Deniquetanta  ac  tamcfFula  benefadoru  eius  Jar-^ 
gitas  nos  pene  obruit.tot  ac  tam  ingentia  eius  miracula ,  qua- 
qtiauer/tim  fpeftes,  cernuntur,vt  nuuquam  nobis  defii  laudis 
^ccuratior  ex  gratiariimquc  a<5iionis  argumentum  ac  materia.  Atque.vj:  hxc 
ftcAtiot  ratio-  pJanius  alf quanto  explicentur,  quum  fic  in  Deo  fpes  omnes  o- 
^nhT/  exe"'  P^^'^"^  noftr^E  fifa;  fintfquod  iam  antea  fatis  proba:um  eft )  vc 
plu  confirma-  ^^^^  nos,neque  noftra  omnia  profperehabere  nifi  eius  be- 
ta.  nediclione  poffimus :  affidue  nos  ei  noftraque  omnia  oportec 

comendemus.  Deinde quicquid  deliberamus ,  loquimur ,  zp,- 
lacob  4«  »4-    mus.fub  eius  manu  ac  voluntate,  fub  ipe  denique  auxili;  eius 
c  .jo.i.&ji.i  JeJiberemus,loquamur,agamus.  Omnes eoim aDco  maiedidi 
pronuntiantur  qui  fui  alteriufvc  cuiufpiam  fiducia,  confilia  a- 
gitant  ac  ftatuunt,  qui  extra  eius  voIuntatcm,ipfoque  non  in- 
uocato,quicquam  moliuntur,  aut  inchoare  tentani:.   Et  quum 
iam  aliqtioties  didiim  fit,  iufto  eum  honore  affici  vbi  bono- 
rumomniumauthoragnofciturtinde  confequitur,ficex  ma- 
nu  eius  fufcipienda  efl!e  illa  omnia  vt  affidua  gratijrum  aftio- 
ne  pTorcquamurmulIimque  efle  iuftam  rationem  qua  eius  be- 
neficia  vlurpemos  ,  quse  non  alio  fine  ab  eius  Iar5:itate  nobis 
profluunt  ac proueniunt,  nifi  eriam  in  laude  t  »us  confitenda & 
i.Tim.4.5      gratiis  agendis  affidui  fimus.Paulusenim,di5  teftaturperver- 
bum  &  orationem  randificari,  fimul  innuit,  fine  verbo  &  ora- 
tione  minime  fanda  &  pora  nobis  efle.  per  verbum  fcilicec  fi- 
Pfal.40.4.     dem  metonymice  intelligens.Proinde  eleganter  Dauid  ,  dum 
pr3Pcepta  Domini  liberalitace ,  datum  fibi  in  os  cinticum  no- 
uum  prsedicar.quo  fcilicet  innuit,  malignum  efl"efilentium,  fi 
quod  eius  beneficium  fine  laude  pr^eterimus  :  quum  toties  be- 
Pral.50.17.     nedicendi  mareriam  nobisexhibeatquoties  benefacit.  Sicut 
^  etiam  Iefaias,fingularem  Dei  gratiam  prafdicans,  ad  canticuai 

lefa.jS.io.  nouum  &  non  vulgare  hortatur  fideles.  Qup  feniualibi  Da- 
leia.i.io'-  uidjDominelabiamcaapedes,  &osmeuni  annantiabit  lau- 
lonx  i,  10.    dem  tuam.  SimiUtei:  E2ediias&  lonas  hunc  G^\  liberationis 

fiiiem 


^nem  teftantur  fore,  vt  caticis  Dei  bonitarem  in  templo  cele-  PCu^.iti 

brent.  Hanc  candcm  Legem  Dauid  generaliter  piisomnibus 

pr^efcribit.Q^id  rependam  Domino^i.iquit^pro  omnibus  qu3* 

in  mecontulitfCalicem  falutum  accii^iam,  &  nomen  Do.mni  Pnioff.4^. 

inuocabo.Eteam  requicuLEcclcfia  alioPfalmOjSaUiosfacnos  ^^^^^-  io^-i^oi 

Deusnortfr,vtconfireamur  nomini  tuo,&gloricmuti.'Iaude 

tua.Item.Refpexitad  precem  rolitirij,&  non  contempfit  pre- 

ces  eorum.Scribeturhoc  ad  generacionem  poilerami  &  popu- 

lus  crcatus  laudabit  Dominum,  vt  annuntient  in  Sion  nomeh 

eiusj&iaudcmeiusiHlerufalem.  Imoquotiesobiecrat  Deum 

iidelcs  vt  faciat  propter  nomen  fuum :  ficuti  indignos  c  profi- 

tentur  qui  obtineant  quicquam  propiio  nomine,  ita  fe  li-bligat 

ad  grati^is  agend  is:&  hunc  fibi  recflum  beneficenti^  Dei  vfum 

fore  promitrunc  vc  eius  (int  pr^cones.Sic  Ofc2SidQ  futura  Ec-  Ofeae  14. j. 

cIeli2ercdemprianeIoquens,  Aufer(inquir)iniquitate  6  Deus, 

&  artolle  bonum:  nos  autcm  vitulos  labiorum  foiuemus.  Nec 

modo  lingJ3E  prj?conium  fibi  vedicant  Dei  beneftciajfed  amo-  p^-^j  ^^^  ■ 

rem  fibinacuraliterconcilianr.  Dilexi(iaquit  Dauid)quiaex- 

audijt  Domtnus  vocedeprecationis  mea?.  Itemalibi  qu3e  ien-  Pral.iS.i; 

ferat  auxilia  rccitaFis,  Diiigamte  Deus.fortitudo  m,ea.Ncc  ve- 

rovnquam  placebunt  Deo  laudes  quse  non  fluentex  hacdul- 

cedine  amorJsQj^mefiam  tenendLi  ell  illud  Pauii,vota  omnia  T^t^uU  de  hdc 

perucrfa  &  vi:iolae{re.,<^uibLis  non  annexi  eft  ^ratiarum  itVio.  p^^c^^^im^  gra. 

Slc  enim  loquitur ,  In  omiii  oratione  ('inquit)&  obKecrarions  ^*'*''"''^  '^^to^ 

cumgratiaiuadionepctitiones  veftrx  mnoteicantaDid  Deu.  'i^;,. 

Nam  qaia  multos  impellit  moro[itas,tjeduim,  impatienti  ido-         * 

loris  acerbitas,&  metus,vf  orando  obmUrmurent,ii>ibec  ita  ce- 

perari  afFeftus ,  vc  fideles  anrequam  adepri  /int  quod  cupiunt, 

hilariter  nihilominus  benedicant  De®.  Qopd  fi  hsec  copula  in 

rebus fere  contrariis  vigcre deber,eo  fandioiC/vinculo  qos  ob- 

ftringit  Deus  ad  canendas  fuas  laudes  ,  quocies  nosvotorunn 

compores  facit.  Sicuti  autemdocuimus  Chirifti  intercefiione\^<«C,!;r;/?/>»i 

confecrari  noftras  prcces,qu^  aIio(|ui  polluta?  eftent,  ira  Apo-  t^rcrftone  De» 

ftolus ,  iubens  nos  per  Chriaum  offerre  hoftiam  laudis,  nobis  '=^f^''^"tur. 

ad  celebrandum  Dei  noincn  os  non  fatis  puruni  efie  admoiiet,     *"    '^***' 

nifi  intercedat  Chrifti  facerdotium.  Vnde  coUigimus  prodi- 

giose  fafcinatos  fuilTe  homines  in  Papatu,vbi  maior  parsChri- 

ftum  vocari  aduocatum  miratur.  Hsec  ratio  eft  eur  pr.^cipiat  i.Theff.s.ij. 

Paulos  fine  intermiffione  &  orare  &grati3sagere.volen5  fcili- 

cetquantafieripoteftaffiduitate.omni  tempore,omnilocf>:,o» 

mnibus  in  rebus  ac  negotiis  ereda  eflTe  ad  Deum  omniii  vota, 

qua?  &  omnia  ab  eo  expedent,  &  omnium  ei  laudcm  refcrant, 

iicuti  pcrpetua  laudandi  orandique  argumenta  nobis  ^^fffrt. 

19    Hxc  aucem  orandi  afiiduicas,  ccfi  pra?fertim  proprias  ac  dt^^^Ua^^nHxui 

R  r   i 


CA^XX.  iNlTlTVTlbNXS      LlB.     II 1». 

videlUtt  &   priuatas  cuiufque  rcfpicicnonnihil  tamen  ad  publicas  quoquf 

piiaitct^,  afi-    Ecclefia?  orationes  pertinet. Atqvii  nec  aifiduse  eflb  pofTunt^nec 

dua,(iatii  ho  ^[[^^^  etiam  fieri  debent  quam  ex  politia  qux  conumi  inter  o- 

rtii&'c.  nrnesfenfu  conueneric.Fateor,rane.ideo  eaim&  certx  horx 

condjcuntur  ac  pr^ftituuntur,  vt  apud  Deam  indirferentes,ita 

hominum  vfibus  ntceflarije,  tjuo  Ri  omnium  commoditaci 

profpedum,&.  omnit?  decenrer  &  compofite ,  iuxta  Panli  fen- 

i.Cor.  15.  40.  tenciam,in  Ecclcfii  adminiitienfur.  St  d  cpim  iflud  nihil  ob* 

Exceptio.tem-  ftat  quomiuus  vnaqi  a^quc  Erclefin,  cum  Hibindc  ad  frequen- 

porenece(?aa.  fforem  prccationum  vium  fe  extiaiularCj  tum  maiore  aliqwa 

'^*  necef/irate  admonita  ycrioie  ilud.o  fl;..o.'-are  debeat.Depctfe- 

Sfft  5152.     ucrantiaau:em,qu^  multamcum  affiduitite  affinifatcm  ha- 

Matr.  5.7.      bet,  erit  circa  fine  dicendi  locus.Pono  hxc  n:hil  ad  ^aTlehoyi<u 

^alis  t^f/'^^f  quainrerdiiftum  nofeisChfiflusvoluit.non  cnim  diu,necf^pe, 

e^^or4//o«M«/pecmulto  cum  afFcduinfillcrephecibus  vctaf.fed  neahquida 

fduitpaauer.  j)eo cxtorquere  nc<s  pcfrec6fi<iamus,gariulaloquacitateeius 

garru  a  o^ua-  c  btunderdo,.icfi  humano  niore  perfukdendus  foret.Sci- 

ftHttt^mnurc    iv,us  enim  hypocfitas,  quia  non  reputant  fibi  negotmm  clTe 

hodiefamiha-  cum  Dco,non  fecus  poriipasfuas  in  precibus  agere  qua  in  triu- 

rem.  pho.   Nam  pharifa;ii.^  ilic  quigratias  JDeo  agebat  i^uod  non 

luc.  1-8.         ^0-^j.  ^ljjj  f^niilis,  fibi  haud  dubie  plaudebat  in  hominum  ocu- 

lis,acfi  velietex  precatione  captare  fanftitatis  famam.  Hinc 

^urhxeyietiU-d  qu^  hodfe  fimiii  decaufa  giaffatur  inPapatu^du 

alij  prcculas  cafdem  iterando  tempus  fruftra  rcrunt ,  alij  longa 

Ga-nulitatis     veiborum  congerie  apud  vulgus  fe  venditant.    Quum  hsec 

^  hypocrifeos  oc,rrulhas  pucriiiter  illudat  Dco,  non  mirum  cft  ab  Ecclefia 

^fuutfr^  ''''  prohiberi,ne  quid  illic  perfonet  mf^  feriam  &  prcfedu  excor- 

de  intimo.  Hwic  corrupteiGC  vicina  eft  fimilis  akera  ,  quam  fi- 

mu)  damnat  Chriftus.q^od  kWicQr  hypocrits  oftentationis 

caufa  venantur  multos  tefks.ac  forii  potius  occupant  ad  oran- 

Crationii f£o.   dum  ,  quam  mundi  laudecv  e.int  ipfbrum  prfces.     Quaudo 

ftu»  verohunccfle  oratienisfcopum  lam  prius  di<^um  eft,vtered;i 

inDeumanimiferantur,tum  ad  confcffionem  laudis,  tum  ad 

opem  implorandam:  ex  eo  intelligere  licct  primas  cius  partes 

'^efcnptio.      inmente&  animo  pofiras  cfTf :  vel  potiusorationem  ij.  f*m,ef- 

feproprieinterioriscordis  aftcdum,  qui  apud  DeumjCor- 

Maith.6.^.   j}iutn  fcrutatorem  ,  efFunuitur  &cxponitur.  Quamobrcm(vC 

iadiftum  efl)c^leftis  magiftcrquugi  opcimam  orandi  legcm 

ferre  vcllet.iuffit  intrare  in  cubiculum,ibique  oftio  claufo  ora- 

rePatremnoftrum  in  abfcondito,  vc-^ater  n^fter  qui  eftin 

abfcondito  nos  exaudiat.Nam  vbi^hypocritaruin  exemplo 

abftraxit,qui  ambitiofa  preeum oftentatione  hominum  fauorc 

,         captabant,fimuIadiicitquodfic  n\elius  inrrare  fcilicet  cubi- 

tlTmtlf    ^"^""^  >  ^  ^^^^^^  ^^^^  *^^  ^^^^^*  Qiiibus  vcrbis  (ve  ego  inter- 
'^  '"'^  '' '  prctor) 


Dl      MODO     PBRCip.       CHRISTI     GRAT.         JI^ 

pretor  j  fecetrum ,  qui  nos  e3  iuuet  vc  cota  cogir^cione  in  eoi: 

noftruin  defcedamus  &  ingrcdiamur  pcnicus,  qusereie  nos  do- 

cuu;piOpinquum  nobis  Deum  aninuaffedibus  pioniiccensi 

cuius  ccinph  eflfe  debenr  corpoca  noflrii.  Neque  cnim  hegare 

voluit  quin  aiiis  quoque  locis  orare  expcdiacfed  cffc  quiddam 

fecrecum  oftctidic  oracionem,  qu^ik  in  animopocirfimum  lo- 

cata  fu,  &eius  tranqui!Iicatem,procul  o.mnibus  curarum  tur- 

bis  requirat.  Noaereo  (laecaufa  ipfe  quoqueDomiuus,  ouil 

precibas  incumbere  vehenientius  vcUet,iY)  lecciTum  procul  ho 

minum  cumultu  fecwnferebnc  :  fcd  vr  fuo  nos  excmplo  com- 

munefaceret,  nonefienegiigendiifthxcadmmicuU  ,  cjuibus  ^  ,. 

animus  nofter  per  fe  nimium  iubricus  uiagisad  ferium  oratio-  Orare  on.niit^ 

«isftudiu  n  intenditur.  Interim  vero,  qiemadmod.Mr.  neoue '"'"5^-     - 

in  medii  hominum  tuiba,  li  quando  ica  cuierac  occalio,a  pre- 

cando  abftmcbat  •  fic  nos  iii  locis  on^nibuSjquibus  opus  fueric, 

tollamtis  puras  manus.    Acqueadeo  /ic  hal)endumeft  ,quif- 

quism  facropiorum  conuentu  or.tre  detredatjne^cire  quid/ic 

orare  feorfum ,  vel  in  receflTu  ,  vel  domi.  kurfus  qui  folus  5c  orxrt    pTr.tk- 

priuajim  orare  negligsc,  quanrumuis  fedulo  frequentct  coerus  rh^. 

publicos,ventofas  tantum  preces  ;llic  concipere.-qiiia  plus  ho-  ^         .   ^ , 

mmum  opinioni  defcrc  nuam  arcano  Oei  iudicio.Inrcrea  ,  he    ^"^^T^ 

contempcuienenccommunes  Eccien^epreces.easipiedidis  e-  j^fa.36.7. 

iugiisohn.iDeus  ornauit;  praefertinrvbi  templumvocnuit  do- 

mam  ornatlonis.Nam  &  praecipuani  cultus  fui  parte  n  hac  vo- 

ce  docuu  efte  precandi  ojficium  :  atque  vc  in  eo  ie  fivieles  vno  pfal/^j.j, 

ronfenfu  exercerent,'nftar  vexilliereft.mi  ilh*s  fuiftetemp'ii. 

Addita  etiam  fuit  infignis  promiflio  ,  Te  cxpe<fl  u  ,  Deus, 

laus  in  Sion:  &t'bi  votum  redderur  inlerufalem  Qu,busver- 

bis  admonec  Proph?ta  nunquam  irritas  efie  EccieiiJB  preccs: 

quia  Deu  popaiofuofemp.ercanendi  raateriam  cutngaudio 

fuppedicat.  EtfiaHtemcelT^runt  lcg-jles  vmbrse.  quia  tamen 

harceremoniainter  nos  quoque  fidei  vnitatem  Deusfoucre 

voiukt,non  dubiu  quin  ad  nos  perrineat  eadem  promiiH  >,  qua 

&Chriftusorefuosaciuir,&P.JuIu^perpetuivigoriseiTed  cet: 

30  lam  vc  comruunes  fidehbuspreces  Deus  ve?bo  fuo  edi-  i^elocu  ^ut^lt^ 
ck  C\c  &  templa  puiblica  ipfis  peraged';S  deftinaraeffe  uportet,  cufeu  t.m^iu, 
vbiqui  or.nionecum  Dei  populocommunicarerefuuunc,  non '^^-  <ommunts^ 
cft  quod  ifto  nrsEtexcu  abutantur ,  cubicu/U'i^  fe  ingredi,  quo  ?/''"   ""^^^* 

__      ^   .  ' ,  , , ,  .         , , .  r    r   '1.       delitnt. 

Dommt  mjnd.qto  pareant.  llic  enmTi  qut  poiiicerur  lettctu-  jvlatjg.io; 
rum  quicquid  :Juoauttresp:'tier!nt  in  nominefuo  con^rega- 
tijpalnm  conceptas  nreccs  fe  minime  aff  einar'  reltatui  t  mudo 
faceftac  oftent  i-io  &  humaiv^  olorise  iucupium  ,  modo  adnc 
fyncera  veraqueaffeftio  quse  incordisarcano  habcer.  Si  hic 
iegitimus  eft  cemplorum  vfus  { vc  cerce  eft )  caueodum  eft  ruf- 

Rr    ij. 


CAP.     XX.  INSTlTVTIONlS        II  B.      1  i  t. 

^um  ne  aur(quemadmodum  feculis  aliquot  haberi  coeperuntj 
tempUrHmh-  propria  efle  DeibabicacuU  ducamus.vndepropiusauremno- 
gittmu4  vfii6.  j^.-j  admonc^t:aut  fccretam  ne/cio  quam  itiii  affingamijs  ian- 
Airatf  m,qi»a?  ficr^tiorem  apud  Deum  orationeBf!  redd.it.Ve- 
ra  eninj  Dei  cerifpla  qufi  fimus  i^fi,  in  nobs  f  remus  oporrec  fi 
infandotemplo  Ajo  f;etm  vclumus  inuocare.  lliam  vcro 
craffitiem  ladx^h  2lc  Gencibus  rclinqaamus ,  qui  prajceptu  ha- 


ihtifu 


tu. 


bemus  de  inuocandojcitralo.i  difcrctioneii-jin  fpiricu&  veri- 

lohari.4,13.    tate  Domino.Dedicatuiti  quideceniplum  erat  olimDciiufTu 

precibus  3c  vidimis  ofFeredis.iedquotempore  veritasfub  tz- 

libusvmbrisfigurata  delitefcebar ,  qu;;enunc  ad  vimrni  nobis 

exprefTa  in  nullo  materiali  teplo  h.-erere  nos paiitur.Ac  ne  lu- 

ds^is  quidem  ca  conditionecomendarum  fuictemplum  vt  Dei 

pra-fentiam  eins  panetibus  includerent,red  quo  ad  contlplan- 

dam  veri  teplieffijziem  exctcerentur.Icaquegrauirer  ab  lefaia 

&  Stephano  reprehenfi  funt  qui  Deum  in  tcmpiis  manufaftis 

habitare  vllomodo  puraren^ 

U(.66.\.  j£    Hinc  pr^terea  plufquam  clarum  eft  5  ncque  voce  neque 

A6.7  4».       cantum(fiin  oracione  intercedant)   habere  qtjicquammo- 

De  voce  (^  ca  mej^ff^ jn,j.  hiJum  proficerc  apud  Deum^nifi  ex  alco  cordis  affe 

tio?T'*^  nuUif^  ^"  profefta.  Qtiin  eius  iram  aducrfus  nos  prouocant  fi  e  fum- 

ftmt  motnentt,  rnis  duntax^.t  labrJs  Si  gutture  exeunt:  quando  id  eft  facrofan- 

nifiex  fimero  cto  ciusnomine  abuti,ac  eiusmaiefiatem  derifui  habcre.ficuti 

cordu    affuiu  c^  lefai^  vcrbis  elicimus,qux  etfi  latius  patencad  hoc  quofliue 

proficifcantur.  yjjj^jj^  coargcndum  pertinent.Populus  (inquit)ifte  appropin- 

Matth  iTs.    9"^^  vnihi  orc  f  iO,  &  labiis  fuis  me  honorat:cor  autem  eorui^ 

longeeft  ame:  &cimuerunt  me  mandato  &  dodrina  homi- 

num.  Proptereaecce  faciam  m  populo  hocmiraculum  gran- 

de6c  ftupendum.peribic  enim  ftpientiaa  fapientib.  eorum,  8c 

prudentia  feaiorum  euanefcer.Ncque  tamen  vocem  aut  can- 

tum  hicdamnamus.-quin  potiusvaldecommendamus ,  mado 

animi  afFedum  comitentur.  Sic  enim  mentem  m  Dei  cogita- 

tione  exercenC5&  intentam  retincnc:  quse,  vtlubiicaeft  &  ver- 

fatilisjfacile  remitt:itur,&  in  varia  diftrahicur.nifi  variis  fulcia- 

turadminicuJis.  Pr^rerca,  quum  Dei  gloria  in  fifnoulis  cor- 

yoxAutem  ,€■  poris  noftri  p-;rtibus  eli.ccrc  ouodammcdo  d':bcac,  conuenit 

tnfdemquevfM  ^r^efcrtJm  linguam  hv*ic  Jiiinifiefio  addid^m  cfle  ac  deuocam 

'''^f'*^^''^'**^''!cumcanendo,tum  loquendo.-qua?  pecuiiariter  adenarrandam 

*!/^?^^^^^A'lt  ^'■''^^^'candamque  Deilaudem  sconditaeft.  Pociifimustamen 

actprttiutMferi,  .  1.  .  »  i     •  -       /^  1    i- 

f^„ej.g^^^ei„f.^hn^uxvi\iseiiin  oratiombijs  publicis,  qusem  tidelium  con- 
uentu  habentur:  quibus  hoc  agieur ,  vt  Deum ,  quem  vno  fpi- 
ricu  eademque  fide  colimusjcommuni  vna  voce  &  vc;uti  eodc 
omnes ore  paricer  glorihcemus,idque  pala,vc  omnes  viciffim, 
i  fuo  quifque  fracrc,  confeffionera  fi.de.i  accipiant  j  ad  cuius  e- 

xem- 


DE     M  O  DO     PHRCIP.    C  H  R  I  S  T  I    G  R  A  T.  Jlf 

xemplum  inuitencur&inGitentur. 

31  Canem!»  vcto  ia  Ecclefiis  ricumCvc  id  quoque  obiter  di-  Canendl  rim 
am)  Ron  modo  vctuftifHmum  efle conftat.fed  Apoftohs  quo-  'f^^"^'J  ^'' 
que  in  vfu  fuifle,ex  illis  Pauli  veibis  colligcre  licet.  Cana  fpi-  ,x:orri4 .11 
ncu.canam  &  mente.  Itcmad  Coloflenfcs,  Docentes  &com-  Col.j.  16. 
monefacientes  vos  mutuo  m  hymnis,  pfaJmis  &  canticis  fpiri- 
tualibus ,  canentes  cum  gratia  &in  cordibus  veftris  Domino. 
Prioieeaimlocojvoceoc  cordecanendi»mefleprjecipit:iltero 
canaJems  rpiritualescommend*t ,  quibus  ie  niuaio  p. j  xdifi- 
ceni.  Idtanien  vniuerfaie  non  fu'llf  'eftitur  Augultinus,  qai 
refertfjb  Ambrofi'^  dei,''Uii5  coepiflx.canerc  Ecclefiim  Mi. dio-Nonumthfuit 
lan.jnreiD.quum  fx'  ie;  ce  sdatrus  fidem  oichod -xanii  luftina  r^^muerjaiu. 
Valentmi  .'n.  ni.trcpopuhjs  fohto  magis  al/idu^^s  ia  vigihis  ef^""^^^'  ^*^* 
fet:reli')u.i^  uciriJc'  occ  decaies  Ecdcflas  fequuras.Paulo  eitim  ^**^P'7» 
ance  dixerat  al>  orietsiiba ,  profeftum  fuifle  hanc  morern.  In- 
dic4C  efidiuiib,  Re'.r^'^t^tionum  <,.  fuaapcatefuiflem  Aphrica 
leceptuio.Hila.iLis  quid  mjinquitjVir  tribuniduSjmoteri.,  qai 
tupcelfe  >pu(J  Cartha^-neiii  coEper^et  vthymniadahars  dice- 
renturdcPfaii.  orumliDto,veiajM!eobiacionem,vel  quum  di- 
ftribuerect.r  p0pu!o«)U  )d  fuifl/.?t  cbarum,  maledica  reprche- 
iione  vbicunquep  •rernt  Jacerabac.  Huic  refpondi.mbentibus 
fraribus.  Et  certe  fi  jie-^m,  quxDci&  Angelonmconfpe- 
dum  deccc,  grauifate  attepcratus  fit  cantus,  ciim  digniratem 
&  j^ratian;  facris  a<flionibu--  cocihactum  ad  excitandos inve- 
rumprecaRdi  ft>dium  ardorernqueanimospIurimuvalet.Ca- ^^^^^.^^     -, 
uendum  camen  diligenier  ne  ad  mt»duIat!onc  jnientiotesiint  csmpooendus. 
aurcjk  qua.T»  animi  ad  fpiritUileiM  verboril  fenlum.   Q«o  i  eri- 
cuJo  fepermotUiT»  fatctur  ahcubi  idem  Auguftinus  ,  vc  interdu  Confeff.  Uh. 
optarit  inftitui  mo^-em  ab  Athanafio  obferuarum,qui  iedorem  ^°'<^*PJJ- 
tam  modico  vocis  flexu  iubebat  fonare  vc  pronucianci  vicinior 
foret,quam  carenri.  V-^Tum^quu  reminifcrreiur  qLanram  fibi 
vtilitatemcantus  at:uliflent,inafteram  prirtem  incIinabac.Hac 
ergo  adhibira  moderatione, nilnl  dubium^juin  fandil/imum 
fit  acfaluberrimu:n  inftitutum.  Quemadmodii  rurfu^quicun- 
queadfuauiratemdunc^xat  aariijinque  obleftatione  compo- 
fiti  iunccancus,necEccIefl2emaieftatcm  decent>  «ec  Deo  non 
fummoptfe  difplicerepoflfunc. 

35  Quo  eciam  p.'ane  conftac,  non  Gr^eco  inter  Latinos,  nec  ^opulavi ,  «o?» 
Latino  inter  Gallos  aut  Anglos  (  vt  haftenuspaffim  faftitatu  ^^'■'"'['J'"^"' 
eftUed  popuUri fermone  concipiedas eflTe publjcas orationes,  ^pye^",lj^iil"J 
qui  vulgo  a  toto  coenu  iotclligi  po/fit:quandoquidem  in  tocius  i.KmoabEc- 
EccIefiaea?dificationem  fieri  conuenit:  ad  quam  ex  fone>non  c/f.'?*  conUc. 
intellcfto  nullus  penitus  frudus  redic.  Apud  q«os  verb  nulla  ^'^ti''»e. 
^ft  ncc charitatis occ humamtatis  latio, ijfalcem  Pauli  autho-  '-^'^^' ^^'  *^* 

Ri:    li/ 


e  A  p.  X  x>  I N  s  1 1  ?  ▼  T  1  o  N I  s    1  I  B.    n  I. 

ritafe  tnoneii  aliquantulum  dcbebat,  cuius  verba  minime  am« 

2..7?«noj4&^-bigua  (uatSj  benedixtiris,  inquir^fpiricij  j  isqui  invpleclocum 

pofioh  auil^rt^  idiot2e,ciuomodo  ad  ruam  benedi^ionem  refpondebic  Amen,' 

^n'^*'^  "'  '*'^*'quandoquidem  quid  dicasnefcic?nam  ttiquidem  grsciasagis, 

redaliusnon  Get^ificatur.     Quisergoeffr.^nemPapiftarumli- 

centiam  facis  miretur,qui  Apoftolopalam  ficreclamante,exo- 

tica  lingua  verbofiffimas  preces  reboare  non  formidant,  fll 

quibus  nec  fyllabam  vnam  ipfi  interdii  aflequunrur,nec  alio$ 

inteJligere  volunr.?Nobis  vero  (ccu^  agendum  prasfcribit  Pau- 

i.Cor,i4.if .     ]y5^  Quid  crgo>  ("inquit^orab  >  fpiritu ,  orabo  &  mence :  pfal- 

lam  rpiritu,pfaiiam  &  mente.  Spiritus  voi.e  lint^ulsre  lingua- 

rumdonum  tignificms  ,  quo  nonnulli  prrd  ti  abutcbantur, 

^nimifmcernf  quum  a  mencCihoc  eft,mrelligcntia,il!ud  auellercnt.  Sicrame 

fifcau^fenrpnr  omuino  fentiendn,nulla  racione  fieripoffe.-necin  publica  ora- 

^i?i  0»?'"^'^  fione,nccin  priuara,auinlin^ua  fine  .nnimo  fummopereDeo 

ritti7\  diipIiceat.Ad  hoc,cogitatfonis  ardore  n^enremelle  dcbercrn- 

Noufemperati  citatam  quo  cotum  longe fuperct  quod  linguaenuntiando  ex- 

ura  necejfnria  primerc  po^eft.Poftrem6,ne  eflc  quidem  orationi  priua^rse  ne- 

ff  liijgua.        cefl.iriam  Iinr!'-iam,nifi  quoad  inrcrior  fenfus  vel  fibi  ipfi  ad  in- 

citationcm  fi.fficerenon  valecvel  incitanonis  vehen^eria  lin- 

gua?  adionem  fecum  rapit.    Nim  et(T  optim^e  inferdumora- 

tiones  vocccarenf  ,fi?pe  rame  i  vfu  venic  vt  iffedu  mentise- 

xulraare,&ljnguain  vocem  &  membra  alia  m  gefticulatio- 

nem  fincanbitione  en-mpant.    Jnde  (ciMctt  incerrum  iftud 

Hsnn^murmur.cuius  fimile  quidd,imrandi  omnes  perpetuo 

j.Sam  wi      in  fe  experiuntur,  dum  '\n  abrupras  &  cocifas  voces  rr^^fiiiunr. 

GemcuUtio  er  Corpori«>  .lutc  geitus  in  prec  -;tione  obferu.iri  foliti(quaIes  sut 

(fiptusdcccfio  oeniculatio,&  cip  tisderedio)'  xerciria  funt,  quibus  ad  maio- 


q  ah.. 


tta 


rcmDei  veoentionem  afTuroere  con  miur. 


V  I  I.  f  ♦  Nunc  certior  orandi  non  modo  r^tio.fed  forma  quoque 

Forma  orandi  ipfa  dffcenda  eft;  ca  fcilicet  quam  per  diledum  Filium  fuunt 
achriilo propo  nobis caeleftis  P7rer  rr:)didit ;  vbi  (mmcnfani bonitatem  ac  ma- 
fita  eiuphct  r«-  fugt-udincm  agnofccre  licec  Nam  pr^fcrquam  quod  nos  mo- 
zAieiiii  Patns  "^^  atque  horratur  vt  fe  m  onmi  noftra^  ncccifitare  qu3Bramus 
t/  nitatem  «5-  Yqualircr  filij  in  parcntum  fidem  ,  quoties  vILi  anxiet.ueaffli- 
fj  depinj^iu  ftantur,  c©nfugere  folent )  quoniam  vidcbat  ne  id  quidem  Ta- 
Mat.^  9,  tis  nos  perfnicere ,  qua-ti  angufti  eflet  noftra  paupertas  ,  quid 
Luc.ii.z.  asouum  poftulare,quide  re  noftraeflet,  huiceti.t  noftrarigno- 
rariaeoccurrirr&quodcaptuinoftrodcerat^defuo  ipfe  fu pple- 
uitacfijfFccit.  Pr^fcripfitenira  nobisformuiam  ,  qoa  velutii\ 
tabuia  propofiir  quicquid  i  fcexpetcrclicet,quicq'jid  in  reni 
Jifagnu,fque  co  noftram  conducit,quicqu'd  poftuhrc  neccffe cfti  ix  qua  efus 
foiattonis  ' fiu-  bcnignitatc  magnum  confolationis  frudum  percipimusjquod 
Slusanobistn-  nlhil  abrijrdum^nihil  alienum  aut  importunum,nihiI  deniquc 
de  percipttur.  „5  jHi  acceptupoftularc  nosintcUigimus,qui  pcne  cx  eius  orc 

rogamus. 


»E      MODO     PE  RCl  P.C   H  R  1  $  T!    €  R  A  T.  3I6 

fogamus,  Platoquumhommum  imperitinm  vi c! eret  in  votis  fn  Alcib.i; 
ad  Deum  perferefidis,c|uibusconcelfis  peffime  illisi^epiusco-  ^^^  ^^  ^^^' 
lultum  fuerit:  optimam  precandi  rationcm  hanceflTe  pronun- 
tiace  veteri  Poeca  fumpcam,Iuppiterrex,optimanobi5>&  vo- 
utntibus  &  non  voucntibustribue  :  mafs  autempofcentibus 
qjoqueabeireiubc.    Atque  homo  quidem  ethnicus  in  eo  fa- 
pic,qii«6diifd!ca'qiam  fi     periculofum  a  Domino  expetcre, 
quod  cup! JiCP.s  E^oft-a  Jiftauerir:  firnul  noftram  ir.fcelicitatem 
prodir,quine  hifcerequidem  finc  difcnminecoram  Deo  pof-  Rom.126'* 
fi  nus,mliad  reftam  orandi  iiorma  i^osSpiLirusinftituat.Qno 
fnai.;rein  piecio  cerferiapud  nos  mererui  hoc  priuileginm, 
dum  vnigentusDei  hlaisverba  nobis  inosfuggerit  qu^men- 
ceni  noftram  omni  hae/irarionecxpedianr. 

^f    Hxc  oramii  feu  forii^a,  fcu  reguU ,  fex  petnlonihus  Oyatfohisdomz 
confticutaeft.Namne  iis  accedunq-M  fep^emcapitibus  diftin-  "■<:'*  diuifiotn 
guunc,ficir  quod  aduerfatiuadiftione  mteriea^a  videtur  Eu.in  ^^ /'^''^"«^^» 
geliftaduo  ilia  membra  voluiireinter  fe  colIigere:acfi  d  xiiret,  f»'^^^, 
Ne  tcncatione  opprimi  nos  finaj.qnin  potius  noftrse  fragilicati  Auguft  inEn 
openi  feras,  &liberes ,  nefuccnmbamus.    Nob  fcnn-i  etiam  chirid  ad 
l'enfiuntvereresEce!efix  fcriptores.  vt  iamquodfepriinoloco  f-axjrenc.  ca. 
ypudMatth3P!Hnadditumeft,exegeticead  fexcam  pctitionem  '«^-Chryroft. 
referendum  Gr.    Tametfi  autem  eiufmodi  eft  cora  oratio,  vt  ''l^f/'^^  *"* 
vbique  glori^  Dei  ratio  in  primis  habcnda  fit,  prioies  rame n  Subdiuifio  in 
rres  pctitioicsDeigloria»  pecu!iariccr  deftinacx  fu-ir :  (.]uair\  d,H^ipr^iipuM 
folam  in  illisinrueri  nos  oporcccnuro  commodi  noftnCvt  a   p^irtes.-i^tiarum 
iunrlrefpeclu.Tres  reliqu3e  noftii  curam  gerurit-ac  proprie  lis  p^-torDetglo^ 
qudcex  vfunoftrorunc  poftulandis  func  affignat^.   V"t  qu  avi  "I^J^^^J:^^  ^'^'°'L. 
nomcn  Dei  fanditicari  petimi3^,qui3  probare  vuh  Deus  gra-  rcjpi^,u,it. 
ti  nc  rn  fpe  mercedis  ametur  anobis  &  colatur ,  nihil  tutu  de 
noftro  commodo  cogitandum  eft:fed  eius  gloria  nobis  propo- 
nondaeftquam  intentisoculis  vnamintueamur :  ncc  slitcrin 
rcliquishuiufmodiprecibusafllfto.s  efte  fas  eft.   Acque  hec 
quidem  ipfum  nob?s  in  magnum  comodnm  cedit,  q  od  du  ita 
petimus Tand  ficarur.fit  etiam  noftfa  vicirfimfanftificario.Sed  P-iKtium  ijla^ 
adhuiufmodivtilitatem  oculinoftri(vcdiftum  eft;conniuere  rttrr.ord«. 
acquodatimodoc^curircdebenc  >  nein  ipfim  omninorefpi- 
ciant.Vt  /T  omnis  fpes  priuati  noftii  boni  prxcifaeflec,  haecta- 
men  fanflificatio.&aliaqua»  ad  Dei  gl^riam  pertinenc,a  nobis 
optari  &precibus  poftuhiri  non  deHnant.  Vcin  exemplis  M^.  Exod.^t.jj^, 
fi.&PauIi  fped:atur,quibus  graue  non  fu;t  mentes  &  oculos  R..oni-5,j, 
a  feipfis  auertere,  ac  vehementi  inccnfcSqi  zelo  fuum  ipr©ruin 
interitum  expetere,vtveiruo  difpendio  gloriam  &  regnum 
Deipromouerent.  Rurfumquum  panem  noftrum  quocidia- 
aum  nobis  dari  petimus :  tametfi  optemus  quod  eft  noftri 
^ommodi;  tarnen  hic  ouoquc  Dei  gloriam  qu^erere  pi-sfer- 
*  Rr    iiii 


^&T.X-Xl  INSTITVTIONIS     1  I?.   iii. 

tim  debemusjvc  ne  perituri  quidem  fimus  nifi  in  eius  gloriani 
Vergat.Nuncadipfamorationis  enarrationem  aggrediamur* 


Pater  nofter,  qui  es  in  caelis. 

„     .,  t6    Primiiiniprolimineoccurritquodanteadiximus,  om- 

Vatny  mmen       ^    ^       .  .  f  -v.       .^^  ^       ,.         .   ,  .»,       . 

i^xgit  I.  -jt  in  "^n^  3  nobis  orarionem  oiterriDeo  non  aliter  debere  quam  m 

%>nitis  chriffi  Chrifti  nomtne.vc  nullo  alio  nomme illi  conimendari  poteft. 

romi»e  Deum  Nam  ex  quo  Pacre  vocamus  Deum,  nomen  certe  Chrifti  pra?- 

precef»ur.        tendimus.qu-i  enim  fiducu  Deum  aliquis  Pacrem  nominaret? 

^gP''*'  ^^•'''quishucremeLitatisprorumpereCjVcfibi  vfurparet  honorem 

'  fihj  Deijniftin  Chriftoadoptaci  eflemusinfiliosgratise  ?  Qot 

quum  verus  fit  Filius,nobis  in  fratre  ab  ipfo  datus  eft ;  vt  quod 

naturaipfcpcopiiam  habet,adoptionisbeneficio  noftrii  fiat, 

?.  Vt  d-ffiden-  (j  tantam  bencficentiam  certa  ftde  ampledimur.  Quemadmo- 

l^xZmZ""^   dum  lohannes  aic  dataai  effe  poteftate  iis  qui  credunt  in  no- 

lohan.j.iz.     men  vnigenici  Fihj  Dei,vc  fihj  Deiipfiquoque  fiant.ItaqueSc 

Patrem  le  roftrum  appe!lat5&  fic  a  n(  bis  vocari  vult:  hac  tan- 

ta  nominis  fuauitatejon-^ninos  diffide;  tiaexiniens,qMadonuI 

lus  ahbi  maior  amorisaffedusqaaoi  in  Patre  re{)criripoflit.I- 

raquenuUo  certiore  docun.cntoimmenfamfua  erga  nos  cha- 

riraceni  teftificaii  potuitjqu^m  cxeoquod  filij  Dei  nomina- 

<Tu   /    rL  mur.Ipfius  verochaiirastsnco  erg.:  nosmaiorpr^fta^^tiorque 

vaownia  expe  eftomni  pnrentu  noftroium  cliantate.quanto  ipie  omnes  ho- 

aemuiynifieu  mines  bonitatc &  mi'ericordia  fupetat.vtfi  quoiqtiot  in  terra 

egeftati!  ac fa-  funt p3tres,omni  patcm^  pictatis  fenfa  exuti.filiosdefticuerer» 

cultatum  tno-  jpf^  nobis  nunquam  defuturus  fitrquoniam  feipfum  negare  nQ 

^i^T/fi  nimt£  p   jgi^  Habcraus  enim  eius  promiflum  ,  Si  vos,  quu  maJi  Cms, 

nufterttatis  ac-  *     ^      ,  .  ^ , . .  -,  •    r»  o 

eufire velirnm  "c>fti''  bonadare  fihis  veftns :  quanto  magis Pater  vefte-  quun 
i.lohan.ji.  c^hseft.^ItemapudProphetamjPoteftnematerobliurfcifilio- 
Pfal  17.10.  rum?Ec  fi  obIiuifcatur,€go  tamen  non  obliuiicar  tui.Qubd  fi  fi- 
UC  6\.  i^.  ],j  gju^  {umus,vt  fiiius  in  fidem  extrane»  alienique  hominis  fe 
i.Tim.i.  ij.    Qfj^^^Q^YC  non  poteftnifi  fimul  de  patrisvcl  fseuitia  vel  inopia 

MatC.7.11.  '1-        \     I    t  r  \-  N         1    •    r  -         /r 

Jef.40.  ij.  queratur  ;ita  aliunde  lubndn  quam  abiplo  qusercreno  poftu- 
rnus.nifiexprobrara  illiegeftatc,acfacultatuminopia,velfar- 
uitia  nimiaqueaufteritate. 

ebteBtoyPec-  Neccaufcmur.nosmcfito  timidos  reddi  peccatoruni 

cata  nos  arcent  ^  .        .  ^  .      .  *  ^ 

a  ce^P-e&hi  e-  conlcienti3,qu^Patrem,quanuisclementem  acmaniuetum,ta- 
im^uem  iudi-  mcnnobis  ofterifum  quoti^ie  reddaar.Nam  fi  i-,ter  homines, 
temnon  P^fre  nullo  mcliore  patrono  caufam  fuam  apud  Patretn  filius  agere 
reddidimtu.     poteft,nulio  meliorc  intcrprete  perditam  cius  gratia  fibi  con- 


'^fponfio.a  tta  ciliarc  ac  recoIli<:;erc,qaam  fi  ipfe  fupplex  ac  dcmiflTu^jCuIpam 

Jura   De;  qu^t  r  .  ?      .  i  ^ .  1  ■  •         »  y  -  ^  r 

fcnbuur^       Ecrna  vifcer a  dirfimulare polTunt  quin  ad  tales  preccs  como- 

ueantur^ 


DE    MODO    PERCIP.  CH  RISTI    G  R  A  T.  Jl? 

ueantur)  quid illePatcr  mirericordiarum,  &  Deuscotius con-  i. Com.j* 
folationis?annoD  potiusfiliorum  pro  fedeprecantiumlachry- 
mas&gemitusexaudietCqimmprserertim  adidnos  inuitet  & 
exhorte(ur)quamqu3euisaliorum  patrocinia.?ad  quorum  fub- 
/idiu ideo  pauidi  fuft\igiunt,non  fine  aliqua  defperarionis  fpe- 
f  ie,quia  de  patris  lui  maruetudine  ac  clementit  diffidunt.Hac  ^l>  extnifh^ 
paternjemanfuetudinis  exuberatiam  nobis  in  parabcla  P^"?,^^ ^-i^^/f^ 
acrepni^rcntat.vbipaterftlifi.quiabeo  (ealienni,erat,qui  fttb- j^'^J^'^'^^^ 
fhncia  eius  diflbiute  prodegerat,  qui  modis  omnibi.s  grauiter 
in  eum  deliquerat^obuiis  vlnis  ampleftitur :  ner  expeftac  do-, 
nrc  verbis  veniam  pollulet/ed  ipfe  anteuertit  >  redeuntcm  e- 
minusagnofcitjvltto  illioccurrit,folatur  ,in  gratiam  recipit. 
Hoc  en:m  tantx  manfuetudinis  exemplum  in  homine  fpeftan- 
dum  proponcns.docere  nos  voluit  quam  efl:ufionem  expeda- 
re  dcbeamus  a fe,non  raodo  Patre.fed  patrum omnium  longe 
oprimo  ac  (Iementiffimo:quanuisingrati,rebellesic  improbi 
filij.modo  tamen  in  eius  mifericordiam  nos coniiciamus.   Ac  Pojlremo.ajb ea 
quo  cerciore  fidemfacerc'  fe  huiufmodi  Patrem  nobis  efie ,  fi  Ifj^M^ 
Chriftiani  fumus.non  modo  Parer.fed  nominatim  nofter  dici 
vo'uit,acfi  in  hunc  modfi  cum  eo  ageremus,Pacer  qui  tanta  in 
filios  pietare  es  pr;editus,ranta  ad  ignofcendum  facilitate,nos 
filij  t;i  te  appellamus.ac  pofcimus,fecuri  ac  plane  perfuafi  no 
aho  te  efl^e  erga  nos  afteftu  quam  paterno ,  quantumuis  indi- 
gnoscali  parre.    Veriim  quia  tantam  fauoris  immenfiratem  cuitis adoptk- 
non  capiunr  cordis  noftri  anguftise ,  non  modo  adoptionis  pi-  „«  chnfttu  ejl. 
onus&arrhanobis  Chrifluseft  ,  fedeiufdem  z^o^noms  tt-  arrhayijrtefiiB 
liem  nobis  datSpiritum  .  perquemlibera  &fonora  voce  cla-  ^p^^itiisS.^ 
marelicet,AbbaPater.  Quoties  itaque  nobis  obftabit  aliqua    ^  ^'"*' 
cund:atio,petereabipro  nieminerimus  vtcorredanoftratimi- 
ditatefpiritumillum  magnanimitatis  duc€m  ad  audafter  o- 
r^ndum  pra:ficiat. 

58    Qtfodautem  non  ita  inftituimur  vt  fuumquifquepa-  rMrNofter. 
trem  peculiariter  nominet.fed  potius  vt  noftrum  in  commune  ,«  commnne dt 
omncs  vocemus;  ex  eoadmonemurjquantu  fraternse  dileftio-  c^'"''* 
nisafteduinternos  intercedereoporteat,Qui  talis  patris,eo- 
dem  mifericordi.^  &graruitse  liberalitatis  lure,  pariter  fumus  j^^fjjj.jj.a. 
filij.Nam  fi  vnus  omnibus  nobis  comunis  eft  patetja  quo  pro- 
uenit  quicquid  omnino  boni  obtingere  nobis  poteft;  nihil  in- 
ter  nos  diuifum  cfl^e  decet  quod  no  magna animi  alacritate  pa- 
rati  fimus  alter  alteri  c6municare,quantum  vfus  poftulat.  lam 
fi  ita  vt  par  eft,viciffim  manum  porrigere  atq^  opem  fcrre  cu- 
pimusjnoneft  in  quo  magis  coraraodare  fratribus  poffimus  s^Vwj/e.y^^o»? 
quamfi  optimi  Patris  curasac  prouidentias  commendemus,/«/?er/or^»»  de 
quopropitio  ac  fauchce,nihil  omnino  defiderari  poteft.  Ecfa-  chAritate  fra.-. 
nehoc  ipfum  Pacri  eciam  noftro  debcmus.    Vt  enim  c^viV^rHAi^niirmas 


CAP^XX.  INSTITVTIONIS      LlB.lil. 

patrem  aliquemfarnilias  vere  &  exanimo  diUgit ,  totam  /Tmul 

eius  domum  amore  ac  bcneuolentfa  copleftitur:ad  hunc  mo- 

duin,quo  fimus  in  hunc  casleftem  Patrcm  ftLidfo  atque  afFedu, 

erga  eiuspopuIum,eiusfam!liam,  eius  denique  haefcdiratem 

oftendereconuenitrquam  tantopere  honorauir  vt  plenitudf- 

tph.1.14:      nem  vnigcniri  Fihjfui  vociuerit.  Ad  hacigitur  lege  Chrift;a» 

nus  homoprecesfuasexigat.vtcomunes  fint,3c  oiunes  cbm- 

pledantur  qui  ilh"  funt  in  Chrifto  fratres.    Neque  folum  quos 

talex  ad  pr^efensvidetatque  cognofcit.fed  omncs  qui  fupec 

terram  agunthomincs:dequibusquid  ftatuerit  Deus.extra  no- 

titiara  eft:  nifi  quod  illis  optima  optare&  fperare  non  minus 

pium  qu.im  humanum  eft.Etfi prae  aliis  in  domeftkos  fidei  hii 

Gal.  tf.  1».     gulari  quodam  afFcdupropenfos  efledecet;  quos  Apoftoli-s 

peculiariter  nobis  omni  in  re  commendauit.  In  fumma,fic  de- 

bent  omnes  efteorationes  ,  in  eam  fpeftent  communitatem 

quam  Dominusnofter  in  regno  fuoacdomafuaconftituit. 

Lieet  etia  pro     ^^    Ncquc  id  tame  obeft  quominus  &  pro  nobis  &  pro  cer- 

to{,ts&'ffro  ter  ^'^  ^'^"^  orare  fpecialieer  licear :  modotamcn  animus  ab  huius 

i^salusF^t,ia-  commumtatis  intuitu  nondifcedat,ncc  defledat  quidem  ,  i^d 

i.^^r  or^irf.wo-^  omaia  iftuc  referat.  Nam  quanuis  finguhriter  concipiantur, 

oanintusAd    quiatamcnad  eumfcopum  diriguntur,  comuneseffe  non  de- 

tAtlmlf^T^' ^"^'"'^-  ^^  totufimilitudine  facile  intelligi  poreft.  Gencrale  eft 

maftferefe-    ^^^  mandatum  de  fublcuandi  pauperum  omnium  egeftate,& 

rat.i^utdfimi^  huictamcn  obediuntqutin  eumfineeoru  inopi^  fuccurrunc 

tudmeyakeUe^  quos  laborareauc  norunt  aut  vident;  etiam/i  mulf^spr^terenc 

^<^Bnts  ad pre  quinon  Icuiori  neceffifate  premuntur:vel  quiano  omnes  nof- 

^^^^J^^^*'*'^*' fe,velquianonomnibus  fufficere  poffint.  In  hunc  modum 

nequeij  voluntati  "O^i  repugnantquicommunefn  hanc  focie- 

taceEccIcfiiefpcftantes&cogirantes,  huiufcemodi  particula- 

res  orationes  concipiunt,  quibus  publico  animo  fingu!aribus 

verbisfe  aut  alios  Deo  commendant,quorum  necenif^tera 

propiusipfisinnotcfcere^voluit.Quanqua  non  omnia  quidem 

in  oratione&facultatumerogatione  funt  fimiha.  nam  beni- 

gnfcaslargiendf  exerceri  nonnifi  erga  eos  poteft  quorum  pcr- 

fpeft.ieft  nobis  inbpia.-iuuare  autem  oratione  vel  alienirfi- 

mos&ignotirfimoslicer.quanrumlibetlongo  terrarum  intcr- 

ualloa  nobisdi^fiti  fint.Id  aut:emfirpergcncrr?Iem  illampre- 

c;tionis  formulam  qua  omncs  filij  Dei  continentur,  in  quibij& 

i.Tim.z.S.      &illifunr.   Kucrefcrre  licet  quod  Paulus  fuar  artatis  fideles 

horcatur  vtpuras  manusvbique  tolhnt  abfque  contentionc; 

quia  diffidium  precibus  ianuam  claudere  admonens,vnanimes 

vota  fua  in  commune  vult  conferre. 

Quefenfu  di-        *^    Adfcribitur,Ipfum  eftc  in  caclis.  Ex  quo  nou  ptotinus 

catur^Dettfefe  ratiocinandum cft,ipfum  casli  circunferentia,  quafi  canc^llis 

in  czijs.        quibufdam,inclufum  &  circunfcriptu  aUigari.  Siquide  &  So- 


DB     MODOPERCIP.    CHRISTI     GRAT.  ?i8 

lomon  confitetur  c2bI js  cxlotum  eum  capere non  polTe.Et  ipfe ,  j^eg.8. J7. 
pcr  ProphrtHmaidG^el  mfuam  fcdem  e^re.terraiii  auteai  fca-  lef^^.i. 
b'  llum  pecJum  fuoru.  Qi_o  fcilicet  fJgnincat,  non  certa  aliqua  Aft.  7. 4*-  Sc 
reg  onefeliipitaii.fcd  diffundi  per  omnia.Vcuquiaaliter  in-  i7'^4« 
enarrib  lem  eius gloriam  mes  noftra  pro fua  craflitJe concipe- 
re  non  i)oterat,n  -bii  percsE-lum  de/ignataeft,  quonihil  augu- 
ftius  ai-t  maieftute  pleni  is  lub  afpedum  noftrii  venire  poteft.  TripUx  huiw 
Q^ando  igirur  vbicitmqMe  rem  quanipiam  apprehendunt  fen-  dochtn^  vfm 
fu^."^oHn,tffigeiei,llc  folenc:  extraomnel  .)CumDeusftatui- «'^ "«/?'''"» ^»* 
tur.vrdumqii3Brercvolumusipfum,  f .pra  omnem  corporis  &I''^^""*"'- 
anm-'.^  enfuin  artoJlamur.  Deinde  li£c  loquedi  formuia,fupra 
omnea^tcorrupti-nis  aut  muiationis  aleam  euehirur.  dcmum 
V!'  ,:er^  m  orbemcophft;  &  c  ntiiere  ,  fuaque  potentia  mol- 
dc:r<iri  C\o..  jficarur.  Q^jareh  cpcrindecft  acfi  diftus  cflTecinfi- 
ni  X  m-^gnitudinis  aut  (ublimitatis,  inc^imprehefibiJis  effcnti^, 
imme  ;  f^  ^  o  cn  ia?j3?tcrnac  imm-rtafitatis.  Id  vero  dum  auJi-  j.^-^  autemca 
mu  ,exerenda  eft  altius  noftracogitat  o,  quum  de  Deo  fermo«,„^4. 
eft-.ne  'ju  cquam  te  renum  aut  carnale  de  eofomniemus.ne  i- 
pfinn  noftris  modulis  mefiamur  ,neveeius  volunratemadno- 
ilros  af^cdiis  exigamus.  Siinul  erigenda  eft  noftra  fiducia  in  i- 
pfjm  ,  cuius  piourdenria  &  vircutecaElum&  terram  gubcrnari 
intelligimus.  Sumn  fir,fub  Patris  nomine  n  'bis  in  medio  ftatui  Sumrnadtnr»- 
Deum  illu  qui  in  imagine  fu^t  nobis  apparuit ,  vt  cerra  fide  in-  na  huiu^  prafa 
uocetijrruec  modo  fiducis  aptan  familrHre  Patrisnome-,  verar»  ttonumoratio' 
erfam  ad  retincndas  iDcntes  valere  nc  ad  dijbios  vel  fiditios"'^"'     om  n . 
deos  trah*nrur:  led  ab  vnigenitoFjlioad  vnicum  Angelorum         x. 
&  Ecclefi.v  l^acremconfrendant;  dcinde  quod  folium  eiuslo-         j. 
cacur  in  cselis  jCx  mundi  guberoationc  nos  commoncfieri  non  Heb.ir.^- 
fruftra  «d  eum  nos  venire  qui  pr^cfenti  cura  fponte  occurrit. 
Qui  ad  Deum  accedant  (inquit  Apoftolus)ecs  primocrcdere 
oportct  Defi  efl^e :  dcinde  remuneratorcm  omnibus  qui  ipfum 
qiiarrur.  Vcrunquc  hic  Chriftus  Patri  fuoaflreEit^vt  inipf  j  fifta-         4- 
tur  fidcs  noftrs  ,  deinde  vt  certo  perfuafi  fimus  falu^em  noftra  5* 

ab  eo  non  negliqi.quia  fuam  ad  nos  vfque  prouidentiam  cxtc- 
deredignatur  Qjjbusrudimentis  Pauli^snos  adrireorandum  tonf^matio.ex 
comp.<rat:  naman-equam  ii  beat  pccitionesnoftrascora  Peo '^^"'^  ^  ^^** 
innotefcere,pr5Ef.iturhcc  modo,  DenuIIa  re  fitisfoliciti;  Do-  ^Jf!^.\-       , 

'      n     «r     1  I    f  •  «  »       «  rhilip.4.6.^ 

mmus  prope  eft.  Vnde  apparet,  dubiranter  &  perplexevota  pf  .j./g. 
fua  in  «nimo  voluere  qui  hoc  probe  infixu  non habent.OcuIu 
Dci  eflefuperiuftos. 

A.I    Prima  pctitio eft,Vc  fanftificetur  Dei  nomcn.cuius  ne-  Prim^fetiti»' 
ceffiras  magno  cum  noftro  dedecore  coiunda  eft.  Quid  erym  n-snecefit/t^nt 
magis  indignum  quam  vt  Dei  gloriam  obfcuret  partim  noftra ^.^*'"  '"',>. 
ingracitudo.partim  malignitasraudaciavero&furiofa  proter-  '^'""'"'^'"  * 
ui^,quantum  in  fe  eft,dclcat.?  Crepcnr,  licec,  omne»  impij  cum 


^*'»     3EX.  INSTITVTIONIS     L I  B.     ttt. 

X  ^"^*^^^  ^"^  libidine ,  refulget  tamen  nominis  Dei  fanaitas. 
^[1*1    iV  p^^^^^eexdamatPropheta,  Sicutnomen  tuumDcus,  ita 
^         "*  laus  tuain  omnesfinesterra?.  Namvbicuque  innotuerrtDeus, 
neri  nofj  poteft  quin  fe  proferaiceius  virtutes,poLcntia,l>oni- 
tas  fapietiajiuftitia,  milericordiajveritas,  quin  in  eius  admira- 
tionemnosrapiant,  &incirentad  cdcbr^ndam  eiuslaudem. 
Q^ia  ergo  tam  indigne  fua  Deo  fanditas  eripitur  in  terris ,  {i 
eamafTerere  nobis  non  datur,  faltem  iubemur  eius  cura  votis 
|!«i»»»firo  fan-  fuiGipere.  Summa  ett ,  vt  optcmus  f uum  haberi  Deo  honorem 
Sifcetw.        quo  dignus  eft,vt nunquam*de  ipfo  loquantur  vel  cogitent  ho- 
niines  fine fumma  vejitratione.cui  opponrtur  prof  la itio,  quse 
fempernimium  in  mudo  vulgaris  fuir,  vt  hodie  aJhuc  grafi*a- 
tur.  Atquchinc  petirionis  necefficas,  quam,  fi  mediocris  inrer 
nos  pietas  vigeret,  fuperuacuam  cffe  decebat.Quod  fi  Dei  no- 
minifua  conftat  fanditas,  vbi  ab  alns  omnibus  fegreg  tum 
meramgloriam  fpirat,hicnon  tantum  pctereiubemjr  vtDeus 
lacrumilludnomen  abomni  contemptu&:  ignominia  vindi- 
cet,fed  etJam  vt  ad  eius  reuerentiam  lubigat  totum  humanum 
T^>^^^^    huiui  genus.Iam  quu  Dcus  partim  dodrina,  partim  operibus  fe  no- 
U^aifieationis.  bis  manifeftetjnon  aliter  a  nobis  fanaiftcatur  quam  fi  vtraque 
in  parte  tribuamuseiquodfuum  eft.atquc  ita  quicquidabipfo 
profed:um  erit,  amplexeraur:  nec  iaudem  fua  apud  nos  minus 
obtineat  eiusfeuciitas  quam  clementia:  quando  in  multiplici 
operum  diuerfitateglorias  fuae  notas  infculpficqux  confeffio- 
ncm  laudis  mcrito  ex  omnibus linguis  elieiat.   Ita  fict  v  t  Scri- 
ptura  ioftam  apud  nos authoritatem  obtineat.ncc  vllus  euen- 
tusimpediatbenedidionemquamDecrs  in  totogubernatio- 
I>eprieathmA  nis  mundi  curfu  meretur.Huc  eriam  rurfum  tendit  petitio  ,  vt 
krum  jiiihus  omnis  impietas  quae  fandum  hoc  nomcn  polluit,  pereat  atque 
'pkAtur,         aDoleatur.qusecunquehanc  fanctifacationemoblcurantjautdi- 
minuunttam  obtreftationes  quamludibriafacefTant:  acdum 
facrilegia  omnia  compefcic  Dcus ,  niagis  ac  magis  hinc clare- 
fcat  eiusmaieftas. 
Sictind.f  peti.      42.  Sccunda  pctjtio ,  vtaducuiat  regnum  Dei :  quseetff  ni- 
ikmta^nmA  hilcontinet  nouum.a  prima  tamennon  f?ne  ratione  diftingui- 
<£t^Si<K        j„j..  q^J2  ^  noflram  in  re  omnium  maxima  fomnoleutiam  ex- 
pendimus.quodpcrfenotiffimum  e(fe  debu€rat,pluribusver- 
bisinculcarioper^epretium  eft.  Poftquam  ergo  Deum  rogare 
iuffi  fumus  vt  agatin  ordinem,ac  tandem  prorfus  delcat  quic- 
quid  maculam  afpergit  facro  eius  nomini:iam  additur  alterumk 
\3gmm    £>'» /imilc&fere  idemvo:um,vtregnu  eiusadueniat.  Etfiautem 
"f  regni  huius  definitio  anre  a  nobis  pofica  eft,  breuiter  nunc  re- 

pcto.Deumregnare  vbihomines  tam  fui  abnegatione  quatn 
mundi  rerrenxque  vitse  contemptu  illius  iuftitise  fc  addicunt, 
^ara^  ^artes.  vc  ad  caelcftcm  vitamafpii:ent»rta  du£  func  huius  regnipartes.- 

altera 


0£      lAODO     PERCIP.     CHRISTX     GRAT.  il^ 

altera,vtDeus  prauas  omnescariiis  cupiditates,quseturmacini 
concra  eum  belligercntur,Spiritus  {ui  virtute  corrigaf.dcmdo 
vt  fenfui  omnesnortros  formet  ad  imperij  Juiobfequium  Ita- 
que  non  ali;  legitimum  ordmem  tenent  in  hac  prece,Hifi  qui  i 
feip/is  incipiunt,  nempe  vt  purgetur  corruptelis  omnibus  qux 
cranquillumregniDei  ftatum  perturbant,  &puritatem  uifi- 
ciunt.Iam  quiaVerbum Dei inttar fceptri reg;jeft , precari hic  ^omod^  a^ 
iubemur,vt  omnium  mentes  &  corda  voluntariae  ems  obedien-  ^en.au 
tix  fubiiciat.  Quod  fit  vbi  arcano  Spiritus  lui  inftin<ftu  effica- 
cia  verbi  fui  cxerit,  vt  emineat  in  quo  meretur  gradu  honoris. 
Poftea  ad  impios  dcfcendere  conueuit,  qui  peruicacicer  &  de- 
fperaco  furorcjeius  imperio  refiftunt.  Rcgnum  ergo  fuuni  cri- 
git  Dei)s  torum  mundum  humiliado,  led  diuerfis  modis;  quia 
aliorum  Iarc;ui.is  domacaliorum  indomitam  fuperbJa.n  fran- 
git.Idquotidiefierioptandumcft,  vtfibi  DeusEccicfiascoUi'  PecuUaris  «r- 
gatexomnibus  mundiplagis-.eas  numeropropiget  uciiic  a\i- p'/itio huius 
geat.donisfuislocuplceet,  legitimumin  liii^  ordinem  ftabi- ?*^''«'»*** 
Iiat,ex  oppofiro  proftcrnat  omnes  p./ras  t^oftrinse  &  leiigioBis 
hoftes.diffipec  eorum  confilia.conatusdeiiciat.  Vnde  apparea 
non  fruftra  nobis  pra:cipi  ftudrum  quotidiani  progreirusrquia 
nunquam  ca  bene  agitur  cjm  rebus  humanis ,  vt  difcuffis  pur- 
gati  quevitiorumfordibusplena  floreat  acvigeat  integritas. 
Pienicudoautemeiui  ad  vltimu  Ghritti  aduentum  protcndi- 
tur.quo  PauJus  DcMm  omnia  in  omnibus  fore  docet.    Atque ,  Cor.iy.if. 
ita  hxc  precatio  retrahere  nos  debet  a  mundi  corruptelis,qu3E  Tria  ms  «♦- 
nosaDeo  feparant  quominus  regnum  eiusintra  nos  vigczt:  »et  bji<: petiti^m 
limulaccendcrcftudium  mortificanda:  carnis  :  poftremo  ad 
crucis  tolerantiam  nosinftituerciquando  hoc  m  >do  vultDeus 
regnum  fuum  propagari.  Nec  vero  inique  fcrendum  eft  exte- 
rioremhominem  corrumpi»mod6interior  renouetur.    Ha?c 
enim  rcgniDeiconditioeft,vtdumnos  fubiicimus  eiusiufti- 
tias,gIorisefu3econfortesreddat.  Hoc  fitdumlucemac  verita- T^      •  *?>  •  - 
tem  fuam  nouisremper  incrementis  illuftras,quib.  Saranas  re-  mu»do  adwn^ 
gniquc  eius  tenebrae  ac  mendaciaeuanefcant ,  extinguantur,  ri»;. 
pereant,rHosprotegit,  Spii"itus  fui  auxilio  in  reditudmem  di- 
rigit,&  ad  perfeuerantiam  confirmat :  impias  verb  hoftiu  con- 
fpirationes  dciicit ,  infidias  &  fraudes  difcutit,,  occurrit  mali- 
tijB,  peruJcaciam  retundit ,  donec  tande  Antichriftum  Spiritu 
oris  fui  conficiat,  omneinque  impiccatem illuftratione  aducn- 
tusfui  deleat. 

45    T.-^ctia  petitio  eft,  Vt  fiar  voluntas  Dei  in  terra  ficuti  in  Tertiafetit^- 
cseio.Quod  tametfi  a  regno  eius  dependet,neque  ab  eo  poteft  ""  ^  JeeundM 
difiungi,non  fruftra  tamenfeorfumadditur  propternoftram  y^^f^'*;. 
ruditatem  quae  non  facile  vel  ftatim  apprehendit  quid  fit  ^,  *  leJJ^/*^* 
Deuminamndoregnare.    Hocergoexegecicefuaieteablur- 


CAP*       XJ»  lNsTlTvTlOMlSE.IB.iir. 

dum  non  eritrtunc  Deum  fore  regem  in  mundo  vbi  fe  omnei 

eius  voluntati  rubiicient;.  Poi:: 6  non  agicur  hic  de  aicana  eius 

i;o/^f4/,«?*^M^  voluntatequaomniamoderatur  &  i„  fuum  finem  deftmac, 

^^c -^j/Mr,  «ea  Quaiiiuis  cnim  tumultuose  Sacan  &  homines  contra   Jpfuril 

Arcanafeu  be~  ferantur,nouit camen  inconiprehenfibihs  fuoconfiiio  non  (o- 

^  Jum  nectere  eorum  i.npetus ,  fed  m  ord  nem  agere  vt  p"r  eos 

Sed  jtAtefaaA  faciat  quod  decreuit.Sed  hk  nocatur  alia  Dei  voluntasjnempe 

m-yfr^o, /KjTcuirefpondet  voiuntarium  obfeq.iium:  idedquenominatnii 

vTiXAol^to.  ^^^^^^^^ coelym  terrae.- quia  Angeli, vt  in  Pf  Imo diciturjpon- 

'  te  obediunt  Deo,&intenci  funcadtxequ  ndaeiusiuffa.  lu- 

bemur  ergo  optare.ficut  in  cselo  nihil  gerjtur  ni/i  ex  Dci  nutu, 

placideque  Angeli  ad  omne  redicudinem  compofiti  /unt,  Cic 

terrani  omni  contumacia  &  prauirace  txti  nfta  j  eiufmodi  im- 

^omodofitin  periofubigi.  Atque  idquidem  poltu!  (ncesjca  nis  notlr^e  defi- 

f<rrrf. y;cMn/«(icriisrenuciamus:quianifiqu!safFedus  fuos  Dro  refignetac 

**^*'  permittat,eius  voluncari,qu3ntumin  fe  eft,fe  o,  poniCjqoan- 

do  nihil  ex  nobis  prodit  nifi  vitiorum.  Atque  iterum  ha:  pre- 

catione  ad  noftri  abnegationem  formimur ,  vc  Deus  pro  fuo 

arbitrio  nos  regat;  nequc  id  folum,  (t6  etiam  vt  nouas  men- 

tes  nouofque  animosvnoftris  in  nihilu  redadis  creet ,  ne  quem 

fentiamusinnobiscupiditacismoruni  quam  merum  conlen- 

fumcum  eius  voluuate.  in  fumma,  nequid  ex  nobis  veiinios 

ipfi,  fed  vc  Spiritus  eius  corda  noftra  gubernet ,  quo  inrus  do- 

ceate  difcamusamarequasei  placent,  odiffe  vero  qusc  difpli- 

Conclufiotrium  ccnt.  Vndeh  )C  quoque  fequitur  vt  quicunqueeius  volunca- 

priorum  ^m- ri  repugnant  afFedus,  eos  vanos&  ircicos  reddu.    Enprima 

l'"^"^^''^'-^'triacapicaprecarionis,in  quibus  pofccndis  folam  Dei  g^lo- 

''■*■'     •"•      riam  pra;  oculis  habere  conuenic ,  omifta  noftri  ratione ,  nec 

fpeftaca  vlla  noftra  vti!itate,quae  umt^d larga  ind^nobis  pro^ 

Uenit,hic  tamen  a  nobis  qua»renda  non  eft.  Hsec  autem  ortinia 

quamuis  neccogitaniibus.nec  optantib-Js,  nec  petentibtis  no- 

bis, fuonihi!oin;nustemporeeuenire  oporceat,  optandata- 

men&pofcendanobis  funt.    Idque  facee  non  leue  opera:- 

preriumeft,  vtficnos  feruosefle  acfilios  Oeiteftemur&pro-- 

fiteamur,  eius  honori(quod  Pomino  patrfque  debctur)quan- 

tum  in  nobfseftftudentesjvereque&penicusaddid!.    itaquc 

ijui  hoc  afteftu  ac  ftudiopromouendse  Oei  glorias  no*)  pecunt 

vcnomen  Deifandificerur,vteiu?;  regnu  adiieniac,vtftat  vo- 

luntaseius.i;nequcintcrftIio3&  feruos  Deihabendi  lunt:  ac 

quemadmodumhxcomaia  illis  inuitis  fient ,  ira  inconfufio- 

nemiliis  cedent  ac  interirum. 

44  Sequjturparsorationis  fecund.i,tnquaadnoftrps  vcili- 
^JommulTJa.^^^^^  defcendimustno  quidem  vtgloria  Dei  valerc  iuffa'(  qua» 
uonii  fumma.  ^^^^  Paulo  etiam  m  cibo  &  potu  fpcAanfta  eft)tanrum  quf ra- 
i.Cor.i9.ju    ^»s  quod  nobisexpedit:  fcdhoc  difcrimen  eflbadnjonuimus, 

<ju6d 


Hinmajm 


bEmodo    fifcciP.  CHRittr    grAT.      510 

tjuod  Deus  pcculiariter  tria  vota fibi  vindicans,  nos  ad  fe  totos  Tresfetitiena 
mpit,vrpietacem  noftram  hoc  modo  prober.Deinde  concedic  Pnma.fiti 
etiam  commodis  noftris  profpicercjhac  tame  lege  nequid  no-  tQntme*t, ' 
Uis  expetafnusnifiin  illuni  fincm  vt  qusecuncjue  nobis  con- 
fert  beneficia  gloria  eius  iUuftrentjquia  nihil  «quius  eft  quam 
nosei  viuere&  mcri.  Csererum  hsecingcnere  oainia  ,  qiiibus 
corporis  vrusfubelementishuius  mundiindiget,  a  Deo  peti- 
«lus:  non  modo  quo  alantur  ac  veftiaii;ur ,  verum  etiam  quio- 
quidomuino  nobisconducereipreprofpicicvtpanem  noftru     ^, 
Tn  pacecoraedamus.Qiia  breuiterno>>ineiuscuramtradimus,  ^  »  ^'^'^^»' 
ac  prouidenciae  commircimus,vt  nos  parcat.foueat.feruet.Non  bf^i^^i 
cnimdedignatur  optimus  Parer  corpus  eria  noftruminfidem 
ac  cuftodiam  iuam  fufcipeie,  vt  fidem  noftram  minutisiftis  m 
rebusexercear,dum  ab  eo  omnia,vfque  ad  mica  panis ,  &  gut- 
ram  aqu^^expedamus.  Naquumfitnefcio  qua  noftrainiqui- 
tatecomparatum  ,  vt  maiori  carnis  quam  anunie  folicitudine 
afficiamur  actorqueamur.multiquiaudent  Deo  de  anima  fi-  _,y^,     . 
Gere,funt  tame  adhuc  de  carnc  lolicitijadhuc  h2fitant,quid  e-  „opura* 
^ant,quid  veftiaHtur:&  mfi  pre  manibushabea^nt  vini.frumen- 
ti  &  olei  c«<piam,trepidant.  Tanto  pluris  nobis  eft  huius  mo- 
mentanc^e  vita?vmbra,  quam  xternailla  imjrortahtas.    Qut 
vero  Deoconfifi,  illam  decarniscuraanxietatcmfemel  abie- 
cerunt,fimul  ftatim  quje  maiora  funt,  etram  falutem  &  viram 
K-pternam.abeo  expedant.Non  ergoleueeftfidei  exercitium, 
e-a  dc  Dco  rperare  qnx  alioqui  nos  rantopcre  anxios  habent: 
neqj  paruni  profcctu  eft,vbi  havCyqux  in  omnium  pene  homi- 
n^jm  offibus  inordicus  hsererjinfidehtatcm  exuimus.Quod  por  P^nuiquidi- 
ro  de  pane  ruperfubftanciali  quidamphilofopJiantur,mihi  vi- 
detur  Chnfti  fentent:^  perparum  conuenirc,im6  nifi  in  hac  e- 
tiamcaduca  vica  tribueremus  Deo  nutriti/  partcs,  mutila  eflec 
prccacio.  Raci'  i|u.^mafferuntnimis  eft  profana  :non  efteco- 
/encaneum  vc  fiJijDei,qui  rpiritualesefiedebcnr.nomodoad- 
iLciant  imimum  ad  terrenascuras ,  /edDeumquoqueilJis  fccu 
implicent  Quafi  verunon  refulgeat  etiam  in  vidu  benediftio  r.Tim.^X 
eius  &  paternus fauor.  aut  de  nihilo  fcriptum  fic  pietare  habe- 
re  crojnirff^jnes  non  tancuni»  fucuraf  vnx,  fed  eciam  pr^fenti.^. 
Etfi  anttm  peccatoril  remiffio  longe  pluns  eft  quara  aiiraenra  Cur pa^iv! ptti- 
corporis,quod  tame  infcrius  erac  priore  loco  pofuit  Chriftojs,  /ir>  remipiofe^ 
vt  nos  ad  teliquas  duasperit.iones  gradatmi  eueherer,qu3e  prb  pcccatorufra' 
pria?funtcjeleftisvit^:in  quo  tarditati  noftr^cofuluir.lubcmur  "^^^' 
autempetere  pantm  noftrurn.vtcontentifimusdimenfo  quod 
nobiscrogare  dignacurc^lcftisPacer,neqjartib.  illicitislucru 
captemus.Interea  tcnendti  eft  noftrumficridonationis  titulo,  ^«^*»' '  f «"»* 
quia  nec  induftria  nec  Jaboj:  nec  manusnuftrx  (vc  dicicur  apud  x.curt!U.  jo. 


CAP.X^3r.  InSTITVTIONIS      LIB.  III. 

Mofenjnobis  per  fe  quicquam  acquiruncninad/itDcibcncdi- 
d;io:  imo  nc  pani.  quidem  copia  nobis  tantillu  proficerec  nifi 
diuinitus  m  alimenrum  verteretur.  Ac  proinde  non  minus  di- 
uitibus  qua  egenis  necefTaria  eft  ha^c  Dei  libcralitis:  quia  ple- 
niscellis&  horreisaridi  &  vacuideficerentni/iper  cius  gra- 
Hodie.velqm-  tiam  pane  fuo  fruerentur.  Particula  Hodie  vel  quoridie,  vc  eft 
tidie^curpetem apud  altcrum  Euangeliftam,  item  epitheton  quotidiani,fr2e- 
^-  litim  itjiiciuocimmodicaBrerum  fluxirum  cupiditati,qua  fole- 

muspraster  modumardere,&cuiaccedunt  aliamala.quia  fi 
Jargior  fuppcrit  abundati>Mmbitiose  in  voluptatem,  delicias, 
oftencarioncmjaliafque  luxus  fpecies  profundmius.ltaquc  pe- 
tcreiubemurdunraxatquancumnccef(Ttacinoftr5B  fatiseft  ,& 
velut  in  diem,  hac fiducia,  vbi  nos  hodie nutrieric cselcrtis Pa- 
'DoSfrifia  qud  ter,  ncquecraftino  defucurum.    Quancacunque  igicur  rerum 
*x  haeyetitio'  copia  nobis  affluac,  etiam  vbi  explera  fuerint  horrea  &  plena 
fiffimr.  ccllariaifemper  tamen  panem  quocidianum  nos  perere  conue- 

nic:  quia  certo  cenendum  eft  onmcm  fubftanciam  nihil  cfle  niff 
quacenuseffufifuabeaediftioneDominuseam  c5cinuo  pro- 
grefl''^  foecundar;qu3e  cciam  in  manu  noftra  eft,ne  eam  quidem 
noftram  eflc,  nin  quacenus  in  flngulas  horas  portiunculam  no- 
ExempUsiUu^  bislargitur.vfum.iue  permictit.  Id  quia^egerrimefibi  perfua- 
ftrata,  ^cri  paticur  hommum  ruperbia.fingulare  in  omnia  fecula  do- 

Deut.  8.  j.     cumentum  ^eprsebuifl^etcftacurDominus^quummanna  inde- 
Matt.  4'4-     ferco  populum  fnnm  cducuiicvc  noscommoncfacerec,  aon  ia 
folo  pane  vtuere  hoai!ne,fed  in  verbo  potius  quod  ex  ore  fuo 
egredicur.Qj_"indicarur,foIamciusvircuccmefl*equa  fuftcn- 
tancurvir;r  5C  vires:camccfi  eam  fub  corporeis  inftrumecisno- 
Etdocumentis  bis  adminfftrac.  Quemadm'>dum  &conrrario  documenco  nos 
cfpofitis.         erudire  foIet,quum  r^bur  panis(  ^  vc  ipfe  vocac,bacuIam;quo- 
Leuit.  2^.x6.  jjjgj  ijj^gp  confringit,quo  fciliccc  edcnces  cabefcant  fame,  &bi- 
benres  fiti  arcfcanc.  Qni  vero  pane  quocidiano  non  concencf, 
fed  cflxsBni  cupidicace  infinicis  inhiances :  auc  quia  abundantia 
fua  facuri,&  diuiciarum  fuarum  cumulo  fecuri ,  hac  nihilomi- 
nus  precatione  Deo  fupplicanc ,  nihil  quam  ipfum  irridenr. 
Duo  hominum  Pfiorcs  cnim  pecunc  quod  impccracum  noIlenc,im6  quod  ma-. 
^'"^'''*J".|y^^  xime  abominancur  ,    nempe  panem  c^uocidianum  duncaxat, 
tim^eccantts.  qu^nciitnquc  poflTinc  auaririsE  fua? affedum  Deo  diffimulant: 
quum  veraoracio  ^ocamipfam  mcncem  &quicquidintus  la- 
cccapud  ipfum  effundere  debeac.  Alreri  vero  poftulanc  quod 
minime  ab  eo  cxpe(^.inc,nempe  quod  fibiapud  fe  eflfe  arbitra- 
*r  a         r.    tui*-  J"  ^^  quod  nofter  dicitur,  mieis  quidem,vt  diximus.emi- 

Koftertauo jeH'  t>,    •  l       •       •  n  r     ■  i        ti       -  i  • 

fu  pams  dica-  nct  Dci  benignitas,qua?noftrum  facit  quod  nulio  lure  nobis 

tur,  dcbccur.  Neque  tamen  repudiandum  eft  quod  etiam  atcigi,ica 

defignari  iufto  labore  &  innoxio  parcum,  non  auce  impofturis 

quasficumaucrapinis:  quia  aiieium  fempcreft  quicquid  cum 

aiio 


DB     MODOPHRCIP.    CHRISTIGRAT.  ^ll 

aliqua  noxanobisacquirimus.  Quod  dan  nobis  petimus,  ii-Cur  eummlk 
gnificatur  eflefinipJcx  acgratuicum  Dei  acnum ,  vndecun-iue  ^^^^n^ttmtt^, 
nobisaducniat.etianivbi  maximevifus  fueritarteacqueindu- 
lirianoftrac]u3efitus,  acmanibus  nol^nscoinparacus.  q  .ando 
fola  cius  benediaioneefficiturvE  laboribusnoftrisredcfuc- 

cedat. 

4?     Sequitur,Remitte  nobisdebitanoftia:qua  pecicione  &  .AffimtM  ^ikH 
proxira.1  breuiteramplexuseft  ChrUius  quicq  »d  adcapieftcm  ^"'"^'^"    ^«'«* 
vitamfccit.  quema.lmodum  his  tantu  r.  d.u  bus  ••»'«''"^«'iscon-^^"''*  ^°^j^^'^- 
itac  f;»irJtuale  foedusquod  Dcusmfalurem  Ecdefi^  fu^  pepi-  lere^j^yj 
git,  Legesmeasinfciibdmcordtbusipforum,  &  propitius  ero  ,j  g  ' 
corum  mjq  jitati.  Hic  ircmiffionc  peccato:um  Chnikw^^m'  rutcata  cur  de 
cupit,  dcindemoxadiungec  fecundam  gratiam.  vtnosSpirirus  ^  ta  dkunt,tr^ 
fui  virtuce  cueacur  Deus  &  auxilio  fuftincat ,  vc  inuid.  ftemus  Ro™-  3'i4. 
contra  omnescentaciones.Peccata  verb  debita nuncupat  quod 
eorum  poen^m  deben.us ,  nec  fatiffacere  vllo  mod  '  poftcmus, 
nifihac  remiffionefoluereraur.  que  venia  eftgraiuica.'  miferi- 
cordi^E  eius,  quum  ipfe  liberaliccr  h.^c  dcbita  expungit,  nullu 
a  nobis  pretium  accipiens  :  fcd  fua  ipfius  mifericordia  fibi  j„ija„cpttiria 
fati'facien^  in  Chrifto ,  qui  feme!  m  compcnfationem  fcipfum  „,^  pcLL 
tradidit.  Itaque  qui  fuis  aut  ahorum  meritis  Deo  fatilfieri  con-  i,  c^ifi,»  aut 
fidunt.hifque  fatiffaftioni'>uspeccatorum  rcmifHonem  pcnta-  aUorum  meri- 
ri  ac  rcdimi ,  huic  gracmca?  condonationi  minirae  communi-  if-T^eofatufie'^ 
cant :  ac  dum  in  hanc  formam  Deum  inuocant  ,  nihil  ahud^"^'^' ""''    -^ 
quamin  fuamaccufationefubfcribunt  ,  ade6qued.imnatione  , 

obfignant  fuo  iplorum  teftimonio.  fatentur  enim  fe  d?bitore$ 
nifi  reminionis bcneficio  foluantor, quam  tamen  non  accipiuc 
fedmagis  relpuunt,  dumfua  merita  ac  fatilfadiones-Deo  ob- 
trudunt.  fic  enim  non  eius  mifericojdiam  imploranc,  io-d  iu- 
dicmm  appellanc.  QiJi  vero  fibi  pcrfeftionem  fomniant  qu^  i.^ifibiper- 
veni^epetendaeneccffitatemtollat.difcipuloshabeanr  quosau/f<5?2</«ew/c7»- 
riura  pruritus  ad  fallaciasimpellit :  modb  ereptos  efle  Chrifto  «'^«^  ^«*  ^J- 
conftet  quofcunque  fibi  acquirunt.quadoomnes  ille  ad  fatcn-  "^*^^,^^^//^  "* 
dum  rcatuminftituesnullos  admittir  nifi  peccatores:  noqubd^^^^^j 
blanditiis  fouear.  peccata,fed  quia  fideles  nunquam  plane  exui  Vid.  Calu.ifli 
carnis  fuse  vitiis  fcicbacjquin  femper  maneanc  Dei  ludicio  ob-  Danxlc^.xo 
nox! j.  Optandum  quidem  eft  atque  etiara  enixe  laborandum  ^^^  ^'"^»  p 
VE  oranibus  offici\  noftri  numerisdefunfti  ,  vcre  apud  Deum  ^.'  '^'J''^,'! 
nobisgratuiemurnoseUcpurosabomnimacuIa.ledquuUeo  „p„  attwgunt.. 
placet  paulatim  fuam  in  nobis  imaginem  rcfingere  ,  vt  fempci: 
aliquidcontagionisincarnenoftra  refideat,  cemedium  mjni- 
me  negligendum  fuit.  Quod  fiChriftuspro  authcr  tatefibi  iLibertini  ifti^ 
Patre  data  iubet  nos  cofo  v\tx  curfu  ad  reatu.v  deprecacionemf"'/*^^'''""  /"• 
c6fugere,quib.  colerabiles  eriit  noui  magiftri:  qui  perfedae  m-  'i»'^'^'^"' ^*i*^* 
noccri^  fpe(^ro,  fimpliciu  oculos  petftnngere  coijaturivt  fe  ab  " 


«  A  f .    X3»,  INST  E  T  VT  lONIS     L  I  B.     1 1  T. 

j.Xofi^Mo.     omni  culpa  reddi  poffe  imniunes  confidant?Quod  tefte  loha- 

ne,nihil  aiiud  eft  qua'v.  mendAcem  facere  Deum.Eadem  etiam 

operanebulones  ifti  foedus  Dei,quo  vidimus  falutem  noiham 

concinerijcapite  vno  indudo  Jaccrann^arque  ita  fundicus labe- 

faciunc;non  tantum  in  eo  racrileri  quod  feparant  res  adeo  c6 

iutidtas ,  lcd  eciam  iiiipjj  &  crudeltsquod  mifcras  anmins  ob- 

ruuncdefperatione '.  in  leipfos  quidcm  & /ibi  fimilcs  perfidi, 

qa6df)Cordiam  fibi  acccrfimt  Dei  mifericordi^e  exdiamerro 

t^Yumtm  oh   ^duernmi.Quod  aureo!  cb;:ciunc,  regni  Dei  aduentum  optan- 

nUio  dtiuitnr.  ^o  (iiiiul  nos  pecc-ici  abolitioiie  peteremimis  pucriie  eil:  quia 

in  priore  oracionis  tabul:.'  funiiJTa  ncbis  peifciflio  :  ijic  autem 

infirmicas  proponirur.   Ira  duo  h.TC  apte  interfe  conueniunc 

VI  arpjt^ndo  ad  metanv.  qu3;  neceffifas  noftra  remcdia  exigir, 

^ofeiifudicn  non  negligamus.Perimns  Jcrnum  remiihoncmnubis  fieri,vt  i- 

mttr  fies  ^-'^/'ip/idcbitoribusnoftrJsrcmitrimus ;  hoc  eft,vt  omnibus  parci-" 

fremittere   qu.i  jj^yg  g^  veniam  damuv  d  ^jiiociiBque  v!Ia  in  re  IxCi  fumus ,  aur 


rimt 


nof  pecca-  f^^i^  rn?quecradari,;!U!:  difto  conrumeliose  acccpti.  N6  quod 


lefa  45.25.      ^clidi  acque  oftenfs  culpani  renviccerenoftrum.  fitquod  fo- 
Jius  Deieft:veruHih2:c  noft  a  eftremiffio,  ii-am,odium,vindi- 
0:£  appe?enciamexa!i'mo  vhro  deponere  ,  &  iuiuriarum  me- 
nioriamvoluntaria  obliuione  coccjun.ere.Quamobrem  pccca- 
torurHremir/ioaDeopcccnda  non  eil:,  mfi  oiTenfaseriamjpfi 
noftras  omnibus  remittainMs  qiii  Hobis  iniu!  ij  vel  func  vel  fue- 
runr.  Si  qua  vero  odia  animi-.  recincmus,  vltinnes  medicamuri 
&  qua  noceamus  occa/i  >ne  cogiramus:    imo  vcro  nifi  cun^ 
inimicis  redire  m  gratiam  ipf^fci;  omni  officiorunj  genere  de- 
jiiererijnobjfqueconciliarenirimurrh.icprecarioneDeum  ob- 
H^c    con.iiiio  feftamurne  peccatorum  rcmiffionem  nobis  faciac.    Pofcimus 
qHofenfii  acci,  cnini  vcnobis  faciac,  qunm  aliis  facimu^.  Hoc  veroeft  pecere 
piendA,  nenobisfaciat  nift  ipfi  facimus.Qu^i  ergo  huiuf  nodi  func.quid 

confequuncur  fua  peticione  niii  grauius  ludiciuin  ?  Poilremo 
obfcruandumeft,non  hancconditionem  ideo  2Li\\ici  vc  remif-  ' 
$atnobis,ficutdebitoribusnoft:isremittimus,  prc.prercaquod 
noftraquam  alij  f^cimus,  remiffionccius  reniiffioncm  merea- 
r»ur,acfinocata  efleccaufa.-verum  hoc  verbo  folan  pircim  vo- 
luicDominusfideinoftrsimbeciIIitatem.addidiccnim  hocta- 
quam  fignum  quoconfirmemur  tam  a  fe  cerco  nobisfadam  re 
miffionem  peccatorum,  quam  oerto  confcij  fumus  aliis  eam  h 
nobis  fieri:  C\  tamen  animus  nobis  omni  odio,  liuorc,  vindifta> 
v^cuuspurg.Ttuf(jueeft:  partim  hacvelutinota,  efiliorum  nu- 
mero  expungit  qui  ad  vlcifcendum  pra?cipites,.ad  remitrendum 
difHciles ,  pcrtinaces  inimicitias  exercent ,  &  indignationcni 
quam  a  ic  deprecantur,ipfi  aduerfus  alios  foutnc.ne  fe  pro  Pa- 
rre  inuocare  aufint.quod  etiani  dircrte  in  Qhxi&i  verhis  cxpri- 
mitucapudLiicanx 

4^  Sexcs 


Dl      MObo     PERCIP.     cHrISTI     (SrAT.       | 

4«    Sexra  p2ncio(vcdiximus)promillioni  rcrponHetdeLe-^'.vf4  />m>/(^: 
§e  Dci  cordibus  noiins  infculpcnda :  fcd  quia  non  (ine  Couti-  «'^/«^"7««  .  ^t 
ima  rtiilicia  durffque  &  arduis  certaminibiJs  Deo  paremusJik  ^'^^!    ^'^'■-'iloi 
pecnnus  nos  armis  mitru'  ^  praslidio  defedi,  vcpares  hmus  aa 
vidorid;  quo  monemur  non  canLum  nobis  opus  effe  Spiricus 
gratia,  quscordj  noiUaintus  emolliac,  fl^dtat,  &  dirigat  ia 
Deiobfequmm,  fed  etiam.iuxilio,quo  nos  inlepraabiicsrcd- 
datconcra  omaesSacaiK^tam  iniidus  qua.n  viblcnros  confli- 
^tusJam  vcro  mult^fiint:  ac  vanx*  tenc  it;onum  f.Km3e.  Nsm    ^, 
cc  prau.E  animiconccpnones,  m  Lcois  rranisrreilione  nos  r»ro-^  --     -, 

nocances,qu>s  vei  cocupilcencia  noit. a  n.>bis  lciggeriCjVel  aia-  lac.i.i.  &  14' 
bolus  excitactcntacioncsfunprS:  qujs  !uap:eriacuia  malanon  M^tt.  4.I.J. 
Junc,diaboIi  ca.men  arte  lencacionesflunc,  qiium  ficoculis  no- ^  J^i^^ft-j-J. 
ilris  ingeruncur,  vc  eorum  obietSu  a  Deo  abftia^iamur,  autde-'^^''^' "f  t^'"* 
cisnemus.   Eclix  quidein  cencaciones  umf  vel  a  aexcris  vcl  a  ^^^ 
/iniftris.    A  dcxrris,vc  d;uid^,pocentia ,  iion-ores,  qux  p'iC'Vn-  J[iata>ja.  i/et 
iqaefuo  fu}gorc&  bonifpccie  quam  prsefe  ferunc,  hominua-  arlexmsrjili 
ciemperftringunc,  &  bkndiciisfuis  inefcanc,  vc  calibus  pr.^iu-/*'»^''**' 
giiscapci,velcali  dulcedine  ebrij  ,  Deum  ^uum  obiiuifcantur. 
A  finiftiis,  vt  paupercas  probra,contempcus,afflictioiacs  &c^- 
teviid  genus.quoiu  acerbitate  difficultaceque  olFenfi  animos 
«defpondcant,  fiduciamac  fpem  abiiciant,  demuma  Deoproc- 
fusalieneatur.His  rentationibus  vtrifque  ,  qus  vel  concupi- ^•i^^'^7J'«'*' 
fcentu  noftra  in  nobis  accenise,  vel  Satanse  vafricia  nobii  pro-      '  ^''  ""^"^- 
poficie  nobifcum  pugnant,  ne  cedere  nos  permittac,  a  Dco  Pa-  '^"^^^' 
tre  nollro  precamur;  verum  vt  potius  manu  fuanos  fuilenret 
ac  erigat.quo  eius  virtuterobufti ,  contra  omnes  maligni  ho- 
,ftisinfultu5  firmi  ftare  poffimtts>quafcunque  cogicationes  ani- 
mis  noftris  immictat;  deinde  quicquid  nobis  in  vtranquepaite 
proponitur,in  bonum  verramus.hoceft.ne  inftem  jrprofperii; 
jnec  aduerfis  dciiciamjr.  Neque  tame  hicpoftulamus  ne  vlias 
omnino  tencationcs  fentiamus ,  quibus  magis  excftarf,  pungi, 
vellicari ,  magnopere  nobis  opus  eft,  ne  niniiu  refides  torpea-  ^''IP^A-^^'»'** 
mus.Neque  cnim  abs  rcDauid  terari  optabat;nec  cicra  c^ufani  'p^^^ll^'^!' 
cledosfuos  quotidie  tentat  Dominus.eos  per  ignominiajpau  Gcn.iJ.i. 
pertate,tnbuUcionem,&altascrucisfpeciesc.iftig3i'is.Sed  aii-  Deur.8  i.  & 
tcr  Deasteutat,aliterSatan:hic  vc  perdit,damnec,confund:it,  'J  3- 
pr:KC!pitef.Deus  ver6,vt  fuos  probmdo  cxpcrimeotum  de  eo-  ^  j^^'- 
rum  /incericacefumat,&  exerccndo  robur  confir met;eoru  .'.ar-   ^'  P"^!"^**' '" 
nem  mortincet,excoquat,adur3t,  quae  nifj  in hunc  modu coer-  Sitan^  tenU' 
cerecur,laiciuirec,  &  fupra  modum  exulraret.  Pcaeterea  S.iran  uoncs. 
inerines  &imparatosadoritur,vtincautos  opprimai;;De'js  vna  '-Cor.  10.15. 


CAP.    XX.  1N«  TIT  VTION  IS      LIB.     III» 

eft  quivicai  noftrae  infi<liacur  :  peccatoautcm  armatus  eft  m 
noflrum  exicium.Ha?c  igitur  noftra  cft  puftulatio,  ne  vllis  tcn- 
Summa  hum  tationibus  vincamur  ac  obruamur,  fed  Domini  virtute  contra 
fetiHonis,        omncs  aducrfas  virtutes ,  quibus  oppupnamur ,  fortes  ftemus, 
cjuod  eft  non  fuccumbere  tentationibus :  vt  in  eius  curtod;a  ac 
fidemfufceptijacproreclioneeiijsfecurijfnprapeccarum^mor- 
tem  ,  infcrorum  portas,&  totum  diaboli  regnum  muidi  dure- 
mus:quod  eft  a  maligno  liberari.  Vbietiam  diligenrer  anini- 
aduertcndum  eftjnon  noftracum  efle  virium  cum  diabolo  tan- 
to  bellatore  cogredi.nec  vinn  eius  arque  impetum  ferr«.  Alio- 
qui  fruftra  aur  per  ludibriii  aDeo  pefeeretur  quod  domi  apud 
^am  necefa  nos  cfrec.Sanc  qui  fui  fiducia  ad  taiem  fe  pugnam  comparanr, 
rtApt.  non  fatisintelliguntcum  quam  pugn.^ci  atqueinftrudohofte 

fibi  re?  /it.  N*inc  petimus  ab  eius  pcteftare  liberari ,  t.inquam 
ab  ore  infani  ac  rabidi  alicuius  leonis  ,  ftatim  eius  dentibus  ac 
vnguibus  difcerpendi,  eius  faucib.deglutiendi,niii  nos  Domi- 
nus  c  mcdia  mortc  eripiat :  hoc  tamen  fimul  fcientes  quod  /i. 
Pfal.^0.14.    Dominus  aderitjac  pro  nobis  tacentibus  pugnabitjin  cius  vir- 
iuperhiamjk  tutcfaciemus  virtut€m.Confid.incaliivt  volencpropriis  hbe- 
dammt,         ^*  arbitrij^quis  a  fc  habere  iibi  videtur)facultatibus  ac  viribus; 
nobis  fatis  fic,  quod  v^na  Di:{  virtute  ftamus  ac  v<ilcmus.    Plus 
autcm  ifta  precatio  coplcftitur  qua  prima  'pecie  pr^  fc  ferat. 
Hulta  egregia  "^"^  ^  ^^^  Spiritus  virtus  noftra  eft  ad  certamen  ci\  Satana  de 
cemple^itur.   ptignandumjviftoriam  rcferre  ance  non  poterimus  quarnillo 
plcni  omnem  carnis  noftrjc  infirmitatem  exuerimus.  A  Satana 
igitur  &  peccato  dum  petimus  liberari.nouis  gratias  Dei  incre 
mcntisIocupletarifubindecxpetimus:donec  ad  plenum  iisre- 
ferti ,  de  omni  malo  triumphemus.  Durum  &  afperum  vide- 
gluofcnfuVctii  tur  quibufdam,peti  a  Deo  nc  in  tcntatione  nos  inducat>  qua«- 
in  tentattonent  do  eius  natur^e  contrarium  eft  nos  tentarejteftc  lacobo.    Sed 
tnducere  dica-  jaoi  ex  partc  foluta  qu^eftio  cft.quod  omnium  tentarionii  qui- 
laco  II   &  ^'^^^^"^^'^"^•concupifcentianoftrapropriecaufaeft^ideoquc 
,^^  '  "  ^'      cuJpamfuftinet.  Nequealiud  vult  lacobusquamfruftra&in- 
iufte  in  Deu  vitia  trafcribi  qux  nobis  imputare  cogimur:quia 
fumuseoruranobisconfcij.  Cseterumhocnonobitat  quomi- 
nusnosDeusvbiita  vifumcft Saranse  mancipet,proiiciacin 
fenfum  rcprobum  foedafquecupiditatcs,  acque  itain  teatatio- 
nes  inducat,iufto  quidem  iudicio.fscpe  tamen  occulto:quia  fg- 
pe  hominibus  abfcondita  eft  caufa  quac  tamen  apud  eum  cctt» 
eft.VndecoIligitur  non  efTc  imprepriam  loquutioncm,fi  per- 
fuafi  fumus  non  abfque  ratione  ipfum  totics  mioari,  quii  per- 
cutietur  cxcitate  &  obduratione  cordis  reprobi,hsBc  ccrta  fore 
vindiAaj  Cux  documenta. 
'forrt  tres  ijia     47  Trcs  iftse  precationes,quibus  peculiaiitec  nos  ac  noftra 
foiirmaptt^''  omnia  Dco  conunco4a^us,  eiudcatc^oftenduncquod  ancea 

diximus. 


»H      MODO     PBRC.CHIITsTT     GRAT.  Jl^ 

diximus,  Chriftianorumoracionespublicas  cfledebere,acin  thnes  oHcndS^ 
publicamEcclefi^e  sedificationcai  comnounionifquc  fidelium  ^''^"'^w»''"»» 
profe^aum  fpedare.No  enim  fibi  quifque  priuatim  dari  quic-  ^"J'yt'f^"^'" 
quam  poftulat:  verum  onmes  ii;  commune,  panem  noftru,  re-  se,aU^&  30. 
jnifiionefn  peccatorum,ncinducamur  in  tentatione,  vta  ma- 
iigiio  libereinurjpofcimus.Caufapraetercarubiicitur  curtanta.^/j^*';</iAror<«- 
/it  nobis  &  pecendi  audacia,  &  fiducia  obtinendi :  quse  tametfi  ''""'^  dominU^ 
in  Lac':iisexempIaribusnonexrat ,  magis  tamenappolite  jiJc  ^^'^^^'^'*^'*r 
quadrat  quara  vc  omittenda  vjdeatur,nempe  quod  ems  cft  re-  ^^^^^^-  %^^^^^ 
gnum,&pocenti3,  &gl>ria  in  fecula  feculoruiT!.    Hascfoiida^^dm. 
tranquillaqjcftfidei  noftrjBtequies.na  finoftia  dignlt?.teno-  Vide  fap* 
ftra;  Deo  orationescommendandse  ciT^nt,  quis  vcl  muare  co-  ^^^-  '•  ^^  *^ 
ram  eo  auderei?Nunc  vt  miferrimi  fimus,  vt  omnium  indignif-  ^^'i^-  37  • 
iimi,vt  omni  commcr.datione  vacu< ,  nanquam  tamen  orandi 
nos  caufa  deficict,nunquam  fiducia  deftituet :  quando  nec  Pa- 
tri  noftro  regnum  fisum5pnt€ntia,gIoria,eripi  poteft.Ad  finem  -03"  fenfuad-- 
additur,Amen:  quoardordefidedjexprimitur  obtinendi  qua?  """^^  »Amen. 
a  Deo  petita  funt;&  fj^es  noftra  confirmatur ,  huiufinodi  oc^- 
nia  iam  impetrata  cfTe  ,  &  ccrto  nobis  concefTum  iri ;  quando 
i  Deo  promifTa  funt,qui  fallere  non  potcft.Atque  hoc  conue- 
nit  ciL  illa  qua  prius  retulimus  fonnula ,  Fac  Domme  propter 
nomen  tuum,  non  propter  nos,  aut  iuftitiam  noftramiqua  non 
tan tum  finem  votorum  fuorum  exprrrriunt  fandi,  fcd  fatentur 
iudignosfe  effe  quiimpeffreatjnifi  Deuscaufamafeipfopetat; 
ac  fibi  exorandi  efTe  fiduciam  ex  fola  Dei  nacura. 

48    Habemus  quicquid  i  Deo  petere  debemus,  ac  omnfno  ^rquid     a 
etiam  pofTumus^defcriptumhac  formuIa,&  vclurorandiregu-  T^eo  petere de- 
la  abop-imo  magiftro  Chrifto  tradita:quem  nobis  Doaorcni  l^ZJJcf'''^"^ 
Pater  prsefecit,  &  quem  vnum  au'cultari  voluic.     Nam  &^-  /^^^X-or"^" 
rerna  cius  faoientia  femper  fuir:&  homo  fadus ,  Angelus  ma-  efl.     '     ^^ 
gniconfilijhominibusdaruseft.Atqyeadeo  numcrisomnibus  Mac.iy.f. 
abfolutaefthasc  oratio,vtquicquid  illiextrancil  alienumnue  Iefa.11.2. 
additutjquodad  c^m  refern  non  porfit,!mpiumfit&  mdigml 
quod  aDeoprobetur.  H»c  enim  lumma  pr^efcriplit  qu'dfe  VJdeAuguft 
dignum,  quid  fibi  acccptum  ,  quid  neceflarium  nobis fi:.,  quid  ^^  ^^^^'  ^^° 
denique  concedere  ipfe  velit.Quamobrem  qui  vltri  progredi  J    '^T' 
audet,&  prsetcr  hsec aliquid  a  Deo  poftulare,  primum  quidem  freriimimttri- 
fapientia;  Dei  ex  fuo  addere  volunt(quod  fine  infana  hUCphe- ^iuitei' ^eccat. 
mia  effe  non poteft)  dcinde  fub  voluntare  Dei  no fe  cocinent: 
fed  ea  contempta ,  longius  cupiditate  eua?antur.     Poftremo 
nihil  vnquam  affeqilenturjquum  fine  fide  orent.  Quin  vero  o- 
mnes  eiufmodi  orationes  citra  fidcmfianc  nihil  eft  dubiunv 
quia  hic  abeft  verbu  Dei,quo  nifj  fides  feper  nitirur,  ftare  nul- 
Ibmodo  potcft.Qu(  vcropofthahita  magiftri  regula  fuis  vocis 

Sf  iij 


yAP.      XX.  INSTT  T  VTI  ONIS     1  I  B.     li 

Ve  fuga  in  indulgent,  nonmodo  verbo  Dei  carcnt  ,fedquantum  om«! 

pcrfecutione  cq,-)ji(i,  valeni:  aduer^antur.  Eleganter  ergo  non  minus  quan^ 

yere  Tertullianus  Fegitiniam  oracionem  nuncupauit:alias  om- 

nesexleges  &illiciras  eife  tacicein*dicans. 

poffutnm  tame     '♦^   H^c  i[a  noJumus  2ccipi  quaTfi  hac  precandi  formulaa- 

iilns-verhis pre  ftringamur,  vt  nec  verbum  aut  fyllabam  mutarc liceat.  Multae 

tescoeipcre,  a-  enim  paifirn  in  Scripturis  leguncur  orationcs,verbis  ab  ifta  16 

ii^rum  /^«^0- ge  diuerfar.eodem  caraen  Spiritu  confcript^e,  &quaiumvfus 

^''?^f'-''^P''''    valdevrilisnobiseft.  Multaf  ab  eodem  Spiritu  fidelibusaffi- 

ferlum     nuUt  ^"^  <i'ggeiuntur  ,  qUc^  verborum  fimUicudine  non  ita  multum 

fuer:t    dijlre-  conueniunc.    Id  duntaxat/icdocendo  agimus,nequis  omnino 

^antia,  aliud  qu^rat^expeder,  autpoftulec.  quamquod  hacorjitrone 

fummatim  comprehenlum  cft;&  verbis  licet  diuerfiffimis,  fen~ 

iutarften  non  varier.    Quomodo  omnes  &  qux  m  Scriptuii.s 

habcncur.  &  qua?  ex  piis  i-eftoribus  prodeunt  oracionesjm  hac 

confcrri  certum  eihin.lMm  fane  repeiirc  vfqua  Iicear,qua?hu- 

ius  perfe(ftioneni  ^quare,  nedum  fuperare  poJiir.  Nihil  hic  6- 

miffum  eftquod  in  Dei  ]audcscogitati,nihii  quodhomini  pro 

fuis  <ommf>dis  in  rr/cnrem  venire  debear.  &adco  quidemexa- 

devcomnibus  mento  Ipts  ablara /ic  melins  aliquid  centandi. 

in  fumma,  meminerimus  hanc  diuma^fapiencije  efte  dodrina: 

qu^equod  voIu5c,docuir:  vuluit:  aurtm  quod  neceflefuit. 

V  1  n.         jo    Quanqua  autem  li'pra  iam  di(ftuni  eft,fi;blatisad  Deum 

^trcu^/ft^aa  animislemper  lufpirandum  .  &  itne  incermilfione  orandum:. 

quadam  ouier'  ,  '  ■* -^  -  ,  n  ,    ■         ,      .    ■      i- 

uarr'^.  quancio  c;ime  ca  nrHra  t:it  imbeci/la?  quse  mu.ris  admtniculis 

i.T>e  pecidrayi  fuftcncarijis  nofter  rorp(;r  Qui  calcaribusexctari  opushabest; 

bus    fjotis   ad.  conuenit  Vc  fib:  quifque  nofti  um  e xernranonis  caufa  peculia- 

fvec^.ndum  co-  res  horas  conft  tu3t  quaj  non  iine  or-trione  effluant,  &  quse  to- 

jiiUitndis.        j,^^  animi  aff.-dus  m  hoc  penitus  occupatos  habeant  ••  nempe 

dum  mnne  furgimus,  antequ-Tm  djurnsm  cpera  .iggredinnir, 

dum  ad  paftum  di'cumbiinu",  dum  Dei  benedidione  paftifii- 

mu-i^dumad  quiecem  nos  recipimu*?.    H^c  modo  fit  non  fu- 

S^uU  tun(  ca'  perfticiofa  horarum  obferuano  ,  quibus  ceu  penfum  Deo  fol- 

umdtfmx^cH'  L,erites,in  cactcras  horas  defundi  nobis  videamui:  fed  imbecil- 

'   •  ',/  litacis  ncftraep^dngogia,  qunfic  exerceatur,  &fubittde  ftimu- 

a.  lerur.Pr.-cfertimfolicite  curandu  eft.quoties  aiiqua  reru  angu- 

ftiasut  ipii  pr£miiriur,aut  prcini  shos  videmusjVt  ad  eumfta- 

tim  citatis  non  pedibus  fed  ^ninus  recurramus;  deinde  ne  qua 

aut  noftram  aut  ahorum  profpericatem  pra?terire  finamus.quiti 

laude  ac  gratiarum  adlione  manum  ci\}s  agnofcerc  nos  tefte- 

j.  mur.Poftrcmojhoc  in  f»mni  orarione  diligencer  obferuandum 

eft.ne  ccrciscirruftantiis  Dcum  alligarcvelimus,  necilliprE- 

Votuntajs  0^/.fcribere,quo  quid  tempore,quo  loco,  qua  ratione  fadurus  fit. 

'uotorum  nojiro  Q.ualiter  hac  oratione  docemur  nuUam  illi  legem  hgere,  auc 

■mm  rtguia.     conditioncnj  imponerevfed  eius  arbitrio  permittere^vt  qu  ^  fa- 


dE    modo    percip.  cHrisTi    grat.      52,4 

diu<\is  eft.qua  fibi  lationejquo  tempore,quo loco  vifum fuerit, 
faciit.Proj  rtrea  antequam  vilam  pro  iiobjs  piecem  concipi- 
musjprxfamu.  vc  eius voluntas  fiat.vbi  iam  elus  voluntati  no- 
lirain  fubiicmuSjquo  non  fecus  ac  iniefto  freno  coercita,Deu 
in  orduiem  cogere  nc  pra^iumat ,  fed  eum  votorumomnium 
fuorum  a^  buium  ac  modcrutorem  ftatuar. 

M    Si  anmi^  in  hanc  obcHicntJam  compofitisjprouidentise  1,  Deperfiue' 
diuin:L'  legibus  nos  regi  patimur  ,  facile  difcemus  m  oratione  rdntU  m  fr»^ 
perre..er;,re;acrurperi{is  deGcferiis  parienterexpedare  Domi- f'^***- 
num;  ceiiijcnanifi  minimeapparet,nobis  tamefempersdefle, 
fuo-jue  rx;mpore  dcclaraiurum  quam  non  habuerit  furdas  au-  . 
resprecibi3s,q;i3e  m  omnmm  oculis  ncgled:::evidebantur.  Erit 
vero  if}a?c  ;'rx"entifllma  confohtiojie  deficiamusacdefpera- 
tipnc  concidamus,  fiquando  ad  prima noflra  vota  Deus no  re- 
fpondear.Qucmadmodum  foicntqui  dum  fuo  tantiim  aidore 
terunturjfic  DcuinuocantjVtniiiad  primosimpetus  adfuerit, 
ac  prsefentem  opemattulerit,  fiatim  iratum  fibi  infenfumque 
hngant,&  omni  fpe  exorandi  abieSajinuocare  definant.Quin  HohU  maximo 
potiusfpem  noftrambene  temperata  an!mi^quitatedifferen-/7ey^  cemmen- 
do,in  eam  perfeuerantiam  infifiamus,qu:E  tantopere  nobis  co  •  ^^^^i  prareptK 
meidarur  m  Scripturis. N^ inPfalmis frequenter  vidcre licet,  ^^'^'.    ^*-'^"'?^'* 
vt  r^auid  &  reliqui  fidelesjduprecando  fere  laf/i  videntarac-'''''^^'**''*' 
rern  ver  beraff-,  quia  Deo  furdo  verba  fparferint,  non  tamen  i 
precandb  dcfithmtrquia  fua  verbo  Dei  authoritas  16  .ifferitur, 
nifilocatur  eiusfidesfupra  omnes  euentus.  Deindcctiam  ne 
Dcum  tentemus,&noftra  improbitatefatigatu.riduerfum  nos 
prouoccmus.quod  multis  folenneeftjquinonnificert.?  condi- 
rionecum  Deo  pacifcuntur,&  perindcac/ifuaru  cupiditatum  f^'*ljf"'"^^-*^ 
feruusefletjftipulationis  fuselegibus  adftringunt;  quibus  nifi  aui^Lel^t^lui 
cxtemplo  parcat,indignantur,fremunr,obioquuntur,murmu-  crmodiiexm 
rantjtumuItDantur.Talibus  ergo  {x]>g  \n  furore  fuo  iratus  c6-  diefidiprafcu^. 
cedic  quod  aliis  in  mifericordia  propitius  dcnegst.Documen-  ^"''^- 
tofuncfilijlfrael.quibus  fatius  fueratnonexaudiri  aDomino,  ^^''^*"  "-o^ 
quam  cum  carnibus  eius  indignationem  vorare. 

5t  Qnod  fi  demum  nec  poftlongam  expeftationem  affe-  j.  De  fideidi^ 
quatur  fenfus  nofter  quid  orando  profe6kumfit,  nec  frudil  m-  gnitatc,fHapre 
de  vllum  fentiat:  fides  tamen  noftra.quod  fenfu  percipi  no  po-  "^'^^'  *o^^ii 
terit,nobis  certum  faciec,nos  obtinuifTe  quod  expediebat.qua--^'"''''^''  "^*^"'' 
do  tocies  ac  ta  certo  fibi  curse  fore  moleftias  noftras  Dominus  maxim'"^^7''* 
recipit,ex  quofemel  in  fuum  finum  depofic^e  fuerint.  Atque  dit.  ' 

ita  efficiet  vt  in  paupertate  abundantiam  ,  in  affiiftione  con- 
folatiortem  poffideamus.  Nam  vt  deficiant  omnia,Deus  ta- 
men nunquam  nos  deftituet,qui  cxpedationem  ac  patientiani 
fuorum  fruftrari  non  poteft.  Eric  i^{t  vnus  nobis  pro  omni-: 
liius;<]ua  ndobona  omiiia infe  CQmpleftitur.quae  olim  nobis. 


cAr.    xxt.  INSTI  TvTi«Nrs    lib.  iir. 

reoelabft in  cIieiudicf;\quorcgnum  fuum  plane  manifeftabft. 

Adde  quod  etiamfi  nobis  annuat  Deus,  non  taraen  femper  adi 

difertam  vo  i  formulam  rcfpondet:fed  in  fpeciem  nos  fufpcn- 

densimodotamcn  incognitoprccesnoftras  noranasfuifte  o- 

i.Iohan.5.«3i.  ftsndic.  Hoc  fibi  volunt  lohannis  verba.Si  nouimus  quod  au- 

ditnos  quumquid  petierimusabeojnouimusquod  habemuK 

pctiionesquaspenmus  abeo.  Dilutavideturhsec  verborumi 

.      .       fuperfluita.^.-fed  apprime  vtilis  eft  declaratio,  quod  fcilicec 

logn^uvald^  Deusjetiam  vbt  nobis  morem  non  gerit,  prccibus  tame  noftris 

Mcejfariuefti    J^cilis  cft  JC  propifius.vt  fp^s  veibo  eius  innixanunquamnos 

nepij  impatil  n"uftretur.Hac  vcro  paticnria  fuftcntari  co  vfquc  opushabent 

tia  eir  ciefpera-  fidcles,vt  non  diu  conftaturi  iint  nifi  in  eam  recumberent-N5 

fw!"^'^*"'""   enm^  leuibus  experimends  fuosprobatDominus,ncc  mollitei: 

excrcet.-fod  in  extrema  qusque  f^pc  adigit,&  adados ,  diu  i« 

€o  luto  h^erere  /fnft.antequam  guftum  fuse  dulccdinis  aliquem 

i.Sam.  x.i.     illis  pr^ebe  «t. Atqj.vc  ait  Hana,Mortificat,&  viuificat :  dcducic 

ad  inferos,&  rcdiicit.Qjjd  hic  poflent  nifi  linqui animis,  &  in 

defperationem  ruerc:  nifi  afflidos,defoIatos,  &  iamfemtmor- 

tuos  hajc  cogftacio  cr -gerccjfe  k  Deo  refpici,  &  finem  praefen- 

tibusniaiisafFort?Vtcunqueta-ncnciusfpei  fecuritace  confi- 

ftantjorarcintcreanon  definunt.quandoquidem,  nifiadfit  i» 

oratione  perfeucrandi  conftantia,nihil  orando  agimus. 


CAPVT    XXI. 

t)eeUBione  £terna,quaDetfialtcsadfalutem,  aliosadinte- 
ritum  prAdeJiinauit^, 

Partes  huius  capitis. 

t   NeceffiAate  &  vtilitate  huius  de  eleftione  aetcrna  doSrUa  aperta» 

curioliis  frtnum  i   iicitur^^efl.i.^'!. 
s     Deinde  nonnullis   p^erperam  modefli5,qui  tra^ationem  de  prac- 
deftJnationefiigiunt,rat:sfii,fed.3.4. 
Poflremd,orth©doxa  dodtrina  traditur,fcft.y.^.&  7. 

^  »  '     j       t^k^V^I  A  M  veroquod  nonapudomnes  persequehomi- 

leaione    ac     Wm  fe?f /^   «cs  loedus  vita' prapdicatur ,  &  apud  eosquiDus 

pradejimatio-  «^^1^^'    pr^cdicatur ,  noB  eundem  locum  velsequaliter 

**•  ^^^^$=   velperpcuoreperit  rineadiuerfitate  mirabiiis 

^^Uf^^'    diuini  iudici;  altitudo  fe  profert.  Nec  cnim  du- 

bium  quin a-ternse  Dci  eleftionis  arbitrio h^c quoque  varictas 

fcf uiac.    Q^od  H  palam  eft  Dqi  nutu  fieri  vt  aliis  vltr©  oflcra- 

ttti; 


DE      MODO     PBRCIP.     CHRISTI      «RAT.       ?2y 

tur  falus,  alij  ab  eius  aditu  arceaturrhk  magnae  &  arduac  proti-  E£l  nectffAri^. 

nus  cmergunt qu?fttoncs,qw?  aliter  explicari  nequeunt  qua.fi 

de  eJedione   ac  prajdeliinationc  conftitutum  habeanc  pi;e 

mentes  quod  teacre  conuenit.  Perplexa  (  vt  multis  videtur  ) 

quxftio ;  quia  nihil  minusconfentaneumi  putant  quam  ex  c6- 

muni  hommum  turba  ahos  ad  (aIurem,ahos  ad  intericum  pr^- 

deftinari.Vt  autem  perperam  fe  ipfi  impediant ,  ex  contextu 

poftca  liquebit.  Adde  quod  m  ipfaqu^tc-rrct  caligine  ,non  »f ''/««"«  ^ 

modovtilitashuiusdoarmaE',fedfuauiifimus  quoque  frudus /'^''"•f ''"'*• 

feprofert.  Nunquimliquido  vtdtcec  perfuafi  cnmusfalu- 

tem  noftramexfontegracuit3emifericordi2eDeifluere,doncc 

innoruerit  nobissB^ernaeiuseleftio:  quas  hac  comparatione 

gratiam  Dci  illuftrat,qu6d  non  omnes  promifcue  adoprat  in  ^f.jtipUx  tka 

rpemraltitisjfeddataliis  quod  aliis  negat.  Huiusprincipi/ i- Tyrj7/rA5.  fcw»«* 

gnorantiaquantum  cxgloria  Dei  imminuat,  quanrum  vtrx  igrtoranttagl^- 

humilitati  detrahat,  palam  eft.  Atqui  quod  ita  cognitu  nccef-  ^^^^u^'*  ""' 

farium  eft.cognofci  pofle  negac  Paulus,nifi  Deus  omiflo  pror-  ^^'^^'^^^^, 

fus  operom  refpeftu,  quosapud  fedecreuit  eligat.  In  hoc(in- 

cjuir)temporereliquirfecundameIedionem  gratuitam  falua; 

fuerunc.  Qupd  fi  per  orariam,noH  iam  ex  operibus :  qusndo- 

quidem  graria  iam  non  eifetgracia.Si  ex  operibus,non  ex  gra- 

tiarquandoquidemopusnoneffet  opus.  Si  ad  eledionis  ori- 

ginem  reuocandi  fumus,  vi  conftetnon  aliunde  quam  cx  mera 

Dei  liber.ihtate  continsere  nob;s  (aluremj  qurhocextinaum  numilitatis 

vo!unc,maIignequancu  in  fe  eft  obfcuranc  quod  magnifice  ac  r^<f,cfw  <««^' 

plenis  bijcciscelebrandumerat,  &ipramhumilit3tis  r.idicem  W. 

euellfit.Cbre  teftatcirPauIus,vbi  re/idui  populi  falus  eleftioni 

gratuir^  3fcribitur,tuncdemum  cognofc(,Deumerobcnepla- 

cito  ^eruacequos  vult.no  autemercedem  rependercquajnul- 

la  dcberi  poteft.Qui  fores  occludunt,  nequis  ad  guftum  hujus  Et  fuperhian^ 

doiftrJna;  accedere  audeac-  non  minorem  hominibus qua  Deo ^tgnit  acfoutt 

faciunt  iniurum-.quia  neqisd  nos  vt  par  eft  humiliandos  ^^^^ '  ^!! ^^^^^^^ 

quam  aliud  fufficier,nec  q.am  fimus  obftrifti  Deo,  ex  animo 

fcntiemus.Nec  vero  alibi  folidae  fiducias  fultura,eciam  Chrifto  contrky  inieo- 

authore:qui  vt  nosinter  tot  d»f(rimina,infidias &  lethalesco- r/fur  certitud» 

flidus  omni  metuliberet^inuidofque  reddatjfaluum  fore  ^to- falutts.     ^^^ 

miccicquicquid  apatreaccepitincuftodiam.  Ex  quo  elicimus  ^.^*  canfctetf 

continuatrepidationc  miferosforequicunqucfepeculiii  Dei  jojjan.io.x^, 

cfle  ignorant;ac  proinde  eos  pef/ime & fibi  &  cundis  fidelibus 

confulere  qui  ad  tres  quas  norauimus  vtilitatescxcutiendo,fa- 

lutis  noftraefundamentum  e  medio  fublatum  cupercnt.Quid  Serm.  incai; 

qu6dnobisindeeirergitEccIe/ia,qua»aIioqui,vc  rede  docctyS. 

Bernardus,no  poflTst  inueniri,necinter  creaturas  agnofci?quia  EecUfunaU' 

miro  vtroque  modo  latet  intra  gremium  beatse  prsedeftinatio-  **'^'"* 

nis^&intra  inaflam  mifer»  damntcicnis.  Sedantequam  tcm 


CA«*.xxK  iNsTiTvTio^frs    Life.irr. 

IDupliciautem^P^^^  ingreclior,cum  duplicihominuni  j^enere  mihi  bjfarur» 

komimim  gene-  pr^efandum  cft.  Dirputationem  de  praedeftinatjone.q-u  perfc 

riprimum  oc-  fic  aliquantum  impedita,valde  perplexam  arqiic  adeo  pericu-  . 

turrtt.  loramreddichominumcuriofTtas:  qu^nidlis  rep.-igulis  cohi- 

».  urfjii.       beri potef}  quin  in  veticasamb;igesea.igccur,  &in  Ii.bJime  fe 

proripiar:  nihil,ii  liceiat,  arcani,  quod  non  ferutetur  arque  e- 

uoluat,Dc.o  rclidura.In  hanc  audaciim  &  improbitacem  cjuij 

multosvideamus  paffimruere,  diiniis  quofdam  alioqui  non 

malos.-opportuneadmonendi  funttjcns  (itin  hac  p.irte  offici^ 

Eorum  (tac  in  fui  modus.Primum  ergomemincrmCjin  prasdeftinacionem  du 

^/irj^q^tm»?.  inquiruntjfein  diuinx  fapientix^adyta  penecrare,  quo  fiquis 

fecureac  confidenter  prorumpat.nec  quo  fu.UTi  curioficatem 

fatiet  afrcquetur,&iabyrinthum  irgrcdietur  cujus  nulium  rc- 

periet  exstum.Ncque  cnim  ^Equumeft  vt  qiisem  feipfoabfco- 

dita  Q^Q.  voluit  Dom;nu.s,.impune  homo  excuti.u:  &:  lapientise 

fnbiimic:itcm(quam  adorari  &non  apprehf  ndi  \oiuic,  vtper 

ipfaai  quoc-,  admirabilis  nobis  forec )  ab  ipfj  a;ternitace  euoi- 

\iAt.  QuA^  nobis  i'atef  icienda  ccnrmt  voluncatis  f  ja?  arcana,ea 

verbo  luoproclidic.  Cenfuic  aiicemjqjdrenus  nollra  intercDc 

nobi-quecond  jcere  proutdebat. 

Confrmaiur         ~    Perucnimus  in  viam  hiiei ,  Inquit  Augufiinus ,  eam  coi>- 

ihnrentia  ^i-  ftantcr  tencamLjs.ipfa  perducit  ad  cubiculu  Ilegis,'n  quofun^r 

"<?»/?/«/.  omnes  thefauri  fcieritije&  fapientK-eabfcondiri.  N6  en:m  ipiiS 

Kc/mll.j).  in  Dominus  Cluiftjisfu  s  magnis  &fcleftif(imis  dircipulisinHi- 

i°f '"  -  ,^  dcbat  quu  dicercft,  MuJca  h.ibeo  vobss  dicend.i.-fed  no  poteftis 

'  portaie  nunc.Ambulandun)  cll^proficiendumefi,  crefcendura 

efc  vtfi-^t  corda  '^offracapacia  earurerum  qu:»s  capere  modo 

^dyvon'f;nne    Hou  poOinius.    Quoil  fi  Hc-s  vltimus dics  proficientes mucne- 

ihi-ij^i,.  rir,ibi  difeemus  quod  iiic  t)on  potuimus.   Ha;c  cogicatio  fi  a»- 

pud  no'.  vakacveibum  Domni  vnicameffe  vaquxad  inue- 

iligan.rd  quicquid  deeotcneri  fas  eO:  nos  (.leducat ,  vnfcucfr& 

lumenquod  ad  p.-:  fpieierdii  quicquid  deiplo  coufpiciof  or- 

tetnobis  pr?'luce:ic:  facilenosabomni  remeritate  rerinebit  sc 

cohibcbit.ScieuJUS  enimjvbi  pFimum  verbi  fines  excefferiraus, 

nobisextra  viam  &  m  tenebri^  cflecuriiim,iii  quo  errare,labf, 

impingere  identidem,necefl'e  fit.  Sit  igiturprimam  nobishoc 

prae  oculisjaliam  pr^deflinationis  noritia  apperere  quam  quae 

T'erbo  DeiexphcaLur,n6  mmoiis  eflfe  infanix,qiiam  fiquis  vel 

per  inuium  incedere,vel in  tenebris  cernere  veli. .Neque  vero 

nos  pudeat  aiiquid  in  ea  re  nefcire  vbi  eft  aliqua  do£la  ignora- 

iBtBo.  So.hm^o^  tia.  Qnjn  potius  hbenter  abeius  fcientiae  inquificione  abfti- 

*».  neamusjcuiuseftcum  ftulca  tumpericulofa,atq;  adeoexitiah* 

l»rou.2S a;-   affeftatio.    Qupd  fi  nos  folicitat  ingeni j  lafciuia/empct  iilud 

quo  retundatur,  opponere  expediet,ficutnimiummellis  nora 

bonum  eft,^ita  inueftigationcm  glorije  no»  cediie  curio^ 


DE     MODO     PIRClP.    CHRISTI    GRAT*  3i^ 

/i$  in  gloriam.Eft  eaim  cnr  ab  ea  audacia  abfterrcamur  qu^  ni- 
hil  quam  in  ruinam  pra^cipitare  nos  poteft. 

?   Sun^  alij,  qui  dum  huic  nialo  mederi  voIunt,tantum  non  ""; .^"f^l.tl 
repelfri  iubcnt  omnem  pi^dtftinationis  mctionem.lane  a  qua-  ^^^;^,,^  ^^^ 
libcr  eius  c|uxftione,  non  fecus  ai que  a  (copulo  ,  refugere  do-  ^^^  doannMm 
cent.<;^orumrametfi  iure  ineolaudanda  eft  moderatio.quod  „^iio  modeat- 
tanta  ibbrsetatedchbunda  cenfent  myfteria.-quia  tamen  nimis  tingt-^^ohm. 
infra  modum  de'cendur.t,  p?.rum  prohciunt  apud  hiimanu  in- 
^?^en!um,q(jod  fe  coercoi-i  no  teinere  p3titur.Ergo,vt  hac  cjuo- 
que  in  parti-  legirimum  finem  teneamus,red«:undu  enr  ad  ver- 
bumDomm  ,in  quohabemus  certam  intciligtntix  regulam. 
Eft  enin\Scriptura,rchol-i  '^i.«irirusfanfti ,  in  qua  vc  nihil  pr.^-  g^uorumfimu- 
rermlfilim  eft  fcitu  &  neceflariuni  &  vtilcj  fic  nihildoce-ur  nifi  uu    modera^ 
ouod  fcirc  condudt.     Quicquid  ig\.ur  dc  pr^^deftinatione  in  uonti  adhib<. 
Scriptura  proditur,cauendum  eft  ne  ab  eo  fiJeles  arceamus:ne  '^^^''"^'^'* 
videaniur  autillos  mal/gnefraudare  Deifuibeneficio,aut  Spi-^'* 
ritumafgiiere  2C  iuggiliare  qui  ea  vulgarit  qu^  vtiie  fkviio 
mculo  hj^pprinii  Permittamus,  inqija,  Chriftiano  hom.ini  cun-  ^hera. 
6tis  qui  adeum  dirigunrur,  Dti  fermonibus  mentem  aurefque 
rcler.ire,mo»i6  cuni  hqctcmperantia,vtquuni  primum  Domi- 
nus  .';3crum  os  ciauferit,  ille  quoque  viam  fibi  ad  inquircdum 
prajcludat.Hic  cjptimusiobrietatis  teiminu;,erit ,  fi  nonniocio  Tfrn^. 
in  difcendo  pr^eeuncem  femper  fequamur  Dei:mj  fcd  ip'o  fi- 
neni  docendi  facientcfapcre  velle  dt/jnamus.  Neque  canti  eft 
qiiod  timec  pcriculum.  vr  a  Dei  oraculis  aucrtcre  animos  idco 
cicbc3mus.CeIebre  eft  Solomonis  diaum,gIoriam  efie  Dei  ce  l[°^2ne\!t 
jareverbum.  Sed  quuui  derequaliber  hoc  pvoo^ifcuenon  in-  ^^  j,i^„tur  Mo 
relligi  &  pietas&  fenfuscommunisdiftet:  qua;rendanobis  di-y^j  tif^tmovto. 
ftin<fnoeft,ne  modefti.Y  &  fobrieratis  prarrexru  bruta infcitia  Prou.151. 
nobis  pL:rceat.  Ea  vero  pauos  a  Mo^e  verbis  dilucide  exprimi-  Deut.  a9--9* 
Tur.Arcana^inquitifu^^iJuntDeonoftro-.nobisautem  &  filiisno 
ftiis  hxc  man) feftauit.  Videmus  enim  vt  ftudium  doftrin:^  Le- 
gis  populo  commcdet  rantum  a  c:Elcfti  decrero,quia  Deo  pla- 
cuiteam  promulgare:  populum  vero  eundem  contineat  mns 
caceliis,hac  foia  ratione  quia  fas  noneft  mortalibus  fe  in  ar- 
cana  Dei  ingerere. 

4  Arripiunc fubito,  fneor, profjni  homines in  praedeftina-  Sceuniaeorun- 
tionismateria  quod  vel  carpant,  vel  cau^llentur,  velalUtrent,  jr^,^^  ^,^,- 
vel  fubfannent.  At  fi  nosabfterret  eorum  procacitas,celada  e-  „g,  impingere 
runtpraecipua  qu^quefidei  dogmata  ,  quorum  fere  nulium  a  inhmc  doari- 
blafphcmia  inuiolatum  auB  ipfi  aut  eorum  fimiles  relinquunr.  «^w. 
Refraftariuminpenium  no  minusinfolenter  fe  efferet  quum  i-Ti^^ onfi» ^  tn 
audierittres  inDci  eiTentia  fubeffe  perfonas,quamfi  audiat  J^*"^^^^^^^*!'' 
Deum  prxuidiftequid  de  hominefuturum  cffetquum  crearet.  ub,idemUce^ 
Kec  abttiaebunc  a  cachinnis  quum  inteilexerint  paulum  fupra  rm  imftu 


«AP.  XXr.  INSTITVTIONIS      LIB.      III. 

^uinquc  annorum  millia  effluxifie  a  creatione  mundi.qujerent 

enim  curtandiu  otiofafuerjit  ac  focita  Dei  virtus.Nihii  deniq. 

profererur  quod  non  ludibriis  fiiis  imperant.Quo  hxc  facrile- 

gia  compefcamus,  an  de  Filij  &  Spiritus  diuinitate  taccndum? 

i.Dei  verittM  anfilcndo  tranfmirtcnda  mundi  crcatio  ?  Imo  vero  potentior 

f^^ff^^^f^^i^r»  cft&infiacparte&vbique  Deiveritasquam  vtimpiorumma- 

Cap"iVvfque  ^^<^'<^^""^"i  reformidet.quemadmodum  &  Auguftinusin  opu- 

aj  xo.  fculo  de  bono  perfeuerantia?  valide  contendit.  Videmus  e- 

nim  pfeudoapoftolos  r6  potuifte  efficere,  veram  Pauli  dodrf- 

"^ertiaobitaio,  naminfamando  ac  criminando,  vteum  ipfiuspuderet.  Qiiod 

^hlnT''I\  ^^'  ^"fc"'  P""^  quoque  mentibus  periculofam  effe  dicunc  tofam 

tionem.        '  ^^^"^  difputationemjquia  fit  exhortaticnibus  aduerfa,  quia  fi- 

J.T(ifpofifi$^ide  ^^^  quatefsciatjquia  cor  ipfum  conturbet  atq,-  exanimerrina- 

^Augujline  ckie  nc  eft.  Has  ob  caufas  rcdargui  fe  folitum  noH  diffimulat  Augu- 

^meH.         ftinus  quodprardeftinationem  nimiumlibere  prTdicarer.  fcd, 

feu  quodillipromptumeratabunderefellir.  Nosaute,  quiamul- 

,4  ''^""?»'^'  t3e&  varia?  huciHgerunturabfurdicates.vnamquianque  fuo  lo- 

2.  ^A  *Detii  ^^  dihicndam  fcruare  maluimus.  Tantum  illud  in  vniucriVjni 
Aperutt  mn  co-  obtincrc  npud  eos  cupio  vt  quse  in  occulto  recondita  Dominus 
tefvffamu^.  rcliquit ,  nc  fcrurcmur:  qu^  in  apeitu  protiilit^ne  neglii^amus: 
lib  d  G"  "^^"^^"^^'^  P^'"'^  "'f^"*'^  c^'^'ofiratis.autexaItera,ingrar.icu- 
adjiterf    ^'  *^*"'^  damncmur.   Nam  &  illndfciresb  Auguftino  didum  eft, 

nosruroScripruram  fequi  poffe  ,  qua:  velut  materno  inceflii 

3.  KArro^antes  fubir.if/ius  gradirur^nc  infirmiratem  noftram  dcferar.Qu^i  vero. 
efe  hmvfmodt  tam  cauti  func  vci  cimidi  vt  pr^deftinationem  obrUram  cu- 
•  leStores,  (^  pjant,  ne  debiIesanim.isconturbet:quonam  obrccrocolorete- 

tn  Deum  bla-  r  ii^tn  •/'i-ni 

^hemos.  S  arrog;tntiam,  quum  obhque  Deummfimuletftulrae 

incogitantise^quafi  periculam.  cui  prudcnter  occurrere  /ibi  vi- 
^ujd  ad  rer-dentur,  non  prsBuiderit  ?  Quifquis,igitur  pr^edeftinationis  do- 
ffArn  rtttinety  drinam  inuidia  grauar,  aperce  malcdicit  Deo  .•  acfiinconfide- 
^tr"'^*T  ^^^^ ^'  elapfum  foret  quod  eft  EccIefT^  noxium. 
elamca^M  'i  ^  Pr.-edeftinationcmjqua  Dcusalios  in  fpcm  vit2Badopt3r> 
uoiuitur.  3liosadiudicat2etern3?morti,nemo,  qui  velitpiuscenfierijfiai- 
1.  Trafcienti£  pliciter  ncgarc  audet:fed  eam  muitis  cauiliis  inuoluut ,  prsefer- 
nomine,  ^uam  tini  vcro  qui  pr^efcicntiam  f^ciunt  eius  cawfam.Acnos  quidem 
Trxdcftinatto-  vtfanquein  Deo  ftatuimu.s.fedpr2epofteredi£imus  alteramal 
w«  caufam  co-  f^ri  fubiici.  Pr^fcientia  quum  tribuimus  Deo,  fi^nificamus  o- 

itituunt.     Idtt  ■     r  r    -rr  x  /.il 

qutd  fit  rpr^.  "^"^^  lemper  fuiffe  ac  perpetuo  manere  fub  eius  oculis:  vtems 
fcientia  ^Pr^  notitis  nihil  futurum  aut  prarreritu  ,  fed  omnia  fint  pr^fentia. 
defiinatto  ofien  &  ^c  quidepr^setia,vt  non  cx  idth  tatum  imaginetur(qualiter 
dttur^ttec prs-  nobis  obucrfantur  ea  quoru  mcmoria  raens  noftra  retmet)  (ei 
ff^»^l^^  fed  tanqua  ante  fe  pofita  vere  intueatur  ac  cern? t. Atq,  ha»c  prajfcie 
'«w  prldeff*'  ^**  ^^  vniuerfum  mundi ambit.n  &  ad omnes creaturas extendi*- 
9iatio>7is  ejfe  ^ "J^-Pr-^dcftinationcm  vocamus ajternum  Dei  decretum,quo  a- 
canfam.      .  pud  fe  conftitutum  habuit  quid  dc  vnoquoquc  homine  fieri 

vellero 


fc 


OE      I40DO     PERCIP.     CHRISTI     GRAT.  3I7 

Vellet.Non  enim  pari  codirionecreacur  omncs^fed  aliis  vita  9-  Idprmk^  fx 
terna,al;isdanaL.ox:erm  j)^:ro;dinatLir.Itaqi  piout  imlteiii- g^^ftmta eUft  • 
trum  finem  quifquc  conditus  eft  ,  ita  velad  vitam  vel  ad  raor-  »'/«»"'« «-^^;* 
tem  bf^dLftinai.u  dicimus.  Han.cvero  Deus  non  modb  infin-   * -^  ^*  ^*''**^* 
gulisperionJstcftatGselt  ledipecimecius  m  tota  Abrana:io~  bationt  aft,A' 
bole  eduiit.vnde  palam  fierer,in  euisarbitriocflb  qualis  cuiufrfr. 
quc  j^encis  futura  fir  condjtio.  Quum  dandcret  Alcifilmusge  Deut.  jt  J. 
tG^,&i  fepararet  filios  Adam,pars  eiui  fuit  populus  Ifrael,funi- 
cu!ush^jeditatiseius.Ante  onin«umoculos  eft  fegregatio : iti 
Abrrtii^  perfona^quafi  in  ando  crunco. populus  vnus  aliis  rcie- 
^is  peculiariterel!.gicur:caura  vero  no  apparet,  nifiquod  Mo- 
ftSjVi  pofterisanfam  glonandi  pr^cidac,  gratuito  tantum  Dei 
amore  exceilere  eos  docet.Liber.ttionis  enimhac  afiignatcau 
fam^quod  Oeu"  Patresdilexeric,&elcgeacfemen  eorumpoft 
eos.Expreffius  alio  capite.Non  quia  reliquas  gente.s  fuperaftis  Deur.^.j^. 
numeio^cftmplacuit  ei  in  vobis  vt  vos  eiigeret:fed  quia  dilexit  ^" "t-y-*- 
vos.S£piuseaJfmapudipfumadmonitiorepetitur,EnDomi-  Deut.10.14i' 
ni  Dei  tui  ci^lum  eft,t€rra,&  qjsecunque  in  ea  funt:  &  tantum- 
modacomplacuit/ibiin  pacribustL'is,&amauiteos,eIegitque 
vos  feme eorum.Iteni  iliis  alibi fandificatio pr^ecipitur,  quod  ^^^^^H-^" 
«ledi  ffntinpopuluai  pecaliare.Ecalibi  iterumdiledioaffe- 
hturefleprotedi  «ni^  caufa.    Quod  etiam  fideles  vna  voce 
prajdicancjElegitnebish^redicarem  noftram,  gloriam  lacob  P(al,47,f. 
^juem dtlexit.  Docesenmiquibus  ornatia  Deo erant,omne$ 
ingratuitum  amorem  tranfcribunc.-nonmodo  quiafcicbanc 
nullis  eas  meritis  fe  adeptos ,  fed  ie  fandum  quidem  Patriar-  \ 

cham  eafuifle  vircute  ['rsedicum  vt  fibi  &pofteris  tantamho- 
«orisprxrogatiuam  ac-quireret.  Et,quovaIidius  conteratom- 
nem  fuperbiaai,  exprobrac  nihil  tale  fuifle  promeritos,  quum 
populus  fitcontumax  acdurseceruicis.  S^pe  ctiamodiosc&^**'t.9«^» 
probri  loco  hanc  eief^ionemPropheta»  ludxisobiiciuntjquo- 
niam  ab  eaturpicer  defciuerant.Qujcquid/icnuncinmediuni 
pro.»!ea;>:  qui  Dci  elLdione  voiunc  aftringere  vel  dignitati  ho 
minum.ve?  operum  meritis.  Quum  videantgentcm  vnamaliis 
omnibus  prasferri ,  audiant  huIIo  refpedu  addudum  fuiflc 
Deumvcin  paiicos&ignobiles,deindeecia  prauos  &  immo- 
rigeros  efiet  propcfior.cum  cone  litigabunt ,  quia  lale  miferi- 
cordiae  documentuin  proferre  voluit?  Acqui  neque  obftreperis 
fuis  vocibus  opus  eius  impedienc ,  nec conuiciorum  lapides  \% 
c«lum iadando,iufti{iam  eius  ferient  aut  Isedent :  quin  potius 
in  eorum  capita  recident.  Adhoc  etia  principium  gratuiti  foe- 
<deris  reuocantur  Ifraelit^,vbi  vel  gratia»  Dco  agendje  funt,vel 
fpes  in  futurum  rempus  erigenda.  Ipfe  fecitnos,&  no  ipfinos  Pfal.jJ.y» 
(inquit  Prophcta)  populus  eius,&  oues  pafcuorum  eius.  Noa 
®ft CupetuacM  negacio,  quae  ad  nos  excludefidos  adiicitur ,  vt 


A  P,     XXI.  IMJflTVtlOt^IS       LtB.      111. 

fciantbonorum  omnium,  quibus  excelIunt,Deum  non  modc» 

eile  auchoremjfed  a  reiprocaufam  rump/inTejquiaa^hil  sn  ipfis 

Pfal»io5.tf.     erat tanto  honotedignum. Mero  etiam  Dei  beneplacico  con-» 

tenros  efle  iuber,his  verbisjSemen  Abr.ihse.ferui  eius;  filii  la- 

cob^eledi  eius.Ec  poftquam  concinua  Dei  beneficia  recenfuit 

tanquameledionisfrudusjraiidem  eoncludicjit^liberalicere- 

Piiiil,4  4.4.     gifle,quia  recordatus  eft  foederis  fut,,  Cui  doftrina?refpondec 

toties  Ecclefise  cancicum,Dexrri  cua  &  lumen  vulcus  tui  Patri- 

bus  noftris  dedit  cerram:  quia  compiacicu  cibi  cft  in  ilhs.  No- 

taduni  vero  e-hvbi  fic  ttvrz  mcncio/ymboUnri  effe  vi/ibilear- 

canx  (egreg.itionis.in  quacontineturad  'pcio.  Ad  eademgra- 

PfaL«.  15.     ticudincm  popuIu;ii  hortacuralibi  Dauid,B-acagcnscuius  le- 

houa  eft  Deus,popuIus  quem  elegit  in  hrredicace  /ibi,  Ad  bo- 

i.^Sam.ii.zs.    nam  fuem  vero  animat  Samuel,  Nodeferctvos  Deuspropcer 

pfal.^5.5.      magnum  nomen  funm.quando  placaic  ei  vos  fibi  creare m  po- 

puluni.Qupniodo  &  feipfum  Dauidjciu  impecicur  eius  fid^s.ad 

pugna  armicBeacus  que  elegifti.hubicabit  in  acriis  tuis.   Quia 

aucem  eleftio jin  Deo  abfcondita.tam libcrarione  prima  quam 

fccunda aliifque  intermediis beneficiis  fancita  fuicilluc  cranf- 

iTa  !4.i.         ferturverbum  eligendi  apud  leraiam.MiferebictjrDeus  lacob, 

&  eliget  adhuc  de  Ifrael,  quia  fucurum  tempus  defignas  ,coI- 

ledioaem  refidui  popuIi,qaem  vifus  fuerac  abdicaffe ,  fignuni 

fore  dick  ftabilis  firm^que  eleftionis,  qu3E  fimulexcidiflb  vifa 

fueiacQuum  etiam  alibi  dicitur,Elegi  re,&non  abieci  te;con- 

lofa.  41. 9.     tiouu  inflgnis  liberalicacis  paterna: beneuolentise  corfum  cqm 

»     ,  mendat.ApertiusapudZachariam  Angeias,EIig€tadhuc  Deus 

lerufalem.qua/i  eam  durius  caftigado  reprobaffet.vel  exilium 

fuilTec  eledionis  interruptio :  qua?  tamen  inuiolabiiis  manct, 

licetnon  femper  ippareant  figna. 

Demdey  qmi      ^    Addendus  eft  fecundusgradus  reftri(flior,vel  in  quo  con- 

ex  ^brahxfe-^  fpicua  fuit  Dei  graci.i  magis  fpccialis;  quado  ex  eodem  generc 

cundum  carne  Abrah:^  alios  repudiauit  Deus,  aliosin  Ecdefla  fouendo  jfe 

filtts  quojdam  ^^^^^^  ^^^^^  retinere  oftendit.Ifmael  parem  inicio  gradum  cuni 

^HofdTmfiecia  fr^cre  Ifaac  adeptus  erac-quia  fpirituale  fotd  js  in  co  no  minus 

Ligratia  Deus  obfignatum  fuerat  fvmbolo  Circuncifionis.F.xciditur  illerde- 

(i-.gmtus  efi.     inde  Efau :  poftremo  fnnumera  muhitudo  &  tocus  ferc  Ifrael. 

l*(x\.j%.6^.    I11  ifaac  vocacu  n  fuic  femen:eadem  vocacio  in  lacob  darame, 

Simile  exemplLi  &Aid.k  Deus Saulem  reprobando:  quod  eciam 

in  Pfalmo  magnifice  pra;djcacur,RepuIir  gribum  Iofeph,&  tri- 

bum  EphraJm  non  elegit:  fed  elcgit  tribu  luda,  Quod  aliquo- 

ries  facra  hiftoria  repetit ,  quo  mel-us  in  ifta  mutationc  admi- 

iabilegratif  DeiarcanumpareacVitiofuo  &  cuIpa,fateor,ex- 

ciderflr  ab  adoptarione  IfmaeI,Efau,&  fimi'es:quia  appofica  c 

ratconditio,  vc  fidelirer  colerent  Dei  foedus  quod  perfide  vio- 

lamcFuitcamehoc  fingulare  Deibeneficiu,  quod  eosreliqttis 

G«n- 


©E     MODO    PfRCiP.  CHRISTI    GRAY.  ?^g 

Gentibus  prssferre  dignatus  fuerat:  ficut  dicitur  in  PfalmOjNo 
ita  fccic  aliis  nationibu.s,ncc  hidiciz  fua  manifeftauit  eis.Csete-  Pfal.47.»»; 
r-uinhicduosgradusnotandos  edenon  remeredixi:  quiaiam 
in  totius  gentis  eicdione  oftendit  Deus  fe  in  mera  fua  liberali- 
rate  nullfsiegibusaftriftum.-fedliberum  efle.vt  minimeabeo 
-exigentla  (]t;£cjuaiisgrat  separcitio:  ciiius  in.^quaiitas  ipfam 
vcre  elie  grat.nra  dem  ^nftrac.  Ideo  Malacliias  Ifraeiis  ingrati- 
tudineni  ampiificat,  quodnon  tinrum  cx  toco  genere  humano 
e!edi,fed  eti*m  ex  (acra  domo  in  peculium  fegregati,  perfide 
&iinpie  Deum  tam  bencficum  P;itrem  fpernant.Nonnc  frater  Malac.i.a, 
crat  tfau  Licob?  inquit.  Atqui  lacob  dilexi ,  £fau  aurem  odio 
habuiiSumiteuim  Deuspro  confefTojquum  vterq-,  eifet  pro- 
geiiiitns  ex  fando  pacrc&foederis  facceffor^  denique  ramus  ex 
facra  radlce.-  iam  filios  [acob  non  fuilTe  vulgaritec  cbftridos, 
qniin  illam  dgnitatem  afciti  foerant.  fed  quum  reiedo  Efau 
primoyenito^pacer  eorum,qui  naturaerac  mferior,  h^eres  fa- 
^us  eflcc,  hi^  ingratos  doarguit ,  ac  conquericurdupliciillo 
vinculo  non  fuifleretentos. 

7    Qn^nquam  fitis  iam  iiquec  Oeum  occulto  cofilio  libe-  Pojfremi,  ^nti 
re  quos  vult  eligercaliis  reiedis,nondij  tameii  nifi  dimidia  ex  '"  ^^^'fi*^*l^ 
|>a rte  expo/ita  eft  graruira  eius  e!edio,doncc  ad  fingulas  per-  T"£J/1^\7- 
fonas  ventu  fuerit.quib.Deus  non  tnodo  falutem  ofFert,  fed  ita pojioltu opdar^ 
aldgnatvtfufpenfa  veldubianon  iit  efteduscertitudo.  Hi  in  vft^ue  adfiugH 
femine  ilio  vifii,co  cefenturcuius  memiait  Paulus.nam  ecli  ad-  l^^^erfonau 
optio  \n  manu  Abrahe  i-Mt  depofira,quia  tame  multi  ex  pofte-  Rojn-9.8. 
ris  quaii  putridamembrarefedi  funj:vtefficax  &  vcreftabilis ^^^^  •^■'  '^^^ 
fki  eIed!o,neceire  eft  afcedere  nA  capuc  in  quo  elcftos  fuos  c3b- 
I^isParer  inter  fecoIIigauic,&  fibi  infolubiii  nexu  deuinxit.I- 
tainadoptionegeneris  Abrahaeenituit  quide  liberalis  Deifa- 
iiorjque  aliis  negauitjin  Chrifti  came  mebris  ioge  pr^ftatior  e- 
minet  vh  grati|;quiacapici  fuo  ip.fici  nunqiia  a  faiute  excidut. 
Scite  itaque  Paulus  ex  Malachi^  loco  que  nuper  citaui  ratioci-  Malach/i.  i^ 
natur,vbi  Deus.interpofico  vitae  xterne  pafto,populum  quem  Rom-J-tJ» 
piam  ad  fe  iuuitatjfpecialeeleftionis  m  jdum  in  parte  fubefle, 
vc  no  omnes  promircua  gratia  efficaciter  eligat.Quod  dicitur, 
lacob  dilexijpertiner  ad  tora  fobole  PatriarchsPjquaPropheta 
iliic  opponit  pofteris  Efau.Hoc  tamen  no  obftat,  quominus  in  Rora.  u.4, 
perfona  vnius  hominis  fpecimen  eleftionis  propofitum  nobis 
fuerJt,qu§  effluere  no  poteft  quin  ad  meta  fuam  perueniat.Hos 
Pjulus  vocari  reliquias  n5  fruftra  obferuatrquia  experietia  o- 
ilcditex  magnamultitudineplerofq.  dilAbi  &  euanefcere  ,  vt 
%pius  maneat  exigua  tatii  portio.Quod  aute  generalis  eledio 
populi  no  femper  firrna  &  rata  Cit,h\  proptu  fe  offett  ratio:quia  ^i*g^^'"l^r^^i^ 
CM  quib.pacifcitut  Deus,n6prorinus  eos  donat  fpiritu  regene-  Jnfemperfir. 
iatioisjcm*  virtute  vfq.in  fine  in  foederep^feueret^fed  cxtern^  ma  ^ratafi. 


CAp.  XXr.  INSTlTvTION?S     lIB.  IIT. 

mutatioabrqueinteriorigrari2eefficac!a,qu«  adeos  rctinen-^ 

dosvalidaefretjinedium  q  addain  ettinterabieftionem  h  ^ma- 

nigeneris,  &eIedionem  exigui  piorum  numeri.    H^redicas 

Dei  vocatuseft  totusp  pulus  ilrael,  exquotamen  multi  fue- 

runt  extranei.-fed  quianodenihilo  pepigjerat  Deusfe  parrein 

&rcdemptoremilIiusfjre5gracuitum  luum  fauorem  potius 

refpicitquam  perfidam  mulcorum  defcdionem:  perquos  etia 

non  abolirafuitillius  vcritas   quiavbi  /ibi  refiduum  aliquid 

feruauitjvocarionem  eius  apparuit  effe  abfquc  poeuitentia.Ni 

quod/ibiDeui  Ecclefiam  tubmdeex  filns  Abraha;potius  qua 

ex  profanis  gennbuscoilegir,rationc  habuit  foederis  fui :  quod 

abipfamulcitudme  violatutn  ad  pauci.sreftrinxit,ne  prorfus 

e»mmums  jiZrf  intcrciderct.Deniqj  communis  illa  adoptio  feminis  Abrsha?* 

»doptio  W410- vifibilis qujeda im igo  fuif  niaiorisbenehcij  quo  T)eus  aliquos 

ris  bcntfitij  i'  exmultis  dignatuseft.  Ha?cratio  eft  curtamf-dulo  difcemac 

^*"^"*  Paulus  filios  Abrah«E  fccudum  carncm  a  rpirituattbys^qui  ex- 

emplo  Ifaacvocati  funt:  non  quod  fimplictter  cffj  Abrah^  fi- 

lium  rcsfneritinanis&infruftuofa(quod  non  fine  foedi  ris co* 

tumelia  diceretur)fed  quia  immutabile  Vyti  confiliu  ,  quo  fibi 

prajdeftinauit  quos  voluit.efficax  demum  per  fe  his  f  lis p')fte- 

rioribosin  falutcmfuit.D-  nec  autem  prodvdis  Scriprura»  lo- 

€15  quidfenticndum  fif  iqueacnein  vcran  is  parcem  fibi  pra»- 

tx  fupraMElis  iudicium  afFcrant  leftores  moneo.  Qu<jd  crg  >  Scnpcura  clar^ 

fequitur  i  Deii  oftcndit  dicimus,  cetcrno  &  immuttbili  confiiio  Deum  femel 

immutahilico- conftit.iifTequos olim femel  afT^mere vellec in  falutem  ,  qioa 

filto de gratu^A  ^^^(^^  exifio  dcuouerc.  H  >c  co^fili  «mquoad  eleftos  in  gra- 

minumtlemo-  ^"^^*  ^'"^  mifericordiafundatum  elTe  .'frerimus,nulIohuminsB 

ne  &  ahorum  dignitatisrcfpcftu.  quos  vero  dan  iC  oni  addicit ,  his  iufto  qui- 

iujiareie£Hone  dcm  &  irreprehenlibili,fcd  incomprehenfibili  ipfius  iudicio, 

yf»»e/w«3tfM  vijjeaditum  prascludi.  lamveroi    cleftisv  icationem  ftatui- 

*£'■       ,       mus,eIedionisteftimonium.Iuftificuionem  deinde,alceruni 

jyj^gpjjjj^eius  manifeftandsB  fyinbolum,donecadgloriam  in  qua  eius 

triumfeque-  complcmentum  extar  peruenitur.  Quemadmodum  autem  vo- 

tium.  catione  &  iuftificatione  cleft  s  fuos  Dominus  fignat ,  ita  rc' 

probos  vel  a  nocitia  fui  nomtnis,  vel  a  Spiritus  fui  fandifica- 

tione  excludendo  quale  maneat  cos  iudicium  iftis  veluti  notis 

apcric.MuIta  hic  pr^teribo  figinenra,qu3B  ad  eucriedam  prae- 

deftinationem  coipmenti  funt  ftulti  homines.Non  enim  refu- 

tacione  indigent,qux  fimuhc  proferuntur,fuam  ipft  falfitatem 

abunderedarguunt.In  iistantum  imnorabor  vel  de  quibus 

jnterdoftos  difceptacur,vel  quse  difficultatem  fimplicibus  ad- 

ferrepoffinc,velqusefpcciosead  fuggillandam  Dei  iufticiam 

prajjcndit  impiccas, 

CAP. 


dE    MODO     RiRClP.  chrisTi     graT.        31^ 

c  A  P  V  T      X  X  I  r. 

ConfirmeUio  httius  doBrinA  ex  ScripturA  tejiimonij^. 

Pnrte«  huius  caplcis. 

1    Ortho<loX3?  dodrin»,  jdupruis  diiplex  hominutn  genus,conf]rmai 
rio,  exPaiili  &:  Chrifti  teliiraon^iis.djiigcncer  expofitis,  coileviia, 

i    Quarwndam  obie(2:ionuna  ex  veteribus/rhr.ma  Aquinate,6crecen- 

fi!or'bu$,repetitaruBi,dijMrio,reCl..^.9.io 
j  De  reprobatione^ciiius  fundaraencum  in  Dci  iufla  voluntate  pror- 

ilis  fitum  eftjrcd^  vlt. 

JEc  omnia  quae  poruimuscoiurouer/ia  apud  iV*>j««/5?«  exi- 
«'ulcos  non  carent ,  nji3.Kime  gracuira  fidelfum/'""^'''  Dcum; 
ekaio  :  quse  camen  labefadari  non  poteft.  /''"**'  cmuj^ue 
Vulc^o  enimexiftimant  Deum  ,  prouc  cuiuf-  '"'''"1 ,  ^Zt- 
que  merita  fore  prsuidet  ,  ica  mter  iiomi-,.,,^,^^^^/,^^  ^^ 
nes  difcernere.  quos  ergo  fua  gratia  forc  non  pr^bAre. 
indignos  pr^cognoicit,  eos  in  filiorum  locum  coopcire.  quo- 
rum  ingcnia  ad  malic  am  &impietaicm  propeniuiadirpicic, 
eos  mortis  darnnationi  deuouere.  Sic  incerpofico  pr^lcienri^e 
velo  eleftionem  non  modD  obfcurant ,  led  oriwinem  aliunde 
habere  fingunt.  Neque  hsec  vulgo  recepta  opinio  .fohus  vulgi 
eft.habuit  enim^culis  omnibus magnos  authores.  QMod  in- 
genue  fateor  ,  uequis  ciufa;  noftrae  magnopere  obfuruium 
confidac  fi  eorum  nomina  contra  opponantur.  Certior  efte- 
nimhic  Dei  vericasquam  vcconcutiitur,  clarior  qua*rn  vc  ob- 
ruacur  hominum  auchorii-aje.  Alij  vero  neque  in  Scriptura  e-  -^  «J  Utem  t)eo 
xercicaci,neque  vllo  fuffragio  dignijmaioriin.probratefanam  ■»''ndumquoi 
dodrinam  lacerant  quam  vt  colerabihs  fic  eorum  proreruia  ^?""'^''''"'    ''" 
QuiaDeusehgens  fuo  arbitrio  quofdam,aIiospr.^cerit ,  hcemf^^Jj',;''^^  *' 
ei  incendunc.  Verum  fi  res  ipfa  nota  eft,  quid  proficient  conrra 
Deum  iurgando?NihiI  docemus  quod  vfu  compeirtum  non  fTc, 
Deo  quibus  vulr  graciam  fuam  erogare  hberum  femper  fu  fle. 
Non  qu^ram  vndcahis  pofteritas  Abraha?prsecellueric  ,  niH 
ex  i\\-3i  dignatione  cuius  extra  Deum  caufa  non  inuenitur.  Re-  vtri^ue  refiU 
fpondeantcuL-horamesfiintmagisqudmbouesautafirji:quum^'^''^«''-i/'^»7»/' 
Jn  manu  Dei  eBct  canes  ipfos  fiugere,ad  imagine  luam  forma- /"'"''  rMimh» 
uinCocedentne  bruris  animahbus  de  fua  fortecun)  beo  expo- 
ftulare.qiKifi  iniuftu  fitdifcrimen?Cerrepra»rogatiua  qua  nul- 
lis  meritis  adepci  func,eos  potiri  nihilo  ^quius  cft  qua  Deu  fu^ 
bencficia  ^  iudicij  fui  mKura  varie  diftribuere.Siadperfbnai  ■ 


CAF.   XXH.  I  N  S  T  I  T  V  Tl  ON  1  S      L  I  B.      Ilt. 

i.^iu.Kifimitc  ZimC\hit,vV\  magt.s  oJio/a  iilis  ellin.-^qualitas,  falt^ad  Clin^ 
fiirivnio.      ^   fti  excnii^Imn  (lebebiinr  expsuclcere,ne  de  fablimi  hoc  myjte^ 
,  ''^'    '  '^'^i  riotam  recure^.irrWnr.  CorfCipstur  exfcmnic  D^uidis  moita- 
VaTcnt.c  15.  ^^^  ^Jonio:  cjuibtiS  vjrmnbwi:  promcdium  teaiHe  dicet  vt  in  jpio 
Item,De  bo-  vtero fieret cp.put  Angeloriitrj,  vn:ge«'rus  Dei  Hliuv.  ima-o  & 
napcriliif-a  gioiiT  Pactis.m.-i^JullcJa  &  fal.js  5^n.-.ci;?Hocpr*i<ienrer  3i>im-- 
ti3f,c.  vit.  Et  aduertirAugBihnus,'n  rpfo  Ecclefia^^capite  lucidtl/imu  eireii^ra- 
\"'^  \'^'''  ^^^^^  eieftiojiis  I;  ecui  ;m  ,  ne  ia  :Ts'mbr,is  nos  cuntiTbct.  nec 
tlipljhlieii^  ^^^^  Viueiido  fuCcu.r.  clTe  riimn)  Dei,!'edf  gracjs  tanco  ho>:ore 
rhuntAte.         iiuilc  don-iCum  ,  V-  aiios poile.i  facrret  donofum  luarun:;  con- 
Ephef.  1.4.     forces.  Hiciiquis  qu  >.fa!:cur  non  ali;  quod  iUc,  vci  cutibiiio 
nosumnes  rain  ioi'ii.!;'j  if-reruaiio  dili^mus,  cur  nos  omncs  cor- 
r,upi:,iJle  purttrtsrno")  nr  do  vc/amam  lliam/cd  impu.Jenfiam 
iiiiiiv,  cjuoque  fimui  pr^dccQurjd  /;  perguac  velle  Oeo  Iiberii 
lu>  (hgcndiac  cpi    b.^^ndi  ciiperejTmulenam  quod  Jacwmeit 
Chrilio  aufcrawrjaiu  ciuid  dc  vnociuo*^,-pronnntiec  icnprura 
opci-a?pret»imvcil  atren.lcre.i^aulusvuum  docecnos  in  Chriiio 
elecT-osfitfiie  ancenundicrfacionem,  omnem  ceriedigmcatis 
noiirs:  rcfpeftum  roilfc.pcrindc  enHji  eft  2cG  diccrer;C|UoniatTi 
in  vmiie^ib  Adx  lemu^.enihjleledionQ  iutf  dignumreperiebac 
ca;ic[ti.>  Pater.in  Chrirtum  lujmoculos  conuerrillc:  vt  canc|iia. 
ex  eiusco;pore  mem')raeligercc  cjuos  i»  vita?  confoftia  fum 
pturus  er.-?t.   Valeac  i::''cur  apud  fidcies  .■  isrc  racio  ,  ideo  nos  in 
Chrifto  fuific  in  c;rle!lcm  hxredir;ife  adoptacosTina  m  aobis 
Coloff.j.ii.     ^piJ'*  ^^'^^^  eramustatjca:  cxcciienf.ir  capace.y.Qu;jd  &ai!bi  tiuo- 
cjue  nocacquum  liortafurad  ^-^ratianu:!  adi-anvm  Coloiicn/esj 
c:*reo  quod  diuinitus  rcddirt  fucrinc  idonei  ad  participjindani 
iorrem  fanttorum.  Si  grariam  liKim  Dei,vr  idunc!  ad  glonam 
fucur.e  vicae  ohriuendam  reddamur,  prseccdit  el-rdio:  quid  iaui 
reperiet  u\  nobis  D^usipfe  qao  ad  nos  eligc udos  moue:itur?A- 
pertius  etiamnum  altera  eias  fcntcncu  quod  volo  exprimetur. 
tlegit  nos,inquir5antequamia.ccrcnrur  mOdi  fundamenra,  fe- 
Ephel.1.4-.      cunJum  bencpLicitum  vohmc.icis  .la?,  vc  eflcmus  iandi  _<«:  im- 
m.icul.ici  &  irrcprehen/ibile.s  in  cwiipedu  ipfuis.Vbi  Dci  bere 
piacitum  quibushbecnoihis  mericis  opponic. 
^uidefii.  X    Qu.o  folidior  h'c  probariix,  !*nguias  eius  ioci  partes  nota- 

re  opera:precium  eii,quai  imwd  conncx:EniiHldubicacionis  re- 
linquunc.  Eledos  .jominans ,  mmimedubium  eilquin  fidele« 
compcllecj  ficuci  ccum  mox  afkiic.quare  nimisfa-do  commt;-. 
codeprauantnomenillud  qui  ad.Tcacera  detorquct  quapubli- 
^Jnde.  catum  fuic  Euangelium.Eledos  fuifle dices  ante  creacunn  mun- 
dunijomne  dignicatis  refpedum  tollit.  (Vrr  enim  difciiminis 
ratio  mcer  eos  qui  ncndum  crantj&  qui  deindc  in  Adam  pares 
[« 9M0,  fucuri  etat?Iam  iicledi  in  Chriftojfequiruc  non  modo  vnum- 

<]ii»em«jj  cxwa  fe,  fed  ciiam  alios  ab  aliis  fegregatos;  quado  vi- 

dentus 


DH      MODO      PBilC.CHRlsTl     GltAT.  ?JO 

«jemus  lion  oaines  efll*  ChrilH  membra.    Q^.^^^  aJditLjr,  fuitle   . ,  ^} 

feledosjVt  en^^ncfjinittjerrorem  apci;ercfufacquieieLbonecii ' 

exjKxrciCtia  deduaic   quado  reclaii)ac.Panlus,quicc]uid  vircu- 

ris  jnhoiHimbusapparer,elediQnis  tliecftjdum.  lam  fi  cau- 

fa  rupeiioL  qua:ricur,re(podecPaulas  Deum  ifaprscdellinafTe  6j«<«^^  c/riifa, 

&  quijdempro  Volurhtacis  luse  ben?placito.Quibu5.  verbiseuei- 

tic  quKcanque  in  leip/ls  imaginanrur  hjmir.es  clecl.ionis  fux 

media.n/m  &  qu-rcunque  ad  rpiricualcin  vitam  benciiciacon- 

f!;ri:Deiis,cx:  hoc  vaof--»n£C  ma.iai<*  doceccjuia  elegic  quos  vo- 

iuic  Dtus .  S:,  antequam  nui  ciVciu ,  ^L-aciam  quia  dignaci  eos 

vokbar.reorfum  dlis  repolicarn  hab'jic. 

^    Vbicuoque  veroregnachocDei  i)lacic.um,nul!a  in  confi-  H^e  canfa  ?', 
deiMcionem  veniunc  opcn.  Anricheiinquidcm  hicnon  profe-'^)^:*  benepla.i'. 
quicur,iedrubaudiendaeitquaHs  alibiexf+licarurab  ipiomcc.  '^^'^^^^^^^  «■'« 
Vocauit  nos,  inquic,  vocacione  iaaida  ,  non  lecundu  opera  J;' /'  ^^Z*^'"'-. 
noitia  ,  led  lecundum  propoiicum  iuum  -,  &  gracfam  q-tGE  daca  fider^uia-nsm 
eit  nobis  a  Chritto  ante  tempora  recuiaria.tic  iam  oilendimus  ■ve^i.^nno^en^ 
in  eo  quod  fequicurjVc  cfrcniusfauifli  &immaculaci>rcrupuiLi  '?"<  pr^tttirat 
omnemadimi,  Dicenim,  qioniam  futuros  prsuiditfaidos,  "^*^  /"^«'''^» 
ideo  eleoit:  &  ordmem  i^auiimuertes,  bic  ergocolxioere  tuto  \^  ,-   .^  ^, 
poces,Si  ciegic  nos  vt  landti  eHemuSinon  elegit  quia  fucurosta-yjj  prxcUrutr. 
les  praeuidebat.Pugnanieniminter  i'ch3ecduo>iiaberepiosaby?/;;/o»;7i. , 
ieledione  vt/ani^Wint,&  ad  eam  ratione  operum  peruenire.  i.Tim,!.?. 
Neque  valet  hic  cauillum  quo  fubinde  confugiunt.nuliis  pr^- 
cedentibus  mericisDominum  rependereeledionisg.ata,  fu- 
turis  tameconcedere.Qu^um  enimdicitureledosfuiiie  fiJeles 
vt  fandi  efl*ent:funul  ianuitur,qu3e  in  ipfis  fucura  erat  land.tas 
ab  eledioDehabuifle  exordium.  Ecquoraodo  quadr.ibit  idud 
verbum,  qu^  ab  eledione  deriuatur, eledioni  caufam  dedifle. 
Idipfum  quod  dixerat,v'ldetur  magis  pofteac6fitmare,vbi  air,  EpUefi.  J»^ 
Sec mdum  propoficum  volunxatis  fu2e,quod  propofueratin  fe- 
niecijjfb.  fiquide  Deum  in  femetipfo  propofuilTe  ,  perinde  va- 
let  ncfi  diceretur  nihil  extra  feconiiderafle  ,  cuius  rationem  iii 
decemendo  haberct.Ttaquepfoannsfubi^cichucpertinereto- 
tam  eledionis  nofirae  fummam.vt  fimus  in  laadem  diuine gra- 
ti^e.Certe  D^i  gratia  no  fola  prsedicari  in  elediojie  noftra  me- 
retur,ni{i  ha^c  gratuita  fit.  Porro  hsec  gratuita no  erit,  fi  ia  fuis 
eligendis  Deus  ipfe  qualia  funt  futur.a  cuiufque  opera  rcpucar. 
Proiridequjd  fuis  difcipulisdicebac  Ghriftus,in  vniuerfum  va 
iere  inrer  omnes  fideles  coperitur,Non  vos  me  elegiftis^red  e-  Ishan.ij  i^. 
go  clcgi  vos. Vbi  u6  prsecerita  tacum  merita  excludir,fcd  nihil 
habuiflein  feipfis  fignificatcum  e!'gere(ur,  nififuaniifcricor- 
dia  anceuercfler.Quomodo  &illud  P  luli  inteiLgendLi,    Qitis  Konu  ii-a^. 
prJ(-r  dedic  iiii.,&  rerribucionem  accipiecjSi^uidem  oltendei-^e 
vuJt  ficDei  bonicace  ho.minespr^iieni^^e^vcnihil  apudipfoi  nec 

Tc    ij 


CAP.XXI».  INSTITVTIONIS      LfB.     II  I^ 

praetentiim,ncc  futurum  repenat,quo  ipfis  cuncilietur» 

'Detnde  iHuftri       4     lam  ad  Romanosi  vbi  argumentum  hQcSiVGpedt  al- 
diiftitatioue     tius&fufius  profequirur,  negit  omne?  efle  IlraelrEas  qui  pro- 
•^ominos    ^  geniti  funtablfraele:  quiaetfTiureiiieredi  ario  omueseffenc 
Rom.  9."^ii.  Denedi6lijruccef/io  tame  nonsdomnes  per«Eq|ue  tranfibat.O- 
rigo  huius  difputafionis  erat  ex  (uperbia  fallaciquegloriatione 
Judaici  populi.rara  quum  /ibi  Ecciefi,:^  Aomen  aflerereiu',  vo- 
lcbant  a  fuo  arbitno  pendere  fidem  Buangelij.Sicuti  iiodie  ii- 
benrer  Papift^fidiciohoc  colore  ieinDev  locumfubifituerer. 
PauIus,quanuiscon<:edatfandam  efle  Ahrah^  progeniem  ra- 
tionc  foedej:is,cont(.ndtL  tameii  extraneos  cfTe  in  ea  pierofque: 
ncqucid  niodoquu  degenerent,vtfiant  ex  legitimisadulreri- 
nirled  quia  in  fummo  fait^gio  emineat  ac  regnet  /p  jcialis  Dci 
eIedio,q;j3e  fola  rara  iihus  adoptionen»  facit.  Si  aliosfua  pie- 
tas  llabiliret  in  fpe  ralutis,aIios  abdicaret  fola  fua  dc-feftio;ftul 
reprofedo  &abfurde  Pauiusad  arcana  vfqueeledionemlc- 
(ftores  eueheret.Ia  fi  Dei  voiiKasfcuiuscaufa  extra  ipfum  ne- 
cuiuifcopH'^  que  apparet  neque  qu;v'renda  ell:)alios  ab aliis difcernit ,  vt  no 
mtthoduf  ape-  omncs  frlij  Ifrael/int  veriirraeiit.^,frufl:racuiufque  coditioin 
^**"^'  feipfo  initiu  habere  fingitur.Longius  demde  rem  profcquitur 

fub  exemplo  lacob  6<  Efau.nsm  quum  ambo  eflent  fiiij  nbra- 
h^e^panrer  inclufi  in  vtero  marris,  primogenitursc  honore  traf- 
ferriad  Iacob,portento  fimilisfwit  muratio.qua  tamen  Paulus 
cocendir  teftatamfuifie  eleftionens  vnius,&  altenusreproba- 
Mtifjcdute  im-  tionem.Qu:rfifU:r  orlgo  &caufa  quam  prsfcientia:  do<ftoresm 
fttgnatpr^fac-  liominu  virrufbus  &  viciis  expofiram  c{{c  volunt.   Hoc  eniin 
tt^     dnRores,  jjjjj.  (^^[\q  compendifi  eft,Deum  monrtraffe  in  perfonalacob, 
refeUtf,eien,o-  iegratJ.T  lua  dignos  ehgerc:in  penona  Efau,ie  repudiare  quos 
ne;:^  fffaaUm  piaf^uidct  indignos:  fic  quidem  auda<fter  illi.  Pauius  aute quid? 
&'ftrcrfwgrii  quunodum  natieflencjnec  quippiam  boniaut  mib  feciflent, 
tuttam  'ijferes.  vrfecuudum  eiedione  prop-ficum  Dei  maneret.non  exopc* 
ribus,-fedexvocantedidl!iert,Maiorleruietminori:  ficnxfcri- 
,  ptum  eftjlacob  dilexi,Efau  autem  odio  habiii.  Si  quid  valeret 

^TxCciznth  \n  iioc  fracru  di.'cr«iTiine,importuna  cerie  fieretce- 
porisinecio.DemusIacobfuifTeelcftu,  quiafuturis  virrutibus 
partaeifuitdignitasrquarfum  diceretPauIus  Qoadum  fuiffe 
narum?Tam  hocinconfiderate  addituta  fore?,nihil  dumboni 
fecifre:quia  :n  promptu  erit  exc  ptiOinihii  Deum  lacere,atque  — 
k:i  pietatem lacob  cor^m  ip/o  fuiffe  prsefentem.Si  opera coci- 
Jiant  grariam.fuum  iWis pretium  merito  ia  tunccofture  dtbuic 
anre  nawmlacob.pci-fhde  acfi  adoleuifret.Arqui  in  expedied® 
nodo  pergir  ApoftoJus,docecqueadoprioneIacob,n6exoperi 
btis  profe<fi^<im  effe/ed  ex  vocatione  Dei.  1«  operibusfuturuin 
vef  prsrrericu  tempus  non  interponit ;  deinde  praicise ea  oppo- 
tljcDei  KccationiiVno  pofito  altejcum  difcrteeuei:terc  voleas. 

acii 


DE      UODO     fERClP.     CHRlSTI     G  R  A  t.  J^JT 

acfi  diceret  confiderandum  efle  quid  Deo  placuerit.  non  quid 
attulerinc  ex  feipfis  homines.Poftremo  certu  eft  cleftionis  & 
propo/ici  VGCibusjquafcunque  comminirci  iiomines  lolct  cau- 
las  extra  arcanum  Dei  con(iUum>ab  hac  caufa  remoueri. 

5  Qmdnam  ad  h;ec  obfcuranda  prstexent  qui  ©peribus  vel  I(lorum  d»£to^ 
praetcritis  vel  futuris  !ocm  ah*qgem  in  eleaione  affigHat?  Hoc  >■«"»  *^/«»». 
enini eft prorfus eludce qaod conteadit  Apoftoliis,n5  ex  ali- 
qua  operum  vatioiie,  ied  ex  mcra  Dei  vocartoiie  pendei  e  fca- 
trum  djrcrimen.quii  inter»ondum  natos  conftitutum  fuerit. 
Neque  veroeum  latuilTec  iftorii  argutia ,  fiquid  folidi  habuif-  Keijfon/ti^, 
fer.fed  quii  optime  nouerat  in  homine  Deum  prsBuidere  nihil 
boni  poflemifi  quod  eledionfs  fua:  beneficio  iam  prius  largiri 
ftatuerit.non  confuif^it  ad  praspofteram  illura  ordinem.vt  ope- Summa  di/pit- 
rabonacauf^ru^proferac.  Habemusex  verbis  Apoftoli^ro-^^^^^j*''^^^^^* 
]iusdiuina»eIediopis  arbicrio  fundatamefl^e  fidehumfalutem.  q*e'^^iyfi^ 
neque  illum  faaore  operibus  conciliari ,  fed  Cx  gratuira  voci- 
tionc  prouenire.    Hiibemus  &  eius  rci  propofitam  quafl  v®»- 
nvTm^ni,    Fratresfunt  Efau  &  lacob,  iifdem  geniti  parentibus, 
eodem  adhuc  vrero  concIufi,nonduai  editi  in  lucem.In  illis  o- 
mnia  paria.diueifum  '.amen  de  iilis  Dei  iudicium.  Aherti  eafm 
aflumit,alteru  reiicit.SoIa  erit  primogeniturajcuius  iure  alter 
alterum  pricederer.iirqHJjilla  quoqueprx;erira,iUii!ori  defer 
turquodnegatur  maion.Imo  'n\  aliis  quoqiie  deftinnca  cofilio 
primogenicuram  videcur  femper  concemplifle  Deus.  vtomne 
gloriandi  mareriamcarni  prsecideret    Repudiacolfinoelea- 
nimum  ad Ifaac  adiicK ,  Poftpofito  Man:ifie,Hphra!nimagis 
honorar. 

6    Qupd  ({  quifpiam  interpellet,  ab  iftis  inferioribus  &  mi-  Kxce^tid\ 
nutisbeneficiisnoaftatyendum  eiTe  'iefumma  fnturse  vita?:vc 
qui  in  primogenit-jr^E  honorem  euedusfuerrc,  ideo  repficecur 
in  C3z\i  hsreditatecoopratus  (  funt  enim  plerimiqui  ne  Pauio 
quidem  parcanc,  qa^fi  ad  *Iienum  fcnfum  Scrrpfura  decorfe- 
jric  in  histeftimoniiscitandisjRe^pondeoficucantchdC,necfn-  ^-'^^^■/^  ^' 
cogirantia  lapfum  fuifle  Apoftol  jm,  nec  Scriprurse  reftimoniis 
fponce  fuiflie  abufum.  Sed  videbac  fquod  ipfi  confiderare  non         "' 
fuftinent}voluifle  Deum  fpiricusUmi  lacobo  clefiiionem,  ouse 
apud  inaccefsu  eius  tribunal  alioqui  lacebat,  terreno  /ymbolo 
decIarare.Nifienim  conceflamilli  primogeniturara  adftjt.irii 
feculum  referimus,inanis  fuerit  &  ridicula  benedii^ionis  fp^" 
cies,  ex  qua  nihil  ei  acceflerit  prseter  multiplicesarrumnasjin- 
commoda,trifte  exilium,multafque  triftitiae  &curaruacerbi- 
tates.    Quum  ergo  Paulus  citra»  dubitationem ,  Deum  exter- 
na  benediftioneteftificatum  cerneretquaminregno  fuo  fpiri- 
tualera  &  minime  caducam  feruo  fuo  parauerat :  no  dubitauir, 
ad  hapc  cqp^probandnm,  cx  illa  petere  argumentnm.  Tcneu-        $. 

Tt    xij 


cAP.xxii.  ^N  sTiT  vTro  Nis    Li  B.    m. 

<]lum  etia  illud  memona,terraE:  Chanaan  annexu  fuffle  c^iefti^ 
doinicilij  pignus-.vcdubttariminime  debeac  lacob  cum  Ange- 
lis  in/icum  fuifle  in  Chrifti  corpus.vc  eiufdem  virse  focius  elTet. 
Eiigiturergo  lacobjEfau  repudiaro,&Dei  praedeftinarionedif 
Iloiu.?.  ij.    cernitur,ac/u®  nuliis  mericis  diffcrebat.  Causa  fl  quarcesjhanc 
feddicApo<toP,QuiaMofl  di<flu  /icMifercbor  cui^  nulerebor: 
Eff.caria.  '«fif^  &mifer vfione dignabor  qnccuc].mifer'tionedignabor.Etquid 
4le[l>unu  gra-  fjoc,qurfo,  C}h\  vult  ?  Nempc  clarirfime  Dominus  pronunciar, 
il[^if.^^ad"fi'  ni^liamhominbusbenefacicd!  r-arionein  ipfis  fehabere:fed  ^ 
^elis^uipopti-  f«ia  f'*a  mifcricordia  fumerc:  ideoqiiefuum  efle  opusfuorum 
lu4  fractgnntu  falutem.    Quum  tuam  in  fe  vno  f^ilu  cm  Deus  fliatuat,  curad 
^peUatur.      teiptum  defccndes.*Qij^um  vnam  tibi fujm  mifericordiam  affi- 
Kom.ii.i.      oner,cur  ad  propria  mcritadecttrres.?Qjum  tuacogitationein 
1  Pet  I  s.       '"  ^^*^  miferarione  connnear^cur  ad  opcium  tiiorum  incuitum 
Torre  hac  Dei  partcm  refled:es?It«que  ;id  minorcm  illum  populu  venire  ne- 
jfT^cngnttio  vel  ceflc  efl;,querD  Paulus  ai;bi  pra^eognicu  faiBe  Deo  fcribit.-  non 
jjr^lt  eifia,  no  quaiitcr  ut!  imagirantur ,  pr^efcire  ex  otiofa  fpecula  qua?  non 
^[}jpe(t*iarniay  £j^j,..f^.fj  q^Q  fenfu  fcPpe  legicur.  Nann  cerce  quum  dicit  Petrus 
li.iactM  .        apy  j  LiKam,,Chrjfhim  deBnito  confilio  &  pr^efcietia  Dei  fuif- 
fe  mortiadnidu!i,non  fpeculantcm  Deum  inducit,fed  falutis 
noflra?  aurhore-Sic  ^  i^cv.^  Pecrus,ele<ftos  iuxta  pra:cognitio- 
nemDci  fuifledicens  fidelesad  qu^s  fcrfbic,proprie  exprimit 
arcanam  iilam  pi^jedeft  narionc  .  qua  Deus  filios  flbi  quos  vo- 
luicfignauit.     Ec  propofirum  qu-d  loco  fynonymiconiungic, 
quum  vbique  fixam  {vi  vuigo  loquuncur)  dererminationeex- 
primac,  Deum  haud  dubie  dum  authorcfl  noitra;  falutis,  non 
egrediextrafeiplum  docer.  Qi_i«  fenluineodecapite  Chriftu 
dicitagnufuifle  pra?cognitum  antc  mundi  creafionem.  Qujd 
cnim  infuifius  auc  frigidius  quam  Deum  e  fublinii  fpediffe 
vnde  vencura  eflec  humario  generi  falus  ?Popuiusergo  pr^co- 
gniawtantundem  Pauio  vaict  atque  exigua  portio  turbse  per- 
iTiixta  ,  qu^falJoDei  nomen  obtendir.     Aiibi  quoque  Pau- 
lus,vceoLum  iaftanciam  recund.>C(]uifibi  ijrua  rancum  ob- 
tedijprimasiuter  pioscoram  mundo  arrogant ,  dicit  Deunj. 
vT»«?.2-'S'    cognofccre  qui  fui  flnt.  Denique  iila  voce  dupiicem  nobis  po* 
pulum  defignatPaulus,  vnum  ex  coro  genere  Abrah^.-ai- 
fcrum  verb  inde  fcgregJtum ,  &  qui  fub  oculis  Dei  recondi- 
rus,  hominum  conrpedumiatec.     Nec  dubium  eft  fumpflf- 
feiioccxMofe,  quil^eum  quibus  vo'ueric  miiericordem  fo- 
reaffirmaf  (quanuis  de  ele^fto  popuio  fermo  eifec  ,cuiusa?- 
^uaiiseractn  fpeciem  conditio)  perinde  acfi  dicerec,in  com- 
muni  adoptione  inclufam  efle  apud  fe  fingularem  erga  aii- 
cjuos|;raci3minftar fandioris  cherauri.nec  obftare  commu- 
nefnedus  quominus  paucicas  iila  communi  ordine  eximere^ 
sur.atque  huius  lei  libcrum  difpenfatorcm  &  atbitriumfa- 

cers 


DB     MODOPERCIP.     ChRISTI     GRaT.  ^;z 

cere  fc  volens,pr^6ise  negat  fc  vni  potms  quam  akeri  foremt- 
iericordem;  nifi  quia  icalibneiir.  quia  vbi  quasrenti  mifericor- 
iiiA  occurriL.crfi  repulfam  non  pacicur  illc  quidem,faiiorem  ta- 
men.CMiuslaudem  fibi  vindicac  DeuS)autpr3euenic,autexpar- 
re  fib?  acqu!ric. 

7    Nunc  de  re  tota  pron  jntiet  fupremus  cognicor  ac  magi-  Tajiremo  ,  hce 
fter.  Tancam  m  hnsauditoribiis  duritiem  cernen-s^vtapud  tur-  ''pftimcx  iffiu« 
b  *m  verba  prope  iiae  frudu  funderet,  vt  medeatur  .huic  fcan-  ^^^'''■/^'   'vtrhu 
dal.j.exc'amac,Qu,icquid  dar  mihiPater,Ad  me  venier.     Ha?c  i^han*'^*     ff 
eni-n  ell  volu-.irab  P.itris  ,  vt  q-iicquid  dedcrit  mihi  no«  perd.1 
c>t  eo  qu'cqu.im.Obrerua  a  Paciisdoaaciofrc  fierf  inir.ium,  v^ 
jn  Chriili  fidem  ac  clientebm  tradamur.  Reuolnethic  forte 
quifpiaip  circulumjatque  excipiet.ceferi  n\  Patrispeculioeos 
duntaxac  quor«m  v>!u>icaria  ex  fidc  fuit  dcditio.  Atqui  m  eo  \f^orfio. 
cancum  iaborar  Chriftus,etiamfi  defedionesingenciumturba-.. 
rufnrf.cum  mundum  concutianr.fiLiv.u»*^^!  tamen  c;eliique  ip/is 
i^abjlui^  foreconfilium  Deine  vnquam  labafcatcIe^ib.Elec^fi 
dicuntur  ante  fuiiTe  Patris  quam  eos  donaret  vnigeniro  Fiii(;. 
Qj^«r'rur  an  natura.-imo  quialieni  cranr.tiahendo  luosfacir. 
Maior  '\\\^^  Chriffi  verbis  chritas  qi>am  vc  tei;umcriando  vil^s 
ncbuIiS  obduci  quear.Nemo(iaquir)pi>teii  veniieatime  ,n!fi  lehan,  <i.44.. 
Pacer  crGxcnt  eum.Qui  autem  audiuic  &;  d:dicic  a  Patrr,  iiie 
ad  me  vemt.Sipromiicueomnes  corain  Chiifto  gcnu  ficdc- 
renr,c<->mmunfs  efleteleftio  :  nDnc  in  ii.^iiciiate  credciTciu  m-i- 
nifefti  a-pparecdiucrlitas.   Itaque  poitqu.hn  di'C(pul  ,s  quiil- 
bi  dati  funf,nirert]it  Ciiriftus  fuiilc  De:  pJtns  pcculiu.»!,  paulo 
poil  zA^Mx..  Nonpro  mundo  rogo.fcd  pro  his  quosdc  ilifri  mi-  folian.  i-.g^^. 
h;,quia  tui  func.Vndc  fitvt  totiismundiisad  fuum  ctcact.-rem 
non  pertineat,nifi  quoda  malcditl.onc,&  iraDei  acmorte  9- 
ternanon  mulcos  eripicgratia,qui  aliOjui  peiiruricranc  :mii- 
dumaureminfuoincericu,  cuidettinarijs  v.)x.  relinqiur.  Intcr- 
ea  quanuis  fc  medium  Chriftus  mler.ir,  fibi  camen  ius  eligen- 
dicommuniter  vcndicat  cum  Pacre.  Non  dc  omnibus,  inq-ir, 
loquor:  fcio  quos  clegenm.  Siqu.s  icget  vnde  elegtric  jahbi  io;,.,n  ,j  i^. 
refpondet.cx  mursdo,que  a  precibus  iuis  excludit  vbi  difcipu-  lohan.is.  »<;, 
losPatri  commendat.  Hoc  quidem  tener.du  eii,vbi  affifmatfe 
fcirequoselegerir,  fpeciemaiiuua  notadm  genere  humano; 
deindenon  diftinguiquilicace  fuuum  virtutil,  fed  ca:lefti  de- 
creto.Vnde  fequitur,nullos^proprio  marre  vel  induftria  cxcel^;;^^^/,^-,^^^,-. 
]ere,quando  feChnftuseledionisfacitauthore,  Na  quod  aIi-/o««,e-jn/rt- 
bi  ludam  intcr  eledos  numerat,  quum  Diabolus  eflet ,  hoc  ttadelitd.ijo^ 
rantiim  refertur  ad  munus  ApoftoIicum,quod  evCi  illuftr c  fpc-  ^f*f'o- 
culum  eftfauoris  Dei,(  ficutiin  fuapcriona  totiesagnofcic 
Paulus  )  non  tamen  fpem  in  fecontinet^etcr^aefaluti.s.  Potuic 
^rgo  Iudas,quuiiipcrfideAppftoIammgereret,DisboIo  eile 

Tc     iii\. 


p  A  P.  XXIJ.  INSTITVTIONIS     II B.    III. 

deteriorrfed quos  inferiiit  femelChriftus  in  corpus fuumjeorg 
fokap.io.  28.  neminem  perire  fincf.quia  in  con^eruanda  eorum  falute  quod 
pellicitus  <eft  praeftabi::nempe  exeret  Dei  po tentiam  quae  raa- 
loromnibus  eft,  Namquod  alibidicic,Pater  exhisquos  dedi- 
^han.17, 11.  {\i  n^jj^j  nemo  periit  nifi  filius  perdirionis  .  etfi  KArctxpnrinti  eft 
loquucio,nulhi  ramen  ambiguitate  Liborat.Siimma  eft ,  Deam 
gra.uita  adoptio«ecrearequos  vulthabere  filiosreiusveroin- 
tnnfccam  eftein  ipfo  caufam:quia  arcano  fuo  bencplacico  c6- 
tcnruseft. 
?'  o^'f^'\'^     g  At  Ambro(ius,Orif!enes.Hjcronymuscenfuerunt,  Deum 
'tnhM.  *"^  grana  in::cr  homines  difpeiarc  prout  ca  quenq;  bene  vlu- 

Li.i  Rerraia.  "^^  Pr^euiderir.Adde  &  Auguftijiu  in  ca  i^nffe.  aliquando  fente- 
cap.  II.  tij:fed  cum  meliusio  Scriprur.-c  cognitione  profecifler,n6  re- 

tradtuitmoHovte-iidenter  f^lsa,(ed  fortitercofucauit.  Quin 
&  p  ^ft  retcadanone.Pelagianos  perftringefi^ ,  quod  in  errore 
perfifterent;  Quis  iftu,inquir,acutirfimu  (enfum  Apoftolode- 
•  ^^""/^"  ^^    fiMfte  no  miretur.^Na  cun  re  ftupeada  i/ropofuiflet  de  illis  no- 
>,  "^.  /^r"^   ^^  'latis,  &  dcind'  C\\y  qua^fti  ineobiiccrctrQajdergoPnfiquid 
£piii.i©5.ad  eft  iniquitas  :?pud  OeiVer^tlo-u»;  vt  refponderet,  Deii  pr^eui- 
§ixtum.         d  (Te  vtriufqj  rncita.-non  rame  hocdirit,  /ed  ad  Deiiudicia  & 
nDferic^rdia  co^^jgic  Et.ilibT,cum  omnii  anteeleAione  meri- 
Hom.inIoh.j2  fijftijliffct ;  Hic  certe,i'v-]uvt,varar  vana  iliorum  ratiocinatip 
§■  qui  pr^ECientKim  Dei  defendunr  contragratiam  Dei :  &ideo 

d'cun:  nos  eledos  ante  mundi  conftituciones-n,  quia  prxfciuit 
Deus  fururos  nos  b  nos ,  non  feipfum  nos  fadurum  bonos. 
Non  hoc  Hicir  qui  dicit ,  Non  vos  me  elegiftis  ,  (td  ego  eJcgi 
10^.1.1.15.  116.  vos.Na.m  fi  proptereanos  elepifl'er,qui »  bonos  futuros  prefci- 
auem  citJsAu  ^^^^^    limul  etiani  prsefciuiHet  quod  eramus  eum  eletturi,  & 
gufiinus.         quaein  eam  rem  fequuntur.  Vaier  ADgnftini  teftimonium  a- 
pud  eos  qui  libenter  in  patrum  a  ithoritate  acquiefcunt.  Qua- 
quam  non  patitur  Auguftinus  fe  i  reliquis  diliungi ;  fedclaris 
teftimoniisdiuorrjum  hoe.cuius  inuidtagrauabant  eum  Pela- 
\         giani,  oftenditfalfumefle.  Citat  cnim  ex  Ambrofio  (lib.  de 
Pr^ed.  fan6t.cJp.!9.)Chriftusquem  miferatur  vocat.   Item,Si 
volu  fletjexindeuotisfecifle-deuotos.fed  Deusquos  dignatur 
vocat:  &  quem  vult.religiofum  facit.Si  ex  Auguftino  integrutn 
voiumen  contexere  libcu.Ieftoribus  oftendere  promptum  ef- 
fet.mihi  nonnifi  eius  verbisopus  efle^fed  eosprolixitate  one- 
rarcnolo.   Sied  a^e,  fingamusipfos  non  loqui :  ad  rem  ipfani 
£sr  flrmifimn  infendamus.Dffic  iJs  qn.-^ftio  mora  erat,NCi  iufte  faceretDeus 
rat:o»e.Ap'o-   quicerfoshomincs  fua^ratia  dignarerur.qua  fe  vno  verb©  ex- 
fioU.  pedire  Paulusp^terat,(i  operu  refpeftu  obtendiflet.  Cur  ergo 

jd  n  )n  ficitquin  fermonem  p  otius  corinuat  qui  in  eadem  dif- 
ficultarc  verferur.Cur,ni/i  quia  non  debuir?aon  enim  obliuio- 
nis  vicio  laborabacSpintus  fiadas.qm  per  ©s  eius  loquebatur. 

Nuilis 


DE      MODO     PE  RCI  P.C   H  R  I  STl    G  R  A  T.  JJJ 

Nullisergoambagibus  refpodetjldeo  fuis  eledis  fauere  Deu,  Excd.jj.ij, 
quia  vciit:  ideo  mifereri.quia  velir.Perinde  cnim  valet  oTacu" 
lum,Mirercbor,cuiusmiferebor:  &  miferatione  compledar, 
cjueni  miferarione  complcdar;  acfi  diceretur,  Deum  non  alia 
racione  ad  mifericordiam  moucri^niii  quia  luifcreri  velir.  Vc-  CuJwfumma 
rura  erga  manet  illud  Auguftini,Gratiam  Dei  non inuenire  e-  aiditur. 
ligendosfed  facere. 

9  Ac  ne  ilJam  quidcm  Thoma?  argutiam  moramur  ,  prs-  r-  cLiea-.cex 
feienriam  meritorum  non  ex  partequidcm  adus  prsedeftinan-  T^homa  ^qnt» 
lisefTe  pr.^dcftinarionis  caufam:ex  parte  autem  noftra,  quoda  J'^''^*  ^^^^^ 
modo  fic  vocari  poflc,ncmp€  fecunduni  particuhrc  pr^defti-  Traa:.  15." 
nationis sftimatione,vt  quum  dxitur  Deus  prxdeftinare  ho-  qua-ft.  13. 
mini  gioriam  ex  meritis,quia  gratiam  ei  largiri  dccreuit  qua 

gloiiam  mereatur.Quumenim  nihiJ  in  eledione  nifi  meram  ^(^o»fioi. 
bonitarem  velit  nosintueriDominus,  fiquisplusaliquid  pro- 
fpicere  hiccupiat,pr2Epoftera  eritaffe<5latio.  Quiod  fi  certare     j. 
fubcilitate  hbear^no  deeft  quo  iftam  Thom^  argutiola  recun- 
damus.Ipfe  contcndit.glsriam  eleftis  quodammodo  pr^defti- 
n^ri  ex  mericisrquia  gratiam  ilhs  prsedeftinat  Deus  qua  gloria 
mcreaiicur.  Quid  G  cocra  excipia,  prxdeftinatione  ad  ^ratirmi 
eledioniadviramfubferuire,  efieq^  eiusvcluti  pediftequam? 
gratJaiispr^deftinariquibusgloria»  pofleffioiam  diu  afiigna- 
ra  fic.-quia  in  iuftificationem  ex  eleftionc  filios  fuos  adduceie 
Dominoplaceat?indeenimfequecur,  prscdcftinatione  glorix 
cau''a!n  potiuscfleprsEdcftinationisgracise,  quame  canuerfo. 
Sed  valeac  hsc  cercamina,vc  funt  fuperuacua  inter  cos  qui  fa-     ?• 
tis  fapienrise  fibi  ?n  veibo  Dei  efTe  ducent.  Vere  enim  illud  ab  ^'"^'  ''  ^,. /* 
Ecclefiaftico  fcripcore  olim  diftumfuic  ,quiDei  eledionem  j^cau.i. 
meriris  .iffign ant,cos  ohjfquafm  oportet  fapere. 

10  Obiiciunr  nonnulli,  Deum  fibi  forecontrarium  d  vni- j  ohieHto  rt- 
iierfalirer  omnesadfeinuitet.paucos  vero  eledos  admittat.  tentiorum* 
Sic  promifisionu  vniuerfiras  difcrerione  fpccialis  gratisejfecun- 
dumeos,rolh't.«queica  loquuncurmoderatiquidam  homines, 

non  ta  oppriniendx  veritatis  caufa,quam  vt  fpinofas  quaeftio- 
nc^  arceant,acfr^nenc  mulrorij  curioficarem.  Laudabilis  vo-  B^efponfio, 
luntas.-fcd  confiliuni  minime  probandum:  quianunquacxcu- 
fabilis  eflcergiuerfatio.Eorij  veroquiproteruiusinfulcat,  ni- 
miscerteputid5cauillum,velnimispudendus  error.Quomo-  ConciUatio  /»- 
do  Scripturaha?cduoconcihet,  externa  prsedicationc  vocari  corum  fpecie te 
omnes  ad  pccnirenciam  &  fidem,neque  tame  omnibus  dari  re-  nMpugnantiu. 
fipifcenti^E  &  fidei  fpiritum,  alibi  explicui ,  &  mox  aliquid  re-  Amos  4.7-  & 
petendum  erit.    lam  <fSioA  poftulant  illis  nego  ,  vt  duobus  *'*• 
modisfalumeft.  nam  quiminatur,dum  fuper  vrbem  vnam 
pl*.'et,ficcitacerr!  forcfopcr  alteram  :  qui  famem  doftrinse  alibi 
denutiar,  no  obftringit  fe  cerca  lege  vtjequaliter  vocet  omncs. 


^Ap.XXlf.  INSTlT  V  T  1  O  N!S      L  I  B.  1  r  f, 

/idor.i6.6.    Et  qui  P*ulum  vatans  in  Afia  vcrbuin  facere  &  eunclem  a  Br- 

tliyniaaucrteiis  in  Macedoniam  rr<l)ir,  fuiiuris  clTc  Jcjiion- 

lefd.2.  itf.'      i}rat,che^~;5urum  hunc  quibus  vifum  cft  difh-ibocre.Per  lera-aii» 

t^^iwefS^aperciusdemonrtrac  quomodo  e]e6:fs  pectJMirirei  r.dv-- 

tis  promifhoncs  dsftiHier.nam  de  flHs  canturii.T.o  auFcm  indif' 

ferciTter  de  toro  genere  l)umano,pr^dicat  fibi  fore  difcipul-^s. 

Vndeconlhr  pcrperam  quibuflibec  prollitui  falur:s  do^ftrJna 

vc  efhcacitcrpro/ir,  qusefolis  Ecclefix  fiIi;sfeorfi!ir}  repofita. 

Ci.rmulti  vo-  cife  dicKur.Hoc  in  prarfentia  fufticiar,quamu!s  gene.-alirer  o- 

tati.pauct  fint  mnescomp-ellcc  vox  Euangelij,r^rum  efle  tameir  h^Qi  doai». 

lcTa  r  I         C^aufam  affignac  lefaiasjjj^od  non  omnibus  patefiaf  b;3ch'um 

Dei.Si  diccrct  Euangeiium  maL-gjie  &:  peruerse  t6tenmr,ouia 

audrrepertinaciccr  multi  recnfitnr;  vaiercc  f-rce  Ivc  coJor  de 

vniucriali  vo'C3rione.Neque  veroprophetarcopfiljum  eft  cx- 

tenu;ue  hominum  culpam,vbi  caciMris  funre  ciTetrndit  quod 

Deus  no  digfterur  illis  brachium  fuuni  patcr.icerc  tanruni  ad- 

nu>?ict,'Hi'a  ridcs/inguhre  dont<r?ieft,  excerna  doctrina  aurcs 

fruRr.T  vcrbcrari.Scireauremex  doftoiibus  ircivclim  folane 

pra?d:cariofiiio^  Dcifac;at,  an  k(\-^s.  Cerre  quuni  oicirur  lo- 

0  .^n..,  ii.    }t,j.j,,,j^  p.jnio,  Qjjcunquc  crcdvih:  ;n  .^{ium  Dci  vnigcnirum, 

fiiios  Dei  ip'fos  q.ioquefici ,  nor*  CfnfuU  )IIfc  ponitur  con- 

gerics :  fed  fpcci-iiis  ordo  datur  fidelibus,  qui  non  ex  fan^uini.^ 

bt)S,ncq'jcex  voluntate  carnis,ncque  ex  volunrate  vj.rj ,  fcdex 

j.  ^-vfffr/oww  !_)£., ^  n.iri  funt.  Ar  fidcl(inquiunt)fauruu5eftcmn  vcrbo  con- 

r  ^r^T'"  ""'   re:.tl;s-.Nen)pc  vbicunq,eft  {idts.fcd  rcmcn  inter  fi^inas  cade- 

'vevbi;  folutio     '^^''^^'^ '"  locis  Jipid'.(is-,nouui)t  non  eltmon  ioitim  quia  n>aior 

1.^-^  (juamfii  V^^^  contum.lx  re'pfa  appareraducrfus  Deum,fcd  tnni  non  o- 

■si'Jitv(ybii^u  mncs  oculis  &  auribus  lunt  prsdici.  Qi^omodo  i«:iturconue- 

SJH''^i ,  PaHli,  ni-t:,  Dc-m  ad  Te  vocire  quos  fc;c  non  vcnturos  ?  Reipondeat 

'^,JfT.^^!^^i   pf "  '^'€  Anguftinus.Difputarc  vis  tiiecum ?  Mir.^re  mecum  ,  & 

Aid\.$Qr    '  ^''^*-"'3ma,0  aitifodo.  Amboconfcntiamus  in  p.iuore,  ne  i»  cr- 

'  rorepereamus.  Addequod  fi  elt<^lio  ,  reftePauIcfidci  marer 

eft.in  eoiumcapur  rctorqoeo  argumenrum^ideo  no  cde  gene- 

Ef  hcr.i.}.      ra'e.'n  fidem,qui.i  fpceJalis  cft  citd^o.N.im  aferie  caalaruni  Sc 

efto(fluum  faciiccoIi!gicur,vbi  d!c:t  Paulusnosetrerefercoso- 

mni  bciiedidione  fpirituali.ficuri  n^s  eicgerat  Deus  anrcmS- 

di  crearforem:ideo  non  omnibus  ciTc  cnmmunes  h?.^  diuitias, 

■  '*'         quia  clegit  Deusriin-um  qaos  vo!uiL.Ha?c  ratio  eftcnr  alibifi- 

dcm  elcdorum  commendcr,  nequirquam  puterur  fidenv  iibi 

propriomoru  3cquirere,fcd  pcnes  Deum  re/ideathjcc  glori^j 

AdT!mm.)m  iUuminari  ab  eo  gracisquos  ance  ciegerat.Rcde  cnim  Bernar- 

pr^poi^rnm    tJus, AmxiCinquJt^feor^^um  audiunt, quibLii  &  loquitar,  Nolite 

Vif"  "^  *  '  ^    t:merc  pufi]Iegrcx:c]uia  vobis  daium  eft  noffe  myfterium  re- 

gni  c.t!orum.Q^funt  hi?Vtiquequospr3efciuit  &  pr^deftina- 

uitcofiformes  fieri  im.igini  Filij  fui.  Magnuni  fecretumque- 

in- 


©a      MOPO    PHRCIP.     CQRlS-fl     GRAT.  5^4 

jnnotuir  confilium,  Nouic  Ocminus  qui  fui  finc :  fcd  quod  no- 

tuin  erat  Deo,  manifeftamm  eft  homniibus;  nec  alios  fanr  di~ 

gnatur  ranti  particrpatione  niyfterij ,  nifi  eos  ipfos  quos  fore 

iuos  prsefciuit  &  pr^edeftinauit.Paulo  poft  c6cludit,Mifer.'cor- 

dia  Deiaba:terno  vfqueaJ  aecernum  fuper  timentes  eum:aba:- 

terno,obpr.^deftinationem:inxterBum,obbeatificarioncm:al-    „ 

tera  prmripium  ,  alrcra  hnem  nelcvens.  bcd  quid  13er«arclum    ^^^^  tcHimo- 

citare  teftvm  opus  eft,qaa!;do  ex  magiftri  ore  ^udimus,non  a-  ,„„. 

lios  videre  nsfi  qui  /unt  cx  Deo  ?  Qjibus  verbrs  fignificac ,  eos  lohan.  ^.4^, 

omnes  qui  cx  Deo  non  func  regcniti ,  ad  fpiendorcoi  VLlcuse- 

iti»;  obftupcfccre.  Acelcftioni  quidem  apte  couiungicur  fides, 

niodo  fecundumgradum  rencat.  QjM^m  ordinem  cfareexpri-  IbicLjj. 

numcalibi  Chrifti  verba,H^ceft  vu.untasPatris,vr  no  pcrdam 

quoddedit  Ha^cenim  vokmras  ctcseft  vtquifquiscrcditin  Fi- 

lium,nonpjreat.  Si  omnes  vellet  faluos,  cu^odcm  illisprxfi- 

t eret  F  liui^ij  &  omnes  in  eius  corpus  facro  fidei  vinculo  infe- 

rciet.iMuncconftarfidemfingulareeftepaterntamoris  pigni^s,  ^^^  ^^ 

filiisquosadoptauitreconditum.IdeoChrjftusaJibi  d!cic,oues 

fcqui  paftorem,  quia  nouerunt  vocem  eiu$,  alienum  vero  non 

f.-<]  ii,quaniam  non  agnofcunc  vocem  alienorum  Vndeaurem 

ifta  dircrecio, nifiquiadiuinicusperforataEfuntilhs  nure-.^^se-       ,  ^ 

mo  cnim  fe  ouem  facicfcd  fotinaturcjelefti  gratia.  Vnde  &  la-  ji,ij  j^' 

I»jtem  noftram  Dominus  pcrpctuo  cerram  &  tutam  f  ;rc  doccc: 

quid  infuperabiU  Dei  pocenria  cuftodirur.  Proindc  concludir, 

increduiosnon  cflc  ex  ouibusfuis:nempe  quia  r.on  funr  ex  eo- 

T»m  nunicro  quos  Deus  /ibi  per  lefaiam  poUicitus  eft  fore  di  „ 

Kfpuios.  l-*orro  quia  ccltimoniis  qua?  citauicxpnmitur  pcr- 

fcuerancia ,  inflexibilem  eledionis  conftantiam  fiinul  teftan- 

tur. 

II    Nuncdereprobis,quos  fimul  illicconrungit  Apoftolus.  "^^  Ti^froba- 
Vt  enim  lacobjnihil  dum  bonis  operib.  promericus,  aflumicuT  ^^"f^^^j^J^f.J^ 
in  g^-atia:  fic  Efau,nulloadhucfccIere  inquinarus,  odio  habe- 
tur.Si  ad  opera  conuertimas  ocuio5,iniuriam  irrogamus  Apo- 
iiolojquafi  idipfum  quod  nobis  perfpicuu  eft  non  viderit.Por- 
ronon  vidifl^e  conuincitur,quadohocnominatim  vrget,  quum 
nihildum  boni  aut  mali  defignaffencalterum  elc(flum,a!rerum 
reJedum  :  vt  probec  diuinac  pra-deftinationis  fundaiYientum  m 
operibus  no  efic.  Deindc  vbi  obicdionem  mouit  num  iniquus 
fn  Deusjillud  quod  certiffimum  &  apertiffimum  fuifl^et  iuftiti^ 
eius  patrocinium  ,  non  vfurpat ,  Deum  rependifle  Efau  fecun- 
dum  fuam  malitiam :  fed  diuerfa  folutione  contentus  eft  quod 
in  hunc  finem  excitentur  reprobi  vc  Dei  gioriaper  ilios  iMu-  [.jl,Jf^„iame 
ftretur.  Dcmum  fubneftit  ciaufulam  Deum  cuius  vuit  mifere-  tuL  inUeim^ 
x\ ,  &  quem  vult  indurare.    Vidcs  vt  in  folum  Dei  arbitrium  fla    voluntate 
vcrunqueconferat  ?  Ergo  fi  non  pofTumus  rationem  affzgnare  >?/«»». 


CAP.  XXlli.  INSTlTvTlONIs      LIB.III. 

cur  fuos  miferkordia  dignetur,  miCi  quoniam  ita  illi  placetrne^ 
que  etiam  in  aliis  reprobandis  aliud  habebimus  quam  eius  vo- 
luiitacem.  Qoii  enimdicitur  Deus  vel  indurare.vel  mirericor- 
diaprofequiquem  voluerit ,  eo  admonenturhominesnihil 
cauf^g  qii^rere  extra  eius  voluntacem. 


C  A  P  V  T     X  X  I  I  I. 

Refutath  calumniarum  quibtts  h&c  doBrinafim' 
per  inique  grauatafuit^. 

Confiat  hoccaput  quatuor  partib.quae  prascipuas  obie<fiiones  va- 
riafque  aduerfariorum  inftantias  &  exceprianes  ab  his  obieilionib. 
pendentes ,  refeilunt.His  prsroittitur  r.feft.refutatio  eorum  qui  c- 
Jeciionem  fitentur.reprobationem  neganr. 

I    Prima;  cbieftionis  adu.   doftrinam  de  eledione&  reprobatione 

confideratio/eft.i  ?.4.&  $. 
a  Ad  fecundam  obieaionem  refponfiojfea.^.^.S.Sr  9. 

3  Obicdionem  terti3m,eiufde'mque  con/irmationem  diluit  feft.io. 

4  Q'jarta  refellitur  fea^.iz.Sr  ij.addirafea.M  vtili  &  neceiTariacau- 

tione. 


reprobationem 

Vid  Bernar 
in  AiQ  afcef 
Serra.i. 

2.  EieHie  enjm 
nifirtprobatto- 
nioppofita  non 
fint. 

Prdterue  agunt 
itim  Peo,(:utU4 
confiita  xAnge- 
liipfiadoriru. 
Rom.f.io. 

3  ExprefuScri 
ptura  tefiimo- 
^ijs  refeliutur. 


JEc  vero  dum  audit  humanum  ingenium ,  conti- 
tineri  nequic  eius  proceruia  quinvelutad  canu- 
cum  claHicivarie&fupramodutumuIcuctur.  Ac 
multi  qnidem ,  acfi  inuidiam  aDeo  repellere  vel- 
lent ,  eledionem  ira  fatenfur  vc  negenc  quequam 
reprobari.fcd  mfcice  nmiis  &  puerilicerrquado  ipfa  cletlio  ni/i 
reprobationi  oppofica  no  ftarer.  Dicicur  fegregare  Deus  quos 
adoptac  in  faiQte:forcuit6  alios  adi  pi(ci,vel  flia  indu<tria  acqui- 
rere,quod  fola  eledio  paucis  conferc,  plu^^qua  infuise  dicecur. 
QuosergoDeusprsetericreprobat.neqjalfadecaufaniliquod 
ab  hseredicace quam  filiis  fuis  pr^Edeftinac^illos  vult  excludere. 
Nec  verb  colerabilis  eft  homisu  proteruia,  fi  Dei  verbo  fra»na- 
ri  fe  non  fuftinet ,  vbi  agitur  de  mcomprchenfibili  eius  codlio 
quod  Angeiiipfi  adoranc.  Acqui  nunc  audiuimus  induracioqe 
non  minus  in  manu  Dci  &  arbicrio  effe  qoam  mifericordiam. 
Ncc  vcroPauIusjhoru  quosdixi  exepIo,anxie  laboracvtmen- 
daciJ4JacrocinioDeum  excufet;tantum  admonetfigmentone- 
fas  efls  cum  fidore  fuo  rixari.Ia  qui  non  admictut,  vllosa  Deo 

reprcv- 


DI      MOOO     FBRCIP.      CHRI$TI     GRAT.         jjf 

repr©bari,quomodo  fe  expediec  ab  iliaChrifti  fencentia^Om-  Mat/jS.ij; 
nis  arbor  quam  iK>n  plariLsuit  Patcr  ra.eus,cradicabitur>Apcrte 
€xitio  addici  &  dcuoucji  audiunt  quofcuncjue  c^leftisPater 
dignatusnoneftciuafiraciasarbores  in  agro  fjopiantare.  Si 
hwc  reprobatioftis  {ignum  efle  negast ,  nihil  eft  tamiiquidum 
quod  iliis  queat  probari.Qupd  d  obihepe.re  non  definuiftt,c6- 
tentaficfideifobr;etas  hacPauli  admon)tione,  noHcflccau-  4.£)  e  olsfre: 
fam  htigaodi  cum  i^eojfi  ab  vnaparte  volens  Qftendere  irani,  pti»t,per  ^p,. 
&nota^  faccrc  potentiamfuam.  ferat  in  multa  tolerantia  &j^'^";' ^X.'* 
ienitatc  vala  irx  apparata  in  interitum*-  ab  altera  autcm  "otas  j^^j^^^^^  ' 
faciat  diuitias  gloris  Cux  erga  va(a  nufencorte  qu^  prspara- 
«itingloriam.Obferuentledorcs  jvcanfam  fufur.is&obcre- 
^ationibus prJEcidat  Paulus,  fummum  dareimperium  nx  & 
potcntise  Dci:  quia  iniquu  eft  calculo  noftrofubiiciprofunda 
lila  iudicia  qu^e  fenfus  omnesnoftrosabf*rbent.  Quod  refpo-  Excipne. 
dcnt  adueriarij  friuolum  eft,Deum  non  profus  reiicerc  quos  in 
leniute  tolerat:  fed  fulpsnfo  manere  ergaeos  animo  ,  fi  forte  7,^^^,^^ 
refipifcantv  Quafi  vero  paticnriam  Deo  tribuat  Paulus,qua  eo- 
ruQiconuerfioncm  expedet  quoidiciEaptacos  efleadinteri- 
lum.Redeeniin  Auguftinus  Jocuon  hunc  cxplicans  ,vbipo- Lib.f.«ontra 
tentia  tolerantia?  adiungitur,  Deura  oon  fincre,  fed  virtute  fua  lul-  wp  5. 
moderari. Addunt  etiam  non  abs  re  vafa  ir^e  Sici  appacata  ad  ^*^^/''^- 
int^ritumjvafaaute  mifericordlsEDeumprscparafle:  quiahoc 
modo  falutis  laudem  Dco  ad^cribit  &  vedicar;  perdstionis  cul 
pa  reiicit  io cos  qui  proprio  arbitri»  ipfam  fibi  accerfunt.  Sed  Rfi^^fifi»^ 
vt  illis  coticedam  diuerfa  loquendi  forma  Paulum  afperitatcm 
lenire  prioris  membri.-mmime  tamenconfentaneum  eft,  pr^- 
par«tioneui  ad  interitum  alio  transferrc  quam  ad  arcanuco- 
/ilium  Dei.quod  etiam  paulo  autein  contextu  afTeritur.QBod 
Deusexcitauerit  Pharaonemjdeinde  quos  vult  induret.  V«dc 
fequiturabfconditum  Dei  cofilium  obdurationis  eflecaofani. 
Hoc  falteiu  obiineo  quod  tradic  Auguftmus,vbi  ex  lupis  Deas  ^ugufiimva' 
oucsfacit,gratiaporentiore  eos  reformace,vtdometurcorrtm  ce  confir»>uta, 
durities.proindeobftinatosideo  non  conucrticquia  potentio-  jg^*^-^//^^^ 
rem  illam  gratiam  aon  exeric  Deusjqua  non  deftituitur  fi  eam 
profertc  vcilet. 

1  Hsecquidempiis&modeftis  abunde  fufficerent,  &  qui        a. 
fe  hominesre/ntnifcuntur.  Quia  tamen  nonvnam  fpecie  vi-  ohie^h.  Vei* 
rulenti  ifti  canes  euonmat  coiicra  Deum,ad  fingulas.pro  vt  res  i^^mentoir^ijli 
feret,rerpondebimus.Muitismodiscuro  Deolingatftulti  ho-  '"J^lll^^lt';, 
m!'n.es,qu3fi  eum  reneantfoiscriminationibus  obqoxiu.  Pri-  ^.trttumideM^ 
mumergointerrogat  quoiurefuis  creaturis  irafcatur  r>om\' uet. 
nus,aquib4s  nulla  ante  oftenfa  prouocacus  fuerit.  namexiiio 
deuouere  quos  piacueritj  tyranni  magis  libidini,  qua  Icgirima? 
iudicis  fententiseconuenirc.Eireigitur  cur  ciimDeo  expoilu- 


CAP.XXIlI.  iNSTITVtioMlS       Ll6.      II  K 

lenc  homines,/!  nudo  eius  aibitriojCirrapropdum  merimm  ki 
xternam  mortem  pr^edeftinantur.      Hiufmcdi  cogicationcs  ii 
K:'fpa>fio  i.a  co  quando  pfis  hominibus  in  mentem  veniant,  ad  frang,cndos  ea- 
^i.v^fio«rfzWrumimpul(uSjveIhocVnoucisarmabuncur,fIrcputcntquac5 
"*  ^o'««'''«'»'  /iciyiprobifaciSjcaufasdiuinsE  voluntatis  duiitaxatperconran: 
qu(iimomnium  qu^  func,  ipfa  (ic  cauf*.  &  meriib  cHe  debeat. 
Namli  vliam  caufm^  habct,  aliquidcam  aacccedac  oporter, 
cui  veluci  alligecur.quod  nefas  efl  imaginar/.  Adco  emm  fum- 
Hoc  ex  Au   maeftiuftici.c  regula  Dei  voljnca? ,  vc  quicquid  vulc,  eo  ipfo 
^uft.  fiimptu  quod  vulc.iuftum  habedum  (it.Vbi  ergo  quxricur  cur  jta  face- 
*  -'*'' M^  •"*  '^^  ^^'"^'i"s,rerpGdendumeft,Quia  voluit.Q^pd  ii  vlera  pcr- 
cocraManic.  g^s  rogando  cur  volueric ,  maius  aliquid  qua^ns  ,  &  fublimius 
Dd  voluncateiquodinucniri  nonpoccft.  Compefcat  igiturre 
humana  temeritas ,  &  quod  non  eft  ne  quxrat :  vt  ae  furce  id 
quod  eftnon  inueniat.HoCjinquam,  frsno  benecontinebitur 
qaiquisdearcanisDei  fuicum  reueretia  philofbphari  voiec. 
Aduerfus  impioruin  andacia  ,  qui  Deo  paiam  maledicere  noa 
iiormidicDominus  ipfe  fua  iufticia,  /ine  noiko  patrocinio,  fa- 
tisfe  defendet,quumeoriiconfcientii*  omnern  tergiucrfatjo- 
j^xfit  illa  vo  nen^  adimendo^conucias  ftringet,  rcafque  peraget.Neqwe  ta- 
<^.-.rdtf,crf;io- mencommentumingerimus  abfoluc^e  pocenci^:  quod  ficuci 
modo   confiie-  prof  ;nam  eft,ica  meri.o  deteftabile  nobis  efle  debec.Non  fin- 
rxnda,  gimus  Deum  exlege.n ,  qui  fibiipfi  lex  eft:  quia  (  vt  ait  Placo) 

legeindigenchommesquicupidictcibuslaboranc:  Dei  aucem 
volunras  non  modo  ab  omni  vicio  pura,fed  fumma  perfedio- 
nis  regula,eciamlegum  omniumlexeft.Veru  negamusobno- 
xiumefrercddenda»rationi:negamusecia  nosefte  idoneosiu- 
dices,  qui  proprio  fenfu  pronuntiemus  de  [\3lc  caufa.  Quare  fi 
tentamus  vlcra  qiiam  liccc,  mecum  incutiac  illa  comminatio 
pf*i.5i.«.      Pfalmi,  Deumfore  vidoremquotiesabhomine  mortaliiudi- 

cabitur. 

Kejp'  2.  'f^f--^    jf    Tacendo  poceft  Deus  ita  copefcere  hoftcsXuos.Sed  ne  il^ 

mmembris.     ios  facrum  nomcn  fuum  impuncludibrio  haberc  paciamur,ar- 

ma  quoque  aduerfus  eos  nobis  ex  verbo  fuo  fuppediEar.I^roin- 

deficjuis  nos  huiufmodi  verbis  aggrediatur,cur  ab  inicioDeus 

admor^temaliquosprsedeftmaric  ,  quiquum  nondumeflenc, 

Densmhil  ho-  mercri  iudicium  morcis  nondura  pocuerant :  N©s ,  refponfio- 

fnmidebet.      nisioco  v(ci!fim  cos  rogemus,quid  Deum  homini  debere  exi- 

t/£quifimu  tu  ftiment,  fieum  a  nacura  fu  i  seftimare  velic.  Q^aliter  peccato 

y?/r;^    rAtionc  vitiati  f umus  omnes,non  pofTumus  non  effe  Deo  odiofi,  idque 

p7oTodiol7<,ft.  "°"  ryrannica  fxuitia ,  feJ  .rqui^.fima  iuftuise  racionc.    Quod 

^jt;f5.r  ^  iudicio  morcis  obaoxij   funt  omnes  nacurali  conditione, 

quos  ad  morcem  Dominus  pr.«dcftinac,de  qui,obiecro,eius  r- 

f^iquicace  erga  fe  conqueraicur  ?  Veniant  ouines  filij  Adam; 

cum  fuo  crescore  contcadant  ac  difcepcentjquodarceraa  iilius 


D  £      M  OB  O     P  B   R  C  IP.      C  H  R  I  S  r  I       G  R  A  T,        5^5 

f  ro  :idencia,anre  ruiin  gcnerarionem.f.erpeccK-p  c^ihniitati  aJ- 
o.ai  fuerinr.Quid  ob!lrep(?rc  aduerius  hanc  defennonem  po- 
terunr,  vbi  I  )cus  illos  ad  iui  recognicionem  concra  vocabit?Hx 
corr-jpra  mQpi^  Ci  delump  i  [unt  omnes  ,  n«a  nnrum  G  damna-  -^**  f  "»'«' ^«.- 
t^jnifubiaccnrJvJeerg  .  Deumjni<]uiracisuirimu]ent/i:;ecerno  ^^'"''*-^'''>»^ 
e;us  ludicjo  r-orti  dellinari  ilnc.ad  ouim  a  fu.i  ipforum  narura  '"''''"'  ''^'1' 
rponce  fe  pc,  duc  ,  velinc  noLnc .  ipR  fentiunr.    Vnde  ^pparer  r;;/' ri.t- 
quim  peruerfa  fic  obftrepcdi  a/F.aat.o,qtK)d  dara  op^Lp.::^::^^ 
})nm.<nr  q.jim  m  fe  agnofcerc  coguncur  damnarionis  caufam,  /^"^'^- 
vtDei  pf.5Dfcxcuveoslibefcc.  Arqui  vt  ccncies  Deum  effe  au- 
rhorcm  c  .nfitear,  quod  ver.-ffinju  eft,  non  procinus  tamen  cu- 
men  eijiiir  quodeorumconllrientiisin^culptum  fubiiide  co- 
rum  ocu'is  recu rr ic. 

4    Rur(umexcip!unt,NcViineadeaniquienuncprodamna-^'^'"^^'''''  -^«^ 
tionis  ciufi  obccndirur,rorruprione  Dei  ordmatione  or.yde-  {"''''"'" ^'pro 
iU^n  anre  ^c-rant?  Q^u.u  ergo in  fLa  corrnpuone  pereunt,  t::^Zt'^' 
nihu  :diud  quam  poenas  hruar  ciuscahmicarisia  auain  ip/i'us 
pr^delhna cion e  lapfus  cftAd j m.3c polleros Oios  pt^cipices  fe- 
arncraxT.Annon  uaque  ini.uftusqui  creacuris  (uis  cam  cru- 
dcliicr  i]Judir;>Facc.or  une  m  hanc  qua  nunc  ill.gari  funt,  con-  t?,^,„^ 
<  it.onis  mi^cr-am,Dei  vohjnrace  dcdtii^re  v»;iu?rfosfiIios  A-  ^ 
dam.  acque  ideilquod  principio  dfccbam  ,  redeundum  tan- 
dem  (eiB^ere(readloIumdann:H  voluncatisarbltrium  ,  cuius 
cjufaacinipioabfcQKdica.    Sed oon  procinus  f*quicur,huic 
obrreftarion^.  Deum  fubiaccre.   Occurremus  enim  cum  Paulo  c^^  ,,,,..,  • 
mhuncm  ulu  n,0  hcmio!  :u  quises  qui  d^Cccp^^  cum  Deo?  W^^f " 
Nu.j  hgmenrumdicite.qui  le  hnx.t,  Cur  me  finxifti  /ic?  An- 
non  h iber  poteftarem  fi^^ulus,  vc  ex  eadcm  malTa  faciat  va  s  a- 

md  in  h  .a  ^rem.aliua  in  concumeIiam?Negabunc  ica  vere  de- 
endi  De^  luftiriam^fed  fubccrtugium  capcari,qua!e  hjberefo-  ^. 
ienr  qm  lufta excuf-iricme deft.^cuuntur.    Quid  enim  hicaliud    ■^''" *' 
riicividerurquimOeoellV>)tenriamqu^  impediri  nequeac 
quonimus,  prouc  Jbirum  fuencquiduis  agar?  Vcrum  lo^e  fe-  Solutio.textmn 
cuseft.  qua,>en!m  porenciorafFern  rariopoceft  quam  da?ube-  ^P^M^^c^- 
murcogParequisfic  Deus?  Q^omodo  enim  vllam  iniquica- '"'^"^i  ^"^^^'^ 
f em  ad-nirccrer  qni  fudex  eft  orbis?Ad  Dei  naturam  /?propric  ''^^"'^"^^-  . 
percmer,.ud!cium  facere,  luftitiam  igicur  naturaliter  amar,in- 
Jiilticra.n  auerfaair.     Proinde  non  quafi  deprehenfus  foret 
Apoftolus,ad  cunlculosrerpeaauittfcd  indicauit  altioremef- 
teiu.liti^diuma?  rat.onem  quim  vt  velkumano  modo  me- 
nendafir,relingemjhumanicenuitatepoffit  comprehendi 
^aterurqMidemApoftoius,  eam  fubefle  d!umi<;  iudiciis  pro- 
iunditaiem,aquamencesomnes  hominum  abforbend;^  fint 
xicoaeiirureo  penecrare.  Sed  docetetiam  quam  indiqnum  ht 
3U  eam  itgem  redigere  Dei  opera,  vt  fimulac  eorumrado 


CAP.XXllr.  XNsTlTVTlONIS      LIB.     III. 

nobis  nbn  conftitertt,  improbareaudeamus.  Notum  eft  di^flu 

Prou.z^.io.    Solomonis(quodtan)en  pauci  dextre  intelligunc)  Magnus 

creatoromnriimmercedemrcddit  ftuIto,&mercedem  tranf- 

greflbribus.Exclamatentmde  niagnitudine  Dei:  mcuius  arbi- 

trio  eft  poenam  fumere  de  ftultis  &  cranfgrefTorjbus ,  quanuis 

€os  Spiritu  fuo  non  djgnetur.Acprodigiofus  eft  iiominum  fu- 

ror  dumica  rationisfusemodulofubiicere  appetuiuquodim- 

i.Tim.y.J»'    nienfunieft.Angelosqi«fteteruncinfuaintegricatejPaulus.e- 

ledosvocat:  fieorumconftantiain  Dei  beneplacito  fundata 

fuit,  aliorum  defedio  arguit  fuide  derelidos.  Cuius  rei  caufa 

non  poteftaliaadduci  quam  reprobatio,qu3e  in  arcano  Dei 

confilio  abfcondita  eft. 

^^^  r^^^-^     S    Age,  adfit  nunc  Manich^usaliquis  awc  Coeleftinus,  di- 

KAuquftini  au~  "^"^  prouidentics  caIumniator,dico  cum  PawIo,rationem  eius 

thorttate  ton-   non  eflc  rcddendam.-quia  magnitudine  fua  JntcUigentiam  no- 

firmatur.         ftram  longe  fuperet.Quid  mirumfaut  quid  abfurdum?velitn6 

Deipotentiamficiimitatam  efle.vtnequid  |>ius  ad  agendum 

P*  '^^  '      valeat  quammensfuac3piat?Dico  cum  Auguftino,eflea  Do- 

minocreacosjquos  in  exitium  ituros  fine  dubitationc  prxfcie- 

bat.idqueita  facflum  quia  fic  voluir.  Cur  autem  voluerit,  noti 

effenoftrum  rationcm  exrgcre,  quicomprehendere  non  pof- 

fumus :  neque  conuenire.vt  diuina  voluntasin  controucrfiam 

apud  no5  defcendac,  de  quaquories  haberur  (ermo,  fub  ip/ius 

nominc  fuprema  iuftitiae  regula  nominatur.Quid  ergo  de  ini- 

ProCopopceia  i-  ^""^^^  quseftio  mouctur,  vbi  luftida  clate  apparet?  Neque  ve- 

terri  egregia  il-  fo  "«s  pudcat  improborum  ora,PauIi  exemplo  C\c  obllruerc: 

lufiratur.        ac  quoties  oblatrarc  audebunr.identidem  repetere,Quinam  e- 

ftis  miferi  homines  qui  Deo  accufationem  intcntatis  ?  &  ideo 

intentatis.quia  operum  Tuorum  magnitudinem  ad  ruditatem' 

Pf  Im  i6  7     veftram  non  attemperat  ?  Quaft  vero  ideo  peruerla  {lat  quia 

carni  funcocculta.  Immenfitssiudiciorum  Dei  claris  experi- 

mencis  vobis  noca  eft.Scicis  vocari  profunda  abyflum.nunc  in- 

gentj  veftrianguftiasc6fulite,an  quod  decreuic  apud  (e  Deus 

capiant.Qujdergoiuuat  vefanainquififione  vos  demergere 

in  abyflfuuijquam  vobis  exicialem  fore  ratio  ipfa  didat  ?  Cur 

non  vosmetus  aliquis  faltcn  cohibet  quod  de  incomprehen- 

libili  Dei  fapientia  &  terribili  potentia  tam  hiftoria  lob  qu«m' 

Prophetici  libri  praedicant^Si  rumultuatur  mens  tua,ne  pigeat 

Btpr^ciaro     Auguftini  cofilium  ampiedi.Tu  homo  expeftas  a  me  refpctn- 

^ugiifl.diEio,  fm^j  &ego  (um  homo.Itaque  amboaudiamus  dicentem,  O 

de-uerOu  ^-   [^q^q  f ^  qu js  es.^mclior  eft  fidelis  ionorantia  quam  temerari* 

'^  fcientia.  Quaere  merita:  non  inuenies  nifi  pGeuam.  o  altitudo; 

Petrus  negat:latro  credit,  6  alcitudo!  Qua?ri€  tu  racionem?Ego 

cxpauefcam  altitudinem  Tu  ratiocinare.ego  mirabor :  tu,  di- 

fputaiCgo  credam:  akitudinem  video,  ad  profundtim  non  per- 

uenio^. 


©15     MOOOPERCiP.CHRlstl     GRAT.'  ^ 

uenio.Requieuic  Paulu$,quia  admirationem  inueirr.Vocatil- 
Ze  infcrutabilia  Dei  ludicia :  &  tu  fcrutari  vcnift'?  lile dicic  in- 
ueftigabiieseiusvias:  &  cuvettigas?  Vltcriusprocedcndo  ni- 
hilproficiemusmamnec  fatiffict  eorum  peti:k!jtia:,necalia  e- 
get  defcnfionc  Dominusquam  qua  per  Spiritum  (uum  vfus  eft 
qui  ;)eros  Pauliioquebarur:  &ipfi  dedifcnnusbeiieloqui  vbi 
cumDeoloqui  uefinimus. 

6     Alterumquoqueobieftum  ab  in}piefaceemcrgir,quod  '• 

tame  nontafn  ad  Dci  fuggillatioDcm,  qunin  udpeccatois  cx-  '^/-''^?"'» 'J><?«^ 
cufacionem  redafpedat.  Eth,  qui  aDeo  dainnacurpeccator,  ^,;  homimbiif 
nonnificum  iudicisignominfa  juinficaij  demum  poiefh    Sic^^,,,,;^  qitof& 
ergo  profana^lmguseobganniunc,  Cur  eavitio  Deusimputa-  neceft.Me  jla 
rec  hominibus  ,  quorum  neceTicacem  fua  |>ra:deftja.irione  nn-/'^**^^)?'»'^?*»»^ 
pofuirpQu^id  enim  facerenc?  ancum  decreciseius  Juaarentur?''^/''-/'"'^- 
At  fruftra  id  faduri  finr,qaum  omnino  ficere  non  poffiut.  N6 
ergo  iure  ob  ea  puniunrur  quorum  pir^citHii  in  Dei  pr^defti- 
nacione  caufa  eft.    H.c  abftmebo  a  defcnfione  ;;d  quaiii  terc  Trimarefpon- 
fcripcoresEcclefiaftici  recurrunt.  non  impedirc  Dci  pr^^fden-^J''^*^'''^^'^ 
tiam  quominus  homo  peccacor  repucecur:  qaaodoquide  jii;us  ^'f^.^^   ''^^^^'^' 
mala  ,  non  fua  Deus  prxuideac.  Non  cnim  hic  fubfifttrei  ca-  -j^J^jg^ 
uillatio.iedpociusvrgeretjDeumramenmalisqua?  priEuideric 
potuifle  occurrcrCjfi  voiuiffet.  qu^m  non  fecericdeftin.fco  cg- 
filiO'Creafte  hominem  in  eum  finem  ,  vc  fe  in  terra  ita  gsierec. 
Qnpd  C\  Dei  prouidentia  in  hanccondicionem  Iiomocieatus 
eit,  vc  poftea  facercc  qusecunquefacit,  non  eflb  iili  c^imini  ver- 
tcndum  quod  ncc  eftugere  poffic,  &  Dci  voluntate  conftnnga- 
tur.Ergo  vidcamus quomodo  rite  nodus exncdiri  debe  ir.  Pri-  Proy-»^-4' 
mum  omriiQm  conftare  intcr  omnes  debec  quod  aic  Solomon, 
Deumomniapropterfcmecipfamcondidifl'e,impium  quo   ue 
ad  diem  malum.  Ecce,  quum  rerum  omnium  difpofi-io  in  ms- 
nu  Dei  fic ,  quum  ^ enes  ipfum  rcfideac  falucis  ac  niorci^  arbi- 
triumjconfilionutuq;  fuo  ita  ordinac ,  vc  incer  homines  ica  na- 
rcantur,ab  vtero  certe  morti  deuoti,qui  fuo  exitio  jpfius  nori:e 
glorificenc.  Siquis  caufetur.nullam  eisinferrinecefficarem  ex  Secundar^lhZ^ 
Deiprouidencia.fcdpotius  ea  condirioneabipfoefire  creato.s,  ^*'  ^ ^'*^  ^*^^' 
quoniaui  fucuram  eorum  prauiratcm  prseuideri: :  neque  nihil 
dicit,neque  totum.  Solenc  quidem  interdum  hac  folutione  vci 
vetercs,  led  quafi  dubitanter.  Schohftici  vero  in  eaquiefcunt, 
acfinihilcontraopponipofrec.  Equidem  ptvTfcientiaPi  foiam 
nuilam  inferre  neceffitatem  creaturi^  libenrer  conceflcro  ca- 
metfinon  omnesaffenriantnr.  funtcnimquiipfam 'juoq;  cau-  ^^ 

fam  rerum  efTe  volunt.  Vcrum  miiu  3cur«us  ac  prudf^ncius  vi-  '^^''tia  rrfpnr.- 
detur  pcrrpexiflTe  Valla, homo  alioqui  in  ficris  non  acmodnm  f'"^^'-'^^  ^f'- 
cxcrcitatus,  qui  luperuacuameiielianccontcncionem  offcdit;  p^^^iat.u 
quoniam  &  vita  &  morsdiuiniemagis  voluntaris  quam  pr.^- 

Vv     j 


CAp.XXiJT.  INSTITVTIORIS      LtB.     JII. 

rclentiae  fintadiones.   Sihominum  eucnca  prxuiderct  Deus 
duntaxat.non  etiani  fuoarbitno  diiponeretacordinaret,  tui^ 
non  abs  reagitaretur  qfseftiojecquidadeorum  neccf/jtatem 
valeat  -pfius  prajuidentia.  fcd  qunm  non  alia  ratione  qux  fu- 
fura  funt  prseuidear,  nifi  quia  ira  vt  fierent  decreuit :  fruftra  de 
pr^fcicntialismouecur.vbi  conftatordinationepoiius  &  nucii 
omniaeuenire, 
Exceptio ,  ^e       7    Difertis  verbis  hoc  cxtarc  negant.decretum  fuifle  a  Dco 
crttH  non fuif-  vt  fija  dcfedionc  perirct  Adam.  Qjafi  vero  idem  dle  Deos, 
fe  kT^eovt^-  quemScriptura  pr.t-dicar  facerc  quxcunquevulr.ambiguo  fine 
dam  fua  ctfe-  condicerK  nobiMKniam  ( x  fuis  cre.-3turis.  Liben  arbitr:  j  fuiffe 
jone  P"'^''  '  cjic  ;p,f-  vt  fortunain  iplc  (ibi  finjjeretiDcum  vtro  nihil  deftinaf- 
;/;t;r^r»c«f,  4 ''•?"•"  vtpro  meriio  cum  rra.iTa!cr.  Ta*ni  tngidum  conimen- 
f:>-  creatiom,  tum  (i  recipfturj  vbi  cr  t  il!a  Dei  omnipocenciaiqua  fecundum 
1)ei  omnipo-   arcanum  confiii um,quod  ahi.ndenon  pendet,  omnia  modera- 
ten:in,f>if!cn  ^^^-^  Arqui prx'de{liriai i^- ,  veluiu^noHntjin  pofteris  fe  profert. 
'"*'^"/ ^''''Nequc  cnimfavfturn  eft  natuiMliter  vc  a  filuteexciderentosn- 

tncomprehtn-  l      .  •         i         rA     •  j  i  -t        r  j  i 

r^li^  nes^vnm"-  p.irent!s  ciiipa.  C>^ui(i  eos  prohibet  taten  de  vno  hp-» 

VideC.i1.li-  mine  quod  Jnuitideroto  humano  genereconccdunt?  Q^)id  c- 

de  pradcft.  nfm  rergiucrfando  luderent  operam  f  Cundos  n-ortalc.  m  v- 

plunb  in  lf>-ijius  homini.<i  perfor.a  morri  xrern^  iiiacipato.*;  fuiHc  Scripturz 

^**'  clamiir.  HfC  q«um  naturre  adfcribi  nequeat ,  ;ib   admirabili 

T>ti  confilio  profedum  efl'c  min^me  obfcnrum  eft  Bonos  iftos 

iuftiti^cDei  patronos  perplexos  hs^rere in  feftuca,alras  vero  n a 

bcsfuperareniniisabnirdumeft.  Ireriim  quxro,  Vndefadum 

eft  vttocgenrcsvnacufr,  tiberiseoruminfancibusseternenior- 

ti  inuoiueret  {npfus  Ada?  abfque  remedio,  nifiquiaDeo  ita  vf« 

fum  cil  ?  Hic  obmutefcere  op  rrec  tam  dicacesalioqui  hn- 

guas.Decrerum  quidem  horribiie.fareor.inficiari  tamenncmo 

poteric  qviin  pra:fciueritDcKsquem  exitum  eftct  habirurusho- 

mo  antequam  iprumc6deret,&  ideo  prsefciuerit  quia  decreto 

fuo  ficordinarar.  In  praefcicnciam  Oei  fi  quis  hic  inuehatur, 

tcmere&inconrulteimpingiri  Quid  enmi,  qu^efo,  eftcLir  re^  .s 

^garur  ci^Ieftis  iudex,quia  non  ignorauerit  quod  fnrurum  erar? 

In  predeftihationcm  compecit  fiquid  cft  vcliuft^  velfpeciofe 

tem  ^itgus  '"  qygj-jjy^^ni^g,  jsjec  abfurdum  videri  debet  ouod  dico  ,  Deum 

fn9r£i  nro  le-    J  .  .  .  »  ' 

itim.nio.  "^n  modo  pnmi  hominis  cafimi ,  &  in  eo  pofteroru  rum.jm 
prsBuidifte.-fed  atbitrio  qu-^^quefuodilpcnfafte.  Vt  cnimad 
etusfapientiam  rcrrinet  omnium  qua?  futurafunteftTeprcfciu, 
/icadpotenri?m,omnia  manufnaregereacmodcrari.  Ethanc 
Encliir.  ad  quoque  quae'tionem  Auguftinus,  vt  alias  5  fcite  cxpedit,  Sslu- 
Lsurent,  berrime  co!f  fitemur  quod  rcftiffimecrcdimus ,  DeumDomi- 
numque  rerum  omnium,quicreauit  omnia  bona  vald€,&  ma- 
Jaex  bonis  exoritura  prsefciuit.&fciuit  magis  adfua  omnipo- 
tentiffimam  bonitatcm  pcrcinere  etia  de  malis  benefaccrc,qua 

mala 


Oi      MODO      P  B  R€  IP.       CH  R¥  S  TI     G  Vt  At.         JjS 

malaeile  no  iinere :  dc  ordinafle  Angeiorura  £c  Iiominum  vi- 
cam.vcinea  priusofknderec  ouid  poflct  iiberumarbitriu,de- 
iadequid  pollccgr;ttix;u:Ebenelkiutn,iu!lici2equeiudiciur5i.  ■.  ^ 

H    irhc  ad  diltindiortem  voluntacis  &  pern>iffionis  recurri-  2,Exceptfo:  Ver 
tur.fecunduui  i.)uam  obtinere  voiunr ,  pennicceate  modo  non  mittc.e  r.hva 
aucem  volcuce  Deo  perire  unpios.    Scd  cur  permiccere  dicc-  ieme  Veo  psr- 
mus  niii  quiaica  vult?  Quanquam  ncc  ipiu  n  quide  perfe  pro-  ^^ 5^T' 
babilceft.roiaDeipcriniifione,  nui  aordmiOone  hommeU-  ^'^ 
bi  accerfiire inceacum.  Qn,  (i  veic  noa  conliirucric  Deusqiu 
conditionepsecipuam  e>ccreacuris  luis  ede  veiler.  Nondubi-  Lib!"^.cIeGen 
iab.>igicuccam  AuguitinoiimpLccef  f  tcen  ,  volunratcm  Uet  id  iitevi  ca. 
eiic  rerum  necefiitatem  ,  atqueidneceffjna  futuru  eiic  quod  «J» 
ilic  voiuerif.quemidmod.i..i  ea  ver^fucura  iuncqux  ptcEUii^e- 
rir.Nuc  vcro  i\  pro  lua  5c  linpioiui"»  exculacior.e  vc!  L^eiagia-.i'^-^'^"«'''«' 
ni,vei  MinKii^ijvei  /VaabapiHtx,  vel  Epicure.(nim  CJin  iltis 
quacuor  iectii  nobis  in  hoc  argamenco  nc^ociurn  eil )  aeceln- 
cacem.qua  ex  Dei  pr^deiiinacione  conitiinguntar ,  obiicianr: 
niiiil  afFerucad  cauramidoncjm.  Sienim  pixdeilui.icio  nihilR/j^.r.*  &-*it 
aliudert  quan.  dmincEiuititise  ,  occulcGequjdcm  ,  ied  u.cuipa:'fi^^'^^  ^'- 
t^jdjlpenfatio  :  quianon  indign  .<s  fuifle  certum  eii  qui  itieam-'^'''^-'"'- 
f:vrcempr2edcil:m.irencur,  iuitJlHmum  quoque  cife  interirum 
quem  ex  prxdei>ii.atione  fubeunc  ,aEque  cercura  eii  Ad  hoc, 
iic  ex  Dei  prsedeilmacione  pendec  eorum  perunio ,  vc  caufa  & 
materia  inipiis  rcperiatur.  Lapfusei^enimprimus  hamo,cju!3  T^rp.^.a  v»'» 
D®mmusitaexpedire  cenruerac.curcenfuerit,no>  lacec.  Ccr- f^rt;  Uifm^ 
tum  camen  eflnonaluer  cenruifTe  ,  nifi  quia  vfdebac  "«-^'"^^/^^7,^/j";;^ 
lui gloriam  inde  merico  illadrari.  Vbi  mencionem  gloru^  Dei  ^^^^"^  "'*' 
audisjilliciuilicia.n  cogica.iuftilenimefieoporcecquodlau- 
dem  merecur.Cadic  igicur  homo,  Dei  prouidentia  fic  o-dinan- 
te:fedluo  vitiocadit.    Pronuntiauerat  paulo  ance  Doinmis, 
omnia  qu^  fecerac  efle  valde  bona.Vnde  ergo  ilii  homini  pra-  Gen.i.jT,, 
uitasvtaDeo  fuo  de(iciac?Ne  ex  creacioneefle  putarerur,eio- 
gio  fuo  approbauerat  Deus  quodprofeftum  erat  ^  fcipfo.i^ro- 
priaergomaljtia,quamacceperaca  Dommo  puram  raciiram 
corrupic&fuaruinacotampofieritatemtnexitiumfecuatcra-  , 

xic.Q^are  in  corrupta  potius  humani  generis  nacura  euidente  ^**  •xfjnrtati» 
damnacionis  cau!ara,qu3e  nobis  propinquior  eft,concepIemur 
quam  abfconditam  acpenitus  incomprehenfibileinquiramjs 
in  Oei  praedeibnacJone.  Neque  m-smenl3e  Dei  fapiemi^  fub- 
miccerehucufqueingeiiiu  pigeac  ,vcin  mulcis  eiusarranis  luc 
cu.nbac.  &orum  enan  q  x  fcire  nf c  dacur,nec  fas  ii\ .  d  da  eil 
jgnoraAcia:fcicnci3e  appeceacia,mfani3:  fpecies. 

9  Dicecfortequifpiamme  nondum  attulifVe  quod  facriie- j.  E.Yfr;>f/». 
garn iUam  excufatiousm  eompefcerec,  £go  vcco  iie  id  quide  i^iW>  i. 
"•  Vu    ij. 


CAP.XXJII.  INSTITVTIONIS     tlB.     II I. 

effici  pofle  fateor quin  seper fr emac  impietas  &  obmurmui^et: 
mihi  camen  dixifle  videor  quod  ad  ubloquendi  non  racioncm 
tantum/edpr^t^xtumquoque  adimendumfufficercc.Excuia- 
biles  peccand.>  haben  voiunc  reprobijquu  euadere  nequeunc 
peccandi  necefliraceni;  prsefertim  quuex  Dei  ordinacionefibi 
iniicucur  huiufinodi  necellicas.  Nos  vero  mde  negamus  ricc 
exculari,;;Uandoquidem  Dei  ordinationi ,  qua  fc  exitio  dcHi^ 
nacos  conqueruDtui  3  lua  conrtcc  sequicas  .  nobis  quidem  mco- 
gnica;,rcdiilacc;rti(iima.  Vnde  confticuimus,  niliilillosfufl:i~ 
5.  nere  maii  quod  noii  luflif^imo  Deiiudicio  ir.fligarur.  Deinde 

pr^epotlere  doccmus  agcre ipios^  qui  ad  qua?rcndam  fu«  dana- 
tion;.s  origmem  ,  m  rt  condita  diuini  con/ili  j  adyta  oculos  in- 
tend<«nt:  ad  nacur:?  corruptionem ,  vnde  illa  verercaiuric,  c6- 
niue.3nc.Hacautennmputar6;ne  Deopofjfint  obltatqued  tux 
creatiom  tclhmunu  rcddac.  Tdinierfienim  SEcerna  Dei  ptoui- 
dencia,in  eam  cui  f  ubiaccc  calamicatem  condicus  elt  iiomo  :  a 
feipfo  ramcn  eius  n  aceriam,  non  a  Deo  fumpfic.quando  nulla 
aiia 'acione/icpeidiCus  cii,  nili  qiiiaapuca  Dci  creacione  in 
vitiofam  &  impuram  pcrucificacem  degenerituic. 
chieSiio.     Ex      lo    lam  &tertia  abiurdicace  Dci  pra^dc!  inationem infamac 
prxdefiinAtW'  cius  aduerfarij.quum  enim  110  alio  referamus  quam  ^ddiuma? 
""'^!^'^"''^^!:  voluncatisarbicrium,  quod  vniuerfahcxicio  exmiancur  quos 
pcrfonarum  ac  *"  "^^S^^  ^"^  hscrcdcs  Dcus  aflunnt,  ex  eo  colligunc  apud  ipfum 
ccptorem.        crgo  eflc  acccptionem  pcrfonjrum,quod  vbique  Scriptura  tie 
l{ef]).  (ju.iA  fit  gac.Ergo  vel  Scripcuram  efls  /ibi  d*fl'enc«neam,  vel  in  elcdio- 
perfoaarum      ng  Dci  efl"e  meritoruin  refpedusn.  Piiinum,  aliofenfu.negac 
aecepun.  Scripcuca  Deurti  efle  pcrfonarum  acceptoicm,  quam  quo  ipli 

iudicanc,(iquidem  Perfona;  vocabulo  nohominc  n  /ignificac, 
fed  qus:  m  homine  oculis  confpicua^vei  fauorem,graciain,  di- 
gnitacemcoBciliare,vclodiurn,conremptum,dedecus  confla- 
Aa  io.?4,      refolent.  Q^.iliafunf,  diuni.^,  opes,  porentia,  nobilicas,  ma- 
Roro.j.io.     giftrams,  patria,  formareieganiia.  &cxcera  eiulmoJi.     Item 
Gil.^.tS.        pauperta';,inopia,ignobiiicas,rordcs,cot5.*mprus,  &  iimilia.Sic 
aco.2.5.        Petrus&  Paulusperfonarum  acceproiem  non  efle  Dominum 
docenr,quia  non  dilcernat  incer  iudcKum  &  Gr;ECu.m,quo  fo- 
liusgentisrationealterumrefpuat,ample(5tatur  alterum.  S\c 
lacobusiifdem  verbis  vticur  ,  dum  vult  aflerere  Dcij  in  fuo  iu" 
QcAii$.        dicio  dridtJasnihilmorari.  Paulus  autem  ,  lio  locode  Deofic 
Eihcf.  6  9.    Jo<^uirur,qu6d  libertatis  auc  feruicutis in  iudicaiidonullam  ha 
beat  racione.Proii.  Je  nihil  rcpugnanci^  eric,  (i  diceaius,Deuni 
T^.i.oflendes  fccundum  beneplacici  fui  arbiirium eligere  in  fiiios,nullo  me- 
«//.»7  -tp„gna-  nr  >,quos  vffum  fuerit,aliis  reiedis ac  reprobatis.    Res  tamea 
tixt!^uimf(e.    iicexplicariposeft^vc  plenius  fatisftat.  Quscruntqui  fiat  vtex 
V.deAuguft.  duobusquosnL«IIumcritum  difcriminat,  alterum  pr^ctereatin 
«P'    m'      cieftione  fua,alc€ru  aflfumat  Deus.Ego  viciffini  rogo.puteatne 

iii 


DK     MODO     PERClP.    CHRISTI    GRAT.  JJ9 

in  eo  qm  afTiimirur  efTe  aliquid  quod  Dei  animu  ad  ipfum  in- 

clinet.  Si  nihil  facebuntMr  (  quod  neceifc  ett>iequetur  Deum 

non  Ijominem  inueri ,  (ed  a  fua  bonitatc  t  ationefi,  petere  cuc  ^^/  ^^g^"t 

ilii  benef  ciac.Qu^od  igitur  hominem  vnum  eligic  Deus,altero  ^'^-^*   °^"' 

rciedojd  no  ptouenitabiiominis  refpedujfed  a  folaeius  mi- 

fericordia-.ciuiiberumefTe  debet  proferre(e&  exerercvbi&  i.Cor.i.itf. 

quodes  pJ.icet.  Nani  &  alibi  vidimus  oon  multos  ab  initio  vo- 

catos  fuiire  nobiIes,vel  fapiencesjvel  fpledidoSjVt  Deus  humi- 

JiarietCcirnJs  fuperbi«m,tatum  abell  vt  perfonis  deuinftus  fue- 

riteiusfauor. 

ti   Quare  falso  &  peflime  Deum  inxqualis  iuftitiac  infimu-  Exceptio.Fie^ 
lant  nonnuili  quod  non  eunde  n  erga  omncs  cenore  m  h;a  prf  ai<k  fujtt pMnie^ 
dcflinatione  feruat.  Si  ©mnes(inquiunt)  noxios  deprehendit,  du ttv.t in^t^mt^ 
peicetjue  omwes  puniatrfi  infonces,  ab  omnib  iudicij  rigorera  iueftDei  iujii» 
abftineat. Atqii!  perinde  cum  ipfo  agunc  acfi  vel  interditfia  iili  ^«-^- 
foret  mirericordia,vel,dum  vult  mifereri,  cogatuc  in  cotum  iu  ^*"^"» 
dicio  renuntiare.Quideftquod  flagicanc.^fi  omnesfuntnoxij, 
vt  fiaiuJ  eindem  onines  1'J  mtpanam.    FateTn-rcoitmunem 
ncxnmifed  dicimus quibufdam  fuccurrere  Deimifericordiam. 
Succurrat,aiunt,omnibus.   Sed  excipimus,a?uuum  vc  pun'en-  infirtntiA  dilu, 
do  fe  uuorjueajquum  iudicem  oftendat.id  dum  non  futiinent,  t.o,  teflimomii 
quid  aliud  quam  vel  miferadi  faculc.vte  Deum  fpciitire  conan-  iyiugufimi  fir- 
tur,vel  hac  faltcm  lege  ipfam  permittere  vt  ludicio  fc  prorfus  ^''*'** 
abdicec?   Quircpulcherrime  quadrantiftse  Auguftinifenten-  g  -p  ^j^^^Og 
tiJcQuum  in  primo  homine  vniuerfa  generis  maffa  in  conde-  pr^dflT.  & 
mnationem  dcfluxeric,  quse  fiunt  cx  ea  vafa  -n  )ion'  'rem-,  tjon  gratia.De  b» 
proprijeiuftirigcfed  Dei  mifericordis?  vafa  efI*e.Qupd  verb  alia  "«  perfeua 
fiunt  m  concumeiiam,nouiniqiuta?i,red  ludicio  depucandum,  '^  ^^- 
&c.Quc^d  Deus  lis  quos  reprobac,debicam  poenam  repedic:  iis 
qaos  i/ocat,immeri  a  gratia  largitur.ab  cmni accufatioiie  libe 
rari,fim'litud!ne  creditoris,cHiusin  po  eftare  eil:,  alreri  remit- 
tere:ab  alrero  exigere.  Poreftigirur  i^ominus  etiadare  gratia 
quibus  vult,cjuia  mifericors  eftmon  ommbus  dare,  quia  iuftus 
iudex.Dando  quibufdam  quod  non  niecentur,  gratuitam  fuam 
ofteadere  gratianrnon  omnib.  dando,  quid  mereantur  omnes 
decUrare.Nam  qu umDeum  fcribit  Paulus  claufifte  omni.i  fub  ^^^'^•"•J*' 
peccuo  vt  omniumifereatur,fimuladc!ciidum  eftneminiefTe 
d(?b!torem:quia  nemo  illi  pnor  dedic,  vt  mmuum  exigar. 

ir    Hocquoquead  euertendam  ^'r^deftinarioneex»eitant,  4 

quod  ipfa  ftante  cocidat  omnis  folicitudo  ,  &  bene  agendi  ftu-  ^-''^^^io.h^od» 
dium.    Quis  enim  audiat,inquiunt,2eterno  &  immutabili  Dei  ^^''*''^  .f""';'^'* 
decreto  fibihxam  efl*e  autvitam  aut  mortcm  ,  quin  proLinus^''^?,^,^^'*''* 
m  mentem  vcniatjninil  mtercfle  quomodo  fegerat:  quan- 
dofuoopcre  nihil  aut  impediriauc  promoueriqueatDeiprse- 
4eftinatiofIta  omnesproiicienrfc,  &  depJoratumin  moicffia 

Vu    iij. 


CAP-««Tf"''  IK»T1TVT10N1$      LIB.      11  T. 

^^/]b./7erco»cer^uocunqaelibidotuleric  prTcipicesibunr.Er  fane  non  in  vni- 
fjcntmyriprobfi^^erf^um  menauntur.func enifi)  plerique  porciquiprscdeiiina- 
ium  ?«"''*«^'' tionis  dodrinam  impuris  ift  s  blafphemiis  confpurcant,  at- 
<]ue  hoc  etiam  obcentu  admonitiones  &obiurgationes  quasli- 
bec  el jdunt.Scit  Deus  quid  de  nobis  agere  f cmcl  {latuerir.fi  fa 
luccm  decteuit ,  adducec  nos  ad  eam   iuo  tempore :  fi  mortem 
%.^  fdcScri-  deftinaujc.trufhacontra  renderemus^AtScriptura,  dum  pr.^ci- 
ftuj<£  htyjc  fiV  pit  quaco  maiori  8c  reuercntia  &  rehg  ouc  f?t  de  tauto  myftc- 
^r,na»3propo-  rjo  cogitand.m-»,  tum  pios  in  ionge  di'ierfua>  fenfum  inftituit, 
"/'*'''*  ti^  fceieftam  illorum  mremperiem  probe  redarguit.Non  enin% 

pr^edeftinntionem  eocommernorat  vr  m  mdaciam  crigamur, 
&  inacctfia  Dei  recreraexcwtere  nefaria  temeritae  tenremus: 
{id  porius  vt  humilfari  ac  deicdi,  ad  ludicu  eiustrcmere,  mi- 
u'f  authoyiu-  fericordiam  rufpiceic  difcamus.  Ad  hunc  fcopum  fideles  col- 
te^postoit,     lim  ibunt.  Jlle  ^utetn  foeuus  poicorum  grunnitus  aPaulo  rite 
^ompefcttur.Securos  fe  in  vinis  pergere  dicunt:  quialifinte 
huiviero  eled  ;iuni,nihii  obf  jturafi  r  vitin  quominus  randem 
!Ephef.i.4.      ad  vitamperducantur     Arqui  )n  h  unc  finem  c^cftoseff^^^ios 
Paulus  adfnonct,  vt  farCtam  ac  inculpacam  vitam  traducamus. 
i^.^yeitEiior.i,  Si  eIed:ionis  frop  »s  eft  vit^  fandinionfa,  magis  ad  eum  alacri- 
jhpoi  rer  meditandam  expcrgefacere  &  ftimulare  nosdebet,  quaad 

deddi^pr^textum  vaiete.  Qu/mropereenim  hrcintcr  iedif- 
fidcnr,a  bene  agerido  fcftai  e,  quir?.  e  edl-o  ad  faluem  fjfficiar, 
&  eledioni  propofitu  cfll  finc  vt  >\\  bmoru  '•  ft'id'um  incum- 
bimus.?  F.^ceiTant  criJO  ciu!m' di  f:xcr'leg  aqin-c  totum  elcctio- 
» /1-.    •  ^,^  nisord  nem  pcrperam  inaertnnr.   Quod  auten  f  .as  biarphe* 
«;,         mias  long  usextendunr,dumcu  nui  Itca  Deo  reprob.itos,per- 
dirurii  operam  dicunt  ii  innocentia  ^  pr(,bitare  virjt:  fe  illiap- 
Tii^ttino,        probareftud;at.- iiieo  ver6impudcntf((i(n!  mcndjcij  conuin- 
cuntur.Vnde  enim 'ale  ftudiun»  oriri  pof(H  nifi  ex  eleftione? 
Nam  qu'cunq  je  func  ex  reproborum  nuu^ero  ,  vt  func  vafa  in 
conrumeliaf  rmaca,  ita  non  definunt  perpetuiv  flagitiis  iram 
Dei  in  fe  prouocare,&  euidenribus  fignis  confirmare  quod 
iam  in  iehrum  eft  Uei  ludicium.cantum  abeft  vt  cum  'pfofru- 
.  „  ,     ftraconfcndant. 

i  ^  „  /8  Malienetamen  acqueimpudcnfer  h.^ncdr^dirinam  calu- 
ri  poidtns.  nin'a'ur  a!!j,.icn  omne^  ad  pie  vr.e.ium  exhorratirmes  cuerte- 
i.i;^.f^.i»^j».fxr<.  r.Qua  de  rc  magnam  olim  inuidi.  m  fuiHnuit  Auguftmus, 
fcri^rn  ^i.^H-  quam  aHrtC'  fif  iibro  decorreptione  &  gratiaad  Valentmii.cu- 
fttn-.fVau^t  "  t  j-yj  ledio  pios  omnes  &  dociles  facile  phcabit.  pauca  rame  h5c 
^n;  '^doih  nl-y  ^''^bojqusc  (  vt  f  >ero  )  probis  &  non  contcntiofis  fitisfacient» 
ftiyientisi  t*ua  Qu.ani  ''pertus  &  vocalis  pr^co  eleftionis  gracuit^c  fuerit  Pau- 
'  '^epV-th-Atpfr^"'  fus,ante vifu  n  eft:an  ideo  monedo  &  hortaTdo  frigidus>Con- 
di:^ieai«ne}7i,  ferant  boni  ifti  zelota?  eius  vchementismcum  fua,glacies  in  i- 
"^^*-         pfisreperieturpras  incrcdibili  iJIiusfcrucire.Etcerteptincipiii 

illud 


DE      MODO     PERCIP.CHRISTIG.  R.AT.  J^O 

Jllud  (crupulo^  omnes  toI!ic,non  euc  ik  ^  vocaros  adimmudi- 
r»em,(cd  vc  c]U!r.|ue  vas  fuum  poliidcat  in  honore,  &c.  demdc  ''^}^^f^'  ^"^* 
ni.is  eiTe  Dei  hg:aentu,creatos  ad  bona  opera  qux  pr^eparauic,    P  "^  •  ^-  ^"^* 
VI  ;n  lUis  ambulemus.ln  fuina  qui  mediocritcr  exercuad  lunr» 
inPauIo,  jb:quei  nga  dcmonihacione  mrelligcnccjuam  apcc 
con  Jliec  tjuA?  i(h  fi  gunc  inter  fc  pugnare.Prarcipic  Chriiius  vr 
i;»  L  crt dacur:  nccjuc  tamen  vci  falia  eft  eiusdctinicio.vci  pr^-  °'  *"'    '^^' 
ccpto  coii  Jiia.vbi  d  cit,Nemo  poteft  vcniread  me  ni/i  cai  da- 
tumhjcritd  Pacrcnieo.    Curnim  igicur  (uaiu  habeat  pra?dica- 
tJoqu^adducithomines  ad  fidem  .  &  continuo  profedu  in 
perfeutraiUJa  concmcat.  Nequc  rameiuipediacur  pizdclhna. 
noniscuguiLio,vc  qui  obcd;unr  r.6  ranq.jam  «lefuo  luperbiit, 
fcdinDomino  gloritntur.Nonab:^  redicic  Chriftiis.qm  haber 
auresaudiendiaudiat.  Ergodum  cxhortaaujr  &  pra?dicamus,  M^tt.ij.j. 
qui  auribusprjeditidinr.Iibenter  obcdiunt:  lui  ver6caref>tj  in 
jjhsimpiccurquod  rcnptum  eft,Vt  audienres  no  audiant.  Cur  lefa.^  5. 
aut?m(^inqui£  Augufiinus)i]lihabe.2nc,iilj  non?  quiscogno^jit  V^.de  bono 
ien/um  Domin;?  nunquid  ideo  neganciur^;  efl:  cpiod  ap^frtu  eit,  perfeu.ca.iS. 
quia  Cvjmprehcndi  non  potcft  quod  occuicum  ':"ft.'H^c  lidcliter 
ex  Auguiiino  reculi.redquiapks  f  >rte  iiichoriiatis  h  ibcbunt  ^^'^T'  ^"Z'^ 
eius  verba  qiia<n  mea,  agedum  prodeant  m  mcd:u  n  q  ix  a-  faif.ranatores 
pud  iprjm  leguntur.Nunquid  fi  iioc.iiidit"  nonnulli  in  torpo-  /;,„,«  dcdnnA 
temf  gnicieraque  vertancer  ,  &  ai.ibore  prochucs  z-^  libsdi-  ref.Uentem» 
nem  pjftconcjpifcentiaseanu-proprerea  «^e  pr^fciencia  Dei '«^*^f''"- 
fahum '>utandum  eftquod  diduir.  cft  ?  Ndiinc  ft  Dcus  illos 
b  nos  farepia».'ciuic,bonierunc,inquancal;bct  nunc  malicia 
verlen-ur;  i^  fimal.jsfore  prsefciuit, iiialj  erunt,;n  q.iancal  bct 
nuncbonitace  cer 'autur  ?  Nunquid  ergo  propcer  hijiufuu.di 
caufas.quje  de  pr.-efcientia  Dci  vcra  dicunrur,vel  neganda  funt 
vcl  tacenda?  tuncfcihcecquandoii  non  dic;;ntur ,  i.i  ;i]ios  :tur 
crrorcs?  Alia,inquif,ratioeft  verum  !.ice:;di,  aiia vcrudicendi  Cap.s^. 
nccef(icas.  CauLis  verum  tacendi  iogam  eflc.  fjmiie^  ^u.:crcre: 
cjuirum  tamenefthasc  Viia.ne  peu^res  fiint  qui  non  in.eUi-  -^^■'■f"   '^'?f«'». 
guntjduin  volumus  eos  tjui  inctlligunc  facce  docliores .-  qui  ^^""'^^- 
nobii  calealiquid  dicentibus  doftioresquide.n  noniiunL,  fed 
j\sc  redduntur  peiores.Quum  auce  rcs  vera  ica  fe  habec,  vt  fiac 
peior,nobis  eam  dicencibusqui  capere  non  poteft :  nobis  au- 
tem  tacencibusille  qui  pcteftrquid  putamucs  fjciendun|?noniie  PraUfHnath' 
potius  eft  dicendum  verum,vt  qui  poteft  c.ipere  capiac:  qiia.ri  nisdo£{ri>iacur,. 
tacendum,  vtnon  folumid  ambo  non  capianc ,  verumecia  qui  >'o  ta.enda^ed 
eft  intelIigentior,ille  (it  peior :  qui  R  audirec  &  caperec.pcr  eu  prxduanda. 
etiam  pluresdifccrer?  Etnosdicere  noluinus,quod  tefteScri- 
pturadicere  licebar.Timemusenim  videlicec  nc  loquencibus 
nobisofFendaturquicaperenon  poteft.nonautetimemus  ne 
tacentibus nobis,<jui  vcricate  poEcft  Capcre.  falficatc  capiatur, 

Vu   iiii 


fAP. XXIII.  INSTIT  VTIOMIS      llB.in. 

jEiurdemlib.  Q^am  rententiam  bieuiustanclemperftringen5,clanus  etiam 

c.a®  confirmar.Quaaiobreni  fi  Apoftoli  &  quieosfequutifunt,Ec-, 

'^p'lhhrT%  ^\^^^  d  'dores  virunciue  fecerunt,vr  deieterna  Dei  eleftione 

UpojloUc-  -vi-  pie  diifererent,  d^fubplaevitae  difciplma  continerent  fidelcs: 

f-o,f  tKemfio.  q^id  cft  qiiod  inuida  conclufi  viulencia  vericatis  ilii  noftri  fe 

rede  dicere  exjilimant,non  efte  pupulof  r^dicandum,etfi  ve- 

rum  fit,quGdde  prasdettinationedicitur  .?Im6praedicandu  eft 

prorfus."vt  qu!  ii.-bet  aures  audiedi  audiar.  Qms  aucem^habet, 

iinon.  ccepir  abeoqui  ledaturum  promittit?  Certequinoti 

accipit,veiiciac,  dum  ramen  qui  capit,  fumatSr  bibat,bibat&: 

viuar.  Siru'-  enim  pr^dicanda  eft  piet  is  ,  vt  rite  colatur  Deus: 

ira  &prxdeftij)atio,vt  <juihabetauresaudiendi,de  gratiaDei 

in Deo,non in  fe  gloiietur. 

14  Etramen  vc  fingularc3Bdificatfon!sft:udiumfdnftoviro 
^omo.opr^-  fuif,(^cdocend!  veri  i  tioncm  teniperar,  vt  pnidenter  cauea- 
topulotradeiT  ^"  "'■  9"c>.ici  licct  ottenfio.N  m  qu^e  vere  dicuncur,  congruentec 
da:  ua.  -uidilt-  finiul  pofle  dici  admoner.Siquis  it-i  plebf  ni  compeilet,  Si  noti 
tet  "jt  adifi.u-  crediti.s,ideo  fic  quia  lam  diuinituscxicio  deft-inati  eftis;  isi  non 
tioEccUfiixqua  modo  ignauiam fouet,:ed  etiam  Jndulgetmalitia?.Si  quisin  fu- 
ratury^rpri,   fm.^,^,  quoqLie  fempus   fenrentiam  excendat ,  quod  non  finc 

denter  caiieri-  j--i-  \       •  1-  • 

iur,qMe<idii     credHtiri  qui  iudiimtquia  reprobaci  1  unc:  imprv^-catio  erit  ma- 

attoffeifiio,       gisqi.-.amdviftrin  i.  Talesitaque  Aui<uftinusnon  immeriro  ta- 

quam  vcl  inf>Ifos  d  doresvel/in  ftros&  om-nofos  Prophe- 

tasab  !?^clefiai  betf  c«;flt're.    Tene  ^duni  q  idem  verealibi 

contendir,q()od  tunc  corre(fi::one  proficir  liomtj  quum  miferc- 

tur  atq;  adiruiar  qui  f <!c;c  quos  volueriteti.im  /inc  correptione 

proficerc.  Sed  quare  /fti  fic,jl!i  aliter;  abfjt  vt  d;c;imus  iudiciii 

luti  eife  non  fi  -uli.  Irem  poftea,quu  n  homiries  per  correptio- 

nem  in  viam  iuftitia?feu  veniunr  feu  reuerruntur,  quis  o  -era- 

tarin  cordibus  cor  iin  fslutem,ni/i  ille  qui  quolibet  plantantc 

&:irr'gTntedatisicremenrum?  cuJvoknci  faluumfacere  nul- 

Summ.f  ryfho-  \   m  hominis  refiftit  liberum  jrbirrium.  Noneftitaque  dubi- 

^"'^'^  ^j^ffT'^  Mndum,voIun  an  DefCquiin  ccelo  &in  terra  qusecunque  vo- 

^^     '^i^\\!     luitfer  ic,&  qui  eciam  qu^e  futu^a  .unrfecic)  humanas  volunta- 

ttorte.ao  Augn-  rr        r  n  r     • 

fitnotradtta.  ^^^^  "  \>'mt  reii^terc quuminus  faoat ipfequodvultrquando- 
quidem  de  ?pfis  homiiuim  voluncatibus  quod  vult  facif.  Item, 
quum  vuit  adducereh'.'mine.s,numi<iuil  corporalibu»  vinculis 
aIiigat?Inn?saeir,mfuscorda  mouer/eofque  voluntatibus  eo- 
rum,qnas  in  !lijsoperatuseft,trahit.Sed  quodcontinuo  fubii- 
cit.minime  onaitti  dcbet:  quia  nefcimusquisad  prsBdeftinato- 
rum  numerum  percineat^vel  non  pertinear ,  fic  nos  affici  de- 
cerevt  omnes  veiimusfaluosfieri.  Ira  fiet  vt  quifquis  nobis 
pccurret,eum  ftudeamus  facerep  cisconfortem.  Sedpax  no- 
0ra  fiiper  filios  p.icis  requiefcet.  Ergo  quantum  ad  nos  perti- 
netjoinnibusnepereantjvelnealios  perdantjfalMbris  &  feuera 

inftar 


©E      MODO      PERCIP.  CHRISTI      GRAT-         ^4» 

inftar  medicin^  adhibenda  erit  correptio;  Dei  autctii  enc  illis 
vdlcm  facere  quosprsefciuit  &  prxdeftinauit. 


CAPVT    XXIIII. 

EleHionem  fanciri  Dei  voattione ,  reprobos  auiem  jihiaccerfere 
*  iufium  cui  deJiinaHjunt  interttum. 

Huius  capitisduaseflc  parresvel  ipfum  argumentu  oRendit, 

I     Decleais,a  piimareiflione  ad  duodccimam  agitur. 
1    DeRep;^obisa  12.  ad /inera  capitis. 

Ed  vtresmeiius  eluccicat,  tum  de  eleflorum 
vocatione,rum  de  excascatione  &  mduranoic 
imptorum  agendum  elt.  Et  de  priore  quidem 
iim  aliquid  diflerui  3  eorum  errorem  refellens 
quibus  generalitaspromiffionum  videtur^eq.ia- 
Te  totum  humanum  genus.  Accjui  non  abique 
de'e(!^ueIedionem,  quam  in  feipfo  aiioqui  alconditam  ha- 
bet,  vocatione  dcmum  fua  Deus  manifeliu.  quam  ideo  ap- 
pclIa!eproprieIiceteiusteftificaci<-nem.Nam  quo>  prxciuit, 
eos&  i-r^efiniuit  coformes  fieri  imaginis  Filij  fui:  €]uos  aurem 
prjefi:i'ut,  eos&  vocauit':  quosvocauit,eos&iuft!ficauit,vr  o- 
iim  glorificer.Qjjum  fuos  eligendo  iam  in  filiorun)  locum  Do- 
minusadoptarir:videmu  tamen  vtin  tantiboni  pofteffionem 
non  veniaiit.nifi  dum  vocantur  :  concri  vt  vocati,  qtjadam  jam 
fruantur  eleftionis  Ciix  communicatione.Qua  ratione  Spiritu, 
quem  accipiunt,  &adoprionisSpiritum&  figilium  ,  &  arrha- 
bcmem  hjtredicatisfuturx  vocat  Paulus.  quia  fciiicet  eorum 
cordibus  futur^  adoptionis  certitudinem  fuo  teftimonio  ftabi- 
lit  &  obfignat.Nam  ctfi  Euangelij  prsdicatio  ex  fonte  eledio- 
nisfcaturit.ciuiatamen  reprobis  eciam  communiseft  ,  non  ef- 
fecper  fefolida  illius  probatio.Deusautcmefficacitereled  s 
fuos  docet  vt  ad  fidem  adducat:  ficuiicitauimusanteex  verbis 
Chrift'.  Qui  exDeo  eft,  hic  vidlt  Patrem,non  alius.  Item,Ma- 
iiifeftfui  nomen  tuumhominibusquosdedifti;nihi.  Quum 
alibi  dia^t ,  Nen>o  poteft  venire  ad  me  nifi  Patfer  meus  traxc- 
rit  eum.  Quem  locum  prudenterexpendit  Auguftinus;  cuius 
verba  funt,Si(vt  dicit  verirasjomnis  qui  didicit  venir:quifquis 
non  venit,  profedo  nec  didicit.  Non  eft  igicur  confequens  vc 


Tfei  drcana 
ijuidem  efl  C' 
leciix). 
Cap.  x%. 

I  •.&'!. 

Sed  vocatioiie 
efficaii  dcmum 
mamfejlAUir. 
Rom.S.iJ. 


g«rf  fit  hitiis 
vocationii  effi  • 
cacitM. 
Rora.8.iS. 
Ephef.i.iJ& 
alibi. 

lehan.  6.^^- 
lohan.iT-^- 
Johan.  6.44« 
Lib.i.Degraj- 
tiaChrifti  co 
tra  Pela.  & 
Coeleft.c.  14- 
&JI. 

Lib.Deprx- 
de.  fandloru 
cap.8. 


CAP.XXiUI.  INSTIT  V  Tl  O  NIS     L  5  B.    J  T- r. 

qul  poteft  venirc  etiam  veniat,ni7i  ic!  volucii:  atcj^  fcceifc:  /etf 

omntsqui  didicit  aPatrcnoii  folum  potcli  vciiiie,  cu  cta  vc- 

ric.vbiiam&  poilibilitans  profe<fluv,&  v  .liiinrari^.    ttccttis  &' 

adionisefFcdusadeft.  Alibienac.auus,  (^o  ell,Omn:s  qui 

audiuJta  Patre,&.  didicit,vcnit  ad  m!-:nifi,;u,l  useiiqui  .iudu.c 

&difcataPai-re,&no  veniarad  mc?Si  emiu  omais  cjt.i  audtu^i: 

a  Patrc  &didicic,  venit:  profcdo  omuis  qui  rso  venic.  no-audi  - 

u.ta  Patrenecdidicir.  na(iajdilfer&didiciirer,venuct.Valdc 

iem©ra  cfta  fcnlibus  cjrnis  h:Ec  rc)i&la,in  «.juaPaxr  .Tud.rui  <k 

docetjVt  veniacur  ad  Fihuai.Pauio  p6ft>H^cgrari.i  qu:e  oc>;iiI- 

te  iium.miseoid.b.tribuitur,a  nuiio  durocordc  recipitur.ideo 

cmppe  tribuit'.sr,vtcordis<iuricia  pnmum  autciur<!r.Qitando 

icaqj  i^aterintus  auditurjaijfert  c  -r  iapideil,  &  dat  corcarneu, 

Sic  t|mppe  facit  filios  promirfioni<;  &  vafa  nuTefcordiaj ,  quae 

pra?parauit  in  gloriam.Cur  ergono  o.nncsd  .cer  vt  VL-mit  a<l 

Chfiftu,  nifi  q«.a  omacs  quo>  docei,mifer;cc>rdia  doccf.  ^tio'; 

aucem  nonu  'Cet^iudicionondoccr?  'juoniam  cuius  vulz  muc 

reriir,&  quem  vulrobdur.u.Filsos  crgo  fibi  defi-^nir ,  ac  Patre 

^ujma^mrdu  feiis  dcftinac  Dcus  quos  clcgit.  Vocando  puri6>nifami.iaecs 

j^utem e'r£tto    fuam  afcifcit,  ac  rcipfum  iis  condunar^v^  fimul  vnu  fi   t.Quiuri, 

^'t^  -coazfio  ^utem  eledioni  vocatio  fnbncditur,  in  etmi  modu  Srv.r-iuti 

iuii^ ynifentor  ''^tis i'mtiit,m  eamhii  requirendi;mpraftergrarui::;  Dei  mile- 

A^taDei funda-  fJCordia.  Si  enim  quserim  js  quos '/occt»&  i\ui  r trione.refpoii- 

?.i«.r/.  det,quoselegeraf.Ad  eIedioneir<  auie  Ju  n  venicur.  uAx  ilVic 

CmU^e^tKf^  mirerifordia  vndecunq'  e  apparet.  Atq.e  adeo  vereiiic  loeu 

Ttim^am  vjter-  j,;jt>et  iliud  Pauli,Non  effe  voicntisncQue  curren  is^fed  mife- 

tur    Siwu^   rcncis  UeJ.Nequei(i,qnemad!nodu  vulgo  accipiuiu  qu!  mter 

■verifi .  DcigrariajVoitint.ircnKCurfumque  Itomins^  pnrtiuniur.Expo- 

Rom.j  iC.    ncnc  enirrt,dcftdcriuin  hominis  ac  conatum  nihil  per  fe  q;iide 

haberemomenM",n  fr  Deigratiaprofj  erenrur:fedqui..m  adiu- 

u.intur  illiu^ibcnediflione.habcre  fii;js  quoque  p,iUCs  in  com- 

Enchir.  acJ     paranda  falutecontcndjnc.  Qu  iru  cauilluni  Auguftini  verbi,? 

l-aurem.c.j'.  reftllerc  quim  meis  malo.Sinihil  aliud  voiuir  Apoftoi(is,nifi 

non  cflefolius  vol^^ntisaut  currentis.nifiadfiimifencots  Do- 

minus.rerorquereeconuerfoiicebit.non  foiiuseflemifericor- 

€J/^,nifi  .idfic  voiuncas  &  curiu^  Quod  fi  aperte  impium  eft,n6 

ciubitcmus  Ap  ifto!u!nomnijmiftricord;a?  rjomtni  dare.no- 

Ercepijoni.i »0-  f^ris  autem  voluntstibus  aut  ftudiis  mhil  relinquere.  \n  hanc 

vttmdtr  dtiutto.  fentcntiam  il!e  fanc'his  vir.Nec  pili  a^ftimo  quam  inducunt  .-r- 

gutiolam  ,  non  fuifle  id  difturum  Paulum  nifi  aliquis  in  nobis 

forctconarusj&aliqua  voluntas.  N6  enimquid  cfiet  in  homi- 

ne  reputauittfcd  quum  viderct  quofdam  falutis  partem  homi- 

num  induftriae  afftgnarc,fimpliciter  eorum  errorem  damnauic 

priore  membrojdcindetoiam  faiutis  fummam  Dei  mifericor- 

dix  vcndiciu  t.  Et  quid  aliud  agunt  Propheta:  quam  vt gratui- 


O?       MODO      PERCIP.      CHRISTI      CRAT.        541 

tam  Dci  vocacioncm  perpecuo  deprc^dicent?  ..  -    /71 

X  Ad  nvcipiaquoque  vocanonisnacura&diipenlacioper-  ^^^^.^^  ^^^_ 
rpicue  id  dcmonftrac :  quse  n^n  fola  veibi  prxdicatione,  fec!  &  bat.i.eiu^tia- 
Spiritus  illuminatione  conibt.  Qu_;bus  ofterac  verbum  (uum  tura  (p-difpen^ 
Deus,!iabemusapudProplicram,Repertus  fum  anon  qu-^ren-Z^if.-o- 
tibus  mc:palam  apparui  iis  qui  me  non  inrerrogabac.  Popuio  ^  ^"  W'*^ 
quinon  inuocauit  nomcM  meUjdixi,  Ecce  aii(u  u.  Ac  nelud^i  jg^^^j  ,, 
ad  Gentes  modo  eam  ciciiiciuia  pertinere  duccrcnc.iplis  quo- 

que  in  memoriam  reducic  vnde  aflumpfcrit  patrem  eorum  A- 
brahamjquumipfum  /ibi  c  nciliarcdignanjseft.  ramirumex 
media  idololatria.in  qua  cun-)  fuis  oivnib,  dcmerius  erar.Ver-  ['^''''f'^,^' 
D!  ;uilucedeimi-nmercntibuspnmumaftulger,eogratutta?bo    ^.^^^^^^ 
niraris  fua;  fpecimen  f.icj<;  luculentum  exhibet.  Hic  ergo  iam  fe  loiue.i^.?. 
cxer.c  immeiira  Dei  b  mitas.fed  non  omnibus  \n  !rJ utcm-  quia 
rcprob  smme^grauiusiudicium  ,  quod  teftimnniaoi  amoris 
Dcire  uuicnr.Acqueeriam  Deus.illuftrandseglnri^ 'li^cau^a) 
Spiritusfuiefficaciain  ab  illisfubducitlnteriorigicurharc  vo- 
cario  p -u-s  cft  falutisquod  fallcrenon  poteft.  Quopertincr  ^  lohamute- 
^  \iU\Ji  lolii;  nfSjlnde  agnofcnnus  nos  efleems  ftlios,  exbptrjtu  ,  (0^^^^^  ^^. 
que'11  dedif  nobis.Ac  ne  glorieturcaro  quod  vocanti&  vltro  'e 
oftcrenti  fnbem  refponderit ,  nullasad  audiendumcfleaure^, 
nullos  ad  videndum  oculos  affirmat.nifl  quox  ipfe  fecerir.  Fa- 
cere  autem  nos  fecundum  cuiufque  grautusJinem  ,  fed  pro  fua  ^.Lt exenrplum 
<'U&.v^nt.  Cuius  reiinfignehabebexempIumapudLucam,  \h\-vocatorum. 
Pauli  &  V>irn\h£  conc^onem  audiunt  communiterlud^i  &  •>*^'^-'J  44- 
C^entes.Fodefn  tumveibo  quum  edoftieflentomnes.narran- 
tur  crcdid.fl^equi  ad  viram  a?ternam  erant  ordinati.Qua  f.on- 
re  gratuirm  cfl*e  vocationem  negemus,  in  qua  ad  vlnmam  vf^ 
qijcparrem  folaregnav  e'eftic? 

^     Duo  -autem  errores  iiiccaucnd'  runtrquh  nonnulli  coo-  ^*"''''' '"  v««' 
perarju  1  'co  faciunt  hommcm ,  vt  fuftragio  fuo  raram  eledto-  ^i.cforum  do- 
vcm  fjciat.  ita  fecundii  eos  voluntashominis  fuperior  eft  Dei  [irin*m  imptn 
c')nfi!io.Qinfi  veroScriptura  doceattantum  nobisdari  vtcre^wnr. 
derepoffi(nus,acnon  potius  fidem  ipfam.Alij.quanquam  non  i..Qm»  ««f  f*"» 
ira  eneruanr  grariam  Spiritus  fandl-rnefcio  camen  qua  racione  ^^^l"Jf"J^^, 
indufti  eleftionem  a  pofter-ori fufpe  dut:  quafi  dubta  effet  at-  Z^^t^eUaio' 
c,uc  eriam  irjefficax,donec  fide  cofirmetur.  Equide  confirmari,  „*,,„  afide  fu'^ 
ciuoad  nos ,  minimeobfcurum  eft  ;  eluccfcereetiam  arcanum^e»)'/!««M'<<"'** 
Dei confilium  quod  Jatebat,ante  vidimu.s:mod6  hoc  verbo  ni-  "'''"' '""''"  V 
hil  aliud  intelligas  quam  comprobari  quod  incognitum  erat,^'^'"'"^'*'''^' 
&  ve^ut  f?giIlo  conf?gnari.Sed  falso  dicitur  eleftionem  tuc  efTe  "*"' 
demu  effic.-icem  poflquam  Euangeiiumamplexi  fumus.  fuum- 
queindevigoremfumere.  Certirudo  quidem  ciusindenobis 
petenda,quia  fi  adxternam  Dci  ordinationempenetraretete- 
musprofunda  illa  abyfliis  nosingurgitibic:  ed  vbieam  nobis 


CAf»XXIIlr,  INSTITVTIONIS       II  B-      MT. 

patcfccit  Deus,altius  confcendere  oponer,  ne  efi^dus  ciurati^ 

obruar.Qindcnim  magis  abfurdum  &  incl'g;^.:p. ,  quunm  Scri- 

ptura  doceac  nos  efTc  illuminatosf^cuti  n  ;s  Deus  cJegir,  iucis^ 

huiusfulgoreoculosnoflras  perftringi ,  vt  arcenderc  adele- 

^ionemrecurcnt.^Nequeinterea  inficior,vtcer'i  ue  falute  no- 

itra  fimws.initium  a  verbo  fieri  debere^eoque  debere  fiduciain 

noftramefTecontenram  vt  Deum  Patrem  inuocemus.  Pr^- 

.iDeut;3«.  14.    poflere  enim  quidam  vt  de  confilio  Dei  (  quod  nobis  prope 

cft  in  ore  &  corde )  eertiores  reddantur ,  fupra  nubes  voliti re 

cupiunt.     Cohibenda  igitur  eft  ilh  temeritas  fobrietate  fi-- 

dei,  vt  Deus  occultae  fu^gratiarnobis  tcftisfufficlat  inextcr- 

lio  verbo  ,  modb  nc  impediat  cjinalis  ,  ex  quo  large  ad  biben- 

dumnobis  aquaprofluit,quommus  fcaturigo  fuum  honareirt 

obtineat. 

EadeeaufMjfe       4      Ergo  vt  perpcram  faciunt  qui  eleftionis  vim  fufpen- 

atone  hae  cT  dunt  a  fide  Euan^elij,qi:a  illam  ad  nos  icntimus  pcrtincre:  ita 

tih'Ja<jhur  de  ^P'^"^"'^  tcnebimus  ordmem  l\  m  quaereda  eiectionis  noftr^ 

tleamiucerti-  certitudine,  in  iisflgnis  polferioribus ,  quae  fuat  certa?  eius  tc- 

ittdmeadu.Sa-  ftificationes>lia3ie<tmus.NuIIa  renraiione  vel  grauins  ycl  peri- 

lana  jnfuitm,  cuiofius  fidcles  peroeIlicSatan,quam  dum  ipfos  fuse  eledionis 

Mhim    pyaci  c^ub  '   nonc  inquietans,fimul  praua  eius  exrra  viam  inquiren- 

P'ia  arqHmeta.  j  .•  r  t-    ■  r-  ■         ■  >   •-        » 

s.Vocatio  effi-       cupiditate  f c'licuat=    Exrra  viam  mquirere  voco,vdi  m  ab- 
eax.  ditos  diuinze  fapifcnri^rccefrusperrumperc  homuncio  cona- 

1.  r;7ni7«4/if  tur,&;,quo  inteliigacquidde  fe  iir  conftitutum  apudDeitri- 
dtpprekenfM.  bunal,ad  fupremam  vfque  se^erniratcm  penetrarc.  Tunc  enini 
^.Pmf^f;o  fein  profundum  immenf^e  voraainis  abforbendum  prascipi- 
cufiodnntu.  c^f- ^""Cinnumensa:queinexphcabilibus  L-^queis  le  mduic: 
mnaute  tn ab  tunc cxc£  cUiguiis abyfrb  fc  adobruit.  Sicenim  .-equurn  ef^ 
dttosdmw*  fa  horribilf  ruina  mr.enij  humaniftoliditatempunirijvbi  fuopcc. 
ftentUrecp^i  martc  afTurgcre  ad  dmina:  fapienria?  alcicudinein  tencat.Eoque 
perrumpedt4m  exitialior  cft  hacc tentano,  quod  ad  nullim  aliam  prope/iores 

tityVt  intellt    r  f      «  r>.       -rr  ■  n        ■  •  j- 

gamwquid  fit  "'""^  ^^^^  omnes.  Ranfimms  enim  eft  cuius  non  mterdu  ani- 

denobif  confti-  mus  hac  cogitatione  fcriatur.    Vndc  tibi  fdlus  nifi  ex  Dei  cle- 

tutu  apHd  Dei  ^ione?  Elctftionis  porro  qu^tibi  reuelatio  ?  QucB  fi  apud  que- 

Mtmml*         piam  femel  inualuir.aut  diris  tormentis  miferum  perpetub  ex 

cr  ciat,auc  reddit  pemtus  attonitum.NuUo  fane cerciore  argu- 

mcntoconfirmarevciim  quanca  prauitace  prsedeftinarionem 

iniaginentur  huiufmodi  homines  ,  quam  illa  ipfa  cxpcriencia, 

fiquidem  nullo  peftilcntiori  errore  infici  mens  p  .ffi-qua  qui 

fua  erga  Deum  pace  ac  tranquillirace  confcientiam  diruic 

acdeturbar.Ergonaufragium  fitimcTius,  folicire  ab  hicfco- 

pt.locauendum,inquemnunquam  fincexitio  impingitur.  Et 

veroiicetpericulofi  marisinfbrhabeaturpraedeftinationisdr 

fp^utatio:  pacet  tame  in  ca  luftranda^tuta  &  pacaca,  addo  &  iu- 

eundanaiugatio,  nifl  quispericlitarivltro  aftectet.  Nam  que- 

admo- 


ii>  E      MODO      fEKCIP.      cHrISTI     GRAT.        S4J 

admodumin  exicialem  abyfTum  fe  ingurgiranr  quivtde  fua 
cledionefiaric  cerciorcs,  seternum  Dci  con/ilium  fine  verbo 
percocantur.  ita  qui  refteatcjue  (^rdineirfam  inuefligant  qua- 
liter  in  vccbocGtmetur.eximium  inderefernnc  conlbUtionis 
frudum,  Sit  igicur  haec  nobis  inquiredi  via,vt  cxordium  luma- 
mu>a  Dei  vocanone  ,  &  in  ipfam  definamus.    Qaznqua.m  Sed  aBeiv&^ 
hoc  non  obftit  (juin  hdclcs  qux  percipiunt  quotidie  bcneficia  cAtttneexiyrdm 
•cxDeimanu.fenti^ntexrecondira  iHaadoptionedefceadererv''"'"^"-"'»'^» 
iicud  loquuncur  apud  lefaiam ,  Fecilti  mirabilia;  cogit-itioaes  y"'"  **  ''*/"»*- 
tu2s antiquo? ,  vtr^e  &  fidcles.  quando  ea  ceu  teflcra  vulc  nobis  f"^*^^  ,^ 
tronnimaie  Deus  quantum  de  (ua  confilio  fciri  fas  eft.  Ne  cui 
autem  vide^cur  infirmum  ii^ud  t^ftimonium-.reputemus  quau 
turn  &c.aniacis  &cerc'.cuuinis  nobis  afferac,  Qiiade  reappo>  e^aiiertutr^ 
fice Beciia   'us.poftq ia  enim  de reprobis  loquutus eft,Stac(iri-  dt  ttppnfi-o  di- 
quicjpropoiic  'm  Dei,  ftacfencenciapacisfuper  cimeBteseum,  ^^  cifirmatur, 
ipiorum  &  diirirnuians  mala,&  remunerans  bona.vt  miro  rao-  ^^^^-  ^J  .^"~ 
do cjs non  modb  bona, fed&  mala  cooperencur  in  bonum.  ^^^  cantic, 
Quis  accufabiGeiedosDei?i5iufficitmihiad,oranem  iuftitiam, 
folum  habere  propitiunicui  fbli  pcccaui.  Omne  quod  mihi  i- 
pfenon  imputaredecreuit,  ficeft  qua/i  non  fuerjt.  Etpaulo 
port,  o  ver^  quiecis  locus ,  &  quem  n;>n  immerico  cubiculi  ap- 
pellacione  cenfucrim.m  quo  Deus  non  qua/i  curbacus  ira,  nec 
velu    diftencuscuraprofp  c-cur,fcdprobaturvoIuncaseiusin 
€o  bona  &  beneplacens  &  perfecta.     Vifio  ifta  non  terrec, 
fed  mijlcet:inuuietam  curio/icatem  non  excicac ,  fcd  fedat: 
iiec  facigicfenfijs,  fed  cranquillac.    Hic  vcre  quicfcituc.Tran- 
<3uillus  Deus  cranquiliac  omnia,&  quietum  afpicere  quie- 
(cere  cft. 

c    Primum,(i  paternam  Dei  clcmentfam  propititimquc  ani-  ^*^*^f*«»  «««• 
mu  qLia^riraus ,  ad  Cnriltum  conuercendi  funt  ocuIi,in  quo  fo-  ^  eleaionU  fi 
\q  Patris  anima  acquicfcfc.  Si falucem,  vicam,  &  regni  cjeleftis  damentitm  eii 
immortaIicacem,non  aiib  cum  quoq.;  confugiendumeft:  quan-  Chnftus. 
do  ipfe  vnus  &  vic3E  fo.ns  eft,  &  falutis  anchora , &  regni  cselo-  Macj.i/* 
rumh^res.   lam  quorfuineIe6tio  percinet  nifivt  in  filiorum 
locum  a  caslcfti  Pacre  coopcaci,eius  fauore  falutem  &  immor- 
talitacem  obcineamusPQuantumliber  reuoiuas  &  excutias,vl- 
timumtaaicn  eiusfcopum  non  vltratendere  istelliges.  Pro- 
indequos  Deusfibifilios  afTumpfit,  nonin  ipfis  eosdicitur    ^  *•  *'4« 
elegifie^fed  \n  Chrifto  fuo;  quia  nonifi in  eo  amare  illos  pote- 
rac,nccregni  fuih.iercditateiionorarenificiusconfortes  ante 
fados,  Qupd  fi  in  eo  fumus  elecii,  no  in  nobifipfis  repcriemua 
cledionis  noftra»  certitudincm:  ac  ne  in  Deo  quidemPatre,  fi  In/jutm^num 
iiudumiliumabfquc  Filio  imaginamur.    Chriftus  ergofpe- 9«' "'""''«<'»- 
culu  eft  in  quo  elcdionem  noftram  contemplariconucnit,  &  ^ttjecltatone 
iine fraudeiicef .  Quuai  cnim  js  fit  cuius corpori  infcrcre de-  „"i  !S! 


CAp.XXJtilll.  IN$  T  I  TV  TIONIS     LlB.    III. 

ftiniuit  Pacerquos  ab  ojterno  voluic  cfle  fuos ,  vt  pro  fil iis  ha- 
beatquotquoc  inter  eius  membrarecognofcit,  facis  pcrlpic.u 
lirmumqueteftimonmni  h-bemus ,  nos  m  libro  vicae  fcripcos 
efleii  cum  Chnftocommunicamm.  Porroiliecerca  fui  c«m- 
munionenosdonauic,  quumper  Euangehjpr^dicacionemcc- 
ftatus  eft  fe  nobis a  Pacre  dacum,  vccum  fuis  omnibus  faonis 
g  noftereflec.Illuindueredicimur,iniprum  coalefccre  vc  viua- 

mus.-quia  ipie  v(u  c.Tocies  repetirur  hf  c  dodrina,Filio  vnige- 
,  ,  nitononpepercicPacer,vtquifnuiscredicineum,  nonpcreac. 

lohan  5  24.  xHi  ^^^*^  m  eum  credUjdicicur  tranfiiiie  a  mortc  in  vita.Quo 
l^han.  ^.35.  ^cnfu  vocat  fe  panem  vitar,quem  qui  coino  deric,non  monecur 
in  xternum.Illcfinquamjnobisceftis  fuir,  fihoruniloco  habi- 
tum  iri  a  Patre  ca^lefti  omnes  a  quibus  fide  recepcus  fucric.  Si- 
quid  plus  appeiimus  quam  vc  incer  Dei  filios  cenfeamur&  h^- 
rcdes^fupra  ChriiHim  confcendamus  licec.Si  h:Ec  fuprema  no- 
bis  eft  meca,  quantopere  anfanimus,extra  ipfum  qu^redo  quod! 
„     .  &  m  ipfo  ;am  cofequuti  fumus,  &  in  fblo  ipfo  inuenin  poteft. 

^^^^J^^JI^J^^^^^Prajcereaquum  fic  ajcerna  Parris  fapietia,  immucabilis  vcricas, 
lute  noftrafidus  fixum  confilium,  non  eft  cimendum  ne  quod  iu©  fermoneno- 
iittrpres.        bisenaiTar,ab  illa  quam  qua^rim  is  Pacris  voluncate  vel  mini- 
mum  v:.riec:quinpotiuseam  fideliccr  nobis  aperit  quaiis  ab 
initiofuicac  fcmperfucura  eft.  HuiusdoifiriRsepraxisin  preci- 
bus  quoquc  vigere  debec.  Nam  ttC\  ad  Dei  inuocacionem  nos 
animac  elcdionis  fides:  vbi  ramen  vota  concipimus,  eam  ob- 
trudere  Deo  prxpofterum  eflecveihac  condicione  picifcijDo 
mincfi  elcdus  fum,  me  exaudias.  quado  fuis  promiffionibus 
vulc  noseflecontencos.  nequealibi  qua^rcre  anfuturusfit  no- 
bisexorabilts.Harcprudentianosa  multislaqueis  expediet  (1 
in  rcdum  vfum  accommodare  fci. nus  quod  refte  fcriptu  eft: 
nonautem  inconfiderate  hucilluc  trahamus  quod  reftringi 
dcbuerat. 
ultafirmttudo      ^  Acccdic  ad  ftabilicndam  fiduciam  alia ,  quam  cum  voca- 
V  '^"l"s:i"''  tioncnoftracaniunsri  diximus,e)edionisfirmicudo.  Quose- 
ftoru  nonripro  "^*"  nominis  lui  cognittonc  illuminacos  m  Ecclefiae  fuse  nnuu> 
teato.  Chriftus  afcifciceos  dicicur  in  fidem  cucelamque  fuam  recipc- 

le.Quofcunqueaucem  recipiCjciaPacrc  commiffi  dicuturac 
Ioh.(f  J7.  J9.  concrcdicivcin  viramaecernamcuftodiancur.  Quidnobisvo- 
^Jcij.^.ij.      Iumu5  ?  clamacalca  voceChriftus,  quorquoc  Pater  faluoseflTc 
velit  cos  fibi  inproredionem  tradidifle.  Ergo  fi  rcfcire  libec 
anDeocur2Bficnoftrafalus,  qu^eramusanChrifto  commen- 
daueric:quem  confticuic  vnicum  fuorum  omnium  riluarorcni. 
^omodonobis  lam  fi dubicarnus  an  fimus  i  Chrifto  in  fidem  cuftodiamque 
fcitefit.  recepcijille  dubitacioni  occurric,  dum  fe  paftorcm  fponcc  of- 

loh.io  3.       fercacin  ouium  fuarum  numero  nos  fore  pronunciac  fi  voce 
fuam  audiamus.  Chriftum  ergo  benigne  nobisexpoficum  ,& 

obuiam 


SE     MOOO      »iRCTP.  CHRIStl      GRAt.         J44 

cbui^m  prodeunrer!-»  ampli^claaiur  :  ille  aute  nos  in  grege  fuo  9bieBh  t,  de 
rcce<-fi'b;C:,&inrer  ruarcpr.i  conclulbsteitebir.  Atiubir  futuri'/^^"'/"'*'''''- 
^iTtiis  anxietns.  nivtPaulus  vocari  dc  cec  qui  eledi  ante  fuc-         '^^* 
ftnr:  ^a  Chriftus  oftcndir  m  .kos  efle  vocatos.paucos  vero  elc- 
^ftos.Quinctuoi  jp'cq«ocjiie  Paulus  alibia  iecurirate  dchor- Matr.ii.'*. 
r:;rur.Qj  bene  ftat,inc]uir,videacnecadar.Item,Infcr!asesin  J-Cor.io.ii. 
pop.Iuni  Dzi?  nolifviperbire,  led  ciinc.poceft  enim  Deus  rur-    o"^"-^»- 
fum 'bcc  dere.vc  ..'liosin'erac.  Denique  ipfaexperiencia  i^Mis  i.Deperfeue/a 
<J  .ccini;r.paiu!  elfevoc  ;cionem  acfidem,nili  accedat  perfeue-  tia.Solutwpn» 
ranci.i.qua:n'.n  '  ninibuscontingr.  Sedcnim  ii\a.  folicicudine,  rKobitciiimu 
Jiberau!t  no  Chriftus.nam  in  pofterti  cerccrefpiciuncift^pro- 
milfi  -ncs.Omrjrquod  dat  mWn  Pacer,  adme  venict  ••  &  euna 
V  <]iji  vencrit  nd  me  non  ci!ciain  foris.    Item  ,  Hxc  eft  voluncas  ^®^-  ^37  4o» 
ewj^qi.'!  n-ih^^ic  m-cPatriN,  nc-qn:d  perdam  ex  omnibus  qusc  dc- 
dir  mihi^fed  ccfufcircm  c-i  in  nouifsimo  die.    Item,  Oues  mes  loh  10,17, 
voce  mcair.  audiunc,&  'eqinjucur  mc  ,  E<;o  cugnofco  cas,  &  vi- 
ia-i^  srernam  docisnecperibuntin  setcrnum>nequc  rapieccas 
q;;ifq  ^ain-de  nunu  mea.Pater  qui  dcdic  niilii,  maior  omnibus 
eft.-&  ncmo  porcft  rapcrc  de  inana  Pacris  mei.Iam  vbi  pronii-  il{^"^"  ^ 
tiat,  Omnisarborquaiv.  non  plar.tnuicPirer  mcus  eradicabi-  MatciS  »!• 
rur;cx  oppoliro  innuic  nunquam  pofl^  a  .'>.lurc-eucl!i<juir3di- 
ccm  in  Oco  h.abenc.C«i  cou/entitiHud  Iohanhi.s,  Si  ex  nobis  »'Ioh,2  19, 
fnifirnt  ,non  'cxiiffent  vtJquc  anobis.Hinc  er.iam  magnifica  ^°°*'^'i*' 
P.iu!?  r,Moriatio  c  •n'-ra  vi  a(n  &  nKircem  ,  pr:pfcnc?a  &  futura : 
qi;ai<  m  dono  perieijcran^ise  ftmdacam  cflc  oporcer.  Nccdu- 
biuiu  eftq.;i-i  'id  ele^os  omnesfeorcntiam  hancdirigac.  Ali- 
ii\  idem  PauUisQuiccepic  in  vobisop;isbonum,perficietvtiq;  Phil.  j.lfi 
.m  dicm  Chrifti.S:cutictiamDau:d,quum  labarcerccciusfides,  Pf«^f 'J8.«. 
iu  hancfu;t;)iam  recubuit ,  Opus  manuum  tuarum  nondefe- 
res.Taai  vcroneque  hocdibiumeft ,  quum  orat  Chriftuspro 
omn-rbns  ele^St^^.quin  idem  iihsprecccur  quod  Petro  ,  vt  nun-  Lirc.zt.jZi 
qu.irn  deficiat  fidcs  eorum.Ex  quo  clicimus,  excra  pcricuium 
-defeiflioniscfle.qiiia  eorum  pieriri  conftanriampoftulans  Fi- 
liusD-ci.rep^iIfa.m  p^ftijsnon  eft.Quid  hincnosdifccre  vcluic 
Ch rift ;js,tiifi  vtconfid.imuspcrpetuono$fore  faluos,  quiail- 
Jius  femcl  fafti  fumus/ 

7  Atquoridie  acciditjvr  qui  videbacur  efle  Chrifti,rurfuih  ^»^^*"'*  » *» 
•dcficiancabeO;&  corruiinc  Imo  co  ipfo  Ioco,vbi  afterirnemi-  ^'?"  *'  °^^. 
nem  periMle  ex  iis  qui  fibi  a  Patre  dari  fuetant,  excipit  tamen  ^^^^j^^  J^^^^ . 
^filmmperdicionis.Verficft  id  quidem.fedGeque  etiam  certum,  alii^uams  de^^ 
nunquam  ea  cordrs  fiducia  tales  Chrifto  adhaefifle  qua  nobis  c-  aunt. 
ledionis  cer.ntudinem  ft.ibiliri  dico.Exierunte  nobis,  inquit  lohan.  17.11. 
Iohannes,fcd  enobis  noerant.Sifuiflentenimenobts^perma-'^''/?^'-^''" 
fifl^enr  vciqjnobifcu  Nec  inficior  quin  habeat  vocacionis  fimi-  ^Exccptiinrdl. 
iia  ru  eie^is  figna.fcd  illud cerru  eledionis  ftabilimetu  quod  i»u». 


cAp.  xxmi.  iNSTiTvTroNis     LiB.  iir. 

fideles  a  verbo  Euangeli;  pctere  iubeojillis  minime  concedo. 

Quamobremeiurmodiexemplanequaquamnos  permoueant 

quominus  in  Domini  promlffionem  cranquilli  recumbamus  v-» 

bi  pronunciat  a  Patredacos  elVe  fibi  omnes  a  quibus  vera  fide 

loh.j  i(>  & o.  recipiEur.-quorum  nemo,fe cuftode ac  paftore,:^eriturus  fit.De 

Locui  Pauli  a  ^^^^"^^^  dicccur.Paulus Hon  fimplicem lecuritatem Ghnftia- 

fecuritare  de-  "is  difluadecfed  fupinam  ac  folucam  carnis  iectir!tace,quse  fa- 

hortantif  expli  ftum,arrog3nci3m,aiiorum  contemprum  fecum  crahatjhumi- 

fatHStis-qua-  litaccm  extjnguat,ac  reuercntiam  Dci accepcxqs  gritix  obli- 

lis  timerreqm'  ujonem  inducacGenciles  enim  aIloquitur,quos  docccno  effe 

fatur  ab  dtiii*  lyj^eis  fuperbe  &  inhumanitcr  infultapdum  ideo  qui.i  ipfis  ab- 

dicaiis  in  eorum  locum  fubfticuci  elfenr.  Timorem  quoque 

requirit,non  quo  confternati  vacillent,  fed  qui  ad  fufpicicndi 

humiliterDei  gratiamnosinftJtuens>nihil  exeius  fiducia  di- 

minuat:  quemadmodum  alibi  didum  eft.Adde  quod  non  fin- 

gulos,  fed  gencratim  feftas  ipfas  alloquirur.  Namqjum  di- 

uiia  efletEcciefia  in  dnas  partes,& ajmulatio  di^fidium  parerec, 

admonetPaulusGentilcs,quodfubrog  tifuntin  iocum  pecu- 

liaris  &  fanfti  populi5cimoris&  modelti^  debereillis  eflecau- 

fam.Atquiincereosmultiersntvent  .fi^quorum  vtilefuicina- 

nem  iadantiam  retundcre.  Cseteriim  alibi  vidimus ,  fpem  no- 

ftram  in  futurum  tempus  extcndi,eciam  vltra  morte.nec  quic- 

quam  magis  contrarium  efle  eius  nacura;  quam  ainbigere  quid 

de  nobisfuturumfit. 

ExpUcatio  di.      8    I!la  Chrifti  fentencia  de  multis  vocatis ,  paucisaute  elc- 

iii,  de  multis    dis.peffime  in  eum  modum  accipitur.  Nihil  crit  ambiguum  ^ 

'^'"^'''«^f"'**  tenenusquod  debetex  fuperioribus  liquere,  dupliceni  elTc 

<«  euau.        yocacionis  fpeciem.Eft  enim  vniuerfalis  vccatio,qua  per  cxcec 

JVldtC, 21,14.  ,.i.  ir--r%_ 

nam  verbi  prxdicationem  omnesparicer  ad  le  inuirac  L)eus:c- 
tiamquibuseamin  mortis  odorem,  &grauioris  codemnatio- 
nis  materiam  proponit.Eft  attcra  rpecialis,qua  vc  plurimu  fo- 
losfidelesdignrttur;  dyminteriori  fui  Spiritus  illuminatione 
Du^lex  votA-  efficit  vtverbum  prjrdicatum  eorum  cordibusinfideat.  Inccr- 
"<'•  dum  tamen  eos  quoque  f  jcit  participes  quos  ad  tcmpus  duta- 

xuillummat.demderu^ingratitudinis  meritodcferic,&  maio- 
ri  percutic  csecicatc.  lam  quum  videret  Dominus  Euangelium 
lace  longeque  publicari,  a  pl  ?rimis  eontemptui  haberi ,  apiid 
Matt.  IX.  2.  paucosiufto  in  p^ecio  efle:  Deum  fub  regis  perfona  nobis  de- 
fcribicqui  conmuium  folenne  inftiruens,vocacores  fuos  circu- 
quaque  miti;ar,ad  magnam  turbam  muitandam ,  a  pauciflTimis 
tame  mpCLrcTe  queat:  quia  pro  fe  quifqueimpedimenca  cau- 
fccur.  vccandcm  recufancibus  illis  cogatur  e  triuiis  obuium 
quemlibet  accerfere.  Hadenusdeexterna  vocationc  intclli- 
gendam  par.ibolam  ncn;io  non  videc.  Subiungit  poftea,  Deum 
boni  conuiuatoris  mftaragcre.qui  cucumeatmenfas ,  ad  fuos 

hofpi- 


GB    MODo    Pbrcip.  emiiSTfdkAT.     iif 

hofpitescomlter  cxcipiedos.  Qjipd  fic]uem  reperiat  verte  nii- 

ptiali  non  ornatum,  minimepallurum  vrconuiuij  feftiuiracemi 

luis  fordibus  dehoneftec.    Hoc  menibr-m  fareorintelligen- 

dum  de  iis  qui  fidei  profeffione  in  Ecclefiain  ingrediuntur.  led 

Chnllirandificationenequuquam  indu'i.  Talia  EcdeGaefux 

dehoneftamenta  ,  &  vclut  K^fMtoi^Ji^-nt  non  fuflinebic  perpetuo 

Deus:fed  prout  merecur  corumrurp  rudojcxrra  proiicicr.Pau- 

ci  ergo  eleifli  fuut  ex  magno  vocacorum  numero.-non  tamen  ei 

vocatione  vnde  fidchbus  d  cimusa^Oimaidamfuamcledione. 

lllienim  iinpiorum  eriam  commun  scft,ha?c  fecumaftcrcSpi- 

ritum  regenerationis ,  qui  eft  arrhabo  &figillumfucur3r  ha^re-  hplnC.t.if» 

ditati>5quo  in  d;em  Domini  obfignantur  corda  noftra.In  fum- 

nia  ,  quum  hypocric^  non  fecus  ac  veri  Dci  culroa:es  piecaccnl 

iaftcncpronuntiat  Chriftu<;  eiedum  randem  iri  ex  loco  qiiem 

male  occupaot.ficuti  in  Pfalmo  dicttur,Domine  quis  habitabit  prjl.if.r^ 

m  tabernaculo  tuo?Innocensman4biJs,&puro  cocde.Item  ali-  Pfal.H-^» 

bi,  Hajceft  gencracio  qua^renrium  Deum,  quaerentiam  faciem 

Dei  lacob.Acque  icaadtoleranriani  hortatur  Spiricus  fideles, 

ne  segre  feranc  Ifraaelicas  fibi  mifceri  in  Ecclefia.-  quonia  tan- 

deui  detrada  larua  cum  dedecoreeiicientur. 

9    Eadem  eft  ratio  excepcionisnuper  adduftsjvbi  ait  Chri-  ExpUcatiii  t^ 
ftus  nemme.n  periifle  nifi  hlium  perdicionis.  eft  quide  impro-  li»* dmi.neTm 
pria  loquutio,  redminimeobfcura.illeenim  nos  reputabacur  "'^^'Pf'#*- 
incerouesChrifti.quiavereeiret.-red  quiilacutenebar.  Qi/od-f-^^'"'"^'"^  '^ 
porro  ipliim  aiibi  elcftum  cum  Apoftolisa  fe  fuiffb  aflerit  Do-  ioh.17.11^    ^ 
miniis.id  duntaxat  adminifteriun\  refercar.Duodecim.tnquit,  loh  iJ.foJf 
elegi  ,  &  vnus  ex eis diabolus eft,  Nempc  in  Apoftoli  manus 
euni  elegerat.  Quumauttmdeeledioncloquiturinfalucem,  Ioh.ij.«f, 
eum  procul  ab  cle(9:orum  numero  arcet ,  Non  de  omnibus  lo- 
quor;  ego  fcio  quos  elegcrim.  Siquis  vocabulum  eleftionis  v-    ' 
trobique confundac,mifere  feimplicabit.fi diftinguat,nihil eft 
cxpeditius,  Pefifime  ergo  &perniciose  Gregorius,  duni  voca-  Exeeptionli  ad 
rionis  canrumnoftrse  confcioseflTenoscradic,  eledionis  incer-  t^nrf.ctrtttuii.^ 
tos.Vndc  ad  formidinem  &  trepidatione  omnes  hortatur.hanc  "^  i'*'*^^**^ 
etiam  rationem  vfurpans ,  qui  etiamfi  qualcs  hodie  fimus  fcf^t-  h»^7i*j*8. 
«ius,quales  tamen  fimus  futuri,nefcimus.  Verum  eo  loco  fatis 
declarat  quomodo  in  hunc  fcopum  impcgerit.  Quoniam  enim 
ab  operum  meritisele<5lionem  fufpendebat.deiiciendis  animis 
plus  fatis  iUi  fuppetebat  caufx  i  confirmare  non  porerat ,  qtii 
a  fc/pfisad  diuin^B  bonitatisfiduciamnontranfferebat.  Hmc 
qualemcunqueeiusquodinitiopofuimusguftum  habentfide- 
Ies:priedcftinationem,fi  rite  cogitecur.non  fidei  conuulfionem, 
fed  optimarn  potius  confirma,tionem  afFerre.Ncque  ramen  in- 
ficior ,  Spiritu  ad  modulura  fenfii?  noftri intcrdunj  accomoda- 
%t  fcrmojQem.Siciici  qufi  dicic,  In  arcano  populi  mei  noneruc,  Eiech.ij.9. 

Xx  j 


CAP.XXlltt.  INSTltvtlONIS      LlB.IZlj 

&  ifl  catalogo  feruorum  meoriJim  n©n  fcribenruir.  Ae/i  deiiB 
I  mU4.j.  fcribcre  inciperec  in  libro  vits  quos  rccenfet  in  numert.  lito- 
rum:quum  tr.men  (ciamus  vel  tefte  Chrifto,  /cripta  effe  fiJiorti 
Deinominainhbro  vitipabinitio,  Sed  fimpliciter  his  verbis 
eorum  abdicatio  notamr  <)ui  vifi  funtinter  eieclospr::Ecipu!. 
-Pfal.tf  e.2.0.    ^^^^  dicitur  in  PfaliTio.Deleanmr  e  Iibro  vitae,^  cum  iulus  n^o 

fcribaiitur. 

Explicatislacis      lo    Enimucro elcfti.nec  ftarira  ab  vrcro,nec eodem  curincs 

^ita  adu.  dc-  cem  pore,  fed  prout  vifum  eft  Dco  fuam  jIIjs  gratiam  difpefare 

fhoms  tertitu-  jj,  ouileChrifti  pcr  v«cationem5ggreganrur.Ante  vcro  quam 

J.ZT-  fJl.     ^'^  fummum  illam  Paftorem  collioancur,  incommuni  deferco 

tioms pra^fiana  diliipaci  abcrranr:  nec  ab  alns  quKquarad!fteruc,niii  qsiyd  fin- 

a^tturhacfia.  gulari  Dei  mifericc^rdia  profCgi1tur,nc  in  vlcimr»m  niorci^  pra?i- 

^fequetni:     cipitinm ruanc,  In  ipfos  ergo  firefpicias  ,  videbis Adarprogc- 

Yiiem  ,  qu:E  commuscmmaiTj:  corruptionem  redolear.  Quod 

non  in  extremam^-  defperatam  vfque  impietatem  ferunrurjid 

non  fic  aliqua  illjsingenica  bonitacc;  fed  quia  in  ip/orum  falu- 

tem  excubac  Deioiuius  ,  S^  manusexrencaeft.  Nam  qui  ab 

ipfa  natiuirace  infirum  cfle  eorum  coidibus  leme  ncfcio  quod 

eltdionis  femnianr ,  cuius  viuute  remper  ad  piccarem  cimo- 

remq.Dci  fincinclinaci,nec  Scriprurae  auchoricatc  adiuuancur, 

&  ipfa  redarguuncur  experitntia.  Exempla  quidem  pauca  pro- 

EKempU^ijuib.  ferunt,  vndcprobenc,  cledos  »nceiIiuminacion«m  quoque,n6 

^uidi  probare  fuilfc  a  rcligionc  ali.€nos.Paulum  in  fUoPhariraifmo  vixif!e  ir- 

conantur ,  eje-  reprehcfibiiemrCornel Ju  elecmofynis  &  oracionibus  fuifle  ac- 

mcnfsfeme  ab  ceptum  Dco,&  fiqua f unc  nmilia.Dc  Paulo  ilhs  concedjmus.-in 

ipjanatinttate,  ^'^         ..       ,.'  i     ti      ••      •  •  -n        • 

tleilorum  ror- ^^^"^"^  dicimushaliucaiari.  jam  cnmi  cum  illummatum  ac 
diiHii  ivfitum  rcgcncracttm  fijifrc  app2rec,vc  nihil  illi  deeffec  praeter  penpi*. 
#.  cu-^.  Euagelij  rcuclationem.Sedenim  quidpauculisiftis  cxcm- 

A^'  ^'^*  P^^^  tande  extorqucbunc.^cicdofne  omnes  pic«atis  (piricu  reni" 
.  »"Ij"  ^r  -  pcrcffe  predicos  ?  Ntn  niagjs  qua  fiquisdemoftracj  Ariftidis, 
pium  vnH  Atit  v>o^''atis,Xenocracis,bcfp.>onis,Curij,Camillj,&aIioruinccgri- 
alterummnco  taccindc coIIigaCjomncs  qui  in  ca^cicacc  idololacria;  cicfcrucur, 
fiiniit  regHiam  fandimonia?  &  probicacis  futflc  ftudiofos.  Quinecia  Scriptura 
^tiodiOf;firm^-  non  vno  in  loco  illis  palam  rcclaaiat.  Qui  entri)  defcribitur  a 
'*  *■  '^  jppofiio  Pj,i)Io  Ephcfi-orum  ftatus  ante  resenerationem ,  sranum  huius 

txempio.  f       ..',,  -        1.^        ,     ■  •if.r^^I^ 

£phef  2.f.  fcminis  nullum  oitendit.Erati6,inquitjdelidtu  &  peccatis  mor- 
^.^cripiurare-  fiii>in  quibus  ambuiaftis  luxta  feculum  mudi  huius,iuxca  prin- 
uj.mat  huic  e>-  cipem  acris,  qsi  nunc  agit  in  fiiiis  contumacibus:  inter  quos  & 
*''".*•    ^  nos  omnes  verrabamu.r  aiiquando  in  concupifccntiis  carnis  no- 

1  h  !"'  g  ♦«^'•x.facifnccs  qua»carni&  meatiiibebanc.Eteramus  naturafi- 
E^>h.4  i8.'  ^*i  iT3e,ficut  &  ca2teri.Itcm,Meraentote  quod  flne  fpe  aiiquado 
E«c«;/>/io;i;i</»-fueritJs,&  Dco  carucritis  inmundo.  Itcm.Eratis  aliquaado  te- 
ftrfw.  nebracnunc  autem  lux  fn  dominorvt  filhj  lucis  ambulate.Ac  ea 

fottc  referri  volenc  ad  ignorantiam  vciiDci  qua  eicdos  ante- 

qusoi 


DI     MODO     PlRClP.    CRR.1ST1GRA7.  54^ 

quam  voceutur,deqineri  non  ne^ant.Qu/tnqitain  hoc  c0e:im- 
pa.detu^r  calumauri,  quumex  lUus  inferat,  aon  ianiafHpiius 
eireveinienciendum,velfuirajidum:quid  riinen  adaliosiocos     .         .    , 
j:eipondebuni?Quali$illeefl  ad  Corinrhioi.vbi  quum  denun-  ^,j^ij,.aicx^ 
tiairct.neq.  fcortacores.nequc  id-ololatrasjnequc  adulteros,ne poi^eU  exprqin 
que  molies,nequepfJEdicatores,  ntque  fures.neque  aaarosre-  teftimvt^iU.  i 
gniDei  fure  h^redes:  cocinuo  rubi««.c,  illos  i>fde  flagitiis  fuif-  ^-Cor.tf.  $  \t, 
lc,anteChriltum  cognitu,implicicos.nfic  ve*6 Scianguine  eius 
ablutos,&SpifiCuIiberaco5.1t«  alccr  ad  Romanos,  Qtieadmo  Rs^ai.??.!^. 
du  prrbyiftjs  membra  veitra  leruaimmudicLc,  6c  uiiquicaciad 
iniquitacem,  nu»icaddiciteiU."i  iv\  leruicutciuititi^.Qm^Gnini 
f  utlu  ex  iUis  habuiiliSjin  qiiibus  nunc  mer^.6  erubercicis.^&c. 

ii     Quale  cuflC  ,  afn;ibo ,  elediouis  lejiien  in  lis  gerrnina-  Ti^rtie.  ri/paK^ 
bar,qui  loia  vica  multifana  cocaminaci.quaii  defper^JCinequi-^^J"'^^'''^'''^^*'' 
ria,vT>lucaba;irur  in  il*gitio  omaiii  maxime  nefando  &  txecra-  ^  '^"P^^^'^^'^^ 
bjji?Secundu  eos  5  loqui  volui^ec,debuerat  oilendere  quaatii 
Dei  beuelicentiaj  deberenc ,  per  quarrironferuatieflcnt  ne  in 
tatasfceditaces  p.oiaberentur.Sic&l^ecrusdcbuifiet  facshor-    _     -  • 
tari  ad  gratitudincm  ,  ob  femen  eledionis  perpetuum.  Con-  J°  f^^  j'^'  .- 
tra  aucem  admon^et,  fuffecilTc  prajceritum  tempus.  Gentiii  ^^^i-'t.^c<^^iui^'. 
dmibus  conlumaiandis.Quid  li  venicurad  exempla?QuaIe  iu^ 
iliciasgermen  in  Rahab  mcretriceaate  fidem?in  ManaiTe,  quii 
Ie'ufalcraincingerecur,^propeimmergereturfanguine  Pro- 
j)hecaram?In lacroi>c, qui  mter  vlcimos taadem fpirici:Sjderc  ^"^S^  4«» 
/ipi(cenciacogicauit?  Facefrantergoti2Bcargumenta,qwa:iibi- 
jpfis  homines  curioluli  temere  fiiieScriptura  excogitint.  Ma- 1^^-*-  5^  ^»- 
neat  autemaobis  quod  habet  Scriptura,  Omnes  pititcr  ouicl 
perdicarum  iniiar  aberrafle,vnumquenque  declinafie  in  viaiu 
luam,hoceft,pexditionem.HoGperditionisgurgitc  quosalir. 
qMando  eruere  Dorainijs  ftacuit ,  eos  in  fuam  opportuni.:a:eiu 
difFert :  tantiim  conferuat ,  in  blafphemiam  irrcmiffibilem  nc 
deuolHantur.  ..  _ 

li    Quemadmodum  fu3e  erga  eleftosvocationis  efBcacia,  ^/r^rrf     f.;»» 
faiutem>ad  quam  eos  ^(ernoconliUQ  deftinaracperficit  Deu«;  capitts.qua  di 
ita  fuaha.bct  aduerfus  reprobos  iudiciajquibus  c6filiumdeil-'^i"'*""*''^'***-' 
lis  fuum  exequatur.    Qu^os  ergo  in  vicae  concumeliam  & m.or- 
tis  exitiumcreauic  ,vt  irsefu^  organa  forent,  &  feuericatise^ 
xempl»:  eos>yc  io fincm  fuum  perueniant,nunc audieHdi  verbi 
fui  facwlcatepriutf.nunceiusprardicacione  magisexc.5c;jt5&  ,, 
obftijpeficit.Prioris  mcmbri  quum  innuiiiera  fincexcmpla,v-  Horum  quofdA 
num  tamen,quod  eft  prasaliis  iUuftreac  n/vtabile,  eligamus.  audi^ntLi-vtTbi 
Qijatuorcirci«erannorummillia  ante  Chrifti  aduetum  cfBu-^"*  ^''^^^''*'^ 
xerunrjquibusfalutiferajdoftrin^elucem  cundisgecibusocvul^  ""'"^     ^*"' 
taui.t.Siquisrefpondcaccatibeneficijcompotesideono  fecifle 
quia  indigaos  iudicaric.-nihib  erucigniores  pofteri.  cuius  rei 

X.\    ij 


^A?.    XXIili  IN  ST(T  VTltJNlS     LIB.      III. 

pr^ter  experiencta  tcftis  loci/ples  eft  Malachias ,  qui  incre<$o«- 
3c-l.'>     litacem  craffi^  Wafphemiis  pernuftam  coargues.venturu  tam^ 
recfcmptorcmdenuntiar.Curergohispotiusquam  ilUt  datur? 
ffuftrx  fe  torqueac  q«i  hic  caulam  requirat  arcano  &  in.'cruca*. 
bili  Deiconfilioalrioiem.  Neceft  timendum  nequisPoiphy- 
njdifcipulus  Dci  iuftiti«mimpunearrodar,  nobis  pio  eanihii 
rerpondccib«s.  Qjjfi  enim  «(Terimusnullos  perire  nnmeretes, 
gr.icuitxeHebeneHcedri^Dei  quod  nonnudi  liberancur ,  a- 
bunde  pro  illuftr.inda  eius  gloria  diftum  eft  ,  vt  noftra  tergi- 
-uer/atione  nequaquam  indigcat.    Pr3cJeftinationiigitur  fua? 
xAlmtf^.  ,^^  viim  ficii Tumnihs  ilie  aibrtcr,  vbi  c]uas  femel  re^-robauir, 
dic^itiontmAfis  ^^"^  ^"'^' communicarione  o.batos  dcferic  in  ca'cicate. Alterius 
»x-acnt^jToff-mtinb\\curx\  excaiit  quotidiana  documenca  ,  tum  mult*  in 
/iupejactt»       Scripcuriscontinentur.      Apud  ccntum  e»dem  ferc  habetur 
ccnc!©,  vigintiprompca  fidci  obedientia  fufciipiuntr  alij  vel 
nullrus  penfi  habent.vel  ridenr,  vel  explodunr,  vel  ubominan- 
tur.Siqujsrcfpondert,  diiicr/ifaccm  ex  corumproueniie  ma- 
Jicia  &  perucrfitate,  nondum  facisfadumfuerie;  quia  &  illo^ 
rum  ingenium  eidem  malicia  occuparetur,  nifi  Deusfua  bo- 
n  race  corrigcrer.  Idt^oquc  fcmper  implic3bimur,niiifuccur- 
rac  ilhid  Pauii,Qujs  te  difcernitPQuo  /ignificat  no  propria  vir- 
^Cor.  4.7.  ^  ruce.fedfola  Dei  gracia-ahos  aiiis  pia?cellere. 
jj     ,.        r      ''i  CuretRogratiam  illislarnendo,  hos  pi^cermitcit?  De 
redciifoiejicur  'Ao-^  caulam  reddicLucas,  k^m  ad  vicam  func  orduMCi.  De  11» 
DeiM  ita  fa-  crgo  quid  renticmusmifi  q^ia  func  vafa  ir.F  in  c6rumelia.^Qj,a 
ctatyn:^  tj,iia  renecu  Auguftinoloqii^i  nospigeac, Pofler(uiqu:tillej    Dcus 
rebrobt     funt  rnalorum  volontaremitt  bonum  conuertcrc,quia  omnipotes 
vafay-amc^  eft.Poffet  pUne.  Curerao  non  ficitPQjia  nuluic.Cur  noluc 
ad    mteritum  i''f'penes  ipium  ett.    Debemus  enmi  nou  plusfaperc:  quam  o- 
epuit-  portet.multoque  id  fatius  eft,  quam  tergiiicrfari  cum  s^hryfo- 

A£r.i3.4«.  ftomo.Quod  volentem  tranac  &  manum  pttrrigeiirem.nedif- 
.Lil».deG'.^nef  crimen  fn  Dei  iudicio,  fed  fo!o  hominum  arbitno  ficum  vidc- 
fj  ''^/'*,*^ '-  Jitur.  Adeo  quidem  noficnm  eftin  pioprio  homims  mocu  ac- 
uerr.Paiilj.  cedere,  vtpiis  quoque  &  Deum  timentibus  fingujan  adhuc 
Att'i<>.i4.  inftinftuSpiricusopus  fit.  LydiapurpurariaDeum  timebar, 
&camen  cor  eiusaperirioportuit,  vt  accederecdodrin^ePauIi 
&  in  ea  proficeret.Hoc  now  de  vna  miiliere  diduiw  eft ,  fcd  vc 
x.Cofirmat  0ab  fcumus  profcdum  cuiufqiic  in  pietate,  opusefTearcanuSpi- 
cpp6/i!ist  e€fo  ricus.  Iftud  quidem  in  qu^eftioncm  trahinon  potclt  ,  multis 
rum  exemp.s.  verbufuum  Domiaummittere,quorum  c^cicatem  magisvclic 
i,^h  exempio  agprauiri.Quorfumenim  roc  madata  Jeferri  iubetad  Pharao- 
^„,j  Hem?an  qmafaepius  repetitis  legationibus  mitigatum  irifpe- 

i":xod.4.ii.'    rabai?Im6  antcquam  inciperct,exitum  &  nouerat  &  prxdixe- 
Eiejz.j.&ji.a  rat.Ito(dicebatMofi)  &  expone  illi  voluncatemeara.ego  auce 
inducabo  cor  eius  iie  obteraperct.Sic  quamEzechicle  fufcitat 

prar» 


DB      MODO     PBHC.   CHRISTI     Gf^AT.  ji7 

pra?  nonecfc  mictere  adpopulurcbcllem  &  contumaeem  :  ne 

cerreatur  fi  lurdis  fe  canerc  videat.Sic  leremiar  prscdicitjfutura 

cius  dodrinammignem  ,  vtpopvluminftar  ftipula?perdat&  j**!**''^* 

diriipec.Sed  magis  eci  imnu  premit  lefaia» prophetia.fic  enim  a  Et popuUludai 

D  -mino  dimitcicur,  Vade, & dtc  filiis  Ifrael,  Audiendo  audice  ctaHte  (^  poit 

Sc  ne  intclIigatis.Videndo  videtej&  nefciati$,Obftinacor  po-  chriftumin  car 

puJi  huiws,  &  aui  cs  eius  aggraua ,  &  oculos  eiws  obJme  ;  vc  ne  «^  eMitunt, 

£  uce  videac  oculis  fuis,  &  audiac  auribus  fuis,&  corde  intelli-  '^^^•^*'^*' 

gacqu  •  conuerrusfanecur.  Ecce,  vocem  ad  eosdirigit ,  fed  vc 

mai;is  ob  urdefcant-.Iucem  accendit.fed  vt  reddantur  c^ciores: 

d;>(ftrinani  profert,fed  qua  magis  obftupefcant,  remediu  adhi- 

bet,fed  nclanentur.AtquehancpropIi%tiamadducensIohan- 

nes  Judxos  Chrifti  dodirina»  no  potuifle  credere  afTerit  quia  \t\ 

eos  incumberet  hsec  Dei  maledidio.  Ncque  hoc  quoque  con- 

trouerti  poceft,quos  Deus  iUuminatos  no  vulc,  [{Ws  doftrinaoi 

fuam  SEfligmatibus  inuolutam  tradere;  nequid  mdeproficiar, 

nifi  vcin  maiorem  hebetudinem  tradacur.Teftaturenim  Chri  ^a^c.ij^. 

ftus  feideofolis  Apoftolis  cdiflerereparabolas.inquibusapud 

nuiItitudinemloquucuserat:qtiiahijdatu  ficnoflemyfteria  re 

gni  Dq\  3  VLilgo  non  item.     Quid  ,  inquics,  fibi  vuic  Dominus 

eos  docendo,  a  quibus  Ae  inteliigacor  curac  ?  Confldera  vnde 

Yitium.&definesinterrogare.  In  veibocnim  qualircuMquefic 

obfcuricas.fatis  tamen  fempereftliicis  ad. conuincendam  im^ 

piorum  confcienciam. 

1+    Reibc  nunc  vt  vidcamuscurid  Dominusficiat  quodS"*^'*-   cu*» 
cumfacerepalam  eft.  Si  rcfpondeatur,  ficfieriquiaimpicta- '^'*"  reprobn 
2e,nequ.cia,ingracicudine  fuxmerici  funthomines;benc  id  qui-  ^pg^"*^ 
dem  &  vcte  dicetur:fed  quia  nondum  pates  iftius  varietaiis  ra  ^^^""^^" 
tio,curaliisin  obedientiam  ftexis,  iftiiobduratiperfiiianc  :iti 
ea  excutieda.necefTarioad  illud  quod  ex  Mofeannocauit  Pau-  'KlIP-'^-  ^d^uj 
lusjtranfeunduni  eiit;  nempc  quod  ab  iiiitio  eos  excirarit  D®-  "^^^JT-^rio     *fl 
minus  vt  oftenderet  nomen  fuum  in  vniuerfa  terra.Qupd  igi-  ^^"C^""^'^"'^ 
cur  fibi  patefado  Dei  verbo  non  obteperjnt  reprobi.probe  id     ^'"'^*'^' 
inmalitiam  prauitatemquecordis  eoru  reiicietur,modo  fimul 
adiiciatur,ideo  in  hanc  prauitatem  addidos.quia  iufto,fed  in- 
fcrutabili  Dei  iudicio  fufcirari  /int ,  ad  gloriam  eius  f ua  dana- 
tione  illuftranda.Similiter  quumdeliliisHelinarracai:,  quod  Ccnftrm/iuo  i 
nonaufcultaruntfalutaribusmonitis,  quia  volucrit  {^om\n{x%("-f(picuo  di3* 
oociderc  eos:  nan  negacurc6'umaciamapropria  ipforum  ne-  ^  teHimoni» 
quitia  profeftam  eflc:  veruna  fimul  notarur  cur  in  contumacia  '^j^^^"^^  ■/'*■* 
deferti  fuerint,  cjuum  potucriteorum  cordaDominus  emolli-  i.^^nn.i.jkj^ 
rc:quia  fcilicet  eos  femel  etitio  deftinafletimmutabileeius 
d€cretum.    Eodem  pertinetiliud  lohannis,  Qjiiimtanca  fi-  g^  Euangtlicii^ 
gna  fecifIct,nemo  credidit  in  cumrvt  fermo  lefaiae impleretur:  tefi,moHiis. 
Domincquis  credidit  auditoi  noftro?  Etfi  enim  a  culpa  non  li-  loh.i;.5.§. 


i 


CAf.XXUII.  INSTIT  VTIONIS     ll^.     Ili 

c    f  •■  bcrat  pcruieaces,contentus  eft  tamen  illa  rationCjquod  in/ipi- 

dafit  homtnitvusDei  gratia  ,  doaec  Spiritus  fandus  faporem 

loh.My*        aflerat.    EtChriftus  lefaia»  vaticinium  citans,  Erunt  omnes 

'  dc)<5ti  aDeo,noii»ari6  tenditnifi  ludarosefrereprobos  &abEc 

cle/ia  extraneos:  qu^a  funt  indocilcs :  nec  aham  caufam  afFert 

ExPauli dma.  njfj  ^,,^ j  ^ j  j,Q5  jjQjj  pertineat  Dei  promiflio.   Quod  confir- 

HCoi-.i  tj.     niat  illui  Pauli.Chriiium.qui  ludsrs  eft  fcadalum,&  Gentibus 

i^viltitiajcflcvocacis  virtutem  &  fapiefiam  Dei.  Nam  vbi  A\xx 

quid  fcrecotmgat  quotie";  pr^dicatur  Buangclmm  ,  nempe  vc 

a!ios  exifperet.ab  aliis  rpcrn.-Jtur,dicit  apud  iolos  vocatos  efle 

in  precio.Paulo  ante  qtridem  nommauerat  credeutes ,  fedgra- 

tize  Dei.quK  fidem  pr:Fcedit,noiuir  graeium  luUm  ncgare:  quin 

potius  hoc  fccundu  corredionis  vice  adiidit ,  vt  Dei  vocatio,- 

Ttiprohrum    nifideifu;E  laudem  adfcriberet  qui  Euangelium  amplexifue- 

^Bitcito'.  rant.   Sicutietiampaulo  poft  doceta  Deo  eledosefTe.    Harc 

dum  impij  audiunt ,  quintancur  Deum  mi *eris  fuis  creaturis 

inordinttapotentia  ("n  fa»uiti^fux'lndumabutf.^  Sed  nos,  qui 

cunftoshomine^  tot  nomimbus  Dei  tribundi  obnoxiosnoui- 

r^^ovfio.       "1"*  ^^  ^^  "n^Ie  inrerrogJti  nc  in  vno  q  lide  fatisfacere  queat, 

confitemur  nihil  paci  repiobos  quod  no  iuftif/imo  Dei  iudicio 

conueniat.  Qu^od  rationem  ad  liquidum  non  afTequimur,  ali- 

quid  neCcire  non  recufemus,  vbi  (e  Dei  fapientia  in  fuam  fub- 

limitatem  attollit. 

^dnerfMhane  ' 'S     ^t quoniam  obiici  folcnt  pauci  Scriptur^e  loci.quibus 

Je  tujf*  repro-  videtm  ncijare  Deusfua  ordiiutione  fieri  vc  miqui  percatjnifi 

borumreie^io'  quo  ad  fcrcclaminte  ipfi  mortcm  fp  )ntc  fibi  accerfunt:  cos 

7b-  tifner^  breuitcr  explicando  demonftiemus  nihil  (uperiori  fentetiae  ad 

PrVw.vArEr»-"^'^^^'^*"   ProFertur  Fzechiciis  locus,  quod  Deus  nolit  mor- 

(ktele!  tempeccaforis,fedmag!s  vtCMnuertatur& viuat.      Sihocad 

Bxech.j4  II.  totumhumanumgenqsextendere  placet,cur.  plurimosad  re- 

j^/fonfio.       fipifcentiamnonfolicitatq  iorum  animiad  obedicntiam  ma- 

^aMjt|.       gfsfunt  flexibiles  quain  eorum  qui  ad  quotidianas  eius  fnui- 

tationes  magis  ac  magis  obdurefcunt  .^  Apiid  Niniuitas  &  So- 

domitastefteChrifto  ,  Euangclij  prxdicatio  &miracula  plus 

fruftusartuliffentquam  in  luda:.-^.  Qui  fic  erg  o,  fi  vult  Deus 

cmncs  faluos  fieri,  vc  mifcris,  qui  ad  gratiam  recipiertdam  pa- 

ra:iorescflent,ianuam  popnitcntiarnon  aperiat?  Hinc  videmus 

violehter  torqueri  locum,  fi  Dei  voluntas  cuius  meminit  Pro- 

phec3,opponitura?tcrno  eius  confilio  ,  quo  eleftos  difcreuit  a 

rcprobis.  Nuncfi  qua?rirurgenuinusProphcta?fenftts,tantiini 

^^^^^5ic4/J  '^^^  f^acere  vult.  Atquehiccfummaeft, 

exp  tc      .  ^^^  ^^  dubitandum  quin  Deus  paratus  fic  ignofcere,  fimulac 

conucrfus  fuerir  peccator.Ergo  eius  mortcm  non  vult,  quate- 

nusviiltpoeoicentiam.  Expcrientiaautem  docet,  ica  vcile  refi- 

pifcere  quos  ad  feinuitat,  vt  non  tagit  omnium  corda,  Neque 

tamcn 


»  E     M  O  D  O     P  E  R  C  I  P.  C  H;  R  I  S  T  I     6  R  A  T.        ^48 

Mmeti  ideo  dicendiim  cft  fallaciter  iufum  agcre :  qaia  ct/i  vox 
cxceina  tanta  inexcurabires  reddic  qui  eani  audiunt,neque  ob» 
fequuntur,  vere  tameii  cenfeturteiljmoaiii  grati^  Dei  quo  ii- 
bi  recoticiliat  homines.T^etmuscrgoProphef«confilii]i,n5. 
placere  Deo  moricm  peccatoris:ve  confidat  pij,/imulacpaeni- 
tentia  tadi  fuermtilibi  parara  effe  apudDcum  veniam  :  impij 
vero  fenriant  duplican  crimen  lau^quod  tantae  DeicIemenciaB 
&facilirafi  non  rtfpondent.  Poenitentiae  igitur  femper  obuia 
Dei  miIcri(5ordi»occurret.fed  pae»ircntia  quibqs  detur  taom- 
nes  Prophctae  qua.ti  Apoftoli atque  ipie  Ezcchiel  clare  docet. 
16    Adducirur  fecundo  Pauli  locus,  vbi  trtdit  Deum  vellc 
oiunes  lahjosfterircuiusetfi  d'>ucrfa  cft  qua  fnpcrioris  ratio,a-  p^'JJ"    *'* 
liquid  caiHCfj  tft  commune.Kefpondeo,  primum  cx  contextu  T^eiponfio. 
palamfien  quiomodo  velit.  vcrunque  enimcopulat  Paulus,  i.Ti^u.i.^» 
quoc!  vcU:  iait5osfieri,&adagnitionem  veritatisperuenire.  Si 
hoc  ^terno  Dci  confilio  fixum  cfte  voI«nc,vt  ftlutis  doArinam 
pcrc:oiant:(|ttid  fibi  vult  iUud  Mofis.QBjf  gcns  eft  tim  inclyca, 
vt  ad  eamappropinquetDeusficut  ad  te?Quifadu  eftyt  pri- Efeut.4.7', 
uai^erft  Deus  Euangelij  luccmuItospopuIos,qua  alij  frucba- 
turrQ^i  ^aiftumcft  vcnunqua  puradodrina*  pietatis  cogiitio 
ad  quolHam  peruenerftjalij  vix  obfcura  qusedam  rudimentf  gu 
ftauerint/Hinc  iam  elicere  ptopcum  erit  quorfum  tendat  Paa-  Senfns ^Apift^^ 
lus.  Pr^eceperac  Timotheo  folenncsin  Eccle/iaprecationes//. 
pro  regibus  &  principibus  concipere :  q^um  aurtem  abfurdum 
nonnihil  viderecur  oraciones  ad  Deii  fundiprogericre  hotni- 
numpropedeploratofqui.i  non  tatitumaChn<fticorporeaIic- 
ni  omneserinfjfed  ad  regnum  eius  opprimedumrotis  «ribus 
enicebancur)nibiic"it,acceptu  idefle  Deoquivelit  oTnnes  ho- 
mines  faluos  fieri.  Quo  ftihilaliud  profedo  lignificat  quam 
nullihoinmum  ordini  viam  ad  falutem  pr^clufifte^quin  potius 
mifericordiam  fuam  (ic  cfFjdifle  vt  nailuni  eiusexpertcm  effe 
velit.  Aliae  rententia»  no'n  declarant  quid  de  omnibus  occulto  Tmia.sxSerL 
fuo  iudicio  DomirTus  ftatuerit:(ed  paracam  denuntiant  omni-  Piur^     dnioy 
buspeccatorib-Jsveniam,  qui  modo  fe  ad  cam  requirendam '^^^''"^''^'<'- 
conueriunt.Nam  fi  tenacius  vrgeac  qaod  dicitur  velle  mifere-  '^""*"^  "^*f^' 
ri  omliium,  ego  concri  excipiam  quod  :rlibi  fcribitur,Deu  no-  Kedovjh. 
flrum  efleiticxlojvbifaciat  qusecunque  velir.  Sicergo  expo- Pfiim.ny.j, 
nendumerithoc  verbum,vtcumaItero  conueniat.Miferebor 
cuiusmiferebor,&commiferaborqaemfuero  miferatus.  Qiit  Exod,j|.  if. 
deligit  quos  mifericordiaprorequidebeat ,  eam  non  omnibus 
impertitar.Sed  vbiclareapparet  nondefiogulis  hominib.fed 
de  hominu  ordinibus  illic  agi,faceflat  15gior  difputacio.  Qua- 
quafimuInotandumeftjPauIum  non  aiferere  quid  fempcr& 
vbique  &  in  omnibus faciat DeUs.fed  liberum  ei  relinquere  vt 
f eges  tadem  &  magiftratusparticipes  faciat  c^Ieftis  dodcinar, 

JCx    iiij 


€Af.KU\iU  iNJf  IT  VT  lONIS     L  I  8.     111. 

quanwK  aduerfuseampro  cjecitaterua  inraniant.Videnturror 

tius  vrgere  obitdoPetriloco.Deum  neminem  velleperire,red[ 

^'^°'fi'^       omnesrccipereadpcrnitentiam.  Verum  nodi  iolutio  ia  mox 

%ti  .)  •     •inlccunda  verbooccurrit;quia  voluntasrecipiendi  ad  poeni- 

tentiam  non  alia  intelligi  poteft  nifii  qux  pafsim  iradicur.  Sa- 

neconuerfi»in  Dei  manu  eft  .in  velitomnesc6wettere,inccr- 

rogeturipfe;  dumpaucis  quibufdam  fe  daturumpromittitcoc 

carneuin,3liis  cor  lapideum  relinquendo.  Vcrum  qaidem  eft, 

ni/irec?pereparatus  eflct  qui  eius  mifericordiam  implorant, 

Zach.  lo  i.     concidere  ii^a  fenteciam,  Conucrcirnini  ad  m,e,&  conuerrar  ad 

vos.fed  dico  ntminem  mortalium  ad  Ocum  accedere  nifi  qui 

diuinituspra?uenitur.  Ac,  fi  inhominis  arbitrio  eflct  poeni- 

iJTita.x.iSf  tentia,nc>n  diccret  PauIus,Si  forte  det  iUis  poenicenfiam.  imo 

nifi  idem  Deus,qu/ ajd  poeniceniiam  omnes  voce horracur ,  ar- 

canoSpuitus  moiueledtosadducerer,  non  dicerec  leremias^ 

Icrem.ji.  i%.  Conuerce  mc  Domtnc,  &  conuertar :  vbi  enimconucrtiftinic,» 

•  n-  *£^  popnirenciam. 

^pUcemxolL     "    Sfd enim(inquies_)fi  ira  eft,parum  crit  fidei  prominio- 

fntem  in  peo    nibus  Euangeiicis,qux  quum  de  V(  luntatc  Dci  teftantur.cuni 

"uideri.  vcUe  afleruc  quod  i«uio!abili  eius  decrcto  aduerfetur.Minime 

^^iJj>ot^.        vero.qualibetenim  vniuerralesfint  lalutis  proraiffiones,  nihil 

tamen  a  reproborum  prajdeftinatione  dircrep5nr,mod6  fn  ea- 

rumefFedum  mentcmdir»gamus.^ffic3cesnobistum  efl^e  de- 

mu  promjffiones  fcimus  vbi  eas  fide  recipimus:  vfei  contraexi- 

nanita  eft  fides,  fimul  abolita  eft  promiffio.Ea  Ci  eft  narura  iyd 

rum,vidcamus  iam  nunquid  incer  fe  ha»c  diffideant:qu6d  dici- 

tur  ab  2ef erno  Deus  ordinalfe  quos  amore  c6pledi, in  <\uos  i- 

ram  exerccre  vclit:&quod  falutem  omnibus  indifcriminacin^ 

denuntiar.Equidedico  opiime  conuenirc.ficenimpromiccen- 

do  nihil  aliud  vulc  qua  omnibus  expofitam  efle  fuam  mifcri- 

cordi^m,quimod6  eamexpctuntacqueimplorant.  quod  non 

alij  faciut  nifi quos  illuminauic.Porr6  illuminat  quos  prf defti- 

nauic  ad  falutem.His  (inquam}conftac  certa  &  inconcufla  pro- 

mifllonu  veritas,ytdicinequeac aliquidcfTe  diflTen/ionis  inter 

seternamDei  cledione,&  ^uod  fidelibus  ofFerr  gratiie  fua»  te- 

Exceptto  I.       ftiinonium.Sed  cur omnes  norainjt.'  Nempe  quo  tutius  piorii 

£altuomrn'     conrcie»itia? acquief«ant,dum  intellieuntnuilam  cflepeccato- 

\Jttnfio»        >^"^"  d«ftcrcntiam,modo  adlic  hdes^impijautem  non  cauicntUE 

fibi  dcefTe  afylum,quo  fe  a  peccati  feruitutc  recipiant ,  du  ob- 

latum  fibi  ingratitudine  fua  rcfpuunt.Er^o  quum  vrifquc  Dci 

milcricordia  per  Euangelium  ofFcTatur;fidcseft,lioeeft,Dei  il- 

luininacio,qu.^inter  pios  &impiosdiftinguit:  vt  Euageliieffi- 

^  ^  ^^         caciam  illi  fentiant,hi  vero  nullum  inde  fruftum  confequatur. 

'jJaH.fio.'      Illuminatio  quoque  ipfa  eieftionem  Dci  afternam  pro  regula 

Matt,  ii.j7.   habec.Q^ijfnnionia  Chrifti  quam  citanclerufaleaijlcrufalem, 

quo- 


OE      MODO     PBRCIP.CHRISTIGRAT.  ?49 

quoties  volui  congregare  pullos  tuosj&  noluifti?nihil  illis  fuf- 
fragacttf.  FateorChriltum  non  tantum  in  perfona  hominis 
loqui/cdexprobrarequod  fcculis  omnib.repudiarint  fua  gra 
tiam.Sed  definienda  eft  illa  Dei  voluntas  de  qua  agitur.neque 
enim  obfcurum  eft  quam  fedulo  incubueric  Deus  ad  letmen- 
dum  illum  popuIum,&  quanta  peruicacia  a  primis  ad  vltimos 
vagis  fuis  cupiditatibus  deJiti  colleflione  rcfpuerint:  ftd  indc 
non  fequitur  irritumfuiireconfilium  Dei  hominum  malitia. 
Excipiunt,nihil  minus  elfc  confentaneumDei  naturs  quam  vt  ^*^'/"'"  5- 
fic  diiplex  in  eo  voluntas.Qu/jd  ego  illis cocedo,  modo  dexrri 
/inc  interpretes.Sed  cur  no  colideiat  lot  teftimonia ,  vbi  Deus  ^'|"'^^^''  ** 
humanos  afteftjs  induensanfrafuam  maieftate  defcend!t?Di- 
cit  fe  nroten(is  brachiis  rebellem  populu  vocafle.mane  &  iero 
dcdiife  operam  vt  eum  ad  fe  reduceret.Ha»c  omnia  /iDeo  ap  a- 
revolenr.acfiguram  negligere.multae  fuperuacuaf  concentio- 
nescmergenf.quas  vna  ha»c  folutio  componit,quod  humanum 
eft  ad  Deum  transferri.Qu^aqua  folatio  alibi  a  nobis  zddu^ta.  ^^(fj^irtfioi. 
abunde  fufficir,quanuis  muitiplexfit  Dei  voluntas  quo  ad  len-  ^^'j-{,*^'[*^fj 
fum  nortrum,non  tameeum  hoc&iliud  in  fe  vclle,fed  pro  la- fefi.^^      ' 
pienc-afua  variemulriplici  frteaPaulus  voca^-jattonitos  red-  Eph.j.io 
dcrefenfusnoftroSjdoncccognofcerenobisdibitur  mirabili- 
tcrerivellequodnucviderur^evolunratieius  aduerfu?n.Ca-£*"/'^"  4- 
u^Iliseciamludunt,  quura  Deusomnium  (it  pacer,iniuiiri  eile  ^^^'"'^'"' 
vt  quenquim  abdicet  ni/i  quifua  culpa  poenam  hanc  ante  fue- 
rirpromericus.  (^nfi  vero  non  vfquead  porcos  &  cancs  pi- 
teac  Deiliberaiitas.Qupdfidehumanogenereagitur,  tefp5-     ^* 
dsant  cur  Deus  (tCt  deuinxerie  vni  popuIo,vc  eius  efler  p.iter.' 
cur  etia  cxiguu  inde  numeru  quafi  flore  decerpferit.  Sed  coui- 
ti.itores  iftos  impedi:  fua  maledicendi  libido  ne  cofideretDefi 
itafolemfuuproducerefuper  bonos&  malos  vtpaucis  repo-  Matt.j.^y. 
fita  fit  ha?reditas,quibus  olim  dicecur,  Venite  bcnedidi  Patns  Matt.1j.j4. 
mei,poffidere  regnum,&c.Obiiciunt  ctiam,Deum  nihil  odiife  S<*^'*  obieRio. 
eorum  quse  fecit.quod  vt  illis  concedam,faIuum  tamen  manet  ^Y'"'M 
quod  doceo,  reprobos  Deo  exofos  c(re,&  quidooptimo  iure: 
quia  eius  Spiriru  deftituti  nihil  proferrc  queunt  quam  malc- 
didionis  caufam.Adduntnon  effe  difcriraen  ludsi  &Gentilis,  Septimx  obie- 
ide^ique  indircriminatim  omnibus  proponi  Dci  gratiam  :  ne-  ^'°*       , 
pe  modo  admiccantCficuti  definic  Paulus  )  cam  ex  ludxis  ^^™*^''J'^* 
quam  cxGcncibus  Dcu  pro  fuo  beneplacico  vocare,  ica  vt  ne-  f^ei\>onfio, 
mini  fit  obftriftus.  Hoc  etiam  modo  quod  cx  alio  loco  obten-  oEtaHa  ibic 
dunt  dihiitur,Deum  claufifreomnia  fub  peccaco.vcomniri  mi-  Bio. 
fereacur.nempequiaomniam  quifaluifiuntfaluteraifericor-  ^'^.j?*'/ 
d\x  fua»  vulc  adfcribi.quanuis  non  omnibus  fir  c5munc  hoc  bc-  ^J^/^*''.^^^Y*I 
neficium.Porro  vbi  multa  vltro  cicroq.addufta  fucrinc,fic  h^c^^^*^/;»^!^,. 
nobfs  claufda^adtanta  profunditate  cum  Paulo  cxpauefcerc:  majiaiftma. 


CAP.  XXV. 


iNSTlTvTioNis     LfB.  iir. 


Rom.9.20.     quod  fi  obftrepant  petulantcs  lingu^.non  pudefieri  ia  hac  eiui 
e^prxdeft,  exdamarione.O  homo,tu  quis  es  qui  licigas  cum  Deo? Vcre  c- 
^rat.ca.  •  nim  Auguftinus  peri^erse  facerccoUtcndic  t^uiiuftifiw^  iiuma- 
nz  modo  diuinam  mctiuntur. 


C  A  P  V  T       XXV. 

D'e refurreBione  vltima. 
Partcs  huius  capitis. 

Orthodoxa»  doftrin»  de  refurreftfone  vlcims  pbiioropLis  if^no- 

ta  vrilitas.  •,ecefiitas,veritas,adminicub  immota  proponunrur, 

rea.i.1.3.  &4. 
Arheorurn,Sadclucsoriim,Chili.Tffarum,&  aliorum  fjnaticonm» 

finceram  hanc  dod^rinam  impujjnancium  blarphemiar  refl- 

luntur,  fcft  $.6.  Scj. 
Explicacurrelurredionis  vltimx  modus  jfe.d:  ?  A:  <J. 
De  accern.i  tandem  eie^torura  flicjc^ue,  &:rempiterna  rcprobo- 

rum  mirerid,feft.io.ii.&  ii  agitur. 


Vt  tnumfub 
mrnce  in  voca 
tiofte  n^fiiaper 
Jenerer/:m,i)eti- 
in  fpes  nohu 
expecUitda  ejl^ 
(^  a  hientus 
glori<c  magni 
De:, 

a.Tim  1 10. 
loh^n.j.:^. 
Eph.r  4.SC19 
Rom.8.i(f. 
Keb.ii.i. 
j.Cor.  ^.g, 
ColoiC.j.i. 
Tit.1.12. 


tdque  ornati 
eximia  quAd 
patieniitu 


Tsi  Chriftus ,  fol  iufticia!,  morce  dcui6la  pcr 
Euangclium  illucens,viram  nobis  iliuminauir, 
tefte  Paulo,  vnde  &  credendo  dvcnnur  tranr- 
iifle  a  mortcin  viram,  non  iamperegrin!  &ad- 
uena?,  fed  ciues  fan^iorum  &  domeftici  Dei , 
ejui  nos  cum  ipfo  vnigenito  fcdere  (ecit  in  cs^lc- 
ftibus,  vtad  plenamfoelicitJremnihil  dcfir  •'  ne  camcn  mo- 
leftum  fit  nobisexerceriadhuc  fub  dura  militia,  ac  fi  nullus 
viftoria:a  Chriftopartae  frudus  conO.Trct,  tenendumcft  quod 
alibidocecur  defpci  narura.  QjQniam  enim  fpcramus  qua; 
nortapparent,  atq^JC,  vtalibidicicur,  fides  cft  demonftracio 
rerum  fnuifibilium :  quandiucarnis  ergaftulo  fumus  inclufi, 
percgrinamur  ^  Domino.  Qua  ratione  alibi  dicit  idem  Pau- 
lusnoscfle  mortuos,&  vitam  noftrim  cum  Chrifto  abfcondi- 
tam  cfle  in  De^:  &  quum  ipfe,  qui  vita  noftra  eft ,  apparucrie^ 
tunc&  noscuipfo  appariturosingloria.  Hscigiturnoftraco^- 
ditio  cft,vt  fobrie  &  iufte  &  pie  viuedo  in  hoc  feculo  expefte- 
mus  bearam  fpem.&aduentu  glorize  magni  Dci ,  & Seruaroris 
noftri  Ier«Chrifti.Hic'patientia  no  vulgari  opus cft,nc  dcfati- 
gati  vel  retrofleftamus  curfum,vcl  ftationera  noftram  dercra- 
mus.  Itaque  quicquid  haftenu^de  falute  noftra  expoficCi  fuit, 

mcntes 


«E      MODO     FERCIP.     cHrISTI     ORAT.      ^O 

mences  in  cxlum  creftas  fljgitat,vt  Chriftum,  quem  non  vidi- 
musjdiligajiius,  &  ineumcredentes  exultemus  lactitia  inenar- 
nbili  &  gloriofa,  donec  reportemus  finem  fidei  noftraejVC  Pe-  i.pet.i.8. 
trusadmonet.QuarationePauIusfidem&chariratem  piorum  Col.i.j. 
refpiceredicitadfpetjxja?incarIoeftrepofit3t.   Qu«mica  ocu- 
lis  in  Chriftu  deftxis  ecxlo  pendcmus  ,  nec  quicquam  eos  mo 
raturin  te«r^  quominus  ad  promiflim  bcatitudinem  nosfc- 
rancimpjecurvere  ilIud,cor  noftrum  efle  vbi  eft  theAurusno  iqonohjUntilttf 
fter.Hinc  tam  rarain  mundo  fidcs,  quod  tarditati  noftr^ni  tarditaw   «•- 
hil  rnagis  difficile  eft  quam  per  innumera  obftacula  trinfcen-  -^^  diUtim- 
derepergend.^ad  palmam  (Irpem.^  vocationis.   Ad  ingenrem  ^Jj,^^,^ 
mifcriarum  cuiiiulum  ,  quo  fereobruimurj  accedunt  profano-  qjrofafxnHtn 
rum  hominumludibria  ,  quibus  impctitur  noftra  finiplicitas;  ludibnum* 
dam  boiioruin  praerentiurn  illecebris  fpome  renunii.inces ,  vi- 
demurbeacitudrnem,qu^nosl2tet,qoafifugitantem  vmbram  v^Mentit  tenta 
caprarc.     Denique  l'urfum&deorfum,afrontc&a  tergo  vio-  tionibM. 
leutaenos  tentationes  obfidcnt ,  quibus  fuftinendis  Ior<geef- 
fent  aninii  noftri  impares,  nifi  cxplicici  rebus  terrenis,  faclcfti 
v:t3Ejquap  in  fpecicm  procul  remotaeft  ,deuinftiefltnr.  Q^a- 
re  iUedeniumfolidem  Euargelio  profecitqui  ad  coatinuam  ^ 

bcaL^refurreftionis  meditafionem  afluefaduseft. 

i    De  fummo  fine  bonorum  anxie  difputarunt  olim  philo-  Perfe^amiem 
f  phijatque  etiamincerfe  certarunt;  nemo  tamen  ,excepto  '^^,   feltntM, 
Fiaronc,  agnouit  lummum  hommisbonum  elleemsconiun-  ^^   ^^  ^^^^,^ 
dionem  cum  Deo.qualis  aurem  hxc  eflet,  ne  obfcuro  quidem  ,„  jjinnta   rc 
guilu  lcnrire  potuit.nec  mirum,  vt  qui  de  facro  \\\vxs>\\x\c\x\o  fv.rre^iune^ro- 
nihil  didicerat.    Nobis  vnica  &  perfe^fla  fotlicitas  \n  hnc  quo-  ^omtur. 
que  terre^ia  percgrinatione  nota  cft:fed  quac  fui  defiderio  cor- 
di  noftra  magisac  magis  quotidieaccendit,  donccplena  frui- 
tio  nos  fatiet.ldeo  dixi  ex  Chrifti  beheficiis  frudum  non  per- 
cipcre  nifi  qui  ad  refurreAfonem  animos  actollut.  Sicuti  hunc 
Jcopum  prJEftgit  Paulus  fidelibus ,  ad  quem  fe  enici  dicit.  &  o- 
mnia  obliuifci,donec  eo  pcrueniat.  Quo  nos  quoque  alacnus  ^A  ^uam  attot 
contendere  oportet,nc  fi  mundus  hic  nos  occupet,tnftes  defi-  if»dtfunt  ant^ 
diaeiioftrjcpoenasdemus.Proindealibifidelesinfignit  hacno- p'' .    ^ 
tajq^Jod  eorum  conuerfatio  m  caslis  fit.vnde  &  feruatore  fuum  ]i,i<l'ao.^ 
expeftanc.  Ac  nc  fiaccefcant  animis  in  hoc  curfu ,  idem  illis  o- 
mnes  creatnras  adiungit  f  cias.    Nam  quiavbiquc  deformcs  M^xjW^mm»» 
confpicificur  ruinxjdicit  quafcunque  incacIo&  terra  funreni- ^'^"^""  '^'^l 
ti  ad  renouationem.  Na  quum  Adafuolapfu  diffipaueritinte-  ^«''^/^^f"'"'* 

,-^    r  '    n       ■  ^     .         ^        ,  .    .    modo  (sr  more 

grunarur.^ordme,fua  creatiKisferuitus  ,cui  proptcrhomims  jantum  honum 
peccarti  fubiedsc  funt,  molefti  &  grauis  eft-.non  quod  prscdita?  appetere    vu 
fTntaiiquofenfa,fedqmaintegru  ftatfi  a  qiro  excideruBcnatu-  deantur. 
ralitcrappetucGemitiiergo  &  parturitionisdoIoreiUis  attri-  ^°^'  ^'*5* 
buit  Paulus.vt  nos,qui primitiis  Spiritus  donati  fumus,pudeat 


C  A  #*  ^XV.  IbJSTlTVTIONlS     LIE.     MI. 

in  noftra  corruptione  cabefcere,  ac  non  imitari  fa'tcm  morm^ 
elemenca,qu3E  alieni  pcccati  poenam  fuftiDenc.  Qu,o  autem  a- 
Hcb.io.».     crius nos pungac ,  vltimum  Chrifti  aduentum  vocat  noftra  re- 
demptior?em.  Veru  quidem  cft,iam  complccs  eMe  omnes  rc- 
furredionis  noftr^cnumetos :  feJ  t^uia  Chriftus  (emcl  oblatus 
eft  propeccitis.iceru  abfq.pcccacoconfpiciciur  in  falute,  Qui- 
buflibet  scrumnis  premamur ,  hxc  nos rcdempLJo ad  fuum  vi  ji. 
cffe^uinfuftincir. 
Tract^vc  vir»      3    StudiJim  noftrum  acuct  ij^fum  rci  poirdu.s.nec  cnim  f^au- 
kuim  <^oflr;««Jusabscecontendit,nifunortui  refurganc,  totum  Euingelium 
-E/mr^  '^. «'-  inane  3c  fjllax eflerquia  miferior  eftec  noftra  ciuam  aliorn  mor- 
7ioi.tit.kct  ^auii  '^'/"'^  condJEio,  vc  potc  qui  muicorum  odus  &  probris  expo- 
»  jfefurgMtfKor^^^^  in /ingulas horaspericiiranvjr,  imofuaiusquafioues  lUJb' 
tititctumEua  toioni  dcftinatiir.  acproinde  concideret  eius  auchoritas  no» 
gelium  fallax  vna  in  pxrtc  duntaxac,  led  in  cota  fumma  ,  q ^am  &  .idoptio  & 
c^tnanefit.     falucis  iioRr;E  cftcdus  compledicur.  Acque  ica  m  rem  m  ixime 
'^■""        Qmnium  fcriim  (imus  accenci  vc  nuUadiucurnicis  ia  llr udineni 
afterat.  Quo  co.^ filio  eciam  in  liunc  locum  dilluli  quod  de  ea^ 
b.reui'er  rpadaiidwm  erar,  vc  djfcancIcdorcs,vbi  Chnftjm  rc- 
cepefinG  perft(li.2  i'akicis,authorem,  alttus  alTurgere,  fejantque^ 
c^ieftnmniortal-icace  &gIoria  vefticii,  vc  cotumc.^rpuseapici 
St  fnoti  a  h^c  conformereddatur.  Queaa^idmoctiieciamin  eius  perfuna  Spi-^ 
^i^furreiiio  eft  ritus  fjndus  rcfurr  edionis  cxemplum  fubi  ntic  froponit.  Re& 
^i.Aiiid,jfici.  eiicredicudifficilis,  vbi  pucredinecoruaipta  fieiitu  corpor.i„ 
lut'i"^\r''^  candem  fuo  temp  )re  refurre«ftura  efte.   itaque  quuoi  multi  ex 
ftdaani\ry'  p'^'^^^f^pb.is  iflPcruerint  immorralesefle  animas>earnis  refurre-.. 
dio  a  paucisprobata  fuir.  \n  quo  ecfi  nulia  fuit  cxcu/atio,  incfe 
tamen  monemur  rcni  elfe  magis  arduana  quim  vcbominun». 
»  ^hrijlif^rarM-  fei>fusad  fe  crahar.QiH)  cancum  obfticulum  fuperec  ^^t^y  duo 
f  /'  admmicula  Scripcuri  fupped  cat:  alcerum  ^^\\\  Chrifti  ftmili- 

tcima.  tudine.alceru  vero  in  Dei  ommpoteiKia.Iam  quaries  de  reiur- 

a  Co,4  I©.  reif^ione  agicur,  occurracChriiH  imago,  qui  tn  nacuraquam  i 
f''.'-^'/w^>7,/;|r-nobisfunipferac  /ic  peregic  curfum  morcalis  vica?  vc  nunc  im- 
luU  dsmonfif^i  mortalicatem  adeptus,  ficnobis  pignusfatur2e  refurredionis» 
^*.  prima.n^r  Nam  iw  miferiis  quibus  obudeinur  morcificationem  eiuscir- 
f'  '  "^ ^  '^'''Tcunferimusin  carne  noftra,  vc  vicaeiusmanifeftitur  in  nobis., 
fio-rttt^fytnfcpv-i  PMcparare  eum  a  nob:s  non  Iicec  ,  ac  nc  polhoile  quidem  eifr 
raiiftnonitifi^  quifl  lacerecur.  Vndc  lila  Pauii  raciocina'io,  Si  mortut  non  re- 
^f-  Caputre^  furgant>neque  Chriftusrefurrexic:  quiafcihcetcofeftum  iiIu<J^ 
ff.r^extf.  ergo  p r i n cipmnti  fumic  ,  Chriftum  non  fTbi  priuarim  morti  fuifte 
■^mrtfHrv  fubiedii m ,  vel  de  morte adcpcum  effe  viaoriam  refurgendo^ 
»  Cor.ic.,  ^^'^  inclioacum  fuiffe  in  capne  quod  impleri  in  omnibus  mem- 
l^iy^.vo'.  brts neccfie cft,fecundum  cuiufquegradum  & ordinem.  Nan» 
ei  per  oipnia  a?quari  ne  re«5ium  quidem  eflec.  Dicirur  in  Pfal- 
mo,Non,p€rffiittes.manfiietum  ruu  videce  CQrruptionem.H«- 


t>£      MO0O     ttHClP.     CHRlstl      GRAT.  ^t 

iijs  fiducis  porrio  ccfi  ad  nos  perrinet  fecundu  menfuram  do- 
jaarionis,(oiidus  tame  efFectus  nonnifi  in  Chrifto  apparuit,qui 
iaimunis  ab  omni  putredincjiniegrumcorpusrccepit.  lam  ne  ^lfera-eUctf^ 
ambigua  fic  nubisbcacaicu  Chrifto  refurredionis  f^cietis,  "^tf^^-^^^^XZ 
iioc  pign^-re  fimus  cotenti ,  djferteaffirmat  Paulusideo  federe  ^p  ^^^-^-^  yj^ 
10  C2?lis  &  venturum  vltimo  d\c  iudjcem,  vtcorpus  noftru  hu-  gioriof^  camt. 
mileScab:tC^um  Cfflnfiguretcorporifuogloriofo.  Alibietiam  EjliH/tin  cxU$ 
doccc,Dcuni  non  fulcitafie  Filium  a  morte,  vt  fpccimen  vnum  '^^cia.  Ergo<. 
cderet  i^ax  vircutis:  fed  vt  eandem  crga  nos  fideles Spintus  effi  ^,'*;"'"?/;/"'^ 
cacia  exerac;  quem  idco  vicam  appclJar,  dum  habitatin  nobis,  ^    refl,^^t,$ 
<.]uia  inhuc  fii>cm  datus  eft  v«  quod  mnobismortale  cftviui- rt«!w<ji<t*  tum 
ficct.  Copendio  perftringo  qu3E  &  vberius  tradari  poflenc  ^^Chrifioregnn^ 
merentur  Iplcndidius  orflari;  &  tamein  paucis  verbis  facis  ma  ^"«/ '"  f-*^^- 
tcriacpiosled  ^rcsrepercurCs  confido  quod  adfidem  eoru^>     *  '^'  ^' 
djficaiidamfufficiat.  Refurrexit  ergo  Chriftusvtnoshaberet 
focio .  futuras  vicai^.Sufcitatus  eft  a  Patre.quarenus  eracEcclefi^ 
caputatjua  nullumodop;iiitur  diuelli.  Sufcicatuseft  virtuce 
Spiricus,  quinobisad  viuificandi  jnunus  communiseft.  Deni- 
<|ue  fucitarus  eft  vt  effecrefurreftio  &  vita.  Sicut  autem  dixi- 
musin  hoc  fptcuio  confpicuam  nobis  efie  viua  refurrcclionis 
imaginc,ita  fic  nobis  ad  fulciedos  animos  noftrosfirma  hypo- 
ftafis,modo  ne  longioris  ^ior*e  no»  ta.'deat  vei  pigeat^quia  no- 
ftrum  no  eft  proprio  arbitrio  ceraporum  articuios  metiri,  fcd 
pacienter  quiefce: e,dum  pro  fua  opportunicace  Deus  regnum  , 
fuu  inft-turec.QLJo  fpedac  iila Pauh exhorcatio,Primitic  Chri !:   ^*"'  ^l^l' 
ftus:deinde  qui  Chrifti  funt.-quifque  luo  ordine.Cf teru ni  ne-  r^^-g  chriffi 
qua  de  Chrifti  refurredione,m  quafundacacftnoftra  omniu,  v^riis    m»di$ 
mouererur  quscftio ,  videmus  quot  &  quam  variis  modis  iliam  teftata    fidem 
nobisceltatamfeceric.  Ridebunt  nafuti  homiaes  quafi  pucrilc/«J"'''«  ««^''^ 
ludicrum,qusab  Euafjgeliftis  refeKurhiftoriam.  Cuiu.s  enim  "  "  •^'^*'' 
momenci  eric  nuntius  quem  pauid^  muliercuIsB  perferunc,  & 
deinde  confirmancdifcipuli  fcreexanimes?  Cur  non  potius  m 
medio  templo  &  foro  illuftria  vidoriasfuastroph^a  Chriftus 
ft:atuit?Cur  non  formidabilis  prodit  in  confpedum  Pilati?Cur  Et  tjumU  t^»f 
non  etia  rediuiuiim  fe  faccrdotibns  &  toti  H  ierofolymf  pro-  dafneirtHfian- 
bai.?Teftes  vero  quos  feligitvfxidoneos  efleconcedent  homi  "'^.''*^*'"*'A''« 
ncs  proEani.Refpondeojquanquam  in  illi«:  exordiiscontepti-^^^''^.*^*-^^'!'^^* 
biiis  fuerit  eius  infirmitas ,  admirabili  tamea  Dei  prouidearia  cerDei  prow* 
hoctotumfuifTe  gubernacum  :  vtquinuper  metu  cxanimati  (^^«^4,  ^«^  ?«« 
fuerat.eospartim  amor  Chrifti&pietatis  zelusjpartim  fua  in-  tejiibu*  <^  ta*» 
crcdulitas  ad  fepulchrum  raperetmoa  tantum  vt  oculaci  eflTeot  J:''"'"*    **^fi'''^ 
rci  ccftes,fe4  vt  audicenc  idem  ex  Angelisquod  oculis  cerne.^^^^^^^^"^^J^ 
bant.  Quomodo  fufpefta  erit  nobis  eorum  fid.e;«:  qui  fabulam  mantibui  infe* 
elle  putacunt  quod  audierant  ex  muIlcribus,donec  in  rem  pr«-  rornm  forttt, 
/cncem  funt  addwdli.'Torum  veiro  populura>8c  ipfuiji  pr^fiden-  obfigaamt. 


i 


CaP#XXV,  IMSTITVTIONIS       LIB.      II  r. 

poftquam  facis  fuperque  conuidi  fuerant,aihil  mirum  eft  ranj 

&^r*i^      '  ^^^^^ft'  afpedu  qua  aliis  /ignis  funTe  priuatos.  0bi7<j:)ajur  fe- 

pulchrujcuftodes  cxcubi«s  agunr,non  repericur  tercio  die  cor- 

pus.Pecuniacorrupti  milices  rumorem  fpargun:  fuifle  a  difci- 

pulis  fobreptum.Quafi  vero  vel  turm^  cogende  faculcaj  cffec, 

vel  arma  fuppeter«nt,vel  etium  ad  tale  facinus  afldendu  cxcr- 

cit«ti  eflent.   Quodfimilitibus  lacisnon  eratanimi  ad  illos 

abigendos,cur  no  pcrfequuci  (unr,  vc  ope  piebis  adittti  aiiquos 

deprehederenc?Vereergo  annulo  fuo  PflatusChnfti  refurre- 

dionem  obfignauit:  &  qui  appofiti  fuerunc  ad  fepuichrum  cu- 

ftodes,t.icendo  vel  mentiendoeiufdem  refQrredioni.vpr^co- 

Luc.14^;       ncs  fadi  func.     Incerca  perfonuit  vox  Aagelorum ,  Surrexit: 

Ibid.jg.         non  eft  hic.     Splcndor  cseleftis  non  homines  fed  Angelos  cIYq 

palam  oftendtc.     Poftea  Chriftus  ipfe  fiquid  dubicationis  ad- 

huc  h^rebat,fuftulic.  Viderunt  eum  non  femel  difcipuli,a:que 

etiam  ped£s&  manusp.ilparunr.&eorumincredulitas  non  pa- 

rumadconfirmandamfidemnoftram  profuit.  DifTeruit  incer 

A^.  I.  j.  &  5.  eos  de  my fteriis  regniDeijCandem  ipfis  videnribus  afcendic  in 

j.Cor.15.^.     caeiumtnec  vndecimmodo  ApoftoIiscKhibscufuichoc  fpeda- 

culum,redpiu(quam  quingentisfatribus  fimul  vifus  eft.  laui 

miffo  Spiritu  fanfto  certum  documencum  edidit  rton  can- 

lohan.  1^.7.  tumvitx,  fed  ctiam  fummi  impenj  :  ficuci  prscdixerat,  Ex- 

A&.f.^.         peditvobis  vtabeam  ,  aiioqui  Spiritus  fandus  non  veniet. 

.  ^  lam  vero  Paulus  non  mortai  virtute  proftracus  eft  in  itinere, 

*       fed  eumquemoppugnabatjfumraa  potenria  poilere  lcnlic. 

Scephanoapparuitin  aliumftnem,  vtvica:certimdine  mortis 

timorem  vinceret.    Toc  ac  tam  auchenticis  teftimoniis  fideni 

derogare,mon  diffidentia:  eft.fed  prau^e  adeoque  furiofas  obfti- 

S  cundadm'-  ^^^^onh. 

ntcuU  *dsmon-  4  Qupd  diximus  in  probanda  refurrcdionefeafusnoftros 
ftratio  prima.  oportcrc  dirigi  ad  immenfam  Dci  potentiam,hoc  brcuiter  do- 
DeMe^omni'  cetPauius,Vt  corpus  noftrum  abicftu(inquit)  conforme  red- 
fotens.  P.>tift  ^latcorpori  claricatisfusB,fccundunvoperationeia  virtutis  fu^, 
ergo  mtrtuos  ^^^^^^^(\,  ^j^l  fubiicerc  omoia.  Quare  nihil  minus  confen- 
Phil.j.io.  taneu  quam  hic  refpicere  quid  naturaiitcr  fieri  po{fit,vbi  inae- 
^lttra.  Ordo  ftimabilc  miraculu  nobis  proponitur,  quod  fenfus  noftros  fua 
natura  td  nof  magnitudinc  abforbet.  Pauias  tamcn  propofito  naturas  doCu- 
edocet.  niento ,  focordiam  eorum  coarguir  qui  rcfurreftionem  ne- 

■''"■'"'•^^*?,'"pat.StuiteCitjquir)quod  (eminasuon  veaetarur,  mfipriusmo- 
ante  &  pofi  riacur,&c.  In  femente  refurreaionis  f  pecie  cerni  dic!t,quia ex 
chriftum  exhi-  putrcdinc  nafcitur  feges.  Nec  vero  res  ta  difhciiis  eflet  credi- 
hitumy  hane  tu,  fi  ad  miracula  qasefeperomnesmudiplagasocuiisnoftris 
ifjoriam  Tjei  ingerunc,  attcnti vt  par cft cflemus.  Caeteram  meminerimus 
^rS"""'"*  neminem  de  furura  refurredione  vere  cflTe  perfuafum  nifi  qui 
llh]x^.\^'     ^'^  admi^acioue  raptu$,Dei  victuci  fua  dac  gioriam.Hac  fiducia 

eiacu* 


OB     M  O  D  O    P  t  R  Cl  P.    C  H  R.  ISTI     G  *  AT.  ^St 

clatus  IeraiascxcIamar,Viaentmoieuitui;cada*icrmeiim  re- 
/lirgec.Expergi(cimini  &  laudate  habiratores  pulueris-  Rebus 
deipet acis  fcfp  atroilit  ad  DctS  vir;^  authorem,  pcnes  que  fonc 
exirus  morris,vt  dicitur  in  Pfalmo.  lobccia  cadau^fi  /imillor  pfalni.68.21. 
qjam  hofniiij.fretus  Deipotentia,  nojidubitat  quafi  inreger  I«b.i^.  jj. 
ad  dicjn  illuin  fe  arroUeie.Scio  qjod  redemptor  meus  viuiL& 
ianouidimo  dicfurgetfuper  pulucrem  (nempe  vcfuam  po- 
tcnt.a  i!iicexer2t}&  rurlum  circundabor  pelje  mea  >  & in  car- 
n«  n»ea  videbo  Dtum.vifljrusfumiple  ,&aonaIius.  nim  etii 
QLJida  iubtiiuis  derorcjuec  locos  iftos.^aefi  de  rcfurreftione  ex- 
poni  noa  dtberencconfirmanc  tamcn  quod  eucrtere  cupiunt: 
cjuianonaliundcfancli  viri  folitiu  petuntinfuis  malis  quam 
ex  refuircdtonisfinnlitudiQe.QHpdmeliuscxloco  Ezechielis  ^^^j^      ^ 
cogtofcifur.  n^mquumpromi/sioncm  reditus  ludxi  ^^^p^Q- Siuarra /hant 
ren.r,ac  ribiiceret,nihi]oniagiseflcprobabL'e  fibi  apcriri  vizmpotenrem  gr^- 
Huam  mortut  s  cxire  e  ftpLlchro  ,  vifto  Prophetx  ofFertur  ca-  ^i^rnDms  vifi 
pi  picni  olfiousaridis:  eaiubet  Deuscarnem&neruos  recipe  '^'fy^^^ltfc^ 
re.  Quanquam  fub  figurailla  popuUim  ad  fpem  reditus  eri-    ^*''**'"^* 
gir^matcria^m  ratnen  fpcrar.di  fumitex  refurrettionc;  ficuti  no- 
bis  pr.Tcipuum  eft  cxcntj.'jar  libcrationtm  omniuui  quas  fen- 
tiunr  HdeJes  in  hoc  mundo.  Sic  Chriftus  ,  poftquam  vocem  E-  chriitus  e    Jg 
uangclij  vjuificameffedocuitrquia  venit  hora  in  qua  omnts propofmu 
qui  funtin  monunicris  audient  voccraFilijDei,&prodibunt.  lohan.j.xJ, 
Ergo  exemplo  Pauli  alacrireriarairiumphemusintcr  mcdias 
puenns,t]Uod  potens  fit  qui  nobi«  promific  fMturam  vitam.fer-  '^f*''**  Teife- 
uarcdcpohtum:  ^rqueitagloriemur  repohtamellcnobisco-^^^^j^^^  ^. 
ronam  iufticiaj^quam  reddet  nobis  iuftus  iudex.Sic  fiet  vt  quic-  xTim.^,?,  *  * 
qruidmoleftiarumperpecimur,  oftenfionobis  iit  futura»  vitsej 
<]uiaDeinaiura?conuenitrcpcndcre  affliftioacm  impiis  qui 
nosafHigunt,nobis  vero  qui  iniufte  jfftigimur,requiem,inma 
nifeftarionc  Chnfti  cum  Angelis  pateoti*efu2E,inflammai-  i.Theff.i.tf.' 
gnis.Sed  cenendum  eft  quod  paulo  poftadiungit.vcnturum  vt 
glorificcturinfanftisfuis,  &admirabilis  fiat  ia  omnibus  qui 
credidcrunt.quia  fides  habita  fuerit  Euangeho. 

y    Etfi  auEemhominummcntes  in  hoc  flridio  affidue  occu-  SecundA parf, 
pari  decebat:  quafi  tamen  data  opera  abolcrc  vellentomncm  <jua  rcfellMur 
refurreftionis  memoriam  ,mortem  vocarunt  hneamreru  o- ***"**  do^rinm 
mnium,&interitum  hominis.  Namcertedecommuni  &  re- ^''■^"'    . 
cepta  opinione  loquiturSolomo,  quum  dicitcanem  viuume-  '" 
iiorem  tiHc  mortuo  leone.  Etalibi,  Qmjk  fcitan  hominis  ani-  Eccl.9.4. 
ma  afcendat  fursu,&  anima iumenti  de(cendat  deorfum?Om-  Eccl. j.n. 
nibus  aurem  fecuhsgrafl^atus  eft  hicbrutus  ftupor.adeoquc  in 
jpfam Ecclefiam perrupit: quia  paia  aufi funt  profiteri Sadda-  .-      ^    „ 
csei  nullam  eflfe  refurredioncfn.imo  animas  e^c  mortalcs.  Sed  Luc.ze.i7 
nequemiettare»cifa8«ii.xcign9ian^i»j  ipfo  nac^urs?  inftindu  iMaddnt/u 


CAP.IXV-  INSTlTVTlONIS     LtB.Iiro 

increduli  lemper  effigiem  refurreftionis  kabuerunt  ante  ocu^ 

fietor.i.  8.     los.Quorrum  e^iirn  facer  &  inuiohbilis  mos  fepeliendunifi  vc 

arrha  eiTct  nouae  vitas?  neque  exclpere  licet,  ex  crrore  hoc  efle 

Bxceptte.        naturn :  quia  &  fepulturae religio  ap«d  fanftos  Pa^res  fempcr 

•vefhtnfi;       viguic.  &  Dcus  apud  Gentes  manere  voluir  eundem  morem,vc 

obiefta  refurredion  is  effigies,  earum  torpore  expergefaceret. 

Quanuis  autem  profedu  caruerit  ceremonia  illa,  vtiiis  ramen 

nobis  eft  G  prudenter  finem  fpeftamus :  qoia  non  ieuis  eft  in- 

credulitatisrefutatio,  omnesfimul  profefTos  efle  quod  nemo 

crcdebat. Atqui  non  modo  obftupefecit  Satan  hominum  feti' 

fus,  vtfepelirencvnacumcorporib.  refurredionis  mcmoria: 

fed  partem  hancdodrinajvani^figmenris  corrumpere  moli- 

iiChiliaJis.     ruseft.vctandemintercideret.  Omitco  quod  iam  Pauli  tem- 

poreeamconuellerecoepit:  fedpaulo  port  fequuti  funt  Chi- 

iiaft^,  qui  miileannis  finierunt  Chrifti  regnum.  Ac  eoruoi 

qufdem  commentum  puerilius  eft  quam  vt  refucatione  vel  in^ 

f-omm  efugiu.  chocat.vel  djgnu  fic.  Nec  illis  fuffragatur  ApocaIypfis,ex  qua 

Apoc.io.z.    grj.Q^.j  [^Q  coiorem  induxifte  certum  eft.-quando  in  miilenario 

numero  non  agitur  de  seterna  Ecclefijebeatitudincfed  tantiim 

de  variis agitationibus  qua?  Ecclefiam  adhuc  irt  terris  laboran- 

'^^*^'         tem  manebant.CsECcrumtotaScripturaclamat  finem  nullum 

^'      fore  nec  eledorum  bearirudini  ncc  reproborum  fupplicio.O- 

J*      mnium  porro  rerum  quse  &  confpedum  noftrum  fugiunt ,  & 

mentiscaptum  Iongefuperant,aucfidesexcercis  Dei  oraculis 

4.      ttctenda  eft,aut  prorfus  abiicienda.Qut  mille  annos  affignanc 

hliis  Dei,ad  futurx  vits  haereditatcra  fruendam,  non  animad- 

uertunt  quantam  concumcliam  inurant  &  Chrifto  &  cius  re- 

gno.  Namfiimmortalitatenon  induentur,ergo nec  Chriftus 

ipfe,ad  cuius  gloriam  rransformabuntur,in  gloriam  immorw- 

iem  receptus  eft.  fi  aliqucm  habebit  finem  eorum  beatitudo. 

crgo  regnum  Chrifti ,  cuius  foliditati  innititur ,  temporarium 

eft.  Deniqueaut  imperitiffimi  funt  rerum  omnium  diuinaru, 

aut  obliqua  maiignicate  totam  Dei  gratiam  Chriftique  virtu- 

tem  labef»ftaremoliuntur:  quarum  complementumno  aliter 

conftac  oifi  obliterato  peccaco  &  abforpta  morte,  vita  afterna 

it.T{eprohorum  adplenum  inftauretur.    Quam  ver6  ftolide  ineptiant  qui  ti- 

fatfoT^.          ment  nimiam  Deo  fjeuitiamadfcribere  R  eternis  poen  js  repro- 

bi  addicanrur,vel  c^cis  perfpicuum  eit.    Scilicet  isiurius  eric 

Dominus ,  C\  regno  fuo  priuauerit  qui  eo  /c  mdignos  per  m- 

Exceptit  r»      gratitudincm  reddiderinc.At  peccata  corum  temporaria  runr, 

Tu^,      "      Fateor.  fedDeimaieftasatqueetiamiuftitia,quampecciindo 

violarunt, aecerna eft.  Mcrico  igiturnon  peric  iniquitatis  mc- 

Excebttox.      moria. At  ica  poena modtim excedet delifti.  Hsec verb eft  non 

7{efp.  ferenda  blafphemia ,  dum  tam  paruo  aeftimatur  Dci  maieftas, 

dam  non  pluusficeius  concfijipcui^  quimaninja:  vnius  cxiriu.. 

Se4 


DEmODO     fBRClP.  CHRlstl      GltAt.  jfj 

Sed  omittamus  nugarores  iftos^ne  contra  quam  prsefaci  fumus, 
videamur  corum  deliramenta  rcfutatione  digna  iudicare. 

6    Dmo  pr^ter  hxc deliria  inueda  funt  ab  hominibus  per-  $CunoJiquidM 
peram  curiofis.Alijputarunt,quafi  tocus  homo  intereat,  ani-  ^"^^j  to.umh» 
mas  refurreduras  cum  corporibus :  ahj,  quum  immortales  cfTe  "^tande^an' 
f^iricus  concedant.nouis  corporibus  indutumiri:  quo  negant  mas  cum  corpd 
carnis  refurrcftioflcm.    De  priore  quoniim  aliquid  attigi  in  n*«rf  refurre,- 
creacione  hominis,fatismihieritmonereiterum  ledoresquS  ^urasisr^tni^ 
beliuinus  fic  crror.ex  fpiritu  ad  imaginem  Dei  formato  flatum  ^"' 
cu2ni(kmi  facere,quiin  hactantumcaduca  vica  corpus  vege- 
i^t:  &  templum  Spiritus  fanfti  redigere  in  nihilum  :eam  deni- 
que  partem  noftn, in  qua  maximerefuigct  diuinitas,  &  infi- 
jinesiuncitninorralitatis  nora:,hacdote  fpoharcrvtmeliorat-  . 

que  excellentior  (it  corporis  conditio  quam  anirase.Longe  ali-  ^'^^^^  Siri^m 
ter Scnprura  .qua^corpus  fu^uriocomparat  ex  quo  nosmi-*^*  ' '^^l'"*' 
grare  dicit  quum  morimur:  quia  ab  ea  parte  nosxltimat  quse  ^ua a.imi^poji 
nos  a  brutis  animahbus  difcernit.Sic  Petrus  morti  propinquus  co>porum  ime- 
dicit  cempus  vcnifle  quo  tabernaculum  fuum  deponat.  Paulus  rttumfuperefe 
vero  de  ftdelibus  loquens,  poftquam  dixit,  Vbi  terreftris  do-  ^^  ^*^"*^  ^*'"' 
mus  noftra  difToluta  ifuerirsnobis  efle  xdificiu  ia  cxlis :  adiiigit  !,"*  ^  lf^^^^'. 
nos  peregrmaria  Dommoquadm  manemus  mcorpore,fedex^;.^^^^,,^^^|p 
perere  Dei  prxfentiam  in  abfeutia  corporis.    Nifi  fuperflites  i.  Petr.  i.  i4i 
efTcnt  animx corporibus,  quid  efl  qued  habet  Deum  prsefcn-  i-Cor.j.i. 
tem  vbi  efl  a  corpore  fcparatum? Dubitationem  vero  toUit  A-  Hebr.ii,i|< 
poftolusjdum  tradicnosefle  aggregatos  ad  fpiritus  iuftorum. 
quibus  verbis  inceiligit^nos  focuri  fanjflis  Patribus,  qui  etiam 
morcuicandempictatcmnobifcum  coiunt,  vt  non  poffimus  '^ 

effe  Chrifli  membra  nifi  cum  ipfis  coalefcamus.   Nifi  etiam  a- 
nimajcorporibusexiitasretinercBt  fuam  eflentiam^acbeata» 
glonas capaces  eff ent.non  dixifTct  Chriflus  latroni,Hodie  me- 
cura  eris  in  paradifo.  Tam  claris  teflimoniis  freti ,  oe  dubite-  tue.  ij.^i, 
mus.Chrifti  cxempIo,morientes  Deoc5mcndare  animas  no-lbid.  4^, 
ftras:  vel,  exemplo,Stephaai ,  tradere  Chriflo  in  cuftodiam,  A^or.7.J9. 
qui  nontemerevocaturfidehsearumpaftor&  epifcopus.Por-  '^^".1.25, 
ro  dcintcrmedio  earu  ftatu  curiofius  inq;uirere  neque  fas  efl,  ^"a  ''"""-'* 
nequcexpedir.ValdefetorquentmuIci  aii|}utandoquem  lo- loctu  a  mone 
cum  occupenc,&  an  cailefti  gloriaiam  fruanturnecne.  Atqui  ad  ditm  vlti- 
flultum  &  temerarium  cft  de  rebiis  incognitis  altius inquirere  ^*""- 
quam  Deus  oobisfcirep.ermitcat.    Scripcura ,  vbi  dixit  Chri-  ?^f^^^  5-  S.itf. 
ft  :millispriefentem  ef1re,&easrecipere  fn  paradifum,vtcoa-   ^  *"•'*•»*• 
folarionepcrcipianr,  reproboru  veroanimas  cruciatus  qualcs 
merir^iuotperactijnon  vltraprogreditur.quisiamdodor  agc 

Imagilkr  qiiod  Deus  celauit  nobis  patefaciet  ?  Deloco  nori 
minus  inepca&fuiiliseflquaftio:  quandofcimusnoneam  ef-  'P'  JimMr4, 
ie  anim^  dimenfloncm  qujc  corpcris.   QupdfiousAbrahas  *** 


6.      V..n:l,^-i 

■Mjtifcli.'!},    -5  f. 


C  A  P.    XXV.  INSTITVTIONIS      LIB.      lil. 

«licicurbeata  raniflorum  rpirituum  colledlio,  nobis  abunJe  eft 
cx  hacpercgriaic!oaeexcipi  X  coinaima fideliri  Pacre,  vtno- 
bifcuiii  ftJei  fuJE  frii(flil  coniinuni^ec.  li  tcrea  t^jaJn  Scriprur^ 
ybiqueiubcac})€dereab  expedationeaduentus  Chrirti:&  glo 
rjj?  coronatn  eo  vfqt:«c  duTGrat,  coxitenci  iimushisfinibu.scliwi- 
nic.isnobispr3Erci»-p'is;  animas  pioium  militiselaborepertun- 
tt  ih  in  beatain  qiiicceni  coacetlerc  ,  vbi  cum  felici  Ia?titia  f:  ui- 
tio  ■•eti>»promifl;eglona?  cxpedanc:  atque  ira  omnia  teneri  iuf- 
vivr.fd  <'o.'ec  Chnftns  :-ppafeat  redempror.  Reprobis  vero  ei- 
liid,C.  d?me(rcro;fedubiuai  noa  ell  quam  ludas  Diabolis  afii;-:r!ar> 

vinc:i:"sca:cn;s  teneri ,   doaec  adfupplicium  cui  addidi  runt, 
rraluinmr. 

7    i£c]ue  pC'->digioi;is  eil  eoiurn  error  qui  animas  non  r^'ce- 

pruras  quibus  nunc  indute  iunc  coirpora. -red  nouis  &  alii-s  pr^- 

^,^^^^        ,^^diiasrofc'iiTi?gini<nrui-.  Ac  Manfcha?orum  quidem   petquim 

ge:::e.'^rrftlM,n  fi.t.iis  rario  fujt ,   njinime  confcntareum  efie  vt  caro  qvi-  inv 

tw.ar  u  ^,-  niiiiid   tiKrerurgac.   Qt^afi  veronuJla  iit  anmiarom  immun- 

vi.miiu  eiiri  (jjirigstuuas  Tjvren  a  p:.*  ca^^leUis  vit.T  no arcebjnt.  Perinde  igi- 

P  "'•''^'7""  «   t»r  fiiit  oC.^I  dicerent,purgari  diuinitusnon  pode  quod  peccati 

^"".'  -.  L^tbe  inF:^dum  efh  nam  iliud  deliriun^  quod  nacurahrer  mi- 

dnidafiint,-r  "'"''^•'^  ^"''^^  -raro,  quu  a  D^abolo  creaca,nujic  praecere  >.  lan- 

iw.Hcatmntilr.  fiim  o!k'nd  >,  qiiictiuidnunc  c^loindignum  innobis  el^j  rc- 

i  Cor.7  I       furreLhoni  no.n  oblbie.  Atqui  primo  quu  iubeat  l^aulus  fide- 

i.Car.y.io.     jgj  ler»  uiidarc  ab  omui  inquinanrcnco  carnis  &  /piritus,  uuic 

**rr "'^"'t'^  ,7  ie^uitur  quod  alibi  dcnunciat  iudicium,  vt  repcKtet  vnufquii- 

rniifmar,i^.lh  qucpercarpuN  hue  oonum  huc  maium.  L.uiconlenrit  (juod 

b-jnr.  /cribit  ad  Corinthios^vt  vita  lefu  Chriiti  nianifeftetur  jn  carne 

i.Thefl.5  i^  M(.(rra  m<->rra;i.Qua  ratione  slibi  non  mmusprecatur  vt  Deus 

i.Cerj.i!.      infep-ac/orporacooferuec  vfquead  diem  chrilli,   qujm  ani- 

^^'^tynerr^-r.;  Hias  &L  i"i»ii  itus.  Ncc  min)m:  qu;a  rorpora  qu;r  fibi  in  templa 

clri(l,[     "  "'  d'C5ui:  Deus.  in  ^urredinem  (ine  fpc  rcrurreft  onis  decidere, 

L  Tim.2.8       abliirdirfirnurn  eflcr.Qu^id  quodetfam  membrafunt  Ciiffiiiij' 

Qu;  J  quod  /Tniiuias  eorum  partes  fibi  Deus  fandificari  prarci- 

pirfquod  vulc  Imguis  nomen  fuuoi  cel.ebrari5  tcili  ad  fe  puras 

mini-s,  l^cr.fici  I  otfcrn  ?  Quam  igiiur  hcminispartem  ram 

priEclaro  honore  dignatur  c^Ieiiisuidcx,  cuius  amenti.^ei^  ab 

honnne  morrali  in  puluereredigi  abfque  vllafpe  in(iaura;io- 

^.Ffrnnt  1)'-  nis?SimiIiter  Pauluv,  quum  nosad  fercndum  Dominum  hor- 

fhin:m.  tarurram  incorporc.quam  in  anima,  quiavtrumque  Dci  eil^ 

I.    «r.    -^®'„(^j^  j^fif,;i.certeqaoJDeot3nquamlacrum  vendicatjetem^ 

putredini  .idiudic.iri.  NecvciovIiJa  dercclarior  fuppctic  Scri- 

y.  i»h:in,ir.-  ptur^dcfinitio,quam  de  carnisquagcitamus  refurreiflione.O- 

(irrupfionci?}    portcr.mquit  PjuIus  ,  corruptibile  hoc  induere  incorru^^t.o^ 

Cr  iTfWiortalt  ^^^^  gc  mortale  hoc  induere  immortalitatem.  Si  noua  corpo- 

rCor.  tf%u   ^^  iorn^*it'C  DGUSjvbi  hxc  quaiitacis  mucacio  ?  Si  dit^lurn  cflct, 

oportc- 


OE      MODO     PERCIP.     C  H  R  I  ST  I     G  R  A  T.  5^4 

oportcrenosrenouad,  ambigualoqu^itioforce  occafioneni 
cauillo   dediflec  :  nunc  vbi  corpora  ,  cjuibus  famus  circua- 
dati ,  digico  monttrans , incorrupcionemillis promitcit, noua 
fabricari  fatis  aperce  negat.   Iioo  magisexprefse^mquitTcr-Li.ieferurR 
tiiIIianu$)nonpQcerat  loqui,  nifi  cutemfuani  manibuscerte- ^^^*""'*'    .. 
rec.  Nec  vilo  cauilloeffugient  quodalfbi  Chriftumforemun-j^^'"''^""* 
diiudicem  dicens,  Ifaix  teftimonium  cicx?t  ,  Viuo  egi>,  di-D^^^iV^ 
cit  Dominus,mihifledeturomne  gcnurquandoaperteobno  6.  Coram  tri^ 
xios  ad  racionem  vir^B  red'Jen,dam  quos  ailoquicur  fore  deuu-  f^unaU  chri^i 
t!ac,  Quodnon  quadrarec  finoui  corporaad  rribunalfidere-'^^'^"^'"''.,  . 
ti;r.P ji  to  in  verbis  Daoielis  nihii eii-  pcrplexu, Mulcique  dor-  '''  ^^'^^J^P^Z 
jnientiumin  rerra  puiuens  expergilcentur  ,   hi  ad  vuam  se- ^„„^,^; 
rcrnam ,  &  illi  ad  opprobria,dc  ad  concemprum  fempiternum: 
quindo  non  exquatuorelemencisnouammateriaadconflin- »    r  «    ;  ;•' 
iJos  h  imiiies.led  ex  lepulchns  mortuos  cuocat.  Atque  hocdi-  «>•  chrtstu^ 
daraperearacio.     Namii  mors  ,  qu^e  originem  habeca  iz-adcorporafer^ 
pfuhominisjaccidentaliseft:  inftauratio,  quamattulit  Chri-'^"«^- 
liusjidideillud  corpuspcrrinet  quod  mortaie  efle  ccepit,  Ec  Mat;io.t8. 
iane  quodridenc  Athcmcnfes  dun^  afleritura  l'auIo  refurre-  , 

dtio.hinccolligerelicetquahseius  praedicaciofuerit^acomni-?^'*'^*^'"'/'"*'^ 
no  rifus  ille  non  parum  ad  confirmandam  hdem  noftra  valct.^^YfwT^^^v"^' 
l)ignaetiaobferuatueftChriftifententia,Nolicemctuereeosyj'^'^^^*'^  "''''' 
qui  occidunt  corpus,  animam  occidere  non  poflunc :  fed  eum 
mctuitequipoteft&  anim»m  &  corptis  pcrdere  iogehennacn  'o-«^  Chrisfi 
ij^nis.    Neque enim  timendi  caufa ,  nifi  fupplicio  obnoxiuni '#'"''«'■• 
cflet  quod  nunc  geftamuscorpus.     Nec  veco  obfcurior  eft 
alcera  eiufdem  Chrifti  ientcntia^Vcnit  hora.in  qua  omnes  q«i  lolian.j.  tJ» 
iiimonumentisfunr,audient  vocem  Fili/  Dei;  &prodibunt^'*^^""^'''.j 
qui  bona  fecerunt,  in  rcfurreftionem  vitse.-qui  vcro  mala  ege- '!.'  f*y''™ 
runt,in  refurrectionem iudicij.    An  diccmus  animas  in  iepul-  chrim ,  quU 
chris  quiefcerc  ,  vt  illinc  Chriftum  cxaudiant.?ac  no  potius  ad  veri  refurre^ 
eius  imperium  corporain  vigorcm  a  quo  cxcideranc  reditura?'^''^^  fialiu^ 
Ad  ha:c  (i  nouis  corporibus  donandi  fumus ,  vbi  capitis  &  me-  ^»»*/'«*^  recep^f. 
brorum  conformitas.^Refurrexit  Chriftus;  an  nouum  fibi  cor-yj,^^^^'^'^^ 
pus  hngendo  ?  im6,vt  prasdixerar,  Deftruirc  tcmplfi  hoc,&  tri-  nljira.      ^  *** 
duoerigam  lilud.Quod  priusgeftatierat  morcaIecoipL«s,icerij  i.Cor.  i$.  lii 
rccepit,neque  enia^  multum  nobis  profuiirec,  fubrogato  nouo  Mar.27.51. 
corpo^e  aboleri  iUudquod  in  facrificium  cxpiationis  obhtum  '*'   '^f'**'^^"^ 
fucrac.Tenenda  eftctiaillafocieras  quam  pr.-edicat  Apoftolus,  ^'^'^"''^J^y""* 
NosrcIurgere.quiaCnriftusrcrnrrexic.  quianihilminuspro-  'vtChrift,  cor^ 
bibi|f'qu,am  vcprJuerur  Chrifti  rcfijrteclione  ciro  noftr.-.,  iri /'«*..  ♦»orri«j«»j 
q>iacircunferimtis  mortific  icione  ipfius  Chrifti.Qnodquidem  tncru-.^.rif.ir^ 
iiluftrj  documcnto  patuir,du  rcfurgetc  Chrifto  muka  corpor.i''^'''^''^*'^^^'' 
Sandorum  exieiunt  e  fepulchris.  Ne<]ueenim  negari  poteft,  a,l^fl^j^^ 
h'jt  vlcims  quam  fperai.r.us  refurreaionis  pr^ludium  fuifle,  clyporal 

Yy     ,j. 


CAP.  XXV.  INSTITVTIONIS     11  B.      UI. 

vel  potius  arrham:  qualis  atite  in  Henoch  &  Elia  iam  extabar.' 
Li  de  refurr.  <l^o«  TeitallianussercrnirtKis  candidatos  vocat :  quia  corporc 
carnis.  &  anima  a  corruptioiie  exempci  ,  in  Dei  cuftodiam  recepti 

fuerinti 
il^Safframeta,  8  Pudetme  in  retara  clara  tantum  verborum  conrumcrc, 
corpcrtbu*  no-  fe^  hanc  moleftiam  phcide  mecum  vorabunc  Ic<ftorc<,  ne  qua 
flri6  perc:pia  j.,j^ ^  ^^  decipiendos  (implfces  pernerfis  &  audacibus  ingcniis 
b  1«  rerur—-  P*^^^^'  Cerebrifuicoramentu  profcrunt  volaticilpiricus  ^ui- 
^icns.  quod  bufcum  Dunc  difpuco:  in  rerurreftiancnouoruni  corporiifo- 
mneJfeHtji  *  re cre3cion?m.  Qj^a  ratione  impuKiit.i  fcntiun?,nifi  quiain- 
pfncorporanon  crcdibtle  iliis  vidfccur.cadauerta  long.i  putredine  coiumpium 
refurierent.      po{fe  jn  priftinum  ftatum  redire  ?    Ergc  foh  illis  incrcdulitas 

i7u'us  ff  ncQnci^eft  mater.  Nos  contra  Spiritus  Dei  ad  fperan- 

da  carnis  uoftrse  re^urredionem  in  Sc  riptura  palfim  iiortttur. 
CoL».  if.  i^3.c  ratione  Baptilmus,tefte  Paulo  ,  /tgiiluon  nbbis  eft  futurse 
*rerurrtdionis.*necminusfacra  Coena  ad  eiusfiduciani  nosin- 
Cor.6  4  7.  W'f3f5f'^"'^  fymbols  Spiritualis  gratise  orepercipimus.  Et  ccrte 
14  f^iii'fic--<o^  tocaPauli  exhortatio  ,  Vt  membra  noftra  exhibeamus  artna 
tur  *  ^M.'«j;/(in  obedientiamiuftitie>frigeret,nifiaccedcretquod  pofteafub 
fintT>,o-:J  .u  iungit,Qui  rurcitaufcChnftum  a  mortuis,  viuificabic&  mor- 
Kom.g.ii.      ^^Y^^  corpora  veftra.  Quidcnim  iuuarft,applicare  pedes.ma* 

niis.oculos  Silinguas  in  obfequiu  Dei,  nifi  frudus  &  mcrcedis 
i.Cor.^.  fj.  effenrparticipes  ?  Qupd  fuis  verfeis  aperte  confirmatPauIus, 
15.19.  Corpus  no  fcortationi.fed  Domino-.&Dominuscorpori.Quj 

ij  yirtuie  chri  ve.  o  fufcitauit  Chriftum ,  &  nosfufcitabit  per  virtutem  fuam. 
fti  fufcttabun-  ciari<')ra  funtqu^  fequutur  ,  ea  cfTetemplaSpiritus  fandi  & 
Gai  6  17  nicmbra  Chrilli.  Interea  videmus  vt  refurreftione  cum  c*{ii- 
,5  ^,,f,:j^„y^  tate&fandimonia  coniungat'.  ficuti  pauto  poft  pretium  rc- 
fuppiuto  afe  deiipconisadcorpora  extendit.  lani  rationiconfcntaneum 
aa  couf^rr^na  non  e]Tet,PnuIi  corpus,  ir\  quo  ftigmata  Chrifti  porc.'uir,&  in 
corporigioriofo  quo  niaguifice  Chnftum  glorificauit ,  orbaricoronse  pr^emio. 
fir-^^eJJemir  ^'^^^  ^  '^^'^  gloriatio ,  Expe^amns  redemptorem  e  cslis,qui 
AA.iA.n.  '  corpusnoftrij  abiedu^conformereddet  corporiclaricarisfu^, 
Phil.j.xi.  Ac  fi  veruil'ud,permultas  affIi<fliones  oportere  nos  ingredj 
^  in  regnum  Dei,  ab  hocingreflbcorpora  prohibcre  nuUa  ratio 
17.  ExternA  fuf^ifnetjqux  &  fub  ctucis  vexillo  cxercet  Deus,&  vi<^ori^  Iiu- 
2^'JT/j^^/^"^  dc ornar.ltaq.nulla  eiusreidubit3tiointerSa<ftosortaeftquin 
eglplnim  ^^fm  ^^  Chrifti  comites  forefperarer :  i^ui  omnesquibus  probamur 
mm  rcfnrre-  affl;<fliones  in  perfonam  fuara  trasfert,  vt  viuificas  efie  doceat. 
aione  edoEii  Inio  &  fanftosPatrcs  fub  Lege  >  externa  ceremenia  Deu?ia 
fmit .  vt  tx  e-  }^ac  fide  exercuir.  Quorfum  enim  fepeliendi  ritus ,  ficuti  ante 
^""^^vw^tT  ^'^"  cft,nifi  vt  recoditiscorporibus  fciretparata  efTc  noua  vita.? 
ipfil^rfieclli'  Hucaiomata  quoq.aliaqueimmortalitansfymboU  fpeftarfir, 
/}i  dtcio  coUigi  quibus 

fot-efl. 


DE      MODO    PERCIP.     CHRlsTl     G  R  A  T.  ^f^ 

q-iibus  fubLffge-idiutafuit  non  aliter  quam  facrificiis,doftri- 
nx  obfcuntas.    Ncc  morem  illuni  pepcrit  fuperftitio ;  qtiando 
videniu.s  Spiritum  in  narrandis  fcpuUuri"?  non  mtnus  diligetcr 
infilkre  qurim  inptaecjpuis  fidei  myfteriis.    Et  Chnftus  offi-JiJa^,;j^.io'. 
cium  lioc  taiiquam  non  vuigare  connrendnt,  non  aiia  cert^  de 
caufa  nifi  quia  ife pulchri,quod  omnu  corrunipit  &  abolec,m- 
tuitu  in  fpeftac  lum  renouationis  oculo&  attollic.  Pra^terea 
tam  fed  aUobferuatio  ccremoMas  qua?  laudart^r  mParribus  fa- 
tis  comprobac  rarum  illis  f  iire  &prei:iofum  fi'iei  admfmcu- 
lum.Nequecntm  adeo  folicite  cursflfeiAbraham  vxorisfepul-Gen.ij.  4.19. 
chrum.nifi  religio  illi  propofitaf/ifletaate  ocuios,  &  vc»Iic.!$ 
mundo  fuperior,  nempe  vt  mortuum  vxoris  corp-.s  irfignibis 
refurredionisexornans,  fuam  bc  familia^fidemconfirmarer.  ^ 
Oarior  vero  huius  rei  probatio  eminet  in  exem^^lo  lacob,  qui*^^"*47'3®* 
vtpofteris  {efterurneniorcequidem  fpem  rerrx  promiffe  a- 
nimo  fuo  excidilTejiubet  oflafua  ilhjc  rcfcrri.  Quaeto,  fi  nouo 
corporc  mduendus  erat,  nonne  ridiculum  dcdiifet  mandaium 
de  pLiluere  in  ^iihilum  red'gendo>  Quare  fiqua  apud  nos  vi^ct  '*■  Scri'(>$ura 
Scri^-tutar authoritas ,  nuilius do&dnx clarior  vel  cettior  dc"fi  ^  thoritMyre- 
derari  poreftprobatio.Hocipfum  puerisionanc  rtfurredionis^^''^'"  '^Wor- 
&f,,icirandivoces.  nequeenirn  refurgeredicemus  quod  nuc^  a-i,  verbH 
primum  creatur:  nec  ftaret  iilud  Chrjfti,  Quicquid  dedir  rnihif^erjom  argu 
Pater  non  perihir,  ^td.  fufcitabo  illud  in  siouif/invo  die.Eodcm  ^^ema  confir- 
tendit  dormiendi  vcibum,  quod  nonuifi  in  corpora  competir,"'^/'*- 
Vnde  &  CGemeteriis  nomeo  impoficum.  Supereft  vc  de  refurre-Jj°  .^Lr/l/o- 
dionis  modo  aliquid  delibem.   Hoc  vcrbo  vtor.quiaPauius  ^j^  ^o^», 
myfterium  vocansadfcbrietatcmnoshortatur,&liberius  ar-  i.Cor.is  s»- 
gutiufque  philoff  phandi  Jicentiam  fra?nar.  Primo  tentdum  eft  v  yj/r^J  <^orp9 
quod  diximus,  nos  ^n  eidem  quam  geftamuscatne  reltjne6u-  '  ",  ' ,' 
ros  quoad  f  ^bftanria  :  fi:d  qual-ita^e  alam  forc.ficuti  q  ju  Cade  'Iwft 
Chrifticaroqujein  Vift<- aobiata  fuvrat,fufci'atifuerir,  aliis 
tamcB  dorib.  cxceUuicacfi  alia  prorfus  foret.Qu-.d  Pauius  fa- 
miliiribus  excinplis deciarac.Na  ficur humanae  & beliuina?  car- 
nis  eademeft  fubftanti3,non  qualitas:  ftcllis  omnibus  eadeeft 
materia,cl?.ricas  diuerfa;  ita  quanquam  rerinebimusfubft.^ntia 
corporisjmutationefore  docet:  vtlonge  pra?ftatior  fitcoditio. 
Corpus  ergo corrupribile,  vt  fufcjtemur ,  non  pcribit nec  eua- ti  */? .  corpord 
nefcet.fed  induei,depofita  corruptioncincoiruptioncm.QiK?-  'nttgrAttndii- 
niam  vero  elementa  Deus  omnia  prasfto  habet  ad  fuum  nutu,  ^^'  ^^'^rrupuo 
nullaeum  difficultas  impediet  quominus  &  terra?  &  aquis  &  s^^;-,^^^^,^^^ 
igniimpejret  ,  vt  quod  videturab  iilisconlumptum  reddanr.^ire?»  virtutt 
Quodctiam,licetnon  abfque  figura,!eraias  teftatur,Eccc  Do- ty^iommpottn^ 
minus  egrediecur  de  loco  fuo  vt  vifitet  iniquitaccm  terrx:&  ter  '"• 
ra  dircoQpciietfanguincm  fuum,  neque  cegetamplius  mterfe-.^^^**^     '• 

Yy   iij. 


Alia,  ertt 
tjiantiam 


P^?«X3fV.  iNjTITVTlONiS       LIB.     iri. 

6tos  fuos.      Sed  notandum  cjii  diTcrinien  inter  eos  cj.ui  pri- 

^'^"'  ^''^''dcaimertui  fuermt,  &  quos  dies  illefuperibies  repenet.  Ne- 

t;  in  terris  rt-  ^^^^^^^  omncs dornuemus(telte  Paulo  jlcd  omne^  Jnimuta- 

'jctuniur.   ,«biiimr:hoccft,necefre  noeric  diftantiam  temporisintei  mor- 

"punBo  ttn.pc-  t&iu  6t  (nitium  fecundae  vks  intcrcede^c:  quis  in  pundo  rem- 

^«  fKfTtura.jfi-  poris  &  nidu  ociiii  penetrabitclagortubsequi  morruos  exci- 

^"■''  tetincoTrupribiIcs,&v!Ui'sfubitamutarione  rcrormet  inean- 

i.Their.Vi?.  ^^"^  gloriam.  Sicalibifideles  quibus  rrors  obct  ndaeft  con- 

folarur:  quia  non pra?uenicnt  mortaos  qui  tQc  crunt  liiperfti- 

tes,quin  porius  refurgent  priorcs  qui  (l(;rmieriiiu  in  Chrtfto. 

|^«b,9.j7.'        S,  qgis  obiicint  iliud  Apoftolt.  ftatutuin  cRc  cudis  mortalibus 

femdi  mori,  facilis  foiucio  c't  vbi  murarur  natuia:  ftarus,  fpc- 

cicm  efte  mortis5&  appofitc  Gc  nominar!:ac  proirdc  ha?c  mtec 

fc  conucniunt,  rnorte  tenouatii  iriomi  csdum  cjjucnt  morta- 

i?  corpus,nonfore  tamen  neccflarium  corporis&  anim^dif- 

fidium  vbi  ^ric  fubira  inimutario. 

^mjlioantm-      p    Scd  hic  difficilior  qu^eftto  exOriturjQup  iure  communis 

i'9   "/jrr^fa;,  (itimpifs&  a  Deo  maicdidis  refurredio  ,  quje  /iDgulare  eft 

^umt  tefnrre-  Clirifti  beneficiu.Scimus  omncsin  Ada  moni  fuiiie  addidos: 

reChn/lfle^ue  ^'^^^^  Chriftjs  refutrcd'o  &  vita:  an  vtpromifcue  totum  ge- 

fiiium.  nushumanum  viuificet?SedcjUidminus  confentaneuni  <juam 

ipljan.ii.55-    Cos  in  obftinata  fuacajcitace  confequi ,  quod  fola  fide  recu  pe- 

ranrpijDei  cuItoresPManec  tamen  iUud  fixumjaliamforeiu- 

M  tt  XK  r      ^^^'Vj^^'^""»  ^it^  refurreif^ioncrrb ,  &  Cliriftum  venturum  vt  fe- 

-R^.onfJu      ?i'e8Ctagfios  nb  hocdis.  Pcfpordeo  ,  non  debere  videri  ram 

infolirum,  cuius  lirniiitudine  m  quotidiano  vfu  ccinimus.Nos 

tpt!usmundiha?reditaicfcimus  m  Adam  fuiffe  piiuatos  :  nec 

niinus  sequa  ratione  ab  alimentis  communibus  nos  arceri, 

.  3t,5.4f.       quamabefuarbons  vita».  Vndc  igKiir  fit  vcDtus  non  foliim 

oririfaciat  fo/em  fuum  fupcr  bonos  &  maios  ,  fcd  quoad  prse- 

fenn"s  vir<t  vfus.insllimsbilis  ci'liberalitas  Jarga  copia  af/idue 

proflu.itjHinc^trteccgnofcimus,  qu^propna  funt  Chrifti& 

rncmbiorum  eius,  ad  impio'>  quoquecxundare  :  non  vt  legiti- 

maiitpofl>ffio,fed  quo  magis  reddarur  inexcufabiles.  Sic  Deii 

impij  Isepecxperiuntur  beneficum  ,  non  vulgai^ibusdocumen- 

tis,fed  qua:  omncs  piorum  bcnedidiones  interdum  obfcu- 

xent,  illis  tamcn  ccdantin  maiorem damnationem.  Siquis  cx- 

cipiatcaducis&  terrehis  beneficiis  refurrcdionem  non  apt^ 

conferri:hicqu©quc  refpondeo,  vbiprimum  alienati  funt  a 

'^e^ohi^s.  I.   p^^  ^-^^  fonre.Diaboli  interitum  fuifle  promeritos quo  pror- 

fus  aboIercntur:admirabili  tamen  Dei  eofilio  repertum  fuifle 

medium  ftatum,  vt  extra  vitam  in  morre  viuerent.  Nihilo  ab- 

furdius  videri  deBet ,  fi  accidencalis  eft  impiis  refurreftio  qua; 

inuitos  trahat  ad  tribunal  Chrifti, quem  nunc  audire  magiftru 

&  dodoiei;ecufant.Lcuis  enim  eflet  poena,mortc  abfumi,Bi/i 

panas 


DE      MOOO      P  B  R  GIP.CH  R  «  STl    G  R  A  T.  SfS 

poenas  Cax  eorrrumacfa»  da? uri  cora  iuilice  /ifterentur,  cmus  in  C  r  im^ij  yg^ 
fc  yindiftam  fine  fine  &modo  prouocarunc.   Cxrerum  quan-  ^'^rgum. 
quam  lenendum  quod  diximas,&  quod  celcbris  iJla  Pauli  c6-  ^^'  *7*  *5* 
fcifiaapudFelicecontinecre  futurani  expcdare  refurredlio-       ** 
nemiurtorum&impioru^raepiustamen  Scripturarcfurreftio- 
nem  UAk  Dei  filiis  vna  cum  cxlefti  gtoria  proponit:  quia  non  rT  ^y"^^'^^" 
venii:  propr.e  Chrntu*  m  mundi  exitmnijied  m  laiutcin.  Idco  pcj!ia. 
&  in  fyi«\bolo  fola  ficmentio  bcafEB  v.tx. 

lo    Quoniam  aucem  tnncdcmfi  iii^plcbitur  Prop^ietia  de  Toflremaj^^rs 
abforpra  ptr  vi<ftoiiam  mort5,fempcrnobisinmentem  veniat  <:^p^tUde£ter 
xcerna  foeiickas  ,refurreftionisfinis:  decaius  excellentiafi  o-  '^f'l'^"f^if'* 
mNi.i  diftafuerint  quibirs  omniumhominumlinguse  fufficiat, ,  Cor.iy  jVt 
vix  camen  :nfima  eius  partiinjla  dcliban  fueric.    Nam  vtcun-  tMimu  txcel- 
que  vere  audiamus,  rcgnum  Dei  cltrirate,  gaudio ,  foelicicace}  ''«^'^  captum 
g  ori*  fore  referrum :  \\\t  camen  qu^  nominantur,  a  fenfu  no-  ^oflrum  longs 
flro  remotiffima  &  quafi  arftigmatib.  inuoluta  manent,  donec^'^^''''^* 
venericdiesille,  quo  nobisfuamgloriamipfefacie  ad  faciem 
confpiciendam  cxhbebir.  Scimus  nos  effcDici  filios  (inquitj  Tchaa»  f.s. 
Iohannes)fednondum  apparuit.Vbi  auccmfiniiles  ei  erimus, 
videbimus  eum  qualis  eft.  Quamobrem  Prophcrse ,  quia  fpi- 
ritu.i!-em  illam  beatitudincm  m  feipfanuHis  verbis  cxpriracic 
poterant,'ub  rebusc  rpoieis  eam  fere  deiinearfit.  Qhjjii  tame 
lurrum  aliquo  fuauitatis  illiusguftu  acccndi  in  noi^dt  (idcrij 
feruorem  opdrtet,inhocpr2Ecipue  cogicando  uiijBPrcmur.Si 
Deu^bonorum  om^nium  plcnifudinTm  ,ceufons  quidim  m- 
exhauftus  ,in  fe  contincr :  nihil  vltra  eum  cxpetcndum  iis  qui 
ad  fummii  bonu  &  omnesfoelicicatis  numeroscontcndunt,  fic- 
ucipluribuslocisdocemur.  Abrahim  ,  ego  merccs  rua  magna  Gcnef  Jj.t. 
valde.  Cui  fencencia»  fuccinic  Dauid,  Portio  mca  Iehoua:fors  Pfalm.  i^.  S, 
mihi  priBcIare  cecidit.  Itemalibi,  Satiabor  vultu  tuo.  Arqui  Pfalm.»?-'!' 
Petrus dcnuntiat  in  hoc  vocitos  ftdcles  vc  diuina;  fiant  confot-  *    «^'^''•'•^- 
tesnaturas.-Qapmodoiftud  .^Quiaglorificabitur  in  omnibus 
fandis  fuis,&  admirabilis  fietinnsquicrediderunr.  Si  Domi- R.f^M/x  o^P". 
nusgIoriamjvirtutem,iuftitiani  fuam  cum  eleftis  participabit,  uandA. 
imo  fcipfum  illis  fruendum  dabic,&quodpr^ftancius,quodam 
modotn  vnum  cumipfisc ^alefcec:  meminerimus  fub  hoc  be-^ 
neficio  omne  foelicitatis  genus  contineri.  Et  quum  multum  in 
hacmeditationeprofccerimu?,  recognofcamus  tamen  nos  in 
imisadhucradicib.fubfiderejfimentis  noftrae  conceptio  cum 
myfterij  huius  fubiimitate  conferatur.Quo  nobis  in  hac  parte 
niagis  colcnda  eft  fobrietas,ne  moduU  noflti  immemores ,  quo 
maiore  audacia  in  fubhme  trafuoIabimus,fuIgor  cseleftis  gla- 
rias  nosobruat.SeBtimUs  etiam  vciimrnodica  cupido  plufqua 
fas  eft  fciendinostitiilet.  vndefubinde  &  friooia?  &  noxi» 
quxftioncs  fcaturiunt.  friuolas  voco ,  ex  quibus  nulla  potc(^ 
1  Yy   iiii 


p^?.W\  INSTIT  VTZ  OnIS     L  IB.    111. 

elid  vtilitas.Sed  hoc  fecundnin  detenu', qiiod  tjui  ^bi  in  ilifs 

indaIgent,perniciofis  rpecuIacionibusrereimpl;canr>quamob- 

l'J!jZ^i^''Det  ^^^^  ^^^'^  noxias.Quod  lcriptur^ docenf,ab onini  co.urouer- 

f^ip^iorU  mo  ^^  ^^^"^PtiJ»^  .^r'"'^  nos  efiedebet:  nempe  ficuti  varieDeus 

'dusfAturHsej}.  fua  dona  Sanclis  in  hoc  mundo  diftribuens  eos  in.-pqualifer  ir- 

rJ<liat,ica  non  foresqualetn  glor-as  modum  in  c^-iis,  vbi  dona 

^uicoronabitDeus.  Nequeenim  compccitindifFerenterm  o- 

lZ«io*2r*"^"^^^"°'^^^*^^'^^*"^^''^^'^^'^S^*^"^"^^''^^^  corona  m  die 

^      •  ^-    '    ChriiK.Et  illud  Chrifti  ad  ApofloIos.Sedebitis  iucJicaces  duo- 

decimtribuslirael.  SedPaulu' fqai  fciebacpro-uc  fancl-.s  lo- 

cupletat  Dcusfpirituahbusdonis'  in  terra.  ita  in  csel-o  gloria 

decorarejpccuiiarem  iibi  corouim  pro  Jaborum  r.uione  re 

pofitamclfcnort  dubicar.Chrifhis  autem,vc  Apoftolisdignira- 

lem  muneris  quo  prsediti  erane  c6mendtc,frua:um  eius  admo- 

pjp,]2  j.       netin  cselo  eflereconditum.  S:c  Sc  Danfcllnteliigentesautem 

fulgebuntvtfplendorfirmamenci:  &iuftificances  miatos  tan- 

<2uam  fteIl:B  in  feculum  &  in  secernum.  Ac  fiquis  actentc  Scri- 

pturasconfideret;non  modo  vitam  xternanipromirrunr  fide- 

libus, fed  rpeclalem  cuique  merccdem.  Vnde  &  iliud  Pauli, 

2.T;m.4.!4.  RependitilliDeusiniiladic.  Qjod  promiffio  Chrifti  con- 

Mirt.1529.    firmatj  Ccucuplumrecipiccisin  vitaa:rern.i.    Denrq.iC  ficuti 

corporis  fui  gh-riam  muJciplici  donorum  variecare  inchoae 

Chriftiisinjji^ndoj&amplificatper  fuos  gradus;iti  etiam  m 

c^Io  perfifln 

Splfj^fts   ^u£-     II    Q^emadmodum  autem  hoc  vno  conrenfii  recipicnt  o- 

jfionibu^  explo-  mnes  pi;,quia  verbo  Dei  faris  teflatum  eft.-  fic  rurfutn  fpinofis 

^mn miulf^^]  *l"'^^'°:"'.^"^'nuas  fibi  obftaculo  efTe cognofcent,valerc  iuffts, 

"diutTrtfblnZ  "'•^^^^  fit)ipropoficasnontranfiIicnc.Quanciimad..-iic  fpedar, 

'  '  non  folum  priuatim  mihi  a  fuperuacRa  rerom  inucilium  inUe- 

fligationeternpero.-fedcauendum  ririihi  aibitror  ne  aliorum 

Icuitatem  rcfpondendo  fo  leim.  Scifci tancur  vanx   fcicmtiae 

jeiuni  homines  quanta  inter  Prophecas  &  Apoftolosjrurfjs  in- 

ter  Apoftolos&MarCyresfu^curafii;  diftancia:   quot  gradibus 

difFcrent  a  coniugaiis  virgines:  denique  nullum  cxii  angulum 

^Ww^,  g«or-ab  excutiendoi.)tadumreIinquunt.Oeinde  fubicillisinwen» 

fum  orhii  re-  £em  quorfum  pertincat  orbis  reparatio.-quando  cx  tanta  &  \i\- 

^dltnUivT''  ■  <^^"^P*"^'^^  copia  «uilius  rei  indigi  erunt filij  Dei :  {t^  erunt 

t^nt   'whli'  ^"^ii^s  AngeliSjquorum  inedia  xternse  beatitudinisfymbo- 

fideifs.  Iiimcft.    Ego  autem  refpondco.  inipfoafpedutantamfore 

amoeniratem,  tantam  fine  vfu  fuapitateminfolanotitia,  vc 

h^c  fclictas  omnia  quibus nunc  iuuamur  adminicula  loge  c- 

xuperet.Fmgamusinopulentirfinu&vbinuIIa  nos  volupras 

deficiacmundi  plagaefTepofitos .-  qucm  no»  fui  tjiorbi  ab  v- 

fu  beneficiorum  Dei  fubinde  impediunt  acprohibenr?cui  non 

^uaintempctie^ctfjfum  f^pe  abrumpit?    Vnde  confcquitur 

liquidam 


DEMODOPERCIP.CHRISTIGRAT.  5^7 

liquidam&  puram  ab  omni  vitio  fruitione  ,  quanuis  nullus  fir 
coirapcibilis  vicaevruijfcliciratiseac  cumulum.  Alijie  cians-  W.«W«f/^- 
ferunc  longius,quxrunt  annon  Icoria  &  ali^  corruptel?  in  me-  {'^^^/^^^^J/''" 
tallisprocuiarefticotioiie  ubfinc&ab  eadirrideanc.  QtJod  vt 
illisaliquatenusconccda.expLdo  cum  P:»ulo  vitiorumrcpara-  Rom.S.ix. 
tionem  quae  inftmm  rumpferunc  a  pcccato  ,  ad  quam  gemunt 
&  parturiunt.Longiiis  iceru  progrediuntur,  qua-na  mclior  co-  ^^^J^"^'  r'^*^»* 
4icio  .'lianeargcnu^s  humanum,ciuucn  foboLs  bcncdiaio  finem  ^.^  *°^ ^'J^^lJj^ 
tuncfumpturafit.l-aciliseftiliiusquoquenodirolutio.  Quod  ^^^^^    y-^^/,' 
ta(ji  magnificeeam  commendit  Scnprura,ad  incrementa  pcr-  ba,ediciio  fine 
r^nctquib.Dens  affidueQatur:u  ordine  prouehicad  fuam  ntie-  r««c  fumi.-ttira 
tam:!nperfe6lionever6ipraaii.\m  ratione  efTc  nocum  eft.Sed  f^t' 
qui.-^  inc<iucos  ftatim  capcanr  illceebra: ,  &  labyrinthus  deinde 
profundiiis  trahit,far.dem.vbi  fua  cuiqucplacitaarrident.nul- 
luseft  concertationiimodus.-hocfitnobis  vitae  compcndium,   ^  ^ 

cotentos  efle  fpeculo  &  xnis^raate  doncc  cememus  facie  ad  fa-  ^*"^  adrmanm 
cicm.   Nam  pauci  ex  mgenti  multit  .'clme  qua  in  c^los  eundu  ^^^„„,.,0. 
fic  curznt  omnes  autem  quid  illic  agatur  fcirc  ante  tempus  ap- 
petunt.  Omues  fere  ad  obeundum  certamina  pigri&lcnti, 
triumphos  imaginarios  fibi  lam  depingunr. 

li  Porrb  quiadiuinse  in  reprobos  vltionis  grauitacem  nuila  ^  feltcitare  e- 
defcriptiu  ajquare  pGteft,per  rescocporeas  eorum  ormenta  &  ^^^"^JlT^J^, 
crucjacusnobis  figurantur.-aempeper  tenebras,f]ctu,&  ftrido-  "^li^oylmap 
icin  den'iu,ignem  inextinguibilem,vermem  finefine  cor  ar-  pofitadtgrtfto. 
rodenrem.    Talibus  cnim  loquendi  modis  certum  eft  Spiri-  Matt.S.a.  &: 
tum  lanftum  voluifl*efenfus  omnes  horrorc  conturb^re;  vc  1». 
qiiumdicitur  pr^paratamelfcab  setcrno  gehennam  profun-  IJj    '^^p^' 
dam.  nutrimenta  eiusefle  ignem  &  lign.i  mulca:  fiarum  Domi-  ^^^^^^  j^," 
nijceutorrentemfulphurisjeam  fuccendere.Quibusvtnosad-ief.jo.^B. 
iuuari  oportet  adconcipiendam  vtcunque  impiorum  mifera 
fortem :  ita  nos  in  eo  potiffimum defigere  cogiFacionem  opot- 
tet,quamfit  calamitofum  alienariab  omni  Deifociecate.neqj 
id  modo.-fed  maieftacem  Dei  ira  fentire  tibi  aduerfam.vt  efFu- 
gere  nequeas  quin  ab  ipfa  vrg^aris.Nam  primum  eius  indigna-  ^^  miferia 
cio  mftar  ignis  eft  violentiffimi.cuiu-s  atcadu  omnia  deuoren-  erttfumma.  ^^ 
tur  &  abforbeantur.  Dcindeilliad  exercendum  iudicium  C\c  femptternA. 
feruiunt  omnes  creatursB,vt  c^Elumjterram^raare,  animalia ,  & 
quicquid  eft,velut  dira  indionatione  aduerfum  fe  inflammata 
&inperniciemfuaarmatafenfuri  fint:  quibus  iram  fuam  ica 
Dominus  palam  faciet. Quare  non  vulgare  aliquid  pronuncia-  x.ThefT.  i.$. 
uit  Apoftolus,  quum  dicit  infideles  daturos  poenas  interitus  a*- 
teraas  afacie  Domini,&agIoria  virtutiseius.Etquoties  metu 
corporeis  figuris  incutiunt  Prophetsc,quaniiis  nihil  pro  tardi- 
cate  noftra  hyperbolicu  afl:erSt,pr3Eludia  tame  admifccnc  fu- 
fiuri  iudicij  'm  fole  &  luna  totoqi  nmndi  opificio.  Quare  nulla 


CAP.XXV.  INSTITVTIONIS      LIB.     II F. 

Emfdem  vaxix,  jEcquIcm  mue^iunt  infeliccs  confcientisjquin  diro  turbine  ve" 
defcrifuones.    xcntur  ac  diflipenturjquin  ab  infefto  Oeo  fedifcerpi  fcntiat» 
&  canfixse  mortifcris  acuieis  lancinentur^quin  ad  Dei  fulmen 
cxpauercatK,&  conteramlir  oncre  manus  eiusrvt  abyffos  &  vo- 
ragines  quaflibet  fubire  leuius  fic  quam  in  illis  terroribus  fhre 
ad  momcrftum.  quale  hoc  &  quantum  eft  ,  artcrna  &  nuf- 
Hv.imdo[lmx  quam  deficura  illius  obfidione  t^rgeri?  Qua  dc  re  Pfalmus  no- 
^^"^*  nagcfimus  continet  memorabilem  fententiam.  quanuis  folo 

afpcftu  cun^tos  mortales  diffipet  ac  in  nifeiliim  redigat; 
cuitores  tamen  fuos ,  quo  magis  funttimidi  in 
hoc  mundojvrgerc.vt  cruce  oneratos  ad 
properandum  incitet.donec  firipfe 
omnia  in  omnibus. 


I  N  S  T  I- 


INSTITVTIONIS 

CHRISTIAN^    RELTGIONIS 
LIBER    QVARTVS. 

DE     EXTERNIS     MEDIIS     VEL     AD- 

MINICVLIS    ,      Qjr  IBVS      DBVS      IN 

Chrifti  rocierarem  nosinuitar, 
&in  carctinet. 

ARGVMENTVM. 


Vrioribws  lihris  Symholi  Apoflolicide  Deo  creatoxe,redemptofey 
fanSiifcatore,trespartesexplicatdfunt.Gluarta/yperefl,defaniiaEc- 
clefa  Catholrca  ^fanciorum  commuiiione,  quapofiremo  hoclibro 
abjoluitur. 

Adtres  autemprAcipuos  locss  vigi?ttiilla,quibm  confiat, 

capita  commode  reuocabimtu. 
I.  DeEccleJia. 

I L      De  Sacramentps. 
III.    De  Politica  adminiftratione. 
Primtts  locu-Sj  qui  vfque  adfinem  decimitertij    capitis  extenditur» 
multa  continet:  quA  tamen  omnia  ad  quatuorprACtpua  capita  refer- 
ripojfunt. 

i     De  Notis  Eccleffdjfeu  de  ratione  qua  Ecclefia  dignafcipotefi, 
quoniam  vnitas  cum  ea  necejfario  colenda  nobis  eft,  a^tur  capit,  i. 

efii. 

2    De  regimine  vel  gubernatiene  Ef c/«y?rf,r«^.ar.ilil.v.vi.vil. 
§iuisfit  ordogubernandA  EeclefiA^  cap.$. 
€lUAforma  apudveteres  in  vfufuerit,cap.4: 
^iHolufit  quAfub  JfapdtH  htdie  viget,  cap.  $.(ffde  PapA  pri- 
matUiCap.^.^quibid/  gradibu^  fe  in  hanc  tyrannidem  ex* 
tulitjCap.?. 
2    J)(poteftate EcclefiAiCap.viii,ix.Ti.x\. 

GjiU9  ad dogmatajides ,  quA  velinpnguliiy  cap.  8.  vtl  in 


'vmuerjts  vtpcte  Ct>nefliei,refi4etieap,^, 
Demde  in  legibtt^ferendiSiCap.  1 6. 
Tojiretno  in  Ecclefiafiica  iurijdtiiione,  capM. 
4-    De  dtfciplina  EcclefiA^cap.xix.  ^  x  iii. 
De  hufM  pr^icipuo  vfu^capAz, 
De  eiujdem  ahufu.caP.i^. 
Semndm  locte*  de  Sacramentis  trespartes  contimt. 
l     De  Sacramentis  in  gemre^cap.xiai, 
z    Devtroqt^efigtUattmiCap.xv.xvi.wn.xvtn. 

De  Baptifme ,  cap.  if.  ^n  occafione  de  ^Adobapfifme  fe»rfim, 

cap.id, 
Deindede  Ccena  Domini,cap.  17. £f  eiufdem profanatione,. 
cap.\%. 
31     De  iUis  quinque  quA  Sacramenta  faho  habitafunt^cap  .xix. 
Tertiui  loctts  de  politica  admtnifiratione,cap.\x. 
De  hac  prhnum  in  genere  ) 

Detnde  de  pngults  eimpartibtM,  ^  Eodem 
Magijiratu,  /^  ^^^,>^^ 

Legibus^  \ 

Popula,  *^^ 


CAPVT     I. 

t>e  vt^a  Ecclefia  cum  qua  nobiscolenda  efivnitas:   qttiapiorum 
omnium  mater  eft. 

Partcs  huius  capitis. 

1  ArticuIusSymboIi,  der^mftaEcclefl.-^  CathoHca  &  fanftoru  con»: 

munione^hreuiter  ex  plicatur,  fimulqiie  oftenditur  quibus  nomi" 
nibusnobis  commendata  fit  Eclefia,fe6t.  1.1.3.4. 5. &  ^. 

2  De  Notii  Ecclefiaf.fea  7.8.&  9. 

)  A  fanda  Ecclefia  Caeholica  &  fanftorum  communione  non  eft 
vllo  modo  difcedendum.  eapropter  Nauatianorum,  Anabapti- 
ilarum,  ac  eiufmodi  Schifmatitorum  &  male  feriatbrum  henvi- 
num  circa  hanc  dofirinam  errorcs,i  fedi  10.  ad  fin.  cap.  abunde 
xcfellumur. 


9%     BXTErNIS     m£D.   AO     SAIVTEM^  5j9 

Id  E  EuiKigelij  Chriftu  fieri  noftrlim,  &  De      Ecdt^* 
a  Ia.a:  ab  eo  falutis  aBternaeque  beati-"«««  necfjfarii 
udinis  nps  fieri  paccicipes  ,  proximo ''^*'"^'*'"^* 
l  bro  expofiturafuit.    Quja  autem  ru- 
litisnoitra  &  fegnities  f  addo  etiam  in- 
^enij  vanuatem )  externis  fubfidiis  in- 
'l  digent ,  q>  ibusfides  innobis&gigna- 
^  tur  &  augefcat,  &  fuos  faciac  progref-    .    ,  -     , 
fus  vlque  ad  meta:u:  ea  quoque  Deus';^^'*^'/ /^^ 
addidit,quo  infirmitati  noftrx  confuleret.atq.vt  vigerec  Euan-  ^,^^cquU  adfi^ 
gelij*pr|dicatio,thefaurum  huncapud  Ecclefiamdcpofuit.Pa-  dem^rtitum 
ftoresinftituit  ac  dodores,  quoru  ore  fuos  docerct.eos  autho-  ordiftem  mcf^- 
rirateinftruxif:nihiIdeniqueomiiitquodadranftumfideic6-A'''^^y'^'^* 
rcnfum  &  xcdum  ..rdinem  fscerct.In  primisf-.cramenta  infti-  ^-^^  "'*"'* 
tiiit,quae  nosexp-r  raenro  fentimu-  plufquamvciiia  efleadiu- 
mentaad  fouenda.n  &  confirmaRdam  fidem.    Namqjjiaec- 
gaftulo  carnis  noftr^  mchifi  ad  gradum  Angelicum  nondum 
peruenimus,  Oeusfe^idcaptumnoftrum  accommodans,  pio 
adtnirabili  fua  prouidctia  modw!i>  praefcripfit  quo  procul  dif- 
iunfti  ad  eum  accederemus.    Quare  poftulat  docendi  ratio  vt  S»»d  ^pam 
nunc  de  Ecclefia  eiufque regimine  ,  ordinibus ,  poteftate,  item  teshutw  L^m 
de  facramentis  tr^demus,  &  poftremo  de  politico  etiam  ordi- 
ne;  zc /imui  pios  le^ftores  reuocemus  a  corruptel.s  quibus  Sa- 
tan  in  Papacu  aduiterauit  qu^BCunque  Dcus  in  falutem  no- 
ftram  deftinauerar.   IncipiaTii  autem  ab  Ecclefia  :  in  cuius  fi-  Cur  jdj  Etile- 
num  aggregan  vult  Deus  filiosfuos,  non  modo  vceiusope-^*  incipiAU^ 
ta  &  miniftcrio  alantur  quandiu  infantes  funt  ac  pueri,  fed  cu- 
raetiam  materaa  regantur  donccadolefcant,  actandem  per- 
ueniant  ad  fidei  mecam.     Hajccnim  qiiae  Deusconiunxitfe-  Marc.To.p, 
parari  h^  non  cft.  vt  quibusipfe  eft  Pacer,  Ecclefiaeciaraaia-  Gal.4.16. 
tcr  fit:neq  je  id  'ub  Lege  modo ,  fed  etiam  poft  Chrifti  aduen- 
tura,  tefte  Paulo,  qui  nou^  &  c^leftis  Hierofolymaj  nos  e0e  fi- 
lios  docet. 

z   In  fymbolo  ,  vbi  profieemur  nos  credere  Ecclefiam ,  id  ^o  fenfu  ar^ 
non  folum  ad  vifibi!e,de  qua  nunc  agimus,  refertur,  Ced  td  o-  '''"^«*  /ymfroli 
mnesquoquecIedosDei,  inquorumnutnero  coprehendun-'^^^'^*''^-^' 
ttiretiamquimor&edefundi  func.    Ideo&credendi  verbum'""^^*''     ' 
ponitur:quia  nullum  fsepe  di.^crimen  iuter  filios  Dei  &  profa- 
noi,  inter  propriu  eius  gregem  &  fera  animalia  norari  poteft. 
Nam  qnod  panicula  iN  a  muitis  interponituf ,  probabili  ratio- 
necarec.Fareorquidam  effevficacius,  &  vetuftatis  etiam  fuf- 
fragio  nnn  deftirui:quando  & /ymbolum  Nicenum,qualiter  in 
Ecciefiafticahiftoria  recitatur,  prjepofitionem  addic.Siraulta- 
men  ex  fcnptis  veterum  animaduertcre  licet ,  fuifTe  olim  cicra 
tontrouQffiam  receptum.  vc  dicerent  feEccIefiam  crederejnon 


CAP.    1«  IN  f  TlT  V  TIONIS     LlB.      IIII. 

Cur  dicimt*f  ^  lA  Ecclefiai;n.*N6  enim  C\c  modo  loquuntui:  Auguftinus  &  qiiif- 
i:redo  Eccltfia  qujs iUe cft  vetuftus  fcripcor  cuius  opufculum  excac  fub  riomi- 
niin  Etclefia.  neCyptiani.De  fymboli expo/itioneifeddifertequoque  anno 
tanc  loqUutionem  fore  impropriam  fi  pr2epo/icio  actexacunac 
iu«m  fentenciam  racione  no  friuola  confitnuc.  Ideo  cnim  cre- 
dere  in  Deum  nos  teftamur,  quod  &  in  ipfum  vt  veracem  ani- 
mus  nofter  fereclinac&fiducia  noftrain  ipfoatquiefcit.quod 
in  Ecclefiam  nonconuenirecquemadmodumnecinremiflto- 
ne  peccacorumjauc  carnis  refurreftione.  Icaque  camet/i  nolira 
deverbisLcigare.malimtamenJoquendi  proprietacem  fequi, 
quaE  apcior  fic  rei  exprimcnda:  ^  qua  formulas  afFe(5:tare  quibus 
Finis  huiu*  Ar-  ^^^  ^"^  caufa  obkuretur.Finis  aurem  eft>vc  rciamus,quauis  ad 
f4iMft.  diruendam  Chrifti  gratia  omncs  lapides  moucat  Uiabolus,  & 

eodem  etiam  feranturvcfano  impetuDeihoftes.nonpofle  ea« 
mcn  extingui.necfterilempcifle  reddi  Chrifti  fanguiaem,qain 
frudum  aliquem  producat.  Ita  &  arcana  eledio  Det  ic  inte- 
rior  vocarfo  fpcd  mda  eft  ;  quia  folus  nouic  qui  fui  finc,&  fub 
Ephef.i.H.  ^gnaculo(v£loquitur  Paulus)  inclufos  tenec-  nifi  q  ;od  in- 
/igma  eins  geftant,cjuibu5  digno^cantura  reprobis.  Sed  quia 
exiguus  numerus  & contemptibilis  la; et  fub  ingcnti  tur ba  ,  & 
grana  tricici  pauca  ceguntur  pale^  congerie,  foli  Deo  pernut- 
ccnda  eftcognicio  fu^  Eccleli^,  cuius  fundamcncum  cft  arca- 
naiiliuseledio.  Nec  verofatis  eft  eleitorumturba  cogitatio- 
ne  animoque  compledi ,  nifi  talem  Ecclefise  vnitatem  cogite- 
Cdtholk*  ♦  ftu  mus  in  qua  no";  effe  infitos  vere  fimus  perfuafi.  Nifi  enim  (ub 
vmuerfalM,  capitc noftro  Chrifto  coadunati  fimus  reliquis  omnibus  mem- 
cur  t  A.  bris,nui'anosmanetfpesh3Ereditatis  futur^E.  Ideocatholica 
dicitur,(eu  vniuerfalis :  quia  non  duas  aut  tres  inuenire  liceac 
quin  difcerpatur  Chriftasrquod  fien  non  poteft.  Qjjn  fic  ele- 
diDeiomnesin  Chrift©  funtconnexi,  vt  quemad'nod  .m  ab 
vno  capite  pendent.ita  in  vnum  velut  corpus  coalefcar,  ea in^ 
cerfe  compagecoh^crentesquo  eiufdem  corporismembra.ve 
re  vnum  fadi,quia  vna  ftde,fpc,chaiirate,  eode  Dei  Spiritu  fi- 
mul  viuunt.non  in  eadem  modo  vic^  scternas  /)a»rcditatem,fed 
in  vnius  Dei  ac  Chrifti  parcicipicionem  eciam  vocati.  Quauis 
ergo  crif^is  vaftitas.qu:^  nobis  vndique  occurric,  nihil  Bcclefi^ 
refiduum  t^^t  clamet ,  fciamus  fruduofam  efie  Chrifti  morte, 
Df,umque  mirabiiicer  Eccleliam  luriqua^xi»»  iatebris  feru.ire. 
i.Reg.ij.iS.  Sicuti  Elise  diclum  eft,  Seruaui  mihi  lepte;!;  millu  viroru  qui 

non  flexerunc  gcnu  coram  Baai. 

Safjciom  com-     j  Qnaoquam  arciculus  fymboli  ad  cxrcrnam  quoquc  Eccle- 

muntoc^mdfit.  flamaliquatenus  pertinet,  vt  fequifque  noftiumin  fr:?tern  > 

GonfeniTucumomnibusDei  filiis  concineac ;  Ecclefiae  deferac 

quam  meretuj:  auchoritatem.  denique  feitagerac  vcQuisex 


o' 


Da    bxternis  MED.AD  SALVTEM^        ^60 

grege.Atqueideo  adiungitur  fanfto.rum  communicatio.  quse 
parLicuIaiice:  a  veccribus  feieprartermiiTi  fit,Bon  tamen  ne- 
gligendaett^juia  ficcielijequaiicarem  opcime  exprimic.  quad 
didtumcilechac  lcge.aggregari  fanftos  in  rocietarem  Ciirrfti, 
vc  qua?cunquc  ii\  eos  beneficiaDeus  cQnfert,incer  fe  mucuo  c6- 
municenc.Quo  tamen  non  collitur  graciarum  diuerfir as:  ficuti  j  ,  n  * 
Icitnus  varie  diltiiUui  Spintus  dona^neqj  e.uam  ODueiiitur  or-  ria  donx  fan- 
do  poiicicus.  quf»  Tuas  vnicuique  facultaces  priuacim  poffidere  «1«  coUata^  aui 
licetjvc  neceflb  eft.pacis  incer  hominesconferuandse  caufa,  re-  ordmem poliii- 
ru  dominiainreripfospropria&  diftinclaefle.Scdaireriturco  '^^- 
munitasquaiem  Lucasdefcribit,quodmultuudinis  credentiu  £phJf.l  L* 
e(rctcorvnum&animav'na:&PauIusquum  iiorcatur  Ephe- 
fios  vc  fint  vnum  corpus^vnus  fpiritus,ficuti  vocati  func  in  vna 
Ipe.Neque  enim  fien  poreft,  C\  vere  perfuafi  fint  Deum  comu- 
nem  fibi  omnibus  patfen  efie,  &  Chriftum  comniune  capur, 
quin  fraterno  intcr  fe  amore  coniunfti,  virro  citroque  fua  co- 
muiixent.lam  plurimum  noft^a  incereft  fcire  <^uis  incle  ad  nos  ^iwfruiiusar 
frudus  rcdca:.HaccnimIe3ecrcdimusEcclefiamjVCcerc6per-'«M'"^«£tc/*- 
fuafi  fimus  nos  efic  eiusmembra.  Hocenim  modo  nicitur  faiu»./'^  ^  fan£lo~ 
noftracercis  fcjlidifquefulcrisjvreriamfitotaorbis  machina  la  ^*""   <:ontmu- 
befaftecur,corruere  ipfa  &  concidere  neqiiear.  l^rimiim  ftac  cu      jj 
Dei  eIedione,nec  nifi  cu  a^cerna  illius  prouidencia  variare  auc 
deficere  poreft.  Dcinde  quodain:nodo  coniunda  c^c\a  fi-rmi-      z, 
tudine  Chrifti:  qui  non  magis  patiecur  a  fe  diuolli  fuos  fideles> 
cuam  mcnibra  fua  difccrpi  ac  dilaniari.  Accedit  quod  veritaS      j, 
dum  To  Ecclefi^  finu conrincmur.fcmpcr  nobis  conftatura  fe- 
CiJri  famus.PQftremo  quod  promjf  fiohes  iftas  fentimus  axi  nos      4. 
pertinere,Sa!useritin  Ston:  Dcusin  sercrnwa  commorabicur 
in  medio  Ierufa{em,ne  vnquam  commoueatur.Tanrum  poteft  fru[li*s   Com^ 
Ecclefi^pracicipati;>  vtnosinDei  focitrr^ite  contineac.  In  i-  mumDnn  fdn- 
pfo  quoquc  noinine  communionis  plurimuni  eft  confolatio-  Shrum. 
nis:  quod  dum  ad  nospercinerc  fixum  eft  quicquid  men.Sris  ^°^\^'^^'' 
fiiisacnoltris  largitur  Domiji.us:  omnibus  eorum  bonis  ^P^"^  p^w'  l'^  ^ 
U'>ftracor^.firmatur.Cetcrum  ad  amplcxandamco  modo  Eccle  ^,',  'Eciiefi:'m 
fiz  vniratemmihilfvc  di\imus)opus  eft  Ecclefiam  ipfam  ocu-  cporteat     efe 
lisccrncre,vel  manibns  palparerquin  potius  eoquod  in  fide  fi-  vifibilemvt 
VI  eft  admonemur  r.ih  lo  minuscogicandam  efle,  dum  intcili-  '^"'f'*''"^  "^* 
gentiam  noftram  pr:^rcrir,qfiam  fipniim  appareat.  Neqi  ideo  "^^'^  '^"■^*^*' 
dererior  eft  fides  noftra  quod  incognitam  apprehendit :  quado 
hic  non  iubemur  reprobos  ab  eledis  dirccxnerc(quod  Dei  eft 
folius  non  noftrum)f"ed  certo  ftatucrc  :n  aninois  noftrisomnes 
cosqui  Dqi  I^atrisdementia  per  Spiritus  fandi  efficaciam  in 
Cbrifti  participacionem  venerunr,in  Dei  pecu  iu  n  ac  propril 
pofle  fionem  fegrcgatos ,  ac  qunm  fimus  ;a  lo  um  m  mcro 
tWH.ap  srari*  noj  efle  confor-es. 


CAP.I.  INSTl  T  VTIONTS      IlB.ZIIl. 

Porroqmmde     4   Vcrum  quia  nunc  dc  vjfibiii  Ecclefia  difTererc ppopoiicu 

'vifibtii  Bccle  eft,difcamusvel  vno  matriselogio  quaai  vtilisfic  nobis  eius 

fiafitfermoy    cognitiojimo  neccflaria;  quando  non  alius  eft  in  vicam  ingref^ 

m«fr«  nomen  |-       -^    ^^  ■  n^ concipiat  m  vcero.niii  pariat,  nifi  nos  alat  Inxfr 

necefiria  fit   vbenbus,  deniquc  lub  cuitodia  &  gubccnacfone  f ua  nos  tuea  • 

Ect/^/^co^m-  tur.donec  exuti  carne  mortalijfiiniies  erimus  Ange'?s.  Neque 

/jo.f.r/r4^4wcnimpatitUrnoftrainfirmitas  a  fcholanosdimicti  donec  toco 

emmmnefi     yjj^B  curfu  difcipuli  fuerimus.  Adde  qvodextra  eius  grcmmm 

Mat  *  ii  »    ""^^^  ^^  fperanda  peccatorum  remiffio^nec  vlla  falus^teife  le- 

lefa.jy.jj.  *   ^aia&Ioelc.  quibus  fubfcribic  Ezechiel,  quum  deuijntutin 

Iocl.2.  }i.      cacalogo  popuiiDeinoiiforcquosac^elefti  vita  abdicar.  Si- 

Ezf ch.i?.9.   cuti  ex  oppofito  dicuntur  nomcii  fuum  infcnbere  in;er  ci;jes 

Pfalm.jp^.^.  Hierofolymaj,quife  ad  verse  pietaciscultum  conuerainr.  Qai 

xatione  Scalio  Pfalmo  dkitur,  Memenco  mci  Iehoua:n  bene- 

placito  populi  cui:vifita  me  in  falute  tua,vt  videam  beneficen- 

tiam  eleftocum  tuorum, l^ecer  in  Ixtitia gcnti >  tux  ♦  gaud;;,im 

cum  haveditate  tua.  Quibus  verbis  pacern>js  Dci  fuujr  &  pe- 

culiare  fpirituaLs  vitse  ceftimonium  ad  gregem  eius  reftrmgi- 

tur.-vc  femperexitialisfit  ab  Eccle/iadifceffio. 

Mmer  autem      y    Ca?terum  quod  huius  loci  propriu  eft  exequi  pergamus. 

rtQbif  confiifui-  Scribit  Paulus  Chriftum, vt  impletet  oirnia,dediire;iiiosqui- 

"^*"'.^^"'^*""^  dem  Apoftolos,alios  vero  Prophetas,ai'os  autemEuageliflas, 

mtmj  eritimja  ^jj^^  autcm  paftorcs  3C  doi^torcs,  ad  inftauratione  fandoruni 

erum  apnd  ea  «  ,     . 

Domtmvf.ieoo  JH  opusadmmiftrationis,in  ^dmcationcm  cotporis  Chrifti:do- 

ftiit^^uod  nobu  v\cc  perueniamus  onines  in  vnitatem  fidei  &  agnitionisfilij 

abundecn.do^  \)q\  ,  jn  virum  perfedum  ,  in  menfuram  aetacis  pleneadultx; 

net  eiUfeducA-  (^iirifti.Videmus  vt  Deus,  qui  poflet  momento  fuos  perficere, 

letn<staUma  "^^^  tamen  cos  adolefccrc  in  virilem  statem  n\C\  educationc 

itolefcamw.      Ecckfi.f. Videmus  modum  exptimi :  quii  paftoribus  iniunda 

Ephef.^.ii.     eft  C3eleftis  dodrinas  prsedicatio.  Videmu*omncs  aj  vnil  cogi 

in  eimdem  ordinem,  vc  manfueto  &  docili  fpiritu  regendos  le 

doftoribusin  hunc  vfum  creatis  permitc^nt.  Ethac  nora  pri- 

Jera.5'9.2j.     demregnumChrifti  infignieratlefails,  Spiritns  meus  qui  in 

teeft,&  vcrbaquspofuiinorecuo.nunquamdi^cedenriieque' 

ex  oretuo,neq;ex  ore  reministui&  nepotum.  Vnderequicur 

digniscire  qui  famc&inedia  pereant  ,quicunquefpi>itualcm 

aniiiKr  cibumdttjinirnsfib-ipermanusErclefi^eporreftum  re- 

ipuunc.  Fi<lem nobis  Deus infpirat, fed  Euangelij  fui  organo, 

Rom.10.17.    ficuci  adnionct  Paulusfidem  efleex  auditu.Sicutieriim  penes 

Deum  fuarefidcc  potenri/  ad  feru.indum^fed  eam  in  Euange- 

lij  prxdicatione(codem  Paulo  tefte)depromit  atque  explicat. 

HocGOnfilio  voluit-^Iim  facros  haben  conuentusad  fandua- 

rium.T:j6deiconfenfum  alerct  dodrina  per  os  ficerdoris  pro- 

Pfalni.i*.    lata.Ncc  alio  fpeftant  magnificiillitituli,  vh\  templum  voca- 

Pialm.  80.2.  curiequiesDcijfanj^iariumcius  domicilium,ybidicitucfede' 

re 


D  B      0  S  T  B  R  e4.     M  ^  O.      A  D     S  A  L  V  T  E  M.  ^C! 

reintcrC!ierub:m;quam  vr  pre:iufn)aiiiorem,rei!ei:entiam,ac  PuI.So  *. 
digiiitatem  c^eleftis  dodrinx  minilicrio  conc.licnt:  quibusa- 
If-quinon  parum  derogarcc  morcal;s  &  cocempti  Jiominisa- 
/pcdus.Hrgo  vc  fciamusex  vafis  teftaceis  nobis  proferri  in^fti- 
niabilem  thelaurum^Deus  ipfe  in  mediura  prod!t,&  quatenus 
liuius  ordinisautlior  eft,  vylt  feprjerencemin  fuainfticucionc  t.Cor.^-T. 
agnofci.Iraqucpoftqui  auguriis,  diuinationibus,  artibus  ma- ^^^*  *9-^'' 
gicis,necromanci2e,aljirque  lupcrft  ti(  nibusfuosvetuit  dareo- 
peratYi.fubiicit  fedaturuquod  pro  ommbus  fafficcrc  dcbeac, 
nempe  Propheiis  nunquani  deftiri.riim  iri.Sicuti  autem  vetere  n.'c  hiceduca'» 
populum  non  abkgauic  2d  Angelos ,  fcd  dcdoresexchauite  tio>tumedttff$ 
terra,  qui  vtie  pia:(Urencniunus  Angelicum :  ica  &  noshodie  co^jttmnetidtu» 
Iiumanicusvulcdocefc.   Aciicut  oh.n  non  contencusfuic  foU 
Lcge,fed  racerdocesaddid2cintcrpreces,ex  quoiumlabi  s  po- 
p:i  us  inquirerec  vcrum  illius  fenfum:  ita  hodie  nontan.uni 
vul:  nos  cde  leftioni  attentos,  fcdmagiftros  eti.i  prxficir  quo- 
r>im  operaadiuuemuf.Cuius  rciduplexeft  vtilitas.  na.ahYt)Zlmedu(>l/ciy*, 
parre  opcimo  exarrineobedieMriam  noftram  probat,  vbi eius  «/o»'  nobu  «j 
niiniftros,nonf^cu8  atqueipfum.Ioquetesaudimus :  ex  oppo-  '^'^^^«- 
/ico  etia  noftr^  infirnytaci  confulicdum  per  interprctcs  h«ma- 
no  raore  nos  aiauulc  alloqui.vt  ad  fe  aUiciar,  quam  tonando  a 
feabigere.Etccrre  qua  ncbiscxpediac  hasc  familiarisdoccndi 
ruio.fen ciuc  omnes  pij  cx  formidine  qua  meriro  illosconfter" 
nar  Dei maieftas.Qwjbus  autem  videturexhominum  j  quiad  ^amvtiUt/t*, 
d->ccndum  vocaci  funr,  conteptu  cxinaniri  dodrinse  authori-  ^^"' t^J^»»^ T-^i 
,    I  mgratitudmem  fuam  produnc ;  quia  mter  tot  prseclaras  ^^^^^  pajioret 
doces  quifeusornauit  Deushumanum  genus.hxcprasrogatiua  ^  dQlinFei. 
j(ingulariseft,qu6d  dignatur  ora  &  linguas  hominum  /ihi  con- 
fecrare,vc  m  iliis  fua  vox  perfonet.Quare  ne  viciffim  &  nos  o- 
bedienceranipleftipigcatfalutisdodrinameius  madato  &  o-. 
re  propofiia:quia  etft  externis  mediis  alrgata  non  eft  Dei  vir- 
tusjnostamenordinariodoccndt  modoalligauif.  quem  dum 
recufant  tencre  fanatici  homines,  multis  fe  exitialibus  laqueij 
inuoluunr.Mukos  iinpellicvelfuperbia,  velfaftidium,vel^-  H«rum  conu.^ 
mulacio,  vt  fibi  perfuadeant  priuacim  legedo  &  meditandvO  fe  ptorHmproter-^ 
poflefatis  proficere.  atque  ita  contemnant  publicos  cg£Cus,&  i^^a^e^undttur^ 
predicationem  fuperuacuam  ducant.     Ouoniam  autern  fa-  t5'"7  "*  ^ 

•1  •      r       n  r-^i  I     L  i>crtptHr*    te^ 

cruni  vnirarisvincylum  quantumm  feeitioluunt  velabrum- d^^^^jj^^ 
punt.nemo  iuftamiiiipij  huiusdiuorcij  pcr^na  eftu^ic ,  quin  fe 
peftiferis  erroribusae  recerrimis  delirifsfafcinet.  Q^nre  vtvi- 
geacapud  nospurafijeifimplicitas  ,  ne  vci  grauemur  hoc  pic- 
ratisexcrcitio.qjodDeus  nobis  fiia  inrricucione  monftrauic  cf- 
fcnecefljrium,  &fantopere  commendgt.  Deo  quiauresdi- 
ceret  daudendas  cfie  nemo  vnqua  vel  ex  pcculannffiMiis  cani- 
bu«  inuetuj»  eft.fed  omnibusfeculis  di^Hcih  fuit  cerrame  Pro- 

Zz.    j. 


CAP.f.  IKST  IT  VTIONIS      IIB.IKI. 

phctis  &  pHs  doftoribus  contra  impiosjquoru  peruicacia  nun- 
quamiugum  hocfubirepoteftvtore  &  minifterio  hominum 
p, .   ^  doceantur.Quodperindeeft  acDeJfaciemjqtisenobisindo- 

^rina  affuIget,delere.NequeenimfideIesoh'm  alia  de  caufa 
faciem  Dei  in  fanfluario  quxrcre  iufli  funt^idque  toties  r epe- 
»  cor,4  6,     ^\^^^  ^"  L^§^'  "i^  ^"i^  ^^8's  dodrina  &  Prophetics  exhorta- 
tiones  erant  illis  viua  Dei  imago  jficuti  Paulus  in  fus  pr^edica- 
tione  lucere  aflerit  gloriam  Dei in  facie  Chnfti,    Quo  magis 
deteftabiIesfuntapoftat3e,quifcindendisEcclefiisinhiant,pcr- 
inde  acfi  oues  abigcrent  a  cauhs,  ac  proiieerentin  fauceslupo 
rum.Nobisvero  quod  exPaulo  cftauimus  tenendum  eft  ,  Ec- 
cLfi  im  n  >n  aliter  a^dificari  quam  externa  pr^dicatione,neca- 
lio  vinculo  inter  fe  recinerifanAos,  nifi  dum  vno  confenfu  di- 
fccndo  &  proficiendo  ordmem  Ecciefi^e  i  Deo  prselcriorii  co- 
rnhuncfiutn,,  luHt.  In  hu  :c  pi^cipue fincm ,  vtdixijiuflifi-ntoHm  fideles 
110(7* ^mtorum  ''^^  ^"§^  confluere  ad  fanftuarium ;  quia  dum  Mofesdc  l)abi- 
Ecchfis.  itifi,    f^iculo  Dei  loquiturjfimul  locu  nominis  Dei  appellac,vbiDeus 
funt  oUrn  con.  memoriam  noiBinisru!  pofuit,  Qupaperte  docet  nuHum  fine 
fluerfad  fm-  pietaci»  do(5trina  efleilliusvlum.  Necdubium  eft  qnineadem 
auarium*       etiam  r->tiorseDauid  ingentifpirirusanr-aritud/ne  queratur  fe 
pS  %Aii^  tyrannica  hoftmm  r|U)tiaprohsberitabcrnaculiingreiru.MuI- 
tisfere  videcur  puerilis  lamentatio  ,  quod  minimum  iadura? 
fieret,  KonmuhumetiamvoIuptJtisperiretcarert  rempli  a- 
trio,modc)  fuppeterent  ^Xix  deliciae.  Hic  tamen  vna  moleftia, 
anxietate  &  moeftitia  (e  vri  &  cruciari  &  probe  abfunii  dcplo- 
rat:nempequ6d  fidelibusnihilpluii^;  efthoc  jdmifjiculo.  qHo 
Pfal.jj2.7.     Deusfuosgradacimm  fublimeactoUir.Nim&hoc  notandum 
Pfal.99.  f-     eftjDeumin  fpeculo  fu^dodrinae  ira  fempcr  feoftendifle  fan- 
x.Paral.  i8.i.  ftisPatribusvc  fpiritualis  eflec  cognicio.Vnde  &  temphim  no 
modo  facies  eius.fed  (omnis  fiperftitionis  tollcndas  caufa^fca- 
bellumpedum  vocatur.  Arquehiceftfelixille  occurfus  m  v- 
nitatem  fidei ,  dum  a  fummo  vfque  ad  infirnum  omnes  ad  ca- 
r*w/»/<5>'w««?f  putadfpirant.  Quicquiduemplorumalio  confilio  sedificarunt 
e-pofl  ^W»  Deo  Genres ,  mera  fuit  ciltus  eius  profanario  :  zd  quam  etfi 
ufh  '^"'h^^ttt'-  ^^'^ P^"^^  cr3ffitie,ahquatenustamcn  prolapfifunr lud^gi^quod 
fnZ^vftul^' '  ^^^^^  ^'^  ^^^  lefaig  Stephanus  exprobratjDeum  fcilicet  non  ha- 
A(^tor.  7. 48.  bitareintemplismanufa(ftis,&c.  Quia  folus  Deus  templa  fi- 
bifuofermone  in  legicimum  yfum  fanftificat.    Et  fiquid  re- 
merctentamuseiusiniuflfu,  protinusmalo  principio  adhjpre- 
fcunt  adiientitia  figmenta,  quibus  malum  fine  modo  propaga- 
tur.    Inconfiderate  tamen  Xerxes,  dum  confilio  magorum,  o- 
mnia  GLaJciaerempIaexurfit,vel  diruit:  quodabfurdu.Ti  puta- 
retDeos,quib.omnialiberepatercdebent,pariecibus&rcgu- 
iisinciudi.  Qjafi  vero  DonfitinDd  po-eftate,  vt  nobts  pro- 
pinquus fit,  quodammodo  ad  nos dejfcendere:&  camcn  ncque 

mucare 


I>  E     HKTER.      M  E  D.      AD     SALVtEM.  3«^ 

mutarc  locutli ,  neque  nos  afhgere  terrenis  mediis :  fed  potiui 
vehiculis  quibufdain  nos  furfuai  efFerre  ad  cfleftem  luam  glo- 
riam,  cju^  fua  immcn/itace  omnia  replcc ,  tuin  vero  cseloi  alti- 
tudineruperat.  ^  .„.  .     u 

6  Porro  quia  hoc  tcmpore  maena  fuit  concertatio  deeffi-    ' j!f!*^lr?  J 
cacia  miniitenj,dumeiusdignitarem  nyperbolice  ampiihcant  ej%nonta.mtnai. 
alij,  alijcontenduntpcrperamtransfernad  liomincm  morta-  SpirituT>ei  fi 
iem  quod  proprium  eft  Spiritus,fi  miniftros  &  dudores  cenfe-  puratum. 
rauspcnecrareadmentes  &corda,vccam  illarumc^citarcm  ^  .. 
quam  horum  dunticm  corrigam:  rca  t  hums  controucriisB  de-     ^ 

finitio  tradenda  ef^.  Qupd  vtrinquc  dirccptant,  nullo  negutio 
faciletranfigcturjlocosdiferce  obferuando,  vbi  Deusaurhoc 
pr^dicationisSpiritumfuurn  cum  eaconiungcns ,  frudum  in- 
de  promitticvel  rurfum  vbi  fe  ab  extcrnis  fubfidiis  fc  paras,  ik 
iniciafidei  quamcotum  curfum  fibi  vni  vcndicat.  Officium 
fecundi  ElisBfuit.tefle  Malachia,iiluminare  mentcs,&.c6uer-  MaUch.  4.1^; 
tere  corda  p  itrum  ad  fiIioSj& incredulos  ad  prudenciam  iuilo-  '®han.  15. i€,- 
rum.Chriflus  fe  Apoitolos  micrerc  pronunciar.nr  frudu  afFe-  ^  J^'  *"  *^- 
ranc  cx  labore  fuo.quis  aurc  fic  frudiis  ille  breuicer definic  Pe-  ^ 'q^^  ^'  ^  ' 
trus,  nosrcgigai  dicens  femine  iocorruptibili.  Itaq  egloria-  i.Cor.j.6. 
tur  Pauhss  fe  per  Euagelium  gcnuiffe  Cortnthiosjcdfque  apo- 
itolatusfuifigillum  cfTe:  imofe  non  cfTeliteralem  miniftrum, 
qui  tantum  fonitu  vocis  aurespercufrerit ,  fed  datafibi  effica- 
ciam  Sj)iriius ,  ne  inutilis  fit  dodrina.    Quo  fenfu eriam  aiibi 
Euangeliumfuumfuiflencgaccantiimin  rermone/edinvirm-     ^        • 
te.AffirmatctiamGalacr.s  ex  auditufidei  Spiricum  acceptfTe.  Galat.j.i..* 
DeniquepIuribuslocisnomodofccooperariumDei  facir,fed 
partes  /ibi  affignat  confercndse  falutis.  H«c  certe  omnu  nun- 
quam  eo  protulit  vt  vel  tantillu  fibi  feorfam  i  Deo  tribueret. 
iicutibrcuiteralibicxponiCjLabor  noflcr  non  fuicinucilisin  **S.?^l'^'- 
Domino  fecundum  pocenciam  eius  potcnter  in  me  efficacem.  Jx  /^    V" 
lcem  alibi ,  Quiefticax  tuicmPccroergaCircumcihon€m,m 
mectiam  efficax  fuit  apudGentcs.Caeterum  quim  nihil  fcpa- 
ratim  miniftrisrefiduumfaciat,  ex  aliis  locis  patet,  Qujpla- 
tacnihilefl,  &quirigaE  nihii  eft.-fed  Dcus  quidatincremcn-    ^.  ^  ^ 
tum.Itcm,PIus  omnibuslaboraui:  nonego,^ed  gr-cia  Dciqiig 
mihi  aderac.Et ccrte  recinere  fencecias  illas  oportec ,  vbi  Deus 
fibi adfcribens mencis  illuminacionem & renouationecordis, 
facrilegium  cffc  admonec  fiquam  vcriufque  parcc  homo  fibi 
arrogaclnccrim  fiminiflris.quos  Deus  praeficit.fequifqu?  do 
cilc  ofFcrar,  ex  fruftu  cognofccc  non  fiuftra  placuifTc  Dco  huc 
docendi  modum,nec  fruitra  eciam  fidelibus  lugum  hocmode- 
fti^E  impoficum  efTe. 

7  Enimuero  de  Ecclefia  vifibiif ,  &  qu3e  fub  cognicionem  ^'f**'^    P^*"^ 
nofli:am  cadicp  quaic  iudieiumfacerccoucniaccxfupetiofibus  ^^//^^^""^" 

Zz     ij  '^'^'  ' 


CAf.    l.  INSTITVTIONIS      LIL     1111. 

iam  Ifquetc  exiftimo.  Diximusenim  bifariani  de  EcdeGa.  f^- 
^  ^  ./>  craslicerasloqui.  luterdum  quum  Eccle/iamhominant.e.ini 
^  \  '  inrel!igiintqi;3creueraeltcoram  L'eo,in  quam  nuUirecipiiJn. 
rtffeati.  'ur  nifi  qui  &  adoptionis  gratia  £Uj  Dei  runt,.S<:Spiricus  Tandi- 

licanone,  verviCiidftimembra.  Ac  tuncquidem  i:«i*n  tantum 
fandosquiin  cerrahabieant  comprehedit,  itd  elcftos  omiies 
B      r.r        quiaborigine  mundifuerunt.  Sjepe  aucem  EccIefijenomif)e 
'jK^iiti'       vnlueriara  honuirjin  mukitudinemin  orbc  difTLifani  dc(ignat, 
quJEvrcm  fe  r-(  am&  Chiifti.m  colere  profiretur:  Baptilmo 
initjamr  in  eius  tidcm :  CoenvT  pirticipatione  vnitatem  ia  vt  ra 
do(fi:rma&  c'  aritaie  teihrur.confcnfionehabecmverbeDt»- 
mini,  arqucadeuis  pr^dicacioncm  minillcrium  confcruu-a 
Chrifto  inrtit^uum.In  !kic  au.remplurimi  luntpcrmixti  hyp')- 
tfiuliAEccie-  ^jjj^,,  quinihil  Chrift:  habent  pra'ter  tituluin  &  .'pecicm.-niu- 
rimiau)bir!ofi,auan,  inuidi,  maIedici,a.iquiimpurioris  virar, 
quiad  tempus  fclerantur  :vel  quia  legirimo  iudicio  conuinc» 
nequeur,vel  qiiianon  1«  mper  ea  vjger  dsfciplinje  feuerJtas  qu^ 
dcbebat.     Qiifcm  jdmodum  cigo  nobis  iu!fil)jlcm ,  folius  Dei 
oculicorrpi'  u  sr.  Bcclefiamcrcdere  necelfe  elt,  itah;inc,  qux 
refpcduhominum  Ecclefiadiciturjobfetuareeiufque  commu- 
nionem  coleie  iiibcmur. 
Di'i!  rh.<  ^  P;qmde,quatcn;5seam  agnofcerenoftra iutereracDomi- 

mtqmfuifinT   ^^^  cerii.';  rforis  i^  quali  fymbolis  nobis  dcfignauit.    Ha?c  qui- 
x.Tim.i.ij.     dem  /inguliris  ert  Pei  ipfius  pr^regatiuajnoiTe qui  fui  fitit ,  vf 
fupra  citauirnus  ex  Paiilo.  Et  certe  ne  hominu  lemcritas  ffo  fe 
pioriperer  prouifijm  eltjip'©  quotidie  euentu  admonenre,qua 
longc  rcnfmnoftrum  fupcrent  arcana  iJIius  iudicia.  Nam  & 
qui  perditiffimi  vid  bantur,pIanequedeploratifuerat,cius  bo- 
Dua  c  in  viam  reuocantur:&  qui  pra?  aliis  Jlate  Videb?ntur,fa;- 
Hom.  4j.  in  pe  corruunr.h.'q!ic,  f^cundurn  occultam  Dei  pra?dtft'nat!one 
lohan.  (vt  inquir  Aiiguhinusjplurimf  funtforis  oues,plurimi  h.ipiin- 

tus.  Nouitcnimacfignaroshabcc  qui  neceum  necfe  norunr. 
Ex  iis  autem  qui  pa'am  eius  ferunt  /ignum  ,  ipfius  vnius  oculi 
vjdenr<iui&  finc  hdioneninftifinc  j  &in  finem  vfque  pcrfe- 
tAttamn   nc-  ucrjturiiquod  dcmum  cft  falutis  caput.    Rurfum  samenjquia 
bif   dffp^au.t  aliquatcnusexpcdifc  prouidebat  vt  fciremus  qui  nobrs  habedi 
auifinr  pr„f,  p..^  jp/iijs  filiis  eflent,  hac  in  p.irte  fccaptuinoftroacc  mmo- 
liu  habthdu      ^^xxiz.ht  quoniam  fidei  ccrtitudo  ncceflhria  no  erat.q uodd.im 
ciiaritatis  iudicium  eius  loco  fubftituit.-quo  pro  Ecclefiae  mcni- 
bris.Tgnofcamu?  qui  &  fidci  confeffione,&  vita;  exempIo,&  la- 
cramentofumparticipationeeundenobifcum  Deum  ac  Chri- 
jdejut     <«>•/«  |}yni  profitentur.  Ipfius  autem  corporisnotitiam  quo  magis 
"'^*^*  faluti  noftrse  n€cefl"ariam  eflc  nouerat,  eocertioribus  notis 

commendauit. 
5   Hincnafcitur  nobis&  emcrgit  confpfcua  oculis  noftris 

Ecclefi* 


OR    BXTER.     mbd.    ao    salvtkm  3^1 

"Eccledjz  fjcies.  Vbiciique  enim  Dei  verbum  fyncere  pr^dica-  ***  «»'«  /«»% 
ria  quc  audiri.vbi  facramentaex  Chrifti^inftituto  admitiiftrari'""''''"''"'!^ 
videmus  l!ic  riu]uumc(re  Dei  Ecclefia  nuUo  modo  ambigen-  lracra>MntlrT 
dumedqumdo  eius  promiffiofallerenon  poteft.  Vbicunque  a^hrijio'  tn- 
dao  aur.  rres  cogregjri  fucnnc  in  nomine  meo,  ibi  in  medio  eo  liitutorum  ad- 
rum  f.  m.  Scd  vt  fiimmam  iTuius  rei  iiquido  cencamus,  his  ve-  Tninifiratio, 
Jut:  <^,rad  bus  progrediendum  eft:  Ecclcfiara  vnuierraicn  ,  efle  '^atMS.i». 
colied  'm  ex  quibufcunquc  gencibus  nuihitudinem  ,  qux  ii\-     '^'l  ^ j  "'  /' 
teruallr- !ocoru:n  d.tfi':a&  diiperla,  in  vnamtamedfuinx"  do-  (iffi». 
<fi::i'i.e  veriraren  conentii: ,  &  eiufdereligionis  vinculo  collj- 
gata  eft.  Sub  hac  ni  coprehendi  /ingulas  Eccle/ias,  quas  oppi- 
ddtim&vicatim  pro  necelfitatis  humin.r  ratione  dirpo/itas 
funt,  vrvna^juequc  nomen  &  aurhorit.ne  Ecrlefi^iure  obti- 
aear.finou  oshomine^.qai  pietatu  profeflToae  inter  Ecc.'efias 
eiurmodicenfen-ur,eciaiiab  Ecclefijt  fint  reucrucxtranei,adi- 
jjftm  came.n  quoda  nodo  pcrtinere,  doncc  publico  iudicio  ex- 
te;  minaci  fucrint.Quanquam  paulo  diuerfa  tft  m  prfuaris  ho-  ^^g  tjmtn  ea- 
minib.is  acq.  in  Ecciefiis.wftimadisratio.  Vfu  enim  venirepo-  demeft  in  fm~ 
teitvtquos  non  omnmo  purabimiis  disj^os  eftepforu  conior-  if^^nhomimiKs 
tio.traftare  tamen  inftar  fratrum,  Jc  fidclium  loco  habere  de   ■'^^?»^  *«  2cc/* 
bcamus-,  propter  comutiem  Ecclefir  conreniinn.  quo  ferui.tur      ,'^M'^'^»^'* 
&  roicrantur  in  Chriftt  crpore.  Tale.s  rufFfagio  noftro  no  ap- 
prob.imusefrcEcclefix'  membra;  fcd  qaem  lu  populo  Dwi  io- 
cu  renencjiir.s  rclinq.iitnus.donec  legitii!!©  jfjre  icimatur.    Ac 
dcipfa  niulritadineaiitcr  fej-icjcndu  eft:  )!!»fi  m'nifterium  ha- 
ber  veibi,&  honotat,.fi  ficiairientor-Jmad  iiinifiruicne.riccle 
fia  procuidubio  haberi  &  ceiireri  meretur.-  quia  fine  frudti  ilia 
noa  eirc  certum  eft,  Ita  &  Ecclefias  vniuerfah"  f  lii  fcruamus  v- 
nitacemjquaai  diflVcue  femrser  ftuduerunt  di;iboIici  fp  ritus; 
nec  conuencus  ict^itimos  ,  qui  pro  locorum  opjortuuitatc  di- 
ih^ib  .;ri  funt.fLia  aurhoritare  fiaudamus, 

lo    Symbola  Ecclefi.e  dignofccnd^,  ver5i  pr,^dic£tionem '^*''''^/'^*'*>«- 
facrimenroriiuinue  obferuaciof.em  pofuimus.    Nam  ha^c  nuf-  ^''^^^'"'^^  ^c- 
quamefTe  pofllmc  qu'n  frua.ficent,  &  Deibencdiftione  pro- I^f^^**  "''l^ 
Iperenrur.  Non  dico,vbicunquc  pr.-edfcatur  verbum,iihc  fru-weie/f  </,/«. 
6tam  mox  exoririifed  nullibi  rccipi  &ftatam  habere  fc:de,  ni/i  denim^. 
vc  fuameflicaciam  proferic,    Vccunque,  vbi  reuerenteraudi- 
tur  Euangehjpridicatio.neque  racranicnta  ncglsguntur ,  iUic 
pro  eo  tempore nequc  falltx  acque  ambigua  Eccltfix- apparet 
facies:  cuius  vel  .luthoritatem  rpernere,vel;nonita  refpuere, 
vcl  confiliis  refragari.velcaftigationes  hidcrc.nemini  impune 
licetrmulto  minus  ab  ea  deficere,ac  eius  .-'brumpere  vnitatem. 
Tanti  enim  Ecclcfia»  fua;  communione  facit  Dominus ,  vtpro  «  .    ,. 
transfuga  &  dercrtore  rehgionis  habcat.quicunque  fe a  quali-  7;^nt,fZ!Z 
bet  Chriftiana  fociecatCjquas  modo  verum  verbi  ac  facramen-/»?/?^/*. 

Z^    iij 


^'4?-    I*  IMfTlTvTlONlS    tlB.     IIIl. 

torum  minlfterium  colatjcontumacifer  alienarit.  Sic  cius  au' 

thorit^irem  commendar,  vt  dum  illa  violatur ,  fuam  ipfius  im- 

f.Tim.j,is.     minutamcenfeat.  Net^jccnim  parui  momenti  cft,qu6d  vo- 

catur  columna  &  firmamentu  veritatis,&  domus  Dei.  Quibus 

verbis  fignificat  Paulus  ,  ne  intcrcidat  vericas  Deiinmundo, 

pph.i.ij.f^y.  Ecclefi.imefle  fidam  eius  cuftodem.-quia  eiusminifterio  &o- 

"^l'  pera  voluit  Deus  puram  verbi  fui  pr^dicationcm  cofcruari,  & 

le  nobis  oftendere  pacrcmfaniilias  dum  nos  Spiritualibos  ali- 

YeritAtU    a^  menrisparciCj&quajcunqueadfalucem  noftramfaciuncprocu 

dommDeide-  rac.No  vulgaris  etiam  husjquodelcifla  fegregattque  dicjtura 

ftrtores.  Chrifto  iti  rporam.qujeeflet  fine  ruga  &  macula.corpus  &  plc- 

*De,  <fn'  chri^i  nicudo  ems.Vnde  fequitLirjdifcerfi  .>ne  ab  EccIefia,Dei  &  Chri 

abntgatorfs.    ^^  abiiegationem  efTc.quo  magis  a  ram  fceleraco  dilfidio  (iaue- 

d'?m  eii:quudum  veritatis  Dci  ruinain^quantum  in  nobis  eft, 

molimur,  dignifuiwus  ad  qnosconteredostotoireefuas  impe- 

foniugij  /rtfr?  tufulmmec.  Ncc  vllum  atrocius  fingi  crimenpoteft,  quam 

'vtcUtores.       facrilega  perfidia  violare  coniugium  qucd  nobircum  vnigeni- 

tus  Dei  fiiius  contrahere  dignatus  eft. 
lo  diliger.iini     \i    Quare  notas  illas  diligcnter  animis  imprcflas  tcncamus, 
hAnot*    reti-  ^  p^o  Domini  arbicrio .^ftimcn-^us.Nihil  eft  enim  quodmagis 
nend.e     /'*«'"*  Satan  moliatur  quamiftorumalrerutrumvelvtrunquetollere 
^"°f,^      l.f  ^  abolere.-nunc  vr  notis  iftis  abolicis  &  deleris, veram  germa- 

TnoliTnr       aut  ■    ^  irin  n 

toUere,aut  de-  namquc  collac  EccIcfijE  dmindionem  :  nunc  vr  inieao  earuin 

feSi^jne  nos  ab  concempcu.  manifeft.i  defedionenos  ab  Ecclcfia  abripiat.  E- 

£(rc/f/?<jfr//'£ri;ius  arrefadum  eft  vcpura  vcrbi  pi^dicacio  nIiq«ot  feculis  e- 

uanuent:&nunceadem  impiob;cace  incumbic  adlabefaiftan- 

du  miniftenumrquodcamen  fic  in  EccIefiaChriftusordinauit, 

vrillo  fublfto,h!jius^d)ficitiopereac.  la  veroquapericulofa, 

imo  qua  exitialis  tetatio  eftjvbi  vel  in  mente  venlt  difceffione 

Dho  errc^cs.     ^3cere  ab  e^  cogrci^atione  in  qua  figna  c6fniciuntur,ac  tclferse 

7.Sptrnt:re  ve-  quifeus  fufficicntcr  Ecclcfiam   defcripcam  Dominus  putauic? 

ra.rHEi£'^eficrn.  Vidcmus  quanta  vtrinque  adhibenda  fit  caurio.   Nam  ne  fub 

1.  ^  Rekt^m Ecckfise  titulo  impoftura  nobisfiat,  ad  illam  probatioiiem^ 

pj^yn.  ^^^  ^^  Lydium  lapidcm  exigenda   eft  omnis  congregatio 

qu^  Ecclefisnomenobrendic.      Si  ordinemhabet  in  verbo 

&f4cramentis  aDomino  commcndacum  ,  non  fallet:  fecure 

2<!'cnttiicaH  ^^^'''"^"or^'^!  EccleCiis  debitum  deferamus.   rurfum  vero  ii 

fae}I,vtau>r  ablquc vcrbo  &  facramcncis  fe  venditat,  a  talibus  praeftigiis 

fiam  ao  Eccie-  non  minus  reIigiosecauendum,quam  in  alteraparte  temeritas 

fia  v'{ioiiide  fupcrbiiquc  fugicnda. 

fictat  ,  eiutm  ,j  Q^od  dicimus  purum  vcrbi  miniftcrium  &purum  in 
fi  v£  commu'  celebrandis  facramentis  ritum,  idoneum  efle  pignus  &  arrha- 

?iii  p-ofepio  qut  .  ,  ^^  _      .  .  ■»    o  .        . 

hi:fdc:m  corru-  b'-*nem  ,  vt  tuto  poffimus  focietatem  in  qua  vtrunque  cxtiterit 
ftelis  inc^Hine-  p^o  Ecclcfia  amplexari,  vfque  e©  valcc  vtnufquam  ^biicienda 
tur.  fix.  quaudiu  in  illis  perftitericctiafi  multis  aiioquivitiis  fcatcat. 

Quinetiatn 


D  «  bxterNis  med.ad  salvTem.      564 

Quinetia  poterfc  vel  ia  doftrinx  vel  in  facramertoruflTadau- 
nilhatione  vitij  quidpiam  obrepef-ejquod  al/enare  nos  ab  eius 
commuiiJone  non  debeat.Non  enim  vuius  funt  f ;  rmae  omnia 
ver^pdjdrrnse  capita.Sunt  qu^edam  'ta  neceffariacognitn  vt 
fixa  efle  &  indubitata  omnibus  oporteac,ceu  propria  religionis 
placita.  qualia  iijnt,Vnum  elfeDeum.-Chfftuni  Deuniefl^ejP.c 
Dei  Fi  fum.ln  Dei  mirencordia  Talutem  nobis  confifterej&  fi-  ^n^pofmtef- 
nii!ia.SuntaIia,qua?  inter  £cciefiascontroueila>fideitame7ni/'f''«/wo<ifcor 
tate  non  dirimant.QuiB  enim  ob  hoc  vnum  hcdcRx  diffideat,  ^'*F^'^*' 
fi  altera  citra  contentionislibidinenijcitri  peruicacia  afleren- 
di.animasa  corponbus  demigrantesin  cselu  couoLre  puret: 
altera  nihilaufit  dcfiiiiredelcco.cxteruviuere  tamen  Domi- pj^jj 
no  certo  lilatuar.^Verba  fuut  Apoftoli ,  Qufcunqiie  perfedi  fu- 
mus ,  idem  fentiamus:  fiquid  aliter  fapitis ,  hoc  quoque  vobis 
Dcminus  reuelabit.Annon  fatisindicat,  diflenfione  de  rebus 
i{\ifi  non  ita  neceflariii.,dii/idij  ma^eriam  eflTe  no  debere  inter 
Chriftianos?Primum  quidemcft  vcper  omniaconfentiamus: /^^^'5  /j^y^j^ 
fcd  quoniam  nemo  eft  qui  no  aliqua  ignorann'2e  nubecula  ob-  feruationU.    . 
uolutus  fit:  aut  nulla  relinquamus  Ecclefiam  oportet ,  aur  hal- 
lucmarionemcondonemusiniisrebus,  qu:r  &  inuiolata  reli- 
gionisfumma&cjtra  falutis  i.iduram  ignorari  poffinr.  nif^  ^^^^^ ^^^'JJ'^' 
aureparrocinari  erroribus  vel  minuciffimis  nolim,  vt  blandic- 
do  &  conniuendo  cenfeam  fouendos:  ftd.  dico,non  temere  ob 
quafl:bet  diffenfiunculas  deferendamnobis  Ecclefiam,  in  qua 
duntaxat  ea  falua  &  ilhbata  doftrina  rctineatur  qua  conftacin- 
columitaspietatisj&facramentorii  vfus  a  Domino  inftirutus 
cuftodiatur.Interim  fi  nitimur  emendatequoddifplicet,  hci-  Mcmbrorum 
mus  idt  ex  officio  noftro.Et  huc  pertinet  illud  Pauli,  Si  melius  Elcle/iaoffidu. 
quid  fedentireuelarum  fjerir.prior  taceat.Vndeconftarfingu '^°'^'*4.  jo. 
lis  Ecclefiiemembrisdemandatu  publicse  icdificationis  ftudm  r 

pro  menfura  grati^  fu3e,modo  decenter  &  fecudum  ordinem: 
hoceft,ne  velEcclefise  comm'.  nonem  reauntiemus,velm  ea 
permanentespacem&di,Q:iphnamrite  compofita  turbemus. 

ij    Invitsaurem  imperfetftione  toleranda  mulco  longius  Nec recedendii 
procedereinduigetia  ncftra  deber.hicenim  valde  lubricuseft  <?/*&  Ecdefiat 
lapfus:  neque  vulgaribus  machinamentis  hic  Satan  nobis  infi-  ^^'ffi  ^^^orun- 
diatur.Fueruncenim  femperquifalfa  abfoluta?  fandimonra?  ^'*^'^'*.^'"''*~ 
pcrfuafione imbuti,  ta.iquam aerij quidam d^emones  iam h^dJ^^^^n^  ^*' 
effeatjomnium  hominum  confortium  afpernarentur,  in  quib. 
humanum  adhuc  aliquid  fubeffe  cemerent.  Tales  oliai  eranc 
Cathari,  &  (qui  adcorumvefaniam  accedebant)Donarift£. 
Talcs  hodiefuntcx  Anabaptiftisnonnuilijquifupraaliosvo- 
lunt  vidcri  profecifTe.Alijfunt  qui  inc6fiderato  magis  iuftitise  "^^""'^  '''^**'* 
xelo  quam  infanailla  fuperbia  peccant.  Dura  enim  apud  eosv^/f^'  ,^^^'' 
quibus  Eyagclm  anauntianjr,  eius  doctrins  no  rcfpodere  vu«e  c^thArL 

Zz    iiij 


^Xf.ic  tNsTlTVTlONIS     LIB.     III I. 

fruftum  vident.nullam  iIlicefleEccIcfiam  fladm  fudicant.In' 

i\[({ima  quidem  ejl  ofrcn(io,8c  cui  plus  fatis  occafionis  hoc  rni- 

rcrrimo  feculo  pixbemus.  ncc  excufare  licecmalcdiftam  no- 

Aram  ignauiam,quamDom'nus  impuniramnon  finet:  vt  iam 

grau'b>i.s  fl;igeliis  cafttgare  incipit.Va^ergo  nobis,qui  tam  diC^ 

folutaflagitiorum  licentia  commiftimus  vr  proprer  nos  vulnc- 

«    -^,^  renrur  imbccilles  confcicntia?.  Scd  in  hoc  vicifHm  peccant  illi 

quosdiximus,qu6d  oftenfionifu:«  modum  ftaruere  nefciunr. 

Nair  vbi  Dom  nus  clementiani  exigitjomivTa  illa^toro^fe  im- 

modeiajasreueritati  rradunt.  Quiaentni  no  putantefle  Etclc- 

fiani  vbi  non  elHolida  vit.epuricas  &  in-cgrir.zs.fcelcrui!'  ojfo 

alegitima  Hcclefia  dirccduntjduin  a  Taft  one  improborum  de- 

Ciinarofepjrant.AUeg^ntjEcclefiamChrifti  finflamefle.Vc- 

mum  chte^    i-um,vtfia5uiintel!ipa"nreneexb:'n-s&  milis  permixtam  ,  ii- 

'](,(h  ex  iri^m!  lam  cx  oreChnfti  p:irab  Um  audfanr,!n  quareti  comparatur, 

Chr  iiifArab»'  c^x\o  pfCces  omne gcuijs  col'igun^ur,  neqijc  religuntur  dorec 

lii-  in  licore  fint  expofiti.  Audiant  agri  eflc  firnihm,  qui  bona  fru- 

Matt.1j.47.    geconfiruSjZizaniisinimici  fraudeinficit(jr:q'5!bus  nonexpur- 

Ibidem  i4     gatur,donecin  aream  aduecta  fuerir  tn  /fis.  Audi.^nt  deni<^uc 

Mjcc.  3. 11.     aream  efle,  in  qua  fic  colledum  eft  trincuni  vt  'ub  palea  deii 

tefcarjdonec  vmno&cribiorcpurp^atum,  in  horrcum  candeui 

reconditur.  Qjod  C\  hoc  m';lo  ad  dicn)  vfq-ie  \\s<\',c\j  laborata- 

ra  oEcclefiam  pronuntiatDominus,  vt  improborum  pcrsnix- 

tioneonerctur^fruftranu  lo  n:Eua  infperfa  r  qu^runt. 

14    Sedenimrcmintolcrabilemefle  climsn»' jquod  v;t»o- 

cjiitc  ''/^"'""\j.yj„  p^f^j^  ;f.j  paffi!^igr,ifl'.irur.  Qjd  C\  /\poftoli  fencentia  hic 

Siefponfio.,* co-  quoqaeoccurru?Incer  Corinrbios  non  pauculierrauerant/ed 

fi:>.tr<ttjmtf}-A-  torum  prope  corpus  fjbes  occuparat.non  vnaerat  peccari  fpe- 

fw£  UfixCo-  cies,fd  phirimsc;  neq;  leuiaerant  errata.^ed  horrenda  i^ua?da 

rinhuic£.        fl.Toilria.- non  fola  crat  moriim  corruptio,  led  dodlrinae.    Q^id 

hic  fni£t'-:s  Apoftolu<;.?hoc  eft.cs!eftis  Spiritus  orginumjCuius 

tcftimonio  ftar  &  cadit  Ecclefia?  an  diuifi  nem  .ib  illis  qua?rir? 

an  eos  a  Chrifti  regn'>  abdicat?a)i  vlrimo  anarhematis  fulminc 

feric.?Non  modo  nihii  horu  ag  r:fed  ^ccIefiamChrifti  fando- 

'uoque  focicratem  &  agnefct&prasdieat.SI  interCorinchios 

•i    nec  Ecc:efia,vbi  feruent  contentiones,  feft^e,  xmulationes: 

vbi  fres  vigenc  &  iurgia.cum  h.-bendi  cupiditate:vbi  palam  ap 

probacur  fcel.is  quod  Gentibusipfis  foretexecrabile:  vbipe- 

tulanterprofcindirur  Pnili  nome,quemceu  patrcmcolerede- 

b)er.inf-T'bi  quidam  mortuorum  relurredionem  iudibrioha- 

bent,  cumcuius  rwina  tocum  corruit  Euangelium:vbii  Deigra- 

tix  ambitioni  poncharitati  feruiunt,  vbi  pernRuIta  indecentcr 

&  inof^dinaregerunrur:  &  ideo  manet  quod  minifterium  verbi 

£f  laJeparum  &  facramcntorum  illic  non  repudiatur.-quis  audeatEccIefij  ti-' 

G  .at,^,        tulum  eripereiis  quibusdecima  p.irs  iftorutn  cdminu  impin- 

ginc^ 


i.Cor.i 

.IT.& 

3-J.&S 

1.&6. 

7.0C9.1 

,.&ij. 

li. 

D  E      E   XTE  R  N.    M  «  D.   A  D     SAl.  Vl\  ^6$ 

tineqiieat?Quitantamorrfirare  ra!uiunt!npr.^rentes  Eccle-"        .    .. 
li is, quici  quaeroGalarjsfecMi.mrtancuineion  Euangelij  deler-     .'^^ 
roribus;  apud  quos  tame  idcm  ApoUolus  Ecclefias  reperiebat? 

li    Obiiciuntetiam  quod  Paulus  grauiterCorinthtosobiur-  Tertta.  ohie^f 
gat.quia  flagitiofurn  hominem  in  fuo  co?icubernio  ferant :  de-  i.Cor.5.a. 
indegeneralemferstenciam  ponit,  qua  nefjs  clfc  pronuntiac 
cumhomineprobrofs  vir.-?  velpanem  comedere.  Hic  excla- 
mart.Si  vulgarem  p.mem  ccmederenon  licet^panem  Dom:- 
ni  comedcre  q  .  i  liceatrF.J teor  certe  magnu  probrum  elTe  fi  in-  K^^onjio  i.per 
rer  filios  Dei  I^cum  l.abea;  c  porci  &canes :  mulco  etia  maius  comefionem. 
(l  illis  proRicuaturfacro'andu!n  Chrifti  corpus  Neq;  ver6,fi 
bene  niorata?  erunc  Eccledsefceleratoi  fn  finu  fuoferec-  nec  ad 
lacrum  jllud  epulum  dignos  fimul  acindignos  promifcue  ad- 
mittenr.Verum  quiinoica  fedulo  femperaduigilant  paftore?, 
•interdum  eram  indulgcntiores  funt  ciu.i.n  oporte  ic,  vel  impc- 
diu  itur  qiiominus  eam  quam  vellcnc  feneritareexercere  pof- 
/in::  fic  vcnon  femper  fubinoueanturetiap.ila  ma  i  afanftoru 
contubcrnio.Hoc  vitium  efle  fateor:  neq-,  extenu.;re  volo,quu 
Paulusa-rirer  in  Corinchus  reprchendar.  Verum  etiamli  Ec- J^^'*'^*''  *' 
cleiia  in  ofhcie  cefiecnon  ideo  prDtinus  vniuicuiuique  priuati 
ericiudicium  feparationis  fibi  fumere.Non  equide  negoquin 
pijhotriinis  (ii:  ab  onmi  priuaca  improborum  confuetudine 
fubr^ucercnuila  fe  voluntaria  cum  ipfis  neceffitudine  implica' 
iv.  fed  aliudeftmalorum  fugere  contubernium.Mliud.ipf^rum 
odio,  EccIeiisEComm  mioncrcnunri.irc.  Quodauremfacrile-  Infiantt» dtlu- 
siuin  eflb  putant  parcicipare  cw.-n  illis  panemDomini, in  eo  ri-  "".•  ,. 

gidtoresmufo  luntquam  Pauius.  Namqunad  lanctam&pii-  ^^.iiuni  de 
ram  participationem  nos  horratur,non  exigit  vt  vnusalium  c-  ^cgna  Domi- 
x.mincautvnurquifquerojam  Ecclefia  fed  vc  (inguli  fepro-  ni  -. &  inftru. 
bent.  Si  cusn  indigno  communicarencfasefret ,  iuberec  certe  ^do.  Anaba- 
Paulus  nos  circurifpiccre  snnoaiiquis  in  multitudineefletcu-  P""^*- 
lusimmundirtapoiiuere.niir.  nuncquism  probationelui  iplo~ 
rum  folum  a  (inguhs  requirit.oftedit  minime  nobis  obeffe  fi- 
qui  ind\gm{t  nobifcu'?i  ingerant.  Nec  alib  fpeflat  quod  poft-  Ibidem.xj. 
ca  fubiicicQni  indigne  manducatjiudiciu  fibi  manducat  &  bi- 
bir.  Non  dicitaliisjfed  fibi.  Etmerit6:neque  enimin  fingulo- 
rum  arbirriofitum  cfTe  debetqui  recipicndi  &  qui  repellcndi 
finc.  Totius  Ecclefiac hxc  cosnitio eft,qwas  exerceri  fine legiti- 
mo  ordine  non  poteft,  vt  fufius  poftea  dicetur.  Iniquum  ergo 
eritpriuuuniaIiquemalteriusindignitatepoJlui,quemarcerc 
abaccefTunecpoceftnecdebet.  .... 

i6    Quanquamautem  ex  inconfiderato  iuftitiae  zelo  ha?c  ^^''**  •^"^'^' 
tentatio  bonis  etiam  interdu  oboritur:  hoc  tamen  repenemusy.^^^yj^^*.^^^^ 
jiimiam  niorofitatem  cx  fuper^ia  magis  &  faftu  falsaque  fan-  p^^^r^. 
^icatis  opinione>quim  ex  vera  fanditate  vcr6que  eius  ftwdio 


\ 


.^AP.  !►  INSTIT  VTl  ONIS     L«B.   Illf. 

mafci.Itaque  qui  ad  faciendam  ab  Ecclefia  ({efedionem  funt  a- 
liis audacioresj&  quaii  antefignanijj  vt  plunmum  nihil  aliud 
cauf^habentniiivcomniumconcemptuoftententfealiis  eife 
lib.j.contra  meliores.  Bene ergo  &  prudeter  Auguftinus,Quii  pia(inquic) 
Parm.cap.i.ratio  &modusEcclefiaftica?difciplir^  vnitareSpintus  in  vin- 
culopacismaximedebeatintuen:qijod  Apaftolus  fuffertndo 
inuicepr2cip;tcuftod!ri,&,-juo  nan  cuftodico  ,  medicmse  vin- 
did:3.  non  tantum  ruperflija,fed  etiam  perniciofa,  &  pr«  prerca 
'>«  -.    ^^  "^c  mcdicina  eflecouincicur.-iili  filij  mali  qui  non  odio  ini- 

^  Ir^^^!!"'  q""atum  alien^rum ,  fed  ftudio  c-  ncencionum  fjarum  infir- 
vitnta,  ttias  pieDes,.tattatia  'ui  nominisirrecicas,  Vcl  tocascrahere,  vel 

ccrte  diuidere  affeftanr,!uperbia  rumidi,  perutcacia  vefani,ca- 
lumniis  infidi  fi ,/editionibus  tuibuleci,ne  luce  vericatis  care- 
rc  oftendarturjvmbram  ugidx  feue ntatis  obtendut :  &  qu^e  in 
Scfipturis  fandis/alua  diicdionis  fincetitate,&  cuftodici  pacis 
vnitate,ad  corrigeda  frarerna  vitia,modcratiori  curatir  nc  fie- 
ri  prsecepta  iunt,  ad  f3crilcgiunifchifmatfs,&  occsfionem  pr^- 
Eiufdemlib.  cifionis  vfurp-^nt.  Piisautem&  placidishominibus  hocconfi- 
"P***  Iiuni  datjVt  mifcricorditer  corripiant quod  pofrunt:  quod  noa 

pofiunCjpatieiiter  feranfj&  cum  dilcclione  gea.ant  atque  !u- 
geant:donecautemendcc  Dcus  nccorrigarjaucin  meflecradi- 
'Pium  aduiy-  cet  zizania,  &  paleas  ventilcc.His  armis  pr^munire  fepij  om- 
ftu hdie  feanda  ncsftudeac,He  dfiftrenui  &  animofi  iuftiti^  vindicesfibi  vide- 
ia confiltumae  (^r^^  rcgjnocSElorum^fquod  cft  vnicum  iuftitiae  regnuaOdefci- 
*dquemulti-  ^^^^^'  ^^^^  q"'^  m  hac  excerna  fociecaie,  Ecclefir  fuse  comu- 
fleK.  nioneni  Deus  coli  voluir:  qui  odio  improborum  cefTer^im  eius 

foeietatisfrangitjviam  ingrediturquaprocliuiseft  a  fanftoru 
1.     communionebprus.  Cogitcntinmagna  multitudine  coplu- 
resefleverefandos&innocenres  cora  oculis  Domini,  qui  a- 
i,     ipeftum  fm  fugiant.Cogitent3&  ex  iis  qui  morbidi  videntur, 
multoseffe  qui  in  vitiis  fuis  nequaquam  flbiplacentaut  blan- 
diuntur,fed  lcrio  timore  Domini  idenride  expe  rgefadi,ad  in- 
3*      tegntatem  maioremadfpirant.Cogitcntnon  ferendu  effe  de 
homineiudicium  ab  vno  fado:  quando  fandilfimi  inferdum 
4.     £rauif/jmo  cafu  excidunt.Cogitcnt  plus  rubcfle  ad  colligenda 
Ecclafiam  momenti^tum  verbi  minifterio,tum  facrorum  my- 
fteriorum  particrpationi,quam  vt  quorundam  impioru  culpa, 
j,     vis  il!a  tota  euanefccre  queac.Poftremo  reputcnt,  in  cenfenda 
Ecclcfia  plurisefte  diuinum  quamhumanum  iudicium. 
$uart4  obtt'     i^    Quod  etiam  obtenduntnonabsre  fanftim  vocari  Ec- 
^"'*  clefiam,perpendere  conuenit  qua  excellat  fanditate:  R  Ecclc- 

fiam  nolimus  admitterc  ni/i  numeris  omnibus  abfoIutam,nui  • 
Kefhojfio  1.     ^^^  relinquamus.Verum  guidem  eft  quod  ait  PauIus.Chrifiu 
Efhefs  2*y.    Teipfunj  tradidifle  proEcclefta.vtilla  fanftificaret :  mundafle 
lau;icroaquceinverbovit3E,vcfibie)ihiberet  gloriofam  fpon- 

fam. 


DE      IXTErN.      M  E  D.     AD      SALVTEM.  ?66 

fam,non  habentem  maculam  aac  rugam,&;c.  Nihilo  tamen  & 

ilIuHv€riuseft,Dominu  quotidie  operari  in  rugiseius  expo- 

licndis,maculir(qir.bftetgeridis.Vncierequitur,  nondu  perada 

efle  cius  fandicate.  Sic  ergo  fanfta  ci\  EccIe/iJ  vt  quotidie  pro 

ficiat,nondu  pcrfeftafic:quotidieprocedac,  nonduperueaeric 

ad  fanditatis  meta :  queadmodum  alibi  auoq.fufiusexplicabi-  inflantU. 

cur.Qnodergo  fanftafore  lerufale  vaticiidrur  Prophetse,per  loel.  j.  17. 

quaaheni  no»'  fint  tranficuriifacrofandutempiu,  qao  impuri  '^'i'^^^* 

non  fintingrefluri:  non  accipiamusperinde  acfinullus  in  Ec-  \'9'"7'<'  *• 

clefif  mebris  nsEuus  refideret.fed  quia  toto  iludio  ad  (anftimo 

niam  &  folidam  puritare  adfpirant,  mudities  illis  qua  nondum 

pleneconfequuci  funtjDeibenignitatecribuitur.  Ecquanqua         t, 

rarafiPpiusnidicia  eiufmodi  fmftific.Ttionis  cxtanc  inter  ho- 

mines,flacucndu  tamen  eft,nuilumfjifl~e  ab  orbe  condito  te-  j| 

pusquoEcclefiam  fuamDominus  nonhabueni.-  nulluetiam  tll 

fore  ad  confummationem  vfque  feculi,  quo  non  fithabiturus. 

Na  erfi  ftatim  a  principio  vniuerfum  genushomiou  Adf  pec- 

cato  corrupcu  ac  viciarii  eft.-ex  hac  tame  ctu  poUtua  mafia  fcm 

per  va(a  aliqua  in  honorem  fanftificat.-ne  vl!a  C\i aftas  qu2e  non 

fuam  mifericordiamcxperiatur.  Qvpd  cercis  promiffionib.tc-  Confirmatio,^ 

ftatu  fecicquales  funt  Wx ,  Ordinaui  ceftamenttl  eledis  meis;  ^^^  pronn^io^ 

iuraui  Dauid  feruo  raeo.Vfqueinaecernum  propagabo  femen  pfai.go.A. 

tuu:  in  generatione  &  generacione  ^dificabo  fedem  tuam.  Ice,  pfal.iji.  >j. 

ElegitDominus  Sion.elei^iteam  inhabit.-^tionem  fibi.  h^cre-  lere.  ji.}5' 

quics  niea  in  fcculum  fcculuScc  Irem,  Hxc  dicit  Dominus  qui 

dat  foiem  in  lumen  dici,'una  &  ftclias  in  lumen  nodis.  Si  dc- 

fecerint  leges  ift^  coram  mctunc  &  femen  Ifpael  deficiet. 

18    Huius  rei  Chriftus  ipfe,  Apoftoli,&  fere  omnes  Prophe-  confirmatio  al 
tx cxcmplum  nobis prebucrunt.Horrend^  funt  ill^  defcriptio  teraiab  exem- 
nesquib.  lefaias,  •cremias,loel,Hibacuc,&alijEccIefi^lero-  plii  Chrifti  & 
folymitane  morbos  deplorant.In  plebcjin  magiftratu.in  facer  fidelium    Dei 
dotibusomniavfqueadeo  corrupca  erant,  vt  non  dubitet  le-^^'?'"'"^^* 
faiassequare  lerofolymam  Sodom:^  &  Gomorrh^e.  Refigio 
partim  contempra,partim  concaminaca:  in  moribus  paffim  re- 
ferunturfurta,rapinse,perfidi^,ca?des,&  fiinihafcelera.  Ncquc 
tamen  proptcrea  autnouasfibiEccIefias  erigcbat,autnouaal-». 
taria  excruebant  Prophct^,  in  quibus  feparata  fscrificia  habe- 
renc:fed  qualefcunqueeflenchomines,  quiacamcnreputabat      ,^     ,  . 

ominum  apud  eos  verbum  fuum  depofume,  &ceremonias  ^^^1^^^;^^.^^ 
inftituiflequibus  il!ic  colcbatur,  m  medio  impiorum  CGetUi-^^j^/j, 
pur^s  manus  ad illum  extedebant.Certe  H  putafl^ent  aliquid  in 
de  coragionis  fc  cotraherc,  centies  potius  mortui  fuifl^ent  qua 
paffi  fuifl^ent  illuc  fe  pertrahi.Nihil  ergo  cos  retinebat  quomi- 
nus  difceffione  faceret,quam  feruanda?  vnitatis  ftudiu.  Qu©d 
fireligiofanftisProphecisfuit,  obplurima&  maxiina  fcclera 


€  A  P.     i.  I  N  S  t  I  T  V  T  I  O  N  I  S     L  I  B.     I  1 1 ». 

non  vnius  aut  alteriiishominis. fed  pr^^peniodum  cotius  popo- 

li,ic  ab  Eccleiia  alie  naremimmm  ncibis  aircganuis^fi  protinus 

audemusab  Ecclefifa;  communione  ('eficeie.vbi  non    mr.ium 

mores  vel  noftro  iudicio  vel  Chrid  .anx  etiam  profef(iooi  fa^ 

tisfaciunt. 

Chriftiittm  (^     ^^    ^*'^  Chnfli  &  Apoftol  ^ruin  fer ulum  qua.'e  fuic?  Necj:  e 

^A^oftolorwn    tamen impedite poLuit defperaira ill.i  Phai-f^  ^rumim,  ietas,8t 

mtatc.  qua»tunc  paffimrcgnabatdiiroluta  viucndi  iicercta,  quiniif- 

dem  facris  cumpopulo  vrerenrur,  &  in  vrium  cum  reliquis  ?e- 

plum  ad  pi.blica  rcligionis  cxercini  conuenircnt  .VnJe  id.i.Jti 

quia  fciebantmalorumfocietite  i!)!nim?pol!u'  qiii  pura  con- 

fcicntJa  iifdem  !acris  comr.iunicar^^nt  ?   Siquem  parum  mouet 

IJb.j.  Epi.f.  Propheta?  &  ApoiloIijiJlc  rr.he  Chtift;  authoriraiiac^juiefcac. 

Et  ^poftiltce-Bcne  ergo  Cynriaaus,E'cfivideturC::iquiOin  Ecclefiaziz^nta, 

«1»»  virtrum.  aut  vafa  impufa,non  cft  taa-en  cur  !pii  de  Eccicila  reccd  nnus: 

nobis  modo  laborandjm  v;:  ftumciuurf:-  ciic  pofitmus :  nobis 

dindaopera  &  qjanrum  licec  innjtendfjm  vc  vasaureumvel 

argereum  fimus.  C^terum  ficlilia  vai    corifringciCj  foI(:js  Do^ 

minieft,cui&  virgafcrrea  data  eft:nccquifqua  fjbi,  quod  pio- 

priumeitfoli  Filio.vendicec,  vi.adare.ini  vcitilaiidam  &  our- 

gandam  pjieam  fufficar,  zizaniaq  :co  imin  h-m-no  iud  c  » 

fegregaLJa.Superba  eft  ifta  obftin.nio,  &  facniegi  prxf  mpno, 

flHttamen  ex  quam  fibjfuror  prauus  airumit,  &c.  Ffxum  igitur  vtiuque  i^o- 

urnam  Ecclt-  rum  nuTneatjniliil  excufacionis  curn  h.ibefc  qui  exrjrnam  lic- 

/4  <■"""««»'*- clefixcommunione  fpontedeferit ,  vbi  Def  vcrbom  pra?dic3- 

r»^«»r         tur,&  facrameta  adminiftrantur.-dei^ide  nihil  obftare  vel  j^aa- 

coru  vcl  multorum  vitia  quom-nus  illic  rit^  cereii:oniis  j  Deo 

inflitiJtisfidem  noftram  profice.imur':  luianecaltcriu';  fiae  pi- 

ftoris  fiuepriuari  indignitue  Ixdirur  pi.'i  cofciencii,  nec  m^n.as 

pura  fnnt  ac  fahicaria  myftcria  homni  fa-d  >  &  reftv>,  quia  fi- 

mul  ab  impuris  attrcdencjr. 

iittiHta  cbit'     2.0    VltrJietiam  progreditur  corumm  -rofiras  &fiftus:qui* 

^to*  Ecclefiam  honagnofcunt  mfi  niinimis  quibufquc  na:a:.'>  pj- 

ram,im6probis  doftoribus  (uccenfenr  ••  i]uia  fideies  ad  profe- 

«^um  horcandototavita  fubv!tioru'n  onere  gemercdoc^^anr, 

llej^o«/{oo5r/:'r- &adveniamconfugere.  Hocenim  .nodo  iadan:  aperfe'^.'o- 

uanda  tidu.ve'  ne  abduci.Fateor  quidem  in  vrgeda  perfe<5bionc  non  leote  vel 

teris  ac  ""«"^frigidelaboradumjac  multo  minus  ceiTandum  ei]e:  ((^^  eius  ii- 

J*,  "^!^^ „,  ^  ducia.dnm  adhuc  in  curfu  fumus,imbucre  animosdiabolicum 

feccAtorHm.1t-  ^"^  commentum  dico.Iraque  m  ly  r.bolo  Ecclefias  peccicoru 

wifione.  remiffio  appofite  fubnc(ftitur.hac  enim  no  colequurur  nifi  foli 

illiusciuesacdomeftici,  .queadmodamiegitur  apud  l^rophe- 

tam.  PrafcedcFe  ergo  debec  ^Bdificatio  ca^leftis  lerufale.in  qua 

deindciniuIgetiahsBcDeilocu  habeat,  vcquicunqueadeam 

Ufa.jj.  14.     concefterinccorum  deleatur  iniquita!.  Dico  autem  xdificari 

pri- 


ca    ExrEaN.    mbd.ao    salvtem.  i6j 

primiim  opoitere,n6  qabd  Ecck/ia  fine  peccatoru  reniiflione 

vlu  eHe  queat :  ild  quia  milericc  rdia  fium  Dominus  no  pro- 

niific  niii  Ai  iRn&omm  c:,nimunione.Eft  ergo  primusnobis  in 

KcclcfTaai  ic  rer;nii\n  Dci  ingrenus,  pecca:orum  remifiiojfine 

qua  nihilelt  t^obis  cum  DeofaederisaucconiunAionis.  Sic  e- 

r^im  per  Piupaetal.qjirur.  In  illa  dicp^^icutiam  vobisfcedus  Ofe^  i.s«. 

ciiiiibeiua  agri,cum  volucrecx4i&:  rcpcili  terL^e.  Arcum.gla-- 

cjium  6l  bcUum  conteram  de  cerra  ,  &  dormire  facia  homines 

afalqueteriore.  Defponfabo  vos  mihi  in  fcnipiternu.  DefpGn- 

fjbo(mquam)  in  'ulhtia,  in  iudicio,  in  mifericordia  &  mikra- 

tion.bu^  v.dcmu'  qualiter  per  fua  mifericordiam  nos  fibi  Do- 

minui  reconciliet.  Sic  8c  nhbi,  du  j'ra?dicitrffcolIigcndu  pLjni- 

Ium,c]uen5  in  ira  diiIipai)erat.Mur;daboCinquicJeo.s  ab  omni  i-.  lerem.  jj.l, 

i!iquic:'.ri.  qui  pecc:runc  mihi.Q^^rc  iu  Gcclefia;  focietate  ab- 

I^aciotus  ligno  miciamur :  quo  doceamur  non  patere  nobis  in 

Dei  familiajr.  aditiMn  nifi  primum  eius  bonitace fordes  noftra;  ^ 

abilerganrur. 

zi    Neque  vero  per  pcccatorum  remifiionem  nos  in  Eccle-  T^efpotfionii  ad 
t'a,i;  modo  femel  recipic  &  cooprac  Domini!s,red  per  eandem  9«*"^*"»  obif 
i'.o8  in  ipfa  conferuacaccucrur.   Quorfum  enini  attifierec,  vc-  ^'*"*'"  ^"^* 
niatn  Ciob;i  fieri  qur  nulli  vfui  fvitura  e/Tet.^ Imcam  aur«  &Iu-  IT/'*'  ^*^^' 
lor;am  t>rc  Doi«ini  milencoidiamjh  femel  duntaxat  obtjnge  catorumfa-ts 
recvnufqiiifquepiorum  libiteftiseft;  quia  nemo  nonlibic6-/tt4»»      rtddi 
/rius  eft  per  toiam  vita  multarum  infirmiratum  ,  qu3E  Dei  nii-  fn^t^fionem  fn 
fbricordia  Hidigenc.  Ec  fane  non  fruftrafuis  domeOicis  pecu- ''"'*' ^"^"^^ 
liariccrhaiici^tatiam  Deuspromirtir,  necfruftra  quotidieeu- 
<.iemreconcihaCionisniV:ium  illiideferri  iubet.   Itjquevtper 
EotaiYi  vicampecca'ireiiq;rascircunferimus,ni/!affiduainre- 
jaiitteiidisdehdi!;  DominigratiafufteiKemur,  momentumv- 
rAiiuin  Eccieiiavix  p-ufifteoius.  Vocjuir  autefuosDominus 
in  3eicrnam  falutem  fu's  er^^o  illi  pcccatis  veniafempcr  para- 
cam  t(![c  c  girare  dcbent.  Quare  cerro  ftacuendCdiuina  Iibe- 
r.Iicaccinrercedenre  Chrifti  merito,pcr  Spiritus  fandificatio- 
ncm  ,  peccarorum  gracu'm  nobis  fa<ftaiTi  efteac  quotidie  fieri, 
qji  m  \:.cc\::(\£.  corpuiS  afciti  &  inferci  fumus.  ^^  velex  han 

tz  Ad  hccbcniim  nobis  irnpar'iedum  claues Ecdefi^e da-  '^^"  -^'^  ^ 
tx  funt  Non  cn;m  quum  Ap*  ftolis  mandatum  dedit  Chriftus,  T//ff!i.//^ 
&  potelt?.teivi  cont  ihr  remittendi  peccata,  hoc  tancum  voluit  hunc  fine  pr«« 
vtCLS  roliicrent  a  peccatis  qui  abimpietace  ad  Chrifti  fidem  «>«f '^'«'-«yJnJtB 
conucrterentunfed  masis  vthocofficio  fungerentur  perpciuo  "^^ '^^tidie ivoi 
inter  fideles.Quod  Paulus  doeet,quum  fcribit  legaiionem  rc-  ^'""*"'.  "'^* 
cocdiacionis  depoficam  cfleapud  Ecclefi^e  miniftros,quo  fub-  ^3^«!"«,«; 
inde  populum  nomine  Chrifti  exhortcntur  ^Ai^t  reconcilian-  ,8.ig. 
.  Jl  Deo.Ergo  in  fandorri  comunione,  ipfiusEccIefix  minifte-  loh.io.ij. 
'j  aobisrtflidue  remictiJturpeccaca  ,quu  Presbyteri  vel  Epi-  «Xor.y.zo. 


CAF.  I^  IN  JTITVTION  IS      LIB.     Ilir. 

fcopiaquibus  hoc  munus  comiHum  eft,  piasconfcicntias  Euan- 

gelicisproniiffionib.  in  fpeveni^  &  remillionis  confirmac.id* 

^gue  tam  publice  quam  priuatim,  provt  necefiitas  poftulat.  Sus 

cnimpermuiti.qui  pro  u.i  infirmitate  ,  iingularipacificatione 

Aa.2o  ac/      indigent.Et  Paukis  non  taniiim  pro  communi  concioneved  c» 

tiam  per  domos  icltiftcatum  (e  refert  fidem  in  Ciiriftum58c  v- 

Summa  rejpon  numquequc  (igiliatirn  admonuifle  de  falutis  dodrina.  Tria  i- 

fionum ad ^m»  gitur  hic  nobis  obfcruanda  funr;  Primum  .  quatalibet  fanftita- 

tamobieatoney  te  poilcant  fiUj  Dej.hac  tamen  coditione  femper  effcjquandiu 

Cr  breuts  refu- ^^  mortah' corporc  habitaat,vt  fine  peccatoru  remiffione  con- 

rum    "^  ^'^'"/iftere  neqneint  coram  Deo.DeindeJioc  beneftciu  fic  efle  Ec- 

clcfiie  propriujVt  non  aHcer  eo  fruamur  quam  G  permaneamus 

in  illius  comunione.  Terfo.per  Ecclefi^  miniltros  &  paftores 

nobis  clifpenfari,vel  Euangelijprsd;catione,velSacramento- 

tuadminiftratione.  atque  hac  in  parte  maximeeminerecla- 

uiumpoteftatem  quam  Dominus  fidehum  focietati  contulit. 

ProirjdejVnufquffq.noftrum  h  )C  officij  luiefte  cogitet,  no  ali- 

biqua»rcreremiffioi>em  peccatorum  (^|uam  vbiDominuseam 

pofuit.De  publica  rcconciliatione,qu*e  ad  difciplinam  fpedar, 

fuo  loco  dicecur. 

Sextaobie^ie,     15    Qnoniam  autem phrencfici  ijliqnos  dixi  fpiritushanc 

vnicam  falutis  anchorameripere  Ecclefia:  conantur :  aduerfus 

tampeftilentemopfnionem  fortiusroborandas  funtconfcien- 

dim  propofu*t  tise-Nouatiani olim  lito  dogmate  Ecclefiis  exagitaruf.fed  No- 

ab  Unabapti-  uatianis  non  multumdiffimilesnoftrum  quoque  feculumha- 

fiu  renouata,    bet  quofdam  ex  Anabaptiftis,  qui  ad  eadem  deliramenta  rela- 

buntur.     Fingunt  cnim  rcgenerari  Dei  populum  in  Paptilino 

inpuram&  Angelica  vitamquGB  nulliscarnis  fordibus  vitie- 

tur.Qupdfi  poftBaptifma  quisdeiinquat,nihiIpra;terinexora 

bile  Dei  iudicium  illi  relinquunt.Breuiter,  peccatori  poft  ac- 

ceptagratiain  lapfo  fpemvenia?  nullam  fjciut:quia  nonaliam 

.    -  .  -y  agnofcijt  peccatorum  rcmiffionem  nifi  quaprimumregene- 

maprecandta  tamur.Etfi  autcm  medacium  nullum  a  Scriprura  clarius  refu- 

*j>omtn9  tnjh-  tatur.-qtua  tame  reperiunt  ifti  quibus  imponant  (  quemadmo- 

luta  hunc  er-    dum  &  Nouatus  olim  plurimos  habuit  fcdatores)  breuiter  o» 

rorew  wrt«»/e- ftendamusquantoperein  fuam  aliorumque  pcrniciem  in^jj- 

fieconuellit.     ^i^^j-^  Priucspio  ,  quum  Dominiiuflti  quotidie  fandi  repe- 

Matt.^,11.  ,  -  T>^  »  •     I  u  a       r      •  j 

tanc  iianc  prece,  RemJtte  nobis  debita  noltra,  lenfmirum  de- 

bitores  confitenrur.  Neque  fruftra  petunt.quia  Dominus  non 
aliudvbique  petenduprsefcripfit  quamquodipfe  daturusef- 
fcc.Imoquutoramorationemexauditum  iriaPatre  fittcfta- 
rus.hmctamen  abfolutionem  peculiari  etiamnupromiffione 
obfiyjiauit.  Qj^id  vltra  volum-is!'  peccatorum  confeffionema 
fan6i:.s,&  ^a.  iyvi\e<ri  aliiduani.toca  vitarequirit  Dominus,& 
venia  poliicetur.  Q^yjs  audacia  eft  aut  apeccato  iilos  cximere: 

aut 


D  B    E  X  T  M  R  N.    M  ^  D.   A  D     S  A  1  V  T.  31S8 

sut,  fi  impcgerintjagratiaprorfus  excludere  ?  IaquibusvuItMatt.iJ,ii. 
no:;  condouaie  feptuagefies  leptiesPannon  fratribus?QtKirfucn 
pr^ecipit  nifi  vt  fuamciciDenciam  imitemur?  Condonac  igituc 
non  femel  autbis.fed  quoties  delidorum agnitione  collerna- 
ti, 3 deum  fu  pirant. 

24    Acque  vt  ab  ipfis  pene  incunabulis  Ecclefiae  ordiamur,  ^^^-  »••**-?»»- 
PatriarchsE  cirruncifi  erant ,  in  foederis  participationeiu  alle-  ^    ^^tot^^ 
dijed<  dihauddubiepatns  djligentia  mtticiam  &  mtegrira- ^^^,,,  ttirum- 
temjquu  in  fratriadium  conrpirarunc.rcelus  erac  vel  perditif-  ftu,Mofisit«m 
/imislarronibus  abommandum.Tande  manfuefafti  ludx  mo-  ir  T)**Hdis 
nicionibus,vendiderunt.ha?cquoq;  inrolerabilis  fuic  immani-  ''/^'"•'"'' *"<""" 
cas.SinieonSi  Leui,nefaria  vlcione  &  patris  quoquc  iudicio  ^"  ^J.'**     ^ 
damnaca,in  Sichimicasf^uierunt.Rubfm  cubilepacernu  fpur-  g^  jg^ 
ciffimalibidinecontaminauic.  ludas  dufcorfacioni  vultindul-  Gen.j4.2j.  & 
gere  pra?ter  nacur3Elegem,ad  nurum  ingreditur. Arqui  tantum  ^S.»».&  j8a^. 
abeftquin  expungaturepopuioeledo^vcporiusin  capiraeri- 
ganrur.Qu^idporro  DauidPqu.im  prseleseffec  iurticia»,  quanto 
cu.m  flagirio,per  innocentis  fanguinis  effu/ionem ,  viam  c^ca»  ifcid.u  ij, 
libidmipai:efecit?Ia  regencrarus  crat,ac  inter  regeneratosin- 
fignibus  elogiis  Domini  ornatus.quod  tamen  vel  inter  Gentes 
horribileeft  fligirium  perpecrauit;  &  venia  tamencft  confe- 
quutus.Et(ne(ingu!aribusexempIisimmoremur)quotinLege 
&propheti<;erga  liraclitasexrant  diuina»  mifencordiac  pro- 
mif/iones,tocies  comprobaturDominus  fe  placabilem  exhibe- 
repopuli  ruioffenfis.Qujd  enim  Mofes  promittitfore  vbi  po- 
pulusin  apoftafi.^m  prolap^usredierit  ad  Dominum?  Reducet  Deut.jOc  ?. 
te  Deus  e  captiuirate,&  mifercbitur  tui,&  cogregabit  te ex  po- 
pulisadquosfueris  difperfus.  Siadcardines  coeli  fueris  diffi- 
pa:us,  inde  cgo  terecolligam.  . 

if    Sed  nola  enumeratior?em  fnchoare  quse  nunquam  ^_^'Jf-^*'^^^' 
nicndaefiet.  plenienim  funtProphet3eeiuimodipromiilioni-/^^^^„y^  g^, 
bus,qua?  populoinfinitis  fcelcribus  cooperto  mifericordiam  cA/Ww.ytf/o^e- 
tamen  ofterant.Quod  grauius  eftflagitium  rebellione  ?  diuor-  nUfirmAtA^ 
tium  enim  incer  Deum  &  Ecclefi^m  vocatur.  at  hoc  Dei  boni- 
ratefjperatur.  Qmseft  vir(inquit  per  Ieremiam_)cuiusfi  vxor  ler.j.i.  &  lu 
corpus  fuu  adulceris  proftiruertt,cum  ea  rcdire  'n\  gratia  fufti- 
nent?Tuis  aute.m  fcortatioiiibus  omncs  vix  pollutae  funt  luda, 
repleta  fuic  terra  foedis  amorib.tuis.  Reuertere  tame  ad  me,& 
cgo  re  fufcipiam.  Reuertere  aucrfatrix.no  auertam  a  te  faciem 
meam.-quia  fandusfum,&non  irafcor  in  perpetuum.   Etfane  Ezech.i8,»|, 
non  ahus  efle  affedus  eius  potcft,  qiiiaffirmat  fe  nolle  morte  ***• 
peccacoris.fed  mag]svtconuertatur,&  viuat.Ideo  quu  tempiu  **^^S'  ^>A^* 
Solomo  dcdicaretjin  hiic  quoq;  vfum  deftinabatjVtorationcs 
pro  impctrada  pecciioru  veniafada:indeexaudiretur.Sipec- 
caueiint,dicebat,dbi  fili;  tui{no  eft  cnim  homo  qui  a6  peccet) 


J: 


^ /^  p  j.  INSTITVTIONIS      LlB.     Illl, 

&  Jratus  tradideiis  ^os  inimicis  fuis ,  &  egerinc  poenltentra  m 

corde  ruo,&  couerfi  deprccaci  te  fuerinc  in  captiuitate  ilia  ,  di- 

centes.Peccauimus.iniqueegimus  ;&orauerint  verius  ccrraai 

quam  dedifti  patribus  eorum,&  verrus  templum  hoc  landum,- 

exaudiesincxlo  preceseorum,  &  propitiaberis  poj>ulo  cuo 

qui  peccauit  tibij&  omnibus  iniquitatibus  eorum  quibus  prx- 

»     ^rrfm-  uaricati  funt  ia  te.  Nec  fruftra  inLege,quotidiana  pro  pecca- 

fi^ll>petita!  '  tisracrificiaDominusordinauit.  nifienim  affiduis  pcccatoru 

Num.iS.}.      morbispopulumfuumlaborare  Dominus  pr^euidilfet,  Hun- 

quamilli  conftituiirethajc  remedia. 

26    Aa  adaentu  Chnftiiquo  plenitudo  grarix  exerra  fuir, 

?  /!a'*'    0  jjQ^^^gj^^p.^j^-j^ft  fideI,'bL»sbeneficium,neprodcIi<5torum  ve- 

niaaude3ntfupplicare?nejh  Dommumottendcrm  ,vli3m  ini. 

-y    •  fericordiam  c«  nfequancur/Qiad  hocerit  aliudquam  Chnftil 

'     '         dicere  in  fuorum  pcrniGiem  venilie-nonfalutcmjfiqu^ein  Ve- 

teriteftamentoaifiduefanftisparataeratDei  ind-lgcntia  in 

Tefiimoniti.    peccatis  condonandjs,  nunc  e  mcdio  fublata  dicitur .?  Q^od  Ii 

Tit.i  9.&}»4.  Scripturisfidemhabemusjdiferte  clamantibus,  in  Chrifto  de- 

1  Tim.  1.9.    mxim  gratiam  &  humanitatem  D  >mini  ad  plenum  apparuifie, 

xl^"'*r^8     efFufammifericordiajopulenttam,  reconciliationem  Dei  & 

Mar?*2^}9.    hominumadimpletam.ne  dubitemusquin  multo  benignioc 

j.Theff!?.^.  nobis  clemeatia  c^eleftis  Patris  exuberetpotiusouam  abfciffa 

Ador.8.2».     aut  decurta  a  fuerit.Neque  vero  defuntillius  documcnta.Pe- 

trus,quiaudicrat  abncgatum  iricoramAngelisDei  qui  apud 

hominesnomen  Chrifti  non  eHet  confcfllister  vna  node,  nec 

ExemplU  fj>c-  fine  execrarioneiabnegauit;non  tamea  venia  depeliitur.  Qui 

cMlibu*.         inordinateviuebantapudTheflalonicenftSjfic  caftiga.itur  vt 

inuitentur  ad  poenitentiam.  Ne  ipfi  quide  Simoni  magno  de- 

fperatio  iniicitur,  quia  potius  iubetur  bene  (perare,  quum  ad 

preccs  confugere  fuadet  ilii  Petrus. 

emtfa.Uhtiit-      i-7    Quid  quod  totasintcrdu  Ecclefias  grauif/ima  peccata 

tem.  occuparur,a  quibus tamen  eas  Paulus  clementer  potius  extri- 

Gal.i.  6.  &  j.  cauit  qu^m  earii  capita  deuoueret?GaIatarum  defedio  n5  me- 

»&4.9-         diocre  erat  deliftum:  Cotinchijeo  minusilliserant  excufabi- 

«.Cor.u.ii.   j^^  ^y^^  pluribus  neq;  leuioribus  flagitiis  abundabant: neutri 

tamenamifericordiaDominiexcIuduntur.   Imo  illi  ipfi  qui 

prx  aliis  immunditia,fornicat!one  &  impudicitia  deliquerant, 

j  f.    ■    n       nominacim  inuitanturadpoenitencia.  Minet  enim.Ttcrnum- 

Infigm  tejitmo'  ^^^  manebit  iniiolabile  padum  Domini ,  quod  folenniter  cu 

Chrifto  vero  Solomone,eiufque  membris  fanciuit  his  verbis, 

Pfal.S^  ji.     Si  dereliquerinc  filij  eius  Lcgem  meam,&  in  iudtciis  meis  non 

ambulauerintifi  iuftitias  meas  profanarint,  mandata  mca  non 

cuftodierJnt,vifitabo  in  virgainiquitateseorum,in  verberibus 

peccata  eorum :  mifericordiain  aurem  meam  non  auferim  ab 

co.  Deniqaeipra  fymboli  difpo(i;ioueadn)onemur,perpetua 

rcitdere 


DE      tXT£RN.      MEd,      AI?     SALVT^"  '^^§ 

re(iclerc  in  Ecclefia  Chrifti  dclidorum  gratiam  :  quod  Ecdefia       .   ^'  '    ,''^ 
veiucconfticutaaemifTio  pcccacoiuiti  adhuc  fubiuagitur.  ^hora oitclk^ 

28  Qnidam  aliquanco  prudenriores,vbi  videnttanca  bcri-  tranf^rfiiwiem 
fimx  perrpicuicate  Nouati  dogma  rcfucan,r,6  quodhbec  de-  peLcatores    ex 
liiflum  icremifribilefaciunCjfed  voiuntari35i)Legistranrgteflio  £cclr/iit  eijce^ 
nemjin  quam  fciens  quisac  volens  unpegcric.Potio  fic  ioque-  ^^-  * 
ces  pcccatum  nollum  vcnia  dii;n3ntur,niliiicubiaberratum  i-  "^ .^""fio '^■f^f* 
gnoiantiafuecit.  Veium  quum  Dommus  m  Lege, r.liapro  ex-  \.^^ cq^fdnK^ 
piandis  fidclium  voluncanis  ptccatis ,  alia  pro  ignorantiis  le-  tione.  :   ... 
dm-iendis  mandauic  ofFcuirscfiGoa:  quant:^  eftjmptobititis  Leuit.  4, 
v.)lun  ariapeccatotiullumconiedcre  piaculum?  Dico  nihii  ^  -^['^nmia 
ctTe  apercius  quam  vnicuui  Chciiti  fcci.liciurn  valere  ad  remit-  *'^''^|/  !/•  „  ^ 
tenda(.inaorumvoluntanapcccata:quanaoDominuscarnaii-  q^^nidis  ,^iv- 
bus  hoftiis,veluti  (ign?cuiis,id  ttftaturn  fccic.  Dciodequis  ab  triarcharum, , 
if,iu)rantia  D.2uidcni  excufet^qucm  tantopereconftacfuiire  in  c orinthiorhrnx 
Jege  erudiium?  Aa  ncfciebat  Dauid  quantum  fotet  adulcerij  &  ff^ri, 

h  'micidij  crin.en  ,  qui  quotidic  ipfum  in  aliis  puniebat  ?  An. 
fiatricidium  res  iegitimaPatriarchis  l^idcbatur  ?  An  ita  male 
profecei.ar.t  C  orinthij,vt  lafciuiam^impuritatem,  rcottation^, 
odia,concenciones  piacere  Deo  putarent?An  Petriis  tam  dili-; 
genrcr  admoniius  ignorabatcjuanti  ei^et  magiftrum  eiurare? 
Ergo  Dci  mifericordjse  tam  beuigne  ie  cxetenti  viam  noftia 
nialignirate  v\t  pra:cludamus.  -     ^.^. 

29  Ec!juidcm  non  me  latei  vcteres  fcriptores  peccata  quse  awKQimil?' 
quotidieremictuntur  fideiibus  incerpreiatQs  ciTe  que  ex ini^r-  mrum,exn?a- 
rnicare  carnis  obrepunc  leuiora  errara ;  poeniccnri^jm  vero  fo-  triLw.pcEniten- 
Jcnnem,quxprograuioribusfi;ig!tii5  tum,cxigebaiiir,  iliis  vi-  ^^^^  filennem 
fam  efle  non  mag.s  iterandam  qaam  Lapcifmum.quse  fenten-  *'"^^'*^' ""^f "f*" 
tia  non  ita  eft  ncctpienda  quafi  aut  prsecipitare  in  derpetacione  T?eko„ri,  quc 

^   vcluerinr  qul  a  piima  poenuentia  iteium  recidiffenc ,  aut  ilia  hanc  feueriu-., 
errara  ticaar"e,p:-rinde  atque  coiain  Deocxilia.  Scnbaten'"m  f<»*2«f^r/7rc- 
intidcl.tate  fsepius  titubare  fanclosjiufamenta  luperuacua  iilis  ^''^^^- 
ii;ccrdu  excidere,ia  iram  iionunquameffcruercimo  prorupe- 
re  ad  raanifcfta  vfque  couitia,aiiis  pr^cetea  malisiaborareque 
Dominus  non  ieuicci:  abominacur.'ed  ica  vocabac  vc diflingue" 
'renc  a  pubiiciscriminibus,  qu^  cum  maono  ofrendicuio  in 
Ecclefiecognitioncm  veniebanc.Qnpd  autcmadeo  ciifiiculcec 
ignofcebanciisquidignum  aliquid  animaduerlione  Ecclefia- 
ftica  perpecrarant ,  non  ideo  fiebat  qubd  difficileni  illis  apud 
Dominumveniam  putacent:fedhac  ieuericate  voicbanc  aiios 
deterrerene  tcmereprcrucrent  m  flagiciA^quorum  meriioab 
Eccleiia?  communione  aiienaretqr^Quanquam  verbum  Domi-  ^/^^"/2.  «^^,- 
ni,quodhic  pro  vnica  regula  nobinire  Jebec ,  maioiem certe  J^",'^^''^^'^'^^ 
moderationem  prselcribit.Siquidem  euuique  intendeduni  do-  r!^,L1flTJlT 
«ecduciplin£ri£or.ein,neabioibeatui:  a  tcifticiaisquiprecipue  »,>; 

Aaa   j 


^p^tlC  INST  ITV  TIOWIS     IIB.    llil. 

confultum  oportet:Yt  fufius  fupra  dilTeruimus. 


CK  torum  quA 
fnpe  rtori  capi- 
te  idicia  funt. 


C  A  P  V  T    II. 

Comparatio  falfa   EcdtfiA  cam  yera, 

Parteshuius  capitis. 

ralfs  Ecclelie  defcriptio^accomo  Jsta  ad  Papirmumjfucceflionc 
perfonah  tumeiitem,cuius  lefutatio  fabiicturXef^. 1,2.3. 6c  4. 
Ad  criminationes  Papiitaiu  de  rchifmute  Sx.  hacreli  Grthodoxa- 
ruEccleliarum  nomine  refponflo  &  qua  cs  hodie  habendaslint 
EccleiisC  fubPapatu  degcntes.a  quinta  feitione  ad  iine  capitis. 

V  A  N  T  I  apud  nos  valerc  verbi  &  facramen- 
torum  mioifterium  ,  &  quoufque  rmcedere 
eius  teuerencia  debeac  >  vr  (ir  nobis  perpetua 
tedcrd  dignolccndx  Ecclcfia^explicatorneft.  ; 
Nempevbicunqucintegrum  excar  ^  iiiibatu, 
nuUismofum  vitiis  aut  morbis  impediriquO'» 
mmusEcclefixnomcn  fuftineat.  Deinde  il- 
ludipfum  leuiufculis  eitoiibusnon  vitiari  quominus  legitimu 
xftmictur.Porro  error^squibuscalisdebeaturvcniajcoseffe  iu- 
dicatumeft  quibus  praecipua  religionis  do^fliina  non  Jaedatur, 
quibus non  opprimantur  quae  incerfidcies  omnes conuenire  dc- 
bent  religionis  capic2:m  facramentis  vero.qui  legitimam  autho 
^  fcMi«rf  risinftituticnemnon  abolcant  ncclabefaftenr.  Atqoi,fimulac 
fai%MGr^f»e- '"  arcem  religionis mendacium irrupit ,  fumma  neccflariae  do- 
dacium>tUicno  ftrincK  jncerfa  cft^facramentorum  vfus  corruit :  certe  Ecclefi^ 
eji  e<;clffid.  intericusconfequitur.pennde  atque  devica  h«minisaftum  eft, 
Ephef,  i.  20.  iugulo  rransfixo^vclp.-^cordiiskihjliterfauciaris.  Atque  id  ex 
falfiM/vbtfm  p3^jjj  yerbis  liquido  cuincitur^quum  docet  Ecdefiam  fundatatn 
'de^Chrifio  non  *^^^  '^^P^'^  dodrinam  Apoftolorum  &  Prophetaru  m»  ipfo  Chri- 
viget.  fto  fummo  angulari  lapide.    Si  Ecclefi«Efundamentum  eft  Pro- 

i.Tim.3.iy.  phetarum  &  Apoftolorum  dodrina  ,  qua  falutem  fuam  in  vno 
Videc.i.  Chrifto  reponeiefideles  iubenwr^illam  dodrinam  toUe,  quo- 
f  r'x?o&  m.odoampliu«2BJificiumconftabit?  Corruat  ergo  Ecclefia  ne- 
c  s  fcV\i.  ^^^^  ^^  ^^^  intercidit  illa  rel/gionisfumraa  qu^e  fola  fuftinerc 
vide  feft.ii.  e»""  poteft  Deinde  C\  vera  Ecdefia  columna  eft  ac  firmamehtii 
&  u.  veritatis ,  certum  eft  noo  elTe  Ecclefiam  vbi  regnum  occupauit 

mendacium  &falfitas.  ' 

^^  '^^^TatCuh  ^  ^"  ^""^  modum  quumres  habeat  fub Papifmo  ,  intellige- 
^F^apifmo^nde  ^^  ^^^-^  4"'^  Ecclefiaeillic  iupetfic.Pro  vetbi  minifterio  pcruer- 
etjmur  Fapi-  fa  5c  meadaciis  conflaw  illic  regnac  gubern3tio,quf  puia  lucem 

pattfni 


Suntimt 


bE     EXTERN.      MBD.     AD       SAtVti        ,       JZfll 

partiraextinguir,  parrim  fufFocat.  In  locum  coenx Domini/oe -.^»1  nottep 
tiifiTimum  racrilcgium  fubiit :  cultus  Dei  vatia  &  non  ferendaf^^c^'/-*' f""^ 
ftiper ftitionum  congerie  dcfoimarus;  dodrina(citra  qua  Chri-  ^P^frttum  tnu 
ftianifbus  non  co»ftat)  cota  repuka  &  explofa.publici  conuen-  ^'J^^l!^"' ^**' 
tus, idolo]atri:E&  impieratisfchola».  (^arc  nullumcft  pericli- 
Jum  iie  ab  ( xitinli  toi  flagitiorum  paiticipatione  defcifcendo,  ab 
EcckfiaChrifticliueliamur.  Ecclefieconniiunio  norialege  in~ 
fticuta  eli  vrvjncuium  (it  quo  jdololiitria,  impietate,  ignorantia 
Deialiifqijc  malorumgeneribus  irrctiamui :  (t^  poiius.  quo  in  Tapij^A  tarfiS 
iimoreDei,&  veritatis  obe-Hicntia  rctineamur.  Miignjfice  iliifuam  SccUjU 
quidcm  iuam  nobis£cc!efiam  commcndant,nequa  aha  in  mun- '»'*^''#»<^<"»" 
do  CiTe  videacur:  po{iea,quafi  re  confeda,omties  (ichiPmaticos  ef-  ^"^'^-«^'  "'^f* 
feconft)tuunt  qui  ab  eius  quarn  pingunt  Ecclefias  ohedienriai^^^^i-^^^f^^J* 
fubducere  fc  :  omnes  h.^reucos,  qui  contra  eius  dodlii inam  mu-  hsreticos  cMi- 
tireaudfrnt.  Sed  quibus  ration-busveram  fe  Ecclefiam  haberc?«M«r. 
corfirmant  >  AUegant  cx  veruftis  annahbus  quid  olim  in  Iraha,  Viii.feft.f. 
in  GalliaJnHifpanra  fuerir.  A  fanftis  illis  viris  qui  fana  do- 
^r  na  fuodarunrexcirariintqueEcckfias.dodrinamque  ipfam 
&  Ecclcfii;  asdificationem  fuo  fanguine  ftabilierunr ,  fe  otigin^ 
duccre.  Ecclefiain  veib  lic  &  fpirituahbus  donis ,  &  Martyrum 
fanguineapnd  fe  confecratam  ,  pcipetua  Epifcoporum  {vlccc^-  jtfane  eomrntn 
fione  conferuatam  fuifse  ne  interciderer.Commemorant  quan- dationem  fuc- 
tihancfuccefTionemfecerintlrenxusjTertullianusjOrigenes, "/""'«  perfe- 
Auguft.nus.&alti.  Quamfriuolafint  ifta  &  plane  lud'icra,fa--''''^''.  ""'"'''' 
ciamvt  nullo  negotio  intelhgantij  qui  mecumeapaululum  ex. 
pcndeie volent.  Equidem eos  quoque  hortarer  vt  huc  animum 
fcrib  aduerterentjfiquid  docendo  proficereme  apudcos  pofse 
confidercmifed  quando  illis,  omifsa  veritatis  ratione.hoc  vnum 
propofitum  eft  quacunquepolTunt  via  remfuama^ere,pauca 
tantum  dicam  quibus  fefe  boni  viri  &  veri  ftudion  ab  cotum  SednuUiUteffe 
cjptionibas  expedire  queant.    Primum  ab  illis  quaero  cur  non  momentiproU 
Aphricam  citcnt^^^gyptum,  &  totam  Afiam.    Nempe  quia  inff^turifia  fuc. 
omnibusiilis  regionibus  defiit  facra  h^ec  Epifcoporom  fuccef-"&^-^"^*,*^. 
fio,cuiusbeneficiofe  Ecclefias  retinuiise  gloriantur.  Eo  igitutfe  ripedit, 
iecidunt,fe  ideo  veram  h3ber€Ecclefia,quia  cx  quo  efsecoepir, 
no  fuerit  Epifcopis  deftituta:perperua  cnim  ferie  alios aliis  fuc- 
ceftifle.Sed  quid  C\  Graeciam  illisregeram?QuKro  igitur  itcru  al> 
ipfis  cur  apudGra?cos  periiflTe  Ecclefiam  dicant,apud  quos  nun- 
«juaminterruptafuitilla  Epifcgporu  fucceffio^vnica,  eoru  opi- 
nione,Ecclefi2BCuftos&  coferuatnx.Graecosfaciunt  fchifmati- 
cos.quo  iurciquia a  fede  Apoftolica defcifcendo,priuilegiu  per« 
did,erut.Quid?attn6  multo  magis  perdere  mereiui:  qui  aChrifto 
ipfo  deficiunt?Sequitur  ergo  cuanidu  efsc  prztextum  fucceflfio- 
nis,nifi  Chrifti  veritatem,  quam  a  patribus  per  manumaccepe- 
lint/aluam  &  incortupu  pofteri  retineantjac  in  ea  permaneafi^ 

Aas»    1} 


CAP.    T.  iNSTll^yTlONlS      LTE.     IlII. 

Cenfirmatiohu,  ^  Erpo  non  aliud  prxtenclunt  hodic  Romanenfes  quam  lu- 
'  020S  olim  obtendiue  apparec ,  quum  c^citatis,  m5piecatis,ido- 

lolatritE  a  Prophetis  Domini  atguercntur.Nam  vt  illi  templum, 
cercmonias/acerdotia  gloriose  iadabant  jquibusrcbus  Ecclc- 
jRara,  magno  >,vt  fibi  vidcbantur  ,argumento  metiebantur ,  ita 
pro  Ecclefia  extcrnsB  qusedamlaru^  ab  hisopponuntur ,  qua: 

j.Exemf>lu&  Jonee  fepe  abfunt  ab  Ecciefia,  &  citra  quas  Ecclefia  cptimeco- 

*»itimoniu  pe-    n      ^  n    ^  i  •  r  1  ■        »        / 

tittifx  lere-    "^rcpoteit.  Quarc  ncquealio  argumento  retatandinobislunt, 
mia.  quam  quo  aduerfus  ftultam  illam  Iud(^otum  confidenciam  pu- 

Icrc.7.4.      gnabaclcremias.  neaipe  ne  glorientur  in  verbis  mendacibus, 
dicentes, Templum  Domini,remplum  Dominstemplum  Do- 
Ezech.  to.4,  mini  tft.  Quando  nihil  Dominus  vfpiam  fuum  agnofcic  nifi 
vbi  verbum  fuum  audiiur  ,  ac  religioseobfcruatur.  Ita  quum 
cloria  Dei  inter  Cherubim  in  fanctuario  federec ,  eamqiie  fede 
fibi  ftdtam  fore  pollicicus  elTet  ipfis  :  vbi  cultum  ems  prauis  fu- 
perftitionibuscorrumpunt  facerdotes,  .qlio  tranfmigrat ,  &  lo- 
cumnnevilafanditate  relinquit.  Si  lemplum  illud  quod  vi- 
debarur  perpetuacDeihabitation]  confecratum  ,  deielinqui  H 
Dco  ac  profanefcere  potuit.non  w^ft  quod  nobis  ifti  firtgant  Dcii 
iraperfonisauclocis  alligaium,  &  sfnxumcxteinis  obferuatio- 
nibus,  vc  manere  apud  eos  oporreat  qui  titulummodo  &  fpc- 
ciem  Ecclefi^  habenr.  Atque  hec  eft  contentio  quam  habcc 
€x^jjf^olo.    Paulus  in  Epiftolaad  Romi!nos,a  nono  capitevfque  ad  duo- 
dccimum.  Hoc  enim  vehemencer  tuibabat  mfirmas-confcien- 
tias ,  quod  quum  viderentur  cfle  populus  Dei  Euangelij  dodri- 
nam  non  modo  refpuebanc ,  fcd  etiam  petfequcbanrur.  Poft- 
quam  crgo  dodrinam  cxpofuit,hanc  difficiihatem  remouet:  ac 
negac  ludseos  illos,  veritacis  hoftes^eifc  Ecclefiam;  vtciinoue 
nihil  cis  deeifet  quod  polscc  ad  externam  Ecclefiseformam  a- 
liss  de/iderari.  Idcoque  negar ,  quia  Chtiftum  non  amplefte- 
renrur.Aliquanto  etiam  cxpreftius  ni  Epiftola  ad  Galaras ,  vbi 
Gaiat.  4. 22.  Ifmaelem  cumlfaac  comparando  ,muhos  dicit  in  Ecclefia  te- 
nere  iocum  ad  quos  non  pertinet  hsercditas;  quia  progcniti  non 
funtex  libera  matre.  Vnde  etiam  ad  comparationem  duplicis 
lerofolymse  dcfcendit;  quia  ficuci  in  monte  Sina  Lex  eft  lata, E  - 
uangelium  vero  ex  lerufalem  prodiit;fic  multi  feruiliter  nati  & 
educati,filios  Dei  &  Ecclefif  fe  efl*e  non  dubitanter  iaclant :  imo 
^en,2i.2o.    fijperbc  defpiciuntgenuinos  Dci  filios ,  quum  finc  ipfi  dcgcne- 
res.NosquoqjexoppoficOjdumaudimusfemelecflo  pronun- 
tiatum  efsejEiice  ancillam  &  hliura  eius,hoc  inuiolabili  decre- 
rofretiforciter  fpernamus  infipidaseorum  iaftantias.  Nara  R 
externa  profeftionefuperbiunt,IfmaeI/jqoquecircuncifus  erat: 
Kom  9  S      ^  antiquirate  pugnant,  ille  erac  primogenicus  ,  videmus  came> 
Jttalach.2',     abdicari.Si  caufa  qu3Eritur,eam  Paulus  afldgnat ,  non  cenferi  j 
^ec  fi.lios  nifi  «jui  ^eaiu  f«m  ex  puso  §;  Icgiciflio  dodnns  ftr 


BL      HXTHRNIS    MED.     Ad     SALVTEM.        ^7! 

ne.Secundum  ha.  crationemnegatfe  Deusimpiis  Sacerdoti- 

busobftriSum  efft^quia  pepigetit  cum  patre  eoru  Leui  ipJum 

/Tbi  Anselu  m  vel  interpretem  fore  :  imo  in  eos  reiorquet  fal-  ^.    _,  ,    ., 

fam  eoriim  glor<ationem,qualolebantmlutgere  contra  Pro- 

phetas;  quod  fciiicet  dignitas  facerdotij  in  fingulari  ptecio  ha- 

bendaforet.Hocipfe  iibenter  admittit,&  hacconditione  cuni 

ipfis  difceptar,quiapadum  feruareparatus  fit.dumautemipfi 

mucuo  no  leipondcnt^repudiari  meretut.  En  quid  valeat  fuc- 

cefiio^nifi  imtnitio  etiam  coniundla  fit  arquesequabilis  tenor: 

nempe,vc  poilerijfimolaccomiidi fuerincdefciuifle  afuaori- 

gtnejomni  honore  pnuecnr.NUi  forte  quiCaiaphasmulcispiis  ,^^^,4/;«^' ^' 

S<icerdotibusfucce(Iir((m6ab  AaronevfqueadiMumcontjnua  ^'  '^ 

fuic  reries)idebfceltrncu£  ille  ccrtusEcclefi^  titulo  dign'fuit. 

Arqui  ne  in  terrenis  quidym  imperiis  hocfeiripoflet.vc  verus  --^tioneapa 

KeipublicjB  dacus  dicirur  cyranis  C3ligula?,Neronis,Helioga-  ^^'^^  f^^ptriis 

bali,&  iimiliiim,q'jia  Biuns,Scipionibus,&  Camiliis  fuccefle- 

rinr.Prxfertim  vero  in  Ecclefi^  regimine  nihil  magis  friuolfi, 

quam  oniilTrt  doftrina  fucccfllone  in  'pfis  perfonis  iocare.  Nec 

vero  quicquam  mjnus  Sanfts  doftoribuSjquosfalso  nobis  ob- 

irudant,propofirumfuir,qurim  pr^cise  quafi  hereditario  iure 

probare,eiT.-EccIefias  vbiQunque  Epifcopi  alij  aliis  fubrogati 

fucranr.  Sed  quura  exira  controi:erfi.miefl^et,nihil  a  principio 

vfcjue  ad  illamaetatemmuratum  fuifle  in  doftrina  ,fiimebanc 

quod  omr.ibusnouiserroribus  c6ficicdisfulticerer,iIlisoppu- 

gnari  dodrinam  abipfisvfq;  Apoftolis  conftantcr  &  vnammi 

cofenfu  retenta.Noneft  igicur  cui  fucumamplius  facerc  per- 

ganc  ex  Ecclefias  nominc,  quam  nos  vt  decet  reuerenter  coti- 

mus:fed  vbi  ad  dciinicionem  venium  eft,n6  modo  aqua(vc  ,ii~ 

cicur)ilhsha;rer,fedh3:rent  infiio  luro.qma  fceridi  meretrice 

fubihtuunt  pro  facra  Chrifti  fpofa.Que  fuppofitio  ne  nos  hl-  3;-<^^5«A«^ «» 

lat,pr,rter  aliasadmonit!onesh;cc  quoq;  Augultininobis  luc-  ^^  Vinccn 

currac.  nam  de  Ecclefia  loquens,lpfa  eft^mnuicqne  aliquando  epiii  45. 

obfcurarur,?;  tanquam  obnubilarur  mulrirudme  fcandaloruin: 

quando  tranquillit:ite  temporis  quiera  &  hbera  apparet  :ali- 

quandorribuiationum&  tenrationumfluftibusoperitur  arque 

turbatur.  Exempla  profert ,  qubd  fsepius  firmtflimsE  columnie 

vel  pro  Hdc  exuIarentfortiter,vei  toto  oibclatitarent. 

4  In  hunc  modum  hodie  nos  vcxant  Romanenfcs,  ac  impe-  ^^^-^.y^  ■^ 
ritos  terrefaciunt  Ecclefia?nomine,quum  capitaleslint  Chrifti  tur  obtendant 
aduerfarij.Quanuisigitur  ccmplum  ,  facerdotium  ,  &  reliquas  Tapijia  nulli 
huiufi:iodi  lacuas  obtedanr,mininie  permouere  nos  debet  ina-  eft  tcdefiavhi 
nis  hic  Kilgor  quo  firaplicium  oculi  perih'inguntur,  vt  Ecclef:a  '^'^^^'^  ^^» 
cfie  rccipiamus vbi  vetbumDei  no  apparecHcc  enim  perpetua  lolu^.igfjy. 
cflnoca>  qoa  fignauit  luos  Dominiisnofter ,  Qui  eft  ex  verita-  iohan.io!r4.* 
te>inquit,auditvoccm  meam.Item,T£go  fum  paftorille  bonus,  Ibidem.  4. 

Aaa    iij 


C  A  P#  X  l'.  i  N  S  T  1  T  V  T  I  0  N  1  S     L  I  B.    1 1 1 1. 

&  Cognofcooues  meas,  &cognorcora  mcis.  Oues  meapvo^ 

cem  meaaudiuntj  &  cgocognofco  cas»&  fequuntur  me.Pau 

lo  autemante  dixerat,  Ques  paftorem  fuu  fequi,qui3  nouerut 

.  vocen\eius:aIienumautem  nonfequi^rcdeftugere  ab  co,quia 

^'j^^J^f*  J,^%onnoaeruntvc.cemalienorum.Quidigiturfpontein  cefen- 

If^  'daEcclefiainfanimus,quumeammmime  dubio  fymbolo  defi- 

gnarit  Chriftus,  quod  vbicunquc  fpeft.itur  ,  fallere  non  potcft 

quin  illic  Ecclefiam  certo  oftendat.  vbi  vero  abeft,nihil  reftac 

quod  vcram  Ecclefias  fignificatione  dare  poflit?  Non  enira  fu- 

perhominum  iudicia,non  fuper  facerdotia  fundatam  efle  Ec- 

clefiam/ed  fuper  dodrinam  Apoftolorum  &  Prophetaru,  c6- 

^^^^  •^*^°*m^morat  Paulus.  Quin  potius  lerufalem  a  Babylone,  Chrifti 

*         •  "^^*EccIefiaaSatana?contoratione  hocdifcrimine  dignofceda  eft 

quo  eas  inter  fe  Chriftus  diftinxit:Qui  ex  Deo  eft,inquit,ver 

ba  Dei  audit.  Proptcrea  non  auditis  quia  ex  Dco  non  eftis.  In 

fumma,quum  Ecclefia  regnu  fitChnfti  re?,nct  autem  ilJe  n6- 

nifi  per  verbumfuum.an  vllisiam  obfcurum  erjtquin  illame, 

dacij  verbafint,quibusChriftiregnum  abrqueeiusfceptro(id 

Kffntata ohie-^^  facrofando  ipfius  vcrbo)efle  fingitur?  * 

^ionefucceffio,    ?  ^^^"^  ^^^^  9"od  rcos  fchifmatis  &  ha;refcos  nos  agunt  qaia 

vuperfonalu,   &  diftimilem  prsedicemijs  dodrinam ,  &  fuis  legibus  non  pa- 

altera  ^^  c>-i-reamus5&  feorfiim  conuenrusad  preces,adBaptifmum,adCoe" 

mtnAttonefchif^^  adminiftrationem,aIiafque  facras  aftiones  habeamus:  gra- 

Tet  ^^numha  *^^^''"^  quidcm  eft  accufatio,  fed  quas  nequaqua  longa  aut  la- 

\*  defimttone    boriola  defcnfione  opus  habet.  H^retici  &  fchTmatici  voca- 

-^'udlu  ,f^w^^  turjquidiflidiofafloEcclefiae  communionemdirimunti.Ha»c 

yAugu^lno  (]uapox\b  duobus  vinculis  conrinetur,fan5E  doftrinspconfenfionc, 

^^'   ,^'^.'''''^*"'^&  fraterna  charitate.Vnde  inter  h^reticos  &  fchifmaticos  hoc 

J-i.ouxft  *      difcriminis  ponit  Auguftinus,  quod  illi  quide  falfis  dogmati- 

Euan.rec.     busfidci  fynceritatem  corrumpant  :hiautem  incerdum  etiam 

Matt,  in  hdei  fimilitudine,  focietatis  vinculum  difrumpar.  Verimiid 

quoque  notadum  eft.hanc  charitatis  coniunftioncm  fic  afidei 

vnicate  pendere.vthec  illius  initium,finis,vnica  deniq;  regu- 

la efle  df beat.Meminerimus  ergo,quoties  Ecclcfiafticavniras 

nobis  commehdatur,  hoc  qua^n  vt  dum  mentes  m  Chrifto  co- 

fentiunt^voluotates  etia  nofti^e  mutua  in  Chrifto  beneuoletia 

inter  fe  coniunftx  fint.  Itaque  Paulus.dum  ad  illam  nos  hor- 

J^pher^.  5.    wturjjpro  fundamento  fumit,vnum  efie  Deum,vn3m  fidem,  & 

Ihi{.2.2,&  f.  vnum  Bapcifmum.Imo  vbicunq;  nos  idem  fenrire  &  idem  vei 

Je  docerjcontinub  addit,  In  Chrift6,  vel,  fecundum  Chr^ftum; 

iHf^CumCyprU  fignificans  impiorura  efle  faftionem,non  confpirationem  fide- 

m  anthoritme  Yvctm,Q^M2i.  fit  cxtra  verbumDomini. 

'^°\^'c'"^X' '  ^  Paulum  quoque  fcquutusCyprianustotius  Eeclcfiaftf- 
tatc  Prxla-  ^^  coCordi^  foniem  ab  vnico  Chrifti  epifcopatu  ducit,  poftea 
fvnim.        rubiicitjpcclefi^  vn3  cft ,  quse  in  muUitudine  latius  increnieco 

foecundi» 


DE     EXTERN.     MED.     AD     SALVT.  yfi 

faecunditatisexccnditurrquo  modo  folisradij  multi ,  fedlumen 
vnum:&  rami  arboris  mulcijfed  robur  vnum  tcnaci  radice  fun- 
datum.hr  qL.um  de  fonce  vno  riui  plurimi  defluut,  numerofiras, 
licetd-ffiifavideaturexundantis  copia;  largitate, vnitas  tameti 
manecm  ongine.Aaelie  radium  folisa  corpoce,  diuiffonem  v- 
nitas  noncapir./Vb  arbore  frange  camum.fraftusgerminare  no 
poterii:.Af<,ntepracci.le  riuum,pra?cifusarefcic.    Sic  &  Fcclcfia 
Dommiluce  peffufa,per  coiom  orbem  porcgitur  :  vnu  rameti 
lumen  eflcjtiod  vbique  (iifFiinc^icur.Nihil  elegantius  dici  pocuic 
ad  e-xprinendain  inJiuiduam  illam  connexionem  quam  habenc 
inrei  fe  omnia  Chnfti  membra.Vulemus  vt  ad  caput  ipfim  pec- 
peiuo  V10S  reuocer,Promdeh2Brefes&  fchifmaca  indeoriri  pro- 
nuntiar^quo  J  ad  veritaiis  originem  nonreditor,  neccaput  qus-       , 
.  rirur,nec  carkl^is  magiOri  do&rina  feruatur.  Eant  nunc,  &  cla-  anathemata 
mitent  ha:re(icos  nos  efle  qui  ab  ipforum  Ecclefia  recefferinius;  papijltca  ««/ 
quum  nulla  alienacioniscaufa  fucritnifi  haec  vna,  quod  puram  Uu^  effe  mo- 
venratis  profefllonem  nullo  modo  ferre  poflunt.  Taceo  autem  "''"^f- 
quod  anathematibus  &  dii  is  nos  txpulerunt.  Qu^od  tamen  ipsu 
facisfupecque  nos  abfoluicnifi  Apoftolos  quoque  fchifmatis  da- 
nare  vclinrjquibui^damfimilem  habemuscaufam.  Prcrdixit,in    y^f^' 
quam,Chrtltus  Apoltohs  luis,tore  vt  a  lynagogis  propter  nome 
fuum  eiicerentur.XUse  porro  fynagogae  de  quibus  Ioquitur,runc 
habebancur  Icgitim.^  Ecclefia;.Qij.um  ergo  eiedos  effe  nos  ccn- 
fl:et..idque  proprer  Chnfti  nomen  fuiflefa^um  parati  fimus  O" 
ftendere^e  caufa  certe  prius  qua?rendum  eft  quam  aliquid  dc 
nobis in  hanc  vel  illam partcm  definiatur.Sed  hoc  illis,  fi  ita  vo- 
lunt,fponte  remitto.abunde  enim  mihi  eft,  oportuiffe  nos  ab  i- 
pfis  rccedere  vt  ad  Chrift^m  accederemus.  ^^  ^^.^  ^^ 

7    Sed  appsrebit  etiamnumcercios  quoloco  nobis  efle  de-  f^ahend^  funt 
beanc  Ecclcfi^  omnes  quas  Romani  illius  dqliryrannis  occupa-  SccUjU  ?upi- 
uicjficum  Ifraelitrca  illa  veccri.qualisapud  Prophetas  dclinca-/^^'*^»*»  irra* 
ra  eft^conferarur.  Vcra  tum  extabac  apud  Iuda:os  8t  Ifraelitas  Jf'"^'*  f '*  '^'^ 
Ecclefia^quuni in  foederis iesibus  perftarent^ea fcilicet obtmcn- ^.L-fiTl^" 
tcs  Uei  benchcio  quibasLCclcira  concmetur.Dodr^nam  veiita-  yjf/,  Liro' oamj 
tishabebant  in  Lcge  ,  eius  minifterium  pcnes  Dcerdoteserat  &  dtfecirmt» 
Prophetas.-Circuncifionis  fymbolo  iii  rehgionem  miriabanrur, 
aliisfacramenrisexercebanturad  fidei  confirmarionem.     Non 
dubiumquin  competerencin  eorum  focieracem  clogia  ouibus 
Ecclefiam  Dominus  honorauic.  Poftquam  defcrta  Lcge  Domi- 
ni  degenerarunt  ad  idololatriam  &  fupcrfticionem  ,  illa  prarro- 
gatiuapro  parteexciderunt.  Quis  enim  aufit  Ecclefi^ctitulum 
iis  prjcripcrcapud  quosverbifui  pr^dicationern  ,&  myfterio- 
rum  obferuationem   depofuit  Deus.^  Rurfum  ,  quis  aufit  cuni 
CGctum  nulla  cum  exccptione  Ecclefiam  appellare  ,  vbi  vetbum 
Dominipalam  &  jmpune  ccnculcatiir  ?  vbieiusminifteriuin, 

Aaa     iiij 


"CAPi     IL  5KIST  I  T  VTXO  NIS     LIB.IIII. 

praecipuus  neruus,atque  adco  anima  Eccle/iac,  Hiflipafut? 
' S^alesfuermt   'g    Qjjid  ergo?  (dicet  quifpiam)  nullaneigitut  reliqua  crat  in 
^jrraelitk         ludajis  EcclefijE  particub  exquo  ad  idclolatriam  defeccrunt? 
Facilis  eft  refponfio.Primum  dico  in  ipfadefeftionefuifle  gra- 
dus  quofdam,neque  enim  dicemtis  eundem  fuiflfe  lapfum  luda^ 
&  Ifraelis,  quo  prjmum  tcmpore  vterque  a  puro  Dci  cultu  de- 
flexit.  larobeam  ,quumvitulosfabricarec  contra  aperramDci 
prohibitionem5&  adorationi  locum  non  licitum  dedicarer,reli- 
gionem  pforfuscorrupitJuHzei  priusfeimpiismoribus&  fiipec 
flitiofisinquinaruntquamfiatum  in   externa  reLgionis  forma 
^,.i    '^       perperammutarent.  Quanquamcnim  fubRechabeam  mulcas 
Se^um.        ^^"^  peruerfas  ceremonias  vulgo  (ibi  afciuernnt ,  quia  tamen  Ic- 
rofblymis  mancbanc  &  Legis  doflrina  &:facerdotiuni,&    ritus 
qualesDeusinftituerat:  habebantillic  pij toIerabilemEc clefic^ 
ftarum.  ApudlfraehtaSjvfqvieadrcgDum  Achab  rcs  uiinimein 
mclius  refiitutx^runc  vero  etiam  in  dererius  prolapfx  funt.Qut 
poftea  fuccefTeruntjVfque  ad  interitum  regni ,  partim  eius   fue- 
runt  fTmiles,p3rtim  (quum  aliquando  mcliores  cfle  veHenr J  e- 
xcmplumlarobeam  fcquutifunt»  omnesautemad  vnum  impij 
&  idololatrse.In  ludsea  varijc  fubinde  mutariones  fuerunt ,  dum 
alij  reges  cuItumDeifalfis^i  ccmmefitiisfuperftitionibuspcr- 
Uertuncalij difiipatam religioncm  inftauranr.donec  ipfi  quoque 
faccrdotes  templum  pei  profanis  abominandifque  litibus  pol- 
lucrunt. 
jndell^uetPa      9  Age  nunc  negcnt  Papiftie  G  pnflunt,vt  fuavitia  msxime 
pjiivs ihiqiii fa  extenuent^rcligionisftatum  ita  apud  fe  corruptum  vitiarumque 
*;erejum  ad  ^  cfTe  vtfuitin  rcgno  Ifraelicico  fub  larobeam.    Atqui  idoloia- 
ecclejixfuaco  ni^m  habcnt  craffioremmequeindodrina.^uttulavna  func  pu- 
gers  fios  voint.  ^^^"^^^- "'"  ^^^^^ '"  "=^c  quoquc  ipfa  magis  fint  impuri.    Deus,i- 
*  mo  quicunquc  mediocri  iudicio  pracditi  funt.mihi  erunt  teftes. 
&res  etiam  ipfa   declarat  quam  nihil    hic  amplificcm.    lam 
Buopoflulant    quumad  Ecclefiae  fu3e  ccmmunionem  adigerc  nos  volunt ,  duo 
Chrijiiam.    poftulanta  nobis:  primum  vt  precibus,  facrifquc  &  ccremoniis 
fuis  omnibus  communicemusrdeinde  vt  quicquid  honoris ,  po- 
teftatis,iurifdiftionisEcclefia:fu.Ttribuit  Chriftus,  id  EccleGx 
'^d prinfi^ra,    ^^^  deferamus.Quod  ad  primum  attiner/ateor  Prophetas  om- 
reffonfio,     '    n^s  qui  Hierofolymis fuerunt ,  cuurn  res  illic  eflent  admodum 
corruptse,necfeorfumfacrificaffe,  necfeparatoshabuiffe  ab  a- 
liis  ad  orandum  ccetus.  Habebanc  enim  Dci  mandarum,  quo  m 
Exod.zp.s».    tempfum  Solomonisconuenireiubebanturifacerdotes  Leuiri- 
cos,  quos,  quia  facrorum  antifticesordinati  eranta  Domino, 
necdumabdicatijVtrunqueindigni  eo  honore  cfTent ,  locum  il- 
C4^af  5K«j?w-lumiureadhuc  tenerenouerant.    Qu^od  vero  caput  eft  totius 
^*  qu.-tftionis^ad  nuilura  fuperftitiofum  cultum  adigebantur :  imo 

pihil  fufcipicbant  quod  non  eHet  a  Dco  ii)ftitutum.   Apud 


BE     EKTERN.      MED.     AD      SALVT.  p^ 

hos  autern,Papiftas  diccquid  fitnile?  Vix  enim  vllum  cum  ipfis  Cur  externt 
conuentum  poflumushaberc  in  quo  non  apeita  idololatria  nos  <^"'''«  "T^piJH- 
polluamus.    Certe  praecipuum  communionis  vinculum    'm '^" j^^^^^JF' »<>» 
Miih  eft,  quam  nos  vtmnximum  lacrikgjum   abominamur.  c";"    ,g  j^^jj^j 
Atqueid  merito  an  temereanobis  fiat  ,alibi  vidcbitur.  Nunc  ^.iibri. 
fatis  cft  oftendere  aliam  in  hac  parce  caufam  noftram  effe  quam 
fucritProphetarum,qui  vc  mipiorum  facris  inrereOent,  nullas 
ceremonijs  vel  fpeftare  vel  vfurpare  cogebanrur  nifi  a  Deo 
inftituras,    Ac.  G  exemplum  Gmnino  fimile  habere  libet,  fum.i- 
musex  regno  ircaelirico.    SecunQuminfiicutum  larobeam  ma-  i.Reg.xz.ij. 
nebatcircumcifio,fiebantracrificia,Lexrandah3bebatur,inuo- 
cabatur  Dcus  ille  quem  a  Patjibus  acccperant:   fed  proptec 
commentic:osacveritoscultus,  quicquid  iliic  agebaturj  Deus 
improbabatac  damnabat.    Ced©  mihi  Prophetam  vnum,  vel 
pium   aliqucm  virum,  qni  fcniel  adorauerit  in  Bethel  ,  aut 
iacrumfccerit.    Nouerant  enim  leid  non  faduros  quinaliquo 
facrilegio  fe  contaminarenr.   Habemus  ergo  ,  non  eoufque 
valere  apud  pios  debere  Ecclefia?  communioncm  ,vtfiiilaaji 
profanospollutofqueritus  degenerarct, fcqui protinus  necef- 
ic  fit. 

lo    Verumde  altera  parte  magis  etiamnum  comcndimus. ^^  y^^^,^^^^^ 
nam  d  Ecclefia  fecundum  eum  modum  confideratur,  cuius    xg- pfluUtHmT^a. 
iicreriiudicium.cuius  authoritati  dcfeire  ,  cuius  monirionibus/^^/^^n^wrt^o- 
parere.cuius  caftigationibus  commoueri  :,  cuius  communionem  ^" '  -^"^  eorum 
rehgiosein  omnibus  colere  oporrear :  Ecclefiam  ilhs  concede--^^"^-^'''^^^^-^'^' 
re  non  poflumus  quin  fubieftionis  &  obedientiae  neceflitas  nos  lef^  i,j. 
manear.    Libenter  lamen  eis  concedemus  quod  lud^eis  &  If- 
raelitis  fui  feculi  dederunt  Prophetas  j  quum  res  aut  in  pari  ft'atu 
3ut  etiam  melioreillicefrent.  Videmus  autem  vt  pafiim  cJa- 
mentprofanaeneconuenticula  ,  quibus  non  magis  confentirc 
Jiceat  quam  Deum  abnegare.    Et  cerre  fi  ill^  Ecclcfise  fuerunr, 
fequiturabEcclcfia  Dci  alienosfuifle,  in  Ifraclecuidem  He- 
liam,Micheam,&  fimiles :  in  luda  autem  lefaiam  ,  Icremiam, 
Ofeam»&  reliquos  eius  not2:,qnos  peius  quibufuis  incircuncifis 
odirant&  execrabantur  fuifeculi  Propher.^,S2ccrdotes,&  po-  ^  -rr.T,  ■>  r^ 
pujus.    Si  iUseEccIeii^,  crgo  Ecclenanon  columna  vcritatis, 
fedfirm.imentum  mendacij:   non  tabernaculum  Dei  viuentis, 
fed  idolociimreceptaculum.  Ncccfire-igitur  habebant  ab  eqrum 
co?tuum  confenfionedefcifcerc,  qua?  nihil  aliud  eratquam  im-  ^ 

piaaduerfusDeum  confpiratio.  Eademratione  fiquis  pr^fen- 
tes  coetusidololatria,  fuperftitione,  impia  dodrina  contamina- 
tospro  Ecclcfiisagnofcat,  in  quarum  plena  communione  pcr- 
fiandum  fit  homini  Chriftianovfque  ad  dodlrins  confenfio- 
nem,valde  errabit.  NamfiEcclefiaefunt,  poteftas  dauium  pcr 
nes  ipfas  eft.  atqui  claue^  indiuiduum  habcnt  nexum  cum  ver- 


CAP.     ir.  JNSTITVTIONIS      LTB.    1111. 

bo,quod  illinc  profligatum  eft.  Deinde  li  Ecclefix  funtj  valet  a" 
pud  easChcifti  proiTiiftio.Quodcunqae  ligjueritis^&c.  Contra 
auteai,abdicant  i  fua  communione  quicunque  fe  Chrifti  feruos 
Jtfat.i6.ip,  8c  nonfit^eprofirentur.Er^oauteuanidaeftChtifti  promiftioaut 
18.18.  non  funt>hoc  faltem  intuitu,Eccle(ia;.Deniq'vae  pro  verbi  mini- 

Iohan.20.23.  ftctio  habent  fcholas  impietatis  &  errorura  omne  genus  fentini. 
Proindeaut  Ecclefias,  fecundumhanc  ranoncm  ,non  funr.-auc 
nullum  reftabitfymbolum,  quo  legicimi  fidelium  ccttus  a  Tur- 
carum  conuentibus  difcernanrur. 
StfiPapam       II    Y£  tanien  manebant  ohm  ioter  ludaeos  pecuhares  qu^da 
u^diciEccu'  ^^^^^^^  prserogatiusE,ita  nec  hodiePapiftisadimimus  qux  /ii- 
fia^  TO4«y?f  M- P^^f^ff^^^^^^^^P^fiott^veftigiaEccleiiseinter  eos  Dommusvo-. 
menjnuitoipjo  luit.Cum  iUis  foedus  fuum  ferael  pepigcrac  Deos.id  fua  msioxs,  i_ 
antickrijlo.in    pfius  firmitate  fubnixum  contra  cotum  impietarcm  tludando 
^'^'^'"''''^'l^.^petfiftebacjquam  ab  iHisconferuabatur.  Qu.t  itaque  ccrrnudo 
<iitim,  '  ^^^^  conftantia  diuinae  bonitatis,refideb3t  jliic  fo?uus  Domini; 

necobliterari  illorumperfidia  poterat  eiusfides ;  nec  mipuris 
corRm  manibus  profanari  itacircuncifio  poterat,tjuiii  fimul  ve- 
Ezcch, 16,10.  rum  efiet  fignum&  facramentumeius  fa^deris.    Vnde  liberos 
quiillis  nafcebanturXuosDominus  vocabatrquinifi  fpccialibe- 
ncdiftione.nibil  adcumpertinercnt.    Sic  quum  fcedus  fuum  in 
Galljajltalia,  Germ3nia,Hifpania,  Angiiadepofuent:  vbi  illae 
prouincix  Antichrifti  tyrannide  opprefl'^  funr ,  quo  tamen  fo?- 
VtX.iptifmuf,  dus  fuum  inuiolabile  manerct,Baprifmum  pnmo  iliic  conferua^ 
^ alia  <^iiada  uit  foederis  teftimonium^quieiusoreconfccratusjinuita  huma- 
reltqutd.         na  impietatc  vim  fuara  reiinetidemde  fua  prouidcntia  eftecit  vc 
alise  quoque  rcliquia»  exfarenc,ne  Ecc^efia  prorfus  interiret.Ac 
^I^JJ?^  ^^quemadmodumitafsEpe  diruutur  acdificia  vifundamenta  &  rui- 
phttiA^mi-    "^maneant,  itanonpaflus  cftEcckfidm  fuan.  ab  Antichrifto 
rAr;/?>/m/>/7M- vel  afundamento  fubuerti  ,  vel  folo  arquari  (vtcunquead  pu- 
Tuynin  **»j^/oniendam  hominumingratitudinem,  qui  verbum  fuumcontem- 
D«.  pferantjhorribilem  quaflacionem  ac  difieftionem  fien  pcrmife- 

rit)  fedabipfaquoque  vaftationefcmirutumaedificium  fuper- 
eflevoluit. 
jE^cle/ia  nomen  jj^  Qjjum  ergo  Ecclefi^E  titulum  non  fimpliciter  volumus 
to^ditur^"  concedere  Papif{is,non  ideo  Ecclefias  apud  eos efie  inficiamur; 
quaniiii  fub  e-  fcd  tantum  litigamus  de  vera  &  legitima  Ecclefiae  co^ftitutio- 
iuityrajinide  ne  qujc  jn  communione  cum  facroium  ,  quse  fignd  fiut  pro- 
fuerint Eccieji^  fefi[ionis,tum  vero  potifTimiim  doftrinoE  requintiwr.  Antichri- 
^sdar».  ^^^  -^  templo  Dei  feffurum  piaedixerunt  Daniei&  Paulus.Il- 
z.Thefzl.  J^ius  fcelerari  &  abommandi  regni  ducem  &  anrefignanum  a- 
^e^rwr/j  «^«/'/o  pud  nosfacimusRomanum  Pontificem.  Qnbd  fcdcs  eiusin 
raiidtu fiatui  tcmplo  Dci  collocatut,  ita  innuitur,  tale  fore  eius  regnuin 
*4^iuum  }de'  quod  nec  Chrifti  nec  Ecclefias  nomen  aboleat.  Hinc  igitur  pa- 
-fttr.  jgj  ^  j^Q5    miRime  negare  quin  fub  eiusquoque  tyrannidc 

Ecclc- 


DE      EXTERN.     MED^     AO      SAlVT.  ^74 

Ecclefia!  maneant  :  fed  quas  facrilega  impietate  profanarif' 

quasimmani  dominatroneafflixetit,quas  malis  &  exinalibus 

doa-iinis,  ceuvenenatis  potionibus ,  corruperit,&  propemo- 

dum  enecarit :  in  quibusfemifepulfus  lateat  ChriOus,obrutum 

Euangelium ,  profiigata  pietas,  cul^r^  Dei  ferc  abolitus :  in  qui- 

bus  denique  cmnia  fic  f^nr  contutbata  ,  vt  Babyloni^  potius 

qnam  ciuiratisDei  ranftasfaciesillic  apparear.  In  fumma ,  Fc-^„^^^  ^^;^ 

clefias  effe  dico  quatenus  populi  Uv.  reJiquias.vtcunque  mifere  capitti. 

difperfas  ac  dificaas  illif  miriibiliter  Domjnirs  conferuar ,  qua- 

ttDUspcrmanenr  abquot  Ecdefia:  fymbola;  atque  ea  pr^fer- 

tim  quorum  eilicaciam  necDiabolial^uria  nec  humana  praui- 

tasdeftruere  poreft.  Sed  quia  e  coipuerfo  delecs  funt illic  not« 

quas  praecipoe  inhac  difpntatiof^.e  re<picpre  d^^bemus  ^dic^  v- 

numquenquecoetum  &totumcorpu£  carere  legitima  Ecclefiap 

forma. 


De  Eccleff*  doBoribiis  ij!?'  minifiru^toi^m 
elediont  ^  officio, 

Partes  huiuscapitis, 

I  In  genere  quardam  de  ordine  Ecclenx  ,  &  de  minifterii  Eccle- 
fiaftici  fine  ,  vtilitate  ,  necefsitatcdignitate  ,  pra.'mittuntur, 
feft.i.z.s. 

%  Seorfim  deinde  agitur  de  pejTfonis  miniftcrio  Ecclcfiaftico 
fungentibus,a  fed.4.ad  lo, 

3  A  dccima  fedUone  ad  finem  capitis  de  ordinatione  velvoca- 
tionc  miniftror  um  Ecclefia;. 


Am  de  ordine  dicendum  eft  quo  Ecclefiam 
fuam  gubernari  voluit  Domlnus.  Tametfi  e- 
nim  folum  ipfum  regereac  regnarc  m  Eccle- 
fiajinea  quoque  prasefTevelcminere  ,  &  im- 
perinm  hoc  folo  esus  verbo  exerceri  atque  ad- 
miniftr-aii  oportet ;  quia  tamen  vifibili  prsefen- 
iia  inter  nos  non hahiiat ,  vt  voluntatem nobis 
fuamcrecoramdcclaret,hominumminifteriu  inhocadhiberc  %itiones 
diximus  ,  &  quafi  vicariam  operam  ,  non  ad  eos  lus  fuum  hono- 
remque  transferendo  ,  fedtantumvc  per  osipforumfuumipfe 
cpus  agat.  qualiter  ad  opcs  quoque  faciend.^fri  inHrumcB 
10  vcitur  artifex.QusBiamante  expofui,iterum  repeiere  cogot.  Capit.i.rcj. 


£umma  dicen- 
dorum. 


Matt.2(J.ir. 

Ttetu  tn  Etcle- 
Jia  gubernada 
r»itiiJ}er:o  ho- 
minnm  iMttur» 


eA  P.  IXf.  INSTITVTIONIS     tlB.     III  T. 

Pofletld  quidem  vel  per  feiprum  fine  alio  quouis  aut  admlni- 

culoautorgano,  veletiam  pet  Angelos  facere  :  fed  complurcs 

,.        funt  cauf^  curper  homines  milit.  Hoc  enim  modo  primutn 

tionem  trgal  ^'g"at'onem  efga  nos  fuam  declarat ,  quum  ex  hominibusfu- 

msfuamde-    ^^^  ^i^'  ?}^  ^c  in  mundo  legatione  fungantur  ,qui  arcanx  fu.-e 

tiarei»  voluntatis  fint interpretes, qui  perfonam  denique  fuam  reprst- 

fencent.  Sicque  experimento  comprobat  non  vanum  efse  quod 

paffimnosvocattemplafua^dum  cx  ore  hominum  ,  vclut  ex 

^^(/^'^'ITe'  ^^^^^^^^^  '  refponfa  hominibus  reddit.  Deinde  hoc  opcimum 

dientUm  »o7  ^^  vciliflimum  ad  hnmiliratemexcrcitlum  cft,  dum  nos  ad  obe- 

^j^<^Wa^wo- diendum  veibo  fuo  afluefacit,  vtcunque  per  homine^fimiles 

fira  infirmita'  nobis,  interdum  cy:iam  dignitate  inferiorcs  ,  prsedicetur.  S(  dc 

ti  apfofito  re-  c^lo  ipfc  loqucrctur,  nihil  mirum  f orct  fi  facia  eius  oracula  o- 

Lef^l  Au"^^*  "^"'""^  auribus  atqueanimis  reuerenter  fine  rnora  cxciperen- 

3i  i!de  doft*.  ^"'•'  QH^isenim  prarfentem  ctus  poreftacem  noti  horreiec?quis 

Chriit.  Don  ad  primum  tanra?  maicftacisafpeftum  prcftcrnerecur  ?  quis 

noo  immenfo  iUo  fuigore  confuaderetur  ?  Veriim  vbi  homun- 

cioquifpiam  ex  puluereemerfus  innomine  Dei  loquitur,  hic 

noftram  erga  Dcum  ipfum  pietatem  &  obferuantiam  oDfinio 

teftimonio  declaramus,fi  dociies  nosexhibemuseius  miniftro, 

2.eor.4.7.     quum  nullatamenin  re  nos  exccllat.   Hacigicur  eciam  caufa 

cselc^ftis  fua»  fapientisc  ihefaurum  in  vafis  fiagilibus  ac  luceis 

abfcondit  ,  quo  certius  experimentum  capiac  quanti  a  nobis 

hocvinculoio-^^^'  A<^h3?c  nihil  ad  foucndam  mutuam  chariratern  apcius  crat 

firicHmutuam  qi^am  hoc  vinculo  homines  inter  le  coUigari,  dum  vnusconfti- 

eharitate  me-  tuiturpaftot  qui  reliquos  fimuldoceac:  qui  vcio  difcipuli  efse 

itmmterfefo'  iubentur ,  communcm  ex  vnoore  dotflrinamcxcipiunt.  Si  c- 

tiere  tfeant,    j^jni  fibj  quifque  fuftTiceret,nec  indigereralterius  opera(qHe  fu- 

pcrbiaefthumani  ingenij)ccnremnercc  quifquealios,  &ab  illis 

contemneretur.  Qucm  igitur 'firmiflimum  rerinenda!  vnitaris 

.  nodum  fore  piouidit  Dominus,  eo  Ecclefiamfuam  adflrinxir, 

dum  falutis  ac  vitx  a^rernse  dodrinam  apud  homines  depofiir.vt: 

Canfirmatioha  P^r  corum  manus  reliquis  communicaiet  Huc  refpcxit  Paulus, 

rumrationum,  quum  Ephefiis  fcriberet,Vnum  corpus,vnus  Spintus,  quemad- 

ex  praclaro     modum  &  vocati  cftis In  vna  fpe  vocicionis  veftrs.  Vnus  Do- 

^pofioli  tefii-  j^jnu^  vna  Fidcs,  vnum  Baptifma.VnusDeus  Sl  Pater  OiPnium, 

Tnomo    atUi^-        •     n  r  „  •«•  •.  i»t- 

xf^  qui  eit  fupcr  omni3,&  per  omnia  ,  &  m  omnibus  nobis.  Vei  um 

Ephc.4.4.  vnicuiquenoftnmi  data  cftgratia'  fecundum  nicnfuram  dona- 
tionis  Chrifti.  Quaproprerdicit,  Quum  afcendifset  in  altum, 
capciuam  duxit  captiuitatem,  dedit  dona  hominJbus.Qui  defce- 
ditjidem  ille  eftqui  arccnditvtimpleret  omnia.  Et  id^^mdcdit 
alios  quidem  Apoftolos  ,  alios  verb  Prophetas  ,  alios  autem  E- 
uangciiftas ,  aliosPaftoresac  Do<ftoreS ,,  ad  inftauracionem  fan- 
<Sorum  ,  inopusadminiftrationis,  in  ^edificationem  corporis 
Chrifti:doncc  perueniamusoranesin vnitateni  fidei,Sc  agni- 

ti0H;S 


/ 


D  E     E  X  T  E  R  N.     M  E  D.    A  D     S  A  L  V  T.  57J 

cicnislwlij  Dei,  ir.  vicum  perfedum,  in  menruram  xtath  plene 
aduha::  vt  non  anif»!ius  (imus  pueri ,  quiciicunferamur  omni 
\lnio  dfcjdrine? :  lcd  ver.tatem  ririftantes in  chaiitate ,  adolcfca- 
nius  milliun  per  omnia,  qui  cft  capiu,nempe  Chriftum»m  quo 
tornm  corpuscoagmenratum  &  compadiumper  omncm  coin- 
nnlluiam  fuh.nin.ftiadonis,  iuxca  aftum  in  mcnftra  vniufcuiui- 
que  paitisjincremencuai  corporisfjcit  ,in  xdificacionemfui- 
ipfiusper  charita/em. 

z    His  vcrbjs  illud  cfterdit  homjnum  minifterium  ,  qno  ^orejfimoti^ 
Dtusin  gubetnanda  Ecclefia  vtitur  ,praecipuum  ciTc  x^ctnum  as>paret,i3jmi' 
auofidehsin  vno  corporecobxrean: :  tum  vcrb  ctiam  indicatj  f^illud  mi~ 
non  aJ.tcr  incolumtmfeiuariEccIciiampof^equam  fih:s  prre-  «1/^*»''«'» *//^ 
iidiis  hilciaiur  ;n  quibus  falutcm  eius  reponere  Dommo  pla-  tteceU/?^ 
cuic.Alccndi:  Chtirtus  in  r.laur.(inquic)vt  omniaimplerer.H^c  Ephe.^.iQ. 
auicm  implendi  ratio,qu6d  per  rainiftros  ,qaibusofncicm  hoc 
mandauit,  &  muncris  obeundi  grariamconruht  ^foadona  di* 
fpenfat  ac  diftribuit  Ecclcfiac:  fequcsdeoipfumpraef.nrem  quo  \^ttoab  cfm 
daiiirnodo  exhiber ,  Spiritus  fui  virtutcm  in  fuahac  inrJitutione  ^'''*^f^^^''"'^^f^ 
cxcrendo,  ne  inanis  iu  vcl  otjola.  S;c  mltauratio  lanctotum 
peri?pitur:  fic  sedificarur  corpus  Chrift.;:  lic  adolefclmus  per  om-  Ephc.^.u, 
nia  in  eum  qui  cft  capur,&  inter  nos  ccalefcimus ;  {ic  rcdigimur 
omnes  in  vnitatem  Chrifti,  fi  prophetia  inter  ncs  viger,  fi  Apo- 
ftolos  recipimus ,  fi  dofirinam  nobis  adminiftraiam  non  afper- 
liamur.  Ecclefix  ergo  difr.pacioncm ,  vcl  ruinaqi  potius  &  cxi- 
tium  molitur  quifnnis  ordmcm  hunc  de  quo  difputjmus.&  hoc 
genusrcgiminisvti  2b.jlereil:udet,vcl  quafi  minusncceBarium 
cleuat.Nequecnim  vel  folislumen  accalor,veicibus  ac  potus  ^Afirsi^u 
tam  funt  piaefcnt»  vica^fouendae ac  fuftincndx  necclfaria  ,  quam 
cft  conferuands  in  lerris  Ecclense  Apoftoiicum  ac  paftoials 
ir;unus. 

5    Proinde  fupra  admonui ,  Dcum  quibus  potuir  elogiis  cfus  /„  /,„„^  ^.,jf^. 
dipniratcvn  ncbisfa;pe  commcndifte:  vr  in  fummo  honorc  ac  mwifiertj    df 
pietio  ,  ranquam  resornnium  pta^ftantiftima  ,apud  nosefser.  5'"^^«  prada- 
^ingularebcnfficium  fehom!i^ibi.iS  larojti ,  Dodojes  eis  exci-  ^^  '-%'"  i>-fi~ 
tando  .  ttftatur ,  vbi  lubet  Prophstam  excbmarc,  pulchros  effe  ^iqC^^^^  j 
pedcs,  ':--  becitumaduentum  annuntiantium  pacem:  quum  Apo-  Mat. 5.11.14. 
ftolosltci-m  mondi  &  falem  terrse  nominat.  Nec  Iplendidius  Luc.  10.16. 
ornan  poterat  hoc  officmm  quam  quum  juxic,  Qni  vos  audit;  ^-Cor.^. '^. 
me  audi':qu:  vos  fpernit,me  fpernit.  Sed  nullus  eft  liluftrior  lo-  ^•C°^'  3»  P* 
cus  quam  ;»piid  Paulum  in  feruoca  ad  Corinthios  3  vbi  hanc 
qu^ftionem  velut  ex  profeft-i  tradat.  Contendit  ergo  nihil  E- 
uangehj  m!n'fteno  in  Ecclefiamagrspteclarum  aut  gloriofum 
cffe  ,  quum  fit  adminiftrano  Spiritus  &  luftiri^  &  vitae  a'rern^, 
Hsec  &  fimil.a  eo  pcrtir.cut  ne  illa  gubernande  ac  retincnd.-e  pet 
miniftros  hcdefis  ratio,  qua.ni  Domiaus  in  pcrpuiuiun  faar 


CAP.  III.  INSTITVTTONTS      tl».     Itlt. 

Siufdem^uene  ciuit,apudno«  vilefcat , ac  1010  tandem  contemptu  obfolefcar. 

txemplis  aDeo  "'^  ^^"^  quidcoi  nefclAicas  quanca  iit ,  non  verbis  modo  ,  fed  e- 

tommendatur.  xemplis  quooLe  deciarauic.  Cornelio  quum  pknius  aflulgc- 

Aft.io.j.        re  vcilet  veri  ansiUcie  luce  ,  Angelum  e  cselo  mifitqui  ad  eum 

A(\.9.6,        Petruni  amaridarec.    Paulum  quum  ad  noiiciam  fuivocare  ,  ac 

inEccIcfinnvrikre'evtlIer,nonrua  iphus  voce  alioqu.icur,feii 

ad  homineai  reraiccit  a  quo  Sc  falutis  dodcmam  &  Bapcifnii 

fandificationem  percipiac.  Si  non  temere  Ht  qiiod  Angelus, 

^         quiDe'eft!nierpres,abenariandaDei  voluncateipfeabftinet, 

j.    or.i2,2.     Iiominem  veio 'ubec  acccifiriqui  eamenarret :  quod  Chriftus 

vnicus  fi  ^.elium  magifter,  hommis  magifteno  Paulum  commit- 

rit,&Paulum  iUum  quemin  terfHmi  caslum  rapere  &  mirifica 

rerummeffabiliumreueiationedignariconftituerat :  quisnund 

contemuer©  mmifteiium  illud  audf.'ac,  vel  quafi  fupetuacuum 

prjeterirc ,  cuius  vfum  taiibus  documcntis  teftatum  faccre  Deus 

voiuit? 

KAltera  pxrs        4     Qui  EccIefiiB  regsmini  fecundum  Chcifti  inftitutionem 

eapttti.de  mt-  prjefunt.nominatur  a  Paulo  primum  Apoftoli,  deinde  Prophe- 

mJirtfEccUfta-  t^ctertioEuangeliftje.quarco  Paftores  ,  poftremo  Dodores.  Ex 

jtutsjpeciattm.  o     ,        '  \  .     .         ,.         .    '  '  .      ^      ,    ,-  , 

Horum alij ,vt  qu:bus  duo  tantum  vltimi  ordmarium  m  Ecckiia  munus  ha- 

^pofoli.Tro-  benr;  alios  tres  initio  regni  fui  Dominusexcitauit.&  lufcitat  e- 

phet<e£uageli  tram  mtcrdum,  provt  f cmporum  necefTiias  poftulac.  Q^a?  fit 

fixadternpui    Apoftolica  funftio  cx  mandato  illo  conftat.  Ice  ,   pi^dicate 

jlbdfioli^"^*'  Eu^ngelium  omni  crearurae.  Non  actribuuntur  ili/scerti  fines: 

Ephef  4.11,    ^^^  toius  orbis  aflBgnarur  redigendus  Jn  obedientiam  Chnfti: 

Marc.i<5.i5.    vtEuangelium  vb:cunque  gentium  poteiLiu  ipargendo  ,  re- 

Rom.t5,5>.2o  gnum  eius  vbiqueerigant.  ProindcPauius,  quum  fuum  Apofto- 

Jaturn  approbare  vellet ,  fe  non  vnam  aliquam  vibem  Chnfto 

acquifiuiife ,  fed  longe  lateque  propagadis  Euangelium  com- 

memoiaf.-neque  alienis  fundamencis  appolu-lfe  maiius ,  fed  vbi 

inau.^itam  fuerat  Domioi  nomen  ,  Erdefias  plancalTe.   Mifti 

ergo  fnnt  Apoftoliquiorbem  adefciftionc  in  veram  Dei  obe- 

Eph.^.n.      dienciamreducerencregnumquceius  vbique  Euangelij  praedi- 

rPropheta.       cationc  conftituerent;vcI,fi  mauis ,  qui  tanquam  ptimi  EcclefisE 

architedi,eius  fundaraenta  in  roto  mundoiacerent.Piophetas 

'    vo cat ,  non quoflibct  diuinac  voluntatis  interpretes,  Ctd qui  fin- 

gulari  reuelatione  exccllebant;  quaies  nunc  vel  nulli  extant.vel 

SuAngd,ji4.     ^^.^^^  ^^^^  confpicui.  Per  Euangeliftas  ,  eos  intelLgo  qui 

quum  dignjtatc  cflent  Apoftolis  minores ,  officio  tamen  proxi«- 

mi  erant ,  adeoquc  yiccs  eorum  gercbant.  Quales  fuerunt ,  Lu- 

luc  10 1.       ^^  ,TimQtheus,Titus,&  reliqui  fimiles  ;  ac  fortaflis  ctiam  fc- 

ptiiagintadifcipuU,  quos  fecundo  ab  Apoftolisloco  Chriftus 

defignauit.    Secuodum  hanc  interpretationem  (  qus  mihi  & 

vcrbis  &  fentcntisE  Pauli  confentanca  videtur)tf  es  iljge  funaio- 

ncs  non  ideo  inftituts  in  ficciefia  fuerunc  vt  pcrpetuse  foiet,  fc 

ddida 


DE     feXTERN.      MED(    AD      SAirT.  ^*lfi 

x\  \i  niodo  tempus  quo  eiigcnd^  erant  Ecclefiae  vbi  nullx  an- 
te  f  eraht ,  vd  certe  a  Mofe  ad  Chjnilum  traduccndae.    Quan-  SxcfftOi 
quam  noo  nego  tioin  Apol]:olos  poftca  4iioqae  ,  vel  laltem  eo- 
luml.co  hu.ingclirtas  nireidum  cxcitarit  Deus  ,  vtnoltrotem- 
porefai-^umclt.Talibus  cn.m  qui  Eccleiiam  ab  Antichrifti  de- 
ftdioae  reducei  et,opus  fuit.  Munus  ramen  ipfuni  mhilominus 
excraoidinarium  app<:l!o,quia  in  Eccl.(iis  nte   conilitucis  locu  ^q antewm 
iion  'ia'>et.    Sequuntur  paUores  ac  do(^ores.qu;bus  carcre  nun-  pAjhres^rj-^b- 
quam  ^oieft  fcccicfia.intei  quoshoc  dilciiminis  elle  puto  quod  lUres  fuula- 
doftorcs  uec  dilciplsna:,  ncc  lacramenioium  adminjftiationi,  «^*  P*»'/'^»^' 
nec  monitiombus  iut  exhortationibus  prxfunt  3  k^  Scnpcutx  y^tment.neci^s 

,,      , '  1     £•  r  \       ijnciuam  car*~ 

tantum  inccrprer.:3tioni :  vtlynccra  lanaque  doctnoa  jnter  hde-  j-e pou^ EccU;- 
.esretmeatur.     Paftorale  autem  munus  h^c  omnia  in  rccon-y^^.S-Mawge/^^''.* 
cinct.  fi^pojh.a  JM- 

S    Habemnsquxin  Ecdefia;  regimine  cemporaria  minifte-^^»'"'''/'^/^** 
ria  fucrini,&  quae  ideo  inlucuta  vt  perpctuo  durent.  Quod  /lE-  ^"^;7"1„'[^' 
uangellbs  Apoftoi-s  lungaraus,  rc  ftabunt  nobjs  duo  paria  quo-  ^lpiCdoctare] 
dammodo  intei.  fetefporideniia  Qiiam  cnioi  fimilitudincm  ha-  iumprof,.^u. 
bent  noftri  doAorescum  vecciibusProphctis,  eam  ha'-)eni  curn  Luc.6.13, 
Apoftoiis  paftores.Exceilentius  fuit  propheticum  tr»unus,  pro-  Galat.  1  u 
pter  ungularc  reuelationisdonnm  quo  poUebant  ;  lcd  dodorfi 
ofnc.um  iimilemfcre  raticnem  &  vnum  prorius  finem  habet.I- 
ra  duodtcim  illi  quos  Dominus  elcgicvt  nouam  Ewangelij  ps^ 
dicationem  orbi  promulgarentj  otdme  &  dignitatecajteros  an- 
tecefterunt.Tamet/i  enim  ex  iatione  &  etymo  verbi  rite  Apo- 
ftoli  poffunt  vocari  omnes  miniftri  Ecclefiaftici ,  quia  a  Domino 
omriCsmittuntur,ciufque  funt  nuntij:quia  lamco  magni  tefere-  ^^^  #*f''?^ 
bar,certam  haberi  de  eotum  raiflione  notitiam,  qui  lem  iiouam  ,^  ^t!^''^'!'^. 
&  inaudicam  afterrent^duodccmi  ihos  '^quprum  numero  poitca  ^,fff  ^ui  fitnt 
acceffic  Paulus)  peculiari  titulo  ance  alios  infigniri  oportuir.  tnfii^nixt. 
Hoc  nomen  tribuit  quidcm  al  cubi  Paulus  ipfc  Andronico  &  Kom.i^.i^, 
Iunia?,quos  dicit  fuiileinfignes  inter  Apofto!cs:fed  quu  propiie  M^t.ici. 
loqui  vulcnonnili  ad  primacium  illum  ordinem  reforc,  Atq,  \\K 
eftcomnnimsScriptutse  vfirs.  Paftorts  tanicn  (exccpto  quoti 
certas  finguli  Ecclefias  fi^i  accriburas  regunc)  eandcmfiiftineot 
cum  Apoftolis  prouinciaai.  Forro  quale  iliud  fic,  ciarius  adhuc 
audiamus. 

6  Dominus,quuni  Apoftolos  mltteret,  mandarum  illis  dcdit  sicut  ^yifefio- 
(ficutdiftum  eft  nuper)  de  prsedicando  Euangelioj&  baptizan-  lu,ita<i^  Tof. 
dis  credentibus  in  remiflionem  peccatorum.Antca aucem  man-/*'"^«*  '^^'"'^^' 
daueratvtfacrafymbola  corporis  &  fanguinis  fuiadexcmplu^^*''"''''"  ^ 
fuum  diftribuerent.  l^n  fanftam,  inuiolabilem,  perpetuamque  ^dmwifirJHo 
legem  impofitam  iis  qiii  i/i  Apoftolorum  Jocum  fuccedunr,  foww;^f/?. 
c^ua  mandatum  acci.piunt  de  Euangelij  pixditatione  &  facra-  Mat.zg./. 
©emotuni  adminil^atione.  Vnde coiligimus,  cys  qui  vti uuuc  ^wc-^--  ^?- 


CAP.     III.  l  K  S  TIT  VTIO  NIS     LIB.     Illl. 

iftorumnegligunt  ,  falso  pr*Etexere  Apoftoloiumperronani* 

Qcid  autem  paftores?  Paiilus  non  de  feipfo  tantum, ied  de  om- 

j.Cox.^.u      nibus  illis  loqaitur>quum  inquir^Sic  nos  a:ftim,et  homo  vc  mini- 

Tit.  1.9.         {^j-Q5  chrifti  &  difpenfatores  myftcnoium  Dei.    Iccm  ahbi,0- 

pfttet  Epifcopum  tenacem  crte  eius  cjui  iecundi.m  do/ftrinam 

eftfidehs  fermonisrvt  potcos /i!:  cxhortari  per  dodrinara  i'auk, 

&  contradicentes  refellere.Fx  hisfimilibuslocisqui  paflim  cc- 

currunccoUigerelicecJnpaftorum  quoque  funftjone  has  eHc 

duas prs^cipuas  partes,  Euangelium annuntiure  ,  &  facramenca 

VerbipYAdica  adminiftiare.Docendi  aucem  ratio  non  in  pubi  cis  tantum  con- 

tic^ualii  ejpe  .cionibus  conlilHcXed  ad  priuatasetiam  adaioniciones  periinet. 

^lebeat.  .j^^  Paulus ccftcs  citat  EpheiioSjquod  nihil  fuft^ugerit  coium  quc 

in  rem  ipforum  erant,quinaanuntiaret  ac  doccrec  eos  pubHce 

&  per  fingulas  domos  ,  teft  ficansludzeis  {?mul  ac  Grsecis  poeni- 

Aft.io.zo  &  tentiam  &fidem  in  Chriftum.  Item  paulo  poft,  Quod  non  de- 

13.  ftiterit  cum  lachrymis  monere  vnurnquenque  corum.    Nequc 

tamcn  prsefentisinftituci  eft/ingubs  boni  paftoris  dotvs  per- 

fequi^fcd  canriimindicsrc  quid  [>roficcanrui  qui  fe  paftores  ap- 

pellant:  nempe  nale  pr^efleEcchefias  non  vt  otiolamhtbuint 

d;gnitattm,fed  vt  Chriftidodrina  populum  ad  ver^m  pictatcm 

inftituant^facra  myftena  5dminifticnt,re£lam  difciprnam  con- 

Ezech.3.17.    feiuent  acque  txetcean:.  Quicunque  enim  fpeculatorcs  p'jfiti 

funtinEccleiia  ,  iUis  Dominus  annuntiat ,  fiquis  per  ignoran- 

_ti3m,eorum  ncghgentia  perear,  fanguinem  fe  deipforum  ma- 

nibbs  requififurum.In  eos  quoqueomnescompecit  q'jod  de  fe 

i.Cor.9.i6.     ait  Paulus,V^  mihijnifieuaitgehzcm  ,  (]uum  difpenfatio  mihi 

fitcoramifia.    Dcnlque,qi:oaorbi  vniuerfo  pracftiterunt  Apo- 

ft^li.,  id  grcgi  fuccuideftinatuseft,  dcbet  paftor  vnuiqud- 

qoe. 

Crito  aute  po^-     7    Etfi  c!um  fingnlis  riffjT^namus  fuas  Ecclefias  j  incerim.  non 

fiulat ,vt pa{io-  negamus  qmnaHas  Ecclefias  iuuare  is  poflu  qui  vni  cft  ailiga- 

ribus  finguiis     ^^^^  ^^^  ^^-^^  nicidcric  turbarum.  quod  eius  praEfcnnam  req-si- 

SccuifwTZ  *'Sf-^^^e  ab  ipfo  petacur  de  re  aliqua  obfcuriore  confilsum.  Sed 

deo  tamenw,u,  «^uia  ad  retinendam  Ecckfix  pacem  neceftaria  eft  ifta  politia,  v- 

qiicrnque  aUi-  nicuique  cfte  ptopofitu  quod 3gat,  nc  fimu  1  omncs  tumuJtuen- 

j^atum   ejfe,    tur,fine  vocatione  incerci  difcurranc,  in  vnum  om.if  s  locum  re- 

qmn   CT  ajta4  j^.,gj.^  confiuanc,&  nc  vacuas  Ecclcfias  pio  libidioedeferant,qui 

^pXucIamho-  ^^  fnacommodicacemagis  quamde  Ecclefise  asdificatione  func 

ritate  ita  pcfiu  fohciti.hxc  diftributio  quoad  licet  obferuari  communiter  de- 

la^te.rox,dhri-htt,  vc  fu!s  quifquc  finibus  contcntus  inaUenam  prouinciani 

te  CT  ordine  td  non  irrumpat.Ncc  humanum  eft  inuentum,fed  Dei  ipfius  infti- 

fubHca  autho-  ^^^^^^  Lcgimus  enini  ,PauIum  &  Barnabamcreafle  pcr  fingu- 

/a"i4  2^.    ^3sLiftrenfium,Antiochenorum,Iconium  Ecclefias,  Presbyte- 

Tit!i.5.  "'    ros.&PauIus  ipfe  Tito  prsccipit  vtoppidatim  Presbyteros  con- 

Phiiip.i.  r,     ftjEuat.  Sic  alibi  Philippenfium  Epifcopos,  &  alibi  Archippuni 

CploiT 


DE    bxtErn.    mbd.   ad     salvt.         ^77   . 
Coloflenfium  Epifcopum  commeraorac.    Et  cxtax  infignis  eius  C9I  4.,  i.^^. 
concio  apud  Ljcam,ad  Ptesbyteros  Ecdefia:  Ephefinse.    Quif-  Aft.20.1s. 
quis  ergo  Eccleiix  vnius  regimcn  3c  curam  rulceperitjhuic  diui- 
v.x  vocationis  Icgi  cbligatum  fc  elTe  fcat ;  non  quod  veluti  gle- 
hx  addictus  (vt  lui  ircoafulti  dicunr)  id  cii  maucipafus  &  quafi 
^ffixus.pcdca)  ir.dc  mouereneque;::,;!  ica  puMica  vtilitas  pnftu- 
Jant.modoid  litc  &oidiUcfiaf.rcd  »s  cjui  m  vnum  locum  voca- 
cus  clt,non  debec  iple  dc  migrattoue  cogitarcjnecprouc  fibi  c6- 
modum  putaiirjqu.-srere  hbcrationem.Deindc  liqucm  expediac 
aho  trsnsfciri ,  non  caaien  debct  hoc  pfiuaco  coniiho  tencarc, 
lcd(x;-^cdaie  pubiicam  authoricstcm.  ,    '\-  •*-'/=• 

S    Ca.'teium  quodBpifcopos,  &  piesbyieros,  &  paftores,  &  ftcTp/fillr'' 
mimftios  pronufcue  vocauiquiEcclefKisrecutiidfecitx  Scri-  ^'^i^i^l^l* 
ptur^  vfu^qux  vocabula  iila  confundir.  quicBnque  enim  verbi  pid^^ofioloi. 
miniftetio  funguntufjiis  tiruium  Epifcoporum  ttibuit.Sicapnd  vnnm idemqne 
Paulumvbi  iuifus  eft  Titius  conilitutrc  Preibytcros  oppida-^»^-^ 
tim.continub  fubiicitur,  Opottet  enim  Epifcopum  effe  incul-  piJ^j'/^'^  j^ 
pabilem.&c.Sic  ahbi  plures  in  vna  Ecclefia  Epifcopos  falut3t.Bt  AdUo.  17. 
jn  Aftis  referturconuocaflePreibyteros  Ephefinos,  quos  ipie 
Epifcoposfua  oratione  non)inat.Hic  iam  obferuandum  eft,  nos 
ha(^cnus  nonnifi  eaofricia  rcccnfaifle  ,  quseinverbi  minifterio 
coofiftunt.  nccde  aliisPaulus  mcminitiro  quaito  ad  Ephefios 
eapicc  qu'od  citauimus.Vcrum  in  epiftola  ad  Romanos,  &  prio-  Rom.12.  7.  i^. 
le  ad  Corinthios>aliaenDmerat,vt  poteftstcSjdonumfanationu,  r  .Cor.12.28. 
interprctationem,gubernricionern,  paupetumcurationem.    Kx  ^'''«  funclio-. 
ruibus  qu£  temporarin  fuerunt  oniitco:quia  nuilura  operarpje-  ''J^l^^f^/J^*'^ 
rium  eft  in  iis  immorari.Duo  aurem  funt  qu3E  perpetuo  mone-:  p\,^  [lutem... 
gubcrnatiOj&Curapauperum.Gubernarores  fuifle  e:uft;n)o  fe-  icniorum  vi- 
niores  e  plebe  dcic<5los,qui  ccnfura:  morum  &  cxeiccndce  Ai(-  dehcet^Dia- 
ciphnx  vnacumEpifccpispr:^cflcnr.  Neque  enim  fecusinter-  ""J"'^^^)^^' 
Pieran  queas  quod  dicir,  Qui  pr;stft,  id  faciatin  folictudine.  ['.^  ZZf/' 
ri,.buit  igitur  ab  inino  vnaqusque  l-ccicha  icum  I>eiiatum.con-  ptrtir^ntcs  (^ 
fcriptum  ex  viris  piis.grauibus  &  iaadis;pencs  quem  erar  Ub^  dc  qinbns  po- 
de  qua  poftca  !oquemur,iurjloi<Sio  in  coriigcQdfs  vitiis.  Porrc  fiea  J  re.inen- 
eiuimodi  ordinem  non  vnius  fcculi  fuilli?,  expericntiaipfa    de   ^^' 
clarar.Eft  igicur  hoc  gubernaiionis  munus  lecuiis  omnibusne- 
ceflatium. 

9     Curapaupetumdiaconis  mandata  fuit.    Quanquam  sd  DiaconorMm 
Romanos  duo  ponunrur  genera.  Qui  largitur  (inquic  lilic  P«iu-  grndtts  didinr 
lus  )  id  faciac  m  fimphcitate:  qm  mifc;re7ur.in  hii-Jiitate,  quum  ^'^  '^  ^p4^-. 
de  pubiJcis  EcclciiiE  muneribus  eum  loqui  certum  (it ,  op^  rtet  ^^^^  ^^  ^ 
duosfuifle  gradus  diftindos.     Ni/i  me  ^:)lit  iudicium  priore  j  xitfi  5,10, 
membro  diaconos  defignat ,  qui  elcemcynai»  adminiftr^bant. 
Alteroautemeqsquipauperibus  &  a:grotis  curandfs  fefe  de- 
dicsuetant  ,qualcs  erant  vidux/cjuarummentionem  facic   ad 

Bbb    i 


^AP.TII»  INSTITVTIONIS      LIB.     III I. 

^/t,i«t/«wo-Timoiheum.Nullum  enim  aliudpublicumofficium  obiremu-  -; 

fynartj.aiteri   licrts  potcrant,quam  fi  m  obJequiu  pauperuni  fe  dattnt.Si  hoc  * 

faup'.rum  "^'/'' recipimus  fvtomnmo  recipiencium  tft)  duoerun:  PcneraDia- 

lerentes  conorom  :  quorum  alicri  m  rebus  pannetum  admsnilttancis, 

altenin  paupcribus  ipfiscurandisEcclefi^  feiui<;nt.    T..nietfi 

autem  nomen  iprum<r<x»o»i«c  iatius  pat;et,hcs  fpeciaUter  lamen 

diaconos  Sctipturanuncupat  quos  elc-cmofinisdirpenfandisge- 

rendieque  pauperum  curae  pr^pficit  Hcciefia  &  velut  publici  pau- 

pcrum  aci  aiij  oeconomos  conftituit:quo£uui  otigo,  inilituao  ac 

A(i.6,z.         funftioaluca  m  Aftisdefcribitur.Quumenmymurmur  aGr^- 

cis  cxctarum  eirecquod  in  pauperum  miniiterio  corumviduas 

neglgcrentur ,  Apolioli  txcufantes  fe  non  poffe  fuffacere  vtri- 

que  muneri,  &  praidicaiione  vcrbi  &  menfarum  mmiftetio, 

peticrunia  mulcicudme  vt  cligerenturviriprobifeptem  ,qui- 

bus  id  cpera?  demandarenr.  En  qiiales  habuerit  diaconos  Apo- 

ftoltca  Lcc.efia  ,  qualcsad  ems  exemplumhaberenosconue- 

niar. 

Tertta '^ars         jq     lam  vero  quum  ordinc  omnia  &  decenter  io  facro  coeru 

cai'ttti  eor  i-  o^reda  fint.nihil  eft  jn  quod  feruari  dilieentiusoporteat,  quam 

ca.tio'.e  mtni-    ^"  conitituenda  gubernatione:  quia  nuiquijm  mams  pericuium 

/ro?-aw  £cc-/c- cft  fi  quid  inordinategentur.    Itaque  ne  homines  inqu«eti  ac 

fi^'  turbuienii  (quodaliasfucurum  etar)  temerefeaddocendu  vel 

j.Cor.14.40.  regendum  ingererent.nominatim  cautum  eft  nequis  fine  voca- 

tione  publicum  in  Ecclefia  munus  fibi  fumat.  Ergo  vt  quiscea- 

featur  verusEcclefiaeminifter,  prin.6  ritCTocatus  fit  oportet: 

deinde  vtfux  vocationi  refpondeat ,  ideft  iniundasfibipartcs 

fufcipiat  &  exequatur.Hoc  apud  Paulum  animaduerteie  fa^pius 

Iicer:qui  vbifuum  Apoftolatum  vuitapprobare,cum  fna  in  mu- 

nereobeundofidelitate  vocationem  femper  fereallegac.  Si  tan- 

tus  Chrifti  minifter  authoritatemfibiarrogate  non  audet  vc  in 

Ecclefia  audiatur,nifi  quia  &  Dcminimandato  in  hoc  eftcon- 

ftitucus,&fideliter  perag^it  quod  fibi  commiirum  tft  .quapta  im- 

pudcntiaent  fi  quirpiam  mortalium.vrroquc  velaltero  iftoruii^ 

dcfticutus,eiufmcdi  honorem  fib»  poftulet?  Vcrum  quiade  ob- 

eundi  muneris  nectflitatc  fuperius  attigimus,  nunc  de  vocatio- 

ne  tantiim  agamus. 

jj  '     f    f        Ji     Eiusautem  tradatio  in  quatuor  verfatur  :    vc  fciamus 

tianu  partes     qu^les  &  qualiter  &  2  quibus  inftiiuendi  funtminiftri,  &  quo 

quatwr.         ritu  quave  cercmonia  ini tiandi .    De  externa  &  folenni  voca- % 

lione  loqnor  quse  ad  p.  blicum  Ecclefiae  ordinem  fpedar;  ar- 
l5j</7ZeAr  •t/ocrf-canam  ver6'llamcuius  fibiquifoue  miniftcr  coram  Deo  con- 
tio.externa  (^  \Ynis  eft ,  Eccltfiam  teft^em  non  habet,omitto.Eft  autembonum 
inierna:<^uomo  cordi^snoftri  tcft  monium.quod  neque  ambinone,neque  aua- 
que  confidtran-  rjcia,neque  vlia  aha  cupiditace,fed  fyncero  De»  timore  &  a?di- 
da,  Hcand«6£cckl!«eftudiooblacummunusj;ecipiamus.Zd  quidem 

'  vni- 


Oft       «XTERN.    MEd.     AD      SALVT.  ^7^ 

Vnicuiquc  noftrum  (  vtdixj.){ivolumusroinifteriumnoflrum 
Deoapprobare.neceirarium  eft.  Cotam  Ecdefia  tamennt^  ni- 
hilomjnus  vocatuseft  qui  malaconfcientia  c6  accelTit ,  modo 
non  fit  aperta  eius  ncqujtia.  Sulent  etiam  dicete  ad  mmift^num 
vocatos  etiam  priuaios  homines  ,  quos  aptos&  idoneos  adid 
obeundum  vidcnt;  quia  fcihcet  eruditio  coniurifta  cum  pietatc 
&  reiiquis  boni  paftoris  dotibus,  quxdam  fit  ad  ipfum  pr^para- 

.  tio.  Quos  eniratancomuneri  dcftinauit  Dominus,  eos  prius 
iisarmisinfti.uJt  que  adid  implendum  rcquiruntur,  neinancs 
&imparati  vcniant.Vnde  &  Paulus  adCorinthios,  quum  de  J.Qohia.  7, 
ipfis  ofticiis  vell-^tdiiputare,  dona  prius  recenfiju  quibus  pollc- 
re  debcnc  qui  officiisfunguntur.  Sed  quia  hoc  eft  primum  ex 
quatuor  capjrtbus  quse  pofui,e6  iam  pergamus. 

11  Oualcs  eli«ere  Epifcopos  deceat,  Paulus  duobus  locis  co-  "^^^  ^f*  _, 
piose  exequitur.  fucnma  tamcn  huc  iedit,non  elie  eligendos  ni-  -^^  gccUfi4 
i\  qui  fi nr  fanjedodtinse,  &  farnfts  vita: ,  nec  aliquo  vitio  nota-yjy,f  eLigendi, 
biles ,  quod  &  iliis  adimat  authoritatem,  &  minifterio  ignomi- 
niam  aftecat.Dc  diaconis&  fenioribusfimilis  prorfus  eft  ratioi  2  Tira.  3.1* 

•   Vidcndum  fempernead  onusquod  illis  imponitur  ,  fuftinen- 

dum  impares  fintaucinepti ,  hoc  eft  vt  infttudifintiis  faculta- 

tibus  qa:E  ad  implendom  Ibum  munus  eiunt  neceffaria?.  Sic  Luc.2t.15.  & 

Chriftus ,  quum  Apoftolos  miffurus  elTet ,  eos  armis  &  inftru-  \f^^'  ^  ,, 
\  »  •    T-    r>     1        j      •    Marc.i6.iy. 

mentts  quibuscarete  non  poterant  exornauit.ht  l^aulos,  depi-  Aft.i.g. 

daboniacveri  Epifcopi  imagine  ,Tmiotheum  admonet  ne- i.Tim.5.s2»  • 

quem  ab  ea  aiienum  eligendo  feipiljm  i:ontaminet.  Particulam 

Qualirer  non  ad  litum  eligendi  ,vcrum  nd  religiofum  timore,  2.  G^aUter  e^ 

qui  in  clcdionc  feruandus  eft  ,  rcfero.  Hinc  ielunia  &  oratio-  Ugoidifmt, 

nes,quibus  vfosfuifie  fideles  narrat  Lucas  quum  Presbyteros 

crearent.  Namquumintelhgerentfercmagerc  omnium  maxi- 

me  fcriam,  nihil  lentareaudebant  nifi  cum  fummareuerentia 

&  folrcitudine.Potiffimum  vero  incubuerunt  in  preces ,  quibus 

Spiritum  confilij  &  difcretionis  a  Deo  petcrent. 

15   Tcrtium  quod  in  particione  pofuimus ,  erat,  A  quibus  e-  i.>AqHihuu 

Jjgcndi  fintmin;ftri.  Huiusautem  rei  certa  regulaex  Apofto- 

lorum  inftitutione  peti  non  porcft,  qu:^  nonnihil  habuit  a  com- 

muni  reliquotumvocationediftimile.  Quiaenim  extraordina- 

lium  minifteriumcrat,  vt  aliqua  infigniori  nora  confpicuuin 

iedderetur,ipfius  Domini  ore  vocari  &  conftitujoportuit  quii- 

pfo  fungerentur.IUi  ergo  nulla  humana  eiedionejfcd  (blo  Dei 

^Chriftimandatoinftruai  ,feadopusaccinxerttnt.  Hmc  ^^"fltfl^l^ ,,- 

quod  quum  alterum  fubi^ituere  in  locum  ludae  voiunt  Apoftoli,  ^^^^'/^  <>  jo»  e- 

non  audent  vDunialiquemcert6  nomina(c,fed  duosinmedium  Aft.i.H. 

producuntjVt  Dominus  forte  declatetvtrumcx  iisvelit  fuc- 

cedcre.  In  hunc  quoquc  modum  accipere  conuenit  >  quod 

ncgat Pauius  fe ab  hoimnibus  vclpcihonjinemcreatum  fuiffc ^^/.i.u, 

Bbbij 


CAP.  Jll.  1  M  S  T  1  T  V  TIO  NIS     LIB.     I  1 1  X. 

Apoftolujn,  ^ed  per  Chciftum&  DearaPacrem.  Prius  illud 

iciUcet  ,AbhomiDibus,  curapiisomsjjbus  verbi  minifiiiscom- 

munc  habuit.  necju€  enim  powit  qwufpiam  hanc  adminiftra- 

tionem  rite  fuftinere  njfi  qui  cfset  5  Deo  vocacus.  Alterum  au- 

Tfe  S.  ^J^»*^^  tem  proprium  &iingul3te  illifuir.   Hocergo  dura  gioriatur, 

7'%7one'^  ^'  "^"  fatirum  fe  habere  iadac  quod  vero  ac  legitimo  paftori  con- 

ueniaCjfedinfigniaquoquefui  Apofto!ati3s  profert.  Quum  e- 

nimefsenc  apudGalatasqui  eiusauthoriratem  ftudenreseleua- 

re  ,  gregariLim  aliquem  difcipulujii  ipfum  facevcrit  a  primariis 

Apoftolis  (ubrogatum  :  quo  faluam  pr^dicationiiuse  dignita- 

tem  vcndicarct  ,cui  infidias  iftas  intentai»  noucrar»  omni  ex 

partenihilo  fe  rtliquis  Apoftolisinferioremoftendere  necefse 

habuit.Proindc  lenon  hominum  iudicio  ,  inftar  vulgaris  vnius 

Epifcopi,  dcledurH  cfie  sffirmat, fcd  ipfius  Domini  orc  &  ma- 

nifcfto  oraculo. 

^  ,.       14    Atvero vt  sbhominibusdefignentur  Epifcopi,omnico 

narJauumab  ^'^ ordinc legifimse  vocationis  efse  , nemo  fobi;us  inficiabitur: 

^/za^^57orw«,-quandoinhancremextant  tot  Scriptur^E  teftimonia.  JNec  re- 

defignAJitur.     clamat  illud  Pauli»vt  diiftum  eft ,  fenon  ab  homimbus  ncqiie 

Gal.i.  I.         per  homines  fuifsemifsum  :  qu':m  de  ordinaria  rainiftroium 

eledione  illic  non  loquatur  ,  fcd  cuod  erat  fpcciale  Apoftohs 

fibi  afscrat.Quanquam  fic  Paulum  quoqj  fingulari  prserogatiua 

Dominus  per  feiplum  defignauit  vt  difc  plina  Ecclefiaftica?  vo- 

Acl.is  2»        cacionis  interim  vtererur.  fic  enim  lefeit  Luca8,leiunaritibus& 

^.    ^^.^  orantibus  Apoftolis,  dicit  Spiritusfanto^Segregate  mihi  Pau- 

qZdlmVTJi.  ^^^  &  Bamabam  in  opus  ad  quod  felegi  eos.  Quorfum  ifthaec 

poftelis  ab  ho-  fegregario  &  manuum  impofitio  ,  poftquam  fuam  ekdlionem 

rr.intbu^  itiam  teftatus  cft  Spirifus  fau^us ,  nifivt  Ecclefiaftica  difciplina  ir». 

fint  defiSjnati.    dcfignandis  pcr  homines  miniftris  coferuaretur  ?  NuIIo  igituE 

illuftrioredocumcnto  ciufmodi  ordmcm  approbareDeus  po, 

Aa  r  ■>-         tuic,  quamduni  Paulum  Gentibus  Apofiolum  fedcftinafse  prsc- 

fatus,eum  i^.i\)€D  abEccicfia  vulc  dcfignari.  Qu.od  ipfum  iq 

Macchis  eic<^jonccernereIicct.  Nsm  quia  tantierat  munus  A- 

poftojicum  vt  vnuni  aliquem  fuo  iudido  in  eumgradum  co- 

oprare  non  aufiar,  duos  in  mcdio  conftituunc  ,  quorum  in  alce- 

lum  fois  cafura  fit.  vc  ita  8c  eledio  compertume  caelo  tcft:mo- 

nium  lKibeat,neqj  tamen  omnino  prxtcreatur  EcclefiaE  politia. 


irroj  i 


Jfiaele-  ■  j^  Qnscritur  nunc  a  toranc  Eccicfia  cJigi  dcbtat  minifttr,an 
'""""' "'^'^''^  acollegis  tantum  &  fenioribusqui  cenfurseprsefunt ,  an  veio 
tilT.fi.TprJef^^^^^  aurhoriiateconftitmpoflit.  Qui  hocius  ad  vnum  homi- 


fe  imtc  debent  ncm  dcferunc.citant  qubdaic  PaulusadTirum  ,  Ptoprerea  rc- 
al^  paft,.rts,  ]  qui  te  in  Creta»vr  conftituas  oppidatim  Presbyceros.  Item  ad 
i[^aicedire  0,  Tirnorhcum  ,  Manus  nemmi  citb  impofueris.  Sed  falluntur  ^fi 
t^^^^^f^f^^pmznx  vel  Timoiheum  tphefi,  vcl  Tiium  in  Creta  regnum 
Z  ''Imdva^  ex^t(uifse,vt  iuo  vceiq,  aibitjio  orania  dilpgociei.  PtaKfuerunt 


DE      EXTERN.      MED.     AD      SALVT.*  jf? 

enlm  tanriim  vtbonis  &  falutaribus  confiliis  populo  praeirent;  riu  argumeriSis 

non  vr  roli,exclufis  aliis  omnbus  ,agerent  quod  placcret.  ^c  &  i^fi^^omii 

ne  quid  fingere  vidcar,planum  id  faciam  iimili  exemplo.Rcfert  ^^w^'^^^^* 

en:m  Lucas  contlitutos  efle  per  Ecdtfias  Presby  teros  a  Paulo  &  i.Tim.s.iz. 

Barnaba :  ftd  rationem  vel  modum  fimul  notat ,  quum  dicit  fa -  Ad.i4.z5. 

ftoim  \d.  efle  fuft^ragiis. ,  ;i(.«e?7Btno«im  ,  inquit ,  '^reiaCuTtf^nc  }(^t 

cjtKXxr/ay.Creabant  ergo  ipfi  duo.-fed  totamultitudojvc  mos  Grse 

corumineieftionibuscrar,  manibns  iVbiatis  dedarnbat  quem 

haberevellec.Nempc  ficPvOrnanihiftorici  non  taro  loquuntur, 

Confulem,  qui  comjtia  habuerircreafle  nouos  magiflracus,  non 

aliam  obcaufam  nifi  qnia  fuffingia  rc.ceperit  ,&  populum  mo- 

c^cratus  fit  ineligcndo.  Non  eft  certe  crcdibilePaulu  pluscon- 

ceirilie  Timotheo  &  Tuo  quam  fibi  ipfe  fumpferit.  Videmus 

autem  ipfum  ex  nopuli  fuffragiis  Epifcopos  creare  (olitum.  Sic 

er«ointelhoendifunt  fupcriores  loci ,  nequid  decommuniEc-  ,  .,  , 

/>  »  ,.,  ^     .  r.  r'       •  j        Lib.i.  epu3. 

cleiisE  lure  ac  libenare  imminuant.Bene  eigo  Cyp.^-ianus ,  dum 

contendit  ex  dminaauthoriiate  defceni^ere  vtf,;cerdos  plcbe 

prxfentefub  omnium  oculis  deligatur,  &  dignus  atque  ido- 

neus  publico  iudicio  ac  teflimonio  comprobetur.    Siquidera 

hocvidemusiufTu  Dominiin  Sncerdotibus  Leuiticis  fuifse  ob-  Leuit.  ?.  <J. 

feruatum  ,  vt  ante  confecraiionem  in  confpedum  populi  pro   Nmnao.  z6r 

dccerentur.  Non  aliter  afcribitur  Macthias  Apoftolorumcol- 

Kgio,  nec  aliter  fcptem  Diaconi  creantur  quam  populo  vi- 

dentc  &  approbante.  Hccc  exempla  >  inquit  Cyprianus  ,  cften- 

duntfacerdotis  ordinationem  nonnifi  fub  populialTiftentisco-  Aft.  117.  8^ 

fcientia  fieri  oportere :  vt  fic  ordinatio  iufta  &  lcgitima,  qusc  ^'^' 

omniun»  teilimomo  fuerit  examinata.  Habemus  ergo  ,   efie 

hanccx  veibo  Dei  lcgJtimam  miniftrivocationem.vbiex  popu- 

Ji  CGnfenfu&  approbatione  creantur  qui  vifi  fuerint  idoneJ.  \ 

PrGeefleautcm  eleftioni  dcbereal'ospa{loves,ncq»j»d  pcr  leui- 

tatem ,  vel  per  mala  ftudiajvel  per  tumulcum  a  multitudine 

peccetur. 

i5     Supereftritusordinandi  ,cul  vlcimum  Ii/cum  in  yocz-  a-c^o  nturffi 

tione  dcdimus.  Conftat  autem  Apoftolos  nonalia  cerenionia  ?i'y?rj  Erc/*/?* 

vfoscfsc,  quum  aliquevTj  minifterio  acimouebant,  qaam  rnj-A^'^  «'''^"'«"'''« 

nuumimpofitionc.  HuMcautemritum  fluxiireatbittor  ab  He- 

braeorum  more  qui  quod  benedi£lum  ac   conlecracum  vole-  _ 

bant,manuum  impoiuione   Deo  quali  reprelentaDan:«Sic  la- 

cob  benedifturus  Ephraim  &  Manafse,  eorum  capitibus  manus 

impofuit.Qjuod  fequutus  eft  Dominus  noftcr  ,  quum  fuperin-  Matt.19.1j. 

fances  prccationeiiifaceret.Eodem  (  vi  atbitror)  fignificatu  lu- 

dxi  cx  Legis  prscfcripto  luisfacrificiismanusimponebantQua 

re  Apoftoli  per  manuum  impofitioncm  cum  fe  Deo  ofterre  fi-  Aft.is.s. 

gnificabani  qucm  initiabant  in  minifterium.   Quanquam  vfi 

funtetismfupereos  quibos  vifibiles  Spiiicus  gratias  confere^ 

Bbb    iij 


tiuUum  extat 
frdtce^tumyftd 
vfw  cum  vobit 
cmmindauit. 


finehantur  ma. 
2.Tim.r.s. 


\am,  4. 14' 


iNsTiTvrioNrs  trs.  iiir; 
bant.Vtcanqae  fic  jfuithic  iolennis  ritus,  quoties  ad  minffte- 
riam  Ecclefiafticom  aliquevocabant.  Sic  paftores  &  dodorw,  ^ 
fic  diaconos  confecrabant.Licetautem  nulluin  extet  certu  pr^- 
ceptumde  manuum  impofitione.quiataraenfuiflein  perpetuo 
vfu  Apoftolis  vidcmus,illa  tamen  accuraca  eoru  obleruatio  pr ^- 
ceptivice  nobisededebet.Etcertevtile  eft  eiufroodi  fymboio  - 
cum  minifterij  dignitatem  populo  commedari,  tum  eum  qui  or- 
dinaturadmoneri,ipfum  iam  non  effe  fui  iuris ,  ^ci  Dco  &  £,c* 
clefisB  in  fcruitutem  addidum.  Pr.^terea  non  erit  inanc  fignUH, 
/1  in  germanam  fuam  originem  reftitutum  fnerit.  Nam  fi  nihil 
fruftra  Spiritus  Dei  in  Ecclefia  inftituit.hanc  ceremoniam,quum 
ab  eo  r<rofeda  fitjentiemusnon  cfle  inutilem  ,mod6  in  fuper- 
fiifiofum  abufum  non  vertatur.Hoc  poftremo  habendum  eft,n6 
vniuerfammuItitudinemmanusimpofuifsefuisminiftris,fedro- 
iospaftores.  Quanquamincertumeft  aurplures  femper  manus 
irapofuerintnecne.  Hlud  quidem  in  diaconis  Paulo  &:  barnaba, 
&  paucis  quibufdam  aliis  fadum  fuifse  conftat.  Sed  Paulus  \^(t. 
alibi  fe,non  alios  compluresjTimo^^heo  roapus  irapoluifse  com- 
memorat.Admoncotc(inquit)vt:grariam  fufcites  qu<Tm  te  eft 
per  impofitionem  manuum  mearura.Nam  quod  in  altera  cpifto- 
la  deimpofftionemanuum  Presbyterjj  dicirur  ,non  icaaccipio 
quafi  Paulus de  fcniorum  collegf o  loquarurrred  hoc  nomine  or-r 
dinationem  ipfam  intelligo.-quafi  diceret  Fac  vi  gratia  quam  pcr 
manuum  impoficionem  r  cccpifti.quum  tc  Presbytcrum  crearenia 
non  fit  irrica^ 


nandi. 


C  A  P  VT    II  II. 

ptfidfu  yeterU  Ecdeftt  «>•  rattone guhernandi  qm  in 
yftt  fuft  ante  Pa^atum. 

Partes  huius  capicis. 

?  ^alis  fuerit  h«c  veteris  Ecclefijc  gubernadi  ratica  fedl.i  ad  i^?, 
z  De  folenni  Epifcopomm  &  Miniftrorum  vetcris  Ecclellx  ordi- 
natipncja  decima  feft.ad  finem  capitis. 

AcTBNVs    de  ordine  gubernandx  Ecclcr 

L  fi£,  vt  nobjs  cx  puro  Dei  verbo  traditus  eft ,  & 

p  deminifteriis.vcfuntaChriftoinftituta,  difte- 

"'  ruimus.  Nunc  quo  iftaomnia  clarius  acfami- 

liarius  patefianc ,  ac mclius  etiam  in  animis no- 

ftcisfigatur,  vtile  erit  in  iis  rebus  veteris  Eccle- 

fiapfoimai»  recogaofcwe,  mjjpoobis  diuins  in- 

-  ipftt!^- 


DE     EXTERN,      M£d.     AD     SALVT.  38O 

ftirur'onisimaginemquandam  oculisreprapfentabir.Tametfi  c-  "Hs"  "^^^  *x 
ntinniuhos  Ganones  ediderunt  illotum  temporum  Epifcopt,  Z"''',''"*'^'^'''^» 
qi)ibuspiusv!detenturexprimeie  quam  Sacris  litciis  cxpref- ^" "t^J"*"* 
fumelTet  ,eat3mencauTionetoMm  fuam  ceconomiam  compo- 
ioeran»:  ad  vnicam  lUam  veib»  Dei  normam,  vt  facile  videas  ni- 
h'lfcje  h^c  parce  habuifle  a  verbo  Dei  ahenum.    Veriim  etiam 
/iquid  poffir  m  ipiorum  inftitutis  defideiarivquia  tamen  fincero 
ftjdio  conati  funt  Dei  inftitutionemconferuare,&  ab  ea  non 
niulcumaberrarunt.plurimumconduccr  hicbreuiter  colligere 
q  jalemobferuationemhabuciint.  Qu<'madmodum  tradidimu*  Minifiros  in 
triphces  miniilrosnobiscommendari  in  Scriptura.ita  quicquid  '/^*' °''-^'«Y''*" 
niiniftrorum  habuit  verus  Ecckfia,in  rres  ordines  diftinxic.nam  ^  *'"'  "^  "\  "^' 

,.  n   n  T-v       morwn  auo 

ex  ordmerresbytcrorum  partun  eligebantur  Paltores  ac  Do-  explicantur: 
d(  res.icliqua  pars  cenfuix  morum  &  corredJicnibus  ^Txcr^t.  fecm.ita  ^ni 
Diaconis  ccmoiifia  erar  cura  paupevum  &  elecn  ofvnarum  di-  *fif^>'iorum  o- 
fpenfatio.Ltdores^autem  &  Acolnthi  nomina non  erant  cer^o-  '"'^^'^'^'^ j'* 
rum  munerum:vcrum  quos  clericos  vocabanceosab  adulefce   tUnaadtu 
tia  cetcis  exercitiis  alTuefaciebant  ad  feruiendum  ecclen^c  ,  quc  04.12.  ' 
melius  mrellip.eccnt  quorfum  elTencdeftinati,  &para;iores    in  In  lefjiam 
temporead  orhciu^n  accederenr:vt  copiofius  mox  oftcndam.  I-  ^-'^*?. 
raque  Hieronymus,  vbi  quinque  propofuit  cfclefi:^ordjncs,e- 
nui^ocrat  cpifcopv-^s,  Prcsbyteros ,  Diaconos,  Fideles.  Catcchu-. 
mcnos.rehquo  cleco  &  monachislocum  proprium  nuUumtri- 
buit. 

1     Qn^ibus  ergodocendi  munusiniunftum  crat,  eos  omnes  j  Preshter; 
nomin.ibanrPresbyteros.    llii  cx  fuo  numero  in  fingulis  ciui- y>„  pajlores 
tatibus  vn^mehgcbanc ,   cui  fpecia''ccrdabaot  tirulum  epifco-  cjiwjh' fovd.mii 
pi :  nequc  ex  3e'[ualuatc,vc  fieri  foht, difTidia  nafcerentur.  Ne-  conjeruandt 
que  tarne-n  (ic  honorc  &  diotiicace  fopevier  erat  Enifcopus  yt  ^'"'"^'''^^'''-^"^' 
doniintum  m  collepas  h.Tberei :   ieci  quas  part.  s  habct  Confui   .    ' 
in  fenaru,  vc  reff^iar  de  ncgotiis  fenttntias  fogcc ,  confulendo, 
iiionendo,honando,aliis  prxeat,  aurhorirate  fua  totam   a&lo- 
ne  }?  regat.&  quod  oecretum  communi  confilio  fuerit  exequa- 
rur:  jo  muJicris  fuftmeb.it  cpifccpus  j«  Presbyterorum  coecu.  ^/"/^<'i"  ^«- 
Acquc  idipfum  pro  te..;porum  neccftitate  fuinc  humano  con-  "J^'  .  ,     ^ 
feniu  indudum  farentui  tpfi  vetercs.    Ita  Hieronymus  in  epi-  Eptfopu^.ide, 
ftohim  adTirum.  Idem  (mquir)  Presbyter  qui  Epifcojms.    Et  Comment. 
antequam  diaboli  mftmf^u  d  fTidia  in  rchgione  ficrent  ,&  in  in  epi.ad 
populis  diccrctur,  RgoPauIi,ego  Cepha» ,  comrauni   confilio  Tit.  e.u 
Prcsbyterorum  ccclefijB  gubcinabantur.   Poftea,  vc  diirenfio- 
num  femina  eucliereDtur,3d  voum  omnls  folicitudo  eft  delata. 
Sicut  ergo  Prcsbytcri  fciunt  fe,ex  ecclefise  confuetudine,  ei  qui 
prsecft  fubicdos ;  ita  epifcopinouerinc  fe  magis  confuetudme 
quamDominicajdifpoficionis  veritate  Presbytcris  efle  maio- 
rcs,&  in  cojnmune  dibere  ecclefiam  regere-  Alibi  tamen  docc:  Ad  Euaffria. 

Bb^     jiij 


CAP.    inl.  INSTITVTIONIS     LIB.     III 1. 

Huiti^  ordinif  (]u^(n  iuem  antiquum  inftitutum.    dicit  enim  Alexandna»  ^ 

■imfiitutum  AH-  Maico  Euangelifta  vfqueacl  Heraclam  &  Dionyfium^Pfesbytc- 

iK^Mum,  •        ros  femper  vnura  ex  feeleftumin  excelfiori  gradu  collocafte, 

quem  Epifcopum  nominsbant.Habebanc  ergo  fingule  ciuicates 

Pfesbyterorumcolltgium,qui  PaftoreserantacDv>dores.  Nam 

&  apud  populum  munus  docendi,exhoTt3ndi  &  corrigedi,quod 

Tlt  1 9  P^utus  Epifcopis  iniungitiOmnes  obib.Tnt:S:,quo  fcnjcn  poft  fe 

'i    '  ' :'         relinquerenciunioribusquifaciae  militi:Enomen  dederanteru- 

diendis  nauabant  operam.Vnicuique  ciuu ati  eiat  atiributa  cer- 

la  regio,qua;Presbyteros  indc  fufperct,&  velutccrport  Eccle- 

Cix  iHius  actenfcietur.Singula  (vt  dixi)  coUcgia  politia?  tatuni 

&  pacisconferuandxgratiavni  Hpifcopo  fuberant:  qui  fic  alios 

djgnicateantecedebat  vt  fratrum  coetui  fi.biicercrur.  Quod  /i 

amplior  erat  ager  qui  fub  eius  epifcoparu  erar  qtiam  vc  lUtficere 

omnibusEpifcopi  muniis  vbique  ponct.pcr  ipfum  agrum  icCi- 

gnabanturccttisIocisPresbyteri,qui  in  minoribusncgotiiseius 

vices  obirent.Eos  vocabar  Chorepi(copos,qu6cl  pcr  ipfam  pio- 

uinciam  Epifcopum  reprjefentabant. 

£j>ljcopi  ^'        ^    Sed  quantum  ad  officium  aitinet  de  quo  nunc  agimus,  ram 

yresh^eroyum  Epifcopum  Quam  Presbvtcros  veibi  &  Sacramentorum  difpcn- 

lationiincurabereoporruit.  Nam  AlexandriGE  {antumfquonia 

illicArriusEcclefiam  turbnuerat)  inftirutumfuit  ne  Presbyter 

Epft.  ad  E-  c<^"cionem  ad  populum  haberet,vt  ait  Socrares  hb.SJ.Tripertitx 

^agrmin.      hiftori2e.Qu,od  tamen  ipfum  Hieronymus  /ibi  difphcere  no  dif- 

/imulat.  Certe  inftar  portentihabitum  eftft  jfiquis  fepro  Epi' 

fcopo  venditaftet,  qui  non  etiam  re  ipfa  exhibuiftet  vcrum  Epi-' 

fcopum.  Ea  igicurfuictemporum  illorum  feucritas,  vt  miniftti^ 

oranes ad  implendum  munus,quale ab  ipfis  Dominus  rcquit it^a- 

Jn  vetereSc-  digcrentur.  Nec  vniusiantum  setatis  morem  refero  :  /jquidem 

<■'  7y  ^'gi^'-      ng  Gregori  jauidem  tempore,quo  Ecclefia  iam  fere  collap.Oa  e- 

rat(certeniultum  abanciquapuritatedegencraucratj  tolcrab;- 

le  fuiftet  Epifcopum  aliquem  a  concionibus  abftinere.  Sacerdos 

pif]:.24.        (jnquit  ipfe  aliaibi)moriiur,fide  eo  fonitusnon  audiatur^quia 

^^^^^.j  .       iram  contra  fc  occulti  iudicis  exigitjfi  fine  fonita  pracdicationis 

g    ,:  incedit.Et  aIibi,Quuni  teftatur  Paulus  fe  mundum  efie  a  fangui- 

■  ■dz^.is,      neomnium,inhac  voccnosconuincimur,nosc6firing!mur,nos 

rei  efle  oftendimur.qai  Sacerdoces  vocamur  3  qui  fuper  ea  mala 

qux  propria  habemus.alienas  quoque  mortcs  addimus:quia  roc 

Occidimus  quot  admortemirequotidie  tepidi  &  t.icentes  vi- 

demus.Tacentcs  fe  &  alios  vocacquia  minus  afTidui  eflent  in  o- 

perc  quam  conueniret.Qu^um  ne  iis  quidem  parcat  qui  officium 

dimidia  ex  parteagebant.-quid  fafturumfuiileputas  fiquis  in  to- 

fiimceflrairet?  Valuitergodiu  illud  inEcclefia,  vc  primaeEpi- 

fcopi  partes  efTenc ,  populum  verbo  Dei  pafcerc ,  feu  acdificare 

Ecclefiarapubliceacpriuatim  fana  doi^rina» 


DE      EXTERN.     MEd.     AD     SALVT.  381 

,     4    Qiiod  aucem  fingulse  prouincis  vnum  habebant  inter  Epi-  ^*  ^nhiep» 
fcopos  Archiepircopum:qu6ditem  inNicena  fynodo  conftimti  ^''fjj^.^^'^^ 
funt  Patciarchge ,  qui  eflent  ordine  &  dignitatc  Archiepifcopis  /arijlvfL  "^ 
fuperiores.id  ad  difciplinx  conferuationem  percinebat.  Qu^an- 
.  quam  in  hac  difpuratione  prjetciiri  non  poceft  quod  rariffimi  e-  /„  ^uemfinem 
rac  vfus.Ob  lianc  igitur  caufam  potiflmium  inftituti  funt  illi  gra-  mptuti. 
dusjVtfiquid  in  Ecclefiaqualibetincideret  quod  n£)n  poflct  be- 

.  nea  paucis  expediri,  ad  fynodum  pvouincialcm  refciretur.    Si 
magnitudo  autdifficuhascaufx  maiorem  quoque  difcuflicnem 
poftularet^adhibcanrur  Patriarchae  vna  cum  (ynodisja  quibus  no  i^terarchia , 
efTec  prouocario  nifi  ad  vniuerfale  conciHum.Gubernationem  fl  "°ZZ,^M 
conftitutam  nonnulli  hierarchiam  vocarunt ,  nomine  (vc  mihi  ^^^^^  inufita^ 
vidctur)  improprio.certeScripturisinufitato.Caueie  eoira  vo-  tum. 
luic  Spiritus  fanftus  ncquis  principatum  auc  dominatione  fom- 
niaref,quum  de  Ecclefiiegubematione  agiiur.  Verumfi  rem  o- 
mifTo  vocabulointuemurjeperiemusvctcres  Epifcopos  non  a- 
Ji.miregendsEcclefi^rforraara  voiuifTefingersabea  qua  Deus 
veibofuo  prajfcripfir. 

y     Nec  aha  tum  fuic  Diaconoiura  ratio  quam  fub  Apoftoh's.  rDiaconi.ficu^. 
Oblariones  enim  fidelium  quotidianas  &  annuos  Ecclefis  pro-  duiordo  mini- 
uentusrecipicbantjVtconferrentin  veros  vfus,  \A  eft  ,  partim  A*^"»* vmr« 
miniftris  partim  pauperibus  alendis  diftribuerent  :  Epifcopi  ^^*^'^^*'^^°' 
tamen  arbicrio,cui  &  oeconomiae  iux  rationes  quotannis  redde-  proplium 
banr.     Nam  quod  Canones  Epifcopum  vbique  faciuncbono-  vid.  cap.j. 
rum  omnium  Ecclefi^edifpenfatorem  ,  non  ira  inieUigendum  fed.p. 
eft  quafi  ipfe  per  fe  eam  fohcitudinem  geflcricfed  quia  ipfius  e- 
racprsefcribereDiacono  qiiii  in  publicam  Ecclefise  alimoniam /^^^oj-f»» 
f  ecipiendi  eflentjde  eo  qnod  refiduum  erat,quibus  &  quantum  habebant  Epio 
coiqueerogandumeflet:  quia  infpeftionem  habebac  an  hicfi--'*"''^"'^* 
dehter  exequererur  quod  officij  fui  eflecfic  enim  in  Canonibus 
quos  ApoftohsadfcnbunCjlegicur,  Pr^cipimus  vtinfua  pote-    , 
ftare  res  Ecciefic^  habeat  Epifcopus.  Sic  enim  animae  hommurn 
pretiofiores  ill:  credits  funr,mu '  to  magis  decet  eum  curam  de 
pccuniisagere  ;  itavt  eiuspoteftace  omnia  pauperibus  difpen- 
fentur  pcr  Pre^hyteros  &  Diaconos:  vc  cum  timore  &  omni  fo- 
licicudine  miniftrentur.    Ec  in  conciho  Antiocheno  decretum     ^^*  ^^* 
eft  VI  cocrceincur  Epifcopi ,  qui  fine  Presbycerorum  &  Diaco- 
noram  confcicntia  resEcciefix  pcrcradant.  Seddecononeft 
jongius  airpucsndum.qnumex  plurimisGregorijepiftoHs  con- 
fteciilo  quoquetempore  quoalias  Ecclefiaftica»  ordinationcs 
niuhum  vitiata"  eranr  >  hanc  tamen  obferuationem  durafle  ,  vt 
Diaconi  fub  Epifcopo  pauperum  eflcnt  ceconomi.    Hypodia- 
conos  verifimilc  eft  fuifle  initio  Diaconisattributos,    vt  eo-  ^yp"^^^':"^": 
rum  opcracirca  pauperes  vterentut :  fed  illud  difcrimen  pau-  ^I  VJ*TJ^\ 
lacim  confufum  tuit.  Aremdiaconi  aute.m  crean  wnc  coeperanr  ?>es pr^feSfts. 


eAP»lllX.  INSTITVTlOKIf     II  B.    IIII. 

Epift.adNc-  qaumamplitudofacultatunduam  &  '^xaftiorem  adminiftrandi 
ipift  "(Tlii  ^^^^°"^'"  poftularet.quanquam  Hieronymus  iam  artate  fua  foif 
*  f e  commemorat.Erat  autem  penes  eos  fummaredituum,  poffeH 
/ionum,fupelleftilis.&quotidi^narum  oblaiionum  procuratio. 
VndeGiegoriusSalonitano  Archidiacono  denuntiatreatu  c6- 
ftriftum  teneriipfum,{iqu(d  ex  bonis  Ecclefi^e  vel  negligentia 
euangelij  U-    "^^el vllius  fraudedeperierif.  Quod  autemEuangelijad  populu 
0i(fDUconorH  ^edio iUis  dabatuty&  exhortatio  ad  precandum  :  quod  item  ad 
vmnm  aduen-  porrigcndum  in  facra  Coenacalicem  adhibebantur :  id  muueris 
^^^"^J^*^'^"  ornandi  caufa  fiebat,  quo  maiori  religione  ipfum  obirenc ,  quu 
^      '  admonetentur  talibus  fymbolis  non  efle  profanam  aliquam  vil- 

licationera  quam  gererent,fcd  fpsritualem  &  Dco  d  catam  fun- 
ftionem. 
Bonorum  dute     6    Hinc ctiam  iudicarc licct  quisbonorum  Eccleflafticorum 
Ecclefiadi^^en  Tfusfuerit,&  qualis  difpenfatio.  PaflTmi  tum  in  fynodotu  decre- 
'S^*    "''    tis,tumapud  vetuftos  fcriptoresreperias,quicquid  pofl^idet  Ec- 
cle/iavelinfandis,velinpecunia,}jauperum  <^{lepatrimonium. 
Itaquefubinde  illic  h^cc  cantilcna  Epifcopis  &Diaconis  canitur, 
vc  meminerinc  fe  non  propnas  opes  fed  panpcrum  neceflltaci 
deftmatasattreftarerquas  fi  malafide  fvipprimantaut  dilapider, 
i.vt  mdepau-  rei  fangumis /uturi  fiui.Vnde  admonentur  cum  fummo  tremorc 
feret fideliter   & reuerenti3,velt*t  inconfped^uDei-fine  perfonarum  acccptio- 
attrentur.       ne,eas  diftribuere  qoibus  dehentur.  Hinc  &  ill^e  apud  Chiyfo- 
ftomum^Ambrofium,  Auguftinum,  Ql  alios  [im:IcsEpifcopos, 
2  Miniily'     g^^^ucsobteftafones,  qmbusfuam  integricatem  apud  populum 
Eceiefi*  iuda    afleuerant.Quum  autem  ajquum  fif,&  Domini  etiam  Lege  fan- 
alimenta    noH  citum,vc  qut  luam  Ecclefia^  operam  impenduvt,  pubrcis  Eccle- 
deejfent.  fls  fuipptibus  alantur  ,  &  nonnulli^tiam  eofrculo  Prcsbyceri 

patrimoniis  fuis  Deo  confecratis.voluntari j  paupcies  fadi  efset: 
talis  erat  diftributio  vt  nec  miniftris  deeffent  alimenta,  &  pau- 
peresnon  neglrgercntur.  Cauebatur  tamen  intetim  ne  mioiftri 
ipfi,quifrngal;tatisexemplum  darealiis  debent ,  tantum  -habe- 
Kcfert  cap.  rent  vnde  ad  luxum  aut  deiiciasabuterentur :  fed  dunraxatquo 
Clericos  i.    fuam  inopiam  fuftmerent.  Qui  enim  boRis  parencum  fuftcmari 
^^-  poIfuntclcricijmquitHieronymus ,  fi  quod  paupcrum  cft  acci- 

piunt,&crilegium  committunt:&  per  abufionem  eiufds^m  iudi- 
cium  fibi  manducanc  &  bibunt. 
Torro  Ubera  Principio  libera  &  voluntaria  fuit  adminiftratio  ,  quum 

frimUmfuit.     fponte  fidelcs  eflent  Epifcopi  ac  Diaconi,  &  eonlcicntta:  inte- 
gritasvitxquemno^entia  pro  Icgibusforet.   Deindequumex 
quorundamcupiditatc  vcl  prauis  ftudiis  nafcerenrur  mala  e- 
xempla:  adha^cvitiacorrigendacompofiti  func  Canones,qui 
^einde  Eccle-  gf clcfis  ceditus  in  quatuor  partes  diuiferunt,  quarum  vnam  af- 
ZvarteTdili-  %"arunt  clericis,  alteraro  pauperiljus,  tertiairi  facris  «dibus  & 
/'        '     '  aliisaedificiisfartis  tedistuendis;quartamveio  aduenis  paupe- 

i'bus 


dE   ■xtb»nis  med.ad   salvtem.      381 
ribus.Nam  quod  hanc  poftrema  Epifcopo  attribuuntalij  Cano- 
nesjid  nihilvariat  ab  ea  quam  dixi  panirtone.Neq;  ^nim  propria 
eius  efse  volut,vt  vel  folus  ipte  ingurgitec,vel  quo  libuerit  pro- 
fiindat  t  fed  vt  hofpitaUtati,  quam  ab  otdme  illc;  Paulus  exigir, 
fufficiat.  Atqueita  interpretanturGclaiius  &  G^egorius.non  e-  caplprefuta' 
nimaliamrationcmadducit  Gclafiuscur  fibi  quicqua  tpifco- ,g  ^j^^^, 
pus  vedicet,nifi  vt  captiuis  &  pcregrinis  largiri  queat.Et  clarius  s.Refcrt.  ca. 
etiamnum  loquitur  Gcef,orius,Mos  '^{l,mquit,ApoftolxjB  fcdis,  Mos  eft.12. 
ordinato  Epifcopo  prsecepta  dare,  v  de  omnUlipendio  quod^^^^^"* 
prouenit  quatuorfiant  portiones:  vpa  vidclicetl  pifcopo  8c  fa- 
mili^eeius  ,  propter  hofpitalitatem  atquc  furceptjonf.ni ;  altera 
clero:  tettia  pauperibus.-quarra  repirandis  Eccicfiis.  Nihii  ergo 
Epifcopo  in  fuum  vfum  capcre  licuit ,  nifi  quod  ad  moderatum 
frugalemq;  viAum  ac  veftirum  fatis  elfef.  Quod  fquis  infolefce- 
le  coepifTetjVci  luxu,vel  oftentatione  ac  pompa ,  ftarim  a  colle- 
giis  reprimebatur:  nifi  paruiflet , honore abdicabatur. 

8    Pono  quod  in  ormtum  facrorum  conferebanr,  percpam  Cfjitfyfi^parf 
cxiguum  primo  erat :  demde  quun  paulo  ditior  Ecclefia  tada  ijorum  redituH 
efset,  fcruarunt  tamen  ea  in  rc  mediocritatem.  Et  tamen  quic-  in  ornntufacro 
quidpecunia?  illiccoUocabatur  ,  faluum  pauperibus  manebat,  ^»^''«/"'''^^"''* 
fi  qua  maior  neceffitas  incidifset.lta  Cyrillus,quum  fames  Hie-  'f:  ^'^'^'"'^p'" 
rofolymorum  proumciam  occupafset ,  nec  poHetaliter  mopis  ^^^^  pauperi^ 
fubucnirijvafa  &  veftes  diftraxit,ac  infumpfit  in  pauperum  ah-  (,its. 
moniam.  Similiter  Acaiius  Amidae  Epi/copus   quum  magna  Vide  li.i.  c. 
Perfarummultitudofame  propemodum  interiret ,  conuocatis  "j^^^M^. 
clericis,&  habita  przedara  iUa  oratione,Deus  nofter  neque  di-  ^  l^'^'*^;^°'r 
icis  nequccahcibus  opus  habet,  qiiia  neque  comcdit  neque  bi-  ^  ^  feini.is. 
bit;vafaconflauit  vnde  miferis  &  cibum  &  redcmptionis  pre-  Tripar.  hift. 
tium  conficeret.Hieronymusquoque  ,dum  innimium  templo-  li.5  &  11. 
rum  fplcndorem  inuehitur ,  honoris  caufa  Exuperjum  Tholo-  ^^  Ncpotia. 
fx  Epifcopum  fui  temporis  refert  .  qui  corpusDominiin  cani-  7''''*^  ^.''j.l? 

n  ■     ■  L       o     r  •  •        •  11  ^"""^  re  dtcf/f^ 

itro  vimmeoportabat,&  fanguinem  m  vitro:nuIlum  veropau-  tefiimonia  <& 
pere  efurire  ratiebatur.Id  quod  nuper  de  Acatio  dixi ,  Ambro-  exempUexCy 
iius  de  feipfb  recitaf.  nam    quum  illum  grauarcnr  Arriani,  rdlc^catio, 
quod  in  redemptionem  captiuorum   facra  vafa  confregtffct,  ^^'^^onymo.S-. 
pulcherrima  hac  excufatione  vfus  eft,  Qui  fineauro  mifit  Apo-  ^^fl''"'  ^"^ 
f^olos,  &  Ecclefias  fine  auro  congregauit.    Aurum  habct  Ec- oe  ofii.li.2. 
clefia. non  vr  fcruet,fed  vt  eroget,&  fubucniat  io  neceflitatibus.  c.28. 
Quid  opus  eft  cuftodire  quod  nihil  adiuuat?  An  ignoramus 
quantum  auri  atquc  argenti  de  templo  Domini  Aflynj  fuftule- 
rint  ?  Nonne  melius  coftat  facerdos  proptcr  alimoniam  paupe- 
rum  .  fi  alia  fubfidia  defint ,  quam  facrilcgus  afportat  holiis? 
Monne  didurus  eft  Dominus,  Cur  paffus  es  tot  inopes  fame  c- 
mori>&certehabebasaurum,vnde  minifttafles  al.moniam.  Cuc 
%Qt  capiiui  abdo^i  fiicncc  ledepti  a  caicere  ab  hofte  occifi  funt 


V^AF.Tfif/  iNSTlTVTIONfS     LlB.     111 1. 

Mellasfaerat  vt  vafa  viuentium  feruares  quam  metalJorum.His 

non  potetis  refponfum  <Iarc.qmd  enim  diceres  ?  Timi>i  ne  tem- 

ploDeiornacusdeeffct.Refpondierct, Aururafacramenta  non 

^uxrunt,  neque  auro  placent  quas  autc  non  emuntur.  Ornatus 

l.'h    eo*     .^c^^^i^^fori^nijf^^cmpciocaptiuoruni^eft.In  furama,  videmus 

5i!&35    *  ^  vcriflimum  fui(Tequodidemal;bid!cit,quicquidfunc  Eccle/ia 

eitriciAutem,  poffidcret^fumptamfuifTe  egehorum.Item,NihilEpifcopum  ha- 

inter^uos  ojiia  bcrc  quod  paupcrum  non  efser . 

rif&  "^^^f^i  9  Ha»c  quse  rccenfuimus,veterfs  Ecclefiae  miniftcria  fuerunt. 
tht^exerctttor»  ^jjg  ^^'^^  ^^  quibus  mentionc  faciunr  Ecclefiaftici  fcripiores, 
hftityronum  ™2gis  cxercitiafuerunt  &  qux'.hm  prseparationes,  quam  cetta 
r»*OTeM /m«- «Junera.  Namfandi  ilii  viri,vt  Ecclelia:  feminariumpoft  fe 
rmt,  rclinquerent,  adoIefcentes,qui  ex  parentum  confenfu  &  autho- 

ritate,miliii«  fpirituali  nomen  dabaot ,  recrpiebant  in  fuam  fi- 
dei»3actutelam,atqueeti3m  difciplinam;  eofque  ficfoimabanc 
atenerasBtate,  nerudesacnoui  ad  obeundum  munus  accede^ 
jrent.Omnes  aatem  qui  eiufmodi  tyrociniis  imbuebaur,  gene- 
ralinominevocabantur  Clerici.  VcJlem  quidem  nliudn6men 
magispropriuminditum  iJUs  fuifle.  I^3ec  enmgppclbtio  ex  er- 
rorcvel  certe  praua  aiieftione  nata  efi:quum  tota  Ecclcfia  cle- 
rusjhoccfthjereditasDomini.aPetto  dicatur.Ipfum  ramen  n* 
fiFj*«r.  j,j/  ^itutumfanftum  ac  falutare  imprimis  fuit ,  vc  qui  fe  ac  fuam  o- 
peram  Ecclefis  confecrare  veilenr,  ita  fib  Epifcopi  cuftodia  e-« 
ducarcntur.nequis  nifibene  Pra:formatus,  Ecclcfia?  miniftraiet, 
"&  qui  a  prima  adolefcentia  tum  fan<f^am  doftrinam  imbibifset, 
«tum  cx  feueriore  difctplina,  girauitatis  fanftiorifque  vit3e  habi- 
tum  quendam  induiffet^tum  a  curis  profanis  fuifset  ahenusjcu- 
iifqueacftudiis  fpiritualibnsafTuefaiSus.  QuciTsadmodum  au- 
tcm  militi^e  tyrones  vmbratilibus  pugnis  inftuuuntur  ad  veruiH 
leriiimque  certamen,ficerantcertarudimenraquibtjs  exerce- 
bantur  in  clericafu ,  priufquam  ad  ipfa  muma  promouerenrur. 
lllis  ergo  primiim  aperiendiclaudendique  templi  curam  man- 
dabant,aceosnominabanr  Oftiarios.  Poftea  vocabant  Acolu- 
thos,qui  Epifcopo  in  domefticis  obfequiis  ndeflcncjeiimque  pet 
petuo  comitarentur,primum  honori?  caufa,deinde  nequa  fufpi- 
cio  nafceretur.Preterea  vtfenfim  populo  innotefcerent,&  com- 
mendationem  fibi  acquirerent.-fimul  vtdifcerentfcrre  omnium 
confpcftum  &  coram  omnibus  loqui:  ne  Presbyteri  fa(5li,quum 
^ddocendum  prodirent,  pudotecofundercnti/rjocus  kgcndi 
ipfis  dabatur  in  fuggeftu.  In  huncmodum  gradatim  promoue- 
bantur ,  vt  foam  fedulitatem  in  fingulis  exercitiis  approbarent, 
donec  hypodiaconi  ficbant.  Hoc  tantiim  volo,fuifte  ha?c  tyro- 
num  rudimenta  magis,  quam  fun(5i:iones,qua»  vciis  Ecclefi^e  mi« 
niftcriis  recenferentur. 
CAoTe.tt.fiv    lo  Qupd  [^cimu  &  fecundu  in  miniftroiu  vocatione  cfle  dixi- 


D  E     E  X  T  E  R  N.       M  E  D.     A  D       $  A  JL  V  T.  j8.J 

inus,quales  eligcre  , &  q'jantam  religioDcm  in ea  xc  :i6h'ihQie^lttra/!a^^ 
,oporj:car;in  coT-^aulipixrcriprujr. 3i  Apoftclorijm  exemplave-  capuu,dev<AL 
tus  Lcclala  fequura  elt.  Sciebanc  fnim  ad  eligcridos  paftores^"^'""' "'*''"'- ^ 
cum  lumma  icucrtnnaac  roiicua  nominis  Dei  inuocatione- '^*^*^ '''^*'^* 
conuenirc.Adl:x,c  foimulsm  examinis  habebsnt  >  qua  eli^cn- 
'dorum  viram -5^  doftr^oam  ad  iikm  Pauli  amulTim  exigebaxit. 
Taiuum  pccca>  uf  hic  nonnihd  mimr>fiica  ftuericare,  ^uod  phis^-^-^,Y /«ci;^ 
recuireie  volucrur  in  Epifcopo^^uam  Panlusrecjuii:3c:ac  ^tx-rmdicafeutri* 
feiiini  (urccflu  tcmporiscaciibaiu^Verum  in  c2Eteriscolent3«eaf«ff/«cc^i^rc- 
fuit  iproiumobri-ruatio  cum  Pauli  dcfcriptione.  In  eo  autem/""''*^'^*'"^'"**^ 
quod  tertio  loco  poruimus.cjuiiiam  fcilicec  miniAros  inftituere.^*'£^^i''^'"f 
dcbeaot,  non  vnum  fcmper  rcnuciucr  ordii;c;n.  An.ciquitus  nei.'^ijnj  z^ 
inciericorum  quidcm  coeitm  rccipicb.itur  quifpiam  Cne  con-  '    ' 

fenfu  totius  pl(bij,vr  Cypriatius  difgenrer  cxcufct  cuod  Aure- 
iium  qucnuamiiKonf^jlta  Ecclefia  ledore  conftituerit:  quiaid 
prseter  morem,  rametfi  non  /ine  ratione  faAii  fuerat.  Sic  autem 
pra?fatur,in  ordinsndisclcricjs^fratrcs  chanflmn,  folcnms  vos 
ante^onfulere,&  mores  ac  mcrita  fingulorum  ccmtnuni  conf?- 
liopgdcrare.  Vctumquia  in  minoribus  illiscxercitiisnon  V[^u\- in ttrtio captjts 
rum  erar  persoDlj;  quod  ad  diututnam  picbationem  &  aon  m3'-ord:nationu  mt 
gnam  funfiioncm  aiTumeientnr  ,  rooCiri  confenfus  plcbis  ^Q-f^iftrGmm,<^u9 
fiit.  PoRea  in  reiicuis  quoque  oro.inrbus,  cxcento  Epircoparu.    ^.^*-^"-^"^^^ 
picbs  Epiicopo  ^-icpresbyterjsjudicmm  dciecTumque  tcre  V^^-fcmper fuit ah- 
mifir,vr  ccgnofcerenr  quinam  idcnei  ac  digni  forent :  nifi  ioueferucitioveteru. 
quum  parochiisnoui  presbytcri  dcfiinabaniur.  tunc  enim  loQiEccUji^c-crciir 
multitudmcmnominatim  conlentire  oportuit.  Ncc  miium  eft/"^^^^^"^  "^^"*** 
quod  retincndo  fuo  iure  popuius  hac  jn  pavce  minus  {chcwv^J^ '*"^^'^"T^ 
luciir.    ntir.o  enim  Hypod:2conus  hcbat  qm  non  longum  i^' f^^Q  it^re , 
experimenatm  :n  ciericaiujub  ca  qu3e  tuncerar  diiciplin^  fe- 
ucritate,dcd  Ifct.  Poftquamin  co  gradu  probatus  fuerat  dbcQ- 
nusconifiruebatur  :  'ndead  prcsbircrij  licnorcm  pcrucnicHat, 
fifjdclrter  k-  gtfliilen.  Ira  nuiius  promoucbatui  de  quo  non  re 
vera  muhisannis  habicnm  cifct  fub  populi  oculis  ex.:men.  Ec 
crant  muiti  Canonts  3.^i  punienda  ecrum  vitiarv  i  Ecclefia  ma- 
lisPresbyreris  auc  Diaconis  nongrauaretur  ,  nifi  tcmcdia  ne- 
glig::r!  t.Q^Kuquam  it>  Prcsbycris  quoque  femper  cxigcbaiur 
ciuiufn  conrenluf.  quod  f  tiam  ceftatur  Canonprimus  diftin.  <5'7. 
qu!  Ar.aclcto  iribuicur.Dc-niqueomnPSordinstioncs  ideo  fla  G^otempore 
tisanins  trmponbus  hcbaut  ,  nequis  clan.ulum.  fnc  (i6e\\\:mo>dinationesjte 
comciiiu  obrcpeiet,aLi  nimia  tacilirate  abique  reftibus  pro-'^*"^- 
moueretur. 

II    In  eJigendis  Epifcopis  diu  iua  pcpulo  hbTtas  fuit  con-"^^  i^vrdina- 
feruara  ,neouisobrrudeteruj  qur  non  omnibus  acceptus  ^iXex/",  ^yf^?" 

cn  jgitur  in  coocho  Ant:ochero  vt  ncum  cft ,  ncqu  s  mvitiSnertaiferuat^, 
Jjpgcramr.Quod  &  Leo  priaius d^iigentej; confirmar.  ii^nc ii}x Eipift.^o.v.  z. 


CAP,XIIt  I  N  ST'lTf  TION  IS     L  I  B.     I  i  1 1. 

fentcntlsB,  Is  eligaturquemclcrus  &  plebs  autniaior  numcrus 

poftularint.Item5Qu,tpra£tururus  eft  oainibus ,  ab  omnibus  cli- 

gatur.Qui  cnim  ignotus  &  non  cxaminatus  pr^ficitur ,  neccfse 

eftvrpec  vimintrudatut.Item.Iscligatur  qui  aclericis  eledus, 

a  pkbe  expetitus  fuf  rit:&  i  prouiacialib.cum  mccropolitani  iu- 

dicio  confecretur.  Adeoaucem  caueriuicfandi  patres  ne  vllo 

pado  irammueretur  hxc  populi  IiberraS;Vt  quum  fynodus  vni- 

uerfaljsConlibnTinopolicongregata  Ntrdariumordinaret ,  id 

facere  noluetit  finc  rotius  cIch  &  popuJi  approbatione :  vt  fua 

ad  rynodumRonianamepiftoIareftaracft.  Pcomde  quum  Epi* 

fcopus  quifpiam  fucccflbrem  fibi  de/Tgnaret ,  non  aliter  ratum 

Notatu  dig.  gfa(  quam  fi  rotus  populus  fcifceret.CuiOsrei  non  modo  exem- 

Epifi  ito        plumjfed  formulaiii  quoquc  habes  apud  Auguftmum  in  nomi- 

Xib.4.c.2o.    nationeEradij.  EcThcodoritus,quuni  refert  Petrum  ab  Atha- 

nafio  fuccefsorem  nomiuaturo,cot:r.inu6  admngic,  facetdotalem 

ordinem  ratum  id  habuifse,  magiftratum  &  primores  populum- 

quevniuerfumruaacclamationeapprobaffs- 

Tofivero  ca»'^      u    Eft  quidcm  &  illud  (fateor)opcima  ratione  fancirum  in 

ceku  (jmbujda  Laodiccnfi  concilio,ne  tutbis  eledio  pctmittatur.  Vix  enim 

tnc  ujaefttne    y^^^^^  euenit  tot  capita  vno  fenfu  rem  aliquam  bene  compo- 

Tntdtitudtnu    nant,  & fctc illud  vcrum citjlncertum  Icindiftudia  incontraria 

«jrWwr«'/7fr  vulgus.  Vcrum  huicpcriculoadhibitum  eratoptimum  rcme- 

mttteretur.      dium.  Primum  enim  (oli  clerici  eligebant.  quem  elcgcrant,  of- 

Cap.  13.         fercbant  magifttatui,vel  fenatui  ac  primoribus.  Illij  habica  deli- 

bcratione,  eleftionem ,  fi  iufta  videbatur ,  confignabant:  fin  mi- 

Jius,  eligebant  alium  quem  magis  probsrent ,  tum  ad  multitudi- 

nem  res  dcferebatur  ,  quae  tametfi  piseiudiciis  illis  non  alli- 

garetur^minus  tamen  tumuliuari  poterat.  Autfia  multitudine 

incipiebatur,  taniijim  idfiebat  vtfciretur  quem  potifliraum  ex- 

peteret.auditis  popularium  votis ,  cletici  demum  eligebanr.lta 

nec  clericis  Isccbat  qucm  vcllent  prcficere.ncc  tamen  ftuhis  po- 

puli  defidcriis  obfequi  nccefTehabebant.  Hunc  ordinetn  ponit 

Epift.  S7.       alibi  Lco,quum  dicit,  Expe^anda  funt  vota  ciuium  ,  teftimonia 

populorum,  honoratorumarbitrium,elcdioclericorom.  Item, 

Tenearur  honoratorum  teftimonium  ,fubfcriptioclcricorum, 

ordinisconfenfusacplebis.  aliter(inquit)fieri  nuUaratio  finif, 

Nec  aliud  fibi  vult  illud  decretum  fynodi  Laodicenfis^quam  ne 

ab  inconfidcrata  multitudine  patiantur  fc  abripi  clerici  &  pri- 

morcs.fed  potius  fua  prudentia  &  grauitate  ftulta eius  cupidita- 

tes,  fiquando  opusfuerit,reprimant. 

H^c  elkendi       ^S    ^^^  cligendi  ratio  adhuc  aetate  Gregori j  valebat ,  &  ve- 

rrff/t»i/;M/;9y?«<«  ri^niilc  eftdiupofteadurafle.  Extanc  apudeum  plurimse  epi- 

dnratift,         ftolae  quiE  luculentum  huius  rei  teftimonium  dant.  quoties  c- 

nim  de  creando  alicubi  nouo  Epifcopo  agitur,  fcribcre  folet  ad 

clcium,  oidinem  &  plebcna,  interdum  eciam  ad  duccm ,  prout 

cft 


DE      EXTER^.       MED.       AD       SALVT.  $2^ 

cftregitnen  ciuitatisconltituium.    Quod  fiob  in  conipolitum 

EcclefiiB  ftatiim  vicino  aijcui  Epilcopo  infpeiiiioncm  in  ele- 

dionemandat,  iemper  tamen  retjuirir  roltnncdtcretiim  ,  om- 

niunvrubfcrjptionibus  robrjraium.     Qumeviarr»  <ji  uni  creiiiis^^P Gugarh, 

Mediolani  Epi''copusc(]trConftant;us  quidam.  &  ob  incuifio-  ^^        ^^^^ 

nesbatbarorum  multt  Mcdjolanf  niium  Genuam  confugiflent 

non  alitet  fotclev^jtimsm 'left.onem  pucat  qwam  fi  jpii  quo- 

<jue  jn  communeconuocati  adenfifucnnr.  Imo  nondum  anni  Dift.2-?.  caps. 

quingentieffluxeiuntex  quo  N'Colaus  PapadeRomani  Pon- In  noiainc 

tificis  clcft.one  in  huncmodum  ttatujt.vi  prxirenc  Caid»na- 

lci  Epircopi,deinde  r  liquum  clcrum  iibi  adiungtrent,   poftre- 

nib  piebisconrenfuelediolirmacirf^r.    Ec  in  iinc  lecitac  jJlud 

cjuod  nuper  Citaui  Leonis  dccj  etum.ac  in  poilerura  valere  pre- 

cipit.  Quod  ii  ita  inualuent  i.mproborum  malitia  vtelerjci  zd  ^^^i^^i^^ 

purani  cledioncm  faciendam  vrbe  egrcdi  cogantur-.aliquos  ta- 

men  e  populo  ijmuladeiTeiubet.lmperatons  veto  liifFf-agiura, 

quancum  intelligere  licet  ,in  ciuabus  tancum  Ecciefiis  cequire- 

batur,Romana  &  Con{^ancinopolic?na  :  quod  illic  duae  imperij 

fcdeseilent.Narnqubd  Mediolanun^ad  gubernandam  noui  E- 

pifcopi  el,;dionem  miilus  fuit  Ambrofius  cum  poteiiarea  Va- 

lentiniano^  id  propcer  graues  fadionis  quibus  inter  fe  ciues 

fiagrabant  ,  extraordmarium  fuit.     Romx  autem  tantum  o- 

liru  valuit  Imperatoris  authoritas  in   EpiUopo  creando  ,  vt  ^  -^  ^  j^  ^^ 

Gregorius  feipiius  iuiTuinEcclefijB  gubernaculis  conflitutum 

<?/Tedicat;quum  tamenlolennititua  populo  fuiiTet  expetitus. 

Hoc  autem  moris  fuii  vt  quum  aliquera  deiignaflenc    ord® 

clerusacpopulus,  ad  ImperatorenTftatim  referietille,  vt  vel 

lcifcereteie^ionemruaapprobatione,  vel  improbando  abro- 

garcr.    Ncque  huic   conluetudini  lepugnant  decrcta  quae  a  \nAnt^Grlti£s 

Gratianocollfguntur  ,  vbinihilaliud  dicjtur  quam  nullo  mo-  ,^^  decreta. 

do  ferendum  cile  vt  fublata  canonica  eledione^  rex  pro   iua 

libidine    Hpiicopum  confticuat  ,  &  a  Metropolitis  non  cife 

confecrandum  qui  per  vioienta  miperia  iic  fuerit  promotus. 

Ahud  cnim  eft.fpoiiareEcclcijam  lure  fuo  ,  vt  totum  ad  vnius 

hominisiibidinem  traosferaturcaliud  hochonoris  rcgiautim- 

pcratori  daccvcfuaauthoritatelegicimam  eledionem  conlir- 

met. 

1 4    Sequitur  iam  vt  traftemus  quo  ritu  poft  eleftionem  ini-  7,^^,^ i,^^-.^^ ^^. 
tiatenturveccris  Ecclefix  minifttiin  fuum  cfBcium.  Hanc  La-  dinntwm  in 
tiniordinationem  vel  confecr3tionem,Gr2ci  ^^«ePTuywincerdii  ^<?^r<  ^csh^ 
ctiam  ;c.^ef3^icr/«tv  vocarunt :    licet  ;)i:,«po75»<««id  genuseledioni$y"'' 
propriedicatur  vbi  declarantur  fuffragia  manuura  eleuationc. 
Extac  autero  decretum  Niceoi  concilij,vc  Metropolic^s  cum  o- 
nuiib.prouinciajEpifcopisconueniat  adcnin  quicle^us  fueti: 
pjcdi|]^j(^uo^  '^i  aut^  iEineiislopgicwdyse^aut  valeiu#)iu,3uc 


CaP,     111^1.  INSTITVTIONIS      LIB.     1111. 

alia  neceffitate  pars  impeditur,  vt  tamen  trcs  minimum  conue- 
niant:quiautemabfunt,fuamconrenfionempcrliterastfftcn- 
tur. Atque  hic  Canon quum  dcfuctudine  obfolefceret,  pluribus 
deindc  fynodis  renouatus fuit.  Omnes  autem^aut  faltem  quicfi- 
queexcurationem  non  habcrent  ,  ideo  adtffe  iubebantur  quo 
grauius  de  doarma  &  moribus  ordinandi  babcretur  examen. 
neque  enim  fine  examine  res  pcragebatur.  F.t  appai  er  ex  Cy- 
priani  verbis,nonpoft  elei^ioncin  vocari,fed  ekaioni  nuer- 
efle  olim  folitos :  atque  in  eum  nnem  vc  eflent  quafi  modetaio- 
res,nequidin  ipfa  tutba  fieret  turbulenti.  Vbi  enim  dixu  pjebi 
eflepoteftaiem  veldignoseligendi  facerdotes,vel  indgnos  re- 
Epift  4  lib  I  ^^^*"^^*^^^9^2"to  poft  fubiungir ,  Propter  quod  diligenter  dc 
**  *  '  ^  •  *  traditioBc  diuina  atque  Apoftolica  feruandum  eft  &  tencndum 
(quodapudnosquoque&iere  per  prouincias  vniuerfastene- 
tur)  vt  ad  ordinationes lite  cclebrandas.ad  eam  plebc  cui  pix- 
pofitusordinatur,Epifcopi  ciufdcm  prouincise  proximi  quiquc 
conucniant,&  Epifcopus  deligatur  plebe  prxfente.  Sed  quum 
tardius  intcrdum  cogerentur.&  pericolum  efiiet  nc  illa  mora  a- 
buterentur  quidam  ad  ambiendi  occaiionem ,  fatis  fore  vifum 
eft  Ci  de/]gnatione  fada  ipfi  accederent,ac  legitima  inquifltione 
r>  •  ^.  1  *•    probatum  confecrarent. 

l^mutattu tft    .^^    Hoc  quum  vbique  fine  exceptionehcret,pauIafim  mos 

diuerfusinoleuit,vtmetropolimadpetendamordin2tioncm  e- 

ledi  concederet.  Qiaodambitioncrliagis&vetcris  inftitutide- 

prauatione  faftum  eft,  quam  bona  aliqua  ratione.    Ncc  m*ulto 

poft,auftaiam  Romanje  fcdisauthorirate  ,obtiouit  altcra  ad- 

huc  deterior  confuetudo  ,   vt  totius fcre  Iraliae  Epifcopi  ccnfc- 

Lib.  i.Epift.  crationcminde  pcterent.  Quodanimaduertcrehcct  ex  cpiftb- 

65». &  76.        Jis  Grcgorij.Paucis  rantiim  ciuitaribus,qu3e  non  ita  facile  ccde- 

rant,antiquum  ius  feruatum  erat.  vt  dc  Mediolano  excmplum 

jIIichabetur.FortafrisfoLE  mcrropolesretinucrunt  fuum  priui-. 

legium.  Solebantenimad  Archicpifcopum  confcoandDm  om- 

Siualu fuerit    nes  prpuinciales  Epifcopi  conucnirc  in  ipfam  primariam  ciui- 

Me  ritus.        tarcm.Cajtcrum  ritu&crat  manuum  impofitio.  Nihil  enim  pr^c- 

terca  ceremoniarum  adhibttum  lego:ni(i  quod  aliqucm  otnata 

infoIcnnicoecuhabebantEpifcopi ,  quo  a  reliquis  presbytens 

diftjngucrentur.  Presbyteros  quoque  &  dioconosfola  manuum 

impofitionc  ordinabant :  fcd  fuos  presbytcros  quifque  Epifco- 

puscum  prcsbyterorum  coUegio  ordinabat.  Quanquam  autem 

idem  agebantomnes.qma  tamen  praEibat  Epifcopus,  &  quafi  e- 

ius  aufpiciis  res  gcrebatur,ideo  ipflus  dicebatur  ordinatio^Vnde 

veteres  hocfjcpehabent,  non  difterre  alia  reabEpifcopo  pref- 

byterum  nifi  quia  ordinandi  poieftatem  non  habeac. 

O  A  i 


I 


DI      EXTBRN.     MED.     AD     S  A  L  V  r;  §8f 


C  A  P  V  T     V. 

i^.ttic[iian  re^tmmii  f.irmam  omnmo^c^itndaiamffftjE[k 
tyramiid^  Pu^atrft^ 

Capitis  huiusdusefuntpaites. 

'.     ^ai,qualcs,&  qua  ratione  fub  Papatu  vocentur  adminifterlurxi 

EccJc<iallicuin,redl:.i.2.3.4.S.6.&7. 
.':    i)uam  fidelitcr  munus  ruum  adimpleant,^  fcd.S.ad finem  cap. 

^f^^^  V  N  c  oidincm  ^ubetnandcE  Ecclefis ,  cjuem  hodie  f^^^.T^^^lf^ 
|3^|  tenet  Komanaiedesac  omnes  eius  (btellites ,  toram-  '^J^^^l^ 
jlv^^l^J^^,  quehierarchi^illiusquixm  petperuo  in  ore  habent  t:.'^^^^^, 
HS^^  imaginem  ob  oculos  ponere  operxprctium  cft, ac  cii 
illo  quem  dcrcripfimu  .,pcim3e  ac  veteriis  Eccle(i3e  conferre:quo 
cx  comparationecluceat  ,qualem  Ecclefiam  habeanc  qui  hoc 
iblocicuio  ad  nos  grsuaiidos  vel  poiias  obruendos  ferociunt, 
Prarrinautem  avocacioneincipeie.,  vt  videamusqui  &  quales 
&  qua  iadone  voccncur  ad  hoc  minifcerium.  Tum  deinde  con- 
iidetabsnius  quam fideliter  rounus  fuum  impleanr.  Dabiraus  au- 
tcm  primum  locumEpifcopis :  quibus  vtiuana  hoc  honori  eife 
poflctjn  hac  dirputatione  pdmonr.tetiereordinem.    Sedres  i- 
pCa  non  p.nitur  me  vel  ieuiccr  atringere  hoc  argumentum  fine 
rc;mmo  iplorum  dedecore.  Et  camen  memineroin  quo  fcripti 
genere  nunc  verfer:ncc  orationem  meam.qus  ad  fimplicem  do- 
drinam  compofita  effe  dcber ,  vitra  fuas  metas  difflucre  patiar. 
Sed  ramen  refpondeat  miht  quifpiam  eorumqui  non  prorfus 
frontcm  pcrdicerunt  ,  qnales  hodie  Epilcopi  paiTim  eiigantur.  ^^^^^^^    ^^^^ 
Sane  examen  habcri  de  doarina  nimisobloletum  eft.  quod  /i-  ^^  foclrInah!i^- 
quishaheturdodrinrrjrpcftus,  iurirconialtum  ahquem  deli-  ^g^jy.. 
eunsqui  inforo  magisiuigare  nouericquam  m  Ecclefia  con- 
cionari.    Hoc  conftr.c  ,    I   ccntnm   annis  vix     centefjmum 
qucnque  fuiffc   eleftum    qai  ficra:  doarin^  aliqaid  tene- 
ret.    Superioribus  fecalis  non  ideo  parco,  quod  muhb  mc- 
iiora  fuerinr,  [cd  quod  dc  przeienti  modo  Ecclefia  nobis  qu^- 
fiio  eft.Si  dc  moribus  fiac  cenfura,paucos3ut  propemodum  nul-  z.^odad^m- 
losfuiffe  repericmusquosnon  indignos  vecercs  canones  m- ^J'^^^'^''-»^'-*- 
dicaflTcnr.Qui  non  fuit  cbtiofusjuit  i^cortator:  qui  abhoc  quo-  ^y^;J/|^^ 
que  fcclere  purus  fuit,aut  aleo  fuit^auc  vcnaio,aut  in  aliqua  pat 
tevita?  difToiutus.Sunteoimlcuioravitia  quxfecundu  vcmftos 
Canonesoiainem  ab  Epif;opatu  eKcliidunc.    Hoc  vero  longtt 

Ccc    j 


CAP.  y.  4HSTITVTION1S      LlB-    Illt. 

^■tffutn.      abfurdiflimum,qu6d  puer»  quoque  vixdecennes  ,Pap«concef- 

*^"^.^''"^'<2"''^*iione,Epifcopilunt  fadi.  E6  impudcncise  ac  ftuporis  prouedi 

pagtrtoji.        funtvc  ne  iUud  quidem  excieraun)  &  a.Heo  prodigiofam  flagi' 

tiumhorretenr,  uuodab  ipTo  natUiajienfu  pcnuusabhorret. 

Hinc  apparet  quam  religiolae  fuetmc  eIe<^iones,  vbi  tam  fupina 

:   negligentia  fuit. 

llJ^Ia^nuZ    ^    ^^^^ '"  ehgeodo  totum  illud  ius  populi  fublatum  eft  ,  Vo- 

?Kv  eJf,L.  one,  ta,aIfenfiA,l'ub(cripciones,&  omnia  huiufmodi  euanucrunt.  Ad 

cpnuno  ^     folos  Canonicos  inccgta  poceftas  cranflata  eft,  lUi  in  que  volunt 

fyfn  uruiA-    conferucEp5fcopatu,eum  moxm  confpedu  plebis  producunc: 

7nant.^iis.       no  :xammandu,fed  adoradu. Atqui  reclamat  LeojnuUa  racione 

cap  ^*  ^°*      ^'^  finere,  ac  violencam  unpoficionem  efle  pronunciac.   Cypria- 

Lib.  z  epift.  "usquumfluere  cx  iurediusno  teftacar  ncfiatnifiexconfenfu 

5o  populi,pu§nare  duierfum  morem  cum  verbo  Dei  oftendit.jroc 

/ynodorum  decreta  ne  fecus  fiat  feueriflfmie  prohibent;  ac  fi  fa- 

Sequitur  nulta  ^mn  fit,iubent  efle  irritunii  Si  ha?c  vera  func ,  nuila  hodie  ne- 

t^nomcamt-    q^^.  jjiuino  neque  Ecclefiaftico  iure  Cauonica  eicdio  m  toro 

p'el!(re'7)i  Pa-  ^^^?^^^  fupereft  Verumetiamfinihilaiiudmaliforetjqui  taraea 

paiu.  h»^c  cxculare  porerui  quod  ita  fpoliauerincfuo  iuxeEcciefiani? 

excepth.         Atcju!  ita,inquiuni,cxigebat  cemporu  cof ruptio,  vt  quoniam  a- 

pud  plebem  &  magil^iaius  plus  valebant  odia  &  ftudia  in  alfu- 

mendis  Epifcopis.  quam  rcftum  fanumque  iudicium ,eius rei  ar- 

Tyefhonfio.        bitti.m  paucjs  dcierrecur.    Fuerit  fiane  lioc  extremnm  mali  iri 

rebusdeploratisremedium.  Veturovbi  n^edicina  morbo  ipfo 

-.        .  ^       nocentiorapparuii,cur  non&  nouoliu  cmalo  fuccurricur?  Sed 

xc  f  to.^.      ^{^^inquiuntjpfls  Canonicis  exa^e  prsBfciiprum  quid  fequi  in 

Tl.e^onfio,        eledione  debeant.Sed  a,<\  dubitamus  quin  fan&ft^mis  leg^bus  o- 

lira  plebs  fe  aftrmgi  intelligeret,  quum  videret  fibi  regulam  e 

^  vetboDeipropofkam.dum  adEpifcopum  ehgcnduni  conue- 

^  Jiiret?  Siquidem  iliavna  vox  Dei  qua  defcribit  verara  Epifcopi 

tflSgiem  ,  merito  pluris  e*il  debebatquam  infinitasCanonum 

myriadcs.Sed  nihilominus,pefllmoa-fi'c<5^u  cortupta  nullam  ha~ 

fie£lioHes  Pa-^^^^^^^^P^  aut a^quitacis racionem.  Sichodie  etfi  optim^E  fcri- 

^i&tca  qualesi  P^^  ^""^  Icges,  mancot  ramen  m  chartis  fepuir.T,    Inrcrim  vc- 

cr  qm  ciegm-  plurimum  moribus  receptum  eft ,  &  (  quafi  ratione  fiat )  ctiam 

iMT*  approbatum,vt  cbr  ofi/cortatorTS,  aleoncs  paflim  ad  burrc  ho- 

norem  promoueantur.parumdico  :  vt  Epifcopatus  adultcrio- 

rum&lenociniorumfintpra?rria.  Nara  cum  venatoribus&au- 

capibusri3ntur,prscclatcresrecidi(re  cxiftimandaeft.  Tantam 

indigniratrm  vilo  modo  excufirc  nimis  iniprobum  elt.    Habe» 

bai.inquam.olim  optimumcanonem  populus,cui  pra?(cribebac 

Deiverbum,oportere  Epifcopumefleirreprehenfibile  dofto- 

?,Tiin.3.i,     rem,n6  impugnace,&c.  Cur  ergo  eligendi  prouincia  a  Paulo  ad 

jfios  tuflata  €ft?Quia  fciiicec  intei  popuii  tuniultus  &  fadiones 

Fcybutw 


DP.      BXTERN.      MED.     AD      SALvt^  ^^ 

VerbumDeinonexaiidiebatur.Etcur  hodieabiftisrutfumnoji  ,  ^ 

transferatur,  qui  non  modb  legcsomnes  violant ,  fedabiedo 
pudorc  ,libidinose,auare  ,ambiiiose  humana  diumiscommi- 
icent  &  confundunc  ? 

^    Scd  mentianittr  quum  aiunt  hocremedij  locofuifseinuc-  TifjponjUnk  ad, 
tum.Saepe  m  Epifcopiseliaendis  tunuiJfuatasolim  fuilse  yrbfs^^""''/*"'^''* 
legimus;  nemo  tamen  vnquam  deautereodo  cmibus  ^urecogi-  ^^^^.^^^^  . 
taieaufus  ett-  Alias  emm  habcbanc  vias  quibus  vel  obuiaren'j,a/,^^^Iyi;o/wr» 
his  vitiis  ,  veliamadmifsa  corrigetent.  Verumdicam  quid  fn.  (i^rxdinsi  T^- 
Quum  populusiodelcduhabendo  ncgligeniior  dse  ccepifset, '«'""'rtt»»)  c^ 
&  hanccHtam  ,qua(j  mmas  (ibi  congruenccm  ,  in  presbyteros  ^'"'""^"'^  .'*'* 
reiicerei ,  ilh  hac  occafione  ad  tytannidem  iTbi  vfurpandam  a-  ''"^**    ^  ***  * 
bufi  func  rquampoHcanomscanonibuscdidsftdbiherunt.  Or- 
dinacio  autem  nihil  aliud  eft  quam  merum  ledibtiura.  Species 
enim  cxaminis ,  quam  illic  oftentant ,  adeo  inanis  eft  &  ieiuna, 
vtomni  etiamfuco  careat.Itaque  quod  alicubi  paftione  irape-; 
trarunt  Principesa  Romanis  Pontificibus  ,vt  nominarenc  ipfi 
Epifcopos,  ineonihilnoui  damnifectt  Ecclefia;  quia  canoni- 
cis  duntaxat  ekftio ,  quam  nullo  iure  rapuerant,vel  certe  fura-  -• 

ti  eranc,  adempta  eft.  Eft  hoc  faae  foediflimum  exemplum,qub(! 
ex  aula  mittunturEpifcopi  adoccupandasEtclefias,&  piorum 
pnncipum  efleta  talicorruptela  abftinete.  EftcnimimpiaEc-. 
clefix  rpoliatio,quoties  alicui  populo  ingeritur  Epifcopus  queni 
non  petierit  ,  vel  faltem  Iibcra  vocc  approbarit.  Verum  in- 
ordinatus  ille  mos  qui  in  Ecclefiis  iampridem  fuit ,  occafioneitl 
principibus  dedic  vt  pracfentationem  Epifcoporura  fibi  fume- 
rent.  Maluerunt  enim  funm  efle  beneficium,quam  eorum  in 
quos  nihilo  plus  id  competebacj  6c  qui  non  minus  perperara  ed 
abutebancur. 

4    En  prasclaravocatio,  cuius  caafa  Epifcopi  Apoftolorum  g.^^^;^,  ^^^^^ 
fucceffbres  fe  efle  iadant.Presbyceros  autem  creandi  lus  fibi  fo-  tetvrum  ^ 
lis  compecerc  dicunt.  Sed  in  hocpcffime  co^^jfimpunc  sttM^  Diaconommin. 
inftitutum  ,  qubd  non  Fresbyceros  fua  ordinatione  creant  qui  T^atunuUa.^ 
populum  teoant  ac  pafcanc,  led  Sacerdoces  qui  facrificent.Simi- 1'  $t**'"J*^"*' 
liter  quum  Diaconos  coniecrant,nihilaggnt  de  veio  ac  proprio 
ipforuni  officio:fedad  certasmodo  ceremonias  circa  caliceni 
&  patinam  ordinant.  Ac  in  Synodo  Chalcedonenfi  contia  fajti-  uift.^.  ca. 
citum  eft,  nefiant  abfoluta?  ordinationes,  hoceft,  quin  locus 
fjmulaflignetur  ordinatisvbimunuSfuum  exetceant.  Hocdc- 
cretum  duplici  nomine  vtililfimum  eft ,  Ne  onerentuc  Ecclefias 
fuperuacuo  fumptu,  &in  hominesotiofosexpendatur  quod  c- 
rogari  paupetibus  debec.  Deinde  vt  ij  qui  ordinantur ,  cogi- 
cenc  non  fe  ad  honoreoi  pronioueri ,  fed  munus  fibi  mandari  ad 
qupd  obeundum  folenni  teftificatione  obligetur. At  RomaneJes  z,contrainfa- 
magiftcKquitiibiUnreligionecurandu  putanc  priEter  venttem) muvrbiiei 

Gcc    i] 


C  A  P.    V.  1  N  ST  J  T  V  TI  O  NI  S     LIB.     1111, 

^/^"''/'  ^^1- P^^'"^^  tltulum  interpretantur  redicumqui  ad  alimonlam  fuffi- 

ce  enenfisnu  t  ^-^^^ .  g^^  ^^  patrimonio  fic ,  fiue  ex  Saccrdotio.  Itaque  quum 

Di3Conum  vel  Presbycerum  ordinanc,  nihil  foliciri  vbi  debeanc 

inmiftrare,  ordinem  illis  conferunr,  fi  modo  fatis  diuites  fint  ad 

fe   akndos.  Verum  quis  hcmini)m  hoc  recipiat  ,  vt  tituius 

quem  requiric  concil ij  decretum,fic  annuus  prouetus  ad  alimo- 

niam?Iam  vero  quia  recentiores  Canones  epifcopos  damna- 

banc  eorumalimonia  ,  quos  fineidoneo  tiruloordjnaflent^quo 

iic  reprimerent  nimiam  eorumfacilitaiem  ,  etiam  cautio  excc- 

gitaraeftquaeluderent  pc?nam.'Namquiordinatur  ,nomiuato 

,-...  -     ^.  qualicunquetitulo-promitiit  eo  fefore  cootenrum.Eo  pa6k)  ab 

^)^  ^,,^^^^^"^  alimentorum  aftionedepcllitur.  Taceo  mille  fraudcs  qua?  hic 

rem  »/>/d»» «- ^i^nt ,  vt  quum  alij  inanes  facerdotforum  ticulos  menriuntur, 

inquinant,       vnde  quinque  affcs  annuatim  conficere  nequesnt.  alij  fub  arca- 

na  ftipulatione  facerdotia  commodato  accipiunt ,  qusc  ftatim 

leddituros  fe  ponicentur,  ^t^  interdum  non  ledduot.Er  alia  e- 

ius  generis  myfteria. 

Jflarum  corru-     ^  Verum  etiamfi  abufus  crafllores  tolerentur  ,  snnon  illud 

^^'^'^^'"'"'■'•^'"flfcnperabrurdum  eft.Presbytcrumconitituere  cuilocum  nui- 

TrimaJdeor-^^^'^  afllgncs?   neminem  enim  ordinant  nifi  ad  iaciificandum, 

fimationii  re^o  ht(\m  legitima  Preibyferi  ordinscio  eft  ,  ad  Ecclefi^e  gubctna- 

fine.  tionem  :  Diaconi ,  ad  elceaiofyn^  procurationem  vocari.  MuL 

tis  quidem  pompis  adumbrancid  quod  sgunt:  quo  fpecie  ipfa 

,  venerationem  apud  Hmplices  habeat.  led  apud  fanos  quid  va- 

Jere  poflunc  iftse  laru;r,vbi  nihil  folidi  aut  veri  fubeft?  Nam  ce- 

De  examine    ^^"-O^j^s  adlijbent  vel  ex  ludaifmo  accerfuas.vcl  ex  feipfis  con- 

tr  aliii  rebui  fi<^as;quibus  abftineve  fatius  forec.De  vero  autem  examine(vm- 

neeejfariis.      bram  cnim  illam  quam  retinent  n  ihii  moror  )  de  populi  confen- 

l'u  ,  de  aliis  rebus  neceirariis ,  nuUa  mentio.Vmbram  voco  ridi- 

culasiilasgefticulationcs^ad  incpramacfngidam  vetuftatisim:- 

rationem  compojficas.   Habcrctpifcopi  fiios  vicarios  ,quianrc 

c^hwvanift  ordinationem  dedoif^vina  inqniraat.  Sed  quid  ?  sn  legere  fuas 

^'^^^^^^^'^'^  miflas  pofinit;an  vulgarealiqucd  tiomen  ,  quod  in  iedione 

tacitatem  o/;- occurrec  ,declin3re,  an  coniugare  verbum.sn  vocis  vniusfigni- 

pofuerunt ir.ipij  ficacionem,  nouernir.  neque  eoim  necefteeft  vt  vel  vnius  ver/i- 

iQ^fangwnarij  culi  fenfum  rcddcre  fciant.Nequc  tanien  adhucfacerdotio  re- 

homtnes,         pelluntur  quiin  his  ouoque  pueriiibuselementis  dtnciuncmo- 

do  aliquampecuniae  velgratjjE  commendationem  attolerint.  E- 

iufdem  farinas  cft  quod  quum  ad  aIcareadmouentur,ordinandi, 

qu^ericur  ter  voce  non  intelleda.sintne  digm  honore. Refpon- 

det  vnus(quieos  nunquam  vidic,  fed  nequid  formulse  de/ic, 

has  partes  habet  m  fabula)  Dignr  funi.  Qu*'^ '"  vener^ndis  iftis 

Patribus  accufcs,  nifiquod  in  tam  apertis  facrilcgiis  ludendo, 

Deum  &  homines  nuilo  pudorerident?  Ac  quiain  diuturna 

cius  jei poflefsione fuijt j  putant  id  fibi  iam licctc.  Quifquis  e- 

niin 


DE     EXTERN.     MEB.    AD     SALVT.  j87 

nimconcrahsectamclara  tajnqueattociaflagitiahifcete  audct, 
quafi  qui  fjcia  Cercris  in  apertum  oiim  protulerat,  ad  capitale 
judicium  ab  ipfis  rapitur.  An  hoc  facerent  fi  quem  pucarent  efle 
Deum  ? 

6  Lim  in  beneficiorum  collationibus  (  quse  res  clim  coniun-  SecnnJ<e  corru 
6ti  er.itcum  ordinatione,  nunc  proifus  cll:  feparara)quanto  me-  /'''  *  refuutto 
Iius  fc^cruiu?  Ef^  aucem  apud  eos  multiplexratio.neoueenim  *  """''*'"  "P* 
loii  hpilcojMConfcrunt  (accirdotia.  &  \n  his  etiam  quorum  vo-  ^ijtneficiorh  col- 
cantur  collatores ,  non  iemper  plenum  lushabent  :  fed  ah j  pre-  latmtem  mmi 
fentationcm  habent ,  ipfi  autem  collationis  tituliim  reiinenr,  "««f  'viimul- 
honor-s  caufa.  Accednnt  ctiam  nominationes  cx  fcholis  ,  re/i  *^P'-"^'^  abufus 
onationes  ,  vel  fimp.Hccs  ,  vcl  peinuuacionis  caufa  ta£t^:refcri-  ^'^'/',"  '^T'  " 
pra  commciidJtitia ,  pra^uentiones  ,  &  quicquid  tale  elK  Verum 

itafe  oinoesgcru!>t  vt  nuUuseorum  poifitalceri  quippiam  ex 
probr;irc.  Sicconcendo  ;  vix  ccntefimum  quodqMe  beneficium 
hodiein  papatu  finefimonia  confeni ;  qualiter  fimoniam  vete- 
les  dcfinierunt.  Non  dico  omnes  numcrato  pretio  emtre:  ^td 
ccdo  mihi  vnum  exviginci  qiiinuUa  obliqua  commendatione 
ad  ficsrdotium  perueniar.  Aiioscognario  vel  atBniras  promo- 
ucr,  alios  pareatum  riuthoritas :  ahj  ob''equiis  fauorem  fibi  ccn- 
c.lKnic.Denique  inhuncfinem  conferunt;ur  facerdocia  ,non  vt  t"'^^'^  /"- 
cclciuslK  proipcaum  ,  led  ns  qui  sccipiunt.  Iraqiie  benencia  ^^^  ,„  Papatu. 
ajipeilant,  quo  nomme  faiis  dcclaianc  fl;;  nonalio  loco  ea  habc- 
rcquam  pfincipgm  don3tiu3,quibus  velconciiiant  fauorem  mi- 
Jrum  ,  vel  eorum  l.^boresremuneranrar.  Omictoqucdin  ton- 
fcres,  coquos,  nT.iIiones ,  arque  cius  fa?cis  homines  hxc  pra^mia 
confcruntur.  lam  vero  nuUis  fere  licihus  maojs  hodie  pcffi;i,e- 
punr  ludicia  quam  cb  f^icerdotia  ;  vc  A\cis  nihil  ahud  quam  prx- 
d  «m  ciT-.  canibus  obiedarn  nd  vcnationem. An  hoc  vcl  audicu  ro- 
IcTabL-  elf,P,(il:arf:s  vocari  tiu)  in  Lccier;^poirefi"iOnem,quafi  in 
hoftile  nr.'Edi«jmirruperini?  qui  foicnfibus  iurgiis  euicerin!?qui 
precip  ledemcrini?  qui  fordid^s  obfeqoiis  c?neruer!n.'?  qai  ^uc- 
ti  vix  dumbalbutiences.eam  ,  ceu  hcTrcdicariam  a  patruis  &  co- 
gi-atis,inrerdum  cuam  a  pauibu?  fpurjj  creuerir;.? 

7  An  vnquam  ( o  progrefsa  eflet  populi ,  quansamuij  cor-  T^«in^-e  <^uoA 
nipti  8:  vxlc^^ss,  liccnria?  Sed  hoc  quoquet  maius  ponenrum  eft,  "^""^  ^ww^k* 
c!i;6d  vnus  homofnon  &,cq)  Qualis.cfKe  qiu  feipfum  regerc  no  V  "^y    '^'•'j" 
poteitjqumque  aut  lcx  ticcic.li;^  gubernandjs  prsclicnur.Videre  pr^ificitur. 
cft  hodic  in  aulis  Principu  aaoiercenres  ter  Abbatcs.bis  Epifco- 
posjfemsl  Arcniepifcopos.P.iii!m  vero  funtCinonici,quinque, 
fex,fepte  facerdotiis  onuf^Kouorum  naUam  prorfus  nifim  reci-  ^h£  cormpt^- 
piendo  prouentu  curamhabcnt.  Non  obiiciam  ,  verbum  Dei  v-  la^fxsdijh/nafe 
bique  redamarc:  quod  iam  pridem  apud  eosdefiit  habere  tan-  "''"■/^-  "'"'^''- 
tillum  momcnti.  Nonobiiciam,  mukas  feueciffimas  fanftiones  ["Z  /T'J*" 

,  ....  ,  .  ,  .  /r      r  r^        rum  jancttoni- 

ip  pluribus  Concuns  conira  banc  improbitatem  eue  fadas.  bns  dacpnafux 

'  ^         '  Ccc    iij 


Q  JLf*  yi  I  N  S  T  I  T  V  T  1  O  N  r  S     1, 1  B.    1  1  n. 

nam  has  quoque  quotics  libet,  fortiter  contemnunt.  Sed  dico 

vtrunque  cffe  ptodigiofum  flagitium^quodDeo^naturse,  &  Ec- 

clefiaftico  regiraine  proWus  aducrfetur,vt  vnusprido  pluribus 

fimul  Ecclefiis  incuberrvt  Paftor  nommetur  ,  qui  gregi  foo  ad- 

elTe,  ctiamfi  vclit ,  ntqueat:  &  tamcn  (quafunt  impudtntia) 

tamabominandasfosdirates  Eccleli^  nomiDe  prxcexunc,  quq 

abomni  reprehenfionecxiraanr.  Quineriam  ,fiDeo  placet,ia 

iflisnequitusconrinecur  facrofan^failla  fucceflio,  cuius  meti- 

to  eftodum  efTe  laftant.ne  Ecclefia  perirct. 

.  8    Nunc  (qa2P  fecunda  noraeft  in  a?Aimando  legitimo  Pa- 

i-ApiUi   Ghiim  ^^^^)  ^'iileamus  quamfidelitet  munusfuum  exerceant.  Ex  fa- 

fdeiitermtunu  ceidocibus,  qui  ilhc  crcaniuf, alij  Tuo»  Monachi ,  alij  quos  vo- 

fnuntexerceaf.  cant  SecuIares.Prior  ille  gre^x  incconirus  fuvr  vcteri  Ecclefix,& 

I.  Monachr,     haberc  talem  m  Ecclefia  locnm,  acfco  cum  monafiica  profeffio- 

nuUumtnter     „£  pugnat ,  vt  quum  oJim  cx  monafteriis  in  deium  cooptaren- 

ttmTahmes,  ^"'''"^^"^chi  eflc  definererit.Atque  adeo  Gregorius,  cuius  tem- 

'  '  pusmultumf^rcis  habuit  jhanc  tame»  confufioncmfieri  paflus 

noneft.  Vukenim  clericatuabiiican  qui  Abbarcs  fafti  fuerint: 

q»o^monachus  fimul  elTe  &  clericus  rite  nemo  queat;  quum 

alteram  alteri  fitimpedmienro.  Nuffcfi  interrngera  quomodo 

munus  fuumbene  impleat  qucm  Canonesnon  ^^t  idoneum 

txct}tioi         dcclaranr :  quid  obfecro ,  relponfuri  funt  ?  Citabunt  mihi  fci- 

licet  aboftiua  illa  decretalnnocenri)  &  Bonifacij,quibusmona- 

chiaHTacerdotijhonorem  &  poteftatemfic  recipiuntur  ,  vt  in 

T^Jhonjioi^      monaftcriis  fuis  rtiancant.  Sed  qoe  ifta  eft  ratio  ,  vt  indodus 

quiuisafinus.  fimuIacRomanam  fedem  occopauerir,  rotam  an- 

tiquitatem  verbulo  vno  euertat  ?  Veium  de  hac  re  poftea.  Iftud 

nunc  fufficiat,pro  magnaabfurditatehabitum  efTe  in  Ecdcfia 

puriori,fimonachusfacerdotio  fungcretur.  Nam  Hieronymus 

^era.  feofficium  facerdotisagerc  negat  ,quum  inter  raonachos  de^ 

git  :reque  vnum  ex  plebe  factt  qui  a  facerdotibus  regatur.  Ve- 

tum  vt  hoc  ijlis  demus  j  quid  tamcn  officij  faciunt  ?  Ex  mendi- 

cantibus  nonnuHi  concionantur  :  reliqui  omnes  monachi   vel 

cantillant  vel  demurmurant  Miflas  in  fuis  lafbulis.  Quafi  ad 

hocfieriPresbyteros,aut  Chriftus  volueritjautmuneris  narura 

Ad  lo,  z%      patiatur.Qo^ura  Scriprura  palam  tefterur,Presbyceri  efTe  propria 

Bcclefiam  regere  ,  annott  impia  cft  profanatio  ,  alio  transferrc, 

imo  penitus  immurarefacrum  Deiinftiturum?  Nam  quum  or- 

cIinantur,nominat)m  vetantur  facere  qua?  Dcus  Presbyteris  om- 

'!*r.*/.fo  nibus  iniungit.Siquidem  illishsec  cantilena  canitur  ,  Monachus 

fuo  clauftro  contentus,  nec  facramenta  adminiftrare ,  nec  aliud 

<:juippiam  publici  muneris  gerereprefumat.Negcnt,fi  poterunr, 

aperrum  tkt  Deiludibrium  ,inhocaIiqucm  Presbytcrumfier 

VI  a  vfrcj  &  germano  officio  abfiincar,  &  eum  qut  ndmen  habet 

i:cm  ndn  pofsc  haberc. 

6  Venio 


9  1    «xTErm.     M«1>.    AD     S  A  t  V  t.  ^S8 

"  f   Vcnio  ad  feculares-.qui  partim  bencficiari j  funt (vt  loquu-  2.  'Pres^yt^rl^ 
tur);deft,haben:  laccrdotia  quibus  alantur:  partinn  qaotiuisv^js  ^'"^"  '^  "'^ 
opef3slocammiffandovelcanendo3&  quafi  coHefta  inde  ft»pr ''^/'^  ''^''^''*r 

rt-  r»         ^    .      ..  -11  r    -r  ^*/  raercetjartf^ 

V7ct.'tant.Benchciarijautcar3m  animarum  habcnt,  vt  Epilccpa  '^emficUrii . 
tus  &  parochi3e:aut  Aipcndia  funthoniinu  delicatoru  ,  qiii  caa-  Ep-.fcopi  . 
tillando  viftum  acquirunt :  vt  prsEbends,  canonicatus,  perfbna-  Parocbi. 
tus,ac  d?wnirates,capellania?,&  fimilia.Quanquaai  tcbus  furfum  ^^"o"'"'. 
deorfum  iamconuerfis^Abbatise  &PrioratBsnontantum  ^ccu- ^f^^ j""' 
laribosPresbyteiisjfed  pueris  quoque  (priuilegio,idcft  vt?lpa-p^^^^^,  ° 
ri  &  vntata  confueiudinc)  confetunrur.  Ql'ai'Ci^m  ad  mercena- 
riosattiner,  qui  indiemvidum  qurrunt ,  qoidaliudfacerenc 
quamquodfaciunt?nempe  vtiUibcrahac  pudcndomodo  fcfq 
proftituant  ad  quaBftum  prxfeitim  in  tanta  mHltirudine  quanta 
uunc  orbisfcacet.Icaque  quum  palam  meadicarenon  audeanr,  j^ercenArii. 
vel  hac  via  reputenr  fe  parum  profeAuros,ve!ut  canes  famelici 
circumeDn.ts&  foa  imp^^^tronuatc  non  fecus  ac  iarratu  extorquec 
abinuirishomifi)hi)squod  in  ^^ridtim  venrjem  ioocrant.  Hk  6 
veibisperfcqoi  coffer  qiisintnm  fir  dtdecus  £cciefi2,e6  rcdiifle 
honorsm&  rrtunusFresbyterij,  nuUtisetir  finis.    Non  cftigitur 
cur  a   me  expc(51:tnrlc(5toies  oianonvmqujErtaari  flaojtjofa:  in- 
dignitatirefponiiear,  Breu:ter  u-co  ,  Si  Presbyteri  officiumeft 
(quod  &  verbuiT)  Dci  prje(cribir,&  vfcn^fti  Canorvesr-equifunr}  i.ror.^.i. 
Ecclefjaoi  pa^^rere  .   &  fpir»ruaie  Cbrifti  rep.num  adffliftiftrdre:  -^  -verbo  Dei 
tales  omnrsfscrifici  qui  nuUtim  nifi  in  Miffafum  nundinationc  'fiip*-'sh^^^i 
opus  aut  ftjpendium  habcnt ,  non  mod6cefr?nr  in  ciFicio  ,  fed  '^'^'""^^''^*^* 
nulium  quod  exerceant  leoitimum  habenr  ofHcium.Loajs  cnim 
docem^i  illisnullus  datur.-nullamplcbem  habentquam  gnber- 
nenr.Denique  nihil  Jlis  teliquum  cil  prsecer  almre  in  quo  Chri 
{ium  facrificeot.quod  non  eit  Deo,fed  drpmonjis  luaie,  vt  aiibi 
videbimus. 

10    Non  attingo  hic  exrraneavitia  ,  ^<s6  (^unciwrtt  intefi:num  Cap  is.fctl, 
malum,  quodin  ipforuminftitutioneradicirns  hsrer.  Ad;am  i'^  ''''"" 
v.ocem.  quxmale  lonabu^  corum  aurtt^us-  ieti  qusa  vera  ^%  autemiih^  atui 
dcere  oportet,eodem  ioco  habendos  ctTe  C3non!cc5.,Defanos,  otiffis  facerdQ^ 
Cripellanos,  P- aepofitos  &  quicunque  ottof^s  faccrdotiis  a!ui>  ttjs    almtur 
tur.  Quale  enim  Ecciefia;  rainifterium  pr.^ftjre  queunt  ?  Nam  "^'^*  Scdefim 
verbipraEdicationem,cura.m  difcipiinar ,  &  facramentorum  ad-  '«-"'/^';'''<' /''?'" 
miniftrationcm,  tanquamoneranmis  molefta  i  fe  dcpulerunr.^*  ^^"  "^  "''' 
Qu^id  ergo  habent  reliquumquo  fe  veros  Presbyteros  efle  la- 
^eat?Canttim  fciiic^t  &  ceremoniaruiTj  pompam.  At  quid  hoc  ■t^?i'' 
ad  rem  >  S.i  confuetudinem,  fi  vfum,  fi  longi  temporis  prsefcri- 
ptionem  aliegant^ergo  contra  Chrifti  dehnitionem  rer? ro,  qu» 
&  veros  Pre^ytcros  nob.is  exprelTit,  &  quidhaberc  dtbeat  qui 
tales  habcri  volunr .    Quod  fi  tam  duram  legcm  ferre  nequeunt      ^,. 
vt  feChriftireguIa?  fqbiiciant ,  patianmr  falrem  harc  C3.uim\ 
■     '  Ccc    uii 


CAP.    y.^  "?  K  S  TIT  VTl  O  NIS     LIB.     II    II. 

(..   .-  ■ 

cx  authoritate  primx  Ecclefiae  dtcidu    At  nihilo  melior  crit  i" 

3         prorum  condirio, fi  ex  veiuftis  Canonibus  de  corom  ftatu  iudi- 

Camnicos^ua-  cecur.Qu.i  inCationiccs  degencrarunr,  Prcsbyteri  efledebue- 

ies  ejfe  opor-    rant,vt  fucruHt  olim,qui  Ecclefiam  cum  Epifcopo  w  commune 

;*'  *  regercnt,&  veluti  colkgae  eius  effent  in  munere  paRorali.  Di- 

gnitates  illr  capitulaies  quas  vocant ,  nihil  prorfus  fpcdani  ad 

veram  Eccicfiae  gubernationemimulto  minus  CapeIlani2Ej&  re- 

liqua  ^xx  talium  nomiwum.Quo  igUur  loco  eos  omnes  fsabebi- 

^ltera  exce-  "^"s?  Certe  &  veibum  Chrifti,&  veteris  Ecclefieobferuatio  cos 

^tio  a  prcsbycerij  honore  excludit.ProsbyreJosramenfeefTeconte- 

^JponJia.         duntifed  detr:ihenda  eft  ]arua*.fic  rcperiemus.tocam  corum  pro- 

fcfi'ionem  alienifiimnrn  efie  sc  reniGtifiln  a  ab  illo  muncre  Pref- 

byterorum  quod  &  Apoftoli  nobis  dercribunt,&:  in  prima  Ec- 

Conelupo.iftos    clefia  requifitum  fuit.Omnes  eroo  ciu^modi  ordines  quibufcu- 

beneficiarioSj     ^  •      i      -    r»       •  •   ■•  r  •  1-^    ■  ■    n  ■ 

7ion Uesbyteros  ^."^  titulis  mugnianuir.nouui}  quum  {inr,cerrencc  Dei  inltim- 
ijjejmmo  z>ero  tioncuec  antiqua  Eccle*!^  obferuati^DefufFultiJocum  nulium 
ytneficiarios.    haberc  debent  in  defcriptionc  rcgiminis  fpiritualis  ,  quod  ore 
Domini  ipfius  confecratum  Ecclefia  recepit.Aut  (  C^  rudius  auc 
crsfiius  me  loqui  malnnt)  quando  CapcIIani ,  Canonici.Deca- 
ni,Priepofiti,&  eiusfarins  otiofi  vcntres  ncminimo  qijidc   ^i- 
gito  particulami  vllara  attingunt  eius  ofricij  quod  in  Presbyceris 
.  peceflano  requiritur  ,  non  eft  ferendum  vc  faijo  fibi  honorem 
vrurpandojfanflam  Chrifti  inftitotionem  viclenr. 
£pifccpl,&'       V^    Supcrfunf  Epifcopi  &  paroclitarum  rcftores:  qui  vrinam 
''VArochiarum  <^c  rctinendo  officio  conteaderent.Libenter  cnim  illis  concede- 
'■/cfores.Eccle-  rcmuseos  habcre  pium  &  eximium  munns,  fiquidcm  co  defun- 
/■'■;  "'fffrentes,  gerentur;  (q6.  quum  Ecclcfias  fibi  commiflas  defercndo  ^  £.arum- 
Tir^nVbilf.  M^ecuram  in  aiios  reiiciendo  haberi  pnfiores  volunt,  pcrinJe 
'^Lsrjano  Vo-    faciuntacfi  raunuspaftoris  efletnihiiagcrc.  Siquis  foencraror, 
rfiine gloriatur^  q^i  nunquam  pedcra  vrbe  moueret ,  aratorcm  fc  aut  viniiorcm 
eflt  profitereturifi  miles,quiafiGduusfuifl^ct  in  acie  &  caftris,  fo- 
rum  autlibrosHunquam  vidiflet ,  pro  iurirconfuito  fe  vendita- 
ret,quisferrct  tam  putidas  ineptias?Atqui  aliquato  abfurdius  i- 
iix  faciunt,  quiVideri  volunt  &  nominari  lcgitimi  Fcclefix  pa- 
ftores,&  tamen  clTe  nolunc.Quotus  enim  quifque  cft  qui  vel  in 
fpeciem  Ecclefi^  fu^  regiraen  obear?  plurimi  Ecclefiarum  rcdi- 
rus  totavitadeuorantjad  quasneinfpicicndi  quidem  caufa  vn- 
^uam  accedunt.AIij  fcmel  quotannisaut  veniunt  ipfi,  aut  <x?co. 
nomum  mittunt,nequid  in  locationedcpereat.  Quum  ha:c  coi^ 
xuptelaprimum  obreperet,  priuilegiis  fe  cximebant  qui  fSl 
voJebanthoc  genere  yacatioais:  nuncrarumcxemplum  eft  vc 
^uis  in  Ecclefia  fua  rcfideat.  icftimanT  enim  non  fecus  ac  villas, 
guibusvicariosfuostanquam  viilicos  aue  colonos  prsficiunt. 
^tquihoc  ipfequoque  natur^  fenfusrcpudiaCjpaftorecflegre- 
iis?c^ui  oviem  C5  eo  nullam  vn^^uani  videtir. 


BEEXTERN,     MED.     ADSALVT.  ^t9 

n    lam  xtate  Gregorij  apparet  quaidani  huius  mali  fcmina  Muiuf  malt^^ 
extitiffe,vt  Ecclcfiarum  reftores  negli^entioresin  tlocendo  cfle  ■^^/"^'*^''.^'' 
incipcrent;  (]uia id grauiter alicubi  conqueritur.  Mundus  ( in-  %'^°2^^]^^ 
quit^facerdotibusplenuseft-.fedtametMn  mcflerarus  inueni-  ,„uehe?,tu. 
tur  operator.quia  officium  quidcm  facc  dotalc  fufcipimus , fed  Hom.17. 
-  opiis  offici j  non  implemus.ItemjQnia charitatis  vifcera  non ha- 
benr,domini  videri  volunt;  patres  fe  minin.^recognofcui.Hu- 
niihratis  locum  in  elationem  dominationis  ."^utant.   Item,Sed 
nos;6Paftores,quid.igim«s,qui  rBcrcedemconfequimur,  &  o- 
perarjj  non  fumus?  Ad  txteriora  ncgotia  delapii  fumus;  &  aliud 
fufcipimus,aliudpra:ftatriU5.    Minilkrium  praedicacionis  rdin- 
quimus&  ad  poenam  noftram,vt  video,  Epifcopi  vccamur,  qui 
honoris  nomcn  non  virtutis  renemus.Qimm  tanta  verborum  af- 
peritatevtaturaduerfus  eos  qui  rantum  crantin  officio  minus 
.Tflidui  vclfeduli^quidjqusEio.diduruseHet/ivideretcxEpifco- 
pisfcre  nulium.autcette  paucifiimoSjCxreliquisvixcentefimu 
quenque  fuggeftum  fcmel  t*)ta  vita  confcc»dete?  Nam  c6  furo- 
risventum  eft  vt  vulgo  exiftimetur  res  Epifcopali  dignitatein- 
ferior,concionem  ad  populum  habeic.Tempcre  Bernardi  resa-    *  ^^rtjardi^ 

I  •  \      r  r    i     •  i  •  \  acerbtiis  eos 

hquai3:o  magis  prolapfsc  etant ;  led  videmus  etiamquamacer-  obmrTantu. 
bis  obiurgaticnibusinuehatur  intotumordinem:quem  tamen 
crcdibile  eft  fuifle  tunc  rion  paulo  integriorem  qoam  nnnc  '  ' 

fir. 

15    Quod  fiquis  totam  hanc  gubernationis  Ecclefiafticx  fa-  ^'^^»1^  P^pi- 
cicm  qvx  hodie  fubPapifmo  eftAite  perpcndat  ac excutiat , ^^-  Zationii7J~^ 
pcriet  nuUum  cfl"e  fpoliarium  ,  in  quo  licentiofius  fine  lege  &  fcriptio. 
modo  latrones  graflentur.Certeomnia  illic  a  Chrifti  inftitutio 
ne  adeo  difiimiha  funt»ini6  aliena^adco  abantiquis  Ecclefia:  in- 
{♦imrisacmoribusdegenersrunt,  ndeo  cura  natura  &  racione 
pngnancvrnullamaior  Chrifto  fieri  ininria  pofnc  quaiii  dum 
eius  nomen  addefenfione  tam  inordinatireginninisobtendnnr.  t,.,-^,   •.,   - 
Nos  (inquiunt)  funr.us  Ecclcfi^:  co!umn:s  ,  religionis  antiftircs,  f^Jeflf^ifa!^ 
Chrifti  vicarij  fideliumcapit.i;qui3  potcftas  Apoftolica  per  fuc-  domiKifirornr/i 
cefllonemad  nos  peroenir.  Qjjafi.Tpud  ftipitcs  ioquantur, iftis  alU^atio. 
inepriisperpetr6  fupeib:unf.Qr.ocics  vero  iftuc  iadribunt,que-  T<iI}'"'fio' 
rsm  ab  iis  vicifllm  quid  habeanc   cum   Apoftolis  commune. 
Non  enim  dc  hsreditario  aliquo  honore  sgitur ,  qui  dormien- 
t  bus  defcrri  qucat:  {&A  de  pra^dicationis  munerc,qacd  ipfi  ta-  £orundem  ex^ 
topcreficfugiunf.Similirerquumipforurnrcgnum  tyrannidem  ceptie. 
i\ntichrifti  cfleafferimus,continu6excipiunt,  efle  venerabilem 
illam  rotics  a  magnis  &  fanftis  viris  laudatam  hierarchiam. 
<2_i'afi  verofanfti  Parres,quumEcclcfiafticamhierarchiam  aut '^/}>''"/^^' 
fpirituaieregimen,vtipfispermanusab  Apoftolis  traditum  e- 
ratjcommendarent,  hocdeforme  &  vaftitatis  plenura  chaos 
fcraniarenc,\fbiEpif£opivcixudcsvt  piurimi  a/ioi  funt,  qui 


CAP.    T.  INf  T  I  TTTTO  N  I  S      L  I  B.     I  1 1 1. 

tieprima  quidem  &  plebeia  fidei  rudimenta  tenentraut  interdfi 
puerianatiiceadhuc  recentes:&  fiqui  do61:iores  (imr(<]uod  ta- 
fnenrari)m  td  exemplum)  Epifcopatum  nih.laliud  eHc  putanc 
^uam  fplendoiis  &  magnincentia!  tituLra .  ybi  Ecclefiarum  re" 
ftoces  non  magis  de  paicendo  grcgc  cogitant  quam  futor  de  a- 
rando;vbtomn'apIufquamBabylonica  difTipatione  fic  confufa 
-funtyVt  Dullum  integrum  veftigium  paternxillius  ordinationii 
aroplius  appareat, 

iMare!  ettttem    14   Quid  fiad  moresdefcendamus>vbi  crit  ilUlax  mundi  qua 

torumfuntbn-  Chriftus  requirit;vbifal  terra^  ?  vbi  illafanftitas  qvx  velut  pcr- 

giomnium  tur  petua  cenfura  e/Te  poffit?  NuUus  hodie  eft  hominum  ordo  ma- 

^^'  gisinfamis  luxu,molIitie,deiiciis,omnidcnieue  p-nere  iibidi- 

Jiia.t.j.  »4»     ^  ,,  ,.  .  -  *      P  ^ 

num.nuUo  cxordme  apcioresautperitioresomms  mipoilur^, 

fraudis,proditiortis,perfidia?  magiftri.   nufquam  tantum  ad  no- 

cendumvelfolertia»,velaudaci3J.TaceofaftumJuperbiam,rapa 

€itatem,fapuitiam.  Taceo,  diffoluram  in  omnibus  vitspartibus 

^icvUHi  fere  licentiam.  Qu^ibus  ferendis  ita  fatigatus  eft  mondas  vt  verendii 

veferietur,  <jui  noH  iit  ncquid  nimium  exaggerate  videar.  Vnum  dico  quod  in- 

txvtter»  ca-  fjcjajj  ^g  ip£  quidcm  poterunt.Ex  Epifcopis  fere  nuUom:  &  pa- 

""""S"^"/ /'"*  rochiarum  prsefeftis  non  efl"e  cente/imum  quenque,  cuius  fi  dc 

eamfmtnicA?i-   J^^i^Jbus  fcrcnda  fit  fccundum  vctercs  Canoncs  fententia  ,  non 

dtu.vtl  mini-  fit  velexcommunicandus^velmimmum  amunereabdieandus» 

flBBi»»  ^wtm*;- Vidcorahquid  incredibiledicetc  ,  adeo  prikailla  difciplina, 

vtmUicandus,  qa^E cxaftjorcm  ccnfuram  de  moiibus  clcri  fieri  praecipiebat^ 

obfoleuit.-fedomnino  ita  reshabct.Eantnuncqui  fub  "Romana* 

redisvexillisScaiirpiciismilirant,  &  dc  faccrdotali  apud  fe  or- 

dineglorientur.Cerie  quem  habenT,neque  a  Chiifto  neque  aU 

eios  Apoftolis*  neque  a  Patribus ,  nicque  ab  Ecclcfia  veteri  effe. 

conftar. 

^adibid'^      ij     Prodftnt  nunc  in  meHium  Diacont ,  &  illa  fanftiftima, 

emutm.mia    ^^^^  habetbonorum  Ecclefiafticorum  diftributio.  Quanquam 

i^„  ^^^f  /^„  Diaconos.  fuos  ad  curam  reminm.eiamcreant.  nihil  cnim  a- 

eet/fuandam    liud  ipfis  iniungunt  nifi  vt  miniftrent  ad  aUare,Euang<:Iium  re-. 

vmbram  iUiui  citcnt  autcaoanr,&  itefcio  quas  agant  nuga«f.  Nihil  de  eleemo- 

tfjtimant.         fynis^nihil  decaufa  pauperum.nihil  de  tora  illafunitionequam 

ft/|* n^^*     olimgerebant.    Deipfainftlturionc  loquor.nam  fi  fpecf^emus 

quod  faciunt.re  ipfa  non  muntis  illis  eft,fed  gradus  dontaxat  ad 

presbyteriura.    Vna  in  re  ,  qui  locum  Diaconi  in  Mifla  renent, 

inane  fimulacrum  antiquiratis  repracfentant.  recipiunt  enim 

Mosveterh  ^  oblationcs  ante  confccraiionem.    Fuitaorem  id  antJQiii  inoris 

Zcclefte  A  Dta  ytante  CGena"  comnuini  «nem  fe  mutuo  ofcularer.rur  hdcles,& 

'cTcorZpm     eiecrilofynasadal-arcofretrenE:  ita^mbolo  piiui^dunde  i- 

^    *  pfa. 


DE     EfTERM.       MED.     AD      S  A  X.  V  T.  J^O 

ipfabeneficentiacharitat^m  Cuam  declarabant.Diaconnsj  qui  cer 

cononi  N  €i:atpauperum,recipi€bat  quod  <jabatur>vt  diftribue" 

ret.  Nunc  cx  illis  eleemofynis  nih*lo  plus  peruenit  ad  pauperes 

quam  (i  in  mare  proiiccrtncur.Luduni  eigo  Ecclcfiam  cum  ifto 

mendacij  diaconatu.  Certe  in  eo  ncc  com  Apofl-^Iica  inftitutio- 

ne,  nec  cum  vcteri  obferuat  onc  fimile  quippiam  habenc.Ip(^m 

vero  bonotum  diipeniarionem  alio  trav^fttflcrunt:&  Jta  conrpti- 

fuerunt  vt  nihil  fingi  queat  magis  inord  natom.Quemadmodum  ^'""'^'  apfofvtU 

Cnimlatroncs,!ugnlatishomioibus,  praedam  intcr  le  dioidunt: 

itaiftipoftextintftumverbvDcilumen  ,  quafiiugulata  Ecdefia, 

putarunt  expofitum  effe  ptf  d^  ac  direpti^^m  quicquid  in  fanftos 

vfus  dicatum  erat.  itaque  fa^adiuifione,tapaicadic  quifque 

quantum  pGtuir. 

16  Hic  tota?  illas  vctcrcs  rationes  quas  expofuimus,  non  tan-  j?!'"'*  ^<':^'fi'^' 
tumcontmba?^,rcd  prorfusexpund3?&  indua^B  funt.  ^^^"^^^^  ^^^^Ty^^anuL 
niam  partem  Epifcopj  &  Prcsbyteri  vrbani ,  qui  fafti  hac  pr^da  ^.^^  admtmftra 
diuites  verfi  funt  incancnicos,  inter  fe  dinpuerunt.  Partiticne  ymtur,  Eptfo- 
tamenfuiflc  tumultuariam  ex  eo  apparet,  quod  de  fiuibus  sdpi  e^  Cancnici 
hunc  vfque  diem  litipant.Quicquid  fir ,  hac  dccifione  prouifum  "'^"'-^^  ^'^'/'"' 
eft  ne  obolus  vnos  ex  ommbus  Ecclehse  bonis  ad  pauperes  redi-  ^^^  dffrauda, 
ret,  quorum  dimidia  faltcm  ex  parte  ftjeranc.  Nommatim  enim  ^^.  ' 
quartam  partem  canopesillis  3ifribuunt:alteramver6  cjuartam, 

ideo  deftinant  Epifcopis ,  vt  in  hofpitalitatcm  &  alia  benigni- 
tatisofticia  crogcnt.Taceo  quidlua  portione  facereclerici,& 
quemin  vfumillam  conferre  debucrint.  nam  reliquum  quod 
templis,  sdjficirs,  &  aliis  fumptibus  depuratur,dcbcre  pauperi- 
bus  in  necefifitare  parere,  fatis  demonftiatum eft.Quxfo.fi  fcin-  -. 

rillam  vnam  timoris  Dei  in  cordc  habercnt,  fuftinerentne  hanc 
confcicntiamjquod  quicquid  comedtmrac  vcftiuntur»ex  furto, 
imoex  facrilegioprotfctrit?  SedquiaDci  iudicio  patumcom'» 
mouentur,  faltem  cogitaicnt  homines  cflc  ,  fcnfu  &  ratione 
pra^ditos,  quibus  peiiuadcre  voluntfehaberetam  pulchros  & 
difpofitos  inEcclefiafuaordinesquamiadare  folcnt.  Refpon- 
dcantmihi  breaitcr  ,anDi2conia  ficfuiandiaclatrocinar.di  ii- 
ccnria.  Hocfi  ncganr,farcri  etiam  cogenrur ,  nullam  fe  Diaco- 
niam  rcliquam  habere  tqnando  apud  eos  tota  opum  Ecclefiafti- 
carum  admimftraiio  in  lacrilegam  depr^dationem  palam  con- 
uerfacft. 

17  Sedhicvtunturpulcherrimocolore.  dicunt  enim  'Ecclc-Trsdonfl 
fiaedignitatemnon  indecentcr  hac  magnificenria  fuftineti.  Erru^  Uajp 
habcnt  ex  fuafeda  quofdam  ita  impudentes  vt  audeantpalan/^^'?^"'' 
iajftare  1  fic  demura  adimplcri  vaticirtia  jlla  quibus  fpUndor em 


^i^AKfl  1^'STlTVTlONIS     11  B.     IITT. 

regni  Chrlfli  defcribunt  veteres  Prophcras  vbi  regis  ille  appara- 

irlsziSc    ^"*  ^""^i^^^"^  ^scerdotah  vifitur.  Nonfiuftca,inquiunc ,  hxc 

^^^^\   '*       DeusEccIeii2Eru2Epronnfit:VenientRegesjadorabunc  in  con- 

fpedlu  tuo,  tibi  ^fterenc  munera.  Confurge  confurge  jindufre 

fortitudinc  tua  Sion,induerc  veftimentis  glorise  tua»  Itrufa- 

lem.Omnes  deSaba  venient,aurum  &  thus  dcfetentes  .  &  lau- 

7(*^eNjSo r,     dem  Domino annuntiantes.  Omne  pecus  CcJar  congrcgabituc 

tibi.  In  hac  improbitate  confucanda  fi  mulcum  infiftam  ,  vercoc 

♦  neineptus  videar.  Proinde  vcrba  temere  perdcre  non  1  bet. 

7^^.2.  teflimo  Quarro  tamen ,  Siq«is  lud^us  iftisteftimoniis abuteretur,quani 

mu  '»^^^«^«- folucioncm  dacuri  eficnt?  Nempereprchenderent  cus  ftupo- 

tm  jacwis,   j-etYi ,  quod  qua^  de  fpirituali  Chrifti  regno  fpiritualiter  di<fla 

funt,adcarncm  &  mundumtransferret.  Scimusenim  Prophe- 

tas  fubimaginererum  terreftrium,c2leftemDeigloriara  ,que 

lucerein  Ectlefia debet , nobisdelineallc.His enim  beneiiftio- 

nibus.quas  exprimunr  eorum  vetba  ,  nunouam  minus  abunda- 

uicEcclefia,  quam  fub  Apoftohs :  &  tamen  vim  regni  Chrifti 

tuncmaxime  effloruilTeomnes  faccntur.  Quidcigofibi  voluiic 

ill^  fententije  ?  Quicquid  vlpiam  eft  precioium  ,  luhhme^pra'- 

clarum,  id  oportere  Domino  fubiici.  Quod  autcm  nominarim 

%egej  chrift^  dcRegibus  dicicur ,  fafccs  fubmifluros  Chrillo  ,  diadi  maca  fua 

Mdoranm.       proiefturos  ad  cius  pedes  ,  opes  fuas  confecracuros  Ecclcila?, 

,  ,  quando  verius  acpleniusexhibitumfuifse  diccnc,qua.m  quum 

*  ^  ?/'«^«j  -  Thcodofius,abieftapurpura  5  relidis  iraperij  infienibus,  tan- 

quam  vnus  quilibet  ex  plebecoram  Deo  &  Ecdefia  fe  ad  folen- 

nem  poenitenxiam  fubmi/ic  quam  quumipre&  alij  fimiles  pi) 

Principesfua  ftudiaSc  fuas  curas  ad  puram  in  Ecciefia  doi^Sri- 

namconferuandam,adfouenuos&  prctcgendosfanos  Do(fto- 

resconculerunt?  At  veioquam  nonluxunatinr  tonc  fuperua- 

cuisopibus  Sacerdotes  ,  vnaiiJavox  Svnocii  Anuileienfis  >cui 

przcerat  Ambroiius,  fatis  declarat,  Gloriofa  in  Sscerdotibus  D.>- 

^mlriffii  ^/ojj^iinipaupercas-Habebanccerte  tuncEpifcopi  nonnullas  facul- 

^y£de?iumPa-  iaces,quib.  confpicuum  EccIefT.^  dccus  reddere  poterant,  fi  pu- 

fifticorum  tn-  tafient  ha;c  eflc  vera  Ecclslic  ornamenta.  Sed  quum  fcirent  Pa- 

/^»/4TO4r^«f^.  ftorumofficio  nihileffe  mag;sauucrfum  ,  quamm^-j^farum  de- 

Jiciis,veftiam  nitore^magno  famulitio,  magnincis  paiaciis  fplen- 

.  dcre^cfuperbire,  hamilitatemacmodeftiam,in^b  p.iupertJtem 

ipfamquam  Chtiftus  inter  fucs  minifttos  conkcrauic ,  (eque- 

^lura  iftoy^^'  bantuc  &  colebant. 

txct^tiojs^''  i8  Vcrum  nehic  (imuslongiores,  itcrumin  brcucm  fum- 
ploriim  ornat^  mam colligamus ,  quam  procul  abfic  ca  quse  nunc  eft  opnm  Ec- 
'^.^'\:  clefiafticarum  veldifpenfatio  ,vel  diflipatio,  a  vcra  Diaconia 

yidli.i.c.ii.  qygrj,  &verbum  Dei  nobiscommendat,  &  vetus  Ecclefia  oh- 
c.  20.  &  fup.  ^«i^uauit.  Quod  in  templorum  ornatum  confcrtur,  pfrpera  col- 
c.A-Std.  8.  '  iocaridico,fi  non  aJhibeatur  is  mcdus  quem  &  i]^la  nctura  fa- 

cioium 


DE     BX   TE  R  N.       M  E  D.     AD      S  A  LY  T.  Jjjt 

«frorum  pixrcribit,&  ApoftolialiiquefanftiPattes,ium  dodri-  ^ 

na  tum  cxempiis  pixrcnprcruct.  A:  quid  tale  hodic  in  templis  ^- 

contpicini;?  Quicquid,non  dico  ad  pcifcani  illara  frugalitareni,  *• 

fed  ad  hontftaai  aiiquani  n^ediocriratem  eft  compofitum,  re- 
fpuitur.  Nihii  oainir.opbcec^  nj/iquod  luxum  &  teaiporuai  ^^ 

coriuptelamrspiai-.  Incerim  tantum  abeftvt  viuorum  templo- 
rum  luftamhabeanfcuram  ,  vt  porius  mulra  pauperum  miUia 
fame  pcrjre  pafiuri/inc,  qi;am  minTnumcaiiccm  autvrccolum 
confringanj:  ad  inopiameorum  fcbieuandam.  Nequid  grauius  ^^  - 

a  meipfo  pronunijem,hoc  tantiim  pios  ieclures  cogitare  velirn, 
finunc  Exupcrium  iilum  Tholofas  Epifcopum  ,  quem  rctuli- 
mus.fi  Acatium  ,  fi  Ambrofium  ,  aut  fimiiem  querapiam  exci* 
tari  a  morcuis  conringac,  quidnam  Cmt  difiuri.  Cei  te  non  pro- 
babunr,  in  tanrapauperum  nccefTicatcquafi  fupeifiuasopes  a- 
Jiotransferri.Vt  caceam.hos  vfus  quibus  impenduntur  (eriamfi 
nulli  lint  pjuperes  )  multis  modis  noxios ;  vtiies  vero  nulla  ex 
parteeflfe.  Scdhominesomitto.  Bona  hsc  Chrifto  funtdicata. 
cius  itaque  arbitrio  difpenfanda  funt.  Fiuftra  autcm  partein  f, 

hancimpenfamChrifto  ferenc  ,  quam  prjeter  eius  mandatum 
pcofuderurit.  Quanquam  (  vt  verum  fatear  )  non  mulcum  de 
ordinario  Ecclelice  reditu  his  furaptibus    deciditur.  Nulli  e-  €. 

nim  funttamopulenti  Epifcopatus,  nullx  tam  opimae  Abba-  '  7* 
tiae,nulla  dcniquereque tara  muUaneque  tsm  ampla  facerdo- 
lia ,  qu2e  ad  cxplendum  facerdoium  ingluuiem  fufticiant.  Vc- 
riVm  dum  (ibi  volunt  paicece ,  populum  fupetftitione  inducunr, 
vc  quod  erac  in  pauperes  erogandum ,  ad  extruenda  templa,  ad 
erJgendasftarur.s,  ad  emendavafa,  ad  pretiofas  veftes  compa- 
randas  conueitanr.Ita  hocgurgite  quotidianseleemofyna;  ab- 
fumuutnr.  ' 

19    De  redltu  quem  ex3gr(s&  pofieffionibus  percipmnr,  To/r^w^  ye^ 
quid  aiiuci  dic<im  quam  quod  lam  dixi,  &  eft  antc  ornninm  ccu-  ^on/io ,  ^u^  ^ 
los?Maxin:am  partioncm  videmus  oua  ftde  adminiftrcnt  qui  ^'''"'/«^  eners^^ 
Ep.fcopivocantur^^  Abbar.s.  Qua^  infania  eft  ecclef^afticum  f''^'-^''-^'!!':*' 
ordmcm  hic  qurrerc?  An  in  larcll't!jn'jmcro  ,3cdium  Iplendo^  csnt^m  nbim- 
re>veftirus  &cpuljrum  dcliciis,  p.incipum  Iautii:r.s  ayriu lari  pr^r«  ijiis pra- 
eosdecebat,  caorumvicarn  oportiicrat  lingubre  frugalitatis,  ^<»n'ous  ^vetri 
modeftic,c<  ntinennc,humilic3tisefsc  excmplirrQuanui  h  hoC  f"*'  -^':"""^*- 
ab  corum  cfhcio  abhorrebat  quos  a^rernum  muiolabtleque  Dei  J'^J'^'-JJ">J  ^^" 
edi<fIumrorpisIucriappercr.tesefte  vetat,&  {imphc;  vdu  con-  Tit.1.7. 
ten^os  efse  Uibec,  non  modo  vicis  &  arcibus  manum  tniicere, 
fed  in  ampliftimas  fiitrapias  muolare  ,demum 'mrer'a  ipfa  oc- 
cuparc?  Si  verbum  Dei  tcrtemnnnt ,  quid  lefpondebuntad  ve- 
tufta  illa  Syponorum  decreta  ?  qmbus  ftaiuitur  vt  Bnifcopus  Cocil.  Caif, 
jion  pro^ ul  ab  bcclefia  hofpitiolum  hnbeat ,  vilcm  mcnfam  ,  &  4.<.'.r4.  Sc  15, 
fupcllt^tilera.  Quid  au  Ulud  Synodi  Aquileici]iis  elogium ,  qi:o 


C4P.    V.  INSTITVTIONIS     LTB.     II II, 

'n  faccrdotibus  Dotnini  gloriofa  paupertas  prajdicacur?  Nam  il- 

iudforte  quod Hietonymus Nepotiano  pi:.^c;pic ,  vt  menlularri 

eius  pauperes  &  peregrini  &cum  illis  Chriftus  conuiuia  nouerit 

tanquam  nimis  aufterum  repudiabaac.Verum  quod  ftatira  fub- 

iicic  pudebit  eos  difiiceri,Gloriam  cffe  E^ifcopi,  pauperum  opi- 

bu^prouidere^gnoininiamomnium  faceidocum  ,  propriis  ftu- 

dcre  diuiciis.Hoc  autem  Aecipere  nequeunc  quin  fe  omnes  igno 

^umma^fco  minisecondamneot.Sed  non  cft  necefle  durms  hiccos  perfcqui, 

pu.hmus  tra-  quura  nihilaliud  voluenm  quam  demoftcaxe  fublacum  etTe  lam- 

^rfr/ona<^e«;M  pridemdemedio  apud  ipfosle^itimum  Diaconacus  ordinem; 

^tnatu,  n^  aroplius  hoc  ciculo  ad  Ecclefi^  fuae  commendacionem  fupei- 

bianc.  Quod  m.e  ahunde feciffe  exiftimo. 


capoif  ^.(^  5. 


Cur  de  prima- 
tu    tbi  nuUa 
mcntio. 
Vid.  C^Iu. 
adii.  concil. 
Trident.  2c 
Theclcgos 
larilienfes. 
Ciuttamen  Pa 
ft/ia  vnitatii 
Scclefiaftic^ 
fngunt  ejfe  %iin 
cuium. 


C  A  P  V  T    VI. 

Veprimai»  Eomanafedis. 
Parceshuiuscapicis. 

Statu  qujEftionis  propolito,argumenti  pro  primatu  Fontificis 

Roman.ex  vetcri    Teltamcnto  defumpti  rcfutatio  additut, 

fert.i.&2. 
Ad  varia  argumenta  qux  ex  noui  Teftamenti  verbis,  Tm  «  Ptf- 

rr«rf,3cc.  ad  fulciendum  hunc  pr  imatum  proferuntur^rcfpori- 

iiories  .a  fedione  3.   vfque  ad  capitis  finem. 

A  c  T  B  N  V  s  eos  rec^fuimus  Ecclefiae  ordincs 

qui  m  vetcris  Ecclefix  gubematione  fuerunt: 
fcd  poftea  temporibus  coirupci  rniap.s  deinde 
ac  m.igis  vitiacu  nuncin  Ecclefia  Papali  titu- 
lum  duntaxat  retinent,  rc  vera  nihil  aliud  funt 
quim  larus.  vt  in  comparationc  iudicaret  pius 
ledor  qualera  habeant  Ecclefiam  RomaDen- 
fes  ,  incuiusgratiamreosfchifmatisnos  faciunt.quoniam  abea 
dirccflerimus.  Caputautemacfaft  giumcouus  ordinis  ,  hoc  eft 
primatum  Romane  fedis,vnde  probare  concendunt  pencs  fe  fo  - 
los  efle  Catholjcam  Ecclefiam ,  non  attigimus.  quianeque  ex 
Chnfti  inftituto,nequeex  Ecclefix  veteris  vfa  fumpfit  origi- 
nem,  vtillse  fuperiores  partes;  quas  oftendimus  ita  ab  an- 
liquitate  ortaseffe,  vctemporum  vitio  prorfus  dcpeneraue*- 
rint  ,  imo  prorfus  nouam  formam  induerinc.  Ec  camen  pcr- 
fuadere  mundoconaniurj  hoc  effe  prxcipuum  ac  prope  vnicum 

Eccle- 


C    E      tXTERN.     MED.     Ab     SALTT.  )f|2. 

Ecclefiafticx  vnitaiis  vinculum,fi  Ronianac  Tedi  adhajrcaraus,  a/c 
in  ciusobedieaiiia  p6tfeucremus.    H:ic,  mquam,  fuhu.a  pocifli- 
roumnicunrucquumnobisEccUfiam  a«.iia)eie&  (ibi  vendicarc 
Volunc,  qu6d  tctinenccapuc  ex  cuu  pender  EccltfisBvnitas,  & 
fi,ne  quo  diflilire  eam  ac  difrumpi  uecefft  t  ll.    Sic  enim  exifti- 
raat,Ecclefiam  corpus  eire  quodairmodo  miitjluni  actruncum, 
nifi Romanse fedi, tanquam capirj,fit  fub  efta.    Itatjue  qaam^e^t  Ahhw^^ 
hierarchia fua  difpurant^ab  hoc  (empet  axii  maLefumunt  exor-  xtomattd£/u4 
dium.-Romanum  pontificem  Ctanqiiam  Chn{li,qU!  caput  cliEc-   "'''•'^^*"* 
cleiiy  vicarium)  cius  icco  Eccleliaj  vniucrfali  prsehdcte  :  nec  a-  xordium    fa^ 
ii.ter  bencconftituram  Ecclefiam  ,  nifi  ledes  illa  lupcjr  aliasom-  munt. 
nesptimatum  ceneac.(>;3mobremhocquoquequaIe  fic  excu- 
tiendum  eft.nequidoKiittamus  qidod  ad  iuftum  Ecciefias  regir 
men  pcrfmeat. 

»    Hic  igirur  (iz  quaeftionis  ftatus,Vtrum ad  veram  hierarchj^e  Statta  ^tut^- 
(vtvocant)  feu  Ecclefiafticiordinisrationemncccffe  fic  fedem-/^""^'*''^/"''* 
vnam  inter  alias  &  dignitate  &  poteftacc  minete ,  vt  C\i  totius-^****^* 
corporis  caput.Nos  vero  nimis  iniquis  legibus  fubiicimus  Eccle- 
/iam,fihancei  necefTjtatem  fincvciboDei  inikimus.  Ergo  ^  ^        rr 
volunt  euinccre  adueifarij  quod  poflu!ant,oftencere  eosprimu  tiLm  plrum 
opoitetaeconomiam  hanc  a  Chrifto  effc  inftitutam.ln  hanc  rem  aJuerfarij  €x 
citant  exLege  rummumfacerdotiumjiummum  item  iudicium, /«»?»»*  faur^ 
quod  Deus  Hierofolymis  iDftituic  At  facilis  cft  Iblutio  j  eaque  '^"^9  conjuUrA- 
mulfiplex.fiquidcm  vna  illis  non  facisfaciar.    Primum^quod  in  *^°"'f^°''^* 
oacionc  vna  fuit  vrilc,  id  in  vniucrfum  orbem  extendete  nulla  -vrfpon/io,  gu^ 
ratiocogit.  imo  genris  vnius&  totius  orbislonge  diuerfa  cin  hxnH*  inftitu- 
rario.Qu;a  vndiqucabidololatrisfepci  eranclu»]a?i,  oercligio-  tioiw  fnb Itgt 
num  varierate  diftraherenturjculrus  fui  fedem  in  medio  lerr^  ^'^'^  dp«rit^ 
Cim  Deus  collocauic.iilic  vnum  antifticem  prsifecit,  quem  om- 
ncs  refpicerent,quo  melius  in  vnitatc  continerenrur,  Nonc  vbi 
vera  religiointorumorbcm  dift'ufaeft,vni  dari  Orienris  SiOc- 
ci<iei>ris  raoderationem.quis  oon  videat  efle  prorfu&abfurdutp? 
P*rinde  enim  eft  3C  fiquis  contendat  totum  mundum  a  pr:efc- 
^o  vno  debere  regi ,  qiiia  ager  vnus  non  piures  pr3?fe<Sos  ha- 
beat.Sed  eft  altera  etiamnum  raiio  cur  liiud  in  imitatione  rrahi  ^"*^^f'  ^^ft- 
non  debcat.    Summum  iUum  Poncittcem  typum  fuifle  Oiii\^\Ya*erdouum^ 
iT.erao  ignorar,  nunc  tranflato  f^cerdotio  ,  lus  illud  transferri  Pontifieem 
conuenit.  Ad  quem  porro  tranflatum  eii  ?  Non  ad  Papam  fane  T^mjrnnsfer' 
(vc  ipfe  impudefjter  iaSace  audct)  quum  hoc  ad  fe  eiogiu   tra- '"'  "'""pojr*^  ^^' 
hit:fed  ad  Chriftum^qui  vt  folusmunus  ipium  fine  vicario  aitf  '^"^j^[ 
fucceifore  fuftio£tjita  honorem  alteri  nemini  refignat.  Nci  enim 
io  dodrina  modo,  fcd  in  propiciatione  Dei ,  quam  morte  fua  ^rgumhaprt 
pcre2itChriftus,&  illa  interccflione  qua  nunc  apud  Patrcm  fun-  Pnmatn  t^k. 
gitur,confiftithoc  facerdotium.  Pont.exmuo 

i  N6  eft  i^icu^  quod  exeplo  yto.qupd  te|'orariii  fuKrc  videraus  Tcpmmf^ 


GAP.    VI.  iHSTITVTiaNlS     LIB.IllI, 

quafi  perpctua  legcnos  obftringrnt.    Ex  Nouo  teftamento  lii- 

hil  habent  quod  in  fententiae  lure  conficniationem    praeferant 

Mat.ifi,  18.    nifi  quod  vni diftum  eft ,  Tu  es  Fcrrus :  &  fupcr  hanc  petram 

^ti  ^^-  ^^*     ^^^fi"ho  Eccleiiam  rcieam.    Item  ,  Petre  amas  me  ?  pafce  oues 

^^^.i.w^tf-    meas  Verum  vt  firmas  fint  ifta:  probationes,oftendant  in  primis 

oportet,ei  roandari  poteftateminoaincsEcclefias  qui  pafcere 

Chrifti  gregem  iubctur  :nec  aliud  eSc  ligarc  &  foluere ,  quani 

toti  rnundaprjEfidere.    Atqui  vtmandatum  Pcifus  a  Domino 

i.Pet.  5.2.       acceperatjitaaliosomnes  Presbyteros  hortaturyt  pafcant  Ec- 

clefiara.Hinc  coUigere  licet  aut  iUa  Chrifti  voce  nihi!  pre  ahis 

datum  eflePetro-  autPctrum,ius  quodacceperat,cum  alii^  ex 

%^.2.  ajquo  communicafTe.Vcrum.ne  fruftra  htigemus,  habenius  ahbi 

Ioh.20.23.      claram  ex  ore  Chrifti  expoficionem,  quid  fic  ligare  &  folucrc: 

nemperetinere&remitterepeccata.    Modumvero  ligandi  & 

lo    g^'^*^^*^ ''^^'^cndi  ciim  Scriptura  tota  pafiimoftendit,  tum    Pauluso- 

ptime   declarat ,    quum  dicit    Euangelij  miniftros    habere 

mandatum  reconciliandi  homincs  Deo ,  &  fimul  poteftatcm 

habere  exercend^B  vindidas   m  eos  qui  beneficium  hoc  re- 

^  fpuerint. 

25/p-5./«'?  d-  Qnam  indipne  totqiieant  locos  illosqui  lioandi  &  folr 

porifimum  ni-  "^ndi  mentJonem  hiciunt,  cnm  ahoi  peittrinxi ,  tum  funus  pau- 

tuntur.vcra  ac  lo  poft  cxplicandum  crit.    Nunc  cantum  quid  ex  celebri    ilio 

genuma  »«m- Chrifti  ad  Petrum  refponfo  elicianc,  videre  operarprctiuni 

pretattofupro-  eft.Promifit  ei  claues  rcpni  cslorum;  Jixit,  auodcunque  Ijoarec 

/?,,y,  .7  .  /.      '"  terrajlipatum  rore  m  cxlis.Si  dcclauium  voce  &Loandi  mo* 

tnertitur.        "^  '"t^f  nosconueniat,ltatim  celiaDK  omnis  conicntio.Nam  & 

Matt.t6.ip.    Papalibentcr  iniunftam  Apoftioiis  prouinciamomitret,    qux 

iaboris  &  moleftiae  plena  fuasei  delicias  abfqueiucxo  excuterer. 

Qu,oniam  Euangelij  doftrina  nobiscsli  aperiuntur  ,  eleganti 

metaphora  inngnitur  clauium  nomine.  Lun  non  alio  modo  ii' 

gantur  &  fiduuntur  homines  nifi  dum  fides  alios  rcconciliac 

Deoaiios  fija  incredulitas  magis  coni^ringic.  Si  hoc  tantum  fi- 

bifumcretPapa,  neniinem  forepacoqui  vel  inuideat  vel  cer- 

tamen  moueat.    Sed  quia  hsec  rucceflTio  laboriofa  &  minime 

luccofa  ncquaquam  Pap^e  arridet ,  iam  inde  nafcimr  Jitis  prn> 

cipium  ,  quid  Petro  Chriftus  promifcrit.  Ego  ex  reipfa  colhgo 

^  nonnifimunerisApofliolici  dignitatem  noiari,  quiE  ab  onere 

^tXo?o/«*'  difiungi  non  potcft.  Nara  firecipitur  illa  quam  pofui  dcfinitjo 

'vto-i^eiro'  (qua»  nonnifiimpudenter  reiici  poteft)  nihil  Petro  hic  datur 

fromijja  c^r     quod  non  fuerit  collegis  ctiam  commune,    quia  alioqui  noii 

dat£  funt.       modo  perfonis  fieret  iniuria,  ^^6.  claudicarct  ipfa  doctrinas  ma- 

ieftas.    Rcclamant  illi;  fed  quid  iuuatjobfccro,  ad  hancrupem 

i.^rzumen-    J^^piuB^^^^^^^^"^  cnim  efficicnt  quin  ficuti  omnibus  Apoftohs 

tum.  eiufiJem  Euangelij  iniunftafuirpraedicatio ,  ita  etiam  commu- 

Watt,is.2o.   nicec  hgandi  &  fi)luendi  poteftaEC  inftrufti  fueiint.     Chnftus 

'      (in 


DS       EXTBRN.      MED.     AD      SALVT.  ^^j 

^inquiunr)  Petrurn  Ecclefisevniuerfse  principemconftituit,quu  Matt.18.20o 
^arurum  le  lUi  promiiic  clauts.  Acqui  quod  vni  tunc  promifir, 
^libi  reiiquis.fimul  ommbus  confert ,  &  quafi  in  nianum  tradit.  Iph.^o-  2?'  .. 
Si  idem  iurisconccnbm  eft  omntbus  quod  vni  promiflum,quii  in  ^•^^g^^^^'^''^ 
re  erit  ille  collegis  rnpcrioi?  In  eo,  inquiunt,excellic,  quod  &  op  /j,    '      r-' 
communiter  &  feorfui-n  accipit:quod  aiiisnon  cjaturnifi  in  c6-  cyiriani  & 
mune,  Qu,id  fi  cum  Cypriano  Sc  Auguftino  refpondeam  ,  non  i-  ■S^u^ufiiniy  fuv;. 

•  deo  id  feciiie  Chriftum  vt  iiominem  vnum  aiiif  pra:ferret,fed  vr  lertoreminter-' 
Ecc!e(i^  vnicatemiic  commccdaret^Sic  enun  loquuur  Cypria-/'^^^'"'"'*^'" 
nusjn  pCifona  vnius  iiominis  Donnnum  dedifle  omnibus  cia-  oe   fimpi 
ues,vc  omnium  vnitatemdenorarer.  lioc  itaque  fuilTerel^quos  prxlat. 
quod  erai  Petrus  pad  conforrio  pra?ditos  &  iionoris  &  potcfta- 
tt5>:fcdeKordium  ab  vnitarefieri^vt  Ecciefia  Ciirifti  vna  moftre-  ..        , 
tur.Auguftmus  vero,  Si  in  Pctro  non  elTet  Ecclefias  royfteriumj  Homil.  im 
non  et  diccrct  Dominus^Tibi  dabo  ciaues.fi  enim  iiocPetro  di-  loh.so. 
<5tum  eft,non  fiabet,  Ecclefia  ;  {{  aucem  Ecclefia  liabet ,   Petrus  Horml.  n, 
quandociauesacctp'r,EccIefiam  cotamdefignauir,EtaIibi,Q_Lu  jjomii  i-^^-l 
in;err,ogati  elTcntomncs,  foiusPetrusrcfpondet,  Tu  esCiiri- 
ftus:&  ci  d!citur,T:bi  dabo  cldUes,  quafiligandi  &  ioiuendi  fo- 
iusacccperit  poreftatem:quum  &ii!ud  vnus  proomnibus  dixe- 
rit,&  hoccum  omnibus,  tanquam  perfonam  geiens  ipfius  vnf' 
tacis,acceperic.  Ideo  vnus  pso  omnibusj  quia  vnitas  eft  in  omni- 

\  bus. 

5:    At  illud,Tu  esPetrus,  &  fuper  iianc  petram  a^dtficabo  Ec-  Matt.16  is, 
clcfiam  meamjnvjfquam  alteri  d;dum  iegirur.  Quafi  vf:ib  aliuJ  E-pH-^.zo. 
de  I^ctro  illic  Cliriftus  pi^dicei  quam  quod  PauJus  &  Petrusi-  ^•^■^^•-•5- 
pledeomnibusClujftianis.  llle  enim  Ciinftum  iapidem  fum- ±^'^;'"'^'''* 
murn  &' anguiarcm  racit.in  qi:o  luperitiuantur  qui  crtlcunc  in 
templum  ran<^um  Dcrnino  h^c  nutem  ros  lapicesviuos  elle  iu- 
bct.qui  iilo  cic6o  &  pretiofo  iapide  fundati  h^c  iunftura  &c6- 
pnginecumDeonoftro  &  inrer  nc.scoh:rre3inus.Ilir(inqu'Uf)  infl^wtia,»     .1 
prsE  aliis-quia  pcculiaritei  nomc!.  Isabet.  Hunc  certehonorem  ^/^.i./^fr  fe«-.'\' 
Petro  iibcnter  coocedo  ,  vt  in  sedificio  EcciefiiC  inter  primos  cejuonem. 
coliocecur:vel  ((\  Iioc  quoque  veimt)  j.-rimus  cmniura  fiJeiium: 
vcrum  vt  prmiarnm  in  alios  cum  liabere  f  x  co  deducant,  non 
permirtam.Quscenim  eft  ifthajc  ratio  colligcn-i.PAlios  fcruo- 
re  ftudij.doflrina  animi  magnitudinr  pr:sccdiC:ergo  potelTattn?      , 
in  eos  habet.  Quafi  vero  nomeliori  pr2?rextu  coiiigere  iiccat,  \°'^-^^'^-  40« 
Andream  efte  ordine  priorem  Petro,quia  tempore  ipfnm  ante- 
ceflic,&  Clirifto  adduxit.  fed  iiocomitro.     Ptioresfane  habcac  7?,/?,.-,.^^^  ^,- 
Petrus:muItom  rnmen  intereft  inter  honorem  ordmis  &  pote-  ftmdioiitm  or 
ftatem.  Videmus  Apoi^ioIoshocfnePcrio  detulifte  vrjncoeiu  ^'-"^^  crpote- 
verbafaccrec,&  quodammodo  prae'r;t,rererando,hortado,mo-'^^^'** 
iiendoifcd  de  poteftate  niiiii  omnino kg!mus. 

Ddd    j 


CAP.  vr. 


I  N  S  T  I  T  V  T  I  O  K  I  S     L  I  B.    H  I  I. 


aperiens 
Matt,  16.16 


i,Cor.3.u, 


5.Urgumenth.     6   Quanquain  nondum  in  ea  difputatione  fumus^tantum  ho<: 

^'^^^''^•^^"^'*'inpr*ercntiahabere  volo  nmiisfutihcer  eosargumenrari^quum 

^quiidicitw     ^"^^^^^ P""  nomineimperiwm  in  Ecclefiam  vniuerfam  ihuere 

juper  h.mcpe-  volunt.Nam  illsE  veceies  ineptia?,quibus  fucum  inicio  facere  re- 

tr^m  adificabo  tarunt,relaru  quoque^ncdum  rvfutacione  indignx  funtjn  Pctro 

EccUfiam.      fundatam  elfe  Ecciefiam:quia  uidum  lit.Super  hac  Pctram,  &c. 

-R^jponfio  fen-  ^^  nonnuHiex  Patribus  ficexpofuerunt.Sed  quum  reclame^  to- 

aperiens.         '^  Scriptura,quid  corum  auihontas  aduerfus  Deum  prsetendi- 

tur?Im6quiddeverborum  iil:orumfcnru,quafiobfcurus  ficauc 

ambiguus,certamus;quumiaihiidici  queaimagis  liquidum  nec 

eertum?  Confeflus  eracPetrus  fuo  &  fratium  nomine  Chn.ftum 

efie  Fiiium  Dei.Super  hanc  pctramajdificat  iuam  Ecclefia  Chri- 

ilus;  quiavnicume{t,viaic  Paulus  fundamentum  pr^terquod 

ftatui  aliud  non  potcft.    Ncque  liic  Patrum  authoritatem  ideo 

repudio  quia  eorum  tcftimoniis  deflituar  ad  probandum  quod 

dicoji  citarelibeat  :fed  quemadmodum  dixi ,  nolo  de  rc  tam 

clara  difceptando  fruftra  moleftus  eflTt  leftoribus^prsefertim  quu 

h^c  res  a  noftris  hominibus  fatis  diligenter  pridem  tiaftata  & 

explicaia  fuerit. 

Huim  refpon-      7    Et  tamcn  feuera  nullus  quxftionem  hanc  foluere  melius 

CicnU  canfiima.-  poteft  quam  Scriptura  ipfa ,  fi  locos  omnes  conferamus  vbi  do- 

''''""'"^'^^^^"cetquidmunerisS:  poteitatishabueritPetrus  inter  Apoftolos, 

ptt.r/t   teftimo-  A         -         rt     ■  \  ■         c  1    •    r  -r» 

ntjs,  qua  euin-  ^iuaiiccr  fc  geilerit^qualiter  etiam  rueric  ab  iphs  acceptus.  Per- 
cAnt  Petrum  currc  qoicquid  extat:nih)l  aliudreperies  quam  fuiffe  vnijm  cx 
fiitfie  a//o>-«w  numero  duodecim,paremreiiquis,&focium,  non  dQmmuni. 
^pedolorurn  Refert  quidem  ad  concilium  fiquid  facicndum  e{l,&  quid  fadu 
opus  iic  admonet :  fcd  alros  fimul  audit,  nec  locum  tanium con- 
.cedit  dicend^E  fententi^e ,  ied  atbiirium  ill:s  permittit :  vbi  fla- 
tuerunc  ,  fequitur  &  obtemperat,  Quum  adPai^ores  fcribic, 
non  mandateximperiojquafifuperior;  fcdcollcgas  fuos  facic, 
&  comitcr  hortatur,  vt  mter  aequales  iieri  folet.  Quum  accu- 
iacur  qudd  ad  Gentes  ingreifus  fuenc ,  etiamfi  id  fic  immerito, 
refpondet  tamen  &  fefe  purgat ,  lulTus  a  coUegis  ire  cum  lo- 
hannein  Samariam,non  dettedat.  Quudtum  mittunt  Apo- 
floli ,  eo  declarat  fe  minime  eum  habete  pro  fupcriori :  quod 
obfequitur&lcgationcmfibi  mandaia  fufcipir,  eofatetur  fibi 
cum  illis  efle  focietatem,  non  aduerfus  eos  imperium.  Quod  fi 
nihil  iftorum  cxtaret,  vna  tame  epiftoh  ad  Galatas  omnem  du<» 
bitationem  eximere  nobisfacilepoceft:vbiduobus  fere  capici- 
busnihil  aliud  contendit  Paulus  quam  fehonoreApoftolatus 
Petro  eife  pareni.  Hinc  commemorac  fe  ad  Petrum  veniife» 
nonvtfubiedionemprofiteretur,fedtantum  vt  teftatam  om- 
nibus  facerec  doftrinx  confenfionem.  Petrum  quoque  ipfum 
nihii  cale  poilulaifc  ,  fed  dedifle  fibi  dextram  focictatis  vt  com- 
niunitei:  ift  vinca  Domini  labotcnr.   Sibi  non  minorem  gra- 

tjara 


parem  &  fa~ 
ciumjton  do 
minum, 
Afl.lS.  5. 

X.P«t.5.  I. 

Ibid,8.i4. 


Gal.i.iS.& 

2.8. 


DE    extErn.     med.   A6    s  a  t V  t.'  i^4  \  ' 

tiam collatam  efseijQcer  Gentes  «juamPetiointet  Iuda?os.  De- 
i^ique  quum  mTnus  fideliter  agetet  Petrus  ^fuifse  a  i\  corrc 
<flum,&  reprchenfioni  paruifse.  Haecomnia  palim  faciunt  auc 
fuifsesBqualitatem  intec  PaulumSc  Petrum,auccerte  nihilbpJus 
potcftacisfuirsePecro  in  reliquos  quarn  ip(i  in  illum  habuerinr. 
Atquiid,ficutiiam  dixi,  cxprofcTso  agitPaulus  ,  ncquisfibi  iii 
Apoftolacu  veiPetrum  vcl  lohannemantefetat,  qmcoJlcgsB  c- 
rancnon  domini. 

8    Vci  iim  vc  de  Petro  iiJis  concedam  quod  petunr,  fuifse  {tU  Et  quarrmh  a- 
lictc  Ap.iftolorum  principcm,&  digoicate  reliquos  anicceliuif  ^'qn^  dtgnitatsi 
le;  non  eft  tameu  caufa  cur  ex  fingulari  exemplo  vniuerralem  y^^^^^^^^pojio 
facianc  rc:pu]am,  &,  quoti  femei  fadumfuit,  ad  perpetuitatem  %/  ^^«^  "«'* 
traiianr  ;quum  longc  diuerla  hcratio.  Vnus  inter  Apoftolos  wjt»  7?ow.t«- 
fuminusfuit  ;  nempe  qoia  pauci  crantnumero.  Sivnusduode-  tificU primatii 
cim  hominibusprsefuit,an  propterea  confequetur,vnumdebe- '"  omneshrbit 
recentum  miJiibufihominumprarfici  ?  Quod  duodecim  vnump^^^'^'**  ^ 
habuermt  intci[ fe  qui  omnes rcgeret ,  nihil  mirum.  JFIoc  cnira  rritlmat" 
fert  natura.hoc  liominum  ingenium  poftulat ,  vt  in  quouis  coe- 
tu  ,  cciamfi  jequales  fint  omncs  peteftatc  ,  vnus  tamen  fit  veluti 
moderator  in  qucm  alijrefpicia-t.  Nulla  eft  curiafineconfu- 
le,  nuilusconf  (sus  iudicum  finepretore  feu  qu2fiiore,colIe- 
gium  nulium  fine  prffedo  ,  nuila  6ne  magiftro  focietas.  Sic 
nihil  abfurdi  efset  ti  fateremur  Apoftolos  dctuiifse  Petro  talem 
primatum.Sed  quod  inter  paucos  valet  ,non  protinus  trahen- 
dum  eftad  vniuerfumorbem  terratum,adquemrcgendumne- 
mo  vnus  fufticit.Atqui  illud  (inquiunt)non  minusin  natur^  v  ^  ^rpimtti»^ 
n:uerfitate  quam  in  finguiis  partibus  iocum  habet,  vtfit  vnum  '^fi"**^*f^^'^<^ 
fummum  omnium  caput.EthaiusteijfiDeo  placet,  probatio 
liem  fumunt  a  gruibus  &apibus  ,qua2  fibi  ducem  vnum  ^^tli\ftiT>t§h<,nfio,exe~ 
el.'gunt,non  plures.Rccipiofanequ^  profuerunt  excmpla  :  i'c6pluminpmtifi^ 
dn  ex  toco  orbe  confluunt  apes,  vt  regem  vnum  eligant?  fuisal-  "^  ^ppofite 
tiearibuscontent^ifuntregesfinguli.  Ita  in  gruibus  vnaquaeque'"''^"*'''* 
careruapropriumTcgemhabet.  Quidinde  aiiudeuincet  quam 
finoulis  Ecclefiisdebere  fuos  Epifcoposaitribui?  Ad  cixiilia  de- 1'^^^'^  ^]^-^^ 
indeexempJanosvocant,citant  Homericum  illud  ,  Otfx  tt-yti-^liT^onfiii, 
inwH.uQ^m^  &  que  eodem  fenfu  in  monarchif  Commendationem 
leguncur  apudprofanosfcriptores.Facilis  eftrefponfio.flon  e- 
riim  hoe  fenfu  vel  ab  Homer ico  ViyfsejVel  ab  ahis  laudatur  mo- 
narchiajquafi  vnus  dcbeat  lotum  otbem  impetio  regete:  led  in- 
dicare  voIunt,regnum  duos  non  capere:&  potcftatcm  (vt ait il-  Lucan.lib.i. 
Ie)imp3tientcmefsc  confortis. 

9  Verum  fir  fane ,  vt  volunr,  bonum  atque  vtile  orbem  to-  '^^•^-  gv-hir^ 
tum  monarchiacontineti:  quod  cft  tame  abfurdifTimum.  fed  ira  "^/^^"'c^"/*! 
i!i:non  tamen  proptereaconcedam  idipfum  in  Ecclefiae  guber-p^,^^  Vifiin- 
nationevaicic.HatyetcniasihClariftum  Ynicam  fuum  caputsmis-in £*(!*- 

Dd    rj 


CaP.VT.  INSTITVTIONIS     LIB.    111 T. 

fia  entm  chri-  fyi,  ^yi^^  principatu  omnes  inter  nos  cobsercmus,  fecundum  eC5 
iwitx^Ie^rX-i/l  °^^'"^^  ^  ^^"^  polirie  foiiuam  quam  ipfe  pr^lcrip/ic.  Inli- 
uit,cuius  t>oli-%^^V^  iraque  iniuiiamChrifto  faciunt  quum  eo  pr^textu  vo- 
tM  difertii  ver  luuc  hominemvpum  prsEGrsc  Ecciefi^  vniucife ,  quia  hcc  cspi- 
bu  prafcripta  ce  carere  non  poffir.  Chnftus  enim  caput  eft,  cx  quo  totum  cor- 
cTfmcs  feruos    puscompaduni  &  connexum  per  omnem  lunduiam  fubmi- 

acquiefcere  -{1       ■       ■    r  «  ■  •  r  r 

par  efi.  niltiationiSjlectinaum  operationem  m  menlura  cuiulq^  mem- 

Ephef.4.15.    bri  ,augmentum  coiporis  facit.  Videsvc  omnesmortales  /ine 

cxceptione  incorporecollocet,honorem&  nomcn  capitis  re- 

Jinquatvni  Chrifto?  Vides  vtfinguJis  membiis  tribuat  ccrtam 

menfuramj&finLtam  aclimitatam  fundioiiem  :  quo  tum  gra- 

ti2E  perfc^io  tum  fumma  gubernandi  poteftas  pcnes  Chriftum 

vnumreiideat?  Nec  meiacecquidcauillariroleanc  quum  hoc 

^'KArgJ.e  capiiWis  obiicitut ,  Chriftum  fcihcet  proprie  vocari  vnicum  ca- 

te  mttiifierialt.  put ,  quia  faa  auchoruate  fuoquc  nomine  folus  regnet :  fed  i-» 

ftud  nihil  obftare  quotr.inus  fub  ipfo  fit  alterum  caput  miiii- 

Til^on/io  I.     fteriale(vt  loquuncur  )  qucd  eius  vices  in  cc-riisgerat.  Vcium 

T  h  "   ^v  «,  ^^occauillo  nihilproficiunc  ,nifipiius  oftendcriuthocminifte- 

4.15.  ^5  '3   "^'""^  aChuifto  efle  ordinatuip..  Apoftolus  enim  tocam  fubmini- 

C0I.1.18.&     ftiationem  pcr  m.embra  d^tfufamefte  docec ,  victutem  ab  vno 

2.10.  illo  cxlefti  capite  fl^.iere.  Aut,  fi  quid  volunt  apertius,  quum 

Scriptara  teftcrur  Chriftum  elfecaput,  &  huncei  folihonoreni' 

vindicec,non  dcbet^ir,  alium  transfciri  nifi  quem  Chriftus  ipfe 

vicarium  fuum  fecerit.Atqui  non  raodo  id  nufquam  legitur,  ied 

refelli  abunuecx  multis  locis  poreft. 

1^/p.z.Pau'H.    10  Aliquories  viuam  Ecclcfia:ini.iginem  nobisPaulus  depin- 

in  '^^w^f"^'«  git.  Devnocspitenullaillicmentio.  Quin  potius  ex  eius  de- 

fie^^cTpauhifiis''^?^^'^^'^^^^^^?^^^^^^^^^^  ^  Chriftiinfticuticne  id  efle  alienum. 

TrwHjfierialts     Chfiftus  afccnfu  fuo  vifibilcm  fui  pi;£fentiam  nobis  abftulit; 

nnllam  feciffe  ?Ac(^nA'n  tamc  vt  impleret  omnia.  nunc igirui  ipfum  adhuc  prx- 

Tnentionem.      fenccm  habct  Ecclclia,  &  fempcr  habituta  cft.  Ratioriem  qua  fe  , 

phe.4.10.    e?chibetdum  vulc  Paulusoftcndetc,  adminifteria  quibus  vcitur 

jj    ^  •T-7-C7^  j^Q^  reuocat.  In  ornmbus  nobis  (  inquit)  eftDominus  ,fecun- 

dum  raenfuram  graii^equam  vnicuique  membcocontulit.  Ideo 

conftituit  alios  quidem  Apoftolos,  alios  verb  Paftores ,  alios 

Euangeliftas,alios  Doflr.res  j&c.Cur  non  dicit ,  vnum  omnibus 

pr^fecifl"e  quivices  fuasgererecjld  enim  locus  maximepoftu- 

Jabat  ,nec  vUo  modo  dtbuit  omitti  ,  fi  verum  cflet.  Chriftus 

( inquit  }  nobis  adefl.  C^omodo  ?Per  minifterium  hominum, 

quos  gubernanda:  Ecciefi^  prasfecit.  Cur  non  potius ,  per  capuc 

minifteriale ,  cui  vices  fuas  maudauit  ?  Vnitatem  nominat :  fcd 

inDeo&in  Chriftifide.  Hominibbs  n:hiltribuit  niii  commu- 

neminifterium,&  vnicuique  modumparncularem.  Curinil- 

Ephe  4.4.     Iacommendacioncvnitatis,poftquam  dixerat  vnum  corpus ,  v-. 

nuni  Spi^itum,  vnam  fpem  vocatiunis ,  vnwu  Deum  ,  vftamfi.^^ 

dem 


DB      BXTERN.    MED.     AO      S  A  L  V  T.  39^»  , 

fiaem,vnumBaptirma,non  etiam  continuo  addidicvnum  ^um|^,f^„^;^cr»a- 
fnumPontificem,  oui  Scclefiam  in  vnitate  contmeat?  Nihi    r^.uK  Ube  *. 
enimapciusdicipoterat,  fi  quidem  itares  haberet.  Expenda  jpergtmt  To^. 
tur  diligenter  locus  lile.  non  dubium  quio  repr^fentate  \\hcttpc^^ 
penitusvoluerit  facrum  &  fpiiituale  Ecciefias  tegiroen,  quod 
pofteri  hierarchiam  dixerunt.    Monarchiam    mter  tnmiL^oj 
non  modo  nullam  ponic ,  fed  etiam  indicac  nullam  effe.  Non 
dubium  eft  etiam  quin  modum  coniunftionis  exprimere  vo- 
luerit,quofidelescumChrifto  capite  coh^rent.  ilhc  non  mo- 
donullijtn  minifteriale  caput  commemorat  ^ledoperationem 
finpulismembns  particUlarem  attribuit ,  pro  modo  grati^  v- 
nicuiquedilUibur^e.Neceftquodde  comparatione  c^leltis   & 
terren:shierarchixrubtilirer  Philofophentur.  namnecdeil.a 
tutum  eft  vicra  uiodum  fapete  :  &  in  hac  conftuucnda  non  a- 
lium  [ypum  fcqui  oportec  quam  Dommus  ilpe  fuo  verbo  deli- 


neauic. 


II  'i;,n  vtalterumillislugiar.quod  nunquamapud  ^^^^s  ^^J^^n a-_ 
hommesobtinebant,ficccnfti:utum  in  Pcrro  Ecckfi^  ^''"^^  Vficcr^ep  ca. 
tum,vcperpcrua  fuccefhone  femper  mancret :  vnde  tanien  ^'  p,,tr^imfierU- 
uincfnt-fedemRom.^itacollocatam,vc  quicunque  (itvrbis  il- /.,,,, ^r,.yiT<:- 
lius  Epifconus,  oibi  vniuerfo  pr^^fideat?  Qno  lute  hanc  loco  di-  tro  nomcn  hoc 
omtatem  alhgant^qu^  fine  loci  mentione  data  eft  ?  Petrus ,  m-  ^^i;;;^^;;^^ 
quiun:,RomSvixic,&mortuuseft.  Qu,d  Chnftus  ipfe?  nonne  f- _;^'^^._ 
Hierofclymis  funaus  eft  Epifcopatu  dum  vixit,  &  mor  endo  ^^^^Y.wr««* 
facerdotn  munus  impleuit  ?  Pfincepspail:otum  ,  lummus  Epi-  ,jiSrgo  T^oma 
fcopus,  capuc  Ecclefi^,nonpotuit  honorem  loco  acquirere:  «.  ScdefPe- 
Petrus  loge  ip(a  inferior  potmt  >  N6nne  func  mept.^  ^ft^  ma-  -^^^«^ 
cis  quam  pueriles  ?  Chnftus  honorem  primatus  coniuht  Petio:  ^^ 
PetrusRomefcdit.Erc^oiUiccoUocamtfedeiu-pnmatus.Nem- 
pehac  rntione  fedcm  primatus  debuerunt  ohm  Ifraeltas  con- j^g^^j  2^  j 
fticuereindeferto,vbiMofesfummusaoaor&  Ptinccps  Pro- 
phe^ornm  miniftcriofuo  fanauscrat,  &  mortuus. 

iz    Videamus  tamen  quam  eleganter  raiiocmentur.  Petrus  ^^,^;^. 
inquiunt,  princpatom  liabu.t  imer '  Apoftolos.  Ergo  Ecclefia  7^#  ^u.e:, 
Inlua  fjithoc  pr-^legijhabere  dcbet.  Vbi  autem  prm.uin  ^;^-- 
fcdic^  Antiochi.Tjnquiunt.  Ergo  Annochcna  tcclcfia  prima:u  ^.^^.^^^^^  ^^. 
fibi  iure  v-ndicsr.Patentur  fuifte  olim  primam  :  fedl  ettum,  m^  ^^^^^   ^„-^^^ 
demiorando,RomamtranftuhlTe  ouem  fecum  honorcm  aiin- tur^defcrfndr, 
lerar.  Erar  enim  fab  nomine  MarccUi  Pap^  ad  Presby  teros  An  efcprcbat. 
tiochenosEpiftoIa,vbi  fic  loquuur.PerrUcdes  inino  apud  vos  '-^;^- 
fuit,qu.'epoftea,iubenteDomino,huctranriat?  ek   i>K  Antio-  ^^^,^^^^ 
chena  Ecclefia .  qua:  olim  prima  emcRomanp.ceffit  fedit.  Ve- 
rum  quo  oraculo  habuerat  bonus  iUe  vir  ,  Dominum  fic  lu^ 
fifse>Na  fi  iure  definienda  Cn  hec  caufa^necefse  eft  refpondeanr, 
vdiotnc  piiuUcgium  hoc  pci;fonaleefse,anreale,an  mixtumH 
"^     -  X  .  Ddd    m 


CAP.  V^»  XNSTlTV^ioNI  S     tlB.     11  Tt. 

yiiterartjtA*  Vtiu  cnlmfix histribus effeoportet.Si dixerint  perfonalcj nihil 
ifmmattca,     igitur  adlocum:  fin  reaIc,ergo  vbifemel  datum  eft  loco  ,  non 
adimiturpropter  peTfonaevel  mortem.  veldifceflum.Supercft  ^ 
igifur  vt  mixtum  efle  dicant.  tunc  autem  non  fimplex  eric  loct 
confideratiQ,nifi  perfonafimulrerpondeant.  Eliganc  quicquid 
Volcntjptotinus  inferam,&  facile  euincam  ,  Romam  nuUa  ratio- 
ne  piimatum  iibiarrogare. 
Tertiarejpo/lo.     ij  Efto  camcn  ;  tranflatus  fuerft  (  vtnugantur)  primatus 
fonfficm  ad  Antiochia  Romam  Cur  tamen  non  retinuit  Antiochia  fecun- 
abfwda  dedu-  dum  locr.m  ?  Nam  (^  idco  primns  habet  Roma,  quod  illic  vfque 
'■'^^'  ad  extiemum  vitse  fedit  Petrus.-cui  iVcundce  potius  dabuncuc 

quam  vbi  fedem  pnmam  habucrar?Q[:i  faftnm  efl  igitur  vt  An- 
tiochiam  Alexandria  praecedcret?  Qui  conuenit  difcipuh  vnius 
Ecclcfiam  ioperiarcm  effe  fcHe  Petri  ?  Si  cuit]ue  Ecclefix  pro- 
fund^.r.orisfuidignir^tehonor  debetur,qutd  dereliquis  etiara 
Ecclehi;.  dicemus?Pauiusnomin3t  tres  qui  videbantur  colum- 
.  naj  efle,  Iac»bum,  Pccrum  &  Tohaonem, fi  in  honorem  Petri 

.•■">'     Romanae  fedi  primus  locuv  tribuitur,  nonne  proximum  &  ter- 
tiiim  mi  if  n.ur  EpHefina&  Hierololymitana  ,  vbi  federunt  lo- 
Iiannes&  licobu^?  Aiquj  inrer  Patriaichas  vltimutn  locum  ha- 
buirohrnHierofolyma.  Ephelus  nc  vkimoquidem  anguloh^e- 
rere  potuit.  Prsetevi^as  funt&  aliae  Ecclefi^e ,  tum  quafcunque 
fundauit  Paulus,tum  quibus  alij  Apoftoli  praefuerunt.  Sedes 
Marci,  qui  vnustantuTiex  difcipulisfuitihonorem  adeptaef^. 
Aut  pr|poftetum  illum  ordinem  fateantur  fuifTe;  aut  nobis  con- 
cedant  ,non  effehoc  perpetuum,  vt  cuique  Ecclefise  debcatut 
honorisgradas  quem  quifquc  fundator  habuicv 
^MAHAfefho.      ^^    Quanquam  quoddefefTionc  Petri  iuRomana  Ecclefia 
fio,Tetrum»o  f^feJ"unt,non  vidco  quid  fidci  haberc  debcat.  Certequodcft  a- 
fui/^e  Ef^ifopii  pndEufebium  ^prasfniffe  illicij.annos,  nullo  negotio  rcfelli- 
T^mannm  e-    lur.Conftai  cnim  ex  primo  &  fecundo  capite  ad  Gajatas  ,  c\xc{' 
uincens.  jgf  vipinti  annos  a  Chrifti  morte  fuifTc  Hierofoiymis ,  venifle 

deinde  Antiochiam  :  vbi  quandiu  fuerit  inccrtum  eft.  Grego- 
riusfeptem,Eufebiusautemi5.  annosnumcrat.  Atqui  a  morte 
Chrifti  vfquead  finem  imperij  Neronis  (fub  qoo  ipfum  c^fum 
fxijfremcmo»^ant)reperienrur  tantum  trigintafeptem  anni.  Pal- 
fus  cnim  eft  Dominus  fub  Tiberio  ,anno  impcriieius  decimo 
odauo.Si  vigintiannosdccidis,  quibus  habitaflTePetrum  Hie- 
rofolymisjteftiscftPaulus^reftabunrfeptemdccimad  fummum; 
quosntinc  *nter  duosEpifcoparus  partirioporter.  Si  diu  An- 
Roift.rj.i5^  tiochi^  moratus  rft,non  porut.  Romae  fedcre  nifi  per  exiguum 
tempus.  Quod  ipfum  clarius  adhuc  demonftrare  Iicet.  Scripfit 
PauIpsRom;:n  s^ex  itineie  ,  quum  Hierofolymam  proficifcerc* 
tur  ,  vbi  captus  fuit  &Romam  addu^^us.  Vetifimilc  ergo  eft, 
fpiftolam  hanc  quadaerimo  antc  fcnptaniefre  quam  Romam 

'  ■  venircr 


D  E     E  X  '    E  R  N.       M  E   D.      A  D     S  A  L  V  T.  39^ 

veniret.inicnuUa  adhucPetri  mentio:  qux  minimeomiftenda 
crat,(i  Eccle lam  iUam  rexiflet.Quinetiam  in  fine^dum  longum  Rora.rtf.  j. 
pioru  catalogu  recitat  quos  falutari  iubet,  vbi  fcilicct  omnes  fi- 
binotoscolhg!r,dePetroprorfusadhucfilei.  Ncquehiclonga 
aut  fubtili  demof^ratione  opus  eft  apud  fanioiis  iudicij  homi- 
nes.rr^s  enim  ipfa  &  :otum  epiftol^  argumentum  clamar,n6  de- 
buifiePecwm  prxterucfiRomxfuiffer.  ^  KefbQnOmis 

15  AdduciturdeindevinftusRomam.Exceptumfuiflfe^fra-  auan^nntl' 
tnbus  nacfatLucas.DePetro  nihil.Sctibitillincadmultas  Ec-  nnatio. 
clefiis:.  Alicubietiam  quorumdamnominefalutationcsadfcri-  Aft.iS.M, 
bit.non  vno  vetbo  indicat,  Petrum  illic tuncfuifle.    Cui  obfc- 

cro  credibile  erit,filerepotuifle,fi  adfuirt^et^ImoadPhilippen-  Philip.  2.20. 

(cs  ,   vbi  dixit  neminem  fe  habeie  qui  ita  fideliter  curet  opus 

Dominivt  Timoiheus,conqueritur  omnes  quxrere  quse  fua  i.Tim.  4.16. 

funt.  Ec  ad  eundemTirnothaEum  prauior  eft  qiierimonia.quod 

nullus  illi  adfuerit  in  prima  defenfione ,  ^t6.  omnes  eum  dereli- 

querinr.Vbitun!:  igitur  Petrus?Nam  fi  Romaefuiffeaiunt,quan- 

tam  ilh  ignominiam  inurit  Paulus>qu6d  defertor  tu(^rit  Euange- 

lij?  Siquidc-nidefidelibusloquitur  :  quiafubiungii:,  Deus  illis 

non  imputet.Qaamdiu  igitur  &  quo  tenpore  fcJimillam  te-  ^^■'^'P^^' 

nuitPctrus?  Atconflanseft  fcriptorum  opinio,  vfquead  mor-  ^^""j"  ' 

tem  Ecclefiam  illam  gubernafi^e.  At  inter  ipfos  ^c;  iptores  non 

conftat  quis fucrit  fucctlTor.quia  alij Linumjalij  Clemcntcm  fa- 

ciunt.Ec  mukas  abfurdasfabulasnarrant  de  dilputationc  inter    P^^  ^^^*  ^" 

eum  &  Simonem  magum  habita.  Nec  difllmulat  Auguftinus,  de 

fuperftitionibus  difputans,  ex  opinione  tcmereconcepta  mo- 

rem  Romse  inoleuifle^nc  eo  die  ieiunarcnt  quo  paimam  retulc- 

rat  Pctrus  de  Simone  mago.Deniquc  res  ilhus  temporis  ita  funt 

opinionum  variecate  implicirae  vt  non  temere  adhibeadafit  fi   lujp.i.per  co- 

des  ,  vbi  aliquid  fcriptum  legimus.Et  tamen  propter  honc  fcri-  cejfionem. 

ptorumc0nfenfum,non  pugno  quin  illic  mormus  fuerit:fed  E- 

pifcoptim  fuiffcpra-fertim  loneo  tempore.perfuaderi  nequeo.  '^''^■^*  ^'^°"fi 

Nequeid  ctiam  multum  moror  :  quando  telratur  Paulus  V<:m  p^a^iatm  t^ 

Apoftolatu  peculiariter  adludxos  pertinere,fuum  vefoadnos.  m. 

Proinde  vt  focietasilla  quam  inter  fe  pa^ti  funt,raf.aapud  nos 

fitjmo,  vtSpiritusfanftiordinariofirmaapudnosh.VDeatur,  in 

Pauli  Apoftolatum  magis  quam  Petri  rcfpicerc  nos  conuenit.fi-  (^ondufio, 

quidcm  ita  intereos  ptouincias  diuific  Spiritus  fandui^ ,  vtPe- 

trum  ludssisjnobis  Paulum  deftinaret.Nunc  itaque  fuum  prima-_ .. 

tum  alibi  quatrantRomanenfes  quam  in  verbo  Dei  vbi  ininimc 

fundatus  inuenitur.  ?.^rg.Vnita-i 

16  Ventamus  nunc  ad  Ecclcfiam  veterem ,  vt  paUm  quoque  £ccie/ix  aliter 
fiat,ciusfuftVag!o  nonminustemere  &  falso  fuperbirc  noftros  <^°"''"^''*"f" 
aduerfarios,quamteftimonioverbi  Dci.    Quum  itaquefuum  ^5'-^  ^"^'^ 
illud  axioraa  iactant,ncn  alitei  continert  Ecclcfis  vnuatcm  ,„  urru  Cus/y 

Pdd    iiij  '^ 


CAP.    VI»  I  N  S  TIT  VTIO  NIS     LIB.     llll. 

fnum  cAput    qu^m  Ci  vnum  fit  in  terris  fupremum  caput ,  cui  membra  omnia 

i^uod  veteres    pareant.id  oque  Dominum  Petro,&  deinde  fucceflionis  iure  fe- 

'^mmum  E'  jj  }^o,p3p^  ciedifle  primatum,  vt  in  ea  vlqoeati  finem  refideat; 

az^^^oue^Jn.      afferunt  ici  iuifie  ab initio  lemper  obferuatum.Quoniain  autem 

7^j^o«/o  i.o/?^""iultateftim' niaperperamdetorqucnt  ,  hoc  primuni  pr^fari 

dins  tres  cau-  volo,me  non  negare  quin  magnum  Romana?  Ecciefise  honorem 

f*s propter  ^uaj  vbique  dcfeiant  veteTcs,rcucrcnreic]ue  de  ea  loquantur.  Quod 

-veures  magnu  ttjbus  maxime  dec3ufisfieriatbitror.  Opinioenmiilla,qua?  ne- 

itfi   Tiema^J'  ^^cio  quomodo  inualuerar,fundatam  &  cortiiutam  eam  fuifle  Pe- 

kitHlermt, '■     fri  n^inifteno,ad  conciliandam  gratiam  &  authoriratem  pUiri- 

mum  valebar.itaque  in  occidenre  ft  dcs  Apoftolica.honoris  caii- 

ia  vocabarur.Deinde  cum  illic  cflec  caput  imperij,  &  hac  ratio- 

iie  credibileeflTetjprseftantiores  tum  doftrina,rum  prudent!a,tu 

peritia,  &muirarum  rerum  vfu  ,  viros  ilhc  efl^equimahbi  vf- 

quam.eius  rei  merito  habebatur  ratiojne  &  vtbis  nobilitas  &  a- 

liaetiamDei  dona  multo  excellentiora  contcmni  viderentur. 

AcceflTit  ad  hxc  &  tertium  ,  quod  quum  Oiienrales  &  Gra?c^ 

Ecclefi^.  Afr)caniE  etiam  ,  mulcis  opinionura  ditTenfionibus  in- 

ter  fe  tumuhuarentur^h^ec  fedatior  aliis  &  minus  tuibuleta  fue- 

rit.Itafadumeftvtpij  &fan5:i  Epifcopi.fedibus  fuis  pulfijilloc 

fc  veluti  in  afylum  aut  pottum  qucnd.'*m  {x\>q  reciperenr.Nam 

quo  minus  acuto  &  celeri  ingenio  funt  Occidentales ,  Afiaticis 

&  Afris,eo  etiam  funt  rerum  nouarum  minus  cupidi.  Hoc  ergo 

Romanas  Ecclefiae  plurimum  sddidit  authoritaiis,  quod  non  ita 

dubiis  illis  tcmporibus  tumuhuata  cft  vt  reliqua?  ,  ad  doftrina» 

femel  tcaditzefuit  aliisomnibus  tenacior.  quemadmodu  melius 

ilatim  explicabimus.  Has  inquam  tres  ob  caufasnon  vulgari  in 

honorehabita  fuit,&  multis  prjedaris  veterum  teftimoniis  c6- 

mendat.i. 

't^.^.devm-     jy    Vcf  um  quum  pnmatum  indc  &  fummam  in  alias  Ecclc- 

11'/^  ^'„?^'^,^^  fias  poteftatemeiaftruerevolunt  noftri  aduerfarij,  nimis  pcr- 

vttere$>nullK  pcram  (vt  d)xi)faciunt.Qu,od  vt  melius  conftet,primum  breui- 

ra-,nm  ■pnraa-  ter  oftendan\  quid  dehac,quam  tantoperc  vrgent,vnitate  fen- 

tnm  Ecclefia    ferint  vcteres  Hieronymus  ad  Neporianum  ,  poftquam  multa 

y^mAn^tn  a-  vnitatis  txempla recenfuit,defcendit  tandcm  ad  Ecclefiafticam 

UihnncZnore^'^^^^'^^^^'^'^'  Singuh,inquit,Ecclefiatum  Epifcopi,  finguli  Ar- 

'i:-a  Chri^o-v-  chipresbyceri.finguli  Archidiaconi  ,  &omnis  ordo  Ecclefiafti- 

iitutrfalu  £"c- cusfuisreftoribusnititur.    Hic  loquitur  Romanus  Presbyter, 

vli/U  captti    vnitatfjm  in  ordine  Ecclefiaftico  commendat.  cur  non  comme- 

defcrentts.      nioi ar.,  vno  capitc,  tanquam  vinculo ,  omnes  inter  feEccIefias 

eflccolligatas?  Nihileratquod  pr^fenticaufiemagis  feruiret: 

.,,     ^^^     ..     hec  dici  poteft  obliuionefadrri  vt  pn-eterierit.nihilenim  fecif- 

Pi  liVorum.'  ^^^  hbentius  fires  pafla  eflet.Vidititaque  procuidubio,iIlamef- 

fe  veram  vnitatis  rationem  quam  Cyprianus  puicherrimc  de" 

fcnbit  his  veibisjEpifcopaius  vnus  eftj  cuius  a  firgulis  in  folidii 

pars 


DE        EKTERN.        MEO.        AD       SALVT.  ^^7 

pars  tenetur:§[  Ecclefia  vna  eft,quse  in  multicudine  latius  incre- 
menco  foecunHitacis  extenditur.Qno  modo  mulii  radij  funt  So- 
lis,&  lumen  vnum.&  rami  arboris  mulri,robur  aucem  vnum,ra- 
^ice  cenaci  fundatum  :  &  qao  modo  de  fonte  vno  riui  plurimi 
dcfluunt,&  numcrofiras  liccc  djfrufa  vidtacur  cxundnntis  copias 
Jarciiate,vnitas  tamen  feruatur  inregra  in  origine:fic  &  Ecclefia 
Dom'ni  hice  peifufa  per  rocum  orbem  radios  fuos  porrigic,  vnu 
Jumcn  tamcn  eft.quod  vb:que  diftanditur  ,  nec  vnitas  corporis 
feparaturrramos  fuos  per  vniuerfum  orbem  extendit,  perfluen- 
tes  largi tur  riuos:vnum  tamen  caput  eft  &  vna  origo,&c.Deinde 
adulterari  non  poteft  fponfa  Chrifti  :  vnadomum  nouit,  vnius 
cubicuh  fanditatem  cafto  pudore  cuftodit.  Vides  vc  Chrifti  v- 
niusEpifcopatuni  vniuerfalem  faciat^qui  totam  fub  fe  Ecclefia 
C3piat:illiuspartes  in  folidumabomnibusteneri  dicat  qui  fub 
hoccapiteEpifcopatu  funguntur.Vbi  primatus  fcdis  Romanse, 
/i  penes  Chriftum  fohim  integer  refidet  Epifcopatus ,  a  fingulis 
pars  eius  infolidiu-n  tcnecur?  Hxc  eo  pcrtinent  vt  obiter  intel- 
Jioac  Iedor,axioma  illud  quod  Romanenfes  pro  confeflo  &  in- 
dubiofumtmt,devnitate  tetreni  capitisinhierarchia,veteiibus 
fuilTe  prorfus  ignotum. 


C  A  P  V  T    VII. 

De  ocordioO'  incrementis  Romani  Papatuiidonec  fe  in  hanc  allf- 

tudtnem  extulit  (jua  fjr  Ecclefi£  Ubertas  ofprejfa,0' 

omnis  moderatio  eiterfa  fuit, 

Partes  huius  capitis  quinque. 

Patriarchatus  a  fynodo  Nicena,deindc'a  Chalcedonenfe,  Ro  - 
mano  Epifcopo  tributus  ac  confirmatus  ,  minime  tanien  proba-. 
tus  a  ca;tcris  Epifcopis,fuit  Papatus  initium,  fe^fh.i.z,  3.  &  4. 

Deinde  Romana  Ecclefia  pios  erules  pra:lldii  caufa,impios  e- 
tiam  c6  confugientes  iniufto  patrocinio  fouens,iniquitatis  my- 
fterio  dedit  incremetum:tamctfi  tunc  neque  ordinatio  Epifco- 
porum,neque  admonitiones  vei  cenfur3f,neque  ius  conuocandi 
fynodus,  neque  lus  audiendarum  appellationum  ad  Epifcopos 
Roraanos  pertineret,6c  a  Grcsjorio  profana  iftorum  TnKutcpay- 
/uoOYn^»  d^T^^^^^^^^^^^^  fed.5.vfque  ad  14. 

Sequutafunt  certamina  poftTaurinenfe  conciJiu  de  Metro- 
politanorumauthoritate,&:  turpes  ill?  cofiiftationes  intcr  Con- 
ftantinopolitanum  &:  Romanri  Patriaichas,quibus  xixis  impurus 


CAP.    tlii  !  N  s  r  I  T  V  TI  O  N  1  S     L  I  B.I  1 1  r. 

latroPhocaSiBonifacio  procurante  imporuit,rc<T:.r4.ry,i5. 17.18. 

4  Bonifacii  malis  artibus  fuccelTerunt  horrcnd?  fraudes  a  rece-^ 
tioribus  eArcogitatac,8c  a  veteribus  Gregorio  prxfertim  ac  Ber- 
Jiardo,eArpreffis  verbis  damnatx,fe£t.  19.  20.21.  &  22. 

5  Tandem  numcris  fuis  abfolutus  ptodiit  Papatus  Antichrifti 
iedesjcuius  fedis  impietas,execTanda  tyrannis,5£fcelcrata  capi- 
ta  viuis  coloribus  dcpinguntur  a  ^s.fedionc  vfque  ad  finem  ca- 
pitis. 

rPrma  pats    IW^^^^i  V  A  n  T  v  M  ad  pf  itnatus  fcdislRomanj^  vetiifta- 

capitif.^uaPa  ^^SiWxj  teiTj,  nihil  ad  eam  ftabiliendam  habetur  aniiquius 

^otHfT^m.  e-  it^^^jl  decreto  illoSynodi  NicenaE,  quo  &  primus  intet 

aBw^mwf ^ffe-  ^\^^^^  Patriarchas  tribuitur  locus  Romano  Epifcopo,  & 

KicenavbTta- '  ■^^'^^^  fuburbanas  Ecclefias  iubetut  curare.  Vbi  Conci- 

iynenprimritn    ^^^^  ^^  ^"^^^  ipfum  &  alios Patriarchas  diuidit,  vt  fingulis  fuos 

ccum  minme  fincsafTignet:  ccrte  noneum  conftituitomniumcaput,  fed  vnu 

dtinet.  ex  prsfcipuis  facit.    Aderant  Vitus  &  Vincentius  lulij  nomine, 

qui  RomanamEcckfiam  tuncgubernat.iisdatuseft  quartuslo- 

cus. Obfecro  fi  caput  Ecclefix  agnofcercturlulius,  an  in  quar- 

tam  fedem  rciicerentur  cius  legati?  An  prxfideret  Athanafius  in 

conciliOjvbimaxime  eluccredebet  effigies  ordinishierarchici? 

Tmo  iHconciliii  In  Synodo  Ephefina  apparet  Coeleftinum  (qui  tufic  pontifex  e- 

fpuevtib.  ^^9  ratRomanus}  obliquoartificiovfumeffevt  fcdis  fu^  dignitati 

mJsTnuerit  ^^"^^^^*  ^^"^  quum  mitterct  illuc  fuos,  Cyrjllo  Alexandrino, 

*  qui  alioqui  praefuturus  erat,vices  fuas  mandauit.Quprfum  iftud 

mandatum,nifi  vt  quouis  niodo  nomen  fuura  in  ptima  fede  hae- 

rcret?  Sedent  enim  eius  legati  loco  inferiorc,  fententiam  intec 

aliosroganiur,fuoordine  fubfcnbunt:  interim  Alexandrinus 

Patriarcha  nomen  eius  fuo  admifcet.  Qnid  dicam  de  conolio  E- 

phefino  fecundo.-vbi  quum  adeflent  Leonis  Legati,  Alexandri- 

Ertcebtionis di-  ""'"^  ^^'"^"  Patriarcha  Diofcorus  velut  fuo  iutc  prxfidfcbat  ?  Ex- 

Litio..  cipienc  non  fuifle  orthotloxum  Concilium  a  quo  &  fanclus  vi^: 

Flauianus  damnatus,&  Eutyches  abfolutusjeiufquc  impietas  im- 

probata.    AtquumSynoduscogeretur,quum  feflione»interre 

Epifcopi  diftribuercnt ;  illi  certe  inter  alios  Romanx  Ecclefiae 

legati  non  alitcrquam  infando&Iegitimo  Concilio  fcdebat. 

Noncontcndunttamen  deprimoloco,  fed  eum  alteri  cedunt: 

Nectucdepri  ncquaquam  id  faduri  fifuum  iurecfiecrederenr.  Nunquame- 

ma  fede  Utem  ^jj^  puduit  Romanos  Epifcopos  maximas  quafque  conrentio- 

^'HlVtcT!^  ncs  pro  fuis  honoribus  fufcipere,&  hanc  folam  ob  eaufam  mul- 

Jmt.t,tfi  autem     •    A         e  •    ■    r  ■     ■,  ,-  1  t-      1    r- 

in  chalcedone/i  '*s  larpc  &  pcrniciofis  certaminibus  vexare  &  turbare  Eccleha. 
primum  locum  fcd  quia  videbat  Lco  nimisimprobumfore  pcftulatum  C\  lega- 
occuparmit ,  id  £  is  fuis  primam  fedem  ambiret,eo  fuperfedit. 
extraordinarta     j     Scquutum  eft  Chalccdonenfe  conciHum,  in  quo  primam 
rationefacum  fc^emlmpecatotis  conceflione  occuparunt  Romanje  Ecclefia* 


DS    EXTERN.     MED.    AD     SALVT.  J^l 

legari.Sed  h^^cforlTeexfraordinarium  prfuilegiu  Leoipfecon- 

^ceui  .namc)ji]m  'd  petita  Marcianolmperatorc,  &  Pulcheria 

Aupufta^non  ^ootcndit  fibi  deberi,fed  tantiim  prxtexit.  Orien- 

talc  ,qu',  Hphc (ino  concilio  prasfuerant,  tucbaffe  tunc  omnia  ,  & 

fua  p  feftate-.naie  abufos.  Quumitaqiiegraui  moderatore  opus 

effe  .ru  c  ei''-^  vcri/ini.lc,eos  qui  tam  leues  &mmultuarij  femel 

fuiffen;,3d  h.inc  rem  fcreidoneos,rogat  vtpropter  aliorum  vi- 

tium  &   incpritudiricm  ,  gubernandi  vices  ad  fe  transferantur, 

Qu,od  (i;)j?u!ari  priuilegio  &•  cxtraordmem  peiicurj  non   cft 

certecxcommuni  lege.  Vbihoctaniura  prsttxitur  ,  opus  efTc 

nouoalio  prx^dcquia  fc  malegeflerantprioresrconftac  neque 

antefuiif- fac^um,  requeperpetuum  efledebcrt  :fed  pra?fentis 

dunr:^at  prrci;!'  inruitu  fieri.  Pnmum  igitur  locum  habcc  in 

Chalccdunenfi  cornlio  Pontifex  Romanus^non  quod  fedi  hoc 

debearuf ,  fedquia    ynoclusgraui&  apto  moderatore  deftitui- 

tur,dum  ijquospi^efledecutrat  ,per  fuam  intemperiem  &Ii- 

bidmem  letQ  loco  cxcludunt.    Atque  id  quod  dico  fucceffor  ^eeafuecejfo^ 

Leonis  re  ipfa  comprobaijic.  Siquidem  quum  ad  quintam  Sy-  ribwinalijs 

nodum  Conftantinopolitanam  ,  quae  lon^o  poft  icmpore  eft  Condlijs eff  im 

habita,  legatos  fuos  mitrerer,  non  rixatus  tft  de  prima  fedc,  fcd  f'^^^^^^- 

Mennam  Patriarcham  Conftantinopolicanum  prefidere  facile 

palVus  eft.  Ita  in  concilio  Carthaginenfl,  cui  interfuit  Augufti- 

nus  ,  vidcmus  non  legatosRom.  fedis,  fed  Aurelium  loci  Ar- 

chiepifccpumprxfuifse.-quumtamenlisefser  de  Rom.  Ponti- 

ficis  autjiorirate.  Qu^inetiam  habitum  in  ipfalcalia  fuit  conci- 

Jium  vniuerfale,cui  Rom.  Epifcopus  non  incerfuic.  PraEcrat  ^quijeicnfe 

Ambrofius  j  qui  tunc  infigni  authoritate  pollebat  apud  C^fa,  concilium. 

rcm  nulla^illic  Ponnficis  Romani  fit  mcntio.  Ergo  tunc  Ambro_ 

fijd  gnitarefaftum  eft  vt  illufttioc  efset  Mediolanenfis  fedCj 

quamRomana. 

%    Quantum  ad  ipfum  titulumprimatus,  &alios  fuperbise  A'^f   emfmodi 
titulos,  quibus  nunc  mirabilirer  fe  iadat ,  non  eft  difficiie  iudi-  ^^'»'^  ^'»:  ^' 
carequando&  qualiter  obrepfetint.  Cyprianus  fsepememinit  ^'■^''^''^''^'"''*". 
Cornelij.  non  aho  nomine  ipfuminngnit  quam  fratns ,  ^^^  patres. 
coepifcopi  ,  aut  collegjc.  Ad  Stephanum  vcro  quum  fcribir,  Lib.cpi.  2.& 
Cornelij  fuccefsorem,  non  modo  cum  fibi  &  reliquisasqualem  Jib.4.  epi.  6. 
facir,  fed  durius  eriam  corapelIac,nunc  arrogantiamjnunc  infci-  Cap.47. 
tiam  ei  obiiciens.  Poft  Cyprianum  habemus  quid  de  ea  re  cen- 
fuerit  cota  Ecclefia  Africana.  Vetuit  enim  concilium  Cartha- 
ginenfe  ncquis  pcincep*  Sacerdotum  vocaretur,aut  primus  Epi- 
fcopus  :  fcd  tantum  primse  fedis  Epifcopus.  Quod  fi  vetuftiora 
monumeta  quis  euoluat ,  reperiet  communi  fratris  appellacio-  ' ^ 

necontentu  tuncfuifse  Rom.Epifc.Certequandiu  durauitEc- 
clefis  vcra  &  puia  facies,  ifta  omnia  fuperbiae  nomina  ,  quibus 
jnfolefcere  poftea  ccepic  E^omana  |^s,  ptotfus  crant  inaudita. 


C  A  ?.  Vil.'  iNSTITtTIONlS     L  IB.     1111. 

^oid  effet  fummusPontifex  ,  &  vnicum  Eccle/i^  in  terris  caput» 

nefciebatur.  Quod  fi  tale  cjujd  fumere  /ibi  aufus  fuiffec  Roma- 

nus  Epifcopus,  erant  cordaci  viri  qui  mox  eius  ftulticiam  repri- 

nierent.Hieronymus,quum  Romanus  eflet  Pr esbycer,  non  raa- 

lignus  fuit  in  prsedicanda  Ecclefise  fos  dignitate  ,  quancum  rcs 

&  temporum  fiatus  patiebaniur:  yidrmus  ramen  qualicer  ipfam 

Incpift.ad    qnoqjin  ordinem  redlgac.Si  authoricas  qna:ritur  (  inq.iit)or- 

Suagriiun.    ^is  maiorcft  vrbe.  Qj^id  mihi  profers  vnius  vrbis  confuecudi- 

nem  ?  quid  pauci'atem,dcqaa  ortun^  eft  fupcrcilium  ,  m  lcges 

Ecdefis  vindicas  ?  Vbicunque  fuent  Epifcopus,  fiue  Romse  ,  fi- 

ueFugubij,fii)eConftantinopoJi,fiue  Rhegij,  ciufdem   merici 

eft&eiufdem  facerdocij.  Potencia  diuic!a.-un1 ,  &  paupertatis 

Ctntra.greso'  humilitas  fuperiorem  vcl  mferiorem  Epircopum  non  faciic. 

j^lagnus.himc     4  E)^  t»tulo  vniuerlaus  Epifcopi,  Gregonj  demuni  cemporc. 

tittilu^  /erf/f^r^xortaeft  contcntio;  cui  occafioncm  priEbuic  ambino  lohan- 

impugnauitj     nisConllantinopolitani.Illeenim  (  quod  nemovnquam  alius 

quum  %7^o- tentauerat)fefevoIebatfacerc  vniuerfalem.  In  eaconcentione 

fus  ^o»^^»^';  non  cauTatut  Gregorius  fibi  iusadimiquod  in  (e  competeret; 

mp.tum  anibf  c    . /•       -  -  i  n      •  n»  r  •^f 

retyue  eu/»fi-  ^^d  tortiter  reclamat ,  appellacionem  elle  prohinam,imo  facri- 

timetipfl ^pro-^^?,^'^  , imo  Antichtifti  pra?nunciam.  Corruit  vniuerfa  Ecclefia 

frt^cfedu itireA^xtw  fuo  (inquit)fiis  qui  vniuerfalisdjcitur  cadit.  AliW,Tri- 

%'endicamt.      ftg  valdc  cft  paciencer  ferre,vtomnibus  defpedis,  fracer  &  coe- 

T^ia^^^A^(f  pifcopfis  nofter  folus  nominetur  Epifcopus.  Sed  in  hac  eius  fu- 

Confta.Au^"-  P^^^^^  ^uid aliud  nifi  propinquaiam  eflTe  Antichtifti  tempora 

cp.78.  eiufd*  defignatur  ?  C^uia  illum  videlicet  imitatur  qui  fpreca  Angeio- 

lih.  rum  focictace,  afcendere  conacus  eft  culmen  finguIaritacis.AIi- 

Imfd.Iib'e-  bi  Eulogio  Alexandrino ,  &  Anaftafio  Antiocheno  ,  NuIIus  vn- 

pi  .  80.         quam  deceflorum  meorum  hoc  profano  vocabulo  vti  voluic: 

.    .      ^.     quia  videlicetfi  vnus  Patriarcha  vniuerfalisdiccnr  ,Pacriarcha- 

^pj  S3.eiufd.  '■""^  nomen  ca^teris  derogatur.  Scd  abhc  noc  a  Chriftiana  men- 

li.Maiuicio*  ^^^^^  ^bi  vellcquempiam  arrogare,  vnde  fratrumfuorum  ho- 

Auguft.  cpi.  norem  ex  quantulacunque  parce  imminuar.  In  iftofcclefto  vo- 

i9^lih.7.      cabulo  confentire  >  nihilaiiud  quam  fidem  perdere  eft.Aliud 

eft,inquit,quodconferuada:vnitatifidei  5  aliud  quod  debemus 

Comprimendaselationi.  Ego  aucemfidenrer  dico  ouia  quifquis 

fe  vniuerfalem  Sacerdotem  vocac ,  vel  vocan  defiderat ,  in  ela- 

,        tionefua  Antichriftum  prarcurrit:  quia  fuperbiendo  feca^teris 

i.<5.epi.iS8.  pr^ponir.Itemuurfum  Anaftafio  Alexandrino,  Dixi  pacem  no- 

bifcum  haberenonpoHe  ,nifi  eiationem  fupeiftitiofi  ac  fuper- 

bi  vocabulicorrigcret,  quam  primusapoftatainucnit.  acq-,  (  vc 

dehonocis  veftriiniuria  taceam  )  fi  vnus  Epifcopus  vocatur  v- 

S^uanuU  Cen-  niuerfalis  ,  vniuerfa  Ecclefia  corruit  vbi  ille  vniuerfus  cadit. 

jiantinopoUta-  Qu^j  aufem  icribit ,  oblatum  fuifte  Leonihunc  honorem  iti 

^.;^'^jy*/!^J^^^  lynodo  Chalccdonenfi>nu|lam  habet  veri  fpeciem.  nec  enim 

m*vii  hdem   tak  quippia  in  adlis  illius  Synodi legiim:.  Et  Leo  ipfc ,  qui  mul- 

tis  epitt. 


DE    hxternts    MED.    Ad    salvtem.        59P 
tis  epiftolis  dccrctum  illic  in  honorem  Conftantinopolitan^  ^,^^^^^^.^^ 
fcdisfaclum  unpugnat  ,non  prsteriflec  proculdubio  hoc  argu-  ttentem  par*- 
mentum  quod  eratomnium  maximc  plaufibile,  fi  verum  fmf'  ret.mnfinebtr 
feriprumrepudiafle  quod  fibi  dabatur  :  &  homo  alioquihono-  rendoTjet^«di 
nsplusi^atis^cupidus  non  libentcr  ominiTet  ouod  ad  fuam  ]au- "« '"  <5«'--^- 
deni  facerer.  F.iKus  eit  ipitur  m  eo  Giegorius  quod  tituuim  iJ.u 
pi.icauit  fedi  Romana;  fuilfe  dclatu>m  a  Synodo  Chalcedonenfi. 
VI  taccamridiculumelle  quod  a  fan-fl-a  Synodo  profcdum  re- 
fljtur,&  fimuirceleftum.,profanum,nefandum,  fuperbum  &  fa- 
crilegum  nuncupac:im6  a  diabolo  excogitatum  ,  &  ab  Antichri- 
fti  prxcone  pubfcatum.  Et  ramen  fiibiiingic,  pf^eceirorcm  fuum  Li.4.epl,«:^. 
rccufalTcnc  dum  pnuatim  aliquid  d^rctur  vni,racerdorc?,  hono-  ^d  Maur-Eu. 
re  dcbito  priu.-iientur  vniueifi.Ahbi,  Nulius  vnquam  tali  voca-  3°|p°/"^*^^ 
bulo  appelbri  voluit,  nullus  fibi  hoc  temerarium  nomen  arri-  ii]^j[   ''^  * 
puit :  n'^  (i  m  Pont;hcarusgr3du  fibi  gloriam  fingularuatisarn-  Eufeb.epilL 
percr,hanc  fr^tribus  omnibus  denegaffe  videretur.  ThcflalonL 

%   Vcnio  nuncad  iurifdidiont-ra  quam  finecontrouerfia  re^T^^i-sficftnda, 
habere  m  omnes  EccK  fias  Ponr.fex  Romanus  airerir.  Scio  qua-  '«'«^^^'^«j.  %- 

,         ,     ,  ,.^  ,1  ■       r  ■  rnana jedu,i^ 

tx  luerint  ohm  de  bac  dircepcationcs.nulium  enim  tuic  tempus  p,.irnatur,,fdi 
quo  non  Romana  kdes  imperium  in  alias  Ecclefias  appetiue-  ^f^.«Wr<f,iS- 
rit.  Atque  hoc  loconon  erit  interrpcfiiuum,Quibusm(  dis  {tn-penens, 
fim  runc  emerf:;rit  ad  aliqoam  po;cntiam,  inueftigare.Nondum 
dc  hocinfinico  impcrio  ioquor^qiiod  nonitapridcm  fibi  arri- 
puit.  nam  id  in  fuum  locum  diftercmus,  verum  hic  paucls  indi- 
careoperspretium  eft  qo.ihier  ohm  &  quibus  ratiombus  fcfe 
extulerit.vt  .-iliqa^d  iurisubi  in  aliasEcclefias  fumerer.   Quum  "Piosfkulf^;,^ 
Onentales  EccleficEdiuifse  eifent  ac  turbat.^  Arrianorum  fa- "".^^^J'^-''^'" 
6ion!bus,fub  Conftantio  &Conftante  C.-Ef:yibas  Conftaoti-^'^^"' 
nimngnifiiiis  ,  ac  fede  fua  pulfus  cllct  Athanafius  fidei  oriho- 
dox2;  pr^cipuus  ill^c  dcfenfor :  eiufmodi  calair.itas  ipfum  Ro- 
m:im  yenire coegit ,  vt  Romanse  fedis  authoritace  tum  hoftiuiTi 
luorum  r^ibicm  vrcunque  reprimcret,  nun  pios  i;iboiantei  co- 
fiimarct.Sufceprus  eft  ipfe  hononfice  a  luho  runcEp^fc^no  ,  ac 
obdnuicvf.  cau-a?  fiix  dcfenfionem  Oc<-.!deni3les  fufcipeien:. 
Qi  iim  ergo  pjjex  crno  prjcfidio  magnopeic  ind-gertnc,  in 
Kom.ina  autem  Eccicfia  ccrneien;  Cih-  oprimun  efte  prefidinm, 
libenrer  ei  def^rcbant  qjam  pKirinmm  i.oteiant  auihorjratis. 
Vaumidtoium  r.thfl  3hud  eiat  nifi  vt  n-acni  ^ftjmarerur  e- 
ins  communio  ,  ab  €a  aurcm  exconr.municar  i  ignominiofrni 
doccrerui.Puika  mali  &  mintolM  multum  ipfi  q:.oque  addide- 
runt.  navTi  vr  leg.tma  u,dic-a  eft'4;eren:,ac1  hoc  a^ylum  fecon-  t^orum  proua^ 
fereban^fraqu-  fiqt-isPrrsbyrer  i  fuo  Epifcopo.  fi'quis  Epifco-  ^^,X7r«;^^r!S 
pus  a  Synodcfi  a-  proumcy  d^mna^user^t  ,ftarim  f^r^^noc?- ^,,^^,/^ 
hdxn  Romara.  fci  has  .ppeh'arioncs  Ron  an;  Epifcopi  ccpidjus  aienda. 
quampatetatrecipiebantixjuodvidebatur  elle  fpecies  excraoi:- 


CAP.vir.  i^fstitvTioNis    tiE.    riii. 

dfnafisB  poteftatis>  felonge  latequeita  negotiis  interponea' 

Sic  quum  Eutyches  a  Flauiano  Conftantinopoiitano  cairn,, 

tuselser,apud  Lconem  conqueftus  eft  fa6amfibi  efse  iniuiM.i  . 

Illc nihil  moratus ,  patrociniura maise  caufe  non  minus  cenxfie 

quam  fubito  iufcepit.  in  Flauianum  grauiter  inuedu>eft,  quj;! 

Quum  dmhi-  '"^**g"J^2  caufa  hominem  innoxium   damnafser.    atoue  h.c 

now*»jfcc/f/<  ^"2  2"^^i'io"^  ^ff*^cit  vtEutychiana  impietas  fpatio  tenip.K.s 

w^/nVrt«^o//«- feconfaimaret.  In  Africa  id  faepiusaccidifsc  coniiar.  finail  e- 

€<mnt,  nim  ac  nebulo  quifpiam  in  ordinario  ludicio  fuccubuerar ,  ad- 

uolabat  Roniam,n.iuItis  calumniis  fuos  grauabatrRomana  jLtem 

fedes  intcrponerefefempererat  parata.Q^jaBimprobitas  c  egit 

Africanos  Epircoposfancirenequisfubpoena  excommunicatio- 

nis  vltra  mare  ptouocarer. 

Jntenmpttefia     ^    Quicquid  ramen  fuetit  infpiciamus  quid  iuris  aut  pote- 

Xlrtmdut^  ftatishabuerittuncRoroana  fedes.  Continctur aucem  puceaas 

])ifcopii  mdice-  Ecclefiafticahis  quatuot  capitibus,  Ordmaiione  Epircopoium, 

4uConciliiiJe  Conciliorum  indiftionc,  AudKndis  appeI'ation;bus,aui  luiif 

tidendu  contro  di<f}ione,Monirionibus  c2ftigatorus,aut  cenfuns.  Ordmari  E- 

nerfm.caftigaa  pifcopos  a  fuis  Meuopolitis lubent  omne&veteresSynod;.  nuf^ 

ducotradtcen-  ^^ygm  aduocari  Romanum  Eoifcopum  iubcnt  nifi  u^  fua  Pa- 

T^omant  nifim  ^^'archia.Sennm  a.itejii  mos  obnnuit  vt  Itaiici  Epifcopi  ad  pc- 

/m«  patriar-     tcndam  confccrationem  omnes  Romam  venirentrcxceptis  Me- 

ehia  frueban-  tropolitis,  qui  fe  in  hanc  feruirutcm  redigi  palfi  non  func ;  ied 

tur.   _  q-uiimordinandus  erataliquis  Metropolitamittebjt  jliuc  vnunt 

,     ^^n      ^^  fuis  PresbycerisRomanus  Epifcopus ,  qui  tanrCim  adefset,- 

* 8  ^    70  "    "'^"  aucem  praeefset.  Cuius  rei  exemplum  excat  apud  Gre- 

gorium  in  confccrationc  Ccnftantij  Mediolanen/is ,  poft  Lau- 

rcntij  obitum.Quanquam  non  puto  illud  fuifse  vetuftiflmn^m 

inftitutum;  fed  quum  honoris  &  beneuoientise   caufa    initicy 

mitttrent  vltro  &  citro  lcgacos ,  qui  teftcs  forent  ordinatio- 

nis,ad  communionem   teibndam  :  quod  voluntarium  eraty 

pronecefsariohaberipofteacccpit.  Vtcunqucfit.  conftat  ordi- 

nandi  poteftatem  non  fuifse  ohm  Romano   Epifcopo  nifi  in 

prouincia  fuae  Patriarchias ,  hoc  eft  in  Eeclefiis  (ubuibieariis, 

vt  cJnon  Synodi  Nicenae  loquitur.  Ordinationi   annexa  erat 

epiftola?  fynodicJB  miflio,  in  qua  nihilofuperiorcrat  aliis.  So- 

Jebant  Parriarchse  ftatim  poft  fuam  confecrationem  folennf 

fcriptofidemfuamconfignare,  quo  profitebantur  fe  fandis  & 

orthodoxis  concihis  fubfcribere.  Ita,reddita  fidei  fua»  raiione, 

mutuo  fe  ali j  aliis  approbabant.  Si  hanc  confeflionem  recepiflet 

ab  aliis  RomanusEpifcopus,  nondedifset,co  fuifset  agnitus  fu- 

perior,  fed  quum  oporti*erit  non  minus  dare  quam  ab  aliis  exi- 

^.i.e}MiL24,  ggpg  ,&communiIegi  efse  fubiedum:  certe  focietatis  f^gnum 

«.Vpiiri69  '  itlfuic,  nondominij.  Eius  rei  exemplum  habetut  in  epiftola: 

Gtegorij  ad  Anaftafium  &  ^Cyriaeum  Conftaniinopolitanum, 


DEF.  XTtRN.      MEi>.     AD     SAL  V  T.  40O1 

&  alibiad  orancs/imulPatrJarchas. 

7    Sequuntui  admonitiones  vel  cenfurae ,  qulbus  vc  olim  vft  Si  qms  enim 
ftint  Romani  Epifcopi  erga  alios>(ic  eas  viciflmi  pertulerunt.I-  <:^ftfgarmtad' 
rcnajus  Vid^orem  giamter  corripuit,c]u6d.iemej:e  ob  rem  njhi-  *^^"^Z'"J*^auf 
li  pernitiofo  difiidio  tuibaret  Fcclcfism.  paruicille,  non  recla-  altjl cce^tfhs^m 
niauit.Eahbertastunc  vfiraratuit  randisEpi*copis.vc  fraterno  grauiter  terrt- 
lure  vterencut  in  Romanum  Pra:(ulfm,admonendo  &  caftigan-/'''/^^^* 
do.fi  quandopeccaier.llleviciii(m,vbi  rcspoftulabacaliosad-  ^^^-  ??•'">' 
nionebat  officij,5c  fiquid  erat  viti)  ^eprchendebacN^ni  Cypria-  ' 
nus  ,quum  Scephanum  hortatur  vt  uioneat  Gallia;  Epifcopos.no 
rumit  argumencum  cx  ampliori  poteihre,fed  ex  communi  iure 
quodhabentinter  facerdores.  Q.ua:fo,ii  GijUisetonc  piaEfuiffec 
Srephanus.csnnon  didurus  erat  Cypiianus  ,Coercc3s  iilosquia 
tui  funt?  (ed  longe  aliter  ioquitui;  ,  Hoc  ^"taterna  (inquit)  Ibcie- 
tas,qua  inrer  nos  deuinfti  fumus ,  vequirit,  vt  murub  monea, 
mus.Ervidemusetiam  quanta  verborumacetbjcace  vir  alioqui 
manrii.r:  inpenii  iu  ipfum  Stephanum  inuetiarur,vbi  nfmis  eum  .  ,   ^ 
inlolt  :^xiitimat.Ergohaccc!amin  parte  nondum  apparet  p^j^j^^  ^^^^^ 

vlUi^L,  ,,:,;, .jneprsditumfuilTe  Romanum  Epifcopuiu  aducr-  traepi.  stt- 
Ais  .  os  qu!  fiiae  prouincire  non  eflenc.  phani . 

8  Quan'ram  ad  fynodos  conuocandas.hoc  crat  Metropolitre  -^^^^*  itissm^ 
cuiv?fqucofncujm,vc  pr>  nincialcm  fynodum  ilacis  temporibus  ^^7,f'/7^ 
cogeref.Illic  nihil  iuris  h?buit  Romanus  Epilcopus.  vniuerfale  "hu"utrmt  ^ 
aucem  concilium  indiccte  i^olus  Imperacor  potcrat.Siquiscnim  pratert^ua-m  ia 
Epifcoporum  hoc  cenraffec,  non  modb  vocationi  non  parujfset  futifimhui.ci- 
qui  extra  prcuincism  erant ,  fed  rumuitus  ftatim  exortus  e^?er.  "^9  "'»^f*-U- 
Ergoimpcvatoron-nibuscxacquo  vtadeiTcnt  denuntiabat,  Rc-  /?"  'f*'",^ 
rcrt  qujden?  ^•iocratesluliumcum  Orientaiibus  fcpilcopis  expo-  torem  ptrtint^ 
fTulafife  qu«d  i>  -  c  Synodum  Antiochenam  non  vocaflentjquum  bat. 
vetitumeriecc3.:ouibus  fiue  RomaniPoncificisconiCietJa  quid-  Tripart.hi^. 
piam  dccCtViiScd  quisron  videthoc  dc  lis  decretis  intelligcn-  ^^"•'^* 
dumqUcB  vn.ucrfam  Eccle(:3mobftringunt?  Porro  mhii  nivriuTi 

fi  cum  vrbis  .^nciquitati  &  amplitudini ,.  tum  fedis  dignitati  id 
datur,  abfente  Romano  Epifcopo  vniuerfale  de  religione  de- 
crccum  fiat,li  quidem  incereile  non  recufei.Verum  quid  hoc  ad 
totius  Eccle/i3E  dominium?Neque  enim  vnum  ex  pracipuis  fuif" 
fenegamus:fedrecipere  nolumusquodnunc  coniendunt  Ro- 
manenfesjhabuifle  in  oranesimperium. 

9  Supereftquarra  fpecies  poteftatis,  quse  appellationibus  ^^*^'^'"^^ 
conftat.  Summumimperiumpenes  cum  eflc  conftat  ad  cuius  ^'^!?""^  ^^'^ 
ttibunalprouocatur.  MultifepcRomanura  Pooiificem  appel-  Jey^^f*  ^^"^ 
larunt.  ipfc  quoquecaufarumcognitionem  adfcrrnhere  cona-  immheiforti- 
tuseft:fcd  fempci:  fiiitderifuSjquotiesfuosfinesexcclIit.Nihil  tirGalliaEpi-^ 
dicamdeOrientc  aut  Graecia  :  (cd  conftat  GallijeEpifcopos-^"/'*"^^'^''' 
fonitec  icftitifle  qumnlibi  ^pcrium  in  cos  1'uriirrc  vider€- '""'' 


€AP.    tll»  INSTITVTIONIS     LIB.     III I. 

tur.In  Afrlcadiufuitdeearedirceptauim.nam  quumin  Mile-' 

uitano  Goncilio,vbiadetat  Auguftinus,excommunicati  eiienc 

qui  prouocatent  vltf a  mare,conatus  eft  Romanus  Pontifex  cffi- 

cere  vt  id  decretum  corrigeretur.Lcgatos  mifit  qui  id  priuilegij 

fibi  a  Niceno  Corcilio  datum  cfll*  oftendcient.Proferebat  Le- 

yid.i.vo-    oatiactaNiceniConcilij.quseex  BccIcfi.T  fuae  acmano  lumpfe- 

!7?c«irtfr««r  cr  ^^"''  Atricani,nega,  uncque  hdem  Roniano  Lpilco-. 

Jifriiani.        P^  babendam  eflc  in  caula  propna;  proinde  fe  Conftantmopo- 

iimmiifuros  ,  &  malias  G;3ecia;  vrbes ,  vbi  cxemplatia  minus 

fufpeda  haberentur  ,  Compertum  eft  nihil  iliic  tale  fcnpruni 

quale  obtenderant  Romani.Ita  ratum  fuic  decretum  illud  quod 

Romano  Pontifici  fummam  cognitionem  abrogauerat.   Qua  in 

TitteSfa  'Rom  ^^  fl^ginofa  ipfius  Romani  Pontificis  impudentia  apparuit.Naui 

Ponttficu  impii  ^^^^n^^f^^ude  Sudictnkm  Synodum  pro  Niccna  fuppofuifler, 

dentia&rep*  turpitcr  in  manifefta  falfltate  deprehenfus  fuir.    Scd  maior  e- 

titia  falfitAte,  ciamnum  acimpudentior  fuiteorum  ndquitia  qui  flditiam  epi- 

ftolamad  ConciJium  addiderunr,  qua  nefcio  qu:s  Epifcopus 

Carthaginenfis  ,  Aurelijdeceflbris  fui  arrogantiam  damnans 

quod  a  fedis  Apoftolic^  obedientia  fubducere  fe  aufus  tflet  ac 

fui  fuseque  Ecclefia:  deditionem  faciens,fuppliciter  veniam  pre- 

catur.Hsec  funt  egregia  vetuft.itis  monumenta,  quibus  fundata 

cft  Romanae  fedis  maieftas:dum  ira  pueriliter  fub  prcErcxtu  anri- 

quitaris  mentiuntur  vtvelca^ci  palpare  qucant.   Aurelius(in- 

quir)  diabolicaaudacia&contumaciaelatus.Chrifto  &  fando 

Petrorcbellisfuit.proinde  anathematc  damnandus.  Qn,id  Au- 

guftmus?  quid  veto  rotParres  qui  Mileuirano  Concilio  mrer- 

dratiam  item^^^^^^^'^  ^^'■^  ^"^^  °P"^  ^^  infulfum  iUud  fcriptun^  mulns  ver- 

i}7ftilsa  txce-    bisrefellerCjquodneipfi  quidem  Romancnfes.  fiquid  fioncis 

ftione.  habent  reliquum.fine  magno  pndore  infpicere  pcfllnt?  Sic  Gra- 

a.c]u:Eft.4.     tianus,malitiane  an  infiritia  nefcio  .vbidtcretum  illudretuiic, 

ca  Placijit.    yj.  communione  priuentur  qui  trans  mare  prouocauerunt ,  ad- 

iungit  exceptionem,  Nifi  forteRonianam  udcm  appeliarint. 

Qmd  facias  iftis  beftiisquac  adcofenfu  communi  carcnt,  vt  il- 

lud  vnumalegeexcipiant  cuiuscaufakgem  eflTc  pofitam  nemo 

non  videt?   Siquidcn»  Concilium  ,  quom    tranfmarinas  ap- 

pellationes  damnat  ,  hoc  tantum  prohibec   nequis  Romam 

prouocet.  Hic  bonus  interpres  Romam  acommuni  lege  ex- 

cipir. 

Jmif^iafonem      i»    Vcrum  (vt  femel  qu^ftioncm  hanc  finiamus  )  qualis  o- 

forrh  VI  attas    lim  fuerit  Romani  Epifcopi  iurifdidio  ,  vna  hiftoria  palam  fa- 

eccU/ias  aut    ciet.     Accufaucrat  Cacciiianum  Carthaginenfem  Ep?fcopum 

caufas  Epijco-  E)onatus  a  cafis  nigris.    Damnatus  fucrat  reus  indiif^a  caufa, 

fura  -^om.mi-  jyjgj^  0^^^  fcirct  coniurationeni  contra  fe  ab  Epifcopis  h- 

mtmehabuilje  t  •      i         n       1  ^       n 

exprobata    hi-  fl^anijComparcre  noiuit.     Venrum  inde  eit  ad  Conftantinum 
fiorialiquet.     Iniperatorem.    Illequum  vellec  caufamEcdefiaftico  iudicio 

finiri> 


©E      EXTERN.       MEp.      AD     SALVT.  ^Ot 

iinirij  cognitionein  mandauit  Melciadi  Romano  Epifcopo  ^cnl 

addidircoilegasnonnullos  exlcalia,  cx  Gallia,  exHiipania  E- 

pifcopos.Si  id  erat  ex  ordmaria  Komacse  fedis  iurii"dictione,au° 

dire  appcllationcni  in  caufa  Ecckiiallicajcuralios  fibi  adiijngi 

patirur  Lnperaroiis.  arbicrio?irr6  cur  ipfeiutTu  magislmperato- 

risquamexofScio  fuo  iuiccpit  ludiciufii?   Sed  audiarr;us  quid 

poftea  conogeric.Vincit  illic  Ca:ciiiaiius.  Donatus  acafis  nigris  AjioepM^^ 

cadicadicnecalumniora.prouocat.  Conftancinusappeliaiionis  i^^z.inbreit;^  , 

iudicium  dcmandat  EpifcopoArelatcnli.lldec  iile  iudcx,vt  poil  ^onai.l^^X 

Roin.  PontiHccm  quod  vifumfjcric  pronunciet.  Si  Romanafe-  ijbi, 

dcs  iummam  habet  poteil-dtem iine  piouocatione  :  cur  fibi  tam 

in/]gntm  ignrmin.iam  irrogan  pacitur  Mclcisdes,  vc  fibi  Epi- 

fcopus  Arelatoifis  pra:feratur?  Lcquis  Imperator  hoc  facic?C6- 

ftancinusfcilicttjquemiadantnon  modoomne  fuum  icudium, 

fed  omnesfere.lmperijopes  contuliflead  amplificandam  fedis 

fuse  digniratem.Videmus crgoiam  quantom  modis  omnibus  ab- 

fucrit  tunc  R.omanus  Ponnfcx  ab  dla  fupremar  do    inr-Cione 

quam  iibi  in  omncs  Ecdeius  dacam  effe  a  Chril^o  aiferic ,  & 

quam  feculis  omnibus  fe  totius  crbis  confenfu  obciuuific  men" 

titur. 

u  Scio  quam  multse  {int  epiflol^.quam  mqlta  refcripta  &  e-  ^X/"'^^^^' ' 
dida,quibus  Pontifices  ei  nihil  nontnbuunt  &  confidemer  ven-  aiils  £cci'fi<L 
dicant.Sedhoc  quoque  omnr:s,qui  vel  OTinimum  habent  ingc-  hadn  yane 
nij  &  dcdrin.T>fciunt  ita  infulfa  cffe  pleiaqui;  ex  ipfis  vr  pri;no  td^^-nnuem  ■w 
guitu  fscile  iit  fleprehcndereex  qua  ofiici-ia  prodierini.  Qni  e-  "!^'  •^^^'^;  ^°~ 
nim  fanus  ac  fobiius  Anacleci  cdc  nucctcs^reeiam  illam  mcer-  ^'-^/^"^  ^'7^,"" 
pretationem  ,  qux  iub  Anacieci  nou.«rc  m  Grariinorefi  Jtur,  (^uarum  vani^ 
nempeqi'od  Cephasfitcapuc;  Plurimiseius  farinaenugisquas  ?^   cr  ambi. 
/ineiudicio  confarcinauit  Gistianus,  Rom.:ne-ifes  hodic  con-  tio  dci^git^-r. 
tranosabutuotur  ad  i^edis  luae  dcfcPiioncm:&.  tales  fynios  qui-  ^^^'•^-,-  "P* 
busimperitosoltm  in  tenebrisludebanc ,  adhuc  in  tanta  luce 
vendere  voIunt.Sed  ego  mulcum  opcrse  [  onere  in  iis  refelien- 
disnolo  ,  Q^ux  (eipfa  propter  nimiTm  inhuiir.icem  ualim  refcl- 
Junt  Fareor  extare  etiam  veras  epiilolas  prilcornm  Poricificum, 
quibus  iedis  fuje  amplitudinem  magniiicis  clcgiis  vendirani; 
quales  i^unt  aliquac  Leonis.Fuit  enim  vir  ille,  vt  crudicusac  fa- 
cundus,  itaglx)ria2&:  dominationis  fupramodumciipidus;  [c^i 
an  Ecclciia^  iiJem  tupc  habucrinc  eius  tei^imonio,dum  ica  i"e  cx-  ,.. »       .^. 
tollir,  id  vcio  eit  quod  quasritur.    Apparet  aucc  m  mulcoscius  g/  ^  ^^^  * 
ambiiioneoffenfos  ,eius  quoqaecupiditati  rei^iciiTe.    Ahcubi  Epifl.  83,' 
vices  fuas  Theii.iloniccnfi  Epifcooo  demindac  per  G-^^^ciam 
&2li^s  fcgiones  vicinas.-alibi.     Arelatcnii,  auc  alteri  c-.ipiatn 
per  Gallias.    Sic  Hormifdam  Epiicopum  Hi''panenfem  vica- 
lium  fuum  per  Hilpanias  conitituir:  {t<l  vbiciucexcipit ,  ea 
lege  le  darc  ciufiHodi  mandata  vc  falaa  Sc  intcgra  maneaGt,' 

Ece     j 


CAP.     VII.  iN  ST  I  TV  t  lO  N  !  S      L  1  S.     1111. 

antiqua  ptiuilegia  Mcttopoliris.    Atqui  hoc  vnum  efTe  ex  flii^ 

Epift.sp^       pnuilegns  dcciar.it  Leo  ij^fc,  vt  fiqua  dert  incidcnt  dubitatio> 

Metropolitanus  piimoloco  con  ular;  r.Hac  ergo  conditione  e- 

rant  ift^  vices,ne  aut  Epifcopui  c   .  pi.un  n  ordinaiia  fua  iurif- 

d  dione^au:  MeirouoLia  incoanoicendiSi-ppeUarionibus  ,auc 

pr  ■oirjCialeConciIajin  in  conihtuendis  Ecckfi  s  impcd:reiur. 

Hotauitm  qujdaliud  erar  quam  omni  iurifdidione  abftinerc.' 

fedie  ad  fedjndss  difcordias  intcipoi.eteduntaxat,  quantufeic 

kx&  notura  EccUfiaftic2B  communi<- nis? 

Et licet grego-    11    Gfegonj  tempore iam  rai|5' um  mutata  crar  prifca  lila  ra- 

rij  fecmo  ^ucia  tio.Conuulfo  enim  aclacerato  imperio,Quun-  G  Ilise  ck  Hifpa- 

*#f    T{j/3.ant  p  2e  multis  Ihbinde  accepiis  cladibusafflidaeeiient,  vaftatum  II- 

pijiof.auc  j-  |y,  ,(;um^vexata  tflet  Itaia.Africa  vero  aifiduis  calanitatibusfe-» 

mnaaoTtnat-  '  ^  pt-raita.qiio  in  tantareium  ciuiiiumconuuliione  ndei  lalte 

bat  cjuam   vt  iiucgritas  maneret,auc certe  non  piorfusinreriict  omne?  vndi- 

(lUos  Eptjcopos  que  Epifcopi  feadRomanumPontificem  magis  adiunxerunt. 

tuuaretcrqM-  Eofadiim  eflivtfedis  non  modo  digniras  ,   fed  etiam  potentia 

em    m^era-  vj.Jitmenter  crefcerct,   Q^^anquamnouadeo  moror  quibusra- 

torii  }r.^nuato,     .  •  i  r  a.         r        xT^  ^  c    n  n  •         ^ 

acEujfoiii  i-  ''onibu? 'd  faCtur.  fit.    Maiorem  ccrte  tunc  tuifte  conitatquam 

ffs ^jintunti-  Inpirioribus  fecuLs.    Et  tamen  mnltum  intertft  quin fuerit ef- 

<^-*'  w  frarnis  dc,m.natio,vr  Mrpctare  vnus.lis  pto  fualibidine  potuc, 

A.^  Medio-  rit.S-c  hanc  .teuerentiain  habcbat  fedes  Romana  vc  improbos& 

:    '  j.""^"''?™'  contum.?rt.  s.qui  a  fuis  voliLgJs  in  officio  ccntineii  non  i  o  f  i.ac, 

>.j£^omi-  'ua  auhontaccconpefGttct  ac  repcim'iiet.  fiquidem  hocdil- 

icum  Car-  gcnter  fubinde  t.efta'ur  Giegoriu^^icnon  minus  fineiitet  fciua- 

■d^.  Epi.Vo  reahis  eoium  iuta,quam  ab  aliis  i^fc  Uu  requirat.Nec  vllis.m- 

■•••''-,  ^P^^-    qtiit,  quod  fuiiuns  ei^  ,  amb:ca  rtniu.lai)te  dcrcg'»  .  ft  d  fiacres 

'  It^Vl*  meos  per  on  n^a  honorar e  cupio.  NuUa  eft  vox  m  eius  fctiptis, 

.  .at .64.115.  r  .  ■     r,  r   •  1  1-  V  r^       ivT 

quaiuperbius  lafttt  ptimatus  iuiampltudinem  quam  utajNe- 
fcio  quisEpifcopus  nonfubieclu.v  fit  ftdi  Apoftolic^,  vbi  in 
cuIpainuenicur.Continio  tarncn  fubiungicVbi  culpa  non  exi- 
git,omnes  fecundum  rationem  humilitatis  aequales  funt.  Ttibuit 
iibi  iuscorrii^tndi  eos  qui  pcccaruntrfi  omn£st"nciur.<t  cfficium, 
aJifs  leparem  facit.  Atque  ipfe  q':idem  id  iuiis  l]bi  itibuit:  aficn- 
ciebanrurautemqui  voiebant  aliisautem  quibusnon  placebar^ 
Jicebat  inipune  leclamare.quod  feciife-etiam  olerofque  noium 
eft.Addc  quodillicdePnmaccByzanceno  loquitur:  qui  qucm 
efTct  a  prouinciah  Synodo  d:.'mnatus,  tepudiiiuerat  loum  iudi- 
cium.Harchominis  conrun.aciam  ad  Impejatoicm  detuleiant 
eiuscollcgjc.Impeiator  Gregoriumcognitorem  c(fe  voluerac. 
Videmusetgo  eum  nccrentare  sliquid,  quo  violet  ordinariam 
iurifdiftionem5&  idipfum  quod  facic ,  vt  aliis  fit  fubfidio  ,  non 
nin  mand.?jo  Imperatoris  facere. 
TrAtereA  quA-     Vy     H^c  igjtujc  tuDC  to[a fuic  Romani  Epifcopi  potcftas,  op- 

ppnere 


DE    EXTERN.     MED.    AD     SALVT.  40i 

ppnere  fe  prsfiaflis  &  indomicis capicibus ,  vbi  cxtraoidinario  „j,  '7^m.Epifc0 
aiiqno  remedioopus  erat  :i4quevc  adiuuarccalios  ^pi^copoS;  pus  aita<vTfra 
hon  iinpediret.  Iraque  nihiloi^bi  plus  in  alios  rum^t  quam  o  tres  (lUoquere- 
mujbus  inrcalibiconcedir,quumfateturre  par^tuinab  omni  t»r .neceesfo- 
busco!i:igi,abomnibus  emcndari.Sic  alibi  Aquileicnlen»  ^y^-  f,orfimai,cfu!j^ 
fcopum  lubetquidcm  Romam  venire,ad  cauram  diceudam  in,^,f  luiumm';, 
contrf^ueruahdfi  qux  inter  ipfum  &  alios  exoitaerat :  non  la-  id  totum  gre^ 
nicn  ex  ruapor.eftate  iubec  Jcd  quia  id  Impeiafor  man  jauerat-^''';''^'  '^'^^.^^^"^ 
Ncque  fe  folum  iudicem  forc  dcnunciat  :  fed  Synodum  le  coa-^''^!*'.^':f ''^^ 
dluru  piomitfit,aqua  negotium  totiim  ludicctut.  ^^^nquam  ^^^^  .^^  ^^^^^ 
aucem  ca  adhuc  crat  moderatio,  vc  fuos  certos  hncs  habercc  po-  hereiur,  vt  ak 
telfasRomanDe  ieais.quos  excedercnon  liceier,  atqueipfeRo^  xndiora  mimii 
manus  Epdcopus  non  magis  prseelsct  ahis  jquam  rubefset^ap- ^/'r"^'^^''*  «<"» 
parettamen  quautoperc  Grtgoriodifplicueric  eiufmodi  ft.itus:^^-^^'  ^     . 
fubiudeenunconquerjtur  ,   lefubcoloic  Epifcopatus  ad  ^^^^'  ^jjt\{i(_.i6.' 
iumfuiiTeredudtum  :  fcquemagis  implicitum  eiTe  cijris  terre- Theotifta:, 
nis  ,  quam  in  vita  laica  vnquamfuifset  ipremircin  iilo  Iionorcepi.j.  li.u 
tumultu  fcculacium  oegotiorum.  Alibi  .Tantame,  incuicoc- 
cupationum  onera  dcprimuntj  vt  ad  fupernaanimus  nullate- AnarAntic, 
nus  erigarur.  Multis  caofarum  flui^ibus  quatior;  &  poflilla  ^.P^^'^^-» 
quietisotia,  tumultuofsEvit^  tempeftatibus  2ffligor:ita  vt  redc 
dicam  ,  Veoi  in  altitudmcm  maris,  &  tempeftas  dcmerfit  me. 
Hinc  colli^equid  didurus  fucric  fi  in  hGEC  tempora  incidiffet. 
Officium  Paftoris  fi  non  fXpiebst,  facicbac  tamen*  Ab  impe- 
rij  ciuihs  gubernationeabftincbat  :ac  fevnacum  aliis  fatcba» 
tur  impcratori  fubie<flum.  In  curam  aliarum  Ecdefiarumnon 
fe  ingerebat  nifi  necefluate  coaftus.   Ec  tamen  fibi  in  labyrin- 
tho  videtur  eiTe  ,  quia  fimpljciter  Epifcopi  officio  totus  vacare 

hequic.  f.  t'  f       ic 

14    Litigabat  eo  tempore  de  primatu  Conftantinopolitanus^^^^  ^^j^^^^ 
Epifcopus  cum  Romano  ,  vc  iam  didum  eft.  Poftquam  enim  ^^/„,  ^^^^ 
iTiperii  fedes  Conftancinopoli  fiimata  fuit ,  id  poftulare  wheremvtumfipe- 
feft  Imperij  maieftas ,  vt  Ecrlefia  quoque  illa  fecundum  a  Ro-  rk,i7iMetrop» 
mana  honorislocum  haberet.  Et  certe  initio  nihil  magis  va-  ^'JJ^°^27ltmi 
luerat  ad  primatum  Ron).s  deferendum  ,  nifi  qood  cunc  illic  c-^^^'^"^  '*   ''^*" 
ratlmperij  caput.Extatapud  Gratianurarercriptum  ^ubnominej^ift-j^^^  g^^ 
Lucini  Papse,  vbi  dicit  non  aliccr  diftindas  efle  vrbes  ,  vbi  Me- 
tropolita?  &:primat€sprxfidere  debeanc  ,  quam  ex  racione  ci- 
uiIisgubernacionis,qii2B  anrefuerar.  Alterum  etiamfimilefiib 
nomine  ClementisPaps.  vbi  dicit,In  iis  vrbibus  qux  olim  pri- 
raos  flamines  habuetant  ,fuifleconftitutos  Patriarchas.  Quod 
tametfi  vanum  cft  ,  tamen  ex  vero  cft  furoprum.  Conftatenim, 
quo  minimu  ficrct  mutationis,pro  ftatu  retu  qui  tuc  erac,  diftri- 
butasfuifsepro'jincias,Prim3tefq;  &  Mecropoliranasin  iis  vrbi-  Cap.i» 
buscoliocaiosiiuxKonorib  &potcftatcreliqu3s  anteccdeban:.     • 

Eee    i} 


CAP.VIT.  I  N  S  t'i  T*  T  1  O  N  IS     LIB.     IITI, 

vnde  fer^uutu.  itaqyg  j^  Concilio  Tauriaenfi  decrcrum  fuit  jvc  quse  in  duiU 

rinejisdeireM.ri^^^'^^'^^^^^^^  'prim3E  vrbes  eilen!:  cinufque  proumci^e,  prim« 

eireni  Epiicoporumfcdes.  Quojli  honorem  ciuilis  regiminis 

exvna  vibe  in  alreram  rranslcLri  coaiigilfcc  ^vt  ius  Mctropo- 

leos  vnaillic  transfcrretur.  Innocencius  veio  Romanus  Ponci- 

fex  :  c^uum  aniiquam  vrbis  dionitarcm  obrolelcere  vitieretcx 

^b  Innocentio  quo  fedes Impenj  Gonftaniinopolim  trafl;ua  erar>fedi  fu^  me- 

ambttiose  ab-  tuens,  conrrariam  legem  fanciuic;  in  qua  negat  nccei^e  effc  Me- 

rogatum.         tropoJes  Ecclcfiarticas  murari  prouc  Imperacoris  Metropoles 

muraritur.    Veriim  meriro  Synodi  authoritas ,  vnius  hominis 

fententixpra:f.  renda  efl:.  tum  fufpedusclTc  nobisdebet  Inno- 

cenriusipiein  prcpria  caufa»  ^■'rcunque  fit,  fuatamen  cautione 

o[l:eiidit.,ab  inicio  iic  fuifle  comparatum^vtfccundum  extctnmn 

Imperijord  nem  Metropolesdifponcrcntur. 

Hinc  inges  cer      ^^    ^^  hoc  vaen  in^Htuto  fanctrum  cA  in  Synodo  Conftan- 

tamen  de  prio-     .  ,  -11         r     r  l 

re  I& (icundo    tinopolicana  prima,  Vf  cjuiratis  .llius  Epilcopus  honotis  priui- 

loco  inter  Epi-  ^egi^  habcret  poft  Romanum  Ponnficcm  ,  ep  qubdefsct  noua 

fcepoi  CoKJian-  Roma.  Atqui  longo  poft  tempore,  quum  fimiic  decretum  Chal- 

tinopohtanum    cedonc  faftfi  cfier,  Leo  acriter  rcclamauic.  Nec  modo  fibi  per- 

|r  ^^■"''^^  mifit  pto  n.h.ilo  ducerc  quod  rexccnti  Epifcopi  aut  fupra  dccre- 

tripart.  Ix.p!  "^^^nt  ;led  giauibus  etiam  conuiciis  eos  exagirauic  ,qo6d  aliis 

cap.13.  Itein  fedi;  usdcrog^iiTcnc  id  honoris  Quod  in  Conftantinopohtanam 

Decret.22.     ti-clcfism  confcireaufi  c  sent.  Obfecro  ,quida'liud   hominem 

dilt.ca.Con-  incit.4re  porui  t  ad  tuibandum  oibcm  pro  re  tantuia^nifi  mera 

ftantinopol.  ^^^  bitio.?  A  it  inuiolabile  efle  oportere  quodrcmei  fanciuit  Ni- 

cena  Synodu?.  Qunfi  vero/peticljtcrur  fides  Chrii^;ana  fi  vna 

"Eccltfa  rdteri  p;x'er<TCi  t^autquafi  in  alium  fincm  diftindseil- 

liwefsenc  Paniajcha:  quam  politjx  caufa.  Scmnis  autcm  poli- 

tiam  provanetate  ten»porumrcCipeie,  imocx^gcre  variasmu- 

£t  fuperbalii  rationcs.  Futiie  ipitur  f  ft  qucd  obtcndit  Leo  ,  nrn  efte  defe- 

manorum  am    reudi  m  ho.iOicm  Conftantinopolitansc  fedi  qm  Synodi  Nice- 

bitio   aetecla,  ^ig  aurhont:3fe,Al'  xnndrma?  datus  fortt.  Hoc  tnim  diftac  com- 

^ut  nec  j:4ps-  ^^j^^j^  fejifus^fuiflc  efufmodi  dccietum  quod  pro  temporii  ra- 

rurem  necfo-     .  ^j  ■,  r^  i-  1 

eium  p^Jfa cji.  tJO"e  colh  pofscc.  Q^;d  q- od  Oiiencairum  ncmo  rcpugnabac, 
quorum  mrererar  jd  m:ixirne?  Aderat  certe  Ptotcrius,quem  A- 
Jtxandria?  in  locum  Diofcon  prarfecerant :  aderant  alijPacriar- 
\  chx,quorum  hononmminuebatur.  lUorum  erai  intercedcre, 

non  Lconis,  qui  fuo  loco  integer  manebat.  Quum  vero  tacenc 
illMm-incs^  imo  quum  afscntiunfur.vnusRomnrus  rehftit :  pro- 
pcum^ft  ludicare  quidnam  eum  moueac  :  fcil;cec  prouidebat 
qu-id  no  mul  o  poftacciuit,  decreiceurc  veceris  Rom^  gloria, 
fore  vr.  Conftr«ntinr>polis ,  f.  cundo  loco  non  contenra  ,  de  pri- 
marucum  eaiicigarc.  Neq-jc  ramcn  clamando  tantum  pro- 
fecicqujn  rarum  cfser  C^ncdijdecrccum.  It^ique  fuccefsores  e- 
iusj  quum  fw<5losie  videient ,  ab  illa  piomnciaplacide  deftire- 

runc 


DH      HXTERN.     MEd.     AD      SALVt.  40^ 

runr.  rulerunt  enim  vt  fecundus  Patriarcha  haberctur.  ^encZ'!fUt^m 

.16  Veiurn  paulb  polt  eoufquc  erupit  loannes  ,  qui  Gicgo- ^0/,^^^,,,  ^^^/^ 

rij  cempore  Conf^ant  mopolitanam  Eccl  fiam  r^^gcbat ,  vc  Je  v-  tA  m<ltus  eft 

niuerfalem  Pacnaicham  diceret.  Hic  Grcgorius  ,  nt  'n  o^h\~  vt  Tiom.,nK  de 

macaufa  jfedis  fuae  Jcfennoni  deelfec ,  cotiftanter  fe  oppftluit.  5'''''^'*  datce- 

Ererac  cesce  intolLnabihs  cum  fupcrbia  cum  infania  lohannis,  ^** 

qai  Epifcopntus  fui  ftoes  aequare  Impcrij  fin  bus  vokbat.   Tsc- 

que  tam en  quod  alteri  negac  Gregorius,  (Ibj  ipfi  ven?lcac  :  fcd 

vorem  illam  a  quocunque  tandem  vfurpetur  ,  vt  fceUflam  & 

jmpiam  ,  &  nefaniam  abom:natur.   Quinctiam  Eulogio  Ale-  l^^^^  ^p-  3^^ 

xaudiino  Epifcopo  alicubi  uiccerjlct ,  a  quo  fuerat  eiufmodi  ci- 

tulo  honorarus.  Ecce,inquic,  in  pra.'i'.ii;ione  Epiftol^B,  quam  ' 

ad  me'pfutn,qui  prohibui  d.rexiflis,  tupcrb^  appellationis  ver- 

bam,  Papam  me  vniucrfaltm  appellan^io  ,  impriajt:re  curaftis. 

Quod  petOjfanftitas  veflra  vlreriusnonfaciat ;  quia  vob^s  fub- 

trahitur  ,quod  alceri  plufqua  i^xigit  raciocbcur.  Egoho:*crcm 

non  deputo  ,  in  quo  fratrum  meorum  honorfm  minui  viairo.  ^r^i^Mff  ^i- 

Meus  eoimhonor  cft  honor  vniucrfjhs  Fcckfi3!,fr2trumqac  f''5«"'A"»'" 

meorum  foiidus  vigor.Si  aurem  vniuerfalem  me  Papam  fandi'  ^^^^^* 

tasveftra  dicit  jn  .gac  fe  hoceiseauod  me  fatetur  vniuerfum. 

Bona  quidem  erat  &  honefla  GxCgorij  caufa :  ^z^  lohanncs, 

Miuri:ij  Irnperatorisfauoie  adiutuSj  dimoueri  a  propofito  non 

potnit.  Cyriacusqai)-jUc  eiusfnccellor  nunquam  de  ea  re  paflus 

cfl  fu  cxorari. 

17    Tandem  Phoca,  qui  cx-fo  Mauritio  in  eiuslocum  fu{- Ettindem  m- 
f;  (Sas  eft  (nefcio  qua  dc  canfa  Rom.inis  smicior ,  imo  qua  illic  tirjeSle  Cojlan 
abfquccertamine  corotiatus  fuerac  )  Bonifacio  tertio  conccfHc  ^^^^P^^ '/''"'■  P'^ 
iWio^  nun'me  poftulabac  Gicsorius,  vt  Roma  caput  eftcc  om- 'nr°''*  '^'^'^*'"- 
n'um  Ecclcaatum.  inhunc  moaom  dJtenipta  eit  controuerfia»  diuoftciatuni 
Neque  ramen  adeo  probifser  hoc  Iniperatoris  bcncficium  i^cd\  adepius  eji. 
Komanse  ,  ivG  aha    dcuide  acceffiffcnc.  N.im  GcJtcii  ,  &cot.i 
Afia  paulo  poft  ab  cius  coaiuiunioi.e  abicinV  fjnr.  Gallia   fjc 
ipfnm  reuerebarur,vc  nnj;  p:ireicc  lu/i  quoadhbcbac.TuriC  veib 
primum  in  feruicuTem  redaci;?  eft  vbi  Pspinus  rcgnum  occupa-         ^ 
uic.   N.im  quumZ.icharias  Poncjfcx  Romanus,  ei  adiuror  fuif- 
fec  ad  pcifldiam  ac.  larrocinium  ,  vi  puJio  legiamo  Rege,  re- 
gnnm  cjuafi  pc^^d^  expofiium  raperet :  h-^c  mercedis  rulu,vtin 
EccLfias  G^llicanas   iurifdict^oncnt  ]ia'Hrec    Romana  fedes.  f'^."- "''^*«^ 

^  II  f  r      1  -  r  1  I      Ui'^  7nc!7,entt 

Quemadmodum  prccdones  commuue  ipoliam  lolent  partiendo-J:^  ..^^^^^j.^^^^ 
diripere,  itaboni  ifti  viri  inrer  fe  compararunt  vtPipino  quicic/fo  ,irf»yw^;?2 
cederct  terrenum  ac  ciuile  dominiumjfpoliafo  vcio  Rege  .•  Za-  gatUcanjm 
charias  autcmcaput  fieretomnium  Epifcopoium  .  ac  fpiricDa-  Scchfia  T^m. 
lem  poceftatem  h.iberet ;  qux  quum  initio  infirma  forer ,  vt  fo   ^''^^^fi"^ ^^ 
letvfu  venirein  rebus  nouis)Caroli  indeauthoritacecofirmafa"^^  '  ' ' 
£uit,{imiU  fese  ds  caufa,  e.yat  cnim  jpfs  qubqj  Romano  Poniifici 

Ece    iij 


?rA|'.  yn»  1  N  ST  I  T  V  TIO  Nl  S      LI  B.     IIII. 

obnoxius,  quod  eiusftiidlio  ad  honorem  Imperij  peruenerar, 

Q^artquam  autem  crcdibile  eft  ,  prtus  valde  deformatas  fuiflfe 

vbique  Ecclefias,  conftat  tamen  vereremEccle{i.^Cormam  tunc 

<lemumm  Gallia  &  Germania  fuifle  prorfus  obliteraram.  Ex- 

tanc  adhuc  in  Archiuis  Curia^  Patifienfis  breues  iilorum  tempo- 

|um  comxcntaiij.quijvbi  de  rebus  Ecclefiafticisagitur^mentio- 

nem  pjjltonnm  faciunt  tumPipini  tum  Caroh  cuu)  Romano 

Pontjfice.  Inde  colligere  licet  jfadam  tuncfuiflc  veterisftatus 

mutationem. 

T^opA  .pauU-     jg    ^^  PQ  ternpore  ouum  res  pafllm  in  deterius  n'70tidie  pro- 

^;.^''^^,^.-^,^^;^  iaberenr.ur,  ItabilHa  quoque  iubinde&  aurta  elt  Eomane  fe- 

cin.auam  Ber  *^'^  tyr  «nnis;  idque  Epircoporum  parrini  infciria  ,  partim  igna- 

nM-dmfuo  tem  uia.  Nam  quum  ^nus  fibi  omnia  fumerct.  ac  fine  rnodo  fe  con- 

pore  -KCir:  iide  tra  iusc^  fas  cxtollere  j/mgismagirque  pergcret ;   ncc  zclo  qno 

fiet  fisrt.ii.     debu.erac,  incubucrunc  Epifcooi  ad  arcendam  eius  Iibidinem; 

atqae  yt  animus  non  defuiffec,  deftitucbancur  lamenvera  do- 

^«rina  &  peritia;vcad  tanram  rem  tencandam  effen  minims 

Idonei.   Itaque  videmus  qualis  fi:!erit  &  qiam  prodigiofa  Ro- 

^   m$  omninm  facrorum  profanatio,&  totius  Ecclefiaftici  ordinis 

\    '^'  jV^"  difl^patio  Bernardi  xtate.  Conqucritur  ex  toto  orbe  Romam 

frennim.       contiuere  ambniolos ,  auaros ,  hmoniacos ,  lacnlcgos  ,  concu- 

Circaiinem  bmarios  ,  inceftuofos  ,  &  qusEque  iftiufmodi  monftra  ,  vt  Apo- 

iibri.  4.         ftolica  authoriiate  vel  obcinerenc  honcresEccIeiiafticos,vei  re- 

tinerent.  fr3udem,&circumuentionem,  &  violentiam  inualuif- 

fe.Eum  iudicandi  modum  qui  tunc  vficatus  erat,  execrabilem 

cfle  dicit :  nec  modo  Eccleflx,fed  foro  indecorum.  Claniat 

plenam  cireambiciofis  Ecclcfiam  :  ncc  efle  qui  magis  exhorreac 

^agitia  perpetrare  quam  lartonesin  fpelunca  quumfpolia  via- 

Summaquefe-  ^^^^^^  dift» ibuunt.  Pauci  (mquit)  ad  cslegiflatoris  :  ad  manus 

L:mmt  ntivi  OTnnes  refpjciunr.Non  immento  tnmc.Omne  Papalenegotium 

ri,  qp£  afr^ue  \\\x  agunt.  C^^uale  eft^  quod  de  fpoliis  EccIefTarum  emuntur,qui 

TilmsPc-itifict-  djcunt  tiJ?i,  Euge>euge  :  Pauperum  vita  in  plateis  diuitum  femi- 

■■"^?ion  exau-  nacur:  aroentum  micatin  luro:  accurritur  vndique  :  tollitillud 

,ir,riohabtt*    '^«^n  paupenor  ,fedfort!or  :  aat  qui  forte  citius  prsecurrir.Atc 

fu.t.  '    tamen  mos  ifte,vel  pntius  mors  ifta,  non  venir,vtinam  in  te  de- 

/inac.   Inccr  haec  tii  paftor  proccdis ,  multo  &  pi^riofo  circun- 

da-usornAtu.  Si  addcrem  d  ccre,  da-monum  nv»g»squam  ouium 

pafcuj  haec.  Sciiicet /iC  faftitabat  Petrus  ;  fic  Paulus  Iudei>ar. 

Curia  tua  recipercbonos  magis  quam  facereconfucAjir.Mali  c- 

jnm  illic  non  proficiunt  >  iQ^  boni  deficiunt,  lam  quos  appel- 

lationum  absjfus  refert,nemo  pius  fine  magnohorrore  icgat. 

Tandtm  flcde  cfl^ricni  ilia  Romana:  fedis  cupiditate  in  iurifdi- 

dior^e  vfurpanda  conciudit.  Murmur  loquor  &  querimoniain 

communem  Eccle^arum.  Truncari  fe   clamitant  ac  dcmem- 

brari.  Yel  nulls:  vel  paucae  admoduiKi  funt  qu*B  plagam  iftam 

auc 


DB      EXTBRN.      MEd.     Ad      S  A  t  V  T.      »         404 

aijtnon  doleanr,3utnon  timcanc.    Quseris  ouam?  fubtrshuntuE  -v 

AbbatesEpircopisjEpiicopi  Archiepircop:s,&c.M  tu  C\  cxcufa- 
rihoc  queat.  Sicfaftitandojprobatis  vos  haberc  pi.  oituciinem 
potcft^tis-.fed  iuftitiSE  non  ita.Facitishoc  quia  poteftis ,  ied  vtiu  rp^g,.^  i,,^^, 
ctiam  dcbeacisqugcftioeft.    Adhonorem  quibufque  luum  gra- ;»,,.rrfc   co<rtta- 
diimque  conferuandum  pofiti  cftis,non  inuidendum.  Haec  pau-  ticjies fuj  fp^rt^ 
ca  ex  muhis  rcfcrre  hbujt,vf  partim  videant  leftoies  quam  gra-  ^*'^'   Babf9- 
uitcr  tunc  Ecclefia  ccnciditlet^partim  etiam vtagnofcani  qua-""'* 
to  in  moerore  ac  gemitu  pios  omne«:  ttnuerit  ift^ec  calamiras. 

i>  lamveto  vRomano  Ponrifici  hoclie  concedamus  emt^  ^'«»'f'«<^^f'"''» 
ncnriam  illam&  )urifdi(fi:  onis  amplitudinem  qium  mediis  te^  Z'''^^-^'^-/'^'-'"" 
pofibus,  vt  Leoms  ^.  Grcgpnj,  hsbuit  hxc  lcdes  :  quui  hvc  ad  ^^^  ;^^^  CrtQo- 
p;2rcntemPnpaTum?Nondum  !.oquor  deterreno  dominio  nec  riani  fauli 
de  ciiiili  poreftate,  dc  quibus  poftea  fuo  loco  vidcbimus  ^fcd  i-  T^ma;t.Eccb' 
p'um  fpiciiua'.eregimcp  quod  ja6tant,quid/imile  cum  illorum/*'*  concedere-^ 
tempoium  condivjone  babet?  Param  en;m  ncn  aiitcr  deHiuunt  ^"^'  '"^''  ^"^"^^ 

^  ^    -  •    T-      1    r  ■  o  •         ,-  1  .       ad    hodternu»* 

quamiummuir  ;r,  rertis  Eccleiix  capur ,  8:  vniuerlalem  ^^^y^^^  primAtum  f^ 

orbisEpifcopoivi.lpi'i  vero  Poniificcs,  quum  dc  fua  au^hcritate  dt. 

loquuniur  ,  magno  fupercil'o  pronantiant  pcnes  fe  effc  impe-  c^pifa  entm 

r-^ndi  poreftatctn,alios  inan«rc<.bedjcnfli  ncccftitatem:  fic  fan-  htciui  tvanm- 

dionesomnes  fua^hab  ndjsffTe  q';s.ii  diu'na  Vem\'oce  Bttsaf^^^^^^Jf^ 

tas:  prouinc!aleslyno-ios  .qu^Tpapas  nonbabeant  prx/en^ram,  j^,,^^^ 

vigore  cai.  re:fe  ooft  de  quajibct  »  cclenadericos  oidinare:  & 

qui  aiibi  fucrint  ordin3tt,e'>!>  poifc  ad  redem  fuam  vocarc,  In- 

numera  eiusgr.nt  rishabentur  in  favr:;ginc  Gratiani,  quar  noa 

recenfeo,  ne  n  inismok'^usiim  lcC>Oiibus.     SMmmatcmcn  h  ;C 

redit,pencsvrumPont  ficcm  Koir?anum  effe  fiprcmani  F  ccle- 

fiaftic3ru'T5  onTiiium  caufjiun»  cogninon-m,  fiue  in  diiudican- 

dis  dtfinicndi'que  dodrin:s,fiue  in  fetendislegibus.iiue  in  con- 

fhiuenda  dif  tp!ioa,{i  ic  in  exerccndi:^  iudicns.  Pnuilegia  quo- 

que  qiu*?  fibi  fumjnf  in  rcfcvuawonibits  (vt  voc.jnt  ).  &  lonoum 

cffet  recetifere  &  fuperuacnum.     Quodaurem  omnumi  maxi- 

me  incolerabile  eft,  nullum  in  rerris  ludicinm  rchnquu' coer- 

cendcr  nc  refr.rnanda"  fua?  libidini ,  fi  t3m  imrncnfa  poteftacc  a-  ^,.     , 
.  KT      ■•  .  \  •    j    •        r  j      t.   •  '  1  Nicoldus 

butancur.    Nfmini  (nGmunr)  ifdicuim  ledis   huiusliceat  rc- ^^.||^jg  |-gj.j.g_ 

tradarcproprcr  Romanze  Eccle/iac  pnmatnm.  Irem,  Neque  abtiahccc  in 

Augufto.nequc  a  Regibus,neque  ab  omni  cleto  .ncquea  popu- Decrctis  17. 

Jo  iudex  iudicabitur.  Id  quidem  plus  fatis  in^periose,  qubd  v-  q-5«c.  Nemi- 

iius  homoomnium  fe  iudicem  conftituit,  nullios  autem  iudi- ^^' 

r  n-  c    i         1  r  •  i        ■  1         t^^        Innoccntn 

cio  parere  luftinet.  Sedquid  iityranntdem  m  populum  Det  e-      ^,  3  c.Ne- 

xerceat?  fi  diftipet  ac  vaftct  regnum  Chrifti  ?  fi  rotam  Ecclcfiam  mo! ' 

conturbet?  (i  munus  paftorale  in  latrocinium  conirertat?  Imo  Symmach.^. 

vf  fic  fceleratifTimus ,  fcadreddcndamrarionem  aftringi  negar.  q-3c.  Aixo- 

Sunt  enim  i^x  Pontiticum  vcces,  Aliorum  hominum  caufjs  vo-  ^!.^^\ 

luic  Pcuspei;  homines  tenninaiie,  fed  fedishuiu$  Frasfulem  [J^c.f^aa 

Eee    inj 


^A?.  yll*  INSTI  T  V  TIO  NI  S     I.IB.     IIII. 

fuo  (ine  qnseftione  fertiauit  aibitrio.Icem,  Fa^a  fubuitorum lu- 
dicantur  a  nobis-.noftra  auteni  a  folo  Deo, 
i^ec  taquapo-  xo  Ac  quo  eiufmodi  edida  pl os  haberet  ponderis,fals6  fup- 
''^"'^'^"'/ '^^^^ipofuerontveterum  Pontificum  nominaqcafi  les  a  primordio 
TnentiunturJ  "^-  ^UHient  nntitut2B;qiium  ccito  ccitiuslu  nouum  efie  Sifabn- 
fl}i  c9nce£a-  catum  quicquid  Pvomano  Pontifici  fnbuit  quam  ei  a  vetuftis 
fimf,  Conciiiis  datum  fuifie  r etnljmus.Quinetism  eo  impudenria?  ve- 

neruncvt  refcriptum  edidcrinc  fub  nomine  Anaftjfij  p3tn'ar~ 
chx  Conftancinopoliranijin  quo  teftajur  antiquis  reguiis  fulflTe 
fancitum,  nequid  vclin  remotinimis  prouinciis  agerctor  quod 
nonad  Roraanam  iedcm  prius  rcIacumfouet.Praetciqi:am  quod 
vaniftmiumideffeconftat.cui  liominum  ccedibile  cnr^  rale  Ro- 
siian:£  fediselogium  abaduerfario  &  honoris  d  gnitatifquex- 
inujo  profcd^um  efle.^Sed  oportbir  (cilicet  f  6  demcntia;  acc^e- 
citatis  prouehiiflos  Anrichrjftos,vt  om.nibus  fan^  mtntis  homi- 
nibus,qui  mocooculos  aperire  voluncconfpicua  eftec  ipforum 
'Tfec  tjsacquie-  nequina.Decrecalcsautem  epiftoi^  a  Gregorio  nono  congeft^pi 
Aerunt  Grego-  item,Clemeniin;E,&  Extrauac^antes  Mai:tini  ,apertuisadiiuc  & 
tintuQralii/  plenioribusbuccisunmaneniferociam  ,  &  veujti  barbarorum 
miaiiapror-  tcgum  tyrannidcm  vbiquc  rpirant.  Atqui  hoE-c  funcoracula  ex 
fu^  indignacr  quibus volunt  Romancnfes  Paprirum  futim ^-ftimari.  Hjncorta 
^MMfrWdco-fDncpr^cIara  illaaxiomataqua:  vim  oracuIoru.m  p^ftimhodie 
^nxerum,         -^^  Papacu  obtinent,  Papam  errare  non  poife ,  Papam  efte  fupe- 
riorem  Conciliis,Papam  efte  vniucrfalem  omnitim  Ecclefjarum 
Epircopu«j,  &fummumin  rerris  Eccle[i.r  ciput.    Tacco  ine- 
ptias  multo  abfufdiores  ^quasftultii  canoniftaB  in  fcholis  fuis 
deblaterant;  quibus  tamen  Romanenies  thcologi  nonmocio 
aftcntiuntur  ,  fed  etiam  afplaudunt   vt    idolo  fuo  adulen- 
tui.  ^ 

^ioynminfd-  %i  Non  agsm  cOm  illis  fummoiure.  Huic  tantse  inrolenri.r 
if.tix  rtfi  op-  opponeret  qQi/piam  alius  Cypriani  fc  ntcntiam,  qua  vfus  eft  a- 
{"''"  ^'-'''^  ^'  p^d  F.pifcopos  qiiorura  concilio  prsfidcbar,  Nemo  noftrum  E- 
/i^,;,;:-  [,srn.  piicopum  fe  Epifcoporum dicit,  aur  tyrannico  terrore  collegas 
hftciiAruK  ar  ad  obfcquendi  neceft^tatem  adigit.Obiiceret  quod  aliquato  poft 
-feteruw.  tbto-  Caithsgine  decrecum  fuit,Nf qujs  vocarctur  princeps  Sacerdo- 
bgorn  /'^f^^i^^ j;um,aut  ptimusEpifcopus.  Colljpcretcx  hiftoriismulta  tcft'- 

'  ndes:hoc  7J  .0  •  r  i-  i-t     •  i         /- 

r^,.  „  /■//  monia.ex  5ynod'scanones,exveterumlibris  muicas  lenrentins. 
tur.auod  a  '  ^"'bus Romanus Pontitcx  m  ordinemcogerctur.  Sedego  iftis 
gr  gorio  ruo  fupetfedeo,  ne  videar  nimis  pra^cise  eos  vf  gere.  Refpondeant 
'yerhii  exprefa  famen  mihi  optimi  patroniRomanje  fedis :  qua  frontc  titulum 
ify^T^'Jy'l'  vniuerfalisEpifcopi  defendere  audeant ,  quem  i^ident  totiesa- 
Z^adlolian^  nathematc  damnari  aGregorio.Si  valere  debet  Grecrorij  tefti- 
»iem  Con-  monium.eo  declarant  Antichriftum  cfie  fuumPontificem  quod 
ib.nti,nopoi.  eum  vniuerfalem  faciunt,  Nomen  etiam  Capitis  mhilomagis 
fuitv/itajura.  Sic  enim  aiicubiloquiturjPetsus prsecipuum  in 
''■■'■'   ^  "  •    ''■■'■  -corport' 


»E       EXTERN.       MED.       AD       SALVT.  405 

corporemembrum  Johannes,  Andreas,l2cobus  psrticularitira 

plebiiim  capira.  Omncs  tamen  fub  vnocapite  m^mbra  Ecclefiae 

funt.imo  fanfti  ante  Legem/ancti  fub  Legcfandi-in  gt-aria,    o- 

mnesperficientes  corpusDemini  ,inmeiV'bris  fun:  conftitucf: 

&  nemofevnquam  vniucrfalem  dici  voluu.    Quod  aurem  iu- 

bendi  poteftatem  (ibi  avrogat  Pontifex  ,  parum  confentaneum  j^.^^  _    _.^ 

eftcum  eo  quodclibi  dicic  Grcgorius.    Nam  quumEulogius  ^g^  *''*   ^'^^' 

Alexandrinus  Epifcopus  fe  :?b  eo  iuffum  dixilTet ,  refpondet  in 

Iiunc  moQUjHoc  verbu  iufllonis,  peto,  a  meo  auditu  remouetc, 

fcio  enim  qui  fim,&  qui  ijtis:Ioco  mihi  fratres  eft;s,moribus  pa- 

trcs.    Non  ergo  iufiTi:  fed  quse  vtilia  vifa  funr,  indicare  curau i. 

Q^nod  iurifdiftionem  fuam  ita  /ine  nne  exrendit ,  in  eo  giauem 

&  atrocemfacitiniuriamnon  taniiim  rel:quis  Epifcopis,  (td  e-  < 

tian\fingulis  Ecclcfiis;quas  co  moc^o  difcerpit  ac  lacerat,vc  ex 

earum  ru  inis  fedem  fuam  asdiScer.QuodaatS  omnibusfe  iudi- 

ciis  eximit^ac  lyrannico  more  fic  vulc  rcgnare,  vr  fuam  vnias  Ii- 

bidinem  pro  lege  habeat,id  ccrre  niagis  indignumeft,&  alienu 

ab  Ecclefiafticri  ratione  quam  vc   fuftincri  vllc  modo  queat. 

rtorfus  cnim  abhorrei  u6  modo  a  fenfu  pietntisjfed  etiam  hu- 

rnanitatis, 

2  2     Verum  ne  (^ogula  perr-qui  &  excurerc  ccgar.irerum  i-  ^^  fn^imum 

ftos  appello  qui  hociieRomana?  fedis  parroni  &  optimi  &  fide-  ^"^^-    ^!^ijp.~ 

Jilluni  haberi  voh-nt ,  ecouid  pudeat  ipfos  prajfentem  ibtum  ^j^  ^^,j.c„o, 

Paparus  defenderc  ?  quem  conftar  cencuplo  corruptiorem  ^?ic  piruer.ijjc  opor- 

quam  Grcgorij  &  Bemardi  fcculis  fuerir :  qui  rame-i  runc  fan-  tet.-ejwimGre- 

6tk  illis  viris  tantoperc  difplicebac.  Coquerirur  piifnm  Greso-  ^"'"'''1'  '^' '?"'" 

rius.iealicnis  occupationibus  lupraraodu  diitrahirie  lub  coiorc  ^^^^  fjei.iiUer 

Epifconatus  ad  fecul um  efic  rcdudumrvbi  tanris  rerr.-^^.  curis  in-  conatiffii    fmt 

reruirer  quantis  fenunquam  in  vita  laica  dcftruiue  reminif-  dcfi^  atatu 

ceretur:fe  premi  rumultu  fecularium  negotiorum.vr  ad  fuper-  rnaittia.e^Kam 

m  animus  nuilacenuserieatur.re  tr.uhis  caufirum  fiudibus  qua-  ""^"P'"  ««^'^ 

ti,&  lumultuofas  vir.r  tcmpelt3ribusainigi.vc  meriro  oicat,  Ve-  i^  ^^^^  ^,y^_ 

ni  in  altirudinem  mnris.  Ceireinrer  ilbsterrenas  occupariones  bt^x  foueri  ac 

poterat  tamvn  plebem  concionibus  doccre,  priuacim  admo-  a^Agen  aT^r/t. 

nrre,&  corrigere  ouos  oporteb.ir,  Ecclefiam  ordinare  ,  ccUegis/"'^^^/'^^'  ""- 

dare  confilium   cofque  ad  ofiicii.m  horrari ;  fuper  hacc  rr ftabat  ^!.''^.^     ,. 
,      ,  ,  -1.1'         .,  ,      -  /-        Epift.5  Jui. 

aliquid  temponsad  Jcr.bend-jm  :  &  tamen  calamitatem    fuam  adTheotift. 

deploiar^quod  fic  in  profundiflimo  mari  demerfus.  Si  admini-  Epi.ad  Ana. 

ftrarioillius  temporis  marcfuit:qu!dde  pra^fenti  Papatu  diccn-  f^af-  iremij. 

dum  erii?  Quid  cnim  fimile  inter  fe  habcnt?Hic  nuILx  funt  con.'  ^  ^^^^^- 

ciones,iiuIIa  difciplinc-e  cura,nullum  Ecclefiaru  ftudium  ,  nulla 

fpiritualis  fundio.nihildenique  nifimundus.    Perinde  ramen 

iaudatur  hic  labyrinthus  quafi  nihilinueniri  queat  magis  or- 

dinatumacdifpofitum.    Bernardus  veib  quasfunditquerimo- 

lias,cjuos  editgemitus  dum  fux  ^tatis  vicia  intuttm?  Quid  igi- 


CAP.     VI  r.  INST  I  T  VTIO  NIS      L  I  B.I  I  1  f. 

tut.a  hoc  noftru  ferreum  feculum ,  &  fiquid  eft  ferro  deterfuf ^ 

infpiceret?  Qn^se  ifta  eft  improbitas.no  modo  pcrtinaciter  tueri 

velut  facrofandu  ac  djuinum,quod  vno  ore  fanSi  omncs  fcm-? 

pcrimprobarunt.Ted  eorumquoque  teftimonioabuti  addefen- 

fionem  Paparus,quem  conftat  fuifrcillis  prorfusincogniEuPQua- 

«juam  de  tempore  Bernardi  fateor  tnmam  fuiife  cunc  coriuptio- 

nem  rerum  omniumjVC  n<>n  fuecit  multum  noftro  difilmili  .Ve- 

rum  omni  pudorecarent  qui  ex  mcdio  illo  recuIo,L;onis  kiU~ 

cct  &  Gregorij  &  fimilium^prsecext^im  aljquem  petunt.pcrrnde 

Cnim  facm'K  ac  G  qiiis  ad  ftabili-jndam  Ci^rarum  monarchiam, 

antiquUmRomani  impetij  ftatum  laudaret :  hoc  cft  iibcrtatis 

laudes  ad  ornandam  jyranni.lfmmuiuarctuc. 

^faazirpo-      2j    Poftremo.etiamfih^ec  direntur  omnia  ,  exoritur  tamcn 

frema  pars     jjjjj,  riouimi  de  integro  f  ertamcn  >  qu-jmnegamus  cire  Romae 

^^^^v'^^^^^^-   Eccle/iam  ,  in  quaeiufmodi  beucficia  refidere  queant:  quum 

toft  ro^(?-'7w- "^gsmuseireEp  fcopu  qui  hxc  dignitatis  priuilcgia  fufiineat.  - 

r.emT.ipam    Smt  igicur  V  era  illa  omnia  (  qu3e  tamen  illis  iam  extorfimus) 

•videUcetnon    Pettum  voce  Chrifti  conftitutuin  fuifte  vniucti^ae  EcchHsca- 

^^'^'-^"^"'"putripriimqLiehonorem  fibi  collacum  inFxom^na  fedc   dcpo- 

*  ^^'^  '"ruiiTeMJ  veteris  Ecclefia?  authoritate  fuiffe  ranc^tum,  lopgo  vfa 

confirmatum.Romano  Pont.fici  rummam  poteftitcmfuHTi.  feni- 

per  vno  confenfu  ab  omnibus  dclatam:  ipfum  fuifte  omnium   & 

caufarum.Si  hominum  iudicem,nu]iiusiudicio  fubiedum  fuif- 

fe.habeant  eriam  plura  fi  velint.-refpoudeo  tamen  vno  verbomi- 

hiliftorum  valeie  ntfi  Romas  fit   Ecclefia  &  Fpiftopus.    Hoc 

mihiconcedmt  nece^^e  eft,non  pofTeEcclefiarum  matrem  cfTe, 

quaeipfanon  fic  Ecclciiamon  poffe  Epifcoporura  efle  princi- 

pem,qui  ipfe  non  fic  Epifcopus.VoIuot  igirur  fedem  Apoft'>li- 

cam  habereRom.-e?D£:nt  mihi  verum  &  iegitirnum  Apoftola- 

lUffo7ijlonit      f"'^'  VoKint  haberefummum  Ponnficem?  Dent  mihi  Epifco- 

kmm  explica-  pum.  Qaid  antem>vbi  vllam  Ecclefiae  faciem  nobis  oftendentf 

^^'  Nomjnant  quidem,&  fubindein  ore  habent.Cerre  Ecclefia  fuis 

certis  notis  cognofcitur.&  epifcopatus.nomen  oiiicij  cft.    Hic 

non  de  populo  loquor.-fed  de  ipfo  rcgimincquod  lucere  in  Ec- 

clcfia.perpetu6  debet.Vbi  iUic  minifterium,quale  requirit  C  hri 

fti  inftitutio?Memincrmius  quod  de  Presbyterorum  &  Epifcopi 

officio  ante  didum  elt.    Si  ad  regulam  iliam  exigemus  officium 

Cardinalium,fatebinu]rnihil  minus  efte  quam  Presbytcrtts.    I- 

pfe  vero  Pontifex  quid  omnino  habejt   epifcopsle   fcire  ve- 

emjlrmatlo  ab  \\^:^j\^^^  }„  munere  Epifcopi  caput  eft  \  plebem  Dci  vetbo 

partiur»  efTtti-  "ocerc  :  Altcrum  &  proximi^m  huic  factamenta  adminntrare: 

tialium  epifco-  Tercium,  monere&hortari,corrigcre  etiam  eosqui  peccanr, 

pdts  mitnerii.  ac  in  fanfta  difciplina  populum  continere.  Quid  iftorumfacit: 

imb  quidfacerc  fefimulat?    Dicant  igitur  qua  ratione  velint 

habcdEpifcopum  ;  n-.Hnulbnn  officij  partem  minimo  dijito 

vcl 


DE      EXfERN.      MED.     AD      SALVT.  4o5 

yel  in  fpeciem  faitem  attir»git. 

X4  Non  ita  de  Epifcopo  eft  vt  de  Rtge.  Iiic  enim  ,  etfi  non  ^ltera  confiy^ 
exequatur  quod  proptiii  cft  Regts,  honorem  nihilommus  ac  ti-  rn^t^^ '  <^^  ^»"- 
tuluin  recmec.  AtinEptfcopo  diiudicando  rerpiciiur  ^ ^^^'^' ^ •,^^'^'''VlS 
mandatum  ,  quod  fempei  in  F.cclefia  vakre  debet.  Hunc  crgo ''""'*  "''•''' 
nodum  avhi  Ibluanc  Romanenfes.  Nego  ipforuii^,  Ponnficem, 
efTe  Epifcoporum  principeiH  ,  quum  non  fjt  Epii»:opus.  Iftod 
proximum  necefseeft  Piobvnc<^  J(um  cfse.fi  vincere  in  ilio  prio  Teytia,acotra 
re  volent.  Quid  quod  non  modo  n  hil  hibet  Epifcopi  pr'  p  lu  rtu.-qmd in  do- 
fed  omniapociuscScrc^na  ?  Sed  Ii'C.  6  Deus,  vnde  incipv^m  ?  icfriir.y^  mort 
doftrinane  ,  an  a  moribtJs  ?  Quid  (ii-:.im  ,  »-»ut  quid  tact  bo  ?  vbi  ^"'  "'  ^/"/'''/'» 

,    /-  ,_         ,-  ^-'  111  ;•  •     •  vert  muncreto 

definam?  Hoc  dico  ;  quum  mundus  hodic  tot  pcirjciH^  ''"Pin-^^^;^^  ^',/2,^ 
q!ie  dodcinis  refercus  fii :  tor  fiipcrftir^onun-i  g.  nenbus  pi-::nu> ,  Vnimftx  T^ma 
tot  erronbus  excscatns  in  ranc<»  idololatri)  dcmeijus.   nihii««j. 
vipiam  iftoium  eiTc  quorJ  non  illic  vel  emanaris; ,  veiialtcm  fue- 
rit  confirmarum.  nec  alia  cft  caufa  cur  tanta  rabif  fcran:ur  Pon- 
tificesin  renafcestem  Euanoel'jdo(5^rin.im  3  ad  cam  oppijmcn- 
dam  neruosomnes  fuos  intendant  jRegcs  onnesac  pnncipes 
ad  fajuirjam  accendant,  nifi  quod  collabi  pc  cotrucre  totum 
fuum  rcgnum  vident  vbi  piimum  Chrifti  Euangehum  onimue- 
rir.Crudelisfuit  Leo:  languinarius  CIcn^es:tiuci>k  ntus  cft  ^'au- 
Jus.Sed  non  tam  narura  eos  ad  impugnandam  veritaten!  impu-  i 

lit  ,quam  quod  vna  h^c  illis  ratio  erat  tiendae  fiiar  poieirja'. 
SaluNi^irur  quum  e^sc  non  pofsint  mfi  proflipato  Chi.fto,  non  ^^^^^^f"; '^'^'^ 
aljter  iabot.inr  m  hac  caula  quam  h  pro  atis  ac  focis  ,  ^uilque /.^^^-^^  ^poMi 
ipforum  c.ipiribuspugnaLcnt.  Q_uid  ergo?  num  illicnobis  ^titcam.fed^o- 
fedesApofterc.;  vbi  nthilcernimus  nifi  horrendam  npoftafiam?/?/tf/crtw.-«on 
Erit  Chti.'^!  vicafius  ,  qui  furiofis  conattbus  Euan^elium  pcrfc-  'iT^  Scclcfiaru, 
quer.do.Aniichrirrumreeffcpalamprohcetur?  Er^t  Petn  fuc-/'^  ^''^'"'^'"^- 
ccllor,  qui  ad  aemoiienduwi  quicquid  xdihcauit  Pctrus,terro  &  fichriiH    thro- 
igni   grairaiur  ?  Eric  caput  Ecclefije.  qui  Ecckfiama  Chrifto  «j^^. 
folovero  capite  refcjrsam  ac  truncatam  ,  m  feipfa  dircctpit  ac 
Jacerat?  Foeiit  fane  '^lim  Roma  omnium  Ecclefiaru  macer  :  ve- 
rum  exquo  ./^.ncichril^  ledesfieri  caepit,defiit  efse  id  quod  erat.  Fro'jat:o  htnus 
zs  Videmur  nonnullis  nimis  malediciac  perulantes  ,  qnum  ""'^''"7'»''«-^^ 
Romanu.m  Ponrificem  vocamus  Antichiiftum.Sed  qai  hoc  ien-  ^l'"  '^'"^/^''"J 

11  r    n      1  ■  j    A-       •     r        1  h  ejfeanttehriftu^ 

tiuncnon  mtelJigunc  lel'aulum  immodefti^e  mnmuiare,  poU  <T>auo^  Da- 
qucm  nos  loquimur:im6ex  cuius  oiefic  loquimur.  Ac  nequis  w/f/^. 
obiiciat,nos  Paoli  vctba,  qua;  al:6  pertineant ,  perperam  tor- i.Theff.  2,4. 
queieinR^manum  Pontificcm,  breuiter  oftendam  non  alirer  ^^"-^'-^-     . 
quam  dePapatu  pofse  inielligi.   Antichtiftum  in  templo  f)^'£^!^"^^^^*^* 
felfurumPaulusfciibit.  Alibi  quooue  Spiritus  defcribons  <^i^s (lou  j fententia 
imaginem  inAntiochi  perfona,  oftendit  regnum  eius  in  m^- ex^Ucatur, 
gniioquenria  &  Dci  blafphemiis  fitum  fofe.  Hinc  colligimus 
?yrannide  efle in  animas magis quam in coipora:  que aduerfus^ 


CA  P.  VTl,  TNSTITVTIONIS     LIB.    III  T, 

JpfritnaleChnftiregnumerigarur.  Dcindecalem  efse  qua»  nec 
Chrfti  nec  Ecclefif  nome  ab  leat :  led  potius  Chrifti  prsecextu 
abutatur ,  &  fub  Eccleli.-E  umio  velui  laraa  del^xe(c.ir.  Tamec/i 
autemomnes  quse  abinido  cxtitcr-mr  h.^refes  ac  fcftae  ad  re- 
^num  Antichrifti  pertin?ant:  quum  amen  pr^d.cit  Paulas  vcn- 
tur2mdefe<aionem,hacde(ctiprionefigoificat ,  fedcm  illam  a~ 
bommationistanceijgendam  vbi  vnuierfaljsqua^dam  dcfedio 
Ecclefiam  occuparic- vtcunque  mjlra  Ecclefi^  m.?mbra  in  ve- 
»3  fidei  vnirare  fpariim  perreierenc.  Quum  vero  addit  fuo  tem- 
porecoepirsemoUriinmyf^.rioopus  miquiratis,  qyod  poftca 
palam  fadurus  eftei:  ex  co  incelhgimus ,  calamicaiem  hanc ,  ne- 
«juepervnumhomincmfuirreintcrendamj  ncquein  vno  horai- 
ue  finiendam>  Potio  quum  hac  noca  defignet  Antichfiftum, 
quod  fuumDeohonorcpnerepturus  fxtvtfibi  fumat  ;  hoc  prse- 
cipuutn  indicium  cft  quod  fequi  debemus  in  qaajrendo  Anci- 
chriftorprerertim  vbi  eiarmodi  fuperbia  ad  publicam  vfque  Ec- 
cleCiz  d.fTipationem  procedit.  Quum  ergoconftcCjPonc.fici-m 
£enreep>c7-s  fen  Rf^manu  impudentcr  ad  fe  tranftultirs  quod  F^ei  vnius  &  Chr i- , 
tentUPauli.  fti  maxime  proprium  erat,dubirandum  non  eft  quin  jmpij  &  a- 
,  bominandi  regni  dux  Ck  &  antefignsnus. 

:^an  igitnr  T^-     ^5    Eanc  nuHC  Romanenfes,  &  antiquitatem  nobis  opponat. 
^'*^^y^^J'^ '^' Qii,a^  in  tanta  rerum  omnium  conuerfionc  fcdis  honor  ftare 
etfioiirahxc     P^^^^ "^bi  nulla  eft  fedes.Nairat  Eufeb:us,Oeum,v:  vind;a.r  ^t^^ 
fedes  primao-  |ocus  fietet.EccIeliam  qu2E  Hietofolymis  erat  ,Peiiam  tranftu-f^ 
2>tniumfu€rit.  lifle.  Q^od femel  fadu  fuilTe  audiuimus,fier)  fa^piuspotuit.Pro- 
i-ib.3.ca.5r.     indeiic  loco  allig^rehonorem  primatus,  vt  qui  re  vera  infeftif- 
^musefthoftisChrifti ,  fummusEuangelij  aducrfarius ,  maxi-. 
musEccIefi^e  vaftacor  ac  diftipajor,  crudcliffimus  fanftorum  o- 
*  mniumaftacor  &carnifex,vicarius  nihilominus  Chrilti  ,Pctrt 

fbcceffor,  ptimus  Ecclefiae  antiftes  habeatur  ,  tan-tummodo  quia 
,-  fedem  occupat  quxoljm  prima  omniu  fuit:  id  vcro  nimis  ridi- 

Ecclefia  T{oma  culum  e(t  ac  inepcum.T.icco  quacum  m  dtfcriminismter  Pap^ 
vaiamprtifiyt  cancellaci2m,&  beue  compofitum  Ecciefi.^e  ordinc.Qunnquam 
rancjUuriap-  hxc  vna  resomncm  de  hac  qu^ftione  dubitationem  poteft  o- 
^{irpe  negetta-  ptfme  tolIere.Nemo  enim  fanae  mentis  Epifcopatum  in  pkmibo 
erjc.ji .  ^  buJlfs  includec ;  multo  minus  in  illocaptionum  onin'iim  ac 
cfrcunlcriptionum  magifterio ,  quibus  rebus  cenfer.nr  fpirituale 
Papseregimcn.Hicgancer  igitur  a  qiiodam  diSum  eft,  illam  quas; 
ia6l"atur, Romanam  Ecclefia.ri  pridcm  conuerfamfuifse  in  ci>- 
riam,quae  fola  nunc  Rornjp  vifitur.  Nequehic  accufo  hominuni 
j»e  re  ipfa ha-  vitia;  fed  Papatum ip  fum  cx  diametro  cum  Ecclefiaftica  raiiooe 
iftnuf.  Nunc    pugnarc  demonftro. 

ad  perfinas.Et  ^^  ^^  homincs  autem  fi  veniamus,  fatis  fcittir  quales  reper- 
^lT*^7eiino-  ^""^^  ^"^"^  Chrifti  vicarips: luiius  fcilicet,  &  Leo,&  Glemens,  & 
Mw  tttunst,  Paulus  Cl\iifti-jnx  fidd  column»  eEUiK  ,  piimi<]ue  religio 


DE     HXTBRNIS    MED.     At>     SALVtEM.        407 

"is  infciprctes,qui  n;h]l  aliud  tk  Cht  ilo  tcnuerunt  nifi  quod  PMfi^rw-^w^ 
«^jdicciant  in  fdiMia  Luciani.  Scd  quid  tces  au:  cjuatuor  Pon  ifi   ^^^^^^^^^^™ 
cci  enutncic^Quciii  vcfo  dubium  dt  qnakm  rchgion.s  fpecicm  ^J^"f,j^'^"*^ 
profefli  (int  i2mpi.icicin  Ponnficcs  cun;  loio  Caiciinahuir».  col-  ^^^^   ^ef^^-^rf 
Jegio,  &  hoc^ie  piofiteaMtur.  Priniurri  cnini  arcanse  illiusTheo-  meras  cfe  /x- 
logixqux  inter  eosfcgnvir.csput  tft.Nullumeise  Deum.  Alce-  bida^tjtmprtde_ 
rum  ,  Qi'ecunqae  de'Chi-;fto  fcripra  funr  ac  doccntur,mcncJa-P''^''i^'-'^'^- 
cia  efsc  ^mipoihiras.TcrdomjD^-x^fiJi^m  defutuia  vita&  vl- 
timareruirtciione,meras  efse  fabulas.  Non  omnes  icafentiunr, 
&  pauci  ica  loquuntur.  fateor-  inmpndefn  tanvvn  hrcc  ordmaria 
cisc  coepirPoufificumrehgio.ljccquum  fit  notifturum  omm- 
bus  q-ji  Ron->a  noueiunr ,  non  cefsant  tamen  Romancnfes  theo- 
logi  )a(!Jtare,Chi:ii^i  pnuiUgio  c-utum  efse  ne  Papa  errarepof-  Luc.iz.  3-. 
fit  ,  quiaPcrro  disfium  fit  ,"Oraui  pro  te  ,ne  dtficiat  fidcs  cca. 
Quid  ob/ecro,ta!U  impadcnter  ludcnck)  proficiunt.nifi  vt  totus 
mundusintcliigat,  eositaad  extrcmum  improbitatis  venifsejVC 
nequc  Deum  tmeanCsnequehomincsreuercantur  ? 

28    Sed  fingamuslaterceoru  quf)s  dixi  Pontificu  impieratem,  J'^'»  «fi^  ^o^ 
quod  eam  neq,  c6cion;bus  neqj  icviptis  ptibLcarinr.-fed  in  men-  rf'JXV";'Jf"§I 
fa  duratxac,&  cubiculo,aut  f^Ate  inter  parictcs  prodidcrinc.  Ac-  njZe^lZZa^- 
qui  fi  prjudcgiura  quod  obiedonc.raLU  c[\(t  vclint,  cxpuogant  e  nawn  errauit- 
numero  Pontificum  oportet  lohjnnem  vicefimnm  fecundum,  ».7  <^or7r/>w  de 
qui  palam  :ifseruir,  animas  efse  mortales;  vnaque  cura  corpori-  tryimortalitatc 
busincenrevU|uead  diem  rcfurreiflionis.  Atque  vt  videas  iq./'^^^^^''*^' 
tam  fedem  cumpuTcipuis  fuisfultuns  tunc  procfusconcidifse: 
nemo  CardinalH-ra  huic  fe  tanra^  infanieoppofuit  ?  fed  fchola 
Parjfienfis  Regem  Gaih^  impuhc  vt  ad  paiinodiam  hominem 
cogerer.   R;  x  eius  communionem  fuis  mtcrdixit  ,  nifi  mox 
refipKccret  :  iJque  de  more  publicauit  per  prseconem.    ^^^^^      .^^^^^ 
ntceflitate  adadus  :l!e  ,  errorem  abiurauir.  Hoc  exemplum  fa-  pi,,JfJlf  l^^ 
cit  ne  me  0p0sTc.1t  cum  aduerfariis  nmplius  de  co  difputare  ex  ^onttficurt 
quoddicunt,  ftdem  Romannm  eiufque  Pontifices  iabi  in  fide  cuta'ogcrjet}.9 
non  pofscquia  Petto  dirti.rij  n  ,  Oraui  pro  re  ,  ne  dcficiat  hdes  tiusmtpturnifi 
tua.  Ceue  .Ue  tafoedo  lacfus  penere  a  refta  fideexc-dit ,  vc  fir  J""'^  "^'-"^  ^^ 
jnhgnc  p.)ilet's  docu-r.ertum    non  omnes  rlse  Ferros  qui  Pe-  dei  feduT^mi^ 
tro  in  Epifcopat.im  fuccedunt.  Qu^anovai!'  iftud  qut»que  magis  n^/ 
per  fepueiilccft  quam  vc  re^ponricnc'  egcat.  nam  fi  volunr  ad  Luc.22. 32. 
Perii  luccefsores  trahere  quirquid  Perro  diftiim  eft  ,  iequecur 
omnes  illoscfse  fat;«nas  ,quum  iirnd  quoquc  Pctro  dixerit  Do-  •Matt.ifi.zj. 
mmus.Vide  rcuo  Saian:  qu(aoft*endicuIun:  es  mihi.Tam  enim 
facile  nobss  erit  letorqucre  hoc  pofterius  ,  quam  iiiis  alterura  q^^-^^^^   ^^  ^j^ 

Cbiicere.  _    _  mores.Tiomani 

29  Verumcerrare  ineptiendo  non  libet :  redcoigitur  xn^c  i  -.nifices  / 
digrefsus  eram.Sic  alligarc  locum  &  Chniltum  &  Spiritura  fan-  ^r*;,'^.:  .  aut 
aum,  Sc  Ecclefiam ,  vc  quicunciue  illic  prsefidcar ,  ct:am  fi.  fii  rcligronts    ho^ 


CAP.VII.  1  N  S  T  IT  V  T  lON  I  S     L  I  B.     1111. 

^CM^dlor^  diaboluSjChrifti  tamen  vicarius  &  caput  Ecclc(iGB  cefeatur,  quia 
fceiere  fnnt  tur  ^^^^^^  "lin"»  P<'tr.  fedes :  uon  rr.o.i6  impium  &Chr!fto  contume- 
pifimt.  liofum ,  tcd  *jim's  ablurdum .  &  a  rcnfu  communi abenum  efse 

z.TheC  2.  4,  dico.  lam  pvioeR''  H,viiiani  Pontific^es  auc  cmni  prorlus  carcnt 
rel.gione,auc  maximi  ;unt  re^igionishotks.   Nihilo  igr.ur  ma- 
g'sfijoc,oeiede.oi  ouaoccupant,  Chriiii  vicarij  ,  quam  idolum 
vbi  la  ternpio  Dt-i  coll«c:-iiur,  pro  Deo  haoendara  eii.  lam  fi  de 
hioribus  fi-t  cenlura;  ipfi  pro  fe  Poncifices  relpondcant  quid  o- 
mn^no  iicin  quo  .fipj(c'>pi  agnofci  queant.  Primiun  ,  quol  Ro- , 
mscdc  viuitur  ,;plis  n©n  mod6conniuentjbns,ac  tacentibus, fed 
tacKo  eciam  quafi  nutu  Jipprobantibus  ,  id  prorfus  indignutn 
eft  Epifcopis;  qoorum  oflBcium  eftplebis  licentiam  difciplinie 
feueritateco.ercere.  Sed  ego  ujm  rigidus  in  cos  non  ero  vt  alie- 
nis  dclidis  ipfosgrauem.  Qu6d  autcmipficum  fua  familia,  . 
-Cardin.ilm  <^  ^^"^  ^^oto  fcie  Cardinahnm  collegio,  cum  toto  cieri  fui  grcge, 
cUri  T{am.pi-  ad  omncm  nequitiam  jobfcceniratem,  fpurcitiam  ,  ad  omne  fce- 
£iura.  ierum  &  flagitiorum  genus  aJto  funt  proftituti ,  vt  monftra  re- 

feranc  ma<'is  quam  homines:  in  eo  faneprodunt  fe  nihil  minus 
cfse  qua  n  Epilcopos.Neque  tamen  vereri  debent  ne  fuam  tur- 
pitudinem  vlcerius  detcgam.  Nam  &  intam  putido  coeno  ver- 
fari  piget:  &  parcendum  eft  pudicisauribus:&  mihi  videor  fatis 
ac  fuper  demonftrafse  quod  volebam  :  ctiam  fi  caput  Ecclcfiaru 
oJim  fuifset  Roma,  non  tamen  hodie  efsedignam  quas  in  mini- 
mis  pcdnm  digitis  cenfcatur. 
^^  ^T-i'li^'^     ^o  Q  santumad  Cardinales  Cquosvocant)  atrinet  ,  nefcio 
ou.amT^resUy  ']"'d  hdiim  uf  vt  ita  lubito  ui  tantam  amplicudincm  emciie- 
teri  Kornan^    xmx.  Hic  titiUus  Gregotij  sBtate  in  folos  Epifcopos  cmipetcbat, 
^cclcfia  oUm    nam  quotics  meminit  Cardinalmm,non  Romanar  Lcclefi^? ,  (ciX 
juerimt.ac  Epi  ^j-jg  quibuflibct  eos  attribuit.  vc  m  fumma,nihil  aliud  fii  Sa- 
S'l- ^^  '""  cerdosCardinalis,  quam  Epifcopos.  Apud  fuperioris  feculi  fcri- 
I,pi.i5.  &  77.  ptoresnomen  hoc  n5  reperio.Vidcoran.efuifse  tunc  Epifcopis 
&79.  minorcs,quos  nunclongeanteccllunr.  Notum  cft  lilud  Augu- 

Lib.z.Epi  6.  itin!,  QLanquam  fecundum  honorum  vocabula  ,  quse  iam  £c- 
^|:.^  ^"^^^^^^  ck-ficE  vfusobrinuit,Epifcopatus  Presbyterio  maiorfit,  tamen 
Tpift  19  ad  ^i^  multis  rebus  Augufiinus  Hietonymo  mmor  cft.   Hic  certe 
Hieronyni.    Romanse  Eccicfia^Presbytetutn  ab  aliis  minime  difcernit:  Ctd 
omnesex^quo  poflponit  Epifcopis.  Idque  eoufquefuit  obfer- 
uatum  ,  vt  in  Concilio  Carthaginenfi ,  quum  duo  adefsent  Le- 
gati  Romana»  fedls,  vnus  Epifcopus ,  fecundusPresbyter.hic  in 
vltimun^locumreiedusfuerit.  Verum  ne  nimis  veieraperfe- 
■.U.4  re<^ift.  ^uamur,  extat  Concilium  fub  Grcgoriohabitum  Roma? ,  i» 
°    '  quo   Presbyrcri  vlcimo  loco  fedent  ,   &  icorfum  fubfcr:bunc:. 
Diaccni  locumnullum  in  fubfcriptione  habent.  Et  fane  nihil 
cfticij  runc  habebant,  nifi  vt  in  dodrina?  &  facramcntorum  ad- 
miniiiratione  Epifcopo  adefsent  ac  fubefsent.  Nuncadeo  mu- 


bE     £XTERN.      MED.     ADSALVt.  408 

bta  fors  eft,vr  fadi  fint  Rcgum  &  Caefarun-'  c.  f  nsri.  Nec  du-  Vfj^yinmv. 
biume<^  qu;.n  vnacuin  fuo  capueiei>^fi!i)  c  cu.iincdoncc  ad  hoc-/""^  "^^'^  **- 
digniiatis  faftigium  euedifueriuit.  Vciuai  hoccjuoqoe  paucis  j""^'.^^*  <^ 
Ve:biSc]uafiobi  cr  att;ngere  placuu ,  quo  m^Iius  inic-lhgetcnt  rtlTsc^cf^T 
']edotts,iedemKom3na  quahshodie  cft,  plunn,ud!fFL'iie  ab  il- 
Ja  vcteri,cuiuspra;ttxtu  hxc  retuecur  ae  defendii.Ve^u  uualel- 
cunquefoerintol|in,quando  nibilhabenr  venac  hgiiin>j  in  Ec- 
clefia  muneris,fuCun)  dunraxa:  &  inan(.ni]aruam  ram-nt:iiro 
quandoomniahabcnt  pen:tus  coptrana  ,n  .c.flefuit  Uliseue- 
nirc  quod  tamfepe  icfibu  G«eg>'iiius.Fknsw'nq   Lrjdico  pemes 
denuntiorquia  quum  Saccrdocal-.!»  ■  rdoiiituscc  ''dicioris'^  q^o-  ^^^+-"^pif^ 
quediuhare  nonpoterir.  QiJin  pouus  jmpleri  in  iUisopojtuit  Lib  ^^Epit. 
quoddetahbusait  Mahch(;is,Vos  rcc(  I^ftis  devia,  &  ofFcndere  7.^'alibi. 
fcciftis  m  Lege  piurm  os.  it^que  irrivum  feciftis  padum  Leui,  Malac,  2.8, 
diOt  Dominus.Propteiea  ecccego  dedi  vcscontempnbilcs  o- 
mni  populo.Iam  rtijnijuo  ^ais  onmibus  cogicand-jm  quale  iii.^°"<^^'^fiohtirfa 
premum  Cn  Romana?  hicrarchice  faft  gu  n):  cui  ipfum  quoq^  Dei  ^^^'^^'^"' 
verbumjquod  ca?lo  &  terr^,hominibus  &  Angehs  venerabile  ac 
/acrofanftuir.  eflb  opOitueratjfubiicerenefaiiaimpudentia  Pa- 
pift^B  non  dubitant. 


Depotejlate  Eccieft^  quoadfidei  dogmata:  ^  quam  efranilUentia 

ai  yitiandarn  omnem  do£irin£  puritatem  tracla, 

fticrit  in  Papatn, 

Dii^bus  prxcipuis  partibus  conftat  hoc  capat.  ^^  notif  n-r^, 

..         ,  .  gtmine  Ecclt^^ 

I     Nouem  prioribus  ie(flionibus,qiiinam  tcrmini  fint,quos  Eccle-  a^ium  t^^  7, 

fia  libi  debet  in  huiufmodi  rebus  conilituerc  oftcnditur.  p^oribm^jilp- 

z    Deinde,coargiiiciir  Eccleiia  Romana  i^uod  hos  iimites  trafgre-  tibm.  Xunc  de 

di  auialit.a  fcftione  dccima  vfque  acl  iincm  capitis.  ^        eiupem  votejia 

te  dijjentun 

^W^%\  E  CLV  r  T  V  R  nunctertius  iocus ,  de  Eccltfix  pote-  ^^^^^"  p^rte: 
^^^^i|  ftatcque  partim  inEpifcopis  Iingulis,partim  ih  C6-  ^^"^««^/^  '^'''-' 
^^^^i  ciliis,&  usvelprouinciahbus,  vclpenerahbus  fpe-  /'7""' ■•^'^?."* 
^^^^^  i  ttatur.  De  fpu-ituaii  tantum  poccftate  loquar  ,  qu^e  cito.^u^^.s  ad~ 
propna  eft  Ecclefi.Y.Ea  aute  conliftit  vel  i.n  dofl:rina,vei  in  iutif-  momtio  nccef- 
didione^vel  in  legibus  fercndis.  Locus  de  dodrinaduas  hsb<ft  /"'■'^  prxcedh 
parrcs  :  auihoriratem  doHmatu  ttadcndoiu,  &  eoruexplicatio-  ^/f"^  tontis 
ae.Antequaijicipimus  d c^IinsuUs  in  fpecic  diflbi-erc^pios  kclo-  tc  ^1^^/. 


CAP.    VWh  iNSTlTvriONIS     IIB.     III 1. 

res  volumus  admonitos ,  vt  quicquid  de  Ecclefise  poteftate  do- 

z.Cor.io.s.    cetur^meminecintadeumliaem  rcfeiie,in  qucm,  tcfte  Paulo, 

&c  13- lo.         dataell-nempead  aediticaaonem,  &  non  in  deihudioaiem  :  qua 

quilegitime  vcuntur  ,   nihil  plus  le  eileexiOimanc  quam  mini- 

ftfos  Chfifti  fimuiquenMniftros  populi  m  Chrifto.Porr6£Bdifi- 

cands  Eccle/iacvnahxcratioeit,  /i  tnmiftci  ipft  fuam  Chnfto 

authorifatem  conferuare  ftudent,qucs  falua  aiuer  cITe  non  po- 

teft  quam  li  id  ei  lehnquacur  quod  a  Patre  accepic.nempe  vt  fic 

'Matt.iy.  5,      vnicusEccieiisE  magifter.Non  enim  deaUo  quopiap.T,fed  deipfo 

lolofcriptumeftjpfumaudite.  Eftigitur  Ecclcfiaftica  poteftas 

non  malsgnequidemornanda,fed  tatneninclL  lendacertis  hni- 

buscne  pro  hommum  Ebidine  huc  atque  illuc  trahatur.    Ad  id 

plurimum  proderitobferuare  qualiter  aProphetis  6cApoftohs 

defcribatur.    Nam  fi  fimpliciter  hominibus  concedimus  quam 

fumere  ipfis  vifum  fuerii  poteftatem  ,  omnibus  in  ptomptu  efti 

quam  fit  procliuis  in  tyrannidem  ia.pfus ,  quse  procul  a  Chrifti 

EcclefiaabeflTe  debet. 

Prima  pars        j,    Promde  hk  meminifle  oportec ,  quicquid  authoricatis  ac 

huimpoteftatu  (JioniracisSpititusiH  Scriptura  ,fiue  Sacerdotibus,  fiue  Prophe- 

'L^ui  ^cc^lifde--  "5'^^ieApoftoIis,fiue  Apoftolorum  fuccelToribus  defert,id  to- 

raiofuiU:.-d     tum  non  proprie homiQ)bus  ipfis  ,  fedminifterio  cui  prxfefti 

frmpynoccur-  funt  dari.vcl  (vt  expeditius  loquamur)  vctbo ,  cuius  minifterm 

rit,authoritate  ijjjs  q{\_  commidum.    Vt  eoim  ordine  omnes  perfequamur  non 

'^^■'f"'^''^^'^  rcperiemusjvlia  docendiaut  refpodendi  authoritaiefuiflepre- 

^.^  i^j^^I^/^/^^  ditos,nifiin  nomine  &verboDomini.  Vbi  enimvocantur  ad 

fu.  del.it.im.n5  niunu.SjfimuI  illis  iniungitur  ncquid  afterant  ex  feipfis :  fed  lo- 

hoh„mbtti  i-     qunntur  exore  Domim.  Nec  ecs  ante  prbducitipre  in  medium 

ffis,fed  mtm-  vt  a  populo  audiantur^quam  pra^ccptrit  quidnam  loquidebeat: 

'feSii  fun  tn'^'  "^*^"''^^  pia.'ter  verbum  fLum  loc]uantur.Moies  ipfe,  Prophetaiu 

'bui.ldoflen~di-  ^"^«^iumprinceps ,  audiendusprs  aiusfuit:  fcdanieinftruitur 

tur primum  />z  iuis  mandatis,nequ!d  omnmo  nuntiare  queat  nifi  aDomino.  I- 

J^ioCe    c>-  Sa-  raque  populus.dodrinam  eius  amrlcxus.in  Deum  &  in  eius  fer- 

cerdotibui.       uiur.  Mofendicitur  credidifle.  Sacerdotum  quoque  auchoritas 

lob  i^  r        "^  contemptui  foret^grauiflfimis  poenis  fsncita  cft.  Verum  fimui 

Deut.rVp.     <^ftcndit  Dominus  qua  lcgeaudiendi  eftent/quum  dicit  percuf- 

Malac.z.4.&  ^^c  foedus  luum  cnm  Leui,vt  Lex  veriratis  eflet  in  ore  ems.  Ec 

6.  paulo  pbft-  addit,Labia  Sacerdocjs  cuftodient  fcientiam,  &  Lege 

requirencex  oreeiusiquia  Angelus  Domini  exercituum  eft.Er- 

^.ofiaudirivelit  Sacerdosjprseftet  fe  Deinuntium:id  eft,manda- 

Deut.17.10.     ta  que  ab  authore  fuo  accepit^  fidelitcr  referat.  Acque  vbi  de  lis 

audiendis  agitur,nominaiim  hoc  ponitur,  VcfecundumLegem 

Dci  refpondeant. 

^""f^  w  Pro-      ^  Piophetarum  quali?;  in  vniuerfum  fuerit  poteftas,  elegan- 

Eaech  s.17.     '^*^  ^i^^  Ezechielem  defcijbiiur  ;  Fili  hominis  ,  ait  Domious, 

ipeculatorem  dedi  te  domui   Ifrael  audies  igitur  ex  ore  meo 

veibum? 


DE     E?(      tErn.      MHD.    AD      SALVT.  '^Cf 

verbum,&  annuntiabis  illis  ex  me.    Qui  audire  iubetur  ex  ore 

Domini,  i  onne  qiiicquam  ex  fe  comminirci  pioliibetur  ?  Quid 

vero  cftjnuntiaredDumino  nifi  ficloqui  vtcunfidcnter  iaifiarc 

aufit,non  fuum  eiTc^fcd  Domini  verbum  quod  attulerit?  Taniu- 

demeft  apud  Icrcmiamahis  veibisPiophcta,inquit,apud  queni  ^^^^"^•?^^^'' 

eft  romnium,narrct  romnium:&  qui  habet  verbum  meu,  loquar- 

rur  vcrbum  meum  vcrum.Cene  illis  vniuerfis  legem  dicit.  Efi 

autcm  eiurmodi,quod  non  patitur  quempiam  plusdocece  qu^ 

iuirusfucrit.Et  poftea  paleam  vocat  quicquid  a  fe  vno  profeftii 

non  eft.lraque  nen.o  ex  ipfis  Propheus  os  aperuit,nifi  Dominp 

VetbapicT  eiinrc.  Vndc  illa  totiesapudeosoccurtunt,Vcrbuiii 

Doa;ini,0.iusDomini,SicaitDominus,  OsDominiloquutunt 

cft.Ec  merito.exctamabit  enimleraiasjpolUtafibieflTeiabiarle-  lefa.e.f,  -.^ 

rem:as  ie  ndcire  loqui  fatebarur^quia  puer  effec.  Quid  ab  illius  lerem.  i.6. 

polluropb  huiusfjtijo  oreptodirepoteratnifiimmundum  aut 

jnfulfumjfi  fuum  ipfi  feimonemloquuti  efl'cnt  ?  Sanda  vero  Sc 

pura  illis  labia  fuerunt  quum  Spiritus  fandi  cceperunt efTe orga= 

na.Vbi  hac  religione  obftrifti  funt  Prophete  nequidtradant  ni- 

fi  quod  accepermtjtum  infigni  poteftate  ac  eximiis  titulis  orna- 

tur.Nam  quumDominusteftaturfept^fecilieiUosGentibusac  ^''idem.zo. 

regnisjVt  eucllant  &  excirpent^perdant  &  deftruant.aedificenr  ac 

plantent:  coniinuo  fubiungu  caufam,  Quia  veiba  fua  iu  eorum 

orepofuerir. 

4    lam  Ciin  Apoftolosrefpicias:  multis  quidem  &  infignibus  '7'o/7  ««■«  w 
elogiiscommendantuxjqubii  lux  fint  mundi,&  fa' icrise:  q.ry    //  ^/'"  ^ 
pro  Chriitoaudicndi:  quod  qusecunque  in  iciya  Ijgaaennr  aut  Mat.5.iY. 
foluerint  ligataeiunc  autfoliitfl  in  coslo.    Veriim  fl:o  nom  ii*!  Luc.  lo.ij. 
pry  fe  ferunt  quanrum  fibi  infiio  m  /rciepeimiQ^am  (^a:  ne:r.pe  ioh.zo.  zj. 
ii  Apoftoii  funt,ne  garriant  qnicquiti  coll.bitfm  fucrit;  ftd  axa 
data  eius  a  quo  mifli  funt/oona  njc  pt  ifcranr.E?  iaris  clara  funr 
Chrifti  verba,quibuseort'mltg?.{ior;(-mLerniii>auit.qru:m  ma-  -^^at.zg.ip, 
dauit  illis  vc  ircnt  ac  docerent  cmncsgcntcs  ,  quarconqne  pra?- 
ceperac.Quin  ipfc  quoquehjnc  jn  fc  legeni  (nc  cui  carn  detre- 
darcfjs  efler)  recepicfib  que  impornic.    Do6rin3^mqu!r,mea  ^ohan.7.1?, 
non  eiUnea:fedeius  qui  memjbr  Patris.    Isqui  vnicu-- ac  a?ter- 
nus  Pacnsconciliarius  fcraper  fijit ,  quique  Dominasac  Msgi- 
fteromniumeft  confticutus  aPatre  ,  qnia  tarnen  d-^cefidi  mini- 
ileriofungitur,rainiftns  ommbusiuo  f^xenTpio  prsefcribit  qu3m 
in  docendo  rcgulam  fcqui  debeant.Noo  cft  igitur  tccl.^fia^  po- 
teftas  infinita, fed  fubieda  veibo  Dominij&  in  eo  qua^  incJufa. 

J      Atqui  quum  hocab  iniiio  in£cciefiavaIuerit,houieque 
valere  debeat  neqaid  doceanc  ferui  Dciqaod  non  ab  ipfo  didi-  '^'"'^'^  f^fitur 
cerint;pro  temporum  tamen  va  te^ace  diuerfis  habuerut  difce-  ^'^<=^jfi''^^'^"r^ 
dirationes.Ea  veroqua?nunceit.plurin\um  aiuperor  ^'^s  Qn- ^jn  ^//,„,,r/r/». 
ferc.  Pj;incipi6,fi  verii  eitquod  ait  Chriiius;qu6d  netpo  P^iem  Mat.uaj. 

fff 


CAP.VIII.  iNStl  t  VTIO  N!s     tlE.XIXl. 

T{atio.chriftm  vidcrlt  oifi  Filius,&:  cui  voluerit  Filius  reueJare.oportuit  Ceitl 
eft  'vnicm  '^o-  ^]j  2^jei:na  iila  Sapiemia  femper  dirigi  qui  ad  Dei  nocitiam  per- 
Sor  Scc  efia.a  ygj^j^ ^  vellenr.Quomodo  cnim  Dei  myueria  aut  animo  coprc- 
firihaurire  tt-  hendificnr,aut  eloquuti  elicnt ,  nili  docente  eo  cui  loli  patent 
nenturqmc-  arcaha  ParrJs^Deum  igicur  non  olittfr  cognouctunt  olim  hndil 
^uid  aitjs  ad  homines,  quam  ipfum  mFilio;Veiu:  in  fpeculo^intuiti.Hoc  quil 
/^'^^-^ /"'<'/"'- dico,  iiitelligo  Deum  non  alia  fevnquam  ratione  njanifcflafle 
^nj"^'"  j^-hominibus  quam  perFiiium,  lioceftvnicamfuara  f.ipienciam, 
mo7iiillamdl  l^cem  ac  veriratem.Ex  Iioc  fonte  Iiauferunt  Adam,  Noe,  Abra- 
cutt,  ^z,tf  f^wJ^iiam,lfaacJacob&  alij,  quicquidhabuerunt  cseieftis  dodrina?* 
fin-  .idtmdem  tx  ecdemPropheteB  omnes  hauferunc  &  ipfi  quoquc  quicquid 
<v .  i  Jemper  cseieftium  oraculorum  ediderunt.Enimuero  hsc  Sapientia  noa 
'  ■  r^m"''per'^^  modo  feQTpei  fc  excruit.Apud  Pattiarchas  arcanis  reuela- 
r-ue7attnes,  t'on'^us  cft  vlus:  fcd  fimul  ad  eas  confirmandas  ciufmodi  iigna 
^<  ve:-o  mini-  adhibuit ,  vt  minimedubium  lllis  el^e  pofTet  Deum  efle  qui  io- 
tnl  dubioi.  quebatur.Patriarchx  quod  acccperant ,  ad  pofteros  per  manus 
Dnnde  per  tranfmifeiunt.ea  enim  lege  apud  ipfos  depofuerat  Deus,  vt  ita 
Legtm  er^ro'  ptopagarent.Fili j  vcro  ac^nepotcs ,  Deo  mtus  didante  fciebant 

phetas.  '        :        n-  I        t     1 

'  ecoeio  ellenon  ex  ti  tra.quoJaudiebanr. 

6    Vbiaurem  Deo  vifum  cft  illuftriorem  Ecdefiae  formam 

excitare,  veibum  {"uum  mandari  fcripto  ac  coufignaii  voluit  ,vt 

indcpcteicnt  Saccrdotcsquodpopuio  traderent,vtqueadeam 

regulamomnisquastradereturjdodriaa  exigeretur.Itaquepoft 

Malac.2.7.     •'L^g'^P'o"ipIg3tionem  quum  iubentui  Saccrdotus  docere  ex 

oreDomini, fenfus  eft,nequid  extraneumauc  alienum  ab  eo 

dodnna'  genere  doceant  quod  Dcus  in  Lege  comprehenderet: 

adderevero  ac  minucre  nefasillis  fuir.    Scquuti  func  deinde 

S^   Trophe-  Prophcta';  pet  quos  ncua  quidem  oracula  publicauii  Dcus  c\ux 

ijrinamfueriit  ^^  ^'^g^"^  adderentui:non  fic  tamen  noua  quin  cx  Lege  mana- 

Legu interpre-  rent,&  in  ipfam  refpiceiient  Quantum  enim  ad  doftrinam,Le- 

t<?i.  gis duntaxat  interpietes fuecuatmcc  aliquid  ad  eam  addiderunt 

nifi  vaticinia  de  rebus  faturis.    His  exccptis,  nihil  aliud  prodi- 

derunr  quam  puram  Lcgisexplicationem.VerumquiaDcmino 

placebaciliiiftriorem  extare  doftrinans  &ampiiorcm  ,quome- 

Horumfcriptii  husinfirmis  confcicntijs  fatisfieret :  P-opiietias  quoque  fcriptis 

htftortai  facra  mandari  prrrcepit,  &  habcri  verbi  fui  partem.    His  fimul  ac-^ 

(y^faimi  rfc-cefreruntHiftoria?,qu«  &  ipfseProphetarum  func  iucubratio- 

€ejferm.         nes ,   feddidante  Spiricufanfto  compofitae.  Pfalmos  Prophc- 

tiis  adnumero  :  quando  h\&  communc  eft  quod  illis  tribui- 

mus.    Totum  ergo  illud  cotpus  ex  Lege,  Prophetiis,Pfalmis 

&Hiftoriiscompaftum  ,  verbum.  Domini  fuit  veteri  populo, 

ad  cuius  reguiam  Sacetdotes  &:  Doftores  &  vfquc  ad  Chrifti 

aduenrum,fuam  dodrtnam  exigere  df^buerunt:  nec   fas  iliij 

fuitveiaddexteram,vtrl  adfiniftramdefle<ftere:  quia  totumi- 

pforum  munus  his  fjnibus  indufum  erat,  vt  ex  ore  Dei  populo 

icfpon.* 


DE      EXTERN.      MED.     AD      SAtVTi  4%@~ 

tefi^onderent.  Qnod  ex  infigni  loco  Malachiae  colligitur  s  vbi  „  •  .  :, 
/  iubec  memores  clic  Legis.Sc  ad  earii  attendere  vfque  ad  Euage-  *^-4'4^ 
lij  piajdicationt  m.Nam  ita  eo5  arcei  ab  omnibus  aduetitiis  do» 
drinis,  necconc^jd.c  velt-intillum  avia  dcfledere  quam  Mofes 
fiddiccrjlhsmonftrauerar.  Atque  haecrario  tftcurram  nijgni» 
fice Mrtdiccr D  xud L^o  s ^xc.  Je  .tiam,t6tque tius encomiarc- 
cenieat  nefc  icct  li'df'  qu  cquaappetierent  eXiraneum,qauni 
toiapeif  vllitio  iUic  nciufaelfet. 

7  V  rvim  vt>,  c  emom  in  ciine  manif^fiara  eft  Der  Sapfentia,  "Vofiremo,  fey 
quicquiJ  hu  nina  menre  de  Patie  celefticompichendf  ^iozt^,  f^ipfimin  cay 
&  cogitan  d.'bct  j  plcnoorc  nobistdilferujr.  Nunc  itaque,  cx  "'  "MHiftfiA* 
quo  iliaxir  fol  iuftitias  Chiiftus,  pcrf, dum  habemus  diuinae^""'* 
veiicatir.  fal^ocem  ,  qujlis  in  meridieciaricas  efle  folcc^quura 
anrefuboblcu-a  iux  fucric.  Nonenim  profedo  vulgare  aljquid  ^  .      .. 
pr^dicue  voIu5t  Apoftolus  ,  quum  lcripfi: ,  Dsum  oJim  muhi-         *  '  ' 
fariam  multifque  modis  Patnbus  loquatum  e^e  per  Proph«tasi 
at  extremishis  dicbus  nobis  pcr  diledum  Fihum  loqui  coepif- 
fc.  fi^nificat  enim,  imo  ^perie  dcclarac ,  Deum  non  pofthac,  vt 
ant?  a,per  alios  fubiude  acque  alios  loquucurum.nec  prophetias 
additurum  prophetiis,aut  reuelationesjeudationibus;  fed  fic 
omnesdocendipartesinFiIiocompleuiflcjiVthoc  vltimum  SB- 
terniimque  abeohabendum  fic  teftimoniuni.  Qua rario  toturn  ^*  difpenjk' 
hoc  Noui  teftamenti  tem|  us ,  ex  quo  curti  Euangelij  fui  ptf di- '"' horanrnifi- 
catione  nobis  app^irait  Chriftus  ad  dicm  vfque  iudicij ,  per  Ho-  "^'1'?''^'"^"'!''' 
ram  nou]{limam,Nouiiiima  tempora,  Nouiliimosdies  dth^P^'  perSe^ienem 
tur ;  quo  fcilicet  doftrinsc  Chrifti  perfedionecontenti,  difca  extr^t  verfjum 
mus  nulhm  vltranouam  aut  nobisfingere,aut  abaliis  confi- '^"/^'''/"'«'" 
dam  aumittere.  Itaque  non  teraereFiliumfinguIari  pr^roga- "^/""^'"^ -^"* 
tiua  nobis  doctorem  Pat;:r  ordinauit :  ipfumjnon  ^ominum  ^*^jj.i^  j,  j^ 
quempiamprajcipicnsaudri.  Paucis  quidem  verbis,eius  no- 
bis  magifterium  commendauit ,  quum  dicit^Ipfumaudite:  red 
quibus  meftplus  quiddam  ponderisacenergiae  quamvulgo  c^- 
xiftimetur.peiindeenimeft  ac  fiab  omnibushominum  dodtri° 
nis  abdudos,huic  vni  nos  fift  .rec :  ab  vno  omnem  falutis  doftri- 
nam  peteie  iubtret :  ab  Vno  pendere ,  in  vno  hsererc:  denique 
(quod  v«rba  fonant )  vnius  voci  aufcultare.Et  fane  quid  iam  ab 
homineauccxfpcdan  ancexpeti  debeat,  vbi  Verbum  ipfum.vi-  Co^ors.?. 
tsefamiliaritcr  fenobisaccoraraexphc3uit?Quin  omniumho-  lohui.  4.M^ 
minumora  claufa  effeconuenit  poftquam  femel  loquutus  eft 
illc  in  quo  cajlcftis  Pater  oranes  fcientia»  &  fapieiaftiae  thefauros 
voluic  effe  abfconclitos,  &  fic  qiiidem  loquutus  eft ,  vc  &  Dei fa- 
picntiam(  qusrnullainpartehiulcaeft)  &  Meftiam  [a  quoo- 
mniamrcu^Iatio  fperabatur  )  decebac  :hoceft,  vcpoftfe  nihil 
aliis  dicendum  reliquerit, 

S   Efto  igiiuchoc  firraumaxieraa  j  Non  aliud  habendum 

^ff  ii 


CAP.  Vnl.  INSTITVTIONIS      LIE.     III 1. 

im  ^'?"'^^^^-^^  efle  Dei  verbum  ,  cui  detur  in  Ecclefia  locus ,  quam  qu6d  Le* 

Jivdinecde-  S^  PrimCim  &  Piophetis^deindefcripcis  Apottolicis  coniine- 

fia.  docere  qua  tur ."  ncc  alium  efle  rite  docendi  in  Ecciefia  modum  nifiex  cius 

quod  in  Tro- vetbi  prsticripto  &  norma.  Hmc  etiam  coliigimus ;  non  aliud 

pheticii  acU-  permiflum  fuifle  Apoftoiis  quam  qrod  oiim  liabuerant  Prophe- 

pojiohcu  fcri-  ^^,  nempe  vt  veterem  Scripturam  exponerent ,  ac  oftenderenc 

£pirttu  di^atii  m  Chriito  compleia  cfle  qiise  illic  traduntur  iidjplum  tamen 

contitietur.        non  facerent  niii  ex  Domino,hoc  eft.prieeunre  &  verba  quoda- 

Mat.28,20.     modo  diftance  Chriili  Spiritu.  Hacenimlege  eorum  legatio- 

Mat.23.  8.      nemdefiniuitChriftus,  quumiuiTic  vtirent  ac  doceient.roquie 

gfj^"'"'"*^^*  temereipficlTentfabricaii.  fed  quarcunque  ipfispraeceperat.Ec 

nihilapertiusdicipoteratquamquodalibidicic.  Vcsaute  no- 

litevocariRabbi.  vnus  enimmagifter  veflec  ,  Chtiftus.  Dein- 

de  quoaitiushoceorumanimisinfigeret,  biseodein  loco  repc- 

tit.Et  quia  qus  audierant  ac  didicerant  ex  ore  msgiftri  ,capere 

profuarudirate  non  poterant.Spiritusverit.itis  iilis  promitti- 

tur ,  a  quo  dirigantur  in  veram  omnium  inteliigentinm.  lila  e* 

nim  reftri(flioattentenpt3nda  ,  vbi  partes  Spititui  fando  aflTi- 

gnat,  fuggerere  qu^cunque  anteore  docuir. 

^^'i'f'^fr^'     9    Promdenihilaliudvei  fibivel  aliisreliquumfacitPetrus, 

Zlriibcuim''  cptime  a  Magiftro  edoflus  quanrum  fibi  liceret,ni(i  vt  tradi- 

mc  vmuerfl    tam  a  Deo  dodrinam difpenfct.  Qui  loquitur  ( inquit)  loqua- 

Scflefi^  licere  luv  tanquam  fetmonesDei.  hoc  e(t,  non  dubitanter,vt  trepida- 

hasmetas  traf  y^  folenc  fibi  maleconfcij,  i'ed  aka  confidcnti3,qu2e  feruum  Dci 

-^p"^^"  ceitis  mandatisinftrudum  decer.  Qu,id  hocaliud  eft  quam  o' 

mnes  humans!  mentisinuentioncs  (a  quocunque  tandem  ca- 

pite  profe<^fint  )arcere,vtpurusDeifermoin  fidelium  Ec- 

j  clefiadoceaiur  acdifcatur  ?  <  mnium  hominum  (cuiufque  /inc 

*,   o  .    .4.  oLdinis)  placita  vel  potms  fignienta  tollere  ,  vtfoIiusDei  de- 

creta  rata  maneant?  Hsec  funt  arma  illa  fpiritualia  potentiaDeo 

ad  dem.oiitionem  munitionum  :  quibus  confilia  demoiiantur  fi- 

di  Dei  milites,  &  oirnenicelficcdincm  qua^  extoiiirur  aduerfus 

I.  Confrmatio  cognitionem  Dei  :  &  captiuam  ducant  omnem  cognitionem 

a  Tetri  cT    ad  obediendum  Chrifto.  En    fummam  potelbtem  ,  qua  Ec- 

Taidite^imo-  cleiis  Paftores  ,  quocunque  demum  nomme  vocentur,  pr^cdi- 

nium,  j^^  g0-g  conuenir ,  nempe  vt  verbo  Dei  confidenter  omnia  au- 

deant:  eius  raaieftati  omnem  mundi  virtuiem,gioriam  ,  fapien- 

tiam,nlritudin€m  cedere  atque  obedire  coganc ;  eius  potentia 

fulti  omnibusa  fummo  vfque  ad  nouiflimum  impcrent ;  Chri- 

fti  domum  aeuificent.  SacaD2e  1'ubuercant:  outs  pafcanc,,  lupcs 

profligenr  .-dociles  inftituant  &  exhortentur  :  rebelles  &  perui- 

caces  arguant ,  increpent,  fubigant :  ligent  ac  foluant :  fulgu- 

renr  dcnique  ,  fi  opus  eft,  ac  fulminenr.-fed  omnia  in  verbo  Dei, 

".^h  arqtime-  Quanquani  inter  Apoftolos  &  eorum  fucccflbres  iioc  ,  vc  dixi, 

UA  maim  ad  inteieft ,  quod  illifuetUlU  ^Qiii  &  authentici  Spincus  fanai  a- 

manuenfesj 


DB      BXTERK.    MEd.     AD      S  A  L  V  T.  4T1 

nianuenres;&  ideo  eorum  fcripta  pto^Deiot^cuUshshendsi  minw.-^popeli 
funt:alij  autem  non  aliud  habenc  officij  nifivc  doceant  quod  i>erboDei  aUi- 
facris  Scripturis  proditumeft  ac  confignatum.  Conftiruimus^''^'-^^'^'*^"" 
igitur  jnon  eflciam  fidelibus  miniftris  reliftum  vt  nouum  ali-  ^^Xile^^wwwi- 
quoddogmacxcludant ,  fedfimplictcr  inhaerendum  elTe  ^o-^jiros  ^i,  toiem' 
ftrin^  cui  Deus  omnes  finc  exceptione  fubiecir.  Hoc  quum  verbo  fcripto 
dico  ,  non  lantumoftendere  voloquidfingulis  hominibus  U-^  pendere  opor- 
ccat ,  fed  quid  ctiam  vniuerfajEcclefi^.  Quantum  ad  fingulos  ^^^' 
actinec,'PajluscerteCoriBih;is  ordinatus  crata  Domino  Apo- 
ftolus;  fidei  ramcneoiumdominaii  fenegat.   Qu.is  iam   domi-^'    °^*^"*'^ 
nium  fibi  arrogare  audeat  quod  fibi  non  copcterc  teftatur  Pau- 
lus/Qjod  fi  hancdocendi  licfntlam  agnouiflst,  vt  quicquid 
trrfdidi,i;!t  Paftor  ,  in  co  cerram  fibi  fidem  habcri  lure  poftulct;  r.cor.i4J 
nunquam  hanc  difciplinam  craiidifrctiifdem  Cormthiis,  vt  lo- 
quentibas  Prophetis  duobus  velcribus  ,  caeteri  diiudicarent: 
quod  fi alicui  fedcnti  rcuchtum  elTct  ,primus  tacerct.Sicenim 
nemmi  pcpercic ,  cuius  authoriCatcm  ,  veibiDei  cenfuro:  non 
fubiicerct.Ac  dc  vniuerfa  Ecclena,dicet  quirpiam,  aha  raiio  eft. 
RcrpondeOjPaulumiiuic  quoque  dubicationi  alibi  occorrere,  ^om.10.17. 
quum  dicit  fidem  effe  exaudicu  ,  aaditum  autem  .ex  verboDi^i.  immovero  & 
Scihcer  fx  a  (o!o  Dei  verbo  pcnder  fides.fi  in  illud  folum  refpi-  vniuerfxmEc- 
cic  &  recumbitjquis  iam  totias  mundi  verbo  locus  relinaritui?  *^  ^/'^!"'  ^7  r 
Ncqut  hic  hjclitatc  potent  quicunqucbcnc  nouerit  quid  fic  fi-  ^^01^0,^0. 
des.  ea  cnim  firmitudine  fi^bnixam  efle  oportet  qua  aducifus 
Satanam  &  omiics  infcrorum  michiiias  ,  toriimque  munduni 
inuida  &:  intrepida  confiftar.  Hancfirmitudinem  nonn-.fi  in  v- 
no  Dei  vetbo  repciiemus.Dcindc  vniuerfiilis  eft  rario,quain  hic  j.^i  ^uthsri 
refpicereconuenit  :Deumidcirco  adimere  homimbus  proferc-  ^^^^  fummi 
di  noui  dcgmaris  faculratem,  vtfolus  ipfcnobis  ficin  fpiriruali  ^^g<fi^'i-J-T^^i 
-dofti-inamagifter:  vt  (oluseft  verax  quinec  mcnririnec  fallcre 
poteft.    Hajc  ratio  non  minos  ad  toiam  Ecclefir^m,  qLam  ad  v- 
numquenque  fidelium  pertinet. 

10      lftha?c  vero  quam  diximus  Ecclefix  poreftas ,  C\  cum  ea  ccnira  Tontifi 
conferarur  quafealiquot  iam  fcculisin  pcpuioDei  vendirarijt  ces  T{omar,i,a- 
Spiviruaies  lyranni,  qui  Epifcopos  fe  &  rchgionis  Prarfules  fal-  H.im  dcann» 
s6  vocarunt ,  nihilo  mclior  erir  confenfus  quam  Chrifto  cum  trudiderMit. 
B;'lial.  Neque  hic  mihi  propofiiu  eft  expcnerequxiliter  &  quam 
indigujs  modis  fuam  ry.annidcm  exercuerinc :  tantum  referam 
dodrinam,quamfcript!S  primum  ,deinde  ferro  &  ioni  hodie  ^»*^^''"'^'* *»; 
tuentur.Quontam  pro  contcilo  lumunc  ,vnmerlale  Concihum  ^  ^'  " 

effe  vcram  Ecdefia:  imaginem ,  hoc  principio  fumpco ,  fimul 
abfquedubioftatuuntjtegiiramediateaSpiritu  fando  eiufmo- 
di  Concilia ,  ideoque  errare  non  pofle ,  Quum  veio  ipfi  Con- 
cilia  regant,imo  conftituant>re  vera  fibi  vendicant  quicquid  c6- 
tendunt  deberi  Conciliis.  Fidem  igitui  noftram  fuoarbitrio 

m     i,i 


C  A  pI  Vllil  I  N  S  t'i  T  V  T  I  Q  N  1  S     L  I  B.     I  I  T  f . 

ftare volunt  &  cadere,  vt  quicquid  ivd  vtranque  in  pai  rem  con-. 

Utopn  ejps    ftituerintjfirmum  animis  nofi:ris  ft.irumque/it:vt  fiue  quid  pro- 

«^'^^x^r/c»  ^^"'^^^"^'  'P^^"""^^'5null3  ilubitatione  probari :  fiue  quid  da- 

^m,  ntga.ttuA  n^n^ueiint ,  id  quoque  pro  damnato  efse  oportcat,  Intenm  fui^ 

'^itffiym-mua,  libi^^me  contcmtoqueDei  verbo  ,  cudunt  dogmata  qujbus  po- 

^m  Cbrifltani  fte<i  fiJem  hac  tatione  baberi  pottulant.  Nec  cnim  Ghriftianun^ 

timnts  f^w^M^cfrcnifi  qui  in  omnia  fua  dogmara,  ram  affirmatiua  qoam  ncga- 

amplmt^^eS,  ^^"^  ^^"^^  confententiat:  fi  non  explicira  fide  ,  ramtn  jmphcita; 

tur.       '     **  ^uia  penes  Ecdefiam  fit,condcrc  no^os  fidei  arriculo^. 

^d  PapiflArii.     ^^    PnmumauJiaraus  quibus  argumentis  hanc  Ecckfise  da- 

firgumenta pro '^m  aufhoritatem  confirment:  deinde  videb-mus   quanruni 

Eccle/i^  at^ho  cos  iuuec  quod  de  Ecclefia  allcgant.  Praeclaras ,  inquiijnt.pro- 

Matt*  ig        fniHior>es  habet  Ecclefia  ,  quod  nunquam  a  rponfo  fuo  Chr-fto 

Ioh.i4  16.  ° '^^  deferenda  cuin  eius  Spiritu  d^ucatur  in  omnem  vetitatcm» 

1.  BccA/d  i«- Ar  ver 6  ex  promifilonibus  quas  allcgire  iolent  ,  muka;  non 

^itur  ;a  e;»w^  minus  fideiibus  (ingulis  ,  quim  tf^    EccJefi^  dara?  fun:.  Nara 

%;tntatem.^      tametfi^  duodccim  Apoftol-s  loquebatur  D"^miniis,  q.iim  dice- 

"^sp.i.    omo  batjEcceego  vobifcumfum  v^iue  -'d  conltimmstioncm  <cculi. 

clcfi^l^fedfincu^^^'^*  Kgo  rogabo  p:uj-em ,  Dcalium  P;ir;icleium  dabu  vobjs, 

ItifideUbtu  h.ic  Spiritum  foiictt  verir3ti&,non  tr^ntnrn  numcro  duodenario  pro- 

promfio  facia  mitrrbat,  (td  »llis  quoqiu'  fingiihs:  m  6  aliis  fimiliter  difcipuli^ 

^-  vel  quosiamafiump^^t-ativel  qi'!pofteaaco^:ffuri  erant.  Qu^um 

aurem  eiufmodi  prpmifilones,  eximia:  confolarionis  pl  nas  fic 

interpretaniur  .quafineminiChriftianotumda^^e  (int,fcd  vni- 

werlae  fimal  Ecclefise  .*  quid  aliud  quaro  Chriftianis  on'n'bus  fi- 

duciam  tollunt  quaeindc  ad  ipfos  animandos  redire  debucrat?: 

Neqjhicncgo  quin  tota  fidelium  fociecasmultiphci  donorura 

yarierare  intkufta^loDge  ainplioti  &  vberiori  cajlcftis  fapien- 

tiasthcfauropr«Bditafii:,quam  feorfum  finguli :  neque  hoc  ita 

fidelibus  communitcr  diftum  efle  volo  qnafi  Spiritu  inrelli- 

genti^  &  doSrinae  cx^quo  omnespollcant :  fed  quia  concede- 

^^A  j  -      ^j  duni  non  eft  aduerfariis  Chcifti,vt  ad  defenfionem  malas  caufaj 

fiitum  aduerfa  ^cripturam  in alienum  fenfum  detorqueanr.Vcrum  hoc  omilfo 

riorii  inuertit    fimpliciter  fateor  id  quod  reshabet  ,Dominum  perpetuo  /Iiis 

SpiritHiDei  ,,o  3^i^ffe,  &  Cos  Spiritu  fuo  f egere.  Hunc  Spiritura  non  cftc  erro- 

ccet  erroress  ris^TgnGranti.'E,mendacii  aur  tenebrarum  i  fed  certaj  reuelatio- 

•verhnDeif^ri     ■      r     •         ■  ■  i      •     ^  /ii-ir 

pto  o^pofitos.  "'s,  iapienti«,verJtatisac  lucis,a  quononfallaciter  oiicanr  qujB 
i.Cor.s.22,  ^^'  dooara  fint ;  hoc  eft,  que  fit  fpes  vocationis  fua?,&  qu^  diui- 
i;^h.  i.is.  tiaegloriajhxreditatisDei  in  fanif^is.  Verum  quum  primitias, 
'^fp.i.verttas  &quendamduntaxatguftumeiusSpiritus  percipiantin  hac  car- 
"^  ^"'*'".^^/"  ne  fideles,  etiam  qui  excellentioribus  pratiis  pTae  alus  donati 
tfl  in  verbo  ^""^  •  "'hii  liiis  potius  rclTat  quam  imbecalitatis  lu^  ccnlcios, 
Deifcripte,  fefeintra  verbi  Dei  fines  folicirecontinere :  ne  fi  proprio  fenfu 
Jongius  enag.  ncur ,  a  reda  via  protinns  nb^rrenr,  quatenns  (ci^ 
iicetSpiritu  illo  adhuc  vacuifiint,quo  foio  docente^verii  a  falso 

iiifcc-ini- 


DE     EXTERN.     Ml».     AD     SALVT.  4l2 

^irceriTituv.Omnes  enim  cum  Paulo  facenturje  nondum  ad  me- 
tampertigiflc.ltaqueacJ  quoridianumpiofectura  magisconten-  Phil-Mz. 
dunt  quani  praudione  gloriantur. 

iz    Sod  excipientquicquidpartim  fanftorumvnicuique  tri-  Exceptit  adu<. 
buitur,id  penitus  &ad  plenum  competcre  in  ipfam  Ecclefiam.  p^^'''^'^*»  rejpon 
Hoc  rameth  habet  nonnullam  veci  Ipeciem ,  verum  tams.n  clic  ^  ^f,^^^^  ^^ij^. 
nego.  Sic  quidcm  fingulis  membris  diftribuic  Deus  dona  Spiri-  f^^ 
tus  fui  ad  mefuram^vc  corpori  vniuerfo  nihil  defit  neceflarium, 
vbi  dona  ipfa  in  communeconferunrur.Verumtalcsfuntrem- 
per  Ecclefias  diuitiae,  vc  mukum  Jefit  ad  fummam  illamperfe- 
^jonemquam  aduerfarijnoftfi  iaftant.    Nec  ideo  vlla  in  par- 
ledeftituitur  Ecclefia  quin  femper  habeat  quantum  fatis  fit.no- 
uitenim  Dominus  quideius  necefluasrequirat.   Verum  vt  cam 
fubhumilitate&  piamodefliu  cmtineat,  non  plus  ei  largitur 
quam  nouit  expedite.  Scio  quid  hic  quoque  obiedarc  foleant,  ^'&  3.  ^rgH' 
tcckuam  fcilicer  mundaram  effc  lauacto  aqua»  in  verbo  vir.T,  ^f»tum   ex 
vc  eflet  fine  ruga  &  macula  :  &  idco  alibi  vocari  columnanf  &  ^"h^ef  «l*? 
firmamentum  vcritatis.  Verum  priorelocomagis  doccrur  quid  i^Tini.sas.*» 
quocidieopcrctur  meaChriftus,  quim  quid  iam  perfecerit. 
Nam  fi  omnes  fuos  in  dies  faudificac ,  expurgat ,  cxpolit ,  ma-  ^d  i.  rejpon- 
culis  abftergit;  certeadhuc  nacuisacrugis  quibufdam  afptrfos /"* '^'^"^*"'-^- 
efi^e.  eoiumcjjefandificationi  dccfle  nonnihil  confl;at.    Ecclc-  ^^'-"^^  deScde 
iiam  vcro  fandam  &  imm^culatam  iam  penitus  ac  c  mni  ex  par   ,/'^!„[ 
te  ceiilei't:,cums  merobraomnia  maculola  ,  &  nonnihinrapu- 
ra  :nit,quaminaneacfabuio(um  eft?    Verum  cft  igitur  ,  fan- 
Aificatam  efle  Eccle/iam  a  Chrifto.  ateius  fandsflcationis  ini- 
tium  hic  da^f  t<  xar.  vfitur  ;  finis  veib  &  folidum  complementum 
cxrabi"- Quuni  S;irdus  fan^otum  Chriflus  fua  eam  fanditate 
Vwre  &in  fordcir  impleb.r.     Verum  eft  etiam  deletas  cfle  eius 
maculas  &  rugas:f:;d  ua  vt  quotidie  adhac  deleantur  donec  fuo 
aduentu  Chrit^us  quicqoid  rfcfiduum  eft ,  penitus  aufeiar.  Nifi 
enim  hoc  t  ecipimus ,  necefTe  eiir  vt  cum  Pelagianis  afleramus, 
pcrfcdtameflefidclium  luftitiam  in  hac  vira  •  cum  Catharis  & 
Donatiftis  nullamm  Ecch.fia  infi  miratem  feramus.   Alter  lo- 
cus,vtalibi  vidimus  ,  prorfusahum  haber  fenfum  quaiiinten- 
dunt.VbienimTimo^theum  inftituit  P3ulus,&  ad  verfi  Epi'co-  T{^-ad%.tir' 
pi  officium  formauitjdicit  feideofeciiTe,vtrciat  quahtet  opor  ^«'"^«'^ '»-?«» 
teat  ipfum  verfari  in  Eccleiia.    Ac  quo  maiori  relio.ione,&  ftu-  -^'"^"   '^cd^M 

d.     .'  -  fr.        /-1  •T-1/^^-  rr    'vertta.tii      co^ 

lomeamrem  mtentus  eflct,fubiungitEccIefiam  iplam  efle  kimna  ac  fta, 

columnamacftabilimentunx  veritatis.    Quid  autem  aliud  /ibi  bilimintum.di 

volunt  ha^c  verba,  quaminEcclefia  conferuari  Dei  veritatem  ^'^^«''' 

prardicationis  fcilicet  minifterio  ?    Quemadmodum  alibi  do-  Eph.4.12^ 

cet,  Chriftum  dediffe  Apoftolos,Paftores  ,atque  Dodores,  ;' 

3ie  amplias  circumferamuc  quolibet  vento  do^^trinx ,  aut  ah 

liominibus  deludaoiur:fed  veu  Fihj  Dei  cognitione  illuminari^ 

rff  iiij 


4AP.Vlli.'  INSTITVTIONIS     LIB.     1  X  X I.  '        ' 

omnes  fimul  occurramus  in  fidei  vnitatem.  Qubd  ergo  non  ex- 

tinguitur  in  mundos  veritas,  fed  falua  petftar,  id  fit  quod  fiderh 

habeccuftodemEccIcfianri.cuiusopera  &  minifterio  fuftinetur, , 

Atqui  fi  hdcc  cuftodia  in  miniftcrio  Pfophetico  &  Apoftohcofi- 

ta  eft,fequitur  totaraindc  pendere.  fi  verbum  Domini  fidelitei: 

Conferuetur,fuamque  puriiatem  retineat, 

4.  ^Arg.a,pri-      I5     Atquc  vt  mellus  intelligant  ledoreis ,  in  quo  potiflirrum 

fno  dependens.  cardinc  verfetur  hxc  quisftio ,  quid  poftulent  noftri  aduerfari  jj, 

Vcclefia  duct-  g^  jj^  ^^q  jpi^  refiftamus,paucfs  exponam.  Quod  illi  ne"anr  cr- 

beritatem.Er-  '^^'^^  P""^  hccleuamjhuc  (pectaijatque  ita  mterpretantur.Qua- 

ko  errarenon  doSpiritu  Dei  ^ubernaiur,tut6  mcedere  fine  vcrbo  pclTc:quo- 

potefl.Et  quem  cunque  pcrgatjuon  pofTe  fentire  aut  loqui  n;fi  verum.  proin  Je 

finjuminde  e-  fiquiJ  extra  autprzter  Dei  verbum  ftatuerit,  id  habendum  efie 

Itctant  aduer-  nonalio  ioco,quam  cercum  Dei  oraculum.  Nos  fi  demas    iJIud 

^^jbonfio.quo    primum,errare  non  pcfte  Ecclefiam  in  rebus  ad  ralutem  necef- 

fihfHveraEc-  ^ariis ,  hic  fenfus  nofter  cft ,  Ideo  hoc  efTequod  abdicata  omnr 

tlefia  errare    fua  fapicntia  ,  a  Spiritu fanfto  docen  fe  per  vcrbum  Dei  pati- 

tio»{ioffito^en  tur.    Hoc  igitur  eft  difcrimen.  Ilii  EcclefiaE3uthotitatem.*x- 

atjis,  jj.^  verbumDei  coIlocant:nos  autem  vclumuii  veibo  annexam, 

nec  ab  eo  feparari  patimur.  Et  quid  mirum  ,  fi  fponfa  ac    di- 

fcipula  Chriiii  fjo  fponfo  magiftj  oque  fubiicitur,  vt  ab  eius  ore 

afTidueacfeduIo  pendeat?I-Ixc  enim  eii  domus  bcne  compofirx 

tatio,vt  mariti  imperio  vxor  obtemperei:haEC  fcholsc  bene  mo- 

"Confirnfatlo,  k  rats  regula,  vt  magiftii  folius  dodrina  illic  audiatur.    Quam- 

^ominum  Ec-obfem  non  cx  fe  fapiat  Ecclefia  j  non  ex  fe  cogitet  quicquanl; 

ciefix  confide-  (^^  fapientisp  fu^E  tcrminum  ftatuat  vbi  loquendi  finem  ille  fe- 

tatme^  cerit.  In  huncmodum  &:omnibus  rationis  fu3E  inuentis  diffi- 

def.in  qiiibusautem  verbo  Deinititur,nulladiffidentiaaut  hx- 

firatione  vacillabit,  fedmagna  certitudine  firmaqueconftanria 

fc       v„    .      conquicfcet.  Sicetiara  carum  quashabet.promifiionu^ii  ampli- 

ideieiuldim    ^'Jdine  conhla,  habcbic  vndc  ndcm  luam  pr3Eclareluitinear:    vc 

fubftaiitta.      nihil  addubicetsSpirirum  fanduni  fibi  femper  adcf^e,  optimum 

Johan.16.7.    redJEvia?  ducem  :  fednjemoriafimulietiebitquem  e  fuo  Spi- 

^^^-  rituvfumpercipiDeus  veiir.  Spiritus,inquit,  quem  a  Patre 

/J^'J,   f    -    mittamjducet  vos  in  omnem  veritatem.    Sed  quoniodo  ?  Quia 
<to  ccaoora- ^  '  .         .  .  ,.    .       ,  .        xi  1    1  i  /• 

doS^iritu.    iuggeret,inquit,omnia  qua^aixi  vobis.    Nihilcrgo  piuscx  luo 

lohan.i2,so.  Spiritu  dcnunciat  expedancum  ,   quam  vt  mentes  noftras  illu- 

6C14.10.        minet,  ad  percipiendam  ao^firinasfuzeveritatem.Proindefcitif 

Rom.io.  4.    fJn:,^chryfoftomus.MuIri,inquit,Spirirumftndumi3dant;fed 

^m"&^'^7m  9«iproptialoquunrur,fals6  ilium  pr^etendunt.VtChriftusnon 

fit  confe^uens   ^  feipfo  loqui  fe  teftabatur.quia  cx  Lege  loquebatur  &  Ptophe- 

^juod  ex  /«;>*- tis:itafiquidpr3EterEuangelium  fubtituloSpiritus  obtruditur, 

viori  anttcede.  ne  crcdamus.  Quia  ficut  Chriftus  Legis  &  Prophetarum  iniple- 

ierpontificij     tio ;  ita Spiritus  Euanpelif.  H:ec illc.  lam  colligcre  in  prom- 

tiictre  tOfian'-  „       '^  °  r    ■  n    •      1    ■  _y-      ■ ''^     ■     -     i-     r 

tur.  P^"  ^"  quani  perpetam  faciant  noiln  aduenarij>qui  no  aiiosme 


©E       EXTERN.       MED.       AD       SALVT.  '41^ 

iadantSpirituni  fanftum^nifivt  peregiinas  &  extraneas  averbo 
Dei  doftrinas  eius  titulo  commendent?  quumipfe  indiuiduo 
ncxu  cum  vetbo  Dei  coniunflus  effe  velit^idquedeeo  profitea- 
tur  Chriftus  dum  Ecclcfiae  fu.-e  eum  promittit.Slc  eft  fane.Quam 
fobrietatem  femel  Eccle/ix  luse  pv^rcripiitDominus^eam  per- 
pctuo  vultobferuan.  Veiuicautem  nequid  veibo  fuondderct, 
nequidexeodctraherer.  Hoc  inuiolabile  eft  Dci  ac  Spiritus 
findidecretum,quodabrogareconantur  noftii  adueifarijquu 
Ecclefiam  finc  vcrbo  regi  a  Spiritu  fingunt. 

14  Hic  iterum  obmurmurant,  opottuifte  Ecclcfiam  non-  s.^r^^.Opor^ 
nulla  addere  fcriptis  Apoftolorum  ,  vel  illos  ipfos  fupplere  po-  ^«r  -/--f^-^y?^'»^ 
ftea  V!U3  voccquodminus  chre  tradidiilent  :  nempc  quum  illis  j^y^^^^^  ^^^_ 
dixerit  Chriftus ,  Multa  habeo  vobis  dicenda,  quos  non  poteft;s  dittomom  non 
portnre  modo.  atquehaec  ciTeplacicaj  qusc  finc  Sciiptura  ,  \{\i  fcrivtU  fupple- 
duntaxat  &  moiibus  rccepta  fiierunt.    At  qu^namifthxc  eft  ^^- 
impuclentia?Rudesadhuc,fat£or,&  prope  indoctleserant  difci-  ]i  Y^r'' 
puiiGuum  iftud  a  Domino  audfrcnt:  vcfum  hacne  tarditate    ^" 
tumetiam  tenebantur.quum  dcdrinam  fuamrci:pnscGmmcn- 
darent,v!:  poftea  viua  vocefijppiercnecefiehabuerint  quod  m 

fcripris  fuisignorantiae  vicio  omiferant  ?  Si  veib  iam  aSpiritu 
ventaris  dufti  in  omnem  veriratcm,  fua  fcripta  ediderunt ,  quid 
obfuit  quommuspetfed-am  Euangclica:  doftrinse  cognitioneni 
complexi  fintiric,  confignatamquereliquerint  ?  Sedage,  de-         2. 
mus  iliis  quod  pctunc:deficncnt  modb  ea  qnsc  reuelari  fine  fcri 
pto  debueruni,id  fi  tentarc  audeanc ,  agam  cum  ipfis  Auguftini 
verbis,hoc  eftjQuum  Doaninu^  racuerit,quis  noftrUm  dicacliia  Homil.  in 
velillafunt?  aut fi  diccreaudeat,  vndeprobat?  Sed  quidde  re  ^^"-  ^*^* 
fuperuacua  contendo  ?  Nam  vei  puero  notum  eft,m  fcripris  A-        -5' 
poftolicis  quse  ifti  .mutila  quodammodo  &  dimidia  faciuncfiu- 
dum  extare  eius  rcuelationis  quam  tunc  eis  Dominus  promit- 
tcbat. 

15  Qujd>  inquiunt,annon  extra  controuerfiam  pofuit  Chri-  ^V^^  fj  J7 
fius  qui^quid  docetac  deccrnii  Ecclefia,  quum  iubet  haberi  pro 
ethnico  &  publicano  qui  contradicere  audeat?Primum  illic  non  T(eJponfo.  i. 
fic  dodrina?  mcntio  ,  fed  tantum  cenfuris  afleritur  fua  authori- 

tas  ad  cortigcnda  vitia,  ne  fc  eius  iudicio  opponant  qui  admo- 
nitivcl  obiurgati  fucrinr.  AthocomiflTo,  vajdc  mirum  cft,  2. 
tamnihileirefrontis  jftjsnebulonibus  vt  ferocireindeno  du- 
bitent.  Qu^idenim  tandcmobtinebunt,  nifi  non  fpcrnenoum 
BccIefisE  coofenfum  ,  qu^e  nunquam  nifi  in  ventatcm  verbi  Dei 
confentit^Ecclefiaaudiendaeftjinquiunt.  Quisnegat?  quando- 
quidem  nihil pronunciatnifi ex  verbo Domini.  Si  plus aliquid 
poftulant,  fciant  nihil  fibi  in  co  fuft^ragari  hscChrifti  verba. 
Nec  videri  debeo  nimiscontentiofus  quod  adeo  vehementec 
inhGcinfifto,  Non  IfceregccIeficEcondere  vlUm  nouam  do-. 


CAF. 


VJEp.  INSTITVTIONIS     LIB.     Illl. 

3rinam,lioc  eft,pius  clocere,&  pro  oraculo  rraderc^quana»  qiiodl 
Dominuis  verbo  luo  reueiau-c.  Vident  e^iim  fani  homines  qua- 
tamfitpericulum  fi  hominibusfcmelconceffum  fuerit  tantum 
iuris.  Vident  etiam  quanta  feneftra  aperiatur  impiorum  fannis 
&  cauillis,fi  dicamus  id  pro  oraculo  habendum  efTe  mter  Chri- 
ftianos  quod  bomincs  cenfucrinT.  Adde,  quod  pro  temporis  fui 
rationeloquens  Chriftus/yr.edno  iribuit  hoc  nomen,vt  poftea 
difcipuli  fui  facros  Ecclefiaecunucntusreuerendifcant.  Itafie- 
tet  vtfingulisvrbibus&pagis  par  effetmdogmatibuscudendis 
,  *'      libertas. 

ft^p^iortZir-  ^^  Exempla  quibus  vtuntur,  nihil  eos  iuuant.Aiunt  pajdoba- 
gumenti  8.T,«  ptifmum  non  tam  ex  aperto  Scriptura?  mandato  ,quam  ex  Ec- 
d»baptifrnus  clcfix  dccrr to emanaffe. At  mirernmumin  afylum  foret  fi  pro 
€x €ccleji£  de-  defenfione  paEdobaprifmi  ad  nudam  Ecclefi:^  auchoriratem  fuf- 
treto  emamf.  fugere  cogeiemur:verum  ians  alibi  parcbit  ionge  fecus  t({e.  Si- 
militer  ,  qijod  obnciunt  nufquam  habcriin  fcripturisquod  ia 
Syi-odo  Nicena  pronunciatum  fuiCjFihum  eile  confubftantialS 
Patri :  co  p,ta*'emfac«antPatr.bus  iiiiuiiam,  quafitemert  dam- 
narmt  Arrium  quod  io  fua  vcrba  iurareno!uent,quum  toramea 
T^Jfoniio.ad  ^  doftrinam  pcofiteretur  qua;  Prophetics  &  Apoftolicis  foiptis 
foprtmamilLa  q^  c»mpi,€henia.Non  cxtat,faceor,  hoc  vocabulum  in  Scripiu- 
ra.fed  quum  .'Iltc  toties  alf:  raiur  vnum  cffe  Dcum  ,  rurfum  to- 
ties  vocetor  Chriftus  verus  &2?t€rnus  I>etis,  vnas  cum  Patrc: 
quidahudfaciunt  Patres  Niceni.quum  declarant  effe  vnius  ef- 
fentiajmifi  quod  natiuum  Scriptur^e  fenfum  fimphcitcr  enatrai?- 
Atque  hac  prxfatione  in  eorum  coetu  vfum  fuifie  Conftantinu 
iefertTheodoritus:In  difputationibus,inquit,  rerum  diuinaru, 
habetur  prajfcripta  Spiritus  fandi  dodrina :  Euangehci  &  Apo- 
ftolicilibrijCumProphetarumoraculis,  plencnobis  oftendunt 
fcnfum  numinis.  Proinde  difcordia  pofita  ,  fumamus  ex  verbis 
Spiritus  quccftionum  exphcaciones.  Hisfan^is  monitionibusi 
nemo  tunc  fuic  qui  ref>  agaretur.  Nemo  excepit,  Ecclefiam  aU- 
quid  adiicere  poffe  de  fuo  :  Spicitum  non  omnia  rtuelaffe  Apo- 
fiolis,velfaltemad  pofteros. non  prodidiffe,auc  ralealiquid.  Si 
verumeftquodvolunt  noftri  aduerfarijjprimum  perperam  e- 
gitConftantinus,qui  Ecclefis:  fuam  poteftatem  eripuit:  deinde 
quod  nemo  Epifcoporum  tum  furrexicvt  eam  contra  vindica- 
rctjhoc  filentium  perfidia  non  carebat.fic  enim  erant  proditores 
iurisEcclefiafti<;i.SedquumTheodoritus  refecat  libenter  am- 
plexos  efie  quod  dicebat  Imperatot ,  conftatijouum  hoc  dogn?a 
tunc  fuilTe  omnino  incogmcum. 

'  c  A-: 


zut  -  0-  do  - 
^ma  de  fii^ 
i/jtnaffia.. 
Cap,i5.   hu 
iusHbri. 


farttm. 


Lib.T  ca.'^. 

lsift.ECclcf. 


dE    bxthrnis 


MED.     Ad     SALVTEM. 


4U 


C  A  P  V  T     IX. 


De  Conciliis ,  eorilm^Ue  authoritate, 

Parces  huius  capitis. 

^oniam  Ecclefix  renfum  &  confenrum^prxcipue  quod  ad  autho^ 
ritatem  dogmatum  tradendorum  &  corum  explicatioiic  ,  Pa- 
pilL-E  Conciliis  fuis  tribuunt :  neccflario  fuit  de  ilUs  prius  a- 
gendum,quam  de  priori  ilJa  parte  poteftatis  Ecclefiafticae  cir- 
ca  doftrinamvcrfanti  inftituta  effet  tradatio. 

I    Primum  igitur  de  Conclliorum  authoritate  in  dogmitis  tradcn- 

dis  habetur  difputatio.    &  oftenlitur  Spiritum  i'^ei  SccJe.ia:  [ 

Paftoribus  non  eiTc  ita  aliigatum  vt  aduerfuii  fenclunt  ,  quo- 
rumojiedtiones  (iiluunturjfedl.  1.2.3.4-5.  <S.7. 

z  ^onmdam  cnncUorum  errores,antilogir::i:ifirmitatCs  dete- 
guntur,&:  refel:  tiir  cffu-gium  iilud,  Prxpolitis  fine  diftindio- 
ne  cife  obediendum,fed.  8.9.10. 11.12. 

3    Poftremo  de  Conciliorum  authoritate  circa  Scripturx  S.  inter- 

pretationem  agitur,fedl.i3.&  14.  ^,^  ,-^^^^,  ^, 

r  n        1  1    r  cU/i£  atithori^ 

.Vn  c  vt  omnia  illis  de  Eccleiia  concedam: tate proi^taSo 
Ipro  fna  tamen  intentione  nefic  quidem  muh  phifmat,i,fupe- 
um  adhuc  piofecerint.  Nam  quicqmd  de  ^""'"^'^i'^^*-"'' 
Ecclefla  dicitur  ,  id  mox  ad  Conciha  ^^^ns-'!^YdCzhx''' 
Iferunc,  qnum  corum  opinione  Ecclefiam  r<-  aau^TheoJo 
'prsEfentent.  Imo  quod  tam  pertmaciter  con-  gosPariflte 
tendiini  de  Ecclefijc  poreftate  ,  non  alio  con- ad  Sadolet 
jfiho  faciunt ,  nifivt  RomanoPontifici  ,&  eius  fatellitio  cotum^^^  necef. 
deferant  qaod  extorlVrinr.  Antequam  vcrb  h.inc  quasftioncn' Jj^^°"'  ^^^^^ 
expedire  incipiam,  duohicmihi  breuiter  pr^cfari  necefle  cft- Tii  adu.  Co- 
Qubdhic  rigidior  fum  futurus,non  ideo  efTc  qubd  vetufla  C6-  cil.Trident. 
ciJia  minoris  faciamquam  decet.  Veneror  enim  ea  ex  an  m<>,  &  in  fcholis 
fuoque  inhonoreapudomnes  effe  cupio.  Scd  hic  tft  a]iquis  ^"^  Paterna 
modus  :  vr  nihiircil^cet  Chrifto  derogetur.  Porrb  h.  e.  <"  hcift  ^^P*  ^  "^^" 
iuSjVtConcihis  omnibusprsefideac^nec/bcium  habear  homine  occupatio  que 
in  if^a  dignitate.Tuncautem  demum  prxfidere  dico,vb:  totom  njpo^idetur ta- 
confefTum  verbo  &  Spiritu  fuomodcratur.Diinde  qubd  mmuv  ata  objecfioni, 
Concihis  tribuo  quam  aduerfarij  petunt ,  non  ea  csufa  ^acere ''^^"^'*  appofitk 
qubda  Confiliis  metuam,  quafi  illorum  cauii:^  ^'■•^''^^-"turj  2XI«fo«^ 
noflrx  verb  fint  contraria.  Nam  ficuti  ad  plenam  doftnnae  /,-^^  demon^" 
Doftrx  appiobarionem ,  &  totius  Papifmi  eueilionem  abunde  y?r4  nf . 


CAP,    XX,  INSTITVTIONTS     tlB.     111 T. 

vcrboDominiinftrudifumus  ,vtnihil  pr^tcrearequircre  m^ 

gnopereopus  fit: ita  fi  resflagitet  >  magna  ex  parre  tjuod fatis  dz 

advcrunqucveteraConcilianobis  fubrainiftranr. 

.  2     lam  dereipfaloquamur.  SiexScripruris  quajfitConci" 

yZ/S^^n./J^^J^^^^^  aurhoritas  quxritur,  nulla  extac  dluftrior  promiffio 

Mat.is.zo.     quam  m  hac  Cnriiti  lentencia.  Vbi  duoaut  trescongregati  m 

nominemcofuerint ,  illic  iniTiedioeorum  fum.  Vcriim  id  ni- 

hilominusinparticularemqucmuis  cc^tuTncompetic  quam  \t\ 

Concilium  vniucrfale.    Ncque  ramen  in  eo  harret  qu^eftionis 

.nodus:  fedqaodaddira  eft  condirio,ira  demum  foreChriftum 

^mpefiinno  inmedio  Coricihj,fiin  ruonomineconpregetur.Qnafevc  mjl- 

Tfiine chrijii co  liQ^  £p\{copoium  Concilia  nominent  aduerDi^ij ,  parum  pro- 

^regen  ur.       mouebunt ;  necante  efficient  vt credamus  quod  contendunt,re- 

gi  a  Spiritu  fanfto ,  quam  (idem  Rcerint ,  congrcgari  in  Chrifti 

nomine.  Siquidemtam  poirunt  impij  improbtque  Epifcopi  ad- 

uerfus  Chriftumconfpirare ,  quam  boni  &  probi  \u  eius  nomi- 

necoire.  Huiusreikiculcnto  nobisdocnmcnco  func  plurim^ 

chiidhocfi.    ^ecreta  qu^  a  talibus  Conciliis  prodiere.Sed  hoc  poftea  vjdebi- 

tur.  Nunctantum  vno  vetbo  refpondeo  ,  Chriftum  nihil  polli- 

cerinifi  iisqui  in  fuo  nominecorgregantur.Qj>'d  ergo  iiljd  fic 

Deut.4.  2.     definiamus.  Negoin  Chrirti  nomme  conf.regasi  eos  qui  abie- 

-Apoc.  22.18.  (ftoDei  mandato,  quo  vetarquicquamaddi  verbo  fuo  aut  de-' 

trahi,  proprio  arbitrio  quiduis  ftatuunt :  qui  non  conrenri  Scri- 

ptuix  oraculis,  hoc  eft  vnica  prxhdix  fapienria?  regula  ,  dt:  fuo 

ielitimorim'^  «^pitc  nouum  aliquid comminifcuniur.Certe quum non  Coci- 

ConcUiorum.     ^"^  quibufiibct  fe adfuturum  promiferit  Chriftus ,  ^c^  peculia- 

Alaiac, 2.7.    rem  notam  appofuerit  qua  vera  &  lcgitima  ab aliis  difcerneret: 

nos  hancdifcretionem  minime  uegligere  conuenic.  Hoc  eft  pa- 

ftumquodolim  cum  Leuiticis  Sacerdot:bus  Deus  pepigit :  vj 

docerentex  ore  fuo.Hoc  femper  a  Prophetis  requifiuic  :hanc 

quoquelegem  videmus  Apoftolis  fuifie  impofiram.  Qui  hoc 

paftum  violant ,  eos  ncc  Iionorefacerdotij  ,  ncc  vlla  aurhorita- 

te  dignatur  Deus.    Hunc  nodom  mihi  ftduanr  aduerfarij,/! 

vehnt  fidcmmeamhominum  piacitis  citra  Dei  vcibum  man- 

eiiemcjn  Ec  ciparc.  ' 

tlefiano  rema  ^  Nam  quod  in  Ecclcfia  rcmanere  veritatcm  :^on  purant 
'"^^^"'''^^"^^nifiinterpaftoresconftet,  nec  Ecclcfiamipfam  confiftere  nifi 
^■j*ConcUia'^'  ^"  Conciliisgeneralibus  emineat:  muhum  abeft  quin  id  verum 
j'ef.56.10*.  femperfueriCjfi  vcradefuis  temporibus  teftimonianobisreli- 
'J^y^.i.^a:':'^.  querunt  Propheta?.  Erat  Efai^  tempore  Ecclefia  Hierofoly- 
teftamento  ofte  tms  i  quam  Dcus  nondumdeferuerat,  De  Paftoribus  vero  fic 
dem  'T^^ores  loquitur ,  Speculatores  eius  csci  omnes ,  neque  quicquam  no- 
%Tiritufcientiti^^^^^^'  Omncs  canes  muti ,  nec  valcnt  latrare.  lacentes  dor- 
cr  veritatii,  iniunt,&  amant  dormitionem:&Paftores  ipfi  nihil  fciunt  nec  in- 
®fc.j>.?.        telligunt:  &  in  vniuerfum  tefpiciunt  ad  vias  fuas.  In  cunde  mo- 

dum 


B  E     E    X  t  E  RN.        MED.     AD      SALVT.  41? 

oum  Ofeas,  Speculator  Ephraim  cum  Deo  ,laqueusaucupis,o- 

«jiumin  dorr.oDei.  VbiitoniceeosDeoconiungens,  cuam'dum  ^^^^^  g^, 

faccrdotij  pisetcxtum  efie  Hocet.  Durabnt  quoquc  Ecclefia  ad  ^  ^^  j^  ' 

tempus  Ieiem]3e.  Audiamus  quid  dePailonbus  dicat.  A  Pro- 

pluta  vfquead  Sacerdotem  quifque  fcftatut  mendacium.Item, 

Piophet;]E  mendacium  prophctant  in  aominemeo  :  quuni  ego 

non  mifcrim  eos ,  neque  ptcTceperimcis.  Acnc  proijxiniraium 

in  recitandis  eius  verbi?  iimus ,  legantur  qu3E  tolo  vicefimo- 

tejtio  capite  &qu2drageiimo  rcripfit.Tanc  cxalcera  parte  ni- 

hilo  mitius  in  cofdem  muehcbatur.Ezcchiel.  Coniuratio  (  in-E^^ch.2Z.z5. 

quit)  Prophetarum  in  medioeius  ficut  leo  rugiens  &quira- 

pit  predam.  Saccrdotcsciusviolaucrunt  Legemmcam,&  pro- 

fanauerunt  fanda  mea :  nec  difcrimen  fcceruntinter  fanftuni 

&  profanunij  &  cxtcta  qu^  fubiungit  in  eum  fenfura.  Sirailes 

qua-timoni^epalTiraextantia  Prophetis  :  vc  nihil  illic  fiequen- 

tiusrccurrac. 

4  S^d  cnim id  forte  inter  ludyosvalueric: noftrum  vero  fc-T^jp.z  exMo- 
culum  a  tanco  malo  immune  eft.  Vtinam  quidem  ellet :  vtrum  uo  Tejlamento, 
aiiterfore  Spiritus  fandus  denuntiauit.  clara  enim  funt  Vtin^^^^ pr^^diaum 
verba,  Quemadmodum  Cinquityfuerunc  in  populo  vetcri  pfeu-  ^fi  ^^'ft^^f^fi^ 

1  r —  n      ^      ■  r  \r    i      n>  "    r\  i-     culum   ao  £0 

doprophetie  :iic  &  inter  vos  erunt  talli  doaores,  lectas  perdi-^^/^  immuse 
tionis  inlinuantes.  Viden'vt  non  a  pkbeiis  iraminere  pcTicu- haud  futurum^ 
lum  pr^rdicat ,  fed  abiisqui  Dcctorum  &  Paftorum  ticulo  fe::.Pet.2.i. 
vcnditabum?  pr^eterea  quoties  a  Chrifto  &  eius  Apoftolis  eft 
priEdiftum  fore  vt  a  Paftoribus  furama  Ecclefia?  pericula  im- 
penderent?  Imo  palam  oftendit  Paulus,  non  al  bi  feffurum  An--'^"^^^-^4if. 
tichriftum  quam  m  tempio  Dei.  Qop  Iignificat  ,non  aliunde^  .^jj'^^-^ 
vcnturam  liorrendam  ilhim  calaraitatera ,  de  qua  ibi  '^oquitur.,  Aft.zo.zpi 
nifi  ab  iis  qui  pio  Paftoribus  in  Ecclefia  fedebunt.  Ec  alibi ,  tan- 
ti  raali  exordiaiam  prope  inftare  deraonftrar.  N.ira  dum  Ephe- 
/iDos  Epifcopos  alloquitur  ,  Scio  (  inquit  )  quod  poft  difceftum 
racum  intrabunr  in  vos  lupi  lapaces  ,  non  parcentcsgregi.   Ec 
ex  vobifip/is  erunt  qui  loquantur  perterfa^vt  abducant  difcipu- 
lospoftfe.  Quantum  inter  Paftores  afferre  corruprionis  po- 
tuirlongaannorum  fecies,quura  tantulo  teraporis  fpario  de  ConHrmath a^ 
gencrarc  fic  potuerint  ?  Ac  ne  cnuraeiando  multura  charr3rum«f.v<rr/7//M  emmu. 
iraplcamromniun;.  feie  fccnlorum  excu.-plis  monemur ,  nec  ve-  Ure  feculortim, 
ritattra  fempet  in  ffnvTPaftornm  ali,  rec  HccIeli^B  incolumita- 
tcra  abeorumftatu  pcnderc  Deccbar  quidcm  illosEccIe/irfti-,^ 
C£  aacis  ac  friutis,  cu»  confei ua«d:E  dcftjnaci  ftint ,  prcofides  t^eObie^ion»  oc^ 
ae  cul^odes  :  feo  aliuu  cft  ,  ptaEftare  quod  debeas  :aliud,  ^(Xj^iQc^^p-^Jione cuinf 
quod  non  pr.-Eftes.  '^'-'^  l^^^"" 

^  JNtqje  u.^cn  noftra  uta  vcrba  !n  eam  partem  quis  :\zr\-  eijt nuiffifr» 
piat  quaii  paftorum  aurhoritatera  pjffra  ac  teinere  ;  nulioque/^w/f  /i;»-!/?.. 
Jclcctu  iabefsftare  vclim.Tahtiitti  imec  ^os  iplbs  dskctuir,  {idL^ditant, 


CaP.  XX^  INS  T  ITVTIONI  S     LIB.    ITIi; 

bendum  efse  inoneo,ne  qui  d;cuncur,e(ie  juoque  Paftores  con- 

tinuo  exiftiincinus,  Ac  Pa  a  cnm  toto  Epilc  popjm  fuorum 

gteoe,nonaiij  ranone  nifiquia  P;'fl'res  n  inci.paniur  ,  cxcuf- 

fa  veibiDci  obedunca,  voiuunc  omnia,vetlantqj  j  .o  libidine; 

inteumperfuydcireconrtncfMnt  jfefe  Juce  veritatis  aelHcui  non 

pofse:Spiricium  Dci  pcrpc-uom  fe  tefidee.Kccl  fiamin  fe  fub- 

/iflcrc,  &  fccuni  fmori.Qja/i  v0''6  lam  nur>afint  Dommi  ludi- 

ciatvctodini  poenaeg.''nefe  m  mundum  hodi.e  animaduertat 

quo  popijl:  verLsis  ingratitudinem  aliquando  vlius  cftmempc 

vt  J^aftoresptrcotiatcaecicafe  &  ftupore.  Ncc  intelliguntitoli- 

Zacli.12.4.     diflimi  hommes  ,  eandcm  fe  canete  cantilenam  quam  canebanc 

-r  •   o  oJim  iih  quicumvevboDei  belhocrebancur.  Sicenim  fefecon- 

Jcrem.  18.18.  .   ^       .    .       ,        ,     .      t^  t     •     «  1  • 

tra  veritJtem  inlirucbam  hol^^es  lerea'i)aE,Venite,&  cogitabimus 

contraleremiamcogitacioncs-.quandoqnidem  Don  peribitlexa 

Sacer.loicnecconfihum  alapientejnec  vecbum  a  Prophcta. 

TerfiaobieBio,     6    HJnc  faciieeft  re'pondere  ad  iUud  altcrum  de  Concihis 

ConciliagenerA  oQn^xdX^hus,   Qum  Iuda»i  vcram  EcclefiamfubProphctis  ha- 

ha  repr^fentat  buei  int,  negari  non  poteft.  Quod  Ci  generalc  Concthum  tunc 

Jjoqm7o'Sjh  exSaccrdotibuscoadumfuifiet,  quahsapparuiflet  Ecclefiae  fa- 

reneaHit.        cics ?  Audimus quid  Deus  non  vni  aut  alteri  eorum , fed  ordini 

ler.  4.0.         vniuetfo  dcnunt!et,Obftupel"cent  Sacerdotes,  &  Prophetic  ter- 

Ezcch.  7,26,  rebuntur.  ItenijLexperibit  a  Sacerdotc,  &concihum  a  Senio- 

Micli.3.6.    ^  ribus.  Item,  Nox  vobis  pro  vifione  erit ,  &  tenebrse  pro  diuina» 

hutwoTiealo-  "o"e ;  &  occumbet  fol  fuper  Prophetas ,  &  obtenebrabiiur  fu- 

»«  ap  deteges,  pcr  cos  djes,&c.  Agc,  C\  coafti  in  vnum  tunc  fuiflent  omnes  c- 

exemplii  ^m»- iufmodi ,  quis  fpiritus  in  corum  costu  praefuiflet  ?  Eius  rci  infi- 

hufdamexve-  gne  fpccimen  habemus  in  eo  ConciIio,quod  connocauit  Achab. 

ttreteflameto.  y\c)erant  quadringenti  Prophetar.Sed  quia  non  ahoanimo  cou- 

2.^  eg.22.5      u^nejant  ^^\f^  vtRegiimpio  adularcntur  .-mittitur  a  Domino 

Saian  ,  qui  fii  Spitirus  mennax  in  orc  omnium.lllic  omnium 

fwfl"ragi!s  damnatur  veritas :  M;cha  pro  ha^retico  damn3cur,pcr- 

cutitur  ,coniicitur  in  carcetem.Sic  leremis  fadumeft.-fic  a- 

IiisPtophcris. 

Dtinde  exNo     7    Sed  vnum  exemphim, quod  eft  pr^e  aliismemorabile.  pro 

«o-  omnibusfufficiac.  Ineo  Concilio  quod  collegerunt  Pontifices 

Ipan.11.47.    ^  Pharifxi  Hierofolymis  aduerfus  Chrifium,quid  defideres 

quod  quidera  ad  externa  fpeciem  aitinet  >  Nifi  enrm  tunc  fuif- 

letHjerofolymis  Ecclefia:  nunquam  facnficiis  aliifqae  ceremo- 

niis  communicafletChriftus.  Fit  folennisconuocafo:  prasibat 

fummus  Pcntifex,  totus  ordo  Sacerdotahs  aflfidebat:  damna- 

tur  tamen  illic  Chriftus,  &  eius  doft   na  e  medio  piofligatur. 

Hocfacinusdocumentocftjinclufam  minimefuifse  in  illo  C6- 

ciho  Ecclefiam.  At  non  eft  periculum  nequid  tale  nobis  eue- 

^^iJtX.        niat'  Q.'^'s  nobis  fidcm  fccii?  Nam  m  re  tanta  nimis  fecuros  efle, 

ajthei:!.?.    focojdia?  culpa  non  carct.  Quin  vbi  d&Teitis  veibis  vaticinatui: 

Spiiitus 


bE     EXTERN.      MEd.     AX>     SAtVt.  41^ 

Spirituspcr  osPauli,venturam  defedionem  (  qrse  vcnire  non 
poceft  qum  PiitorcsDeum  primi  derelinquanc  )  quid  Jponte 
hic  m  cxicium  noftrum  CBCutimus  >  Quare  nullo  modo  conce- 
dcndum  eft,  Ecclei?am  in  Paftorumcceiu  confiftere,  quos  Do- 
minus  nufquam  recepic  bonos  pe.>  petuo  fore ,  maios  autem  in- 
terdumforc  pronunciauic.  Vbiaucerade  periculo  admoncci- 
dcofacitvcnoscautiorcs  reddac. 

8    Quidergo?inquie-.,  nulline  eritin  definiendo  C oncilio- ^'«rf^  sbit- 
rum  authoriias?  imo  vero  neque  cmm  hk  omma  Coi.cil-a  da   ^^'^-  *^^^''»»*» 
mnanda,  automniur.i  adurelcindcnda,  &  (ouod  dicituO    voa  '^'^""'"*  J**^ 
Iitura  eHeinduccndadilputo.Atcogis  rameo  (jnquies)   omma 
in  ordinem.vtcujiibetm  medio  polltum  fii.  recrpete  vei  repu- 
diare  quod  ftacue/  nrConciiia.Mmjme  vt-ro.  fcd  enim  quocies  ^^°^fi°'?^ 
ConcilijalKuiusdecretum  proterruj,expcndi  primum  dil-gcn-  ^dminenda 
tcr  vciim,  quo  tempoce  hab  tum  fit,  qua  de  caula  i^iabitura  ,  &  mu  em.  ad 
quo  confiiio  ,  quaics  homines  interfuermt :  deinde  illud  ipfum  ^criytma   a- 
de  quoagitur^adScripturseamuiTim  examinari-.idqueio  eum  wtt/ur/*  <^uate.- 
modum  vc  Conciiij  definitio  pondus  fuum  habeacsicque  inftar  "'"  <^onueniut. 
pr^iudicijmequetameu  examen.quod  dixijimpcdiat.    Vtinam 
cum  omnes  modum  feruarcnt  quem  praEfcribit  Auguftinus  li- 
broaduerfusMaximinium  tertio.  Nam  quum  hunchxreticum 
de  Synodorumdecretis  iitigantem  bieuiter  vulc  compefccre.  TeffeUie^»' 
Nec  ego  (mquit)  NicenamSynodum  tibi,nec  tu  mihi  Arimi-  ^mo. 
nenfem  dcbes  lanquam  ptasiudicaturus  obiicere.  Nec  ego  huius 
authoritatCjnec  tu  illius  detineris.Scripturarum  authoritatibus, 
non  quorunque  propriis,fed  qu3E  vtrilque  fiint  communes,  rcs 
cumre,cauracumc3ufa,ratiocumrationecertef.    Sicfieretvt 
Conciliisfua  cflctqua^  eiredcbet  maieftas:  interim  tamen  fo- 
periore  loco  emineret  Scriptura  ,  nequid  eftet  quod  non  illius 
regulsE  fubiicerctur.   Sic  prifcas  illas  Synodos  ,  vt  Nirenam.  Zxtmphfiat 
Conftantinopolitanam  ,  Ephefinam  pj  imam,  Chalccdoncnfcm  NtcenumXm^ 
ac  fifniles^quae  confutandis  erronbus  habitac  lunc  ,  libencer  am-  ftantim{>tlitei~ 
pledimur  ,  reueremurque  vt  faciofanftas  ,  quantum  atrinetad  *"^^^P^'fi- 
ndei  dogmata.    nihil  cnim  continent  quam  puram  &  natiuara 
Scripturx  inierpretacionem,qaam  fandi  Paties  fpiriiuali  pru- 
dentia,  ad  frangendos  religion's  hoftcs  qui  tunc  cmerfcrantjac- 
commodarunt.     In  pofterioritws  quoque  nonnullis  videmus 
elucere  verum  pietatis  ftudium  ,  notas  adhajc  ingcnij,dodri- 
na»,  prudcnti^e  non  obfcuras.     Scd  qu  madmodum  folent  res 
indcceriusfereptolabi  ,  exrecentiofjbus  Conciliis  videre  cft 
quantufubinde  Ecclefiaa  puritate  iiljus  aurei  feculi  degenera- 
uerit.Nec  dobito  quin  iftis  quoqi  corruptioribus  feculis  habue- 
rint  Concilia  fuos  melioris  nota?  tpifcopos.   Sed  in  his  accidic 
iquod  in  Romanis  fenatulcofulcisno  rcdefieriolim  conquere- 
hitiit  ipfi  Scnacoies.  Dum  enim  numeiantur,  non  appenduutui; 


CAP.   IX.  INStlTVTIONlJ      LIB.    III  T. 

fententias,  meliorem  partcm  a  maiore  vinci  faeplus  nccefle 

Impiamt  r^-fuit.    Certe  multas  impias  fentcntias  protulerunc.  Nequehk 

fudtenda.        ^pus  eft  fpecies  colligere :  vel  quod  nimis  longum  foret ,  vel 

quod  hoc  alij  feccrunt  diligentius  quam  vt  multum  addere  li- 

ceat. 

Tugfiantta  coci    p    Porro  quid  Concilia  cum  Conciliis  pugnantia  rccenream? 

^^'"'^^^'^^^!*Neceftqu6ilmihiquirpiamobmurmuret,ex  his  quae  pupnant, 

tate  ccnjcntiut^^^^^^'-''^^  noeilc  legicimu.Vnde  enim  la  2eftmiabimus?Ncpe  ex 

Amplcclenda,    eo,  nifi  failor.quod  ex  Scripruris  iudicabimus,no  eflc  orthodo- 

^u*ab  ea  dif-  xa  illius  decrcta.HcCc.n.vna  eft  certa  lex  difcrecionis.Ia  nongeti 

fentmit^re^.    circitcr  anni  rnnt  quum  Synodus  Conitantinopolitana  fub  Leo- 

€nn  A.  neImp£r3torecongreg^ta,fubuertendas  &confrjngendas  ima- 

gines  in  templis  collocatas^cenruit.Paulo  poilConciiiumNice- 

num,quod  in  eius  inuidiam  Irene  coegic ,  reftituendas  decreuit. 

Vtrum  ex  duob-js  agnofcemuspro  legitirao^Vulgo  obtinuit  hoc 

pofterius,quod  in  teraplislocum  imagmibusdedic.  At  Augufti- 

nus  idfierrpofle  ncgac  iTne  prGerentifiirao  idoloiatrise  periculo. 

Epiphanius  sctatefuperior  afperius  mulco  loquirur.nefas  enim 

&  abominacionem  efle  tradit,  afpici  in  tcmplo  Chriftianorum 

Confirmatioab  imagincs.Qu^i  fic  loquuntur,an  approbarenc  Concilium  illud  d 

'r^^ll/hmi  ^"^^^  ^^'^^^  fnperfticts>  Qi^od  fi  &  vera  narrant  Hiftorici,  &  a- 

r,L  Zi^Trl'  *^'^  'P^^  credicur  non  imsoines  tantumipfe  ,  fed  earum  cultus 

„,;  iil»c  reccprus  tuir.TaJe  veio  placitum  palam  elv  a  Satana  manaf- 

fe.  Qnid  quod  totam  Scripturam  depiauando  &  lacerando  ,  lu- 

dubrio  cam  hbifuiiTe  dcmcnftrant?  Quod  ego  fuperius  abunde 

planum  feci.Quicquid  fir,non  aliter  diicernereintercontrarias 

tib.i.ca.ii.    &diflentientesSynodos,qu2e  mulr.r  fuerunr.potcrimus,  nifi  o- 

feft.14.  mnesilla  quam  dixi  omnium  hominum  &  Angelorum  ftatera, 

Calcedonepjis,  id  eft  vcrbo  Domini  examinemus.  Sic  Chaicedonenfcm  ample- 

nem  ^Ephc-  £ti"mur,repud  ara  Ephcfina  fccunda^quodin  hacEuivchianaim- 

pietas  conhrmara  fuic ,  quam  illa  altera  damnauit.    tius  rei 

indiciuranonnifi  exfcriprurisfecerunc  fanfti  v.ri ,  quos  (ic   ih 

iudicaudofcquitur  ,  vr  Dei  verbum  quod  ill  s  pra;Iuxit ,  nobis 

nunc  quoque  p^-selocear.    Eant  nunc  Rctfianenfes,  &  afFixum 

alligatiimque   fuis  Conciiiis  Spiricum  fandum  pro  more  ia- 

dent. 

_    .        ^  10     Quanquam  in  illis  Quoqueantiquis  &  purioribus    eft; 

ciiiornyn  erra-  ^"^d  lure  dehdercs ,   vel  quod  eruditi  ahoqui  6c  prudentes  vin 

ta  cp- lapfit^^    quitumaderant,  prsefentibusnegotiisdiftiafti,  multaalia  non 

quorum  qua-    profpicicbanr:  vei.quod  cfrauionbus  &  m^gis  feriis  occLpatos, 

tuorvel  c^«/^*  nonnulla  ieuioris   momenri  fubterfugiebanr ;  vel  quod  fini- 

'vel  occafwnes.  pjj^iter  , vt  homines, imperitia faili  po^terant  :vel  quod  nimio 

£y„odo   Nice-  ^^^^^  nonnunquam  pra:cipites  fcrebantui.    Huius  poltremi 

na  vbi  inte-     (quod  omnium  duriflimum  ddetur)  exemplum  illuftre  extitit 

fii>m  difi"^      in  Nicena  Synodo  ;  cuius  dignitas  omnium  confcnfu  fbmma 

venera- 


DE     fiXTERN.      KiBB.     AD     SALVfJ  "^lf 

vencrationcvt  merebacurjcxcepta  tft.  Nam  quuFn  prtmarium  dijsEpifcopi , . 
fidei  noftta?  ciput  illic  periclitaretur  ,  adcffcc  hottis  Avrius  in  *"'^''  f^  ''^'" 
procindujquo  cfi  manus  conferendae  efient,fummum  veto  mo-  ^^^*^' 
mentum  ineorumconcordiaeflTet  qui  ad  oppugnanduro  ArriJ 
crrorem  parari  venerant:ipfi  nihilominus  rantorum  dilcciminu 
reet)ri,im6  velutgrauitatis,  raodefti;E  &  cmnis  humanitatis.6* 
bhti,omitro  quod  in  manibus  crat  certamine,  (quafi  ex  deftina- 
co,  Atriogratificaturi  ,e6  conceftillent)  inteftinisdiiridiisfefc 
prQrcindeiecosperunt:  &  fiylum  qui  in  Arrium  ftringendus  e- 
rat, in  (e  ipfos  dirigere.Foed^e  criminationes  audiebantur :  hbel» 
liaccurarorijvohtabant^necconteotionum  finisvllu5  faftus  ef- 
fctdonecmutuis  vulncribus  fe  confodiffent,  nifi  Imperatoi* 
Conftjnt'-.iusoccarriffet,quiinqui{itionem  ineorum  vitam,re 
c0e  fupra  fuam  ccgnitionem  profefTus,  talem  intemperiem  lau- 
de  magis  qua  obiurgationc  caftigauit.  Quam  multis  partibus  & 
alia  qu«  deinde  fequuta  funr.  Coneiha  lapfa  fuifle  verifimile 
cft?Nec  longa  demonftratione  opus  ha?c  res  habec.  fiquis  enim 
ada  pcrlcgar.mulcas  illicinfirmitates  animaduercet:  nequid  di- 
camgtauius. 

II  Et  LeoRomamisPontlfex  nondubitat  Synodo  Chalce- w^W  (X9m 
donenfi,qnam  in  dcgmatibus  orthodoxam  facetuc  ambitionem  flttm  m  iyiodo 
&  inconrukamtemeritarem  obiiccre.  Legitimam  quidcm  cife  Chalccdohe>-fi,^ 
non  negat.federrare  potuifte  palamafterjt.Ineptusfcrte  aljcui  '^*" /"''^t'''"'' 
videarqnide  commonftrandishuiufmodi  crroribus  laborcm;  ^,;,;  ' 
quumfjttantur  aduerfarij.crrareConciliapofTe  in  iis  quse  nd  A-.y 
falutcm  non  funt  neccflaria.  Sed  neque  fuperuacuus  efl  hic  la-  oltj 
bor.Tametfi  cnim  coafti,vcTbo  qutdem  id  fatentur.quum  tamen 
omnjiim  Conciliorumdeterminationem,in  re  qualibet ,  nullo 
difcrimincpro  Spiritus  fandi  oraculo  nobis  obcrudantj  plus  e- 
xgunt  quam  initio  fumpferant.    Quid  C\c  agendo  contendunt,  ^^'■■''fnm  eiu.f- 

nifierrarenon  pofTeConcihaantfierrant^nefas  efle  tamen  ve-  " ' 

rumcernere,aut  non  afTenrarierroribus?  Neque  aliud  inten- 
do,qu2mindepo6re  colligi,SpiritumSanftum  fic  piasalioqui 
&  Sant5ias  fynodos  gubernafler/tinterimaliqaid  eis  hun)ani:us  Hpift.ff.nd 
accid^re  fineretjne  niraium  hominibusconfideremus.H^c  muL  i'^^<-'"3pii-'n^-. 
to  melior  eft  fencentia,quam  illa  Grcgoti j  Nazianzcni.Nulln  s  ^^^'*'.;'.^''^-''' '^ 
vnquam  Concilij  fe  vidiliebonum  hnem.Nam  qui  aiierit crnia  eadsmr^uo. 
fineexcepcioncmalcdefiifle.non  raultum  authoritatis  ilhs  re- 
Imquit.De  proainciaiibus  Conciliismentionem  fcoifum  hcc 
le.nihiliam  necefl^e  eft:quandoex  generalibusjcftimarc  prom- 
ptumeftquanrumaurhoritatisad  condendosfidci  aitictlos  ,& 
quodcunquevilum  fuerit  doftrm*B  genus  recipiendura  habere 
debeant.  ^^    ^ 

IX     At  ooftri  Romanenfcs,vbi  in  caufse  fux  defenfione  o^^-  ''Papi.iArnm 
ttia  rattonis  priefidia  labafcere  fibi  vidcnt^  ad  extremum  iikid  't(^"^^iy', 


it". 


nioct  iap'us  tn 
7>:o  !umprof<- 


tJA».  IX.  I;??sTiTv:8iONis    ti6.   iiii. 

mlfenamque  fuifugium  cojjcedunt,Etiam  mentc  &  confilio  ftu- 

pidi  fint ,  animo  vero  &  voluntare  Qcquiflirni :  nunere  ian»en 

T{i^fi>.i.eorum   vetbfi  Domini^uod  Friepofitis  obedire  iubet.Itane  vero?  quid 

"^rapofitoi  Jton  f^  prajpofitos  cflc  negem  qui  tales  funt  ?  Non  enim  plus  fibi  ar- 

*£[iu>7^  ^^*"  ^^Z^"^^  debcnt  quam  habueritlofue  ,  qui&  PropbetaDoroini 

Iof.i.7.8.      fuit,&  eximius  paftor.  Audiamus  auicm  quibus  verbis  inaugu- 

retpr  jn  fuummunus  i  Domino  :  Non  tecedat ,  inquit,  volu- 

men  Legisab  ore  tuo :  fed  meditaberis  in  eo  diebus  ac  nodi- 

^y^.2.  Tj^M-  bus.Nequc  ad  dexteram  neque  ad  finiftrara  dedinabis:  tunc  ^i' 

doprophtu  tx-  riges  viam  ruamj&  intelligeseam.IUi  igicut  fpirituales  nobis  e- 

frejfommdatQ  j^,j^f  Prajfcdi  qui  a  lcgc  Domini  neque  huc  nequc  illuc  defle- 

imtiugien  t.   ^^^^^    Quod  ii  nulla  ha:fitatioije accipienda  efl quoruoiuis  Pa- 

fiorum  doftrinajquorfuro  attinebat  totics  tamque  folicite  Do- 

mini  voce  nosadmoneri  ,ne  pfeudoprophetarura  fermoni  au- 

Tcr.23.i6.       fcultemus?NoIite  (iuquit  pcr  letemiam)  audirc  verba  Prophe- 

tarum,qui  propheiant  vobis.Vanitaicm  enimvosdocent;&  no 

ex  oreDomini.  Itemj  Cauete  vobis  a  falfis  prophetis ,  oui  ve- 

Mat.  7.15.       niuniadvosin  veftituoutum,  intrinCecusautem  funt  lupi  ra- 

}.loh.4.i.      paces.  Fruftra  &  lohannes  nos  hortaretur  vt  probemus  fpjritus 

"^tfp.  Sptrttiu  nunquid  ex  Deo  fint.    Cui  iudicio  iie  Anpeli  quidem  eximun- 

C^ cxcinonfe-  rur,ncdum Satan cum luis mendacns.Quid autera litud, ij  cscus 

i^uendi.  cajcum  ducat.ambo  in  foueam  cadent?  annon  fatis  dcchrat  mul- 

Mat^ij'.  10.    tum  intcrefte  qualcsPaftoresaudiantur.  nec  temereomnes  aur 

diendos^Quarenoneftquod  fuisnostitulis  abfterreant,  quo 

in  participationem  trahant  fuarcsEcitatis.quum  vjdcarnus  con- 

tra.fingularemDomino  curam  fuilTe  abfterrendi ,  nc  alieno 

crroreducinosparctemur ,  fub  quacunquenominis  larua  la- 

tear.    Namfivetumeft  Chriftircfponfum^casciquique  duccs, 

fiueAntiftitcs5fiucPt2Brules,fiucPontificesdicantur,nihil  po(- 

funtquamfuosconfortesin  idem  rapere  praecipitium.    Quar« 

'Cmelufio  dijpu  nulla  Gonciliorum,  Paftorum,  Epifcoporura  nomina  (qus  ram 

tattoms  de  po-  falsQ obtcndi  quam  vfurpari  poflunt)  nos  impediant  quominus 

tefate  Eccfe-    gj  vcrborum  &  rerum  documentis  moniti,  omoes  cmnmm  fpi- 

/!£  ctrea  dc-     ^.j^^^  ^j  diumi  vctbi  rcgulam  cxi^amus,  quo  probcmus  num  ex 

*  Deofinf. 

TajirentM  pars     \^    Quoniam  probauimus  noH  cflc  datam  Ecclcfias  potcf^a*- 

capitis,  de  Ec  tem  crigendoe  nou^  doftrine ,  dicamus  nunc  de  poteftate  quann 

de/ix  p0tifate  m,  tribuunt  in  ScripturiE  interpretatione.    Nos  ccrte  Iibentec 

ctrca  ^^^■^^'"-goncedimus.fi  quo  dedogmate  incidat  difceptatio,nullum  efle 

^tttitm!^^^^'^'  ^^^  melius  nec  certius  rcmcdiuro ,  quam  fi  vcrorum  Epifcopo- 

rum  fynodusconueniat.vbi  controuerfum  dogma  excutiatur. 

MuUoenim  pluspondcrishabcbirciufnjodi  definitio  in  quam 

communiter  Ecclefiaium  Paftores,  inuocaro  Chrifti   Spirita 

confenferint,quamfiquifquefeoifiim  domi  concepram  popu- 

lo  iradcKct^vel  pauci  hotnincs  priuatujn  eam  coiificerent.  Dein- 

de 


fi  B      B  X  T  ER>4.     MEd.     Ad     S  AE  V«*.  ^I^ 

de  vbi  coUefti  in  vnum  func  Epifcopi ,  coramodius  in  cotnmu" 
iic  dciiberant  quid  fibi  &  qua  forma  docendum  fit,  ne  diuei"* 
(icas  oftendiculum  patiat.    Tertib  ,  hanc  rationem  ptsfcribi' 
Paulus  m  diiudicandis  doftanjs.    Nam  quuai fiogulis  Eccle- 
fiis  aitiibuat  diindicacionem  ,  oftcnditqui  in  grauiotibus  ca*» 
fi^  fic  ordo  atJ^L-ndi  :  nempc  vt  Ecciefise  inter  fe  comrauneill 
cognitionem  liifcipiaQtrAtqueitanos  ipfepietatis  fenlus  infti-j  ^      ^ 
tuit ,  vt  fi  quis  tijrbctEcclefiamdogmateinufitatOsatqueeorcs  *        *  ** 
pcrueniat  vt  ficpericuium  a  orauiore  diflidio  ,conueniac  pii- 
miim  Ecdcfix:  quseftioncm  piopofitamexaraiDent:  dcmum,iu- 
fta  dilcuirione  habita  ,  defiuuioncmex  Scnptura  fumptam  pro-  ^^  ^tiofonfi 
feranc ,  qtiae  &  dubitacionem  m  plcbe  tollat,  &  os  obftruat  im-  hanrienda  eji 
probis  &  cupidis  hominibus ,  nc  petgcre  ^ampiius  audeant.  Sic  ijiaintcr^reta* 
exorto  Arrio  coafaeft  NicenaSynodus,  quae  fuaauthoritate  &  *'<'' 
fceleracos  imp:j  hominis  conatusfregit  ,&  pacem  reftituicEc- 
clefiisquas  vexauerat,  &  azcernam  Chrifti  diuinitatem  contra 
facrilegum  eius  dogma  afseruit.  Quum  deinde  nouas  ^^^^^^  ^horitM&rT 
mouerenc  Eunomius  &  Macedonius ,  fimili  remedio  eorum  in-  ^j^  fonfernad^ 
ianix  occurum  eft  per  Con^lantinopolitanum  Synodum  Ephe-  vnttatis  inEe- 
fino  Concilio  profligata  eft  Neftorij  impietas»  Hec  dcnique ''f)f^- 
ab  initio  fuitordinatia  in  Ecclefia  ratio  confetuandx  vnitatisj^'^'*/^'"^ '"-^* 
cjxioties  Satan  aliquid  machinari  cceperat.  Sedmeminerimusj^^^"  ^"^2»!«" 
non  omnibusfccuUs  vei  iocishaberi  Athanafios  .Bafilios  ,Cy-  defenfires  nvn 
iillos,&  fimilesvera;  doftrinas  vindices  ,  quos  tunc  Dominus/iw^#^  a^pa- 
cxcitauit.  Imb  cogitemusquid  Ephefi  fecunda  Synodo  accide-  rtant .O' pf'^^ 
rit  ,vbi  Eutychianahercfis  obtinuit  :  fand^e  mcmoriiB  vir  Fla-  tl^idcStorum  ar 
uianus.in  cxilium  eieaus  cum  ahquot  pns  viris  .*  multa  eiuf-  adtembmftpe 
modi  flagitia  defignata  ,  ncrnpe  quia  illic  Diofcorus,  homo  fa-  natur*' 
diofus&  pcflimi  animi  ,noiiautcm  Spiiitus  Domini  pra»fide- 
bar.  At  non  erat  illic  Ecciefia.  E.iteor.  Sic  enim  omnino  fta- 
tuo,Non  ideo jnierircin  Ecclefia  vctitaicm,  etiamfiab  vnc^ 
Conciho  opptimatut :  fed  mirabiliter  a  Domitjo  feruari,vc  itc- 
rum  fijo  tempore  emcrgJt  &  fupciet.Hcc  autem  perpetuum  ef- 
fe  n;go,vt  veiafic&  ccrra  Scripiurx  intctpretatio  qu^  Conci- 
Jij  fumagns  fuerit  rccepta. 

14    Verum  alib  Cp^ant  P.omanenfes,  quum  poccftatcm  m-  Papifiarum ht» 
terpretandi  Scripturam  penes  Concilia  efse  tradunt,&  cam  fine^**^"?^^  ^^  % 
prouocatione.  Hoc  enira  colore  abutuntur  ,  vt  ScriptursB  in^^^^J^^'^  ^r^ 
terpreiationem  vocent  quicquid  inConciliis  ftatutuinfic.  T>^tatHr* 
purgatorio,  deSan<ftorum  interceflione ,  de  •onfefTione  auri- 
culari,&  fimilibus.nonicpetieturvnafyllaba  inScripturis.  Ve-  Uh  «9  mtod. 
lum  quiaEcclcfiasauthoritaxcfancita  funrha?comnia,  hoc  ^{kScripiu/d  pu' 
(  vtveriusloquamur  )  opinione  &  vfu  recepta ;  pro  Seripturse^"'^'^*'*  '"  '"'■ 
interpretationc  vnumquodquehabendum  cric.  Nccjucid  'no*/^,^/^/''* 
do :  fed  fiquid  KccoUwante  Sctipcar<t  fta€uefi(Concilium,  intei- 


CAP.  X.  INSTITVTIONIS     LT8.     III  I. 

^elie' prohihi-  P^^^^^ouis  habcbit  nomen.Iubet  Chrittns  omnes  decah"ce  quc 

tione'communio '"  ^ «^a  poriigtt  > biberc ; Conftantienfe Concilium  vecui c «e 

m/M6wr^9M*plebi  Jaretur,  ^&i  folum  Sacerdotem  bibcre  voluit.  Quod/ic 

0ecie  ^  cen-  ex  diametro  pugnat  cum  inftiiutipneChrifti^pro  eius  incerpre- 

t%*j'  tatione  habcri  voluit.  Paultjs  coniugij  ptohibitionem   vocac 

H  b"ii^^*     ^ypocii^n  dxmoniorum:  Sandum  vcro  in  oranibus  coniu- 

V  gium  &honorabileSpiritusalibi  pronunciat.  QuodpofteaSa- 

ccrdotibus  interdixerunt  coniugium,  id  veram  &  natiuam  Scri- 

ptura?  interprecationemhabcri  poftuiat.quumniliil  magisaiic^ 

numfingiqueat.  Siquis  hifcerc  concraaufic.hjereticus  iudica- 

bicur :  quando  fine  prouocaticne  eft  Ecciefia;  deceriuinacio  :  & 

dfc  cius  interpretatione  ,  quin  vera  fitdubitari  nefas  eft.  Tan- 

tam  impudentiam  quidinfcdei-  ?  demonft:ratecnim  ^viciife  eft, 

.  Qu,odde  poteftateapproband^Scripturasdoccnt  jprudens  o- 

tia^^approbatio^^^^^^'  Subiiccrc  cnim  in  eum  modum  Dei  oracula  hominuni 

ntm  Scripturx  ^^^^'^^^  >  vt  ideo  rata  fint  quia  placuerint  hominibus ,  blafphe- 

hominumpUci  ^»3  indigna  cft  qua»  commemotecur ;  &'  ego  iam  fuperius  hoc 

tu  fu'mctens.  ipfum  3ctigi.  Vnum  tamca cos  rogabo ,  St  in  Ecdefia?  approba- 

T(efutatiohu-  -tionefundaca  eft  Scripcurse  authoricas ,  cuius  Concilij  cicabunc 

^o-rorw.^     decare  decretum  ?  Nullura,opinor,habent.Cur  igitur  Niceae 

j.plenifsi^  *  ^''"^*  ^^  patiebatur  Arrms  teftimoniis  ex  lohannis  Euangeho  ad 

me  autem   <iudis>trat  enira  ,^ecundum  iftos,  liberum repudiare:quando 

lib.r,ca,7.      "ulla  vniuerfalis  Concihj  prxcefsecat  approbatio.    Alleganc 

vcrerem  cataiogum ,  qui  Canon  vocacur :  quem  dicunt  tx  Ec- 

exceptionis  j^a  cle/ia*  diiudicacione  manafte.  Sed  rogo  iterum  quo  in  Concilio 

fipca  dtlutio.  Canon  iiie  editus  fueric.  Hic  obmucefcant  oporccc.  Quanquam 

fcire  prajcereacupio ,  qualem  q^sq.  tllum  Canonem  arbicrantur. 

Vidco  enim  inter  vcceres  id  paium  conftitiffcEc  fi  valere  debet 

Pra;fat  in  li-  ^'^'^^  ^'^  Hieronymusjibri  Machabacorum,Tobias ,  Ecclefiafti- 

tro  Soloino  c^s*  ^^  fimiles  in  ordincm  Apocryphorum  reiicicncur:  quodifti 

nis.  nuilo  modofacercfuftinenc 


e  A  P  V  T     X. 

Dtpotif^attin  Ugiht^  fkrendisAtt  qua  fsnij^lmam  tyrattnpdmtf» 
attimas  0*  carnifidrtdm  extrcmt  Papa  cum  ft*H> 

Pattes  prscipux  huius  capitis, 

3  De  corJltttttionrbus  humanis  in  genere  ,  vbt  de  difcrimine  Ic-^ 
gnm  Doliticarum  &  Ecclefiafticiriim,dc  Confcientia,  cur  & 
qro  fenfu  mini0ri  Ecclefiae  cottfciemiis  lcges  ipponere  ne- 
gueantjfeft.i.  ».5,4*5.  ^  7- ». 


D  B    E  X  t  E  R  N.    i«[  E  O,    A  ry     S  A  L  V  T.  J^J^ 

Dc  Traditionibus  Ccn  Conftirutionibus  Papifticis ,  ceremonia* 
&  difciplinam  feftantibus,  quas  multis  vitiis  fcatere  probat 
a  fcft.p.  adiy.dcinderefeJIuntur  argumenta  quibus  fe  harii 
traditionum  dcfcnfores  tueri  folent,a  ly.fcifl-.  vfque  adi?. 

Ab  hac  feftione  27.  vfque  ad  iinera  de  bonis  ac  legitimis  cofti- 
tu;tionibus  Ecclefiafticis  agitur. 

>■  f-^:^.^c-:,5se^    E  q  V 1 T  V  R    pars  fecutida ,  quam  in  Icgi- 
^^v^^'^^@^'i    bus  fcrendisficam  effevolunttex  qua  fcatu //'<«'   fiemi'dA 
K-^SV^^^fcjr/j.   ^v^  ngine  ortcT  funt  innumerae  traditjones  hu-i^'**'-^  EccUjti- 
'W'^  mlin3e,rotidem  ad  ftranoulandas  miferasa  •?^''^"'f'''^' 
J^    ""^^slaquci.Nequeenur.  maior  iHisreJi  ■;,^,,,4.r^rf,>w 
gjo  fuit  quam  Scnbis  &  Pharifseis  impone'  mim. 
re  sliorum  humcris  oneta  qu^  digito  no-  Vide  initiu 
iuiflenc  actingere.  Alibi  docui  quam  crude-  c^p.s- 
Ifs  fit  carnificrna  quod  dcauriculari  cofellione  prxrjpiunf.In  a-  ^^^^-  ^='^' 
iiisleoibus  tanta  viL.ientianon  apparet  :  fcdque  vidcntur  om  t  ^,^"' ^^* 

'^         .      >       ,        ,    ,  •    <     «r-        •       ^  rr.  -L!b.?.cap.4. 

nium  maxime  tolerabiles  ryranmce  cofcienJias  premunt.Taceofe^.^..  &  fe- 
qnod  adultcrant  cul'um  Dei  &  Deum  ipfym,  qui  vnicus  cfl  Le-  qucntibus 
f:'n<itor  fuo  iure  fpolianr.Hsc  poteOas  traftada  nunc  eft,  an  Ec-  nia.v.fc<n-.  17. 
clefia"  liceacconfcicnnas  obi^nngerefuislegibus.  In  quadifpu-  .^^,«/?^«' «»/'«'- 
tacionenon  attingicur  ordo  politicus,  fed  taatumhoc  agitur  vt'"*" 
ritc  colatur  Dcut  fecundum  prjjfcriptam  afe  tegDl:;m.&;  fpiri- 
tuslis  Iibettas,quaj  Deum  refpicit,  faloa  nobis  mancaf.Vfus  ob- 
tinuirvttraditioneshumancE:  vocentur  qujccunquedeculruDei 
prxter  eius  verbum  profe<f^a  func  ab  hominibus  cdifta.  Cantia 
has  nobis  eft  cerramen^non  contra  fanftas  &  vtilcs  Ecdeiie  con- 
ftirutiones  ,quajvel  ad  difcipiinam  vei  honeftatem  vcl  pacem 
conferuandamfactunt.Finis  aucem  cercand!  ,vc  coerceacur  im-^""^*'*    ""P^ 
nunfum  &b3rbaruni  imperium.quod  fibi  vfurpac  in  animas  qui  ^xwm'*tm'^'^^^ 
P.-jftores  Ecclefii  habcri  voIunc,re  aurem  veia  fcuiftimi  funr  car-  tnffitunur^ di^ 
nihccs.Quas  enim  leges  conduncfpiricualesefleaiuncad  an!m,a;^«f«m. 
pcrcinentes,  &casadvicam  jctetnam  ncceflarias  affirmant.  Sic 
aucemregnum  Chrifti  ,vr  nupcrarcigi ,  inuadnui  :  Hc  libertas  ^/^^f**"*^^'^'^ 
2bipfbfidcliumconfcicnciisdac2,opprimicur  penifus  ac  dfiici- '"""""  ""*^'^' 
tuc.Taceo  nunc  quanra  impietate  legum  fuarum  obferuationem 
f<nciant,dumex  ipfa  &  pcccatorum  remifIionem,dc  iuftitiam  & 
falucem  quxrere  docent ,  dum  tocam  religfonis  &  pietatis  fum- 
mam  in  ipfaftamunt.    Hoc  vnum  contendo  ,  nccefficarcm  im- 
poni  confcienciis  non  deberein  quibus  rebus  a  Chrifto  hbe- 
ranrur,nec  nifi  liberatae ,  vt  anfea  docuimus,  quiefcere  apud 
Deum  pofsunt.  Vnictjm  regcm  agnofcanc,fuum  liberatorem 
Chriftum:&vna  libertatis  lege  nempe  facro  Euangelij  vcrbo 
regantut  oporcet,/?  graciamquam  in  Cbrifto  fcmel  obtinue- 
runr,  retinete  voLuni;  nulla  feruitute  teneantur,  nullis  vinculjs 


aftringantur. 


Goo. 


eAPlxJ  iNSTiTvf  I  oNis    X.  r  B.    iitt: 

fryjdaruti  *  ^^"S""F  quidem  Solonw  ifti,fuas conftitutiones leges  ef- 
tnits  txoment,  ^*^  libcrtatis/uaue  iugum,onus  leuerfed  mera'cffc  men«lacia  quis 
tamtnrtvtra,  non  vidcat?  Nullamipfi  quidemlegemfuarumgrauitacemfen- 
vhferuAtumn  tiunr,  qui  abicdo  Dei  timore  tam  fuas  qu^m  diumas  leges  f^- 
modo  fuvt  dif/t  cureacftrcnue  negligunt.  Qui  vero  aliquafalutisfuas  curatan- 
IZ,'^"'*!.^*/''  guntur ,  plurimum  abeft  quin  feliberos  exiftiment  quandiu  his 
les.  iaqueis  impljcantuc»  Vidcmus    quanra  caiitjone    veriatus  hc 

I» 001,7,35.     inhac  patte  Paulus,vtne  vna  quidcm  in  re  laqueura  iniicere 
aufusfuerit.  nequeidnuUacaufa.  prorpicicbat  certe  quantum 
vulnus  infligeretur  confcientiis,  fi  earum  rerum  neceflltas  illis 
imponereturquarum  reieftaefleta  Domino  libcrtas.  Contra 
numerari  vix  poflunt  conftitutiones  quas  iftigrauSlime  iEter- 
na»  mortis  denuptiatione  fanxcrunt ,  quas  feueriffime  exigunt 
tanquamadlalutemneccffarias.    Ec  m  his  permulrse  funt  ob» 
feruacu  difficillimiB :  omnesvero  (H  in  lucbam  fuam  congeran- 
tui)impoftibiles:  tantus  eft  aceruus.QMi  ergo  fieri  poterit  vt  no 
extrcmaanxierate  &  terrore  perplexi  vratuc  quibus  tanta  difli- 
cultatis  ololes  incumbii?  Huius  generis  ergo  conftitutiones  hic 
impugnare  animus  eft :  qusc  in  hocferuntur  vt  animas  intus  co- 
ram  Deo  ligont,&  rellgionem  iniiciancaefi  de  rebus  ad  faluteai 
neceflari  is  praeciperent. 
^autimifsts'  ^  ^    Hxcqu^ftio  plerofqoeideoimpeditquod  Jntef  exrernum 
fiio  commodius  (^^  vocant)&:  confcientisE  forum  non  fatis  fubtiliter  di^cernuc. 
4xpliectur,a  de  Vsxttitz  dfllicultatem  auget  quod  Paulusobediendum  efle  Ma- 
/^z/wrteCc»-    giftratuiprsecipit  ,non  poenas  folum  metu  ,  fed  piopter  con- 
f"'"^^^J"^^'*^  fdcmhm.   Vndc  feqoitur,  politicis  quoque  legibus  obftringi 
Tid*eU  3  ca   *^°"^cientias.   Qupd  fi  itaeflet ,caderet  quicquid  ptoximo  ca- 
ip.feft.is.    '  pite  diximus,  ac  iamdifturi  fumus  de  fpirituali  regimine.  Vt 
llora.js.^      hic  nodus  foluatur,  primo  opera^pretium  eft  tencre  quid  fit  c6- 
fcientia.  Acdefinitio  quidemex  etymo  vocis  petenda  eft.  nam 
/Icuti  guum  mente  intelligentiaque  homines  apprehendunr  rer 
rum  notitiam,  cx  eo  dicuntur  fciie,  vnde  &  fcienti^  nomen  du- 
citur:  itaquumfenfum  habent  diuini  iudicij  quafi  /ibi  adiun- 
dum  teftem,  qui  fua  peccai a  eos  occultare  non  flnit  quin  ad  iu- 
dicis  tribunal  tei  pertrahantur,  fcnfusille  vocatur  confcientia. 
^idftt  edk-^     Eft  enim  quiddam  irtter  Deum  &  hominem  medium:  quia  ho- 
j-^entta.  mincm  uon  patiiur  in  fcipfo  fupprimcre  quodnouit  .-fed  eo- 

•*.  .1^.2,13:.  ufque  pcrfequitur  donec  ad  rcatum  adducat.  Hoceft,  quo4 
inteliigitPaulus,quuratraditConfcientiam  fim«l  atieftari  ho» 
niinibus ,  vbi  cCngitationeseosaccufant  vel  abfoluunt  in  iudicio 
Dei.  Simplex  notitia  in  hominibus  refidcre  poflet  veluii  in- 
clufa.  Ergo  fenfus  hic  qui  hominem  fiftit  ad  Dei  iudicium, 
cft  quafi  appofltushorainicuftos ,  quiomniaeiusarcanaobfer- 
wetacfpeculctur  ncquid  in  tcnebris  fepultuin  mancat.  Vndc 
.§c  vctus  iUud  pjoucttaum.»  Confciemia  ipille  teftes.  Eadeni 

Wtipn<! 


15  t     JXtlRH.     MHD,    A©     SALVf.  410 

rationc,&  Petrus  bonas erga  Deum conrcientix  intcrrogatione  J.rctr4«  i% 

po'uitprotriiquillitateanifni  quampetfuafi  de  Chiifti  gratia, 

r.os  mtfcpiiie  coraai  Deo  offV rimos.  Et  author  epiftolje  ad  Hc-  Hcbr.w.z, 

brvieos  non  hubcre  amplius  Gonfcientiam  peccati  j  pro  liberatos 

vel  abfolutos  efle,  n  peccatum  non  aoiplius  nos  arguac.  m  r  •     ' 

4    Iraque  ficiir.  opera  rdpeaam  ad  homines  hribc«t ,  ita con-  ^J^'Jjl^l^"%„, 
fcitncia  ad  Deumrefcriur:  vt  conrcientia  bona  nihil  aliud  ^^^ fcttntiaadim^ 
tjuam  intetior  cordis  intcgritas.in  quem fenfum Paulus  fcribic,  eiajijaimina 
coiDpkmencum  Legis efse  charit3tem>cx  pura  confcientia  &  fi-  eS?-  reiatioms, 
denonhaa.Pofteaeciameodcmcapiiequancumab  mtclligen-^-Tina-^-J- 
tiadift"erat,oftendit,dTCensquofdam  a  fide  naufragium  fecifse, 
quia  bonam  confcientiam  dareliqueranf.    His  enim  vcibis  vi- 
uum  ersecolendiDeiafifet^um,  finceriimqac  pie  &  fande  vi- 
ucndiitudiummdicat.    Intcrdumquideraadhomincs  quoque  Ad,  24.  ^^ 
cxcenditur>vt  quum  teftatur  apud  Lueamidcm  Pauius,  fe  ope- 
jamdcdtfsevtbona  confcientia  ambuIaretcrgaDcum&homi- 
ncs.Sed  hoc  idco  didum  cft  quod  bonce  confcicncia:  fruftus  a4 
liominesvfque  manant  ac  perueniunt.Proprieauccmloquendo, 
loium  Deum  refpicit,  vt  tam  dixi.    Hinc  fic  vc  obftringcre  con- 
fcicntiam  lex  dicatur  (\\ix  fimplicitcrhomincm  ligat ,  fiaeho- 
minum  incuitu,vel  non  habita  eorum  rationc  Exempl»  gratia,  EteempU,  ^u^ 
A>Jun  modocaftumferuaie  animum  puriimque  ?b  ommlibidi-  ti^fi>'if^onem 
ne  Dcius  MrjEcipitJed  quara.Jibet verbornm  obfcoenitatem  &  ex-  W<-«'"''<  O* 
ternam  iafciuiam  prohibet.Huuis  legis  obteruatioBi,ct!amfi  nul  „^^,^,;„  ,^ 
Jus  in  man  Jo  homo  viaeret,  confcientia  roea  fubiicitur.  Ita  qui  (ujiratit. 
fe  intcmperanter  getit,non  co  tantum  peccat  quod  malum  exe- 
p!um  pisbfccfratnbus.-fedconfcieniiam  teacu  obftri^flam  habec 
apud  Deum.Al  a  in  rcbus  pec  fe  mediis  eft  ratio. Abftinerc  cnim  j.cor.jo.  zf. 
debcmuifi  quodpariancoffendiculum.-fed  iiberaconfcientia.  I- 
ta  de  carne  iJoiisc6:ecrara  Paulus  Ioquirur,Siquisiniiciat  fcru- 
pu!um('.nquit)noli  atcingeie,propter  confcientiam.  dico  au- 
Tern  confcientiammon  tuam,f>d  alterius.Percarethomo  ffdelis, 
<jUi  prius  adinonitU5s,eiufmodi  camem  nihilominus  ederet.Se<i 
Vfcurqieftacris  refpedu  necefsaria  illi  fit  abftinentiavc  a  Deo 
pra?fcnbitur,non  tamenconfciencix  libertatem  retinerc  dcfi- 
nit.  Vidcmus  vt  Icx  ifta  exteinum  opus  ligans  confcieBciara  fo^ 
lurain  relinquat. 

1  Nunc  ad  humanas  lcgcs  redeamus.  Si  in  honc  fineaiUta!  5««»?  autAfn 
fint  vt  religionem  nobis  iniicianc,  quafi  per  fe  neccfsacia  fit  ea-  ijiiHjmodi Ugi^ 
rum  o!9fcruatio,dicimnsconfcicnti3B  imponi  quod  fas  non  crat.  ^***  cr  tradi- 
Neque  cnim  cum  hominibus ,  fed  cum  vno  Deo  ncgotium  eft  ^^^'^^^r^^^^tt, 
confcientiis  noftris.  Quo  pcttinet  illud  vulgarc  difcrimen,inter  "^^^,^"{'^^^^ 
terrcnum  &  confcicntiz  forum.Q^um  totus  orbis  denfiftima  i-  yeant  Tanitu 
gnorantia»  caligine  obuolutus  crsctjhajc tamen  cxigua  lucis  fcin-  doc^r.i  obtdir- 
tillaiefiduamanfit,  v:  humanis  omnibus  indiciis  furcriofcm '^'*«'  'f^  ^^ 

^or,        i''j 


CAf.X^  lNSTlTVTlONisi.IB.Itir. 

gifiratib.pro-^effe  hominls conrcienfiam  agnofcerent.  Quanquam  quod  vn* 
pT£r  confctena  yert)o  fatebantur,poftea  rejpfa  labefadabat:  voiuit  tamen  Deus 
(cuimmensa^  teftjmonjum  aliquod  Chriftianx  libcttatis  tunc  quoque  excare 
PapiftarHmde  9"oa  ^b hommum  tyrannide  conlcientias eximeret.  Sed  non- 
rr^i^x>««xW    dumexpeditaeft  illadifliculrasqu^e  exPauli  veibis  nafcitur. 
fonfiientias  o-  Nam  fi  ptincipibus  obcdiendumeftnon  pcen^e  tantum/ed  con- 
hligantihui mi  fcienti^ cauf», indc confequi  videtur,  in  conicientiam  quoquc 
mmi  janeto     ^ominari  principum  lcges.    Quod  ii  veruni  eliidem  &  de  Ec- 
clefiafticisdicendum  erit.  Refpondeo  primum  inter  genus  & 
ipeciemhiceSediftinguendum.Nametii  legts  /ingulceconfcie- 
Rom.13.1.       ^*^"^  ^^^  attingantjgcnerali  tame  prscepto  Dci  tenemur,  ouod 
niagiftratuumauthoritatemnobis  commendat.    Atquc  in  hoc 
cardineverlarnrPaulidifpiiratio,  Magiftfatus,  quoniama  D<o 
fint  ordinati Jionore  profcqucndcs  effc.Interea  minime  docet, 
qu^  ab  illis  fcribuntur  legcs  sd  intcriotem  anima?  gubcrnatio- 
^  nem  pertinererquum  vbique  &  Dei  cultum,&  fpiritualcm  iufte 
'^^ltera  ratu  a  yiuendi  iregulam  fupra  quashbet  bominum  placita  extoIJat.  AL 
j5^«;on  .pen-  j^yyj^  qqoquc  notatu  dignum  eft  (quod  ramf  n  ex  fuperioribus 
pender)leges  humanasjiiue  a magiftratu,fiue  ab  Eccicfia  feran- 
tur,tametfi  fint  obferuatunccefiari^(deprobis  &  iuftis  loquor) 
ideo  tamen  non  ligare  per  fc  confcientiam,  quia  tora  obfcruan- 
di  neccffitas  ad  generalem  finem  rcfpicit,non  autcm  confiftit  in 
rcbuspr^ceptis.Abhocordinc  proculdiftant  quaj&  noua  for- 
mam  prajfcribunt  colcndi  Dei  &  neccfStatcm  confiituut  in  le- 
^jus  liberis. 
lAd    ipfam        ^    Talcsautemiintquihodie  vocantarEccIef?aftica?confti- 
^uafliomm      tutioncs  in  Papatu  ,  quie  pro  vero  ac  ncceffario  Dei  culiu  inge- 
ym^nffis»     run:ur.  Atquevt  funt  innumera:,  itainfinitafuntad  captandas 
illaqueandafqueanimasvincula.Etfiautemin  Legis  cxpofitio- 
penonnih>Iattigiraus:quia  taracniuftastraftationi  hlc  oppor- 
tuniorcratlocus,nuncth]dcbototam  fummam  quo  potero  o- 
ptimo  ordinccolligere.     Ei  quia  de  tyrannidc  quam  fibi  in  li- 
^cntia  docendi  quicquid  libuerit  arrogant  pfeudoepifcopi  nu- 
per  difleruimus  quanrum  fatis  cffe  videbatur ,  totam  illam  par- 
temomittam:inexpIicandatantum  quamfe  haberc  dicunt  lc- 
t^^eni!  fitHi  -^  fcricndarum  poteftate,hic  imn»orabor.  Hoc  igitur  prxtexru 
'  pfeudocpjfcopi  noftriconfcicntias  nouislcgibus  onerani,qu6d 
fint  fpirJrualcslcgifljrorejaDomino  conftiruti,  ex  quo    illis 
,   CommifTa  cft  Ecclcfjx  gubcrnatio.Itaqj  quicquid  iubent  ac  prx- 
fcribunt,idnccefsari6  obfeiuandum  Cisc  contcndut  a  populo 
Chriftiano  ;qui  vioIauerit,cum  duplicis  inobcdientix  rcu  cfse, 
Cjvtr-ueffht     qubd  Dco  &  Ecclcfis  fit  rcbelhs.Sane  fi  veri  epiicopi  efscnt ,  a*» 
^'^  '"^.„-.*''"^'''  h(]md  cis  in  liac  parie  authoritatis  tribuercm.non  quantum  fi-» 
p,r-dt^'t>jcTicv^  bi  poftuJanr ,  fcd  quantum  ad  pohtiam  Ecckf;.x^  r."re  ordinan. 
(tT  con€e^'.n.  f     ■        .   _  I  r        .  ^  »11- 

.  ,^.  Gai-!'!  rcquii-Jturtrjuiic  o^vjftinihilKiinustiniquiMnqtiod  haberi 


c<i3nr. 


>S       EXTERN.       MlsD.       AD       SALvr.  ^li 

volunc.non  poffunttantillum  fibi  fumere  quin  modum  exce- 
dant.Sed  quia  hoc  quoque  alibi  vifum  e0,demus  eis  io  praefen- 
tta,quicquidpoceftatishaben£veriEpifcopi,idiuiein  eos  com-  .    -. 

petere.Nego  tamen,piopterea  lepiflatores  cfle  fidelibus  impofi-   ''*"  ^^^  "  *' 
tos^qui  praslcnbere  aleiplis  polhnt  viuendiregulam,velad  vi^enimpapiftn 
placitapkbem  fibi  commilfam  adigere.Qu^umhoc  dico,intelh-//V?f /^^fj  con' 
goipfis  minime  licere.quod  ip/iaieabfque  Dei  verboexcogi-  tra  Dii  ver- 
tauerincEcclefiae  obferuandum  pro  neceflario  mandare.  Id  lus^"'"  c&.-./afw- 
quum  &  Apoflolis  fuCi  it  incognitum,&  toties  Ecclefie  miniftris^"^   tnjp.nerc. 
ore  Domini  adempturn:mitor  quinam  prxtcr  ApofloiorLm  e- 
xemplum,&  contra  manifeflam  Dei  proh;bicionem  acripere  au- 
ii  fucrint^&  hodie  derendere  auueanr. 

7     Q^ioda,]  pctf^am  benc  viuendi  regulam  penincbac  idPerfec7afi<^ui- 
torum  ficcomplcxus  tlt  Dommus  Lcgcfua,vcnihil  hommibusf^f"»  ^^"«^  ^'*" 
reliqnerit  quodadfumniam  iliam  addercnc.  Idque  eo  cfrccit"^"^''"'''^'^''*, 
primum,vr,qu!atoia  viuendireditudoinhoc/ira  eft.fi    omnia'"  i^^'  /?" 
roitiaopera  aa  eius  voiuntatem  (tanquam  ad  norniam)  exj-^j,„/a,  ^if  c^„. 
gantur  vnicus  vitos  mag-.fter  ac  diredor  ai  nobis  haberetur;  dtin-faDim  tft  v^ 
dcvc  tciiatumf.cereL,fc  a  nobisnihil  magisrequirere  quam  o-"^'^^  ""fi^*" 
bedientiam.    HaCiationeLcobus.Qui  iudicar  fratrcm,inquit.^'^'^'*^''^' 
iudicat  Legem.qui  Let-c:miudicac,non  ell;obfcruator  Lcgis/ed  ^^' "'"*"* 
iudex.Vnusaucem  Legiflaror.qui  poceft  feruare  Si  perdere.Au- 
dimusjDeumhocfibivni  velut  proprium  aiTcrere,  vc  verbi  fuilef.33.22. 
imperio  ac  Jcgibusnosiegat.Atque  idipfumanteab  lefaia  di- 
dum  fu erat.quanuis  paulo  obfcuriuSjDommns  Rex  no^Rier.Do- 
minusLegiflator  noller  ,  Dominusludex  nofter  ,  ipfe  faluabic 
nos.Vrroque  I^ane  loco  oflendirur  vira;  &;  mortis  ei  efle  arburiu 
qui  ius  habet  in  animam.Imb  lacobus  hoc  clare  pronuntiac.    Id 
porro  fibi  nem.o  hominum  fumere  poreft.  Deum  jgitur  vnicum 
animarum  Kegem  agnofci  oportet,penes  quem  vnum  feruandi 
perpendique  potcftas  cik,vt  ilia  lefais  verba  fonant;&  regem  & 
iudicem  &  legiflatorem  &feruatorem.IcaquePecrus  dum  Pa-i.pgtr  i  2. 
ftoresofficijiui  admonec,{7Cgregemp3(canchortatur  ncdomi-  ' 
nium  exerccanc  aduerfus  clero^:quo  nomme  hiereditatem.  Dei, 
iioceftfidclium  populumjfignificat.    Id  fi  riteexpendimiUSjne- 
fas  cfle  ad  hominem  transfetri  quod  Deusfuum  vnius  facit :  in- 
telligemus  ita  prxcifum  quicquid  fibi  poteftaris  vendicant  qui 
ie  ad  aliquid  in  Ecclefia  iubendum    fine  verbo  Dei  eflerre  vo- 
luur. 

8   Porro  quoniamtotacaufaindependet^fiDeus  cCt  vw.cmPnorUcauf^ 
Legiflator,  non  licere  hominibus  id  fibi  honoris  fumere :  flmul  (■onftdcratio,  • 
duas  illasrationes  quas  pofuim^s  memotia  tenere  conuenit, 
cur  hoc  fibi  vui  Dominus  afferar.Prior  autem  eft,  vc eius  voiun- 
ras  p-rfct^^a  fic  nobis  omnis  iuilitise  &  fanfticatis  regula  ;  atque 
ita  in  eiuscopnitione  perfedafitbe;flcviucndifcientia,  hhtiz^ 


CAP.   X,  INSTtrVTlONlS     LIB.    iiir. 

IfofieriorU^       Vt  ipfe  vjius  (vbieius  rite  pyobeque  colendi  qusritur  moJu?) 

impetium  habeatinanimasnoftras,  cui  parere&acuiusnutu 

aW^  necejjA"  pead^re  dcbeamus.His  duabus  rationibus  obferuatisiacilis  erit 

"utnofHu  Tra-  *^"*^<^*catio  qu3B  hominum  conllitutiones  fint  veibo  Domini 

iiitiMes.tjHalef  ^^^^^^^^3e,  Sunt  autcm  cius  geneus  omnes  qusadverum  Dei 

f^gioTtur  tn    culrumfinguntur  pcitinere,&  quibusferuandis  confcientias  o- 

l^tti^atu,  verbo  bligantur,quafi  obferuaiu  neceffaiias  eHent.Hac  crgo  lanxeme- 

Bet  ejfe  con-  mioerimusponderandas  elTe  omnes  humanas  leges,  fi  volumus 

ColciT.z  8     kaberc  cerfum  examen,quoc5  nuJquam  aberrare  nos  finat.  Prio- 

re  contendit  Paulus  in  Epiitola  ad  Colodenfes ,  aduerfus  pfeu- 

iloapoftolos  qui  nouis  oneribus  prcmerc  Ecckfias   tentabant. 

Secunda  raagis  vtitur  in  Galatis.in  fitiuli  caufa.    Hoc  cvgo  in  E- 

piftola  ad  Coloffenfes  exequitur  ,  non  t ffe  de  vero  Dei  cultu 

petendamabhomtnibusdodrinam:quiaDorainu?  fidtlicer  nos 

&  adpienuun  inftitutt  qunl-cer  fit  coiendus.  Quo  hoc  clcmon- 

ilrct,  primo  capite  dicit  in  Eunngelio  conrincn  omncm  fapien- 

tiamjqua  perfcdus  reddacur  homo  Dti  in  Chrifto.Initio  fccun- 

di  dicitomncs  fapienciar  6c  intelligentiss  thefauros  tn  Chnito 

cffe  abfconditos:  inde  poftea  concluditxaueanc  filcles  ne  per  i- 

naoem  philofophiam  abducantur  a  ^''ege  Chrifti  fecun  iuiii  c6- 

,;ftitutioneshomin^m.  In  fineautem  C3r*itis  maiore  aJliucfidu- 

cia  damnat  omncs  «3-*xoS-/ij»a)tij'«(,hoc  edfidirios  cuitus,quos  ho- 

XDines  fibi  ipficommimrcuntui,  vel  abaluisaccipiunr,  &  qux- 

cunque  de  cultu  Dci  tradere  praecepta  cx  lc  audent.  Hubcnins 

crgoimpiaseffeomnesconftitutioncs,in  quarum  obfciuatione 

©alat.5.1.      cultuspei  fituseffefingitur.  Locivcrbquibusin  G^latisvrget 

non  tflclaqueosconfcientiisii>duendos  (  quas  a  foloDeore- 

^.i  conueait)  fati<  funt  aperti^prxfertim  capite  quinto.Ideo  fuf- 

ficiatannotaffe. 

%Akersipari        9    Scdquia excmplis tcs tota  meliu<:pat;fiet,antequamvlii^ 

-tapitu ,  in  qna  progrcdimur^operaspretium  cft  hanc  dodrinam  ad  noftra  tem- 

reuocatitr  the-  p^j.^  accommod<ue.     Conftitutioncs  quas  vocant  Ecdefiafti- 

fis  adhjpothe-  ^  ■,        r^  r  ■  «     i    /-  i-   • 

Jin,  (gr  de  tra-  "^»  ^uibus  Papa  cum  fuis  onerat  Ecclefiam  ,  dicimus  pernicio- 
ditiomb.  Prf/»;- fas  cfTe  impias :  aductfarij  fandascffe  &  falutarcs  defendunt. 
^icisAgitur.  Suntautem  duo  earum  genera  :  namahsfunt  de  cercinoniis 
Uarum  ^^^*  &  ritibus  ,  ali.^  ad  difciplinam  magis  fpedant.  Eftne  igitur 
«r^jwm^.  rf-  -^Q^  C2i\:il2  qiix  nos  ad  vtrafqne  impupnandas  raoueat  ?  lufiior 
magisfpeSi.TJit.  ccrtc  quam  vellemus.  Primamnoime  aumores  ipn  claia  vo- 
Ceremontaiia  ccdefiniiint,  ipfirTimum  (vt  ita  Ioquar)Dei  cultum  in  ipfis  con- 
traditton^m  tincri?  In  qucm  finemconferunt  fuas  ccrcmonias ,  nifi  vtpec 
yapifiictrum  illas  Dcus  colatui  ?  Ncqueid  fit  foloertorc  imperir^  multi- 
So^A^ctt/fM  ^*^^^"*^  *  ^^^  eorumapprobjtioncquilocum  docendi  habent. 


h4l?'mtur.  Nondcm  craffasabominationes  attmgo ,  quibus  toiam  pieta- 
tcmmoliti  funt  pcffundare:fedapudeosnon  tam  strox  fingc;- 
jietur  Caraccin  minimaquaq.tradiciucuU eiTe  lapfum,  uiG  Dei 


DE     E  X  T  E  RN.        MBD.     AD       S  A  I.  V  t.  42i- 

culcum  fuiscommentis  fubiicerent.  Q)iocl  etgo  tolerabile  non 
efie  docuitPaulas  ,legitimumcolencii  Dei  ritum  ad  hominum 
arbitrium  redigi,  ii  hodie  ferre  non  poflumus ,  qnid  peccamus? 
prajfertim  veroquumfecundum  elementamundihuius  colere 
prxcipiunc,quod  Paulus  aduerfari  Chnfto  teftauir,  Rurfum  _  , 
quani  prxcifa  necelluate  aftringartt  coniCtentias  ad  leruancum 
quicquidiubent,  noneft  ignotum.  Hicdum  recbmamus,cau- rjal  5.1. 
famhabemuscum  Paulo  communem  ,  q']f  nuIic'modo  petirut 
fidelcsconrcientias  inhominam  feruitotem  redipi. 

lo    Porro  iftud  peffimum  arcedit ,  quod  vb«  talifaus  vanis^.l»»'»''?^^*  A^ 
figmentis  definirireiigio  femclcoeiJta  eft,  peruerfir.nem  ulam '"''''''«*" ■^^*^'* 
perpetuo  fequitur  &  ilteraexecrabilis  pra' 'us.qujn^^  Phssiif^is^'^*"'^  **"** 
cxprobrabac  Chriftus,vt  iTtitum  fiat  prxcepti.m  Deiproptec 
hominum  traditiones.  Nolo  contra  praefewtes  noftijos  ncri-io- 
thcras  vcrbs  meis  pugnare.  vicerint  lane»  fi  quo  nodo  ab  hac 
Chriftiaccufationepucgarefepoterunc.  Sed  qnomodo  txcu- /fM,'«^iV^,V 
farent ,  quum  iramenso  apud  eos  fcelcrauus  fit  auriciilatcm  f4rapro64r« 
confcfTionem  vcrtente  anno  prc^termin(?e  ,  qaam  nequ^f^nnam  ^^'  etntfneratt» 
vitam  m  folidum  annuni  produxiffc?  Imp  jam  dfe  Veneis  in  ««/"*''^'"^^ 
fcciuc  modico  carnisguUu  .quarn  cocum  corpusdiebus  omni-  ^^^  tradttto- 
bus  fcottando  foedafTe  ?  manum  ,  die  fanftiilis  nefcio  quibus„Mw «:«»»  De* 
confecrato.avlmouifte  honcfto  open  ,  quam  peft~'mis  facinori-  maniatU* 
busaftiduemembtaomnia  exercuiffc?  facr;ficium  lcgitimo  vno 
connabiocopulai-i,quam  iihgari  milleadultcriis.^vociUam  pere- 
otinacionem  non  perfoluifte ,  quam  in  proipiffis  omnibus  fi- 
dera  fallere?  in  prodigiqfos  necminus  fuperuacuosac  inutiles 
templorumluxusnonalicjnid  profudiffe  ,  quam  defuifle  vhi- 
rn  s  paupetum  neccflitatibus?idolum  finehonore  prarteriifse, 
quam  hominum  omne  genus  concumeliosetraflafll?  non  de- 
murmurafse  certis  horis  longa  fine  fenfu  verba ,  qnamlegiti- 
mam  orationem  animo  nunquam  concepiffe  ?  Qu,id  eft  irritum  Mat.15. 3. 
facerepcoptec  fuastraditioncs  Dei  pr^Eceptum,  nifi  hoc  eft?^^^^^  eoqwi 
quum  obferuationes  mandatorum  Dei  friode  lantum  &  de- "'"!.  r"  "  ^?^ 

/     _         >  ,  ^  r^  !      1-        •  I  •«    f^^iadnta  tn  Pa- 

functorjecommcndantes,  fuorum  exactam  obcaicnnam  nihii  p^  ncgUgtin' 
orainus  ftudidse  &  anxie  vrgecit  quam  C\  rotam  pyetatis  v\mtitr,veruraetia. 
in  fecontinerent?  quum  diuina?  Legis  tranfgicftionemleuibus '»'^«^/>«'=»m«» 
farisfadionum  mulftis  vlcifcentcs,  vnius  fui  decred  vel  m.ni- '^^ ''"■''  /'^^'^- 
mam  oftenfionem  nuila  ieuiore  poena  plcAunt  quamcarce  e,  \!l"r.'/   ,   * 
exiito,  incendio.aatgladio.In  Dei  contemororesnonitaalpcri 
&inexorabiles,  fuos  contemptoces  implacabili  odioad  exf^e- 
mumperfequuntur:accos  omnesfic  inftiruunt,  quofum  (Im- 
plicitatemcaptiuam  tenencvt^quiorcanimo  vn^uerfam  Dei 
Lcgem  fubuerfam  vifuri  fiot  "quam apiculum  in  prjBCeptis  (  ve 
vocat)EccIefi:E  vioIatu.Primu  grauiter  in  eo  delinqoitur  qiiod^^^^  tmf/Ufg 
ob  ttt  |etticulas,&,  (  fi  Dciiudicio  ftaKCiur  )  libei:as,alcer  alteru^^  nUitatif. 


C  «  r*  X.  J  N  S  T  I  T  V  T  I  O  N  r  S      Lt  B.     I  1 1  T. 

contcmnitjiudicatj&abiicit.  Nuncvero  quafi  id  parum  malf 

cflet,plurisappendunturfciuoI,i  tllahuiasmundi  e!cincnra(  vt 

^  Paulus  Galatisfcribensnuncupat)c]uam  ca?lcftia  Dci  oracula. 

^  •■*'  '        Et  qui  prope  in  adulterio  abfoluicur,iudicatur  in  tibo:  cui  !cor- 

tum  permittitur,  interdicitur  vxor.  Hoc  fcil.cet  pr^Fuaricnttice 

illa  obcdienti3proficitur,quie  tantum  a  Dco  auertitur  quanrura 

ad  hominesinclinat. 

^SmtimtiUf       n    Sunt  aha  quoque  duo  non  Icuia  vitia»  qua^  in  iifdeni 

O"  tnepta,      conftitutionibusimprobamus.  Primum  quod  magna  cx  parrc 

inutiles,  interdum  etiam  ineptas  obfetuationcs  prsefcribunt? 

ji.lmniefe,  (ir  ^^^^^^  quod  immcnfa  earum  multitudme  opprimuntut  pia? 

■Judatfmum in-  confcicntia? ,  &  in  ludaifmum  quendam  reuolur^,  vmbr/s  fic 

uehentes.         adh^rcfcunt  vt  ad  Chnftum  nequeanr  peruenire.  Ineptas  quod 

dico  &  inutiks ,  fcio  carnis  prudcntia?  credibile  non  futurum: 

cui  tantoperc  arrident  vt  Ecclefiam  prorfus  dcformari  putet  v- 

Col.2.2?,      biauferuntur.  Sed  hoc  cft  quodPaulusfcribitJiabcrefpecicni 

iapienti^in  commentitio  cultu,in  humilitate,Sc  eo  quod  aofte- 

riratc  fua  valere  ad  domandam  carnem  videntur.  Saluberrima 

cerceadmonitio  ,  qu^  exciderenGbis  nunquam  deber.  FaUunt, 

^ ^'nde  inutiles  'mc\u\t,  humznx  iraditiones  fub  fpecie  fapientix.  Vnde  hunc  ^ 

trinepTatra-  coior^m  habent?  Nempc  quia  contifta'  funt  abMiommroi.is  jhu- 

useoUremha-  "^^"""^ '"S^*^'""^  ^"^^  ^^""^  ^"  '^^'^  recognoicic ,  &  rccogni- 

},inr.  tumlibentius  ampleditur  ,  quam  optimum  aliquid  quod  iux 

vanitatiminusconucniret.  Deinde  qi.ni  videncur  aptaeife  ru- 

dimencaad  hurnilitatem  quod  hominummcnces  iugofuo  de- 

prefsashumi  detinent,  hincaheramhabent  commendationcm. 

Poftremo  quiavidcntur  eo  fpe<^are  vt  carnis  delicias  coh;beant, 

&  abftinentia?  rioorc  illam  f;ibigant ,  ideo  videntur  prudencer 

excogitar^.  Quid  autemadhecPdulus?  num  laruas  jllas  ex- 

Hmim  refii-  cocit  ,ne  falfo  pra^rexru  fimpiices  deiudanrur  ?  QuoniDm  hoc 

^^''''  fatisadrefellendum  efse  cenfuerat  ,qu6ddixeratefsc  hominu 

commenca,ha?comnia,  tanquam  pto  nihilohabeac,  fine  refu- 

tatione  prjBterit.  Imo  quia   nouerat  in  Ecclcfia  omnes  com- 

mencitioscultusefscdamnatos,&eo  magis  fufpedos  efsefide- 

libus  quo  humanum  ingenium  magis  obkftan*  quia  nouerat 

falTam  illam  cxterns  humilltaris  iraaginem  a  vera  huniilicate 

tantum  diftare  vt  facile  difccrncretur  :  quia  dcnique  noucrat  lU 

iam  pc^dagogiam  non  pluris  ^ftimari  quam  corporis  exercita- 

tionem  :  eaipfa  pro  humanarum  traditionum   refutacione  vo- 

*iV44/;>;o»Mw,  luitefsefidelibus,  quorumgratiaill^  apud  impetitos  cornmen- 

^f^ic  ^^/«'^/'«'/dabanfur. 

'"/"r  ^?r  ^*  ^^^  hodie  ceremoniarum  fpcSacuIonon  modo  vulgus 
^MmtT^JnL  '"'^o^""^  •> ^^^  vc  qaifquc mundana  prudentia  maxime inflatus 
m-impoflum  cft,  mirificecapitur.  Hypocrite  veto  &  fatu^  mulicrculx  nihil 
Tr^ducitur,     nec  fpeciofius  ncc  melius  cogiwnpofsc  cxiftimanc,  At  qui  pe- 

nitius. 


•>    •       ^   ^  T  E  R  N.      M  E  D.     A  D     9  A  L  V  T.  4lJ 

hitfus  Jifcutiunt  &  veriusexpendunc  fecundum  pietatis  rcgna 
Jam  quid  cot  ac  calcsccren^onis^  valcanc,  intelligunt  {Irirnuni 
nugas  cffe,rj'j6d  iiihil  vcilicacishabeaiH.dcinde  prarrtigiaSjquod 
fpedantium  oculos  inani  po-Dpa  deludunt.  De  iis  cercmoniis 
loquor  quibus  fub.fle  magna  myltena  vol uni  Ronunenfes  ma- 
,  giftt:;  nos  nihil  quam  mera  ludjbria  cxperimur.  Nec  micuni 
ci\  j  earumauthorescodelapro*  effe  vc  friuolisincptiis  &  fe  8c 
alios  ludcrent:  quiapartim  exGentum  dehriis  cxemplarfibi 
fumplerunt,  partim  fimiarnT»  more  cemere  imicaci  func  vcteres 
Mofaicae  Leg  s  ricus,  qui  nihilo  m3«is  ad  nos  pertinebanc  quani 
pecudum  V)duTiXj&  reliqua  his  (imiiia.Sane  etiamii  nulluni 
ahud/ic  argumentum  ,  tamen  ex  farraginc  cam  male  confiita 
remo  fanus  ahquid  boni  fperabit.  Et  res  ipfapalam  deraon- 
ftrac^plurimasceremonias  non  aliumhabere  vfom  nifi  vt  po- 
_  pulum  obltupefaciant  magis  quam  doceanr.  Sic  &  in  nouitiis  i- 
ftisCanombus,  qui  difciplinam  innertunc  magis  quam  confer- 
uanc,  niuhum  momenti  reponunt  hypocritac.liquisintrofpiciac 
mchus  ,teperiet  nihilefiepr^tei:  vmbrarilc&^cnaniduni  difci- 
plinaj  fpeftrum. 

i^    lam  vero  (vtad  alcerum  veniam  )  quis  non  videc  cradi-  ^.jntant^aa^ 
tiones,  alias  ahiscoaceruando  ,in  tantum  numerumcxcreuitfc  mtrnm  excre^ 
vt  Chriltians  Ecdefia:  nullo  modo  finc  tolerabiles  ?  Hinc  h-  **erunt r>/t m^ 
&i\  eft  vr  m  cercmoniis  appareatludaihnus  ncfeio  quis,  aheob^  titudinefm im' 
feruationes  grauem  piis  animis  carnificinam  afferant.  Conquc-  I.^^J  *Jh'^ 
rebatur  Auguftinus  quod  fuotemporc,  ncgleftisDei  precc  pcis,  gt-pjio/tcmdi. 
tam  multis  pr^cfumptionib.  plena  eifent  omnia,  vtgrauius  cor-  ^p^/lsH docfn 
ripcreturquipero(fhuasfuasterram  nudo  pede  retigerar,qu3m  '"»'"♦  damnA-^ 
c|uimente,vinoIenciafepeIietat.  Conqucrebacur.Ecciefraquara  ^'1^'J^'  ; 
Dei  niifericordia  libera  elfe  voluit.fic  premi  vt  tolerabilior  fue-  epiil^^o^* 
lit  ludicorumconditio.Siin  fecnlum  noftrum  incidilfet  fan^us 
ille  vir ,  quibus  querelis  deploraflec  cam  qux"  nunc  cft,  fcruitu- 
ECm  .«*  Nam  &aumcruseft  decupIomaior,&  fnguli  apices  ctix- 
tuplo  rigid'Jus  quam  tunCjCXfsuntur.   Icaficri  foiet:  vbi  femcl    , 
peruerfi  ifti  lcgnato^-es  imp^rium  ocd-paruur .  nullura  finem 
iubendi  &  verandi  f?ciunt ,  donec  ad  extrenvjm  me^-ofitatis 
pcruenianc.  Qn^od  Paulus  etiam  elT^^inter  indicauic  h)s  verbis, 
Si  nyorcuieftjs  n;undo,quid  quafi  viu'.'n:esd(-cretis  tcnemmi? 
Ne  manducaris  ,  ne  guftaueris  ,  ne  zvit^^^  «s.  Nam  quum 
verbum  «Trnc/^jf  &  mar.Jucarc  &  tnng^^rr-  ■'ignifices,  in   prio- 
refigniflcatu  hic  piocLldobio  accipitur  nefuperuacua  fic  re- 
peti'io.    Hic   ergj  pfeudoapoftolorum   ptogreffus    pulcher- 
rime  defcribit.   lniti';m  a  fup^rfticione  cft  ,  qood  non  tan» 
tiimcdere  vetanc  .  f^d  ctiam  renu)C*?r  efitare.  vbi  hoc   obri- 
Uuerunt,  iam  guft*re  eciam  prohibenc.  Poftqurra  hoc  quo- 
gus  iiii^  ^sftceiSwo  00 »  OS  d J§ico  cjuidem  §oay-^aai;e  if^  cSc 


.  CAP.  X.  1  NS  Tvl  T  V  TIO  NIS     ^IB.     3  i  1 1. 

(iucunt. 
trad^^^onZnil     ^'^    Hr.oc   tyrinnidem  in  huiiianls  conftitutionibus   merirc» 
^ii-vi:  ^itam    hodjerepieh-Midimui,,  qua  fadumel  vtinnameris  edidis  & 
/Mer;r  fcdcjU  immodica  eorum   exad.one  nDfcrsB  confciencise   mirabihcer 
noxiw^  torqueancur.De  Caoonbusad  dirctplinam  peitinencibus,alibi 

^'^^''^V"       '^-^^"^  ^^^  D^ceremonns  c|u!ddicam  .qu3bus  hoc  pcife^ium 
ifm  toto  c  ^^  vtfemiitpui.o  Chrifto  ad  ludaicns  figujas  r^dierimus?  Do- 
i2.&nomina  ^^-"^5  "'^^t*    Chriftus  ,  mquit  Auguftmus  .Sactamentis  ncimc- 
timinfiae    ro  paucifljmis ,  iignificationepraftantiifimis,  obieruatione  fa- 
fca.zi.         Ci;.Janis,rou:.  populifoc.erateracoiligajit.  Ab  hac  fimphcitate 
Xpi^t.  11«,  ac  fpj,,rpmabfii  utuummulcitudo  &  varietas  quibushodie  im- 
jNeTtxcuCcm    P^^^^^*  Ecclcfiani  ccrnimus,  fatis  enarrari  non  poteft.  Scio  quo 
f«ffi?,flj,«^d»- '^*^ifi->^'  «onnulli  acutihomm^s  hanc  peruerfitatem  excufent: 
crf«rforfr^<^<- A!u  ,' <n:er  nosgfie  plurinu)s  per^que  rudes  atque  fuerunt  in 
ttor.es  injiitutas  pcpiiO  Ifraclitico ;  lllorum  caufa  mftitutamefle  eiufmodi  pas- 
^-^""^  Z'*'^'^''' d^^',ogi3m,  quat-imeifificmiores  carete  pullunt,  negligere  ta-  ' 
^iAzn  rn  lum.  ^^^^^  e^m  non  dcb^^nt ,  quum  videant  infirmis  fratnbusefie  v- 
tilera.  Rcrpondeo,  nos  non  ntfcire  quid  fratrum  infirmitati  dc- 
bed-.ur .-  [vd  ex  aduerfo  cxcipimus,  non  efse hancrationem  qua 
conililaiur  infirmis,vt  magnis  ceremoniarum  aceruis  obruan- 
tur.  Non  fsuftra  hocdtfcrmien  pofuitDeus  inter  nos&  vetcie 
Gal.4.1.         populum  qubrt  illum  voluitpueriliter  erudire  fignis  &  figuris, 
nos  fimpljcius.fine  tanto  externo  apparatu.  Quemadmodum, 
^d  ludaifmv'  inquit  Paglus,  puet  a  psdagogo  pro  etatiscaptuiegitur ,  &  fub 
1""*'"'^ '■*'^"' cuftodi<3cont;rietur ;  ita  fub  Lege  cuftodiebantur  ludaei.  Nos 
"*^*  autem  aduitis  fimiles  fumus ,  qui  i  tutcla  &  curatione  liberati, 

puerilibus  rudimentisopus  non  habent.  Dominuscerre  quale 
futurumcfsetin  Ecclefia  fua  vulgusprouidebat  ?&  qualiter  rc- 
,  gendum  faret.  Hoc  tamen  quo  didum  eft  modointernos  & 

j©  i42.j.        idd.Tos  difcreuit.  Stulta  igitur  ratio  eft  fi  volumus  impcritis 
confulercludaifmum  a  Chrifto  abrogatum   erigendo.  Hanc 
quoquediflimilitudinem  veteris  &nouipopuli  notauit  Chri- 
ftus  luis  verbis,  quum  dicerct  mulieri  Samaritan^e,  venifse  tem- 
pus  qoo  veri  culiorcs  adorarent  Deum  in  fpiritu  &  verirate. 
£pirituale  ado^  Hoc  profedo  fcmpcr  fadum  fuerat ,  fed  in  hoc  difFerunt  noui 
rationem  ittrn  Qyj\ioicsi  vetcribus ,  quod  fub  Mofe  fpiritualis  Dei  adoraiio 
eertr»«niu  ob-  ||-,uitis  cercmonJis    adumbrata  &   quodammodo  implicita  e- 
fturAnt.  ^^^  ^  quibus  abolitis  nunc  fimplicius  adoratur.  Pioinde  qni 

hanc  diffimijitudinem  confundunt ,  ordincm  cuertunt  a  Chri- 
fto  inftitutum  &  fancitum.Erg6ne  ( inquies  )  nihil  ceremonia- 
rum  rodioribus  dabicui  ad  iuuandam  eorum  imperitiam?  Id 
ego  non  dico.  omnino  cnim  vtile  illis  efse  fentio  hoc  gcnus 
Chrifiumdeni,  ajj,„iniculi.  Tantum  hic  contendo  yt  is  modus  adhibeatuc 
^"t/^t/ZT  qui  Chriftum  iiluftret ,  non  obfcuret.Ceremoniseideo  nobjs 
fisneaueat.     jdAumuus  pauc»  dat^  fi;nt.  &  mnumjg  labopqfx ,  ^uo  ptxfen- 


tttiefiij 


Dl      IXTBRN.     MED.    Ad     SAIVT.  42* 

ferT»  Chriftum  deironftrent.ludjeis  plures  datx  funt,  qBo  cflenc 
anfencis  imagines.Ab!encem  autcmfmll-e  dico,noo  virtute  ,fcd 
iigniticaiidt  modo.  Proinde  modus  vc  rccineaiur  j  iilam  in  nu- 
mero  pauciracem,  in  obferoatione  tncilitateth  5  in  fignificacione 
dignitaremquxttiam  clnritateconibtjiecinercneccjfle  eft.  Id 
noji  elic  fa^flum  cjutd  atrinct  diccic?  les  tn:m  eilin  omaium  o- 
culis. 

iS    Hic  pca:terfo  m  am  prrniciofis  oninionibus  imbuancur  ,-r    j- • 

ommum  mrn  es,i:;ci  hcia  cllcquibusnte  licetur  Dfio,  c^uihus  pap,pc4 1 

cxpieiiuir  petcia  quibus  luftitia  &  falus  comparccur.  Neg2- peUunt  fu;>er^ 
buQc  cxtrancis  eiuimodi  crroribus  vitiaii  res  bonas.-  quurn  in/'^^'?/*^  *  "^*- 
o^eribus  quo^^ue  a  Deo  p  sreptis  hac  parte  noo  minus  pccca-  ^^^*^^"^  '"^ 
nqueat.  Hoc  tamen  pius  indjrniratishabec.opctibus  temere"*    ^-^ 

hi  r  -1  '        I  .      ■  -        .     Cy*  fxbiatona 

umanoarbirriocjnhtts  rantum  honoris  tnbui  vt  meritoria  ^  Merttoria. 

vitXietern.Tc1cd3ntur.ldeu  en;mopcra  a  Dco  mandataremu- 

ncrationemhabcnt,  quod  Lcgiibtor  ipfe  obedientijE  reipedu 

ea  acccpta  habet.    Non  ifi.ur  3  piopria  dignitate  propriove  Uuittf  trrwU 

merito  pretium  accipiunt:  fcd  qnod  Deus  obedjcnrsam  crga  fe  ^ff^fi^- 

noltram  tanti ^ftimat.    Deeaoperum   pcrfcdionc  hicloqoor 

qua»a  Deo  mandatur,nonab  hominibus  prrsftatur.  Ideo  enim 

necoperaLegisqu^  facinius,ni/i  ^  gratuita  Dei  benignita- 

rcgratiarahabent ,  qnia  m  ipiis  infuma  wc  mntila  obedientia 

cft.     Sed  quiabicnondifputsrur  cuid  opera  fine  Chrifto  va- 

leant  j  qua^ftioiiem  iliam  omictamus.    Quod  prxfcntis  argu- 

nienci  proprium  cftirerum  repeco  ,  quicquid  in  lc  commenda- 

tionishabentopera,  rjabereobedieMtis  incuitu  ,  quam  fohm 

Deus  refpicit,  vt  teftatur  per  Prophetam,  Non  pra:cepi  de  fa-  ^^^-^-  **» 

crificiis  &  vidimis:  fed  tantum  vt  audiendo  audiatis  vocem 

meam.     De  fidtiisautcmoperibusalibi  loquitur ,  Appenditis  ^^^^•^'•-•*^ 

argencum  veftram,&  noo  in  panibus.    IremjFruftra  me  coiunt  mIuxs  9. 

prasccptis  hominum.   IIoc  itaque  nuH»>  modo    excurabunt, 

^uodpatiuntur  mifcram  plcbem  \n  externis  illis  nugis  iu^ti* 

ciam  ,quamDeoopponant,  &qua  fcanteca^leftetribunal  fu- 

ftineant,qua;rere.Prasterea  .innonhoc  dignum  infedacione  vi-  «.  ^  doiffinA 

tiumeft,quodnoniniel]edas  ceremonias,veluthiftrionica  Ccc-.  f^p^^ar^  nil a- 

namaucmagicamincancationem,  oftentant  ?  Cerrum  emmeft  ^»"^^«^^  hi- 

ceremomasomncs  corruptas  efte&noxias,  niii    per  eashomi--^'''*'"""**'^ 

nesad  Chrii^um  dirigantur.Qu^autem  m  vfy  lunt  cercmonix  t„cantatio>ien» 

wb  PapatLT,a  doftrina  feparaatur,vt  homines  fignis  omai  figni-  m^Unm  ofiea 

ticationecaientibusrfetineanc.  Poftremo  (vt  ingeniofusartifex  '^*»^- 

eft  venter)  apparet  multas ab  auaris  facrificulis  inuentai  cflc , vt  ^-Omnesfu^t 

cffentcaptandaepecunisB  aucupia.  Qu,arocuuquc  autem  habcant  *'tmZu!^ 

originem,fic  omnes  funt  ad  fcedum  qnacftum  ptoftitut«B  vt  bona  V^"*        ^**^ 

partemrcfciiwietcneceflefitfi  efficcrcvolumusquominuspr?- 

fana  &  f^crilcga  oundii)atio  io  Ecdeila  cj^erceati^r , 


CAP.     X,  IN  ST  I  T  V  T  I  O  N  I  S      HB.    1111. 

AiA0:tTis  f6    Tametfi  videornonperpetuani  dodrinam  dehumanl^ 

^reuocatio     conftituticnibus  tradere,qu6d  jEcari  noftrae  prorfus  accommo- 

^ypothtfeos  ad  ^^LU  eft  h^BC  orscio  :  nihil  tamen  didum  eft  quod  non  Cn  omni- 

\jr  .   busfeculisfutucnmvrile.  Nam  quoticsobrepic  hsec  fupcrfticio 

iufmodi  tradi-  vt  Dcum  luis  hgmentiscolere  homincs  velint ,  quaccunque  m 

ttones  77w;7ji.  eumfinemferunturleges,ftatimad  crairos  iftos  abufus  dccc- 

vitijsfutjfeob-  ncfant.     Hanc  enim  malcdidioncm  non  vni  nuc  aheri    aetari, 

imctM.  fedomnibus  feculis  minatur  Deus  ,  quod  cj:citate  &  ftuporc 

^f;o,f.v  e/a.  pef^mj^c  ^^5 ^  quibus colitur  dodrinishominum.    Hxc  cxc.t- 

caiio  perpctuo  facit  vtnullumabfurdirati?  genus  fugiant  qui 

contempris  tocDei  monitiSjfponte  fe  in  exitiales  iftos  laqueos 

induunc.     Qupd  fi lerooris  circunftantiis,{impliciter  habejc 

Itbecqu^  fintomnium  temporum  humanzE  tr^dicioncs ,  quas 

ab  Ecclefia  repudinri  &  i  piis  omnibus  improbari  conuenit :  e- 

^^fini;  tradt  rftiUa   quam  fuperius  pofuimns ,  certa  &  clara  definitio  ,  Efte 

tionts  j  qua  ab  \  r       -i^    •         i        •      r  c  i   i  ■     x  r- 

Zfc/f/i^er"^'- °"^"^^     o^*  '"  hunc  nneni  abhominibus  poii- 

'gari  debeiit.     tas  vc  vel  modum  colendi  Dei  pr^(cr<banc,  vel  confcientias 

religioneobftringanc,  qua/ide  rebus  prscipiant  ad  falutem 

necelTariis.     Si  ad  alterum  vel  ad   vtrunqueiftorutnaccedunt 

alia  viria,  quod  fua  multitudine  Euangelij  clacitatcm  obfcu- 

rcnc:  quiidnihilcedificenr,  fedinutilesiintacluforix  occupa- 

tiones  porius  quam  vera  pieratis  exercitia  :  quodlintad  fordes 

ac  turpem  qusftum  expofita?:  quod  fint  obferuatu  nimium 

difticiles  ;  quod  fincmalisfuperfticionibusinquinats.hscerunt 

adiumcnta  vt  facilius  deprehendamus  quantum  fit   in  ipiis 

I  mali. 

^rguvse^ta        17    Audio  quid  ipfi  puo  fe  rcfpondcanc,  fu3s  tradif  ioncs  non 

TapiJiArumpro  ^ f^  fe^  ^  Q^P  g.(fg^     Ecclcfiam  enim,nc  errare  poftit,  a Spiritu 

juutra  itt9-^    fandoregi:eius  veroauthoricarempencs  ferefidcre.  Hoc  im- 

j.Traditiones'  petrato.fimuiconficitur.eorum  traditiones  Spiritus  fandi  effe 

ifASfpaDeo,  rcuelationes  ,  qucenifi  impieac  contemproDeo  contemni  ne- 

cr  Ji  Dei  £c-  queanc.    Ec  nec.uid  tent;iirefinema§nisauthottbus  videancur, 

clefut  qux  er-  bonam  fuarum   obferuationum  partcm  fluxilfe  ab  ApoftolJs 

rarenonpotej,.  ^^^^^  voIunt.&  facis  vno  excmplo  oftendi  contendunt  quid  ity 

aliisfecerint  Apoftoli:  quando  invnum  Conciliumco^di  ,ex 

Aft  K   •'o  &  Concilij  fententiaGentibusomnibusdenuntiaruntvt  fe  ab  i-- 

2.P,  *    *''     doIothytis,fanguine&  fufFocatoabftinerent.    lam  alibi  expo- 

Cap.s.fcd.    fuimus  quamfalsoad  fe  venditandos  ementiantur  Ecclefias  ti~ 

io,  13.  tulum.    Quantoraintereftprsefenriscaul^jfidetraftis  laruisac 

T{tj}.i  Sam^     £jjj.J3  omnibus,id  vere  quod  nobiscuras  in  primis  efte  dcbec  ,ac 

T-*!^i  l^m  '1    "^ft'*^  etiam  potiflimum  refert,intnemur,  qualem  fcilicet  Ec- 

' ^io  J5«K0- ^^efiamhaberevelicChri{tus,vtad  ipfiusregolam  nos  forme- 

■ ;  ieges  ad4(-  mus  ac  comparemus:  f^cile  nobis  conftabit,  Ecclefiam  non  cffe 

levelit:  «jusc  prsEteritis verbi  Dci  finibus,ferendisnouis  legibus   lafci- 

|jit acluxuuat.Annon  enim illa feix^el Ecciefise  difta lex ^terna 

manec 


D  F.      V  X  T  F  K  N'.       M  H    D.       A    D     S  A  t.  V  fl  415'  *  . 

^ianct?  Quod  pr:ecipio  tibi,boc  obfetuabis  vt  facias.  non  addcs  Deut.tz  32^ 
iMnc4uani  nec  detrahes.  tt  alibi.Non  addas  ad  verbum  Donai-  ^^ou.  30.6, 
ni.ncqueminuasex  ed  :  ne  tcfoitearguatjiaucniaiifque  men"'- 
J IX. Id  cum  nccleficT  diftum  ncgare  non  poflTiaCjquid  aliud  qua 
ipri .i  concumaciam  pr3edicanr,quam  poft  talia  interdi^a  adde- 
remhilominus  &  admifccre  de  fuo  doftrinx  E)ci  aufam  fuifle  , 
ladanc  ?  Abficautem  vceorum  meadaciisaircntiamur ,  quibus 
cantamEcclefiajcontumcliam  iiioganc:  fedfalso  Ecclefis  no-  ^#2.*jw 
mcn  priEtendi  intellig^mus,  quoties  de  ifta humanx  temerita-  ^ffilo>it»metT- 
m  libidme  agitacur  qua:  CcU  intra  Dei  prxfcripta-   contincre  j»    admodum 
non  portilquin  procacitcr  exultecacin  fuasinucntioncs  ex- injurgunt.  qu% 
cunac.  Njhil in  verbis  iftis  inuoludtfiij nibil  obfcurum  j  nihil  '"'■'*^  '^'^'^^^ ^*"^ 
an^biguum  :  quibus  addcre  vctbo  Dei  auc  decraherc  quic^uarii  ^^«*^''f,^"^^? 
yetacur  Ecclefiavniuerfa^quum  dcDomini  cultu  &falutaribu3  *' 

.  |>r^ceptis  agitor.   V€tumdeLcge  folaid  didum  fuit,  quam 
iublcquutas  func  Propliciia?  &  tota  Euangelijadminiftratio.Fa-f 
reor  certe:  &fimuladdo,qu.'ELegiscomplemcntafuntpoiius 
quam  ad(.^tamenta,vel  defcdiones.  Quod  fi  vero  Dominos  mi-  f^^?'^^  ^T* 
niflerio  Mofis  plutimis  intiolutris ,  vc  icadicam,  Gbfcuro,  nihil  f^jf  •  dgalm^ 
ramen  addi  nec  detrahi  fufti net,  dor>ec  per  feruosfuosProphe-  LegU  Addnt: 
ras.ac  randem  pec  dilcftum  Eilium  clariorem  dofirinam  adrai-  »^^^^6    mi»us 
niilrec :  cur  non  multo  nobis  fcuerius  vetitom  abitremui  ne-'^''^?''''''*^"*'"^ 
quidlegi,Propheris,Pralmis,Euangel!oaddamus>Nonafemec^^*^' 

,  ipfo  degenerauicDominus  ,  qui  nuUa  re  tantoperefe  ofFend^ 
iampridem  declarauicquam  dumhumanis  inuer^tionibus  coli- . 
tUr.Vndc  illa-  apud  Propheca^  praeclarar  voces,qua?  auribus  bo-  icrem.7,z2. 
ftriscontjnctiterinfbri.-iredebaerant,  Non  fum  loquucusPa- 
tribus  vcftris,  «jao  die  cduxi  eos  cx  ^gypco^v^ba  de  facrincio 
&  hoiocaufto.Sed  hoc  vetbum  priEcepicis  dicens,  Audi^doau-  ^^^"^^^-  7- 
ditc  vccem  mcara:  «S:  ero  vobisDeus,  &  critis  mihi  populus,  & 
anibulabitis  in  onini  via  quam  mandauero  vobis.:  Itera  conte-' 
iiando  conceftatus  fum-pacres  veftros,Audite  vocemmeam,  A" 
liafqueeiufdcm  gensri»:  fed  hxcpraeaiiis  mfignis  ,  Nunqaid  £^5^^^  „,^2^ 
viHt  D.ominus  hoIoca:jiia  &  vidimasj  &  non  potius  vc  obedia* 
tur  voci  fu^?  Mchor  cnun  eft  obedientia  quam  viftimx,&  auicul 
tare  magls  quam  oftcne  adipem  arietum ;  Quoniam  quafi:  pcc« 
c3tumarioIandi.repugnare:6c  qua0idololacri2einiquitas,noac- 
qiiLefccrc.Qy^icquid  igicurliumanarum  inuencioniihacinparte 
Eccleliiauthoritate  dcfcndicur  quum  ab  impieta-tis  crimioe  ex- 
cufari  Aequear.fdso  Ecclcfis  idimputari,  arguere  promptum 

cft.  .       .    .         '  ■      ■  V      ■-■ri   ' 

18  Hac  tatione  m  iftam  humanarum  traditiorjuril  tyraflnf-  T^ejp.^^.im^u- 
d*m,qu2B  fob  t  cclefiiE  titulo  fuperciliose  nobis  ingeritur,hberc  <^"^i^m  dP 
inuehitur.  Ncque  cnim  (  quod  noftri  aduerfarij  adfacicndam  "*"  fi^^rtda-'.^ 
nobis  inuidiatd  mioue  ipcouuntur  )  tcdcffam  ludibrio  habc-  £7  "^'f^' 

Hhh    I 


CAP.   »^  INSTITmONlS      LIB.    1111. 

fiate  vccifera-^musiCcd  obcdientise  laudem  qua  rrjaiorem  nullamagnorcit,iIH  ' 
yidntertmve-  iribuimus.Ipfi  potius  vehementer  funt  Ecclefix  iniutij^qui  ad- 
ro<]M  *  "*  ^uerfus  Domifiumfuum  contumDCem  iilamfaciunt ,  dum  vltr^ 
datum.ir  qua.  progrellam  hogunt  quam  pcr  vetbum  Dei  licuerif.vt  tace:im  m- 
tbedietitiam  figoem  cflc  impudcntiam  cum  paii  mabtia  coniundam  .  alTidue 
huic  mandato  de  Ecclc/Ie  potcftare  vocifcrari ;  interim  &  quid  illi  a  Domino 
frajiarctenea-  mandatum fit,  &  quamDomini  mandato  obedicntiam  debeat, 
aur,  dijitmu  a-  d,fl,m^iaye  j\i  f^  nobkS,vt  pac  eft,animus  fucnt  cum  Ecclcfia  c6- 
*^*'  fentirchoc  raagis  ad  rem  pertinet  fpe-^are  ac  meminiflc  quod 

nobis  ac  Fcclefiie  a  Domioo  prsecipiatur^vt  ilh  vno  confenfu  o- 
bediamus.Non  enim  dubium  cll  quin  cum  Ecclefia  optime  c6- 
^^ecundum  ^^^^^^^  fimui  fi  nos  Domino  per  omnia  obedientes  praeftemus. 
0rgumtntum.'  lam  vero  referrc  ad  Apoftt'los  traditionum  originem  quibus 
Traditiones ej-  hadenus  oppreffacft  Ecclefia,merne  fuit  impoftui^rquando  to- 
ff  ^pojtodcas  ta  in  hoc  incumbit  Apoftolorum  dodf ina  ne  noois  obferuatio- 
Tiejp.per  negA--  ^^jijy^  onerentor  confcientie,aut  Dei  cultus  noft<  is  inuentioni- 
r°"/^.v  '^l  bus  contaminetur.Deinde  fiqua  hiftoriis  vetuftifuue  monum^- 

Juntmer^tm-    ..,,-,        .        ^i    t-  i      /     j  i  <-   • 

pofiur^e,  tismelthdesjApoftolisnon  ignotom  modo,Ied  inauoitum  fuit 

quodillis  tribuunt.Necgarriant,plecaqueeoium  placita  vfu  & 

moribus  recepta  fuide  qu^  fcriptis  tradita  non  fuerunt.  Illa  (ci- 

Jicet  que Chtifto  adhuc  viucnte  intelhgere  non  poierant : poft 

cius  autem  afcenfum  Spiritus  fandi  reuelationc  didicerint.  De 

ciusloci  interpretationc  alibi  vifum  f  ft.    Qup  ad  pr^fentem 

caufam  fatis  eft,ridiculos  pr ofefto  fe faciunt,quum  ingentia  illa 

niyfteria.quietanto  tempote  Apoftolis  incomperrafuerint,par- 

tjmobferuationes  effcconftet  aut  ludaicasautGentiles  (  qua- 

qjel pdtttu fmt  ^^^  ille  inter  ludaeos,  h^ vero  apud  Gentes  omnes  promuigat^ 

»b/eruattones    multo  ante  fuerant)  partim  ineptas  gefticuJationes  &  inanes  ce- 

aut   iudaica,  renioniolas.quas  infulfi  facrificuli,  qui  nec  nare  fciunt ,  nec  lite- 

Aut   genttles,  ras,perquam  ritepetagut.-imo  quaspucri  &  moriones  adeo  ap- 

*"I»a^(fr/?/c^P°^^^^^^"8'^"^^^'^^*^^^'P^^'^""'^^'^^^*^  magis  idoneos  taliu 
luttones  cr  ce-  facrorum antiftitcs.Si nuUceffent  hiftorif ,  cx  re  tamtn  ipfa  £- 
y^monioU.  ftimarcnt  fani  homines,non  fubito  erupiffe  in  Ecclcfiam  tantam 
Sfuad  ex  dili-  rituum  &  obferuationum  congericm,fed  fenfimobrepifle.Nani 
geutt  I^^J^l^^f-  quum  fandiores  illi  Epifcopi,qui  Apoftolis  astate  prcximi  fuc- 
#;!^v,  ^l ,^  runt,nonnulla  inftituiffent  que  ad  ordinem  acdrfciplinam  per- 

Iticarum  Conjl--  r  \   r  •  n         r  •  «    •  rt      1 

derAtione  li-  tinebanf.rubfequuti  poftea  funt  hommes,alij  poftalios  ,ncque 
<quet.  fatisconfiuerati&  nimiscuriofiaccupidi  quorum  vt  qu'fqu6 

pofteriorerar,iiaftultaaEmulationecum  fuisdcceffonbus  cer- 
tauit  nereiumnouaruminuentioneccderet.  Et  quia  pericu- 
Jum  crat  ne  breui  obfolefcetent  fua  inucnta,e%  quibus  laudem 
ad  pofteros  afFedabant.in  exigcnda  eorum  obferuatione  eranc 
jnulto  rigidiorcs.  Hjcc  xjtKo^»\lct  bonam  iftorum  rituum  par- 
temnobis  pepchc  quos   jfti  pro  ApoftolicisQobiis  vcnditant. 

At<juo  j 


bS      EXTERN.      MED.     AD      SALVT.  '^t^ 

Acque  idquoquehijlori^teftantur.  .     -        ;    * 

19  Ne  omnium  caralogum  texendo  fimus  niaiifiti  prolixi,  ^"ffi''^^'^ /^ 
vno  exemplo  contcntierimus.  In  CoenaDomini  ^^^^"'^"'ft^^n- ^"'^'^J^^^^-^ 
da  fuic  fub  Apoftolis  magna  fimplicitas.  ProXimi  fuccefsorej  ^/o  ef«wow4- 
iad  ornandam  myfterij  dip!,nitatem  aliquidaddidcruit  quodnon  ru(j'4£adcce-, 
fcifet  miprobandum.  Sed  pofteariiperucnecunt  ftulti  illi  imiia-  »*'J^omtnt  att 
tores,qui  variafruftula  fubind.^confiTcndo  hunc  qucm  in  mif-  '^^f^^^l'" 
fa  videraus  faccrdotis  vcfticum  ,  haec  alians  orpam.nta,  has  ^^^J„7/''' 
gefticulaciones  &  tocam  rcruminutilium  fuptlleftilera  hobis 
conjpoluerunt.  Atqui  obiiciuntfutnehancolimperfuafionem, 

qu^  inEccIefia  vninerfivnoconfGnfuficrent,ab)p(is  Apofto- 

Ijs  pfodiifse,  Cdius  rei  Auguftinum  citanc  teftem.  Ego  vcro  ^^f^f"*  *« 

hon  aliundequam  ex  ipfius  Auguftini  vetbis  folutioncm  affe-  "^"^^J^^Z^ 

ram.  Qiiastoto  (  inquit)  terrarum  orbeferuantur  .velabipfis' 

Apoft()lis,velConciliisgenv^ralibus,quotumeft  faluberrimain 

Eccle/ia  atithoriias ,  ftatuta  efse  intelligere  licet.-ficuci  quod  Do- 

mini  pjflio,  &  refurrcftio  &  in  c^lumafccnfus,  &  aduentus  Spi- 

iitusfandi  ,anriiuerfaria  folennitatc  celebrantur.  Etiiquid  i- 

liud  taie  occurrerit  quod  feruatur  ab  vniuerfa.quacunque fe  dif- 

fundic,  Ecclefia.  Quum  tamen  pauca  enum£ret;exeTncIa,quis  lujpinjU  ad c^ 

non  videat  eura ad  auchores fidc  &  reuerentia  dignos re&re  vo  ceftionem. 

luifsc  vlTrarastuncobferuaciones  jnonnifi  firaplices  illas  &  ra- 

ras  &  fobiias  quibus  Ecdefiae  ordinem  concineri  vtileeft?Qu2- 

tum   autem  hoc  ab  ed  diftat  quod  Romanenfes  magiftti  extor- 

quere  volunt  vt  nuila  fi:  apud  cos  ceremoniola  qu2 non  pro  A- 

poftolica  cenfeatur? 

20  Nc  lonpior  fi-Ti  ,vnum  tantum  excmplum  proferam.Si  c       .      ^ 
quiseos  intcrroget  vndeaquamluam  luitralem  hibeanCj  pro.  ;„^,^  abese- 
tinusrefpondentjAb  Apoftolis.  Quafi  nonhanc  inucmiotiem  flo  a^ua lujirs 
nefcio  cui  Romano  Epifcopo  tribuant  hiftorif ,  qui  fi  Apofto-  Of' 
Josadhibuifsetinconciiium  .nunquamprofedio  contamitiafsec 
Baptifmum  alieno  &  intcmpeftiuo  fymbolo.Etfi  nec  mihi  veri- 

fimile  eft,t3m  veiuftam  efse  eius  confccrationis  originem  quana  Epift.x  it.  ad 
iiiic  fcribitur.Q^iod  enim  dicit  Auguftinus  qualHam  fuo  tempo-  Xanu;^^. 
re  Ecckfias  folcnnem  Chrifti  imirationem  in  lotionc  pcdum 
jfcfugifsc  ,neadBaptifn-)umtitusilie  pettinere  videretur,fubin- 
dicatnuilum  fuifse  iotionis  genus  quod  cumBapcifmo  vilam 
haberet  fimilitudinem.  Quicquid  fit ,  hoc  a  fpicitu  Apoftoli- 
co  profedum  fuifsc  minimd  concedam ,  vt  durn  quotjdiano  Ci'' 
gnoBaptifmusin  mcmoriam  rcducitur,quodammodorepcta- 
tur.  Necmorot  quod  alibiipfeidem  Auguftinus  alia  quoque 
Apoftolisadfcribit.Nam  quum  nihil  prseter  comcfturas  habcat,  ' 

nondebeacabipfisde  rc  tantaiudiciumficri.  Poftrcm6,vte- 
fiara  demus ,  iila  quae  commemorac  ab  ajtate  Apoftolorum  flu-  ^itera  rfip. 
xifsc.muhu  tamcn intercft  infti wafnc aliquod pietaiis exercitiw ^ z,tiri»m'ei' 

Hhh   i; 


tHmSiwaah  qi]o  libcra  canfcicQcia  vtantujc  ndclcs.:  ii  aittem  non  erlt  illis  v^ 

tMmuent*'^  tilisvfus,  abftincanr:  an  legem  ferasquseconfcientiasreruitute 

fuHtetremonU  iHaqueet.  Nunc  vero  a  quocunqiie  aiidiore  emanarint ,  poftqua 

'muitMm  dtfe-  videmus  in  tatttura  abufum  prolspfas  effc  ,nihilobfiat  quomi- 

fmt  d  Pafijii-  nus  fioe  vlla  cius  contumelia  abroaemu» :  quando  nunquam  ita 

"**•     .^       ,  fiint  commendatxvt  perpetuoiirmobilcscfrcoportear. 

^dcretT^po^s     ^^    Necmagnopereeosiuuatquodadexcufandam  fuam  ty- 

lorum.  rannidem  pr^ccxuBt  Apoftolorum  exemplum  Apoftoli ,  in- 

Act.  i;.ic.     quiunt,  &  Scniores  prime  Ecclefise  decretHm  praeter  ChrKti 

mandatum fanxcr-uni:,  quo  pr::ecipiebant  Gcntibus  omnibus ,  fe- 

abftincreabidoiothytiijfuffocato,  &faDguine.  Idfi  illis  Lcuit,  ' 

cur  non  &  fuccefioribus,  quoties  ita  tes  poftulat ,  idcm  imitari 

's^t^ff'^"""'   ^^<^c2t?  Vtinam  vero  cum  fcmper  alias,  tum  in  hac  re  eos  imira- 

■tlimi^T*  **' rentur.  Narh  (quod  validarationcconfirraareprompium  cft} 

Apoftolos  nouum  iilic  quicquam  inftituifleaat  decrcuiffe  ncgo. 

Siquidem  quum  in  eo  conciKo  PetrustehtariDcum  pronurj^ 

tict  /iiugum  imponitur  certiicibus  difcipulorum  ,  fusm  iplc 

(cntcntiam  fubuerrit  fi  iugumpoftea  aliquodconfentit  impo- 

«i.  Imponitur  autem  ,  fi  lua  autboritate  decernant  Apoftoli/ 

prohibendum  Gentibusne  idolothyta,  fahguinem  &  fuftbca- 

'^fimH  iatiii^^^  attinganr.  Manet  quidem  adhuc  fcrupulus,  qubd  nihilo 

huffu  decrcii    minos  vidcantur  prohiberc.  Atqui  facilcdifibiuetur  fiquis  pro- 

^^pelkltrun*^  pfus decreti  ipfius  fen(um  animaducrtat  i  cuius  primum  ordinc, 

&  momento  prjecipuum  caput  eft ,  relinquendam  efle  Gentibus 

fuam  Iibertatem ,  ncc  illis  obturbandum  effe,  aut  4e  Legis  ob- 

feruationibus  exhibcndam  moleftiam.    Haftenusnobis  cgre- 

gie  piatrocinatur.  Quasautem  proximefequiturcxceptio  ,ncc 

noualex  cft  ab  Apoitolis  lata,'fcddininum  arternumque  Dei 

mandatumde  ncnviolanda  charitate.  nec  pundum  exilla  liJ 

bertatc  delibat :  fed  Geates  duntaxat  admonet  qua  ratione  fefc 

frattibus  attfempercnt ,  nc  fua  libertate  ineorum  oftcnConem 

abufantur.  Sithoc  igiturfecundumcaput,vt  innoxialibcrtate 

>^.;'»«-t#w  frf-    vtantur  Gentcs  ,  ac  citra  fratrum  offeniioaem.At  certum  tamen 

^^*"*  aliquid  praefcnbunt :  ncmpe  quateous  pro  tempore  expcdle- 

bat,  d(>ccnt  ac  defignant  quibCis  rebus  infratrumoffen/ioncm 

poffint  incurrere  qoo  abilliscau0ant :  nihil  taroen  nouumad 

«tcrnam  Dei  Legem ,  quaj  fratrum  oftcniionem  prohibet ,  dc 

^Appiietti»  hu  ^"oafferunt. 

^iiW^J^tndh  ^2:  QuemadmodumfiquiEcclefiisnondum  bcnc  ironftitu- 
i^HAd^  i?i'Ta-  tisprsfuntfidele^  paftores,  omnibus  fuis  edicantne,donec  im- 
p^f^rejtfta  becillcs  quibufcum  vwunc  adolcfcant,  palam  die  ycncris  carni- 
C-u/hi/iZm  ^^5  vdcamur  ,aut  fcriisic  publico  iaborent ,  aut  iimilc  quid- 
tlorje.propter  *  P^^^^-  Ha:c  cnini  tamctfi ,  fepofita  fuperftitione ,  iadiffercniia 
frntresinfir-  P«  fe  fint :  vbi  tamcn  accedit  fratrum  ofFenfiojfinc  deii^p  ad- 
mes.  micti  hcqucunt.Sicautem  funt  sempoEa^vs  fpcdacuiurn  hoc  in-   • 


O^tTBRMX^S     MIl.     A|>     SALVTIM.        4^7 

firmisffatribus  proponercnon  pofTmt^fidcies  ^uin  eorum  con- 
fciehciasgraDifrimc  vulnercnt.  Qu.is/nifi  calumifiacor^fic  uo-   ~ 
«am  fcrri  ab  iis  lcgem  dicat ,  quos  conftat  duntaxat  fcandaiis 
ocurrerc ,  qus  funi  a  Doniino  fatis  diferte  prohibita  ?  Nihilo 
"'aurem  magis  &"  dc  Apoftolis  dici  potcft,  quihus  nihil  aliud  pro- 
poficum  cratjoftenhonum  roateriam  lollcndo,  quam  diuinam 
vrgerc  Lcgom  dc  vitanda  ofifenfione.  acfi  dixilTent ,  Prcccptuna 
Domini  eft  ne  fratrem infirmum  l^datis  (\nx  idolis  obUta  funt, 
tuSocatum  ,  &  fangumcm  manducarc  non  poteftis  quin  oftcn- 
dantur  iniunM  fcatres.  Edicimus  i^',itur  vobis  in  verbo  Domini, 
ne  cun-\  fcaneaio  msnducetis.  Idque  ipfu-m  fpc^affc  Apofto- 
los,  Paulus  optimus eft  tcftis,  qui  ccrtc no^nifi  ex  Concihj  ien- 
tcntia  iic  fcribit ,  Uc  efcis  qux  idohs  immolantur  ,  fcimus  quia 
/ifnuiachrumnihileft.  Quiua-m  autcm  cum  confciCBtia  idoii^/'  •  °***  *- 
qaafi  idoh's  inifnolatum,  nianiucjnt ;  &  confcieut  ia  eorum  in- 
firma  quum  ^t,  poliuitur.  Vidcre  nefaculrasteftra  ofFeadicu* 
Jum  fiat  infirmis.  Cui  iftharc  probc  perpcnla  fuctint ,  ei  pofthac 
fucus non  fict,  qualem faciunt  qui  fua!  tyrannidi  Apoftolos  prae- 
tcxunr,  acfii  Ecclefiac  liberiate  foo  decrcto  infringcre  CQepifscr. 
Verum  >  \t  tllogeie  nequcant  quin  fua  etiam  confcirione  folu-  i{ejp.i.  S  ad- 
tioncm  hanc  appiobent^rcfpondeant  mihi  qno  iurcjllud  ipfutn  **frfkrforum  to 
■dccrerum  auh  /int  abtopaic.  Ncmpc  quia  abillis  ofFenhonibus-C^f"""  ptfttJi. 
ac  dilljdns  ,quibusoccurrcrtJ  voiucrant  Apeftoli,  mhil  ^n^piius  ^^^  decretam 
perii;uii  crar.lcgcm  vcro  a  fuo  fine  arftitriadam  nouerant.Quura  ^ptji.cmusta 
igifur  lcx  iftarcfpcftu  cbaiitatisiata  fit,  in  ea  nihii  praefcnbitur  imn  txeaplo 
nifj  quantum  charitatisintcrcft.  Quufn  fatcntur  nihil  nliud  effc  tradithnei^^s 
legis  huiustranfgrclTionem  quam  vioieiuiam  chaiitatis  ,  nonne-^'*'^'^"'**''''^'' 
iiniuiygnofcnnt  non  commentitvum  aliquod  efle  additametum 
ndLcgcm  Domini,  fed  germanam  fimplieemque  accomnicda* 
lioncm  a4  tcnipora  &  morcs  qulbus  deiiinabatur  ? 

2?   At  tero  vt  iniquecenties  fint  ^vobis  &  iniurix  eiuftpodi  ^^„  ,  £»/;>;* 
leges^cfTc  tamen  fine  exceptione  audicndas  contcndunt.   i^on  dityyam^u^- 
enimhicagi  ,vt  crroribos  confcntiamus :  fedtantCim  vt  dmz^opiorumexi 
pijvfedorum  nnperia  fubdici  peifevamus,qu;r  detrcftarc  no  tdP'^  ^»"if'*/'^- 
nofVum.Vefum  hic  quoqueowtime  vctbi  fuivcritatc  occurrit^"^  "°"*fi^,"^ 
Dominus,  nolqae  a  tali  ieruitutem  iibei:t-atem  vendicat  quam  ,  etcorptm^ 
facro  fuo  fan^uine  nobis  acquifiuit :  fuius  bcneficium  ytiho  ^i„frient7as  ex 
fuo  non  femei  obfignauit.  Non  cnim  (  c^uod  maliciose  fingunt}  sruci*t,  Dm 
id  foium  agitur  vt  Jztauem  aliquam  oppreftlonem  in  corpore/""'"  d^i»if^ 
noftro  perferamus,  led  vtconfcicntixlibertatefuajioccftfaij-  *^217/l«'"' 
guinis  Chriftibencficio  fpoliat^  feruiliter  ctucientut.Quanqua  ^'^^  ilIiil**T 
iftud  ctiaiTi  ,acfi  parumad  rcmfaceret  ,omittamus.  Atguanti  ufa.ii.ii. 
putamus  rcfcrre/uu  Dommoxcgnu  etipi.quodtanta  feucritate 
iibi  aflerit?Fripitutaucem  quoticshumanarum  inuentionfi  legi 
b',is  colitijr  niiumfolus  ipre  ciiltus  fui  vclit  habrri  !c2  flator.Ac 

Hl^.h  1- 


ip-^P^^  X  IJ^IT  I  TVTIQ  NIS     tlE.    lUl. 

HC  rc  efle  nihili  quis  exiftimet,audiamus  quanri  repucetur  s^  Do" 
inino.Quoniam,  inquitjcimuit  mepopulusifte  mandaco  &  do- 
^rinishominum,ecce,ego  ftupefaciacii  miraculo  grandi  &  i^u- 
pendp>penbit  enim  fapientiaa  fa^^entibus  eius,&  intelhgentia 
jMatt.i5-.$..  a(cnioribasrecedet.Ahbi,FruftramecolQt,docentesdo(flrinas, 
prajcepta  hominii.Et  fane  quod  fe  fihj  Ifrael  piurib.idololatriis 
inquinaiut,totius  malicau/a  adrciibittlr  impuraehuicmrxturas» 
^  T,  ^uod  ttanfgrefTi  Dei  mandata,  culcus  nouos iabncant.  Litoquc 

-^^  ^"  '°  '^'refertSacrahiftoria  nouosaduenas  quiad  incolendamSamaria 
tradudi  fuerant  aRcge  Babylonio,  fuifse  difcerptos  &confum- 
ptosafcrisbeftiis,eoqu6d  ncfciretiudiciavel  ftatuta  Dci  terr^e 
illius  Quanuis  in  ceremoniis  nihilpecca{Tent,npn  tanie  probara 
fuiffet  Deo  inanis  popa:  fed  interim  cultus  fui  violacione.quocl 
liomines  aliena  a  veibo  fuo  comcnta  ingererent,  vlcifci  no  de- 
ilitit.Vnde  poftea  diciturjpcena  il!a  terncos ,  titus  in  Lcge  pra:- 
jTcriptos  fufcepiflcifedquianondupurecolebant  verum  Dcum, 
bis  leperiuu,  timuiflc  ipfum  &  non  tirauifle.  Vndecolhgmiuss 
parrera  rt  uefentiaE  que  iili  defercur  ,  in  eo  c(^e  poficam  dum  in 
illocokndo  fimplicitet  quod  nr3ndat,nuilas  noft:r2sinuetione£ 
|^^^-5'?**^  milcendo  fequitnur.Acqut  icieoliKpiuslaudaturpijRegesqubd 
alibi,        fecerintrecundu;n  omniapr2eccpca,nec  declinaucnnt  vel  adde- 
xteramvel  adfiniftsa.Vltra  progredior,etiamli  incommentitio 
aliquo  cultu  palam  non  appatet  impicfas:fcuere  tamcn  a  Spiritu 
z"R.czi6       dinatufjcxquo  a  Oeiprxcepto  d;fccuumeft,Ahare  Achaz.cu- 
.'..&•.*  '  /juscxen^plar  e  Samaiiailfjruni  ejar,  viJcjri  potuit  augere«epli 
orraruqiiu  e-usconfihumeiret  foIiDeoi!!ic  faccificia  offerre, 
q>iodfplfndidiusfa<ftuius  eratquamin  primo  &  vetufto  altati: 
yidemus  tame n  Spiritus audai ii  illa detcftetur  non  alia  de cau- 
fa  nifiquod  hominu  inuenta  in  Deicnltu  impurae  funt  cotrupte 
is.Etquo  nobij.  <larius  patefadaeftDei  voIuntas,minu^excufa- 
bilis,quicquat.  ntarcL  proteiuia.  Ac  proindemerico  aggraua» 
5.Reg.2i.3..    turhaccircunftantiaciimen  ManaflTcqupdalrarenouum  extru- 
xerit  in  lerufalemrde  qua  pronuntiauerat  D«]s,Pona  illic  nome 
meum.-quia  nunc  quafi  ex  profeflb  refpuitur  Dei  authoritas. 
AV^ mirutieo     24  Mirantur  plerique  cur  adco  acriter  incerminetur  Domi- 
fmm  d>Jpiicet  ^y^  f^  faaurum  ftupenda  ponulo  a  quo  mandatis  hominum  co- 
nuhominum     icbatut,  &  fe  fruftra  cpli  pronuntiei  hominum  prtjccptis.  At  /1 
inuenta.          fpeftarent  quid  dt  in  reiigionis(hoc  eft  Cieleftis fapientia? caufa) 
ab  vno  Dei  ore  pendere.fimul  viderent  non  leuem  efte  ratione. 
cur  peruerfaekjfmodi  pbfequia  /jc  abominetur  Dominus ,  quse 
\ATi9. n^cfii- pro humani ingenij libidine /ibi  prajftantur.Nam tametfi fpecie 
^l'"^X  'hjp!cri ^?^^"t  quandam  humilitatis  in  fua  hac  obcdienria ,  qui  eiufmo- 
/i  pr^firifcitur,  ^^  l^gibus iD  Dci  cultum  parcnt :  minime  tamen  funt  cpra  Dco 
•Coioir.i.z.4  humiles ,  cui  eafdem  ptjefcribunt  leges  quas  ipfi  feruanr.  Hxc 
ycroratio  eft  cur  nos  tam  diiigentcr  cauerc  ynlt  Paulus  ne  deci- 

p^amus 


»E     IXTERN.      ME».     AD     SALVT.  41* 

piamur  per  traditioneshominu,  &  illa  qiia  vocat  «S-tXflS^fJKrww, 

i.  voluntariij  cultu  .  &  prrter  Dei  doftrina  ab  horrinibus  exco- 

gitatu.Sic  eft  profcaoiftultefcerc  &  noftra  robis  ipfis  &  omniu  V 

h'>n-fnu  fapienr  aoportet  quo  folu  iHom  fapere  permittamus. 

Qi^a  via  mjnirre  tenrnt  qui  confictis  hominu  arbitrio  obferua- 

tiunculis,ilh  fe  approbarc  meditantur,  &  quafi  inuico  prrTuari- 

carriceerga  eu  obedienria  qrsthominibusdtfv-rtur,  obtrudur. 

Qualiter  &  ahquot  ante  fecul.is  &  noftramemoria  h&u  eft  ,&  ExerKph  •wi- 

fic  hodicquoq-je  in  iis  locis  in  quibus  creatura?  pluris  eft  quam/'*''"''^'** 

Creatoris  impcT'Ufvbi  rc!  gio^fi  t.ime  relgio  vocari  ea  mererur) 

plur.bus  rfiag:fqw.-  inrulfis  'up.  rftitionibus  con^purcata  cft  qua 

vlla  vnquaj  .•ganiras.Quidentm  poife:  pareic  hominu  fcnius  ,  ' 

quaca  naiia  fatuaqj  oinnia.&  quse  fuosaurhores  vere  referant? 

25     Quod  erum  obtendunt  fuperftitionum  parroni ,  Samue-.  +•  ^"^f^J^ 
lem  f2crificafl*e  in  Ramatha,  &,  quanuis  prafter  Legem  id  fieret.  ^^f^^*y'L"' 
p!acu<fle  tamcn  Dco:facilis  foluiio  eft,non  fui^e  fecundum  ah-  T?efp_ad'\.c- 
quod  altirc  qnod  vnico  oppontTet :  fed  qui.i  nondum  arc^foe-  xemplum, 
deris  deftmatus  ^  rat  locu<:,oppidum  vbi  habitabat  facrificns  de- 
ftmaHe  tanquarn  maxime  commodum.Certe  anmms  fandi  Pro- 
phetsEnonfcir  quicquamnouareinfacris ,  vbi  Deus  tam  arfte 
vctabncaddi  vcl  minui.Qu^od  adexemplum  Menolia  fpe(5tar,ex-  J^dic.13. 19, 
traor  linarium  &  fingularefmHb  dico.  Obtulitille  Deo  facrifi-  ^^'^'•«'''^«'^- 
cium  homo  priuatuSjnec  fine  Dei  approbationerncmpe  quia  no 
tcmerario  animi  fui  raotu  ,  fed  c^lefti   inftincitu  hoc  fufcepit, 
Quantopereautemabominerur  Dcus  qux  mortalcs  ex  feipfis 
excogitanc  ad  eum  colendum  3hcr  non  inferior  Menoha  Ge- 1^^1^8.27. 
dcon  infigni  documento  eft.cuius  ephod  non  modo  ei  familix, 
fed  rati  popula  ccflit  in  ruinam.Denique  aduetiria  quelibctin- 
uentiovqua  Deusnhomines  coIercappeiHC,  nihilahud  eftquam 
vcr^^fandimonix  pollutio. 

26     Cur  igitur,inquiunt,fcrrivo]uit  Chriftn^onera  illa  fm-  ^,pofiyemum 
forta^ilia  quealligabant  Scrib^  &  Phanfsi?Im6cur  alib?  idem  arf,.c hnflpu e- 
Chriftus  cau-ri  voluic  afcf  menio  Phanf^eorum^ferraentum^m-  hif^^odi  onera 
terprere  Mattha:o  Euangehfta)  appellansquicquid  propriedo--^'"''^'^'"'''"'- 
^rinx  vcrbi  Dei  puritati  admircerenr.Qrid  apcriius  Volumus,  j^^l^^'  ** 
quamqibd  toram  eatum  doftrinam  iubemur  fugeteSc  cauere> 
Viide  nobis  ct^rtifiimu  m  fic ,  nequ  e  aliero  lcco  Dominum  vo- 
luiiTe  fuorumconfcieniias  propriis  Phariucorum  traditionibus 
vexati.Ec  verba  ipfa,fi  modb  non  torqucatur,  nihil  tale  fonanr.  T^efpoy^fio  i.r*-. 
Ilhc  fiquidem  Dominus  acerbe  in  Pharifseorum  mores  inuehi  ftiium  Domirit 
inftitucns,  fimpliciter  fuosauditores  ante  erudicbat,  vt  quan-«/?««^»^» 
quam  nihilln  illorum  vicacernerenc  quod  fequercntur  ,  non  » 

tamen  ea  facere  definerent  quse  verbo  docebanc ,  quutn  inca- 
thedraMofis  (hoceft,  ad  enarrandam  Legem  )  federent. 
Noncrgo  aliud  voluit  quam  prxcauerc  ne  rt>a]isdo'-enr;f>» 


CAf.  X^  SMSTlT  V  TIO  Wl  $     2.  13.     Xlir. 

T^ejp.z.   .        Cxempllsplebs  adcont^mptum-dodtinsBiDduccrctur.    ycrurn 

Augiift.in      qoja nonnulli  rationibus  minimc  peimonentur , anthoritateui 

^«^'"^'^'^      fcmperreqiMrunc^fubiiciam  Auguftiniverba^quibugidetn  pror-' 

"^  '  fusdickur  ,  Habet  ouileDommi  ptxpohcospaitim  fidos,par" 

eim  rtierccnarios.Prspofiti  quifidt  funt.veri  funtPaftorcs.  audi- 

tc  tamen,  qu6d&  mercenarij.  necetTarij  runt.    Multi  quippcin 

Eccle/ia,commodatcriena  fe^antesjChfiftum  prafdicant  &  per 

^osvoxGhrifti  auditur:&  fequisntur  ouesnoBmerccnarium, 

fedPaftorcm  per  mercenariurn.    Audite  mercenaEios  abipfo 

Domino  demonftratos.    Scribar,  inquit,  h  Pharifsei  cathedram 

^lolis  infident.qua?  dicnntjfacijetqux  au tem  faciuntjacere  no- 

Sitc.Quid alind  dixit,ni(i  per  mercenanos  vocem  Paftoris  audi' 

itc?Sedend6 cniro  in  cathedra.Lcgem  Dei  docent.ergo  pcr  iilos 

Dcos  docct.fua  vero  fi  illi  docere  telint,noIite  audire  ^n^Iite 

iPawerc.HscAuguftinus.  • 

tli-ild  pafi     *^7    Quandoverb  impctiliplerique>dum  humanistraditio- 

i^ttu.de  legi^  ni{>usintpie  ligari  hominnm  confcientias  ,-6t  ft uftra  Deum coli 

itmti  confiitu^  audiuni:  j  eadcln  litura  legciomncsinducunt  qnibus  Ecclefe 

ttontku4 Ectls-  ordocofiftituiturfillorumquoqueerroricommodutnhicoccur- 

fi^teu.    ,-       j-pndum  eft.Falli  fane  perquam  eft  lubricurn:quia  non  prima  fta- 

^^„^„^  „;,  eim  facie  apparetquantununter  ulas&hasinteriit.    S^d  cgo 

ritur  ^<?«^r4/i  K3dilucideifem  totampaucisexpediamjnecui  imponac  finnli- 

Meiontate  ^-  tudo.Hoc  piimum  habcamus.fi  in  omni  hominum  fpcietatc  nc- 

po/ioU,  -vt  fi-  ceflariam  eiTe  politiam  aliquam  videmus^qua:  ad  alcncfam  com- 

f»ma  fiant  ^  nim,enj  paccm,&  reiinendam  concordiam  valeat :  fi  in  rebus  a- 

JX^tAor^t  )y  geuJis  vigere  fen^per  aliquem  titum^qDcm  non  refpui  publicas 

XJtTO   '«?"'•  honeftatis  intereft^atqueadec)  htimanitaris  ipfius :  id  in  Ecclefiis 

-.    or.i4^o.  pYsefetumohrcnnndyim  efle  ,  quac  cum  bcnccompofitarerum 

'        ^mniumconftitutionebptinie  fuftinentur  ,tum  vcro  fine  con- 

cordiaivull»  funtprorfys.Quamobrem  fi  Ecclefise  incolumitari 

bene  profpe^umtolurnus,  diligenter  omnino  curandum  tfr 

c][uod  Paulus  hjbet,  vt  decenter  omnia  &  fecondum  ordincm 

fiant.At  quum  in  hominum  moribus  tanta  infit  diuerfitas,  tanta 

jnanimisvarietas  j  tanra  in  iudiciisingcniifque  pogna  :  ncque 

politia  vlla  fails  firma  eft,nifi  certis  legibus  conftituia ;  nec  Cme 

ibta  quad^m  fprmaferuari ritus  quifpiam potcft.Huc  crgo  qiia^ 

conducunt  leges,itantumibeft  vtdamncmusj  vt  hisahlatis,  dif 

folui  fuis  netuis  EccIefiaSi  itotifquc  deformari  ac  diftipari  ct^n- 

ficndamus.Ncque  enim  haberi  poteft  quod  Paul«s  exigii,vt  de- 

ccntcr  omnja  &  ordine fiant  nifi  additis  obfcruationibus ,  tan- 

.  ;, ,  ^ii.,^    ^uam  vinculis  qfuibufdam,  ordo  ipfe  &  decorum  confiftat.    Id 

,^ >f vrt^^     tantumfebpet in iftis obferuatiombus excipiendum eft,ne  aut 

sd  falotem  credantur  ncte(Tan>,atque  ita  confcientias  leligio- 

nc  obftringant,aut  ad  Dci  cultumconfei:anrur,atque  «a  in  illi; 

seponatat  Pietas,     .  ,      .    .  ■  ^  V 

i  iS  Habe^ 


Ciiucnaa, 


pi     liXTERN.     Mfip.     AD     SAI.VT.  4^9 

a8    Habemus  ergo  optimam  &  fidelifllmam  rotam  qusin-^^*-^^.'-'»»^ 
ier  impias  iUas  conftitutiones  diitinguai  (quibus  vcram  cbicu- '^'^^^*'^^, 
izii  religionem  &  confcicntias  fubuerti  didum  eft)&  legitimas  "^"^amimZ 
Ecclefix  obferuationes: fi  his  meminerinTusaltcrum  femperex  turjndecor» 
duobus  cffe  propofitumiaotvtruquefimoLvt  in  Cacrofideliumcjr  imrdinat^ 
coetu  dccenter  peragantut  pmnia,  &  qua  conuenitdignitate:vt^f;'-^''«^*»«'« 
jpfa  hominum  communitas  velut  quibufdam  humanitatis  &mo- 
derationis  viriculis  in  ordinc  letificaiui:.  Vbi  enim  femel  publi- 
ca:  honcftatiscaufa  pofita  lex  intelligitur,iam  fublata  cft  foper- 
ftitio,inquaminciduntqui  humanis  inuentis  Dei  cultum  mc- 
tluntur.Rurfum  vbi  ad  commune*m  vfum  fpedare  cognofcitur, 
tuerfa  eftfalfailla  obligationis  &  necefiltatisopinio  ,  qu^  in- 
gentem  terrorem  confcientiis  ioiiciebat^quum  putarcntur  tra- 
ditiones  ad  falutem  neceflarjx.Siquidem  hic  nihil  quseritur  nifi  ^iddectric^ 
VI  coromuni  officioalaturmtet  nos  charitas.Sed  opcta^prctium  ^^^,*'^/ jr?>«'h- 
cftcIariosadhucdefinirequidfubillodecoroquodPauluscom^^'  ^" 
^uendat,qui<iitem  fub  ordinecomprchendatur.  Acdccoriqui- 
flemfiniseft^partim  vtdumadhibentur  litus  qui  vcTJerationtm 
rebusfacris  conciIient,talibusadminiculi«  ad  pietatera  ^xcice- 
muripartim  etiam  vt  modeftia  &  grauitas,  qua*  in  omnibus  ho- 
neftisadionibusfpedari  dtbet,illicmaximc  eluccat.  In  ordine 
hoc  primum  eft,vt  qui  prsefunt  regulam  ac  lcgem  bene  regexidi 
iiouerint:plebs  vero  que  tegiiur,ad  obcdietiam  Dei  re^amque 
difciplinamafluefiat.   Deinde  vtbenecompofito  Ecclcfisftatu 
paci  &  cranquiUitaticonfuIatur. 

2  9    becorum  crgo  non  vccabirr.Us  in  quo  nihU  prsfct  in^-  Dicorumnulin 
ne  oblcftamenmm  inerit;  quale  cxempium  vidcmus  in  illo »«  Papijfid- 
ihcactico  apparatuquovtunturPapift.^^  in  fuls  facris:  vt  nibil  ^"'""^!/", 
<)uam  iniitilis  clegantisB  larua.&  luxus  finefru£tu  apparet.  ^^^'^'^^^'i^fl^ ' 
illud  nobis  decotum  erit,quodita  erit  ad  fecrorum  myfterioru  '^^'  ^  ' 
leuerentiamaptumn  fit  idone^im  ad  pictatfmexercitium  .'vel 
raltem  quod  ad  ornatum  faciet  aftioni  congruentem;  neque  id- 
jpfuffi  fine  frudu.fed  vt  ftdcles  af^moncat  quanta  modeftia,  reli- 
gionc,obfcruantia,facra  ttaftate  debeant.Porro  vt  pictatis  cxer- 
ritia  fint  ceremonis^ad  Chriftum  refta  nos  deducat  neccfie  eft. 
Simiiiterordinem  non  conftituemus  in  illisrtugatoriis  Fowpis^,^|i,^^^^, 
rjuae  nihil  habenc  praEter  cuanidum  fplendorem,fcdin  eacom-^;„^/,  p."  . ' 
po.fitione  que  omnem  confufionem ,  barbatiem,  contumaciam^c». 
tuibtis  omnes  &  diflldia  toHat.  Prioris  generisexerrplafunta-'^^'''''^^»'"''  c 
}'ud  Paulum,  Vc  ne  ptophana  fympofia  cum_factaDomini  Cce-  ^f^P^^- 
m  commifccantur :  Nc  mulieres  in  publ«:um  nifi  relat^  pfoce-  ^  '^^-"'^' 
<^at:&  aiiaplurlma in quotidiano  vfu  habctnus:quale  cft>Quod 
fIexisgciiibusnud6q.capiteoraraus:QuodDominiSacramtQta 
non  fordide,fed  cumaliquadignitateadminiftranrus:  Quod  in  cfrrijfla^!  Ae^ 
repelitntlis  moitMis  ouandam  honeft^te  adhibeinuj,  &  quc  alia^wi-»  ti^m^- 


CAP.     X.  IMsriTVTIONlS      tlB.    1111. 

codem  pertinent  In  altero  genere  funt  hor^  pubhcis  precatio- 

n.bnsjCODcionibus  &  myftxis  adionibus  dcftinats;  in  ip(is  coa- 

cionibus  quics  ac  filentiumjoca  deftinaraihymnorum  conccn- 

l,Cor.i4. 54,  tus.diescclebrand^Domini  Cccn^Eprajfixi  ,qu©dPauius  vecac 

Du»  c*pita  ci-  ne  mulieres  in  Ecclefia  doceant,&  fiqua  font  fimilia.  In  unmis 

g^gl^  vero  quje  dnciplinam  conleruant,  vt  catcchens,  cenluia:  hccle- 

fiaftica?,excommunicatio,ieiHnia,  &  quas  )n  eund.m  caraiogum 

lefcrripoffunt.ItaomnesEcclefiafticisconfticunones,  quas  pro 

fanftis  &  falutacibus  reeipimus,in  duo  capira  rcferre  licet:  ake- 

rajenimadricus&cetcmonias,  aJceriB  ad  difcjplinam  &  paceni 

^   rerpiciunt. 

fiitutioties  eiuC-       ^       oetfquia  hic  periculum  elt  ne  ab  vnaparte  pteudoepi- 

modi  fmt.mfi  ^^^P' pia^textum  inde  captentad  impia»  uus  Ck  fyrannicasieges 

^u^DetAu-     excufandas^ab  alrera  fint  quidam  nimis  mcciculofi^qui  iupcrio- 

thontatt  /«»- ribusmalis  admoniti,nul!um  quamlibet  landis  legbuslocurri 

^t^,  er  ex     relinquant:  hk  tcftari  operTprerium  eft  ,eas  demuii.  humanas 

tlZlTJr,^/'  conftuutionesmeprobare  qu^e  &  Dei  aurhonrace  furidarse  .& 

,Jhmfr£/unt4  c       ■  1     r  1'  r        ^-  r        r^  1 

ex  ocnpiura  cielompr^,adeoque  prorlu-Sdium^rnnc.hxenipIum 

iitingeniculationequajfit  dum    folennes  hnbentur  ptccatio- 

nes.Quaeritur  sitnehumana  tradit:o,quamrepudiare  vci  negli- 

gerecujuisIiceat.Dico  ficeffe  humanam  vt  firiul  fitdiUina.Dci 

i.Cor.i4.4o.  eftquatetiusparseft  dccorisillius  cuiu-s  cura  &obl'eruacio  no- 

bis  per  Apoftolum  commendatur  :  hominum  autem  ,  quatcnus 

fpccialiter  de/ignatquodingenerefucracindicatum  magisqua 

Seeundum  ge-  cxpofitum.Ab  hoc  vno  exemplo  a?ftimacelicet  quid  de  tuto  hoc 

debent  licet     g^n^relit  fcntiendum.ncmpe  qiiiaDominus  &  totam  vera:  ju- 

€^uotid  /ptciem  ltitixfummam,&  omnes  cultos  numinisfui  partcs  :  &  quicquid 

humanitm  or-  ad  falutem  nccefiTatium  erat  facris  fuis  oraculis  turo  fidclitec 

di)»gt4  fint,     complexus  eft,rum  perfpicue  enarrauit  in  his  folus  Magifter  efl 

audiendus.    Quia  autem  in  extema  difcipiina  &  ccremoniis 

non  voluit  figillatim  ptasfcriberequid  fequi  debeamus  (quoi 

iftud  pendere  a  temnorum  condicione  praruiderec,  neque  mdi- 

caret  vnam  feculisomnibus  formam  conuemre)  confugcre  hic 

oportetadgenerales  quasdedit  regulas ,  vt  ad  eas  cx.gann.u: 

quapcunqueadordinem  &decorum  prafcfpincceflicas  Ecclcfis: 

Optima.verh     poftulabit.    Poftremo  quia  ideo  nihil  expreflum  tradidit ,  quia 

ifiart*m  mode-  nec  ad  falutcm  hiBC  neceffaria  funt,  &  promoribus  vniufcuiuf- 

r4fr/Ar  c j^yzr^  que  ffcncis  ac  feculi  varie  accommodaii  debcnt  ad  Ecclcfia;  x* 

^{f^  ^uaSccle-  J.r    ^-  T-      1    r         -i-  r 

fi^adificatione  "^"cationemrprout  Eccle.M^B  vtihras  requjret,ram  viitatas  muta* 

rcspitit.  re  &  abrogate  quam  nouas  inftiruere  conueniet.  Fateor  equide» 

noa  temere,nec  fubinde,nec  leuibus  de caufis  ad  nouatione  effe 
decurtendum.Sed  quid  noceat  vel  xdificet,  charitas  optime  iu- 
dicabit ;  quam  fi  roodcratriccm  effe  patiemut ,  falua  erunt  o- 
■inia. 
31  lam  vcro  Chiiftiani  populiofliciH  eft,  quasfecundu  ^une 

cano- 


PS    EXTERN.    MED.    AD     SALVT.  4jO  , 

canonem  fuerinc  inftituta  ,  libcra  quidem  confcicntia  ,nulla-^^^^^^^^^.^^.^^ 
quc  fupetftitione,  pia  tamen  &  facili  ad  obreqiicndum  propen-  „j,y„^  ^y^^  ,^y 
(ione  feruate ,  non  contemptim  habcre ,  non  fupina  negligen-  modi  eonptw 
liaprxtetitc-.tantum  abeft  vtpcr  faftum&  contumaciam  \\o-tiontsnetjue€» 
hreapene  debeac.  Qualis(  inquies)  in  t?nta  obietuancia  ^J^"'"/J//J"f^g 
cautiono  conrcieniiJB  libertas  efle  poterit?Im6  vcrb  V^^f^^^'^ ^""dfiiuZlferuA 
conftab!t  vbi  reputabimus .  non  fixas  effe  &  perpccuas  fan<3io-  ^^.  ^-^^^, /,-^^^ 
res  qu\bus  aftridi  fimus .  fed  cxternahuman.'e  infirmitatis  ru-  ra  confcitnti^ 
^imen^^a^qu  bi;s  tametfi  ncn  iniigemns  omnes  jtamen  omnes 
vrjmnr  ;  quia  aiij  al.isau  foucndam  intct  nos  chariratem  mu- 
tuo  fumusobnox:]  Hoc  in  extinplis  fupetius  polirisrccogno- 
fcere  Iicet.  Qu^td  ?  an  hi  mulicriscarbafo  fita  religio^eft^vt  nu- 
do  capite  rgreui  fit  nefas?  An  fandum  de  eius  filetiodecrctum, 
quod  viobii  /Tne  fammo  rcelerenon  poftit?  An  aliqoid  inge-  ^ttf^pl»'  f* 
nuflcxionc,  in  humando  cadauere  myftcrium,  quod  P^3etetiti-y^J^^^"|^'|^'^^^^^ 
/ine  piaculo  non  pofsit  ?  Minime.  Nam  /i  rali  feftmatione  opus  ^^^  coneluj»' 
/ic  muJieri  uj  iuu.?ndo  proximo  qus  velare  caput  non  finat,  ni-  tUufratur, 
h<\  dci'nquirfi  ancito  capite  accuriat.Hr  cft  vbi  loquinonmi- 
nus  oppc  rruDU  Ih  fic  quam  ahibi  racere.  Stanrem  quoque  ora- 
re  qui  morbo  impeiiruscuruarc  genua  ncquit,  ii!i  vetat.Deni- 
quc  fatius  eft  m  tute  humare  mottuum,  quam  vbi  Jinteum  de- 
^ftjvbinonadfunr  qoi  dcducant,  cxpedare  dum  Johumatus 
putrellcat.  Sedeft  nihilommas  in  iftisrebusquod  agendum  autTif^ttU  ^hjep 
caucndummos  regionisjirfticuraj  ipfa  denique  humanitas  &"^'**^^* 
piodeftia?  regula  didetivbi  fi  imprudcntia  &  obhuionc  quid  er- 
ratumfuerit,nullumadmilfumcrimeneft:  (in  contempto  ,im- 
probanda  eft  contumacia.  Similiter  dies  ip^  qui  fint,  &  hor^e, 
locorum  ftiudura,  qni  quo  die  c^nantur  Pfalmi ,  n;hil  intereft. 
Verum  &  cercos  dies  &  ftaras  elTe  horas  conuenit,  &  locum  re- 
cipiendisomnibusidoneum,fiqua  feruand.-e  pacis  ratio  habe-T^rV^. 
tur.  Nam  quantarum  rixarum  femen  futura  /itearum  rerum 
confuflo,  fi  prout  cuique  Ibitum  fit.mutare  hccat  quse  ad  coni- 
rounemftatum  pertinenc?  quando  nunquam  fnturum  eft  vt  o- 
mnibusidem  placeat  ,fi  tes  velut  in  medio  pofirje  ,  iingulorum 
arbitrio  teliftiK  fuerint.Quod  fiquis  obftrepat  &  plus  fapetc  hic 
velitquam  oportet,videtiC  ipfequamotofitatcm  fuain  ratiione 
Dominoapptobct.  Nobis  tamen  iftud  Pauli  fatisfacete  debet,  ^^    ^^'^^'^^' 
nos  conrendcndi  motem  non  habcte,neque  Ecclciias  Dei.  ^     , 

^t    PorroHimma  dihgenna  incumbendum  elt  ncquis  irre  fg   cauendunt, 
parerrof,  qui  putum  hunc  vfum  vtlinficiat  velobfcurct.Quodi.  ne  vnquam 
quidem  obiinebitur  Iiqusecunque  erunt  obferuationes  wani- trrepat  ali^uk 
fcftam  vtilitatem  pr^  fe  fcrant  j  fi  patcifTitniB  admittantur  :  po-  *♦''''"' 9".*  *^ 
tifHmum  vero  C\  acccdat  fidclis  Paftoris  doarina  >  qua-  prauis,""-fj^^|^' 
opinionibus  viam  przcludat.  H^cautem  cognitio  facit  vt  fua*"^"**  ' 
cuique  inhis  ccbus  omnibus  libectas  conftec^&quandam  ni- 


€ap.  %\ 


•gio.^u^pittati 
tmicharttatem 

3.<^nthecejfi- 
iiatrtAtem  Ec~ 


JNSTirVTlONI  S    Lt  S,    1  M  T. 

Iiilomlnus  iux  qaifque  libenati  necclTitatem  y|cro  imponzt^ 
quatenus  aut  illud  cjuod  diximus  ^irfiTnr,  auc  charitacis  rario  e- 
xiget.Deinde  vt  &  in  carum  rerum  obferuationcnuila  fuperfti- 
tionc  verfcmur  ipfi^ntc  morose  nimium  ipfam  ab  aliis  requira- 
mus,nepotiorem  Dei culrum  ccfemoniaium  multitudine  ^fti- 
memus,  ne  Ecclelia  Ecclcliam  ob  cxtemx  difcjplinse  vatietatcm 
contcmnat,  Poftrerao  vtnullamhicperpetuam  iegcmnobis 
ftatucntcs,  totum  obferoadonum  v/um  &  finem  ad  Eccle/ia; 
a?dificationcm  tcferamus  :qua  poftulante,non  modo  mutari  a-' 
Jiquid/ed  guicquid  antein  vfu  nobis  obferuationum  fucrit,in- 
ueninullaoHcnfioncferamas.  Hocemmfcrre  temporumra- 
«ioncm  vtritus  quordamjnon  impiosalioqui  nec  indccoros,pro 
arei  opportunitate  abrogariconucniat,pr.tfcnri  experimcnto  cft 
h^c  a:tas.Nam(quap  fuperiorum  tempoi um  cxcitas  fuit  &  igno- 
rantia^tamcorrupta  opinione  rimque  pertinaci  {\udio  anrchac 
sn  ceremoniisIi2Bferunt  Ecclefi^,  vt  vix  fatis  repuigari  a  prodi- 
giofis  fuperftitionibus  queant,quin  muka,'  ccrcmoniae  tollantur 
Jiecabsrc  olim  forteioftitutaj,&  nuliaper  feimpietate  noca- 
bilcs. 


Sibfclurs  trd* 
^atione  depdte 
ilM$£ceUflaJii 
ta  drea  dolfri 
9>^&legesfe- 
*i*dtn,p.it>eye^ 
difptftatiode  ea 
de/>ttefatequ9 
ad  iurtfdictio- 
tiemj,qua  hoc 
fffphe^-feijuc 
^abfoluitfir. 
fiutuf /tute  iii^ 
vifii^ionii  ne- 
eefttas  vriio, 
f^  deferipti^ 
^aucif  oftedttur 
^frtbatur 
v^fojloii  f;er' 


C  A  P  V  T    XI. 

Dt  EeciffieittrlfdtSiioitt^Hufque  alhHfuyt^Halps  cernitm 
in  Vapatu. 

Oput  xi»ad  duas  par  tes  pi:£cipua$  commode  reuocari  pott|l. 

1  lurifdiftioftis  Ecclefiafticx  ncccfsita3,origo,defcriptio  ,  partes 

cffentjialeSjHcrnpe  facrum  verbi  niinifteriiim  ,  &  c.ycommuni- 
cationis  difciplina  pcrpetua,  cuius  fcopus,vfiis  itcm  ac  abufus 
dccIaratur,fccT:.i.  2.3.4-S.6.7.&  8, 

2  Argumcnta  qua;  Papift.^  proferunt  in  defcnfionem  Pontifici.^ 
tyrannidis  iusvtriufquc  gladii,imperatoriam  pompaiu  ac  di- 
gnitatem,  ditiones  alienas,&  iminunitateni  (quam  vocant  )  v- 
rurpantisjrefelluntur,a  nona  fcftionc  ad  iinem  capitis. 

E  s  T  A  T  tertia  pars,  &  quidemin  ftacu  bene 
compofito  pra?cipua,  Ecciefiafticse  poteftatis, 
quam  fti|iurifdidione  poficam  effe  diximus. 
Tota  autcm  Ecclcfia?  iurifdiftio  pertinet  ad 
raorum  difciplinam,de  qua  mox  tradandura 
crit.  Qucmadmodii  enim  nullavrbs  nullufve 
pagas  fine  iri^gitetu  &  policia  ibic  potcft: 

fic 


Dt      SXTERN.      M8D.     AD     $AiVT.  4^2 

fic  £cclefia  Dci  (c]uod  iara  docui,  fed  nunc iterum cogor  tepc' 
tcre)ruaquadamfpintualipolitia  indiget  ^quzetamen  aciuili 
prorVusdiftindaeftjeamqucadeonihil  impedic  autimmxnurt, 
vc  potius  mulrum  iuuet  ac  promoucar.  Ifta  igitot  iutifdidio- 
nis  poteftas  nihil  aliuderitin  furama  quam  ordo  consparatus 
ad  fpiritualis  poiiiiiEcpnrcruationem.  In  huncfinem  fucrunt 
abijHtio  conftituta  in  Ecclcfiis  iudicia  quse  ccnfuram  dc  mo- 
ribus  agcrent ,  anirnaduertercnt  in  vitia  ,  &  exercendo  clauium 
ofHcio  pr^efliQiit,  Hunc  ordincmdefignatP^lus  in  epiftola  ad  jq^^.  ^,  . 
Corinthios ,  quum  gubernationcs  nominat.  Item  ad  Romanos,  '  "  ^"  * 

quui.  dicitjQui  pra^cft:,  in  folicitudine  praefit.  Non  enim  aJIo-  Ro.jz. «. 
quirur  niagiftratus  (qui  nullitunc  erant  Chriftiani)  ^ed  cos  qui 
ad  fpirituale  Ecclefise  regimen  crant  adiun^^i  Paftofibus,    Ad  i.T^im.J.r- 
Timoth:uir.  quoque  duplices  facit  Prcsbyteros :  alios  qui  labo- 
ranl  it)  veibo,  alios  qui  vcrbi  pixdicatione  non  fuagi-mur  ,  & 
tamen  benc  piapfunt.  Hoc  poftcrioregencre  non  dubium  ^ft  -    v    #     •  ^ 
Quin  eos  intellieat  qui  ad  infpc<aion«m  morura&totum  cla-  ,a:v>?  '^!'** 
uiumvlum  conftitutierant.  Nam  potefias haec ,  dequaioqui-„j<-„,^jFj^./,y^^ 
ciur ,  rota  pendct  a  clauibus  quas  Chriftus  Eccle/iac  contulir,  cotnefi:, 
Mai.hxi  decimooftauo  capite.  vbi  iubet  grauitctpublico  no- 
Xnine  admoncri  eos  qui  priuatas  monitiones  conPcmpfetint^ 
quod  fi  in  fua  contumacii  pergant,  i  focietatc  fidelium  abdican- 
dos  docct.  Porto  monitioncsjftae  &  corrediones  fine  caafag 
cognitionc  fierinequeunt.  Proinde  oposeft  &iudicio&  ordi- 
he  aliquo.  QHprriobrfim  nifi  velimus  irritam  facerc  claoiuna 
promjfTioncm ,  &  excommunicationcm, folenmes  monitionef;, 
&  c|uicquid  talc  cft  de  medio  lollerc  :  aliquam  Ecclcfiat  iurifdi- 
Sionemdemusnecefrecft.  Obfcruentieftores  non  agiillolo-  tldutam  aute 
codegcneraii  doftrina&authoritatcficuti  Matthxi  cap.  r^,  ^  dutJix  tfi r.^.- 
lohannis  z!  •  fcd  ius  fynedrij  in  pofterum  transferri  ad  Chrifti -^^'^''^- 
gregem.  Ad  illuiiJ  vfquc  diem  ludaeis  fuafucrat  gubernandi  ra- 
ti6  ,quam  in  Ecclefia  fua  ftabilit  Chrlftus  quoad  puram  imfti- 
tufioncm ,  atque  in  graui  fanftione.    Sic  cnim  oportuit ,  quuni 
F.cclefia:  ignobilis  &  contempta»  iudicium  a  tcmerariis  &  fi- 
fiuofjshominibus  fpernialioquipoiset.  Ac  ne  ie^flores  iinpe-     .        ,. 
diatquodChriftusiifdcm  verbisresahquantulum  interfc  dl^  t^^biu^^' 
uerfasnotat,huncnodum  foluerevtile  erir»  Duoisituc  \un%  ex dmbus  iocCt 
loci  qui  de  ligando  &  folucndoloquuntur,  Aiter  cit  Matthsei  EMvieii_^*tK 
dccimofcxto,vbiChriftus,poftquam  fe  claue-regni  cElorura ^V^<""?^^- 
Pctro  daturumpromifit,continuQfubiungit,  Quodcunquc  i-  -Wat.ts.w. 
pfe  \r\  cerra  ligauccitaut  foluerit ,  ratura  in  ckIo  forc.  Quibua  - 
▼erbis  nihil^iud  iigniflcat  quam  aliisqux-habcDtur  apud  !c-  *®**®'** 
hanneni,quum  difcipulos  mifiutus  ad  prdedic^dura ,  poftquam 
infufflauitineos,  Quorum,tnquic,remifcfitis  peccata,remiifA 
^imv k  (lininmietimQZitli,  z;cccnta ernn:  in c^Jo,  Adfeian^ 


C  A  S.  Xi.  I  N  S  T  I  t  V  T  I  O  N  I  S     L  I  B.     1111. 

intcrpretationern  non  aigutam,  non  co3ftam,nondctonajii< 

fedgernianam,  fluentem  ,obuiim,  Hoc  dercmitrcndis  &  re- 

tinendis  pcccaris  mahdatum  &  illa  de   ligondo    &  foluendo^ 

Matt.i  .  P.    pgjfQ  fj^^  promiflRo  nonalio  deb^-nt  rcfciri  quim  ad  vetbi 

minifteriurti  ,qucddum  Apoftolis  comhiutebar  Dominus,  /?- 

muiSc  hoc  folucndi  1  gandique  munere  ipfos  inft^uebat.  Quifc 

cnim  eft  fumma  Euangclij,  nifi  quod  omnes  ferui  pcccati  8c 

mortis  foluimurac  libcramur  per  redemptionem  quo?  cft  itl 

Cbrifto  lefu  ?  qui  verb  Chriftum  liberatorem  ac  redert^jjcorem 

non  fufcipiunt  necagnolcunt ,  eossBieinis  vmculis  darnnatos 

^pi^parscla  addidofqUe  eflc  ?  Hanc  legationem  quunn  Apoftolis  fuis  iii 

iitum^  (jH^  mt'  ^)j^„g5  nationes  perferendam  tr aderct  Dominus ,  vt  fuara  efle 

Sirejhicipad    &  a  lc  proteaam  approbatec ,  hoc  pr^Eclaro  teftjmonio  eam 

diFputatianem  honorauit :  idquein  exirhiam  canfirmationcm  Apoftoloruto 

de€ecltfiafiica  ipforuiTi ,  tum  coruni  quotiuecmnium  ad  qaos  peiuentura  e- 

suyifdt^ionj  nS  j.^^^  Rcferebat  vt  Apoftoli  conftantemacroldam  (hz  prxdi' 

9jt  referenda»    ^afjonis  certitudinem  haberent :  quam  non  modo  infioitis  Ja- 

boribusjcuris.moleftiisjpericulisobiturierant,  fed  fuo  demum 

fanguinfe  ob/ignatiiri.  Ipfam,  inquam ,  vt  fcirent  nbn  vanani 

effe  nec  inanem ;  fed  potenriaj  plenam  ac  virtutis :  rcferebat  vc 

in  tanta  anxietare  &  rcrum  difticultate  tantifque  difcrimini- 

bus  ,  Dci  (e  ncgotium  agere  perfuaficffcnt;  vt  toto  mundo 

aduerfante  &  repugnantei  Deum  pro  fe  ftare  cognofcerent :  vc 

Chtiftum  dodrinje  fuas  authorera ,  afpcdu  in  teita  pr*efcntem 

non  habcntesjipfum  effe  incslo  intelhgercnt,  ad  firmandaftl 

eius  quamfibi  tradiderat  doftiine  vcritatem.  Oportebar  rur- 

fum&auditoribuscertifiimetcftificatum  efle,  illam  Euange- 

lij  doftrinam  Apoftolotum  efsefermonem,  fed  Dci  ipfius;  ncn 

Vocem  in  lerra  natam  ,fed  e  caelodelapfam;  Non  cnim  m  ho- 

niinispoteftatehasc  efse  pofsunt,  prccarotumremiftlo,  promif- 

iio  vitce2eternx,falutisnuntium.  Teftificatus  oft  cigo  Chriftus 

nihil  in  Euangclij  prxdicatione  Apoftolorum  ciTe  praerer  mi- 

nifterium:fe  elfe  qui  pcr  eorum  ora,  velut  per  organa ,  loquere- 

tur  omnia  &  promitteret.    Itaquc  ptccatorum  rcmiflioneiu 

^uam  annuntiarenr.veram  elseDei  promifticnem  :  damnatio- 

nem  quam  pronuntiarent,  certum  efsc  Dei  iuiV.cium.  Hxcati- 

tcm  teftificatio  feculis  omnibus  dara  eft  ,  firmique  manet ,  qusc 

certiores  omnes  fecurofquc  redd^t  ,  Fuaigehj  vetbum,a  qub- 

cunque  tandem  homine  prasdicetar  ipfiflimam  efte  Dei  fen- 

tentiam.apud  fummumrr  bunal  pronulgaram,  in  libro  vita^ 

fcriptam ,  in  c^lo  raram,  firmam  ,  ac  fixam,  H<)bemus ,  potefta- 

tem  clauium  cft"e  fimplicirer  inilhs  locis  Euangelij  pra?dica- 

tat^*7^tninL  ^^^^^^ '  °^^  ^^"^  potcftatcm  efse  quam  minifterium ,  fi  ad  h^* 

fierium^non iw  naincs  rcfpicimus.  Noncnimhominibushanc  poteftatem  pro- 

nfdi^it,        ffiie  Chiiftus  dcdic/ed  venbo  fup,cuiu&  hoaunes  fnioiftrosf  ecir. 

2  Aher 


6e   bxtErn.    mbd.  ab    salvt.         451 

2    AIrer,quemdeI'f,a«lj  &  folueui  potcftatecxraredfximus,  Matt.18.x7, 
locus  Ma;d)a?i  i8.h?bctut.  vbi  ait  Chriftus  Sifrater  aliquis  Ec-  ^l'"''*  F^'" 
clefia  non  audierit,  fit  cib;  licut  Ethnicus  &  Publ.canut.  Amen  ^*^".. /'''""' 

,.  ,  ,.  .       ^  1  o    ad  dtlctpltnam 

dico  vob's.qi-.a;cunc]uc  Iigauermsluper  lerrani ,  erunt  ligata  &  excommunica- 
in  CGelo.qna^cunquc  roluaitis^foluta  erunt.  Hic  locus  non  om-  tio7ns.eaeft  d» 
nino  cjt  prtori  fimiliv.  feJ  paulo  indiuerfam  partem  intclligen-  ^uahoc  ca^ite 
^us  cft.  N"n  auti  m  fic  diuerfos  facio  vt  non  multairi   habeant  ''5"«''' 
interfe  affin'ratem.  Hoc  primnm  vbique  fimilc  eft  ,  quod  vtrar 
quc  eftgencialis  fenrcntia,  cadem  fcmpcr  ligandi  (olucndiLiue* 
poFcilas  (nempe  per  verbumDci)jvier!  mand3cum,cadempro- 
mifilo.    Eo  autcm  diffeiunt .  quod  priorloaispeculiariter  d^c  S^i^tt^ nitatur 
pr^dicacione  cil  qua  vcrbi  min:rtn  funoi:ntvr  :  hsc  ad  dircipli--^**'"^*""''"*- 
nam  excommunicationix   pettinct ,  qux  Ecclcfia?  permiffa  eft. 
Ligat  autcm  Ecclefia  «uiem  cxcommunicat:  non  quod  in  pcrpc- 
tuamruinamac  defperationcmconiiciat.fcd  quiaeius  vitamac 
moresdamn^t.acnifi  tefipuenf,  lara  cum  fuar  damnationis  ad- 
monec.Soluit  quemincommunionem  recipit:  quia  velut  parti- 
cipem  eum  facit  vnitaris  quam  habet  in  Chnfto  lefu.    Nequis 
crgoconrumacitei  Ecclcfi.T  ludiciumcontemnat  ,aut  parui  fa- 
ciacfcfidchum  fuffragiisdaamatum.teftatur  Dominus  calcfidc- 
lium  iudicium  nonaiiud  elfc  quam  fenrentjJEluae  promulgatio- 
riem,ratumquehaberi  iDC«lis  quod  illi  inierra  egerint.    Hi-  ^dlii ep dt^ 
bent  enim  verbum  Dei,quo  pcrucifos  damnent.  habenc  vcrbu,  ^f^. 
quorefipifccntesingratiam  rccipiant.  Errare  autcmnon  pof- 
funt,ncc  a  Dei  iddicio  diftentire  quia  nonnifi ex  Lcge Dei  iudi- 
c3nr,qu2Enon  incerta  eft  auttcrrcna  opinio^fcd  fandaDci  vo- 
innr.is,&C2lcfteoraculum.  Ex  iftisdnobuslocis,  quos  vthxcui-^^P'''^^  ^-^ 
tcr,)ta  &  famiharitcr  &  veie  cnarraffe  mihi  videor  ,  furiofi  iili,  ^''"^*''"  •****- 
nullodifctim!ne,proucfua  vertigineferuncur,  nuncconfeffio-  * 

nem,nnnc  comraunioncm ,  nunc  iurifdiftionem  ,  nunc  ius  con- 
dcndi  leges,nunc  indulgentias.ftstiicre  conantur.Priorem  vero 
ad  ftaiuendum  Romanae  fedis  prmiatum  allegant.ita  norut  cia- 
uesfuasqu  btisvifumeftaptarefetis&  oftiis  :vc  dicas  toca  Vita 
eos  artcm  fabrilcm  exercuiffe. 

^  Nam  quod  nonnuliiomnia  illa  temporaria  ^uifl^eimagi- p^^^^  difcipli 
nantut.-quummagiftratus  a  religionis  noftrae  profefllonealicnirjrt,i/tf  e^com^ 
adhuc  forent;  m  eo  faliuntur,  quod  non  an  maduertunc  quan-  Tnumcationis  i 
tum  fic  difcrimen  &  qualis  difllmilitudo  Ecclcfiafticsp  &  ciuilis  ^ft  p^rpetua, 
poteftatis.  Nequc  enrm  ius  gladijhabcc  Ecciefiaquo  puniat  ^"^^  ..^*^^''!'*^*' 
vel  coerceat,non  imperium  vt  cogat,non  carccrem,  non  posnas  '"ifiim^ant*  iUi- 
aiiasquaBfolentinfligi  amagiftratu.  Deindc  non  hoc  agit  \tiocumnon  ejji 
quipeccauir,inuituspleftatur:fed  vc  voluntatia  caftigatione  i'^;  chrtftiani 
poeQitcnttam  proficeacur.  Eft  igicurlongediucrfa  ratio:  quia-^' ^'*i'A'*-- 
ncc  quicqua  fibi  fumicEccIcfiaquod  fic  propriuramagiftracus, ''*'* 
oeque  hoc  cfficcie  poteft  magiflratus  quod  abEcclefia  peragi- 


yp^ 


■J^  A  s* X  s«  I  N  s  r  I  T  V  T r  o  N I  s    L  I  B.   1 1  r  r» 

DifiinStio ciui'  tu».   Exemploficchocfacilius.  IneUriatus  eft  aliquis?  in  vcbe 

lii  ^  F.ccUfut-  ^„g  conftitut3,poena  erit  carcer,  fcorcatus  eft?  aut  /imilis,  auc 

'  F*^* ^''''^f '"•  potiusmaior.  Ita  erit  fatisfadum  &  lep,ibus>&  maoiftratui ,  & 

txempi»    tKu^  »  •     1-   •  /»    r      •  ii  t  •     "  .- 

/Irata,  quA m-  cxtcrno  iudicjo.    At  neri  p.ocerit  vt  nulUm  dec  paenitcncia;  (j- 

vifdiStonii  Sc-  gnificatioQem,quin  potius  vt  obn^urciiuret  vel  frcmat.  An  illic 

tlefisntcefjka-  ccftVbit  Ecclefia>  Ac  recipi  ad  Coenam  talcs  nequeunt  quin  fiac 

U"*  ^perit.     ^  Chrifto  &  facre eius  inftitutioni  iniuua.  Et  hoc  poftplat  ra- 

tio,v:  qui  Ecclefianv  offendit  malo  excmplo  ,  folcnni  pceniten- 

tix  declaratioueotfendiculum^quod  excitauic ,  toUac.    Ratio 

£xct^'.is,        quamadducunt  illi  qui  contra  feminncnimis  eft  frigida,  Man- 

dabat,  mquiunr,  ChriftushaspartesEccle/i.'s",  quum  non  efltc 

magiftracus  qui  exequerecur.Scd  accidit  fepenumcro  vc. Ht  nc-/ 

gligencior  magiftracvis :  irobnonnunquamforte  vt  fic  ipfcmcc 

2.      caftigandus:quod&Thcodofio  C^^racicontigit.Adhafc  tantun- 

deiM  dici  poteric  de  totofere  veibi  minifterio.    Nunc  ergo  ['q.'^ 

cundura  cos  definaut  rcprehendcre  Paftores  manifefta  flagiciar 

definancobiurgare,argucre,increpare,.  Sunc  cnim  Chriftiani 

,,         magiftracus  ^uilegibus&gl^dio  debenthKccorrigerc.Atque- 

admoduir  magiftratus  j  puniendo,&  manu  coercendo ,  puigarc 

debecEcclefiamofFcndiculis.-ica  vetbi  minifter  viciffinLi  fuble- 

uaredebecmagiftratum,nc  tam  muUi  pecccnt,    Sic  coniun(5t:£ 

debencefteoperevcalceraiicadiumentoalceri,nori   impedi- 

mento, 

Conpmatie        4     Ec  fane  fiquis  piopius  expendat  Chrifti  verbafacilc  per- 

frexivte  pr^-  fpjj.jgj  (iatum  &  perpctuum  Ecclefie  ordinem  ,  non  cerapora- 

V  iionii^exihmu^  ii^im  iliic  delcribi.Nequc  enim  contentaneum  ett,  vc  qoi  mo* 

-mcationii  dijli  nitionibus noftris  obtemperare  noluctint ,  eos  ad magifttatuni 

•  flmaejfe  per-  defetamas,  quod  camcn  necelTc  forec  h  in  vicem  Ecclclie  ille 

fttiiam.  fuccederct.Quid  ifta  promiflio.aa  vnius  antii  dicenda  erit,  vel 

paucorum,Amen,an^n  dico  vobis:quicquid  ligaueritis  in  teira? 

PrccereaChriftusnihil.  hic  «ouum  inftituic :  fed  confuetudi-. 

nem  in  vcrcri  gencis  fue  Ecclefia  femper  obferuacara  j. feouutos. 

cft;quo  fignificauicnon  poffecarcre  Elcle/iamrpirituali  iurii-;_ 

diftione,  qu^ab  initio  fuilTct.    Atque  id  omnium  tcmporuni 

conrenfufuitconfirmatura.  Neque  eninivbi  coeperunt  Impc- 

£tfTM>itnptrA'  ratores  &  magiftratus  Chrifto  nomen  date  ,^protinus  abrogata 

^TfirTtiui^'^'  cft  fpiritualis  iurifdidio  :  fed  ita  duntaxat  ordinata  nequid  ci- 

chrijlianis  /«i/"'^^  derogaret,aut  cumeaconfuuderetur.Et  merito.  non  enirh 

p  «rdinatam.  magiftratus,fi  pius  eft,  eximere  fe  volet  communi  filiorurw  Dei 

fubieftionc,  cuius  non  poftrema  pars  eft ,  Ecclefi^  ex  verbo 

Dei  iudicanti  fe  fubiicere  :  tancum  abeft  yc  iudicium  illud  tol- 

Epift,;;,.  ad    lcrc  debeat.    Quid  enim  honorificencius  (inquit  Ambrofius) 

VaIcnuHi4-  qu^ni y^  Eccle%filius  dicatui:  Impsrator  ?  Imperator  enim  bo- 

^*  nus,  intra  Ecclefiam,  noo  fupra  Ecclefiam  cft,    Quare  illi  q» '  i 

tymagiftwtumoj:nerit,EccJe^(ianifp«liWhac  pot^ftate,  ncti 

mcd» 


O  E      B  X  T  E  R  N.     M  B   D.     A  D      S  A  L  V  7*  ^ji 

modo  falia  intcrjuetarione  corriipunt  Chrifti  fententiam,  fed 
fandos  omnes  tpifcopos,quicam  muUi  acem;>x>rc  Apoftolo- 
ru  n  exciueruncnon  kuiter  daninanr,  quod  h®noreni  officium- 
que  a'a.?iitiarus  falfo  proecexru  fibi  vfyrpaTjerinr. 

5  Sed  hoccjUQque  ck  adueifo  oper.epfetium  eft  videre,quf$  Sii^A^pfw  g);|^ 
fueric  ulim  verui  vfus  Eccleliaftic:^  iurifdiaionis  ,   &  quaiirus  '^^"''  ^^;''/!".^*' 
abums  obrepfent :  vt  iciamus  qum  abrogandum  iit,  &  quid  ex  „^^^  ,„  .^^^^^^ 
anciquicace  reftituendum,(T  volumus,cuer(o  regna  Antichrifti,  Ecek/^d* 
i'erum  Cbrifti  rcgnum  itcrum  erigere.  Prinuun  hic  fcopus  eii, 

vt  fcandilis  obuiame.irur;  quod  iiq'.Aid  fcanda'i  exorcumnr, 

aboleicur.In  vfu  duo  func  c6fiucraiui.j;Vc  a  iaregladijprorfus 

feparecur  h.?cfp!rirualis  poreftas:  deifidc  ne  vniusarbiiirio,fed  ,  ^ 

per  Iccririmum  coofclfaiii  ad.uiniftrerur.  Vtrunque  inpuriore  '•^or.4.^.  ., 

Eccle(Ta  obieryarmn  fuit.Ntque  enim  vel  muidis^vel  carccri-  firtr}m  ffplrl 

biisjvcl  alu"6  ciuilib.  pcenispotGftate  ruamexercucruncfandi  \afuit  h^efpi^^ 

Epifcopi  :  fcd  folo  D^.»m'ni  vcibo.vc  detebat.vft  funr.  Seu^eriffi  riiHalu    potf' 

im  enim  Eccle/Ie  vinu!da,&  quafi  vltimum  fulme.  eft  excom-/'*** 

municacio.qiiaE:  norsnifi  ;n  neccriTrare  adhibetui-.llla  porro  ncc 

^im,nec  manumdeiTderat,fed  vGrbi  Deipocentiaconrentaeft. 

-Denique  vereri';  EcclelT.^  VAnCdidio  nihil  aliud  fuitquam  pra- 

(fticaCvc  iraloqu"ar)declarario  eiusquoddocetPaulus  de  fpiri- 

tjali  Paftoru  poteftate.  Dacaeft,inquit,nobjspoteftas,quadc-  i.Cor.  i©^» 

moliamiirmunitiones,  qua  humiliemus  omnemaltitudinem 

qu^  ':e  extollit  aduerfus  cogaitiouem  Dei,  qua  fiibigamus  om- 

nem  cogitationem,&  captiuam  ducamus  in  obedientiaChriftf, 

in  promptuverohabemusvindidam  aduerfus  omneminobe- 

dienriam.Qg^emfdmodumhocfitprsEdicatlonedoftrin^Chri- 

fti :  ita,ne  dodriaa  fit  fiKiibrio,fecundum  idipfum  quod  doce- 

rur  iudicare  df  bentqui  fe  proficetur  fidei  domefticos.  Id  porrp 

fieri  nequit  nifi  vna  cum  miaifterio  coniundum  fit  ius  vocandi 

eo.s  qui  priaatiai  monendi  fiiat.vcl  acrius  corrigendi,ius  etiam 

arcendi  cosaCoen^  communione  quirecipi  finetanti  myfterij 

profanatioDC  nequeunt.  Itaque  dum  alibi  negac  nOn  effeno-  iCoi-.j  la. 

ftrum  extraneos  iudicare  ,  filios  Ecc^eCix  ccniuris  fubiiclt  qus: 

eorum  v!-ia  caftigent .  ac  tunc  viguiife  iudicia  innuir  a  qmbus 

nemo  fidclium  eflet  inan^unis. 

6  Eiufoiofli  vero  potefts.s  (vt  propofui'mus}non  penes vnu  ^  ^"'''^»''«*^r 
eracvcpro  fua  libidine  quiduis  a^erct:fcd  penes  confefiiim  Se  /'^'^'■*  /'^ /'<"*' 
niormo.quicracin  Eccleha  quod  m  vrbec{tSen.atus.  Cy \>uz -  fejf],ynaimini^ 
nus,quuri  meminir  per  quosfuo  remporeexerceretur,  adiun-/rr/r^^rjjr. 
gere  foler  rorum  clerum  Epi.'copo.Sed  alibi  quoq.  dcmoftrar  Epift-  '4  'ij» 
ficprJEfuifte  cierum  ipfum  vr  plebs  interim  a  cognitione  no  tx  ^^^'"f"'^  1'*^-, 
dudcretur.fic  enim  fccibiti  Ab  iiiitio  Epifcopatas  mei  ftacji  fi-  epi^io^hL 
neclericoncilio,  &  plcbisconfejnfu,  nihilat^cre.    Verumhrc 

crat  communi8&  vficata  ratio^  vt  pcr  /eustum  Presbyteroruni 

lii  i 


CAV.tt,  INSTITVIIONU     LIB.    111 1. 

Ecclefi^iurifdiftioexercereriir:quorumduo(vcdixi)er3nrge- 

nera.  Alijenimaddocendumcr<inr  oiQinan,alijmoruni  eca- 

foresdwnraxatcraoc.Pawlatimdegenerauit  hocinltjtutu  afuo 

primordio:  vt  lam  Anihr^jfcculofoli  clerici  in  iudiGiis  Hc- 

,    .    cIeiufticise(]cntcoon5cores.C)uodip!ec6queri{urhiNveibis  j 

ruhlata  <./?..pr»Synagogavctusint]uit3&poIteahcclelia5enioreshabuit,c|uo- 

fnK.n.f^^liden  xu  finc  cofiljo  nihil  agebacur:  quod  qua  negligeotia  obfoieue- 

ct  traeiarunt    rit,nc(cio:n!u  forte  do(ftoium  defidja.vcl  niagu  fupf.rbia  dum 

tudicia  Ectie-  foli  voiuc  aliquid  videri.Videmus  quantopcre  /anitusvir  indi- 

f^l^'^^-         ,  gneturaliquidde  ntclioreftatu  cvncidiiTerquuracamea  adhuc 

'T.IilltE'        Jllisftaret  oidofalcem  colerabilis.  Quid  iguurfilflas  deferiiu  s 

ruinas  mrucretur  qu^-c  nuJium  prope  veitigiutn  reterunt  vctu- 

Oi  a?dificij?  qua  deplorationc  vtereturPPrincipio  contra  ius  & 

DeifiicEpifo^  fds,quod  Ecciefi^  datum  erat ,  fibi  vni  veudicauit  Epilcopuj,. 

ftnad  ft  '^'"^pcrindeenim  eil:acfiSenaruexpuiroConful  imperium  lolts 

toti  Ecclefie     occuparec Arqui,vt  eit  rcl  quis  honorc  iuperior,  ira  m  ip?o 

dMameTdt.     collcgio  pl«s  cft  authocitari^  quam  in  vno  homine.  Fuit  igicur 

facinasnimisimpr!  bum,qu6d  vnushomo,  triiiftataad  fe  c6- 

niuni  poteftate3&  tyraonic^  hbidinipatefecitaditum.&EccIe- 

fi;c  quodruumeraterjpuiccx  coQfelfum  a  Chrifti  ipiriiu  ordi- 

natum  fuppreffit&  abdicauit. 

7    Vcrum(vtaliudmalum  feuipercx  alionafcicur^Epifco- 

r^pi  ^Zod  fibi  P^  velutrem  fuacura  indignam  faftidietes,  ad  alios  ablegnruf. 

folis  4/en<^;c*- Indecreati  Officiales,  quilocnmillum  fuftinerenc;  nondum 

uerantM  altos  dico  qu.ile  genus  hominym,  hoc  tantum  dico,nihil  difterre  a 

qnQs  officiales  profams  iudicibus.  Et  tamcB  fpiritualem  iurifdidionem  adhuc 

vocant,abltga  ^q^.^^-^^^  ^]^{  nonnifi  de  rebusterremslitigatw:.  Vt  nihil  fit  a- 

''*'*"!' "^  ■^^''ir- liud  mali.forumlitigiofum  qu5  fronre  vocare  audent  iudi- 

aior.emznp'0-  cium  Ecclchar.?  At  ilhc  iunrnioiiuione.s  eft  excommunicatio. 

fan^  iudicia  ci  Scilicet  ita  cum  Deo  luditur.Debct  pauperculus  aliquis  pecu- 

utrterunt.        niam?Citatur,ii  coparet.damnatur. Damnatus  nift  latisfaciar, 

monetur:a  monitione  fecunda  gradus  fir  sd  excomraunicatio- 

nem.  fi  non  comparctjmor.etur  vt  fe  fiftaciudicio.fi  moiam  fa 

cit,monctur,&  mox  excommunicatur.QuiEfo,quid  omoino  li- 

mile  velcum  inftituto  Chrifti,vcl  cum  more  prifco,  vel  cu  la- 

tioneEccIefiitftica?  At  fit  etiam  illic  dc  vitiiscenlura.  Nempe 

fcortationes,  lafciuia-^  ,cbi-ietates&  ciusgen,eris  flagitia  non 

rantiim  toleranr.fed  tacira  quodammodo  approbatione  fouet 

ac  confirmant;neq,id  inpIcbemod6,fedinipfis  quoqj  cJcri- 

cis.Ex  multis  paucos  ad  fe  vocant ,  vel  ne  videanrur  nimis  fo- 

'Vixempla.quig.  cordcsin  conniuendcvcl vt pecuniam  emulgeant.Taceo  pre- 

impiam  hauc    ^as,ri^pinas,peculatus,facrilegia,quiB  inde  coliiguntur.Taceo 

mnA^iuv  tra-  q^j^jgj  y(  plurimu  deligantur  ad  hoc  munus.Hoc latis  fupCrqi 

ducunt.         eft,qu6d  quu  iurifdidione  fuam  fpiritualem  iadant  Romane- 

fcs,oftcnilere  ptomptiMii  eft  inftitwtse  a  Chrifto  raiioni  nihil 

elfe 


DE     EXTCX.      M  £  D.      AO     S  A  L  V  T  B  M.  4)4. 

effeniagjs  conrrarfum :  cum  pnTca  vero  confuetudine  nihilo 
plus  habere  fimilicudinis  quani  fenebras  cum  lucc. 

8  Tamecfi  non  oHinia  diximus  <]nx  hucadferri  poecrant,  T^epetitio  eerit, 
&.  ea  (juocjUe  ipfa  qii3;dixinius,p.uicis  perftri<fiafilnt:fictamen  ^"««  ^»  '»'•''• 
debellacum  cfic  conficto  vc nihil  iam  fic  ciir  quifquam ambigat,  ^'^:^' ^r^'^,"^"* 
fpiritualcm  pottftatem.quaPapacum  tocb  fuo  rtgnofupcrbic,  ^^"*i^^^ 
impiam  cfle  coricra  Dei  verbum  ac  iniuftam  in  ^ius  popdlum 
tyrannidem.  Ac  ipiricualis  quidem  poreft.itis  rtofilinetum  au- 
dacian^complcdor  in  fabricadis  noiiis  dodrinis,quihii$  miie- 
rampkbeiB  i  p,ermana  verbi  Dei  puriratc  auerierur»r,  cum  ini- 
^uastrad.tioncs  quibus  ipfain  illac^ucacunt.cum  pleudoeccle- 

hifticarn  iurifdidionemiquani  per  fuflraganeos  &  officiales  c-   ^^  , 

xercent.  Nam  fi  Ciiril^o  regnum  inrcr  nos  permitcimus ,  fieh  ^^l^*^fi^'^'^''k 

no  poteftquin  tocum  lilud  dominatiQhissenuscxremplo  pvo'''*^"'"-^^*- 

iterriacuraccorruac.Ius  aufegUdij  quodubi  quoquetribuiir,  ActHtUdomm* 

q^uia  in  confciencias  non  exercerur,  tradare  pra:fencis  ncgoti  j  ttone  acterre»» 

no9  cft.  Q^a  tame  edain  in  parte  animaduertere  opera^precm"^'?''^'"*'''*''^» 

eft.fui  femper  efle  fimiles;  nihil  fcilicet  minus  quam  quod  ha- 

beri  vol  jnt,Ecclefi^  paftores.   Nec  peculiaria  hominum  vitia, 

fed  communetocius  otv'ims  fcelu3,ade<Squcipfamordinis  pc- 

ftem  arouo:  quando  uiurilus  illc  forecrcd!*tur,  ni/i  opulentii 

&fuperbisticulis(pedabilisfuerit.  Sihac  dereChrifti  aucho- 

ritatcm  qufr  mus ,  no  dubium  quin  rerbi  fui  miniftros  a  ciuili 

dominacioneac  terreno  imperio  arceje  voIueric,quu  diccrcr,  MatMo.i^;^ 

Reges  Gentium  dtfnoinantur illis :  vos  autem  non  fic.  Signifi-  ^"c.u.iy. 

cat  cnim  non  modb  paftoris  officium  diftindum  cfle  ab  offi- 

cioprincipisifedreseffe  m3gisfep.^ratasquam  vc  invnumho-^  ,^ 

rainem  coirc  queant.  Nam  quod  Mofes  vtruoque  fimul  fu- "'^®'   *    ' 

ftinuic,primum  raro  id  miraculo  faftum  eft:  deindefuit  tem- 

porarium.  donecres  mcliuscomponerentur,  Vbi  autem  cert^ 

formaaDomino  pr^rcribiturjciuilisgubernatio  eirclinquitur: 

facerdotiuuiiuberurfratri  rcfignare.  &mcrit6.eftenim  fupra 

naturamvtvnushomovtriqueoncrifufficiat.idqucfuitfeculis 

omnibus  diligencerin  Ecclefia  obferuatura.Nec  quilquam  ex- 

titit  Epifcoporum,quadiu  durauit  vcra  ajiqua  Ecclefiar  facics, 

qui  de  vfurpado  iure gladij  cogitarct:vt  iftud  eflcj  vulgare  pro 

uerbiuna  Ambrofijasratc  ,  Impcratorcsmagis  facerdotium  o-  ^^^^^y  ^°? 

pfafrequ^mimperiumSacerdotes.Erar  cnimin  omnium  men-  rrTL\/-„* 
••        •    r  1       n       !•  -       «  1  T  lilic.craacn- 

tJbus  lahxum  quodpolteadicit,  Ad  Imperatorcm  percinere  dij. 

palatw,ad  Sacerdotem  Ecclcfias.  p^pijldrum  tji 

9  Poftea^uam  vero  cxcogitata  fuitratio  quaEpifcopititn-  ftftmei, 
ium,  honorem,opes  fui  muneris ccneret  finc  onere  ac  folicitu- 
dinc.-nc  otiofi  prorfus  rcIioquercntur,ius  illis  gladij  datum  eft, 

vel  potius  ipfi  fibi  vfurparunt.Hanc  impudenciam  quo  tar^dem 
prjBtexcu  dcfcndent>Aniudiciorum  cognitiQnibusjciuiMtdav- 

iit    ij 


CAP.  XI.  INSTITVTIONIS      LlB.    IIII. 

qu2B&  proMinciarum  adxniniftrationibus  fcie  inuolucre,&  oc- 
cupationes  a  fe  tam  alfenaslacifiimean[iplcdi,id  Epircoporu 
crat?  quibus  ta«tum  in  fuo  munere  operie  ac  negotij  cft ,  vc  fi 
illtc  coti  affiduiquc  /iiic ,  nec  vllis  auocametis  dii^fahantur,vix 
'•  ^f''  ^"yf  ^^'i^en  ^ufficerc  qireanr.  At  vero  ,  quafunt  peruicacia,iattiirc 
exto  itKr&f  0  ^^^  dubicanc,  fic  pio  di£rn(«ce  florerc  sloria.n  rc«ai   Chrifti, 
fii  nc.c,ie,mcen»i\   n.niium  abftrahi  a  voca;ionis  fuje  parcibus. 

2.  Sencnab'  Q^aHtum  ad  prsus  tliudaccmec,  (i  hoc  decorum  eft  ficri  niune 
^rahi  4  voca-  risornamcniu,  co  faftigij  cuedos  ciTc  vc  fumniisquibufcj.rao- 
uonufii^  par.  naichis  finc  formidabjles  :  eft  curcu  Chrifto  expoftulec,a  quo 
'^Ti  resh       §.^^'",f^^'^o  modo  Jse;us  cft  eoiuni  honor.    Qaid  enim  co«tu- 
Mattzo.zj,    mcliofi,r>,eoruai  quiciem  opinionc^ici  potera:  iftisverbisjRc 
Luc.ix.ij.      gesGcnccs&  Principcs  dominantur  illis:  vos  aurem  non  fic. 
lUuc.i2,i4.      Ncctam,en,^ur!®remicgemferui^ruis  impanit  quam  iplcpri 
mus  /ibi  tulic  ac  rctcpii.  Qu;.s  irje  (inquit  )  iudicea» con,ft;cvut 
aucdiuiroremiiJter  vov?  Videmus  ludicaadi  munus  ftinplici- 
ter  a  iC.-Ciicere.quod  non  facciec/i  rcs  cftecfuo  m»ucric6fen- 
tanea.In  oxdinem  cui  ieDounnusfubiecic,noa  pa:ienc«r  ferui 
le  cogi.?  Alterutu  veilemcamcxperimecoprobarent  quim  6i~ 
^?^-»*  ^i      ^^'tarc  facile  eft.    Acqui  quum  Apoftolis  vif um  »on  fuerit ,  de- 
•^''f'     reiido  Dcifermone,  miniftraremenlTs;  exeo  qtiiadoccM  uo- 
lunc,con!.»incun!:ur,  non  eiufdem  cHc  &  bosum  Epifcopu  prg- 
ftare&bonumPrincfpcm.  JSIam  iiilli  qui  pro  doaoru<juibus 
pra::ditieranca.f«phtudinc,  pluribuslonge&  grauioribus  cu,ris 
fufficere  p  jcerant  quiai  vlli  poft  eos  nati  homines,c6 fcffi  hmt 
tamenfe  vcrbioc  raeufarum  minifterio  incumberc  fimuJ  non 
poftequiooncn.^uccumberet:  quomodo  iftiprse  Apoftolisni- 
hili  homunciones  poflecreorum  induftriam  cetuplo  /uperaref' 
Idquideai  tentarc  impudentiriimse  niuaiunaque  audacis  confi- 
denti^  fuit.Sed  tame  fidwTi  vidcmus.  quo  fucce(ru,palam  cft. 
nequc  cnim  aliter  cuenire  porerac  quam  vt  de(erta  fua  fun- 
dionc  in  aliena  caftracommigrarent. 
Hmtu  itrafifti-    lO  Ncc  dubiu  quin  ex  tcnuiffimis  iniciis  paulatim  taiscos  pv(r- 
dii  initiacypro  grcflus  fccerinc.  Ncque  enim  primo  paflli  hucurquepoterjnc 
^r^jf^^.^-i/fr/^confcendere:  fcd  nunc  vafricte  &obliquis  srtibus  fcd:  clancu- 
osienditur  ejUi-  iuf|,exculerunc,ica  vt  ncmo  futurum  profpicerec  ,doncc  fidil 
buigraJtb.huc  ^^^j..  ^unc  pcr  occafionem,terrore  &  minis  excorfcrunc  aPrin 

uiqHe  tanae!9t     -    .,  t-  «  •      r  ->       •  •  « 

Jonrceriertm  «^'P'1'"^  aliquod  pocentia:  lUc-e  auCranura:  nunc  quum  viaercnc 
Principesailargiend  minon  difficilcs,  ftulca&inconfiderata 
eorum facilirace  funt  abufi.  Olim  pij, fiquid  controuerfia? in- 
cideracvt  litigandi  necerfitat€meffugerent,Epifcopo  mauda- 
Tfimu  gra-  banc  arbitrium;qu6d  de  eiusintegricate  non  dubitabant.  Ta-  J 
^tu,cHr,ofitai.  libus arbitriis  fa^pe implicabaatur  vcteres  Epifcopi,  quod  Ipds 
.quidem  fiiminoperedifpIiccbat(quemadmodum  alfccubi  tefta 
tur  Auguftinws}fed  ne  parces  ad  contentioftfm  iudicium  profi- 

iireijf, 


OE     BXTERN.    MED.     AD     SALVfEM.  45f 

Iiret,!,ianc  moleitiam  inuiti  obib jnt.Iftlf  ex  volutariis  arbitriis, 

cjuc  prorfus  i  forcnfi  ftrepitu  abhorrebanrjfecerunt  ordinaria  ^'<^^<i^i  *m-^ 

lunfdidioaem.  Qj^um  vrbcs  ac  regiones  aliquanto  poft  tem-  '^"'' 

pore  variis  difficultatibuspremerentur.ad  Epircoporu  patro- 

cimuT^  fe  conrulerunt.vt  ipforum  fide  protegerentur.-ifti  miro 

q^rtiiicio  ex  parronisdominosfc  feccrunr.Qtnn  violetisfaftio- 

nibusbonamparcem  occuparintnegan  non  potcft.  Qui  vcro  Tcrtius  vUUh 

ELnrcopisiunrdftionemfpoatecontuIerunt  Priacipes^varirs^'''. 

ad  id  {{[^&ns  imrulfi  funr. Veium  vt  aliquam  veritatis  fpeciem  --";'<';'«'  >  ^> 

habuerit  ipforum  indulgentia,  non  oprime  ramcn  hacpraepo-  (""^'J"' 

fte!'.i  fua  largitatc  coHfuIuerunt  Eccleii.^  commodis,  cuius  m- 

tiquam  vcramqne  di'cipIiRam  Cic  corruperuntrimojVt  nsre  di~ 

cam,  pcnicusaboJeuerunr.  QuiverotaJi  Principum  bonitate  ^'""w,  ?m- 

abufi  fufttinruuin  commodum  Ep;fcopi,hoc  vno  fpecimine^"^'**' 

edito,n)tis  fuperquc  teftari  funt,  fe  minimeefle  Epifcopos.  Na 

/i  qaam  fcin  tillam  hj^buifTent  Apoftolici  Spirirus,refp5difrene 

pioculdubio  ex ore  Paulijarftia militi^  noftre  no  carnali*jfed  t.Cor.iS.^. 

ipirirualii  funt.  Verum  ca:ca  cupiditatc  r.Tnti,&  fe  &  pofteros 

ik  Ecclcfiam  perdidrrunt. 

II  TandemRomanu»Pontifex  raediocribusfarrapifs  non  PcFJremuf.ini. 
conrentus  ,  rci»nis  primum  ,  dcinde  impcrio  qBoque  manum^^izf^^f^  myfle- 
jr.iccit-Atque  vtpoftcnr;nern  merolatrocinio  occupatam.qui  ^!''-^^<sr^nti- 
licfiauccolore  retineat,  nunc  iure  diuino  fc  habere  «Uoriamr,  '  "'f^'  Satam. 

'  y^       n         •1  •      .  1-  •      1       ""  -  1-      cuSjHrorreq-nis 

nunc  Conftantm;  d  'n.itior;Cm  ,  nT^nc  alium  tirHium  prstcdft.  ^^  tmptrttma 
Primum  cum  Bernardb  refpondeo^Efto  vr  alia  quacu?Tque  ra-  ni^imicienu 
tione  hoc  fibi  vendicec,non  camen  ApoftoHco  iure.  Neque  c-  Lib.i.  confl- 
nim  Pcrrirs  qirod  non  h.ibuit  dsre  potult:  fed  dedit  fucceftori-  ^^''•^- 
bus  quod  habeb.tr,  folicitudmem  EccIef!arum.Q£u;n  vcro  ^W-  ^"'^•'^•'4' 
car.  Dominu!;  ac  Magifter  ,  fc  non  c/fe  conftitutum  interduos 
!ud!Gcm,nondebet  feruo  ac  difcipulo  indignum  vide.i  finon  I.il>.  ^econ-. 
judicet  vniuerlb?.  Loquirnr  aucem  Bern  irdus  de  iudiciis  ciui-  C\A.i, 
libu^:  fjbiungitenim,  Ergo  in  criminibus,  non  in  polfeffio- ^''^''^''''""^''^ 
nibusporeftas  veftra,  qMoniam  propcerilla  ,non  propter  has  ^  '"'*''  J*^  f''*- 

in-      ,  -        I  r\  T  •     -J  •        ,.j--'«'o    fortiter. 

.ncccpiftis  claues  regni  ca?Iorum.Qu,en3 m iibi  vidcrur  maior  di  reclArnMiit. 
guitas,  dimittendi  peccara,  an  prsedia  diuidendi  ?  NuIIacom- 
parario.  Habent  ha^c  infima  &  terrena  iudices  fuos,  Reges  & 
Principcsterr».  Quid  fincs  ilienosinuaditisP&cUemjFadus^ 
es  fuperior(EugenTum  Papam  alloquiturj  ad  qtiid.?  Non  enim 
ad  dominandum,  opinor.  Nos  igJtur,vt  multum  fcntianius  de 
nobis,  meminerimusimpofitum  miniftcrium,  non  dominiam 
datum.  Difce  farculo  tibi  opus  efle  ,  non  fccptro  ,  vt  opus  fa- 
cias  Prophetx.  ItemjPlanumcftjAp-^ftoIisinterdiciturdomt- 
n«tus.  I  ergo  tu,  &  tibi  vfurpare  aude  aut  domin^ns  Apoftola- 
tum,aut  Apoftolicus  dominato.Et  continuo  poft,  Forma  Apo 
ftolica hxc  eft  3  dorainatio  interclicifiur ;  indicitur  miniftratio- 

lii  .  iij 


CAP.  XI.  INSTITVTIONIS     Ll8.      IIII. 

^ttamtn  iuivUxcc^umzhhominc  /ic  difta  fint  vt  ipfam  vericatem  loqui 

trtitp]ue  ^iiad^j  omnibus  pjjam  fir,  imo  quum  fine  vllis  verbisres  ipfa  pateat; 

"^^apa  fiut  ^'■•-nihij  tamen  pu^iiitRomanum  Pontificem  in  Concilio  Arela- 

tenfi:  decerneic,  fupiemum  ins  vtriufcjue  gladij  fibi  competcre 

iure  diuino. 

frattrea  dona.     ij,    QuTntum  ad  Coihntini  donationem  pertinet,  qui  nic- 

iitiKm  fi^jti^' ^iocmct iw  illorum  cemporumhiftoriis  ver^ati  funt ,  non  o- 

CnnftantwtaUe ^^^ habcnt  doceri quam  (it hocnon  modo  fabulQfum, fedetia, 

^yranmdem lla  ridiculum.  Scd  vt  omirtamus  hiftorusvnus  Gregorius  huius 

iiliret.  rei,  &  idoneus  &  locupletiffinaus  eft  tcltis. Nam  quotic^  de  Im- 

EV»»ft-5  lib.t.  peratoreloquiturjfereniflGmumdomrnum  vocat:&fe  indignu 

fcpift  xo.li.}.  eius feruum.    Irem  alibi ,  Sacerdotibus  aurcrTi  non  ex  terrena 

]Epift.<JiJi.2.  pf^fcf^jtg  clominus  nofter  citms  indlenecur  :  fed  excellenci  c6- 

■       ^  iideraiionepropter  eum  cuiuslcruilunf ,  eisitadommetur  vt 

eciamdebitam  rcuerentiam  imp,endat.  Vidcmus  vt  in  fubie- 

ftionecommunivelich.iberit^nquam  v»us  epopulo.  Non  e- 

nimalterius  cuiBfpiam,redfuam  iJIic  caufam  agif.Alibi,  In  o- 

j^piR  }4.1i.4  mnjpotenti  Deoconhdo  quod  loiigam  piis  dominis  vitarrrtri- 

bucc,&  nos  fub  manu  veftra  rccudum  fuam  mifericordiam  dif- 

Ctiius  <io»/t?j9- p^^net.  Neque  hsecideo  adduxiquod  mihi  propoITtum  fithac 

»M  va^it4£  di-  ^^  Conftantini  donationequxftionepenitusexcutere,fedtan- 

.'    '  '  tum  vt  obiter  videant  iedores  quam  pueriliter  menriantur  Ro 

manenfes,quum  terrenu-r»  imperfum  fuo  Pontifici  aiTerere  co- 

nantur.    Quo  focdior  Aupijftini  Steuchi  impudentia  fuit ,  qui 

incaufatamdeploraraoperam  fu^m&  Jinr:uaniHoman'^P6- 

tifici  vcndirareaufuseft.  V.tIIa  quod  homini  dodo  &  acrisin- 

genijdifficile  nonerat,va!ide  refurauerac  ribulam  illam.   Ne- 

que  tamen(vthomopaium  in  rebus  EccIefTaftfcisexercitaru^) 

oirtnia  dixerat  qu.r  ad  rem  ftLtura  erant.lnumpit  Steuchus,ac 

putidasnsenias  fpargit  ad  claram  lucem  obiuendam.    Et  cer- 

te  non  minus  frigide  domini  fui  caufam  agir,  qiiam  d  facerus 

quifpiam,idcm  le  agere  /imulans  ,  Vall^  fuffragarctur  :  fed 

digna  eft  caufa  fcihcer  cui  rales  patronos  mcrcede  redimat  Pa- 

pi :  xque  autem  digni  condudlitij  rabulaj  qUos  fpcs  iLfcri  fru- 

S.Mo  rf/>f7r;.  (^r  ftretur./Tcuti  Eugubino  contigit. 

^»a'raliiy»ead  13  Cxtcrtim  /T  quis  tcmpus  requirat  ex  quo  comm^ntitium 
eamimptrjto-^  hoc  iriiperium  coepit  emergere,nondum  elapfi  funt  anni  c^Min^ 
^!"'"'  p'^"?''  ^^"f^  qmim  \n  rubiedione  Principum  adhuc  manebantPoBtf- 
penienerlu  ''"  6<^^^'"ec  Potifex  finc  Imperatotis  authoritate  crcabatur.Hu- 
ius ordinis  nouandi  ocicifionem  pr^buit  Gregorio  fep«inio  Im 
yiiHehrn'  nerator  Henricus,eiusnominisquartus,homo  leufs  €r  temera- 
hirr.o  ;w/  r^-j  j.^,5^nullit,scon{Tlij,magn3eaudjtci2e  ,  &  vits^  difTolucaj.  Nam 
^^V^'^T?''  q'-'uni  EpifcopatustotJusGermaniachaberet  inaulafuapartim 
)ZT'lrchin~  vcnales.partim  prsdse  expofitoSjHildcbrandus,  quilaccffitus 
//....  abeofuerat^piaufibilempraftextumarripuitquofevindicarct^ 

Quia 


Dli    BXTErNIS    MED.ADSALVrtM.         4j€ 

Qiiia  autem  videb.iturbonam  &  piam  caufam  agere,multa- 
rum  fauore  «d  iuuabafar.Et  crac  alioqui  He«ricus,propter  in  ■ 
foleiitiorem  adin»nirtrandirati©nem,5)lerirque  Principum  e- 
X' fus.Tandcm  Hildebraiidus,quireGregoriam  feptimumvo- 
caba:,vt  erat  hnino  impurus  &  ncqwam  ,  animi  fui  malitiam 
prodidit.qu^  caufa  foit  vt  a  mtilcii  qui  cum  eo  confpiraueranr, 
deftitucretur.HoG  camcn  profccic  vt  imptJneliceret  foccaflo- 
nbusuon  inodois^gTjm  excutcrCjfed  Imperatoresquoqueob- 
noxiosfibi  facereHttc  acccf/it  qiiod  multi  dcmde  fuerunt  Im- 
peratores  Henrico  (imiliores  quam  lulio  Cajrari:  quos  fubige- 
re  non  f««it  difficiIc,quumdomirerum  oniniumrecuri&  igna- 
ui  deiidc»ewt,vbirn.iximeopus  erat  Ponfificum  cupiditateni 
vircute  St  iegrtimis  modis  reprimere.Videmus  quo  colore  prg- 
text« /iccgrej:iaifIadonaMo  Cpnftintini  qua  impcrium  Oc- 
cident<ile  Papa  (rJditum  fibi  fini^it. 

14  Interea  remporis  non  ceflarunt  Pontificesjnunc  fraude,  ^^ihfn  arti^ 
nuncpeffid(a,nuncarmis,m  aiienasditiones  inuadere:  vrbem  ^^t^vrbemK^- 
quoquc  ipfam^quae  funclibera  erac,  ante  annoscentum  circi-  ^'^^*'^  ^  ^*''** 
cer  &triginta  in  poreftafem  fuam  redeperonc :  donec  in  eam  ""^  ^'^"""'* 
potcntiaai  vcnerunr  quani  nndre  obtmcnc.&  pro  qna  vel  reci- 
nendavef  augcnda  Chriftiartunfi  orbem  itaducentisannis(coe- 
peranrenim  anteqaam  fibi  rapcrent  vrbisdominatum^turba- 
rnnc  vt  propcmodnm  perdidcrinr.    Olim  quum  fub  Gregorio  Hab.etur  liK. 
bf>norum  Ecclefiaft!C">runi  cuftodes  manum  iniicercnc  pr^diis  ^.Rfgiftr.  c< 
qur  cenfebant  Ecclefije  cfle^al: ftfcali  more  ticulos  imp: imeret  ^^' 
in  fignum  vendicationis,  Gregorius  roado  Epifcoporum  con- 
cilio.grauiter  in  morem  illim  mucflusj rogauit anno pro ana- 
rheiute  haberenrclericum  quifua  fponte  infcripcione  tituli 
pofl^e^^fionem  aliquam  occup.iretrfimiliterEpifcopum  ,  qui  id 
vel  fieri  prsciperetjvelfuoiniuflu  faftumnon  pleftisret.Om' ^  »    .,,    . 
nespronuntrarunt,  Anarhema.  S»  rituli  inlcripcione  fmidum  ^^,^^  ^^i^^ 
vendicare  facinus  eft  anarhematc  dignum  inCIer/co.-vbi  totos  rapacft^. 
ducentosannosnihil  aliud  mediranrur  Potifices  quam  prslia, 
fanguiniscfFufionem.exercituu  interitus,  vrbium  direptioncs, 
alrarum  excidia.gencium  clades  .vaftationes  regnorum  ,tan- 
tummodo  vc  alienis  dominiismanum  iniiciant:  qu;^  tahbus 
cxemplis  punicndis  fufficere  poflutit  anathemata?  Ccrtc  nihil 
eos  minus  quxrere  quam  Chriftt  gloriam  minime  obfcurum 
eft.  Nam  fiin  vniuerrum  qnicquid  habent  fecularis  poteftatis 
fponte  refignent ,  nullum  gloriic  Dei ,  nullum  fana»  doftrins , 
nuUum  Ecclefiafticsefalutis  periculum  vercicur.  fed  vna  domi- 
nandi  cupidicate  casci  ac  praeicipites  ftrrunturrquia  nihil  faluum 
eftc  putant  nifi  cum  aufteritafe(vt Prophcta  ait)&  cum  poten-  Erech.4. 4. 
tia  imperent.  ^  . 

V  lurifdidioni  annexa  eft  immunitis  quam  fi.bi  fumut  Cle-  ttm  am^mv^ 

lii    iijj 


€AP,Xf«  INSTlT  V  T  I  O  NIS      1.  IB.    IIII. 

»A  vendkanty  rici  Romanenfes.Rcm  ciiim  indignam  eflb putaiu  fi  in  caufis 

ki^ttriLtu  £/»»-  perfcjnalibuscoram  ciuiiiiudicerefpondcantratqueineopo' 

/iwfzi  ;;g«ef4     iJcam  effe  arbitratnrur  liccleii^  tom  libertatem  tum  dignitate, 

1'  ■      ^  ii  commueibus  iudiciis  «c  lcgibus  tximantur.Arqui  veteres  E- 

jpifcopi,qsriaIia?in  aflercndo  Ecclefi^  lure  rigidiffimi  erantj^ 

nihilixdife  acfuum  ordinemiudicarunt/i  fubiicerentur.  Pij 

qaoqilmperatore^^nullo  r€claiiian!e,  ad  fua  tribunalia,  quo- 

llcfcrtur  li.  j.jgj.  ^       eratjGlericos  fempci  vocarur.Sic  enim  l®nuitur  C6- 

ca.io.lib.  4.  "^ntmusin  Epiltolaau  Nicomcdenfes:  Si  qiiisEpilcoporu  m- 

Theodorit.    conrultetumultuatus  fit,miniOri  Deijioceft.mea  executiane, 

cap.8.  illiu^audacia  coercebiiur.    Ef  V.Tlentinianus.Boni  Epifcopi 

yist.n^ue  cau-  potenfix  Irliperatoris  non  obfbquurur.fed  /yncere,&  Dei  ma- 

Jasfideivei     oniKegis  mindata  cuftodiunc,&  noihis  leqibus  piiet.Hoc  fi- 

ipjfcoPes  pro-  "^^11*  controuerfia  tuc  erat  omnious  pcrluafum.Eccielialticx 

pr.e  ifcci^-ent  quidemcaufas  ad  Epifcopale  iudicium  refcrebantur.Quea>ad- 

*ib  trreligiojis    modum  fiquis  Clcfjcus  niliil  m  lcges  deliqmfTet ,  Canonibus 

friiifiptuH^  no  tanrum  reus  agebatur:  nocitabarur  3d  comrnuiic  tribuna!:  fed 

f>pjer<;ntitr  ftu  Epifcopum  ha^bebat  in  ca  caufa  iudicem.Similiter  /Ifideique- 

P^^  Itio  sgir:»barur,aut  quae  ad  Ecde/iam  propriepercmcret,cogni 

Epi/}  31«        tiC)  defercbatur  Eccie/i^.    Sic  intelfigendum  eft  quod /cribic 

Ambro/ius  ad  Valennnianuui  •  Anguftre  memori^e  pater  tuus 

non  modoferii^onerelpondir.  fedlcgibus  quoque  fanxit,in 

caufa  hdei  enm  iuclic.?re  deberc  qui  nec  iuunere  /1:  inlpar,nec 

lure  diliimilis.  ite^Si  Scriprurav  .-tutverera  exempla  intuemur, 

quiseft  quiabnuat.in  caufafidei,  in  caulivi^inquam)  fidei  Epi- 

scopos  /olerc  de  fmperatGribu^  Chriftianis,  non  Imperarores 

ticEpifcopis  iudicareeltem^veniflemilniperatorjadcoty/iftoriu 

luuin.lTme  velEpifcopus,vel  {-opulusire  pa/Tusfoiet:  dicen- 

tesjcauram  fidei  in  Eccle/ia  corani  populo  debere  rradari.Co- 

teudit  quidem  fpiritr<alemcaufam,hoceft,rcIigionis,ad  ciuile 

forum  non  efte  rrahcnd.im  vbi  profan^  controuerfise  agitan- 

tur.Meriro  in  hac  re  cius  coniiirttiam  hudanr  omnes.  Et  tame 

in  bonia  caufa  eo  vf^je  progrcditur.vt  /1  ad  vim  &  manij  ven- 

Uom.dfbafi  tuin  ftierir, ce/Iurum  fedicat.  Volens,  inquitj  locummihi  com- 

lic.iiavieais.  miffum  non  dcferam:coa<5lus  repugnare  non  noui,  arma  cnim 

noftra  preces  funr  &  lichrymje.Obferuemus  /Tngularem  fanfti 

homjhismoderatiofjcm  ac  prudentiam  cum  animi  magnitu- 

^itifrunt  Etyi-  dinc  fiduciaqbc  coniun<5iam.Iuftina  Impcratoris  matcr^quia  in 

ficporum  tne   pai  tcs  A  rrianorum  pertrahere  eum  non  poterat ,  expellere  ab 

d.ratiojortitu-  £ccIe/T:E  gubemationc  moliebatur. Atquc  id  futurum  erat  /i  ifi 

''/!''«,"''*'  palatiumad  caufam  dicendam  vocatus  veni/Tet.  Neeati^itur 

piuuifi^tx  tm-  Imperatoremidotteumelfc  cognitorem  ttnix  controucr/ia?. 

t^i-.'.ti  ex     Id  quod  &  illius  temporis  necef/Ttas  poftuUbat ,  &  jpfa  etiam 

adiurfo  repu  perpctua  rci  natura.  Moriendii  enim  /Tbi  potius  iudicabatqua 

gnj>:s,  ^j.  £-2!^  exemplum  ad  po/"ieros,fe  confenticntc,  trafmitteretur, 

22 


DE     E.X  T  ■  K  N.    M  £D.   A  D     S  A  L  V  T.  4j7 

&  tamcn  /i  vis  afteratur,de  re/iftendo  non  cogitat.  Negac  enim 
id  epifc»paleeire,fidem&  Eccle/jsiusarmis  t«eri.  C  aeterum 
inaliiscaufis  quiduis  fefaccreparatum  oftendic  cjuod  iu(]'erit 
Imperator.Si  tnbutum  petit.non  negamui,inc]uit.agri  Eccle- 
fisetributum  ibluunc.  Siagroi  petic ,  poteftatcm  habet  vendi- 
candi.nemc  noftrilim  jntciucnit.  Ineum  modum  loquitur  &  ,  ,.  •n 
Gregeriusj  Sereniffimi,  inquit ,  doiBini  animum  non  ignoro,  ^^  '*'  ^^^ 
quod  remcaufisSacaidotalibus  mircerenonfoleacmenoftris 
in  aliquo  pcccatis grauctur.  Non  gc-neraliter  a  S?cerdc:ibus 
iudicandiscxcluditlmperacc  rem  ifedcerras  caufas  effe  dicit 
qua>  Eccicfiaftico  iudicio  rtlinqucre  debeat. 

16    Arque  adcohacipfaexcepcione  nihjlaliud  qu^Bfierunt  c^idcenlfan- 
fandi  viri.quimnePrincipcsminusreIigio{i  tyrannica  viole-  tiafuACjuite^ 
tta &  iib^diiie  Ecclefiam m  fuo  munere  perager.do  impedircnt.  ^''"J.  '^*'*''" 
Neque cj.im improbabant  fiquando fuam  authcritatem inter-  ^P''^^^^ 
ponerent  Pnncipesin  rebus  Eccie/iafticis,  modoconferuando 
IlccIefTsordinijnon  turbando,d»fcipIina?que  itabiliendse,  ncn 
dilfoiuend^  hocfieiet.Nam  quumEcclciia  cogendi  no  habeac 
potena?e,neqi  expetere  debcar  (de  ciuili  coercitione  loquor) 
pioriiin  Regum  ac  Pnncipum  partes  funclegibusjcdiftis.^udi" 
ciis  religionemfuftinere.HacrationCjquumMauricius  Impe-  Lib.i.  epi.4^ 
rator  Epiicopis  quibufda  mandaftet  vt  vicinos  coUegas  a  Bar-  ^'^;  ■**  ^P'"* 
barisexpulfosfuiciperent;  eam  luffionem  confirmatGrego- j^,    'e*pi«. 
rius,  hortaturque  ipfos  vf  pareant.Ipfe  vcro  ab  eodem  admo- 
nitus  vtcum  loliauneEpifcopo  Conftantinopolicano  rediret 
in  gratsam,  rationcm  quidcm  reddit  cur  non  debeat  culpari-* 
non  camen  fori  fecularis  immunitarcm  iaftac ,  quin  potius  fe 
obfequentem  forc  promittit.quoad  iicebit  per  confcientiam: 
&  ftmui  hoc  dicit  feciiTcMauricium  quod  religiofum  Princi- 
pem  deceret.quum  talia  Saccrdotibus  praerceperaf. 


C  A  P  V  T      XII, 

De  EccleJfA  difciplina  ,  cuiiu  prAciputu  vftis  in  cenfuris 
(^  excommunicaticne. 

Conftat  duabus  prscipuis  partibus  hoc  capuf. 

g  Prima  pars  difciplina»  Eccleiiai^ic«,plebcm  refpicicns,&  com- 
ipunis  didla,  duas  partes  obtinet:quarum  prior  pcndet  a  pote- 
ftace  clauium,de  quafeft.i.yfque  adM.pofterior  in  indiccndis 
iciuftiis  &  orationc  coniiftitj  de  qua  fea.14.  vfque.ad  ii. 


CAp.  xif.  INSTIT  V  TI  Onxs    llB.   riii. 

X    Altera  pars  eiufdcm  difcplinajjad  clerum  pertinen?»  evplica- 
tur  aia.feiSiione  vfquc  ad  finem  capitis. 

*Frim£  partif  I^^^^O  ^^^  I  P  L »  N  A  Ecc.eGx  ,  cuius  tra6^3tionem  in 

l>rwr/;<fyi,  <re  M  l^f^^JS  hunc  vfque  locum  diftulimus  ,    piucis  cxpc- 

peujiate  ela~  ti  ^^^^  f  dicnda  cft:  v^t  .iliquando  ;id  rcliqui  tranfeamus» 

ntum.ftudec-o  ^  Kao^^A  Ea  autem-tnpxima  ex  parce  apoteft.itc  clauium 

dffeiplma,       ^"■■■■'wl  V  &  ipirituah  lurifdiaione  pendet.  Qnod  vt  f^t- 

cilftis   intclligatur  ,   diuidamfs  Ecclcfiam  in 

duosordines  prajcipuosrcferu  fcil!cet&  plebcm.Clericos  ap- 

pello  vfitato  nominc  qui  pubhco  min>fterioin  Ecclefia  fun- 

guntur.    Loquemurprimum  deconYmunidifcipIina.ckiirub- 

eflcomncsdebent:  deinde  vememusad  clcrum,qui  pr^erer 

illara  communem  ,  fuam  propriam  lidber.    Sed  quia  nonnul- 

lijin  odium  difciplmas ,  ab  ipfo  quoque  nomine  abhorrenr ,  hi 

Biim aifeiplf  /Jchabeant:  SinuIIa  focieras ,  imonulladomusqu^  vei  mo- 

necep  oi.    ^j^^j^  f^jY^jlJji^  habcat»  contineri  in  red:'»  ftitu  fine  dtfcipli- 

naporeft.eameflcmulto  m:?g(s;iecefl'ariam in  Ecc'e(t,i,  cuius 

ftatum  quam  ordinatiffimum  efle  decet.  Pco  nde  quemadmo- 

dum  faluifica  Chrifti  d^^ftrina  anima  cft  Ecclefix ,  ira  iilic 

difciplina  pro  neruis  eft  :  qua  fit  vt  meinbra  corp<uis,  fuo 

quodque  loco  inter  fe  cohasrcant.    Qu^^mobrem  qircinque 

velfublatam  di^ciplinsm  cnpiunr,  velciusimpsdiMnr  refticu- 

tioncm,  fiue  hocfacianr  d.ita  opern,f7ae  per  jncogitanria  ,  Ec- 

clefiajcerte  extfemam  dilfip.uionem  ou.i?run'.  Quid  c^im  fu- 

turumeftfi  vnicuiqueliccar  quod  Iibuerit?  Atqui  \<i  fieret, 

nifiaddoftrinsEpra^dicationem  .iccedcrer  prmar^emoniri^nc^, 

correftioncs,&  aliaciufinodi  adminiculi  qu^e  do^Tcrinam  fj- 

VtilitMmaxt-  fiinent&  otiofam  eflenon  finunr.  Dirciplina  igitur  velutifr^- 

**^-  numeftquo  retineantur  &domenrur  qui  aduerfus  Chriftido- 

ftrinam  ferociunt:  vel  tanquam  ftimuius  quo  excitentur  pa:  H 

voluntarij:  interdum  etiam  velut  paterna  ferula ,  qua  clemen- 

ter&proSpirirus  Chriftimanfuetudine  caftigeotur  qui  gri- 

uiuslapfifunt.Quucrgoianimmincrecernimu-:  initii  qu^- 

dam  horrend^ein  Ecclefia  vaftitatis,ex  eo  quod  nulia  efl  cura 

ncG ratio  continendi  populsipfa  neceffiras  clamat  remedio  o- 

iSradiU'         pus  efTe.  Porr©  hoc  vnicum  eft  remcdiom  quod  &  Chriftus 

prajcipit,  &  fempcr  vfitatum  inter  piosfuir. 

.  2    Primum  difciplinae  fundamentum  cft,  vt  priuatarmoni- 

*'«,vJ„V.  *     tioncs  locum  habeant:hoceft,fi^uis  officium  fponte  n6  faciat, 

aut  infoleter  fe  gerat,aut  mmus  honefte  viuat,  aut  aliquid  aa- 

mifcrit  reprehenfione  dignura,vt  patiatur  fe  monerii  atque  vt 

quifquefratrem  fuum,dumres  poftulabit ,  monere  ftudcat. 

Prajfertim  vero  in  hocaduigilentPaftores  acPresbytcri,quoru 

partes  funt  non  mqdo  concionari  ad  populii,  fed  per  fingulas 

domos 


DE      IxTErN.      MEp.      AD      SALVTlM.  4)8 

cjomes  moncrc&  cxhortari,ficubi  vniuerfali  doftrina  nofatis        40.»o.&- 
profecerint.qucmadnioduaidocecPaulus,  quum  refercledo- ^^  " 
cuiflfe  priuatim&perdomos:&ie  mundum  a  ranguine  omr.ium 
?tteftarur,quia  non  cefiaueric  cum  lachryrais  node&  dic  mone 
re  vnumquemque.Tucenimvim  ac  auchoricatem  obtine:  do- 
drina,vbi  minifter  non  tancum  omnibus  /imul  exponit  quid 
Chrifto  dcbcanr,red  ius  &  ratione  habetidipfum  cxtgendi  ab 
i;s«]uc»s  vel  parum  dodiinoeobfequetes,  veliiegnioresanimad- 
uertent.Siquiseiufmodi  mouitiones  velperuicaciter  rcfpuar,  i.CoriteUibu^ 
vel  pcigendo  in  fuis  vitiis  cotemnere  fe  oftendat:  vbi  fecundo  "eprthtnfisnef. 
rcftibus  adhibitis  moniriis  fuerir,  ad  Ecclefise  ludiciuoi,  qui  clt  Matt.i8.i5.& 
Senigru  confeflus,  vocari  Chr[ftus  prajcipit.illicgrauius  admo  ^J^y^communi' 
neri,qua{i  pubh'ca  authoricace.vt  f\  rcucreatur  Ecclefia,fubii-  catto. 
ciat  fe  &  parcat.Si  ne  fic  quidem  frangatur,fed  in  fua  nequitia 
perfoieret.rutn  iubecjtjnquam  Eccleiiascontemptorcm  a  fo- 
cietate  fideliuiQ  abdiciri.  „ 

j    Veium  quia  de  occultis  modo  vitiis  illic  loquitur,ponen-  ^'  ^ ieinlJ%: 
da  cft  ifta  diuifio.Peccata  cfle  alia  priuata,aha  pubhca  vcl  pala^^^^^^^, 
manifefta.Dc  priorib.  dicit  Chriftus  vnictuque  priuato,  Argue  Mat.  iS.ir- 
inrcr  te  &  ipfum  folum.De  manifeftis  dicit  Paulus  Timotheo,  i.T-im.s.io. 
Coram  omnibusargue.-vtreliqui  timorem  habeat.Numprfdi- 
xerec  Cliriftus.Si  fracertui>sin  te  peccaueric.  Quam  parricula 
aliter(ninc6:enciofus eir*;  vehsjaccipcrenon  potes,quam  Sub 
tua  confcienci-a.-ica  vc  non  finc  plare>  confcij.  Qupd  autem  Ti- 
mocheo  prsecipit  Apoftolnsde  argiicndis  palam  ilsqui  palam  Galat.2.14. 
peccant,ipfe  in  Petro  fequurus  eft.nam  quum  ill^  ad  publicum 
vfque  ofFendiculum  pcccarer.non  monuic  feorfum,  {t,d  in  co- 
fpeftum  Eccle/iafproduxit.  Erit  igirur  harc  legitima  agcndi  ic-  ^stnodoinv' 
rics,  fr  in  occultiscorri?,endis  progrediamur  fecundu  illosgra-  trtfe^ue  c^ftigi' 
dusaChriftopoficos:in  manifelhs  ftatim  procedamus  ad  fo- j«m''''^^'«" 
lennem  Ecclefiae  corrcpcionem.fi  quidem  offendicuium  firpu-   **'"' 
blicum. 

4    Sic  alcera  quoque  diftindio :  Ex  peccacis  alia  efTe  delifta,  D^fiiniueda  i^ 
aliafcelera  vel  flagicia.Hispofterioribus  corrigendis  nontan-  ^^^  deUB*  a 
tum  adhibenda  eftadmonicio  vel  obiurgatio,  fcd  feuerius  •"^' ,  CoTfA. 
medium.-quemadmodum  demonftracPaulus,  qui  Corinchium  «;i^j^^^,'gy,^^  ,', 
inceftumnomodo  verbiscaftigac.fed  excommunicatione  pu-)?^^/^^  /««**• 
nic,(imul  acque  de  fcelcre  faftus eft  certior.  Nunc  ergo  melius  rius  cafiigfida, 
incipim*  cerncre  quomodo  fpiritualis  Ecclefi^  iurifdiftio,qu£ 
ex  verboDomini  in  peccata  animaducrtit,optimum  fit&fani- 
tatisfubfJdium.&fundamencumQrdinis ,  &  vinculum  vnitatis. 
Ergodum  Ecde/ia  manifcftos  adulteros,  fcortatores,  fures, 
prajdoncs,fcditiofos,periuros,faIfos  teftes,  &  eius  generis  reli- 
quos.item  contumacesfqui  delcuioribus  etiJm  vitiis ritead- 
moniti,Deum&ciusiudicium  ludibrio  hribcnf)ei6fortiofuo 


CkT-XtU  I^STITVTIONIJ      LlB.     tltU 

cxtcrmrnat:  tihil  fibiprseter  ratio:iem  vfurp.iCj  fed  rurifJiiflfo- 
nefibi  aOominodeiiitafuugitur,  Porr6,rief]uistileBccIe/i<e 
iu<Iicium  fpernitjautparuiaeftimetfefideliuiit  fuftragiisdanj- 
Datum,teftatuseftDominuSjiftudipfumnihil  aliudefle  quatn 
Mat.i^.j^.  &  fente»tia»fu:spromu!ga»ionem,r.ititniq.  haberiin  CceVis  quod 
rf.i8.  illi  in  terra  egerint.Habcnt  enim  vcrbum  Domini  quo  peruer 

l(^h.2K>.ij.  fos  damnefttthabenr  Vetbum  quo  rei7pifcentcs  in  grariam  rc- 
cipianr.Sinc  hoe,inquam,di'C!plin:^  vmculo  qui  diu  ftare  pof- 
fe  Eccle/ias  confidunt,opinione  faliuntur.nifi  forte  caiere  im" 
puiiepoflimuseo  adminiculo  ,quod  Dominus  fore  nobis  ne- 
ceflariumprouidit.Et  fanc.qnanra  fn  eios  neeeffitas,  ex  mulci- 
plici  vfu  melius  perfpictetur. 
ftnes fittitts di-  ^  ^^^^  autem  tres  lines  qaos  f^Ciftir  Ecclefia  w  eiuf  r.odi 
piplma,  corredionibus  §c  excommun;carione.  Primds  eft,r.c  cjm  Det 

s.2yff  »M/r^\«^  contumeliainter  Chiiftiinos  nominentur  qui  tuipem  ac  fJa- 
xstnfamChy-fii  gitiofam  vuam  agunt,  acfi  fantta  eius  Ecclefia  forct  improbo- 
admiftyChrifi»  j^yj^  g^  fcelcratorum  houiinum  ccniuratio.    N.im  qut».i.  ipfi 
'Jiiau^inur7>it  ^^^^'  ^'  corpu5,eiufinodi  fGttidis &:  putr^ciis  membDs  inqui- 
Ccl.i.i4.   '  '  warinonpoteft  quin  aljqua  ignommia  in  cspucrcciaat.    Ne- 
quidergo  taleexfetin  Fcciefi.i  vndeprobrjmT  facroftiKft  >  e- 
iusnominrinuratur,  abif^endi  funtex  eiuJ.f;n"iiIi2'quortun  cx 
tnrpitudine  fd  Chriftianum  nomcn  iiifitni.i  redundaiet.   At- 
que  hic  quoque  habenda  eft  Ca-cx  Dom  nicx  rari'» ,  nc  pro- 
mifcuaexhibirione  profanerur.  VeririinutMi  eft  enini,ei'm,cui 
coinmiffa  eft  difpcnfario  ,  (^  fcicis  ac  \  oies  indignum  Tdmife- 
rit  quem repeliere  aue  potcrar,  pc.-inde  rc  u  cfle  ficriicg'j  acG 
corpusDomini  canibus  proftitUt-rer.Qjiam'  brem  Chfyfofto- 
Homi.L      ift  *^"s  grauiter  fnuehitur  in  Sacerdoi-c,<;,(-)ui  dum  magnorum  po- 
Mat.3.  tentiam  formidant.neminem  audentarcere.  Satfguis,mquit,e 

Hiccb.  j.  38.  mambus  veftrisrequiretur,  Si  homine  timecis,  ille  vos  deride 
&J5.I0.         bft.fin  Deum,eritishominibusquoqueipfisvcnerabile£.  Non 
fifces  horreamusjnon  purpuraiUjnun  dijdemara.maior  hiceft 
nobis  poteft;fs,Ego  certe  corpus  meum  porius  tradam  in  moc 
tem,ac  fanguinem  meum  fundi  pariar,  qoam  poliucionis  iftius 
fiam  particeps.  Ergo,ne  facritilfiiiium  hoc  myfterium  afficia- 
turignominiajineodifpenfando  magnopere  dele^fius  requi- 
riturrqui  tamen  haberi  nequit  nifi  perEcciefi^g  iurifdidlioncm. 
».af*  atissesr-  y\Icer  finis  eft^ne  affidiia  malorum  confuerudincvt  fieri  foIet> 
itinfatit^        boni  corrampantur.N3m(qu3e  noftra  eft  ad  deuiadum  procli- 
uitas)nibil  facilius  cft  quam  vt  malis  exemplis  a  refto  vite  cur 
fuabducanjur.Huncvfum  notauit  Apoftolus,  quuminceftmn 
3-Xo.5.tf,&ii.  3  conforciofuo  amandareCorinthiis  prsecipcret.Modicumjin 
quit,fermentum  totam  mafTara  corrumpit.  Ac  tantiim  hic  pe- 
riculum  profpfciebat  vt  vel  ab  omni  fodalitare  interdicereftSi- 
quis»iit ,  fcaterinter  vos  nominatur  vcl  fcortator,MeI  auaruss 

■  vel 


n^l  idoloru  culior. vel  ebriofus,vcl  maledicus,  cum  huiurmodi 
sicc  cibii  furaere  petmicto.TerciusjVc  eos  ipfos  pudore cofufos 
iiisc  turpitudinispctnitere  incipiat.Ita  coducic  &  illis  fua  nequi 
tiamcafti^ari  ,  quo  exper^chint  feniu  ferul;E  quiindulgentia 
obliinatiores  futuri  craur.  id  lignificdt  Apollolusquum  in  Huc  j^^jv,^^^^^. 
moduiu  loquicur,Siquis  ^on  obcdicdoiftrinjc  noftrjCjhunc  tio-  fcant. 
t.3ce;&ne  commi:cea)Liiinica'nilio,vcpud®re  fuftundaiur.    I-  2  ThcflT.j.i^. 
tem  alibi.qnum  fc tradidiirercribicCoriochiuin  Satanr.vc  fpi  i.Cor.f.j. 
ritus  faluus  hct  et  in  die  Doinini.  hoc  ci\(vs  ego  quidem  mter- 
precor)coccfiiirc  in  d.ininacionem  teniporaiieain,vt3eternuni 
r.«luiis.iiere£.  Ideoaucem  Sacajix  tradcrcdicit,  qwiacxtraEc-  Aug.ieT#rb- 
cleriim  Diabolus  eil.  qtjemadiTiodfi  jxi EccJeda  Chriftus.  Nat»  ^l""^-  ^""' 
<5uod  qtiidam  ad  cetcam  carois  ycxatiouem  referunc,  mihi 
videcur  jncertirfiaauoi. 

6    His  finibus  propofiris,  (upcycft  videre  quiliter  hanc pac-  ■^'«  7z»o^rr«- 
te.m  di/ctplin^e.qus  in  umrdiaionc  pofiia  ell^&ccle/ia ^^^^^^- fZ^pZcJfl^ 
tur.Prip.cipio  i-ecine,amusiiiam  paiCKionem  fwperius  poficam,  pi,f,La\tam 
feccatorum  aliacfTc  publica,  alii  priuara  vel  occultiora.    Pu-  ocadta. 
LlicafuiK  qu3E  DQii  vnuni  veialcerum  modo  teftem  habcnc: 
icd  palaiw  dL  cam  coriui  EcclciTae  oftendone  dciignancur.  Oc- 
cuita  voco,nan  qujC  hornine.s  prorfus  JateQtjqualiafunchypo- 
cricaruin  (nam  illa  fub  EcclefiJe  ludicium  non  cadut)rcd  medfj 
l^cisciis.qux'  fciiicec  tel^'bus  noh  car^nC:,  nequc  ta^en  func  pu- 
blica.Priorfpecies  non  requiris.gr^dus  illos  quos  Chriftuseni 
rtierac.rcd  bcciefia.vbi  c.ilcquid  etnergicfacere  officium  fuUra 
ilcbec  ia  vocando  peccarore,  &  corngendo  pro  modo  dolidi. 
la  fecundo  genete  jaon  veairiir  ad  Eccle/iam  donec  accefleric 
coacuaiacia,fccuodum ilkmClirilli  rcguIam.Vbi  ad cogHitio»  Lettla  itemnr 
-nem  venuimelLcunc  obfernada  e^ahera  diuiliointetfceleia^'''»»**» 
&  delic^a.    Neque  enim  in  leuioribus  peccacis  adhibenda  eft 
-taoca  feucricas ,  fed  fufficic  verborum  caftigatio :  eaque  lcnis 
&.  pacerrja,  quae  nonexafperetpeccasorem  ncc  confundac,  Ced 
reducatad  feiplum:  vcmagis  gaudeat  fe  corredura ,  quam  tri- 
ftetur.    Flagicia  auteca  acriore  remedio  caftigari  conucnir.ne- 
que  cnim  fariseft  ft  is  qui  edico  mali  exetnpli  facinore  grauice»: 
Ecclefiam  Jxficverbis  cantumcaftigetur,- fed  priuiri  ad  cempus 
CaeH5E  communione  dcbec,d«ncc  refipi/centias  fu^e  fidem  ^tce- 
rit.Ncqi  enim  Piulus  in  Corinthiii  verboru  modo  obiurgacio-  ^*  ^^'  ^'^' 
ne  vtict]r,fedab  Ecclefiaeliminac,reprehcndfcque  CorinchiQS 
cjuod  candiueatuiiirenf.Haac  racionem  tenuitvctus  acmelior 
Ecclen,i,quuin  vigereclegicimagubernatio.  Siquis  enira  ^zgi^ 
tium  aliquodperperraaerat  vndc  exortum  eftec  Qffediculums 
primiim  a  iucrjc  C<^;ix  partici{»itione  abftincre,  deiode  3c  co- 
raro  Deo  rcfe  humiliire,&  coram  Eeclefia  poeniccnciam  ceftari 
iubebatur.  Eranc  autem  fulennes  ricus  qui  iniungi  iapSs  folc- 


Gkt.Xlt.  INS  TIT  VTION  !S      Z.  I  B.     I  I  I  I. 

bancvtefiencpoenitcntisBindicia.  Vbi/icdefunduscratvt  fi* 

cisfadum  Ecclefi«  forer,tuni  per  manuwm  impofttionem  reci^ 

Epift.t.lib.T-  piebarur  in  gratia ,  qu5E  rccepcio  f^pius  a  Cypriano  pax  voca- 

iSc  eiufdem  t""^»*!^*  cciam  eiufmwdi  ricum  breuicer  defcribit.Foeauentiam, 

lib.epift.2^.  inqiiitjjgunt  iufto  tejnpore:  deinde  ad  exoraologcfin  veniujic. 

&pcr  manuum  impoficionem  Epifcopi  &cleri  iuscomuaio- 

nis  accipiunt.  Quanquam  fiic  praierat  reconciliationi  Epifco- 

pus  cum  fuocIero,vtfimuIpIcbisconfcnfamrequireret:qucin 

admodum  alibi  tradit. 

Kejino  ab  hae  j^^^  difciplina  adco  ncmd  cximebatur,vt  principe*  quo- 

prineepquide,  quc  vnacuni  plebens  fe  ad  eam  fcrendara  fubucerenr.  Et  rnc- 

eximtnduf.    '  rito.quum  Chrifti  elfe  conftarer, cui  omnia  Regum  fccptra  & 

Ambrof.li.i.  diademara  fubmitti  seqtium  eft.SicTheodofius,  quumab  Am- 

Epift.j-ino  brofioob  csedemTheflalonicaeperpetratam  iurecommunio- 

rat.ha  nzin  jjjs  pj-fyjt^isciret.ftrauitomne  quo  circundatuscrat  iniigue  rc- 

ddk  gium:  defleuit  in  Ecclefia  publice  peccatuoa  funm,  quod  alio- 

rumfraude  obrepferat:  gemicu&  lachrymis  orauit  vcniana. 

Ncque  enim  dedccori  id  iibi  efle  debent  iudicare  magni  regef, 

ficoiaiii  Chrifto  Regeregum  fupplicicer  fe  profternant,  ucc 

illis  difpliccre  debec  quod  per  Ecclcfiam  iudiccntur.    Nani 

quuminaulafuanihil  fere  audiantpr^ecer  meras  afTentatio- 

ncs,  plufquam  nec«?flariam  iilis  eftperos  Sacerddtuna  a  Do- 

raino  corripi.    Quin  pocius  optare  debent  nc  fibi  S«cerdote$ 

parcant,  quo  parcat  Dommus.     Hoc  loco  praetereo  per  qaos 

cxercendaifthsciurifdiAio  fit;  quia  alibi  di^um  eft.     Hoc 

^qutbus ,  O'  tantum  addo  ,  illani  cfle  legitimam  in  cxcommunicando  ho- 

ijuaferteaSiio-  minc  progrcffionem,  quam  dcmonftrat  Paulus,  R  non  foliSc- 

nii  exerceri  de  ^{q^^^^  fcorfum  id  fficianc ,  fcd  confcia  &  approbartte  Ecclefia: 

*  in  eum  rcilicet  modum  vc  plcbis  multitudo  non  regat  aftio- 

nem ,  fed  obfcruet  vt  tcftis  &  cuftos ,  nequid  per  libidinem  i 

paucis  gcratur.  Tota  vero  aftionisfcries,  pra»ternominisDci 

inuocationcm,eam  grauitatcm  habercdcbet  qu3B  Chrifti  pr^- 

fentiam  prx  fc  fcraf.vt  dubium  noa  fit  quin  ipfc  fuo  iudicid 

praefideat. 

^»  animiaf^      8  Hoc  camcn  prasteriri  non  debet ,  talem  fcuentatem  decc- 

fettu  tratla  a.  ^^  Ecclefiam  quae  cum  fpiritu  manfuetudinis  coniun(fla  fic^e- 

perenimdiligenter  cauendum  eft,  quemadmodum  prrcipic 

t.Cor.t.7.     Paulus,  ncabforbcatur  a  trifticia  is  in  qucm  animaducrtitur. 

Tiati»,  afint  f  fic  enim  ex  remedio  ficret  cxitiumi.    Verum  ex  fine  melius  fu- 

zufdem.  i^j  poteric  modcrationis  rcgula.     nam  quum  hoc  in  excom- 

raunicacionc  quaeratur  vt  ad  paenicentiam  perducatur  pecca- 

cor,  &  mala  exempla  toUantur  e  medio, nc  vcl  male  audiat 

Chriftinomen,vclad  imitationeraalijprouocentur^haecfi  in- 

tuebimur,  liccbitfacile  iudicare  quoufquc  progredi  &  vbi 

defincre  debcac  fcuericas.   Brgo  vbi  paenitcntix  (vix ceftimo- 

niura 


Dft     £XT£K.N.    MEO.  AD     SALTTEM.         449 

siium  Eccle(i«  dac  peccatorjSc  lioc  teftinfonio  rcandalum,qua- 
tum  in  feeft,  oblitcrat:  nqquaquani  vltra  vrgendus  eft.  quod  /i 
vrgeturjaiodumiam  exccdiirigor.  Qjj^a  in  parPcexcufantiul- ^*  ifi  fArm 
lo  modo  potcli  iinmodrca  veterum  auftcritas ,  quae  &  projfos  ^»idam  ex  vt 
i  Domini  praeicrinto  diffidebat5&  crat  mirum  in  modum  pcri-"'''^'^^""'* 
culofa.Nam  quum  peccatori  poenitcntiim  foltnncm  &priua-  *^'^'  tp**rM»t^ 
tionem  a  facra  communione  nunc  in  )epfem,nflnc  in  quatuor, 
nunc  m  cres  annos,nuncin  totam  vitam  indicerent:  quid  jndc 
fequi  potuit  ni(i  vel  magna  hypocri(is,ve1  m#xima  defperatio? 
Similucr  quod  nemo  qui  iccrum  lapfus  cflccjad  fecundam  pc£- 
nicenrianr»  admitceretur,fed  vfquc  ad  finem  vi^seiiccrctur  ab 
t.ccJciUjidnecvtilc  erat,nccradoni  confentaneum.  Q0_icun- 
qiiC  igicur  fanoiudicio  rcmseftimabit ,  defiderabithic  corum 
prudtnciam.  Q^janquam  publ  cum  hicpotiusmorenjimpro-  ^"^*    receptt 
bo  quam  cos  omnes  accufo  qui  eo  viifuntjquorum  nonnullis  rr?"^**-^- 
diipl-cuiiie  ccrtum  citlcci  ideo  terebant quia no  poterant  cor- 
ri^;cre,     Cene  Cyprianus  dcclarat  quam  non  fponte  fucric 
tamrigidus.   Patienti.-.(mquit3&facilita*&  huma*ita^noftra  AdCoruelia 
vtnientibus  prsfto  eft.   Oproomnesin  Ecclefiamregcedi:  ^P*^*- ^'^*** 
opto  crnnescommiiitoncsnoilros  intra  Chrifti  caftra  &  Dei 
rarnsdomiciliaconciudi.    Remictoomnia,multa  di/simulo: 
ftudio  &  voro  colligerds  frarernicatis ,  etiam  qu3e  in  Deum 
commiila  funt,  non  picnoiudicioexamino.-deliifir.s  plufquam 
oporrecr€miirendispcneipfedelinquo.',^mpledorprowpca  & 
plena  diledioneciin)  pa?nire«tiarcuefceiitcs,  peccatumfuum 
iatisfaftione  humili  &  iimplici  confitentes.    ChryfoftomusCj-^j-Mwtf^^^j: 
aliquantodurior,  ficra>ncn  loquitur,  Si  Ddus  tam  benignus/^A'»»,^^ 
eft.vtquidSacerdoseiusaufterus  yult  vici^eri?  ScirausprsEte-^"^'""  »'^*- 
rea  qua  tacilit.ite  vfus  fit  Auguftinus  efga  DoDatiftas  ,  vt  non  ^* 
dubitauerit  in  Epifcopatum  recipere  qui  a  fchifmate  redie- 
rant:  idque  ftatim  poft  re(ipifccntiam.  Verum  quia  contraria 
ratio  ioualuerat,  coadi  llint  proprio  iudieio  ccdcre  vt  cara  fe- 
querencur. 

9    Qifemadmodum  aute  in  toto  Eccleiixcorporc  ha;c  ma-  ^on  tanikmEc 
fuerudo  tcquiritur.vt  clcmcnter  ncc  vfque  atdfummam  rigorc*^''.^'*'^""*'''/*» 
animaJuertatin  lapfos,  rcd  potius,fccundum  Pauli  pr^ce--''  i'"^"'M«« 
ptum,cnantatem  in  eosconhrmet:  itapro  fe  quifque  pnuatas^^^^^  ^^^^^ 
adliancclemenciatn  &  humanitatem  atxeinperare  fe  dcbct.  ratiertem  fe  ac 
Non  ergo  noftrum  eft,  talcs  qui  ab  Ecclciia  func  expulfi  c-x- eommodart  de 
pungcre  ex elc(ftorum  numcro ,  aut  defperare  quafi  ijm  perdi-  ^*"':»^  '*  «^*- 
tos.  AlienosquidemabEcclefiaiudicarcfascll,  &  proindea^'"^'""'^'^'j" 
Chriito:  ledpro  eoteniporequoindiuortio  maneoc.    Q^oci  iJ^^^^^^^ 
/itum  quoquemaiorem  peruicacise  quam  humaniratis  fpccie 
prxferunt,  eos tamen  iudicio  Domini  commendemus ,  nielio- 
x%  dc  iis  in  poflecum  rperapcej  quam  vldcmus  in  prsfens'  nec 


CAP.XIJ.  ^  I  NST  I  TVTI©NIS       LIB.   lllf. 

propterea  dE(inamus  pro  iis  Deum  precari.  Et  (  vt  veibo  vno 

comp]eftar)non  perfunann  ipfim,qu3C  in  manu  arque  arbirrio 

t)ci  folias  cft,in  mortera  addicamus  :  fed  tanrum  <]aalia  /int 

cuii«rqueopera3eftimemus€X  Lege  Domini.  Q>»am  regyiim 

dumfequimur,  ftamus  potius  diuino  iudicioquijn  noftrprm 

proferimus.Plus  licentise  ne  nobis  in  iudicando  arrogemus,ni- 

H  volumus  Dei  virtuiem  limitare,  ac  mifericordise  eius  legem 

dicere:cui  quoties  vifum  eftjpeffimi  in  optimos  mutantur,alie- 

Matt.iS.'*'    nii!ireruntur,extraneicooptantuc  in  Ecclefiara.Idque  Domi- 

nus  agit  vt  fic  horainum  opinionem  cl»dar,&  tementarem  re- 

rundtti  quse  nifi  coerceatur,{ibi  iudica.ndi  lus  fupra  quam  de- 

cetvfurparcaudet. 

r .  .  ^u     lo  Namquod  promittitChriftus  li^atum  in  cxlo  fore  quod 

p»ttii quod  dt  fui  in  terra  ligauerint,Iigandi  vim  ad  EccIelK^  cenluram  limi- 

HgAtiont  (fr fo  tat:  qua  non  coniiciunturin  perpetuamruinam  zc  damnatior 

Cmiont  chrifim  nem  «jui  excommunicanturjfed  vitam  morefque  f\:^^s  damnari 

prommiamt.    audicntcs,  fusB  etiam  ipforum  perpetNje  damnarionis.nili  re/i- 

puerintjCertifiunr.  Siquidem  hocdiffertab  anatheiHareexeo- 

raunicatio,qu6dillud,  ademptaomnivenia,homine  deootfcc 

'  &addicit  aeternoexitio:  haecin  mores  migis  vindicat  atque 

animaduertit.  Et  quanquampledit  etiam  ipfa  homincm:  (ic 

ramen  pieftit  vt  futur^^  Cus  damBationisipfumpr^emoncndd, 

in  faiucem  reuocet.Qiiod  fi  obtineatur ,  parataeft  reconcilia- 

tio  &  in  communione  reftitutio.  Anathem.ttis  porro  «ut  per- 

o4nathcm.itu    quani  rarus  aut  nullus  omnino  vfus  eft.  Proinde  camctfi  fimi- 

rmrtumtnnl-  Ijatrius  verfari  aut  intcriorem  confwetudincra  habere  cum  ex- 

Iw  omnino  v-  communicatis  non  liceat  pcr  Ecclefiafticam  difcipiinam:  de- 

*  bemustamencontendcre,  quibuspofTumus  niodis,  vtadme- 

lioremfrugemconuerfi,  in  focietatem  ac  vnitatem  Eccieii:^ 

2.Thefl' J..5.  ferecipianr.  Quemadmodum  Apoftolus  quoque  docet ,  N»- 

lite(inquit)cxtftimarequa(i  inimicos,  fed  corripere  vt  fratres. 

Hxc  huminitas  nifitam  priuatim  quara  communicer  ferue- 

tur,  periculum  eft  ne  ex  difciplina  mt}x  delabamur  ad  carnifi- 

cinam. 

mprU  ojuttjue     XI    Hoc  quoque  ad  difciplin^  moderationem  in  primis 

norofitas _  tam^  requiritnt  quodAugaftinuscontra  Donatiilis  difputat,nevel 

''^^/JT/^IT'^  P"^'^"  homities,  li  viderint  minus  diligcnter  a  fcniorum  Con- 

TauaidiieH,    ^ilio  vitia  corngi,difceffioncm  propterea  concinuo  :»bEccIe/ia 

faci«nt:  aut  ipfi  Paftores, fi  nequcant  ex  animi  fut  voto  om-nia 

rcpurgare  quaj  correftione  indigent,ideo  abiiciant  minifte- 

rium ,  vei  inufitara  afperitate  rotam  Ecclefiam  perturbenc.  Eft 

Lib.i.contraemmveriffimumquodfcribir,Nempequifquisvelquodpotcft 

Parnie.c.i.     arguendo  corrigu  :  vei  quod  corrigere  non  poteft,faIuo  pacis 

vinculo  excludit :  vel  quod  ialuo  picis  vinculo  excludere  non 

poteft,  asquitate  improbat,  firmitatefupportat.-hunc  a  maledi^ 

ftione 


DE      eXTBRN.    MSD.     AD     SALvt.  44J 

ctior|e  libeium  ac  folutumcfle.    Racioncmalibf  reddft  >  quii 
ornnispiaratio ,  &  modus  Eccicfiftir^  difciplhix  vnitacem 
S;^ix!tusin  vinculo  paciv  inrucrileniperdebecrquodApoftolusLib.j.cap^n 
fufterendo  nos  iiiuicein  prscipit  culi)diri;&  quo  non  cuftodi- 
tcvindidsemedicinanon  tancumfupcruairu^,  fedeciampcrni- 
ciofa  efle  incipitndeoq;  medicina  efle  definit.  H^cfinquit^qui  Cap.»;' 
diligenccr  cogifac,nec  iu  conferuacione  vni&atis  negligit  difci- 
pljnr  reueritateni,ncc  intemperic  cerreftionis  difrumpit  vin- 
culum  focictacis.  Faretur  quidem  non  Paftores  modo  debere  Cap.i, 
in  hanc  partem  incumbere  nequiJ  in  Ecclefia  vici/rcmaneat, 
fcd-«ii.cuiqueeodemenitendum  pro  fua  virili:  necdir/imulat, 
ieum  q  .:i  malos  monere,arguefC,corrigere  ncgligir,  etiam/i  iis 
iio«  faueat.ncccum  iispeecec.reum  efiecoram  Domino.-quod 
iicalem  geric  perfonam  vc  eciam  a  Sacramentorum  participa- 
tionc  pofiic  ieparare,&  no  facic,  iarii  non  alieno  malo  peccare 
fed  fuo.Taucura  id  fieri  vulc  adhibita  prudentia  quam  Uomi- 
husquoquerequirit.ncdumeradicantur  2.iz3jiia,frumentala»-        ,   ,  ., 
danrur.lnde  colligiccx  Cyprfano,  Mifericordiccrigiturcorri-Matt.ij.i^i 
pia:  homo  quod  poceft.quod  autem  non  pbteft ,  paticnter  fe- 
rat,  &cum  dilcdionegcmacacque  lugeat. 

u    Hoc  autem  dicic  proptier  Donaciftarum  moro/irateni,  ^^^jf^afarie^ 
qui  qaumcernereat  in  Eccle/iis  vitia  quas  verbisquidcm  x^.^^^^^^fl^^P^f^ 
prehenderenc  Epircopi,fed  excommunicatione  no plefterenc,  Cap^ir**^**"^' 
(quia  no  pucabac  fc  hac  via  igtuc(^ua profcduros)  in  Epifcopbs 
acrocicer  iDuehebantur  tanquam  difciplinx  proditorss  ;  &a 
Clirifti  grege  impiofchifraate  fe  diuidebac.Qualicer  hodie  fa-  E?  noflr^feeuia 
ciunc  Anabaptift«,qui  dura  nullum  ccfecura  Chrifti  efle  agno-  ^nabaptijis 
fcunc  nifi  Angelica  parfcdione  oami  ex  parceconfpicuumjfub  |**  ab  ^ugtS 
proECCxcu  fuizeliquicquideftaedificationis  fubuertunt.  Tales^'"^^"^^^^*" 
(inquit  Auguftinus}non  odio  iniquitatis  alienaf.fed  ftadiofua-  rnm  perfinavl 
iHm  contencionum.iniirmas  plebesja^antia  fui  nominis  irte-  ««  colorthm 
titas,  veltotas  crahere,  velcetcediuidere  affeftant:  fuperbia ^'?"'^""^«''« 
tumidi.peruicacia  vtfaai,calumni.is  inddiofi,  fedicionibus  tur- 
bulenti, ne  lucc  veriratis carere  cos  paceac,  vmbram  rigida?  fe- 
vcricacisobtendgnr:  &qua?  in  Scripturis  faluadiledionisfin- 
tcricaic&cuftDdicapacisvnitare,  ad corrigendafraterna viciit 
moderatiori  curac>one ficri  iubencur ,  ad  facrilcgiii  fchifmatis 
&  occafionem  prsecifionis  vfurpart.Ita  fe  rransfigurac  Satan  in  x.  Cor.  it.il, 
Angelum  Iucis,dum  peroccafionemqT.iafi  iuft^  re'=ericatiscru*. 
dclem  fxuiciam  perfuadec.nihil  aliud  appecens  nifi  vc  corrum^ 
pac  acqi  dirupac  vinculu  pacis  &vnica!:is:quo  firmo  interChri- 
ftianos  vircs  cius  o:i\nes  inualide  fiunt  ad  nocendu,  mufcipulas 
infidiarum  comminuuntur,&  confil  ia  euerfionis  euancfcunt. 
U    Vnuoi  iftudprxcipue  comendatjfi  coragio  peccadimu^- 

Kkk  j. 


CAP.   Xil.  IH$¥lTVTIONlS     LIB.    tltr. 

,  tifudinem  fnuaferit,  viuida;  difciplinz  feueram  mifcricordiam 

tilh7c"tvim'*»^^^^  neceflariam.  Nsm &  confilia  (mquit)  feparationisinania 
Tnnium  w?^*-  funr.iic perniciofajac facrilega:  quiaimpiaarquefupcrbafiunt: 
me  Adhiue-^daSL  pius  perturbat  infirmos  bonoi  quam  corrigat  animoios  ma- 
eft,<juu  n»n  ta  los.  Ac  quod  aliis  ibi  prgcipit.ipre  quoqj  fidclitcr  fcquutu'^  eft. 
tkmpaucos/ed^r^jji  Aurelio  Epifcopo  Carthsginenfi  fcribens,  conqueritur 
yy^w  w«/f;r«-^j^j.|gpg^  impune  crafTari  in  Africa,  qu^  adeograuiterin  Scri- 
ptccandt  tj^.  ptUHs  damnaLur.luadecqiie  vt  coacto  Epilcoporum  Concaio 
jrio.  remedium  adhibcatur.  Subiungitdeinde,  Nonafpere,  quan- 

Epift.  ^4.     tumexiftimo,  non  duritcrino  modo  imperiofo  iftatolluntur.- 
magis  docendo  quam  iubendo,magis  n»onendo  quam  minan- 
■j   ,.ii    ,a   do.SicenimaffcndumeftcummuItitudinepcccatium.Scueri- 
tas  autem  cxercenda  eu  m  peccata  paucorum.  Ncqj  tamen  m- 
telligitconniuendu  proptereaauttacendum  Ipifcopij,  quod 
feuerius  punircpublica  flagitia  nequcant.quemadmodum  ipfc 
_      -.      .,    pofteaexponit.Sedcorrigedimoduita  vult  teperari,vc  quo- 
t^  Parra!*^'  ad  licet  fanitatem  potius  quam  exitium  corpori  afterat.Atquc 
i  Cor.  5.7*.     ^dco  fic  tandem  concludit.  Quainobrem  &  illud  prseceptuin 
Apoftoli  nuUo  modo  negligcndum  eft,  dc  malis  fegregandis, 
quu  fine  periculo  violanda?  pacis  fieri  p  ceft :  quia  nec  alirer 
Ep  er4.2.     £crivoluit;&iftudquoq,- fcruandumeit,  vt  fuftercntes im i* 
cc  m  ftudeamus  feruare  vnitatcm  Spiritus  in  vinculo  pacis. 
,  ,^14   Reliquj  pars  difciplina?,  quieclauium  poteftaceproprie 

r/7K>7«  diflipli-  rton  continctur.m  eo  cft  vt  p;  o  temporum  neccflitate  plebem 
v€,ietunia,fclh  exhortetur  Puftoresvel  ad  ieiunia  vel  ad  folennes  fupplxatio- 
7HS  n-ffltcatto'  nes,velad  alia  hwmilitacis.poenitentisejac  fide»  exercitia:  quo- 
ncst^Aiiafd   ru ncc tcmpus ncG  modus  necrormaprxfcribiriir  verbo  Dei, 
^k- '»'"'"  ^^'^  ^"  Ecclefia»  mdicio  relinquitur.  Hums  quoquc  partis  ob- 
rt  puitns.       fenjatiojficuti  ell  vtiiisjita  veeri  Ecclefiie  ab  ipfis  vfqi  Apofto- 
Jis  femper  fuit  vfiraca.  Quanqua  ne  ipfi  quide  Apoftol!  primi 
fue! unt  authores,fed  exemplum  fumpr^runtex  Lege&  Pro- 
fid,j,l,^^'jy,iV'^'^t.\s,  Vidcmusenim  illic  quotres  graue  aliquod  incidcbat 
feruufKivrro-  HC v   -!pm,co}mocatam  fuifTc  pkbem,  rupplicationesindidas, 
fucfadtre  xyjnd<clum  ieiu'-  iu.ri.Id  ergo  frquuti  funt  Apoftoli  quod  &  po- 
«   «^«'  pujoDeinouumn6erat,&  v:-lefore  praeuidebanr.  Similiseft 

ratio  dc  aliis  exeroriis  quibus  plebs  ,  vcl  ad  officium  cxcita 
ri.vel  in  offiicio  ac  obcdientii  cortinet  i  p'  teft.  Exepla  paffim 
<       extanrinS^cris  riiftoriis,q«»^non  opuscft  colligcre.  Sic  in  su- 
ma  habendum  :ft:  quotiesde  religionc  inciditcontroucrfia 
'^/•«Pi-rTIiiqua  velSynovIojVelEccIefiafticoiudiciofinireoporret,  quo- 
rtuoimtda,      tics  decligendo  Mtniftro  ?.gitnr,  quoties  dcniq.  traflatur  res 
aliqi'adiff»cil?sac  magnimomenii:  rurfum  quu  app.irent  iu- 
dicia  ira?Domini,vt  funt  peftilentia,&;  beilu,&  fa/r  es.hoc  fan- 
^umefie,&feculis  omnibusralwrarcinftitutu,  vc  Paftoresad 
publicuip  ieiunium  &  cxtraordinaria*  ptecc$  plcbchortentur. 

Siqui- 


!>■     BXTEnif.     MBO.Ai)     S /l  L  V  T  G  I^.  44& 

Siquisteftjmonia  qua?  cx  vcreri  teftamento  adduci  poflunt,  n^ 
rccipiataquali  Chrirtianse  Ecdcfide  mians  conucniant  jcohftic 
Apoftolos  quoque  fic  feciIft.Tamecfi  dc  prectbus  vix  puto  re-  ^^  .^^.j^  \^  ^j^ 
perietuT  aliquis  qui  moueat  qua»ftioncm  Dc  ieiunio  crgo  di-  ^„,^ 
camus  nonijihil;  quia  piurimidum  nonintclliguacc^uid  vtili- 
tatis  habeat.non  adco  ncccftarium  elfe  iudicant :  ali)  etiam  vt 
ihpcruacuum,prorfusrciiciunt:&v(uciusnon  bcne  cognito, 
facihs  eft  in  fupcrftitionem  lapf  us. 

1$    Sanftum  aclcgitimum  iciunium  trcshabet  fines.    Eo  hJuiuurtsfM» 
enim  vtimur,  vel  ad  macerandam  ac  iubigcndamcarne,  nela- 
fciuiat,  vel  vt  ad  precesac  Janftas  mKditationes  melius  iimus 
comparaci.vcivcrefttmonium/atnoftrx  coram  Deb  humiia- 
tjonjs.dum  Toiujisu^  reatum  noftrumcera  ipfo  contitcri.  Pn-  py,-,,,^,  priu/i^ 
mus  finis,non  ica  Ixpc  iocum  habet  m  publico  iciunio  :  quod  to  itmnio  mn-^ 
non  vna  elt  omnibus  corporis  conftitutio,  non  vna  valctudo.  s«  corMtnit, 
priuato  itaque  leiqnio  magis  conuenir.  Sccundus,  vcriufiquc 
communisefitaenim  vniucrfa  Ecclcfia  ciufmodi  praeparatio- 
ne  ad preces  opus  h  ibet,quam  priuatim  fideliumvnufquiiqtie. ^"f^"^"^ <^ 
Tcitiusquoque  fi/niliccr.  Fit  cnimintcrdu  vtbcll© ,  velpefte,  "'^^**'** 
vcicalamitaceahquagentcmvnapcrcutiatDeus.  Inhaccom- 
inuniferula  ream  le  tota  piebsfaciatoporcet,acrcatum  profi- 
tcatur.   Siquem  veropriuatu  feriat  manus  Domini ,  idipfuni 
faciatvelfolus  veicum  fuafamiiiaild  quidempr^ecipucHrum 
eft  in  animi  afFedu.Scd  enim  vbi  animus  afficiturvtdebet,fieri 
vix^jotcft  quinerumpac  in  £xternateftificationcm:idque  tum 
inaxjme/i  in  communcm  atdificationcm  cedit,rt omnes  fi- 
niui  peccacum  fuum  pal^m  conficendo,  iaudem  iuftitixDeo 
reddafiit,&  fe  mutuo  finguli  cxempio  fuo  cohorcentur. 

16  Vndc  ieiunium.vt  eft  fignura  humiliationiSjfrcquentio-  Vuhlieum ieiu^ 
rcm  vfum  habetin  publico.quam  inter  homines  priuatos:  vt- ''»«"» "*^  «''«3 
cunquejfitcoramuncvtdidundcft.Quodcroo  ad  difciplinam,  '''f  c»mnciifi 
dequanunctra«imus,pcrtmct.*quotiesde  rc  auqua  ^^Z^^  Pallorts  quo^ 
Deo  fupplicandum  eft,  ieiunium  vna  cu  orationc  indicere  ex-  titf  d$  rt  ali- 
pediret.Sic  quum  Pauio  &  Barnab^  manus  imponiint  Antio-  cjh*  mainx 
cheni,quo  eorum  miniftcriuifl,quod  tanti  monieoticrac,  me-  1>eofuppltcan' 
liusDeo  commendentjontioBi  ieiunium  coniungunr.  Sic  "'?' '^^'  ^ 
amboipfi  poftea  quum  miniftros  prxficerent  Eccitfiis  ,foIiti  xb\demilxL 
funtorarecumieiunio.Ingcnerehocieiunijnon  aliudfpcfta-  ^ 

rut  nifi  vt  rcdderecur  aIacriores&  magis  cxpediti  ad  prccadu. 
Hoc  ccvte  e.xperimur,ventre  plcno  mente  ;\6  ita  effe  m  Peum 
creftam,vt&ferioardetiqueaffeftuferriin  prccatione,&in 
«aperfeuerarepof/it.  Sicinteliigendueftquod  refercLucasdc 
-  Anna.eam  fcruiTe  Domino  iciunijis&  obfccrationibus,  Nc-  Lttc.*.}/» 
que  enim cultum  Dci  teponit  in  ieiunioif-d  fignificat  fandam 
aiuhercm  fc  hoc  mosloexcrcmfre  ad  precanJi  affiduitatemp 

Kkk    ij.    - 


e   hP.   Xti.  1MST1TVTIONISI.IB.     IIII. 

Nehem.1.4.  Talcfuit  iciuniUmNehei&jia* ,  quum  intcntiore  ftudio  Deum 
pro  libcratiose  populi  fui  precarctur.  Hmc  ob  c-iufam  dicic 
j.Cor.7  5.      PauiusHdeles  redefacerc  /iadcempusabftincaBtathorocon- 
iugali.vt  liberiusvacencoracioni  &  ietunio:vbi  ieiunium  pra?- 
cationi  viceadminiculiconiunges,  nuIiiuBper  fcoiomenti  cl- 
fe  admonet,nifi  ijuacenus  refertur  in  hujc  finem.Deinde  (]»;um 
Ibiaem  j.       prxc:piac  eo  loco  coniugibus ,  vc  alij  alas  mutuam  benfiuoleii- 
tiam  reddanc,  clacum  eft  non  de  quoridianis  prccibus  eum  lo- 
qui,  ied  qu^enttentionem  m.igis  feriam  exigunt. 
rttm ,  ffHoties     *7  Rurfum  (i  graiTiri  incipit  vel  peiblentia  ,  vel  famcs  3  vr I 
publica  \xlisin*  beliuni,  aut  (i  'jua  clades  imminere  aiias  regioni  ac  populo  vi- 
c.^lamitfiysirafieiur.  Paftorum  tunc  quoque  offtcium  elt  hortari  adieiunfuin 
fariinaptt.      Ecciefiam,quo  fupphcitcr  iram  Domini  deprccetur.  Secnira 
lid  virioncin  appvari,  &  quodammodu  armari  denunciar,  vbi 
pericuJum  apparf  re  facic.  Qualicer  igitur  promifla  barba.mi- 
pexo  capi!io,pulIa  vefte,rupp]icitcrle  olim  demittererei  loie 
banc  ad  couciliandara  iudicis  mifeticordiam:  ita  nos  quum  rei 
agimur  coram  Va  tribunali,  eius  reueritacem  miferabili  habi- 
tu  deprecar  ,toi  eiujs glorisc  intcreft  ac  publicic a?dificacionis, 
tum  nob«  qno^jue  ipfis  vcile eft  ac  fahitare.   Atquc  id  quidem 
Exerrjpla    ^ub  v^atum  fuiflc  in  populo  IfraeJirico^ex  verbis  loelis  colligeic 
Leg§.  promptum  eft.nani  quum  iubet  cani  tuba,  conuocari  co£-tu'n, 

locl.i.  15.  indici  iciuniumj&  ea  qux  fequutur,  loquitur  vt  de rcbus  com- 
muni  confuetudine  rccepcis.Paulo  ante  dixerat.de  flagitiis  po- 
pu!i  conftitutam  etTequ.eftione,aciam  imminereiudicij  diem 
nuntiauerat,  redrque  ciraucratad  diccndam  caulam.  deindc 
vocifcratur ,  vt  propercnt  ad  faccum  &  cinerem  ,  ad  fiecum  & 
ieiunium.hoccft.vccjternis  quoqiteftificationibus  fecoram 
Domino  proftcfnanf.  Cinis  quidem&faccus  illis  fortccem- 
poribus  magis  conueniebant:  [i:6.  conuccatio  &  fletu$,&  ieiu- 
nium  ,  &  quu^  funt  his  fimilia  ,  non  dubium  qum  <d  noftr^m 
quoque  a^tatem  (imiliter  pcrtineant,quoriesitarcrum  noftra- 
rum  coditiopoftulat.  Nam  quum  fan^um  (it  excrcitium  cum 
ad  humiliandos  homines  ,  tum  ad  humiliracem  confitendam: 
I  Sa??7.y.6.  (r  cur  co  minus  vtamur  quam  vcreres  in  flmili  ncccflicate.?  Legi* 
^'■'^■^  inusieiunaflein  flgnum  moefticiie  non  modo  Ifracliticam  Ec- 

lona^:?'  *  cleflamjvcrbo  Dciformatam  acc6ftitucam,fed  Nmiuicasquo- 
qucqui  nihil  dpftrinse  prster  vnicamIona»prsedicationem  ha 
bcbant.  Quid  caufar  eft  igicur  cur  non  idem  agamus?  At  extcr- 
m  eft  ceremonia,  quxfinem  in  Chrifto  vnacupialiisaccepic. 
Imo  hodi€que  optimum  fidclibus  adminiculum  eft(vt  fcmpec 
fuic)  &  vtilis  adm©nitio,  ad  feipCos  excitandos ,  ne  fua  nimia 
lccuritaee  &  focordia  Deum  magis  ac  magis  prouocent ,  di»m 
w     I  eiusflagcllis  caftigatur.Proinde  Chriftus,quu  ApoftoI®sfuo$ 

LV.5J4.      cxcufat^quod  no  i«iuftcnc,non  dicxt  abrogatumcfle  ieiunium: 


DE      EXTErK.    MBD.  AB      SALVTEm.  443 

fcd  calamitofis  temporibus  ipfum  deftinu,  &  coniungit  cu  Ju- 
du:  Veniet,inquit,tempus,quumaufercturabillis  fponfus. 

18    Ne  quisautem  error  (it  in  nomine  :  definiamus  quid  (it  lei^iuft  in  tri 
ieiunium.  «on  enim  fimpliciter  continentiam  ac  parfimoniam  ^'"  praapuif. 
m  vida  hic  intelli^imus,  fcd  quidd*m  aliud.     Piorum  qui-  '"?"  *''^'/""',''.' 
dem  vita  frugalirace  &  lobrtetate  temperara  elle  dcbct  ,  vt  tate.^parfi- 
qujndjm  ieiunij  fpecicm,  quoad  fieri  poteft,  tot«  fuo  decurfu  monia, 
pL:c  fe  fcf ac.  Sed  eli prastcrea ieiunium  aliud  temporaIe,quum 
al!c|.ud  ex  confucta  vmedi  radonc  retrahimus  :  vel  ad  diem  v- 
nu,  vcl  ad  certum  teinpus,  8t  nobis  continentiam  indicimus  in 
viTta  ofdinaiia  illa  arftiorc  ac  fcueriorcm.Hoc  in  tribu?  fitum 
e<!,  in  femporejin  ciborum  qu.ilirate,  &  p.irfimonia.Tepus  di- 
co,vt  ieiuni  defungamur  iis  aftionibus  quarum  caufa  inftitui" 
rur  ieiuniam.QucmadiModum,  exenif  li  caufa.^  ob  folennem 
precationcm  quis  ieiuner.vt  eo  impranfus  acccdac.Qualitas  m 
eo  ficaeft  vtabfintorrne^lautiti^,  acplebeiis  vilioribiifq.  ci- 
bis  concentijpalatum  delicatis  nonirritemus.  Quantitatis  ra- 
rio  ia  hoc  cft,  vt  parcius  ae  Icuius  folito  vefcamur :  tancum  ad 
neceffisatem,  non  etiam  ad  voluptatem. 

(9  At  vero  femper  in  primis  cauendum  ne  quid  obrepat  fu-  ^e  qt'M  veA 
perftitionis,  qucmodrnodum  antehac  magno  Ecclcfi^  malo  ^cf-^^^rjiitionif^b 
cid:t.     \A\x\xo  enim  farius  fuerit  niillum  prorfusefrc  ieiunio-  ''^/''*f ^'"'f  y«»w 
rumvlum  quamdilsgenter  obieruari,  &mterim  corruptuef- 
fe  Falfisperniciofi^quc  opinionibus ;  ad  quas  mundus  fubinde  t.Sdtui^daejf^ 
de!abitur,nifi  fumma  lideac  prudentia  obuiam  eant  P.iftores.  corda^ti» ve/fi. 
Primum  el^  vc  femper  vrgeat  quod  dncet  locl,  fcindenda  efi^e  '^'^^"f^- 
cordjjnon  veftimenra:  lioc  eft  ,  ad-.iioncant  plr;bem,  non  ma-  ^•^I'*'*3' 
gni  per  fe  a?ftimari  aDeo  seiujMum  nifi  a^fit  interior  cordis  af- 
fedliSjvera  peccati  &  fuiipfius  difpiicentia,vcra  humiliatio^ve- 
riifquc  doilor  ex  nmore  Dei.  Imo  leiunium  non  aliam  ob  cau- 
fam  vtile  efTe  nifi  quod  iftis  accedit  velut  infcrius  adminiculu. 
Nihiienimmagis  exccratur  Deus  quam  dumhomines  figna 
&  externam  fpeciem  pro  cordis  innoccntia  obiicievido,  fucum 
fibi  facereconantur.  Itaquc  in  h.^nc  hypocrifin  feueriflime  in-  .  ^    j.  . 
uehitur  Iefa{a£,quod  ludaei  facisfadum  DCo  pucarent  vbi  leiu-    ^'^'^  '^^ 
iiauerant  duntaxat,  vtcunqueimpictJtem  &impuras  cogira- 
tiones  in  animo  fouerent.    Nunquid  t:\le  eft  (inquir)  ieiunium 
quod  Dominus  elegit  ?  &  quz  fequuntur.     Non  igitur  iuutilis 
modo  ac  fuperuacua  farigatio  eft  hypocritarum  ieiuniumafed 
maximaabominatio.  Alterum  nialumhuic  affinefummopere  t.Cauedumitt 
cauendum  eft,  nepro  opere  meritorioautfpecie  diuini  cultus  proopei-emefi^ 
ccnfeatur.  Nam  quum  Cn  rfes  per  fe  media,  ntc  quicquam  ha-  tarto.autfpitic 
beat  mometi  nifi  propter eos  fine?;  in  quos  refpicerc  debet,per-  ^^"'p*'^^"*' 
niciofifHmafupcrftitio  eft  ,confundere  cum  operibus  aDeo  "''^^^^'*^'' 
maiadacis,&  pcr  fe  necefljiriisaon  alio  refpeftu.Tale  fuit  olmi 

Kfck   iij 


cAi».  xii*  iJNsTiTVTioNis    LiB.  iirr. 

Lib  2.De  mo  (Jenrium  Manichaforum :  quos  dum  refcllic  Auguftinus,  facis 

ribus  M.mie.  claredocec.ieiunium  non  nifi  ab  iis  quos  dixi finibus  «ftiman- 

c.ij.&I.  .?«.  dum,nec  Dco  aliccr  probari  ni/icb  refcracur.Terciuserror  n6 

t  aideoquideimpius.pcriculolus  camenrcanquam  vnumexprx- 

cipuis  officiis  morofius  ac  rigidiuscxigcre,ac  immodicis  eaco> 

niiis  fic  excollcrcvchominesrealiquidcxiiniu  feciirc  puccnc 

v//?  "  •     9*J'^^ieiunaucrinc.Quain  parcenoincocuexcufare  audeo  ve- 

f/,    ^*^^^"^^  tefes  quin  &  fuperfticionis  qi;a?dam  fcmina  iecerinCj&occafio- 

dice  extoUtre.  ne  prxbuennt  cyranmdi  qux  poftea  exorra  eft.Occurrunc  qut 

dtm  interdu  fanae  ac  prudences  de  ieiunio  fenteciae,fed  poftea 

occurrutitfubindeimmodicaeiciunij  laudcs,qu3c  ipfum  incci: 

pr^cipuasvirciitcsexcollunc 

G^od <juumfne     zo    lccuncpafiim  inualuerac  faperfticiofa  quadragefimas 

nt  fa£fum  "»- obfcruano:  quia  &  vnlguscximium  aljquod  obfcquium  Deo 

"'uatl7e]tla  ^e  i"  ^^  pf^^^i^e  ex!ftiniabar,&  Paftorcs  cam  commendabane 

luoOrfrultieex  P^*^  'anfta  Chrifti  nticationc:  quum  planumfit  non  idco  ieiu- 

h^k!,'(^*>kU.      naiTe  Chriftum  vc  aliis  cxe  nplum  pr^efcribercc,  /ed  vc  Euage- 

Watch.^a.     lij  prsedicacionem  fic  jufp:c5ndo,non  humanam  doftrina  ef- 

fe,  fcdecsIoprofe(!:tam  reipfa  comprobarec.   Ac  mirumeft 

ca  craffam  hallucin  ■cionem  hominibis  acuti  iM^iQi]  obrcpcre 

Slaa  ohferuatio  poeuilTe^quaECoc ac  cam  cbrisrarionibusrefclhcur.  Noncniirr 

fnperjitttafutrt  faepius  iciuuac  Chriftiis(quod  fiejri  oporcet  d  anniuerfari;  ieiu- 

bf.s  raetonibus  ^jj  jegcm  ccaderc  veilecjfed  femel  cantum,  quum  fe  ad  Euan- 

rcfutiur,        gelljpromulgationeiT)  accingic.   Nec  ieiunac  humano  more> 

vcparcrac  fi  homines  adimicacioneprouocarc  vellec  ;fed  ma- 

gisexemplum  dcfignac  quo  in  fuipotius  admiracioneomnes 

,  rapiac  qoamadaemulandi  ftudiuraexci  ec.  Peniquenonalia 

&^j4  2 8*  '      ^'^  iftiusieiunij  racio  qua  cius  quo  dcfunftus  cracMofes,quum 

Legem  e  manu  Domini  accipercc.    Namquum  illud  in  Mo- 

fe  cditum  cfTec  mirsculum  ad  ftabilendAmLegis  auchoricacem, 

non  dcbuic  in  Chrifto  pra»termirci:  nc  Legi  Euangclium  ccde- 

'  rc  viderctur.   Atqui  ab  c«  cempore  neinini  vnquam  venic  in 

rnentem,  prserexcu  imicarionis  Mofis  ,  calem  ieiunij  formam 

in  populolfraelicico  erigere.  Nec  vlluscx  fanftls  Prophctis 

ac  Patribns  id  fequurus  eft,  quum  camcn  ad  omncs  pias  txerci- 

a.I^eg.19.8,    rationes  facis  aninii  ac  zeli  habcrent.    Nam  quod  dc  Elia  ha- 

becur^um  finccibo  &  potu  quadraginca  diescranfegiirc,  non 

ah'6  percinebat  quam  vc  populus  agnofcercc  cum  excicacum  ef- 

fcLegis  vindicem,  aquavulgo  prope  totus  defciuerat.    Fuie 

igicur  mera  H^KtltixU  &  fupcrfticionis  plena,qu6d  cirulo  ac  co- 

f^fitata  ^««^«  ioreimitationisChrifti,ieiunium  omabanc.     Quanquamin 

'fedd  Hetrara^  modo  iciunijmira  cunc  crac  diuer/itas ,  vtrefert  Caf/iodorus 

tiont»         '*'exS0crace,hiftoriaEfuoIibro  nono".    Romani  enim(inquit) 

/.     ..  nonnificreshabebantfcpcimanas:fcdiIlisc6tinuum  crat  ieiu- 

niuhi,excepto  die  Dominico  &  Sabbaco.  Illyrici  &  Gtxci  fex: 

ilij 


D£     ■itbrN.    MED.     AD    SAl.yT£M.        444 

alij  feptemifed  ieiunium  per  interualla.Ncc  minus  in  ciborum 
dilcrimine  diffidebant.alij  nonnifipane  &aqua  vefcebaatur, 
alij  addebant  olera:  a  pifcibus  alij  &  volatilibus  non  abhorre-     ^ 
bat:  abj  nullQ  habebant  in  cibis  difcrimen.  Huius  etia  difFeiie- 
n^  merninit  Auguftinus,poftcriorc  epiftola  adlanuarium. 

21  Scquuta  funt  deindcdeteriori  temp.  ra,  &  zd  prajpofte-  PoEealMx 
rurn  vulgi  ftiidiumacceflit  Epifcoporu  j  mmiafcitia&  rudt-  juntU^es  de 
tas.  tumlibido  dominandi&tyran.^-cusrii^or    Lataefunt  im-  cibamm  delt- 
^ix  lcge$,qu3e  cofcientias  exitijlibus  vmculis  ftringunr.  Inter-  ^i^-  cryarij 
di£^us  carniumefusquadhommem  contaminaref.  AdditJe  fa-  ^^"/"* "''■'/'/''■ 
crileg^  opinionesali^iuperalfasjdonec  m  profundumt.mnm^^  Bifnt^mi 
crrorum  vcntum  eft.Ac  nequid  prauitaris  omitteretur,ineptif-/ic«/o. 
/imo  ^bftme  rtise  pr^ttexru  cu  n  Deo  ludere  coeperunt.Nam  in 
exquific^nim  squibufque  deliciislaus  ieiunij  quajritur.  nulla» 
tunc  laurit^  iufficiLinc.nunquam  maior  ciborum  vel  copiajvel 
varieta  ,vel  fjauitas.  In  taliac  tam  fplendido  apparatu  purant 
fe  rite  feruire  Deo.  Tacco  qnod  nunquam  foedius  fc  ingurgi- 
tant  qui  volunt  haberi  nndifjfinvi.  In  fumma,hisfummu&  eft 
Dei  cultus,  acarnibusabftinerc&illis  exceptisaffiluere  omni 
ger  ere  lautitiaru.Kurfuin  h^ec  vkima  cft  m)pictas,&  vix  mor- 
te  cxpiabilis  /iquisminimii  laridi  aut  rancidaecarnis  cumpa- 
ne  cibario  guftaueric.  Narrat  Hieronymus.ia  fuo  feculo  quof  -Ad  Nepoti*» 
dam  cxtiriffe.qui  ralib  js  ineptiis  cum  Dco  ludcrenr:  qui.ne  ©.  """™* 
leo  refcerentur^cibosdeiicacifinnos  vndiqucaJuehifihi  cura- 
bant :  imo  v:  natutse  vim  »nferrcnt,ab  aquae  potu  abftinebaat: 
itd  fuaues  preciofa''queforbiriuncijlasfieri  fibicuiabant ;  quas 
non  ex  calice  hauriebar.r.fed  concha.Quc)d  vitium  tunc  m  pau 
ciserachodievuigareeftinter  omne^dmices:  vc  lcilicetnoa- 
lio  finc  ie!unenr,nif!  vt  lautius  nitidiiifquc  cpuJetur  Scd  nolo  ConcMo^nui^ 
mulrum  verborum  profmdere  i«%  re  non  ad  •  dubia.Hoc  can-  lam  effe  oram 
tum  d:co,cum  in  ieisiniis  tum  in  omnibus  aliis  difciplinse  par-  mmisd'-f!tpu» 
tibus  adeo  nihil  redi,  nihil  finceriinihii bcnc  compofiti  ac  or-  "*  ^'ciefiaf.ks 
dinati  habere  Papifta$,vt  fupcrbicndi  occafionem  vllam  ht-'''^'"**'*^^' 
beant.quafi  aliquid  reliquum  fic  apud  eos  hude  djgnum.  ^**^"* 

II  Sequitur  altera  pars  difciplinae.qua?  ad  clerum  peculiari-  ^ltera pars di 
ter  periinet,E  a  Canonibuscontinetur,  quos  fibi  vcrcres  Epi-  fcipiin,e  Ecdt- 
fcopi  fuoque  ordini  impofucrut.  Quales  funtjNequis  clericus  '■^^'ca,c[erum 
venationi,ncquisaIe3e,nequis  camcfTacionibus  vacacet:  nequis  '''^^'"'"^» 
exerceret  foenus  autmcrcaturammcquislafciuis  falrationtbus 
interefTet.-aijiqseius  gencris.  Adiicicbantur&  paen«,quibusi- 
plaCanonumauthoritas  ianciebaturincquiseosimpune  vio- 
larer  In  huic  fine  vnicuiqs  Epifcopo  committcbatar  clcri  fui  ^lts,<juiiwS 
gttbernacio,vt  fccundiim  Canones,fuosclcricosrcgeret,  ac  in^^'  f'^'"^  •^ 
officio  rctineret.  Tn  hunc  finem inftitutx  erant  annuas  infpe-  ^*"*fi*'^^^' 
ftionesacSynodij  vtli  quis  forct  m  officio  negIigcntior>ad-  " 

Kkk   riij 


CAP.3{,li.  IbJSTlTVffloNIS     LIB,    uir. 

moneiWiir-"fi  quis  peccafletjpro  modo  deli^i  in  efi  anfnuduc^ 

teretur.Ipfiquoque  Epi^copi  quotannis  fuashabebantprouin- 

ciales  Syaodos,antiquicus  eciam  binas,  a  quibus  iudicabantur 

(iquidprxterofficiumadaiiferant.  Nam  fiquis  Epifcopus  du- 

rioreracaut  violentioi  mfuum  clerum.illucerat  prouocacio, 

ctiamfi  vnus  cantum  conquercbatur.  Animaduerfio  fcueriffi- 

maerit,vt  deponereturabofiicioqui  peccauerat,  ac  commu- 

nione  ad  rcmpus  priuarecur.    Quia  auceni  erac  ilit-  pcrpetuus 

ordojSynodunidimirccrerjunquimfolebanc  quin  locum  ac 

tcn^pu*. proximac  indiccrenc.Narn  vniuerfale cogere  Concdiii 

foliuscraclmpcra<:oris,quemadmodum  ceflantur  omnes  ve- 

tuftas  indidioncs,  Qrfandiu  vigebat  hxc  feueriras  jnon  phis 

yerbocxsgebancclerici  ap'cbequamexempIo  &  opere  prjE- 

ftarenc.  Q^m  mulcorigidioreserant  in  feipfosq.:am  in  vul- 

gus.Et  /aneitadecetvthumaniore&  laxiorc  (^vt  ira  loquar) 

difciplna  plebsregacur:  clericiinter  fe  acrioresexerceac  cen- 

^uhft  mif*ri  furasjminiirqj  longe  fibi  quam  ahis  indulgeanc.Iftudtocum  vt 

;  '''^''^^'^'"''obfoleueritnihil  opuscftrefcrre^quunihilhodie  fingi  quc.it 

^'  '  hocordine  magiseftrasne  ac  diflbiucum:  aceo  licencia*  pro- 

rupicvctotusorbis  vocifererur.  Nc  apud  ipfos  videatur  pror- 

fus  fepulta  eff^e  omnis  3nriquitas,vmbris,faceorj  quibufda  de- 

cipiuntfimplicium  oculos,  fcd  qu^ad  vetuftos  mores  nihilo 

pEopius acceduht quam  fimise «mulitio  ad  id  quod  ratione & 

j^ib.  g.pjed.  confiliofaciunthomines.  Memorabiiis  eft  apud  Xenophonte 

Cyii.  locus,  vbidocetjqutl  rurpicer  degeneraifentPerfse  a  maiorum 

inftituris,&  ab  auftero  viuendigcncre  ad  moIUtiem&  dclicias 

,     ^   proiapfieffentj  vct.ime  dedecus  hoc  ceeerent.pnrcox  ricusfe- 

piffuadtnodii   ""^*^  lcrualk.Nam  quum  c.yri  temporeeouiqi  vigeret  iobne- 

itmitnnns.      £3s  &  cemperantia  vt  emungi  opus  non  efTetjatqi  eriam  probri 

loco  duceretur;  apad  polVL'r®s  durtuic  religio  nequis  mttcuiTi 

enaribusttahcret,  rorbercvero  &  inrus  alere  ad  putrcdinem 

vfq;  fcetidos  humorcs  quos  ex  ingluuie  contraxerant,  permif- 

fum.  Itaex  vcterc  pr^cepto  vrce os  adferre  ad  mcnfam  nefas: 

merumingurgitare,vcebrios  auferri  neceiTe  forf.c,tolerabiIe. 

S«mel  comederc  prjefcrjptu  :  hoc  non  abrogaucrant  boni  iftl 

facceirores,fcdvtameridievfque  admcdiam  nodccontinua- 

rent  ifuas  crapulas.  Conficere  diurnfi  iter  ieiunos ,  «juJa  lex  iu- 

bebattperpetui  apud  eos  moris  fuit:  Ct^.  laffitudinis  vitads  cau 

f3',itc^r  ad  duashorascontrahercjliberam  &  vfitatum  cx  con- 

fuetudinefuit.Quoties  degeneresfuasregulas  obtcndent  Pa- 

pifta?,  vtfc  oftcndant  affines  ciTe  fanftis  Patribus;  ridiculi  eo- 

rum  imitacionem  hoc  exe:nplum  fitis  coarguee ,  vt  nullus  pi- 

^or  magis  ad  viuum  poifit  exprimerc. 

Loeiuie  CKetr  '  ^"^    ^"^  ^"  replufqujim  tigidi  funt  &inexorabiIcs,iie  «oniu- 

dotum  c*l6a-  gimti  Saccrdotibus  pcrmittant.Q^anta  apud  cos  fcortadi  graf- 


DE     BXTIRN.    MED.   AD     SALVTBM.  44^ 

fecur  impunifas dicere nil  artiner.  ic  foetido  Tuo  foelibatu  freti  tuyin^uodtfci- 

occalluerunc  ad  omnia  flagitia.  hxc  tamen  pf  ohibitio  clarc  o-  flintt  EceUfia-^ 

ftendit  quampeftifera;  (inc^omncs  rraditiones-.vtpotequx  j^^  ftit^-vmomne 

/oJitm  oibauit  Ecclefia  r>robis  &  idoneis  Pa(loribus,red  !io"f- j^/^"'^^'^^**'*' 

dam  inuexit  fcelerumcolluuiem  ,  mBltifquc  animas  in  gurgi-    '  "^'^" 

temderperationisproieor.  Certequod  facerdotibus  inrerdi- /(<>y„r^;,o  im- 

dum  fuic  coniugiu  n,id  fi<fi:uni  ciUmpia  tyrannide,nof»  modio ptxhuauiyra" 

con(raveibumbei,rcdcr'arT)contraomnemjequicate  n.  Pri- '"^«  **  Stn- 

miim  vctarequod  Dominus  Iibcrumreliquiflet,  nulla  rariojje/'^'!'^''-     , 
I        •     t       .■      •    T^        ,  •     T^  -rt-         '      /~     I.  iim.j.  *• 

liomtn;b:js!jcuir.  Dcint.cnominatim  Deum.caunleverDo  luo  y^^^  ^  ^ 

ne  hxc  Iiberras infringererur ..  clarius  eft  quam  vt  longa  denio- 

Itrationcvtinecefre  fTt.Oniitto  quod  P^ulu'^  pluribuslocis  E- 

pifcopum  vu!t  elfe  vnius  v;:oris  v.ru.ledquidpotuitvehcmen-    _ 

riusdiciquim  vbiexSpiiicu  fan«fto  dcnUntiat,fore  nouiffimis  ^■^^^■^^- 

tcmpor  busjiomines  impiosqui  coniugiu  prohibeanrceofquc 

non  modo  impollores  nucupatjfed  dsemones?  Hcc  igirur  vati- 

cipiumjioc  facrum  oracuKim  efl:  Spiritusfanfti  qaoBcclcfiam 

abinitio  jT^iimnireaduerfus  pcricula  vol^ir,  Doftrin-im  dx- 

nioniorumeffe  coniugij  prohibitione.Veruin  belLe  fc  elapfos  £^.^(*„'5„^<P4- 

efle  pucint  quuin  hancfenccntian-.  detorc}ijer  ad  Moijcanum,  p.,fi^ca,rdlo(ii 

Tan.inos,Hncra:itas-,ali6rque  vereres  hsret!cos.IUi(inquiunr_)  ^pejicli  dzUi- 

foli  matrimoniuir.  damnarunt :  nos  rainime  danamus  ,  led  Ec-  '««• 

clefiafticum  ordinefn  ranrum  ab  eo  arcemus,cui  puramus  non 

im^.  conuenirc.Q^afi  veroeciam/iin  illis  fuperioribiis  cople- 

tum  lit  primo  loco  hoc  variciniutn,  non  in  iftc^  eciam  cc^mpe- 

tar:2ut  quafi  aLiditu  digna  fic  puerilis  ift;i  argutiola,q  fod  pro- 

Jiibere  feneganc.quia  non  omnibus  prohibent.Perinde  enim 

eft  ac/i  tyrannus  iniquim  non  effe  Icgem  contend«f,cuius  ini- 

quitate  nars  duntax:jc  cinicaris  premacur. 

14    Obiiciunr,aIiquanoradifFerreoportercaplebe  Sacer-  \  sArgttmcn^i* 

dote.  Qualinon  prouiderir  hoc  quoqi  Dominus  quibus  orna-  T^piji.preS^ 

mentiscxceiIeredeberentS,tcerdotes.Ita  Apoftolum  pertur-*^^'''*''''*'^^»'*" 

bati  ordinis  cofu.aqj  decorisEccIefiafticiin/imuIancqui  qaum  ^^^ 

abfolutam bor^i  Epifcopi  idea delincaret,  inter  reliquas dotes  J-  .1,"'' 

quasin  eo  requireliat,aulusiitconiugiu  ponere.bcio  qualiter 

hoc  interpretentur, nen.pe  eligendum  non  cfte  quifecundam 

habuerit  vxorem.  Atque  hancinterpretationem  non  eftc  no-  T^ff>eH/toi. 

uam  concedo:  fed  falfam  efte  ex  ipfo  contextu  palam  eft:  quia 

ftatim  prxfcribic  quales  EpifcoporuHi&  Diaconorum  vxores 

efle  oporteat.    PaulusintcrEpifcopi  virtutesnumcrat  c«niu-syricius   ad 

gium:  ifti  intolerabile  vitiumin  ordine  Ecclefiaftico  efle  do-  Epifcopos^ 

cent.  Et,  G  Dco  placet,  hac  gcncrali  vituperatione  no  cotenti,  Hifpaniarii. 

immunditiem  &pollutionecarnisin  fuis  Canonibus  vocant. 

Cogitet  quifquc  apud  fccx  qua  officina  haeo  prodterint.Chri-  Refpon/io^. 

ftus  eo  honoic  dignatur  coniugifi  vt  imaginem  eflc  velit  facr?  i 


^A'.X»I-  INsTlT  VTIONIS     IIB.IIM. 

fua? cum  Eccle/ia  coniundionis. Quid  fplendjdius dtci pof era' 
adcommendandamconmgii  dignitatem.^Qut  «gicurfroteim- 
mundum  vel  pollutum  vocabicuf,in  quo  fimiiitado  fpiritualis 
Chriftigrati«clucet> 
l.>Jrgmmii.     x^  lam  vero  quum  ifa  clare  cum  verbo  Dei  pugnct  corum 
prohibitio^inueniunc  tamcn  in  Scripturis  t|uo  eam  defendanr. 
SacerdocesLcuiticos,quocies  ad  eos  miniftrandi  viccs  redibar, 
oporcuitab  vxorib.recubare,quo  puri  &  ir.-rnaculafi  facra  cra- 
darent.  Noftra  crgo  facMjquii  &  mtilto  nobiliora  linc  &  quo- 
Ke^«n/i0,        tidiana,a  coniugatis  traftari  valde fueric  indecoru.  Qitafi  veio 
cademficeuangeliciminifterij  perfona.qu^fuitfacerdotijLe- 
uitici.  IlIienimranqaaiiist»T7TO7rorChfiftum  reprsBfencabar.qui 
rtiediatorDei&hominum,3b(olu!:ir/ima  (uapuricace  reconci- 
iiaturtJsPatrenobiserac.Qaumveroomntex  pirce  exh  bere 
peccacorescypum  finai^acis  eiusnonpofflmc,  quibufdamca- 
men  lincamcntis  vcadumbrarenc,iu  fi  func  vJDrj  hamanu  m-)- 
rem  fepurificarcdjm  ad  Sanduariu  accedcrenc:  quia  cu^efci 
licceproprie  Chriftam  figur.i.banr,quod  veluti  pacificacores.ad 
reconciliandum  Deo  populum  a^^parebant  ad  tabernacaluiTi, 
carieftis  cribunalis  fimuIachru.Hanc  perfontm  quia  hodie  non 
fuftinencEcclcfiiftici  Paftores,fruftra  cum  illis  comparancur. 
Hebr.i}.4.     QuarcApoftolus  cicra  excepcionem /ecure  pr  muatiat,  hono- 
rabile  efle  inter  omnes  coniugiuin^fcortatores  imem  &  adui- 
teros  manerc  Dei  iudicium.  Ecipfi  Apoftoli  f-Jo  exempla  co- 
probaruncnulliusquamlibecexcellencis  fundiorris  fanftitace 
ifidignum  efle  coniugium.  Nameosnon  tantum  vxorcs  rcti- 
j.Cojr.  9.  5.     nuifle,fed  fecum  etiam  circunduxiffereftis  eft  Paulus. 

.  „      id  Dcinde  mirafuitimpudetia,qm>ddecoruiftudcafticacis 

T{trbo„rto,,4p«  P^®  ncceltarja  re  vendicarunt,!»  lumma  veLCris  Eccleua*  igno- 

^ohmmautho-  min'am.qua*quum abundarJr  cximia  Deicruditioncplus  ta- 

titate^^veti  mcn  fanftimonia  cxcclluit.  Namfi  Apoftolosnihii  morantur 

ru  Ecciefts  te-  ^y^  folcnt  cos  inccrd  im  ftrenue  concemnere)quid,  amabo,fa- 

jttmemofirma-  cientomnibus  vetuftis  P.tcribus,quos  certum  eft  no  modo  c5- 

iugiumin  Epifcoporumordme  rolerafte ,  fed  etia  approbaflfe? 

Alcbant  fcilicet  fadam  facrorum  profanationem ,  quando  ita 

non  ritc  apud  eos  Domini  myfteria  colebantur.Agitatum  qui- 

dcm  fuit  in  Nicena  Sy  nodo  de  indiccndo  co&Iibatu :  vc  nunqua 

dcfMntfuperftitiofuii.qui  femper  nouum  aliquid  cominifcun- 

liifk.  tnpar.  tur,vndeadmirationemfibiconciIient.  Sed  quidconftitutum 

lib.i.cap.14,  fijit>nempc  in  fententiam  Paphnutij  difceftum  eft,qui  pronun- 

tiauit  f aftitatem  efle  cum  propria  vxore  concubitu  m.   Manlic 

crgo  interipfos  facrumconiugium:  ncque  aut  ipfis  dcdecori 

cef/it,auc  maculam  vllam  afpcrgcre  minittcrio  crcditum  eft.^ 

'^rgHmetum  a     2.7  Scquuta  font  dcindc  tepora,quib.inuaIuitiiimis  fuperfti^ 

vttg,n,t*tiifH'  jJq/^2  c«libams  admiratio.hinc  illa  fubinxle  &fine  modo  dccS- 

tata 


OE      ftXTER.      M  B  D.     AD     S  A  L  V  T  E  M.  44< 

tatavirginitatisencomia:vc  vix  vlla  aliavirruscucacr.nferedap^'*^;^^»"!''"» 
vulgo  crederetur.  Ec  quanquam  non  damnabarur   impurJtatj*""*'"^''*"'"" 
coniugium,fictamen  excenu.ibatur  ems  dignicas,  &ran^icas^^^ 
obfcuiabaturjvc  non  videreturfacis  forci  ammoad  perfetvio- 
nem  ad^jpirarcquinonab  ipfo/ibi  tcmperarec.Hmc  iUiCano- 
pesquii^usprimo  veticuni  eft  ne  matrimonium  conrraherenc 
qui  perueniflenc  ad  (arcr^onj  gradu.T.rdeindenoneuniordi- 
neni  aliumcrentur  nifi  ca-Iil.es,  auc  qui  thoro  coniugali  vna 
cum  vxoribus  renunciarcnf.Harc  quia  videbantur  reuerentiam 
facerdocio  concjltare,  magno  plaufu  eciam  anciqiucusrecepta 
eirefateor.  Sf.dfi  mihiannquitaccm  obiiciancaducrrarij,pri-  ^tl^onfio^" 
mumrerpondeo  >  hanc  libertacem  &' fub  Apoilolis&aliquot 
poftea  feculis  excitiHcwt  coniuges  eflecEpifcopi.  hac,  fine  dif- 
ficuIcare.vr/sefTe  ipfos  Apoft^.Ios,&  alios  primarieauthorira- 
cisPaftores,qui  in  eorum  locum  fucceflerunt.IUius  anciquioris 
Ecclefla?exemplum  plurismeriro  nobisdcbere  cfie  quam  vf 
ilI;c;tu!T)  vej  indecorura  nobis  putemus  quod  tunc  cum  laude 
recepcurn  vfiratUfT.q.fuit.  Demdc  illam  a:tacem>qua:immodi-  \«^-- 
ca  virginiracisaffedionecafpiceflTeconiugioiniquior,  non  ica 
imporuifleSicerdotib.legecehbatus  qua/i  respei  lc  necefla- 
riaefler,(edquiac.Tlibesconiugatis  anteferrec.  Poftremo  nonf(;/^.}. 
iraexegiflls  vt  neccflicate  acvi  adigerec  adconrinentia  quiad 
camferuandam  idonci  ooneflenc.  Namquum  rcueriflimisle-' 
gib.m  fcorcationes  vindicaret :  deiis  qui  matrimoniu  contra- 
herenr,hoc  cantum  ftatuebac  vt  a  fundione  rupcriederent. 

i8    Ergoquonesca:libacui  fuo  defendendo  pr^rexcum  an-^'""^'"-/''"''J^"^ 
tiquicarisqu^renc  nouariftius  tyrannidisdefenfores,  cotiescx-  '^^fl"1nf„^ii^„f 
cipiendum  eric  vc  veterem  illam  caftimoniam  in  fuis  Sacerdo-  auidfit  oxcjpie 
tibus  reftituant,  amoueanr  adulteros  ac  fcortatores:  ne  eosjin  d  u^qutues *«- 
quibus  honeftum  acpudicum  thori  vfum  non  fuftinent,  in  o-  ti^mtafis pr*- 
mnelibidinisgenusimpuneruerefinant:  reuoccnt  illam  obfo- ''«^'*  eimenta 
Ictam  difciplinam^quaomnes  hCciui?e  coerceanrur:  liberenc-^*  .^'^"*  ""* 
Ecclefi  m  hactam  fiagitioraturpirudine,  quaiamdiu  dcfor-    ^^ 
mataeft.  Vbihocconccflcrint,  tum  rurfus  admonendi  crunc 
ne  eam  rempro  neceflaria  venditent,qu:E  per  fe  libera  cx  Ec- 
clcfijevcilicacependcr.    Neque  tamenhsec  dieo  quod  vUa  o- 
mnino  condicioncdandum  eflelocum  iisCanonibus  cenfcam> 
quivinculum  ca:hb-itus  Eccleflaftico  ordini  iniiciunc  ;  fedvt 
intelligat  cordaciores  qua  fronte  hoftes  noftri  fanftum  coniu- 
gium  obiedo  antiquitcatis  nomine ,  in  Sacerdatibus  infamenr. 
Quantunrad  Patrcs  attinct,quorum  fcripta  extant.ncque  ipfi,  'Vettres    ittn» 
qtiumexfuo  iudicio  loquebantur,cxcepco  Hieronymo,  tanta  hmcerronnm 

1'      ■  -      ••!  A     •     I         CL*  ^  •       •  prerjus  fautjje. 

walignitaceconiugij  honeftati  obtrcctarunt.  ContCRti  crimus  J|g^^  Jgjnug 
vno  Chryfoftomi  elogio :  quod  is,  quum  prxcipuus  fuerit  vir-  tioncCrucis.. 
ginitatis  admicator »  non  poteftin  matcimonij  commcndatio- 


cAr.xiir.  iNf  TiTVTioN  is    LiB,   irif. 

nemvideri  fuiffcaliis  profufior.  Sicautcm  loquitur,  Primu* 
gradus  ca-ftitatis  eft^  fyncera  virginitas:  fecundus,  fidele  coniu^ 
gium.  Ergo  fpecics  fecunda  virginicacis ,  eft  niatrimonij  cafta 
diicdio. 


C  A  P  V  T    X  r  I  I. 

De  votis ,  qitcrum  temeraYta  nuncupaticne  c^utjqtte 
Je  mifcTi'  implicuit. 

Conftathoc  capiit  duabus  parribu^, 

*     Pr-miim  in  genere  de  votis  a^^irur  ,  a  prima  fc^dlione  ad  octamm» 
2     Dcinde  vcro  vK]uc  ad  hnem  nomin  jiim  <ie  voi  is  monail:ici»:nenv 

pe  de  tnonaftica  proferfione  &  monbiis,  ftd.  8  9  lo,  11.12.ij  14. 

15  16.   Poftea  dc  monacborum  votis  ,  &  praecipue  dc  voto  cceli- 

buusjfcd.i^.ig.F^  20.6:  tl. 

•TfA^fino  atO'  ^^^^^^Hk  Eplorara  quidcm  rcs  cft  ,  Ecch  Gnm  ,  cui  in- 

r^;«;'cv,:jjr/.7  W  ^^^  ^I|.jj^.j2biii  fanguinis  Chrifti  preifo  empta  cizz 

'^'^'-nide  vftS  ^E^^^      libertas  ,  crudcis  tyr.mjiide   /ic    fuiHe  opprcif- 

'■^^■iriia.iXL^^^^M.^^^'^  >  &  ingenti  tradieionum    congerie  fere 

r^iis^^.-i^rri^      ismtiKas^^^  obrucam  'ScdL  nriuata  interim  cuiufqueamen- 

tia  oftendif  ,  non  fine  iuftiffinia  caufa  tanruir» 

fajnfe  diuinitusSacanxeiurjue  miniftris  perrniftum.    Neque 

enim  hx.\s  fuit  negle<ao  Chrifti  imperio  qux'ibec   onera  a 

fiil^is  doftoribus  iri-.pofica  perferre  ,  nifi  propria  etiam  fin- 

guJi/ibi  accerferent:  adeoq  je  cauernas  fibif^diendofepro- 

fundiusdemergerent.     Id  f-^djm  eft  dum  certatim  cxcogi- 

eantvbta  ex  quibus  ad  communia  vincula  maior  &  ardior 

obligacio  accederec.    Quando  itaqucdocuimuseorum  auda- 

cia  qui  fub  Paftarum  titulo  doniinati  funt  in  Ecclefia  ,  vicia- 

tum  fuiffc  Dei  cultum,  vbi  iniquis  fuis  legibus  miferas  animas 

illaquearunt :  hic  malum  affine  annetlerc  non  intcmpeftiuum 

erifjVtappareat  ,mundum  pro  ingenij  fui  prauitare  ,quibus 

potuic  obftaculisrcmper  adiumenca  repulifte  quibusad  Deum 

Exir^^ir&Mhiti  adduci  debuerat.Porro  quo  mcliuspateat  grauirfimam  pcrnt- 

f*'i'-4^^ff*^'*  ciem  ex  votis  inuedam  eflfe  ,  principia  iam  ante  pofita  tencant 

^'ll^^ec-  vot^rt  ^e6lore?,Docuimus  enim primiim  , quicquid  ad vitam pie  fan- 

f  r.  .tu  'n'a.    fteque  inftituendam  deliderari  poteft.inLege  efte  comprchcn- 

l..i.c.8.fee.5.  funi. Docuimus  ruKfus  Dominum »  quo  mclius  nos  ab  cxcogi- 

tandis 


OE     BXTERK.    MEt).     Ab    SALTTSM.  447 

tandis  nouis  operibus  auocaret,  rotam  iuftitix  laudem  in  fim- 

plici  voluntatis  fur  obedienti*  uiciufiffe.  H^c  fi  vera  funt,  lu^ 

dicare  promptum  clt,fiditios  omnescultus>quosnobis  ipfi  ad 

pfoaiereudum  Deum  comminifcifnur  ,  mmime  ciVe  iHi  ac- 

ceptos.quantumuis  nobisa*iideat.EtcerteDominus  ipfe  mul- 

cis  iocis  non  tantum  aperte  eos  refpuit,  fed  grauiter  abomina- 

lui'.     Hinc  exontur  dcvotisdubiratio,  t|uaepr2terexpreiram 

Dei  verbumftunr,  quolocofinz  hnbenda  ,  an  nuncupiri  rJce 

por/intab  hominibusChrillianis&qiacenuseosobftringanc. 

Nam  quodinter  homines  dicifur  promirfio  ,  id  Dei  refpeifta 

Votum  appellatur.  Hominib  js  auicm  pollicemur  ea  qu^e  vel 

putamusillisforegratajvelquas  exofficiodebemus,  Longei- 

gitur  maiorem  in  votis  obferuantiam  efle  decet.  qua?  ad  ipfum 

Deum,  cum  quo  miixime  fcrib  agendum  eft.dirfganrur.    Hic  j^Am  fnper^i 

tnirum  in  modum  omnibiis  lccnlis  graffaLa  cll  fuperftitio  :  vt  ttosemn  t*nm 

hominesfineiudicio,  fine  dekdu,  quiccjuidinmenrcm,vele- ^'^^''''''-(^'^** 

ciamin  buccim  vcnirec^Deo  prorinus  vouerenc.Hincillar  vo-  *lnv!tJlLn^' 

torum  ineptiae,im6pro<ligior2?  abfurditates  apud  Ethnicos,^^^^^  feid' 

quibusnimisinfolentercuin  ddsfais  iuferunt.   Ajque  viinam  n«. 

hanc  illorum  Pudaclam  nci  i)nit.iti  elTent  eriam  Ch^-iftiani. 

Minimeidquidem  decuit:  fed  videmws  aliquot  feculisnihil 

fuiffe  hac  improbitate  vfitatius:  vt  popuius  contempta  paffim 

D^i  Lege,voucndi  quicqusd  per  famnium  arrififTet,infano  ftu- 

dio  totus  flagraret.Noio  odiose  exaggerare,  nec  figillacim  re- 

cenfere  quam  grauiter,  acquot  modis  hicpeccituo)  fit;  fed 

h^c  obiter  dicere  vifum  eft,  quo  melius  appaieat,  nos  nequa- 

quam  ie  re  fuperuacua  qusftioncm  inftituere,  quum  de  votis 

traftamus. 

z    Po rro  fi    Dolumiis  crrare  iudicando  quas  vora  fintlegi- e/ij&tifrfriy  rfe- 
cima,qtt3e  prsepoftera^tria expedere  couenit.nempe quis  fit  is^  'votUad  tres 
€\n  vorumnuncupatur:qui  fimusnos  quivouemus;  quo  ani-  ^^f^<^'*^<>'  »^«*" 
modcnique  vouearaus.  Primum  eofpeftat,  vt  cogitemus  no- ^  f' 
biscumDeoeflenegotium:  quem  adeo  deleftac  noftraobe-  j.  ^isiUtfit^ 
<feentia,vt  s3uAo3pii»M«i«t«omnes ,  quamlibec  in  oculishominum  cui  i/otummi^ 
f  peciofs  fint  ac  fplendjda;,maledidas  cfle  pronunciec^    Si  vo-  cupatur;,ne»^^ 
luntarij  omncs  cultus  ,  quos  ipfi  fine  mandato  excogit«mus,  '^***'* 
Deo  funt  abominabiIes,fequitur  nuUumei  ateeptiieftepofre, 
nifi  qui  eius  verbo  approbetur.  Ergo  ne  cantum  licetise  nobis 
fumamuSjVt  audcamu$  Deo  vouere,quod  nullum  teftimonium 
habeacqualiter  ab  ipfo  seftimetur.    Nam  quod  Paulus  docet, 
peccacum  eflc  quicquid  fic  abfque  fide,quum  ad  acliones  quaf- 
libcc  exrendatur,  taHCcerte  prarcipue  locum  habec,  vbi  ccgi- 
tionemfuam  redainX)eum  dirigis.  Imo  fi  in  minimisqul- 
bufque(vciilic  de  ciborudifcrimJnedifputatPauIus^I^bimur, 
vei  erjamus^vbi  noa  pcaelucei;  M^i  ccjtitudo.-quanco  plu?  mp* 


CAP.XZII.  IKSTITVTIONIS     LIB.     111 1. 

dcftlx  adhibendumeftvbirem  maximi  podcris  aggrcdimur? 
HMir»;lt/^m- ^^^^^^^'"^^^^^^^S'^^^^^"*"^^^  hobisdecet  religionis  ofili- 
utndum.nifi  ciis.Sit igitur  hsecprimain  votis  cautio,  vt  nunqumada- 
9M0^;^/"*rfgMiIiquidvouendumdcrcendamus,quia  certo  prius  confcientia 
rit,  conftitucrit.  fe  nihil  temcrc  tcntare.  Tunc  auttm  atemcri- 

tatis  periculo  tuu  erit  quum  Deum  fibi  h.^bcbit  praECunccin, 

&  quafi  ex  verbo  fuo  diftantem  quid  fadu  bonum  fit  vcl 

inutile. 
«.   S»'  fi»"**     5    In  zltero  quod  hk  diximus  confidcrandum ,  id  continc- 
noi  tjui  ^'OM*- tiir,  vt  metiamurvires  noftras^vocationem  noftram  intuci- 
^^'  mur ;  ne  bereficiu  libertatis,  quod  nobis  Deus  contulit^n^sli- 

lilc  'pftmitm  gamus.Nam  qui  vouct  quod  vel  non  eft  inx  faculatis,ve*  cum 
metiendAvirti  voCcnionc  ruap'jgnat,temerariuseft:&  qui  Dei  bencficentiam, 
noHrs  qua  rerum  omnium  dominus  co  iftituitur ,  contemait,  ingra- 

T>etndf  voca-  tus.Qu^um  ita  loquor,non  intelligo  quicqu^melle  C\c  \n  manu 
Ten^aratU^''  Hoftra  pofitum ,  vt  propria*  vjrcut^is  fiduci*  fubnixi ,  illt  d  Deo 
Cap!ii.  promittamus.  Veriffimeenim  in  Ar 'uficano  Concilio  decre- 
Rom.12.^  tum  fuit.nihilricc  Deovoucrinfiquoddc  inanu  ciusaccepe- 
i.Cor.iz.n.     rimus:quandoomniaqua?illi  offeruncur,mer;'  funtcusdona. 

Scd  quumDei  bcnigriitate  alia  nobis  dara  fint.eus  ajqu:'a-e  a- 

iia  ncgaca;  mcnfuram  colbtse  fibi  quifq.gratiar  (  vi  iube»  Pau- 
sAU*<iHi  facie  jus  jrcfpitiat.Nihil  crgo  hic  aliud  volo,quam  vota  efle  attepe- 
fcccamui.       jgn^ja  aj  euni  modum  quem  tibi  fua  don^tione  Deus  pr^fcri- 

bit:nefi  vhraconerisquam  ille  permittat,teip(um  nimi^tibi 
Aa.aj.u;  arrogando,  pr^cipites.Excmpli  gratia,  Quim  voucrcatficari; 
Exemplu  [U  \\\^  quorum  mentio  fit  apud  Lucam.le  nihil  c:bi  guftaturos  ni- 
frobatur.        ^  occifo  Paulo;etiamfi  no  fuiflct  fceler.>tum  confil  bm,remc- 

ritas  tamen  ipfa  minime  erac  ferendaj  quod  hommis  vitam  8c 

mortem  fubiiccrent  fua?  po-eftati.Sic  lephthe  ftultitia?fua?  por 
luilii:.!!- 50.    nas  dedit  quum  prascipiti  feruorc  inconfiderstum  votum  con- 

cepit,  In  quo  genere  rimatum  vcfana?  audacias  tcnci  ca»liba- 
^<e  tii>m  cle-  tus.  Sacrifici  enim»Monachi  &  moniilcs  fja?  infirmitafis  </bli- 
rt*i  Tapifiisui  ti,c3elibacui  feparcsefleconfidunt.Qu^ajtemoraculoedofti 
MnanimAduer  fur,t,Gonftaturam  fibitota  vita  cafticatem,,  in  cuius  finem  cam 
T*^*Idum  %  vouent:'  Audiuntde  vniuerfali  huminum  conditionc  Oeivo- 
W«^'*/<*/'/tt-«cem,Noneftbonuhominieflefcjli.Intelligunt,atquevtinara 
tji,  nonfenrirent,  peccatuminnobismantnsno  carere  acerrimis 

Gcn.XciS.       aculeis  Illam  generalem  vocationem  qua  fiducta  excuterc  au- 

dent  in  totam  vitani.^quum  donumcontinentiar  f«pius  incer- 
Cvi^m enim  (on-  fum  tcmpus,  prout  opportunitas  requirit»  concedatur.In  cali 
iugium  probru  pej-uicacia  nc  Deum  auxiliatorem  expedent; 'ed  mcmineriEft 
mfectrtntPapt-  p^jjyj eiusq,jod  dsdum  eft,  Dommum  Deumtaum  notenta- 
nl'D«/M^«r.  bis.Hoc  vero  Dcu  n  tentareeft,contraindicam  ab  eo  naturara 
yi^t,6. 16.    niti.ac  pra»fentii  eius  dona  fpernere  acfi  nihil  ad  nos  pcrtine- 

renc.Quod  ifti^nonmodo  faciunt,fed  matrimoaiii  ctiam  quod 

infti- 


DB    ExTftRN.    MED.  AD     SAtVTBM.  448 

infticuere  non  alienum  fua  maieftatc  cenfuit  Deus,quod  in  o- 
mnibushonorabiie  pronunuauic,fjuodChriftusDominusno- 
fterruapraErcntiafandificauit,quodprimo  fuo  miraculo  co-  i^^j^.j* j*^  a^ 
honeftare  dignatuN  eft,polJutionem  vocare  audent;  tantum  vt 
qualemcun<iue  cselibatum  miriscncomiis  tollanr.   Quafi  ve- 
ronon  aliudcalibatum  efle  3  aliud  virginitatem,luculentuin 
ipfi  documentum  pra»bcant  in  fua  vita .-  quam  tamea  impude- 
tiffime  angciicam  vocant.in  hoc  certe  AngehsDci  nimmm  in- 
iurjj,  quibus  rcorratores ,  adulteros,  &aliquid  multo  peius  ac 
f<»d!U<; comparant.  Et  f.ine argumentis hic  minime opus  eft,r- 
bi  reipfa  paIamieuirK-Uiitur.Videmusenimpalam,qudmhor- 
rendispacnis  h'iiu'modi  irrogantiam,&  ex  praffidentia  dona- 
rumluotumcoittempt.impal/imvlcinatur  Oominus.  Et  oc-  Pr§iHde  nihU 
cultioribus  prjepudure  parcoide  quibushoc  ipfuquodintclli-  voHefidii-^uod 
giturnimium  eft.Nihji  cflevoitendum  quodnobii  fic  impedi-  ^"'«^*''»»   «»- 
mcnto  quominus  vocacioni  noftrx  feruiamus,extra  cotroucr--^^*  rtpugneu 
fiam  eft.Quemadmodumfi  patetfamilias  voueat,reiiftis  iibc- 
ris  &  vxorcfe  .•lia  onera  fufcepturum:vel  qui  adgerendii  ma- 
giftratumidoncuseft^vbi  eligitur  ,voueat  fe  priuatum  fore, 
Quid  autem  fibi  velit  quod  de  iibcrtatc  noftra  non  fpernenda  j^ec  UUrtAf  s 
diximus.noDnihil  habet  difficultatis,nifi  explicetur.lcaque  fic  Dimin»  mbis 
paucis  recipe.Quum  rerum  omnium  dominos  coftitucnt  nos  ^i^q^^fit*  ^p/^ 
Dcus,  &  easficnobis  (ubiecericvcomnibuspronoftracomo-  "'"^**/- 
ditate  vrercmur:non  cft  quod  Iperemus  gracum  Deo  fore  offi- 
cium,fi  rcbus  externis,qux  nobis  adminiculo  cfle  debent,  nos 
in  feruitutem  addicamus,  Hoc  ideo  dico,  quod  nonnulii  lau- 
dehi  humilitatisexeoc:^ptant  fifeilliqucentmHltisobferua- 
tionibus,  a  quibus  non  frnftra  no$  liberos  acq;  immunes  Dcus 
efle  voluft.Proindc  fi  hocpericulum  volumus  efFugercfemper 
roeminerimus,ab  ea  opconomia,  quam  Doaiinus  in  Ecclefia 
Chriftianainftituit,nob!s  minime  eiTc  difcedendum. 

4  Nunc  venio  ad  illud  quod  tertio  loco  pofuiimultum  fci-  J*  ^  '"^^* 
licct  referrequoanimo  votum  nuncupesfi  veiis  ipfum  Dco '^"jj'*"*/^ ""?* 
approbari.Nam  quiaDominus  cor.non  cxternamlpeciem  in-  j^toip^m  ap- 
tuefur,fitvt  eadem  res,murato  animipropoficcnunc  placeat ^rat^f  t  voiw 
ei  acceptaquefit,nuncvehementer  difpliceat.  Vini  abftinen-  rnns. 
tiam  fi  ita  voiies  quafi  in  ea  fubfic  aliquid  fanftimoni»,  fuper-  ^'''»^  ^f^f*^  "^» 
fiitiofus  es:  fi  m  alium  finc  no  peruerfum  refpicis,nemo  Po^cIk^Jl^^l'"^^^''' 
improbare.Suntautem,quantumpofrumiudicare,quatuorfi-^^,^^^"^|^^^^ 
nes  ad  quos  vota  noftra  dirigentur:  qnorum  duos,  docendi  ffri/«7»,r*//^Ki 
caufaadprxteritum  tempus  refcro  :  duos  reliquos  ad  {atu-futuriimreipi~ 
rum.  Ad  prajteritum  rempus  pertinent  vota  quibus  \t\'^'*"^ -<t  funt 
noftram  crea  Dcum  pratitudincm  pro  acceptis  ber.eficiis '5^''^'"^  ^'■^- 
ceftamur  ,  vel  adiramcms  dcprecandam,  ipfi  a  nobis  V^- nisacpanittn- 
nam  ob  admiifa  deli^a  exigimus.   Prioca  vocemus,  G.  placet,  ^j^. 


CAP.xllI.  INSTITVTIONIS      LlB.    Ilir. 

exercitia  gratiarum  aftionis.-altera  poenirentiae.Priorrs  generi^ 
exenipiumhabemusindecimis,quasvouebat  lacob,  fi  Ooidi- 
nus  eum  iacolumem  ab  exilio  in  patriam  rcducerct.  Pr^terei 
Genef.28  to  ^"^'«^i^^ficiis  vetetibus  pacificoruni.quie  pij  Regtsac  duces,  m- 
'  ftum  bellu  fufcepturi  voucbatle  reddicuros  (i  vidoria  potitl 
eflTent.-autcertequum  maiori  aliqua  difficulracepremebantur, 
fi  Dominus  eosliberafTer.  SicintclJigendifunt  omncs  loci  iii 
Pf.ix.i^.&5<>  Pfalmis  qui  de  votis  loquuntur.  Eiufmodi  voca  hodie  quoque 
M  &  ii^.i4«*  nobis  in  vfu  efle  poflunt^quoties  nos  Dominus  vel  a  clade  ali- 
Votorum  ^rt-^  qua,vel  a  morbo  difficili^vel  ab  aJio  quouis  dircriminccripuit, 
^laT^^vCus''  ^'^^'  enim  apij  hominis  officio  tunc  abhorret,  votiuam  obJa- 
tionem,velut  folenne  recognicionis  fymbolum  Deo  confecra- 
Votorunt  fe-    tc:  nc  ingratus  erga  eiusbenignitarem  videa.tur.Secundum  ge- 
cundi  generti    nus  qualc  fit,vno  duntaxac  familiari  exemplo  oftenderc  fuffi- 
txtmpUyvfus  cier.Siquisin  aliquot  flagitium,  guia»  vitio  prolapfus  fit ,  nihil 
^  ^  '^ertM.     obftabit  quominus  ad  caftigandam  iBtemperierri  lauciciis  om- 
nibus  poffit  ad  aliquod  tempus  renuntiare,  idque  facerc  voto 
adhibicojquoardiorevinculofe  aftrfngat.   Neque  tamen  fic 
perpctuam  legem  iis  ftatuoquifimiliterdeiiquerint.fed  ofte- 
do  quid  facere  ilJis  Iiceat,qui  tale  votum  fibi  vd\t  efle  cenfuc- 
rint.Sicigitur  eiufmodivocum  licicumfacio  vc  liberum  inte- 
rim  relinquam. 
jStnti  votorum      s     Qu3B  in  futurum  tcmpus  conferuntur  rota,p*rtim,vt  d«- 
^M4m/MfMn<?»ximus,e6tenduntjVtreddamurcauciores,partim  vt  quib-ufdaiii 
rcmpm  confe-   ygjuti  ftimolis,  ad  officium  excitemur.  Videt  aliquis  fe  adeo 
rutttur.  procliuem  eflTe  in  cercum  vitium ,  vc  in  rc  alias  non  mala  fibi 

cemperarenequeatquinprocinusinmalum  deJabatur:  nihil 
abfurdumfaciet,  fieiusrei  vfumadaJiquod  tempus  fibi  voto 
Exemfla.        praecidar.   Quemadmodum  fiquispericulofum  fibieflehunc 
vcIiJIum  corporis  ornatum  agnofcar,&  tamen  cupiditate  ilJe- 
dus  vehemencer  appetac,  quid  meJius  faciac  quam  vt  frscnuoi 
/ibiiniiciendo,  hoccft  neceJfiratem  abftinendi  imponendo. 
fefc  ©mnidubicatione  Iiberet  ?  Similitcr  fiquis  veI»bIiuiofus 
fitvel  piger  adneceflariapictatis  officia,cur  non  fufcepto  vo- 
to,&  memoriam  expergefaeiat ,  &  pigritiam  excutiat?In  vtr»- 
que  fpeciem  cflepaedagogiaB  fateorrfed  eo  ipfo  quod  funt  in- 
jfirmitatisadminieula,arudibus&  impcrfe<5lis  non  fine  vtili- 
taxe  vfurpantur.     Proinde  qua;  ad  vnum  ex  his  finibus  refpi- 
ciun^^voca  pra»(ertim  in  rebusexternTsJegitima  efle  dicemus, 
fittiodo&  Dei  approbatione  fint  fufflilca  ,&  vocationi  no- 
ilr^e  coni»ueiiiant,&  ad  facultacem  gracise  nobis  i  Dso  datse  fint 
limitata. 
7)«  voiUin  V-      6    lam  tiCX  difficilc  eft  colJigere  quid  de  votis  in  vniuerfwn 
iiiHerfnm  do-  fcntieBdumfi  t.Vnum  eft  votum  fidelium  pmnium  commune, 
i^rina.  quodin  Bapti^^mo nuncupatum, Catcchifmo  ac  Ccepar  fum-* 

pcionc 


DB     EXTERN.    MID.   AD     SAlVTEM.         445» 

p:ioneconfirmamus,&  quafi  nincimus.  funtenim  hcrzmenzz  f^otumcantuit^ 

tanquam  fyngraphaE,  quibus  Dominus  mifeticordum  nobis  o"^"^^^<^>^ri-^ 

/uaai  acque  ex  ea  viram  seternam  dcferc;  nos  viciffim  iJli  obe-    """"■""*• 

dientiam  pollicemur.Harctamen  voniformula  vel  certe  fum- 

ma ,  quod  Sacanse  renuntiantes.Dco  nos  in  feruicutem  addici- 

mus,vc:'aadiseius  mandatis  obediainus,  non  auteni  obfequa- 

mur  prauis  carnis  noftras  defideriis.  Hoc  votum  quum  a  Scri-  Et qmiem fatfi>. 

pturatcftimoniom  habcat,  imoafiliis  Deiomnibus  cxigatur,  ^«'"'»  «  [a^v^ 

quin  fandam  fie  &falutare  dubitari  non  debet.     Nec  obftac  ^"^''^^ 

quod  perfedainlegis  obedienciam  qjam  Q\\^^\t  Deus  a  nobis, 

ncmo  in  iiac  vira  prseftai.  Qu,ando  enim  h^c  llipulatio  in  foe- 

dere  gr^ci.^  efl:  inclufa.fub  quo  &  remiflio  peccacoru,  &  Spiri- 

tus  (  andificarionis  concinerunpollicicario  quam  illic  facimus, 

&cjmven!3;  depfecacione&  cum  aiixiiijpoiiulacioneconiu- 

<fta  c[\.  In  iudicandis  parcicularibus  vocis  tres  fuperiores  rcgu  '^*?'*  auUm 

iasmemoria  tcnerenecefle  eft;  vnde  tuto  ]icebic,quale  ficv-^ '^^*'^"^'"'*'*  ? 

numquodque  votum  seftimare.  Neque  taraen ea  ipfa  vora.qu^  V  tresjhpnn» 

lanaaeile  aliero,nccommendaremeputes,vt  qucndianacflep^f  ^,vi>«»^<*; 
velim,  Ni  ecfi  nihil  prsecipeiede  numcro  aut  tempore  audeo: 
/iquis  tamen  confilio  meo  obcemperec,  nonnifi  fobria  &  ccm- 
poraria  fiilcipiet.Si  enim  ad  muita  voca  nucupanda  fubinde  e- 
rumpasjCoca  rcligio  ipfa  affiduuate  vilcfcec,&  procliuis  eric  in 
fuperititionem  lap^us.Si  perpetuo  voto  te  obftringas,  aut  ma- 
gna  moleftia  taedioque  folu-es^autetiamdiuturnifate  fatigatus, 
violarc  aliquando  audebis. 

7  lam  nec  obfcurum  eft ,  quanta  fuperftitione  in  hac  parce  '^"^^M  con^ 
laborauericmuadusaliquotfeculis.  Aliusfe  abftemtum  fore'!'*^  <juammi~ 
vouebat,  quafi  vini  abftinentia  cultus  eflfet  per  fe  Deo  gracus.  IZtre^ui^^^j^lZ 
Aiias  ieiunio,alius  carnis  abftinencise  fe  adftringebat  ad  cercos  rainum  temere 
dies.quibusfingularemaliquamprae  aliis  rcligionera  fubefiTe  ir/z-^fr/jfms 
fibi  vanaopini©ne.finxefat.  Qusedamctiamlongemagispne-  vout^itmm  cort^ 
rilia  nuncupabantunetii  no  a  pueris.Fuit  enim  hocpro  magna  '^^'"■f^o^^r'^, 
fapientia  habitum ,  votiuas  pereorinationes  ad  fandioraloca  "^^"^J" ^"^^^^ 

t    r  ■  ■  J  I        J-u       •  t:  1  ojteniitnr. 

lu(cipcre,ac  inccrdum  vel  pedibus  iter  conhcere ,  vel  corpore 
feminudo,quo  pius  meriii  ex  laffitudme  acquirerecur.  Hxc  & 
fjmilia,quorum  incredibiii  ftudio  mudus  aliquandiuacftuauic, 
(\  fecundum  eas quas  antea  pofuimus  rcgulas  examinentur,n6 
tantum  inania  deprehendentur  ac  nugatoria,fed  plena  mani- 
fefta»  impietatis.  Vtcunqs  enim  iudicet  caio,  nihil  magis  abo- 
minatur  Deusquara  culcus  ^dicios.  Acccdunt  perniciofiB  iIl:E 
&  damnataeopinionesjquodhypocrirse.  vbitalibus  nugis  de- 
fundi  funtjcrcduntfe  non  vulgaremiuftitiam  fibi  compara^fe: 
hMnnMm  pictatis  in  extemis  obferuationibus  reponunt :  alios 
oinnes  defpiciuncquiapparentcarum  rerum  minuscurioii.    Dei^iiilr.fft.-'^- 

8  Sineulas  formas  enumerare  nihil  atcinct.  Sed  quia  vota  ^^  ^«'«  "»<'''■: 
.     ^'  Lil   j 


CAP.Xlli.  INS  t  I  T  VTION  IS      L  I  B-     I  I  I  f  > 

xhom.  sJitijue monaftiGa  maiori  in  vencratfone  habcntur  quod  videntur  ptt> 
3taadi.caftti>  blico  Eccle/T^e  iudicio  ap[)rc>l>aia;de  iis  breuicer  dicendum  eft. 
fartemdeutm-  PriMCJpiojnequislongi  tcniporis  prsrcriptiowe  defendatmo- 
^'*ullu^7ui7it  " '^ *^ ^ ^ ^ ' " " ^'  q u ?.  1  i s  h o d ! e  e li  n o la n d u ni  e ft ,  fu i i1  c  ol i id  i n  ni o - 
ijeteru  mona-  "ajleriis  longe aliud  viucndj  inftitutum.  Qi^i  ie  id  fummani 
i.horv<.m  vitc^  auftericacem  &patienriam  vc  iebant  exercere,e6  concedebanr. 
^uoifiini}iTi'.Tu:  Qualem  enim  fub  Lycurgi  le?ibus  fuifle  Lacedrmoaiorum 
•vndehciuet  ^t-.a  diciplrn^n)  narrant,  tunc  tal.scratapud  moaachos,  acmuito 
i^irnuutsrrt-  £^3,,^  rieidiot.  Humi  dorm;ebant:potus  crat  aqua:  cibus,  pa^- 
pi/firu/mona.  "'^  '  nerb,r  nc  rsdiculse.-nr.rcipua?  lauritije  in  oleo  &  ciccribus. 
(hijrnu-t.  Ab  omni  delfcariore  vi*5!ij  &  corpDrJsculcu  abftmcbjnr.  l^xc 

hyp^erbolica  videripoliejir  nifi  ab  oculacLS  &expcrtisteiiibus 
trai^ererui,GrcgorioNazazeno,B.ifilio  &  Chrylcjftomo.TjJi- 
bus  vtro  ludimenii^i  fc  ad  maiorn  munera  pieparabant,Mf-na- 
ftica  enim  collegia  fujfte  runc  veluti  /eminaria  ordinJsEccle(ia- 
ftici,cum  iili  quos  nuper  nominLauimus^laruclaro  docuiiv  nr ^» 
funtroam  <  mni^sin  monriilcriiseducafi ,  iilinc  ad  tpifcopaie 
niunus  vocari  funiVum  alijcomplures  eoium  a?tateiyagr,}  pc 
pr<eftantcs  viri.Et  A--gi.:ftinus  illud  fuo  quoque  tcmponefu.ffc 
•/itatuin  oftendit,  vi  Ecclefvarclcricos  coenobiaminirtraienc, 
nam  monachos  Capraria?  infuis  fic  alloquitur»Vos  aucetn  fri- 
^ir/!,  gi.       trescxhorramur  jn  Dominovt  propofitu  veftrum  cuftod:at;s, 
&in  finem  perfeuerctis  :  ircfi  quando  operaK»  veftram  marer 
Ecclefii  defiderauerir,ncc  elarione  auida  fufcipiatis,  nec  blan- 
^\entc  defidia  refpuacfs;fed  miti  corde  QbteraperetisDeo.Nec 
veftrum  onum  neceftitatibus  Ecdcfj^pr^pponatisrcui  parru-^e- 
ti  finulliboni  miniftrare  vcilent,  quomodo  nafceremin;  non 
inuenirer-s.LoquiturawtemdeminilL.rio  quo  fiJelcs  Ipiritua- 
Epift.7^.      licerrenafcuntur.  Item  aJ  Aurclium,  Etipfislapfusocca(io& 
ordini  clericorumfic  indigniffimainiuria,  fidefercoresinona- 
fterioriimadmihtiam  clcricatuseliguntur:  quum  ex  iisqui  in 
nionaftcriopermanent,noiirameni/iprobatiorcs  acmeliores 
in  clerum  aftiimerefoieamus.Nifi  forre  licut  vulgus  d\c\t,  Ma- 
lus  choraules.bonus  cft  fymphoniac*;ita&dc  nobis  iocabicur, 
Malus  monachus.bonus  clericuseft.  Nimis  doledum,fiad  ram 
ruinofamfupcrbiammonachosfurrigamus,  &  ram  graui  con- 
tuu^seliaciericos  dignosputcnius,quum  aliquadoetiam  bonus 
monachusvix  bonum  clcncum  faciat,{i  adfitCi  fufficiens  con- 
tt«encta,&  tamen  dcfic  necciraria doftrina. Ex  his  locis apparec 
pios  homines  fefe  ad  Ecciefia?  guhernationem  monaftica di^^ci- 
plina  folitosfuiffe  pracparare,  quo  aptiores  &  meiius  formati 
tsntum  nvjnus  fubircnt.  Non  quod  omncs  ad  hunc  finem  per 
uenirenr.aut  etiam  rcnderent,quum  maiori  ex  partc  eflcnt  ho- 
mines  illircrati;fed  qui  idonci  erant  fisligebantur. 
9    Duobus  tamepr^cipuclocis  vcterismonaftieaBformam 

nobfs 


l^ot)isdepingi(uLibra  de  meribus  Eccle(i£cathglicf,vb'i  ^duct  Veteruj^i  towj^ 
fus  MaaichiEocuni  calumfiias  citts  profcrfionis  fandimoniam ''''•''«""^-^*" 
©nponit:&a!cero,cuinttilu  fecicDcoperemonachorii.  vbi  fn5''^'«»f?^*<»'*i 
dcgeiicrcsquGfdam  monachQS,  qunnlhtutumiilud  corriiperc 
c<3?peanc,iiiuehicur.Ego  hic  eorum  qu3e  tradic  fumma  icacol- 
ligaai.vt  vcrbiscjuoque  eius,  cjuoid  licebic,vtar:Contempt!s,  Hortim putaj.^ 
I«quic,miidi  huius  ilicccbris.mconmjxinem  vitamcafti(Ttmam  Dcmorib.E^ 
fandiffimimq.  cogregati,  (imul  aecaceiu  aguncviuences  in  ora-  vf  7  ?/  *^**** 
donibusjediowibus.dirputacionib^:  nulh  fupcrbia  cumidiinul 
la  pcruicacia  turbulenci,nullainuidentia  huidi.Nemo  quicqua  TAnptrtM 
po(fidec  propiiumrnemo  cuiqu:im  oncrorusei]:.Operacur  ma- 
nibus  ca  quibus  &  corpus  pafci  poflic  ^  bi  mens  a  Deo  impediri  ^**^'^  f»a)iU;(t^ 
non  poffic.Opus  aute.n  fuuai  crjdunt  eis  quos  Decanos  vocac.  ^'""^^^^" 
llii  aucem  dcc^ni  cum  m.igna  iolieicudine  omnia  di/ponences, 
ratiouem  vni  redduncqucn»  Parrem  vocant.Hi  vero  Pacres  no  infiitutlis, 
foluin  iandififi  ni  moiibus,  [cA  e.tum  diuina  dodrina  cxcelle- 
cir/imi.omuibus  febusexcclfi,nullar{ipcrbiaconruliiciis  quos 
fillos  vocanc,magna  Aia  in  iubcndo  authoritace,  magna  ipforu 
ja  obcemj^erando  voluntate.Couemunc  autem  Hqi  tepore  ex-  Conuemiu], 
tretno  de  fuisquifque  habicacuiis,dum  adhuc  ieiuni  fuHcad  au 
dicndum  lilam  Pacrcm.&conueniunc  ad/ingulosP.ftres,cernz 
vtminimumhominummiUiA(dei£gyptopotinimum  &Orie 
fe  ioquitur)corpus  deinde  reficitur,  quantum  faluti &  falubri-  ^^^,^^  g^,^^ 
taci  fat  eft;coercente  vnoquoque  concupifcciitia  nc  fe  profuii- 
dat  vei in  ea  ipfa  qu^ praifto  i«nt ,  parca  &  viiiflima.Ita  no  fo- 
lum  a  carnibus  &  viao  abftiaenc  pro  fufficiemia  doinandaruni 
libidinum ,  fed  abiiisqus  tanto  concitatius  ventris  &  gutturis 
prouocanc  appetitum.quanto  quafi  mundiora  nonnullis  vide- 
tur.Q^p  nomine  folctturpc  dc^derram  cxquificorum  ciborum  ^mo^/     a-^i 
quod  a  carnibus  alicnu  efi,r!diGule  turpiterquc  defcndi.Quic-/"*"?'^''^'* 
quid  neceflvrio  vitftui  redundac  (redu|iKlac  aucem  plurinaum  cx; 
operibusmanuum,&epularum  reftriftione)tantaciiraegcnci- 
bos  diftribuicur  quanca  non  ab  ipfisqui  difttibuunt , compara- 
cumcft.Nulioenunmodo  fatagunc  vt  haecfibiabundenc:fcd 
omni  raodo  agimt,  vt  noq  apud  fe  rcmaneac  quod  abudaueric. 
Deindc  comicemorata  aufteritate,eu!usipfecxcmpia&Medio  ^ujleriiaf, 
lani  &  aljbi  viderac.lHcer  hsec(inquit^  ncmo  vrgecur in  aTpera, 
qua»  ferrc  non  poccft  ;  nuUi  quod  recufat  iniponicur :  nec  ideo  Ibid.cjji, 
condcmmtur  acrteris,  quodineotu  imitationefefatetur  in- 
ualidum.  memincrunc  cnim  quantoperc  c.mmcdaca  lic  chari-  Tit.i.  15» 
tas.-mcmincrunt  oinnia  munda  mundis  &c.Icaque  non  reiicic- 
dh  gencribus  ciborum,quafi  poilu- :is .  fed  concupifcenci^  pef- 
domandje,  &diiedionifratru  tetincndx  inuigilacoiunis  indu- 
liria.rvlea3incrunc,Hfc?  vencri.&vcnterefci»,  &c.  Mulcitamen  uCor.i.ii, 
iinrd proptcr  mfirinosabftiner.  Muicis  noeftcauiaiftafaciedi:  <^ltintfitik 

Lli     ij 


ckft^xml  iN sTiT  vTioMis  I.IB.   iiir. 

fed  quod  viliore  vidu&minime  fumptuofo  fc  foftetare  phcet. 
Itaqueiidemipii ,  qui  fani  (ibi  temperant,  fi  ratio  valetudinis 
cogat,  a»groti  fine  vlla  formidine  accipiunt.    Multi vinum  non 
bibunr.nec  tamen  fc  eo  inquinari  putant:nam  languidioribus, 
&  qui  fine  ipfoaequciicralutem  corporisobtinere.humanif/i- 
Humanitm.     nie  pr^beri  faciunt:  &  nonnullos  ftulte  recufantes  fraterne  ad- 
*'*^"'^*"*""^'^  nionentnevana  fuperftitionedebiliores  ciiius  quamfadiores 
CharitM         nant.lta  pietatem  fcdalo  exercent:  corporis  vero  exercitatio- 
nem  id  exiguum  tempuspertinere  aonerut.Charitas  pr^cipue 
cuftoditur:  charitati  vidu;, charitati  fermo,  charitati  habitusy 
charitari  vultus  aptatur.Coitur  in  vna  confpiraturque  ch  jrira- 
te;hancvioIare,taiiquani  Deumnefas  ducitur.huic/iquis  refi' 
iiitjeiicitur  acque  vitatur:  hanc  fiquis  oflcndit ,  vno die  durare 
non  /initur.    Qucmiam  h  s  verbis,veluti  in  tabula,qualis  olim 
fuerit  monaftice,  rcprxfentaflevifuseftfanftus  ille  vir,  ea,  ta- 
mecfi  IoTigiora,huc  inferere  non  piguit:  quod  me  Jongiorcirt  a- 
liquanto  fore  cernebam,(i  ex  diuerfis  eadein  coiligeremjquan- 
tumuis  ftuderem  conipendio. 
muantft  a  ve-     *®    ^^^  3utem  mihi  propofitum  non  eft  totum  iftud  argu- 
tertmonachatu  mcntum  pcrfequi.fcd  obitcr tantum  indicare  non  modoqua- 
n9Hwdefet«rit.  ^ts  habuetit  verus  Eccleiia  monacho$,fed  qualis  tiic  fuerit  nio- 
1.  lnc»nfidera-  iiaftica  profeffioivt  excoparacioneiudicarcpofiint  fanileSo- 
tvrtgofe.        jgj  qyjj  fj-Qnj.js  habeant  qui  ad  fuftincndumprasfentem  niona- 
chifmum,anciquitatem  allegant.   Auguftinus  dum  fandum  ac 
legitimum  monachifmum  nobis  deformat,  omnem  rigidam  e- 
xadionem  vult  abefleearum  rerum  quaj  nobis  verbo  Domini 
liberae  relinquuntur.  Atqui  niliil  eft  quod  hodie  feuerius  exiga 
tur.Scelus  enim  inexpiabile  clTe  ducut  fiquis  incolore  aut  fpe- 
cieveftis,(iquisingcnere  cibi,  fiquis  in  aliisfriuoiis  ac  frigidis 
De    opere    ceremoniis  velminimuni  apr^fcripto  deflexerit.  Auguftinus 
monachoru.  fortiter  contendit no  licerc  monachis  dc alieno  otiofis  viuere, 
Tale  cxemplum  fuo  tempore  extitifie  aegat  bene  coftiruti  mo 
iilnuttliotto.    nafterij.    Noftriprsecipuam  fandimonia»  fuae  partem  in  otio 
collocant.  Nam  fi  otium  illis  tollas,  vbi  erit  illa  contemplati- 
ua  vita  qua  fe  alios  onines  excellerc,&  ad  Angelospropius  ac- 
cedere  gloriantur  ?  Auguftinus  dcoique  monachifmCi  requirit 
quinihilaliudfitquam  exerciciumadiumetumque  ad  pietatis 
'i,Falfd  perfe-  officia,qu3B  Chriftianisomnibus  commendantur.  Quidj»  qunm 
fSiionis  vendtca  fumniam,adeequie  prope  vnam  eius  regulara  ficit  charitatem, 
tione,  an  putamus  confpirationem  laudtre,  qua  pauci  homines  intcr 

fe  dcuindi ,  ab  vniucrfo  Ecclefia?  corpore  feparentur  ?  Imo 
vero  cos  exemplo  fuo  tcliquis  vulc  prselucere  ad  feruaflda  Ec- 
clefisBvnitatcm.  Invtroque  adeodiuerfa  eft  prsefentis  mona- 
chifmi  ratio,  vt  vixquicquam  magis  diffimile  ,ne  dicamcon- 
trariuin^  reperias.  Siquidem  monachi  nolUi  noncontentiea 
'  pictatr^ 


Dl    EXTBRNI»      MED.     AD     SALVTEM.  4^1 

pietate,€uiusvniiisftudiofuos€{reperpctU€>intcnrosChriftu$ 
iubet,  nouam  ncfcio  qiiam  imaginantuF,  cuius  nieditatioire 
{int  aiiis  omnibus  perfeftiores. 

ii  Hcc  fi  ncgant/circ  ab  illis  velim  cur ordiacm  fuum  pcr-  ima^inarU;^ 
feaionis  titulo  vnum  digneniur ,  &  cundem  ommbus  Dei  ^o-^^Jf^*^'*^ 
catioQibus  adimant.Nequfi  melatctillifophiftica  folutio  "o^%l,yJf<"^,y„^'^* 
ideoficvocariquiaperfeftion^minfecorincarfedqu/aad  ac  ^^^ 
qu;rcnda[nperfe<fljo.nem  fir  omnium  opcimus,Q_Jum  le  apud 
plebera  vendiTare,  quum  rudibus  ac  ignari^  adolefcentulfs  la- 
queum  iniicere.quum  priuilegia  fua  afl*erere,quum in  aliorum 
contume!iam,fuam  digniraretr.  extoilere  vrtlunt,  iadantfe 
efleini^atu  perfeft»onis.    Quum  propins  vrgenturquam  vt^xuptiQnU  di- 
manem  hancarroganciam  tueri  qu«'anr,  ad  iftutn  cui»icu)u  fuf  ^  "* 
fugiunr-.fenondura  perfeftionem  efl*e  confequutos,in  eo  tame 
ftaru  efle  quo  ad  ipfam  pr^  aliis  afpirant.lnterim  manet  illa  in 
plebeadmiratio,  quafi  fola  vita  monaftica  flt  Angelica.perfe- 
d:a,  abomniviriorepurgara.    Hoc  prstextu  quaeftuofiffimas 
nundinasexerc6t.  illaatttem  npoderatioin  paucis  ijbris  fepul- 
ti  mnnct.Hanceff"8intolerandara  ludificationem  quisnon  vi- 
der?Sed  perinde  cum  ipfisagamus  acfi  nihil  plus  tribuerSc  fuae  ^drtm  ipjkn 
profeffioni  quam  vocirido  {latum  adipifcenda?  perfeftionis.Sa-«ccr//«w. 
nehocillinomen  deferendo  ,  tanquam  fpcciali  nota  ab  akis 
vit^egencribusdii+inguunt.  Etquishoc  ferat  vttantus  honor 
rransferatur  ad  inftitutum,  nufquam  vel  vna  fyllaba  approba- 
tum.eodein  inrfignae  cenfeantur  omnes  Dei  vccationes  ,  facro 
€  us  orcnonmod«pr3ecepta»,red  infignibuselogiis  ornatae^Ec 
quanta,obfecro,iniuria  fic  Deo,quum  omnibusvita:generibus 
ab  eo  ordinaris,eiusteftimonfolaudatis,commentitium  nefcio 
quod  aiitefer^ur? 

II    Agexaluniniam  efle dicant  quod antca  tradidi  uoncfl^e  i-^rgumemtji. 
eontenros  pr^ef^cripta  a  Deo  regula.  Arqui  etiamfi  taceam,ipfi^^^"^^^°^^'^"''* 
plus  fatisfeaccufant.  aperre  enim  doce^  repIu«or.cris  (ukf^^-  Mat.5'.  44. 
je,quam  fuisChriftus  impofuerit:  quoniam  fcilicetEuangeli- 
Haconfili^de  dil)geadis  immicis,  denonappctenda  vindida, 
de  noJiiurando,8rc.fe  fcruaturos  promittant,  quibus  non  funt  %ef^onfto, 
communiter  aftrifti  Chriftiani.tn  eo  quam  nobis antiquitatem 
obtendcnt.^NulIi  vnqu^m  veterum  hoc  venir  in  mentcm:  om- 
nes  vnavoce  cIamanr,nulIampenitusvoculaaChrifto  emif^ 
fam  cui  non  C\r  neceirariaobteftiperandurw.  Et  hjec  rpfa  nomi- 
natim  qua»  jfti  boni  interprctes  Chriftum  confaluifTe  dutaxac 
rugantur.iufTa  efl"e,nulla  dubitatione  vbiqife  docent.  Sed  quia 
.  huncpeftilenriflimucrrorem  efTe  fupra  doeuimus,fatishic  {\t 
breuiter  notafle.ca  opinione  fundatum  effe  monachifmum  qui 
nuoc  eft.quam  mcrito  L>i|omnes  execrari  debcc.vc  fcilicec  fin- 
g«maliqua  efle  perfeiftior  viuedi  regula  quam  ifta  cotnunis 

LU   iij 


€A?.X^3fci  INSTITVTIONJS     LIB.     III I. 

vniuerrx  Ecclefia:  a  Deo  trsdrta.  Hnic  fundair.cnto  quicgui,^' 
iMpcrftruitur ,  nonnifi  aboniinabile  cflb  poteft. 

15    Verutnaliudrua:  perrc(Si®nis3rgumcn(3,-ifFeruntquod 

\^--\^^l*/^  fibi  firmiffimum  eir€patn,nc,  Dixitenun  Dominus  adolefcetj 

.  *"•  "'  ''    de pcrfe^ioie  iuftici^  inrcrrogantijSi  vis perfedlus eflTejvende 

®mnia  qux  habes,  &  iia  paupcr'!?*js,  Id  an  ficianc  ipfi ,  non,- 

dumdjTputo.dcmushociilisin  prxfentia.    Perfeftosigitur fc 

^*fP'^^a  J.      fadosiadant,  oamia  fui  relinquendo.  Si  in  hoc  fica  eftperfe- 

s.C.os-»ij.j,      ^ionis  rumma,quid  /ibi  vvilt  tjuod  Paulus  d  -Cer,  c.jm  cjui  om- 

nia  fya  diftribuerit  paopcribus  nid  charicue  habct , niliilefrcr» 

Qjalisiftacftpcifecflio,  qu^fiiabeftjcharitas  in  nihilum  cu«\ 

homineredigitur?  HkrerpQndeantncceffeeft,  rjmnium  hoc 

ColofT^i^.    quidemjfcdnon  vnicuefle  perfed'oniso^us.  VerurM  hk  quo- 

que  rec'3m3t  P.iulos.q-jj  nondubit u charitatem  f?nc  eiu^naodi 

renuntiatione  facc  e  vinculu-i»  perf.^-ion  s.Sicertu  eft  ^inrec 

%^!}.t.d.t^tjm  jyiaoiftrutr.  &difcii>ulumnihile{re  d  ftenfionis  ,  alterainecb  - 

ftjriniquarfio   \    ^  ,  •     •     '       r    o  •  nn  r  ■  -i 

narhi  aoutun-  ^^  "^?^t  hominis  perfeaionem  'n  co  conli'tere  vc  !u(s  omnib. 

if«r  tx^lamtv.  renun'-iet,&  rurfuai  fine  eo  qonftare  afterir:vjdendam  cft  qua- 
iiter  accipiendum  Gt  il] ud  C!"*rifti, Si  vis  perfe6;usefie,vcdeo- 
mniaquas  habcs.  Porrb  minime  obfcurvis  crir  renfus,  /iex- 

^  ^^  pendamus  (quodin  omnib.!».  Cnrifli  concionihi:s  obfertiate 

\  '-  *  fe^per  conuefiic)  ad  quemdirigantQt  hxcverb'.  Adolerccn-s 
interrog  t  quibusfiperibus  ingredierur  m  viram  cTterna.Chri-» 
ftus  quia  de  cpenbfr;  rogabatur,cum  reni'ttit  ad  Lege  .•  <Sc  me- 
rito.eft  enimyi.q  ^rern^  vit^.fi  in  fe  c">nfiderefur :  qecalijnde 
i.nuabda  eft  sd  ralutcm  nobis  affl  rend.im,quanl  es  noftrapra- 
U''ra!C.Hocrer:>onro  r^jclarauir  Chriftus.fe  noaiiam  vitx  for« 
mad^E  rationcm  rradcre  quam  qfse  in  Lege  Damini  tradita  0- 
Ifmfuerar.  Ita  Sc  teftimo.n!Lm  Legi  dmina?  rcddeh.ac  ,  quo^ 
cfTct  pcrf-^.^  iuftirise  d.of^rina:  &  fimul  calomniis  occurrebar, 
ne  viderctur  noua  aiiqua  viuendi  regula,  ad  Legis  defe<f^ion6 
populum  incitare.  luueajsnon  irjoili  quidcm  animi,  fcd  vana 
confidentia  tumidus,  fe  omnia  Lcgis  prf  repta  a  puero  feriiafte 
rcfpondcr.  Cercocertiuscft  immenrofpatioproculabcoabg, 
fiiifle,  qu6  fepcrueniHe  iadabar.Fr  fiverafuiftet  gloriaciojni^ 
hiJ  iilidefui&t  ad  rummim  perfediionem^  Supra  cnim  dr- 
itr.onftratum  cft,quod  in  fe  contineatLcs  perfcftam  iuft;tia;& 
hocipf.imindepater3quod  via.£tern3efaIutisvQcaturciusob- 
feriiatio.Vt  edoccretur  quatulum  in  eaiuflitia  prpfeciflet,qua 
fe  irnpIeiJiffe  nimis  audafter  refponderat , operaepretium  fuic 
familiareeiusvitium  excutere.  Diuiriisaurcm  quumabunda' 
rctjcor  illis  afHxum  habebar.  Ergo  qaia  vulnushoc  fecretum 
?ion  fentiebat,a  Chriftaljncinatur.Vadc.iBquic^vcndeomnia 
qua?habcs.  Si  tambonusfuiflTet  cuftos  Legis  quanEjpiitabar, 
iion  difcederet  mcsftusjhoc  vcibQ  audito.  Nam  qui  Deu  &g\t: 
-   -  -  •  •  ^. 


DE      0STHRN.     MFD.      AD     SALVTEM.  4^* 

extotocordejquicquidcum  cius»  ci}le<^;ooepugnat,non  Dm» 
habecpro  llercv»re,red  tanqua  cxitialeabominatiir.ErgoqaoJ 
diuitem  au*»iiifclinquerf  iubet  Chrillusomnia  quse  habct,pai: 
inde  ell  acf>  ambitiofumomnibus  honoribuSjVoluptuofum  o- 
ninibus  delicas,  impudtcum  omnibiis  libidinis  inftrumetisiu- 
berc!:  ren«;itinc.Sicad  parcicularem  niali  fui  fcnrum  reuocan- 
d.r  iuatcon(cicnti2C,qu3e  nuilo  gencralis  admonitiorfi?  Ceu{a 
tangun'ur,  l-rub  a  igicur  hypothefin  iftain  ad  generaleni  inter  T>aralog{fmis 
precationem  traiiunr.sicli  Chriftushoniinis  pcrfcdionein  re.  mo^xahorum^ 
nuntiaiioaebonotuKi  iUmeretrquum  nihilaliud  voluctithoc 
did:  ),quam  iuucnem  libi  vhra  modum  placentem,  sd  fentien- 
dutn  vlcus  !uuniadigere:vcinrelligereL  fe  longoadhuc  inter- 
i;nllo  abcflc  i  perfeda  Legis  obedicntia,qua  fibi  alias  fa*L6  ar- 
rogabat.  Fueorhanc  locufuifie  a  quibufdam  cxPatribus  ma- 
le  inte!lediiui,afque  hinc  nita  eirc  voliintaria?  paupertatis  af- 
i-e^^acionem.qua  iUi  demurn  beati  l  ucabantur  qui  abdicafis  o- 
mn'bus  rebijs  ferrenis,nudi  fe  Chrillo  deuocjerenr.Scd  cofido 
oonisoinn)bus  &  non  contentiofis  fari?faiftu  iri  hac  mea  cxpli- 
catronevcde  inen.e  Chrifti  nihil  ambigant. 

14  Qn^inqnam  nihil  minus  cogitarunt  Patres  quam  ftsbili-  S««»»  vero  »- 
rc  eiuf  nwd:  jjcrfedjone^n  q  ja?  poftel  a  cuculhtis  Sophiftis  fa-  ^^»""»  'Z'*'-^^ 
bref.-aafuir,  vt  durhcem  ChriftianifmUmficerii^erent.Non-  ^^;'"-"*  '«""f* 

'       ,       .,  ■1111  j  c  rr       '^iferum     alt^ 

dum  cmm  natum  ertc  lacrikgum  niud  aogm.i  quod  proteliio-  aiodBaptiCma 
nem  monaft.ces  B;p'ifino  coniparac,iin6  p.ilaDi  ifterir,forma  tfe fom»!a>i-. 
e{l*efecundi  Baptiimi.  /\b  hacblafphemiA  q.'jis  dubitet  Patres  tiHmJ&reti- 
torrjanimQ  abhorruifle?Um  iliud  extfemum  qu'jd  ri^u<i  vete-  ff'^  toquatur 
rcs  mon^chosfu.fte  dic:t  Auo.jftitius^vt  fciiiccttoros  le  adcha  «•«" «^"«^^''flf 
ncitem  accommoaarcnc,quul  opis  elt  verbis  dc:monltrarc  elle  £>,,£^^/^/-  r  , 
^b  hacnouitia  profeifione  .ilieinfiimnm^Res  ipfaloqivrui.,eos  ce,e:co>?fiat 
omnes  qui  in  cosnobia  c  j»>C"d.mt,difce({ionerrt  ab  Ecclcfia  f.i-  cjttot funt hodie 
4:cre.QiT;d  enim.?anno  <  fe  il  gtcni:!  Sdeliu  fociecarc  fcparat,  motiafleria  t«t 
peculiare  (ibi  minifterinra  8i  priuacam  nicramenroru  adm  ni-/-^^  fchifman- 
ftrationcn  Hfcifcendf  ?  Q  nd  eft  EccIe(i:ecommur>ionem  di:/i-  ^Y^llf  ^*"""*' 
{»are,h  hocnonelt?  Acqu;(vr  cam  quani  coep!  t.icerecopar  i-  ^^^^,  /ff7.rrr* 
tionem  perfeq  jar,&  (cme'  clanda;quid  fimilc  h-ic  in  parte  ha-  nommbm   <^ 
bentcii  veteribus  monachi^.?  Illitamctfi  fep.jratim  ab  aliis  ha-  reguiu    afpa." 
birabant,n6t;imehabeb.xncleparAr.a  Ecclefia:facr.''meta  parti-  *^*- 
cipabant  cum  aliis,ad  folennesconuentus  fe  fiftebac:  illtc  ptrs 
plebis  erant.Ifti  priuatu  libi  akare  erigendo,  quid  aliud  quam 
vinGulum  vniratis  abruperuni?  Nam  &  fe  ab  vniuerfb  Ecclefi«^ 
corporeexcomnMjnicarunf,&  ordinariumcontempferunt  mi- 
niftcnum.quo  pacem  ac  charit^.te  voluit  Dominus  inter  fuos 
conreruari.  Itaque  quot  func  hodie  monafteria  ,  tot  efTcdico 
fchifmaricorum  c5uenticula,qui  turbato  Ccclefiailico  ordine, 
i  foctecate  fideUu  iegitima  funt  exedi.Et  nc  obfcura  eflec  ifta 

Lli  iii] 


«AP.xiry.  iNsTiT  vTi  oM  is    lib.    iiir. 

diTcefnOjVariafad^onum  nominafibi  indiderunt.Necfpfospu 

■  Cor.B.  12.  &  ^^it  in  eo  gloriari  quod  fic  execratur  Paulus  vt  fatis  exaggcra- 

S.4«  re  n6  poffit.Nifi  forceChriftum  fuifle  iCorinthiis  diuifumar- 

bitraniur.quum  alius  alio  dodore  fuperbirer:  &  nunc fine  vlJa 

Chrilliiniuria  fieri  quod  proChriftimisaliosBenediftinosja- 

lios  Francifcanos.alios  Dominicanos  vocari  audinius;&  ira 

vocari  vt  ipfi  dum  affl-Aanta    vulgo  Chriftianoriim  diftsnguij 

hos  titul®s  proreiigionisproferfione  faftuosefibi  fumant. 

^ct^tumpro     is    Hxc qu3e ha<flenus  inccr  vetercs &  noilra»  a^t.itis  mona- 

jfefioipfa  ho^ie  chos difcrimina  recenfoijnon  in  moribus  funr/ed  sn  ipfa  pro- 

'vitioQi  eH:pei  feffiouc.  Proindc  meminerint  ledoresjfuiiTe  me  de  monachi- 

csrmores  «oru  ^^^^  potiasquam  demonachis  ioquutum,&  ea  vitianotaffe  no 

ioTigt.  junt  cor-  '■■  ^      .     .       ,  r    \  i    •    r        ■  i     -    n- 

r;4pt;hmi.  ^^^  ^"  paueoru  vita  h^rent,  ied  qua?  ab  iplo  viuendi  initituro 
feparari  nequeunc.  In  moribus  a>.item  quanta  fit  difcrepanria, 
quid  attiner.  figillanmexponfre?Hoc  con{l:it,nuIlum  efle  ho- 
minum  ordinem  magis  omni  vitiorum  turpitudine  iniquina- 
ttjm  ;  nufquammagis  forucnt  fadioneSjodia,  fludia  partium, 
ambirusJn  paucis  ouidem  CGpncbiis  pudice  viuitur:fipudiciria 
vocada  efl  vbi  eatenus  reprimirur  lJbi<Jo  ne  palam  fit  infamij: 
dccimumtar.ien  quodquevixreperiasquod  no  lupan^r  fit  po- 
tiusquam  caftitaytis  facrarium.Atin  vidu  qr>aIisfrugalftas?No 
aliterpoici  inharis  faginantur.Sed  ne  queranturfe  nimis  in- 
clcmenter  a  mc  tradui.non  vlterius  nergo.Q^^anquam  in  his 
paucis  qua;  atcigi,nihil  efle  accufatorie  didum  fatebirur  qui- 
_^  cunque  rem  ipfam  nouic.Au2i^ftinus,quum  ranta  caflirate  ,  fe- 

nachorum  ^und  <m  eius  teltfmonium  cxcelierenc  mon;jchi ,  querirur  ta- 
in  £ne.  '  me  multoseffe  errones,qui  malis  arribus&  impofturis  fimpli- 
ciores  pecunia  emungatjqui  reliquias  Martyru  ciicumferendo 
tuirpes  nudinationes  exercear,ini6  pro  Martyru  reliquiis  quo- 
rumlibet  mortuorumo(ravendife;)t:qui  multis  fimiiibus  fla- 
grriisignominia  ordini  mura  .Vtfe  nullos  vidifle  meliores  pr^ 
dic.^t,qua;T!  qui  in  monafteriisprofecerintrita  deplorat  r^ullos 
fe  deteriores  vidifl^equam  qui  in  monafteriis  defecerint.Qu^id 
diceret.fi  hodte  coipiceret  rot  ac  ra  deplontis  vkiis  exundare, 
&  quodamnnodo  crepare  omnia  fere  coenobia  ?  Ego  nihil  nifi 
quodomnibuseftnotiffimum  dico.  Nequc  famen  ad  omnes 
/ine  vlU  prorf js  exceptione  pertinet  ha;c  vituperatlo.  Quem- 
admodurn  enim  nunquam  adeobereconft/tutafi^it  in  mona- 
fteriis  fanfte  viuendfreguh  &  di fciplina,  qiiin  cxtarent  aliqui 
fuci  longealiis diffimiles:  ita  no  fic  hodie  a  fanfta  illa  antiqui- 
tate  monachos  degeneraflTe  dico,quin  ahquos  in  fuo  grege  bo- 
nosadhuchabcant.fedhi  pauci&  difptrCi  in  illaingenti  malo 
rum  &improborummultitudinedeIifefcunt:nec  contemnyn- 
tur  modo.fcd  etiam  petulanter  incefliintur,interdum  etia  cru- , 
•delicer  cradanmr  ab  aliis:qui(vt  cft  in  Milefiorum  prouerbio) 

nemini 


DB    BXtERNIS    MED.AD    SALVTEM.         4^ 

nemfni  apudfebono  locumededeberecredunt. 

\6    Hac  vetcris  S:  hodierni  monacIrTmi  comparatione  cfFe-  ^'  ''"i'/''^* '  f 
cifle  mequod  voluiconhdo.vt  apparear.cucuilatos  noltros  ad  „,1^,1  a^oaue eji 
profeflTonjs  fux  defenfTonem.prioi3E  Ecclefise  exemplum  falso  ijundnonadme- 
px^rexere:  quandoqyidem  ab  dlh  no  minus  ditferunt  quai»  fi-  du  plactu  de- 
mi^Eab  hominibu-.Interim  non  diffinuilo.ve]  in  illa  quaniAu-  l^e.it.id^ueifi 
euftinus  commendac,  prifca  forma  efle  nonihil  quod  mihi  pa-  4-^'^«/»^"?«^; 
runi  placeat.  In  exrernis  ngidioris  dilciplinse  exercitiis  no  luil  ^j^^ 
fefuperftitio(o>concedo:acimmodicam8r}>ftationcm  ^H^nt-      ^ 
^»x/«»nonabfuifle  dico.  Pulchrum  fuitabdicitisfacultatibus,      j^ 
omni  terrcna  folicitudine  carcre.-at  pluris  aDco  fit  familise  pie      , 
reged^  cura,vbi  fandus  paterfamilias.onini  a'.jarit!a,ambitio- 
ncjaliif^ue  carnJs  cupiditaribus  foIutas&iiber,hoc  habet  fibi 
propofirum  vtincerta  vocationcDeo  feruiat.  Pulchrum  eft  in     ^ 
feceffu,proculhominij  confuetudine,ph'loropiiari;at  Chriftia- 
na?manruetudinisnoncft,qu3fiodiohi:tnanigeneris,in  defer- 
fjm  &  folitudinem  coofogere,  &  fimn!  ea  efHcia  deferere  quae 
Dominus  in  primis  mandauit.Eti.imfi  dcmus  nihil  aliud  fuifle      4. 
niali  m  eaprofeffione,hoccertenon  mediocre  nialufuitjquod 
cxemplura  inutiie  &  periculofum  m  Ecclefiam  induxit.  „ 

17  Nuncigiturvideamuscuiulmod!  finrvotaquibusin  P^^^-y^^^jy^^,  y^^yj^. 
chj-um  hunc  ordinem  hodieinitianturmonachi.  Primum,quia  t.tiogentraiu. 
nouum  &  fiditiumcultum  promere^di  Dei  caufainfticucie  il-  T>rtmu. 
Iis  animus  eftiabominationi  efle  apud  Dcum  quicquid  v^uent, 
ex  fuperioribus  cocludo.Deinde  quia  nullo  vocarionis  Dei  'in.''Seciind*. 
tuiru,nul'aq  jeius  approbacionejviucndi  gcnus  quale  libec  fibi 
ipfi  comminifcuntur:  temerarium,  idcoq-,  ilhcitum  aufum  effe 
dico  :  quianihilhabetipforumconfcientiaquo  fcapud  Deum  ^on^,  j^^j, 
fuftfneat;  &  quicquid  noneft  ex  hdcpeccatum  eft.  Prxterea  jj^^^^. 
quum  ad  mukosfimul  peruerfos  atquc  impios  culi:us,quos  ho- 
diernusmonachatus  fub  fecontinet,feipfosaftringant:eos  non 
Deo  confecrari^ied  d^monio,  coatendo.  Curenim  Prophetse 
dicere  licuerit,  lfrael>ras  filios  fuos  immobfle  d^moniis  &n6  p^^^^Q^L. 
Deo  ,  tantum.  ob  id  quod  verum  Dei  cultum  profanis  ceremo- 
niis  corrupcrant:  fdem  de  monachis  dicere  non  liccat,  qui  vna 
cum  cucullo  milleimpiarum  fuperftitionum  laqueum  fibi  in- 
duunt?Iimqu^  votorum  fpecies?  Virginitatem  Deo  perpe- ^^'*'*^'*  *'*-'*'." 
tuam  promittunr ,  quafi  cum  Dco  ante  pepigerint  vt  fe  a  con-  ,1,^^^  ceium- 
iugijneceffitateliberaret.  Non  cft  quod  caufentur,  fenon  nifi  t,^, 
gratia  Deifrerosvotum  hoc  nuncupare.  nam  quumipfenon  Matt.  ij.Mi 
omnibusdaripronuntiet,  fiduciam  fpecialis  doni  cocipere  no- 
ftrum  non  eft.  Qui  habent,eo  vtantur.fiquando  fe  a  carne  fu:i 
inquictarifenciunt,confugiantadeiusopem  cuiusfola  virtute 
pofluntrefiftere.  Si  non  proficiunt,  ne  remedium  quodipfis 
«ffj^rtur  contemnant.  Ccrta  cnim  Dci  voce  citanruradconiu-^'^'  7-9" 


CAf».  ISilII,  INSflTVTlONIS     LtR.   IIT3. 

giiim  quibus  continendi  facultas  denegattir.Continentiam  ip>-^ 

peilojiionqua  cor-pus  folum  a  (corcstione  parumferuar-jrjed 

quamons  impollutam  cailitacem  ieruat.  Neq^  enim  extemani 

tantumlafcmi«m>fed  aaimi  quoquc  vftione  caueri  Paiilus  pr^- 

tnfiantia  i.      cipit. Hoc,inquiunt,abY-tima  memona  fuic  obrerOatam,  vc  ie 

alligarent  continentiae  vutc  q"ii  totos  fe  Domi«w  dicire  vel- 

l^Dnfio^        lent.Fjteor  certe  antiquitus  quoqr.e  reccptmn  f  iiflc.  Uunc  mo- 

rciD:  i^c^  eam  a^tatem  (k  ab  omni  vitio  hber^' m  fuifie  non  con- 

ccdavEproregiilahahendu  fitquicquid  tunc  fidu  eft.Et  pa»j- 

latimirrepficinexorabilisillafeueritas,  vtpoli  conceptumvo- 

%ig,  ii,       tum,nullus  pGenitentize  locus  &erei.Q!^id  ex  Cypri.uio  colhr, 

Si  fe  ex  fideChrifto  dicaucru^  virgincs,pudice&cafte,(ine  vila 

fabula.perfeueren?.  It.i  forrcs  &  ft^ibilcrs  pisBinium  virginitatJs, 

expedent.Si  autem  perreucrarcnoluncjveino  p<  fluHcmchus 

eftnubant.quamin  ignem  deltcii^  fuiscadant.  Qmbus  pr^bns, 

Bon  Iscerarent  nunc  eum  qui  concjnertci:^  vocuui    .ili  ^quici^Ee 

tempcrare  veliet?  Longeergo  .ibiilo  vciuft'.  iiioretiifce{ic'Ut, 

qui  non  modo  null.ini  .1  Jmitrunt  raxjdcrJttioncra.  a'jc  v<nj-jm  fi 

quis  pr^fta.ndo  voto  impar  (.kprehtudauur.-fed  grauius  pecc.Tre 

nullo  p"udore  pronunti.iHrj(?  accept.T  vx«>re,earn;s  nreu.pvuv 

tia?mcdetur,q.;am  fircorc,»nd''Corpus  &  animam  coraininec. 

1»«/?.^  ,•  ..  18    Verym  mffantadhuc,?^  !uh  Appftolisvfitacum  fuineta- 

^imi".avno.  icvotum  oltendcrccoi.3;uiiv:  c{'ji:iP  jui.is  vicTja  ,  qu.T^  (cmei 

a.Tirn.5..i.     in  pubiicum  minil^^eriuni  reccpiae  riubcicnt,primi  &dcm  .Thrc- 

"^^fonjlojocu  garedfcJit.  Ego  vero  illis  nn^aime  ncgo  ,  viduns  cjus  fet^efi  &(- 

^ipofiolt  de     (,yg  Ecclefia?  operas  .■-dd  cerenc,perpefui  caeiibarus  l^zi  fiir.ul 

i.r,  «      ./     rufcepiflc.-non  qu;;i  m  e  >  rcli^i^ionem  aliqua  Itacuerencvc  polt 

i^oUijjnni.       ^3  ben  cc^ptuiu  ed-fed  quoium  nihf.u  luns,  &  lugo  marjt..ij 

folutJe  fuoif^ionein  iliiin  fuftinere  no  p.onen.t.  QtHxd  fi  d  nx  d- 

de  yi  nouasnupn.-5s  refpe(^  rencquidhocerata  lud,  qua  Det 

vocationemexcutere?  Non  igitur  miru  quod  cU  busde/jderiis; 

lafciuire  jn  Chriftum  cas  dici-.  P  >ftca  ver©  ampliEcflndi  ca.nfA 

fabiungit,adc6.ipfasquod  Eccleii^pollc^t^fuat  non  prcli?are, 

vt  primam  quoque  fidcm  in  Baptilmo  dacam  violciic  ac  irriram 

faeianciiaquahoccomprehenditJt  vt  vocati>ni  quifqje  fu^ 

refpondeat.Nifi  forte  hoc  mauis  incelligere,quod  veluti  amif- 

fo  pudore  omnem  deinde  hf>neftatis  curamabricercnt,  ad  om- 

nem  lafciuia  &  petulan^tiam  fc  profticucrec,liccnt.'ofa  difCoiuca 

qne  vira  mhil  minus  quamChriftianas  mulieres  pras  fe  ferrent, 

qui  fenfus  mihi  pcrpIicet.Kefpondemus  ergcque  cunc  ad  pu- 

blicum  minifteriumrecipiebaturviduae.easfibi  pcrp^tui  cseli- 

batus  coditione  imporuilTe.fi  poftea  nuberee>ficile  inteUigim*- 

accidifl^e  quod  dicitPaulus,vt  proiefto  pudofe,Jnfoletiorcs  fie- 

ret  qna  deceret  mulieres  ChriftianasJra  n5  folu  peccaile,  fide 

Y.cclefiae  data  fallendo;  fed  a  communipiarum  mulierum  legc 

dcfci- 


BE    ixTer.     *i  h  d.    ad    salvtem.  454 

defciuifle.Sed  primum  nego,2lia  ratione  profeflas  efTc  cxJiba- 
rum  ni/i  quia  coniugium  cum  ea  quam  fubib.int  fundione  mi- 
ninic  conuenirer:  acomninofead  crlibatumaftrinxifle  ,  ni(i 
quatenusferretvocationisfus  neceffitas.Deindeita  obligaras 
flon  conccdo  fuifle  quin  illis  tunc  quoquefatiusefl^ctnubere 
quam  vel  carnis  aculeis  foiicitari,vel  in  aliqua  prolabi  obfcae- 
pitatc.Tertio eam  xtacem dico  a  Paulo  prsefcribi qux  fl: com- 
muniterextrapericulum:  pr^fertim  quum  eas  tacum  deligiiu- 
beat  qua;  vnico  matrimonio  contentx ,  continentia?  fpecimcn 
iam  anre  pr^buerinr.Votum  autem  c^libatus  non  alia  rationc 
improbamus  nifl  quia&pro  culcu  perperaa?ftimaturs&reme- 
reabiijnuncupaturquibus  continendi  poteftas  faftanoneft. 

19    Ad  moniales  vero  quitrahere  licuit  hunc  Pauli  iocum?  JnfiHtiai,  Ut» 
Crcabantur  CMim  diaconiiTi?,non  vt  cantionibusaut  murmure  ^/'"Aj»  «"^*- 
non  mrellecto  Deumdemulcerenr,rcliquu  temporisviuercnt  ^^^  fertrahe»}^ 
oeiorc.fedvcpublicoEccIefi^miQiftcrioergapauperesdefun- 
gerentur,vc  omni  ftudio,fedulitate,diligetia,  in  officia  charita-  ^^A-yj^^^j,^/,. 
tis incamberent.Non  vouebantcelibatum,  vtcultuminde  ali-  ^^,^  rAUomh, 
quemexhibereotDeo  quod  anupciisabftinerent.-fedtantum 
quod  eflent  ad  cxeq-jendum  fuum  muaus  expeditiore&.Deniqi 
non  vouebant  vei  ineunte  adolcfcecia.  vel  mcdio  adhuc  ^tatis 
florcvcfero  poftea  cxperimcco  difccrenrquaDtu  fe  inpraecipi 
tium  dedilfenf.fed  cum  omne  periculum  fuperafie  viderenrur, 
non  minustufum  quam  fandum  votuin  nuncupabant.  Verum  lnaduerfart»3 
Yt  duo  priora  non  vrgeam,  dico  nefas  fuifie  sd  vouend.im  c6-  "»/^«'"»  *''*'"' 
tinentiam  recipi  malieres  ance  annum  fexagcfimu.-quum  Apo-r  ^**'  "*"' 
ft:olusfolasfex3genariasacimirtac,iun:orcsnubcrc&liberospa 
rere  iubcat.Ergo  nec  illaprimum  ducdecim,deindeviginti,po 
ftearriginta  pnnorufjftarclaxatio  vHo  modoexcufari  poteft: 
&  multo  minus  tolcrabilc  eft  quud  mifer^  puellaf ,  antequam 
vel  peracratcm  fenofij  poruerint,  vel  vllumfui  experimcntii 
caperc,  vtinillos  nialediftoslaqueosfeinduant,  non  tan&iim 
fraude  induGuntur,  fed  viac  minis  compclluntur.  In  reliquis  ^^ 

duob.votis  impuenandis  non  infiftam.Hoc  tatum  dico:  precer  ^^^^  "!/'f  !^ 

,   ,       '     ^  .     r  n     •       -1     /-         ■         I -•        /       I       J-     f^  b*ii»ertat^ 

quamquod  non  paucis  fuperftitionib.iuntimplictta  (vtnodie  ^'^^,^^^^^^-^^ 
res  habent)in  hoccompofltaefievidentur.vt  qui  eanuncuplt, 
Deo  illudant  &  hominibus.Sed  ne  videamur  flnguias  parncu- 
las  nimis  maligne  cx3gitare,iIlageneM!i,qu^fuperius  pofita 
cftjconfutatione  conrenti  erioius. 

to    Cuiufmodi  legitima  fint  &  acccpta  Deo  vota,  fatis  ex-  '''^fy  '*^'^^' 
pofitum  eife  arbitror,  Quia  tamen  interdum  rudes  ac  timid®  *!"/"  1^/''' 
cf)nfcientia;,  etia  vbi  votu  aliquod  dnplicet  ac  improDatur,ae  ^^ conffitntto. 
obligarioncnibilominusdubitant  ,  &grauiter  excruciantur,  ^^i,v#»#, 
quum  &  vioIaredatamDeofidemhoTrcnt,&vereturecouerfQ 
ac  fiif u^dQ  magis  pccccnt '.  hicXaccLirrcndvim  illis  cftjquo  fc        i 


«AP.XflJ»^  1N$  Tl  TVTIONIS     LIB.     firi. 

^*jii«nU  fo'  poflint  ab  hac  difficul£ateeripere.Vt  aute  rcmel  oijinem  (cru»' 
&•*#».  pulum  tolla:dico  omnia  nonlegitimanec  riteconceptavoiay 

vt  apud  Dcum  nihili /unt.fic  nobis irrira  efFe  debere.Nara  fi  in 
humanis  contradibus  ea  tantiim  promifTa  nos  obhgant  in  qui« 
busiscum  «juo  cen trahimus^vultnos  habcreobhgaros.abfur- 
dum  cfl,ad  ca  praeflada  n.sadigi  quse  a  nobis  mmime Dcus  re- 
quirit;pr$rertim  quum  no  ahter  reda  fint  opera  noflra  nifi  vbi 
Deo  placenc,&hoc  coafeenti^  feRimonium  hab^ntquod  pU- 
ccant.Manet  enim  illud  fixum.Quicquid  non  eft  ex  fide.pccca- 
E3m,i4,jj,    tumeft.  QuointeIJigitPauius,quodcum  dubitatione-fti  ceptu; 
eflopus,proprere4  vitioIumcfle,qu6d  omnium  bofiora  opc- 
m  radix  cfl  fid€s,qua  certi  fbmus  ill<  Deo  accepta  efTe.  Ergo  ii 
nihil  nifi  hac  certitudine  aggredi  licec  ho/nini  Chriibaao,  cur 
n5jfiquid  remere  rufcepeiint  ignorationis  vitio,  ab  errore  po- 
flealiiberacidc/iftanr?  Eiufmodi  quum  fint  vorainconfiderate 
fufcepta,  r6mod6nihilobligant,fednecefranbrMntrercinde- 
dz.   Qaidautem,  quod  nonxantum  pro  nihilo  SKftirt.anruria 
«onfpedu  Dei.fed  abominationi  quoqs  funt.?  vtpri^js  dcm.  n- 
jftratumefl.Superuacuumeflderenon  necefrarialopgius  diOe- 
rerc.Hocvnumarguxnentum  ad  pacandas&omnifcru^^ulb  li- 
bcrandaspias  confcientiasabundeef^e  mihi  videtur  .-quaecun- 
quenoncx  purofonteemananr  opeF«,  &inlegitimumfinem 
dirigiitur,a  Deo  repudiarir&ifarepudiari  vrnon  minusfnillis 
pcrgerc.quam  ipfa  inchpare  nos  verer.   Inde  enim  conficirur, 
qu^  ab  errore  &/uperfl!tione  profefta  funt  voi:23&  nuIliusefTc 
apud  Dcum  momenti,&  a  nobis  d-efercnda. 
Wi^fuperidrifo     ^-i    Habcbit  prsBtcrea  qui  hanctenebit  fblurionemj  quo  ad' 
lutieKefequituy  ucrfus  improborum  caluranias  eos  defi  ndat  qui  ex  monachi- 
tmtnenth    e9s  fmo  ad  honcfium  aliquod  viucndi  gcnijs  conccdunr.  Fra^^  n- 
faa^jidei  *c-  tjei  ^  periurijgrauiter  accufanturquod  \'inculu(vt  vuJgo  ccc- 
immchat'!!  ^/<^tur)infoIjbile,quocratDc'o  &EcGlefi^  obligatijabruperint. 
hcneftum  viue-  ^^  ^§°  nullum  fuiffc  vinculu  dico ,  vbi  quod  homo  confirraat, 
dtgen»s  conct-  Dcus  abrogat.Dcindc  vt  demus  fuiflc  obligatos,q.uij  ignoratio 
dmt.    prima  nc  Dci  &  crrotc  impliciti  teneretunnunc  poftqua  veritatis  no 
eorum  defenfio,  f jj-ja  fynj.  iHuminatijfimul  Chrifli  gratia  hberos  effe  dico.Nara 
kllT  ^^^''  ^^^"^3"^  efficaciam  habet  crux  Chrifti  vt  a  Legis  diuin^  male- 
GaU.  I»         mftioncqua  vinfti  detin^bamur,  nosabfoluat :  quanto  magis 
ab  cxtraneis  vincuhs(qu2E  niihil  fun<  quim  captiofa  Satanse  re- 
tia)nos  eruet?  Quibufcunqucergo  Chrif^us  Euangelijfui  lucc 
afFulgct,non  dubium  eft  quin  ab  omnibus  eos  Uqueis  cxpediar 
'Jiltera-invt  ^uibus  fe  per  fuperftitioncm  inducrant.  Quanquam  rjecilhs 
to    impofJtbiti ^^^^  altera  defcnfio,fi  adcslibatum  non  fuerunt  idonei.  Nam 
cr  tJfnmaexi'  C\  vsrum  impoffibilc certuiTi cft  animar  exitium,  quam  feruatai 
tiofo  non    ejf  vult  Dcus,  nou  pcrditam:  fcquitur  in  co^  minime  eflc  pcrma- 
fermmendum.  nendum.Quam  autem  impoffibile  fic  votum  continetitg  iis  qui 

fingU" 


DE    IXTER.     M£0.     AO     SALVTEM»  4f^ 

fingulari  dono  piaediti  nonfuftc,ancea  docuinius:.&Cxpenetias 
me  cacent:e,loquitMr.  ncquc  enim  eft  ignotum  quanta  obfcoe- 
nitate  iGateant  oninia  fere monafteria.Et /iquavidcnrur  hone- 
ftiora  magifque  verecunda  efle  aliis.no.n  ideo  came  cafta  func 
quodimpjdicicisennlumincuspremuntaccontinenc.  Itafci- 
lices  herrendis  excmplis  hominum  audaciam  vlcifcif  ur  Deus, 
quum  iux  infirmitatis  imracmores,  repjgnantc  natura  id  affe- 
d:ancquodeft  illis  denegatum  ,  &  concempcis  reaiediis  quae 
Dommusillis  ad  manum  dederatj  concumacia  &  obftinationc 
incontinentif  morbum  fuperare  fe  poiTeconfidunt.Quid  cnim 
aliudquam  contumaciam  cftedicemus  ,  vbi  quis  admonitus 
•coniug-io  /ibi  opusefle,idquc  fibia  Domino  remedij  lecoda- 
ri.non  modo  id  concemnit,  fed  eciam  facram,ento  feadigit  a4 
contemptum? 


C  A  P  V  T    X  I  I  I  L 


De  Sacramentis. 


Hoc  caputconftat  duabus  prxcipuis  partibus. 

X>t  racramentis  in  gtnere.-  vbi  primum  doflirinae  fumma  propom* 
tur  re(ft.i.i.j.4  5.&  ^.  deinde  conrraaduerfarios  vtrinquemuni- 
tur,  nempe  adu.  eos  qui  vim  facraraeniorum  eneruant ,  fed.y.8. 
9.10.11. i:.&  i?.tum  adu.alios  qui  nimium  facramentis  tribuunt, 
fc(a.i4.i5  itf  &  17. 

E>e  facramentis  fpeciatim,tum  veteris  tu  n©.ui  Teftameti,de  quo- 
rum  fcopo  &  re  fignificata  agitur,  refutatis  iis  qui  aut  veterum 
facramenta  nimium  extenuauerunt  ,  aut  noftra  nimiuia  extule- 
runt,a  feft.iS.vfque  ad  finem  capitis. 

R^edicationi  Euangclij  aliud  affine  eil  fidei  'T^rimafane^^ 
noftrxadiumenrum  in  Sacfamcntis :  de  qui-^'^'^ '  agensde 
I>us  cercam  aliquam  doarinarti  tradi,  ma-^^^';^^"'^^  *" 
gnopcre  noftra  refere,  vndenos  &  qucniin*  "'^  ' 
fiuem  infticuca  fuerint,  &quis  eorum  nunc 
vfus  fic ,  dilcamus.  Principio  animaduertcrc  ^/^ ,?,  f ^^ 
conueaif  quid  fic  Sacramentum.  Videtur  au-  mmhm. 
tem  mihi  hsec fimplex&propria  forc  dchnicio,/i dixerimus  cx- 
ternum  efl!e  fymbolum ,  quo  beneuolentia»  erga  nos  fux  pro* 
miffioaes  confcientiis  noftris  Dominus  obfignac,  ad  fuftincn- 
dam  fidci  noftra?  imbccilUiatcm:  Sc  noi  viciffim  pietatcm  crga 


CAP.XlItl.  INS  t  I  T  ?  TIONiS     IIB.    HJr. 

cumnoftram  tam  coram  co  &  Angelis  quim  apud  bomjnci 

Uf?/4  de^iui.  teftamur.Licec  etiam  maiorecompendio  aliter  ciefiairc:vc  vo- 

ceturdiuinaeinnosgratisE  teftimonium  externo  fignoconlit- 

macura,cummHtuanoftr«rerga  ipfum  piecaris  teftificacionc.. 

Vcramlibec cxhis  dcfinitionibus  eligas,  ab illa  Auguftini,  qua; 

facr.imencum  tffc  cradic  rei  facrie  vi^bil«  fignum,  aut  muifibi- 

lisgratis  vifibilem  formam.lenfunihil  diftert.-rera  vero  ipianl 

mclius  ac  certius  explicac.  Nam  quum  in  illa  breaicate  /it  aii- 

quaobfcuritas,in  qua  mulci  rudtores  hallucinantur.volui  plu- 

ribas  verbis  pleniorem  redderc  fcncentiamjne  quid  dubitatio- 

nish^ereret. 

'T>e figntficath-     j.     Qua  rscione  vocabulum  hoc  vfurpiiucrint  veteres  in  co 

ne  votif.         fcnfujnon  eft  obfcurum.  Nam  quocjes  Grxcam  vocem  ixt^^Q/LOf 

Lacme  reddcre  voluic  Vecus  intcrpresj  praefertim  vbi  de  rebug 

Bph. 1.9. 5:3.5.  diuinis  agebarur.tranftulic  Sacramenium.  Sic  ad  Ephefios, Vc 

ncrum  faceret  nobis  facramentum  voluntaris  fua».  Iccm,fi  ta- 

ir^en  audiftis  difpenfarionem  graciae  Dci,  qusc  daca  eft  mihi  m 

vobis,  quoniam  fecundum  reueiacionem  nocum  mihifaftum 

CoI.i.J^.        cft  facramencum.  Ad  Coloftcnfes,  Myfterium  quod  abfcoditu 

fuit  a  fecuiis  &  generationibus ,  nunc  autem  manifeftatum  eft 

fandis  cius,quibus  voiuic  Dominus  notas  facerc  diuitias  facra 

_.       j^      mentihuius,&c.     Itemad  TimothcumjMagnum  pictatis  fa- 

101. j     .     ^(.^jj^^ricum;  Deus  manifeftacus  eft  in  carne.  Noluicautem  di- 

cerc  arcanum.nequid  rerum  raagnitudine  inferiusdiccrc  vHq- 

recur.  Sacramecum  ergo  pofuic  pro  arcanojfed  rci  racrae.In  el 

fignificationeapud  Ecclefiafticosfcriptores  fubinde  occurnc. 

Et  fatis  notum  eft,qu3e  facrameta  vocancur  apud  Lacinos.Gric- 

cis  efte  myfteria:qua»  fynonymialitemomacmdirimic.  Acque 

hincfaftumcft  vc  ad  figna  illa  qua»  auguftam  fublimiumac 

fpiricualiura  rerum  repraefencationem  habcrcncdeducerecur. 

QuodenamnocacaIicubi.^uguftinus.Longum,inquic,cflecdi- 

Epift.ad  Mar  fpucare  dc  variecatc  fignorum;  quie  quum  ad  rcs  diuinas  pcrti- 

cellin.  nencSacramencaappellancur. 

}    Porro  ex  hac  qu*m  pofuimus  dcfinitionc  intelligimus, 

^ultTiTur  n""4'**"^  ^nc  pr^euceproraiffionecfle  facramcncu,fcd  ei  po- 

Va^l^ametispro  ""« canquam  appcndicem  quandam  adiungi,  co  fine  vt  pro- 

fnifier.ts  fuM  miffioncm  ipfam  confirmet  ac  obfignec.nobifque  teftatiorcm, 

UcmnoUii  •6-imoracam  quofiammodo  faciac;  quo  modo  noftrseignoran- 

fil^^^fi.  t\x  ac  carditati  primum,dei*ide  infirmirati  opus efle  Deus  pro- 

uidec:  nequecamcn  (  proprie  loquendo }  cam  vt  facrum  fuum 

fermonem  firmec,  quam  vcnosin  ipfiusfide  ftabiliat.  Siqui- 

dem  Deiveritasper  fefatisfoIidaccrraquccft;nccaIiundeme 

liorem  confirmaiionem  quam  a  fc  ipfa  accjpere  poteft.  Vcrtim 

vtextguacft  &imbcci]Ia  noftra  fides,  nifivndiquefulciacur, 

ac  modis  omai5us  fuftentetur ,  ftacim  concutitur ,  fluduatur, 

vacii^ 


D  E    E  X  T  ■  R  W.   14  E  D.   A  D     i  A  t  V  T  B  M.  4^^ 

>*-acil1at,a«le6quelabarcic.Atqueitaquidehif  fecaptuinoftro 
pro  jmmenfalua  indulgentia  attefnpeiacmirericorsDominus, 
vtquandoaniirjalcs  fumus.qui  liumi  fempcr  adrc  pentes  ,&in 
carne  1^3erente&,nihi(  ipirituilc  cogicamus  ,  ac  ne  concipimus 
quidem,  elcmtntis  eMam  illis  rcrrenis  ncs  aci  fe  deducere  non 
^raucrur,  atqucin  ipla  carne  pr.jponeic  bonorum  fpintua- 
iiiim  fpeculuin.Nam  fi  incorporei  ciremus  (  vt  Chryfollomus  Hom.  ^o.  c 
•aiij.4uda  &  yicorporea  nobis  rxc  ipfa  darer.  Nucquia  corpo-  populuai. 
ribus  in[ertas  habeinus  animas  fub  vifibihbus  fpirituaha  tradit. 
non  quia  tales  mdit^e  funt  dotes  naturisrerum  qusein  facra- 
trciinsnr^bis  proferuntur:  fedquiain  hanc  figniii-cucionemi 
Deo  lignatae  runt. 

4    Atque  hoc  eft  quod  vulgo  dieur.t,conftate  facramentum  t-^^idJltVir- 
vcrbo&  exrerno  figno.  Verbum  enim  inceUigere  debemus,n6  ^^■»' iUii^ <ju<d 
quod  (ine  feniu  &  fide  infufurratum,folo  ftrepitu,  veliit  maei-  ^'^^'^^^^  '^'^^ 
ca  tnratuione,  colerrjndi  ekmcnti  vm-iiiabrat.lcd  qiiodpre-  vndtfit  ,Yr*e- 
dica  um  intcli-ecrc  nos  faciac  quid  vifibiie  fii^num  iibi  velit,  Rat faerAnttn- 
Q_uod  crgo  fub  Vvi^x  tyrannide  faftitatum  eft.non  ca^ruit  inge-  tum, 
ti  myftcriorum  profanatione.purarunc  enim  fatis  efle  C\  Sacer- 
dos,populo  fine  intelhgcntia  obftupente.cofecrationisformii- 
laiD  demuimuraret.Imo  id  daca  opcracaucrunt,nequiddodri 
nr  inde  ad  plcbem  peruenirer.  omnia  cnim  Latine  pronuntia- 
risntapud  hoininesiJliteratcs.Pofteaeoufque  eru^it  fuperfla- 
tio,vt  confecrationem  non  nifi  rauco  aiurmure,  quod  a  paucis 
cxaMdirerur,rite  per;?gi  credcrcnr.  At  longe  aliter  de  verbo  fa-  Hom.  in  lo- 
cr;:menrali  Joccc  Auguftinus,  Afcedat,inquit,verbum  adele-  hannem  ij, 
menrum,&  ficc  racratiieruni.  Vnde  enim  ifta  tanta  virtus  aqu^ 
vr  corpustagar,&  cor  abiuar,nifi  faciente  verbo.^no  quia  dici- 
tur,fedquia  credi!:ur.N.'Lm  &in  ipio  verbo^Uudeftfoiiustra- 
fiens,aiiud  vircus  maneas.Hoc  eft  verbun.i  fidei  quod  prfdica-  Rom.i*.  8. 
mus.inquic  Apoftolus.Vndein  Ai^is  Apoftolorum,  Fidemun- A^or.  15.^. 
dansCofda  coru.  Et  Petrus  Apoftolus,  Sic  &  nos  Bapciftna  fal-  *    ^t''-**"» 
uos  facit ,  non  dep;)fi.tio  fordium  carnis,  fed  confcientiiebonas 
interrogatio.Hoceftvetbum  fidei  quodpr^dicamus;  quo  fine 
dijbio,vi:  mundare  poffir^cofecraiur  &  Baptifmus. Vides  vt  pr^ 
dic.itionem  requir.it  vnde  najcatur  fides.    Nec  eft  quod  in  hac 
probatione  'ahorenms.quado  mitjime  obfcuru  eft  quid  Chri- 
Itus  fecerir,qiiid  nobis  facere  mandau.erit ,  quid  fcquuci  fint  A- 
poftoIi,quid  purior  Ecclcfiaobferuauerit.Imo  ab  rnitio  vfque 
mu-ndi  notum  eft,  quocies  fignuro  aliquod  obrulit  Dcus  fandcis 
Patribus,infeparabilem  fuifle  dodrina?  copulam  fine  qu?i  arto- 
nici  nudo  afpeftufcnfus  noftri  redderetur.Ergo  quvm  de  ver- 
bo  facramentali  fieri  mentionem  audimus ,  promifTione  incel- 
Iigamus  qu3B  clara  voce  a  miuiftro pr3edicata,plebem  eo  manu 
d\ic2Li  quo  fienum  tendit  ac  nosdirigit. 


cAP.xnir.  iNsTiTvTxoNis    lib.   im. 

^^M.ets^tii      ^   NecaudiendiiuntquidamquicoMtra  pugnarc  conantur 

•verbumfeuDet  argufo  magjs  quarii  folido  dilemmate.  Aut  verbnm,  inquiunt, 

prtmifionem    j)ei  quQjj  lacramentum  praEcedit ,  fcimus  effe  veram  Dei  vo- 

\ullert  ccn.m-  luntatem,  aut  nelcimus.  bi  icimus.ninil  ex  iacramento,  quod 

tnr.  poftea  fcquitur,nouum  difcimus.Si  nefcimus,neque  id  docebic 

facramentum  cuius  vis  omnis  in  verbo  fita  eft.   Quibus  brdui- 

terrefponfum  C\t :  Sigilla,  qua»  diplomatibus  aliirque  publicis 

adis  appenduntiir,per  fe  accepta  nihil  funt,vtpote  quse  fruftra 

appenfaforentfimembrana  nihilhabeiet  delcriptum.  nequc 

tamenideo  aon  confirmmt  atque  obfignant  quod  fcriptum 

Kom.4.11.     cft,  dum  fcriptisadduntur.  Neque  hanc  /imilitudmcm  nuper 

anobis  conhdamiaClare  pofllint,  quam  Paulus  ipfe  vfurpa- 

uit,  Circunciiionem  vocans  arps^-yt^.  vbi  ex  profcifo  conten- 

dic,non  fuifleCircunci/ionem  Abriha?  in  iaftitiam  ,  lcd  eius 

pafti  obfignationera  cuius  fide  fuerac  Lim  ante  iuftificatus.  Ec 

i  quid  eft  ob(ecro,quod  aliquem  magnopere  ofFendat,fi  promi(- 

fionem  docemus  obfignan  facramentts.quum  ex  ipfis  promif- 

ScurATfitnta     fionibus  paJam  fitalceram  altcra  confirniari?  Nempcvtqux- 

^""\piy7j\i>  qi^ecft  manifeftior.ita  eft  ad  fulciendam  fidcni  magis  idonei. 

amrumitimt-  Sacramcnta  vcro  &  promiifioncs  .ifferunt  elarifliaias  :  &  hoc 

nitul»    fidtm  habentpra»  vcrbo  peculiarcquod  eas  veluci  ui  tabula  depidas 

4tihibe}nws  ^>  nobis  ad  viuum  reprsefentant.  Neque  nosmouere  deb^ct  qus 

^uxinf^erbo   jntcr  Sacramcnca  &  diplomatum  figillaobiedari  folet  diftia- 

fcriptAjmn.     ^[Q^q^j^^  (^^^^n^vuaquQ  carnilibus  huius  mundi  elcmenris 

conftent,iUa  ad  promiffiones  Dei  obfignandas  fufficerc  vel  pa- 

ria  cflie  nequcant,qu2e  funt  fpiritaalcs  &3ercrns  .-  quemadmo- 

dum  h^ecad  obfignanda  principumedidade  rebu^  fluxis  ac 

caducisappendifolent.  Siquidcm  vir  fidelis,dum  oculisfacra- 

menca  obuerfantur,  non  in  illo  carnali  fpeftaculo  hasrct  :  fcd 

iUisquos  indicaui  analogi^  gradibus.ad  fublimia  myfteria 

qua?  in  facramcntis  Iatent,pia  confideracione  afllirgit. 

Jn  huKc  piem     4    Et  quando  Dominus  promiffiones  fuas  fadera  nuncu- 

fymbala  fcede-  pjj. .  facramenta,fymboIa  foedcrumrab  ipfishominum  focderi- 

^^""^"'^'■•^busfimilcadducipoteft.  Porca  c^eaquid  efficiat  nifi  verba 

^.l^Sc  17.22.  intercederent?im© nifi praeirent.?  Nam  porcae  fsepius  ca?duntur 

citra  vlluminteriusaut  fublimius  myfterium.  Quid  dcxtcra 

data.quum  manus  hoftiliccr  non  raro  confcrantur?Atvbi  ver- 

ba  prajierintjtalibus  fane  fymboUs  foederum  legcs  fanciantur, 

quanuisprius  verbisconceptde,condita?,decretiB.  Sacramcnca 

igitur  sxercitia  funt  qua;  ccrtiorem  vcrbi  Dci  fidem  nobisfa- 

ciunt:  &  quiacarnales  fumus,fub  rebus  carnalibuscxhibcnturj 

vt  itaprotarditatis  noftrsecaptu  nos  erudiant,&perindeac 

pueros  pajdagogimanuducant.    Hacratione  Auguftinus  fa- 

cramencum,verbum  vifibilenunj:upat:qi!6dDeipro>niiffionc$ 

vcl 


DE     ixTEnN.     M£D.     AD     SALVTlM.  4l7 

vcluc  in  tabula  depi£lisrepr£rcntec,&  fub  afpcftum  graphice  Tn  loh.  kol, 
arque  flK»WK«c  exprelfas  ftatuat.  AUx  vjiioque  fimilitudmes  af-  ""I-89-  ^  , 
capl^niu.dcfisneucur,  vtfi  VQ-^''''*'*^''"* 


Fauftut 


ferri  po(Ti»nr  c]uibLsU»crajnenca  p 

cemus  fidei  nollra?  columnjs.  Quo  euim  modo  aed;ficiuni  fuo  Ef^'^ulu„t 
qjfdem  f  indamento  ftat  &  mcumbitjlubieftis  taraen  columnis  veluti column^ 
certius  (tabiltcur:ira  fides  in  vcrbo  Dei,  non  fccus  ac  fundame-  scfpecuU. 
to  refidec.fedqu  mi  accedunc  facrameiica  ,  ipfis  adhucceucQ- 
Jumnis.foldius  inniticur.Auc  fi  dicjmus  fpt-cula  in  quibus  gra- 
tiaeDeidiuitias.quas  nobisclargitur ,  contemp'ariliccat.iIlic 
enim  fcfe  nobis(vc  iam  d!<^um  eft)  uanifeftac  quanum  noftrae 
hcbecudini  agnijfceredatum eft ,  f  am]uecrga  nosbcneuo- 
lcnctam  &amjremexprefl7us  quam  vecbo  teft:itur. 

7  Necfansap;.iofirerjtiocinsncur,dum  ex  eo  contcndijnt  N^rc^y^-f^^vt-i 
non  efl*e  reftimoiiagratix  De),quiaimpiis  qUoque  porrigun-  impi^s  pirngH- 
tur,  qui  tamen  Deumnih^lo  (ibi  ma2;s  propitiuminde  fntiuc  '"''•  ,■ 

^    ,    *  .        ,  I  VT  1  iunt  entmn  ht^ 

jedgrauji*rem  pociusdamRationemcontrahunt.  Natn  eodem  ^^^i^f^^  f^fj,^ 
•argumenco  nec  EuangeliueffecceftimoniumgraciS  Dei,  quod  „,„„ta  grati* 
a  multis  auditur  ac  fpernitur  :  nec  Chriftu'  demum  ipfe,  qui  a  7)fi. 
compluribus  vifus  cft  accognitusjquorum  paucilfimieu  rece- 
perunt.Simiiceciamin  dip'omaribusfpeftareiicec.  fiquideni 
bonJ  p^rs  mulfitudmissai&itfniavillad  ifigillum,vtcun;isa  Prin- 
cipe  ad  confignandam  volunraremfuamprofcftiiin  cflenoue- 
rit,  irridet  ramen  atq;  eludir;  alij  velut  rem  ad  fe  minime  per- 
tinentem,fiifqucdequehabent:  alij  ctiam  (exccranrur>  vt  con- 
fpefta  hactampari  amborumconditioncmagisac  i^agis  illa  -,  ^ 

fuperfus  a  me  vfurpata  fimilitudo arridcre  debeat.Itaquc  cer-  ^*  ^»«i^<'« 
tum  cft  nobisa  Domino  mifericordiam  ,  ac  eratia;  fux  pignus  """  "^^^  r",l 
cum  facro  fuo  vcrbo ,  tum  facramentisotterri. verum  non  ap-  ^^^^ 
prehendirur  nifi  ab  his  qui  verbum  &  (acramc^a  certa  fide  ac- 
cipiunt:qualiteromnibus  infaiureoblatusa  Patrc  acpropo- 
fitus  Chriftus  ,  non  tamen  ab  omnibusagnicusexceptufque 
eft.  Id  quum  alicubi  indicare  Auguftmus  vellet,  dixit  ,  Verbi 
fefficiciam  in  facrimento  proferri :  non  quia  dicitur,  fcd  quia 
creditur.  Proinde  Paulusdum  apud  fideles  vcrbafacit,  ficdc  Galat  j  J7. 
lacramcntivdiflent  vtin  illis  Chrifti  communioneminclialic.  i.  Cbr.  i».  u. 
vtquumdicic  ,  Qmcunquc  bapcizaci  eftis,  Chriftum  indui- 
jftis.    Iccm,  Vnum  corpus&  vnus  Spiricus  fumusomncsquiin 
Chrifto  baptizaci  rumus.Qu,um  vcro  dc  prarpoftero  Ocramef 
toFU  vfu  loquitur.nihilo  plus  illis  tribuit  qu^m  frigidis  &  ina- 
nibusfiguris.  quofignificat,  vccunqueimpij  achypocrirspfui 
peruerfitatediuins  gratK^  m  facramentis  tffedum  vel  oppri- 
manc,velobfcurcnc,  velimpediant,xd  tamen  minime  obftarc 
quominus  vbi  &  quoties  Dco  placec  ,  &  verum  de  Chrifti 
communicatione  ceftifnoniumaftr^ranc,  &  hoc  ipfum  quoquc 
cxhibeac   prjeftetqueSpiritus.  ipfius  Dc    quod  promicrunr 

M  mm    j 


CAP.XilJZ.  INSTITVTIONIS      LIB.    III  X. 

Conflituimus  crgo  facramenu  vere  nominari  teftimonia  gra- 
tiaj  Deiac  vcliitiquardam  beneuolentia^jtjua  erga  nos  affedus 
eft,figiJIa:  quJB  ipfani  nobis  obfignando.fidem  nollra  hoc  nio- 
t.€tie8;»  ad-  clo  fuftincnt,  alunt  ,confirmant,  adaugcnr.  Qije  vero  concra 
uerf.  hancfen-  hanc  fententiam  obiedana  nonnuilis  iolcnt  rationes  ,  nimis 
friuolxeneruefquerunr.AiuncmcliGrem  fidem  noftriiu  fieri 
non  pofitr,Iibona  eiinon  cnim  eflc  fidem  nifi  qn^  inconciurc) 
firmitcr.indiftrafte Dei mifcricordiapinnititur.    Quibusfatms 
luc.17.5.      fueratcum  Apoftolis  orare  vt  Doraints  fibi  augeret  fidcm, 
quamtalem  fideiperfedionem  fecure  obtcnderequani  nenjo 
vnqu-j.il  ex  filiishomiujmailequutuseft,  nemoallequerur  in 
tt,e(ponfio.        hac  vjra.Rerpondeani-  qualem  ei  fuiile  fidcm  exiftimtnc  ^m;  di- 
cebatjCfcdo  dominCjadiuua  incredulitatem  Dieam.Nau)  &  il- 
Matt  9.14.     ja  vtcunquc  incho.7ta  fides,bona  eiac,&  nielior  lublara  incre- 
dulita.efieripoterat.Sed  nuUocertiore  argumento  quaa)  fus. 
ipforum  con/cicntia  rcfelluntur.  Nam  fi  pcccatores  fe  fauvsfur 
(quod  velincnoltnoufician  nequeunr)  Idiplum  fidei /uje  im- 
perfedioni  impucent  neccffc  cft. 
Aftor.  8.  J.7.      8    A!rerpondiE}inquiunt,PhilippusEunucho,Baptiiari£U 
1  ohie^io.       licerc  fi  ex  toto  coide  crederet,  Q^em  hic  locu  habec  Bapti/- 
R.«S}onfio\.      miconfirmatio,vbifidescotumcoriiuplct  .'Rutfum  ipfos  irJ 
terrogo.annon  bonam  cordis  fui  partem  fide  vicuam  (entiunc, 
annon  noua  quoridie incrementa  agnofcunt? Gloriibatur  ille, 
Ephcf^.ij.     ^^  dtfcendo  fieri  fece.  Nos  igitur  ter  miferi  Chriftiani,/i  nihil 
'HfS^.  i.Ucum  proficiendo  fenes  fimus,  quorum  fides  pcr  omnes  a?tatum 
Lut£    expia-  gradusprogrcdi  debecdoncc  adolefcat  in  virum  pcrfe<5tum. 
nans,  Itaque  in  hoc  lcco  cx  toto  corde  credere.no  eft  perfcde  Chri- 

ftocrederc:  fed  ex  animodunt.-ixat  &  /ynccra  mente  iiium 
amplcdi:  no  co  faturumeiTtJied  ardenti  afFcdu  efurire,  Gtnc, 
&  ad  eum  fufpirare.Hic  mos  Scrij»turar,vt  toto  corde  fieri  di^ 
cat  quod  fincere  &  ex  animo  fieri  fi^gnificat.Cuius  rationis  funt 
PCl       )    g,  ^^■^> '"^"focorde  mcoexquiiiui  te.    Conficebor  ribi  in  toto 
in.i.&ijS.i.  foi<Jemeo,&fimilia.  Q>ipmadmodumcontra,vbifrauduIen- 
Pfal.  11. 3.      fos ac  fallaces  obiurgat,illiscor  &  cor  exprobrare f  let.Subii- 
i.obieSiio.       ciunt dcinde,Si fidcs p?r  facramenta  augeatur,  fruftra  dacum 
eftcSpiritum  fanftum.cuiusvirtusarque  opus  cft  inchoare, 
T^eifenfio,        tueri,confummarefidem.   Qu^ibusequidcmfateor,  proprium 
SLc  folidum  Spiritus  fanfli  opusfidcm  efle  ,  a  quo  iilum^nati^ 
Dcum  ac benignitatiseius  thefauros  agofcimus , &  fine  cutu« 
lumincmensnoftra  adeocaccaeftvtnihilc^fpicercadeo  ftu- 
pida,vtnihiifubordorarirerum  fpiritualiupoffic.  Veru  n  pro 
vno  Deibcneficioquodip/i  praedicant,  nostriaperpendii^ius. 
Nam  primum  verbofuo  nosdocet  &  inftituitDomnus.dcinde 
facramentfs  confirmac:  poftremofandi  fui  Spirirus  lumine 
mentibus  noftris  ilJuccc :  &  adicum  in  coida  noftra  verbo 

acfacra- 


DE    extEr.     M£0.     ao    salvTem.  4^8 

ac  facramencis  aj^ericj  iqiia:  aiioquiaurcs  diiuxat  pcrcdlerenc, 
&  oculisobuetlareiuur,interiora  nunime  aificerenc.  •    :  -«,. 

9    Q  a:nobrein  de  confirmacis>ncau^nienc(SqUc  fidei  mo-  >^^  ^  ''  ^f 

^         ,     _.  ,  ,  •  •      ?,    1  ••      *     1  i-  facramettta  co- 

oirum  veiifu  leaorem(c]i.jr)d  lam  ininimedubiis  vcrbis  exprci-^,.^^^^,  er*«- 
fillennhi  videor  )  id  minillcrium  fic  mc  facrimcntis  ar(igaare,^<rrr^»a>«»',i  « 
nan  quali  arcanam  vmi  necio  quam  illis  perpecuo  infitam  pu-  *  «w*    Mlicui. 
tem.qaafidem  pccfepromoUercaur  confirmare  vaieant :  ied/^'^'*'"'"''"'*  , 
quia  Ibnc  in  hoc  a  Domino  inftituta,  vt  ftabiUendjc  aueedaeque  '^"■'"^'•"-^ ?•'• 
ndei  leruiancCxterum  munere  luo  tum  rite  demum  pertun-  ,;,^„;„  /,^c  ,/,e 
guntucvbi  inc^rior  iUe  magirtcr.Spincusacceflerif.cuius  vnius  aj!>^narHr,<jum 
vrcuce  &c6rdape[iccratur,&  afFcctus  pctmouentUr,  &/acra-  totumU.if}  tn- 
nienti!»  in  anim.is  noftras  aditus  patcc.  Si  dedc  ille,  nilTil  facra-  ^"'*'"''  ^\  %^; 
meatJ  plus  prieltare  mcnnbiis  noltris  poiTunr  qu:"-m  (i  vcl  folis  ^^^^^    'fncatta 
fpUndor  cxcis  oculis  iflulgcac,  vel  furdislanbus  vox  infonec. 
Jtaque  (ic  inter  Sp  ricum  facrameriq-.c  pirtior,  vc  pcnes  illuni 
agendi  virrus  rcfideac ,  his  minifteriuraduncaxatrclinquaEui: 
i  i  luefine  SpiricuRadioneinaneacfriuoIumnllo  vcrointusa- 
gence.vimquc  fuam  exercnte,  muli»  cnergi^  rcfcrtum.NunC 
Ciaruni  eftqualicer  fecundum  hanc  fentenciam  ,  pia  mcns  iri 
fidc  per  facramenta  confirmetur :  nerape  quo  modo  Solis  ful- 
gorc  vidcnt  ocsli.vocis  fono  aurts  audiunt:  e  quibus,nequc  il- 
ii  quouis  lumine  quicquam  afficerentur.nifi  inditam  haberenc 
aciem  qUjc  fuapte  /poce  iliuftraretur :  &  hseclamorcquolibec 
neqmcqttam  pulfarcncur,  nifi  ad  audiendum  nata:  aprarque  f©- 
rent.   Atqui  fi  verumeft  quodfcmclintcr  nos  definitumcflb 
conucnir,  quod  in  oculis  noftris  vifvs  cfficic  ad  lucem  confpi- 
ciendam,  quod  in  auribus  auditus  ad  pcrcipiendam  vocem :  id 
cffein  cordibus  noftrisSpiritus  fanfti  opus,  ad  fidcm  &canci- 
piendam,  &  fuftinendam,  &  foucndam,  &  ftabiliendam:  v- 
trunque  perinde  confcquitur,Neque  facramcntahilum  profi- 
i:erc  fine  Spiritus  fandi  virtute  ,  6c  nihil  obftare  quoramus  ia 
cordibus  iam  ante  a  pra?ceptoreillo  cdodis,  fideni  6c  robuftio- 
rem  &  andiorem  reddanc.  Hoc  tantum  intercft,qu©d  audicn- 
di  videndique  facultas  naturalicerauribus  &  oculisindiraefti 
Chriftus  autem prjEcer  natur»  ujodum  /pcciali  gratia idem  in 
anwiisnoftrisagic. 

10    Quo  &  lilas  qux  nonnullos  anxios  cenenc,  obieftlones  ^.^'Aeaioattr 
fimuldiffoluucur;  Si  fidei  feu  incrcmeniamfeu  confirmacio- r^  digtniew, 
nem creacuris adfcribimus,  iniuriam  fienSpirJtui  I>ei,quem 
lolum  eius  authorcm  agaofcere  decebac.  Ncqwe  enim  interiin 
^Ii  &  confirmarionis  &  increr;ienti  laudcuj  cripimus:quin  po-  ^*"^'^ 
tius  idipfuiji  quodfidem  auget  arque  firmaf ,  nihil  cflealiud 
aiferimu^  quim  incenorifua  illuftratiotjemetes  noftias  com- 
pararc  ad  fufcipiendam  camqu^e  a  facramencisproponituf.c6- 
jfirmarioncm.Quod  fi adhucniniium  obfcuredid'jroeft,.fimi^  ' 

Almm    ij 


CAP.    XIIII.  fMlTITlTTIONIf     LIB.     1111. 

Iitudinehacquamadducam,fietplanediluciclum.Siqucmver^ 
Similitudint     bis  ad  aliquid  agendum  perfuadere  inftituas ,  rationes  omnes 
illuftratn,       cxcogitabis  qulbus  in  tuam  fenteria  pertraharur  ac  penc  fubi- 
gatur,con{ilio  tuo  vt  obtemperer.  Verum  nihil  dum  aftum  eft, 
ni/iipfe  vicifllm  perfpiG^Jci  ficacutdqueiudiciojquo  in  raciooi- 
bus  ruisciuanrum  mfit  momeMti  expendere  queat  :ni(i  docili 
e-i.im  fit  ingcnio,&  ad  aufculrandam  dodrinse  parato,  nifi  po- 
llrcmo  cam  de  fide  prudetiaquc  rua  cpmioncm  c6ceperir,que 
ad  fubfcuibendnm  cuiufdam  C\i  ilJi  inftar  prseiudjcij.    Nam 
&  funt  pr;efr.idaplurim.i  capita  quse  nuUis  vnquam  ratiombus 
fleftas/  &  vbi  fufpeda  fiicritfides,  vbi  contempta  authoricis, 
parum  apuddocilesprohcirur.    Adfint  rur(um  jllaomnia  effi- 
cient  profc<ft6  vtillis  ipfisconfiliis  auditorcui  c6'ulisacquie- 
SlppUriftio  /?-  fcarjqusecrat  alioqui  irri/urus. Id  quoque  opensagit  in  nobis 
miittudinii.      Spirirus.nam  nc  vetbum  fruOra  aures  perccliat,ne  truftr:^  ocu- 
los  facramentaverbercntjDeumefteofteditqui  nobis  ifticlo 
quirur,cordJ«;noftn  perufcaciamcmollic^atquead  eaqu£  Do- 
mini  verbodebetar  obedienriam  componit.  Deniquecxcena 
illa&verba  &  racramenta  ab  auribus  m  asiimam  tranfmirtJt. 
■Conchifiofidem  Cr.nfirmnt  crgo  fidem  noftram  &  verbum  &  facramcnta ,  dum 
confirmari  z'er  bonam  Parris  cjeieftiscrga  no<;  voluiatcrn  nobis  ob  oculos  po- 
io  (^  ^«c^d- nunt,cuiuscofnitione&  totafidcinoftr^  firmitudo  confiftir, 
i$entis.  g^  robiir  augcfcic;  confirmat  SpirJtus,  dum  eam  animis  noftris 

confirnntionem  infculpendo,  efficacem  rcddit.   Interea  pro- 
hiberi  non  poceft  Parer  Iuminurn,quin  ficut  corporeos  oculos 
foIisr-idiis,icamences  noftras  facramencis,  quafiintermedio 
fulgoreiUuftrer. 
^e  kcrtmento     "    Qn,am  exrerno  vcrbo  proprieratem  fubefte  docuir  Do- 
fideiper  v«rbi  minus,quum  Jn  parabola  femen  appellauit.  Q^emadmodum 
fradicattonem,  etiina  fcmen  fi  in  defertamnegIe<Samque  agri  parcem  dccide- 
cumS.Sptrititf  rft,nihil  aliud  quam  emorictur:  fi  vero  in  fegercm  aptc  lab®ra 
efficacta  comun  ^^^^  afq.je  exculram  iaftum  fuerit,  foum  cum  ©primo  faeiK.rc 
cifufam.fed  dt.  fru(itun^-  refcret:  ita  vert)umDei,h  in  duram  ahquam  ceruicem 
fitnaam.         inciderit,  velut  in  arenam  proieftum,fterilefcet:fi  animam  n  a- 
Matt.ij.4.     ^ntxi  fueritcjcIeftisSpiritusmanu  luba^flam ,  fruftuofiffimum 
Luc.8.15.       erit.  Atqui  fi  eadcm  eft  feminis  verbique  rario  ,  vtefeminc 
frumentum  &  nafci,  &  augefcere.confcendere  ad  maturitarem 
dicimus:  curnon  &fidem  e  verbo  initium,  incremcntum,per- 
feft'onem  acciperedicamus^VrrunquePaulusdiuerfis  lociso- 
f.Cor.  a.4.     primeexi:>l)car.  Namdum  Corinthiis  reducerein  memonam 
i.Cor.5.^.      yujr  cjstam  effcacire^^vfus  ficDeusfua  oper-sgloriarurfchabe' 
re  minifteriu  Spiritiis:  penpde  acfi  indiuiduo  nexu  cu  fua  pra?- 
dicatione  coniunfta  eflet  vis  Sp';nr.usfanfti ,  ad  mentem  intus 
illuminandam  &  permouendsnT,  ftt vero  quij  alibi  admonere 
vult  quidper  fe  valeatDei  vetbum  ab  homine  pr^dicatUiipros 

mini^ro& 


Ol     «XTBRN.    M  E  D.     AD    SALVTEM.  4',9 

miniftros  agricolis  comparar,qui  vbi  laborem  .ic  induftrbm  in 
excolenda  terri  pofucrinc,  nihflampliusquod  faciat  habenc. 
Quid  autem  aratio  &ratio  &  rigacioprodefTentjnifi  quod  fatii  iXor.j.6'. 
el^jC^lefti  beneiicio  vegetaretur?Itaque  concIudit,&  eum  qui 
pIant.tt,i<ceLiinc|uirigar,nihile(re:fcdi  omniaefleDeo  idlcti^ 
bcndi  c|ui  roKjsdatmcrenaencum.Spiritusergo porentia exe- 
rtmt  in  !ua  prxdicarione  Apoftoli,  quatenus  Deu^  ordmatis  a 
feorganfs-id  rpiritualisgrati5fu£explic.itionem  vtitur  Ezti- 
men  letinenda  eft  diftmdio.vt  q  id  homo  pec  fc  valeac,  cjmd 
Dei  proprium  fit,memincrimu$. 

it    Adeo  autemSacramcnta  confirmaconej.  func  fideino-    ^tomod»  ^ 
ftrar,vt  nonnuriquam  Dominus.qu^ndo  rerurri  ipraram,qu£  in  '?"j'"';  -^  ^-|''* 
bacmmenns  ab  eo  promifla»  erant.hduca  toilere  vuit,  Sacra-  ^flraconfirma 
nient-  ipfa  auFerat.  Qnui»  Adam  i   •mottaiicatis  dono  fpoliar  t^ona. 
&abdiC'C,Nor»colligUjinc]uit,de  frudu  vita?,ne  viyaeinjcter-  Gen.j.zj. 
num.Q_Md  auJimus?  an  fuam  Adarincorrupcionem,a  quo  iam 
deciderat,  reftituere  poterat frucYus  iJle?  Minime.fed hoc  per- 
inJc  eft  .  cfi  dixiflec  ,  Ne  vana  fiducia  fruatur  fi  promiffionis 
mex  fymb  .Ju  teneat.excuaatur  iJli  quod  ipcm  aliuua  immor- 
talitati^  facerepofnt.  Hacrationequum  ApoftoJusEphefios  gpj^gf  j.,,^ 
h')rfatur  vt  meminerinr  fuiffe  Jiofpites  teftamentorura  ,  alic- 
nosaconfbrtio  Ifraelis,fine  Deo,/ine  Chrifto,dixit  non  fuiffb 
participes  Circuncifionis.  Qup  metonymice  fignificat,  a  pro- 
miffione  ipfa  excluf  >s  quj  tcflera  promiffionis  no  acccpifTenj:. 
Ad  eorum  vero  aJterum obiedum  ,  Dei glor.iain  ad  creaturas <roS/><57»;», 
deriuari,  quibustanttmi  virrutisattribuitur>sicque  eatenus  di-  T{tfponfio .fimi^ 
niinui,refpondere  promptum  cft,  nuIJam  in  creacuris  virtutem  '''«'^^'''^  /'""'" 
a  nobis  rcponi.    Hoc  duHf axat  dicimus,  Dcura  mediis  ac  in-  -Ta"  "*"  ""* 
ltrumentis,qu2B  cxpedire  ipfe  profp;cit,  vti:  vt  eius g*ori3» om- 
nia  obfequantur,quando  omnium  ipleDominus  cft  &arbiter. 
Ergo  vt  per  panem  csteraque  aJimenta  cerpora  noftra  pafcit: 
vt  per  role,mundum  jlJuminat;  vt  per  ignem  caJcfacit :  nec  ra- 
men ,  aMC  panis,  aut  ignis  aJiquid  funt  nifi  quatenus  fub  iis  in^ 
flrumentis  benedidiones  fuas  nobis  difpenfat;  ita  fpiritualiter 
per  Sacramenta  fidem  ^Vn^  quorum  vnicum  officiuHi  cft  ,  eius 
promifliones  oculisnoftrisfpedindasfubiicere,im6nobisea-. 
rum  effe  pignora.    Ec  vt  noftrum  eft  in  cseteris  creaturis ,  qur 
Dei  Jibcralitate  &  beneficentia  vfibus  noftris  deftinata»  funt, 
quarumque  miaifterio  bonitatis  fuse  inunera  nobis  largitur^ni- 
hilfiduciaidefigere,  necquafi  bcminoftri  carufas  admirari  & 
pr«dicare:ita  ncquc  in  Sacramcntis  hsercre  fiducia  noftra  dc- 
bet.nec  Oei  glorii  in  ipfa  transferri:fed  omiffis  omnibus,ad  i- 
pfum  &  Sacramentorum  &  rerum  omnium  authoremfurgere 
&  fides  &  confeffio  debear. 
ij    QuQdaucemcxipfo  dcmura  Sacramenti  nomine  argis- 

Mnim    iij 


CAP-    XM'K  |NS  T  f  T  V  T  lONlS      llB.     1  I  H. 

6  ob  eHhori:  mcntmn  nonnulii  alf*."runt,minimefin4Tum  cft.  Sacramentum, 

^^-■iSicr^imetn  inquiunt,  quum  multas  habeac  apud  probatos  authores  figni- 

V "\-'^ ^  ficationcs,vnam  tantum  habet  qu3B  fignis  f 6aeRiat;nempe qiKi 

auldtim  fi^aa,  ^olcnneillud  mrimetum  fignificac  quod  mileslmperatoripr^ 

ftac  quum  militisB  iuiarur.  Vcenim  niilicari  illo  facramcnto 

fidemfuamobiiringunt  Imperatof  noui  milites  ,  &  militiam 

prohtcntur.-ita  noitrisfignrs  Ciini^un^  fmpcratorcm  profite- 

mur,&  ibbeiusfiv^nisnos  milnare  teftiniur.  Addunt  hmilicu- 

dijics  quibus  rem  magis  dilucidim  reddan:..  V:  toga  Romanos 

a  palliatisGr^cis  di/ctrnebat:vt  ipii  inrer  fe  ordinesRomajfus 

^ymbolisiJiftinguAantur:  Senaroritisab  equcftri,  purpura  bc 

\      Sunatis  c.Uceis;  rurfum  a  pkbeio  Equcfter,  annulo.tta  nos  fyin 

>(^"i?  1.«  T'9  jjQjg^  noftra  geftamus  uqz  nos  a  profanis  difccrnant.  Ac  ex  fu- 

'     V  perioribusaDundeliquetveteresqtjj  5.icra  nentorum  nomcn, 

ftgnisindiderunt,minime  refpexiftl  quisfuiftecverbi  huius  v- 

fus  Lacinis  rcriptonbus  :rednonam  hanc  fignificacionem  pro 

fuocommodo.iffinxtnc*,quafimpliciterfacra  figna  dcfigna- 

renr.  Qnpd  fialtius  arg:)t.iri  voIu.'»ius,  videri  poflunt  cadcni 

analogia  nomcnhocadeiufmodi  fignificattonen»  tranftuhfTe 

quanomenfideiadeumfcnfum  i  :  quo  nunc  vfurpatur.Quun 

cnim  fides  fic  in  prseftandi .  proir.i  lis  verita^  •  Hdcm  tamen  di- 

xeruntcertitudinem,  feu  ccrtam  perfuafipnem  qu^  dc  ipfa  ve- 

ritate haberetur.  Ad  hunc  modi  m,  quum  facramentum(ir mi- 

lttis,quo  fe  fuo  Imneratorivoi.-et:  fecerunt  Inrpcratoris  jquo 

7^fp.  t.  a  rt  I  mihtes  in  ordines  recipiat.  Domiaus  enim  per  S,acramenca  fc 

?/«/  nubisin  D(.um  fure  poliicetur.  &  nos  ftbiforein  populu.  Vc- 

rum  rales  argucias  om!Ctimus:qwando  !a  isplanis  argumenris 

probaffemihivideor.nihil  aliudff)edafl'e  quamvtfignifica' 

U^itfitid  dilu-  ^^^^  %"^  ^^'^  landarum  &  fpirituahum  rerum  efle.  Simihtu- 

i:».  dincs  quas  afFc:runrde  ext«rnis  mfignibus  ,recipimus  quidero, 

fcd  non  ferimus,  qliod  poftcrius cft  in  Sacramcntis,ab illis  pri- 

mumatqucideb  vnum  conftitui.  Eftautem  hocprimum.vc 

fidci  noftrap  apud  Dcum  fcruiant :  poflcrms ,  vt  confeifionem 

noftramapudhomincsrcftcntur.Secundumhancpofteriorcm 

lationem  valent  iUx  fimilitudincs.  Mancac  interea  prius  illud: 

qufaalicjquifrigcrentmyftcria  (vc  vifumeft)  nififideinoftraf 

adminicuIaefleatjdodrinsBquc  appendicesin  eundcm  vfum& 

•  finem  deftinara. 

^■4iHerfiu  ecs     '  *    ^  ur/um  tdmoncndi  fumus ,  vt  ifti  vira  Sacrawentoruin 

qn:  £  xcran^in-  cncruaticvrumque  p^offus  eucrcunt;  ita  ab  aduerfa  partc  ftare 

tu  pim  a^uo  aliosqui  arcanas  nefcio  quas  virtutes  Sacranientis  affingunt 

tr$OHunt>        qu3e  nufquam  illis  a  Deo  infitar  leguntur.  Quocrrorc  pcricu- 

lose  falluntur  fimpiiciorcs  &  imperitLdum  &Dci  dona  qujre- 

rc  doccntur  vbi  reperiri  minime  pofiunt,  &  i  Dco  fcnfim  ab- 

ftrahuntur ,  vt  pro  cius  veritate  meram  aipplexentur  vanita- 

tcm* 


D  a     BX  T  1  HNI  S    M   E  O.  A  O    S  A  L  VT  E  M.         ^€0 

lem.  M  <gno  enim  confenrufophifticse  fchoIajtradiderLintjSa-  obi:^l»  fchiU 

cramenranoi.'a?Legiv,hoceft,qiiafnuncin  vfu  fuBt  Chriftian»/*';^'''''*"*  »   ^^ 

EccleftiE.iyft.ficMc  i^  cjnferrc  gracisim  ,  modo  non  pon«nius  ^*  /'»«•<'«««- 

obicem  peccati  mortalis«Qu«  lentcntia  dici  nan  potcft  quam  ^,.^^ 

fi  exicial!s&  peftilens,  eocjuc  magis  quod  multisante  feculis 

nia^na  Ectlcfije  iadura.in  bona  orbi';  parte  obtinuit.    Plane  T{j;sp9nfio  i> 

cerce  diab  ylicaeft.namdum  iuftitiam  cftra  fidempollicetur, 

aninias  m  exitium  pi^ecipiies  agir:  demdcquia  fuftui^  caufaoi 

a  Sacramentis  ducit^miferas  hominum  mentes ,  interram  fua- 

pcc  (ponte  pl  sfarijinclinatas ,  h^cfaperftitionc  ifligat,  vcin 

ipeftaculorci  corporea?  potius  quam  in  Dco  ipfo  acquicfiaf. 

Qjv  d jo  vcinam  4deo  cumperca  non  haberemus:  tantfi  abeft 

VI  h^ni;  i-piobatione  ind  gcant.  Qujd  vero  eft  Sacramenfu  ci- 

trali  iemfmip  um,nificcrtiffimum  EcclefiaB  exitiom  ?  Nam 

q  um  nihil  mde  excra  pro -niffionemfit  expeftadum.-promif- 

fioaute  Ki  non  m  nus  iram  incredulis  minerur  quam  fidelib»rs 

[,rariam  oftlTat:fallirurq'ti  plus  aliquid  per  Sacramenta  fibi 

Cv  nferri  pt:taf,quamqtfod  verbo  Dei  oblatum.vcra  fide  perci- 

pi.it.  Ex  quo  ;ilterum  ctiam  conficicur ,  non  pcndere  ex  Sacra- 

inentiparfic  pationc  rTlutisfiduciam  ,  acfiiuftificatio  (ita  il!ic 

forc:  quam  in  vno  Chrjft.)  repofTtam,nihilo  mmus  Euangelij 

p-sdicatione  quamSicra  iicr-.ri  ob{i£;nationc,nobiscoinmuni- 

cari  fcimus:  ac  finehac  polfe  in  folidum  conftare.   Vlqueadeo 

vcrum  eftquodub  Auguftinoquoq  lefcribicur, Inuifibilefin-  Lib.  i.  de 

d  ficaMonem  fine  vifib-li  figno  efte  pofT^.Sc  vi.^bilc  rurfum  fi-  qufft-Vet. 

gnum  fi  levera  farnfbificatione.  Induunt  enim  (vc  ip^^e  quoque  LJbc.deBa- 

aiibifcribifjhomincsCiiiiftumaliquandovfqueadSacrametipfif^  j^n„^ 

pcrcepc!onem,aliquandc5  vfque  ad  vi'3B  fanclificationem.Arqi  Oonac.c  14. 

jliud  primum  &boni«>&  malis  poteft  eflecommune:  hocau- 

lem  alrerum,  proprium  eft  bonorum  ac  piorum. 

if     Hinc  ilfafi  ritcinrclligatur,inter  SacramentumSc  rem  Confirt»at$»re'' 

Sacramentiab  eodem  Auguftmo  frpius  notata  diftinftio.  }\e~ff<>nfionutx 

queenim  fi^nificac  duiKaxar,fi2;uram  &  veritatem  iliic  cowti-  ^ugufimo  dt^ 

neri.fcd  non  ita  coh^rere  qum  lepaiari  q'jeant:acin  ipla  ctiam  ^^^  sacramsn' 

coniundioneoportcre  fc  nperdifcerni  rema  figno,  neadal-  tumO'  f"» 

tcrum  transferamusquodalteriuseft.  De  feparationc  loqni- s acram*nti» 

rur  quum  fcribit ,  in  folis eledis efficere Sacramec»  quod  ftgu-  ^^  Biptif. 

rant.  Item  jvbideludacisficfcribit,  Sacramenta  quunTcffent  f^^ar\°'^^\ 
•I  •  ■  •    .  „  ^a  i"  rlalm.70. 

omnibus  communia,non  erac communis gratia:  qu3e  vircus  clt 

Sacramentorum.  fic  &  nunccoramune  e(^  omnibus  Uuacrum 

regcnerationis:  fcd  ipfa  gratia  qua  mcmbra  Chrifti  cfi  fuo  ca- 

pitcregcnerantur,non  omnibus  eft  communis.Rurfus  tlibi  de  In  loh.  hoi 

Caena  Domini,Nos qaoque  vifibilemcibdm hodx accipimus:  °»»I'*»« 

fcd  aliud  cft  Sacramcntum,  aliud  virtus  Sacramenti.   Quid 

cft quod  raulti  dc  altariac«;ipiunc,&  moriuntur;  &  accipicndQ. 

M  m  tn    iiij 


t^P^i^UU»  li^sr  iT  vtioHls    II  B.    III I. 

morimjtuf?Nam  &bucceIIaDominica  vcnenum  fuitIuda;.noqi 
qu!a  nalmn  accepit/edquia  bonum  malemalus  accepit.  Paa- 
lo  roll.Huius  rciSacramentum.id  eft,vnicatis  corporis  6c  fan- 
guinisChriUi,alicubi  qtiotidieialicubi  cerris  dierum  interuailis 
jn  menla  [Jommica  pr^eparatur  r  &  de  ea  fumitur  quibufdaiii 
ad  virafn,quibufdam  ad  exitiunt.Res  vcro  ipfa,  cuius  &  Sacra- 
mentum  eiVomnibus  ad  vitam,nulli  ad  exitium,quicunque  e- 
ius  paniceps  fuerir*  Et  aliquanto  ante  dixcracNon  marietur, 
gui  rnanducauerif.fed  qui  pertinet  ad  virtutcm  facrarnenti,n5 
ad  vifibiiefacramentum:  qui  manducat  intus.no  forisrqui  ina.-^ 
ducatcorde,non  qui  premit  dcnte.Hicvb  qoc  audis;S.cr;^me- 
tum  fica  fua  veritate  feparari  indignitatc  fumentis,vc  nihil 
maneatpra^terinanem  6i  mutilem  fipuram.  Veautem  nonfi- 
gnum  veritatcvacMum.fed  remcum  /igno  habeas*.  verbii  quod 
iil  c  incluium  cftrfi'''^  apprehendasoporiet.  Sic  ouantum  iri 
Chrifti  communjcationc  proficiesperSacramenta,  tantu(n  cx 
iili.s  capicsvfilitatis. 
^upra  di^o-  ^^  Id  fieftobfcuriuspr-ptcrbreuicite.pluribusverbisex- 
rurh  pienior  ex  ponam.Chriftum  Sacrameiuotum  omnium  niacenam  ,  vel  (  fi 
pit..atto.  mauis^^^ubt^antiam  eire  dico:quando  in  ipfo  totarn  habent  fui 

-  foliditatem,hecquiccjuarr  cxtra  ipfumpromitc  ait,quo  minus 

dlftita^r"'  ^^^^^^^^^^^  erroreftPetri  Lobardi,  quidiierte  ci  iufticiae  &  fa- 
lutis  caufasfacit  quorumpartes  funr.   Itaque  caufis  omnibus 
quas  fibi  fingit  hominisingenium,  valere  iuff?s,nos  inhac  vni- 
ca  retineri  decet. Q^antum  igttur  tum  ad  vcrain  C  hrilii  no?i- 
tiamin  nobis  fouendam  .  confirmandain,auge r.dam,  tum  ad 
eum  pienius  poifidendum,  frucndifque  eius  diuitias,  illoruni 
mmiftcrio  ad.uuamur,  tantii  apud n os  efficacix  habcnt.  \i  au- 
obietiio  z.      tem  fit  vbi  quod  illic  ofFertur,vera  fide  fufci pimu».  £rg6»c,in- 
quiesjid  efficiunt  fuaingratitudme  impij,vtirritafitDet  ordi- 
R.eiffOHfiu.^u   natio,ac  innihilu  cedat?Refpordeo,  no  ficinteliigendu  quod 
gudtH-  .mthori'  ^\^\^^y^^({  jjj cius  qui  rccipit  conditlone aut  arb  trio  vis  &  ve- 
^tl'.  '"'*' ""sSacramentipendeat.Manetenimfirmfi  quod  Deus  infti- 

tuir,naturimque  (uam  retinet,  vtcunque  varicnt  honiines:  {cd 
quum  ahud  fit  ofFerre.aliud  rccipcre :  nihil  obf^ac  quo  minus 
cofecratum  verbo  Domini  fymbolum  i\t  re  vera  quod  dicitur, 
\  i  nque  fuam  conferuet :  nuUa  tamen  inde  vtiiitas  ad  homino 
Hom.  in  lo   fcclcftum  acimpiu  pcrueniaf.Sedhac  quasftionc  paucis  vcrbis 
han.:^.  Li.}.  benc  foluit  Auguft!nus,SicarnaIiter(inquit)accipis,fpirituale 
pe   dodrin,  gffe  non  dcfinit:  fed  tibi  non  eft.  Q^emadmodum  vcro  Saera- 
Chrjfl.  ca.  9.  metum  rem  cfTe  nihili,fi  a  veritatelua  fcparaiur,fuperioribus 
I(jcis  oftendit  Auguftinus:  dc  alibi  in  ipfa  quoq;  coniundione, 
diftindione  opus  cffe  admonet,  ne  in  externo  figno  nimis  ha»- 
X-i.j.Dedoa.  reamus.  Vthteram  fequi(inquit)  &  fignapro  rebus  accipe- 
Chi:>i^.  ca.  9.  iQ  fctuiiis  infirinitaus  eft :  fic  inutiUter  figna  intcrprctari,male 

yagan- 


O  S      E  X  T  B  H  N.    M  E  O.    A  D     S  A  L  V  T  8  M .  4*1 

vag^nris  erroriseft.Duo  pomcvicia  c]ua?hie  cauendaruntrAl- 
terum  dum  ica  accipinius  fignj  ac(i  fiuiha  datadrenr,noUtat|> 
maljgnitate  arcanaj>  corum  lignificationc.  c'euandu  auc  exre- 
nuandocfficintus  ncquemnobisfrudum  aftlrant.  Al?eranijdu 
mcnres  vltra  vifibiie  lignum  non  criger.do,ad  ipfum  cransferi- 
museorumbonorumlaudem  cju^Enoinsfi  iib  vno  Chiillo  no- 
bisconferuncur.idque  pcrSpiriru  ra:i<fhmi,>.!Ui  nov  facirChri- 
iH  ipiius  partic'pes:&  quidem  adiuuanbiibejicernis  fii^nis.quas, 
fi  nos  adCitriftum  inuitant^x  bi  alio  coi:queiicur,inc!igne  euer- 
tic.ir  cota  eoruni  vtiliras. 

17    Qu^amobrem  fixum  mnneat,non  clfe  alias  Sacramento-  '^wSae^af/ie- 
rum  quain  veibi  Dei  partes;c|ucB  /unt  "fiVrj  e  iiobis  ac  propo-  ^'  f"'"p'^  ^^- 
nere  Chrirtum,Sc  in  co  ca^lcllis^iiracia;  tiie/auros;  nihil  autem  J)^^/^ y,'^  ^'J",^' 
confcTunt  aut  profuntnifi  hdc  accepta.  uoii  fccu";  ac  vinu,  vel  ,,i,^^atur,  ad- 
oleurn.vclahus  liquor  qua;T)iibec  large  infund.isjeffluct  tame  ^//t  .^ptifimc. 
;<c  peribit  ni/i  aperto  vafis  ore;  vas  atKc:'  ipfLm  vndique  per  Ji^^a^yudtne 
fufu:n,,inane  nihilommus  ac  vaciiu>M  ivancbit.Ciuedum  prc-  "'■'7'''"' 
terea  nein  errorem  huiusaffinem  nas  «bducint  qu^  ad  amp]!- 
ficandsmSacra  ncncorumdignicitem  paulo  niagnificcntius  a 
veteribus  fcripta  flintrvc  falicetarbiCiC  murlarc.neni  ahquaiu 
virturemSacra.-wentisannexam  afnxamque  efre,quo  ipfa  per 
fe  Spiritus  fanfti  gracias  nobis  confeianc,quemadmodu  vinurn 
in  cracere  propinacur:  quum  hoc  canrum  illis  diuiaitus  iniun- 
<3::im  fic  munus.teflificari  nobis  ac  f ancue  Dei  in  nos  bt  neuo-    .     ^^^  ^^_ 
lentiam:  nec  vJrerius  proficianr  niii  ;!ccefreru  Spiritus  f<indus  ^V«to,«r^^«- 
qui  mentes  accorda  noftra  r.periar,  nofqj  huius  leflinT  nijca-  cramemu  ///«* 
paces  reddat.vbi  etiam  varix'  diflind^eque  Dei  gratixluculen-  <juim  par  eH 
ter  eminent.  Sacrametaenim(vtijupra  actigirnus)id  luntnobis  tr,biui^^'.iS' 
a  Deo  quod  ab  hominibus  rerum  iaetJrum  nunrij,  vel  arrhx  ici 
paftisfanciendis:  vtpotcqiijeaon  afe  quidemlargiantur  ali- 
quid  graii3B,fed  renuntient  &  oftendanc,  acq;(  vt  fiint  arrh3B& 
tefrer3e)rataapudnos  faciant  qu^diuinalargicace  nobis  data 
funr.Spiritus  fandusfqucm  non  omnibus  promifcueSacrame- 
taaduehuntjfedqucm  Dominus  peculiariter  fuisconferr)iseft 
qui  Dei  gratiasfecum  affert.quidat  Sacramentis  in  nobis  lo- 
cum,qui  efficit  vt  fruftificent.  Quanquam  autem  Deuai  ipfum 
prajfentiffima  Spiritus  fui  vircutcfua»  inftitutioni  adefle  no  in- 
ficiamur;ne  infrudjuofa  fir  &  inanis  quam  ordinauit  Sacrame- 
torum  adminiftrario,interiorem  tamen  Spiritusgratiam,vt  ab 
cxternominifteriodiftindaeftjfcorfum  reputandam  &  cogi- 
tanda  jflcrimus.  Pr^ftat  igitur  vcre  Dcus  quicqujd  fignis  pro- 
mittit  ac  figurat.-ncc  cfFeftu  fuo  carent  figna.vt  verax  &  fidelis 
probetureorum  author.Tantiimhic  qua»ritur,propriinc&in  ^^^^*  j^* 
trmicca(vtloquunturjvirtuteopcretur  Dcus,an  cxternislym-  ef^rKenttrnm. 
bolis  refignetfuas  viccs.Nos  v«6  contcndimus,quaccunqj  ^^-  effiUctat 


CAf.XIIII.  INS-IS^r  V  T  I  O  NIS      tls      lllT. 

hib«ftorgana,primari^eiiisoperationinihiIdecedere.Idcjuu 
docetur  dc  Sacramcncis,&  corum  dignirai  pr^clare  conijneda- 
tur,&  vfus  apcrte indicatur,&vtilit;3s  abude  pL-^dicacur ,  6i  nio- 
dusiniisomaibus  Gptnnusrcttnctur,  vcneqiie  dcfecacur  iliis 
quicquam  quodnon  oporcet.nenije  rurfunitjuoU  iUi^  couemr 
dctraharur.  Intcrim  illud  coliitur  figmecuni  qao  iurtificacioni» 
caufa  V  riiirqiSpiritus  fanfti  clemenrii  ceu  valculis  ac  pbuftris 
includi£ur:6cpr3BC»pua  illa  Visquc  ab  aliispr^termifiafuit,di- 
^irllndum*  ^«rfeexpIicaror.Hic q joq jnoraociiim  tft,  quudcxifrna  aftio- 
ne  figurat  ac  tcibtur  minilkr, beum  intus  peragere.ne  ad  ho- 
minem  morralem  rrahatur  quoci  Deus  fibi  vni  vesdicat.ld  ctii 
Qusft.  Vet.  P''^'^^fC'"  ^dinor.ecAtguIhnus  QuomodoCinquic)&Mo{es  ian 
Teft  lib  j      ftiScac  &  Dcu-s?  iion  Mofes  pro  Deo:fed  Mofcs  vifibil  bus  Sa- 
cap.*4.         cramentis  pcr  miml^criumruum,  Deusautcminui^b.li  gracia 
perSpiritum  fan^flumrvbi  torus  cnam  frudtus  eil  vi(ibiI'uSa- 
cramentorum.  Nam  fineiftafandificationc  inuifibilis  gritia^r, 
vi/ibi!is  iftaScKramciuaquid  pro.unt? 
tirafarsca     ,}{    Sacramenti  nomcn,vt  dc eius  lacione  ha^cnu^:  d:fierui- 
fKtntu  m  fbe  '^"''''^'""**  ^^'■'^^"^iiter  iigna  compltaicur  qu.£  vnquam  homi- 
cie.  njbus  mandauit  Deus,  vt  cerciores  fecurofquw  depromi/fionii 

Gcncf  i.t7.&  fuarum  verifatc  reJdetct  Ea  verc  in  r^bus  naturalibusnonuc- 
5  ?•  quam  cxt';revoIuir,  norjnunqnam  mir  cuii>exh  buic.  Prioris 

Gencf.j.  ij.  gc,-)ej-,s  exempla  func,vc  quij  kd^  tk  Heu:e  .uborein  vitxin  ar- 
rhabonem  immortaiitatis  dcdicvc  eam  L^cure  iiui  promirte- 
'HcmMa.rM.  rcntquandu  cdercnt  ex  ilhus  fiudu.  £t  quu  ca:I;.fte  arcu,Noe 
mfntiiatiiifigniBl.cius  poftcritati  in  luonumcr.cum  ibtuit,  poilhac  ic  diluuio 
Jh-atie  ,em,„a  nou  diflipaturum  terram.  hxc  Adai\i  &  Noe  pro  Sacramencis 
ItntraUter  fi  habucrunr.Non  quod  arbor  pisitjretiilisimmorcalitate,  qua 
au£  vvani.m  i't)"pi3 d.KC  rto  pocerattaut arcus  coerccndis  aquis  torcc  eih- 
h*r>inibn^da-  ^^^xfqui  folaris  duntaxat  radi  j  repercuifio  elt  in  oppoiitasnu- 
iAfuntyvtier'  bes)fcd  quia  notam  a  verbo  Deiinfculptam  habebacvt  docu- 
i*ores  de  pro-  mcnta  ciTent  teftamcntorum  cius  ac  iigilla.Et  antca  qui^c  ar- 
9»t^tonum  Jua  bor  er?.t  arbor:  arcus.arcus.vbi  infcrip/afiierunc  vcrbo  Deun- 
Detu  tcs  red-  "^'-^^  formirvc  incipercnt  eiic  quod  prius  no  crac.HaEC 

^eret-fiue  ta  i«  "^  ^tuftra  df ci  quis  cxiitimec.arcus  ipfe  hodic  quoq;  nobis  te- 
rebHi  natura- ^is cft cius foederisquod  pepgit  Dominus  cumNoe:  quequo- 
ltbui,fi%einmi  tics  intuemur,  hanc  \:>ci  promifiionem  in  eo  Icgimus,  cerra  ii' 
raculisexhi-  luuio  nunquam  pcrditumiri.  Icaq;  iiquisphilofophafter,  quo 
^JHJ^"!.!^"^  ^^^'  noftra;  iimplicitacem  rideat.ralem  colorum  variCtatcm  ex 
u^atttr^  reflexis  raoiis  &  oppoiita  nubc  oriri  nacuralirer  contcndat:  fa- 

teimurqiiidem,fedipiiusftiiporcni  rideamu$,qui  Deii  natura? 
dominum  &  prapiidem  no  agnoicat  ?  qui  pro  fuo  arbitrio  el^ 
mcntis  omnibusin  obfequiumgloriaffuzvtacur.  Qjpdiifoli» 
ftcIIi$,terra;,lapidibus,huiufmo(ii  monumctaimprcffiiret,  ilU 
omnit  Sacramenta  noisisforcacXur  eninarude  ac  iignatii  ar- 

gcntum, 


DlIXTiRNlt      MlD.     AD      SALVTBM.  4^4 

gcntum  non  eiu(dem  funt  pretij,  cjuum  iciem  prorfus  fit  mctal- 
ium?nempequiaillucInihiihabet^pr^cernatura;foi:ma  publi- 
ca  jiercutrunijnummus  fif3&  nouahi  taxarione  recipir.EcDeus 
iuascreacurasverbo  fuo  fignarenon  poteric,vtfiancSacramc- 
ta,qu3e  prius  nuda  crant clementar^Secundrgencris  cxepla  fue- 
runr,quumAbrahajiucem  inclibano  fumigante  oftcdit:  quum^^"-'^''^' 
velius  rorcirrigauitjficca  tcrra-.rurfum  cerrairrorauic,  inrado  ^^I^t^q.J 
v.IIciCjad  polhccdam  Gedeoni  vi(ftoriam:quum  vnibram  ho-  lefa.^S.y. 
rolog!;  recrorfumdeccinhntis  retraxic,  ad  promiccendam  E- 
zechi^  incohimicacem.  Hxc  quando  fiebanc  ad  iubleuandam 
ac  fiabilicndam  fidei  iilorum  imbecillitatem,Sacramenia  quo- 
qiic  crant. 

ig    Vcrum  prsprcntis  infticuti  eft,  de  his  Sacramenci?  pecu-  ^'  Sdcramtn- 
lisricerd  flercrc  quae  Dominus  ordmanaefic  voiuitjalua  l^c-  .^^f^  ^ccUfia» 
clefia,ad  aiendos  m  vnam  fidcin  vniufque  fidci  conferfionem  lj^^  contra 
fuo>  cultoresacfcruos.  Nam(vtverbis  Auguftini  vtarjin  nul-  FauftumMa. 
lum  nomeu  rc!igionis>feu  verum,  fcu  fal(um,coagularJ  honi!-  nich.cap.n. 
ncs  pofranc,n. fi  aliquo  fignaculorum  vel  Sacramencorum  vifi- 
hilium  conlortio  colfigentur.  Hanc  crgo  neccffitarcm  quu  o- 
pc'musParer  prouidcrct,ccrta  picratis  exerctia  inftituit  ab  ini- 
tioferuis  fuis:qusepoftc.i  Saian  adimp:os  &fuperftitiofos  cul- 
tus  transfercdojmultis  •nodisdcprauauic  accorrupit.Hinc  illa: 
getilium  iniciationes  in  fua  Iacra,&  c:2teri  dcgencrcs  ricus:  qui 
tametfi  crroris  eranr  ac  frpcrftitionis  plcni,indicio  tamcn  ^pfi        . 
quoque  fimul  erjn-,  non  pofic  in  profcfflonc  religionis  homi-  fy^J^/"^"*' 
nes  cxcerniseiufnodifigniscareie.Verum  quianec  verboDei  ^  '''* 
fufenixa  crant,rec  ad  cam  vei  icatcm  refercbacur  qua»  omnibus 
fignis  propefita  efledcUcL  ,  indigna  funt  quxcoiumemorccur      ^ 
vbi  mentio  fit  de  facris  fymbolis  qux  a  Dco  func  inftituta.ncc  a 
fuo  fundamento  deflexcrunt.nempc  vt  fint  veraepietatis  adiu- 
menta.Conftant  autem  non  fimplicibus  fignis.qualia  erant  ar- 
cus  &arbor:fed  ceremoniis,aut  (fi  mauis)fign3  qua»  hicdacur, 
ccremonisB  funr.  Quemadmodum  autem  fupcriusdiftum  cft,  ^'^M  D« 
efl^ea  Domino  teftimoniagraiia?  acfalutis:  icaa  nobis  viciffim  ^'Jf'^'*' 
func  profcffionisnocaf,quil»uspalamin  Dei  nbmeiuramus,fi- 
dem  illi  viciffim  noftram  obftrhigentes.  Scire  crgo  Chryfofto- 
inus ipfa  alicubi  padiones  nuncupat,  quibus&Dcusnos  fibi 
confoederac,&  nos  in  vits  puritatcm  ac  fanftimoniam  obftrin- 
gimur.-quiahic  mutua  inter  Dcum  &  nos  interponitur  ftipula-^^^.^^^^.^  ^^^ 
fio.  Vtcnin»  iUic  fcpollicetur  Dominus  inducere  ac  delere  (i-  noiirirtJ^taH» 
«juid  delinqucndo  noxac  ac  poen^  centraftu  a  nobis  fuerit.nof- 
que  fibi  rccociliat  inFiliovnigciiiroMta  ad  pieratis  ac  innocctic 
itudiu  hac  profeffione  illi  nos  viciflim  obIigamus,vt  diccrcme 
wto  poflisjSacramcta  huiufmodi  ccremoniasefle  quib.excrcc-  ^orawi/yi«(y 
rc  vult  populu  fuum  Dctfsid  fidem  intus  primum  touedam.cx-''"'^'^* 


CAP.    Xllil.  INS  T  IT  VT  J  ON  IS       L  I  B.     1  I  I  f, 

citandam.confirmandam-.deinde  teftandam  apudhomfncstc- 

ligionem. 

S/?  Tu^^"'*^'*     lo    Haecctiam  ipfa  diuerfa  fueruncpro  varia  temporis  ra- 

'.«  «r.  tione,fecundum  difpenlationeni  qua  Domino  virura  ell  his. 

aut  illis  niodis  fefe  hommibusexhibere.  Abrahxcnim&eius 

poftcricacimandaca  eft  Circuncifio;  cui  poftea  purific:«tiones 

NempewSaira  &facrificia  aliique  ritus  ex  LegeMofaica  addita  funr.Ha^cIu- 

menu  z/eterii  djBoium  fuerunc Sacramenca ad  Chriftivfqueaduenruni  :.;b- 

&•  »8«i  te^a-  rogatis  iUisjduo  Sacramenca  infticuta,quibus  nunc  Chriftiana 

mentt.  Eccle/ia  vticurjBapcifmus  &  Coena  Domini.Loqiior  autem de 

m  qua?in  vfum  cotius  Ecclefja^funt  inftitura.  Nam  impofitio- 

ncm  JTjanuum.qua  Ecclefije  mioiftri  in  fuum  munus  iniciatur, 

vc  non  inuitus  patior  vocari  Sacramencum ,  ica  inccr  ordinaria 

Sacramcnta  uon  numero.Reliqua  aiicem  quse  vuigo  recenfe*i» 

tur,quo  loco  habenda  lint.mox  vidcbmius.  Quanquam  in  eu- 

demjn  quem  nunc  noftra  ir.ceduntjcopuin,  &  veccra  illa  fpc- 

Vtraf^ue  vero  6l3runr,ncmpe  vtadChriftum  dirigerenrj&penemanuduce- 

•odem  jpeciat,  rent;  aut  ipfum  potius.ccu  imngines  rcpr^fentartnc.ac  cogno- 

c'hr^il^  ^'/"^  fcendumproferrent.   Qiium  enim  iam  ante  docuerimus.efte 

tttittL^^nos  ^ du-  ^^^^^^^  fi^iJIa  qu:bus  promifiioncs  Dei  ob/ignancur  :  ficau- 

canr.  fC'^1  certilTimunt ,  nullam  vnquam  lL>ti   promiffionem  homi- 

nibusoblacamnifi  in  Ciirjfto:  vt  dealiq*ja  Dei  proiniffione 

nos  doceaiu,  Chnftum  oftendant  neceireeft.  Quo  pertinet 

cxlefte  illtidt^bernaculi  &  legalis  culcus  excmpiar  ,    quod 

Mo/i  obiedum  fuit  in  nionte.      Vnum  dunraxac  difcrimen^ 

eft  ,  quod  illa  Chriftum  promiflum  ,  quum   adhuc  expe» 

Aaretur ,  adumbrarunt ,  h^ec  iam  prccftitum  &  exhibiium  te- 

Aantur. 

SL^od  a^parei     21    Ha»c  vbi  per  partes  ac  figillacim  declarata  fuerint,  mul- 

»»  Sairamentu  [q  clarioca  ficnt.    Circuncifio  ludasis  fymbolum  erat  quo  ad- 

■vettru    tejia-  moncretBr.quicauid  ex  hominis  femine  prodit.hoc  eft  vniuer- 

vienti,  r        \  •  n*  •         '  I      I 

lam  hommum  nacuram  corruptam  efle,  putationequc  habere 

^     g       opus.pr^etcrca  t3ocumentumacmemotiale,qaofereconfirma-' 

rent  in  promiffionc  Abraliae  data,  de remiiie  benedido  in  qtio 

benedicendae  eflent  omnes  nationcs  terra^.^a  quo&  fua  ipffs  be- 

nedidio  cxpcdanda  erat.  Porro  fahitare  illud  femen(quead- 

Gal.  3. 1 6.       modum  a  Paulo  doc€mUr)eratChriftus,in  quo  folo  recepturos 

fe  confidcbat  quod  in  Adam  perdiderant.Quare  illis  erat  Cir- 

S^om.4  H.       cuncifiojquodAbraha^fuilTetraditPaulus,  fignaculum  {ciMcet 

.     '  *       iuftitiarfidci:hoceftfigiIlumquocertiuscoBfirmarentur,fuanii 

fidem,  qua  femen  ipfum  cxpcflabant ,  fibi  a  Deo  pio  iuftitia 

acceptam  ferri.  Scd  nos  meliore  alibi  occafione  Circucifioni& 

«eb.9.i.&i4  Baptifmiq.  comparationem  longiusprofequemur.Baptifmat* 

i.Ioh.1.7.        &  purificationes  fqam  illis  immunditiem,fpurcitiam,pollutio- 

Apoc.1.5.        nem  antc  oculos  poncbantjquain  fuanatura  cotanwnati  tiiu 

aliud 


OE      ExTERN.    MBO.  AD      SALVT^M.  4^ 

aliud  vero  lauacrum  pollicebantur.qiroomnes  exrergcmuc 
&abluerencureorumrorcles.   Et  hocUuacrum  Chriftus  crat: 
cuiusianguine  abluti,  eius  puntatem  afFerimus  in  confpeduin 
i)ei,vciiiquinamenti  oinnia  noftra  tegac.  Sacrificia  illos  fua» 
iniquicacis  arguebanr,firaiiIqoe  cioceba«r,ncccflariam  elTc  ali- 
quam  fatjsfddioneni  qt)^  /udtcio  Dei  roluererur.  Foie  crgo  Heb,^.  14.  jf 
luinmum  quendam  Pontificeni ,  inter  Dcum  &  homincsme  J5-&9"- 
diatore  ,  qui  Deo  facisfaceret  per  fan^uinis  efFufionemjac  ho-  |^**'1'P'»«?« 
iiia?  immolationem  quar  in  remilfioneai  pcccatoru  rufficcret.     ^*"''^'^* 
Hic  fummus  Sacerdus  fuit  Chriitus :  propriu  ipie  f^nguinem 
cff  jdit^vidinia  ipfc  fuJt.fe  enim  Patri  obedientem  in  niortem 
obtalic:qua  obedientia,  hominis  inobedientiamabolcuit  qua? 
Dci  indjgnarionem  prouocauerar. 

zi    Quantum  »d  noltraattinet ,  Chriftum  eo  chriusnobis  Deindf  in  Sm- 
cffjruntquopropiusmjnifeftatus  cft  homiaibus:cx  quoaPa-  f^ramtntit  n»ui 
tre  vere,quaIispromi(rus  fuerar,exhibitus  fuit.Baptifmicnim  ^'fi^"^'-'^^*' 
nobis  quod  purj;ati  &  abluti  fi-r»us  ceftificatur:  Cofna  euchari- 
ftir,qu6d  redtrmpti.  In  aqua  figuratur  ablutio:  in  fangmnefa- 
cisfadio.H^ecduain  Chriftoreperiunuir,qui(vcait  lohannes) '•  °  '^*   ' 
\cmt  in  .^qua  &  fanguine.  hoceft,vt  purgaret  &redimerec.Cu 
ius  :ci  teftis  quoque  eftSpiritusDei.Imo  tres  in  vno  func  teftcs, 
Aqua,Sanguis,&  Spiritus.  In  arjua  &  fanguifie  purgationis  & 
rcdcmptionishabemus  teftwnonium  .  Spirirus  veroprimarius 
teftislmiufmodi  teftimonijccrramnobisfidcm  fjcit.SubIimeloh.19.if. 
iftud  myfterium  prajclare  n  bis  in  Chrifticruce  oftenfum  eft, 
quumaqua6c  fanguis  effljxcrunc  ex  facroeius  lacere  :  quod 
camobcaufam  iurc  Auguftmus  Sacramenrorum  noftrorum  Hom  i,n  loha 
fonrcm  vocauit.de  quibus  tamcn  pauio  fufiusdiflcrcndu  crir.  nem  xo.&  fac- 
Quin  vberiorctiam  Spirifusgratia  hfc  fc  proferat,  fitempus  P^  ^^'^*. 
cum  tcmpore  comparcs.Hon  dubium  eft.  Na  id  ad  rcgni  Chri- 
fti  gloriam  pertinct ;  ficuti  cx  pluribus  locis.  ac  prarfcrtim 
ex  feptimo lohannis  capitc  colligimns.    Quo fcnfu  acccipcre  Col.1,17. 
oportec  illud  Pauli,vmbrasfuifre  fub  LegccorpusmChrifto. 
Neque  eius  confilium  eft  exinanire  fuo  cffcdu  teftimonia 
gratiiB  in  quibus  olmi  Patribus  fe  veracem  probare  Deu$  vo- 
lui:  5  non  fecus  ac  hodie  nobfs  in  Baptifmo  &  facra  Cofc- 
na  ,  fed  comparaciue,  raagnifacere  quod  nobis  datum  eft> 
necuimirum  cflec  Chrifti  aduencu  abolitasefle  Lc^is  cere-      ,      .   ., 
raonias  Exfupertor,lM 

raonias.  ,,     ,     .  ,       .  ..  fea,.ttur  impH 

13  Scholafticum aurem  illud  dogma  (  vthocquoqueobi.,jj^yi/„/^y?,-,,_ 
ter  perftringamjquo  tam  longum  difcrimeinter  veterisacno-  rH  doanni  dt 
ux  Legis  Sacrament.a  notatur,  perindeacfiiilano  aliudquam  difcrtmtne  Sa^ 
Dci  gratiam  adumbrinnc,   hsce  vero  prsfcntem  conferant: '^''""*''""'''"* 
pcnicusexplodcodumeft.    Siquidemnihilo  fplendidiusdc  ii-  ^^^^"^^f 
^s  Apoftolus  quim  de  his  loquitur,  quum  docetPatres  eande  rxorfio.  3. 


CAP.XUIh  IN  «  T  IT  ?TrONlS     Ltg.     ini. 

nobifcum  fpiritualem  efcam  mandiicafle:&  cfcam  ilLimChri- 

ftuminterpretacur.  Quis  inaneaufit  facere  /igBum  illud  cjuod 

vcram  Chrifti  com  nunionem  I udxis  cxhibebat?Er  ifitus  c^u- 

fsB  quam  illicagit  Apoftol.us,pro  nobisnonobrcure  jnilitit.na 

nequisfrigidaChrifticognitionc,  inaniq.  Chriftunifiniticula 

ac  cxternis  m/ignibus  frctus,  Dd  iudicium  cotemnerc  audcat: 

Hiiuf    errorti  diuina:  fcueritatis  exempla  in  Iuda»is  fpedanda  cxhibet:vt  ea(- 

refuuti».         jgj^  ^^^^  jlll  de^ieruntjpaenas  fciamus  nobis  immmcrcfi  iifdc 

viciis  indulgeamus.lam  vt  apta  eflet  comparacio,oportuit  ofte 

dere  nihil  efle inaequalitatis  inter  nos  &  ipfos in  iis  bonis quib. 

faiso  gloriari  nos  vetabat.  Ergo  primuin  ii\  Sacramenris  pares 

nobis  facit.-nec  vllam  pr^rogatiu»  particulam  nobis  reiinquic 

qux  animos  ad  fpcm  impunitatis  facere  qjcat.    Nec  vero  Ba- 

lloin.4.ii.     p^ifn^o  noftro  pius  tribucre  fas  eft  quam  ip'e  alibi  Circaciflo' 

ni  tribuit,  quum  vocac  figillu  iuftitjx  fidei.Quicquid  ergo  no- 

bis  in  facramentis  exhibetur.id  in  fuis  olim  recipicbant  ladari, 

Chriftum  fcilicct  cum  fpirituahb.fuis  diuitiis.Qui  habent  no- 

ftra  virtutcm,ciquoq.  in  fuis  fentiebant:  vtfcilicctcirenciU.-s 

diuinscergafebencuolentiae  figilla  mfpcm  xttmx  (afutis.  Si 

Hc1>.io.t.      dcxtrifuiflencinterprecesepiftolsad  Hebr2eos,nonitafuiflen: 

hallucinati:fed  quum  iUic  legercnc  legalib.cercmoniis  exp  ara 

non  fuiffepcccaca,  imo  vecercs  vmbras  nihd  habuiffe  momeci 

adiuftitiam,  negledacomparatione  quxillic  cradacur,dum 

hoc  vnum  arripiunc,Lcgem  per  fenihii  profuifl^e  fuiscjlrori- 

bus.putarunt  fimpliciter  tiguras  vcritate  vacuas  fuiflTe.Apofto- 

livcroconfiliumeftLegcmccrcmonialem  in  nihilumredigcre 

donec  ad  Chriftum  ventum  fuerit.a  quo  folo  pendct  cota  illins 

cfficacia. 

i.obieltio^ihit      14    At  obiicicnt  qua»  de  Circuncifione  liccrsB  apud  Paulum 

UfHenrui^  dt  lcguncur ,  cam  nuUo loco  cfTe  apud  D^um.nihil  conferrc.ina- 

circunctfione  a  nemcffe.   Eiulmodi  enim  fcncencia:  iJIam  longeinfra  Bapcif- 

Pauh  txtetiua-  ^^^^^^  noftrum  dcprimerc  videncur.  Minime  verb.  Id  enim  i- 

i.^Cor.io.  j.     P^um  dc  Bapcifmo  iure  dicerccur.Quineciam  dicitur.primum 

aPauloipfo,  vbioftenditDeumnihilmorari  cxternam  ablu- 

tioaemquainreligionem  initiamnr,  nifianimusintus  &re- 

purgetur,&  in  puritatc  ad  vltimum  perfeueret :  deindc  a  Pe- 

i.Pet.j. ti.      tro,  dum Bapcifmi  veritatem  non  in  cxterna  pofitam  ablutio- 

ne  teftatur,  fed  bono  confcientiae  teftimonio.  At  videtur  alio 

etiam  locdCircuncifioncm  manu  faftam  penitus  contemnere> 

dumeamcum  Chrifti  Circunciftone  comparat.   Rcfpondeo, 

'^ffionfiot^po.  ncqae  hoc  loco  aliquid  extenuari  dc  eius  dignitate.  Ilhc  c«n- 

^xpUnafs'""*  tra  eosdiputatPauIus  quieam velutnecefT^riam  requirebant, 

quum  effet  ian)abroga:a.  Monec  igicurfideles  vt  omiflis  vcte- 

ribus  vmbrisjin  veritateinfiftanc.  Vrgent(mquit)ifti  magiftri, 

vt  corpoia  veftra  circuncidancur.  Atqui  rpiricuahfercircunci£ 

cftis> 


DB     SXTIRN.    MEO.  AD    SALTTEM.        4^4 

cftjs  fecundum  animam  &  coTpus.Habetisigirurref  exhibitio- 
nemjquajiongepociorcltquam  ymbra.  Pocerar  autcm  quir 
pi^m  concratxcipcrc,n<nideo /perntndafineffefiguram  qifia  * 

rem  liabercnticjujndo  ficapud  Patres  luifler  iiia  icpo/irio  vc- 
teris  hominis  dc  oua  loq-cbiuur^cjuibus  rarncn  non  fuifltt  cx- 
temaCircuncifio  fuperuacua.  Hanc  obiedionem  prxuerrir, 
ijuum  additc<5ntinu6,faiflc  ColoiTenles  Chrillo  confepuicos 
pcr  Buptifmum.  Qmo  /jgniHcac  id  hodie  eife  Baptilinu  Chn- 
iii^i^  quodrctciibuscracCiscuncifio.ideoquefineilliusiniu- 
ria  non  pont^hanciniurjgiChriftianis. 

tf    Atqiiod/equicur,  &  iamnuper  ciraui ,  difficilius  ellad*'^*'^'^"»'* 
rol.jendumjudaiirasomncs  ceremt  nias  fuilie  vmbras  rerum  i"^^  ^"''^^'**'* 
fucurarimi ,  corpus  ciT^  \n  Chrifto  :  longe  vero  difliciJlimum  ntufri^'^1^' 
cjuod  muJns  cjpitibus  epiftoK-E  ad  HcbrJEos  craAatur  ,  fangui-<r,<»i  l^,;;ij^ 
ncm  pecudum  non  percjgifTe  ad  confcientias:  LcgcmhabuifTe^.^^-msy,^"^^ 
vnbram  fururorum  bonorum,  non  imaginem  rcrum.-culforesf^"^''')^^^^^"» 
cx  ceremoinis  Mofaicis  nih  1  perfcdionis  fuific  confcquutos, '""''"'"  '«^«- 
&{imiIia.Repetoquod  iamacri^i,  i^aulum  nojdeo  vmbracilcs^^rtj,^^'*'^* 
faccreceremoniascjuod  nihilh.ibcrcnt  foljdijfedquia  eorum 
complementum^vfque  adChrifti  cxhibitioncm,quodammodo 
'u^penftim  crar.Deir^dcnon  dccfficacia,fcdpotiusdemodo  fi-     x, 
gnificandi  hoc inrelligendum  cfTe  dico.  Doncc enim  manife- 
ftatuscftin  carne  Chiiftus,  omniafignavclur  abrcntem  eum 
adumbr^b.inc;  vtcunqucvirriitis  fux  fuiquc  adcb  ipfius  pra?- 
fenriam  fidtlibus  incus  exercret.    Sed  hoc  maxime  obferuare     5, 
conuenit,in  his  omr.ibus  locis  Paulum  non  fimpiiciter,/bd  per 
contentioncm  locjui.  Q^on;am  iJli  ccrtamen  eratcu  pfeudo- 
aprfioIis,qui  ii)  ceremoniisfolis,nullo  Chrifti  refpedu  ,  pie- 
tatem  firam  efTc  voIebint:ad  eos  confutandos  faris  erat  dunta- 
xattradare  quid  per  fe  valcant  ceremonise.  Hjnc  quoque ^Stepam an^ 
fcopumfequutu<icft  author  epiftol.t  ad  HebrsBos.  Memine-'^o>'«  */';/?•/< 
rmius  crgo  hk  de  ceremoniis,non  in  fua  vera  &  naciua  fignifi-  ^^i^*f»r*oi  <»- 
cjtioneacceptis,  fed  adfalfam  prauamque  incerpretationem^*'"^'"'' 
derortis,n6  delegitimo  e.irum  vfu,fed  defuperliitionis  abufu 
difputari.  Quid  igitur  mirum  fi  feparar^a  Chrifto  ceremo- 
niar,omni  virrutecxuuntur?  In  nihilum  cnim  redigitur  quic- 
quid  eft  fignorum  vbi  res  fignata  toIlitur.Sic  ChriftuSjvbi  ne-  loh.  6.  tji 
gotium  habcbat  cum  iis  quimanna  nihil  aJiud  quam  cibum 
vcntrisfuiftc  cog!tabant,fermonem  accommodac  crafTse  eo- 
rum  opinioni.dicicquefemeliorcm  cibum  adminiftrare  qui 
animas  ad  fpem  immortalitatis  pafcat.Quod  ficlariorcm  folu-  y.  s»*  •«»;« 
rionem  requiris,huc  tenditomniumrumma.  Primo  totum  il~f'i^^f*»tconu- 
Jumcercmoniarumapparatum.qui  in  LegeJVlofaicafuit  ,  nifj  "^^^O-^dtres 
ad  Ghriftum  dirig2tur,rem  cfTc  euanidamac  niliili.    Deinde  Zl'"*^'^  ^****' 
Gc  in  Chriftum  rc^pcxifTe  vt  ea  demum  ii\  catne  nainifeftato,  ^ 


cat. 


CAr.xUii.  I  NsT  I  r  V  T  lONis    iib.iiii. 

complementum  (uum  habuerinr.Poftrcmo  cius  aducntu  opor 

cuific3br©gari,non  fecusatquc  vmbrain  per/picua  folis  luce 

euaneicic.Sed  quia  iongiorem  adhuc  de  ea  rc  iermonem  ih  cfl 

locum  differo  quoBaptirmum  cum  Cucuncifione  conferre  m- 

ftituijparcius  nunc  atiingo. 

26  ForremiferosiftosSophiftasdeccpcruntimmodicaetia 

Theoh  u*i'e'.^^^^  Sacramerorum  encomia  qusede  fignis  noftrisapud  vete- 

f:rtl>u4  muifce  ^^^ lcguntur.Quale  cft  iUud  Auguftmi.Q^od  veteris  LegisSa- 

deri*  Sacrame-  cramenta  Saluatorem  tantiiiM  promittebant :  noftra  vero  daiit 

tA  tmrmtdice    fhlutcm.Has  &  ftmiies  dicendt  figuras  quum  non  animaduer- 

iaudanttbw.    tcrcnt  hyperbolicas  cfte,&  ipfi  lyperbolica  fui  dogmata  pro- 

enarr-*!^"?^  ""'"^§^^^"^5^^^  P^^o^^^ii^  alicno  fenfj  a  veteruicriptis.  N6  cnim 

•Tfr/h.tUorum    aliudiUic  voluit  Aug'.!ftmusquamquv>d  idem  alibi  fcribit,Sa- 

dntentiai  f(T    cramcnta  Mofaicse  Lcgis  chriftum  prasnuntialTe  ;  noftra  vero 

hyptrboltcM     annuntiare.  tt  coutra  F-iuftum,  Fuifie  illas  promiffiones  reru 

^ife:  cr  non   e  complendarumrhasc  indiciacompletarfi.  ac(i  diceret.  illi  figu- 

.jRfacia.fe    e  ^^^-^  qimni  adhuc  expedarcturrnoftri  vcluc  pr^efenic exhibere 

rr.r.dofigntfican         ..T  r  -   ^     j     i  r 

flitntelligen-    qui  lam  pr^cftitus  eft.P'rro  dcmodo  ngnmcandi  loqttitur,li- 

,i^:.  cut  &  alibi  indicat,  Lex(mquity^&  ProphetseSacramenta  habc- 

Quatft.  fupra  bant  prsenuntiantia  rem  futuram :  noltn  vcro  remporis  Sacra- 

Nara.ca.jj.     mcntavenifle  conrcftanrurquod  illa  venturum  pra^dicabanr. 

L  b  IVonua  Qli'^  nutedcre&  efficacia  renferit^pluiibus  loci^  explicat.  vc 

1  jt.Petil.  c3.  S^ut"  dic:t,facramenta  luda?jrum  in  figMis  fuifte  diuerfa;in  re 

^j.  (\\ix  fignificatur,p3ria.  diuerfa  fpecic  vifibili,  paria  virtutc  ^fi» 

Hom.injo-    rituali.  Itemjn  fignisdiucrdseide  fide  rficin  fignis  diuerfis, 

hannem  itf.  ^p  j,.  y^xbis  diuerfi*:  quia  verba  fmos  mutatit  per  tcmpora:  & 

Mom  in    o-  yjj^^^^g  mhil  aliud  funt  verbi  quam  figaa.  Bibebant  Parres  cu- 

*  dem  fpiritualem  potum.nam  corporalem  non  rundem.Vidcte 

ergo  ,  fide  manente,  figna  variata.  Ibi  petra  Chriftus;  nobis 

Chriftus  quod  in alrari  ponitur.  Et  illi  pro  magno  facramento 

biberunt  aquam  profluenccm  epetra:  nosquid  bibamus  norfit 

In  Pfal  77.  fit^^^^^^.  Si  vifibilem  fpecicm  intcndas,  aliud  eft:  fiintelligibile 

lib.19.  cotra  %nificationem,eundempotumfpirituale  bibcrunt.  Alibi,Ide 

Fauftura,      in  myftcrio  cibus  &  potus  illorum  qui  noftcr^Tcd  flgnificarione 

c^p.i^  idem,non  fpecie.  quiaidcmipfeChriftusillisinpetrafiguri- 

tus^nobisincarnemanifeftatus.  QuanquJm  hacquoq^in  par- 

te  aliquid  differentiae  cffe  concedimus.  Vtraque  enim  paterna 

Deiin  Chrifto  beneuoientia  ac  Spirirus  fanfti  gratias  nobis 

offerri  teftacur;  ^e<^  noftra  illuftrius  ac  luculentius.  In  vrrifq; 

Chrifti  exhibirio ;  fed  in  Iiis  vbcrior  ac  plcnior,nempe  prout 

feri:  ilhid  de  quo  fupra  differuimus  Veteris  &  Noui  tcftamenti 

P^  ^®^.""^  difcrimen.  Atquc  id  eft  quod  voluit  idem  Auguftinus  (  qucm 

E^tV^  jd  la-  vtoprimum  cxtotaantiquicAte&  fideliffimum  teftem  faspius 

iuMrinm.       ciramus)qu'mi  riadit,Chrifto  reuelatoftcramentafuiffcint^i- 

tu:a,  niimero  paucierajfignificationc  auguftiora>  virtute  pr.T- 

ftan- 


D  B    E  X  T  B  R  N.    M  E  D.  A  O      S  A  L  V  T  B  M  J  4CJ 

Hantiora.Huins  quoqjreibreuiteradmonicoseire  leftorescx 
pedit.quicquid  de  operc  opcrato  nugati  funt  rophiftse,n6  mo- 
do  falfum  efle/ed  pugnarecumfacramentorunatura,  qu2ein- 
ftituir  Deus  vt  fideles  vacui  bonorum  omoium  &  inopes,  nihil 
prster  mcndicitatcm  c6  afJcrat.  Vnde  fequitur.ea  recipiendd 
nihiliftos  agere  vndehude  mereantur,vel  in  hac  adione(qu^ 
eofurefpe^iu  niere  pa(fiuaeft}nulluiliispofre  opus  adfcribi. 


C  A  P  V  T      XV. 

Be  Baptifmo.  \ 

Duae  funt  parteshuius  capitis.  ' 

De  duokusfinfbusBaptiTmidifleftatio.Deprforeireaionei.ad 
il.    Df  poftefiore,reft.i? 

Altera  parsad  4-  cap-ta  referri  poteft.i.De  vfu  Baptirmi,i4.&  ly. 
fcd.i.De  miniftri  dignitate  vcl  indignitate,itf.i7.i8.  fcft.j.  Dc 
corruptelis  quibus  hoc  Sacramentum  fait  inquinatii.  19.  fcft.4. 
Ad  quos  fpedet  eius  adminiftratio,fed.io.ii.&  2», 

A  p  T  I  s  M  V  s  fignum  eft  initiationfs  quo  in  Baptifmi  itfi^ 
£cclefix  cooptamur  focietatem^vt  Chrifto  in-  ««/•. 
firijinter  filios  Dei  cenfeamur.  Porro  in  hunc 
finemnobis  a  Deo  datuseft(quod  myfteriis 
cmnibus  commune  efle  docuf  )  primum  vc 
fldei  noftra»  apud  fe ,  deinde  vt  confefTioni  a- 
pud  hominesferuirec.Vtriurque  inftitutionisrationcm  ordinc  p.  ^j 
profequemur.Tria  autem  afFert  fidei  noftr^  Baptifinus,  qur  &   '^l^ZJP' 
ipfa  figillacim  percraftanda  funt.  Hoc  primum  eft  quod  nobis 
aDommoproponirucvtfymboIumficnoftraBpurgationis  ac  S^?  '«  '^'^*^ 
documentum.vel(vt  meh'us  explicem  quodvolo)inftar  fi?na-/"'^'j^"""'"  "* 
X\  caiufdam  dipIomatis,quo  nobis  confirmet.peccata  noftra  0-^"^* 
rcnia  fic  deletajindufta.oblicerata  efTe ,  ne  vnquam  in  confpe- 
ftum  fuum  veniant.ne  commemorentur,ne  imputenrur.  Vulc  x.^oi  ttfle-  "■ 
cnjmomnesquicrcdiderint  baptizari  i«  remiffionem  pecca- ^"'"/'^'C''^'"'"»* 
torum.  Proindequibus  vifum  cft  Bapcifmum  non  aliud  efle '^*'"'^'*'""''  ^ 
quam  tefferam  ac  notam  qua  religionem  noftram  apud  homi- 
nesprofitemur.quo  modo  imperatoris  fui  in/ignia  praeferunc 
milites,in  fu^profeffionisnocam.-i;  quod  primum  eratin  B.i- 
ptifmo  non  perpcnderunt.  Id  vcro  cfi,qu6d  a  nobis  accipien- 
dusfitcum  hacpromif/Ione,Quicunquecrcdiderinf,  &  bapti-  M^uiC.itf.l 
zati  fusrint,  faJuos  fore. 

X    InhuncfenfumiutcIIigendum  quoda  Paulo  fcribitur. 


cAp.xr.  1  Nf  T  irrTioKis    L  I  B.    iiir. 

Hacremifio    Ecclefiam  a  fponfo  Chrifto  fandificatam  effe,  &  mudatimh- 
fectAwmmejut  ijacro  &<\\ix^  in  verbo  VJtae.  Et  alibi,nos  fecufidum  eiu»  mifcri- 
bnfda  SLripru-  ^qj-jjjijj,  faiuos  fa<^o$  cflV  pcrlauacrum  regeocrationis  &  rc- 
^tr  vribAiw,-''  "oustionis  Spintuslaodi.Etal-^etro^quodBapcirraa  nos  (aluos 
Ephef.s.z^.    f^cit.  Non  enim  fi^nificare  voluir  ilie,  ablutionem  &  faluicui 
Tir.  3.  $         noftrani  aqua  perfici:  auc,a<:]uam  purgandi,rcgenerandi,  renu- 
^.Pet.j  i.(.     uandi  viittuem  infecontinerc:  neque  hic  falutis  caufajn  ,  iei 
drKaxactaiiumdonorum  cognitionem  &certitudinem  in  Koc 
facramento  percipi.  quod  vcrbis  ipfis  facis  euidenter  cxpiica- 
tur.Naveibum  v!c.^6c  baprifmiiaqua?fimulconneCl:it  Pauius: 
acfidicerecper  liKangelium  n^bisnoftr^  ablutionis  &  fan- 
<^ific3cionisn»!n'iuaiFcrri,  pcr  Bapnfmu  huiufmodi  nuncium 
obfignari.  EcfubditconciniJoPetrus ,  Baptir.iiaillud  non  elfc 
depQfi..ioncm  fordium  carnis.fed  confcientiam  bonam  ,  apud 
Deum,qu3E:fx  fide  eft.  Imonon  aliam  nobis  purificact-incrm 
Btptifmus  pollicecur  quam  pcrafperfionem  fanguintsChrifti: 
qu«  pcr  jquajpropter  mund  mdi  abluendiqi  fimilitudinem,fi- 
gurarur.Qu^isergonosaqiiaifti  Riudaridicacquaecerco  ccita- 
rur  Cfjrifti  fanguinem  verum  elle  arqj  vnicu  noftruir.  iayacrii? 
Vt  noM aliunde  peti  queac  certior ratio  ad  retellendam  eorum 
halldcinatit^neiTi  qui  ad  aquae  virrute  referunt  omnia  quam  ab 
ipfiusB?ptirmifignificacione:qu:eram  ab  elcmenro  »lIo  vjfi- 
biliquod  oculis  noftris  obiicicur,abftrahif,qiiaaiab  aliis  om- 
nibus  wediis,vt  vni  C  hrifto  mences  noftrasdeuinciat. 
^  j    Nequc  veroexiftimandumert.   Baptifma  in  pr;rrcrituna 

torufntantitw  duHtaxat  tempusconterrij  vt  noujs  l.ipfibus ,  iiiquosa  Bapcif- 
fed etiam fntil  mate  recidimusjqusercndi  fit^t  alia  noua  expiationis  reinedia 
rorum  pjcca-  in  aliisnefcio  quibus  facramentis,  perinde  acfi  illius  vh  ohfo- 
toriim  esi.       igfa  elTvt.Hoc  quidcjn  errore  olim  fadu  eft  vt  nonn  Ti  nifi  \n, 
vltimo  vic5edircriinine,2cqueadco  uiter  vltimos  fpiritis  Ba- 
ptifmoinitiari  nolIenc,vc  fic  cociusvit^  ibtincrentveniam.  \y\ 
quapr.^pofteramcaucione  veteres  Epi  copitocies  in  fcrrpcis 
fuisinuehuncur.  Sicaurem  cogitandum  eft  ,  quocunque  ba- 
ptizemurte;npore,no$feraelinomacm  vita  ablui  &  purgari. 
Itaquequoties  lapfifuerimus,  rcpretend.^  crit  Baprifmi  me- 
moria,&hacarmandusanimus ,  Sf  depeccatorum  remiffi.m» 
fempcrcertus  fecurufque  fic.   Nam  ttC\  femel  adniiniftracus 
prseceriifl^e  vifus  eftjpoftcrioribuscamen  pcccatis  no  eft  aboli- 
Bmc  tamen    cus.Puritas  cnim  Chrifti  m  eo  nobis  oblaca  cft :  ca  fepcr  viger, 
ptccandilicen-  nullis  ni.iculis  opprimitur:  ied  omncs  noftr^s  fordes  obruit  & 
f;«;wj«iw«<:4-extergit.  Neque  liinctamepcccandi  m  futurulicenciacaprada 
ftaatU,  eftfvtcertehinc  ad  talem  audacia  minimcinftruimur)  icd  h^ec 

doftriBa  iis  cantum  tradicur  qui  vbi  pcccaucrunt ,  fub  peccatis 
fuis  fatigui&opprcffigcmunt,  vt  habeancquofc  erig^it  ac 
•onfolcnturj  ne  in  confufioncm  ^icdefpeuncHicmiuahr.  Sic 

Paulu» 


O  E     ■  X  T  B  R  N.    M  E  a.    A  D    S  A  L  V  T  E  M."  4C6 

Paulus  ait,  C  hriftu  f^du  nobis  efTe  propitiatore,  i«  temifdonQ  RoJn.joiTI 
pfxcedencifciiii  dciidorum.  Qu^o  non  ncgac  perpecuamaffi- 
duamquc  peccatorum  remiflionem  ad  mortem  vfquein  eo  ob- 
^ncri  :  i<:d  datum  eum  a  Patre  miftristantuni  peccatoribus  ff- 
f,nificat,tjui  conlciennse  cauterio  vulnerati^ad  medicum  furpi- 
Vant.His  uPrerturmilericordia  Dei.  Qtjj  peccandi  maccriant  & 
Jicenciamex  impunitate  aucupancurj  mhilfibipr^ccr  iram& 
iudicium  Deiprouocinr.  i 

4    Equidemfcio  aiiud  communirer  receecuin  e^e  ,  poEni-  ^'/-''«'"»' ««*'» 
ftentrie  &  cuuium  bcttcncio  nos  ootncre  poft  Hapttimura  i^e-fg„:,^lf^i„^ 
nii  fioncfn,  qua?primar»:geiieracionQ  per  fblurn  Baptjfmum  ter  rSaprifr,td 
jC'obis  da:ur.  Sed  quihoc  comminifcunrur,  in  co  crrant,  quod  f^PcsHititianf 
noncoiiicaiitpofeltateaiciiumm,de  qua  ioquaatur ,  a  Bapti-  i^^^.p^^ftivntur, 
fmo  fic>endere,vc  «ullo  modo  feparari  debeac.  Remimonem  '^^^^''''#'^"-"* 
.:;ccipit  peccafor  Ecciei:3smini{terio,  nempenon  hne  huangc  fmt^rtouerinpt 
h)  pTsedicacione.Qu^alis  aurem  illaei}?Nos  fanguine  Chriftic-  vtro panithie 
«lundari  apeccatis.Arqui  lauacriilliusngnura  aeteftimonium  <*fgnim^ 
quod  ci{  nili  Bapcifmui'?  Videiaus  igicur  vc  ad  haptifmum  ab- 
foiucio  illa  referatur.  Ec  \dc  errpr  commentitium  Poenitentise 
Xacramenrum  nobis  peperit.-de  quo  aliquid  ante  acc)gi,&  qaod 
aefiduuni  cft  fuo  ioco  abloluim.  Nihil  auceoi  mirutiii,fi  homi- 
nes,qui  pro  iogeai j  f ui  craf/iiie  rebus  excernis  immodice  func 
iiffixi,  hac  quoque  in  parrc  viriura  illud  prodiderunc :  vc  pura; 
Dei  infticurione  non  conccatiaouafubfidia  a  feipfis  confi^ta 
ii>r:ere;  ent.Quafi  vero  Baptifmus  ipfe  non  efTec  poenitencia?  fa-  f 

cramencum.Quod  ii  haec  ia  locam  vitam  nobis  cominend  i cur^ 
\is  quoque  B^ptifmisd  eofdem  quoquefines  exter>di  dcbet;- 
<^are  ucc  dubium  qui»  pij  omnes  toco  vic«curricuIo  ,  quo- 
tie^  vitiorttuj  fuorum  confcieniia  vcxantur  ,  {^(e  ad  B:'.pcifmj 
memoriam  reuocareaudeancvc  fe  inde  confirment  m  illius  v- 
njcse  ac  pcrpccuJE  ablutionis  fiducia,qaam  habemuj  ia  Ciirilti 
fanguine.  ■  ■   ■  - 

5     Alterum  etiam  fruftum  afferc ,  Qui  noftram  \n  Chrifto  *•.  ^"««^f*^/* 
catiooeiB  nobis  oircndic,&  nouam  m  co  viam.  bjqui-  g  Jf,r^j   ^ff 
detr,(v£  ait  Apoiiolus)in  mortem  eiusb.-ipc'z.iti  (uiw^^conCt-  vtintdU^aniM 
pulciipiiin  niGrtem  ,  vt  innouitatevit^ambulemus.  Quibus  ?ios  in  mortif^ 
verbisnon  adiuiitationeme»usnGsfoIumcxhortacur(acft  dt-  cationem     eir 
cer<r,adj-noneri  ncs  per  Bapt:(mum,vtquodam  mornsCh.-ifli  "*«^"^  vttaror 
exempicjConcupucentiisooiTris  moriainur,&exemplo  relur-  a^  j„fgri, 
reftionis,vt  in  'uftitiam  lufcitefiuKJfiid  rcm  iongc  altius  rcpe-  Ronj.(J^.j. 
tic.ncmpequod  perBaptifmum  Chnflusnosmortis  fujefece- 
ruparcicipes.vcineam  inferamur.  Ec  quemadmodr;mfurculLis 
fwbilantinni  alimencu  nque  ducit  a  radice,  cui  in/irus  ell:  ita 
quiBapcirmu.neaqu2  debenc  fide  accipiunc,  vere efficaciaiii 
«aortis  Cfuifti  fcnciunr ,  in  monificaiionc  carnis  fuje  :  fiaaul 

Nnn  ij  ♦ 


CAP.    XV.  IMSTlTVTlONlf     LIB.     IIII. 

cdamtefurreftionis.in  viuificatione  Spiricus.Indeexhortatio- 
nis materia  defumit:  quod  (i  Chnftiani  fumus,  debemus  mor- 
Col.t.ii,       fy|  gU"g  peccato ,  &  iuftiti3E  viuerc.Hoc  eodem  argumento  ali- 
"•^^-         bi  vntur,  Quod  circunciii  fumus,  &  exuimus  vetere  hominem. 
poftquam  perBaptiftnum  in  Chrifto  fepuki  lumus.Et  hoc  fen- 
fu,eo  qucm  ante  citauimus  loco  ,  vocauit  lauacrum  regenera- 
tionis&renouationis.Itaqj  primum  gratuira  peccatorum  ve- 
nia  &  iitftitia?  impufatio  nobis  promittitur,demde  Spiritus  fan 
di  graria.qu2E  nos  in  vhx  nouitatem  reformet. 
3-  f^tfciamuf      ^     Poftremo&hanceBaptifmo  vtihtatemfides  noftraac- 
nbsficipfiChru-  cipir,qu6d  ccrto  nobis  teftificatur,non  modo  rn  mortem  &  vi- 
V„  1J.„J",!1]  t'^"T  Chriftinosinfitos  efte.-red  fic  jpfi  Chrifto  vnitos  vt  omniu 
hon.ruTK  fiimus  ^ius  bonoriim  participes  hmus.  Ideo  enim  Baptifmum  m  fuo 
fartici^es.       corpore  dedicauit ,  &  fandificauit,vt  communem  cum  nobif- 
cum  habcret,ceu  firmifftmum  vnionis  ac  focietatis ,  quam  no- 
bifcum  iniredignatuseft,vincuIum.vtPauIusex€o  prober,nos 
effefihosDeii  quiaChriftum  in  B ^ptifmoinduiiDUs.Ita  vide- 
musBaptifmicompIementum  in  Chrifto  eflejquem  etiam  hac 
racionc  vocamus  proprium  Baptifmi  obic<flum.Proinde  mirii 
A6 >  8.  i6.  &  ^^^  ^^  "^  ^"  ^^"*  nomen  liaptizafle  narrantur  ApoftoIi,qai  ta- 
I5  5.  mcn  in  Patri*  quoque  &Spjritus  nomen  baptizarc  iufii  fi.erar. 

Quicquid  enim  in  Baptifm®  prrponiturdonoru  Dei,  in  Chri- 
fto  vno  reperitur.  Ncque  tamen  ficri  poteft,  quin  Patris  Gmul 
xM-,.  .<!  ^       &  Spin  usnomen  inuocetqui  inChriftumb;*ptizar.Ideoenim 
ejus  languine  emu  idamur ,  qnia  muericors Pater  nos  pro  !ua 
incomparabiliclementia  recipcre  in  gratiam  voIens,mediato- 
rem  hunc  in  medio  ft3tuir,qui  nobis  fauorem  apud  ipfum  con- 
Secudua&ter-  ciIiet.Regeneraciouem  ve;  o  ita  demum  ab  eius  morte&  rcfur- 
t^tt^  fints  ratn  ^q^^qj^^  confequiiTiur ,  fi  per  Spiritum  fandificatiimbuamur 
^poftoloruBa.  »oua&  ip  rituili  natura.Quamobrem  noltrajtum.  purgationiSi 
pttfniotfi  per-  tum  regenerat!onisinPaTecaufam,i»FiIio  matenam,in  Spi- 
^ituHt,  ritu  efFesS^um  c6fequimu/,&  quodammodo  diftinde  cernimus. 

Sic  primum  Iohannesbaptizauit,fic  deinde  ApoftohjBaptiftno 
poenitcnti^,  in  remirfionem  peccatorum  :  poenitentise  verbo 
humfmodi  regenerationcm  inielligentcs:  remiffione  peccato- 
rum.ablutionem. 
jtt  hunr  fi»?m     7     Qup  etiam  certiffimum  fit,  idem  f.n^t  prorfus  lohannis 
'Bm^tifinu'^  I»-  rninifterium,quod  Apoftolis  poftea  delcgatum eft.  Non  enim 
hinnti  ^  ^  alimr»  Baprifmum  ficiunt  diuerfseraanHs  ,  quibusadminiftra- 
»L*  T^^^^«  turfed  eundem  eflfe  eadem  dodrina  oftendit.  In  vna  doftrina 
prorfftiefi.      Iohanes&  Apoftoli  confenferunt:vtriquein  poenitentiara,  v- 
rriquein  remiffTonempeccatorum,vrriqucin  nomeChrifti^a 
quo  poer^itencia  &  peccatorum  remiffio  eftetjbaptizarunt.  lo- 
lohao.i.if .    haoRcs  dixit,aenu  effe  Dei,per  que  tollerenrur  peccata  mun-    , 
#i,vbi  cum  hoftia  fecic  Patruccepcam,  ptopitiacGrcm,i«ftiti2e 

falu- 


D£     IXTBRM.     MIO.      Kt>     SALVTEM.  467 

falutifque  authorem.  Quidad  hancconfeflTioncniadderepo- 
tcrinc  Apoftoli?  Qiureneminem  periurbct  quod  ukerum  ab 
aitero  d;fcernere  veieres  coarenduuc ,  qujrum  non  tanti  efle 
nobisdebet  calaiius  vc  Scripruric  ccrtiiudmem  quacefaciat. 
Quisenrtn  Chryfoftomo  not»usaufculcet,neganti  m  loh^nnis  Hom.xnMat. 
Bapcifmo  com^rehenfam  fuiflepeccatjrum  renuifione  quam  ^4« 
Lucaecontraairerenrijlohannem  Baocifmum  poenitentiieprae-  l-"c.j.j. 
diciflc  in  peccatorumremiflionem?NecrecipicndaeftillaAu- 
guftmiargjtu,in  fpe  dmiifta  fuiffe  peccata  Bapti-mo  lohanis,  Lij.deBapt.- 
Chrifti  Baptifmo  re  ipa  dimicti.    Q3im  enim  Euangelifta  ^°^""f,^j°"* 
clareteftetur,l..hannem  m  fuo  Baptifmo  remiffionem  pecc*- 
torum  pollicitum  fuiife.-quid  extenuare  hoc  clogium  opus  eft, 
quumnulla  neceflicasad  id  cogat?  Siquis  autemdifFcrentiam 
e  Dei  verbo  quaeret^non  aliam  inueniet  tjuim  quod  in  eum  qui  Luc.j.itf.' 
vencurus  erat ,  lohannesbaptizabat:  Apoftoli  in  cum  quiiam  '^'^•^^•M» 
fe  exhibuerat. 

8  Qiiod  luculentiores  Spiritus  gratia;  a  Chrifti  rcfurredio-  ohieaio  eomm 
nc  eftul2efunt,nihiladftatuendambapcifraatum  diuerfitatem  quHohanuBa- 
attinct.  SiquideBaptifmus  quem  ipfo  adhuc  interrisagcnte,/'''^'""'*'»^'/^- 
A poft. li  adminiftrabanc,  eius  vocabatunneque  tamen  lar^io-  P°ft'^°^^*^  ^"^2 

c        ■  1  luL  NU-r  TL^-      Ptijmo  diuerstc 

remSp  ric  sopulentam  hab-ebatquam  baptilmus  lonannis.  t^^     Hatuunt 

Qtnn  nepoftafcenfionemquide,Spiricu  fupra  vulgareni  prio-  dUuitur. 

run  iidelium  modum.donantur  Samaritani,  ctiam(i  in  nomen  Aa.8.14.17. 

lefu  bap  izati  fuerint,donec  ad  eosFetrus  &  lohannes  mittu- 

tur  (]ui  manus  iiviponant,  Hoc  (olum  veteribus  impofuiife  ar- 

bitror  ,  vt  hunc  ad  illum  praeparatione  dantaxat  eile  diccrent, 

qu  id  legebanc  rurfum  a  Poulo  baptizatos  qui  lohannis  bapti-  A^a.ij.j.y. 

imum  femel  lufceperanr.  Sed  quam  hic  ftnt  haliucinati ,  alibi 

fuo  loco  cK-nffime  expIicabitur.QH,id  ergo  cft  quod  lohannes  Matt.j.ii. 

dixit.fe  quidemsquabiDfzare.  venturum  autem  Chrirtu  qui 

baptizaretSpJritu/aado  &igni.^  Paucisexpedirihocpoteft. 

Nonenira  Biptifnufn  a  Baptifmodiftirjguerevoluic,  fcd  per- 

fonam  fuam  cum  Chrifti  p  rioaa  contuIit,fe  ntiniftrum  cfle  a- 

qusB,ilI«imSpirifUS  iandi  datorem;&  haRC  virturem  viflbili  mi- 

raculo  dcclaruurum  quo  dieSpiritum  fandum  Apoftolisfub 

linguis  igucis  mitteret.  Quid  Apoftoli  ia(flare  vltra  potueruc.^y^^  ^^^ 

Qmd  & qui  hodte  baptizant?funt  enim  cxterioris  duntaxat  ii- 

gni  'uinillri^Chriilusinterioris  gr.itiaE  author.vtiidem  illi  ve- 

teres  vbiquc  docent,  in  pfimifque  Auguftinus,cui  hxc  prseci- 

pua  eft  fultura  concra  Donatiftas,  Qualifcunquc  iit  qui  ba^i- 

zat.vnumcamen  Chriftum  prxefle.  DeniijueBapti-   . 

9  Ha»c  quajtum  de  mortihcatione,  tum  deablutfone  dixi--^'^*"'Ajf »'» 
mus  in  populo  Ifrael  adumbrata  funt;  quem  ea  ob  caufam  A-  p^^",*^^//!^^ 
poftolusdicit  in  nube&in  marifuiifebaptizaeum.  Mortiiica-^^^^*^^'^^^ 
tio  figurata  eft  quu  Doniin*e  wmm  Pharaonis.&crudeli  fcrui-y^;^m«w  »c- 

Nnn    iij. 


C  A  P.     XV.  1  M  S  »  I  T  V  T  t  O  N  I  S      L  I  B.     I  I  I  L' 

bu  aduml>r.'Aa  tutc  Cos  afferes,viam  illis  ftrauirper  Mare  rubrum,&  Pharao- 

■f  Cor  .0  2      "^"^  iprum ,  &  Acgyprios  hoftes,  qui  a  tergo  iWis  inftabant.  & 

£xoda4.i..&  <^^^"icibus  immincbinr,  fubmer/ic.Nam  &  adhuncmodum  in 

5:^.    .  .       .  Baptirmo  poUicetiir  nobij ,  &  daro  (igno  oftendit,nos  ex  Ac- 

''  oypti  capriuira  e,  h.e.  epeccati  feruirure,  iuavirtuteeduftos 

&  vindtc uo>:  fubmerfum  Pharaonem  neftram,.d  eft  di:^bolfi„ 

quanq^aranecfic  etiam  exercere  nos  &  fatigare  definat.  Ve- 

lum  vc  Aegypaus  ilie  non  fn  profund  mniarisdciedtisfue- 

r^r,  fed  iniittore  prr^ftratu^  tcrrib;li  af,  edaadhuc  liiaciiras 

rerrebat,  nocere  tamen  non  poreraf:ira  hic  nofter  adhuc  qui-' 

demminatur,  armioftendir,  fentirur,  {c:d.  vi?^cerenon  poteft. 

!N?um.9.i4.     Isi  nube ,  purgacibnis  rymboJum  fu't.  Nam  vttuivi  iilos  Domi- 

nusoppofiti  nube  operusr,  &rcfrigerium  pr^ftirit,  nc  incle- 

mentiorefolis  ardore  deficerent,  &  tabefc<;renr;  uain  Bipti- 

fmo  nos  Chrifti  fmgu-ne  opertns  eife  &  procedo^agnoici- 

nius,ne  Dei  feuerfta;;,  quae^crecfti!smma  mtolerabilis.nobis 

incuinbat    Etii  vero  tunc  (3bft*urum  &  paucis  ccgnirum  fuic 

my fterium  .*   quia  tamen  non  .llia  eft  falucis  adipifcendae  rario 

quam  in  iilis  duabus  gratiis.noluit  Deus  vtrmrqne  teftera  ve:u- 

ftjsparres  <suosha?redes  adopriuerat,priuare. 

Chk[lh  aliorii     '^  ^'^'^'^  perfp^cujin  ei\  qijarr!  fMlfum  iit  qu  d  docucrunt  pri- 

^^ifiAtum  que  dcm  nonnuUi,  in  q<Jo  alij  petiiftunc,  per  B  .ptifmum  folui  nos 

t(Jw'  ferfina  &  cximi  ab  originalipeccaco,&  a  corrt<ptione  quseabAdamin 

tnj}aur.xtton!.i    Ynmtrizm  pofUritare  propapara  cft^arque  in  eandcm  iuftitiam 

%mK:un-         naturarq-,  piinr-t<rm  reitjfu»  qua  obtmuiilet  Adam  n  m  eaqua 

T^sf9nfio:0ri-  primum crcatus  fuerar,inregritace  lietiftet.  Tale  enim  dofto- 

gin^Tiu  praui-  rumgenus,  nunq  am  quid  ctccacum  originale,quid  iufticia  o- 

tAs  remamt^  rigiaalis ,  qua?  grana  BaptinT)!  ciresaffcquurum  cft.  lam  vero 

pojr^^Baptifmx.  g^jj^  diipuracum  eft  ,  peccicum  originale  ciTe  natura?  noftrsc 

G-i  f  I,        prauicacem  nc  corruptionem  ,  qux  itrimum  recs  facic  nos  ira; 

^  -  Dei.cum  ecia  opera  in  nobis  proferc  qua;  Scnpcura  vccat  ope- 

racarnis.  H^ciraqite  duo  ,  diftinfte  obleruanda:nempequ6d 

fic omnibus  nacur^B  noftrae  partibus  v?ciaci  pcruersique.iam  ob 

ralem  duniaxat  crtrrupcronem  damnati  meriro  couidfqucco- 

ram  Deo  tenemur.cui  nihil  eft  acceptum  niii  fufticiajinnocen- 

Tt  tft  in  ipfs  cia,puritas.  Atq,\lde6  infances  quoquc  ipii  foam  fecum  damna- 

mfA:.n'oH6.      cionem  a  m5tris  vtero  aiFifunt .-  qui  tametii  fux  iniquitacis 

fciidusnondu  n  protufermc.  habenc  tamen  in  ie inclufum fe- 

It-!:-  attten^     mcn.I.no  toraeorum  nacura,quoddam  cft  peccari  fcmenrideo 

eudi  Dt$  L-  "o"  odioili  &  abominabilis  Deo  effe  non  poccft.Hancdamna- 

fTifati,impi.ita  tioncm  fublatam  &a  fe  depulfam  eiTe  cerd  pcr  Baptifmu  fide- 

Tionc     tujliti d  lcs  a  it\t.  quando  (vcdiiflumi/uic)  Dominus  hocfigno  nobis 

aufn.txat  iii   pollicerur  pletiam  folidamqi  remifiioncm  fa^^am  cire,& culp^ 

fy''^'^'.        qu:E  imputanda  nobis  erat,  &poenarqua;obculpamluenda: 

iuftitiam  quoqttc  a|>prehendUiit ,  fcd  qualem  inhac  vita  obti- 

ncre' 


Aai.icu  ii»uu>  ajiiuuc  iiutiu»  p«nt,  c«t  itiiitcL  '^u<3c  «iii>- «4v.jv,4i-  ». 

p/ifnus  opera  carm .:non  fecus  atque  incenfa  fornax  flammam  '*  "  ^'^!*  "" 
&  icincillaspeipet:uoefnar,aut  icaturigoaquannenne  egerit.  ngru»facef 


DS    ixtEr.     MEO.     AO    SALVTEM.  4^S 

nere  populus  Dei  ppteft,  nepe  impuratione  dutJxat:quia  pro 
juftis  &  innocennbus eos fua  mirericordia Dommiis  hiber. 

ii  Altcrum  eftquodhafcperuerfitasnunquam  innobiscef-  Eaautemwi^ 
fat-fed  ntf>uos  aftidue  fruftus  parit,  ea  fcihcet  qu2B  ance  dcfcri-  »^^"  torrupu» 

'  -  '  ttto  Vttd  huiut 

liis- 

■ejSiS: 

N^iHConcupilcentia  nunquaplanein  hominibusinterit&ex- 
tinguuur.donec  pcr  mortem  ecorpore  mortis  Jiberati,femeti- 
pfos  prorlus  cxuerint.B  «ptifmus  quidem  promittit  nobis  fub- 
merium  efle  noftrum  Pharaoncm  &  peccati  mortiftc^rionem: 
non  tamen  ita  vt  amplius  non  fit ,  aut  nobis  negotium  Hon  t3.~ 
ceftat^fed  tanriim  ne  fuperct.Nawi  quandiu  in  lioc  carcere  cor- 
poris  noftci  ciaufi  degemus,habitabut  ia  nobis  reiiqui^  pecca- 
ti.fed  /i  promiffionem  in  Baptifmo  nobis a  Deo  datim  fide  te- 
nemus,non  dominabuntur  nec  regnabunt.  Neuio  aute  refai- 
lac,  nemofibiin  fuo  malo  blandiacur  qunm  audic  pcccaciitn 
iemperinnobishabitarc.  Noninhoc  dicunturifta,vtpecca- 
tisfuisfecureindormiant  qui  alioquiplus  fatis  propend"  funt  -^"»«  '  J^*^ 
ad  peccandum  :  leo  tantum  ne  iabalcant ,  &  animum  dclpon-  f,^arnpiKni^ 
dcinf,quiac;irnc  ruatitillantur&punguncur.  Magis  cogicent  mo  LAutim  (<r 
le  in  via  adhuc  effe>£c  multum  fc  prDfecilTe  crcdat,quum  a  fua  tutita  arobulAt 
concupilcentiaaliquanrulumminuiindiesfcnferintjdonecco  tmjtUDomim. 
pertigerir.t  quo  tedunt:nepe  ad  vltimtjm  intentura  carnis  fu3E,      ' 
qui  in  huius  vitc  mottahs  mteriru  perficiccur.  Intcrca&ftre- 
laie  cercarej&  ad  i^rogreflum  fe  animare,&  ad  pleniir»  vidtoria 
jlimulare  n5  de/inat.Na  &  hoc  magis  acuerc  debec  eor u  cona- 
t^,quod  (ibi  poftqua  di«  enixi  fuerinc  no  paru  adhuc  negotij  rc 
ftarcvidst.Sic  habediieft,hapnzamurin  morcinc^tionecarnis 
noftr^,qu^  a  Biptifmo  in  nobis  inchoaturjq'  i  quoridie  profe- 
qumiur:  gliciecur  aureqnuexhac  vita  migr^bir.-i^ad  Dominu. 

li    Hic  nihil  ahuddrcimtis  quaiii  quod   \poftolus  Paulus  'T'"*uttate  iUa, 
fexro  &  feptimo  ad  aom.capitecUriflime  cxponit.  Poftmiam  ^"^^''"■^1?!'! 
emmdegratmtaiuuitia  ciiiputauerat.quianonfuih.nmpij  ind?  tcjltniomo  Pm 
infcrebant  viuendumeft^eproiibidine.quia  noeftemus  operil  h\^popu    e^ 
meritis  tccepti  Deo:fub;ugit,eos  omnes  quiiuftitia  Cliriftiin  /iendiiur., 
duuncur,fimul Spiritu  rcgeierari, & huius regenerationis nos  Rs>«>'^''4? 
arrha  habere  in  baptifmo.  Hinc  hortatur  hdeles^ne  dominium 
peccato  permictant  in  fuis  mebris.Iam  quia  nouerat  femper  a- 
iiquid  efleinfirmicatisin  tideiibus:nepropterea  deiiceretur,jid 
iicit  c6folationem,qu6d  non  fint  fub  Lege.Qu,ia  iterum  videri 
potcratjinfoiefcere  pofie  Chriftianos.exjquodnon  lincfub  iu- 
goLcgis,  tradat  qualis  fit  illi  abrogatio  :  &  (imul  quis  /ic 
Lcgis  vfus  ,  quam  qusettionem  iam  fccundo  diftulerat.    Sum- 
maeft,noseffeliberatosa  rigoreLegis  vtChrifto  cohaereamus., 
Xegis  vcro  officium  eflre,yc  prauicacis  noftrxconyi^liti,  nofUain^ 

N  n  n    iiij^ 


|?AF.   XV.  INSTITVTIONIS     11  B.     III l. 

impotcntia&miferiam  Gonficeamur.  Por/oquiaprauitasilla 

natur^B  non  tam  fpcile  apparct  in  homine  profano ,  qui  fine  ti- 

more  Deieupiciitatibusfuisindulget ;  exepluminhominere- 

generajoponit.hoceftin  feipfo.  Dicit  igitur  pcrpeiua  fibi  lu- 

(ftam  efle  cum  rcliquiis  cirnis  fu^e.fiq;  vmdum  milera  feruiiu- 

te  detineri  quominus  fe  totum  diuinas  Legis  obedientiae  confe-» 

K.em-7'4*    cret.Itaquecumgemitu  cogjturexclamare,  Infehxego  ,  Quis 

me  libeirabit  de  corpore  hoc  morti  obnoxiopQjjod  fi  fiJijDei 

captiui  in carcere  detinentur  quandiu  viuunt ,  magnopere  an- 

xujs  effe  necefTe  eft  periculi  fui  cogitacioncnifi  huic  timori ob 

uiam  eatur.Attexit  ergo  in  hunc  vimn  confolationejnihil  efle 

danationis  amplius  iis  qui  func  in  Chriiio  lefu.  Vbi  docet,eos 

quosfemel  DomiHusrecepitingraciam,  in  ChriiU  ruicomu- 

nionem  inferuitjinEcclefig  focietatem  per  baptifmumcoopta- 

uitjdum  in  Chrifti  fide  perfeueranr,criam  fi  a  peccato  ob/idea- 

tur,atque  adeb  peccatutn  in  fe  circunferant,  reacu  tamen&  da- 

natione cfte  abfoIutos^Hcc  (i  fimplex  eft  acgeaumaPauli  incec 

pretatio,non  cft  quodinufitatumaliquidtraderc  videamur. 

Secudu^finUEa  Confeffioni  autem  noftr;e  apud  hommes  fic  feruit  Ba- 

jha  apud  horrn  pf""ius.  biqmdcm  noca  eit  qua  palam  prohtemur  nos  populo 

nes   fonfifoni  f^ci  acccnfcri  velle;  qua  tcftamur  nos  in  vuius  Dei  cultii,  m  v% 

fcruiat.-fi;'  cjuo  nai«  rcligionem  cum  Chnitianis  omnibus  confentire:  qua  de- 

mttdoiifiat.     nique  fidem  noftram  publiceaffirmamus,vt  non  modo  laudeni 

Hom.  .1.       |-)gj  fpirent  corda  noftra  ,  fed  iingua?  ctiam  &  omnia  corporis 

membra  quibuspcftuntfignificacionibysperfooenc.  Itaenim, 

vtdeGec,noftra  omnia  in  obrequium  glorixDeiconferuncur, 

qua  nihii  vacuu  eftc  debet,&  c^eteri  noftro  exemplo  ad  cadcm 

ftudiaincitetur.  Hncrefpiciebat  Paulusjquuinterrogaret  Co- 

rinchiosanno  in  Chriftinomen  b^^pcizatifuifTenc.lnnuens  fci- 

licet,eo  ipfo  quod  in  eius  nomen  fuifTcnt  baptizati,  refc  ill!  dc 

uouifTcin  eius  nomen  iurafle,&  fide  illi  fua  apud  homines  ob- 

ftrinxifTe.vt  confireri  ampiius  aliu  no  pofler  praeter  folu  Chri- 

ftii  nifi  cofeffioneabnegarc  vcllet  qua  in  Baptifmo  edideranc. 

^htra.  capitit      »4    Nunc  poftquam  cnarracum  ef^  quid  fpcdauerit Domi- 

pnrsi»^.p,{rtesi]m  noftcr  in  iaftiturioneBaptifmi;  quacfitnobis  vtendi  acci- 

dijiiridla.         pi  ndfque racio  indicarc  ptomptum eft.  Nam  quatenus erige- 

da-^alendiesconfirmavidajque  fidei  noftra?  datur,  fumeadus  eft 

%.l>e  xfu  Byti  qnafi  k  manu  ipfius  autoris;  certum  perfuafiimque  habere  co- 

"S'^"^^^  ^^  uenit,ipfum  efje  qui  nobis  pcr  fignum  loquicur,  ipfura  efTc  qui 

ji  er  cotijirma-    ^^  pur5ar,abIuit,deIi(ftorum  memoriaabolet:  ipfum  effe  qui 

i.Cpr.iJj.      mortis  \\x  parncipes  facit:qui  Sajnn^e  regnum  adimit,quico- 

cupffccntiajnoftraevircs  eneruar:  in^oquiin  vnueoalefcitno- 

bifcum,vtcum  induti,filij  Dei  cenfcamur.H«c,inquam,tam  V9 

re  ccrto  [ue  anim^  ooftra»  ir>tus  praeftare.quam  certo  vidcmus 

^«srpus  noftrii  extraablui/ubmcrsi^citcudaii.Ifthgcenim  fiue 

analo- 


DE      BXTJtR.      M  E   D.     AO     SALVTEM.  4^9 

analogia,{iue  fimilitudojcerciffima  cft  faeamencorum  regula» 
vt  in  rebus  c&rporeis  (piricuiiei  cvnfpiciapius^perinde  acfi  co- 
ram  oculis  noftris  lubiedje  k)rec,t|uando  iftiulmodi  figuns  re- 
prasfentare  Doniino  vifum  eft  ,  non  quia  facranienco  cales  gra- 
tisB  jlligata»inclufacque  finc,quo  eius  virtutenobis  conferancur:  , 
fed  duntaxat  quiahac  reflera  voluntate  fuam  nobis  Dominus 
teftificarurmenipe  fe  hxc  omnia  nobis  velle  largiri.  Neque  ta- 
tum  nudo  fpedt  iculo  pafcit  oculos ;  fed  in  rem  prxfenrem  nos 
adduci!:,&  quodfiguracefficaciter  fimulimplec. 

u  Huius  documeiirum  /it  Coinelius  Centurio,qui  peccato-  ^'fi^^^/^jl'^''!'. 
rum  remilfione,qui  gratiis  Spiricus  fanai  vJlibiiibusiamantea  ^J^^  jUujha' 
dinatus,b3pcizacuseft:nonlargiorem  remiffionee  Bapcifmo  j^_ 
pecensjfed  certi^re  fideiexercitationem:  imo  fiduci^  argume-  Aft.10.48. 
cunicx  pignore.ObieceritforceaJiquisjCurigjturPauiodice-  Aa.9.17. 
bat  Ananias  vt  peccara  fua  per  Baptifmu  ablueret.  fi  bapcifmi 
jpfius  virtucepeccacan6abluunrur?Re(pondeo,Dicimur  acci- 
pere,obrincre,impetrarc,quod,quaniu  sd  hdeinoftrx:  fenfum, 
nobis  i  Domino  exhibetur,fiue  id  cum  pnmu  tcftatur  ,  fiue  ce- 
ftacummagisac  certius  conftrmat.   Hoc  icaquetancum  voluic 
Ananias, Vc  cercus  fis5paule,remifla cibi  efic  peccata,baptizare. 
Promitticenim  Dominus  in  Bapcifmo  remilfionempeccaco- 
rum.hanc  accipe,&  fecurusefto.    Qu,anquam  mihi  animus 
noeftBaptifmi  vimcxrenuare,  quinfigno  accedic  res  Scvcri-Oe  vfu  6«p»»- 
tas,  quacenus  per  excerna  media  Deusoperatur.  Caecerum,  ex ^"'''.^'*^"'!*  "*-. 
hoc  lacramenco^queadmodum  ex  a\m  omnibus  ninil  aiiequi-^ 
murnifi  quantumfideaccipimus.  Si  fidesdefic,ericin  ceftimo- 
iiiu  ingruirudinis  noftrae.quo  rei  coram  Deo  peragamur,  quia 
promiffioni  illic  dacae  increduli  fuerimus. Quaccnus  vcro  con- 
feffionis  noftr^  fymbolum  eft,teftari  eo  debemus  fiduciam  no- 
ftram  io  Dei  mifcricordia  eflc,&  puritatcm  noftram  in  pecca- 
torum  remiffione ,  qujc  parta  nobis  eft  per  lefum  Chriftum: 
nofque  in  Ecclefiam  Dei  ingredi,vc  vno  fidei  &  charitatis  con- 
fenfu  cum  fidelibus  omnibus  viuamus  vnanimes.  Hoc  poftre- 
mum  voluitPaulus,quuminquitin  vno  nosomncsSpirituba-  i.Cor.ii.i#. 
pcizacos  cflcjvc  vnum  corpus  fimus. 

i6    Porro  fi  verum  eft  quod  confticuimus,  facramentutn  2.*Dc»W/^«»f4 
non  ex  eius  manu  acftimadum  eflc a  quo  adminiftratur,  fcd  ve-  ^«7»«« dignit^» 
lut  cx  ipfa  Dei  manu.a  quo  haud  dubie  profeafi  cft:inde  colli-  '',r'"^''^'' 
gerelicecnihililh  afterri  vel  auferriems  digmcate  ?^^  ^^'^^  fr^gafenivd 
manumrraditar.  Acpcrindcatq;  interhomines,fiquamifl^ae-  auferri. 
piftoIafuerit,mod6ratis&  manus  &figQum  agnofcacur,  mioi- 
mcrcfertquisaucqualis  cabellariusfueric:  itanobis  fuffieerc 
debetmanu&fignu  Domininoftri  in  facramentisfuisagno- 
fccrc,a  quocunqj  tandemtabcllari©  deferantur.His  Donatifta- 
ru  errorpulchre  refuwturqui  vim  ac  prctiurafacramentime- 


fAP.    Xir.  INS  T  IT  VTIO  N  IS     LlB.     II  II. 

tiebanmr  mi»iftri  ciigiiicate.Tales  hodie  funt  Catabaptift^  n®- 
ftn,(jui  ritc  nos  baptizacos  pernegat ,  «^ubd  ab  imp(is&  idolo- 
latris in  regno  Papah  baptJzati  Aimus.  kaque  anabaptilinu  fu- 
riose vrgenc.Aduerfus  q»ioru  ineptias  fatis  valida  lanone  mu- 
nieinur,fi  cogiterausnos  Baptifmc»  iniciacos ,  non  m  nomeaii- 
Mattit.),.   cuiushomimsj/edmnomenPacris,  &Fiiij&Spintus  iandi.  i- 
decSq;  Baptiftwum  non  efle  hominis, fed  Dei:  a  quocunquc  tan- 
f^nde  feauitur  dc adminiikatus ftierir.  Vt  maximc  Dei  &  toiiwspiecacis  Jg«a- 
no^fir^^^^r L  ^'^"^^o^^f^^^ipt^ofes  fucrintquinosbaptizabantrnontamem 
*^apif2o   bt  ^^^  ^g^^rati^e  vel  ficrilegij  coiortifj  nos  tinxerunt.fed  in  fidom 
i^tlattfmt,     ip^uChri{h:quia  non  fuH,fed  Demome  inuocaueriit.nccin  a- 
liudnoniennosbaptizarut.Q«od  fi  baptifma  Dei erac.habuic 
ccrte  inclusa  promiflione  de  peccatoru  remif (ione,  morfifica- 
tionc  carnisviuificationc  fpirir  uaii,pattic)patione  CfuiiAi.  Sic 
ludaris  nihil  pbfuit,  ab  impuris-  Saeerdotibus  &  apollatis  fuifle 
circucifos :  nequc  propterea  irritu  fuit  (ignu  vc  itcran  neccfte 
forct,  icd  ad  gcnuma  origine  redire  fatis  fuit.  Quod  obiiciuc, 
in  conucntu  piorumdeberc  Baptffmum  ceiebrari,n6  efficic  vt 
rota  eius  vim  quod  >.n  parte  vitiofum  cft  exringuat.Nam  quum 
docemusquiel  fieridcceat  vrputus  {ttBjpti(mus,omnique  jn- 
qmnamento  vacuus,  non  aboIeniusDei  inilicutioncm,  quauis 
camidoIohtr«Ecorrumpaf.N"!m  quu  «>iim  muitis  iupeillicie- 
•Jibus  viciata  cffec  circucifio,pro  gratiae  tamen  iymboio  Juberi 
non  de/iif.ncc  Iofi;ts  &  Ecechip-s.quii  ex  toto  Ifraeie  coiligcrec 
qui  dcfccerant  a  Deo,ad  aherain  eos  eircuncifionem  /oc jrur. 
^*cfafisfirn;»     17    lam  verb  quod  nos  interrogant ,  qua?  tamcn  fidcs  noltra 
iJ^q    ^f^^'  Bj^ptifmum  aliquotannis  feq«uta  fif,  vtindeeufncanc  irntum 
feali^  V«,      efTeBaptirmum,  qui  nobis  non  fanftificatur  nifi  vetbo  promif- 
'^rgumenti^m^  fionis  fide  accopt  lad  id  poftulacum  refpondemus,no«  quidem 
^ta  poj}  Ba-  ca?cos&incredulos,  longo  temporeproraiffionemqusein  Ba- 
ptfmu  ai,^ugt  ptifmo  nobis  datacrat,non  tenuifie  rpromiffione  tanieipram» 
^s^edjr^^*^  quandoa  Deo  erat ,  ftatam  femper  &  firma  veracemjue  mau- 
mui   *  *"'^"'^^'  ^fle.Etiamfi  omnes  hominCs  mcrtdaccs  &perfidi,  Deus  tamen 
Rom.j.j.        vcraxefTe  no  definit.etiamfi  omnes  perdiii,  Chriftiistamefa- 
Jo«  manct.  Farcmurergo  Bapti.mum  pro  eo  tcmpore  nopro- 
fuifTe  nobis  hilum,  quando  in  eo  nobis  obla^a  promiffio,  ^nt 
qua  Bapcifmus  nihil  eft,ncglefta  iacebat.Nunc  vbi  Dd  gratia^ 
refipifcere  coepimus.cafcitarem  noftra  &  duritiem  cordis  accu- 
famus,qui  tantdEciusbonitatitam  diuingratifuerimus.  Cscte- 
"^AiJoi py«mif^^^  promiffionem  ipfam  non  cuanuifte  credimus:quin  potius 
fof.rmapifma  fic rcputamus,  Dcus pcr  Baptifmum  peccatorum  rcmiifionem 
*'^*  pollicetur,  &promiflamindubie  omnibuscrcdencibuspraBftt- 

bit.Ea  promiffio  nobis  in  Baptifmo  fait  oblata:fide  igitur  am- 
plccfttmur.  Diu  quidcm  nobis  propcer  infideiitate  fcpulta  fuit^ 
nunc  igitur  eam  pet  fide  rccipiamus.  Qu|obremvbi  ad  refipi- 

fcentiam 


DB      BXTERN.     MHD.    AO      SALVTtM.  470 

icenriatn  ludaicum  populu Dominiis inuitat,  de  altera circnn-  Etl)'wh*dd»s^ 
ci/ione  nil  iispra?cipit,qui  im}>ia(vt  diximus)&  facrilega  manu  "'^  ^'fiptfetntii 
circuncifi,eadem  aliquandiu  imnie  aceimpiicici  vixerantt  fed  ^""'^'^''^  /^'^''* 
loiam  cordis  conuernonem  vrger.  Quoniaai,  vtcunquc  rcedus  tubtt, 
ab  illis  violatum  fjret,  fyniboiuai  tamen  foedfris  ,  cx  Dotnini 
inftitatione,firmu  inuioIabilequcrempermaMebac.  Sola  ergo 
refipi''centi3e  cedicione  in  foedus  reftituebanrur  ,quodfemcl 
cum  illis  in  circuncifionc   Deus  percuflerac :  quam  ramenper 
foedifragi  Sacerdotis  manum  accepram,quantum  in  fee.'a:,rur- 
fum  pollucrant,&  cuiuscftedum  extinxeranr. 

18     Verumigncum  fibi  videmur  telum  vibrarc  quumalJe-  Aft.  ij.?.?. 
gant ,  Paulum  rtbaptiza/feeos  qui  lohannis  Baptilmo  fcmel  ^^«''^"^J'''^- 
bjptizati  erant.Nam  fi  noftra  confef/ionejideprorfus  Aiit  lo-      <"/''''»«      •» 

I  •     r.         -1  n  n         -    j  .  ■!>•  ^^"'^     exemflo 

haunis  Biptilmus  qu)  nunc  noirer  elitqueadmodum  lil!  antea  t^ ,,u!i  fe muni^ 
peruerse  inftituti.vbircfiam  fidtmedetli  runt,incam  funcre-  unt,acfitU€  di 
baptizatirita  Baptifmusille  qui/ine  vcradoftrina  fuii,pro  nWfififuUs  ^uofda 
lo  reputandus  eft;  &  ex  intcf^ro  baptizari  debemus  in  vcra  re-  rdapttxjftt, 
ligioncm  qua  nunc  primuiii  imbuti  fumus.  NonnuJlis  viderur, 
quempijmfuiflb  lohannis  K^Ko^nxe*  qui  piiori  Baptillrate  in 
vanampotiusfupcrRicioneitiillosinitialTer.Cuiusrei  vidcRtur 
hinc  coniedurani  lumerc  t]Uod  Ic  ign aros  prorfus  Spiritus  fan 
dii  e(fc  confirentur".  cuius  (ciiicet  ruditacis  nunquam  difcipulos 
afe  lohanncsdimjfiflVt.  Verum  ncc  vcriiimileelt  Iuda:os,  e- 
tiamf]  Tr.inime  fuifleat  bapriziti,omni  Spirirjis  cognitione  fuif- 
fe  deftirutosquitot  Scriptiirse  teftimoniis  celebrarur.  Quod 
creo  rcfpondent  fe  nefcirean  fit  Spiritusjinteiligendum  eft  acfi 
diccrent  fe  necdum  audujifle,ao  gratix  Spiritus,  de  quibus  ro-  Bapttfm*  uha 
gabantur  d  Paul©  ,  Chrifti  difcipulis  darentur.  Ego  tutem  con-  »«» ^  'juidfit 
cedo,fuifle  iHud  vcrum  IohannisBaptifma,&  vnum  idemquc  ^"F»^^* "» «• 
cum  Chriftj  Baptifmacc.-fed  rebjptizatos  nego.Qird  igitur  fibi  """' 
volut  verba.Baptizati  funt  innomincIefu?Quid?m  interpre- 
lantur,  tatum  fyncera  dodrina  eruditos  a  Paulo  fuilTe.fcd  flm- 
plicius  intelligeremsiimjBaprirrrumSpirjtusfandi  ,hoceft, 
grarias  Spirirus  vifibiles  per  manuu  impofitionem  datas-  quas 
Baptifmi  nomine  fignificari  non  nouum  eft.    Qualitcrindie 
Pentecoftcs.recordari  Apoftoli  dicuntur  verborumDomini  de  ^* 

baptifmoignisScSpiritus.  Et  Petruscadem  fibiin  memoriam 
lediifle  commemorat,  vbi  gracias  illas  in  Cornelium  eiufque  A^.ii.i^. 
familiam  &  cognationem  eftufas  vidifl"et.  Nec  repugnac  quod 
peftea  fubditur,Quu  impofuifl^et  illis  manus,defcendebac  Spi' 
ritas  fandus  fupcr  eos.Non  enim  duo  diuerfa  narrat  Lacas:fcd 
formam  narrationis  fequitur  Hebrseis  familiarem,  qui  primum 
rei  fumroam  proponunt,  deinde  fafiuscxplicat.  Quod  cx  ipfo 
vcrborura  conccxtu  animaduerrerc  quiuis  poteft.  Dicit  e- 
nim,His  audicis  baptizati  funt  io  iiomine  Icfu.  Et  quuminjpO" 


ICAP.  XV.  INSTITVTION  IS       L  I  B.     I  l  I  U 

fuifletilKsmanusPaulus,  Spiritus  fandus  delcedebit  fuper  i7- 

los.  Hic  pofteriorilocutione  defcribitor  qu.  lis  il!e  fuerit  Ba- 

ptifmus.Qupdfi  priorem  Baptifmom  ignorantia  vitiat ,  vtfic 

alteroBaptirmocorrigenda  :  primiomnidm  rebaptizaadi  e- 

rant  Apoftoli,qui  toto  poft  baprifm  «m  faum  trienio  vix  mo- 

dicam(Tnccriorisdo^rin3E  particulam  degi]ftiuer.int.  lam  & 

qu^intcrnosfluminafufficerenetot  rtperendis  tmdionibus.. 

«juotignorantisBjDomini  mifericordia,  quotiUie  in  nubis  cor- 

riguntur.? 

/»  '«uihuiin'    '^    Myfterij  v'\% ,  dignitas ,  vtilicas  &  finis  fatis  iam  ,  n;fi  fal- 

^^inatum  futA?^^^^^'^^^^  debet.Q^od  ad  extcrnum  fymboium  pertinetjV- 

fioc  Cacrnmen.tinzmgtnmm  Chriftimftitutio  valuifTetjquantumpar  erac  ad 

tum»  cohibendamhominumaudacJam.     Quafienimreseflct  con- 

temptibilis,  ex  Chrifti  pr^cepro.aqua  baptizari.inueta  eft  be- 

nediftio,  vel  potius  incantacio  ,  quse  veram  aquie  confecratio- 

JnmatioafHa.T^Qxn\;K.\\\utrtt.    Addiruspofteacereuscum  chrilmatc.exfuf- 

Chrifma         fiatJo  veroianuam  adBapcifmumaperire  vifa  eft.     Etfi  autcm 

txfufflatio,      ^^  "^"  ^*f^f  quam  vetufta  fit  aduentitia?  huius  farraginis  ori- 

go:rcfpueretamen  mihi&piis  omnibus  fas  eft  ,  quicq  i  d  ad 

Chrifti  inftitutionem  addere  aufi  funihomines.Qnum  lutem 

videret  Satan  ftulta  mundi  credulirate  abique  negotio  fere  in- 

l'^^^^^,    teripfaEuangelij  cxordia  receptas  effe  fuas  impofturas  ,ad 

/«iwK^/fj^KjA^^^^^^or^IudibrJaprorupit.hinc  rpurum&  fimiles  nugjepaliin 

mttlttfaria  ^  i"  Biptifmi  probrum  efFrscni  licenria  inueCtse.Qjjibus  experi- 

mtru  in  mod»  mentis  difcarnus  nihil  rel  fandius  eiTe ,  vel  melius ,  vel  tutius 

fieulu  alt^uotquiiin  vtjius Chriftiauthoricate  contentosefle.  Quanto  igitur 

^ntea  ^uhornt-  fatius crat^om iffis  thcatricis  pompis,qu^fimpliciu  oc  ilosper- 

9IU mHcntu 'Ba  n   •  o  i     t         '         »     :  '    ,         .'         ,         ,■       ■      r^ 

ftifmm  ^,,;,^."ringunt>oC  nientes  hebetant,quoties  baptizandusaliquisel- 

iufeft,  fctjincoetu  fideliumiprumrepr3efencari;&  ^otaEcclefia, ve- 

C/>r;^/««  /if/wlutteftcjfpeftante  &  orantefuper  eumjDeo  ofFerri.-recitari  fi- 

««»■1  Baptifmi  dei  confeffionem,qua  fit  inftiruendus  catechumemusienarrart 

^*"''"'*^^^'"*-qu3BinBaptifmohabentur  promiffi^nes  :  catechumenum  ba- 

ptizari  in  nomine  Patris  &  Filij  &  Spiritus  farHft/iremitti  demii 

cum  precibus  &  gratiarum  adione.Sic  nihil  omitteretur  quod 

ad  rem  faceret,  &  vna  ilU  ccremonia,qu:E  a  Deo  authore  pro- 

feftaeft,nullis  cxoticis  fordibusobruta,  clariffimeeftjlgcret. 

rTe£edth  r  ^?^^'""'^  mergaiurnetotusquitingitur,idqueteran  femel,ati 

infufa  tantiim  aqua  afpergatur,minimum  refcrt:  {td>^  id  pro  re- 

A-^Ad ejuof (pe-  gionum  diuerficatc  Ecclefiislibersm  effe  debet.  Quanquam  & 

^et  'SaptjfmiipCtitn  bapcizan di  verbum  mergere  fignificat ,  &  mergendi  ri- 

^mntftratio.  tutti  vetcti  Ecclefi^  obferuaturo  fuiffe  conftar. 

toThom  ■^"'"'^'    ^°  ^^^  ctiam  fcire  ad  rcm  pertinetjpetperam  fieri  fi  priua- 

ndmulierJsf^d^'^ homincsBaptifmi  adminiftrationem  fibi  vfurpent : eft  enim 

md  Ecclefia  mt.  P^^^  Ecclcfiaftici  miniftcri  j,  tam  huius  quam  Co?n3E  difpefatio, 

«;/m.  Nequeenim  aut  mulietibusj  aiit  hominibus  quibuflibct  man- 

ilauie 


DE      IxTHrN.     MED.     AD     SALVTEMr  47I 

<3auit  Chriftus  vt  baptizarentrfed  quos  Apoftolos  c6ftituerac> 
iiimandicumhocdedit.   Ecquum  dircipulosiul^t  facefe  m 
CGenxadminiftratione  quod  -bipfo  vidcrantjquumiplelegi- 
timidifpenfatorisofficiofunduseflbt.-voluit  proculdubio  vc 
in  eofuumcxejDpiumimitaientur.   Qupd  autcm  muhis  ab 
hinc  feculis ,  adcoque  ab  ipfo  fere  Ecclcfise  exordio  vfu  rece- 
ptum  fuit,vt  in  penculomortislaici  baptizarent,^  rainifterin 
cemporeno'.  adefl^ct,  non  vidcoquimfirma  ratione  defendi 
queac.  Ne  IpGs  quidem  vereribus  ,  qui  huncmorem  vel  tene-  Vnde  priuntij 
bant, vel p itiebarjr.conft  bat an rcdeid fierec.  Hanc  enirn du  rum ^ muUe- 
bicacionem  pra:  fe  ferc  Ai.guftinus,  quum  dicit.Ec  filaicus  ne-  '*'*'"  tt^^uf- 
ceffitatccompuifusBaptifmudederitjnefcio  anpie  quifquam  ^T* 
dixcrit  efle  rcpeteJum.  Nullt  enim  cogenteneceflitate/ifiac,  epi{i*^°plrin. 
ahenimunerisvfurpatioeft:fi  aucem  necefiicas  vrgeatjaucnul  ..c.ij. 
lunij  aut  veniale  dclidu  cft.  De  mulieribus  porro  cicra  vilam  Cap.  100. 
cxceptionem  fancitum  fuit  in  Concili®  Carthaginenfi,  neba- 
ptizare  omnino  praElumant.  Ap  periculum  eft  ,  ne  is  qui  ajgro-  H^cfrofana 
catjfi  abfque  Bapiifrnodeceflreritjrcgcnerationis  gratia  priuc-  corrufteU  re* 
tur.Minimevero.  Infantcsnoftros,  antequa  nafcancurjfeado--^'*''"**'''' 
pcare  in  fuos  pronuntiar  Deus ,  quum  fe  nobis  in  Deuni  forc 
promitticfeminiquenoftropoftnos.  Hoc  verbo  fontinecuc 
eorumfalus.  Necquifquamia  Deum  tam  contumcliofus  cfle 
audebitjvtcius  promiffioneefFeftui  fuo  fufficcre  per  fe  negec. 
<5u^^<ntum  damniinuexeritdogmailiudmale  expofirum ,  Ba- 
ptiima  efle  de  necef/itate  falutis,paHci  animaduertunt :  ideoq. 
minus  fibi  cauent.  nam  vbi  inualuit  opinio  ,  perditos  eife  om- 
nes ,  quibus  aqua  tingi  non  contigic,  noftra  conditio  decerioc 
cft  quam  vereris  populi.quafi  reftridior  eflTet  Deigracia  quam 
fub  JLege.venifl!eenim  Chriftuscenfcbitur,non  ad  implendas 
promi(fiones,fed  abolendas.-quando  promif/io,qu3Etuncance 
odauum  diem  faluti  confcreads  pcr  fe  crat  facis  cfficax ,  nunc 
abfque  figni  adminiculo  rata  non  ti(ct. 

zi    Quahs  vero^antc  natum Auguftinum  confuetudo  fuerit,  *^ "^'^^^i^Tm 
primumexTcrtuIhanocoIligitur.Bon  permitci  mulicri  loqui  ,.  Z"/'^'*'"* 
inEccle(ia,lednccdocerc,neccingerc,nec  offerre.ne  vlhus  vi- ^y?.         ^  ' 
rilis,nedi(m  facerdotalis  offici j  forrcm  fibi  vendicec.   Eiufdem  Lib.c«ntra 
reilocuplesceftiseft  Epiphani^vbi  Marcioni  ejeprobrat,qu6d  hserefcsi. 
mulieribus  daret  baptizandi  liceruiam.  Nec  vero  me  latet,  eo- 
xum  qui  contra  lenciunc refponfio,muItu  fcilicet  difterre com- 
munemvfumab  cxtraordinario  rcmedioquum  vlrima  vrgec 
ncce(fi'as:fed  quum  ludibrium  efle  pronuntians  dare  foeminis 
baptizandi  liccntiam  oihil  excipiacfacisapparec  corrupcelam 
hanc  ab  eo  damnari,  vr  nullo  prxcexru  fit  excufabilis.  Libro  e- 
tiamtertiojvbinefandsquidem  Chrifti  mitri  fuifle  pcrmif- 
^m  docensjnuilam  reftrictionecn  addit. 


CAP.XV.  INSTlTvTIONlS      LlB.    IIII* 

chiea,a,Seph9     n    Ititempeftiuecitatur  Sephorse  exemplum.  Na»»  quoJi 
r£  ex^mpio  co-  pljcitus fujt  Di\  Angelus,poftqt»am  illa  arrepto  lapide  filiuni 
Exori  ly      circuncidit,  inde  perperam  colligirur  f.«dum  illius  probatuai 
fuijVe  Deo.  Alioqui  dicendum  eflet,placuifte  Deo  quem  Gcn- 
\eJ^onrio  X,     ^tes^ab  Alfyria  tradcrftg  erexerantcuItu.Sed  aliis  validis  rationi 
bus  probarur infcite  ad  imit^tionem  trahi  quod  egit  ftulta  nm- 
lier.Si  dicerem/uiffe  aliquid  fingulare  quod  i»  exemplum  trst- 
hi  non  deber,  acpraefcrtimquu  nufqua  legaturolim  circunci- 
dendifpeciaJedacum  fuifle  Sacerdoribus  maadatum,dif/imi- 
lem  efle  racionem  Circuncifionis  &  Baptifmi.-hoc  ad  refutatio- 
Matth.1%.19.  i^Cf^l^tisvaleret.Apertacnim  funt  Chrifti  veiba  ,  Ite,  docere 
omnesgeares.acbapfizate.  Qu^indoeofde.m  conftituie  Euan- 
gelij  prajcoaes  &  iumiftros  Bapcirini,ncmo  vero  inEccIefia,tc- 
Hebr.5.  4.      fte  Apoftolojhonorem  fibi  vfurpat,  icd.  qui  vocatus  cft  vt  Aa- 
ron:  (]uil«juis  fine  kgitima  vocattone  baptizat ,  in  alienum  in- 
uolat  munus.  In  rebus  etiam  minutifTmiis,  vc  in  cibo  &  potti, 
quicquid  dubia  confcientia  aggrcdimur,  Paulus  aperte  clamac 
Roin.i4.t|.     cffe  peccatum.In  muliebii  igizurl^aptifmo  mulcograuius  pec- 
caci»r,vbi  regulam  i  Chrifto  tradiram  violari  palam  eft,quan- 
p^    ^   ,      doquidcmdiuellerequxDetisconiuneit,iiefaseflefcimus.Sed 
hoc  cotum  omuto:  tanium  leciores  atcendere  velim,  nihil  mi- 
nus  Scphoras  fuiflfe  propofitum  quam  vt  Deo  rainifterium  pr^- 
ftaret.  Filium  pcriciitari  vidensjfremit  &  obmurmurat,  nec  fi- 
ne  indgnatione  prsepurium  in  terram  proiicit:  marito  Gc  c6- 
uitiatur,vt  Deo  quoque  fucccnfeat.  Denique  hoc  cotum  ab  a- 
nimi  impotenria  profcdumefl^e  palam  eft:quia  Deo  &  marito 
obftrepit.quod  filij  fanguinem  fundere  eogitur.   Adde  quod  ii 
inali/s  omnibusprobefe  geififlet,hsec(a«ien  eft  inexcufabilis 
temeriras  quod  prxfente  marico  circuncidit  fiIiura,non  priua- 
co  quopiahomine.fedMofe  primario  DeiPropheta.quo  nul- 
los  vnquam  maior  in  Ifraele  furrexic:  quod  nihilo  magis  eili- 
1(^.1. infantts  ccbac  quam  hodie  mulicribus  fub  Epifcopi  oculis.  Sed  hac  co- 
mn  arcert  a  re  trouerfiim  mox  nullo  ncgotio  dirimec  hoc  principium,n6  ar- 
gn^  cAlorum,    ^g^j  ^  ^^»„0  cjclorum  mfantes  quos  e  prjcf^nti  vita  migrare 
3-  ,»        r    contin2et,antequamaquameretdatumfuerit.  Atqui  lam  vi- 
auam  aqact     mm  eft,heri  non  leuem  iniuriam  Dei  fo?deri,nm  in  eo  acquie- 
mergtdatum    fcimus,ac  fi  pcr  fe  infirmum  efl^er:  quum  eius  efFedus  neque  i 
fuerit.moao     Bapcifmo,  ueq;  ab  vlljs  acceffionibus  pende-ir.  Acccdit  poftea 
covttmpiiis ^  O'  fjcramentum  (i<;iili  inftar,  no  quod  efhcaciam  Dei  promiffio- 
ntgedusa-j'    j^j^^q^af^ p^j.  f^ inualidc-PjCoaferacfed  eam duntaxit nobiscon- 
firmet  Vndefequicur,non  ideo  baptizari  fidclium  liberos,  vt 
filij  Dei  tunc  prutiiim  fiaat.quianre  alieni  fuerint  ab  Ecclcfia, 
itA  folenni  porius  figno  ideo  recipi  in  Ecclefiam  ,  quia  pro- 
mi  fionis  benehcio  iam  ante  zA  Chrifticorpus  pcrtinebanr. 
Ptoiadc  ii  in  ouiittendo  ugno  ncc  focordia  eft ,  nec  contem- 


ftnt 


DB    EXTIRM.  MtO.  AD    SALVT^M.         47t    , 

pfus,  ntc  negligentia,tuti  ab  omni  periculo  fumus.  Multo  igf- 

tur  fandiuseft,hanc  Dci  ordinatiom  reuerentiani  deferre,  vc 

lionalninde  fjcramenta  pcca.nus  quam  vbi  Dominus  depo- 

fuic.  Vbi  ab  Ecclefia  fu-ncre  noo  Itcec,  non  (ic  illis  alligata  cft  Ba^tifmus 

Dei  gracia  cjui«  eam  fide ex  ycrbo  Dorami  confequimur.        depetendasi 


vn^ 


CAPVT    XV  I. 

?&dobaptifntUfn  cum  Chrisfi  injlitutione  ^ Jlgni 
miura  optime  eongrtiere, 

Partcs  huius  capitis. 

i     OxthodoxsB  depaedobaptifmo  dodrinaeconfirmati©  ^feft.i.x  j  4^ 

S67.i&:9. 
«.    Dilucio  argumentoru  quxAnabaptiftaaduerfus  pxdGbaptifmuia 

proponuntji  fed  10  ad  31. 
i     Struenrpecialesobiediones  refellunturjfeft.^i.S:  jz. 

Voniaai  aurem  hoc  fcculo  phrenetrti  quidam  Disputttltnif 
fpiri:us  ob  pjEdobaptifmum  graues   cxcitarunt 'i^^Ttfie^.,^,^^' 
in  Ecclefia  turbas  ,  nec  tumulcuari  etiamnum '"'!"^"/^'''W« 
definunt  :  faceie  nequco  quin  ad  cohibendas  •  '/i'Sf '"/•• 
eorumfurias  appendicem  hic  fubnciam.   Qox  An-,u. 
licui  impendio  prolixior  torte  vila  hierit ,  is,  tic.i. 
quaero.fccum  reputec  tanti  effe  nobij  deberc  dodrinxinre 
maximapuritaremvnacum  Ecclefiaepace ,  vc  nihil  faftidiose 
(itexcipiendum  quod  ad  vtramque  redimendam  coducac.  Ad-  P^tiiiti^tfy- 
de  quod  difputationem  hanc  ita  ftudcbo  componere ,  vt  my- 
fterio  Bapcifmi  clarius  expiicando  non  parum  habitura  (it 
momenti.   Argumcnto  fane  in  fpcciem  fauorabili  psedoba- 
ptifmum  irapugnant,nuIUDeiinftitucione  fundaruraefle  ia» 
^ando,  fed  homir.um  duncaxacaudacia,  prauaque  curiofitatc 
intic(5lum,fti!ltadeindefacilicate  vfu  temere  rcceptura.  Sa» 
cramenrumenimnificerto  verbiDci  fundamentonitatur,  dc 
filopendet.   Veriim  qaid  fi  re  probe  animaduerfa  ciufmodi 
calumniam  filfoacinique  fand^  Domini  ordinationi  inuri 
apparebit  ?  Difquiramus  ergo  primiim  eius  ortum.    Et  fi  qui-  ^adobApti'' 
dcn  conftirerit/olahominum  temericate  excogitatum,co  va-  ortta  a  7>i#, 
iere  iuflb,  veram  Baptifmi  obferuationcm  fola  Dei  voluntate 
metiamur.Sin  vero  certa  cius  authoricace  ne^ujiqium  deftirwi 


CA**.    XVI.  IN  f  T  I  T  ▼  TIONIS     LlB.    IIII. 

comprobatum  fucrit,  cauendumne  facfofanfta  Dei  inftirijra 

conuellendo  ,  in  ipfum  quoque  authorem  fimus  contume- 

liofi. 

Jd  IX  prcmif.     *    Principio  dogma  eft  fatis  notum,&  intcr  pios  omnes con- 

fiomim  f,»/?£/«.feflum,redam  fignorurn  confidcrarionem,  noin  externisdun- 

ratiine demtn-tz\2Lt  ceremoniisfitam  clTe:  verumapromiflionependeic  po- 

ftr^tur.  tif(imum,ac  myfteriis  fpiritualibus^uibus  figcrandisccremo- 

Gcnef.17. 10.  j^J25  ipf^5 Dominus  ordinat. Itaqj  q ui  perdiicere  voluerit  quid 

vaIeatBaptifmus,quorfum  fpedet,quid  denique  omnino  /ic: 

ne  cogicationem  fuam  in  elcment«  fiftir,  &  c  jrp-.reo  fpefti- 

cuIo;fed  ea  pocJu':  adDei  promiifiones,qu^  nobis  1  lic  ciFerun- 

iur,& ad inceriora,qu^  ill»c repra»fencantui.arcana  '^iigac.H^ec 

quitener,folidamBapcifmi  veruatem,&tot.;m,  vcira  loquar, 

eius  fubftantiam  eft  affcquuru^ :  atqae  indeetiim  docebiiur 

quae/itratio  &quisvfusexceruae  afperfii  nis.  Rurluin  qui  his 

concempcimpr^ccricisjvifibilicpremun  jemcncem    en;cus  2f- 

fixamhabueric&alligacam,  necvim  necpropriec^tem  Baprif- 

mi  incelliger:  nequeid  quidem.quid  /ibi  aqaa  velit,  auc  quem 

vfum  habeat.  Quae  fcncencia  pluribus  &  lucu'e>->ci'.rbus  Scri- 

pcuraj  ccftimoniis  comprobata  eft  quam  vc  logus  e  ir»  m  nrsc- 

e^/t  fgdoba-  fens  perfcqui  necefte  fir.  Supereft  ergo  iam  vc  ^-x  promif/joni- 

ftifraivim  er  buj  Jn  Bapctfmo  dacis quxramus  qua?  vis eius  /ic  & narur^.  Scri- 

Mturam  offen-  ^^^^3  ©ftcnditjpcccatorum  purgationcm,  iiuam  a  Chrifti  lan- 

guine  obtinemusjhk  primo  demonftrari.  Dcmde  carnis  mor- 

tificationem  quae  rnortis  eius  participatione  conftat.  per  quam 

in  vitae  nouitatem  regenerantur  ficiclcj,atque  adeo  Chrilh  fo- 

cictatem.  Ad  hanc  fummam  refcrri  poteft  quicqmd  in  Scriptu- 

ris  de Baptifmo  traditum  eft:  ni/i  quod  etiam  prxterea  ccftan- 

da»  apud  homines  religionis  eft  fymbolum. 

^ales  autem     ^    Qjjpniam  autem  antc  inftitutum  baptifmum  ,eius  vicCy 

n«saau7}ym-  populo  Dei  Circuncifio  crat.-quid  interrcdifferant ,  qua  fimi- 

boloann«x£y    litudinc  conucniant  hasc  duo  figna,!nfpiciamus  ;  vnde  pateat 

non  meliui  iptr^  qusB  fit  altcrius  id  altcrum  anagoge.  Vbi  Dominus  Circunci- 

/^»«>of«fiF,9M«  (ionem  Abrahae  feruandam  mandac  .pr^Efaturfeiili&femini 

tn  '^y^!*''^!-^^'  illius  in  Deum  fore;addcns  penesfe  affluentiam  fufficientiam- 

«M  mj  i  utio    .  ^^^  ^^^  rerum  omnium,qua  Abraham  manum  eius  omnis  bo- 

Matt.21.12.    nifcaturigincmfore /ibi  duceree.  Q2,ibus  verbis  SBtcrnae  vic£ 

Luc.zo.ji>'.      promi/Tio  concinecur;  quem*dmodum  inrerprecacur  Chri- 

ftus,argumcnrum  hinc  duccns  ad  cuincenda  fideHu  immorcali- 

taccm&  refurredionem.  Neqi  enim(iiiquit)Deus  mortuorum 

Ephcf.t.i».^'  eft,fed  viuentium.Quare  &PauIusEphe/iis  demonftravis  cx 

quo  cxicio  liberafTcc  eos  Dominus.ex  eo  quod  in  Circunci/io- 

nis  foedus  admi/Ii  non  fueranc,  cos  /ine  Ghriftn ,  tine  Deo,  /ine 

fpe ,  exrraneos  a  reftamencispromiffionis  fui/recolligic.  quaer 

omnia  fordus  ipfum  comprehendebac.Ptimus  autem  ad  Deum 

acccf- 


DB    ExTBRN.    MEo.    AD      «ALVtHKff.  47J 

acccfius,  priraus  ad  immortalem  viram  ingreflfus,  efl  peccato- 
rum  remifTio.  Vndc  conficicur,promi(Tioni  Bapcifmi  de  noftra 
purgatione.hanc  refpondere.Poft  ab  Abrahamo  Dominusfti- 
pulacur.vc  ambulec  coram  fe  in  finceritatc  &  innocecia  cordis: 
quodad  mortificacionempertinet  (eu  rcg^nerationem.Acne- 
quis  ambigeret,  fignum  mortificat  onis  effe  Circuncifio  cm,  .  •  f/»  -^ 
Mofesalibiclarius  explicar,  dum  Ifraelicicum  populuexhor-  ^euMo.j^ 
tatur  ad  pr3Epuc!U  cordis  Domino  circumcidenduni,pr<)pterea 
quod  feleft.js  (it  in  populu  Dei  ex  omnibus  terrsB  nationibus. 
Quemvidmodu  Ji  Dcus.vbi  Abrah.)?  p.»fterita  cm  ih  populum 
fibj  coopca-,circuncidi  pr3ecipit:  ica  Mof:s  corde  circuucidi  o- 
portercprwnunciar  ,enarias  fcilicer  quse  fir  iftiuscarnalis  cir- 
Ttuncifionis  vericas.Deinde  nequis  id  eam  fuisfpfius  viribus  c- 
nicerccur,opus  gratia?  Dci  cfll-docet.HaBC  omnia  toties  a  Pro- 
phccisinculcantur.v.'^  mulra  huc  teftimoniacongerere  non  fic 
opus  qu^  fponce  piffim  occurrunc.Habemuseigo  fpiritualem 
proanffiortcm  in  Circuncifione  PatribuseditaqualisinBap  if- 
rno  nobisdatur:quandoquidem  pcccatorum  remiffionem  &' 
carnis  mortificationem  illis  figurauit.  Pr^eterca  vt  fundamen- 
tum  BaptifmijChriftum  eftc  docuimus,in  ^uo  vcrunqi  iftorum 
refidet:  ita&circuncifionis  eflecoftat.Ipfeenim  Abrahxpro- 
micciturjatque  in  ipfo  Genciu  omnium  benedi<ftio.  Cui  gracias 
obfignandaejCircuncifi -nis  fignum  additur. 

4  lam  nuilo  negotio  videre  eft,  quid  limile  fxc  in  his  duo-  ^tcju-: premif^ 
bus  fignis,aut  quiddiuerfum.  Promiffio,  in  qua  fignorura  vir-/"  er  res  fi^^K^ 
tutem  confifterc  expofuimus,in  vtroque  vna eft:  nempe  pater-  ''''^'* «'C^rtWTi- 
niDeifauoris,remifnonispeccarorum,  vitarseternc.  Ddade  'jf""'J^ '".^ 
resnguracaetiamvna&eadem,nemperegeneratio.F,undame-^„fj^  ,i»;^o 
tumquo  »ftarumrerum  co'npIemencunititur,in  vtroque  vni3.  eHvtnuUa. 
Q^are nihil  in  my fterio  interiore  eft  difcrimin)s,c  quo  roti  fa  difjimiittudo,  J. 
cramencorum  vis  &proprietasaEftimanda  eft.  Qu3b  reftatdif-  "'■/'  *" '-^•^*''"" 
(imilitudojCain  ceremoniaextenorelacet,  quae  minima  cft '''"''.'"*'""* ^ 

•  rr-  N  ry  o  /-  reptrtMuT» 

portio;  quumpotifhmaparsapromiifione  &  re  hgnata  pcn- 
Ueat.  Iraque  conftjtuerel'cet,  quicquidCircuncifioniconue- 
nit,adBaprifrnu  finiulpertinere, excepta  vifibihs  ceremonias 
difterenti!.  Adhanc  anagogen  &  comparationem  nos  manu 
ducit  Apoftoli  rec:uIi,quaomnem  Scriptura»  inccrpretanone  Rom.uj, 
ad  propnrtionem  fidci  cjrigcre  iubemur.  Et  fanepene  fe  pal-  ^  *• 
pandam  hac  in  parte  veritas  praebet.Perinde  enim  ;.cCircunci- 
iio,  quiarefliera  ludxisquaedamemttjuafein  popuLm  fami-' 
liajnqiDei  adoptari  fiebanr  cerciores,  acipfierii  viciffim  ro- 
men  fe  Deo  dare  proficebantur  ,  primus  IIc  erat  in  Ecclcfiam 
ingreflRjs.nunc  quoqueper  Bpcifmuin  Deoinitiamur, vteius 
populoadfcribamur,  &  ipfi  muruo  la  eius  nomcn  iuremus, 
Quo  cxcra  controuerfiamapp,arct,Baptifmu  in  Circunciljionis 

Ooo   j 


CAP.XVI.  rNSTITVTlONlS     LlB.     III  I. 

locutrifubiiJTcvteafdem  apud  nos  partesobear. 

yndefeauittir,      j    lam  fj  veftigarcplacec an  itiie  aifantibus  Baptifma  coir- 

noxiimisBapri  municetun  nonnenimiiim  illti  inepciie,  imo  deliiare  dicemus, 

fmumtnfantt-      ■  -^^  elemento  aqu^ duntaxat  & externa  obferuacione immo 

rttn.^nuamCir-  ^^^'  veiit,aa  ipirituale  vero  myiterjummentemaduertere  non 

€i^J/7o?iem iw  fiiftincat?  Cuius  fiqua habeatur  ratio,c6ftabit  p-roculdubio  in- 

daorumhberis  fautibiJs  nierJco  adminiilran  Baptifmam,vt  qai  illis  debeatur. 

com^etere:  nec  ]\on  cnini  Dominus  oLm  CJrcuncijSoDe  dignacus  eft  qum  eo- 

a  figjio  arcen  ^^  omnium  partieipes  f.icerec  qu^eper  CircuncifioGenj  /Ignsra 

Ciinl.tl^ci-nt  '^  tuncfuerunt.  Alioqui  meris  pia^ftigiisludificatus  clTet  populu 

garticncs,       fuLi,fi  falLicibus  fymboliscoi;  ladaflet.  cjuod  iolo  auditu  hor- 

renduefLDiferte  namc^uepronuntiat,  Circuncifiotiem  inf,*.n- 

ruIi,ioco  Cvjjlli  fucuram  id  obfignandim  fctderis  proaiidl^ne. 

Qu^od  R  foedus  firrnum  &hxu{n  maner:  Chriftianoru  mltbfris 

I  o.-i  minv.s  hodiecompctit.quaiTifub  Vetericeftamen^o  ad  lu- 

^ieoru  infaiiccs  fpedabat.  Acqui  fi  rei  fignac3C  funt  participcs, 

curifigno  ;<rcebuntur?  fi  veruateobrinenc^jCur  a  figuradcpei- 

Jcncur?  Quanquain  fignu  exteriusin  facramenco  ita  cijmvcr- 

bo  coha.'rer,vc  diuelli  nequear:fi  rnnKn  di/cernatur.vtru,  oux- 

fj,  pluris  cenfebi!Tius?Sane  quum  /ignum  videamus  verb    fcr- 

uire.fubefle  illi  dicewus.Sc  i*ircriore  loco  ftatuemus.    Q2,*  ■/. 

v.rgo  ad  infances  dcfti«ecar  B^iprifmi  verbum:  cur  fjgnum  » 

iiocelt  verbi  appendw,ab  illis  prohibebitur?Ha;c  vna  rario  ,  ii 

nullaj  ali^  fuppeteiet,3bundcfufficeret  ad  confutandos  omnes 

GhieRto,dcfta  jj,j,  reclauure  voJuerinc.Qu^od  obiicitur  ftatil  fuiffe  d  eni  Cic 

^'''^.''^"7''"'''cuncifiorti,plin3rcr2iuerfa[oriumelL  Nos  iam  cerris  diebus 

non  efie  ludsorum  initar  aliigatos  CQncedimus;  verum  quado 

Dominus.vtcunquc  nuilum  dicm  pra?fcribat ,  deciarat  taiuen 

/ibi  piacere  vr  folcnni  ritu  in  f uum  faedus  recipiantur  infdntcs: 

quid  vltraqujerimus? 

»4lterum nrgu.      6    Qiianquam  Scripcura  certiorcm  adhuc  veritatis  noti- 

faentumysxjce  ffajy,  nobis  apctit.  Siquidem  euidenciffimu  eft,  quod  fcmel  cu 

dere  cji-.odctim  y^brahamo  Dominus  foedus  percuffit,n6  minus  hodie  Chriftia- 

%^brahamo  ^  ^  iti  i  i'  i--r5t-- 

Dominuifcpi-  His  conftare,quam  oiuii  ludaico  popuIo.Mdeoqi  verbu  litud  no 

git.  minus  Chriftianos  ref!>icere,qua  ludros  tum  refpicieb  it.  Ni- 

«.Cor.7  14.    fi  forte  arbitramur^Chriftum  fuo  aduentu  Patris  graciam  un  - 

Cencf.17.  n.  fjjjrjuiffeaut  decurcaffe.  qucxd  execrabili  blafphemi^  non  va- 

cat.Qiiamobrem  §f  lud^^orum  liberijquod  eios  foede^ris  hrre- 

des  fadti  abimpiorum  Iiberisdifcernerencur,  femen  fandum 

vocabantur:  eadem  eciamnum  ratione  fandi  cenfentur  Chri- 

fti.inoruliberijvel  alcero  duntaxatfideli  parcnregcniti :  &  A- 

poftoliteftimonio  difFerurttabimmunduidoIolatrarum  iemi- 

nc.  lam  quum  Dominus  ftatim  poft  fosdus  cumAbrahamo 

percufTurajid  ipfumin  infantibus  confignari  exteriori  facrame- 

fco  pra:ceperit,quid  cauf^e  dicet  Chtiftiani  quonviauslaodieque 

jp^um 


OE     aXTBRN.     MBD.     AD    SAL^TEM,  774 

ipfum  tcllificencur,acq«e  obfignetu  in fuis  liberis?  Nequc  mi-  o^^ieffhhif  dU 
hi  obiiciai;  cjuiip.am  ,  non  alio  quam  Circuncifioms  lymboio  '"'**• 
c|uo<ii4impndcm  abolicael^,  Donriinum  pr^cccpifle  fcedus  Cuii 
c<i<3tirmaii.R.eipojidcra  cnini  prompcum  elijiprum,pro  Vete- 
ris  rcltamcnci  temporc,  circunciriofiCm  iiifticuine  couftrmaJ* 
("uo  fiTiieri:  ca  vcro  abrogara  ,  niaiiCie  ramen  fempcr  eandem 
confirmandi  racioaem  quam  cum  lutlpis  communcliabemus. 
Proindcdiiigvnrer  perpceuo  inrwer'  cGuonit  cjuid  vcrifque/ie 
commune,  quid  ilii  feparatura  a  nobi*  habcant.   Foedus  coni- 
mune  ciljcommunis  eiuscoufiimanJ'  caui^h.Modus  confirma-  -r^    . 
dj  unium  diuerius  elt,  quod  erat  liui  Ciicuacj[io,m  cuius  vi-  chrip  ^d.-.en- 
ccm  Bapcifujus  uobis  fuccciiir.  AUo'.|ui  fl  celUmoaium  quo  lu-  ri^  J'^au:'n  «<?» 
ilieide  leminis  fui  filuce  couficmati  hteruuc  ,   nobis  cripirur, '^y^'^'»'^/'"''/»»' 
Chrilti  adueutu  fadum  fueiic  vc  ob/curior  &  mini.!s  tcftaca  fic  ^'"■'■t*r'}'*e  tejla 
nobis  Dei  ^raui  ouim  anre  ludsris  cxit.ld  fi  dici  no  porcft  ci-  '^J'^'"^'^"  '^" 
tra  extrcmam  diriiti  coacuaieham,per  quemunita  Patns  bo-  ^.^,.^  iud!tu  e^ 
imzs  iuctticntm^  ac  benignius  quam  vnq^am  in  terras  eftu/a  r^^ 
fuic,&  hominibus  declarara  :  fateri  neceHe  eil ,  non  mali^enrus 
falrem  fuppnmendam  >  acr  minore  ceftimonioiJlafliandam 
qr.im  lub  ob.cu.^^is  Lciiis  vmbrls. 

7     QMaaiobicm  iJommus  le(us  fpecimen  edicarus  ,   vnde  ^  diHo chrSi 
mundys  intclligat  ipfum  amplificiadje  potiuj  t]uam  limttande  :>'fautes  cemi- 
Pacris  miiericordise  aducuifiTe^comiteroblatosfibiinfaies  atn-  terampleaen^ 
ple(^itur,  difcipuios  obiuigans  quiadituillosprohiberecona-  ^-         ;^ 
bantur:quando  eos,  quorum eliet  regnum  c^Iorum,  a  fe  abdu-     ^^''9-'^ 
ceren£,pcr  qucm  folura  patet  in  caeium  ingreflus.  Verum  quid 
iimilc(dixcrit  quifpiam)Bapcifmo  cu  IiocGhrifti  ampiexu?ne- 
que  enim  bjptizaffe  iilos  narracur:fed  excepiffe,amplexus  ef- 
Je,&  iilis  bcne  prccacus.Proinde  C\  eius  exerapii'i  iraicari  liber, 
^pr^cibus  infances  adiauemus;  aon  autem  bapcizemus.  Verum  ^'^i!^^^"'  ^,  - 
sios  Cnrilti  gelta  pauio  attennusrepucemus  quamtalegetiusy?;^^^^;^^^;/,^, 
ijomtnu.  Neqj  enim  hocletfiter  cft  pr3Brereiidumqu6dinfan-  genter  expen^ 
:cs  /ibiofferri  Chriftasiubecadditaraiioiae,  Qnoaiam  taliu  ^^''^(^^^P^!* 
dt  regnu-n  cxioruo).  Ac  poftca  voluntitem  fua  opcre  ceitatur,  <^''-''/''/^««»», 
dum  ipfbs  amplcxus.precatione  benediftioneque  fua  Patri  c6-  ^fPv^''!^^'^'"*^ 

ic  bi  adduci  Ciirilto  mrantesGcquu  ei:,curnon  &ad  Ba- 
ptifmum  rccipi,  fymbolum  noftr^cum  Chrifto  communionis 
acrocietatii?  Si  eoru  cft  regoum  carlorij.cur  ugnum  negabicur, 
nuo  velut  aiiitus apcritur  in  EccIefiai^/v-L  in  ea  coopcati,h^re- 
dibu.s  rcgni  c^elcilis  adfcribarur?  Qirim  miqui  erim.us,fi  abiga- 
mus  quos  Chridui  ad  Ic  inuitac^ii  quosfuis  donis  ornir,fpoiie 
musPiicxcIuclampsqucs  jpfe  vlcro  admiccii?  Q^fbd  /idiicutere 
volumus  quantu  a  Bapcifmo  abflt  quod  iil.^c  egic  Cl}riftus,qua 
totaraen  raaiore  in  pr.5ti'.)  habcbimus  Bapci^muCquo  teftifica- 
mui:  infantes  in  Dei  fosJece  coniincn)  qua  Aifcepcionem,  am- 

O  o  o     i j 


^AP,   XV.  TMf  TIT  ▼  T  lONI  J     t  I  B.     11 1  ^ 

plcxiim,manttum  impofitionem,precationejquibusChriftii«  {- 

in^AnxU.        p^^  priE(ens,&  fuos  cffe,&  i  fe  fariaificari  deciarat? Aliis cauil- 

Iis,quibus  cludcre  bunc  locum  nitutur,nihil  quam  fuam  igno- 

ranuam  produnt.  argutantur«nim  cx  co  quod  dicit  Chriftus, 

Sinite  venire  paruulos ,  iam  grandiufculos  annis  fuifTe,  qui  ad 

ingrcdiendti  ia  effent  idonei.Sed  ab  Euangcliftis  ^fl^»  *,  way«r/«, 

-    .^         nominanrunquibus  vcrbis  fignificancGra?ci  infantulosab  vbe- 

^t.ponpa.       ^.^^^  pendentcs.Venire  crgo  pofitum  eftiimpliciter pro  cce- 

dere.En  quales  cogatur  decipulas  texerc.  qui  aducrfus  verita- 

\AUatnflanua.  temobduruerunt.Porro  quod  iaflat  regnum  cgloria  infantibus 

non  efie  artributum,fcd  eorum  fimiIibus,quoniam  dtcacur  ta- 

lium  eiTe.no  ipforum,  niJiilo  eft  folidius.  id  cnim  li  recipitur, 

l^ej^ovfx,.       qualis  futura^ft  Chrifti  ratio,  qua  oftendcre  vult^tatc  mfan- 

tes  a  fe  non  alienos?  Quum  iubetvt  ad  fe  rntantes  accedere  fi- 

nancui,nihilcft  clariusquam  verainfantianotari.Quodne  ab 

furdum  videretur.fubiungicTalium^fl  regniicxloru.Q-o^  C\ 

infantcscomprehendi  neceffarium  eft.minime  obfcuruni€rit, 

pcr  didtieneTalium,  infantes  ipfos  ac  eorum  fimilesde/ignari, 

ehitaio,nHUos      8    Nemo  ism  eft  qui  non  videat  p^dobap  ifmum  nequaqua 

^«/^«wp^r-^immanitusfabrefaftumfoifrejquitantaScriptur^apprabacio- 

fBfioiofum  ma.  ^^  fulciatut .Ncc  fatis  fpeciose  nugantur,  qui  obiiciunt  Bufqua 

■nu^fuife  b^pti  jgpg^j^i^yel  iafantem  vnum  per  Apoftolorum  ma»us  fmfJis  ba- 

y  ^-  r  I      Pti7atum.  Etfi  enim  id  nominitim  ab  Euangeliftis  non  narra- 

Ad  iTV.  &  tur,quiatamen  nequerurfum  excluduntur  illiquoties  famihae 

jj.  '  iiiicuiusbapti2ataeinciditmentio:quismdevnifimfanus,ratio- 

cinctur  non  fuiffe  baprizatos  ?  Si  quid  valerent  id  genus  d^rgu- 

menta  ,  muUeresparirer  Coena  Dommi  interdicend^efTenr, 

~  Quas  Apoftoiorum  feculo  ad  cam  fuifleadmiflasnon  legimus. 

X,        led  enim  hic  fidei  regwla  contenti  fumus.  Dum  cnjm  reputa- 

mus  qaid  ferat  Coenas  inftitutio,  ex  eo  eiiam  quibus  communi- 

candus  fit  illius  vfus  facile  iudicium  eft  ,  quod  &  in  Baptifmo 

obferuamus.Siquidem  vbi  animaduerrn-nus  quem  in  fincra  m- 

fiitutus  fuerit ,  cuidenterconfpicimus  &  inftntibus  non  mmus 

eiiea^o.V.io.  competere  quam  natu  gra«dioribus.  £o  itaq?  pnuari  nequciir, 

ZpuLrn  efe  quin  Dei  iuthoris  voluntati  fraus  manifefta  fiat.  Quod  aurem 

rJnicuam,     apud  fimpiiccm  vulgum  difleminant,Iongam  annorum  fenem 

H5^a«/?(»  p(r  p^ft  Chrifti  refurre<flionem  pr^terulTcquibusmcognitus  erat 

wjrtttionen?.     p^rdobaptifmus;  in  co  foediffime  mentiuntur.  fiquidem  nullus 

fcriptor  tam  vetuftus,  qui  non  eius  originem  ad  Apoftolorum  | 

fccuiumprocertoreferat. 

Vfiu^fitiaus     p    Supereft  vtbreuiter  indicemus  quifnaro  ex  hac  obferua- 

duf>l*s  fsdo.  jiQoc  fruftus  redeat,cum  ad  infideles  qui  libcros  fuosEccIefi» 

b^ptifmi.        tinsendos  fiftuntrtu  ad  ipfos  qui  facra  aqua  tingfitur,  inhntcs: 

ne  quis  ceu  inutilcm  ac  otiofam  afpemetur.Quanqua  fi  cui  m 

Riente  vcnic,  Pcedobaptifmu  hocprattexcu  ii:ridei:c,circiiciflo- 

nis 


DE     MXTBKN.     MEO^,      AJ>    SALVTIiM»  475 

iiiS  praeceptum  a  Doinlno  pofitumludibrio  habec.  Q^d  enim 
ad  lUum  impugnandum  proferent,  quodnam  hac  rccorquea- 
tur?  Sic  Dominiis  vlcifcitur  eorum  arrogantiam  qui  protinus 
damnanc  qiod  c  irnis  fuae  fenfu  non  comprchcndunc.  Vcrum 
alii&armis  nos inilruit  Deus  quibus  eortiftoliditas^retudacur. 
Neque  enim  JaiKftah^ceiusinftitutio^quafidcmnoftraeximia 
confolationc  luuari  lentimus  ,  fupcruacua  meretur  dici.Siqui-  ^^^t^'***^  "'** 
dem  Dei  fignum  puero  communieacum,velut  impreflb  figillo/'^' 
promiftionepio  paretidatam  confiriDat,ac  ratumefie  decla- 
rat  quod  Dominus non  illi  modo,  led  femini  eius  in  Deumfic 
fututus-.ncqueeum  modo  bonitate  graciaquefua  profequi  ve- 
litjfed  eius  pofterosin  millefimam  vfquegenerationem,  Vbi 
quum  mgens  fcfe  proferat  Dei  benignitas ,  primura  ampliffi- 
mam  glori^  eiu5  prasdicandajmateriam  fuppeditat ,  &  pia  pc- 
dora  IsBcitia  non  vulgari  perfundic,  qua  fimul  ad  redamadum 
tampium  Patremvehementfusificitatur.cni  propierfepofte- 
ritatem  fuam  cursefie  confpiciunr.  Neque  moror  H  quifpiam 
cxcipiat,confirmandas  filiorum  noftroru  faluti  fufficcre  dcbere  ticceptmu  di^ 
promiffionem:  quando  fecus  Deo  vifam  eft,qui  prcnit  imbecii-  luttt. 
litatem  noftram  perfpedam  habet,tantumillihacinreindul- 
gerevoluit.  Proinde  qui  promJffionem  de  mifericordia  Dei 
in  liberos  fiios  propaganda  anripicxatur,officij  fui  efle  cegicec, 
ipfos  miferiGordia?ryoibolo  fignandosEcclefi^ofFsrre:  acquc 
indefead  certiorcmanimare  fidueiam  ,  quod  pr^^eatioeulo 
foedus  Domini  filiorurn  fuorum  corporibus  infculpcu  cernunt.  ^-Tuerorum  il 
Nonnihil  rurfum  cmolumenti  pueriefuoBapcifmo  capiunt,'^'''*"'?^^^?^*' 
quod  in  corpus  Ecclefi^einfiti,aliis  membris  funtaliquaco  co  ^  ^* 
raendatiores.Deinde  vbi  adoIeuerint,eo  ad  feriiim  Dei  coledi 
ftudium  non  mediocritcr  ftimtflantur.a  quo  in  filios  folenni  a- 
doptionis  fymbolo  aeccpci  fuerinr,  antequam  per  spcaterQ  eum 
agnofccre  Patrem  pofient.  Dcnique  terrere  nos  fummopcre 
debet  illa  damoatio,  vindiGcm  fore  Deuin.,fiquis  fcederis  fym- 
bolofiliuminfig-nire  eontemr^at.quod  coGontemptu,  oblata  ^^^^^^^ 
gratia  refpuatur  &  quafi  e-uretur.  4',f«,lX- 

lo     Um  argumentadjfcutiaHius  quibus  faaftaTOhanGDei^/;^/!rMOT4r5« 
inftitutionem  furiof^  qu^edam  belluae  impetere  non  cefiant.  "*cnt^  prepo- 
rrincipi6,quoniani  fimilitudineBaptifmi  &Gircuncifionis  vl-  "'"'' 
tra  modum  vrgeri  fe  ac conftringi  fcHtiant ,  longo  difcrmiine  \^*Jp'*J 
diftrahcre  ha-c  duo  figna  contei>duiit,nequid  altcri  cum  alccro  ^„,,,„^  circuL- 
eommuneefle  videatur.  Na  &  resfignari  varias,  &  foedus  om-  cijionu (^ 'B.t- , 
nino  diucrfum,&appellationepueroru  noeande»  efTc  diciii.  pnfmi^uacon» 
Atqui  dum  illud  primum  inftituunc  probace,  Gircuncifioncm  ./^''«««^  ^^¥i' 
obteadunt  morcificationis  non  Baptifmi  fuiffe  figuram.  quod  ''^^'/^^^/j/ 1 
profefto  libcntiffimeillisdamus.Nobis  enimoptime  patroci-  ^"fadtJejfedi 
aatin.Netjue  alia  fcntentiar  noftrasprobatianc  vtimur  qua  Ba- "  «r/;. ». 

Oo o   iij 


^AP.    XVf,  INSTI  TV  TXON  <S      ilB.    IIII. 

^,Puerarum ^p  ptifnium  &Cireuncifionem  mortificationis  eflfe figna.Hinc  ca^ 

ps'Jatiohtr»(fe  fticuimus,in  huius  vfcem  illu  cfTe  fuffedum>  quo  jdipfum  nobis 

*§^f'S"T« i^-j.  ^^P''^^*^"^^^  quod  olim  ludseis  fignabar.  In  aflercnda  feederis 

riJnmLrna.-  differentia  quam  barbara andacia  Scripruram  diffipani  &  cor- 

r*7itcf/Amki-  runipunr,neque  vno  in  loco.-fed  ita  vr  nihilfaluum  aut  integrii 

U  dmerjum.     rclinquanr.Iuda?os  f  nim  «deo  carnales  nobis  depingunt  vc  pe- 

''  cudum  (imiliores  fint  quam  hominum.  Qfj^ibufcQ  fcihcct  per- 

culTum  foedus  vltra  remporarram  virim  wn  procedac ,  quibus 

<3ji:a;promi)/iones,inbon!s  pr^fentibjs  »c  corporeis  fub/itlanr. 

<!^">d  dogmafiobtine.ir'',  qtud  tcftacnifivt  s^cntem  ludalcam 

fadfeadtempus  D^ibencficiof^turat-im^non  !cc  sacporcoru 

^regem  in  harafaginantj  vt  aj.erno  dernum  exicio  perireti'  Si- 

mul  enim  3C  Circuncifi -nem  f  iniie  annex?s  promiffiones  ci- 

tamusjCircuncifion-^m  liierale  fignuni,  promiifionei.  eius  car- 

nales  fuific  refpondenr. 

i{fJl' 1  ^mpUnr      n    S.ne  filuerale  fii',rum  erat  Circurcifio,nihflo  feciis(^c 

^'■fjidcreejuod  B tptifmo ccn^^endum  el>.Q{iandoquidcm  Apoliolus  Colsf.i. 

»h  rijpiiCrs9(sr^  nihdo  magis  alrerum  altcro  fpiiituale  fjcir.  Dicft  enim  nos  m 

*/f*    diuefo'm  ChrirtocirctmcirosCircuncifione  non  manu  fada,  depofico 

cfte»-ttiir-f.t*c  corpore  percati  quod  in  c.irne  nofira  habiabat.quam  Circun- 

fig>7.'fiHeresfi  cifionem  Chriib  vnc2t,  Poft  in  eius  fcnrentis:  explrcationcni 

^»fcati*   f^i.  fubiungic.Nos  per  BaptifiiiUm  Chrirto  confi-pulros.  Quidfibi 

dtnu,r.  ^^,|.  ;{);i<;  verbis  nifi  Biprifmi  complcmenruni  &  vericatem,eflc 

0  .^.i».         veriracem  fimul  &conudemenfu  Circurjcifionis  quoniam  rem 

vnam  fij^urenc?  njemondr.Treeniin  conrcndit  cfTe  id  Chrjftia- 

nfs  B''ptifmum  qund  ance  fueratluddeisCircuncifio.Quoniafn 

autem  iam  sd  liquiduraexpofuimus.promiffioncsvcriufque  Cu 

gni  &  qua;  illis  repr.'efenrancur  myfteria  jncerfec«nuenirc:  16- 

gi^in  pr^fens  no  imrnorabimur.  Tatum  fidelesadmonebo.me 

racentc  vt   fccum  reputcnt  an  cerrenumac  li-eraleh.-jbendum 

fit  fignu  cui  nihil  fubeft  nifi  fpirituale  35:  c^elefle.  Verum,ne  fu- 

mtts  fuosfi.mplicib\is  vend^nt,  obieftum  vnum  quo  impudcn- 

^  tiffimum  hoc  mendacium  pra^texunt ,  rn  tranfcurfu  diluemus. 

jcn.  15. 1.  .  Q^T^^.^  ceitius  eft,primsrias  promiffiones,quJbus  continebituc 

i*  quod  fubVctericefltimetocom  Kraeliris  feedus  Deusfanciuic. 

fpiricuales  fuiife.  &  ad  xtetnam  vitam  refpexiffe.  Tum  vicil- 

fim  a  Patribus  fpiritualiter,  rt  par  erat>  flcceptas,quo  fiducram 

inde  concipcrenc  fut?ir:;e  vitx,ad  qua  totoanimiafftftu  afpi- 

rarent.Interim  vero  ncquaquaminficiamur  quinfuamillisbe- 

neuolentiam  terrenisaccarnalibusbeneftcitsteftatusfit:  qui- 

busetiam  dicimusfpem  illam  promiffionum  fpiritualiiJ  fuiffe 

confirmatam.Qu;')  modo  vbi  aeternam  beatitudinem  feruo  fuo 

Abrah»  pollicitus  el},quo  manifeftum  fauoris  fui  indieium  illi 

ob  oculos  fubi!ciat,addit  alteram  de  pofleffione  terrx  Chana£ 

promirfionem.In  hunc  modurti  accipcre  conucnit  quaecunque 

genti 


DB    BXTER.      MID.      AD     SAIVTEM.  47^ 

genti  ludaic^  terrenae  promiffiones  dnx  funt:  vtfpiiitualis 
promifriGjCeucaputjprimasfempcr  teneat^u6ill«rcferan- 
tur.Atqaehxcquoniamvberius  indifcrimincNoui  &Vite- 
riscertamentiiradaui,  nnncleuiusperflringo.  n,  k    ny    ^ 

11    In  puerotum  apt>eUationc  hanc  v<iriecatcm  rcperiut,fi-  ^'™*^"^"''f 
iios  Abrahe  fub  vcteri  teftamcnto  diftos  ^ jui  ab  eius  ferainc  o-  ^J'„7|^J^'J^^ 
rigine  dacerein:  hoc  nomine  nunc  appcllari  qui  fidem  eius  i-p^  fimpiicem 
mirantur.Ideo  infa«tia  illam  carn.ilem,qii^  m  focietatem  fcr-  ^r  eandem  ejft 
dcris  per  Circuncifione  infcreb.uur/piritualesNonl  teftame?i  m  vtroquef^ 
inuinres  figuraffe,  quiDei  vcrbo  rcgcnersti  fin?  aa  viram  im-  ^r^rnenro, 
ir.orta'ciu.  fn  quibas  verbisexiguam  quide  vcritatis  fcintillani 
iwtwciuur :  [edin  hocgrauiterpccc»nt  leucs  ilb  (piritus,  quod 
diimarripluntquicquidprimoin  manuni  iUis  venic,  vbivltra 
progrcdicndum  forcr,&  mulca  inrcr  le  confcrendajin  verbnm 
vnum  percinacifcr  in/iflunt.Vnd  ■  fieri  aliter  ncquitquin  fub^ 
inde  hrjliucincncur  :  quia  in  nulli -s  rei  folidsm  cogpiitionern 
incu^ibunt.    Fatcmurcerce  carRale  Abralise  fcmenlocum  ?d 
tcmpusrcnuifie  fpiritualis  fcminis  quod  per  fidem  illiinfca-Gal.4  i8. 
tur.Uhmenimfibj  nuneupaninr  vtcunquenulia  cum  illono-     o"""»-'-' 
bis  oaturalis  cognatio  inrcrcedat.    Vc  rum  fi  intclligunt,  quod 
nonobfcuredenionflrmt,  carnali  Abraha?  femini  nupquam 
fplntualcm.  Dei  benc^i<ftionem  promiflam  ,  hic  vcio  longe 
fiUuntur.   Pioinf^ein  meliorem  fcnpum  coliimarenosopdr- 
ter.adqueaiccrtjfTimo  Scrip^urx  dudu  dirigimur.  Dommus 
.!^o  Abrahr  poilicctur  fururum  il'i  lcmcn  m  quo  bcnedicen- 
c.c  fint  omnesterrae  nationcs:  Sc  fimul  fidcm  dat,  le  illi  &  fc- 
mini  cius  in  Deum  fore.    QilJcrmqfje  Chriftum  beneditflionis 
aiJtiiorem  fide  reciplunc ,  huui^  promiffionis  lunt  hseredes  :  i. 
dcoquc  Abrah^  fiiijnominrfnriir. 

»5  Qlianquam  autem  poii  Chrifti  ref !rreaionerr,fi;ics  re-  /'»>^"  luidt: 
gniDeiionge  l^itcque  in  qusfiibct  nariones  "^^ilcn-rnnatim^^J^'^^^^^^^^ 
prorogari  coeperunt ,  vt  fecunduin  Clu-ifti  fcn-etinm  vndequa-  rj^^^   /ompre' 
que  fidelcs  colligerentur  qui  in  gioria  c^ltfti  aecumbercnt  cu  kmfifunt. 
Abraham,Ifaac,&  Iacob:mulr'sr"amcn  anre  fecuiis  r.it.i  il!a  mi  Exocl.ip.^ 
fcricordialudseoscoplexusfufrat.Erruiacunaisaliispr^te-M^it-S". 
ritis,  vnam  hancgentem  felpr  erat  in  qua  gratiam  fua  pro  tem- 
poreconcineret:  pecuiiu  fuurTT  &  populum  acquifitudicebat. 
Ad  teftandam  ciufmodi  bcneficetiim  data  fuit  circuncifio,cu-  ^iodcn^cnnd 
iusfymboIodocerenturIudxf,Deumnbiefl*efaIutisprxfide>^«/<««'^^^ 
quacognitioneinfpemvit^  eternscerigebantureorum  animi.  **"*  ^* 
Quidenim  dcfuturu  efteique  femelin  fideDcus  acceperit? 
Quare  Apoftolus  probaturus  Gcntilcs  vna  cum  lud^is  efte  Rom.^.iofi 
Abrah^B  fiIios,in  hanc  formam  loquitur:  Abraham,inquir,fide  Tefie ^pojhU» 
iuftihcatus  fuit  m  pr^putio.   Poft  fignu  acccpit  circuncilionis, 
%ijlum  iiiftitia!  fidei,  vt  PAcer  eirec  omnium  fidelium  &  pr3?- 

tOoo    iiij. 


CAP.  XVI.  INSTITVTIONIS     tlB.      IIH. 

ptttij  &  ciraiinci/ioiais,non  eoru  qui  fola  crrcuncifione  glorfan- 

iur,(ed qui  fcqrjuntur  fide  quam  pater^nofter  Abraham  in  prae- 

pncio  habuit.  Anno  videmus  dignitacc  vcrofcjue  ad^equari  ?  Na 

ad  renipus  Dei  decreto  conftitutum,  pater  fuic  Circuncifionis. 

SpiieCa.  14.   ^  hijdiruto  pariete(f]«em3dmodu  alibi  fcribit  Apoftolus)  quo 

^- '  GcnresaIuda?isfccerncbjncur;ilHsquoqucpacefadusaditus 

fu/t  iu  regnuni  Dcijfadus eft  ill  »rum  Pater.idquc  citra  circun- 

cifionisfign  nxi :  qu6d  Baprifmum  \\ct  circui.cifionishAbent. 

Qupd  'mcm  nominntim  Abraham  iiscflcPjtre  ncgar  qui  suc 

cxcirc  iic:fioncfantum,id  pofitum  eftad  retundendum  quo- 

ruridamfu.'ercilium,  quiomiira  pictatiscura,  fdisccremoniis 

fe  vejditabant.Qualiter  hodieque  rcfutari  poffit  corum  vani-s 

tas  qui  in  Bapcjfmo  nihil  praecer  aquam  qu=erunt. 

^j^dueyfk^ Tupe-     ,^  Sed  aiitcr  Apoftolilocuscxcpift.ad  Rom.p.z.con  rapro 

ywrem  rejpon  fcrtur,vbi  cos  qu!  cx  camc  funtnon  elfe  Abrahae  fihws  docet: 

ponem  exceptio  ri  ,-      r        ■  r  -r         n   •  rr       ■      -w 

;  /      led  ©os  modoin  leminecenreriquilunrhlijpromiffionis,  In- 

T{^Jp.  ^^,/?o/, riucrena^ique  videtur,nihilcfl'/  carnale  Abrah^  cognarione, 
hiu  e.xfUnas.  qu3m  nos  alquogradu  ponimus  Ar  enim  diIigCMtiusanim;*d- 
uertendum  eftqui^iniliiccaufam  tradet  Apofto'us.  Namlu- 
dx!softenruru<^  quam  noeflecaihgara  femini  Abrahae  Dci  bo- 
nira^  ,im6  quam  nihil  per  fe  confcrat.cius  rei  docunrjeto  Ifmac^ 
le  &Efiu  prof  rt.quibus  rcicdis  non  fecus  acfiextranei  fuif- 
fenttamerfi  fccundum  carncm  germana  eranr  Abrahicproge- 
nie^inlfaac  &Iacob  rcfider  bcneddio.  Vndccooficiturid 
quod  p.ftea  affirmar,pendcre  falutem  a  Dci  miferjcordia ,  qua 
profequ  turquem  illi  vifam  fuerir;  caufam  ver^^  non  ciTecuc 
iud^i  fopdcrisno  iit.iefibi  placcat  acglorieturjnifi  foederisle- 
gem  feruent,  idi.ft.verboobcdiant.  Rurfum  vbi  van.i  gcncris 
fui  confidencia  illosdciecir,  quiaraa.en  alrcraex  partecern^ 
bat,  foedus  quod  femel  cum  Abr  ihsepoileritare  initum  fuerac 
a  Deo  irrirum  nullo  modo  fieri  poflecjp.  a  c-<rnalem  Abrahas 
cognationcmnoneftefua  dignitatcfpolitndam  differit:  euius 
bencfico  ludscos  docct  primos ac  natiuos  eficEuangelij  ha?re- 
^es,'iifi  qunenus  fua  ingratitudine,  ceu  indigni,  abdicatifue- 
runt:  fic  tamcn  vt  non  penirus  ab  eorum  gcte  ca?Icftis  benedi- 
Clio  dcmigrarit.  Qua  rationcillos  quamlibct  contumscesac 
foedifragosjfjnftos  nihilominus  appelUrCtantum  honorisdc- 
fert  fandise  gcnerarioni,;quam  Deus  facro  foedere  dignacus 
fuerat) nos  vcro  ficum  illis  componamur,  reluc  pofthumos, 
aut  etiam  abortiuos  Abrahsc  fitios  ,  idque  adoptione ,  non  na- 
tura.quemadmodum  (i  defradus  a  fua  arbore  furculu$,in  alic- 
aum  ftipitcm  inferatur.  Ergofua  prarrogaciua  ne  fraudaren- 
eur ,  EujngcIiumilHs  primo  loco  annuntiari  oportuit.  Sunt 
enimin  Dci  fimilia  veluc  primogcniti  Quare  hic  honor  dc- 
fcrendus  illis  fuit  donee  oblatfl  rciccciufn,&rua  ingratirndine 

cffcce» 


BB    HXTERNIS    MED.AD    SALVTEM.  477 

cfFeceruntvtad  Gentestraducerctur.  Ncquc  ver©  quantacuq; 
contumaciacum  EuiBgciiobellum  gcrercperfiOajideo  tame 
nobis  luut  defpiciendi',  fi  reputamus ,  in  promiifioms  graciam, 
Dei  benedidionem  intcr  eos  ctiamnum  rcfidere:vt  certe  nms- 
quammdeprorfusab^cefluram  Apollolus  relUtur:  quoniam  ^^"""•"•*'- 
fine  poen- -entia  lunt  dona  &  vocatio  Dci. 

15    En  quid  valeat,  &qua  lance  mctienda  fic  promiffro,  A-  ciclufio,ludaot 
br^hse  poftenraiida  a.Proindc  quanqua  in  difcernendis  regni »«  Dei\fadire 
ha?r  dibusa  fpuriiN  &  cxrranei^,vnam  Dei  el.e(ftionem  libcro/'*<ir^  a^rehe- 
iure  dominari  nihil  dubitanuis:  fimul  came  perCpicimus  ei  pla-f'"^  vnde  fe^'*t 
cuiHcjicmen  Abrahse  pc-cul-anter  milericordu  lua  compleCti:  „f,o„,,„  ^^^ 
acquotcfta-.i  >r  h -berctur-circucifione  obllgiiare.  Porro  cad^ pr,f,n»,^uodad 
onHiinoeftChnftianaE  h cclef^x  rmo.Nam  vt  ilUcVzulusfaw  re  >psa  attwet, 
^ificaria  parent  busfuis  ludasosdifpucjt:  ica  alibidocet,  can- ""^'' #  ^'i*"*- 
dem  ip^rentibus  f.na  ficaaonem  Chnliianoru  Jibero«d»ycc-  ^cof-n.' 
re.Vnde  coflgirur  ,  abahismeiito  fegregjri  qunmpuritatis   '       '^     ' 
ecor.ucrfG  d^mnautur.  lam  quisambigere  poffit  quin  falfilfi- 
mumfitqaoddeinde  fubnec^unc,  qui  olim  infantes  circuuci- 
debanrur,e'~.s  jnf.^ntiumdunraxat  fpiritualem  figurafle,quf  ex 
verbi  Deircgenerationeemergit^Nequeenim  tam  argutephi-Rom.15.?. 
lofophatur  Apoftolus,  vbi  Chriftum  CFCuncifionisminiftrum^""^"*/''"'^  "- 
efle  fcribit  ad  implenda>  quae  Patribus  cdu^  fucrat.promiffio  ■^'''^''"^**'^''' 
nes,  acfi  inhuncmodum  loqweretur  5  Quandoijuidem  foedus        i^  ■' '  ' 
cum  Abfaf>amo  percuflum  ad  fcmcn  eius  refpicitXhriftum  vc 
fidema  Parreremddat^m  prfftaret  acfoluerecin  falutemad- 
ueniflcgenri  luditicj?.   Videfnevtpoft  Chriftirefurredioncm 
quoque,  promiifionem  fcederis  nonallegoricecantum,  f&d  vt 
verba  ronant,carnali  remini  Abraha»  implendamcenfeat?  Eo- 
dem  peririnetquod  Pecrus.Adorumz.j9.Iud.ris  denutiatjillis 
acreminicorum,foederisiure,Euangelijbeneficiumdeberf:  ac 
proxime  iequenti  capite  eDsTeftamenti  fiIios,hocefthxredes     . 
nuncupat.A  quo  etiam  non  longe  abludit  alter  Apoftoli  fupra  £ph,'J|*,^ 
citJtus  locus.vbi  in.prefl^m  infantibus  circuncifionepro  tefti- 
monio  eius  quam  cum  Chrifto  habent  communionfsducit& 
-ponir.Et  vero.fi  corum  nasnias  aufcuitamus,  quid  illa  promif- 
/leneficf  qua  Domino  in  fecundo  Legis  fuse  capite,  feruisfuis 
i:ccipitfc  eorumfemini  pi^opitiom  forein  millefimam  vfque 
gencrationemPhiccine  ad  allegor/as  cofifugiemus  ?atnimiuni 
nugatoria  fuerit  tergiuerfatio.  An  id  dicemusabolitum    ?  Ve- 
rum  itaLcxdiffiparetur,cui  potius  ftabiliendse  Chriftusve- 
nit,quatenu<;in  bonumad  vitam  «obis  ccdit.    Sitiraqucex- 
tra  controucrfiam,neum  fuis  adeo  bonum  efle  ac  liberalem  vc 
in  corum  gratiamliberos  etiam,quos  ptocreariBt,populo  fuo 
accenfcri  velit. 
16    Qjj^xpraftcreainterBaptifinum  accircuncifionem  inii-^^^^i^i.rf^. 


CAP   XVI.  INSTlTvTlONlS     LlB.      III  I. 

gHV7tts^Kabd  ttre  diTcrimina  moliuntur,non  ridiciila  modo  runr,&  omni  ra- 
ftifiaru,quoce^  tionis  fpccie  vacua,  Ted  interfe  pugnantia.  Nam  vbiBapti- 
tifitnu  ^  Ba.  ^"lam  ad  primum  fpintu  lis  certammis  diem  Cpedite  afhrma- 
ftifmi,  Ad  mo"  runt,circuncifionem  aateadodai!um,iam  peratftarnortifica- 
mentitm  tepo-  tionc;  cxteplo  illjus  obliti,cancilcn  j  inuertunt;  ac  circuncifio- 
Tv  varis^  tfe  ncm  quidon  figuram  appeilant  morcihcand;^  carnis:  Bapti- 
"«'S//T;S"  ^"^"  ^^^^  repulturam.  iu  cju;>m  nulii  mCi  i.m  mortui.tradeudi 
litudtnemtttter  finC-Qil.?  phreneticoo-Lim  ddiria  ranti  leuitate  difiiiiantfNam 
hacSacramen-  pnore  lenr£ntia,Bapti/mus  circucifioni  pr^efie  dc  fcer:  peralce- 
ta.  ram  in  pofteriorem  locum  relegacur.Neque  tamen  noufi  cxC- 

plum  eltjVt  hominii  ingenia,  vbi  pro  certifhmo  Dei  verbo  ad- 
otant  quicquid  {bninfarmt.furfu  deorrum  ita  volutentur.  N.^s 
ergo  priore  illam  difFerentiam  mcnim  efieromn.um  dicinius. 
Ttefb.etfiquead  ^^  ^"  o<5i:4Uo  die  libcbar.  d-K\iiy>iHv.^ni}  (aaien  eo  mocio  coienie- 
diim,tir(umt  bar.Multo  fatfus  fucnt  poll:  veceics  numcrutn  0(^l:..nirium  in 
fioniitepwfue-  refurrcfttonem  odlauo  die  fadanj  referre  ,  vnde  vit:H  noniratc 
ntprafixuiU^  pendcre  fcimusraut  ad  rocu  priLTcncis  viraj  ciirllni,  quo  yiccc- 
^    T  "j"  ^'^*  derefeperdebet  mornficario,  doncceo  pei-iicto^ii^fa  q-joque 

quod   ad    rem  r   r,     r       ■     ^  -      ■  i  r^  ^  •       ,  • 

r.uUa  tamcneft  P^tlccta  tuerir.  Qumqua  videii  qnear  Dcu<  jsr.iri.s  teneijcndi-; 

difitmiittudo.    ni  prof}>icere  voiuifle ,  circuncidonem  in  diem  odauura  d  fiu» 

rendo.-quoniam  vulnus.reccr.sj.ac  s&  adhuca  m.icrc  rubcn:.i- 

busjpericulofiijsfururuinerar.  Q  a^it.jncruofius  ef}  illud.nos 

Rom.^.4.       ianianteniortuos  per  Bantiurium  icpc^ri:qu.jm  Scri.UiJra  di- 

ferterecIamet,nosea  conditione  in  morre  fepeliri  vc  c-.unrjs- 

mur,acmortificirionein  ifta^tt  cxinJemcdircinur ;  lani  eiufcle 

lfjfiarta.defjoe{idcxteutatls(]i]od{ce'i-niis  no  encb-^przandasc^^uiilancitr, 

vapttt^du  mu  fi  Bapcifmum  circuncihoniconformari  opor  cac.Namfi  coni- 

f'JbUzeni^ftte  pcrtiffimum  cft  circuncifionis  figno  cefli  a  rutnefeminis  Ifrac 

rtnt  ttreuafa.  litici  faTidificacionem  :  ex  co  ncquc  dubiuin  eft  quin  maribus 

pariceracfoBminisfandificandis  daru  jj  fjerit.SoIa  jurem  ma- 

fculorum  corpora  ipfo  imprimcbafur,qu3?  per  nari.ra,m  pore- 

rant:  fictamen  vt  foeminajpereos.circuncilif.nisquodamodo 

focia;  ac  confortes  effent.  Itaquetalibus  eorum  incpriisprocai 

ablcgatisjinBaptifniaccircuncifionisfimilirudine  hajrcamus. 

T^eFpanfio.       quaampliffimc In  myfterio  interiori,  in  pfomiffionibus,in  v- 

fu.in  efficacia  quadrare  confpicimus. 

,  17    Ratlonem  qvioquefiiraiffimamobTnderefibividentur, 

rr.  feff.^ad  n!  cur arccndi  fint  a  Baptifraa  pueri,  dum  caufancur, non  eflfe per 

jnfAntesnoef-  statem  adhuc  idoncos  qui  ngnatu^i  illic  myftcrifiaflequan- 

je  adpercipie-  tur.Id  autcm  cfl  fpirHualis  regeneratio.quar  cadere  in  primam 

dtimBapttfmu  jnfantiam  non  poreft.Itaque  ccliigunt,  no  alioloco  habendos 

tdoreijsudeo  uo  q^^^,,^  pro  Ad^  filiis.doncc  in^tatemadoleucrintfecundaena- 

4fl^}ffic!^^^'  tiuitaci  congruenre.  Atqui  hh  oninibus  vbiquerefragaturDei 

*        vericas.    N:>m  fiinter  fttios  Adsfinendi  funt,  inmorterelin- 

quentwr.quandcy in  Adam  nihil quam  mori  pofTumus.    Con- 


DH      BXTEILN.      MHD.AiJ      SALVTF.  M.  478 

tra  vero  Chriftus  fibi  adduci  iubct.  QojH  ita?t]uia  vita  e(1.  Eos  ExufHo iilutA 
ergo  vc  viuificecfui  participes  facir:quu  intcrim  ifti  longe  aba- 
dos,mortiadiudicant.    Nam  n  tergiucrfanrur.non  idco  pcri- 
re  ir.fantes  Ci  filij  Ads  repurentur,facis  ftjpcrque  Scripturje  te- 
ftiiaonio  eornmcrror  reuineitur.Nani  quuni  in  Adam  ©mncs  ,  Cor.  lyi». 
morj  pronuniict/cquicur  nullam  niii  in  Chntto  vita?  fpem  re-  Ephefi.^' 
fhre.  Quo  igicur  virxha^redcs  fiamus ,  nos  cum  eo  communi-  •^^!$i-7- 
ca-e oporcetrkurrum  quum  fcriprum alibi  fit ,  nacura  nos  ixsz  '•^«'■•'J-^O' 
D^  omnes  efte  obnox\os,3C  in  peccaco  conccpios,cai  damna- 
tio  perpetuoadhscrerce  naturanoftra  demigfemusoporco:  an- 
requam  inregnum  Deiadicuscobis  pareac.Et  quid  diciclarius 
poteft,quam  carnem  &  fanguinem  regnum  Dei  polfTdercnon 
poirc  ?  .'\bolcacurergo  quicquid  noftrum  q'\  (quod  non  cicra 
rcgencracionem  ficc )  tum  porTefiionem  Jianc  rcgni  ccrncmus. 
Denique  fi  vereloquicurChriftus,  quii  fe  vicameflepr^dicac.  loban.-  n.aj. 
n -sin  ipruminieri  necefTe  eft;,quoe  mortisieruicure  aflera-  f^^^^j^*  ,^.^^_ 
mur.    Ac  quomodo,inquiunc,  regenerancur  infanccs.ncc  boni  "  ■,  l/^r^. 
ncc  ma!i  cognicione  prafdici  ?  Nos  auccm  rerpondemus>pus 
Dei,eriam  fi  capcui  noftro  non  fubiaceac,  no  camen  enb  nuliu. 
Porro  infaaces  qui  feruandi  iinr(vt  cerce  ex  ca  i^crarc  omBino  a- 
liqui  feruantur  )  anre  a  Domino  regenerari  minime  obfcnrum 
eft.Nam /i  ingenicam  fibicorruptioneme  macris  vcerofccum 
afferuof.ea  repurgaros  efTe  oportet,ancequa  in  regnum  Dei  2q~ 
mictantur.-quonihilingredirur  pollucum  autinquinrrum.   $i  p^/'*^^^;V"^^ 
peccacorcs  nafcuncur.quo  modo  &Dauid  &  Paulusaffirmanr,  p^il,'.!'' 
aucDeoingrati  inuisiquemancnr,auciuftificentur  necefieeft.  iohan.?.j. 
Et  quid  vlcra  quscrimus  quum  palim  ipfe  iLJdex  affirmecnullis  Luc.1.15. 
paterein  vitamcxleftemingrcfium  nifirenatis?  Arquevtob- 
loqautores  hocgenus  compefcerec ,  documentuni  prsebuit  in 
lohane  Bapciftajquemin  marris  vrero  fandificauitjquid  in  re- 
liquis  poflet.  Nec  q^^a  l.ic  luduni  tergiucrfatione  quicqua  pro-  TerUa. 
ficiuntjid  remclduntaxat  fa^umrvndeno  ftatim  confequatur, 
Dominumita  foleie  paffim  cum  infantibusagere.Nequeenim 
nos  eum  in  modum  ritiocinamur.  Tantum  oftenderc  animus 
eft.inique  ac  maWgne  intra  easangufti.islimitariab  eisDei  vir 
tutem,  quibus  ipfa  indudi  fenon  fuftiner.  Tantundem  habcc '^'*''^'** 
ponderis  &  alterum  fufFugium.  Vfitato  fcriptiura?  moreperin- 
dc  valere  alleganc  p^rciculam  Ab  vtero,ac  fi  diceretur,Epu6- 
ricia.  Sed  viderc  perfpicue  liccc ,  Angclum  quum  id  Zacharfx  Hejp.i.ad  du$ 
dcnunciaret,aliud  voIuiflc:ncmpe  nondum  natum,Spiritu  fan-  argumenta.  m 
fto  repletum  iri.   Ne  ergo  lcgem  Deo  imponerc  tentemus,  ^^^'^'  ^**^' 
quin-l'and::fice:  quos  vifum  fuerit.quo  modo  huncfan^^iflca-' J^^^J^^^^*^ 
uit.quando  niiiil  eius  virtuti  deceff^t.  aificatiy  vt  hos 

l€  Hc  fane  ideb  a  prima  infatia  faftificat*fuitChrift*,vrex  ^ra  tnfeipf»fanai' 
tc  quaiibet  finc  difcrimi«e  eleftos  fuos  in  fcif fo  fanftificarec.  /""'«''  pftitM^  / 


^A9,Xrl.  INSTITVTIONIS      JLIB.     IIIf# 

Nam  qucmadmodum  a<i  delcndam  inobedientise cuIpam.qu:E 
in  carne  noftri  perpetrata  fuerat,  eam  ipfam  carne  fibi  induit, 
in  qua  petfedam  caufa  ricequc  noftra  obedicnriam  prasftaret: 
itacx  Spiriru  fando  conceptusfuit.vt  eius  fanditare  in  afliim- 
pta  carne  ad  plenum  perfufus,ipfam  ad  nos  tranffuBdercr.  Si 
abfolutiffimum  in  Chrifto  habcmus  grariarum  omnium  exe- 
plar,quibus  filios  fuos  Deus  profcquitur.hac  quoque  partc  fci- 
licct  documwito  nobis  erit,  infanta?  jetarem  non  vfquc  adco  i 
fanftificationeabharrerc  VfcunquCjhoc  ramen  excracontro- 
ucrfiaxn  ponimu:s,nt:minem  cleftorum  e  prsefenti  vita  euocari, 
^mo'  ex-e-  qui  non  prius  fandificecur  ac  regeneretur  Dei  Spiritu.  Qupd 
^^'*'  contra  obiedant,  Spiritum  in  Scripturis,  nullam  n^if»  ex  incor- 

ruptibili  femtnc,  id  cft,Dei  verbo  regenerationcm  agnofcere: 
j.Ptt.2.ij»      perperam  illi  Petri  fcntcntiam  interprerantwr.qua  fideles  mo- 
do comprehendit,  qui  Euangelij  pr^dicatione  edodli  fueranr.. 
^§071^..        Talibusquidem  fatemur.vcrbum  Domini  effcfpiritualis  rcgc- 
nerationis  femen  vnicumrfed  ex  eonegamus  colligendum.no 
pofleDei  virtuteregenerari  mfantes:  quxilli  tamfacilis,  & 
prompta  eft,quam  nobis^incomprehenfi  &  admir.ibiIis.Dem- 
dcnon  fatis  tutii  fuerit  hoc  adimere  Domino,ne  fcfe  ilii.s  quo- 
quo  modo  cxhibere  cognofcendtjm  qucaf. 
fuT'^  mf'~    ^^  Atfides,  inquiuntjperauditu.cuiusnondumvfirmadeptt 
t*t'tTm7ntn-  ^"""^'"^*^  ^^^  cognofccndo  pares efie  queunr,quosboni  fimul 
ns.fJeifymh'  ^  ^^^^  notitiadtfticutosdoGet  Mofes.    Verum  non  animad- 
hmi»!ms  rfo^ucrtunt  Apoftolum  ,  quum  auditum  fidei  principfum  facir, 
aWj     fnnt.  ordinariam  rantum  Domini  Geconomiam  &  difpenfationem^ 
^'#«'»/>»».       (miamtcnere  in  vocandis  fuis  foIct,defcribcre;non  aute  pcrpc- 
'^      tuam ei  regula  praBltitucre,  nc  alia  vti ratione  pofht.  Quo m o- 
dh  certei»  multoru  vocationa  vfus  eft ;  quos  interiore  modo, 
Spirirus  illuminationejnulla  inccrcedetc  pr^dicacionc,vera  fur 
IKe^.  i.  /tetfi-  cognitionc  doniiae.Qiioniam  autem  valdc  abfurdum  fore  pu- 
£d^I  ^*'  t^^^tj^i^^^^tibus  riibuatur  vlla  cognicio  Dci.quosboni&malt 
'^tUesT'*^'*^  iBtelligcntia  Mofes  priuat :  refpondeajat  qua;fb  miht,quid  pe- 
rieuli  Gt^  aliquam  eius  gracia;  parteni  nunc  accipere  dicacur, 
cuius  plcna  largitate  paulo^pr^ft  perfruetur?Naaa  fi  virar  pleni- 
tudoperfeda  ^ei  cognitione  conftaC ;  quum  eorun^  nonnuUrV 
^uos  prima  ftatim  infantia  hinc  mors  abripit ,  in  vieam  setcrna 
tranfeant,ad  contcmplandam  cerceDei  facicm  prasfcntiflifnam 
recipiucur.  Quos  crgo  plcno  lacis  fuajfulgore  illuftraturus  eft* 
Dominus.cur  non  iis  quoque  in  praefens,  fi  italibuerit,  exigua 
fcifttilla  irradiaret:  prf  fertim  fi  no  ante  exuic  ipfos  ignorantia,. 
^id  d(  fi,ie  quam  eripit  ex  carnis  ergaftuIo?Non  quod  eade  efle  fide  prsedi- 
^antium    in  jos  temers  affirmarc  veliin,qua  in  nobis  expcrimur,aut  orani- 
fmtnduj^   no  habcrc  notidam  fiiei  fimiIcm:(quod  in  fufpenfo  relinquc- 
remalo)  verumniftorumftolidaarrogantiipauIulHmcoer- 

ccam» 


DE      IXTSRN.      MED.     AO     SALVTEM^  47> 

ceani,qui  prout  inflaca  illis  bucca  fuetit,fccure  quMuisaut  ne- 
gantjiut  afierunc. 

zo    Verurn  quo  ac^huc  validius  hac  paiTe  infiftant ,  fubne-  ^^f/hnA  rsr^ 
dnncBaptifmum  pGenitenciae  ac  fidei  facramentum  eflc.quar^^l"''^''^'^** 
quumneutramteneliam  mtantiam  cadat  jcaucudumnejamyj^';^  f^^^^^^. 
Bjptifmicommunionemidmitcatur,inanis  &  euanida  redda-  tur77,qutl,.^^.^ 
tur /ignificatio.  Atenim  hasctela  in  Deum  magisquam  m  nos  priuemur  infH 
dirigttntur.Siquidem  &Circumciiionom  fuiflc  poenicentiae  fi-  ^''^'ifignip^r 
gnum,mulcisScriptur3»teftimoBiistompcrtirfimumcft.  Dein- ''^^^"'"^^'"^^ 
dc  a  Paulo  nuncupamr  figiilmn  iuftiti^fidei.  Ab  ipfo  itaquc^^YriSLjt ' 
Deo  ratioexigatur,cumeainfantium  corporibus  inicribi  iuf- 
ferit.Poftquam  enim  in  eadcm  funt  ciufa  Baptifmus  ScCkcun- 
ci(io,huic  nihil  dare  poflunt  qucd  non  aiteri fimul  concedanc. 
Si  ad  /olitumcunicuiu  refpedanr,figuratos  tu  fuifle  per  infan- 
ria?  «tatem  fpiritualcsinfantes,sam  obftrafta  cftiliis  via.  Dici-  'Kt^^fi^tCr.r 
musergo,  quu  Circunciflonem  poeniccnti^e  fideique  facrame-  ^^^^'fif^nt^O' 
tu  infancibasDcuscomrnunicarit.Rorideri  abfurdum  fi  nuncf^^^^   ^^*^' 
Bapcifmi  participesfiant ;  nifl  palamia  Deiinfticujioncm  de-^ 
hacchari  placec.Verura  cum  in  Dei  fadis  omnibus,  tum  in  hoc 
quocjueipfo  fatisfapienn^jiuftiiisc^ad  recundendas  impiorum 
obtredationes  relucet.  Nam  ec(i  infantes,quocirtuncidebaim: 
momenco, quid  fibi  ve^et  fignum  illud  intelligcntia non  com- 
prehcndcbant:veretaraen  circuncidebaiur  in  naturs  fusecor- 
ruptx  ac  conraminataEmortificationem,quaaduIci  poftca  me- 
dicarentur.  Deniquenullo  neg-oiio  folui  poteft  obieftio  hxCySecunU,s.tpn 
Baptizari  in  futuram  poenitectiani  &  fidem  :.qute  etfi  noodum  lantur  tnfutK" 
in  illis  formatse  funt^arcana  tamen  Spiritus  operatioRe  vcriuf-  rampa-nitettA 
que  femen  in  iliis  lacct.Hac  rerponfione  femcl  cuercitur  quic-  ^fi'^'!"'  f ««- 
^uid  aducrfum  nos  torqueat aBaprifmi  /ignificationc  peiitum.  ^/"^Jj^^'"  ^ 
Quale  eft  elogiuraquo  i  Paulo  inftgnitur,vbrvocat  lauacrum  Tit.j,j. 
regcnerationis  &  renouacionis.Vnderatiocinanturnemininifi  lnfianti*,JiSi6 
earum  rerum  capaci  confcrendum.Sedenim  nobis  cx  aduerfo  pifmitio^io 
«xciperclicet, neque  Circunciflonem  aliis  quam  regeneratis/'*^''^  diUti^ 
fuifleconferendain,qu3j  regenerationem  delignabat.  Atquc 
ira  Dei  infticururaa  nobiscondemnabitur.  Proinde(quod  iam 
3liquotiesaccigimus)qu5Ecunquead  quacefaciendana  Circun- 
<:ifionem  argumencainclinanc,  vim  nullam  habent  in  oppu- 
gnando  Baptifmo.Nequeelabuntur  fidixerintftatura  eflreno-i«y?4«f/^  ^'^g, 
bis  ac  fixum  quod  Dei  auchoricace cerco nicitur ,  cciamfi  nulla  r«. 
eius ratio  extet -  quas  reuerentia  neq^  pasdobaptifmo  debecur, 
nequc  aliis  fimilibus,  qua?  exprefib  Dti  verbo  non  Uinc  nobis 
«omendataquando  hocdilemmarc  deprehenli  fempertcncn- 
tur.  Autenimlegitimura  nullifquc  cauillisobnoxiura,  auc  re-  T(eFJfonfi0  diit-. 
prehenfionc  dignum  fuit  decircucidcndis  infancibusDei  pr^-  mate cof^rnui' 
ceptum.  Si  nihU  abfoni  ncc  abfurdi  in  iUo  fuit^ec  in  pxdoba-  ^"^ 


CAP.  XVJ.  I  NS  t    I  T  V  T  lON  IS      L  1  B-      H  I  I. 

ptifnii  obfcruatione  quippiam  notaripoterir. 
^'^"Y  IT^'     *'    Quam  veroeonanturhoclocomurcreabfurditatisma- 
ptzo  A   a  jur.  cuiam,(ic  eluimus.  Quos  eledione  fua  dignatuj  eft  Doaiinus, 
s,e(panfioi        ^  acccpto  fegefterafionis  %no  ,  prsefenti  vira  ante  demigrent 
qwkm  adoleuerinc,eos  viriute  fui  Spifitusnobisincemprche- 
la  renou3t>quo  rnodo  expedire  foiusipfe  prouidet.Si  grande- 
fcercin^raiemconi:!ngai,quaBaptifmiveritareedoceriqueat, 
hincmagis  ad  renouationis  ftudium.-jcccndencurjcuitisteflera 
fe  vi  prima  ftatini  infjntia  donatos  c\^^z  difcenc ,  quo  eam  roro 
KotD.<*.4.      vit^  decurfu  meditarentur.Eodcm  referacur  quod  duobus  locis 
Co  .1.1*.        Pauius  docecnos  Chrift®  per  Bapriimum  confepeliri.Nam  eo 
non  intelligit ,  confepultusn  Chrifto  iam  prius  eum  efle  opor- 
tcre.quiBaprifmo  (ifm/tiandus:  fed  qu^  Baptilyio  {ubefldo- 
dnna ,  fimpljciier  declarar;idque  iam  baptizaris.  vt  nc  infani 
qjidem  Bapridno  praeireexhocioco  pugnaturifint.  Inhnnc 
modum  &Mof«  &  Propherac  populum  admonebant  quid  hbi 
vcliet  Circunciiiojqua  ramen  infantes  fignati  fuernnt.Tantan- 
G«l.u^  27.     dem  vale:  q  jod  X  Galaris  fcribir,  £os  dum  bapti/ati  fucj  unr, 
Chriftimv  iirduiiie;  Quorfum  id?Neriipe  vc  Chrifto  in  pofteiu 
viuenenr.-  quia  n^-in  .ante  vixiftent.  Et  quanquam  in  natu  gran^ 
diorJbirs  myilerij  inteliigentiam  figni  fufceptioconfequi  de- 
bet. paruulos  tamen  alio  loco  ac  numero  habendos,mox  cxpo- 
iTtpntta-       netur.  Nec  aliud  ftatuendum  efl;  de  loco  Petri, in  quo  iibi  ma- 
i*l>c^.5  ji.      gnum  pra?/idiBm  ftattiunt:  quum  dicic  non  cflTe  ablutionem  ad 
abftergendas  corpons  fedesXcd  bonrcofcienti.^  ceftimoni  jin 
coram  Deo,  pcr  Chrifti  refurredioaem.  Contendunc  quidem 
'        ilh  cx  co  nihil  p^dobapcifmo  reliquum  fieri  niii  vr  iaanis  lii 
fumusmempea  quolonge  feponta/ic  hajcveritas.Verumliai- 
^efj/onfis»       luctnatione  iita  identidem  peccant,  quod  rcm  temporis  ordi- 
ne  femper  flgno  prarire  velint.  Nam  &  Circuncilionis  veritas 
codem  coniiienti.^  bona?  teftimonio  conftabat.Qupd  /i  neccf- 
fario  prxcedere  debuiffer,  niiquaminfantes  Dei  mandato  fuif- 
fent  circuncifi.Verum  ipfc  bonje  confcientiae  teftimonium  cir- 
cuncifionis  vericati  iubcflfe  oftendens,fimul  tamen  pr^cipiens 
paruuioscircuncidi,eaparteinfuturunitempuscircucifionem 
conferri  fatis  indicar.  Qn^ire  nihil  plus  in  paedobaptifnio  prje- 
fcnc  sefficaci^  requirendum  eft  ,  quam  vt  fGeduscumillisa 
DominopercuCum  obfirmec,  &fanciac.  ReUquacius  facra- 
nienti  fignificatio ,  quo  cempore  Deus  ipfe  prouiderit,  paftea 

fmm  $»  pfcca-^  ii  Neminem  iam  efTe  puto  qui  non  perfpicue  cei'natom- 
terit  remifiont  j^gj  huius Hotac  rationcs  metas  eife  Scriptura»  inuerfiones.Qu,^ 
tiaiHr.int^intei  fupgrf.jnt  his  afftncs,  curfim  perfequemur.  BaptifmCi  inpecca- 
runt :  Ergo  mn  torum  remiihooem  dari  obuciunr.Qupd  vbi  eonceiium  tMerir# 
bapti\adi  sHt.  fcntentia:  noftr^  abunde  patrocinabicur.  Peccatores  enim  quii 

asfcaiuur» 


DB     EX'rfi*RN.    MED.   AD     SALVTEM.  480 

fjafcamur,  re;uinione&  vcnia  iama  tnacris  vccro  opus  habe- 

mus.  i^orro  quuni  fpem  miiericordise  huic  artati  non  prsecidac 

Dcus.feii  potius  cercam  faciar:cur  /ignura  re  ipfa  multo  infe- 

riuspra?ripcremu5?Quare  quod  in  nos  vibrare  moliuntur.hoc  '^^•'*'X«'»*»» 

itarctorquemusin  cc/.s  ipfos.  psruuli  peccacorum  remir/ionc  ^""*^*''"'^*"* 

donancur ;  crj^o  fii-n--»  pnuandi  non  /unr.  Profcrunc  fimul  illud 

ex  epiltola  ad  Eplieh^os,  Ecclcfiama  Domino  mundacam  jaua-  EpheC5'.2<J'. 

crn  aquae  in  verbo  vi^se.  Quo  ad  crroremeorumeuertendum, 

nil);I  aptiiis  citar;  poierar.  t.am  inde  nouis  facflis  nafciturpro- 

batio.  Si  teihuamBtptifino  vbicChriftui  ablutioneni  quaEc-  ^poffoUatgha 

clefiam  rL'aemunJ.ic,3equun.-.n  videri  vt  fuo  in  paruulis  it^^i- ^itatc(qu*Ab^ 

m.)nio  careac,q'ii  inEccJefise  narte  iure  cenfentur,quu  hacredcs  ^^*"^^!^  "^^""'^ 

re:»ni  cjeiclhi  iiiscnuncupati,  Vniucrlam  cnnn  bcclena  i^aulus  ^^^^^ 

f6:>!edl:itur  vbi  dicic  mundatahuacro  nque.Nihilo  fecius  Scex 

eo  quod  .ilibi  d.cic,nos  in  Ch?ijli  corpus  per  liaptifmu  ci^a  m-  i.Gor.u.!/. 

fertos,  coliiL^imus.infinteSjquos  membrisfu;s  aanumerat,b3- 

p-izini!oscire,ne  a  iiio  coruore  diuelL.ncu4:.   £nquo  impetu 

cii  c;>t  machmis  in  fidei  nolir.^e  prsefidia  impref/sonem  facianr. 

zs   lam  ad  'ccuIfApoifoi:ci  pr-ixjin  atqs  cor.ruecudinem  de-  ^.^rg.ah^p» 
{"c^n^wt.q^xio  nemo,nifi  fidcm  ancepceniccntiamqj  profeiruJ^y?o.'/WyfCM/i 
ad  Bapriimu  5idm!i]us  comper itur.  N^m  vbi  rogatur  Petrus  ab  P^^^^i. 
iis.']..;ibus  erac  refipircendianimus.quid  fadto  iic  opus:vc  poeni-  '^'^^or-*"3T* 
ctnnam  primr!  ;^inc  coniuiif.deinde  vr  baotizencur  iia  remif- 
nonc  pecciconl.  S M^.iiKter  PhiIippus,qaubaptizarLeunuchus  Ador.S.j^. 
il^e  polfuk-rccrefpoiidjc  id  licere.modo  coto  corde  crederet. 
Hine/ibi  obcinerepoire  vidcncurjBapcifmu.niS  prseunte  fide 
ac  pa-nirentia  ,  cuiqu;;m  concedi  miniaiefaseire.  Enimuero  Iy  Ke^enfio  adv 
huic  rac^oni  loeu  damus:prior  locus,vbi  nulla  fidei  mentio  au-  truuque  heum 
ditur^iolum  ftifficere  poeniceritiam  euincet::ilcer,quo  p<aeniten-       aduerfar^t 

•    •  r    I         r     ■       rr    r  %    ■-■      »-       •     •  in  alienum  CeH' 

tiamiiHmercqu'riruc,iolamiac3s  cflehdcm.   ExcipieDt,puto,  ^       ,,    /^ 
J.ocum  alcerum  altero  acliuuari,5deoque  hmul  elle  connestcn- 
d^-^s.  E?o  quouuc  viciffim  conferendos  dico  alios  locoSjquiad 
ift'us  nodifolucioKealiquid  vaknr.  Quandoquidemmult^ein 
Scriprura  fencenci^h3bentur,quarum]nteiiigeatia  aloci  cir- 
cunfl^^-nciapcndeat.Q^ialein  praefe^tia  e:<cnaplu  occurrit.nani 
quibas  h^ec  dicuntur  a  Petro  &  Philippo,  a^rare  funt  ad  pceni- 
renciam  meditandani  fi. -etnque  concjpie.idam  idouea.  'Taies, 
nifi  perfpeda  eoru  conuerfione  &  fide(f3ilrem  quantutn  houii 
niim  iudicio  explorari  poccftjbjprizandos  efle  fortiter  nega- 
nius.  Verum  in  aii^m  cacalogum  reiegandos  tfft  infaQtes,pIus  'Ki^-  *•  ''^'«- 
fifiiperfpicuurn  cft.na  fi  ^uisolim  fe  Ifraeliadiungcbatin  xe-f'*''^'^^'^^^^' 
ligionis  communionem,anre  &  foedus  Domini  edoeeri,  &  Le-  '^""*'''*i** 
ge  erudiri  oportebat,quam  circuncifione  /ignaretur:  qubd  na- 
tio/^eerac«t'?,\»^t/\of,hoceft,ali(?nigena  ab  Ifrach>ico  populo, 
c^uocumfffdus,  qucd  CilCHci/iofanciebaopercuirum  fuerar. 


CAP.    XVI.  INS  T  I  T  V  TlONIS     LlB.    IIII. 

j.l{ef}.a  confi-      24    Qnemaclmodum  nec  Do-minusjquum  Abrahimum  /T- 

dtrationefeede  bi  cooptac, 3  CircuncifioRe fumic  cxordium,  iaierim  quid  illo 

rif  {frcir^Mnci-  /Jgno  fibi  vclir  diffimulans:  verum  quod  ferire  cum  iplb  foedus 

fi9nu  ^  ra  a-  inftituat,primum denunciat.-tum  deinde  poft  fidem  promiffio- 

Genef.  ij.i.   "*  nabitam,lacrame«ti  tacit  par  icipem.  Cur  in  Abrjhamo  h- 

Gencf.  17.11.  deaifaGrameHrumrequitur,m  Ifa  cofiiioinrelligendamom- 

nem  prxcedit?  Quoniam  eum  qui  aduka  demii  jEtacc  in  foede- 

ris  focietate  rec.pitur  a  quo  fuerat  hadenus  aliei.us,^ius  codi- 

tionesanteaperdifccreseqjumeftrinfancem  vero  exeo  proge- 

ni«um,nonitem;  quihjercditario  iujc,  iecuadun  promifhonis 

'Kefji.^.^figno  formulam  ,  iam  a  raatris  vtero  i»  foedere  concinecur.  Auc(quo 

Tnmitnearceclt  res  cUrius  ac  breuius  indicecurjfi  fideliuni  Iiberi,ci! ra  intelli- 

fHnr.qutrtifi-  ^encis  adi^uniculum.foedcris  Tunc  p  <rcicipes,non  eft  cur  obid 

5"  ,  'r  /ll     ^  fi^no  arceant«r,quia  m  foedv-ris  ft!puIa.:iorie  iurare  nequeiic. 

aeris  junf  par''  __'-'  •<-»  i-  ■      t^  '        ■    r  %       r 

tic:pes.  HafccerreratioettcuraliquociesDeus  mfances  qni  ab  llrac- 

Ezech.id.2».  litis  oriuntur^qbigenicos&nacosfuifreafleric.  Nio'»  filfomm 

&»j.}7-         haud  dubie  loco  habec  torum  filios  qworum  femisi  m  pa- 

trefeforepollicituseft.  Qni  verolnfidej^seft.impiisorrus  pa- 

rentibusjdonec  per  fidem  De  >  vni  itur,a  foederis  communione 

Curextrafced^^^^^^^neuscenCctnn.UdqaQndulmkamG  nec  figi.o  commu- 

?;7/;i«f«w5«r  niceCjCuiusfignificitioineo  fallax  inanilqj  foret.  Ineam  fen- 

cuniideiamur  tentiam  Paulusquoqj  fcnbit.Gences  qu  'ndiu  in  fui  idolola- 

fublege^nec      ffjj  immcrfe faerunCjCxtra tcft jmencum  fuifie.  'Hoccompen- 

hattti^alfur^   dio,  tota  rcs.nifi  fallor.perfpicueexpedin  queat,Quiadultj  dc 

Ephef.2i}.    nium  jecare  Chriftifidemampleduncur,  eos  quum  hadle.-^vjs 

alieni a  foedere  fuerinc,no  efle  Baptifnio  infioaiendos  nifi  fidc 

acpoenitenciaintercedente;quiEadicumiIIis  in  foederis  f  <cie- 

ratem  paccfacere  Colx  pofiunc  ,<}ui  vero  a  Chi^jftianis  origine 

J"^*i  L    -  ducunt  infanres,  vc  in  foedcris  h^rcdftatem  ftatim  ac  nari  funt, 

baptifmumre-  a  Dco  excipiuntur,ita  in  Baptrmwm  recipiendos.  Eoreferen- 

cipiunttin        dum  cft  quod  narrat  Euangeiifta.baptizatos  a  lohannc  fujflc 

Matrj  ^.       qui  peccaca  fua  conficerencur:  quod  exemplum  obferuandum 

hodiequecenfemus.  Turcaenim  fi  fe  ad  Baptfmum  ofFerat, 

temerea  nobis  intingeretur  nifi  confeffioac  fcilicec  cdita  qua 

Ecclefize  fatisfaciit. 

$,^yg.exd,ao      if    Adhsec,  Chrifti  vcrbj qua»  lohannis  tercio  rccitantar, 

chrij^i  AdNicf)  proferunt,quibus  prsefen^e  in  B  >ptifmo  regenerationem  exi- 

tlernura.  ftimant  requirijNifi  quis  renatus  fuent  ex  aqoa&  Spiritu,non 

potcftingrediin  regnum  Dei.  En(inqumnc)  vtBaptifmusjore 

loh.  j.  ?.        Domini  regeneratio  vocetur.  Qops  igiriir  regenerattonis  mi- 

nime  capaces  eft*e  fatis  fuperquc  norum  eft  ,  quo  pr^tex^-d  Bs- 

prifQioinitiamus  qui  fineipfoconftare  neq'Mt?  Primi.im  ineo 

T(*!f.%mentto  fjHuncur  quod  Bapcifm»  mcntionem  fierihoc  loco  pu.at  quia 

^UjIcUo  ""'•'iquajnomenaiidmnc.  Poftquam  cnim  nacurie  corrupcioncm 

Nicodemo  expofait  Ghriftu$,ac  renafci  oporcerc  doclit :  quia 

"'      ille 


bE      ikTink.     M  E  D.     A  tr     SALVTIM^  4^1 

ille  fenafcwtiam  corporalem  fomniabac,  moHum  hk  indicat 

c|uo  regenerac  nos  Deus.nempe peraquafii&  Spiritu.quafi  di- 

cereCjPer  Spiritum,qui  purgao<lo&  urigando  fidcles  aniwas, 

yice  aq  ia?fungitur.  Aquam  ergo  &Spiricuro  fimplicicetacci- 

pio  pro  Spirifu^quiaaqya  ell.Neq;  hsec  nouaeft  iocutio:pror- 

fus  enim  cu  illa  quas  cercio  Mactha?i  cjpite  habecur  conuenit,  Matt.j  h^ 

Qui  fcquicur  rt)e,illc  eft  qui  bapcizar  in  Spiritu  fanfto  &  igni. 

Quemadmodu  erooSpiriru  fando  &  igni  bapcizarc,eft  Spiri- 

tum  fandwm  conferre,qui  in  rcgenemtionc  iguis  officium  na- 

turimq-,  iiabet:  irareHafci  aqua&  Spiricii  nihilaliudeftquani 

vim  illam  Spiricus  recipere,  quse  in  amma  id  faeic  quod  aqua 

in  corpore.Sci.o  alios  alicer  interprcr^ri:  fed hunc  cftc  germa- 

jnumrcnfum  non  dubito  :  quiaconfilium  Ch n iti  non  aliud 

cft  quim  vcdoccacexuendumeflepropriuraingCHiumomni-  ,      .    - 

bus  qui  ad  caelelic  regnum  afpiranc.  Quanquam  /i  puride  eo-  "^effi.i^Ba^tf. 

rum  morecauillarlibcacregerere  illis  promptum  e^rec(vbi  ^''^/"'*''^*j 

conceflcrimus  quod  voiunc')  Bapcn'mum  priorcm  efle  fidQ  l^f'""  ^ ^A^ 

&poenirentia:  quando  in  Chnftiverbis  Spiricumpra?f  edic.  De^,,,,..^^^^^. 

fpiritualibus  donishocintciligi  cerrum  eft:  quae  fi  Bapcifmum  harendwn  eji, 

fequunturjadepcus  fum  t]4iod  vo!o.  Sed  omi(fis  cauiliis,tenen- 

da  fimplex  cft  inrerprecacio  qnam  atculi.neminem  ,  doncc  re- 

nouatus  fuericaqua  viua,  hoc  eii  Spiritu,  pofleingrediinre- 

gnumDei. 

16  lam  &  ex  eo  explodendum  efle  eorum  commentam  pa-  Ex  hu.im  hci 
lam  cft  qui  omnes  non  bapcizatos  ajcerna»  merci  adiudicat.^o-  ^^/j^^/  ?.  j.  r*- 
lis  ergo  adulris  adminiftrari  Baptifmu,ex  eorum  poftulaco  fin  P^<>dt»dM 
ei miis:quid  puero fieri  dicent  qui  piecacis  rudimencis rite pro-  ^  '"'J^  "''''"'» 
bequcimbuitucdum  tmCtionis  dies  appetit^hiubitamortCy^^y^    ^^^  ^^ 
prseterfpem  omnium  abripicontingat?CiaracftDoroinipro-  ternxmorit 
(njjfio.  QuicunqucinFiiiumcredidic,  nonvifurum  morccm,  ^^jWfc^nr. 
necin  iudicium  vcnturum/cd  cranfiifliea  morcein  viram:non-  VtdeCalu. 
dumbaptizatumnulhbidamnaflecompericur.   Qupdineam  5"^"^/^,  ^ 
a  mc  parcem  accipi  nolo  perinde  acd  Bapciimu  concemni  im-  ^^^^^  ^j^ 
punepofleinnuerem  (qnocontcmptuviolatuiri  Dominifoe- 
dus  affirnio;  cantum  abeft  vt  excufare  fuftincam)taotuni  euiri- 
ccre  fufhcir,non  efle  adeo  «eceflarium,vt  pcriifle  protinus  exi^ 
ftimcturcuieiusobtinendi  adempca  fueric  facuiras.  Acqui  ii 
corumcommento  aiTentimur.eosomnes  citra  excepcionem 
damnabiraus  quos  a  Bapcifmo  cafus  aiiquis  prohibuerit,quan- 
tacunque  alioqui  fide  pr*editos:  per  quam  Chriftus  ipfc  poffi- 
decur.  Infuperinfanresomnes  secernsB  m<»rris  reos  peragunt, 
quibusbapiifanumnegant,  fuaipforum  confcffione  ,  ad  faiu-  j^j^j^j^  ,^  ,i 
tcmneccflarium.  Viderintnuncquam  belle  fibi  cum  Chrifti  '    '» 

verbis  conucniat,  quibus  regnum  caeiorum  iilisetati  adiudi- 
«atur.  Atque  vc  QihU  illis  non  coscedamus  quantuni  ad  huia$ 

Ppp    j 


CAP.  XTI.  INXTITVXroNlS      LIB-     ISII. 

loci  inrelligentiam  atcinec,nihil  ramen  inde  elicieturjni/Tpj  ius 
quod  iam  conftjtutum  cfta  nobisdo^madeinfantiumregc- 
ncratione  euerteiint. 
Mnth  xS  19.  27  Sed  propugnaculum  omnium  munitirfimu  io  ipfaBa- 
6.^1-  expra  ptifmi  iijftitun 'Ue  (e  Jiibere  glorianrur,qua  ex  capite  Mattii.-ei 
cepfoi^  eyem-  yltii-no  pctut.vbi  Ciiriftus  Apoftolos  inittens  ad  geatcs  vniuer 
^^°.^^^^'-\-  fasjdciliisdotcndispnmum,  alterfi  debapcizandismandatu 
^uTmbapt.p-'  ^^^'  '^'-'^  ^^  Marci  vJcimo  iftud  anneftunt,  Quicrediderit,^; 
aHra  inflitutn-  bapti?.  itus  fuerit,faluus  eriE.  Qij,'d  vltra  ("inquiunt}qu:Krimi.s, 
tii.  "cjuumvetbi  Domini  apertcfonencpriusdocendu  qw.a  b^pci- 

Marc.iS.t^.    zanAim  &  Baprifmo  f  cundum  a  fidc  locumaHignent  ?Cuius 
ordinis  iptciiiien  Dominuseciam  lefusinfeprGEbuicqui  ai.uio 
dem'jm  rricefimo  baptizari  voiuit.  Hicvero  quor  modis,bo- 
MattH.  3'i  i-    "C  Ocm  &  fe  implicant5&  infcitiam  fuam  produnt!  Nam  m  eo 
luc.3  M         i^mplufquam  puer>li;et  labuntur,  quod  prima  Baptifm iirfti- 
R^ff  \  ex  ijii  lo  fiitionem  mde  deriuat.quem  ab  oiordio  prjcdicationis  h\x  A- 
€u  lex^yfg'^  poftolLs  Chriftus  adminiftrandum  mandauerat.  Noa  cft  igircr 
/    d^^eunda.  ^^^  If^gcm  ac  re^^i.ilam  Bapcirmi  tx  iftis  du®bus  locispcreniiarn 
^^onicndant, ac  fi  primaminftitutioncm  continerenr.Hoc  vtil- 
lis  indulgcanius  eiratumjq.iam  ncruola  tameneftifthec  argu- 
T^ff. i.aduer  nientatio?£qu!dem  Ci  tergiuerrarilibcarjnonlatcbrijlediarif- 
faries  tmphc^Ai-  /j^^^^  campusad  eft^ugicudum  fe  aperit.Nam  quando  ita  mor- 
dicus  veiljoruui  ordiniinfiftunt,  quoniam  didum  eft.Ire,}>ra?- 
dicatej&baptizare.ItcmjQ^icrediderit  &  baptizatus  fuc.rir: 
prsdicanduprius  c^abaptizandur&credendu  prius  qmun  J5a- 
pti  mumappetendumratiocinenrur  :cur  non  &  nos  vKiPam 
excipiamiis ,  bapt  zandum  antsquam  docenda  eoru  qu^  Chti- 
ftus  mandauit  obferu;irtionem?  nempe  qt;u  dicatur,  Baptizate, 
docentc^  leruiire  qu;rcunqi  pra:cepi  vobis.quod  ide  ^snnotaut- 
mi*s  in  illa  Chrifti  fenreDtici,qu;pde  «iqua  5C  Spiritus  regener.i- 
tioj^enupeicitnafur.  nam  fi  ita  intelligitur  vt  poftulant,  iilic 
ccrre|jriorem  fpiritnali  regcneratioise  Baptifmum  tftl-  c5ue- 
uier.-quando  priore  loco  nominarur.  Non  enim  nosex  .Spiritn 
&aqua/ed  exaqua&  Spiriruregeaerandos  docetChri ftus. 
7yifi>\.dt prx.      ^r^   ]|[j,.p  alinuantu concufia  videtur inexpugnabilis  ha:c ra- 
dxAndo  Eh.v.1'  tJQ^qya  j..^„fopercconfidunt;verum  quia  fatis  haber  in  firupli- 
plaaplin^ili-  citateprarfidij  vcrirasjcuibuseiufmodi  argutijselabi  iolo. So- 
'datuTt,,iiiioa-  1  dam  er^ofeiponfionem  fibi  habeant.Potiffimino  hic  a  Chri 
ftt7*ndi  nitnr  fto  dc  prjcdicando  Buangelio  darur  mand:itum:  cui  bapcizadi 
Renutfi  injhr  nifniftetium,  inftar  appendicis  fuLncLlif .  Dcinde  non  aliter  de 
gppendicu  fulf  g^^pfjnrjo  fcrmo  Ii»betur,nifi  qanreniis  dcccndi  fundioni  eius 
ntatttn:         adniiniftratio  fubeft.Apoftolosenim  mitrit  Chriftusad  Euan- 
geliujii  VBiuerfisorbisnationibuspronuiIgandiijVtvndique  in 
regau  fnurnperditgs  aatehominesdodrina  falutis  coUigant. 

Quos 


Qiic»sautcai  ilIos,aut  c|uaIes?CtrcuinjnulIaai  nifi  dc  ifs  qui  do" 
diina?  recipicndajparGsfintjefle  inc.tionem.P6il  adiungitta- 
}z^  vbi  inlhcjci  fucrmf .  efle  bap.izsiiios,  addita  premiflione, 
Qj^i  ctc;dKi.^f  inc,&ba,.'tiiui  Fueriac,  aitios fore.A^i  de  infanti-  "^y^-  4'<ietn'- 
h  is  coto  illo  icrm  >ne  vcl  viu  elt/y i!  «ba  ?  Qur  igiiur  h^ec  qua^'"^  ^^!  """^-^. 
n  >s  inipiCLinc  argume  cKi-onis  eric  forxnu'^  ?  Q^j  adultafunt  ^^'^*  "^"  '"^  ' 
arcate,ance  inftituendi  runt^vt  credar.r,quira  bapcizandi.Baptf- 
ffnum  ergo  infantibi,»scoain] ^nem  f.iccre  nefas  ell,    Non,  fi  fc 
r^jmpant  ,  al'ud  ex  hv-c  ?of  o  oftcndenc,  nifi  ante  pr^edicandum 
cneEuingcliumiiNqui  fjncaufiic  6i  c  pacesquam  baptjzeii- 
t;ir.quand^>  deillis  uiodo  agirur.InJe.fi  poirunr.obiccm  llruac 
nnpcdicntlis  a  Baptifmo  infaatibus. 

ly     Ac  vcro  qiio  caecis  quoquepalpabilesfintcorum  falla-  ^^•r^"'^^'^- 
ci^,e.asad:/!odi)mpci(picua  /jmilitudine  indicabo.  Sfqtjjs  ali-  iin  effT^o' 
i«!entispriua;.do^  infaijLescauilJctu/IiGcpr^etextu  quod  Apo- 
iiolus  nc  n  permictit  vc  edant  nifii    qui  laborant  ,    H6nne 
dignus  erit  <.^i  (b  omnibus  confpuatur.?Cur  ia?  Quja  quod  de 
cert ogcnere  hominum  acccrtastatcdic^una  fuerat,  ad  c.mnes 
indilFcrenrer  rapic,  Nihilo  lilorum  in  pra^fcnti  caufa  rhiior  eli 
dcxrcritas.  Quodemm ad  adu  ratn  dunraxataecitem  pertinere 
ncn)o  noH  vider,ad  infanres  rrahuntiVthaec  quoque2Era.srubia- 
ceatregula:  qua?nonnifigrand;oribuspofica  fuerat.  Quantum" -b^ri  ^  j/ ♦, 
ad  Chrifticxemplum  attiner ,  eorum  caufam  nequaquahdcic.  ^^'^  chri^i 
Non  ante  tricefiwium  annum  cft  bapcizitus.Vcrum  id  quidcjn,  anms  30  naik 
/cd  in  prompru  ratio  eft:  quiatum  IblidumBapcifni  fundame-  Luc.3 1|. 
rum  ,nia  praedicitioaeiacere  inftituebat,  velpotiusftabilire, 
qi^odpauloai-.ceablohanne  iadum  fuerat.  Bjptifinum  crgo 
quLim  fuadodrinai-nftituere  vellet,  quo  maiorcm  fu.^  inftitu^ 
c:oniauthoritafemc6ciIiaret,  fiioipfiuscorpore  ipfu.m  fancli- 
ficauir,idquequa  maximedecebat  tcoiporisopportamtarejne- 
pc  quum  :uamprfdiea«onemaufpicaretur.  Deniq;  nihilaiiud 
conficenr,  niii  Baprifmum  originem&:  exordium  fumpnfie  ab 
Euangclij  praedicationc.  Qupd  fi  annum  cricefi/num  prarfigere 
libet,curcum  non  obfernant:  [td  vr  quifqne  eoruiTi  iudicio  C^l- 
tis  profecic,  eum  ad  Bapcifmum  recipiuiic  ?    Quineti.»m  Ser- 
uetus  vnusex  eorum  magiftcis,  quum  te  rpushucper.-in  cirer 
vrgeret  ,  iam  vicefinT^primo  secatis  anno  coeperat  Prophe- 
tam  fe  iaftare.    Quafi  vcro  fercndus  fic  qui  dodoris  locum 
in  Ecclefia  fibi  an.jgat  ancequan^  fic  ip/ius  Ecdefis  mem- 
brum. 

50  Tandeni  obiiciunc,non  m?Jorcm  cfTe  caufam  cur  infan-  j.^rg.ad  Ba... 
tibus  Rapcif  nus  commnnicecur  ,  quam  C(Jt.iri  Domini;  qux  ta-  f/;/?»»  «0«  ^ 
iTjen  iilis  minimeconcedicur.quaf?  vero  Sc/iptura  latum  modis  ^^^'ttendosm 
fiainibu^  difciaic  1  r.on  noraret.  Fuft  ouidem  id  in  vereri  Ec-  ^^^^^*  ^"^  ' *' 
<lefiafaaica:{i,  vi  ex/^ypriano  &  Au^ufl:ino  coftatt  {cd  ru^iko  "^^^«utr 


CAP.    XVI.  1   M  t  Tl  T  V  T1CNIS     t  I  B.    IIIK 

lypo^o ,  V-  m«s  ille  obfoleiiit.  Nam  fi  ingeninm  ac  propriecateBaptifmi 
tnvfquefacra'  reputamus,  quidi  ccrte  cft  in  Ecclefiam  jngredusac  velutiini- 
mentt  commu-  f  jjjtio  per  qua  in  Dei  populu  accenremur.fi«nun:i  fpiritiialis  no- 
L°wTr.  ffun.  ^^^  rcgener.uionis  per  qusm  in  filiosDei  renafcimur.  quum  e 
d^T^teTponi^  conueifo  coena  grandiufculis  ateribuca fu.qui  fuperaca  tenerio- 
perfinarumre'  fc  infantia.iamfertndo  fint  folido  cibo.Qua*  diftindio pcrqja 
^eSiu.  eu  denter  in  Scciptura  demonftratrur.   Nam  ilUc  Dominus, 

quintuni  ad  B«ptifnium  atrinetjnullum  a!iat  .im  deleftum  tac:c. 
Ccenam  ;^cr6  non  onnnibus  deinde  participandim  exhibecfed 
iis  modb  qui  difcernendo  eorpori  ac  fanguini  Domini,qui  iuz 
ipfor  jm  examinand:r  confcicnci.^  ,  qui  morci  Dominiannun- 
i.Co;.ii.i8.  tiand^jqui  viriUiieiusexpendend^B  fint  idonei.Volumus  aper- 
tius  quippiam,  quam  quod  Apoftolus  tradit ,  dutn  exhorca^ur 
...  ^  vtfe  quiiqaeipfam  probccatque  cxcuciat,tum  cdat  ex  hoc  pa- 

"^'        ne  Si  e  calice  bib  itPExamen  igicur  prseire  opoitet,quod  ab  in- 
fantibusfcuftraexpe61:ecur.Irem,Qujindigneraanducar,-  a  r,- 
nationein  fibi  manducat  &  bibst  Ron  difcernens  corpus  Domi- 
Cofiiviatio.ver  ^jj    si  dignc  par? icjpaie  nequeunr,  niil  quifanfticaccm  corpo- 
^"'^^'^'^''■'''"'risChrilii  ncediftinPuere  nouerinc,cur  venenum  pro  viuifico 
Domtmmani-  ahnicnco  tcneilis noftns libens  por.ngamMs?Qmd ilL.d  Doinj- 
fefie  arcentu.  .ni  prxceprum,In  meicomniQmoracionem  facieds.?quidalceru, 
quod  iade  Apoftolus  deducit.Q^ocies  panem  hunc  manduca- 
bicis,morcem  Domini  annunciabicis  donec  venia;?Quam,obfe- 
cro,abinfantibus  recordationemcxigemuseius  rei  quam  Tcn- 
lununquam  .affeq-iucj  funt?  quam  prsedicationem  crucisChri 
ftijcuijs  vimacbeneficiumtiondummcnce  comprehendunc? 
Nihiliftorumin  bapcifmo  prxfcnbitur.quareinccr  hsec  duo  fi- 
^ltera  ««/?/- gn^  P^""'T^^f"  ^^  difcrimiais,quod  fub  Vecenquoqj  tcftame- 
matioperco!u\^m  fimilib.fignJs  inimaductcimus.  Circuci(io  quidem,  quam 
tionem  Cirtwi- ^iipzifmo  noftro  refjiondcrc  noru  cft,infantibusdefr'nata  erac. 
cjfionist^  Pa.  pafcha  ver6,in  cuius  vicem  nuc  Coena  fub!t,n6  quoflibct  pro- 
fch*  cu  mfi.  is  ^jjf^.y^  conuiuas  admittebat ;  fcd  ab  '\\s  rite  demu  cdebatur  qui 
Sacrarnentit,    ^^  ^.^^  flgnificacionc  rogacc  per  a^cacem  poflenc.  Si  mica  fani 
ceiebri  iftis  rcftaret,  an  ad  rem  vfque  ade6  perfpicuam  &  ob- 
uiam  c^cucirent. 
TofifemA  cafi'     5^     Tamct/i  nugarum  congerie  leaores  oncrare  piget:  qu as  . 
r/jf^nf*;'«e.tameSeruecusnon  minimusinrer  Anabaptiil.is,im6  huiusc.i- 
ti  /ir^M»j«jr«  teru3B magnum  decus.ad  prsehum  feaccintens,  fpcciofi.sra- 
rtfeRcne.        tionesadduccre  fibi  vifuseft,breuicer  dil  .ere  opereprctium  e- 
xjirzumentfi  rit.Obiedit,Chrifti  fymboIa,vt  funt  perfeaj,txigercecia  per- 
t^e^ov^Q.       fedos^vcl  perfedionis  capaces. Atqui  f  Jurio  eft  expedita,Ba- 
pcifmiperfedionemjquaE:  admorrem  vHijueeNtenditur,  per- 
peram  reftringi  ad  vnum  temporis  arriculu.Addo  eriam ,  ftui- 
te  primo  die  in  homine  quxri  perfedionem  ad  qu.1  Baptifruis 
tota  vitaper cotinuos  gradus  nos  inuicac.  Obiicic  Chrifti  fym- 

l»ol^ 


»E      BXTBRHlI.     ME».      AD     S  K  t  V  T  E  My,  ^S^ 

bola  ad  memoriam  inlHtuta  efTe,  vt  quifcjue  rccolat  fe  Chrifto  i   .<Argtime„. 
fuijreconlep  lcmn.RefpondEo,  quodex  c^pitefuio  confinxjt,  '""'• 
refuranone  non  cgere ;  imo  quod  ad  Biptifmum  trahit ,  facrse  ^'^* 
Coense  p  opriiim  cife  ofteuduniPauii  veiba,vcfequifqueexa- 
niinct :  de  B.iptifmo  nulquam  ah"qaid  tale.   Vnde  colligimus, 
rhe  baptizari ,  qui  nundumpro  SBtacisraoduIoexaminisfunc 
capaces.  Qu;,d  tertio  addjCit.MancfC  in  morte  omncs  qui  Fi-  [ohan.  j.  j^. 
lio  Dei  non  credunr,  &  iram  Dei  manere fuper  eos.-ideoqj  m-  ^  ^rgument, 
f3ntcs,quT  credcre  nequeutjiacerc  in  fua  damnatione.Rclpon-  tum. 
deo ,  Chriftum  illic  non  de  generali  rcatu  loqui  quo  impliciti  ^'^-  *•    . 
fljnc  omnes  pofteci  Adx:  kd  rantum  miniri  Euangehj  contem- 
pcoribus,qui  oblacam  fibi  gratiam  fuperbc&contumaciter  re- 
/puunt.Hocveronihiladjnfinces.SimuIcontrariamrationeni 
opi>ono,QueaKunQucbenedicitChr.ftus,eum:ib  Adsemale- 
didione  &  ua  Dei  cximi.  Quum  ergo  infantes  ab  eo  benedi-  a, 

ftos  eflc  noium  fitjfequitur  a  morce  exemptos  efle.  Falso  dein- 
de  citat  qur.d  nufquam  legicur ,  Quifquis  natus  eft  ex  Spiriru,  iniianti/t. 
vocem  Spiricus  audirc.   Quod  et/i  dcmus  cfTefcriptum  ,  nihil  oHf^tio. 
tamen  aliud  elicie?  quam  fidelcsj  prouj:  opcrJtur  in  illis  Spiri- 
tus,ad  obfcquium  fornur!.  Atqui  quod  de  cerro  numero  didu 
cft  adomnessequctr.ihere  vitiolum  eft.  Obiicitquarto,  Quia        j       ^ 
pra:ceaitquodanmia]e  elt,expectanouniclletempusmarururn  ,j,,„. 
Bapiifno  qui  eft  fpiricuahs.  Eg'i  autem,  ccfifatcoromncspo-  i.Cor.iy.^d:. 
fteros  Ada?  excarnegenicos  abipfo  vcero  gefttirefaam  dana- 'J^ii&. 
tiotiem  ,  id  lamen  obllare  nego  qucminus  ftscim  remedium 
Deus  aftjrat.  Nequc  enim  oftendet  Seruetus  plurcs  annos  di- 
uii)irus  fuiffe  prarfcriptosquo  incipiatfpiritualis  vit^enouitas. 
Paulo  quidem  tefte.  licec  nacura  pcrdit i  fint  qui  nafcutur  ex  fi-  i.Cor.7.14. 
dclibus, fiipernatura!igrnciatamen!andifunt.A]Iegoriamde-i  Sam.s.S. 
indcprofcrt,  oucdDauid  in  atccm  Sion  con-cendens,  necca?-5- "^'.S"»^^!*- 
cosjnecclaudosfecumduxerir/ed  ftrenuos  militcs.  Qjd  aute  '^"""'^ 
fi  parabolim  oppono  ,  in  qua  Deus  adca:Je(lc  cpufum  muitat  R^^i^f^ln^i^ 
c^cos&  claudos  ,  hr^c  !e  nodo  quon.odoexpediecSeruetus? 
Qu,^ro  etiam  anno  priu*;  cum  Dauidemilic;iffentclaudi&mu-         x. 
ixli.  Longius  ramen  in  h.ic  rationeinfifterefuperuacduracft,         ?• 
quan^  cx  mera  faificxrc  conflacam,  ex  Sacra  hiftoria  deprehen-  ^ 
dent  ledores.  Sequitur  a';rera  allegoria,  Apoftolos  pifcatores  ^i^^^^^'"'  ^*' 
hominum  fuifTcj  non  paruulorum.  Ego  aucem  quaero  quid  /1-  Mat.4.19. 
bi  vclic  illud  Chrifti,  In  rete  EuangcIijcoUigionmc  pifcium  Mat.ij  47. 
genus.  Sed  quia  allegoriis  ludere  uon  placet,  re.^ondco,  quum  'KiIpo"fio  «• 
Apoftolisiniunftum  fuit  docendi  munus  ,  non  fuiffc  tamen 
prohibitos  ab  iviantibusbaptizindis.  Quanquam  fcireadhuc 
velim ,  quum  Ay3;aVKc  nominet  Euangehlla  (  qua  voce  abfque 
cxceptioRC  comprchenditur  huminum  genus)cur  infantes  ne- 
get  cireliomines.Obtendic  feptimo,Qu,u  fpirituahb.quadcenc 

Ppp   iij 


^',j, /^^*  rpiritualiajinfantes  q  -i  fpjricuales  non  funr,  neq,-  ad  Baptifnm 

aptos  eflc.Sed  pnmb  quam  petuerse  torqueat  locumPauIi  p!a- 

re  liuuer.Agitur  de  dodrina,Quum  /ibi  in  vano  acuniine  plus 

ji.Cor.i.ij.      a?quo  placcrent  Corinth:  j,  eorum  focordiam  coarguit  paulus, 

qubdprimis  doiftrin;^  c^leftis  rudimcds  adhuc  imbuedi  eflent« 

Qi^iis  inde  cotligcr  negadum  efl^-  infanribus  Baptifmuni ,  quos 

ex  carne  progenitos  Deus  Gb\  gratuita  adoptioneconfecrat? 

f  ^ri'  Qupd  excr^pir.pafcend  >s  efle  i pirituali  cibo,fi  noui  funt  homi- 

^v5'5'  nes,  folutio  faciliseil,  Baptirnio  eos  admifti  ia  Chrifligregem 

&rufficereill!s  adoption  s  fvmbolum,  donecaiHiltip.iresfinc 

5  ^rg,  ferendo  folido  cibo.  Fxpedandum  ergo  effe  tempus  exaniinift 

2^f^.'  quod  Deus  in  facra  Ccena  di  ertefiagitar.Obi^cit  poftea,Chri- 

itum  vocarsomnesad  lacramCoenam.Atquifatis  conllac  eum 

nullos  admittere  rtifi  c\m  ad  cek  brandam  raortis  iux  mcmo- 

riamfunt  p^^arpara  i.Vnile  fequitur,inf;intes  quos  amplcxu  i\io 

dignatuseft,diftin<^o  &  proprioin  gradii  /ubfiftere  donec  ada 

lefcant,neque  tan.en  exteios  efle.  Quod  excipit,  portenrum 

fxce-^tio,         t  flTc  fi  hoHio  poftquam  natus  eft  non  comedat.Tcfpondcf»  aiitcr 

•^*^  '•  pafci  animasquam  externo  coena?  efb  :  ideoque  Chriftum  in- 

fmcibus  cibum  nihilo.innus  efl^e ,  I^cet  ^  fymbolo  abftinear.t. 

2.  Baptifmi  diuer?^amefi*erationcm  quoillisfantiim  iantia  inEc- 

cle/iam  aperitur.   Rurfam  obiicir  bonum  oe.enomum  diftri- 

F.xctpuoalte   bucreciburn  f.!mil!^  rempore  fuo.  Quod  erfliibenterfatcor, 

Matt         «  *5^°  tamcn  iure  ddfiniar  note>s  Bapfifnii  tempus.vt  probetnon 

/<*i3  I.         '  daritempeftiueinfant/busPAdducit  prsterea  illud  Chrifti  ma- 

lo.^-g,  datum  ad  Apoftolos  ,   vt  properent  ad  mcflem  dum  albefcunt 

loh.^.ij.        agri.  Nempe  hoc  tantum  vulr  Chriftus ,  vt  Apoftoli  praefen- 

^'f^-  temiaborisfruftum  ctrnenres,a'acrius  feaddocerrdum  accin- 

■"^  •       gant.  Quis  inde  coiiiget  folum  me'/is  rempasB3ptifmoefl& 

n.^rgu,  maturunjj  Vndecima  ratio  eft,(.u6d  in  prima  Eccleda  idem  e- 

Vj^.  rant  Chriftiani  &  difcipuli:  k^  iarn  vidfmus  eum  in^cke  ratio- 

cinariaparreadiotum.  Difcipiili  vocanturiuftiBajratishomi- 

nes  qui  iam  fuerant  edo<fli,  &  Chrifto  nomcn  dederaRt.  ficuti 

ludaws  fubicge  Mofis  difciouloseflc  cpoituit:  nemotamcn 

inde  refieinfcrctextrineos  foi/Teinfantcs,  quosDeusteftatus 

eft  pro  dqmefticis  flbi  efle.  Adh^c  obrendit,  Chriftianosom- 

\z..Ari,         ncscfle  fratrcs,  quo  in  nomero  infantesnobfs  nonfunt  quan- 

^'^*.  diuaCoena  eos  rcpeilimus.  Ego  vero  adprincipiumilludrc- 

deo,n6  efieh^rcdesregnicajlorum  ni/i  qui  Chrifti  funt  mem- 

bra :  deinde  Chriftiamplexum  vcram  fuiflfetcflreram  adoptio- 

nis,  quainfantesackiltiscommuniteriunguncur,  necabftircn- 

tiam  tempora lem  a  coena  obftare  quom inus  pertineant  ad  Ec- 

ciefi^e  corpus.  Nec  vero  latro  in  cruceconuerilisde/iitcflcfra- 

terpiorumrquauisadCcenam  niyiquamacceflTerit.  Additfjo- 

o  <Arg.        iftea,neminem  fieri  fratrem  noftrum  ni/i  per  Spiritum  adoptio- 

nisi 


DE     EXTER.     MEO.     AD     SAtVTEM.  4^4 

nrs'.  qiii  cantuin  ex  iudrtu  fidei  confertur.    Rcfpondeo  ;  fem-  T^onj%' 
perin  eund.m  relabi  paralogifmum:  quia  prsepoftere  adin- 
fan«es  tril,i!,quoddcfoIfsadultis  didum  eft.docetillicPauliis 
huncelfj  Deo  ordinarium  vocationismodum,  vieledasfuos 
ad  fidem  adducat,duni  illis  fiifcitat  fidos  doftores,quorum  mi- 
nil{erio&  opcra  miHurapoirigit.Qnis  indekgemimponere  Av5Kio.44^ 
ej  audeat  quominus  arcana  aha  ratione  mfantcs  Chriff o  infe-  Il>'d.8-27. 
ritPQ^od  obiicit,eornclium  acceptoSpiritu  fando  baptizatu  5»ti*/^**^' 
fuiflc,  (]uamperper>m  exvnoexemplogeneralem  regulam  c-  lohan.  io.0', 
licatjpatet  ex  Eunucho  &  Samaritanis^ia  qmbus  diuerfum  or- 
dmen)  Deus  tenuitjvc  Baptifmus  dona  Spirieus  pr.^ccder«t.De 
cimaquinra  ratio  plufquam  infulfa  eft.dicir  nos  regencranonQ  '^'^'''^7'' 
4.icos  {Krircfre  autem  deos  ad  quos  fcrino Dei  faftus eft :  qaod    ^°"''' 
non  competit  in  pucros  infantes.Qu^od  deitatem  affingit  f.dc- 
{ibus,vnum  eil  ex  eiusdelitiiSj  quod  excueereno  eftpr^femi^ 
ioci:fedIocum  Pfalnii  torq  'ere  in  tam  alienu  fenfum,  perdt- 
tx-  mipudenti>eft.Dicit  Chriftus  Reges  &  Magiilratus  VGcari 
a  Piopheta  DcoSjquia  munusfuftincatdruinitus  fibi  iniun<^u. 
Hic  vero  dextcr  intcrprcsjquod  dc  (peci?]i  gi;bcri  adi  manda-  '' 

ro  ad  certos  homines  uitfgitur,  ad  Kn^kigchj  dcftrinam  trahir, 
vt  ir.fnntes  ab  ricclen.i  txrcrmmet.  Obiicit  riirll  n.  infanresno '  V^'''^'*^^* 
pofie  nouos  homines cenferi ;  quia  ncn  gignu.^iiur  per  fern:o-    ^"  * 
nem.Ego  vero,  quod  ;'apius  iamdixijnuneq^  oqu?'  repetOjad 
noK  rcgencrandos  dodrinam  fcmcn  cfl'e  incorru;  tibile ,  /iqui- 
cicmad  eam  percipiend-im  (uniusicionci.vbi  veroncndum  per 
<Tt.irem  nobisincftdociiita^jDeu  tenercfuos  rc^^cniTJndi  jra- 
dus  l^oftca  ad  alle^^oiias  fuas  rcdir.quod  ouis  &  capra  m  Lcee  '7"^''^«''»  ^^ 
ron  ititmi  ac  egrefl:£crant  cxvtero  tueiint  obiatas!  m  lacnh-  ^a 
ciu.m.JSiftgurashuctraherelibct,  mihi  promptum  cftrcgert- 
r£,i>rimo);enira  omnia  fimulac  vuluam  apcruerant  f';'{1e  Dco 
facra.  dcindeoportuifle  .ignumanniculum  maftari.   Vnde  fe-  Exod. 13.13. 
quifur  virile  robur  minimc  efll-  cxptdadumjquju  pocius  S^fi:e-  Exoi  n.^.  ^i 
ti:s  reccntes  STadhuc  tenerosa  Dco  in  ficrificii  dcIigi.Coten  '^  l^rgur^. 
dit  prxtcrea,non  poflc  venirc  ad  Chriftum,n5fi  qui  i  lohanne  '^^^-^- 
fucrintpraeparati.Quafi  vcro  'on  fucrit  temporale  lohannis 
officium.     Sed  vt  hoc  omittani,  ilh  certe  pr3rp.j'ratio  non  fuit 
in  pueris,quo$ampIcxuseft  Chriftus,  acbenedixit.Qn^arc  va- 
leat  cum  falfo  fuo  principio.Parronostandem  accerfu Trifme'5  •^''5"'*' 
giftum  &  Srbyllas,qu6d  facrc  ablutiones  non  conucniant  ni£  ^  ^* 
JcIulti$.En  qu^m  honorificcfentL- tde  Chrifti  R.ipcifmo,qucni 
exigitadprofanosGetium  ritus,nealiter3<i.niniftretur  quam 
Trifracgifto  placucrit.Nobis  vero  pluris  Dc:  auchoriras.cui  vi 
fum  eft  infantesfibiconfccrarcaciniriarefacro  fymboIo,cuiu3 
nondumpersetatem  vimtenebant.  Necfas  cflcducimusaGe- 
tium  expiationibas  mutuarf,  quodajtema  &  inuiolabiiem  Dei 

Ppp    iiij. 


^.^P.  XVI.  INSTIT  VTIONIS     LIB.     II II. 

lcgem,quam  decircuncifionc  fanxit,in  Baptifmo  noftromtt- 

Tfb^T"''     ^^^•^^"'"°  ^°^*^ raciocinacur ,  Si  infantes  liceac  fine  intelleau 

^e/pnfii,        baptizare,  Bapcifmum  a  pucris  ludetibus  mimice  &per  iocum 

pofT*  adminiitrari.  Arquidehacrc  cumDeo  liciget.excuius 

pr^ccpto  Circuncifio  communis  fuic  infantibus  ancequam  in- 

telligentiam  adepci  effent. Fuitne  igicur res  Itjdicra,  vcl  obno- 

xia  puerorum  ineptiis,  vc  pocuerint  fandam  Dei  inftitutionem 

euertere?  Sednihil  mirurneft,rcprobosiftos  fpiritus,qua{i 

phrenitideagicarentur.cralfir/ijnasquafqueabfurditatcsiner- 

rorumfuorum  defenfionem  ingcrcre:quiaDeuseorumf-iltum 

&  pertmaciam  tali  veitigme iufte  vlcifcitur.Ccrte  quam  debi- 

Iibusfuppetiis  fraterculosfuos  AnabapJf^as  Seruetusadiuue- 

ritjpbnam  me  kc  fTccGnfido. 

t^urtAtaimpir    jj,    lam  Heinim  fobrio  ambiguum  fore  arbitror ,  quimte- 

^J  lITc  *"^*  "lere  Hcclefiam  Clirifti  conturbent,  quirixas  ac  eonteationes 

feratur.  moucnc  oD  pa?dobaptilmum.  Sedenimoperxpreciumettob- 

».Atio  I.  feruare  quid  tan?a  ilh  vafritia  Satan  moliatur;nempe  vtfingu- 

a,         larem  fiducijs  &fpiritualfsgaudij  frudum  ,qui  hinccofligen- 

dus  t\k.,  nobis  eripiat,acde  bonitatis  etiam  diuinas  gloria  can- 

lundem  delibec.  Quam  enim  fuauc  piis  aniri^isjnon  verbo  tan- 

tum, fed  ©culari  ctiam  fpedac  jIo  certiores  fiefi,tantum  fc  gra- 

Ua  apud  Pacrem  caeleftcm  obtinerc  vt  polteritas  fua  illi  curas 

/it  ?  Hicenim  videre  eft.vt  prudcncjffimi  crga  nospatrisfami- 

lias  perfonam  fufcipit,qui  ne  poft  mortem  quidem  noftu,  fo- 

Pf  1   8;.        iicitudmem  noftrideponit.qumljberisnoftriscofulatacpro- 

fpiciat. Annon  hicexemplo  r)auidis  totocorde  adgrati.irum 

adionerri  d«bemus  exultare.vctali  bonitatis  fpecimineciusno 

^xhoc ^rmba'  mcn  fanftifieetur  ? Hoc,  hoc certe  agit  Sacan,pa»dobaptilnnum 

pttjUrii  errore  t^riix^  cofns  impetcndo  rquofcilicctceftificatione  iftagratia? 

^"''uTJlfra'  ^^'  ^  mcdio  fublata,  qu^  peripfam  oculis  noftris  obuferfatuc 

titudt^  "frta  promifliojfcftfim  tandem  euanefcat.  Vnde  non  impia  tantuin 

Jitu.i.ignama  aductfus  Dci  mifeHGordiam  ingratieudo  nafceretur ,  fcd  in  iu 

i>i  itberu  iii  bcris ad  pictatcm  erudiendisignaQianuafdam.Nequcenimpa- 

fietutem  «r«-rum  incitantuf  hocaculeo  ad  eos  in  ferio  Dei  timorcLcgirqi 

To"d%  hort     o^'^"^''"^"^"^  cdDcandos,dum  rcputamus.ftatim  i  partu,  filio- 

toy'a  vt  "tnfan  ^^^^ }^<^^  ^A^  3^  'P^^  habitos& agnitos.  Quamobrcm,nifima- 

tesDeo  e^r4-^?"^  l^ci  benciicentiam  obfcurarc  libccinfantcs  ilii  noftros 

mm.  ofFeramus,  qu.bus  locum  interfuos  familiarcs  ac  domcfticos, 

id  aft£cclcii£mcmbj;ajatcribuit. 

^  CAPVT 


DS    BXTEHKIS    MED.AD    SALVTEM.  48; 


CAPVT    XVII. 

Befacra  ChriBi  Cosnn :  ^  quid  nobu  conferat. 
Conftat  hoc  capu:  duabus  pr«cipuis  partibus. 

9  Prima  pars  priranm  oftemlir  quidnam  fitquoi  Deus  in  S.  Ccrna 
exhibet/cA.i.z  }.4.  Deinde  quomodo  &  quatenus  idnoftrum  iit, 
a  fect.j.vfque  ad  iz. 

X  Secunda  pars  continet  potirfj^um  refutationes  err6rum  quos  cir' 
ca  Cosnam  Domini  lupcrAitio  inucxit-  Primum  auteni  Tranllub- 
/lantiatio  refcllitur/c  a.u.ij  i^.-.^.Deinde  Colubflantidtio  &Vbi. 
quitas  fcft.16.17  i8.i9.Terti6.inftitutionen»  ipfam  contra  hyperbo- 
licos  iftos  duCiortsfacereoftenditur.fed  to. 11.21.15. i4''5  Q^arto, 
aliis  rationibus  i  verbo  D."i  defumptis  cofirmatur  orthodoxa  fen- 
ienria  fed.z^.zy.Quinto  aufhoritas  Patrum  aduerfariis  excutitur, 
fed.iS,  Sextojcuertitur  prafentia  illa  quam  ipfi  ftatnunt ,  aliique 
ftabilitur>feCt.Jj  lO  ^i.ji.  Septimo.agitur  de  tommunione  noftra, 
&  qualis  efle  dtbeat/ea  ;j  54-  OCtand.  refellitur  adoratio  ab  ad- 
ucrfjriis  inucda,&  oftertditur  quorfum  inftituta  fit  Coena  Domi- 
ni,fe(ft  J5-J^. 37.38  39  Poftremo,  de  cxamine  communicantium/ed. 
40  41.4z.De  externx  adionis  ritibus,  de  frequenti  comcnunione, 
tum  de  communione  fub  vtraque  fpecie  inftituitur  difceptatio  di- 
lutis  adoerfariorum  cbiedtis  ,  feil.  43.  44.  45.  4^.   47-  48.  49* 

OsTcwAM  nos  femel  in  familiam  luam  ^^'  chnjlo  tnJHtU' 
ccpit  Deus,ncc  tantum  vt  fcru«rum  loco  nos  ,^, 
habcac,(ed  hliorum :  vtpartes  impleat  optimi 
i^atris  &  de  fua  progenie  foliciti ,  continuo  c- 
tiam  vicaecurfu  nos  alcndos  fufcipir.  Ncceo 
conrentus ,  dato  pignore nos huius  continuas 
liberalitatis  certiorcs teddere  voluit.  In  hunc 
crgo  finem  aiterum  Ecclefi^  fue  racr^metum  deditpermanum 
vnigeniti  Filij,rpirituale  epulu  fcilicct,  vbi  fc  Chriftus  viuificu  '0"*""^-5''' 
cfle  panem  te(htur,quo  anim^  noftras  ad  veram  &  beati  im- 
mortalifatem  pa/cutur.  Quoniam  vero  apprimenccefTariaeft  M**it**  f»ypr^ 
tati  myfterij  cognitio  ,  &  pro  fui  maenitudfne  accuratam  cx-  "^«'l'*  .^***  ^ 
j)Iic.?tioRcm  poftuiat.&  5>ata,vt  hoc  inxft.mabili  thefauro  E»c- 
€lefiam  priuaret,pridem  nebulas,dei«de  tcnebras  obfcurand^ 
eiusluciinduxitjtuconrentiones  &pugnasmouit  quae  abhu- 
ius  facri  alimenti  guftu  alicnaret  flmplicium  mentes ,  &  noftn 
eciamccatcidcmartificium  reuuic*.  vbifummainpro  ludium 


4 


CAP.XVlT.  INJTITVTIONIS     LlB.     Illf. 

captucoplcxusfuero,  nodoi  illosquibus  mmidum  illaqucare 

ilHsfiatfigna.  Sat3n  molicus  eft:,e)tped1^m. Priino  figua  func  j-anis  &  vmuin, 

in  h«t  myfteno  c^^^  inulfibilc  alinicntumiquod  percipimus  cx  carne&  rangui- 

ne  Chri{li,nobis  repra^fentant.  S'cur  enim  Baprilino  nos  rege- 

reransDeusin  Ecclcfi^iua:  fociefa-ein  inferic  ,&adop:iwne 

fuos  facit :  na  diximis  officium  piouidi  pacnjfainil  as  m  co 

prxftire.qpod  cibuni  a/fidue  miniftr.^t,  quo  noiin  eavira  fu- 

itinearar  c^-nftruitin' quamnos  verbo  fuo  genuir.  Porrov- 

nicus anlmp  noitta?  cibusChriftus  eft,ide6q;  ad  eum  nos  inui- 

tacc^eleftisPater.vt  eius  comm!inicarionerefedi,vigorem  fub 

indecoJl!ga»T;us,donecad  cselertem  immortalitatem  peruen- 

SijiorjHmmbu  ^^^^^  fuer:t.  Quoi.iam  verb  myiterium  hocarcans  Chrifti  cum 

insiitutafint    p»^s  vnicnrs  nacuri  incompreheiilibiJe  eftjhguram  eius&ima- 

gmem  in  fignis  vifibilibus  exhibcc  ad  moduu  noftrum  apnf- 

^nsis ;  ime  velut  datis  arrhisac  tefieris  tam  certum  nobiv  hch 

quam  (\  oculis  C-crneretur;  quia  in  crafiiiffimas  cjupJque  mcncciJ 

ha:c  ram  familiaris  fimilitudo  penctrar.n-n  fecDs  aninja-.  Ci.ri 

fto  pafci  quam  pAnis  &  vinu  corporalcm  vJtam  fuftecant.  \m\ 

ergo  habemus m  quem  finem  rpdCtec  myftici  hsec  bcnediOic, 

nempequonobisconfiraiCij  corpasDomini  fic  pron-ibisfe- 

melefTe  immolarum  vt  nunceo  vefcamur  lacvcfcendoj  vnici 

illius  facrificijefficiciamin  nobislei.t  amus;  fan^une  eius  {]c 

otnfirmfitio  ab  pro  Bobisfcmel  fufum.vc  fic  nobispcri^ecuus  poru->.    /uqi^eica 

inH:tu'jcne  pe.  fonanc  vetbx pfomiffionis  illic  addjra?,  Accipirc  •.  hoc  eft  cor- 

''•^.  pus  mcumquod  pro  vobistradicur.  Corpuscrg o  q.iod  oblicu 

Maita6.i6.   {^^^^1  eft  in  faluien;  noftram  ,  iubcmur  accipcie  Cf^L  cumederc. 

LuV.Jz^ie  ^'    ^^  *^""''  huius  heri  nos  videmusparticipf  s,  viu  bcT  illius  mor- 

1.  Ccr  11.24,    fi*  virtutem  ccrro  ftaruamus  in  nobiscfficacem  fore.  Vndc  & 

calicem  foedus  vocac  in  fuo  fang'j:nc.  Fcedus  cniin  quod  faa- 

guinefuo  femel  f3nciuit,quodammodoren..ua-,vel  pociusco 

tinu3t,quantum  ad  fidei  noftra^confinnationcmatriner,  quo- 

ties  Acrum  illum  fanguinem  hband-jm  ncb;s  porrigit. 

JHu.uffacrams     X    Magnum  vcro  fiduGi.T  2c  Cu:ivvms  friii5tum  ex  hoc  fa^ 

uMult^p.txv-  cramentocoP.igerepofTunc  pix*  :inimar,qii6d  reft  monium  ha,- 

fiu  c^frt»^;^,  bentinvRumcorpus  noscum  Chriftoco.3liiifle,  rcquicquid  »-. 

j^itru  rejpcnn.  pf^us  eft,noftrum  vocare  licear.  Hinc  fcquitur  vcnobis  fecure 

rpondereaudearr.usvitamajternamnoftraaiene  cuius  (ple  cft 

Jj2eres:nec  regnu  c.«'orum  quoiam  ingrefluseft ,  ponbmagis 

nobis  excidere  quam  ipfi:rurfi!m  peccacis  noftris  no  polTe  nos 

damnari.a  quorum  reatunos  abf  4uit  quum  ca  fibi  imputart 

voluerit  acfi  fua  eflent.  H^ec  eft  minfica  commut  itio,  qua  pro 

immcnra  fua  benignitatenobifcum  vfuseft:  quod  filiushomi- 

nis  nobifcUm  fa^^lus,  nos  fecum  Dei  filios  fecerit ;  quod  fuo  in 

terras  defcenfu ,  afcefum  nobis  in  c^lfi  ftrauerit.^quod  accepta 

noftra  mottalitace^fua  B©bis  immottalitatem  cotiilerit :  quod 

fwfcepta 


BB      HXfEltN.     MED.Ao      SALVTfM.  4^6 

fu fcepta  noftra  imbecillitate/uam  m  nobis  virtucem  confirma 
iterit.quocinoftrainfe  rccepca  paupeitatCjruam  adnosopule- 
tJam  tranftulerif.quod  reccpta  ad  fe,  cfta  premebamur  iniufti- 
ciajnoftraemoleafuanos  iultitiaindueric. 

i     Hoium  omnium  ad^o  foiidam  habemus  teftificationem  Cae-ia  Dcmini 
inhocfacramentojvtccrto  ftanuendumfi^verenobisexhiberi  redeptimum- 
n6  fccusacfiChriftus  iple  prarfensarpeduinoftro  obiiceretur,  ^''* '""'''  *  '/ 
ac  nianibus  attreft.iretur.  Hv  c  enim  verbum  nec  metiri  necil-y^„^^  ^^^^^^  „,_ 
iudcre  nob.spoicft,  Accipite,  edite,bibite:hoc  eft  corpus  meu,  ^^  exhibet. 
quod  piovobis  traditur:  hiccft  languis,  qui  in  remiffionepec-  Qiiodex  mfli- 
c.iturum  eftanditur.Q^pd  accipere  uibet,fignific.it  noftru  eHe:  fi'^i^ionii  '^'^^^* 
quod  cdere  iubct ,  /igrMficat  vnamnobifcum  fubftantiam  ficrs:  ^^^yf*'^'''  ""' 
quod  dc  corpore  prxdicat  pro  nobis  cfTe  traditum,de  fanguine 
pro  nob's  eftufum  ,  in  eo  docetvtrumquenon  tamuum  ciTe 
quam  noftium:  quiavtruniquenon  fuo  commodoj  'edin  falu- 
tei:i  noftram  &  fumpfir  &  pofuit.  Ac  diligenter  quideni  obfer- 
nanduai  eftjpotiflimam  &  pene  toram  facramenticnergiam  m 
hisvcrbis  fitam  cfle.   Qj^iod  pro  vobistraditur,  Qnj  pro  vobis    Jn  i^Hibtuid 
eftlinditur.  ali'-qui  nonms^nopere  noblsconduceret,  corpus  fr^ctp^efit ct~ 
&  ijnguincmDomini  nunc  diftribui,  nin  in  redemptionem  •'.  ^^^^^^^^. 
ac  falurem  noftram  expv.fita  fcmeiftiifrcnc.  Itaquefubpane 
&  vino  repr3s!entantur:qu6  diicamus  non  n.odb  nol^raefie.ed 
nobis  dcftinata  in  Ipiritualis  vizx  aiimcntum.   Id  eft  quod  an- 
te.i  adir.onuimus.a  rebuscorporeis  quse  in  facramenro  profe-    Stgncrum  ^ 
runrufjquadam  ana!o|?,ia  nos  ad  fpi!i?uaiesdsduci.  Sic  quum  rerurifigwfica- 
panisnobis  in  fymbo'u  corporis  Ghrilti  datur,  hsEcftapim^on-  ^''^^^,    "'"*'' 
cipiendaeftfimilirudo.Vt  corporis  noftrivitam  pani$alit,fu-  "''"^'^* 
ftinct,  tuetur :  ita  corpus  Chriiii  vegetandse  ac  viuifica«da?  ani- 
mx  vnicumcftecibum.  Qjumi  vinum  infymbolum  fanguinis 
propoiitumincuemur:  cogiradum  quoscorpori  vfus  vinum  af- 
ferat,vc  eofdcm  fpiri:ualitcr  JfTcrri  nobis  Chrifti  fanguinere- 
puremus:fut  autcm,fouere,rcficere,confirmare,cxhilarare.  Nfa 
fi  fatisperpendiinits  quid  nobis  facrofanfti  huiws  corporistra- 
ditio  ,  quidianguiniseiTjfioprofuerftcnon  obfcureperfpicic- 
mus  ,  hasc  panis  &  vini  acrributa  ,  fecundumeiufmodiana- 
logiam  ,  optime  illis  erganos  conuenire  dum  nobis  coramuni- 
camus. 

4    Non  ergoprascipuae  funt  focramenti  partes,corpus  Chrf-  •Ql*fi^^,Py' 
fti  fimpliciter  &  finc  altiori  cofidcrationc  nobis  porrigere:  Ted  "rAmenttPn^ 
niagispromiffioncm  illamqua  carnemfuam  vcre  cibu  tefta-  ttu 
tur,&  f^n^uinem  fuum  porum,  quibus  in  vitam  xternapafci- 
inur,qua  lcpanem  vitx  affirmat.dequo  qui  manducauerit,  vi- 
uet  in  xternum;illam(inquamj  promirfionem  obfignare  &  cb- 
firmarc&quoidefficiat,  ad  Chrifticrucem  mittcre  ,  vbi  ea 
promiffio  vere  pr2ftita,&'num€ris  omnibus  implcta  fuic,  Ncqs 


cAP.xvii.  iN$T  iT  vTioN  is    LiA.    irir. 

enim  Chrifto  rite  &  falutariter  vefciniur  nifi  crucifixo,  da  cf- 

ficaciam  morcis  eius  viuo  (enfu  apprehcndimus.    Nam  qu6<i 

fc  panem  vita;  nuncupauic,  non  eam  a  facramenco  fumpfit  ap- 

pelhtionem,  vt  cjuidam  peruerse  interpietamur :  itd  uui  tahs 

a  Patccdatus  nobis  fucrat,  taleaiquc  (efeprxilitit .-  cjuum  hu- 

man^  noftrje  mortalitatis  parciceps  fadus ,  nosdiuiuae  fuasim- 

mortaliratisconfortes  fecit  .•  qaumin  facrificium  feofFerens, 

maledidioncm  m  fe  noftram  fuftulit ,  vt  fuu  nos benedidione 

pcrfunderet.-quum  morte  fua  mortem  deglunuit  &abforbuic: 

quum  infua  rcfjrredlione  cirnsm  hanc  noftr.im  corrupnbi- 

Ieni,quam  indueratjin  gloriaui  &  incorrupcionem fufcica- 

uir. 

'Priore  partii    j    Rcftat  vc  applicacione  '\d  rotum  ad  nos  perueni Jt :  id fic 

rrtmsnrtirulo  cixm  pcr  Euangclmm,tum  iiluilrius  per  facram  Coenam.vbi  6c 

tHrtojiertor     '^'P*^^'"'^  Doms  luis  oinniL>us  nobis  ofttfrcoi  noshjeeuiit  re- 

tf^e  ^rtow/^o  ^'P^"^us.  Non  crgo  ficit  lacr.^mcntum  vc  Chriftus  pjnisvi- 

Chrfiwspaats    ^^  cfl*^  ptimum  incipiat :  fed  cJu  in  memoriaaj  reuocar,  pancm. 

T^itafit  a  nobii  virseftefadum,  quo  afiidue  vefcamur ,  eiur]uc  panis  guftuni 

y^tipunduf.     &faporemnobis  prsebet,  vt  vim  pa.iisillius  fendjmus  f  cic, 

Poihcctut  cnim  nobis,quiccjuid  fccic  aut  paiius  eit  Chriftusjid 

ad  nos  viuifica/idos  fa(5lum  efte.     Deinde  hanc  viuiHcatio- 

nema:[ernam  effcqut  finc  fiiie.ilamurjuftincamur  &  confer- 

uemurinvita.  Siquidem  vtpariis  vije  nobisn  >nfiiiffec  Ciui- 

ftus,ni/inobis  nacus  &  mortuuf  fmfier,r<ifi  nob  s  refurrexilftrt: 

itanuncminime  efiecnificius  natiuicacis»morc,s,  rcfurrc^^io- 

nis cfftcacia  StfruAus  res  aeterna  forct  ac  iramorcalis.Qjjod  co 

lohan.^.ji.    tumeleganterhisverhis  exprefftt  Chriftus.    Ptnis  cjucm  ego 

^     .        dabopromundivita.   Quibus  h;?uddubie  innuic,fuu»n  Hobis 

irun:.  ^.Qj-pus  idco  pro  panc  futurum  ad  fpiricuale  anima;  vitam,quia 

in  niortem  pro  falute  noftra  exponendum  erar :  nobis  autem 

porrigivtvcfcamur.quumhde  nosfjcicciusparticipes.Semel 

itaqueipbm  dedit  quopanis  fieret,  quumin  mundi  redem- 

ptionem  crucifigendum  expofuit:  quotidie  dat.vbi  participan- 

dunijquatcnus crtcifixum  eft,Euangchj  verbo nobis  oftcrtrvbi 

eam  exhibitionefacro  Ccenx  myiieno  obfignat :  vbiidipfuni 

Vhi  duovitia  iotus  complet  quod  cxterius  defienat.Poiro  nobis  kic  duo  ca* 

"^w  f  ^*^''*'  "^  ucnda  funt  vitia:  ne  aut  in  excenuandis  fignis  nimij,a  fuis  my- 

ft^L';« V^''^  ^^^^^^^  ^^ ^*^^'^^^^  quibusquodammodo  annexa  lunt:  2uc  in 

mtnturmtex  ii^demcxcollendis  immodici  myfteriamcerimttiam  ipfa  non- 

tellantHr.       nihii  obfcurarc  videamur.Chriftum  efte  panem  v»ta?,quo  in  fa- 

lutcm  ^tcrnam  nutr!anturfideIes,nemo  eftnifi  prorfusirrcli- 

giofus,  quinonfatcatur.    Sedhocnon  perinde  i«ter  omnes 

conuenicqualis  fic eius  participandi  ratio.Sunc CHim  qui  man- 

dtJcare  Chrifti  carnem,  & fanguine eius  bibercj  vno  veibo  de- 

finiunc  nihil  eiTe  aliud  quam  in  Ghrlftum  ipfum  credetc.  Sed 

mihi 


DHExTBRN.    mEd.   AD      SAtVTBM.  487 

mihi  expreffius  qmddam  ac  fublimius  videtur  voIuifTe  docere  'Prxterett  nm 
Chi  iRus  in  praechra  tlla  concione.vbi  carnfs fus  manducatio-  ':"'»*'» «^/f^^e 
nCMi  nobis  conuiiendar;  nempe  vera  fui  partiopatione  nos  vi-  L/i''a-'l^^ 
uificari:quan)  manduGsndi  etia  ac  bibendt  verbis  ideo  defigna-  re(et>rig  iuT 
uicne  quam  ab  ipfo  vira  percipimiis.fimplici  cognirione  per-  uferenda  e^, 
cipi  quifpiam  pararer.Qitemadmodum  cnimnon  afpedu^iXed 
eft-s  panscorpori  alimentum  fufficit.itavcreacpenitusparti- 
cipem  Clirifti  animara  fieri  conuenit,  vt  ip/iusvirrurein  vicam 
ri:iritualcin  vecetetur.  Inrerim  vcro  hanc  non  aliam  efle  qua 
fidei  manducationem  fatemur  •  vt  nulla  alia  finsi  poteft.  Ve-  ^^'*"^«'*''' 
rum  Jiocinter  mca&  :ltorumverba  intereltjquod  illismandu-  auid. 
careell:duntaxat  credere.-egocredendo  maducariChrifticar- 
nemquiafidenofter  cfhcirur  ,  eamquc  manducationem  fru- 
dum  elfcdumque  efle  fidei  d;co.  Aut  fi  darius  velis,  illis  maa* 
ducatioeflfidesrmihi  exfidepotiusconfequividetur.  In  ver- 
biv  quidem  psrum, fed  in  re  non  mediccrecfl  difcrimen.  Nam 
ec/i  docec  Apoftolus  Chriftu  in  cordibusnoftris  habitare  per  IqU^ 
fidcm,nemo  t-imcn  habirationem  iftam  fidem  interpretabitur:  * 

fedeximium  fidei  effedum  exphcari  omnes  fentiuntjquod 
peripfamfideJtscofequunrur  vtChriftumin  fe  habeant  ma- 
nentem.    In  hunc  modum  voluit  Domin«s,  panem  vir^e  fe  chrijftts qtt^ 
nuncupand?,nontannimdocerein  morris  rcrurredioniTque/'"/'*  panh 
(uar  fidc  repoficam  eflc  nobis  (alutem:  fed  vera  cciam  fui  com-  '^*'*' 
municatione  fieri  vt  vira  fua  in  nos  tranfeat,  acnoftra  fiat: 
non  fecus  ac  panis,  dum  in  alimetitum  fiimitur ,  vigorcm  cgr- 
pori  adminiftrat. 

6    Nec  3!io  fenfu  Aueuftinus,quem  illi  patronu  fibi  aduo-  -^ugujiini  (^ 
cant,  credeudo  nos  manducjre  rcripfit,  quam  vc  manducatio-  ^^nP>fiorni ein 
nem  ifta  fidei  efle  non  oris  indicaret.  Quod  neque  ipfe  nego:  ^^"^^^'^^^  ^"«fif 
f€d/imultansenaddo,nosfidecompIeftiChriftumnon  emi- «'''T^'"*  ^* 
nus  apparentem.icd  le  nobis  vnientem,vt  ipfe caput  noftrum,  fupra  diatn» 
nos  vero  eius  membra  fimus.  Neque  tamen  locutionem  illam  '^. 
fimpliciter  improbo:  fcd  tanrum  nego  plenam  efle  interpreta- 
tionem  d  definire  volunt  quid  fit  Chrifti  carnem  edcre.  Alio- 
quivideo  Augoftinum  haclo^uendiformafsepiusvfum  efre. 
vt  quum  dicit  libro  De  doftrina  Chriftiana  5.  Nifl  maducaue- 
ritis carnem  fili j hominis:figura eft.pr^cipiens  paffioni  Domi- 
ni  efle  communicandum,  &  fuauiter  atque  vriliter  reconden- 
dum  in  memoriajquod  pro  nobiscaro  eius  ctucifixa  &  vulne-  f^      •   i  »» 
rata  flc.  Itcm  quumdicit,tria  ilh  milliahominum,  qui  Pccri  ?i  &'*4o°&*a» 
concioneconuer(ifunt,fanguinemChrifti,quemfsuirndofu-  iibi. 
derant,credenda  bibilfe.  Vcrum  plurimis  aliis  locis  illud  fidei  Adtor.i.^u 
boAcficium  egregie  comm€ndat,qu6d  p^r  ipfamnonmmus 
reficiunturcarnis  Chrifti  coramunione  animx  noftr^  quam 
corpora  paue  quo  vercuntur.  Atque  idipfum  cft  quodalicubi 


c  A  p.  xvrr.  iNSTiTvrioNis    lib.    iiir. 

HGmi!.5o.&  (cribir  Chiy''o(lomus,  Chriftum  non  fide  tantum,  fcd  re  ipfif 
61  .ad  popul.  nos  fuum  efficere  corpus.Neque  enim  aiiunde  quam  a  fide  tx- 
u"'  ,  •  le bonum confequi intellioit:  fed  hoctanruin  vult  excludcic, 
Marc.83.  nequis.dum  hdem  nominari  audiCjnudam  miaginafionem  co- 
Cap.14  reft.  cipiat.  EosveroquiCoenam  voluncexternae  folum  ptofcffio- 
jj.  nisnocamefle,nuacpr3Btereo:quiafatiseorumerrorei«  refa- 

Luc.  11.20.     faife  mshi  vidcor  quum  agcrem  de  facramentis  in  gencre.Hoc 

folumobreruent  ledtorcs.dum  calix  vocatur  foedus  in  fangui- 

ne,  promiSfianem  expritniqu3ead  ftdem  confirmanda  valear. 

Vndcfequirurjnifiin  Deum  refpicimus,&ample(ftimur  quod 

cffcrt.nosfacra  Cosna  refte  non  vri. 
Nec  fAti;  fH  7  Nequc  iili  pr^rerca  mihi  !atisf.iciunt  qui  nonliullam  no- 
(luod  harc  ro-  bis cffc  cum  Chrifto  communionem  ignofceiitesjeam  dum  o- 
munioHem*no-  ftendcre  voluncnos  S^iritus  modoparticipes  faciunt.pr^ccri' 
nuUupr^ttpta  ^^  ^^^.^^-^  ^  fanPuinis  mentione.  QUflveroilla  omnia  dQf^i-- 
Tumis  mcntio-  "^'<^  dictarorenc,  carnem  eius  vere  ene  cibum,  langumem  eius 
aeysthtl  <^uam  vcre  elfe  pottim :  non  habere  vitam  niii  qui  carnem  iilam  mi- 
ipinfunUm  ef'  ducaucric,  &  unguinem  biberit:  &  qua»  eodem  pertiner.Qmi- 
feifgnofiAn:.    re  fi  vltra  eorum  defcnpnoaem("vtnimis rclirida eft)roIidim 

Chrifti  communibnem  progredi  conftat:  quoufqi  piteat  &  'e- 

fe  proferatjpaucis  perftringere  aggrediar  ancequam  de  cotra- 
Se^a.  u.  &  rio  virioexcelfusverbaficiam.  Hric  enim  mihi  longior  cum 
Teq.  hyperbolicisdodoribus  diiputatio,  qui  dum  pro  fua  craf/itie 

abfurdum  edendi  &  bibendi  modum  fabricanc.Chriftum  qua- 
-j      ,  que  cartie  fua  exutum  in  phantafma  transfieuranr.  firamen 

Htiifis  tamcn     ^  ,.  ,n-  *  n      •         t-  1 

(cmmunionis  viiis  vcrbis  completti  tmtum  mylterium  Iiceat :  quod  nc  am- 
tantumejlmy-  mo  quideni  ia«s  mc  compiehendere  video,  &  libenter  ideo 
^ennmz"  fa-  faceor,  nequis  cJus  fubiimitate  infantise  mea?  modulo  meria- 
t*ndumfitj}0'  tur.Qjjnpofus  leftores  hortor,nc  intraiftosnimiu  anguftos 
»j»«#w  m^  fines,mcntis  fenfum  contincantifedmulroaltius  afl^ureereco- 

'VttS  non  polfe  /  ^  ,  .  -«j 

fatis  afc^ui,    sendanc,  quam  meo  duccu  polhnt.  na  ego  ipfe  quoties  nac  dc 

.•siuamodofit  de  re  fcrmo eft.vbi  omnia  dicereconatus  rum,parufn  adhucmihi 

rrf:/d/Mf»^«r/j.  pro  eiusdignitatedixifTcvideor.  Quanquim  autem  cogitan»- 

do  animus  plns  V3lct,quam  lin^uaexprimendo  :  re«  tamcji 

rragnitudincilic  quoq;  vincitur  &  obruicur.  Itaque  nihil  dc- 

mumceftscni/i  vc  ineius  myfterij  admirationem  prorumpam, 

cuinecmens  planecogitando,  neclinguaexplicando  par  eflj»' 

potcft.Sencentiy  camen  meaEr  fummajn   exponam  vccunque: 

^aam  vc  nihii  dubici)  veram  effe  ,  ica  piis  peCl:oribus  non  im- 

pfob' tum  iri  confido. 

$^idauiem        8   Primum  omnium  eScrii^turis  doccmur,  Chriftum  ab  W\- 

lf9teiiA.uth9r.   ;tio viuificum  illud  p.itris  verbunfuiife,  vic5E  fontem  &  origi- 

iiuinfrnadteji.   ^^^^,  viideomuia  vc  viueientfemper  acceperunc.Quare  loha- 

sMU^n  omfii  ^jj,^,  fermone  vit^  nuncupat ,  nunc  in  ipfb  vita  fuifle  fcri- 

n-jL  in  sitrifio.  bit.ngniticaRs  lilum  eium  tumcreatuias  oranes  tnnuentem  , 

vim 


Dfi     EXTERN.    MEO.  AD     SALvTEM.     '     ^P%         '* 

vim  (piranJi  ac  viuendieis  inftillafre.  Idetn  tamen  p©ftea  fub-  lEuverohatic 
iicirjmanifeitataiiuunc  demu.ii  fuifle  vitam  jquum  aflumpci  ^'^^^''^  dupihf 
noftracarne.FiliusDei  fevifendum  oculis,  miniburque  pal  '','*''''«^' /'''"»* 
pandum  prxbuir.iNsm  eiii  vuTiuem  prius  (]u-»q;  luammcrca- £)^,J.  ^^.^^^ 
ruras  diii^undcbat:  quia  tame  h"mo,perp^ccatum  aDeo  alie  tramfundenda 
n.itus,conmiunicacione  vnx  pcrdita,  mortcm  vndique  cerne-  mm  m  camf^. 
bat  fibi  miminentem;  vc  fpem  immorralitatisrccipeiet,in  eius  ?'-'*"*  '»dutf, 
vcrbi  communionem  recipi  oportebar.Quantulam  cnim  fidu-  ^'  ""^^  '^^  ""* 

e  concipias  ii  Uei  quidein  verbum  ,  a  quo  rcmotilii-  ^^^^^  pr»ma- 
musfis,  vira:  j-lenitudiaen»  m  fe  continere  audias,  in  teautemw^r^r, 
ipfo  ac  circiiriq jaque  nihil  pr.^ter  mortcm  occurrat,&  ante  o-  lohan.i.  i» 
ciiios  verfecui^At  vcro  vbi  fons  ille  vic^  habitare  in  carnc  no- 
i^ra  coepir,  iam  non  procul  nobisabfconditus  latet,  fed  coraiTi 
Te  participriiidum  exh  ber.  Q;!^:n  &  ipfamjn  qua  refidet,  car- 
nem  viuificam  nobis  redtiic,  vi.  eiusparcicipationc  ad  imnioc- 
ralitatem  pafcan  ir.  Ego  funi^  inquit  jpanis  vitiequi  decselo  loh  ^.  48.&: 
dclce^idit.Ei  p.:nisquem  ego  dabo,caro  meaeft,quamego  da-^^* 
bo  pro  mundi  vic;».  Qujbus  verbis  doccc ,  nan  modo  fe  vicam 
elVcqyatenus  fermoeft  Dei  3eternus,qui  eca?Ioad  nosdefcen- 
dic,fed  defccndendo  vim  ifLjm  inG3rnem,qu3m  induit ,  difFu- 
difTc:  vtindeadnosviraEcom  nun.'catio  promanarct.  Hinc  & 
lUa  iam  confcquuntur.Qjod  caro  cius  vere  eft  cibus:  ianguis 
cius  vcre  eft  pottts;  quibus  alimentis  in  vitam  aeternam  fideles 
educantur.  In  hocergo  fita  eft  piis  exiniiaconrolatio,qu6d  vi- 
c.mi  in  proprja  cariJcnuncreperiunt.Sicenim  non  modofacr- 
\[  ad  cain  ;noru  pcnerrantjed  vltro  fibi  expofitam  &  obwiam 
hibent.Cordjsfinumtantumproteadanc.cjuo  prajfentem  am- 
plexentur,  &eamobcinebunc. 

9     Ecfi  aurem  canram  a  feipfa  vircufcm  pQn  habcc  Chrifti  ConfirmatU  or 
C2TO  vt  nos  v{uificec,qu3e  &  prima  fua  condicione  mortalicati  CyrtUo. 
obnoxiafuit,  &  nuncimmorcalicaccprsedica  perfe  non  viuit: 
iure  tame  vicifica  dicicur,qu^  vic§ plenicudine  perfufacft,qua 
ad  noscranfmirceret.  Tnquem  fenfum  illud  Chriftididu  cumlohan.j.tj, 
CyriUo  inrcrprecor,  Sicuc  Paccr  vicamhabetinferaecipfo  ,  iu 
&  Fiiio  dedit  vicamhabcre  in  femecipfo.IIIicenini  propriede 
fuisdotibusdifTericnoquas  abinitioapudParrem  poffidebar, 
fed  quibusornatusfuitin  ca  ipfacarne>in  quaapparuit.proin- 
de  in  fua  quoque  humanitate,vita;  plenicudinem  habere  cfte- 
dit;  vt  qui.^^is  carni  fu%  ac  fanguini  communicarit ,  vita? 
participatione  fmiul  fruacar.  Idquale  fic,familiar!  excplo  ex-  Et  fatmli^t^i 
phcare  licct.Quemadmodijm  enim  e  fonce  aqua  nunc  bibitur,  exemp!o/<uJi- 
nunc  h  !uricur,nnnc  per  cana!es  irrigandis  agris  dcducicur;  oui  ''''''?'<?^i''«"' 
tamen  non  a  feipfo  exuberac  in  toc  vfu.s,  hd  zb  Ipfi  fcarurici. 
ne.  quaspere.mifluxti  nouamfubinde  largicarem  illi  fufhcir, 
;i€fttbminiftrat:ira  Chdfticjjoinftarfoncis eftdiuitis&m-x- 


CAP.XVlr.  INS  T  1  T  V  TION  1$     LlB.    Illl. 

hauftij  qux  vitam  a  diuinitatc  in  fcipfam  rcaturientem  ad  nos 

transfundit.Iamquisnon  videtjcommunionemcarois  &  f^n- 

Ephef  i.tj.4'  guinis  Chrilli  ncccflariam  eflc  omnibus  qui  ad  c^ieltem  vitam 

*5-  afpircnt?  Huc  fpedant  illse  Apoftoh  fententisE^Hcclefiaai  cor- 

1,   or.  .15.     pusefle  Chrifti&eiuscomplementum,ip!um  vero  eflc  capur, 

cjeuuo  totumcorpuscoagmencatum  &  compiftumper  com- 

mifluras,incremecum  corporis  f^cic :  c  orp-  ra  nuftr   membra 

'Vndt  cojiat,^  cflc  Chrifti.    Qu^  omma  non  pofle  ahtcr  cffici  mtcU^imus 

quarnodoairijh  ^^\^  f^^jyj  fpiritu  & corporc  nobis  adli^re?.t.  Sed  aidiffimam 

c»re  nt  viuip'  jii^j^  focietatc  qua  eiuscarni  copulamur ,  iplendidioreadhuc 

«B^rrttMwjCfcrt^^^g^^^^^^^^^^^^^^^dixit.nos  eiiemcmbra  corponseius,  ex 

ftecommunio    ofTibusciuSj  &  cx  cardceius.  T.mdem  vt  rem  o.Tunibus  veibis 

maiorcm  teftctur,fermonem  exclamitionefinic,Magnun>(in- 

quic)iftud  arcanum.  Ex  remaecrgo  dementije  fuerir,  nuilam  a- 

gnofcere  cum carne &  fangume  Domini  fidelmm  communio- 

nem  :quamtancamefredeclarac  Apoftoius',  vc  eam  admirari 

quam  explicare  malit. 

^AnuUaloro      10    Summa  fit,non  alitcr  anlmas  Hoftras  carnc  &  fanguinc 

mm  '^'^^«^'^  Chriftipafci>quampanis&  vinum  corporalem  vicam  ruentur 

trr.pe  tri  po-    gff^f^inenr.  Ncquc  enim  aliter  quadraret  analogia  fJgni ,  nifi 

«llmencum  fuum  anim^e  in  Chrifto  reperirent.  quod  fter;  non 

pocefl  nifinobilcum  Chriftus  vcrein  vt.um  coaleicai  ,n6;que 

rcficiac  carnis  fua;  efu  &  fanguinis  potu.Eifi  autem  increiiibile 

videtur  in  caca  locorum diftancia  penetrare  ad  nosChiifti  car- 

nem  vt  nobis  fic  in  cibum  ,  memincnmus  quan  um  fjpra  lcn- 

fus  omnes  noftros  emineac  arcana  Spiritus  fandivirtus,  8c 

quam  ftultum  fii  eius  immenfitatCFn  modo  nolUo  velle  mctiri. 

lUAqueficinS.  Qj^od  crgo  mcnsnoftranon  comprehcndit ,  concipiac  fides, 

c^na  ionfigna^^  Spiritum  vcre  vnirc  qu^ioc:s  difiunda  func.  lam  lacramillani 

r^u\::  carnis  &  languinis  fui  conimunicacioneui ,  qua  viram  fuam  m 

fcdrem  ipfam  Hos  transtund  t  Cnriltusmon  fecasacfiin  ofla  &medullaspe- 

ftrciptamui.    nccrarec.  iu  Coena  cciam  teftacur,&  obflgnac  :  &  quidem  noo 

TeHe  ^pofio-  obicdio  inani  aut  vacuo  figncj.fed  cfficaciam  Spiritus  fui  illic 

^'*  profercnsquaimpleat  qiiodpromicrit.Etfanerem  illic  figoa- 

tamofterc&exhibecomnibus  qui  ad  fpirituale  illudepwiuin 

accumbunc.q  ianquim  a  fidel.bus  folis cum  frudu  percipicur, 

qui  canram  benigniratem  verafideanimiqi  graticudme  fufci- 

t.Cor.io.i^.    piunt.  Qua  ratione  dixit  Apoft  )lus,  Panem  qucm  frangimus, 

communionem  effecorporis  Clirifti  ccalicemquem  verbo  8c 

precibus  in  hoccoflfecramus  ,  communionem  cfTe  fanguinis 

obieSiio.figura  ipfTus.  Ncc  cft  quod  obuciat  quifpiam,  figuratam  efle  locutio- 

tam  tantum     ncm ,  qua  fignata»  rei  nomen  figno  deferatur,  Faceor  fane  fra- 

ejfe  Locutione.   ^ioncm  panis  fymbolum  eflle  ,  non  rcm  ipfam.   Verum  hoc 

T^tfpotifio,       pofito,  a  fymboli  camen  cxhibitionc  rem  ipfam  exhiberi ,  rice 

colligemus.Nifi  enim  quis  fallacem  vocare  Deum  voletjnane 

abJ* 


DE      tlTERN.      MEb.      A0      SALVtBfti^  48j» 

abip^o  (/aibolsjmproponi,  nunquam  dicereaudear.  Itaq^ie^ 

per  fiadiojiem  panis  Dominuscjrpons  fuiparticipationeve- 

re  repta;fentat,mini(Tie  dubiuai  cffe  tiebet,  ^uin  vcre  prxftct 

at«^uc  exhibear.  Atque  omnino  ifthxc  piistencnda  eft  regula,  7»^^^,^;^  Ji^g^^ 

vt<juones  fymbolavidenc  i  Dommo  iaftituta,illicrei  fignat*  cramemis  ut^ 

vcritateai  adelie  ccrto cogitent.ac  fibi  perfuadeant.Quorfum  tifinia!. 

Cnimcorporisfuifyjnbolum  tibi  Dominusin  maiitiiti  porri^ 

gat,ni(i  vt  de  vera  eius  participatione  te  ccrtiof e  faciat  ?  Quod 

Ti  verum  eft  prsebcri  nobis  fignum  vifibile,ad  obfignaiidum  iti- 

ui/ibilisreidv>»atiouem.-ajceepto  corporjsfymboloino  minufi 

corpuseriani  ipfum  nobisdari  cer  6  confidamus. 

n  Dico  igitur,(quod  &  fempcr  in  Ecclcftareceptum  fuit,8c  condujfo pahU 
liodie  docent  cjwicunquc  rc(flefcntiunt)duabusrcbus  cdnftare  prihtt  ifHtuc* 
facrum  Coena?myftcrjum;corporeisfignis,qua»ob  oculospro-  pitn.-nepedua-. 
f>oficare5inui{ibilesf«:uQdum  imbecillitatis  noftra»  captum  ^^'*''^'*^*"' 
nobis  reprxfcnFac;  &  fpirituali  veritare,  qua?  per  fymbola ipfa    ^J^^^T*    j 

c  r        lo  ■     1    L  n  1-    r     J         r        i-      •  j       cramentum.cot 

figuratur  ficnul  & cxhibetur.  Ea qualis  fit,dum  familiariter  de-  porcu  fighu^^' 
mofe<lr.ire  volo.  trii  fuleo  poncre:figaificationera,  materiam,  rpirituaii  -ve- 
qu^  ex  ea  dependet,virtutem  feu  cffe(9:um  qui  ex  vtraque  c6-  tttate.    fi^« 
lequitur.Sigflificatio  in  promiffioaibus  cft  fita,  qua»  quodam-  ^^^*"  "7^%'. 
modo  funt  figno  implicirx.   Marcriam  aut  fubftantiam  Voco  catilntrn^rnm* 
Chriftam  cum  fua  morte  &refurreftione.Per  efFcifium  autem,  ttriamf^  eB^ 
l-edemprioaeaj,  iuftitiam,  fanftificationem,vitas«q;  a&temam,  ^um/. 
&  qusecunque  alia  nobis  bcncficia  afFert  Chriftus ,  inrclligo. 
Porro  tamctfi  fidem  ha*c  ©mnia  refpiciunt;  nuUum  tamcn  lo- 
cum  rvliaquo  kuiccauillo;  quafidumfide  percipi  Chrjftuiyi 
dico,intelIige«tia  duntaxac  tc  imaginatione  velim  concifii. 
Offerunt  enim  illum  promiffiones,  noo  vt  in  afpeftu  mod»  na 
daquc  notifa  haercamus:  fcd  vt  vera  ciuscomunicatione  f;.ua- . 
mur.  Et  f«ne  «on  video  quomodo  in  crucc  Chrifti  redem'ptio- 
nemac  iuftitiam,  in  eius  morte  vitam  habcre  fe  quis  coij.fidat, 
nifi  vcra  Chrifti  ipfius  communione  in  prinus  frctus.  Non  e- 
nim  ad  nos  bona  illa  peruenirent ,  nifi  fe  prius  noftrum.  Chri-  ^''^^^^'''f 
ilusfaceret. Dico igitur,in  Goena» myfterio  per fymbola  panis  J^^ff^^^y,*' 
&  vini,Chriflum  vcre  nobitexhibcri ,  adcoquecorpus  &  fan-  ,„;.. 
guinem  eius,in  quibus omDcm  obedieatiam  pro  comparaixda 
nobisiuftitiaadimplcuk:  quofcilicetprimum  in  vuum  cor- 
pus  cum  ipfo  coalcfcimuj :  dciadc  particfpes  fubftantia;  eius 
fafti,  in  bonorum  omnium  communicatione  vircuwm  quo- 
quefentiamus. 

it    lamad  hyperbolicas  mixturas  quas  fuperflitio  inuexir,  ^'.terafaried 
defcendo.  mira  enim  aftutia  hic lufit  Sata,vc mcntes ho minum  F'^"''*'^  *""**»* 
cc9ioab^raftas,pcruerfoerroreimbucrct,acf5pani$elcmeto  *'''»^«'«< ''«^»- 
affixus  cfTet  Chriflus.  Ac  primo  quidcnj  pra?fcntia  Chrifti  in  fx    *' 
cramente  midime  ta^s  fomnianda  viobis  eft»  qnalem  Homanx; 

0^(5   i 


9  A  P.  XVir.  INSTITVTIONIS     LlB.     III  I. 

i.Tr4n/7?(t/?<i»cuLriaf  artificescofinxerunf.acfilocaliprxfentiajcorpus  Chrifti 
tUtionU  papi-  manib.attreftandum,atcertndu  dcntibus,ore  dcgluticndu  ,  fi- 
fiie* ctvfidera^  ftcretur.Hanc  cnim  palinodiie  formula  diitauic  Beregario  Ni- 
uojiiy  rtji    -  ^QJgy^  papa.quas poenitentiaj  tertis forctrverbis  fcilicet  eoufcji 
huiui origo  tr  prodigioiis,vc  gloiTse auchor  exclamer,periculum  eire,ni/ipru 
sbfurditof,      denter  fibi  caueant  ledores,ne  hsErcfin  indc  haurianc  peiorcni 
quam  fueric  Bcrengarij.Dsft.i.c.Ego  Berengarius.  Pccrus  vcro 
,  .      Loinbardu»ctfiintxcui'andaabrurditacemulcuJab©rat,magis 
^^  '"F  "       tamen  inclinacin  diuerfamicntentia.   Sitj uidem  vthnitu  eire, 
pro  perpecua  corporis  humani  ratione.rainJme  ambigimus.c^ 
lo^jue  cuncineri,quo  femel  receptum  efl,  donecad  iudiciij  re- 
deat;it3  fub h^c  corrupcibilia  elcracnta  rerrahere  ?pfum,aut  v- 
Chryfo.  Ser-  bique  pr.jBfens  imaginjirijprorfus  ducimus  ncfas  elfe.Nec|ue  id 
fnonequoda  faueopuseft,  cjuo  ipfius  participationefrHamur  :quando  hoc 
de  Spiritu     be«ehcijperSpirituni  (uil  nobisDoaiinuslargitur  vt  vnucor- 
^"   °*         porcSpirifu  &  anima,fecuai  fiamus.Vmculum  crgo  iftius  c6- 
lundlonis  cft  Spiricus  Chrifti,  cuius  ncxu  copulamur;&  quida 
veluti  cana.hs,per  quem  quicquid  Chriftus  ipfe  &  cft  &  habet, 
Ctnfirmatiort'  ^j  nos  dcriuatur.Nam  (i  fblcra  cofpicimus  radiis  in  terram  c- 
futationu  a  ji-  „,,cjntem,ad  generandos,foucndos,vcgctandosciusfoetus  fua 
quodammodo  fubftautiam  adeam  traiiccrcrcur  inferiprSpiri- 
tusChrifti  elfec  irradiatio.ad  communione  carnis  &  fangHinis 
UScriftur*    eius  mnosrraduccndam?  Quaproptcr  Scriptura,vbj  dcnoftra 
ftnfit,  ^.yn^  Chriftoparticipationcloquitur,  vimeius  vniucrfam  ad 

fpiritum  rcfcrt.  Pro  multis  tamen  vnus  locus  fufficict.  Pauius 
.  -    ,.  jyy  enimad  Rom.cap.oftauo,ChriftumnonaIiterin  nobisquam 
f»««w.  V^^ Spiritum  fuum  habitare  difterit :  quo  tamcn  illam  dc  qua 

nuncfermoeftcarnis&  (anguiniscommunionem  non  tolhr, 
fed  abvnoSpiritueffici  docctvttotu  Chriftum  poffideanius 
&hibeamus  in  nobis  manenrem. 
Slualsm  tranf  »j  Vcrccundius  Scholaftici ,  quos  tam  barbara»  fmpietatis 
fubfamiAtionehoTxov  tcnuit :  nihil  tamenipfi  quoqjquam  fubcilioribrsprf- 
finxtruntfiho'  ftigiis  ludunt.Non  circumrcripc.ue,ncc  corporali  modo  conci- 
l0ifitti.  neriillicChriftuconcedunc:fed  rationedeindccomminifcun- 

tur,quam  nec  ipfi  mtelligunc,  nec  aliis  poftunc  cxplicare ,  qux 
tamen  co  rccidit,vt  Chriftus  in  fpccic  panis  quam  vocant  qu£- 
ratur.   Quid  enim  quum  fubftantiam  panis  in  Chriftnm  con- 
uerti  dicunt,  annon  affiguncalbedini,quam  'ilVic  reliqua  faciuc? 
At  fic  continctur  in  facramento  vt  in  ca?lo  maneac ,  inquiunt: 
Honm  crrtr  nccaliam  quamhabitudinispra;fcncia  ftatuimus.  Vcrum  quae- 
irefeUitur*       cunquc  facicndo  fuco  vocabula  obcendant ,  hic  omnium  finis 
cftjpcr  confecrationcm  Chriftum  fieri  qui  antea  panis  erac;  vt 
dcindefubillo  panis  colorc  laceat  Chriftus.  Quod  etiam  di- 
|iW.4,Dift.ia  ferte  exprxraerc  cos  non  pttdcc  funt  enim  Lombardi  ver- 


O  B     ■  X  T  E  K  K.    11  E  b.    A  O    S  A  L  V  T  E  lEi;  49^ 

|fa,CorpLisChnfti,quod  in  fe  viiibiie  eft.fub  fpecie  panis.fafta 
confecracioiiCjlaterc&opciiri.  Ita  liiius  panis  figuranihil  a- 
liud q  ain  larua eft,  c|uaEr  carnis  coniytttum auferat oculis.Ne-  ^*»  &juX 
^ue  vcro  multis  conieduris  opus  cll  vt  deprehendamusquas ''*'{"/"''^'^'«^ 
jrtis  veibisinlidiaitenderc  voiucrint,  .juum  res  ip/a  cl^f^ lo- ^^^^^^f  *'''''"' '" 
iqua  ur.Qu  Jnta  cnim  lupcrfticione  iam  feculis  aliquot  iion  ti- 
lumhommua)  vulgus/ed  primores<.]uoqucipfideteti  fuerinii 
■c  (iodie  m  Pa,  ifticis  Ecclefiis  detineancur,videre  eft.  Nam  de 
vera  fidep«rum  :oliciti  (qua  fuia  &  in  Chrifti  peruenimus  {0- 
cicratem,&  c^m  ipib  Cihsremus)  uodo  carnalem  eiusprae/ert« 
tiain  habeant,quam  vlcra  vetbumfibncarunt,  fatisiilumprx- 
feiuem  haberc  fc  pufant.Prbinde  hoc  in  fiimma  profedutn  vi- 
iemusilU  ingeaiolafubtihtare,vtpani^  pro  Deoh^beretur. 

14   H  acpcodiitfidltiaillatranifubftaatiatio^proquahodic  Cur  Trarrfuil 
icrusdepugoancquipro  omnibus  aliisfidcifu^  capitibus.Ne/*^''''»"'^!^^» 
queenimlecxpedireprimilocnlis  prajfentiie  architedipote- 
Idtquomodo  Chnfticorpu.*;  panisfubftaati^epermixtusforer, 
guin  protinus  occurrerenc  mulca  abfurda.Ergoad  hoc  figmen- 
tu^QConfugercnecefle  fdic,  ficficonuerfi 'ncra  panis  in  cor- 
;pi]s:non  quod  proprie ex  pahe  corpui  fiat,fed  quia  Chnftus  vr 
fub  figura  fe  occultet,  (ubftantiamin  nihilumredigir.  Mirum  ^"'"'^^^'''>*«- 
aurcm  cft  eo  infcitis imo  ftijporis fuifle  prolapfos ,  vt  non  folii  ,„^  ^  '^Tr"^ 
repugnantc  bcriptura, fed etiam  veeerisEccleh^cotifcnfumo- 
ilrum  iliud  in  mediura  proferrent.  Fatcor  quidem  aonnulios 
yeteru  conuerfionis  voce  interdum  fuifle  vfos :  non  quod  abo- 
lercvellenc  incxrernis  fignis  fubftantiam,feilvcdocerentpa- 
ncm  myfterio  dicatum  longe  a  vuigari  di rtare,ac  iam  aiium  ef^ 
fe.  Vfei«|ueautcm  clarcpra;dicantoaanesfacram  Cosnamdua-  Ham&fic^n^, 
busparnbusconftare,terrena  &  ca?iefti :  acterrenamfine  con-  tterjtonu  vod 
troucrfii  interpretantur  panem  &  vinum.Certequicquid  gar-  ^'*"^''*»'^fifHt 
riant,  vetuftatis  patr©cinio,q«fcd  euidentiDei  verbo  fiepe  op-  ''''"'■^*^/''"'"^ 
poncre  audetJt.in  conhrmado  iftodogmacc  deftitui  palameft.  nunqpiamA  rii 
necenim  itapridem  excogitatum  fuit.ignoratuai  q«idcm  non  u«runs, 
mclioribiis  illr  fseculis  modo^qjibus  purioradhucrigebacre- 
ligionis  dodrina :  fed  qitum  iam  admodum  inquinaca  efTcc  illa 
pwr  tas.  Nemeeft  vecerum  ^uifacra  Coe^a?  fymbola  non  fa- 
tcatur  difertis  verbis  paaem  Sf  vinumefTe:  ecfi,  vtdidum  eft, 
varns  eptrhetisilla  inrerdum  infioniunc ,  sd  commendandatn 
myiierijdignititem.  Namquod  dirur.:,  inconfecrationc  fie- 
n  arcinatti  conuetlionerr) ,  vc  iam  nliu.i  (ic  qtiam  paais  &  vinii» 
n<jper  acmonuieo  non  fi^nificafcin  n  h.lum  ipiaredigi ,  fed 
iam  a')o  io<*o  habcnd.i  effe  quiin  communes  obos,  qui  dunci- 
xat  ad  pa  cendum  ventrem  !unc  dettmati:quum  in  iis  n:bis  ex- 
hibeatu?  fpirt^-ual^s  anin-.^ cibus  ac  potus.Id  neqjnos  negamus.  (^^jy^ic 
Siconuerfio  eft^inquiuc  iih>ii«ceii'e  eft  aMud  ex  aiio&eri.Siin-  R.i|.i.' 


CAP.    XVll.  IMlTlTVTlONIt     LlB.     II  II. 

telligum>fieri  aliquid  quod  prius  non  eratjaflcwtior.Siad  Tuam 

illam  imaginationem  trahere  volnnt ,  refpondeant  mihiquani 

mutatiooem  ficri  fentam  in  bipti  mo.Nam  Patres  hic  quoquc 

^'         rainficam  conMerfionem  ftatuunr,  quum  dicunr  ex  corruptibili 

clemento  fieri  /prrituale  *nimsB  lauacrnm  ,  aq»  am  taaicn  ma- 

InJiantU  dilu-  nercncmo  negar.  Atnihil,  inq»iunt,rale  in  Ba,  tilmo  h^betur, 

tio.  qualciftud  eft  m  Coena,H'.>c  cft  cerpus  mcam.Qjiafi  de  mbis 

illis  agatur,que  ratisexpcditamrenfum  habmt:  acnonpotius 

deilIavocec6u*er/ionis,cju2e  nihil  ampli  :sm  Cosna  fignificarc 

dcbec  quam  in  Baptifmo.  Valeant  igitiir  cum  iftis  fyUabarum 

aucupiisquibus  nihilaliud  quam  fuam  lemnitaccm  pr<  dunc. 

TrMMft.Pa-  ^^^  vcro  (ignificatio  alif^r  quadratcc ,  nifi  vcricas  quas  iliic  fi- 

piffif^  fohda  guracur,vitjam  cfrigiem  haberct  \n  externo  figno.VoluicChri-. 

refuttm ,  »5«  ftus  cxtcf no  fymbolo  teftarijcarnem  fuam  effc  cibum.  fi  inaae 

/^pj^^K^uV^r^  ^ljj^faxatpanis  ipeftrum  uon  pancmverum  prop»nerec,  vbi 

figmficaumfm  an,|ogja^^,el  fimi]imdo,(jH2ededucerer;osarcvifibiliad  tnuili- 

^nTJilfJntii  biiem  debet?  Ntmvt  omnia  inter  fcc©nueniant,  aon  longius 

fimrtim  >i.i.!feex!ewdetfignificstio,  quam  nos  fpeciecarnis  Chrjftipafci, 

]iant%a.  QnGm-idmodum  fi  in  BqKifmo  figuraaqu^oculos  falleret.no- 

bis  certum  non  eflet  ablucioni*  noftra»  pignus ;  imo fallac!  illo 

fpedaculo  vaciilandi  nobis  occafio  darctur.  Encrticur  crgo  {z^ 

cfamcnti  natura  nifi  in  modo  fignificr^ndi  terrenum  fignum 

rei  C3clcfti  rcfpotideat.   Ac  proinde  nobismyfterij  huius  veri- 

Confirmatio.tx  tas,  nffi  vcrus  panis  verwm  Ghrifti  corpus  reprxlenfct.  Iterum 

TerbtiChriHi^  rcpeto  ,  Quiim  Ceei^a  nihil  aliad  fi:  quamconlpicuaeius  pro- 

lohtn.^.isr^A-  m,;fionis  lettificaciojcjua:  lohannis  fexto  habcrur,nctTjpcChri- 

f*ftoU.  ^^^^  ^^^  panem  vitse.cjui  e cxlo  defcf ndit:panem  vifibileai  in- 

tcrcedereoportcr,quofpiritualisitlefiguretui:D)finobfsperi- 

rc  volamus  omnera  fmctum,quem  in  hac  parce  fuftinends  no- 

ftrsE  irabecilliciti  Deus  indulget.  lam  qua  ratione  colligerec 

i.Cor.io  17.   Pault  s.nos.mnespincmvHUra  accorpusvnumcffcqui  pane 

vnum  fimul  participamus,  ^\  fpeftrumpanisduncaxat ,  acnon 

potlusnaturalisverirasmancrct.? 

i^  Ncc  vcro  Satanse  prseftigiis  tam  foede  vnquara  dclufi  futf^- 

wri tT  fcnt,nifi  quia iam fa (cinati  erant  illo  crrore,  corpus Chnfti  iub 

mot.he.nrtcya  panc inclufum  orc  corporco  in  ventrem tranimicti.Tam  bruix 

tio,  ^ux  veiutt  imaginarionjs  caufa fuic,  quod  cofecratio  tanti.ndem  :^pud eos 

incantaTwma-  vaJebat  ac  maqici  incaatatio.Principium  autcm  illud  eoslate- 

ltc:ff»tt.         -^jjj.^  pancm  n6  nifi  h>  «minib  js  ad  quos  dirigitur  fermo,effe  fa- 

cramentum:  ficuti  aqua  Baptifmi  in  fe  non  mutatur ,  fed  nobis 

eifie  ircjpitqu^dpri  'sn  m  eiat,fimulatquc  anncxa  cft  promif- 

fio.Exemplo  fimilisfact.imcci  hocmeliusliquebkt.  Aquaeru- 

pe  pr"ti  jcns  in  def^rto  eiufdero  rei  rcfi~era  &  fignum  crat  Pa- 

F.xodii7.«f.    jj.,b,is,quam  nobis  fi?uracvinuminCoena.DoceteninaPaulti$, 

jU»iijo*4.     ^.jj^jgj^p^jQ/pijijuaiemcOsbibiire.Atquiiumcncispopulific 

peco* 


DBEiTBRN.    MED.   AO      SALVTBM.  49« 

pecori  communis  erat  aguatio.  VRde  facile  colligitur,  in  cle-  ^^       .^  ^^ 

mentis  terrenis,clam  ad  fpiricualcm  vfum  adhibcntur,non  alia  ^^  facramen- 

fieri  ci»nuer/ioncm,quahominum  refpeftu,  quatenus  illis  pro-  tumfibifedho^ 

roiIiiov.un.  funt  figiila.  Adharc  quum  Dei  confilium  fit,  vt  iam  mimb.Ad  efuv 

faep  us  inculco  ,  nos  commodis  vchiculisrurlum  ad  fc  tollc- ''"''i'^"''» 

rcilludim-^iefja  pcruicaciafru'trantjr,qui  aJChriftiimqui- 

dcm  n  >s  vocancJed  ;ub  panc  inuifibiJiter  latenccm.  Ncquc  e- 

nim  fieri  po.cft  vc  r,  cns  homi.ium  ,  alocorum  mimenfitate  fe 

cxpediens,  ad  Chriftumvfquefupracselos  ptnetrec.  Q^odil- 

iis  ncgaba:  natura,«iag»snox«opharmaco  corrigeretentaruitt: 

vt  maneudo  in  terris,n.»lU  capleft»  Chrifti  propinquitate  egea. 

rnus.  En  necef/itasquseipfosadcgit  ad  rranffigurandumChri- 

fti  corpus.Bernardi  quidem  a;tate,ctfi  durior  inualuerat  loqi»e- 

iii  ratio,tranflubftanti-itio  tame  nondum  agnita  crat.  Ac  omnt- 

bus  re^ro  feculis  fimihtudo  ilia  in  ore  omBium  V'  li  abat^pani 

&  vino  rcm  fpiritualem  coniunftam  eftc  in  hoc  my(t<'rio.  De  Exod.  4,  j.  & 

vocibus  acute,  vt  fibi  v  deat  ir,  refpondent,  fed  nihil  afFerendo  7^0 

-^aufoe  prifcnri  confentaneum.   Virea  0«q«i»nO  M;  fis  in  fer-  ^*-^f '"  ^'  '^"' 

^  r  •       r    r  r  ■  n.  Z'i  Mo(if  tnfer' 

Ipcijtem  conuerla,quamuis  afcifcat  noriien  lerj  enns,;7rutmum  "p^^tg^n  ciuer. 
ramen  retiuet,  vfrgaqucdicitur.Tcafccundum  eosxqueprcba-  faexcutitur, 
bilc  eft.quanuis  in  nouam  fubftantiam  cranfeat  pan's,«^Ta;-^»97-  ncr  tyar,jfthfl. 
ia»c,fedra<^icnnon  ineptevocariqu  d  jpparet  oculi^.  Se<i  i\aid p^ftfiie-^fMer,. 
fi-nileautvicinufa  repedunt  inccr  illuftre  miraculum  &  fid^ 
tiam  eoru  illufionc  cuiys  ujUus  interra  ocuIusteftiseft-Pra?- 
fl/gijs  luferatTiagi,  vr  Ae^^ypc/is  perfuafumeflVtvdiuinaVirru- 
£c  ad  r^iutatidas  crearuras  fupra  narur.^  crdiftem  pollcre.  Pro-  Ibidem  u. 
dit  .Mofes.ac  profligatis  eorum  faliaciis,  infuperab^Ie  Dci  pofe- 
riam  i  f«a  parte  ftare  oftendit :  quiavntcius  virga  omnesreli-    ^., 
qvasabfumir.   Scd  q<iia  ocularis  fuit  illa  conucrfio ,  nihil  ad  ^j^q^- ^j^  J^J 
prjefcntemcaufam,  vt  dixinius;  &  cxigfjo  poft  rempore  vifibi-  q,ji  jnitiaa- 
iiter  redift  virga  sd  fuam  fore<am.    Addc  qwod  nefcitur  fub-  tur.  c.  9.  & 
ftanriaencfucntillj  cxten-.poraHscoruerfio.  Spcdand^  cti»m  Auguft.  lib. 
eft  allufio  ad  virgas  magorum  :  quas  ideo  colnbros  dicerc  no-  ^*  ^^^  Trin.c. 
luicProphera  ,  nevideretu!  innuereconueifionem  qusenulla 
erat:qu»?  p-3cftigiatores  illi  «ihilaliud  quam  'enebrasfpeftan- 
ftiu  oculis  ofFuderar.Qajd  aii.ecum  co  fimilchabcntiftelocu  Ntc  ali^uilji- 
rioncs,  panis quem frangimfls,  Qoptics  edericis pancm hunc,  '"'^«  /''^'^f  ^i* 
Communicabantin  fraftione  panis,&aIiaciufKiodi?  Incanta-  '^'^^"J^fi^tu. 
tionequidcmmagorumoculostantum  fuilfe  «^cceptoscertum  ^^^J,^^  j^^j^'^ 
cft.  Q!i,6dadMolen,magisambiguareseft)pcrcU!usmanura,i2^. 
Deo  nihilo  magis  difficile fuir ex  virga  faccic  ferpetcm,&rur-  Aa.a.^r» 
fus  virgam  cx  fcrpcnte.quam  inducrc  An^^dos  carncis  corpo- 
ribus,&  paulo  poft  cxucre.  Si  cadem  vel  affinis  eflet  fciuius  ray- 
ftcri J  rttio  ,  eflet  aliquis  color  eorum  folutioni.  Hoc  igitur  fi- 
xum  m  aneat,  non  vere  nec  apte  promitti  nobvs  i  a  Coena  cacn* 


^4?*    IW.  IKTslf  ITVTI  OMIS      tlB.     Illf. 

Chridi  vere  eflc  in  cibu,  nifi  vcra  extcrni  fymboli  fubftStia  rer 

^.ol/ttS{io.       fpondeat.Atc]j(vt€rror  vnus  ex  alio  nafciturjlocus  leremis  rf^ 

infiilse  dctortus  eft  ad  probandam  tranflubftan  lationcna  vc 

"nefk^  "* '^*  '■^^^'■''^ pigeat.  Conqueritur  Propheta  lignum pQfitum  in  pa- 

Pfal.f^.ix»    "«  ^u<^  •  fignificans  hoftium  fafuiria  panem  fuum  infefl:  mi  cfle 

^  amirirudine.Qoemadmodum  Diuid  fimilifigura  cibumfuum 

fu«ffefef!ec'ytruptum,&potum5ce(o  depl'>rat.  Ifti  allegorjce 

htft^ntU.        g  ,.pg5  Chrifti  ligno  crucis  fnifi*e  iftixum  volunt.  At  ita  fenfe- 

?5^*  runc nonnuUi  veterum.Qiiafi  vero  non  raagis  ignofcendum  (It 

eorum  infcirisB,&  fepeliendum  dfcJccus,quam  addcnda  impu- 

dentia  ,  vt  cogantur  cum  genuino  ProphetJBfenfuhoftilner 

adhucconfligcre. 

':  ^«''A^i^'*'»-      ^i     Alij  qui  videnr  non  p^^jfl^e  nnalogiam  C\gn\  &  rei  fignatar 

ZlTm.^y^vnie  conuclli  Huin  my  ftcfij  vcr  itas  concida^facentur  p=  nem  Coen^ 

T.AtA  Fbiqui-  verefubftanti  mefteterrem&.orrupttbilselemetijnec  quic^ 

tM.  quam  in  fe  piti  muratio  lis ,  fed  fib  fe  habeic  inclufum  Chrifti 

co-pus.Siita  fenfum  fuumex:>^cirenr,dumpanis  m  myfterio 

pjri-igitur,annexam  efle  cxhibitione  corporis,  quia  rnfer-ara-l 

bilfs  eft  a  figno  fuo  veritas:  »5on  vilde  pug^iarem.  Scd  q.tia  iw 

pa-  ecorr»u«»ipfu'm  lucanres,vbiquitatem  iiliaffingunt  naturx 

fue centrariam,addendo  auf cm  Sub  pane.illic  occultum larcr» 

volawt.  taic» aftutias e fuis  latcbiis pauhfper  extrahere.neceffd 

miuftrferU  ^ ft.  Ncque «nim  idhoc  ex  profefl'^  totam  hanc  caufjm  ablol-j 

fftmm*.  ygjg  jj^  animo  eft;  fed  tantum  vt  dirputationis.qiar  mox  fuo  lo-J 

C6fequetur,fundamenfaiaciam.  Vo'unt  ergoChrifticorpus 

inuifible  elfe  &  immenrum,  vt  fub  panc  lateat:  quiafe  cum  e^ 

c  mmunicare  aliter  non  purantq  am  fi  in  pancm  defcendatt. 

modum  vcro  dercenfusjquo  nosadfe  furfiimeuehit,non  com- 

prchendunt.Obtendut  qxofcunque  poflilintcolores:fcdvbi»- 

nmh  dixeiunt,  Dtis  apparct  loc*li  Chrifti  prxfenriae  iBfli^ere. 

Vrideid?  nempcquianonaliam  Carnis&  ranguinis  participa.- 

tionciiT  concipcre  fuftinent  ni/I  qu;?  vel  loci  coniunftione  at»- 

quecouudu,  vel  cralfi  aliqua  incluii  ne conftet. 

ffiiqfiitarisyii    17  Ac  quo  errorem  femei  seiViere  f  fceptum  obftinate  tucin- 

timtmanatH    for  non  dubi'an-  ahquiex  ipfls  iadare  jnon  alias  vnquain  di- 

^^'''^'er-fjL  '^e"^io"^-S>abuifle  Chrifti  carneniflquam  Iongelateq4ec«- 

^niinitnti'^  lum  &  tcrra  pa^enr.Q^od  aurem  puer  ex  vcero  narus  ftt.quoA 

^  *    cre.;crir  (fuodincuce  ;xpa/us,qu6dfepulchroincIufus,iddi- 

fpen^atione  quadamfa6him,vt  n^fcendi,  moriendi,ca?tefifque 

huma-Jis  officji<  dcfuneererur.q  iod  f  .l'ta  corporis  fpecie  poft 

r-  f  rredionc?:  c6  p  d:.'-  s  fuerir,  quQd  m  c«lu  afliimptus,qu6d 

poftrcmoctiaimpoftafcenliof  er.  S-ephano  &PauIo  vi(u$:ea. 

^  ' '  ^  5  dcm  \^  difpf-ofinone  fa/^um.vt  regem  in  cflo  conftitutum  ho- 

* 7.5^.«  5o%  ^,„'yn,  afpi.auf  paterct  Quid  hoc  eft  nifl  Marcidrem  ex  infe- 

m  excitarc.^Nemo  cnim  dubitet,corpus  Chriftiphantafm*  vel 

pfcan- 


Dl      BXTEHN.     MID.   Ad     SALVTBM.  49*« 

phanrafticum  fuifle,  fi  ea  coditioBe  fiiit. Alij  paul©  argutius e-  ^/'«'w»'    ^r.- 

iabuntur,Corpus  hoc  qfiod  in  (acraiTiento  datur,glorJosu  efTe  i"**'* 

&iiumort*lc.itaquenihil  abfurdi  fipluribusinlocis  ,  finul- 

lo  Ioco.fi  nulla  forma,fubracrameiito  continetur.  Sedquairo,  ^.^'"^' 

QualcdabatdtfcipulisChriftuspridiequampateretuc.-aniio    *     >  7*  * 

verba  ronsnr.mortale  illud  quod  paulo  poft  cradcndij  erat  dc- 

difie  ?  lam  3nre,inquiunr,  fuam  gloria  ttibus  difcipulis  in  mo- 

re  confpiciendam  prebuerat.Verum  id  quidem/cd  ea  claritatc 

guftum  immortaUtatis  ad  horam  praebere  illis  voluit.  Interea 

no  repcricnt  illic  duplcx  corpus,  fed  vnu  illudaquod  Chriftus 

geftabacnoua  gloria  ornatum.  Qiu»m  vero  oorpns  fuu  in  pri- 

ma  Coenad:ftribuercr,  immincbacia  horaqua  aDeopercuf-  Icfa.ji^. 

Ais  &  humiliatBs,fine  decore  vt  leprofus  iaceret:taniu  abeft  vt         ^ 

tunc  gloria  refurretlionis  proferre  vcllcr.  Et  hic  quanta  Mar-    *^^'  ' 

cinni  feneftra  aperitur  R  Chrifticorpus  vno in  loco  mortale & 

humilcvidtbacur,in  aho  immortale&  gloriofumtencbatur? 

Quanquam  fi  valeat  corum  opinio,idem  quotidie  accidit:quia  j, 

fatericoguntur  corpusChriftlin  fe  vifibileinuifibiliterlarerc 

fub  panis  fymbolo.Ettamen  qui  eitjfmodi  portenta  euomunt, 

adco  eos  non  pudcc  fui  dedecoris ,  vt  nos  vltro  atrocibus  con- 

uitiis  impecant  quia  nort  fubfcribmius. 

1 8  Age,fi  corpus  &  fanguinem  Domini,pani  sc  vino  affige-  Murda.  ^us 
re  libe::a!rcrum  ab  altero^neccflario  diuelletur.  Nam  vt  panis  con/libfiaHtia- 
fcorfum a  cahce  porr igitur,it>i  corpus  pani  vnitum,a  f^nguine  [[^-fj^^^^ 
incaliceinclufb.diuifumefleoportebit.    Quumcnimcorpus 
in  pane,ftingumc  n  in  calice  efle  afhrment,panis  aute  &  vinum 
locorum  fpatiis  inter  fe  diftent :  nuUa  tergiuerfarionc  elabi 
poflijncquin  afanguinecorpusficfecernendum.  Q^odautcm  Exeeftiouk ii' 
obtenderc  fo!ent,perconcomitantiam(vt  fingurtt)m  corporc  intio, 
eflb  fanguinemj&  in  fanguine  vicidim  corpus.nimis  fane  friuo 
lum  eft.quum  fymbola,  quibusincluduncur,itadiftinfta  fint. 
C^terum  fi  oculis  animifque  in  c?clum  cuebimur.vt  Chriftum  Orthtiitx^feiu 
illicinregnifuigloriaqu^eramug  -.quemadmodu  fymboli  nos  ^^"''* '"^^'^'J- 
ad  cum  integru  inuitant,  ita  fub  panis  Tymbolo  pafcemur  eius  ^^0  ^^ peantnti 
corpore,fubvinifymbolo  diftinde  eiusfanguinc  pbtabimur; y^^^g^g  ,j, 
vtdemumtoroipfoperfruamiir.  Namtametfi  carnem  fuam  a 
nobisfuftulir,&corp©rcinc3?Ium  afccndit^ad  dexteram  tame 
Patris  fe4et:hoc eft,m  potencia  &  maieftate  &  gloria  Patris  rc- 
gnat.  Hoc  regnum  ncc  vllislocorum  fpatiis  limitat5,necvlli$ 
^imenfionibus  circunfcriptum,  quin  Chriftus  virtutem  fui,  v- 
bicunqs  placucrit,in  ca»lo  &  in  terra  exerat:quin  fc  prajfentem 
potcntia  &  virtute  exhibeat:  quin  fuis  fcmpCr  adfir,  vitam  ipfis 
fuam  infpirans,  in  iis  viuat,  cos  fuftincat ,  confiffnet,  vt^ctct» 
confcruet  iucolumcs,  «on  fecus  acfi  corporc  adefTct:  quin  de- 
niquefuo  ifAus  «oipore  eos  pafcat  ,  cuius  communionem 

Qj^q    iiij 


fSAP.Xyll,  ,         iNf  TITVTIONIS      IIB*     II  II, 

^firf tu»  fui  virtute  in  eos  transfimdie.  Secundum  hanc  ratiQne 
C^orpus  & fanguis  Chrifti  in  racramfinco  nobis  exhibetur. 
P^alu  ftt  pn  19  Nos  vero  tilem  Chnfti  prsefenciam  m  Ccena  ftacHcre  o^ 
<:o?«:t;«»-^pr*porcctqu«uecpanisclcmenco  ipfum  affigat,  nccinpancin- 
[fWi^^hri^i,  cludat,nec  vllo  niodocircufcribat^cjue  omniaderogarecelc-; 
fti  eius  glorix  palam  cft)denide qu^ nec menfura  illi  fuam  au- 
ferar,  vcl  pluribus  fimullocis  diftrahar ,  vel  immefam  illi  ma- 
gnitadincm  affingat.quxper  cjElum  &  cerram  diffundacur.h^c 
enim  «atura:  humans  vencati  i)bn  obfcure  repugnat.Iftas,in- 
quam,duas  exccptiones  nunquampatiamur  nohiseripi.  Ne- 
qutd  caelcfti  Chrifti  gloriie  d£rogetur:quod  fic  dam  fub  corru- 
pribiha  huius  mudielemenrareducicur,vel  alligacur  vllis  ter- 
renis  crcacuris.Ncquid  eius  corpori  afSngatur  huraan^  nacurg 
ininus  conlentnneum:  quod  fit dum  vel  infinicum  effe  dicicur, 
vcl  in  pluribus  CxtnvX  locis  ponicur.  Crccru  his  abfurds*atibus 


mt^.  cmmun* fymbolisfidelibus  exhibetur,fjcerepotcl 

'i»ti9.  pioratqueita  vtnoimagmatjoncduntaxat  autmenrisintelli- 

genria  percipcrc,red  vc re  ipfa  frui  in  rilimentum  vitJB  seternas 

intelhgantur.  Cur  tam  odiofa  mundo  fit  haec  fentencia  &  tam 

iniquis  mulroru  iudiciis prxripiarur  eius  defcnfio  ,  nihil caufag 

eft,nifi  quod  horribili  fsfcino  Satan  demeBtauit  eoril  mentes» 

Cettequod  docemus,  Scripturis  optime  peromnia  couenic: 

«frtht^oxdfen  nihil  cotinoi  vel  «bfurdi  vel  obfcuri,vcl  imbigui;a  vera  piecace 

^T^^  ^"^*''"  &roIid3^dificitionenon  abhonet:  aihil  deniqueinfehabet 

^firmttM'     quQd  ofTjndirjnifi qiiod  feciiiis  aIiquot,quu  in  Ecclefii  regna- 

^         ret  illa  Sophiftarum  infcicia  &  barbaries,indigne  opprefla  fuit 

^  turoulemu  j^  perfpicua  !ux  &  expofita  vcritas,Quiatamen  Satan  pcrtur- 

^nlu'!        '  buientosfpiritushodie  quuqoemoliturquibufcuquepotcftca 

lumniis  &  probris  foedare,  nec  m  vlUm  alia  rem  m^iori  cona- 

tqincumbitiaccurariuseamtueri  &afrerere  operaepretiii  eft. 

%,^hetr^mca     j^    Porro  antcquam  vltra  ptogrcdimur ,  traftandacft  ipfi 

lummu  vtndt'  chrifti  iaftitutio.-prxfcrtim  quia  aduerfariis  hacc  maxime  plau 

•  fibiliseftobieftio,  nosdifcL^dere  aChriftiverbis.Ergo  vtfalfa 

inuidia,qiJa  n«>s  grauant,Icuemur,aptiffimum  cxordium  erit  ci 

%.Verh«rumin  verborum  intcrpretatione.Narrattrcs  Euangclifta!  &PauIus, 

urpreratio»e   Ghrift .?m  accepiffe  paMemjfregiffe  gratiis  aftis,  dcdiffc  fuis  di- 

Matt''!^*  i6    fc'P"^i^»ac dixifle  Accipitc,comedite:hoc  cft  corpas mcu  quod 

Marc  14  is    ?^^  vobistraditur,TcI  fragitur.  De  calice  ita  Macthacus  &  Mar- 

J.IJC.  21 17.19.  cus.Hiccalix  cftfan^uisNouitcftameti,  quipro  multisfunde- 

i.CQr.n44'  turinremiffionepeccatorum.PauIttsvcro  &Lucas.  Hiccalix 

nouum  tcft»mentum  eft  in  meo  fanguine,Tranfrubftantiati«- 

nis  patroni  pcr  ji^ronomen  h  o  c  fpccicm  panis  notati  rolwnt; 

ijuiatoto  complexu  oracionis  peragicur  confeccacio,  &  nulla 


DB  bzternxs  med.  ad  salvTem.        4f  5 

e(l  fubftancia quac  demonftrari  queat.Acqui  (i  cos  tcnetverbo-  g^tuttur  ad 

rumreiig;o,(]'  iaChriftus  quod  inmanumporrigcbatdircipu-  **erjuftragnb> 

lis  corpub  fuumcflc  ceitacuseftjab  eorum  lanepropriecacealie-^f'^''"'"''*'* 

n!lliv:;um  cft  iftud  comeHcurji,c|uod  tuic  pjais,ia7i  elle  corpus.  ^  "^ 

Qttodi  ■  manus  !umj>cum  ApoUolis  prsbet  Cfiriftus^corpus 

fuum  afleuerat/umprera:  vero  pantm.quisergo  nointolligac, 

puncm  eciamnara  oftendi?acpromdenn;il  ablurdiuscjuamad 

ipecicm  tra.ferre  quoa  depinepr*Edicatur.  Alij.dumparcicu- 

Jam  t  s  T  pro  crailuoftancian  vroC\<i  inccrprccaur,  adgloflani 

fuff"ugiunc  magiscoidam  &  violenccr  decortam.  ideoqucnoa 

eft  cur  fc  verborum  rcuerecia  moueri  obcendanc.Eft  enifli  hoc 

gencibus.TC  Imguis  onmibiis  i.-iaudicum  ,  vcvcibum  asT  ia 

hunc  renfum  vlurperDrjnenipe  pro  conuerti  m  aliud.  Quancil  £,  aduerfmcU 

ad  cos  fpcftjt  qu»  paiem  m  Coena  relmquunc,  &  affirmaiefl'e/Mi;?tfft<j;«rii. 

Chrifti  corpusjmukiilhscftmter  /e  v^netas.  Qjiu  modei^ius 

lcquiiiur»qjanqua  pr^cisevrgent htcra,  tioceltcorpusnieu, 

pjlle  f  ramen  defled  int  a  rigore;  ac  tantundtm  valere  dicunc 

atquc  corpus  Chnfti  eiTe  cum  pane.in  pane  &  iub  pane.  De  re 

ipfa,  quamaffirmant,  aliquid  lamattigimus,  &moxplura  ad- 

huc dictnda  eruut.nac  tantum  de  vcrbis dilpuco,  quibus  fe  c6- 

ftruigt  dicuncF.e  admitcantpar^em  vocaricorj-us^quiaiignum 

flccorporis.  Acqui  ficropum  omnemrefjgiunc  ,cura  f.i:nplici 

Chnftidcm  ^oiiranone  cranflliunc  ad  iuasIoquui:ioneslongc 

d  'acrras.^MVultum  enim  diftct  uiicpanem  elFc  corpus,&  c  rpus 

efl"e  c  .4\"  pane.Sed  quiavidrba;itfieri  no  pofle  vcfimplex  hcc  Horum  efuga 

pfopificto  ftyrec,paneefle  C'>rpus:  per  iilasloqucndiformas,  <i/7M»fMr  ejr«<i 

qu  ;(i  peroSjli.]uosflexus,ciabitet<irunE.Ahj  veroaudaciorcs,  abfurdablajpke 

aflerercnon  d«b  ca-ijpropneloqucndopanemeflecorpus.ac-  ^^^dedmMw. 

que  hoc  modo  veie  fe  literaies  efle  probac.Si  obiicitur,panem 

iigitureff^eChriftum&eircDcutn  :  ncgabyincid  quidem,  quia 

verbisChrifticxprefl^um  noneft.Sednihilproficicnt  ncgado: 

quandoomnescoifcnriunt  cocum  Chriftum  nobis  oflerri  in 

Coena.Intolerabilis  auceblafpi\emiaeft,  finefigura  pra?dicari 

dc  element©  cadufo&  corrupcibili,  quod  (ic  Chnftus.  Qu,^ro 

iam  cx  ip/is  idemne  valcat  da3e  iiix  propofitiones,Chriftu8  eft 

FiliusDei,&P.?niscftChrifticorp  is.Sidiuerfas  eire  coccdanc 

(quod  ab  inuitis  extorquebicurjrerpondcant  vnde  diftcrentia. 

Non  aliam,arbitror,adduccnc,nifi  quod  facrametaJi  modo pa- 

»is  vocaturcorpus.  Vndc  fequitur ,  Chrifti  verba  non  fubiici 

communi  rcgulscncc  debcre  ad  grammaticam  exigi.Ex  ojnni- 

bus  ctiam  morofu  &  pracfraftis  litcra»  exadoribus  quxro  t  vbi 

Lucas  &  Paulus  calicem  dicunc  teftamcntumin  fanguincan  ^Jf  •**•*•• 

«Gnidcmexprimanjquod  prioremcmbro,  vbipanemnomi- 1!      j!!!'^* 

nat  corpus?Eadcm  certe  religio  fuit  in  vna  parte  myfterij,  quae  ,v^„,.  ^chrifti 

in  altera;  &  quia  obfeura  efl  bieuitas  >  fenfum  melius  elucidac  vtrbuqui  ea  in 


CAP.XTir.  INfTlTvTlONlS     IIB.     III». 

4  longiorfcrmo.  Qupticsergo  verbo  vno  conrendcnt,panem 
cffe  corpus:  ego  explur»busvcrbis  coniodam  intcrpretatione 
afteram  cfTeteftamentum  in  corpore.Qujd  enim?:in  qi^sredus 
cricinterpres  Paulo  &  Luca  fideiior  au  cercior?iNeque  ti^nen 
huc  tendo.vt  quiccjuam  delibem  dc  ea  quam  cofenus  fum  cor- 
poris  Chrifticommynicatioue:  ftu!tam  modoperuicacia,  qu« 
la  fioftiliter  litigant  de  verbis,refe]lerepropolitu  cft.Pane  au- 
thoribus  Paujo  &  Luca,corpus  CNnfti  cfle  mcelhgo/  quia  foe- 
duseft  in  corpore.QiK;d  fi  impifgnant,nomecUjfed  cu  Spiritu 
Dcicerttmenilliseft.Vtcunque  verborum  ChriftireuereHtia 
tangi  fe  quirirenrur  quominus  figurateintelligerc  aufintqua? 
fnntapertedifta  :  noefttamenhicfatis  iuftjs  pr3rtextus,cur 
omnesquiscontraobiicimus  rafionesita  relpnar.Inrerea  qua 
le/itiftudjln  Chrsfti  corpore&  fanguine  teftamentu,vtiaad- 
monui,tenercconuenir:quianon  ahrer  pr(  dcffet  nobfs  foedus 
facrificio  mortis  rancitum,m{i  accederet  arcani  illa  commiini- 
catio  qua  in  vnum  cum  Chriito  coalefciinus. 
tiomereifigm-  ii  Kcftat  igitur  vc  propter  nffiniratcm  qii^m  habcnt  cum 
ftataturfym-  fuis fynibolis  rcs  fignaraE,nomc  ipfum  rci  facoanuir  atcribucum 
•/« /^fra»7*«  fyj  jg  fymbGlo:fipurate  id  quidem,  ic^  non  /Tneaptiffima  ana- 

taltbui fit attri  1  »11  •  ^„  ,      ,  ■    ,    X         r 

tutum  efttndi-  ^°S'^-  AUegorias  &  parabouis  omirto,  nequis  !i)btern'gia  nie 

tnrexStrtftu-^^^^^^'^^^^^^^^  prsElenPem  caufam  cgredi  cJufetur.Dico  m«- 

rml^eis.  tonymicumeffc  huncfermone  ,q'ji  vfi  atu<;cft  paffimin  Scri- 

ptura.vbi  dc  myftcriis  agitur.  Nc-jue  enim  aiiteracciperc  pof- 

fisquoddiciturjCircancilionem  cflsfoEdus,a2;niim  effc  tranfi- 

Bx«d.  17,^.    tum,fncrificiaLegisefle  expiatione^^^demq.  perram.exqiu in 

dcferto  acjua  profluebat,  fuifie  Chriftum,  nifi  tr;'nilatitiedi<flij 

accipias.Ncc  modo  a  fuperiore  ad  inferius  nomen  rransfertur, 

fed  contra,cti'jm  rci  /ignarae  rribuitur  nomen  fighi  vifibilis :  vc 

quu  dicitfcir  Dcus  apparuifte  Mofi  'u\  rubo ,  arca  foederis  voca- 

Bxod  },2.       tur  Deus.&Dei  facies:&  colfiba,  Spiritus  fandus.Nam  tiCid'- 

^^ial  84  8.&  fentia  fymboICi  are  fignata  differt,  quod  h.Tc  (piritualiscft  & 

Matt.j.f^.     c3Bleftis,iliud  corporcum  &  vifibile .-  quia  tame  rcm  cui  rcprs- 

fentandx  confecratum  eft ,  non  figurat  tanrii  ceu  nudi  &  ina- 

nis  teffer.irfcd  vereenam  exhiber :  cur  no  eius  appellatio  in  i- 

jps6iurec6pctat.?Quod  fihumanitusexcogitata  fymboIa,qua» 

imagincs  funtrerum  abfeotium  poriusquam  norae  pr^efcntiu, 

quaseciam  ipfasfallaciter  faepiffimeadumbrantjcarum  tamcn 

titulis  intcrdum  ornantur:  qu^  a  Dco  funt  inftituta,muIto  ma- 

ieri  rationererum  nomina  mutuantur  quaru  &  eerram  mini- 

mcque  failaccm  fignificationcm  fcmper  gerunt ,  &  adiundarn 

habent  fecum  veritatcm.  Tanta  igitur  cf^  fimilitudo  &  vicini- 

tas  altcrius  ad  a!tcrum,vtprocIiuis  vltro  citroque  fit  dcduftio. 

©cfinantitaqucaducrfarijinfuiras  facctias  in  nos  congcrer», 

Tropiftas  vocado,quido  cx  comuni  Scripturae  vf«  facramcrale 

loqucn- 


Dl    ■XrE.Jl.     MED.    AD     SALVTEM.  4^4 

foqucudi  modu  cxponimus.   Na  cu  ia  uiultis facrameta fimnl 
coHucnjunc,  tuuu  in  hac mttonymia  qu^dam  ei\  Ipfis •mnibiiK 
inter  fe  communitas.V-  crgo  lapidem,c  que  IfraeUtisrpiritoa-i.Cw.wi*. 
lis  potus  fcaturiebat.  Chrittu  fuific  Apoftolu^  doeet,c)u6d  vi- 
iibilc  fymb  luforctfub  qao  fpmt  alisillc  p©tusvcre  cjuidc, 
fcdnon  ad  oculupercipiebituniracorpus  Chriftipanis  hodie 
nuncupatur ,  quand --  fymbulu  cft  ouo  vcram  corpons  fui  ma- 
ducjcionem  oft^rrtnobis  D.-minus.Ncqucaliter  vel  lenfit  vel 
loquutusc/t  Auguftinus;ne4uii.h  cafpcrnerurtanquamnouu  ^"^,  '*  '^* 
comiiJCdtum.  Si  ficiamenta  (mquit)  quardam  fi-«il^f"<i'"^"i  Epift.'»,.  a< 
caruni  rtrum    uarum  facramenta  funt,  non  habercnt,vtique  j5,njf. 
facramenra  non  cftcnt.  Ex  hac  autCK,  fimilitudine  plcrunque 
ctiam  iplaium  rcr^-m  nomina  accipiunt.  Siv  urcrgo  fccundum 
qucndam  modumlacramentiini  C'jrporisChrifti,corpusChri- 
Hi  eft:facrametu  11  fangjinis  Chrifti,  anguis  Chrifti  eft:  ita  fa- 
cramentu  hdei.ficies  eft.Muhi  funt  apud  cum  fimiics  loci.quos 
fupcrvacuu  Tirct congercre.quum  vnus ilic  fufficiacmifi  quod 
moncnd:  lunt  leiiores  idem  afaafto  viro  tradi  m  Epiftola  ad 
Euodiu.Friuolaaueem  teruiucrfadoeftjvbi  docet- Auguftinws  ^'^^'P*"'^" 
fruquentcm  ac  tncam  efie  merony'-niam  m  my ffernsj  non  «eri  * ,  •  ^^^«»4. 
mentionem  Ccena?.  quiahocrccepto  ,ratiocinariagcnerc  ad  'j^onfio. 
fpcciem  non  hccret,  nee  valeret  argumentum.   Omne  anirmal 
moiu  pra»ditum  cft.ergo  bos  &  cquus  motu  pr^ditus  eft.  Q^a-  Confr-mata  i 
quaoi  longiordifceptatio  alibiciufdem  fandi  verbis  ditimi- fJ^^^^^Tj^ 
tur,  vbidicitChriftum  non  dubitafi*e  vocarecorpusfuum  quu  J^^^' 
/ignum  daret  corporis  fui :  contra  Adimantum  ManichsEom 
cap.ii.    EtaIibiinPfal.5.Mirsnda(inquit  )Chriftipacientia, 
quod  ludam  adhibuit  ad  c6ufuium,in  quo  corporis  12:  langui- 
nislui  figuram  difc  pulis  commendauit  &  tradidir. 

it    Siquis  tamen  morofus,  :id  alia  omnia  caecutiens,  hufc  oluSHo^tx^ 
tantum  verbo  innftar ,  h  o  c  b  s  T,  quafi  myfterium  hoc  ab  o-  '^l,^"'"-  *^° 
mnibus  aliis  fcpirecfacilisfolutio  eft.Verbi  fubftantiuitanta  i^i'/"-^'*"'' 
cfTe  cmphafimdicunt,  vtnuUfi  fchcma  admittat.  Quod  fi  illis  ,.Cor.io.itf. 
coiicedimas.tjempe  in  verbis  Pauli  fubftantiuum  verbum  legi- 
tur,vbi  pAnemvseac  *otiufltu  corporis  Chriftf. Aliud  autem  eft 
xommunicati©  quam  corpus  ipfum.Imo  fcre  vbi  dc  /acrametis 
agitur.idem  verbum  occurrit.Hoc  erit  vobis  feedus  mecBm.  A-  £*"^^^'?,* 
gnushic  eritvobisPcfah.  Ne  plura,quumdicitPauluspetram  i.cor.ioV 
fuific  Chriftnm,curiilisminu5  emphaticum  cftcoloco  fub^  i^^n.j  if* 
ftantiuu  vcrbumquam  in  Chrifti  fcrmone.?Rc/p6deantetiamj 
vbi  dicir  Ioanne$,Nondum  eiatSpiritus  faiiAus.quialefus  no- 
dum  erat  glor«ficatus:  quid  valeat  fubftantiuum  verbum.Nam         z. 
£  regula?  fuae  affixi  manet,  abolcbitur  seterna  Spiritusenentfa, 
quaii  initi«accepeiic  a  Clirifti  afcen/ioiie.  Refpondeat  dtinl! 


4- 


Ar.XVXl.  IMST  1  T  VTIONIS     L  IB.     IIIT. 

}.        fjaid  ffgftificet  illMd  Pauli ,  Baptifmu  efle  Iau;!cruin  regcner»^ 
it.Jjr-         tionis & r«nouationis:que  conftat raulcis cfTe  inutilem.Scd nf- 
Cor^i2.ii.   hiladeosrefcUendosvabdiuseftquamilladlMuli.EccIefiacfle 
Chciftu.Na  fimilJrudine  corporis  human.i  ^dd;  da  lubnedit, 
SiceftChriftus.  vbi  nonintclligit  vnrgenitu  DeiFilium  infe,. 
fcd  in  membris.  His  iam  me  adeprii  cfle  irbifot  vt  faeis  &  tn- 
tegrishoininibus  focf.ea-^t  hoftrum  noftrorum  calumniaeduin 
fpargunt,  fidenjo«s  abrogare  Chrifti  verbis;  quse  n©s  non  mi- 
nus  obedientcr  a^mpleft»raur  qua  ipfi  ,  &  ma-ori  religionc  ex- 
pendimus.Imo  fupina  eorum  fecuritas  mdicto  eft  non  magno- 
pere  cos curarc  quid  voluerrt  Chriftus,  mod©  c)y]yeu  illis  fup- 
peditetad  cuendam  obftinatiancm:  ficutinoftu  di.Mquifirio  te- 
'  ft'sefl!edebec  q«iantifienobis  Chrifti  authoricas.   Odio$eia« 

^^*  *' ""f  «^ant,  humanura  fcnfamnobis  obftare  quomious  credamu» 
heZcTasL  3^^^  Chriftns  facro  fuo  orc  prorulit:  ^ed  quam  improbe  hanc 
^.  ignommiamnobis  inKrant,magnaexpart€iamplanumf'rcJ,& 

fS>9nfv>.        clarius  deinde  liquefcct.Nihil  crgo  nos  impedit  quorainuslo- 
quenti  Chrifto  crcdamus,  &  fimulac  hoc  vci  il.ludannacrit> 
acqusefcamus»  Taatum  hoc  agituTjan  oefas  C\i  de  genuino  fen- 
fu  fcifcitari. 
\h':eB.].^ver    ^l    Vettnt  boni  ifti  migiftrf.vtliterati  appareatjVel  tandllu 
iiChrtjli  ne  ta^lhttx  difccdere.Ego  contra,vbi  Scripeura  Dcu  nomina^virii 
Uum  quidtrn  beilicofum:  quia  finc  tranflationenimisafperam  locutionein 
^''^/'^''^'«^«forevidecnon  dubito  fumpjameflcab  hon^in.buscompam- 
I  tionem.Et  fane  non  alio  pra-tcxtu  molcfti  61.  m  fuerunt  or- 

thodoxisPatribusAnthropomorphitse,nifiqubd  vocibusillis 
mordicus  arrcptis,  Oculi  Dei  vident,  Afcendit  ad  eiusaures, 
'd^-  *'*''"''«* Mtnaseiusextenta,Terrafcabelluni  pedam  eius:clamitaban.c 
d  ^bfiitda.     gjjpj  j)g^j  corpus  (umii  quod  ci  Scriprura  aflignar.  Hac  lege 
ifecepta,  immanisbarbariestota«ifidei  lucem  obruet.    Quae 
cnim  abfurdiratum  monftra  fmaticis  hominibus  elicercnon 
Iicebit,fi  iJlis  permittitur  fingulos^^pices  ftabiliedis  fuisplaci- 
tfsobiiccre?Qupd  obiiciunt,  nr5n  efle  verifiinile,  quum  Chri- 
um  '^c"^*'  ^^  Apoftolis  fingularc  pararct  in  rebus  aduerfis  folatiajxni- 
frS>icui    tfe  ?"i*^icc loquutum  efle  vel obfcure,pro  nobis  facit .  Nifi  eaim 
cutum.         Apoftolis  venifletinmeatem  panera  vocari  figurate  corpus, 
'^jpon/io.        quia  fymboloixi  efTct  corporis ,  turbati  haud  dubie  fuiflTcnt  re 
**n>4.f'8  &tamprod{giofa.    Eodcm  fere  momcnto  narrat  loanncs  in 
*'^^'  miBimisquibufquedifficultatibusperplexosharfifl^c.    Quifc- 

cum  difceptat  quomodo  iturus  fit  Chriftus  ad  Patrem.  &  qua?- 
ftroncTn  moQ«nt  quomodo  abiturus  fit  e  mundo:  qui  de  Pttre 
csBlefti  nihileorum  qua  dicuntur  iatelliguntjdoncc  eum  vi<ic- 
rint:quomodo  taaf»  facilcs  fujflcnt  ad  credendum  quodrepu- 
^iat  omnis  ratio,  Chriftum  difcBmbere  in  menfa  fiib  cofpeftu 
!uo,  &  inujjfibiUm  Includi  fub  pane  ?  Qa6d  ergo  panem  fine 

dubita- 


D  E     ■  X  T  B  R  N.     M  E  D,      A  D     S  4  l  V  T  E  M*.  49$ 

iSJubitationeedeDdo,  confenfumfuumteftantur,  hincappatc^ 
c  odem  qiio  nos  fenfu  accewfle  Chrifti  verba.quiailiisoccur- 
niaquod  in  myfterijsnou  dcbet  videriiufolcns,  comca  rei  fi- 
g  nac2E  figoo  traiacabi.  Certa  iguur&dtlucidafuit  difcipulis  Cur  interpn 
cr  ifolacio, vc  aobis eft,iiullo  aenigmate  implicica.ncc  aiiud  cau-  ^''''•«'^  x"» 
fa  Jcft  cura  noftca  mterpretacienequidaisi  refiliant ,  aifi  quod  °22itfadHt 
co  'S  exciEcauit  diaboluncantatio ,  tempc  vcsnigmacum  ccne-yi,^^  ^^^f,^^^ 
br  is  fibi  fingant  ,  vbi  obuia  eft  concinD^-  figurse  interprefatio.  x*  doiinns, 
Pr.tccrea  fi  m  vcrbisprxcisemfiftitar.perperam  aliud  feorfiim 
de  pffl\ne  pr^dicarec  Cnriftus  quam  4e  caiice.  Panem  vocac  c«r- 
pus,\  'mum  vocac  faaguinem-  aut  cuufufa  cric  bactologia,  auc  e- 
ric  pa'iiic;o,  quje  corpus  a  .angiime  diuiditt.  Imb  .3.  vere  dicccujc 
de  caJiiccHoc  eft  corpus  iiieuin,  ]uam  de  panc  ipfo;&  prardica- 
riviciftiai  poterit^panemelTefanguiRera.Si  refpGnde^nt,  fpe- 
^andum  Cife  m  qaem  finem  vei  vfuminitit;:t»finf  fymboia: 
■fateor  id  quidcm.  fed  interea  minime  fe  expedienc  qum  eorum 
error  abfuf  dara  hoc  lecum  crahac ,  Patjemefle  fanguincm,  &  h«;V«  interfi 
vinum  corpus.  lam  qu.d  hoc  fibi  velic,nefcio,qiium  res  diuer-  tattanitptr^ 
fas  cfte  conctdanc  panem  &  corpus,  afferere  tamen  alterum  de  ««*  «/'»•'«'  t 
aki?i  o  proprie &  fia^  hg jra  prsedicari.-ic  li  quis  diceret  veftem  j^-^^  '^*'^*'* " 
qaidem  diucrfam  etk  ab  homme,  &tamen  proprie  vocari  ||o.^^''*''<'»«"« 
mmcm.  Intecea  quafi  in  pertinacia  &  coiiims  viftoria  illis  iitx 
enecChriltum  actul-n  mendacij  dicuntji  qu-eritur  vcrborum 
intcrpretatio.  iam  kdoribus  indicarepromptumerii,  quara 
iniultamnobisiniuriamfaciantiftifyliabaram  aucupcs,  dum 
fimplices  imbuuat  ha^  opinione ,  fidem  nos  detrahere  Chrifti 
verbis,  qu5E  furiose  ab  illis  peruerti  ac  confuadi,  a  nobis  autcm 
fideiiteracdextreex^i;caridemonftrauimuJ. 
Z4  Sed  non  pGtcfthuiusmendacijinfamiapcnitusabftergi,  o^i^g^^j^ 
n.  '^(i  diluto  altero  crimine.nos  ctiam  rationi  human«ita t.ddi-  tta  humana  1 
dt.^scfieiadant,  vc  nihiloplus  tribuamusDeipoienti* ,  quam  *iomejftadd 
na  KUt^  ordo  patitur,  &  diaatcommunis  fenfus.  A  tam  mipro-  ^'^^^.  '^i^  *^ 
bi  5  calumniis  proooco  ad  ipiam  dodrinara  quam tradidi :  9"? j^^^^i^'^ 
fai  is  dilucide  oftcndit,  me  hoc  myftcrium  minime  rationis  hu-      ^  '* 
mi  m§  modo  mctiri,  vcl  natur^  legibus  fubiiccrc.  Obfecro,  aa 
ex  Phyficisdidicimus,  Chriftu^ptriade  animasuoftrasecrlo 
pai  bcre^cainc  fua  atquecorpora  pane  &  vino  aiuntur.^vnde  h^c 
carni'virfu'S)Vcaaimasviuificet?NaniralitCrnon  fieriomnes  di- 
cent.  Huniina?  racioni  nihilo  magis  placebitpcncciare  ad  nos 
Clirifti  carnn^n.vt  nobis  fit  aiimencum.  Deniquc  quifquis  do- 
^rinamnoftrvm  guftauerit,  rapiccurinadmirationemarcana? 
JE)ci  potenti^.  I.fti  autem  boni  eiuszelotg miraculum  fibi  f*bri-  ^fjp.iqm fi 
cancquofublatc^  euanefcitDcusipfc  cumfua  potencia.  Ledo-  "'^«'«"»  "'' 
rcsiterum  admonitoscupio,  vtqaid  feratnoftra  doArirt»  dili- Jj*''J'*  ***'*' 
gencetaiftimcni:^  j^^^endc^cnadrenfucommuni}  anveiofidei 


■AP.XVIl.  IM«»  tTVTIONlS      1 1  1.     1 1  I  I, 

aiw,  fuperato  mundojtranfccndac  in  cselos.Dicimus  Chriftufiif 

tamexterno  fymboldquamS^iritu  fuoadno:»  dc  cenuere,vt 

vere  fubftantia carnisf  ae & /=  ngtiiais  fui  animas nullras  viuifi- 

cct.In  his  paucis verbis qui  non  fi ntir multa  i i.befle  niiracuh, 

plufqua  ftupidus  eft:qu-indo  nihil  magis  praeter  na^ura  ,  q  aui 

vt  vitam  fpiritualem  &  celtftem  anim^  mutuentur  a  camejqie 

originemfuam  eterra  .iccepitjStquae  morti  fuit  iv.bieda.niliil 

magisincredibilequamres  toto  cirli&ccrrar  patio  d'fiita»  ac 

remotas.mtantilocorumdiftantia  nm  fo.um  coniungi,  fe4 

leb.  4  K.      *"*r'> ^^  alimentum  percipiant  anima!  ex  carne  Chrifti.  Defi- 

aantergoprsepofteri  h  jminesinuidiaputida  cdumnia  nobis 

faccrc,  ae  fi  dc  immenfa  Dei  potcctia  maligne  aljquid  reftrin- 

geremus.  Ipfi  enim  velnimis  ftukeerrant ,  veiimprobemen- 

tiuntur.  Nonenimhkquaeriturquid  Deuspotuerit,  Ted  qmd 

*e omntpouH-  volaerit.  AffirmamuMutcm  id faftum  eflc quod  iiii  placitum 

!4  Deinoneff  erat.I^acuit  autem  Chriftum  fratribus  per  omnia  (imilem  fie- 

^ShutatZne*''  riwcepto  peccato.Qnalis  cft  noftra  caro?n6nne  qw^  cerra  fua 

ddtVo]^n-    dimenfioncconftat,qu£lococontinetur,q  ^etangjur  quae  vi- 

tte.  dctur?  Et  cur(mquiunt)non  faciat  Deus  vt  c  ^ro  eade  plura  di- 

tfl*ntim.        ucrfaqucloca  cccupet,vt  nuJlo  loco  coatmcJt  r ,  vt  modo  & 

fpecie  carcat>Infane,quid  a  Dei  potcntia  pv  ftulas,vt  carnc  fa- 

ciat  fimul  cflTe  &  non  eflfe  carnem?  Perinde  ac  fi  inOes  vt  lucem 

ilmie  ^ugH.  faciatiimulcfteluccm  &tencbras.At  luce  vult  eflelucemitc- 

ini  ttfltmor.i»  nebras,tenebras.carnem,carncm.Conuertet  quidem  quum  vo 

wfirmata.      jgt  tcncbras  in  lucem,&  lucem  in  tenebtas:  fcd  quum  exigis  ve 

iux  &  tcnebrsnon  dift>rant,quid  aliud  quamordmem  fapie* 

tiae  Deiperuertis?Carnemigiturcarne  cfleoportet:fpiritum, 

fpirituni:vnumquodque  quaa  Deo  lege  &  c©ditione  crcatura 

cft.  Ea  Ycro  eft  carnis  cond'tio>vt  vno  certoquc  loco,vt  fua  d\* 

racnfionc,  vtfuaformaco  ftet.  Ea  conditi  >')ecarnem  induit 

Chril^us,  cui.tefte  Auguft  no.mcorrt-ptionem  quidem  &  gl»- 

pift.adDar  j-ian^tJ^ditjnatur.trn  &  verititemnon  abft  it. 

lT^o'6.£e     *f    Excpinnt/evcrbumhaberequo  palamfadaeftDeivo- 

tiexfreL     iuntasrncmpe fi  il lis conccditur.dnnum  mtcrprctatioDts cxec- 

mSiiverbis.  clcfii  profligarc.quod  luccm  verbo  afFerat.  Fa  corilloshabe- 

#•  »•  re  verbum:  led  quale  olim  Anthropomorphkae ,  quura  Dciftnj 

corporeum  faccrcnt:  qua'eM^rcioo&Manich2i,quumfinge- 

rentChrifti  corpiis  vel  C3elefte,vel phantafticum.Citabet  cinm 

teftiu>onia,PrimUs  Adam  e  terra  terreftris  ,  fccundus  Adam  e 

C»r.t5.  47.  c^locaBkftis.Irem,Chriftus  feip^um  cxmaniuitfornna  ferui  ac 

'^S^.  2»         cepta.&fimilitudine  repcrtus  vt  homo.Verum  craffi  co'Nefto- 

res  nuliarTi  Dei  potentiam  efle  exifiimat,  mfi  monftro  in  cere- 

bris  fuis  fabricaro  eucrratur  totus  ordo  natur^.quod  potiuseft 

Deimicircumfcribere,vbi  figmetis  noftrisappctimus  experiri 

Quid  poffic.  Ex  quo  coim  veibo  fumpfcrunt ,  corpus  Chrifti  m 


f 


DB     EXTERN.    MED.  AD     «ALTXEM.         -fptf 

csclo  vifibilccflc,  latereautcm  inui/iblcin  terrafub  innumc- 
ris  panis  frullulis?Diccnt  neceffitatem  hocflagitarc,vt  Chrifti 
corpus  detur  in  Co?na.  Ncmpc  quia  carnaJem  efum  cxChrifti  ^""ffiom  di{ 
verbis  clicere  libuit/uo  ipforu pr^iudicio  abreptijnecefTe ha*  ^*'^'** 
bucrunta^^guciam  lianc  excudere,  cuireclamat tota  Scriptu^ 
ra.Q^icquan  vcro  anobisimminui  de  potentiaDeijvfque  eo 
fa!  ivi  eft  vt  Hoftra  dodrinaapprimemagnificum  fiteiuselo- 
gium.Sed  quia  lemper  nos  iDfimuJiint,  fraudjri  Deumfuo  ho-  ,,. . 
nore>dum  rcfpuimu'. quod  fccundum  commuaem fenfum dif- ChJia'"!' ""^ 
ficile  eft  creditu.licet  oic  Chrifti  promiftum  fuerit:  iterum  rc-  rlifutre^* 
fpondeo  (juod  nuper,  nos  in  fidci  myfterijs  fenfum  comunem  ^'JI>or,fi«u 
Kon  confulere,  i^td  pJjcidadociJitate  &fpiritu  man faetudinis, 
c^uem  commendatlacobus^fufcipcreprofediam  eciBlodo<9;ri- 
nam.  Sed  in  quo  ip/i  perniciose  errant,  nos  vtiJem  modera.  i^^  u 
rionem  fcqui  aon  diffiteor.  IlJi  auditis  Chrifti  verbis , Hoc eft      °  i*^*' 
corpus  meum ,  miracuJum  ab  eius  mcnte  remotilfimum  ima-  oyitS.iMir* 
f.Jnantur.  Vbi  autcm  ex  hoccomento  eraergunt  foedx  abfur-  f"'""»  fuyejfe 
diytes.quiaiam  prxcipiri  fcftmatione  Jaqueosinduerunt,dc-  '^''^"'^^'ra^ 
mcrgunt  fc  in  abyflum  omxiiporentiar  Dcj:  vt  hoc  moiJo  veri-  ^'"''*''^'""»- 
tatis  lucera  extinguant.  Hinr  faftuofa  iJJa  niorofitas,NoJumus  ItZ^TnJ^^f 
fi^ire  quoHiodo  fub  pane  Jatcat  Chriftus,hac  ipfius  voce  coti- fiH*  vous. 
tcn ti,Hoc  eft  eorpus  mewm.Nos  vcr6,vt  in  tota  Scriptura,fana  '^•'yf»  t.  * 
huiusJociintelJigentiamnonminore  obedientia  quam  cura 
confequi  ftudemusmequeprsepoftero  feruorc  temerc  arripi- 
mus,&  finedeledu  quodprimum  fe  mentibusnoftrisingerit: 
fed  fedula  meditatione adhibira,fenfum  amplcdinnur ,  qucm 
Spiritus  Deifuggerir.quofreti,  defpicimusex  alto  quicquid 
tcrrena?  fapientix  contra  opponitur.  Imo  captiuas  tcnemw 
mcntesnoftras,neverbuIo  duntaxac  obftrepere,ac  humilia- 
mus,ne  infutgere  audear.Hinc  nata  eft  expe/itio  verboru  Chri 
fti,qijam  ex  pcrper uo  Scriptura?  vfu  Tacraiiientis  communem    ' 
cffe.omncsinea  mediocnter  vcrfati  norunt.  Ncc  veronefas  ^**^'»'*4^ 
eflenobis  ducimus,fanas  VirginisexempIo,inrcarduafcifci- 
tari  quomodo  Eeri  pcfiit. 

tdSed  quianihilad  confirmandam  piorum  fwlem  magis^.^/j,  rnUi^ 
vaIeb!t,quamvbididiccrmt,quampofuimusdoftrinamexpu.«»W^z/^r^,' 
ro  Dei  verbo  fumpta  cfle,eiufque  authoritati  inniti :  hoc  quo-  '^'^  dejUmftii 
que  qua  potero  breuitarcpJariU  faciam.CorpusChrifti,ex  quo '"■'*''^''*''/"'-' 
refi.Trexicnon  AriftotcJes,  fed  Spiritus  fandustradit  finitum  Z"ZV"^' 
cfte,acca?locompreher.divfqueadvItimumdiem.NecmeIa-?rtr4'i,,«/f 
ter,  locos,  qui  in  hanc  remcitantur,fccure  ab  ipfiseiudi.Quo-  '^'ratimt  vcrl 
ties  dicit  Chriftus  /eabiturum  relidomundojcxcipiunttdifcen''^'*  corperts 
fumillum  nihilaliudeflequam  muiationem  mortalis  ftatus  ^^''^fthabai^ 
Atqui  hoc modo  non  fubftitueret  Chriftus  Spiritum  fai»aum,'  "''■/'^'■'^'•'•"'^ 
fuppIen<i<^^ilg<iuuntur,abf€iv«B  %  ^kSt^u  cjuadQ  in  jJliaj  7Z!'  """*" 


tur 
Macth.i^ 


Traft.inloa. 
So. 

Matth.iS.to 


CAP.XVII.  INS  T  I  T  V  TION  1$      LlB.    Illl. 

locumnon  fuccedit.necrurfumdefcendir  Chriftusipfe  cx  c^- 

leibglona ,  vc  condirioHcm  mGrtalis  vitse  fiifcipertt.  Cerre  ad- 

uenftjs  Spiritus  &  afcenfus  Ciirifti  ancicheta  fuHc;  ideoque  fic ti 

non  poteft  vt  eodem  modo  fefundunacarnem  nobilcum  ha- 

bitet  ChriftuSjquoSpiritumfuHmmittit.  Adde  qiiod  diferve 

^^'7"^%^  f'  ^'^PrJn^^/e  cum  difcipulis  naa  fenper  forc  in  mundo.    Hoc 

nireZerfore  "**'^^  ^^^^^  pulchte  fibi  dilucrc  videntur.-quafi  neget  Chri- 

inmundo.UA  Aus fe paupcrem  &  natftrum  femperfore,velnecef/itatibusca 

gufiini  expoji-  ducsB  vit^  obnoxium.  Atqui  circuftantialoci  palam  rcclamat: 

tione  confirma-  quando  noH  agitur  de  egeftate  &  inopia.vel  mifero  terrena*  vi- 

IX  ftatu,  (t^  dc  coltu  &  honore.Vndio  difcipulis  no  pUcebatj 

^'•quodpurarencfuperuacuum&inutiiemeire  fumptum,&lux« 

tix  affincm.ideoqi  in  pauperes  !mper>fum  maluiftenr  preriami 

illud,quod  male  proftifum  fnifle  putaban(.RefpondctChriftus 

fenon  femperforeprscfcntcmvt  cali  honorecohrur.  Necali- 

terexpofuicAuguftmus,  cui»sha»cminime  .Jmbguafunt  ver- 

ba,Qaum  dicerctChrjftuSjMe  non  femper  habebitis  v  ib<fcu, 

loqucbatur  dc  prxfentia  corpons.  Nam  fecundu  miiefti.'em 

fuam,fecundMmprQuidenciam,fecundum  intrlF  bilcn  &  inui- 

/ibiicmgrati«m,irapletur  quodab  eodiftumeftjEcce.ego  vo- 

bifcumfum  vfqjad  confumwa  ionem  feculi.  (ecunHum  car- 

ncmvero  qnam  verbum  .«irumpfit ,  fecundumid  qaodrleVir- 

ginenarnscft,  fecundum  id  quod  a  IwAxh  "omprehenfuseft, 

quod  ligno  confixus,qu6d  decrucc  dcpofitus,  quod  lir?re!s  in- 

uolutus,qu6d  in  fepulchro  cond»tus,  qu6d  m   refurredionc 

maoifcftatus  :  Nonfemper  habebitismevobifcum.  Quare? 

Quoniamconuerfatus  eftfecundum  corporis  pr^fentiani  qua- 

dragintadiebuscBm  difcipwlis  fu?s,.Sf  deduccntibus  eis  vide«- 

do  no«  fequtndoafcendit.  Non  eft  hic:  ibi  enira  fedet  ad  de- 

xtcram  Patris.  Et  tamen  hic  eftrquia  no  receffit  prsefentia  ma- 

ieftatis.AliterfccundupraBfentiamaieftasis ,  fempcc  habem  is 

Chriftum.  fccundum  pr^efentfam  carnis  reftediftumeft  Me 

autcm^non  fempcr  habeljicis.  Habuitenim  Ecclefia  fecundum 

prarfentiam  carnis  paucis  diebus :  mod6  fide  tcner,  oculs  non 

vidct.  Vbi(vt  hoc  quoquc  brcuitcr  annotcm)  tribus  modis  eu 

nobis  prapfentem  facit,maieftate,prouidentia,inefFabjIi  gratia, 

fub  qua  mirificam  iftam  corporis  &  fanguinis  ciuscommunio- 

nem  comprchendo:mod6  Spiritus  fanfti  virtute  fieri  intelliga 

mus,»onfiftitraillacorporis  ipfius  fub  elemento  inclufione. 

Siquidcm  carnem  fe  habere  &  oflaDominus  nofter  teftams  eft 

quae  palpari  &  videri  pofl^ent.Er  Abire  ac  Afcendere,non  fpc- 

cicm  afcendentisabcuntirq.  darc  fignificanr,fed  vere  id.  facerc 

quod  vcrba  fonant.Ergone,dicet  quifpiam.  certam  c^eli  rcgio- 

ncm  Chrifto  aSignabimus?Ego  awtem  cum  Auguftino  refpo- 

dco,  curiofiffimam  cflfe  hanc  &  fupcruacancam  quajili-mem  , 

modo 


gujiinibrtuit 
*xfliciti». 


Ltb.de  fide 
5c  fym.ca.tf. 


DE    bxtbrn,   med.    ad   salvTEm.        497 

hiodo  tamen  in  cxlo  eiV^  crcdamus. 

17    Qu^idvcio,  totics  ze j{:titam  r^fcenrus nomeni3r\nori^T frti^^abaf' 
migr3tiu):eti-i  ab  vno  loco  in  altcrum  Gy^Twficai?  Ncg.inr :  quia  tejfi^niiehrifli 
peralticudiijej»  fecund»  eos  tatumnotaturi!-  pcrij  ra;ne!ias.  (o^fiderAtione, 
Scd  tjaid  ijie  arcciidendi  irodu^?  ani.o  ipeAaittibtis  dircipulis  '«'''"^^^  I^phip. 
in  fubiime  cuehicur;'  ;innon  clarc  narr.int  EuangeliftcC  rcccpiu  "'^^^"^'^^'qui 
fuiffe  i.i  ca:los?  ii-xcipiunt  acuti  iiki  Sophilia?,  rube  inttrpolir.-  r/o«e"*  ''*/'«f'« 
fubdudum  fuifle^  confpedu:  vc  difcercnt  fidcks  non  forc  po-  A(f.or.i,9, 
fteam  mundovifibleni.  Quafivero  lon  debucrit  potius  luo-  Maic.iif.i^, 
rnentoeuanefccrc,vc  fidefaceiet  pr.^  cntis  i n  j ifi b  Jis ;  vclnii-  Luc.24  51. 
beseun:)  colli'^^»  rcnon  debuentan  eqaani  pedeni  mouercc.DQ 
vcro  fi:bliniisft-rrur  in  aerem  ,  &  fub»,  &a  nubefe  amplius  m 
te  ra  qu^rendum  non  eflcdocet ,  ti:t6c  Jligmius  doiiaiciiJum 
nunceim  cxUs  eift:.' ficuteciamalfcric  Pau!usj&mdea  nobis  Pkil.3.20, 
expcdariiubet.  Hacrationeadiuoncnt  Angelidifcipulos,  fru- 
ftra  e  -s  in  c^lum fufpicere :  qaia  lef-s  qui  alfumprus  ell  in  c^- 
lum, Iic  Vcnietq.eniadmodum  eum  videranc  afcendcre.  HicFfr^,.    j  ^-i 
quocjue  tjceta,vr  Iibi  videntur  ,tergiuerfitione  efti-giunc  U- fi^ii  ,^  tr.u  fi. 
n^Bdodrinaratiucr^arij  ,  vcnturum  tunc  vi^ibilem  ,  qui  nun- b,i.prafmtta 
quame  terradifcef/ic  quin  apud  fuos  ihuifibilis  n--aneat.Q_afi  refeUitur. 
vero  Angcii  d  piicem  iilic  praslcntism  inrinucnt.ac  non  fim- 
pliciter  di!cipu!osf.^Ciatoculatos:e;>es  afcenf  ;s,nequa  /uper^ 
iic  dubitario:  pcrindc  acfi  diccrenr>Vob  s  videntibusinc^ium 
rcccptusjcxieflefibi  in  periu  ^flrer-i-.-ruiiereftvrpatienrer  ex- 
peftetis  dum  rurfus  adueniat  mundi  iu  Jexqi-.ia  nuiic  c^lum  m- 
greflus  rion  eft,vt  lilud  lolus  occuper.IeU  vt  fecuin  vos  &  om-  l-^^ifhcrjai 

neSplOSColllgaC.  P  trum,*0utr 

18    Quoniam  vero  parronos  adulterini  doc;macis  veterum    /''"^T^^'^'^!,' 
luftragus  niliil  pudec  illud  oroarcjac  pr.Tfertim  Augultini;  qua  hy^fentiA  mn 
perucrse  id  coi-cnrur,paucisexpcdiani.   Nani  cuum  a  dotiis ivffraytithr. 
&piis  viris  coiledifuennc  eorum  teft)mouia,nG]o  rem  adaui  Ad  Brnif. 
agere.  ex  eorurn  lucubracionibusperac  qui  volec.  Ne  ex  Au-  ^^*'^  ^^- 
gu'iino  quidem  couperam  q.  secunqucad  remfacerenc:fcd  c6- ^^^"^  ^perta 
teu;usero  paucis  ohendere,fme  coritrouetfia  totum  elle  no-  citlib^.de 
ftrum.  Qji.d:.<djerfarij,vteumnr.bjs  extoiqueant.prsetcxut,  Cju.Deii^.c 
palfim  in  eius  iibris  occurrere,carnem  &  rangainemChr;fti  d^i-  27.111  Pra.ij! 
fpenfari  ;n  Ccena  ,aempc  viftinianifemel  m  crucc  oblatam  :  ^  4^  traiti? 
friuolum  eft:qjum  fimul  vocet  veleuch)riftiam,velfacramcn  «^-  ^"^  i®7. 
tum  c»rporis.C2ecerum  quo  fenTu  vocesCarnij.  &  fanpuinis  v- '"  ,.?^:'^"*^"* 
lurpetjnon  cltquod  fmgo  circuuu  quGEraauisrquauo  leipfum  ^^aufiinwd- 
cxplicacdicensfacramentaex  fimilirudine  rcrum  quas  figmnc  Ue~xci,titt:r^vi 
nomina  accipere:  ideoque  fccundura  quenJam 'ijodum  la- 'tiam  til  a.i. 
cramentum  corporis  cfTecorpus.  Cui  ccncinir  alter  locus  facis  "''/^^"«« 
vulgaris,  Non  dubita-;ic  Dominus  d^cercHoc  eft c,  rpus  meu,  ^!^^!^ ^.^^' 
quum fignum darcr.  Itcrum  obiedanc,  diferte  fcribcre  Au  i,b  i»       "' 


€AP.XVli.  IH<  T  ITYTIONIS     L  I  1.     1 1  I  I. 

Lib.j.deTri- guftin^mjCorpusChrifticaderein  terram,  &in  os  fngred;; 

iii.cap.i0.      ijempceodemfeofuquoconrumiaffirmat:qmavtrunqj  fimul 

coniungir.Nccobftat  quoddicit,perado  myfterio  panem  co- 

fumi.quiapaulo  ante  dixeratiQjwahominibushsecnotafunt , 

quando  perhomines  fiunt,  honorem  tanquam  religiofa  pof- 

laPfalm.  33.  ^^"^  habere,taiaqjam  mirinonpofl-unr.Necaliofpedatquod 

aduerfarij  nimis  incon/ideratcad  fe  trahuot.Chriftumrcquo 

daraiDodo  porcane  «lanibus  fuis,  quura  panem  myllicum  di' 

fcipuiis  porrigeret.    Nam  aduerbto  fimilitudiiiis  interp  iiito 

facis  dccjarat,  noa  vere  nec  rc»lircr  fuifte  fub  panc  inclufum, 

ipift. aoDar  XvJec  mirum:quando  alibi  aperre  contendit.corpora./i  illis  tol- 

danum.  ]a«cur  fpacialocorum,nufquara  fore,&  quia  nufquam  erunc, 

penitusnonfore.Iciunaeft  cauillatio.iiJicnon  agi  de  Coena, 

in  qua  Dcu».  fpecjale  virtute  exeri£:quia  de  Chrifti  carne  mo- 

rlnimiTcus, "'  ^^  ^^^^  qu.^ftio,&  fandus  vir  ex  profeflo  refpondens,  Imraor- 

fUciduiniem  tali!:atem,inq;:it,carni  fua:  dedit  Chriftus,  naruram  non  abftu- 

H  fnns  f::per-  lif.Secuncium  hanc  formam  non  putandus  cft  vbique  diftulus. 

^uffat*tMs.     cauedum  enini  ne  ita  diuinicatem  aftruainus  homini^,  vt  veri- 

tatem  c  irporis aufcramus.Non  eft  autem  confcquens  vt  quod 

in  DeoeftncvbiquevtDeus.  Subiicicur  mox  ratio,Vna  cnim 

pcrronaDeus&homoeft,&vtrunque  vnusChriftus.  vbiquc 

peridquodeft  Deus,inca?!o  perid  quod  efthorao.Cuius  fo- 

cordias  fuifret  no  cxciperc Coeft^  myfterium,  rem  adeo  feriam 

ft  graucmifiquid  dodrinaf  quam  rradabit  illic  fuifliet  aduer- 

fum?  Gt  tamenfiquisactaicequod  pa!»I6p6ft   fequitur  Icgat, 

rcperiet  fub  illa  generali  dodriniCccnam  quoquecoprehen- 

di, Chriftum  vnigenitum  Dci  Filium,eundemque  Filium  ho- 

minis,vbique  rotum  pra?fenrcm  efl"e ,  tanquam  Deum  in  rem- 

plo  Dei(hoceft  in  Ecck(i.')efl*ctanqu:?m  inhabitantem  Deii, 

&  in  locoahquo  c«li»propter  veri  corporis  modum.  Vide- 

mus  vt  adChriftu.n  cum  Ecclefia  vaieadum,corpus  eiuseca?- 

lo  non  eliciat,quod  certe  fadarus  erat ,  fi  corpus  Clirifti  vere 

Traft.  50  i"  cibus  nobisnorieflecnififabpaneinclufum.    Alibi  definiens 

lohanncm.     quQj,,(,jfo  fideles  Chriftum  nunc  poffideant ,  Habes  .  in«:juic, 

per  fignum  crucis,  per  Baptifmatis  fucrametum,  per  alcaris  ci- 

bum&potum.  Qjamrcftefuperfticiofum  rirum  incer  lym- 

bola  prsfcnciae  Chrifti  numcrct,uon  difputo:  fed  qut  pr^^irn- 

tiarn  carniscomparat  crucisfigno,fafisoftendic  fe  Chriftn  bi- 

corporem  noa  fingcre,vc  occulcus  fub  pane  lateat  qui  in  cxio 

tdtffuftimt  fe-  vifibilisfedet.Quod  fiexplicatione  irjdigec^contnuopoft  illic 

ifjum  txpH-    adiungitur.Secundu  prajfcntiam  maieftaris  nosfemper  h.Tbere 

(^f-  /Chriftum:  fecunJum  p.ta?renciam  cir<Ms  refte  diftum  elfc,  Me 

Matt.atf  II.    „5  fcmper  hnbebitis.Excipiunt  fimul  ctiam  hoc  addi,  Sccundu 

**    .    fl  ./s  incfTabilem&inuifibilemj^raciam  impletur  quod  abeo  didu 

Matt.  2«.<o.    ,,  ^  ,  .,         ,         ,-  ^       ,         .  '  .'  /•      I     o    j 

eft,Ego  vobifcum  lum  vfque  ad  cenfummationem  lecwl?.  Sed 

nihil 


OB     «^TEIlK.    UED.    Ad    SAL<(rTEM.  498 

hihil  in  corum  commoduni :  quia  ho.c  tandem  ad  niaieftatcm 

reftringtcur,quafc  flimper  opponitur  corpori^ac  nommatim  caro 

a  giatia  vircute  :ucdifcerrticur.  Sicut  alibi  cadem  antithefisa-  Terf^idmeiff'. 

pud  ejmicgituu.q  iod  reliq.icrit  Clinitus  di/cipulos  prajfentia  ^'^  fententtai 

cjrporali.vt  futurus  fit  cum  illispr^lecia  fpirituaii;  vbiclarum  ^'^"■'^r^^t'^'*^ 

cft)  c,/rois  efleuciam  diftingui  a  Spiritus  virtute,  (\\ix  nos  Chri  "luarili^T^ 

fto  coriiungicloeorum  ali(jfiui  diftancu  procul  dirficos.Eodemp>,;y^^J;,^;,„^j 

loquendigenerefa;piu>  vtitur,  vt  quuigi  didz ,  Venturuseft  ad 

viuos  & /jjorruospr^fentiaicidcm  corporali  ,  feeunduiivfidci 

re.;uii)-n  fjFiainq.jifc  do.trinan).  na.n  pr.??fentia  fpirituali  ad  eos 

V  riquc  crat  Vvuturus,  oi  cum  cota  £ccic(ia  facurus  in  mundo  vf- 

queadconrummaaonem  (cculi.  firgo  ad  crcdentcs  dirigicur 

hic  ic;;uo,qjosf-nKire  iacjepcrit  prjEleniiacorporali,  &quos 

rciidjruserat  abfetia  c^)r;>orali,vtcos  cum  I^atrcleruaretprs- 

fcnti  t  ipiriruali.   C^rpoc^le  accipercpro  vifibili,  nugatonum 

Cihq  ;audo  &cokYus  (ipponic  oiuin^potenti^:  &addens,  Cu.n 

Patre  fcru«re,cl  .re  expcimic  gritiam  fium  e  csio  per  Spiritum 

ad  nos  d;ffunaere. 

i^     £c  <]uoni^n(  tantum  fiJuciae  ponunt  in  haclatebra  pr^e-  ^  Py*Jetitix  ni 
fciitLe  inuifibil  s  ,  agedum  vidz  unus  quam  bene in  e*  fe  occul-  "^'^"  '^f'  ^di 
tcat.l^rimo  fyllabim  non  profcrentex  Sccipturis,qu«  probent  J"'-/-';'!^^'*''- 
jnuiiibiicm  eiie  C>hnituaT.leu  proconteliolu>iiunc  qttod  r:emo         ,, 
fanus  illis  dabit.no  poifc  aliter  Chrifti  corpus  in  Coena  dari  ni- 
/i  opercum  panii.  krua.  Acqnc  hoc  ipfum  elt  de  quo  nobircum 
litigant  :  tantum  abeft  vc  principij  iocum  obtincat.  Ac  dum         *• 
iragarriunt ,  cogttncur  duplex  faeereChrifticorpus:  quiain  fe 
vifibile  eft  in  carlo  f«cundum  eos  ,  in  coena  autem  (^^chli  ^ii-         I* 
peri'ationis  modo  inuifibiic.  Quam  verobclle  hocconueniar, 
tum  cx  aliis  Scriptur^  locis  tumtPetri  teftitnoniofacile  iudi- 
ciuni  eft.  Dicic  I^ecrus  oportcre  Chpftum  caelo  capi  velconi-  Ad.j.zii 
prchendi,  don<c  iterum  adueniac.  Docent  ifti  vbioue  locorum 
cfle  '^^d.  abfquc  forma.Eitcipiunt.iniquum  e&  nacuram  glorio- 
fi  corporisfubiicergicommunisniturielegibus.  Acqui  Scrueci-  ^xceptionis  d^ 
cum  illud  deliriuni  (quod  piis  omnibus  merico  deteftabile  eft)  '"^"'*. 
abfjrptumfuiftecorpus  a  diuinitate,  fecum  trahithxG  rcfpon- 
fio.  Non  dico  eos  icafentirc.  verum^inter  dotesgiorificaci 
forporis  numerarur",  inuifibili  nu)do  omnia  implere;  corpo- 
poreat»  lubftantiain  abolcripalam  eft  ,  nec  diCcrimcn  vilumi 
relinquideicacis  &  huminz  naturae.Deinde  fi  ica  muItiformcSc 
rariumeftChrifti  corpus,  vc  vnoiniwco  apparcac,  inalccro/tc 
inuillb;Ic:vbi  ipfa  corpons  nacura,  quod  fuis  dimen/Ionib.con- 
iT.ic?&  vbi  vnitas?  Longe  rediusTer.ulIiauus,  quiverum&na-  ^i^efiatiom 
tiiii  ile  Chcirti  corpui  fuiife  conrendirrquia  eius  in  myfterio  coe  rtriHlit^m, 
tix  figura  noWis  proponicur  in  pignus  ac  certitudinem  vitae  fpi- 
fiituaiis.  £t  certe  de  corporegloriofo  dic^bat  Chriftus,  Videte 

Rrr   ij 


caP.  xvu.  instit?ti©nis    lib.   ini. 

Luc.24. 39.     &  palpatcquiaSpiritus  carnem  &  ofl^non  kabet.  Eccc  ip/ius 

-  e   j  c  ^,     ChrilH  orecarnisvcritas  pr©bacur,quia  palpari  poceftacvide- 

i?»,efw;»   p^r'-^urcrilta,ianncaro  clle  dcfinec.;SempcradIatibuIuna  confu- 

rtfurreHtone.   giunt  fuae  difpcftTacionis  quam  /Ibifabricaiunr.  Noftrum  vero 

cft,qu6d  abfolute  pronuntiat  Chriftfis  ira  amplefti,  vt  fine  ex- 

ceptioneapudnos  valeatquod  vultafTetere.  Senonfpedrum 

tf.^  veri coT.  gi^-g  D!  obat:  quia  /it  in  carne    «ua  vifibiLs.  ToHa^ur  qnod  tan- 

*^^  quini  preprium  corporislui  naturairrendicat.no  'necxcuden- 

da erit  noua  corpor<s  dcfiflitio? lam  qu  cumq,-  fe  cifcumaganc, 

Philip.s.Ji.    m  locoillo  Pauii  fi<flitiaeorum  difpenfacio  locum  nonhiber, 

vbi  dicicnos  expedare  e  caelo  faluarorem,qui  corpus  noftrum 

Excefftionis  2.  humilec  >>jfigurabit  corpori  fuo  gloriofo.Neque cnitm  fperan- 

ailutio..  d^  nobis  eft  conformiras  m  illis.  qaas  Chrifto  affir^guaf,  quaii- 

tatibu^:  vt cuioue muifibile  lu  ac  immenfum  coipus.  Nec vero 

reprviefjr  quif;  iam  tam  bardv/scuit^ntam  abfurdirarcm  per- 

-7,^hahrurJo.  fu.ide.^snt.Ne  igiiur  cotporiChriftt  giorio'0  hancadfcribac  do- 

'•^^''■f  ""■'*  tern,m.Hcis  in  !oc.s  fimul  cflc,no'loque  l^^atio  condneri  Dem- 

pre(^'s7 J-oe'*^^^^^^  apc-te  ficgent  carnis  refurredc^nem  ,  vel  concedant 

rarrt  turnem    Chriftum  veftitnm  ca^lefti  gloria,  non  exuiffecarnem  .  qu*  nos 

Ch-ifto  trt-    incarnenoftra,  fluuseiufdemgloriajfaftuTus  eftconfortes  ac 

bmnt.  frcios,  qnando  nobis  futurae!}  conmunis  cura  ro  rc  utredio. 

Quid  enim  clarius  tiad:.  toca  Scriptura,qiufn  Chriftur»  vt  ve- 

ram  noftramcarnen  indnic  quum  e  Virgine  natus  cftjnvera 

carwe  nofita  palfijs  eft,qu  jm  pro  nobis  fitiffecit:ita  eadtm  ve- 

ram  carnern  &  re  urgendo  rccC}>'{re,&  in  cselumfuftuliftePH^c 

enim  nobis  noftr^e  j:cfurre(ft'on's&  m  c^lu  v.  afccnficnisfpes 

. -.  ,      cft,qu6dChiiftusreiurrexit  &;»fcendit.au]ue(vtaicTertuIlia- 

Br^fiindame'  ^^^)^^'^^^^^  noftrs  refurredtoLMs  fecu  T>  in  c^elos  t  jl;t.   Porro 

t9.  quim  jpifirwa  &  ft.^.gilisforct  /pes  illa.nifi  h.^c  ipfi  «oftra  caro 

inCh.^ifto  vere  fufcicata,&  in  regnum  c.cl»ru  .ngrefta  eflet?  At- 

qu)  hxc  eft  p  opca  corjJoris  vcritas  ,  v.  fp^.cio  contineatur,  vt 

fuisdi'r,enfionibusconftet  ,  vc  fuan^  faci^m  habeat.  F=iceirat 

igi'ur  ftul  um  iiiudcorameniurn  qnodtam  mcnrcs  hominam 

to.^Aj  a^jur-  q;,^^^  Chriftum  paui  atfigit.    Quorfu'!!  enim  ©cculta  fub  pa- 

ne  pra?fent.a,ni{i  vt  qin"  Chriftum  fibi  habere  coniunftum  cu- 

loh. 20.17.      piunCjin  fymbolo  illofubfidanc^AtqiiDominus  iplen>>n  ocu- 

ii.^beocj^od  ios  tancum, fed  omnes  fenfusnoftroseccrra  fubdticerc  roluic, 

nhrijtiis  fur.  fe  attingi  a  m^tlienbas  vec*ns  ,  doiiecafcendidecad  Patrem. 

fumvuuqua-  Q^uip  proreuerenti^ftudioMariavdeat  proi»erare  ad  olcu- 

"*  landos  pcdes,  cur  caftum  hunc improbet  ac  pr ohibeat,  donec 

in  cjelum  rece,>ras  fucr't,  nulla  cauta  eft ,  nifi  quia  nufquam  a- 

libi  vult  quseri.  Quod  obiiciunt  poftea  vifum  fuifleSrephaao, 

facilis  folut  o  eft.  neque  enim  ideo  nccelfe  faitChrifto  locuru 

mucarc,quiferuifuJ  oculis  perfiicaciam  d<re  poruitqua?  CJC- 

los^enctraret.  Idcm  &dc  Paulo  dicendum.  Quod  Chrift^jm 


i 


DB    ExTSRN.    mEd.  AO     SALVTBM.  49^ 

«xiifle  e  fepulchro  cIaufo>&  chnGs  ianuis  3.d  difcipulos  fngrcf  ^^  -  .; 
lum  eire  rbnciiirit,nihilo  mu*;ii  torum  Lrf-oti  fafiTagat  jf.Nim  m  ir  28  f . 
ficut  aquan"!!  recusacfo  iciuoa  paaiiucntam.Chriltoirnrpr^-  tohan.20.1j. 
b  icrupeilacum  ambulann:  itanihilmiru  fiaHeius<:ccurrum  Mit  i4-*5» 
feflexi  Japidistlurities.Rtfipc  bibtlius  cft.eius  imperio  amo    '  'jc-^4.3i. 
tumfuiflll.ip'.dem,&  i)OX,tr3nfitu  djco>irifuum  locu  n  rcdiif-     ' 'If  "|J'  '*'. 
lc.Ncc  ia,nuisclauiis  mtrare  tantumdem  valer  acpcnctrare  peryj^  edaSttphA 
folidam  materiam.fed  iib;  aditumpatefdccrediuina  virtuce,  vt  no  ^  TaH^o: 
re-»ente  {tererit  intet  fuosdifcipul' s,  pianeadmir-bilimodo,  exijTitetcuu- 
quumobferj'SEeflcntfjres.Quod  citac  cx  Luca.ChrfOum  fu  fif^p^it^ti^o,^ 
bitoeuanufleexDifvipulorum  ocuIis,quibu'cuEmauntapro-*^'^y^  ^T"» 
fedus  erar,nihil  illis  prodcft,&  nosadiu  jac.Nam  vt  u»  c6  pe-  In^riffl^l  j/o 
ft  *m  ilKsaufcrrct,  norsfad  »seft  »t;uifib)lis:  fed  tanturi)  d^fpa  chrifli  ctrpus 
ruit.Sicuci^eodcm  Luca  tefte,qui5  fin  ul  iter  faceret,noa  induit  efiinterrajdiy 
nouam  faciem  ne agnofcerctur:   fcd  icnuit  torum  oculcs.  Ifti  ^*^^«''- 
verononmodo  Chr}ftumtranfformant,vt  in  tcrra  verfetur;fcd  ^^'■'^P^^o"'^  U 
aliumalibi  fuiquediifimilemeflc  fingunt.Dcniqueitanugan^  ibid'ci,,g. 
do.non  vno  quidcm  verbo,fed  periphra/i,ex  ciroe  Chrifti  rpi-  ,2.  i^efutam 
ritum  faciunt.  nec  eo  contcnd ,  quaiuates ei  pcnitus  contririas  huim  cim«nti 
mduunt.Vndc neccfl^ario  fequitur  duplicem e/Te.  tmifibiUs fr*- 

50    lam  vt  illis  demus  quod  garriv>nt  de  inui/Ibili  praefeptia.^'"^'*^'"'^" 
nondum  tamen  probata  erit  im«cn(ica$,fine  qua  fruftra  Chri-5,V^^'.'^^^^  ^^* 
ftum  fub  paneincludcre  ret;>bunt.  Nifi  vbique  fimul  efle  poifit  p^i^iauirafcor^ 
Chrifti  corpi's  nylla  loci  circuferentia,fub  panc  in  coena  latcre  p»-  » Chrt/i.  af- 
crcdib'Ieo6 erit.  Qjj.a neceffit-te ab  ilii^ irdv&a eft prodiv.io-/'?"'^'' '^^" 
fa.  vbq-jiras.  Atqui  fi;mis  cLui  que  Sctipcur^teftimoniis  de- "•^*''*,"^  ^' 
monftratumeft  circunfcr  bihuu  anicorporismenfura   deinde  ^"1  "^  ^»"* 
luomcael  jm  ilceu  paiam  kcilfG  nc  n  onnibus  ;e  cHe  in  locii,  i„tlu(um    iffc 
fed^dum  ir»  vnum  tra;?fic  ,  priorem  rei  nquere.  Nec  veropro-foww.^nf. 
miifio  quam  .idducu  ;r,  ad  corpus  trahenda  c;^,  Eg'*  vobitcum  Ma:.  8  jo- 
funi  vfque  ad  confummanonem  fccul».    Primu.71  non  ftibit '^'"^  '•''''"!'^ 
pcrpctua  conmnftio  nifi  extra  Caena;  vfum  Chrjftus  in  nobis-  '^'  ^  '"- ^/ 
corporalircr  habKcr.Jdt oquc  luua  ritjo  no  eft  c.:r  tam acerbe  .nm,nui, 
deverbisChrifti  litigene  ,  vt  Chriftumiricoena  includanr  fub         1, 
pane.Dcinde  coiitexcus  euincit.Chnftum  nihil  minus  puam  de         2- 
caroe  f ua  loqui ,  fed  inuidumauxiiium  promitteTcdifcipufts,  5* 

quocosaducrfus  oninesSacan^mjndique  infultuscueacur  & 
fuftineat.  Nan*  cum  difficilcm  prouinciam  inittngerer,ne  eam 
aggredidubitent  ,veltrcpide©bcant  ,  prae  cntiae  ''ua»fiducia 
€0s  coijfirmst.  acfi  dicct**t  non  dcfore  illis  fuum  praefidium, 
quod  iafuperabiJc  erit.  Nifi  omnia  corif.mdere  liberet,  annon 
praefentfa?  moduxo  diftinguerc  ©portuic  r  Et  c«rte  quidamcom 
magno  dedecore  proderc  infcitiam  fuam  maiunt  Muam  vcl 
minimum  de  enoie  cederc.  Non  loquorde  Papiftis :  quorum 

Rl£    iij 


?:  A  ?•  W-  iMttlTTTlONlt     LIB.     II  If. 

toIerabflior,vel  faltem  magis  vcrecunda  eft  dodtimSe^  quoi^ 

dam  itaabripitcoritentio,  vr  dicant,  propter  vnitasin  Chrifto 

iiaruras  vbfcunquC  eft  diuiniras  Chriftf,i]lic  quoque  efte  carne, 

^krr^fn  S^-  quac  ab  illa  feparari  ncquit.Q^afi  veru  vnio  illaconflauerit  cie 

^fff^'*'?  ^'^"''^"^'^"^"^^^^'^'Sfned.-uinnercio  quid  ,  quod  nequcDcuscirct, 

3  Elt\^ri<r  PCM"<^  ^^o*"o-^'<^  qiiidem  Euyc!iei,&:  poft  eum  Seruetus.  Vc- 

Serneii.  rum  ex  Scriptuta  apcrrecolligiur ,  (ic  vniram  Chrifti  pcrfoni 

conRare  ex  duabus  nacari-jvtCM^ruf^  carnert  fua  maneat  faLia 

pro  rieras.AcEutychemiurcfuiffe  dao  nniimnegarceospu- 

liebit ;  ad  d.imnation:s  caulam  mif  um  eft  eos  non  atrcndere: 

quoddifcrimmeinternaturasfubliro  ,  pcrfonx  vnitaiem  vr- 

gcnsjCX  Deo  hominem  facetec.^;  cx  homme  Deum.Cuiuser- 

go  ametJX  eftjcarlum  terrs  porius  mifcere  quam  non  cxtrahe- 

re  Chrifti  corpus  e  cajlefti  fan^uario  ?  Nam  quod  pr©  fe  tefti- 

tnonia  illa  adducinr.Nemo  afcendir  in  cajltMn  nifi  quidefccn- 

dit  Ftlius  hominis  qui  in  ca?Io  eft.Item,Fiiius  quicft  in  f?nu  Pa-. 

tris,  ip(e  enarrauir  :  eiufdem  eft  ftupons  fpernerc  idioma^um 

-r  v*«-,rt.-  ««'vwW^Wjqu^e  n<m  fruftraolim  a -andis  Patnbusinuentacft.Cer- 

fma  ex  Srri-  f^q''urn  Domiuus  glori3Pcr\  c!nxus  dicrutjnon  mre  JigitPau-» 

pturu  reUcSiu.  lus  in  fua  d  uinitatc  quicqu.im  finlfe  pjflum.fed  qui^  Chriftus. 

4ohan.}  i{.     quiabic6^us&  conteroptus  ii)  cacne  p.iriebarur,  idein  Deuse- 

-   ldem.1.18.     ratSf  Do,min>is-elori^.    Ad  hunc  modtmi  &  Filiushomini.^ini, 

*,  ^'''\  \  ,  ca?Ioerat.qwia  icfe  idcm  GhriiKi.squi  frc  indumcirnem  hlius 

tuyU  au  x,^;- hominishabitarin  cerris,Deuscrat  mcar  o.  Quaratroneeo  i- 

^uitartjsfuhU-  pfo  Joco  dc  cendifte  dicirur  fecundum  diuijiitatem  :  non  quod 

^>  diuin  tas  C3plum  reltqueric,  vt  in  crgai^ulu  ccrporis fc abderet.* 

fcdquiatamerftomniaimplerct,  ini[>fatamen  Chrifti  huma'' 

niratecorporalrrer,  id  ef^  n''tura'irtr  habitabat ,  &ineffabili 

quod^m  modo.Tritaeftin  fchols  diftmdio,  quam  me  referre 

nonpudct,  Qjj»muis  rotusChrirtui  vbique  fir.nontamentotii 

y-era  ittTnScho  quod  in  co  cft.vbiquc  cfTc.  Atque  vtinan  Scholaftici  ipfi  vim 

iifticornm  fii-  fiuius  fcn?entia?  probe  expediflenr;  quia  n:i occorfum  fuifTet  in- 

^/«i?io:  '^<>^^^  (yj^Ko  c^T^^x\CT\to  decjJrnali  Chrifti  prae  CMti^.  Mediarorereo 

^,„^  t^mfn  noft^r  quum  totus  vbique  fif ,fuis  fc  v  per  adeit;  &  in  coena  f pe- 

TctumChrtjii.  ciali  modi^  prarfenrem  feexhibcr,  ficramcn  vttotusadlit,  non 

torum:  quia,  vr  didu.n  cft ,  m  carnc  fua  c»lo  comfirchenditur 

Huieima^in»  doncc  in  iudjcium  apptreac. 

t"',';'?'^"' "*  51  Longe  autem  falluntur  oui  nullam  carnis  Chriftipras- 
tvru.m  rr-vhi-  ^^"^''^n  in  cocna  cdncipiuntnifi  in  pane  fift^tur.  Ita  cnim  ar- 
qu^ta-CrHp^a  arjx  Spiritusoperationi  qua;  iiobis  Chriftum  ipfum  vnit,nihil 
ferti^,  ifra  rcfiquum  faciunf.Chriftus  prsBHens  ilHs  non  vidctiir  iiifi  ad  no$ 
carntf  chrtfii,  dcfccnd  tt.  Quafi  vcro  fi ad  fc  nos euchaf,  non  afquepotiamur 
Vvrt»'''^'  ^'"sprxfentia,  Ergo  rantum  de  modrt  quitftioeftrquia  Chriftu 
jtnt^a^epilm-  ^P^  '"  P^"^  Iocanr,iio!iis  autem  n6  ducimus  fas  efTe  eum  e  ea;- 
,^;,.  lo  dctrahcrc.  Vti u  rcdius  itt iudicent  lcftores.  tantuin  fa  cefTat 

caiumnia 


DI     BXTER.      MEO.     AD     SALVTEM.  JOO 

calumnia  illa.auferri  Chriftum  a  fua  ccena  nifi  fub  paais  inte- 
guineiuolaceac  Nam  quum  myfterium  hocca?leftefic,ncceft3 
non  cft,Chriftum  cliccrc  in  tcrras  vc  nobis  fit  coniun^us. 

n    PorrodemodofiquisniciRterroget,  fatcn  non  pudebit,  £4 ^4/«  yTro- 
fnbiimius  cfte  arcanum  quam  vt  vel  Baeoingenio  comprehen-  /fmdttur  :  ita 
dijvcl  cnarrari  verbis  queac;  atque.vt  apertius  dicam.cxperior ''"»"» '"^  *"^ 
mapfsquamintellie^m.  Itaquevericatem  Dei,in  qua  acqi»^-   »*agnoftatur 
lcere  cu'o  licec,hic  [\u^  concrouerlw  air.pleccor.Pronuniiat  11-  ^^y^^^^ 
le  carnetn  fua.^w  edc  anim^  mea?  cibum,(angumtm  efle  pocum. 
Talibus  alimenris  floimam  illi  meam  palcendarn  oftlro.  In  la- 
cra  Coena  iubec  me  fub  fymbolis  panis  ac  vini  corpus  ac  fan- 
guinem  fuum  fumerej  manducare  ac bibere. nihil  dubiro  quia 
&  ipfevere  porrigac,  &  cgo  rccipiani.  Tantum  ablurdare-^^j»^^^^     -.^ 
iieio  qus  .lucc^elefti  Chrifti  m.-ieftace  indigna.aucab  human^  ucHda. 
eius  na>  \xxx  verir ate  alitna  elFc  apparer;  q jaHdo  &  cu  Dei  ver-  Luci^.aC» 
bo  pu^^nare  neccfle  eft,  quod  &  dc  in  gloriam  regni  c^eleftis  re 
ceptum  fuiiTc  Chriftum  docct  vc  fupra  omnem  mundi  condi- 
tionem  eum  cuehat.nec  minus  diligentcr  in  hamana  eius  natu 
ra  commendac,qu3B  propria  fonc  vcrf  h.ananitacis.  Neque  hoc 
vel  incredibile  vcl  a  racione  abfonum  videri  debcr;quia  vt  fpi- 
riciiale  eft  totamChnfti  regnum.ita  quicqnid  agJt  cfi  fua  Eccle 
fi.i.ad  ratinnem  feculi  hnius  minime  cxgcndum  cft.VcI,vt  Au- 
guftini  vcrbis  vrar,  per  honTnetn  hoc  myt^enum  pcr^igitur  vt 
reliqu^fcd  diuinicus.iu  ccira.fedc^Iitus.Ea  ("in  juaiii)  eftcor-  irenjEus  li.4. 
poiispra^fentia  ,  quam  Sacramenci  ratio  poftulat:  quamcanta  cap.j^. 
virrutc  ranrique  cfficacia  hic  emincre  dicimus  ,  vr  non  modo 
indubitatainvitaea^tern^  ftduciamanimis  noftrisafR-racfcddc 
carnisetiamnoftrximtriortalicace  fecliros  no.?reddJt.   Siqui- 
dcmabimmorraliciuscarnciam  viuificacur,  &  quodammodo 
cius  immorcalitari  communicJt.Quj  fupra  h^c  fais  hypi:rbol{s  ■yfdmrfariar» 
euehunrur,  nihil  aliud  quim  talibis  inuolucris  finipliccm  &  iiypfrM* qtitd 
planam  veritatem  obfcurant.     Sicui  nondum  ratisfadum  fue-  'J?""**"'* 
rit.hic  velini  paulifper  mecum  r(  putet,dc  lacramcnto  nuc  ha- 
bcri  fcrmonem,  cuius  omnia  ad  fidem  refcrendafunt.  Fidem  Pide  partici- 
veronosiftaquamenarrauiiTius  corporis  parricipacione  non  ^«««^  ret^fa 
minus  lauteaffluenrerque  pafcimus,quam  quiipfum  Chriftum*^*'''/^*""- 
e  caslo  detrahunt.Ingenue  inrerea  confitcor,mixturam  carnis  -j^'*'^''*  ""^* 

^i     -A-  ■  A  j  c  r  I-      I    •    r    j      &trAsfvfiQnes, 

Chrnti  cum  anima  noftra,vei  cransfufioncm  quahs  ab  ipns  do  ^ curtofis txco- 
cetur  me  repudia;  cquia  nobis  fufficit  Chriftu  e  carnis  fua»  fub-  gitMta,repudia 
ftantia  vicam  in  animas  noftras  fpirarc :  imo  propriam  in  nos  dafunt. 
vitam  difFunderc,  quanuis  in  nos  non  ingredracur  ipfa  Chrifti 
caro.    Addequod  fidci  analogiam  ,  ad  quamomneni  Scri- 
ptura;  intcrprccationcm  exigere  iubct  Paulus,ha«  in  parte  mi-  j^on,,  u  3. 
hipraeclareconftarcnihil  dubiumcft.  Qii  veritati  adeo  per- 
Ipicux  reclamanc ,  srd  quam  fidei  amuHim  it  formcnc  viderinc. 

Rrr   iiij 


p^P.XVir,  INsTlTyTlONlSLlB.     IIII. 

z.ioh  7.         Qu»  non  confitetur  lefum  Chrillum  in  carne  veniiTc ,  ex  Dea 

non  eft.Ift;,  licet  diffimulenc,  vcl  non  aduercatntjipfum  carne 

fuafpoli^nr. 

iLafr^llZ     '^    tJecommuntcatione  iHcm  fenriendum  :qua?nulla  ab 

f[?nl,rr/!ipaZ  ipfi$^g"ofcitur  nifiChrifticarncmfub  panedeglutiant.Atqui 

/eD^  ex/y/6e  SpJri£iiifa<ido  nonlemsfit  iniurfa,ni(tcrcnimusfieri  incom- 

nsfveii.irt  vi-  pcehenfibili  eius  virtuce  vt  cum  carnc&  'anguine  Chtiitico- 

dentur  ,  /M«r  u^uuicemus.  Imofi  vismyft.rijqualisanobis  traditur,&co- 

fropofita-.fupey  g^j^^  fuit vccer'  Eccldia? ab annis  quadrincen'is,pro  dignitatc 

trtphJ^^tJ^!  ^XL^enfa  eftec,  'atis  iuperq.jc  erac  vnde  nobi .  facisfieret:  claufa 

e%v.nt,exflana~  ^-^^^tt  inultis  foedis  erronbus  ianua,  ex  quibus  accefie  func  hoc 

da.  inprimu^  rcnd^  diflcnfioncs  ,q  Jibustum  oJim,  mm  noftra  etiam  ojtate 

noflra.  cum  <nr  Eccleiia  miicie  vexata  eft:  dum  hyperbolicum  pr^lenci^  mo- 

*"  ^  A»^'"-  dum  exi!<un:  cniiofi  homines,  aueu)  Scriprura  nanquam  ofte- 

^,  ^  ^.         dit.    Acdc  rcltu-reSitemereconcepCT  perindetijmultuanruc 

acfiincl  ih  iChrimmbpane,prora&ptippis(vr  a'unt)pictati5 

eilec.  Qnomod-^  Chrifti  corpjs^vc  fcmei  pro  nobis  tradicum 

e(^,  noftrum  fiac:  quomodo  f  nyuiseifufi  p  'rcicipes  fiamus.fci- 

reinpnmisrcferebat;  quiaideft  torum  Chriftum  c  ucifixuixx 

p;^i(i<iere,  vc  boniseius  ommbusfruaaiur.    Nunc  h is  om iffis;- 

quibus  tantum  ineiat  momentijinb  negleftis  &  i  ene  icpultis, 

^aftfmeffifj^i  hs:c  vna  Tpino  a  qusftio  iWis  placet ,  tvomodo  fub  pane,  vef 

f;-..^/M  naora  fji^  fpeciC  pu   is  latcu  Chrifticorpus.  Filso  iadantjquicquid 

/»,rf^/«^,«  no  do^-{_.i.,.)us  Jm  ipjnt' aii  manducatione,  ver^  &  re^lJ^vcloq  jun- 

..•i'v\«.l^,:- fuO<^Ppo"'-^>J2ndonuidem  nonnifi  ad  m^dun»  refpicimus. 

'verum  chri(li  M^i  ip''d  c*os  cdrnaUjs  elt,d  mi  Chriftun  parjeinciudunf.noois 

corpi-i^pyo  mut-  f  ir.Ti  ahs.q  iia  vis  arcana  Spiritus  noftr::e  cum  Chrifto  coniu- 

cru.ijjxnmp^r.  ftionisvmc  rluM  cft.  Nihilo  verioreft  aicera  obieftionosfru- 

ci/ur^M(i  u   ^j^  y^l  tfFidum  diinc  txac  qucm  ex  efu  carni"?  Chrifti  cipmc 

con^rL^yfwm )  hde:e-,utcmgere.  Diximusen=manceaChriftum  ipfumcoen^ 

fed qne znado.    cfl'<^  materiam:inde  ve»6  fcqui  cfted"tum,quod  'acrificio  mortis 

ctus  expiamur  apeccacis,  anguine  abl'umui,refurre(ftionecri- 

gmiur  m  fpcm  c^eieftis  vix.    Scd  ftulta  imtiginatio,  cuius  au- 

thor  fuit  Lombardu  ,  pertierrit  eorum  mcnre>,  dum  efum  car- 

nis  Chrifti  Sacramenrum  efic  pucant.Sic  enim  iUe,  Sacramen- 

tum  &  non  res:f«n:  fpecies  panis  &  vini ;  Saeramentum  &  rcs, 

caro&fanguis  Chnfti:  res&nonSacramentum,myftica  eius 

iib.^.Difi  8.  caro.   Item  paulo  pbft,  Res  fignificaca  &  contencaell  propria 

caro  Chrifti  :  fignificaca  &  oon  contenra  ,   mylticum  cor- 

pus.    Quodinter  carnem  Chriftidiftinguit ,  &  aiendi  effica- 

ciam.  quaprsditaeft,iffentiof.qu©d  autemSacrament^jm  eflft 

fia^c,&quidemfub  p:inecontcntum,error«,ft  npn  ferendus, 

falfa  interpre'  Hsnc  nata  eftSacramenralis  manducationisfal^yintcrpr^^ratio: 

fticorum  orale  quis puranmrimpios  quoquc&  fceleratos cdcrc  Chnlhcor- 

^carnaie  f«r  pus,  quimlibet  fmt  ab  C\>  aiicni.  Atqui  ipfa  Chriftr  ciroin 

myfterio 


B  B    HXT  ErNI  $    M  E  D.  A  O    SA  LVT  E  M.  50I 

myftcriocar>f  n  .nminusfpiricualisreseft,quani  pterna  ralus.pj«2^^^^^^ 

Vndecolligimus,  qujcu^^ue  vacui  'mn  Chrifti  Spintu;carnc ^^^^''/^''^^j'^ 

Chriftinihjio  m-tgispoik  edcre  qua  n  vinum  bibcre  cui  won  ^^^-^^ 

licconiunftusfapor.   Certe  nimisuidigne  Uceracur  Chnftus, 

quum  proftiCUiturmeredaiiNemortuum&nulliusvigoriseius 

Corpus.&  repu^naucapertaeiu^  ve;ba.  Quir:)uiscdcriccirne^«^^"^-i^' 

mcam,&biberic  ranguincm  me' m,  in  mc  manct  &egoin  eo. 

Excipiuncillic  nonagitde  ricraiiie  cali  efu:  q.^od  ego  fate©r,£j^,„^,,,,.  ^yg 

naodo  ne  ad  cudem  rcopulum  fubindG  impinganccomedi  car-  mtmdueattone 

nem  ipfam  abfque  vUo  fruau  Scire  .lucem  ex  ipfis  vclim  qua-  "raU. 

diu  eam  eonciueanc  vbi  nnnducarunc.Hx  meo  m/^iciojexicum 

non  reperient.Scdobticiunr,  nonpofi^^  honiinil  ingraii:udine^/w>*. 

quicquam  decrahi,  vel  intercidere  dc  ftde  promi.ft  -mum  Dei. 

Fa:eorfane,&vim  myfterij  incegr.im  maneredico,  qaancuuis 

impij  eaTi,quoad  in  fe  eft,ex!rianirc  ft  ideanr.  Aliud  tamen  eft 

ofFcrri,aliiid  recipi.  Spiritualem  hunc  cibum  omnibus  purrigit 

Chriftus.potunu>uefpiric  lalem  propina- aii;  auide  vcicucur, 

alij  faftidiose refpuunt.  an  horu  n  rcie^io  faciet  vc  cibus  &  po- 

tus  fuam  nacuramperdaBC?  Dicenc  hac  fimilicudinc  fenceciam T<rrw. 

fuam  iuuari,nempe  carncmChrifti,l'cec  iuiipida  ficefl';  nihiio 

minus  carncm.Ego  vero  nego  pofle  comedi abfque  fidei  guftu: 

ve'(fl  cu  Augjfti.-io  loqui  magispl3cec)nego  plusrefcrre  ho- 

mines.ex  Sacramcnt  >  quam  va(e  fidei  colligunt.lta  Sacramen- 

tonihii  decedit:im6  iilbatamaneteius  veritas&efficacia.qua 

uis  ab  cxcern  i  eius  partlcipatione  inanes  diicedanc  impij.    Si 

rurfui  obiiciantjderogari  huic  verbo ,  Hoc  cft  corpus  meurn,,^'*'''*' 

ilpanem  corrupttbilem  &nihii  pricterea  impij  recipiuntrin 

prompcu  rolucio  eft ,  Deum  nolic  veracem  agnofci  in  ipfa  re- 

ceptioae,  fed  in  boniiatis  fuaecoRltantia,  vbi  indignisprsftare 

quodrehciunc  paratuseft,iir.6  liberaiiter  ofFerc.   Atque  haec 

cft  facramenti  integritasjquam  vioiare  totus  mundu5  non  po- 

teft,  carnem  &  fangainem  Chrifti  no  minus  vere  dari  indigois 

quam  eledis  Dei  fidei/bus :  iimul  tamen  verum  eft  ,  non  fecus 

acquc  pluuia  fuper  duram  rupem  decidcseffluitjquia  nulius  in 

lapidemingrefl^uspatet:  itaimpios  fua  duritie  repelicre  Dci 

gratiam  quominus  ad  ipfos  penetrer.     Adde  quod  Chriftum 

abfquefiderecipinihilomagisconfentaneum  cftquam  ^^^^ 

in  igne  germirtre.    Qnpd  aatem  qu^erunr  quomodo  in  dani-  SJt^^^^ 

natinnem  quibufdamveneric  Chr^ftus  nifl  cam  indignereci- 

piant.frigidumcft:quando  nufquam  legimus  jChriftumindi- 

gne  recipiendo  morcera  fibi  accerfere  homiBCs,  ifed  potius re-  -..-,- 

fpuendo.  Neceos  iuuat  Chrifti  parabala  ,  vb;  dicii  femen  e-  J^*,,^^'^^ 

nafciinter  fpinas,&  pnftea  fuff^jcatuai  corrumpi:quistiliic 

diiTerirquid  vaieattcmporaiisfides,quam  edcndic  Chrifti  car-   , 

ni ,  &  bibendo  faflguini  ncceflariam  eflc  non  putant  qui  lu- 


CAP.Z71T.  INsTlTvTIONfS     II   b.      Illl. 

damliflcin  parfescqualitar  fjciuntfocium  Pctri.  Qn^in  potfuf 

lfcid.4.5^       eadem  paraboli refellitur  eoru  crr or ,  vbi  dicft  Chr'.ft';s  ^liufil 

lemen  C3dcrefuperviam,aliud  fuper  lapides:,  ac  neutru  agcie 

radicsm.VndefequiturancredoIisfuam  dunt  eeffe  obftacjlo 

quGmiiiusad  cos  Chriftusperuenlat.Quifquisfalurcm  noftra 

hocmyfterioddiuracupif,  nihil  aptius  inuenict  quam  vcfidc- 

les  ad  fontcm  dedudi,vifam  hauriat  ex  Dei  Filio.Digniras  vc- 

ro  fatism3gnificecommcndarur,vbite!iemus  adminiculum  cf 

/equoinfcramurin  corpus  Chrifti ,  vclinftti  ,magjsacm'gis 

leptimn.         coalcfcamus,donec  folide  nos  fccum  vnia^  ix\.  caeklii  vita.Ob- 

iiciuptj  non  dcbuifle  ficria  Paulo  rcoscorporis  &  fanguinis 

i.  or.iM^.     Chrifti,nifi  corunt  eflent  participesEgo  autem  refpodeo,non 

lAto  damnari  quod  comederint ,  {tA  tantiim  quod  myfterimn 

profanauerint,  pignus  facra?  cuti  Deo  coniundionis,  quod  rc- 

uercntcr  fufcipere  debebantjcalcindo. 

€)!\tLua   ,  tx     ^*»    Porroquii  Auguftinns  inter  vcf.ift' s  fcriprores  prsc^t- 

^ugujiim,  cjni  pue  afteruit  caput  illud  doftrinse,  Sicramenris  nihil  decedi^re. 

buterror,  fa  ncc  c  jactiari  quam  figuranc  gr  uiam  inlid^lit.ite  vel  m-?liri.i  no 

utjfefalit  ajfc-  minum:  vtilcerif  cx  vcrbiseiu^  cl.ire  pr^^barequam  infcire  & 

pcrpenmillud.Tdcaufam  pracftnren»rrahantqui  c?n-bus  cdr- 

duin  proiiciunrChrifticorpus.Sacr.tmcnralismanducario.re- 

cundum  iftos  eft,  quj  impij  Chrifti  orp  s  &  fanguine  abfque 

Homil.in  To-  virtutc  Spiritus  vel  vUo  gratia?eilt<ftu  recipiunr.   Auguftinus 

hannemi6.    contra,verba  illa  prudenrer  expedens,  Q  >i  manduca;jcntc?r- 

nem  meam,&  biberit  langumem  meum,'.on  morietur  m  acrer- 

num,Nempe(inquit)vircutem  facramenti,non  tan^um  vifibile 

facramcntum.&quidem  intu<:,no  foris.quicorde  comedicnon 

qui  prcmit  dcntc.Vndetanden)  concludit  huius  rei  facramen- 

tum,id  eft  vnitatiscorporis  &  ranguints  Chrifti  Jn  CoenaDoioi 

nicapropcni,quibufdam  in  vit2m,aliisad  cxitiumucm  veroi- 

pfam,coiusfacramentueft,omnib  :sad  vitam,nulliad  exitium, 

ixpltcathfen-  quicunque  fucrit  particeps.Nequis  hjc  cauil!etur,rem  vocari 

itntia  ^ngufii  no„  corpus.fcd  qua?  ab  ill6  feparari  potcft  Spiritus  gratia,  has 

"'•  nebulasdifcutit  antithefisinterepitheca  Vi/ibile&Inuifibilc 

nam  fub  priore  comprchendi  non  poteft  Chrifti  corpus.Vnde 

fcquilfur,  vi/ibili  tantum  fymbola  incredulos  commanicare, 

-  r^«  •     T  Ac,  quo  mcliustoUatur  dubitatio  ,  poftquara  dixerat  panem 

tierf.m anducM-  hunc  mtcrfori$  hommjs  quserere  eluriem ,  fubiicir ,  Moies  & 

tiontmorAlem.  AaroH,  & Phin'ees,multique  alij  qui mannacomederunc,  pla- 

fixod.i^.14.    cueruntDco.  Qi»,arc?  Qmavifibilcmcibum  fpiritualiter  in- 

tt\[\^ehzr\t ,  fpintualiter  efuriebant,  fpiritualiter  guftabanf^ 

vt  Ipiritualiterfatiarentur.     Nam&  noshodie  acccpimusvi- 

fibflcm  cibum: fed  aliud  cft  facramcftim,  aliud  virtos  facrame- 

ti.  Paulopoft,Acperhoc,quinonmanctinChrifto,&inquo 

ftott  niiact  Chriftus,  proculdubianec  manducac  fpiritualitee 

carneni 


X>  n      BXTEHN.     M  B  D.    A  a     SALVTlM.  5O* 

earnem  cius,ncc  bibit  /anguinem ,  licer  carr aliter  &  vifibihtcr 
preraatdcnfibusfignumcorpoiis  &  anguinis.   Audiniiis  rur- 
fum  opponivifibilefi^num  i.iricualimanducationi.  Quo  re-  l  °°I' J"  °" 
fellitur  crrorille,  corj)us  Chnlti  inuihbiie  facramciicaliter  rc 
vcra  comedi,  quamuis  non  fpiruualitcr.Audimus  ctiam  profa- 
nis  &  impuiis  nihil  conccdi  prxter  n/ibilem  iigni  luniptione. 
Hinccelebrceius  did-um  ,  n-liquos  difcipulospanem  Domi-  Homil.tfi. 
num  manducafle,  ludan.i  vcto  panem  Domini.quo  incicdulos  3  Cor.it.7. 
c!areexcIud(rap.irricipati"iK'  corporis  &  fangumis.  Necalio  ^'.^-^-  deBa- 
fpcift^itquodal  bi  dicic,   (V^idmiraris  fi  datusciUuda?  panis  ol^^^i^"* 
Chrjfti^per  tiuem  mancipaiccur  diabolo.-quum  videasecorra-  i.Cor.ii.  ij. 
no  daruju  Paulo  Angciu  diaboli  per  que  perficeretur  in  Chri- 
ilo?  Dicit  quidem  aiibi,corpus  Chnfti  fuifleillis  panem  coenac 
quibus  dicebar  Paulusj  Qjj  nunducaucric  indigiie.iudic.uni 
/ibimanducat&bibitrnec  ideo  rihil  acccpiffcjquia  maleaccc- 
perint.  Scd  quo  fenfu,  plenius  alio  loco  explicat.nam  ex  pro- 
fello  definiendum  fu^cipics  quomodo  improbi  &:  fcelc<;m,qui  H^ftmtioimfif 
fidem  Chriliianam  orc  profirentLir,  hh\%  aurem  ibnegant,  **'^**]  (-hrtHi 
Chriihcorpuscomedantf&quidemaduerfusquorundjmop! 
nionem  ,  qui  non  folofacramcnto  c^  scdere  ,  led  reipfaputa- 
b  nr)  Sednecfinquic  j  dicendi  funt  manducarecorpus  Chri- 
Iti  quia  in  membris  Chrifti  computandi  non  lunt.     Vceniai 
a!ia  taceammon  poflunt  (imul  effe  membra  Chrifti  &  membra 
mcretricis.  Deniquc  ipTe  dicens,  Qm  iRanducat  carncm  mta,  ^ohan.  ^.  j^. 
&b!birmcum  laf  gunemjn  memancr,&  egoin  eo:  oftcndic  r^*'.    ^  ""'*• 
quid  fitjnon  facramenco  tenus,  {cd  rt  vcracorpqs  Ciiriftiede-  *     ' 

re.hocenim  cit  in  Chrifto  mancrc,  vt  in  illo  Chriftus  mancac. 
Sic  enimhocdixit  iaquam  dfceretjQuinon  manetinme,&in 
quo  ego  non  manco,non  fe  dicat  aut  exiftimet  maducare  cof». 
pusmcum  ,  aut  farguinem  bibcre.    Expendantlcdorcsanti-  SscyamtMtote^ 
jheta,facramento  tenus,  &  rc  veraederc;  &nulla  reftibit  du-  *'f***nonrev»ra. 
bitatio.    Idem  confirmar  non  minus  ciarehis  vcrbis,  Nolite  '"'/'| "'««* *»»' 
parare  fauces,  (^^6  cor :  inde  commendata  cft  {{{2 cccna.  Ecce  ' 

crcdimus  in  Chnftum  quum  fide  accipimus;  in accipiendo  no- 
uimus  quid  cogitemus.  modicum  accipimus  ,  &  in  corde  fagi- 
namur.non  crgo  quod  y'\dctuT,kd  quod  creditur.pafcit.    Hic 
quoquc  quod  fumunc  impij,  rcftringicad  fignum  vifibilc :  ntc  CotraFauft' 
alircrChriftum  qua-rt  fidcrecipi  docet.  Sicetiam  alioloco,  lib.13.  c.itf. 
difcrtepronuntians  botjos&  malosfigBaculis  communicarc,  Scr.i.dever. 
hosarcracarnisChriftimanducationecxcludit.    Nam/ircfti  Apofl. 
ipfam  pcrciperenr.non  tacuifl^etomnino  quodcJuff  magiserat 
confenraneum.    Alioctiam  ioco  de  manducation»  ciUfque 
fru^u  diflTcrens,  /ic concludit,  Tunc  vita  vnicuiquc  crit corpui 
&fanguisCiirifti,  fi  quod  infacramenco  viiibiiucr  fumitur, 
in  i^iz  verirace  /piticuairtci:  nianduccwr,fpiriti;ali£er  bibatur. 


CAP.  XVII.^  INSTITVTIONIS      LIB.    TIII. 

firgo  qHimcredulosfacuEpArcicipescarnfs  &rangufnii5ChrL 

fti,  vt  ci>m  Auguftiao  confentiant,  nobis  reprxfearetu  cerpus 

,  Chriftivifibile:  quando  cota  veritas  fecundamcumfpintualis 

cft.Etccrto  ex  eiiis  veibis  colligitur,  facramf nrafcm  efum,  vbj 

_  vcrituiadicumclaudicmcredulitas,t<int.n4e  n  valtreac  vifi- 

^*ve*rt  iJem  ^*^^*^' ^^^^'tfe'"""-  Quod  fi  vere  ncctame  fpirituah^ercotncdi 

^ugufitao.  '"*  P^^flctChrifti  cofpus.quid  )(ibi  vcilecquod  ^libi  'radic?*\6  hoc 

corpusquodvidetis.manducaturieltis.&bibituri  anguint    ue 

fundentquimccrurifigent.Sacramentum  nli.ju  >d  c  >iT>menda- 

uivobis;  fpiritualiterintcUedum viuificabitvoj.  Nega-eccr- 

te  noluit  quin  idem  ccipus  quod  in  facrlficium  Cliri^^usk  «;btw- 

lit,in  C  cenaporrigatur:fedmanducationism:du  nofauit.q  "od 

fcilicet  in  cselcftem  gloriam  receptum,  atcana  Sp-ritus  viicute 

*^i>  fenfu  di~  vitaninobisinfpirct.Fateor  quidem.faepius  npiid   uin  occurre- 

eatabinfidelt-  rc  iftamloqucndi  formam.Coii^cdi  florpus  Clrifti  ab  infid^H- 

^'^rT^^- "'^'  ^^^^'^^^  feipfum  cxplicar,addefts,ln  facra  :icnc  .  t c  a!ibi  fpiri- 

fus,    riftt.      majjx  maducatio  abco  dcfcribitur,  iu  qua  fjrari.i  roorfus  noftri 

non  confumunt.  Ac  necofjgcrie  mc  pu;^njrc  dica  r  aduerfanj, 

fcire  velim  quoir.odo  ab  vna  tks  fentcncia  \e  ex  t  diat.  vbi  di- 

cit  Sacramcnca  in  folij»  e':  Aisefficere  quod  figuranc.  Cecce  in- 

ficiari  non  audebiit  quin  figurer  in  Coe  a  pansChriUi  corpus. 

^riUi  fmten-  Vndc  fcquicur.repn  bos  ab  eius  parrc.parionca^-ceri.  Cyriliii 

r<  demandu»  quoq;  noH  alitcr  fenfiife  declarat  h^BC  vcrba,  i^crirde  ac  fi  quis 

*AHont  earnis  liquefa^a:  cerae  aliamccram  infuderit,  al: eram  cum  sltera  pec 

^hh/ff.  totum  €ommifceir :  ira  necelle  «ft ,  fiq^^is  carnem  &  fanguinem 

Domiai  recipit,cumtp{bco<iiungi,  v  Chrift.jsi  t  eo  &  ipCt  in 

Chriftoinueniitur.His  verbisliqucrcarbicuorjvero&rcaliefu 

priuanquiiacramcntaliter  t-ntum  Chrift.  corpuscom.^duncj 

qtlodafMavirtHt€fep.fr«ri  nequitmec  ideo  labafccrc  fidepro- 

minionum  Dci,quinondcfinitec^IopIuerc,  quanuispiuuiac 

liquorcm  fax^  &  rupcs  non  concipiant. 

S.Jic0mmuni-  "'  S^     Harccognitio  nosfacilc  acarnalietiamadorationeab- 

€au$attrafitio  ftfahctjq^ua  pcnjcrfa  temeritatequidan  in  facramento  crexc- 

md  adQratiofte:  rurit;qudd  lccum  fubducercnt,  Si  corpus  cft,&  animaigitur  & 

fil  ^J'^*'"''  ditmjicas  funt  vuacum  corpore,qu«iam  d  uellinon  poflTfcint.  i- 

uerfariarumde  ^UHt  concomitantia  ip/isocgctur,  quid  facienr?  Nam  vr  maxi- 
eoncQtnnartta  mcabfurditatem  vrgcant  fi  corpus  ab  anima  &  diuinitatc  fcpa- 
^"fif^ura,  rctur,quis  tamen  fanus  &  fobrius  Chrifti  corpus  Chriftum  cfte 
fibi  pcrfuadeat  ?  Videnturquidemfib»(uisidfyllogirmispuI- 
ehre  conficere.  Vcruoi  quum  dc  corporc&  fanguinc  fuo  diftin- 
deloquatur  Chriftus ,  modTim  atjtem  pr^fentia?  no  defcribat: 
qnomodo  cx  re  ambigua  ccrf^  c«»nficient  quod  voljunt  ?  Qmd 
ergo?n6nneii  grauiorc  aliq^uo  fcnfucorumconfcierttiasexer- 
ceri  contigerit,  ptotinus  <^um  fuis  fyllogifmis  difloluctur  ac  li- 

qucfcent? 


DE     IxTErN.      MID.     AO     SALVTlM,  $9.^ 

quefcen.?  ncmpc  vbi  certo  Dei  verbo  defici  fc  videbunf ,  quo 
vno  confi<tu.»t*ni  pa?  nofl-rxquum  ad  r.^rio  iCmvoc;.ntur,  & 
finc  :|uo  priiro  quoquc  n:om?:nto  labafcuut :  vbi  Ap  jftoloru 
do<Snnim  &exempla  Gbi  aduetfariife  verofolosfibiauthores 
cffe  cogir.bunr.  Accedenc  t.d  tale^  anpulfus  &  ali)  non  leues 
ftimuli.Qujd?rfn  resera  nulliusmomcf^ri,  Deuhac  forma  ad- 
oraie  vr  niiil  n  bis  praefcaberctur.'  An  qi»u  de  vero  Dei  cultu 
aj^eretuManrakuitriti.'  fuerattentadum  dequo  nullum  vtqui 
vcib.i  T,  Icgtbanir?  Ac  /i  qua  dccet  humiiitare  c  gitationes  o-  0^-„^^    ^^^^ 
mnes  fuas  'ub  Dci  verbo  cotinuiflt-nt  aufcuhaflentccrte  quod  tcmentite  /«- 
ipfed!xit,  Afcipifcmanducate,  bibite  :  huicquc  mandato  pa-  perbtdquftur. 
ruiirent,  quo  acopi  facrainentu.non  adotari  iubcr.Qui  ver6,vc  ^«'««^  dumjt- 
a  Dro  mindaiu  difine  ad  >ratioae  accipiunt ,  fecun  func  fc  a  f^^^^JH'* 
mandato  Deinan  d  fledere:  qua  fecurirnte  nihil  melius  ^^  ai7u!it^Z ec^ 
quu  quid  operis  inftituimus.H-^bei.t  Ap  *ft  .lorum  exemplum,  giefi^  ^poHo- 
quos  non  Ifoimusproftraros  adora{iV,fcd,vt  erantdifcumben-  luavfum  mi- 
tes,acccpi(rc  &  manducafle.H.ibenr  ApoftolicxEccIcfis  vfum,  nimefeqnun^ 
vbi  fideles  non  in  adoratione  fed  in  f  aftione  panis  comrauni-  ^^' 
calfe.aLuca  narratur.    Habcnc  Apoftolicam  d'.ftrinam  «Ju^i.Cor.u.ij^ 
Paulus  Corinthiorum  Ecclefiam  inilicaitjprofefTus  fe  a  Domi- 
no  acccpilfi;  qjod  rradchar. 

j6   At«iueh3jcqu!dem  ebteudunt.vtoipend^ntpijIeSores  Bie  adoratia" 
quam  nonfutumficin  rcbus  tam  arduisa  /implici  Dei  verbo  «"V',?»»^'*'»'»' 
adcerebrinoftrifomnia  c  «agari.  Qu_ae  autcm  fuperius  dida  ^"'''^'*""*'*''** 
fuat,  ornni  hac  in  rc  fcrup  !->  libcra  e  nos  debent.    Nam  vt 
Chriftum  ilhc rtre  apprehcndjnf  pia? anim2?,in  cxlum  erigan- 
tur  neccflreeft.  Qupd  fi  hocficramenti  officium  eft ,  mentcra  t,AChri(l9if^ 
hominis  infir-nam  alioqui  .^diuuare,vt  ad  percipiendam  fpiri-  fofacramenti 
tualium  myfteriorum  altitudine  furfum  aflfurgi^t :  qui  in  figno  *"^^"'** 
externo  detnetur,  a  rcda  quasrendiChrifti  via  aberr-nc.Quid 
ergo?ruperftfti  .fum » fle  Ciilrum  neg.ibiiTius,q«um  fefe  ho.ipi- 
nes  coram  panc  proftemunt  vt  Chriftum  illic  adorent  ?  Huic  z.>A  Synod^ 
m:jlo  proculdubio  yol jir  obuiarc  Nicen^  Syiodus,  qi  u  vetuit  ^'««'«- 
nos  humilircrat:.e!Uos  eflead  propofita  fy  r4)o!a.Nec  :;liaciu  /•  ,  ^f^'^^' 
la  infticuru  oliin  fuiC  vr  anteconlecratione  populus  alra  vcce  ^^^  iyfxfcri 
admouercrur  haberefurfumcorda.Tpfa  qioque  Scripcura,pr^;7f«ra,  ^„<e Co- 
terquamqnod  Chrifti  afcemlo.-iem  diligenrer  nobis  enarrac,  lofs.t.cali- 
quacorporis  fui  pr^'cntiam  a  confpC(5i:u  noftrocoBfuctudine-  ^tinentesno- 
que  fubduxir.quo  nobisomnem  de  eo  carnalcm  cogititionem^'''^'"'^**"'' 
excutiat,  quories  ipfius  meminir,  mentibus  furfum  erigi  iuber,  ^ 
&ipfumin  ca?Io  qjxrercfedentcm  inParrisdextera.  Sefiui|<iu 
Ihaacregulamcrat  potiusfpintualirer  in  caslefti  glojria  adora  vnde  fequimr 
dus ,  quam  excogirandum  iftud  tarr^^oericulofum  adorationis  Adorattonemji- 
getiUs,pIen!^m  c^trnalis  cafleque  dtOeo  opinonis.Quare  quignorum  meri^ 
facr^meci  adorationem  cxcoguamat,  eam  no«  raodo  ii  feip/is  ff' idoUUtriM» 


CAP.    XVII»  INS  TIT  VTION  IS      LIB.     I  f  I  f . 

Idmniarunt  cicraScripruram,vbi  nulla  iJlius  mecio  oftendf  po. 
teft  (  qu^  camen  non  fuiflec  pr^termrfla  fi  Deo  accepci  fore  ) 
fcd  reclin»anreScripcura,fu2  /ibi  hbicltnis  aibicrio  Dcum  fa- 
UricacirunrjderelidoDe^  viuenre.  QjjdenimeftidoIoJacria, 
iihoc  non  eftjdona  pro  dicore  ipfo  colerc?Vbi  duplicicer  pcc- 
catum  eft,  nam  &honorDeo  rapcus ,  ad  crcituram  cradudus 
cft:&ipreetiam  in  po!luco  ac  profanaco  fuo  beneficib  inhono- 
racus,dum  exfanft^aeiu^Sicramenco  faftu  eftexecrabilcido 
Cm  tutumop.  lum.Noi  econuerfojne  in  eandem  incidimus  foucam  ,  aures, 
^mit^r  rtmt-  oculos.  corda.  mentcs,  linguas  penicus  defigamus  in  facia Dei 
do(arina.  EftenimeaSpiricusfandiopc  miuiagiftrifchola,  ia 
qua  fic  proficicur,vc  nihil  fic  aliunde  arcifcendum:ignoranduni 
verolibencerquicquid  in  eanon  docccur. 
K^  Sacramf-      37     lafn  vero  ("vc  fuperfticio  rcdos  fines  fe  nel  egrelt;»,  nul- 
tiH*;ura(t^in'  lum  pcccandi  finem  facic )  longe  vlrcrius  prolapfi  func.ricu<;  c^- 
{'ITlTolatilnl^^^^  excogicaruncaCoen^  infticucioneprorfus  extraneos  :  i.i 
forma  'Zlnlrni  ^®^  tancum  vt  diuinishononbus  fignum  afficerencChrifto.in- 
coK^uit.         quiunc,  hancvenerationem  deferimus.    Primum  fj  in  Coena 
hocfierec,  diccrem  adoracionemeamdcmumcfTcIegicimain 
qu«  noa  in  /igno  refidec,fed  ad  Chriftum  in  cxlo  fedentem  di- 
»jf^Z7f!!iZ  ^'S''^':^'''^"^  veroquo  prjctexrufc  Chriftum  in  illo  panehono- 
^jtituZ*'Lnut  ^}}^  Jsftint  ,  quum  nuHam  habeant  huius  rci  promiflionem.' 
ium  mandatH  ^onfccrant  hoftiain,  vc  vocanr,  quam  c/rcunferanc  in  po.npa; 
extatdtdoratio'  quam  fpc<ftand:im,  colendam,  inuocjndam  folenni  fpedacuio 
Kif.ergonuUum  exhibeant.Qu^ro  qua  vircuce  pucent  elT^  rite  confecraca.ncm- 
t^llTTd!Z  ^^ -^^^^  '^'*  profercncHoc  eft  corpus  meum.Ego  vero  concri 
teresfignorlm.  ^^^^^^^^^^»  ^"^u^  dFftumefle,  Accipicc  &  manducacc.  Ncque  id 
'denihilo  faciam.  quam  enim  prxcepcoannexa  ficpromiffio, 
dico hancfubiIIoicaiicluf4m.vcfeparaca,  fiac  omninonu^Ia. 
Pfal.y».!^,    Idfimiliexemplofiec  clarius.  Mandicumdedit  Dcus  quum di- 
ccret,  Inuoca  me.  promiffionemaddidic,  Exaudiamce.  Siquis 
\atio^  mfimih  inuocato  Petro  auc  Paulo.hac  promif/ionc  glorietur,n6nneo- 
Scripturatejh.  mncs  clam:tbuc  eum  perperam  facere?  Er  quid  aliud  qu3cfo,fa- 

moni»  manciti'  -;,,.,.„.  ;  „       /r  i  »  •  -      *  i  •/. 

(0 promiflitHem  ^^^^^^^^  omillo mandato dc  manducationc, mutilampromif- 

c^ftiungenti.     ^^pem  abripiuc,  Hoc  cft  corpus  meum.vc  ea  in  alicnosa  Chri- 

fti  inftitutioaeritus  abutantur  ?  Meminerimu?  ergo  hanc  pro- 

miffionem  ns  efle  dacam  qui  mandacum  cum  ea  coniundunr 

obferuanr,cos  aucem  omni  verbo  deftitui  qui  Sscramencum  a- 

Luc. 11.19.      ^^^  tranffcriic. Ancca  difleruimus  quomodo  noftrse  apud  Deunt 

t.Cor.xiiC.     fidei  fcruiac  faera:  Coenajmyfterium.  Qjando  autemtancani 

Non  tptur  in  hic  fu£  bonicacislargicaccm,  quancam  pnusenarrauimus,  non 

^dorattone  da-  folum  nobisin  memoriam  Dominus  reuocac ,  fed  quafi  de  ma- 

tum  tji  hocfa-  „y  jjj  mjnui^  proferc,&  ad  cim  asaortcndam  nos  excicat :  fi- 

6rdmentum:j*d         tj  *  rr  r-    t  P         ■      •  •/' 

i«  i«/i9itfK<?/<^^  "^*^        ''^"^^"^^^"^^"•''*^°^"^"^""^  mgraci  firaus  :  qum 
/fieu  pociuseani  quibuspar  cft,laudiUusp£3ediceiiius,&gratiaruni 


DB     EXTERN.   M  E  O.  A  D     «ALVTBM.  J-O-f 

adionc  celebremus.Itaquequum  facramcntifp/ius  inftiturum 

Apollolis  rraderetjVt  id  m  fui  memoria  faccretdocuic.Quod 

Paulus  intcrpretatur,  Mor  eni  Domini  iiuntiarc.  Id  aazcm  i  f^t  exntet 

ei\.  publice  atque  vno  {imul  ofnnesorepalim  fateri,t®tam  vi-  "''^'i  grazta^ 

t^ac  falutis  fiduciam  in  morte  Domim  pofitamnobis  eUe  :  vc  ''«'««^»''»^'». 

iioftra  ilJumeonfe!/ioneglorificcmus,&aliGS  noftroexemplo 

ad  dandam  illi  gloriam  exhoricmur.  Hic  apparet  rurfum  quo 

facramencilcopusfpeftef.ncmpe  vcnos  in  mortisChriftime- 

niona  exerceat.Qu«>d  cnim  iubetr.ur  mortem  Dofnini  annun-  ^.  vtext'ee,it 

ci;ire,donecadiudicandum  veniat ,  non  almd  eft  nifivc  oris  ;?();,«  rf«Y.'^< 

confeffioneprxdiccniusquodfides  noftra  m  Sacramenco  a-  "^ortu  chnfii 

gnouic:mortcmfciiicetChriftinoftramefle  vitam.   Hic  fq.  "'''"'"''«. 

cunduscft  Sacramenti  vfus,qui  adexceraam  confefrionem 

actinet. 

58  Tcrtio  &  cxhorratjonis  v-ce  nobis  Dominusefte  voluit:  j.  Vtoosexci- 
qua  non  alia  vehcirentiuscum  ad  puritarem  iX  fandimoniam  '^/  *^  vit^  p» 
vitae,  cum  vero  ad  chariraccm,pacem,confenrum  aaimare  nc)s  ^-^'/^^^m 
inflammarecjucpoflct.Nam  ficfuum  illiccorpusnobis  Domi- 
nuscommunicac  vc  vnum  prorfiis  nobifcumfiac,  n6!que  cum 
illo.  [-'orro  quum  nonnifi  vnum illi  corpus  ficcuius  nos  onines  A-Tum ad  cha 
participes  fjcic,necefte  cft  &  nos  omnes  vau  corpus  huiufmo-  ^'^^tem  (^  pa 
di  participatione  fieri.  Qusm  vniticem  repr^fenrac  panis  qui  "^**^^'*  ^*^** 
in  facramento  exhibctur,  qui  velut cx  multis  granis  confcdus 
eft.  ficinter  fecomixtisnealterum  ab  altcro  difcernere  liceat: 
inhuncm^dumac  nos  rantaanimorum  confenfione  coniun- 
ftos  cennexofij  eflTe  decer,nequid  diffidij  aut  diuifionis  intcr- 
cedat.  Id  Pauli  vcrbis  eiplicari  malo  :    Calix(inquic)  be-i.Cor.io.i^. 
nedidionis  cui  benedicimus,communicatio  eft  ianguinisChri 
fti:&panisbcnedi<5lionis  quem  frangimus,participatioeftcor- 
poris  Chriiti.  Itaque  vnum  corpus  fumus  otnnes,qui  de  viio  De  hae  rt^r»- 
paneparticipanius.  Prxclare  vero  in  Sacramenc©  profcceri- '^^'^^''"'» 
mus  II  imprella  mfculpcaque  ani»is  noftris  tuerit  naec  cogica-  ^^  admodum 
tio,  non  poflTe  a  nobis  quenquam  ex  frarribu^J  l^edi,  concemni,  netiffaria.  ni- 
reiici,  violari,  aut  vllo  modo  ofFendi ,  quin  fimul  in  eo  Chri-  mrdtio. 
ftum  Ia?damus,  fpcrnamus,violemusnoftris  iniuriis.noapofrc 
nos  a  fratribus  diffiderc  quin  fiuiul  aChrifto  diffideamus:Chri 
ftum  a  nobis  diligi  non  poffe  quin  diligatur  in  fratnbus :  quale 
corporis  noftri  curam  gerimusjtalem  fracrum  quoque  geren- 
dam.qui  men.bra  func  corporij  noftri :  quomodo  nulla  corpo 
ris  noftri  pars  aliquo  doloris  fenfu  tangicur  qui  non  in  alias  o- 
mnts  diffundatur:ica  non  ferendum  efTc,  fracrcni  malo  aliquo 
afficijCuius  non&ipfi  compaffione  cangaraur.  Quimobrem  •^«^«j'»'"»  tt. 
nonabsre  Augaftinus.cociesfacramencura  hocappellat  cha-^"^*"'" 
ritatis  vinculum.  Qjjs  enim  acrior  admoucri  ftimulus  potc-^'^' 
ratadexcicandammutuamintej:  nos  charit^cem  ,quam  dum 


ttmtnsocom' 


CAP.XVir.  I^f  ST  I  Tf  TIONIS     LI6.    IIII. 

Chnftusfeipfum  nobisdonans.nonmodo  ruoBoscxempio,vt     j 

alteralterinos  mutuodeuoucamus  sc  tradamus   nQirac:  fed 

quatenus  fe  t.icit  omnium  conlmunem.nos  quo<j.oaincs  ynuni 

in  reipfocirefacif. 

ifmc  liauet        J9    Hic  auccm  optMne  confirmitur  qi  od  alibi  dlxi  rcftam 

ejuamlonge  a.  Sacramcuti  ad  i  iniOracionem  non  ab  q^  vcrbo  coflarc.  Q.'^^- 

S*cramentina  cunqueenimex  Coena  nobis  prouemr  vtilicas,  veibu  requirit. 

f«r4«i/rr,<?tto^^yg  ji^fijeconfinnandifumus,  (\^^[^  c  nfvcifione  excrcendi, 

^^?'  ^.^^^^.^'  fiueexcitandiad  ofhciuirt.precanone  opuseit.  Nuiilergo  ma- 

mutam  aiiio,  8'^  prepoiterum  heri  m  Coen3  poceit,  quam  fi  verratur  m  mu- 

„em.  tamadionem:  tjUodfubPapsE  tyiannide  Bftum  eft.  T©tam 

z.Confttratjo  ^quidem  vun  c^^nfecrations  a  Sacerdotis  tntentionc  pendere 

adelerntntai-  volueruntjquaii  hoc  nihil ad  pon>ulumpertineret,cntmyfleriu 

^/^'''''"'*,7r  m^iximeexplicarioportuerac.  Indeautem  natusert  hic error, 

mtur.  quod  non  obferuaba^=t  prom  ffi  .nes  ilas  quibus  coficirur  c6- 

fecr^iiio^no  z^  elementi»  ip'a,fed  dd  '.os  qui  recipium^dcitina- 

ri.  A;qain''n  panenl  alloquiCuiT  Chrifl-us.vccorpus  fuun  fiir: 

fcddilcipulosmbetmanducarearqi  iIIisc;>rpori^  &  fanguinis 

fwi  communjcationem  poUicetur.  Nec  ahum  ordinera  docec 

Paulus,quam  vcvnlcum  pane&cslicepi  omiffionesfidelibus 

j.Vff64j?«*t«  ofFeiancur.  Ita  efl  fatre.   Non  hic  m«g«cam  aliuuam  incan- 

telltilu  <^Aii-  cacionem  imaginari  nos  decetjvc  fatis  fic  verba  de.nurmura fTe, 

^'^'"''"'^^'''""''quafiabflementisexaudiantur:  fed  verba  illa  viua.npra^d  ca- 

murantur.       tjonem  efTc  intelligamus.quaB  auditorcs  xdificerj'|u:einc's  pe- 

netrer  neorumanimos,qua?cord:busimprimacu»:   c '.ifideat, 

quarcfficaciamin  complcmenco  eius  quod  promitric  exerac*    I 

4.Fit  inutilii    Hitrationibus  cIarepaEet,repofic»  )ne>\  Sacrarienci,  ]uam  no-^    ^' 

repofiiiopanii.  j^^[[i  vrgent  vc  ^grorisextra  ordinem  di<1-"b-!jarur,inu'ileefle. 

'vtnoomtjjo.     Autenim  fiiic  reci.actone  inlbrurionis  Chr'fti  arcipienc,  aut 

mim.fter  vnacum  (ignoveiammyfterii  explicacionem  contun- 

$.Veratofecrii^tt.  Ifl  filcncio  cft  abufus  ac  vitiuTi.  Si  refcruntur  promif- 

u9  ign9tatur.   (i6ncs,&  rayftcnum  enarrantur,vt  cum  frudu  recipiaiu  qui  rc 

cepturi  funt,  non  eft  cjuod  dubiremus  hanc  efle  veram  confe- 

crationem.  Quprfum  igicurcuadct  altera,  cumsv?s  ?d  jegro- 

tosvfqucnonperuenit/Sedenimquificfaciunt,  habenc  ve- 

^.VmruEfx  e  ^^^^^  Ecclcfia?  cxempUim.  Fateor.  verum  in  re  csnra , &  m  qm 

hutuntJ.        "^"  "'^^  inagno  j>«ticuIo  erratur,  nihilcutius  elt  quam  ipfam 

veritatem  fequi. 
Po^rentiu  arti  "^^  Porro  qucmadmodum  facrum  hunc  panem  Coenx  Do- 
tuluifecunda  mini,fpiritu.i!em  effe  cibum  videmus,fu.uiem  ac  deiic^tum  no 
partisyagens  minus  q»iam  fa'utiferum  piisDei  cultoribus  ,cuiusguftu  fen- 
primoloco  <^»  tiuncChnftum  fuiim  ^1^0  vicam ,  quosad  gmti-irum  aftionem 
'^'^'^J'^^^-^'  tnpi,  quibusadmucuam  inrer  te  charitatemcxhorcatio  cft: 
"'«7/^*1/ ^'  iraTurnmi  in  nocentiffimum  venenum  omnibus  vertitur  quo- 
t u th  fideni  non  alit  &  confirmatj  &  quosad  confeffionciu 

laudis 


DE     IXTRrN.      M  i  D.     AD     SALVTBM.*  ifOJ 

fijudis  cliaricatemquc  non  cxcttar.    Non  enim  alitcr  ac  cibus 
€orporalis,vbivenrremoffcndicvirio{is  humoribus  occupatu, 
jpfe  quoque  vitiacus  &  corruptiis  nocet  magis  q  jam  nucnr:  ci- 
busctiam  h  c  fpirirualis,  fiinanimainincidcrit  maliiia  nequi- 
tiiqi  poUutam.maiore  ill^m  ruina  prcecipicat.  non  fuo  id  quf- 
dem  viticfed  quiapo!lutis  &  infidehbus  nihil  eft  niundum, 
quamlibet  ahoqui  fandificatum  DQminibcnediftionc.  Nam,  Tir.  i.ij. 
Vt  ait  P.iulus^qui  indigne  manducanc  &  biblint,rci  fuat  corpo- 1  Cor.n.29; 
ris&nioguinisDominijiudi-ciiimque  fibi  m3nd^ucant&  bibur, 
non  diiydicantes  corpus  Domini.  T.jle  enim  hominuni  gc-  ^"''^  *^^* 
nus.quodfinevlla  fidcifcintilla,fine  vllocharicatis  ftudio,  ad'^'"^* 
vfurpandam  Coenam  Doinini  ,inftar  porcorum  fe  proripit, 
minime  di  cernitcorpus  Domini.  Nam  quitcnus  corpus  illud 
fuam cfTe  viram  non  creduut ,  qua  poirunt  contumelia  ipfunt 
affieiuncomnifuadignitatefpoliantes:  ac  demum  fic  accipic- 
do,  profananc&contaminanr.  Quatenusvero  aiienatia  fra- 
tribusacdiffidentes,facrum  corporis  Chrifti  fymbolum  cum 
fuis  difTidiis  comifcere  audent,no  ftat  per  cos  quom.inus  Chri- 
fti  corpus  dircerpatur,ac  membratini  dilanietur.    I.aque  non  Et  auam  grk^ 
immcrito  reifuntcorporis  &  fanguinfs  Domini,quod  facrilc-  ue  mdiciwm  i- 
ga  impietare  foedc adeo  polluunt.  Hac  ergo  indigna  maduca- 1/»>  tmmine/»ti 
tione  damnationem  fuam  fibi  accipiunt.  Nam  quum  nullam 
in  Ghrifto  fidem  repofitam  habeanc,Sacramento  tamen  acce- 
pto,profitentur  no  Aibi  quam  in  eo  eflfe  fibi  faIutem,omnem- 
-quealiain  fiduciamabiurant.  Q^ireipfifibifimtaccufatores : 
tcftimooiumipfi  aduerfumfcpronuntiant,damnationemip/i 
fuam  obfigaanr.  Deinde  quum  odio  ac  maleuolentia  diuifi 
diftradique  a  fratribus,hoc  eft  Chrifti  m.cmbris,parce  in  Chri- 
ilonulhm  habeantrtcftificantur  tamen  hanc  vnam  falutem 
cnTcChrifto  communicare,&  illi  vnitum  efle.  Eam  ob  rcm  pr^      . 
cipit  Paulus  vr  probet  fcipfum  homo  antequam  de  h©c  pane  J^^f^^^'' ^*' 
edat,autbibatecalice.  Q^o  (vc  ego  quidem  intcrprecor)  vo- „,,  ^pspiZl 
luic  vnumquemque  in  fe  defcenderc,  &  fccuni  repucare  an  in-  ntmp*  /inum 
teriore  cordis  fiducia  in  falurem  a  Chrifto  partani  recumbat;  '^n*»fciiiuf(juk 
an  oris  confcfiione  agnofcat.-deinde  an  innocentiae ac  fanftita-  "''**"'»•& 
tis  ftudio  ad  Chrifti  imitationem  afpirct:  an  cius  exemplo  fefe  ^J^^Jj*^**^  *M* 
fratribusdare  paratusfit,ac  fe  iis  coromunicare  quibufcum 
Chriftum  communem  habet :  an  vt  ipfe  a  Chrifto  cenferur,iE» 
viciffim  ff atres  omnes  pro  corporis  fui  membris  habcat;an  eos 
inftat  membrorum fuorum  foucre,  tueri,iuuare  cuniat.  Non 
quia  hjec  tum  fidei  tum  charitatis  officia  nunc  pcrfcda  in  no- 
bis  efle  poffint-.  (ed  quia  huc  nos  contendeje  &  votis  omnibug 
a(pirareoporcct,vtinchoatam  fidem  magis  in  dies  ac  magis 
augeamus. 
41    Vulgo  dumhomincsad  eam  manducandi  digniutcin 
"  Sff  i      , 


CAP.XVII.  IKSTITVTIONIS       LIB.     Iflf* 

F^Jfuvi  verha  CGmpararc volunt,mirer2s  cofcientiasiorfcrunt-ac  diuexaruc 
'pripifiis  ind-i~  (Jitijs  nnodis:nec  tamcn  quicquam  corum  t|ua?  in  rem  efient  ar" 
f^  f-;»^-'^ '"«.'-  tulerunr.Digne  mandueare  cos  dixerunr  qui  in  it.itu  grariac  cf- 
rur,i  tor,»tmu»  *^^^^'  ^"  '^'^^'"^  grati^  elle  intcrpretatJ  luni  purum  purgatumq; 
(^uoi  inmiues '  omni  pccc.ito  circ.Quc  dogmate  omnes  quoccjuctin  rcrris  vn 
arcet  a  menja  qusm  fuecuiiC  &  func  liOu.incs,  abliuius  Sacramcnti  vlu  arce- 
T>omi?it.         baiuur.  t\'am/i  hocagicui  vmoftraa  nobisdignitatem  pera- 
nius,a(5lum  de  nobiseli:  defpcratio  tantum  &  txitiaiis  ruina 
no^  maner.  Tctislicct  viribus  acin^-tamurmo  ;iliud  proficiemus 
nifivrtumdeuiq  iC  indigninimifiuari  fimusquun  de  qu^ren- 
da  dignitarc  msximelaboratum  a  nob;sfuerit.  Quo  huic  vl- 
ccr<  tncdercnttirjmodum  excogitarunt  acqufrendze  dignitstis: 
vt  qL!:^nriim  tn  n'  bis  cO:  examine  habiro,repofc:taquea  nobis 
fadosurn  omnium  rationejcontritionejcoftffioi-iej  farisfad^io- 
-,  .  .   ne,no{}:i-^miadi2oitatemcjipiaremus:qua;expiandiratioqu2.- 

««  n^^ptflui    ^^^  "^'  diauni  clt  vdj.  erac  aptior  dicendi  locus.Q,uod  a.l  pi^- 
rcjli.ii.o.        ^ns  inftifijcu  .trtmer.dico  ha?c  nimium  efie  ieiuna  eu2ni'-iiquc 
fola  ia  c5fternaris  deicftirq;  confc!entiis,&  peccati  fui  horro- 
'•     re  perculfii?.    Nam  H  Domuius  interdi^to  neminem  in  Coei3s 
fa£  participationemadmittitnifi  iuftum  &innocenrem:n6  le- 
ui  caijtione  opus  cftjque  ^iliqiem  CuX  iuiliti^ fecarum  rcddat, 
quamuDeo  requiri  audit.  Vnde  veroharc  nobis  confir;?iafur 
fccurit.?Sj:?padDeum  dcfuaCtfs  cifc  qui  feceruntquod  in  fc  cil? 
2.     Q^^d  fi  etiam  ita  tflcf,.)U5ndo  tame  eri:  vt  fpondcre  quis  Gbi 
audeatjfe  fecilfe  quod  in  fe  erar.?lta  quu  liulla  ccita  nofirs^  di- 
guitaiis  fecuricas  fi2t,.n:?.nebit  fcmper  claufus  sditus,  horribili 
illo  tnrerdi<5lo,quo  edicicur  iudicium  libi  nianducaie  &  biberc 
qui  indigne  manducant  &  bibu.nr. 
€eiic'ufioyexii-      4^    N^inc  fudicare  promptum  ctt  ruilis  fit  Iiarc  qu.T  in  Pa- 
wjf»  ^P.^-fr/?fo- patu  regr.at  do«5i-rinai,&.a  qvo  audore  profctS-a /it,qi :«  mife- 
inutSium  effe'^  iqs  ptcc.iiorcs  &  trcpidatione  mceRif.aque  afflid  .s ,  huius  !a- 
^iritu.i  mend.t  eranicuti  confolatione  immmifua  aufteriMte  orbat  &fDoliat: 
•'*  rnquotJmcn  omnes  Euangcisj  deifcia?  illis  proponcbantur» 

Certe  di.-bolus  nullo  maiori  copendio  homines  perdere  pnte- 
rar,quam  fic  eos  infaruando,ne  gufti'!  5f fiporem  talis  alimenci 
perciperenrquo  eosoptimusParerc^lefti-':pa'ccre  voluerar. 
chnffianum    ^^  'g»tur  m  huuiimodi  piajcipirui  ruamus,  iuemmenmus  has 
txamert  cuim  facras  epulas  ^groris  efle  pharmacum,r!rcca'or  bus  folarfum, 
kjifunt  panes.  paupcribus l.irgicionemrquje  fanrsji:fl-is&  diuiribus  /iqui  repc 
riri  poircntmullum  aiFerrent  opei.eprerium.  Nam  quu  in  ilJis 
Chriftus  nobis  in  cibum  detur.  snciligimus,  nos  /itieip^ 
t.DignitatUrjr  tabefcere.Jiqufjdeficcre.-  qualiter  inedia  corporis  vigorem  ex- 
'■^T^^^'^^'^'  tinguit.  Deinde  quam  in  vitam  deiur,intell'girtius  nos  fine  i- 
«ot^  ci-Af.o.     ^^^  -^  nobis  plane  mortuos  efle.Quare  ea  eft  dignita»  quam  v- 
nam  Sc  optiiHsm  aftt r;e  Deo  poIl«mus,ii noftw  ei  vtilitate ,  & 

vt  it* 


01    ixtbrN.   med.   Ad   salvtemJ  JO^ 

Vtita  l-Cjuar)  indignitarem  ofterami-s.  vtfua  miTericordia  nos  *•  ^^Hiulut^ 
fc  digno«;  f^ci  »r .-  (i  animos  in  nobis  defpdnueamus  ,  Vt  nos  in  ««A* ^^ A* '.f '<| 
ipfo  r  nioiemur:  (i  nos  huqniliemi]s,vt  ab  ipfo  erigamur:/i  iios  ^*Y      '^'^'^ " 
accuremu": ,  vr  abipfb  iurtificemur.pr;tterca  fiadeam  quam  in 
fiiacoena  nobiscommcndat  vnitateni  a'piremos:  &  quemad- 
niodam  nasomnes  vnuminfcipfocfle  facic  :  ita  vnamomni- 
rto  animam  ,  corvnum,  linguam  vnin  nobisommbus  opte- 
mus.  H«ciiperpen(a&  meditatahabucrimus,  nunquamnoi 
jll^ecogitariones  ,etiamfi  concurianr,  prorternent.  Nosbrno- 
rum  oinnium  egcni  &  nudi,  nos  pc  <  carorum  fordibus  inquina- 
i:,  ncs  femimorLui  >  q&omodo  corpus  Domini  dignemanduca- 
temus  ?  Magiscog{t3bimu\  nos  pauperes  veniread  benignum 
largicorcm,  :Egros  .id  mediCum  ,  peccat-  res  adiuftitiaeautlio- 
rem;  morcuos  deniq  le  ad  eum  qui  viuificat.digniiatem  iilam, 
c|cj:e  a  Deo  mandatur ,  fide  pisecipue  couftare  quxomniain 
Clirifto,  nikil  in  lobis  reponii.deinde  charitate,  &caquidem  i.Fiiei^ch/.-^ 
ipfa  quam  Deo  imperfedam  offerre  fatis  fic,vt  ipfam  in  melius  ritAtis   tmr«' 
augeat :  quando  prxftari  folidi  non  poteft.    Ahj  nobifcum  ih  "»<»'«»*• 
hoc  confentientes  dignitatem  ipfam  in  fide  &charitate  pofiram 
cflcrm  modo  tamen  ipfo  digniratis  longe  aberrarunr,fidei  per- 
fcdionem  exigcntes ,  cii  nihil  omaino  accedere  pof/it:  &  cha-   ita  'tdmenvi 
ricicem  ptrcmeiquam  Chriftus  erga  nos  dcclarauit.    htto  Antmosnonde- 
ipfo  omnc«  ab  huiusCoenje  facrofandae  accefVu  ,   oon  fecus  zcfi°^'^"^,'**^*^^ 
priores  illi,abigunt.  Si  enim  obttneret  corum  fentencia,  nemo  ^^'^"  fnfirma 
nm  mdigne  accipcrcr:  quando  ad  vaum  omnes  rei  conuicrique  perfeaa/lrqua 
fux  imperfedionis  tenerentur.     Et  fane  nimij  ftuporis  ,  ne  deejuidi perft. 
dica.Ti  ftoliditatisjfuerit,  eamperfedioneminrccipiedoSacra-  Sfu^rfinelabe 
mcnco  requirercqua?Sacramentumirritum  fuperuacuiim^ue  ^redcntibusma 
ficiat  ;  ^u  dnon  perfeaisinftitutumeft,  fed  infirmisacde  fj^H^^H^^^A 
biiibus  ad  vellicandum ,  excitandum  ,  ftimulandum ,  exercen-  "^^-T^T/    / 

1  ri-ot        -•/»•»  A  irrL  *  ■    r  agre  ii,tniiJeiit 

dum  ndci&charitatisafteaunwdefectum  yerovtrmrquccorri-  UsjnfiJt.^pec 

gendum.  caterib.aiChri 

45     Cxrerum  quod  ad  e»fernum  aftionis  ritum  fpeft ^t ,  in  ftiptj^fe^ionem 
Rianum  acciprantfideles,  necne:  intcrfe  di;Hdant,aut  finguli  ""/^i^"'»f^<^«»* 
quod  fib;  datum  fuerit ,  edant:  calicem  in  Dijconi  manu  rcpo-    ''** ^    "f ' 
»ant,an  proximo  tradanr;  panis  Citfsrmenratus.an  azymus^vi-  exttmis,    Ui 
numrubruin,  an  albumrnihil  referr.  Hxcindiftcrentiafuoc,  &  wH/fa/M«f »»- 
in  Ecclefis  libertftrc  poiica.Quinquam  certum  eft,vereris  Ec-  dffjrentia..^' 
elefie  rirumfuifTe  vtomnes  in  manum  acciperent.  Ec  Chriftus  ^."*  ^^^^^  "*» 
d'xir  ,    Dtuidite  intervos.  Fermen"atum&  vulgarem  pancni*^'^' 
fuiflb  ancetempu^  .^lexandriRomani  Epifcspi^narranthifto- 
ria?:qui  p.  imus  azymo  pane  deleftatus  eihqua  id  ratione,  non 
video,  ni/ivt  plebis  oculosRouofpedacuio  inadmirationem 
traiierec  magis  quam  vt  anim^sproba  religioneinttituerer.O- 
mncsobiMrojqui  vel  leuialiquo  pieratisftudio  tangutur,  anno 

Sff   ij 


C  AP.    XVll.  INSTITVTIOKIS     LtB.     Iflt. 

iionuUa  mtem  euidcntcrperrpicianc ,  &quanto  prxclarius  Dci  gloriahic  re- 
afuptrHitiont  fplendcat,  &  quaro  affluencior  fpiritualis  con/olationis  fuaui- 
mtrodua^  mt,  ^^^  ^^  ^^^j^^  ^^^^^^        v^  -^  -^j^  {iWid^x^ &  hiftrionicis  nugis, 

>*OT  auattdam^^^  nullum  alium  vlum  aftcrunt  mfi  vtltup:ntis  populilen- 

audaaer  ac   fum  fallaBt.  Id  populum  rehgione  contineri  vocant,  quum  fu- 

malerenri^a.  perftitione  ftohdus  &  infatuatus,quouis  trahitur.  Siquis  vetu- 

ftatetuerihuiu{modiinuentionesveht,nec  ipfeignoro  quam 

vetuftus  fit  chrifmatis  & exufflationis  in  Baptifm^»  vfis :  quam 

nonlongeabastateApoftol  rumCosoaDomini  tada  rub.gmc 

fuerit:fed  ifth^c  rcilicct  human^cofid^cis  procacitaseft,(.iu§fe 

contincre  necjuic  quinfempcrinDeimyfteriis  ludat  &lafci- 

uiat.  NosveroineminerimustanticfTcDeo  vcrbi(uiobt'dien- 

tiam,4^f  inea&  Angelosfuos  &orbem  vniuerfum  iudicarenos 

Stt^iLfieefere  vclit.  Porro  tai^ta cercmoniarum  congcrie  faccfTcre  iufla,  fic 

»i</«,  exicrnw  adniiniftrari  decetiflime  poterae,  fi  farpilfime  &finguhsad  mi- 

facr^Canaa-  ninnjni  hebdomadibu^  proponcrecut £cclcfi£.  initiumaucem 

^u"'^dec^nur  ^^*-^'  ^ publicis prccibus:  haberetur deinde concio. tum mini- 

^^mT  admini-  ^^^y  prop.fito  in  menfa  pane  &  vmo,  inftitucionem  Coenje  rc- 

ntjlrari  qiieatj^txzt  i  dcinde  promiflioncs  cnarrarcc  quxineanobisrelifta; 

paucis  ^  ex  funtjfimul  cos  omnes  excommunicaret  qui  interdicto  Domini 

veteris  Ectle-  ab  ci  arcentur :  poftca  orarctur,  vtqua  Domlnusbcnignitatc 

fia  tnfittutc.td-  f^^rum  hoc  shmenrum nobis  lareicus  eft,  nos  quoque  ad  id  fu- 

que  maitri  ex  r  ■    •       i  <■  »      «  •  ■       i  •  i  •       \^    r  o 

^^^^^  ^ /^^^^^  fcipiendum  hde  &  animi  gratitudincerudiret&f -rmsrct.  & 

tur,  *  quando  ex  nobis  non  fumus ,  fua  mifericordia  nos  dignos  face- 

rec  raliconuiuio.  hicvcroautcanerencurPfalmi,  autaliquid 

legerctur  ,  &  quo  dccet  ordinc  fidclcs  facrofan^^s epulis  com- 

muntcarcnc.mniiflris  pancm  frangcnribus&  populo  prasbenri- 

btjs.finita  CoeaajeTcho^tatiohaberctur ad  fynceram  fidem  &  fi- 

dei  confcffionem ,  ad  charitatem  &  mores  Chriftianis  dignos. 

poftremo  graciarum  adio  refcrrecur ,  &  hudes  Deo  cancrcn- 

tur.Q^ibus  finitis  Ecclefia  dimirteretur  in  pace. 

TertioUce,c<S'     44    Q^iae  deSacramento  hoc  hadenus  difTeruimusjabunde 

ns  fartietpa-  oftcndunt,  non  inftitutum  idco  fuifle  vt  femel  quocannis  acci- 

ttonemChriflui  peretur.idque  perfund(i>rie(vt  nunc  communiter  moriseftjve- 

*qjtemefftde-  ^^"^  ^"°  frequcnti  in  vfu  Chriftianis  omnibuseflTetjVt  freque- 

bere  prokatur  ti  mcmoria  paffioneni  Chrifti  rcpeterent.qua  rccordacione& 

t.pwiorts Ec- fidem  fuam  fuftinerent ac  roborarent ,  &  fe^e  ad confeffionem 

tlefufraxi.     Jaudis  Dco  cJnedam  bonitatemque  eius  prse^icandam  horra- 

rcntur,  &quapoftremb  mutuamcharicatemalerenr,  &fibie- 

tiam  inter  fe  teftificarentur,  cuius  copulam  in  vnitatecorporis 

Chrifti  viderec.Qupties  enim  fymbolo  corporisDomini  com- 

municamus  ,  veluc  data&  accepta  teflfera  ,  alceralteri  nos 

viciffim  obftringimus  adomniadiledionis  officia  :  vr  nequid 

admittatnoftrum  quifpiam  quofratrem  Mat,  neqtt^d  prseter- 

mittac  qtio  cum  ijauarc  poffit, vbi  neccffitas  poftulat  &  facultas 

fuppetit. 


DB    ExTbrn.    mEd.  ad    salvtbm.       SO7 

fuppeiit.Ttlcm  faifTe  Ecclcfi»  Apoftolic»  vfum,  Lucas  fn  adis  ^^^  .^^ 
coinmemoratquumfideles  aic  perfeiierantcsfuiflcindoftrina 
Apoftolor . ;fii,communicatione,fra6tionc panis,&orationibus. 
Sicagcndum  omnino  erat,  vt  nullus  Ecclefiar  conueatui  fierce 
fine  vefbojoratiombus,  partic»patione  Coena»  &cl€cmof3rni$, 
Hunc&apudCorjnthiosfuifteinftitutu  ordinem,ratiscx  Pau- 
Jo  coniiccrc  licct;  &  multispoftea  leculis  m  vfu  fuiffe  coaftat. 
Indetnim  vetercs  jlli  Canoncs,quos  Anacleto  &  Calixco  tri-  *•  ^eterum»* 
buuntjVt  porafti  conlecrationc  omncscommunicent,  quino-  '"*'"  a'°Vi! 
luerint  Ecclefiafticis  carere  limmibus.Et  m  vctulns  liiisCano- 
nibus  q.iOLH  A^^oftoiorum  vocantjhabcfur^Qj  non  perfeuerat 
vfquc  ad  finem,  &  facram  communioncm  non  pcrcipiunc,  tan- 
quam  inquietudmem  Hcclefie  mou«ntes,corrigedos.  In  Antio* 
cheno  criam  Concilio  decretum  eft  vtqui  Rcclefiam  intrant, 
Scripti  rasaudiunt,&ac'  nimunicneabftinent,  abEcclcfiare- 
moucantur,  donccvitiumhoc  correxerint.  Qnod  tametfi  ia 
Concilio  Toletano  primo  vcl  mitigatum  fuit ,  vel  mirioribus 
faltemverbis  propofirum:  tamcn  illicquoqueftacuitur,  vtqui 
auJiiaconcionenunquam  communicare  deprehenfi  fuerinc, 
admoncantur.Sipoft  moftitionemabftine-ncarceantur. 

45     Hisfcilicet  confti'u  ionibus  volebantfanfti  viri  retinc-  ^ilnu  foar- 
reactueri  frcqucntcm  communionisvfum,  abipfis  Apoftolis''''^,/'^'*^*/'* 
tra^itum  :  quem  fidelibus  n'aximc  fslut.irem  eflc ,  vulgi  autem  "'^*     '«^'»»«- 
negiigentia  fenfim  obfolercerc  vidcbant.  De  artate  aurem  fua  in  tf!cap.loh. 
teftatur  Auguftinus,  Huius,inquir,  rci  facramentum  vniratis  traft.i^. 
corp«>n$Doniini  alicubi  quotidie.alicubi  certis  interuallis  die 
runi,in  Dominici  mcnfa  praeparatur,&  dc  menfa  illafumitur: 
quibufdam  ad  vitam,  aliisadexitium.  Etin  Epiftola  ad  lanua-  f^^fqnensS.Cet» 
rium  priure ,  Alij  quotidie  communicant  corpori  &  fanguini  "*  P^^^tidfa- 
Dominico,  alij  cernsdj^usaccipiunt,  alibinullusdiesinrer-  J^"^^  »g»j  '*- 
mittitur  quo  non  offeratur,aIibi  Sabbatho  tantum  &  Domini- 
co^alibi  nonnifi  Dominico.Quoniam  autem,ytdiximus,plebs 
incerdu  remiffior  craf,inHabat  fand:  viri  feucrisobiurgationi- 
busjne  coaiuerc  ad  hacfocordiavidcrerur.  Taleexeniplum  eft 
apud  Chry ioftomu  i»i  ep  ftola  adEphcfios.Non  eft  di^u  ei  qui  1«  ca-i.Hom. 
couiuiumdehoneftabac,  Q^arerecubuiftiJfedjQu^ireingrcftus^'^' 
cs  ?  Quirquismyfteriorum  paniccpsnon  cft,  imi-robiiseft,  &  IJf"^'/^'"; 
impudens  qu©d  nic adftat.  Quaslo,  Iiquis  ad  conuiumm  voca-  pore  chryftftu 
tus  venerit,manus  Ia'jerit,difcubuerit,vifus  fucrit  fe  ad  edendu  mi. 
comparare,deiiide  nihil  guftet,  nonne  concumelia  &  conuiuiu 
afficiet  &conuiuatorem?Sictu,inter  eos  ftas  qui  oratione  fe  ad 
fumcndum  facrofanftum  cibum  pr3eparanr,te  vnum  cfle  ex  eo- 
f  um  numero,eo  ipfo  quod  non  abfceffifti  confeflus  cs,  tandem 
no  participas,n6nncfatius  forettenon  comparuiflc>lndignus 
funi,in^uis.  Er^onec  comniunione  orationis  dignus  erasj  quae 

Sff   iij 


^i^t.XVir.  THtTlVirrioNIt     Llt*    III I* 

cft  ad  fumcndum  facruin  n.yftcnum  pr^paratio. 
^.■'piflka  aute  ^^  ^^  ^^"^ ^'^^  confuctudo  qua» lcmcl  quotanuis  comnuH 
cZfiictudo  quot  n»carc  lubctjcertil/imum  eftdiaboli  inucntum.euiufcuntjue  ta- 
^nnu femd  c'c~  dcm miniftsrio  inue«5la  fuerit.  AiuntZepherinumcius  decrcti 
tnuntcare  m-  fuifTe  authorem.quod  rale  fuilie  neq=.ac]UJn.crcdibilc  cft  qua-r 
lfem,exe,ran^  lc  nunc  habeu  us.  IJie  cuim,  (iio  (nftit'jto*non  forte  pefnme 

Cum  1 1  tnhen-  r      i    r  r  t    ^  ..•■<■        i 

tumjittttxfon  ^c^^-"'^  coniu!ebac,vt  tam  t-rant  tcmpofa.  Mmime  enim  du- 

te  non  prorjM  biumeftquin  tum  racraCoena  proponerecur  fidelibusquories 

»w;>Mr» /)rir/?«  mcG?tun)  conueniren!: :  nrc  dubium  eriamquinbona  eorun\ 

fycr,ian»jfpo-  pars  communicaicc.  icd  quum  vix  vnquam  eucniret  vt  omnes 

iuit.  fimul  communic;irent.efler  vero  j.eccfle  eos  qui  permixci  erac 

prof;inis  &  idoloUtris.extcrno  aliquo  Tymboio  fidcm  fuam  cc- 

ftari:d!cmillum,  ord!nis&  politi^caula  ,  vir  fandusftatuerat, 

qtto  totus  Chriiii.^noru  pepulus  fidei  confeffioncm  parricipa- 

Untc  rtf^h  re-  tioncCoenje  Domiiii  ed::ret.Proburi)  alioqut  Zepherini  mftitu- 

m.eriium.ettafn  fum  male  det«rf]t  pofteritas,quum  ccrta  lex  dc  ^^na  quotannis 

twjiyj,fec»!ont  communicarionc  p.fica  eft;qu^  fadumeft  vtfereomncs,quum, 

iuctuyn.  <-         I  ■  r  x  ■  t 

*  /cmclcommunicauerun':  >  q' alim  reuquum  annitempus  pul- 

cliiedefun6:i,  in  vtramqueanrem  fecuri  dormimt.  Longc  a- 

iiter  faftum  opoicuit.-   fingulis  ad  minimum  hcbdomadibis 

prop-.nendaeracChriftianorum  coefu'  m.enfa  Domini,  dicla- 

randcTpromiffioiies  <)u«  nos  mea  ipritualicer  parceret:nullus 

quideraneceffiratccogcndus,  fed  cohortandi  omnes,  &:ftimu- 

iandi :  ob.!.ugandus  ecam  ign  *uorurn  torpor.   Omncs  grega- 

tim  5  vt  f  meLci ,  ad  ixles  Isutirias  conucnirent.  Non  iniuria 

igitur  pnncipio  conqueftus  fur.i,di^boii  arce  intrufam  haric  c5 

fiierrdmem.Mjua:  d   m  vnurn  annidiem  praercribit,in  totum  an- 

i^r?  "'^^"''""'  """^  ff^cordes  reddlc  Videiituis  quidem  perucrfum  hunc  abu- 

vonimpetTatH  ^*^"^  Ghryfoftoi-rii  tcmp  >re  iam  obrepfifte:  fcd  videre  fimul  ii- 

cetqi3antopereipj(idir|'iicucrit.C6qucriii)renimgrauibusver- 

biseo  quem  nupercitaui  loeo,  tancam  cflTehu  us  rciinsquali- 

tarem,qu6daliis^nnitemporibus  fsel^enumero,  necq'  um  mu- 

dieffenr.  acccderent:  in  Ta  chate.etiam  immundi.  DeiKdeex- 

clama',0  confu!*tudinein,6  pr^BfumptioncmiFruftra  ergo  ha- 

betur  quotidiana  oblatio:  fruftra  ftjmus  ad  altare.   Nemoeft 

quilimul  psrrKipet.  Taritum  abeft  vt  authoritatc  fuainterpo- 

fita  ccmprobarit. 

%ij4Arts     Itco     47    Exeidem  pr  >diit  officina  &aIt*::raconftitutio,  qua^df- 

fiih-i'i,a:AH'm  midiam  caena»  partem  meliori  popuh  Dei  numcr«i tcI  furata 

Jl^^cie  (ommu-  eft,vei  eripuit:ncmpc  fymb  >Iumfanguinis,quod  laieis  &  pro- 

^,ein  p«^.rf«  fanis(his  fcjliccrtitulis  Deiharreditaccminfigniunt^interdiftu, 

twn.ffjproha^  paucis  rafis  &vndsin  peculium  ceffir.    Edidum  ajtcrni  Dei 

tttr.  eftvt  oranes  bibant :   quod  homo  nout&contrarialcgeantiii 

quare  &  abrogare  audcc,ediccns  ne  omnes  bibant.  Ac  ne  fine 

ratione  aducrfus  Diu  fuum  pugnec  tales  Jegiflatores,  pericula 

o^cendunr. 


om    hxterN.    mid.  ad    salvtbm.  s©S 

obrendut  quse  accidercpoflcnt  fi  omnibus  parfijn  exponerctur  ^fchuiuttrfa 
facer  hic  calix;ac'i  abjeterna  Dci  fapientia  profpefta  ca  &a-  rupatronUft^ 
nimaduerfa  non  cflent.Deinde  argute  fcilicec  ratiocinancur,v-  "^^,^'^''^f^_ 
ninn  pro  duob^!S  elle  faris.  Nam  fi  corpus  eft  ( inquiunt )  totus  ^,„^^„1  ^^,y^ 
Chrirtusefijqui  a  fuo  corporc  lam  diuelli  non  poteiK  Ergo  &  trtarM  fulj^ci^ 
coipus  fanguincm  per  concijmitatiam  comple^icur.En  fenfus  tur  refiitatto. 
noftrj  cum  Deo  cc  ntcnfum,  vbi  vel  rantillum  laxis  habenis  la- 
rciuuefciccircq  a:  coepic.Dominus,  pa-icm  ofteidet.s,  corpus 
ruuri  effe  dicit:  calicem  dum  oftendir,  languinem  vocu.  Hu» 
man^  rationisaudaciacoirdreclamat,  panem  ci^t  fanguineifi, 
vinum  effc  corpus.acfiDominus  nul!a  caufa  corqus  fuum  a  fan, 
guincSi  vtfbi.s&Gonisdiftfnxifl^-Jt :  &  vnquamfando  audirum 
effet,  coipus  c  Juifti,  aut  fanguincm ,  Dcum  &  hominem  ap- 
pcIlari.Sanefidefrgr.are  fecotu  voIuincr,dict:re  porerat ,  £go 
iu  rc  qj;,li[erIoq'diinScr!pturis  confueuir:non  aurcm,  Hoc^^^^^^^^^^^^ 
eft  corpus  meum,  Hic  eft  fjnguis  m.cus.  Sed  fidei noftio*  infir-  p^„^^, ^^,„» 
niitatifuceurrere  volensjcaliccm  feorfum apane ftacuitiVt  do. corpu  ^fan. 
ceat  fe  ad  p<;tum  non  minus  quim  cibum  rufficerc.Nuiic  tolla  gumem  dtjliu^. 
ruf  p.irs  vn  >  nonniil  dimidium  alimecornm  in  co  repcrienius.  ^'  <*?*•«/'/'?»« 
Evf^o,  vc  veruni  nt  qucd  f>btendunt,  langtiincrn  cfie  m  pane  ,,,^^ 
per  concomiiantiamjS^  c-.vrpu^rmTamin  cslicerconfirmaciune 
C3men  fidei.quam  Chriftu.^.  vc  necellsriain  tradic ,  pia,»animas 
ffaiif!anc.I:atjue,arewti!S  corum  v^ilete  iuflis  rctineda  nob'scft 
vcil  fasqua?in  duphcyarrh:?  cxC-uiffi  ordjn.ir.tonr  pccipicur. 

>?-8    Equidem  fc^OjSai ans?  miniftrc  (vt  folennr  iJlis  cft  Scri-  ^uudfafifiA 
pturas  l.uhbrio  hah-ifre^hir  C!t'"'lari.Prirnu  csunntur,ex  fim-  rvmtffuiium, 
phcifado  non  elfe  dueendini  regulam  qna  Ecc!c/ia  ad  prrpc-  '^.•f/^r.fa. 
tuam  cbferuatiojicm  •.  bli^etur.At  mentiunfur  Qjnnv  fi»riplex 
fidum  cnTe  dicunt.ncque  cnimporrtixiL  tantum  c-i'icem  Chri- 
ft  !s:  fcd  inftituic  vc  Apofto'i  licin  pofterum  fnccrcnt.  Pr^ci-    ■ 
pientis  enim  verbaiuntiSibitecx  hoc  caliceovncs.EtPauius 
ficfailum  cfrccomrneir.orai  vt  pro  ccrto  inihrcro  commen- 
der.  Alrcrunicffjgiu.eft.^blos  Ap(  il"losiK  bu-'UscGen3eparri-      ^      „     , 
ticipationcma  Chnfto  admirfos, qut  s  iam  in  f .crificoiu  ordi-     ^"^^T^J^^f^J 

*     ,,  ^  ,r    .-  -      -I  -      ,        -  (em  nd  iobf ft 

rcmallcgcrat&cooprauerat.Vciimramsniih!  ac  quJnqnc  po  ^^,./;,,,/  ^,^^,. 
ftulata  rc.^pondeant:^  guibus  chl>i  non  poterunt  quin  fdcilef^Jonnn  fu€ctf 
cum  fuis  mcndaciis  reuirc  nuir.Primufrjqu®  oraculo  reueAs-  frts  »€> ti*iere. 
tam  habent  hanc  foIut'Oncm,tam  alienam  a  vcrbo  Dej?  Scri- »« "'^/«''«^»/"''" 
ptura  duodecim  rcccnfer  quj  accubuerint cil  Icfj.fed  non  ita  '^'^ ''4!!^ J»  0^- 
Chiifti  dignitatcm  obrcurat.vt  frjcrificos  eos  appellet.  dequo  7'fmmyi^oM' 
«omiiie poftea  fuo  lcco.  EiCi  duodccim  tum  dedk,  prxcepiifoMs  loco. 
tanien  vt  fic  faccrenf.nempc  vcficinfcrfediftribuerent.Sccu-  i.tscundumf$ 

'        " .  veteris 
poltej.f-ine  <»Yr*>r»rionp  nmnps  tiefc».-jnr  vrriulnnpfvmKrNli  rvit-M    '-'--'v*'*  tejttm» 


d6,cur  mcHorc  illo  feculo,  ab  Apoftoh^sad  mille  vfque  annos  i'^"'""*' 
poftea.finc  cxceptionc  oroncs  ficbant  vtriufque  fymboli  parti- ^"'"^* 

Sff    iiij 


cipcs  ?  ignorabatnc  vetus  Eccle/ta  qHos  Chriftus  conuiua$^;.;„^;«^ 


^AP.3^VIJ.  IMSTl  Tv  TIOKIS     LIB.    IIIX. 

a<3  copnam  fuam  adm./iflet?PerditirfimsB  impudcnria!  fuerfthic 
lib.dcrefur.rcilitaic&tcrgiuerrari.ExtancEcclcfijfticichiftorisBjextatve- 
ticfe    Thto  '^'"'"  libri,qui  aperta  huius  rei  tcftimonia  fuggcrut.  Caro(in- 
iorit.li.c.  i8  9"'^  TertuUianuOcorpwre  &  fanguine  Chrifti  parcitur,vt  ani>.. 
Hieron.  n  2.  madcDeo  faginetur.  Qnomodo  hui;  fmodi  irianibus(dicebac 
M^lac  chry-  AnibrofiusTheodo(io)facrum  Domini  corpusfufcipies.?  Qja 
(oft.in  z.Cor.  audacia  poculu-i^  faguinis  prcciofi  ore  tuo  {)*r  ticipabisPHicro- 
fa,  .  oni.i  •nyiiuis,  Sacerdores  «^uieuchariftiam  conficiint,  &ranguinem 
Domini  popi'lodiftribuunt.Chryfoftomus,Nion  ficutin  veteri 
Lege  partcni  quidem  facerdos  comedebar,  pjirtem  vero  popu- 
lus.venim  umnibuscorpus  vnum  proponitnr,  &pocuhim  v- 
num.    Eaqu2Bfunteucharifti«e,  communia  funtomniasntei: 
Sicerdorcm & populum.    Id jpfura Auguftieius plurimislocis 
^^  teftnur. 

Steundi  lUtti^  ^  5g^  qyjjj  jg  j.^  notifiima  dirputo?  Lcj'  arur  omnes  Gre- 
pLrtenUerA-  ^'  & Latini  (criptores.-  paihmoccurrcnt  ciuf  modi  teftimonia. 
r;o  Gregorij^Ge  Nequc  obfoleuit  hsec  cofuctudo,  dum  aliqua  iategritatisgutta 
lajii,  cypriMi  in  Ecclcila  fuperfuit.  Gregorius,  quem  vlti  mum  Ron^a?  Epi- 
*uthi^itatt  eo  fcopum  fuific  lurc  dicerc  puffis ,  fua  ^tatc  /  eruatum  fuifle  do- 
frclfata.  ^^^      Quis  fit  fanguis  agni,  iam  non  audii^ndo ,  fcd  bibendo 

didiciftis.  Eiusiani  uismfidelumora  profiunditur.  Imoqua- 
dringentJs  poft  cius  mertem  annis,  quum?iam  omnia  dcgene- 
raflent.adhuc  durauir.Neque  enim  id  pro  i  nore  dt  ntaxat  ,fed 
pri.  legeijJuioUbilihabebatur.  Vigtbat  cnim  tucdiuinasinfti» 
tutionis reuercntia.nec  facnlegiu  efle dubi tabanc,feparare qu^ 
Refertur  De  cfllnt  a  Domiro  coit.uda.Sicenimloquit  ur  Gelafius,C6peri- 
coniccr.dift.  ,,  ^^  quodquidarn  fumpta  tantummodocorporis  facriportio- 
perimus  ^^  "^'^  Citlice  abftineat;qai  proculdubiOjquoniam  nefcio  quafu- 
pcrftitione  vidctut  adftridi.autmteg;faSa<:ramcntapercipiant, 
aut  ab  mtcgns  arceantia.  Diuifio  enim  iftiius myfterj;  finegra.- 
Serm.y.dela-  di facrileg.o  non  admittitur.Audiebantur  ilia;  Cypriani  ratio- 
v""  fics,  qu«  ianeChriftiansm  menteperniouicredebcnt.Qu.omo 

do  inquit,  docemus  -^ut  prouocamus  eos  in  cofeffionc  Chrifti 
fan^uinem  fundercfl  militarurisfanguinem  eiusdencgamus? 
Au'^  q  lomodo  fucimus  ad  martyrij  poculum  idoncos,/i  no  eos 
adbibendum  Domini  poculumprius  in  Ecclefiaiurecommu- 
nronis  ada.ictimu.s.?Quod  autcm  ad  facerdotes  reftringunt  Ca- 
nonifta»  iilud  Gciafij  decretum,  magis  pucrile  cft  cauillum 
quam  vt  lefutari  ^ebeat. 
TertiHm  po-      jo  Tertio.cur  dtipaneiimpliciterdixitvtcdcrenerdccalicc, 
fitiUtum.         yj.  oinnes  biberct.^Acfi  Satan»  calliditatiex  dcftinato  occurre- 
^QUfiirmm.     ^^  voluiflet.Q^art6,.(i  fua  Coena  Dominus  folos  facrificos(vt  i- 
pfi  volunt)dignatus  €ft,qu;s  vnquamhominumaufus  efl^etvo- 
care  in  particTpatio.ne  extrancos,  qu:  a  Dominoexclufi  eflent? 
&participationcm  ^uidem  eius  doni  cuius  f cncs  fcpotcftat 

non 


»■    1X¥ERNI  S    M  E  D.  A  O   SA  LVT  EM:  W 

non  cflctjimllo  cius  mandato  qui  folus  dare  porerat?  Imo  qua 
idfiduciahodicvfurpancvt  plebeculx  fymbolu  Ghrifticor- 
porisdiftribuanr,(inullurahabentDominiveImandatumvcl 
cxemf  lum?Q2int6  an  mentiebatur  Paulus,quum  diceWat  Co-  J-^»»'»"». 
rinthiisjfe accepifle  a  Doniino  quod  illis  iradideraf?  Na  poftca 
traditionc  declarat,vtomnes  promifcue  vtroque  fymbi  lo  c6- 
muniparer.Quod  fi  aDomino  Paulus  acceperat.omnes  fine  di. 
fcrimine  admirtcndosjvideanta  quo  acccperint  qui  vn'ucrfam 
pene  De^  plebeni  abii^unt.  quando  iam  Dcam  authorem  pras- 
tendcre  no  poffunt,3pud  quem  no  eft  Eft  &  Non .  Et  adhuc  ta-  J.C0M.19. 
lesabomtnationesnomineEcclefisprstcxcreaudentj&hoc^'"'^^"/*^'^"» 
praetex  u  defendere.quafi  vero  aut ifti  Antichnfti  Ecdefia  fint,  ""'''*'*' 
quiChriftidoarina&inftirutionestam  facile  proterunr,dilfi- 
pant,abrog3nt:ai  t  Apoftolica  Ecclefia,  Ecclcfia  non  fucrit ,  in 
qua  tota  vis  religionis  cffloruit. 


]S>e  MiJJat  Faj>aU.  quofacrilegio  non  tnodoprofanatafMt  Coentt 
Chrijli,fed  m  fjihilum  redacia, 

Partes  huius  capitis. 

MilTaEatominaticffa.  1.  multiplex  impietas  quinque  capitibus 
coprehenfa,fec.z.3  4.5.  ^.7.eiufJe'mque  origo  defcribitor,fe.8.&  9. 
De  nominefacrifici;,quod  S.Cams  veterestrikueriint,fec.io.  11.12. 
&  de  facfificiis  appofita  difputatip,  Papiftarum  pro  Miflatico  fa- 
crificio  argumentarefellen$,feft.i3.i4.i5.i^.i7.&i8. 
Surama  dodrinx  de  Sacramentis  Ecclefiae  Chrifti ,  qua  viam  fibi 
munit  author  ad  fequentem  tra(5tationem  d^c  quinque  falso  nomi- 
natis  facramentis,fea.i9.&20. 

Is  &  fimilibus  inuentis  conatus  eft  Satan  ,  ve- 
lut  offufis  tenebris ,  facram  Chrifti  Ccenann 
infufcarc&  inquinare  :  nc  faltcmciuspuriras 
in  Ecclefiarctinercrur.  Scd  horrendaj  abomi- 
nationis  caput  fuit.quum  fignum  extulit  j  ^iao 
non  modo  obfcuraretur  &  pcrucrteretur  j  f cd 
pcnitus  oblirerata  &  abolita  cuanefccrct  ,  &  cx  hominuim 
memoria  excideret  :  ncmpe  quum  pcftilentiffimo  errorc 
totum  pene  orbem  obcsecauit ,  vt  credcrct  miflam  facrificium 
&  oblationem  cflcad  impetradam  peccatorumremiffioncm. 


OmniSt  aiemi' 
nmtionum  adu, 
Ccenam  Dtmi' 
ni  *reSiM.rum 
Mifa  TafAlif 
tji  cafta» 


Huius    itferi 


'«V?.XVlIi:  INSTITVTIONIS     LI  B.     I  1 1  I. 

QuomodG  initio  dogma  iftud  accepcrintranioresSchoIaftic/> 

nihiJ  moror:  raleanr  jpfi  cumrpino/isfuisarguuis;qu3E  vtcun- 

quccauillandodefcndi  queanr^tdeotamenrepudiid^  iuntbo- 

nis  omnibus  quod  nihil  quam  Ccena!  clarfcutem  mMitis  rene- 

73  r  •    ■         ^^"sinducunt.  IIlisergovalejTciuriiscongredi  mehiclcftores 

«/m<?/?9?5H    intelligani  cum  ea  opinione  «ua  Homarjus  Andthrifhis  ac  eius 

propiietartotum  oibern  imbuerunt ,  iicmpe  Miflam  ene  opus 

quo  facerd'5S  qui  ChnOum  ofFertAaiij  qui  in  obljtioneparti- 

cipant.Dcum  promerentur:vel  expiatoriarn «.flc  vi^ftimamjqua 

/ibi  Deumreconciiient.Nequcid  communi  tAntu,m  vu!gi  opi- 

nione  receptum  eft,fed  ipfa  quoque  adio  flc  eft  iaftituta  vt  gc- 

nus  Cn  piacationis  quo  pro  viuorum  &  /iiortuorum  expiatione 

Deo  fatisfiar.Hocqjoquefonanr  vcrba  quibus  vtuocur^ntrc  a 

iiudex  quotidisno  vfu  colligerc  licer.Quam  a^ras  radiccs  fixe- 

rithaic  pcftis/cio^qLata  fub  fpecic  boniiaceat,vt  nomeChr;ft! 

pr^ferar,vtTno  Mifla^nomine  t  »t.im  fidei  fumtnsm  coiwplt- 

11^'uima^a   *?'^f ''^"^"<^J^^<^*"f-Sedvbi  vcrbo  Dei.claiifh/necomproburi 

tiu  sjjjcacta.  fygpfj.^  |^^j.jj,  quantunuis  fucacam  &  rplendidaui  iafigni  contu- 

melia  Chriftum  afficere.cruce  eiu3  fcp^Iirc  &  opprin.erc,  nor- 

rcm  eius  inobliuioncin  tradeie,ftufrLi  ;ui  ex  ea  nobi:;  poue- 

niebat  tollerC;Sacram£nrum,quo  mortis  memoria  relidn,  erat, 

cneruare  &diflipare:  an  erut  vlle;5  profundx  radices  cjijas  ;i6 

validiifima  Ik^g  fectiris.verbu  inqu.iDei.cofciijdat&eucrtat.^An 

vlla  ta  fpeciofafacies  Tub  qua  latcns  inalum  I'.:x  hec  no  prod.n> 

^.TrimaJ^if-     ^  Oftcndamus  crooquod  primo  loco  propo^ium  «ftjinto- 

Up^:palu  im-  lcrabijcm  illic  blaff^heraiam  acconrumeliamChrii^o  irrngari. 

ftttM.lnulera  Sacerdosenim  &  Pontifex  a  Parre  cofccratus  eft,  non  adccni- 

iiliihjphemia  p^j  quomodo  ilH  iu  Veceri  tcf!amcnto  conftitud  Jeouturjquo- 

f.hrtihni'vmcu  •  ,-        n-        ^  ^       ■  •  r         n         ^ 

iccLfiat^Ace,..  '^""^  ^'Juni  vita Riortalis cflet, faccrootium  immortslc  efleno 

dotiafficit.Sa-  pbterat:quarc&(ucceflonbus  opuseiat  qui  fubindcin  deivjor- 

cerdojes  (  acfi  tuorum  locu  fubrogatentur.  Ac  Chiifto.qui  immorralis  <  ft,vi- 

naliMtjjh  )  et  cari«m  fubftitui  mmimeneccflceft.  Icaquc  a  Ktredc%natus 

-^T^*'^'"-       cft  S:Kcrdostn3Pternum,fecimciain  ord.nc?t>McIchiredcc:vt^- 

f  %.li.i%     rernum  pcrmancnte  f^^ccrdotio  fLingerctur.Hoc  niyfterium  iri 

ii.&i©.  21.      Mclehifedec  anre  fr.u.'c6 fieurafum  fueiar.quem  vbi  Scr^ptura 

lYd  xio  4.     femcl  induxit  Sacerdoteni  Dei  viucntis,  nunquam  poflea  ciu« 

Gen,i4  |g.      meminit.acfi  nuilu  vita?  finehabuiflec.  Hac  funilitudine  Chri- 

ftui  fecnndum  eius  ordinem  Sacerdos  di^us  eft.  lam  vcrb  qui 

quotidie  facr  ficanr,bbIationibus  facerdorfspra?ficiani-  neceflfe 

eft,^uos  Chrifto  vfelucfucccfTores  &  vicarios  fwbrogent.  Qui 

fubrpgatione  non  modo  Chriftum  fuo  lionore  fpolianr,  &2e- 

tcrni  raccidotiipra»rogatiuam  illirapiunt:  fed  e  dextcraPatris 

^     B       deturbare  ipfum  conantur.inquafedereimmortalisnopoteft 

Jf^fH dtiMrl*-.  *■!'""  nniul  jeternus  Sxcerdos maneac.Neque  caufentnr  no  iut- 

ftci  fuosfacrificulos  Chafto  quafl  demortuo,  fcd  (uftraganeos 

duntaxae 


DS     BXTEK*      M  E  D.     AD     SALVTEM.  JIO 

duntaxat  efle  arterni  eius  facecdotij  qued  propterea  ftarc  non 
dednit.Verbis  cnim  Apoftoli  forciuscoaftringucursquam  vtfic  Heb.y.aj. 
ci;ibi  pofftnc:nepealios  plures,eire  fados  facerdotes  quia  nior- 
teimpediretur  permanere.Chnftusergoqui  moneno  mipedi- 
tur  vnus  eft.necconfortibusindigct.Quf  tamen  eormn  eft  im-  Exemplo  M«/- 
probitas  ad  impietatcm  (uar.i  tyendam,  exemplo  Melchircdec  chifedeeidtftn 
learmart  Q^aeniRi  obcuiifTedicirurpanem  &  v/nwrn,  colli-  ''''"*■• 
gunc  fuifteprxludiumM  fii  fuacacfi  inrercum  &Chriftimifi- 
niilitudo  eflet  in  panis  &  vini  oblatione.  Qupd  magisieiunum  B^efponfiojitaim 
cft  ac  friuolum  qiiam  vt  refatatione  cgeat.Panem  &  rinum  de-  Mofisexplanis. 
dir  Mclcliifedech  Abrih:;e  &  eJns  comitibus,  vclalfos  ex  itinerc 
&  pr^iio  renceret.quidhoc<'idfacrificiu?Kumanira'^fa<fi:ireg}K 
Jaudatur  a  Mof<;myftctium  imp  'rtunc  ifti  excadunt  cuius  nul- 
la  fit  mentio.  Fucint  tamen  luum  errorcm  alio  colore.quia  fe  inftanna, 
quiturcontinu6p6ft,Et  erac  Saccrdos  Dci  akiffimi.ReipQdeoj  \eff>.i.  zitrbn 
perpcram  eos  trahere  ad  pancm  &  vinum  quod  Apoftolus  ad  ^fo^olt. 
be:.edi(5tioncmrefert.QuumergoSacerdoseflctDei,benedixit^^    "^"^' 
Abrahse.Vudeidem  Aportolus(quo  meliorn®n  eft  quajrendus 
interpres  )  colligir  eius  preftantiam:  qui.i  minor  bei^edicitur  a 
maiorc.   Quod  C\  oblatio  Melchifedec  facriiicij  Mlflalis  figura 
cifct.an  Apoftolus,ebfccro,qui  minima  quaeque  cxcutir,  read-  ^ltera, 
c6  feriam  &grauefuifleroblirus?  lam  (quicquid  nugentur)ra- 
tionem  cjuas  ab-jpij&ApoftoIo  adducitur^fruftra  couellere  teca- 
bii.ceflarc  ius&honorcficerdotijinter  homincs  mortaks,quia 
Chrift  :s,  quiiT  mortaliseftjvnicus  ac  perpetuuscft  Sacerdos. 

?    Altera  Miflje  virtus  propGfita  erat,qu6d  Chrifti  crucem  &  z.Secunda  Utf 
pafhonem  op;-rimit  &  obruit.Hoc  quideai  certifiimu  eft,euer-/i  impietcu. 
t\  Chrifti  crucem  /imuhc  er  gitur  alcare.  na  fi  in  cruce  femet-  Cforz/?»  crucem 
ipfum  in  facrificium  obtulic ,  quo  nos  in  perpetuu  fanftificatct,  *"''''''»  '*^'^''' 
&  ^ternam  redemptioncm  nobis  a'cquireret:haud  dubie  vis  at-  Hcb.f .  »• 
que  cfficacis  eius  facrifici j  nu]lo  fine  perftat.  Alioqni  nih ilo  hor 
norificentius  de  Chrifto  fentircmus  quftmdebobus&  vir«lis 
qui  fub  Lege  immolabantur:qaorum oblationes  cx  eo  ineflfica- 
ces  arguunrur  &  imbecills,qu6d  facpius  iierabantur.Quare  aut  "Kf^i»  firmift- 
Chrifti  facrificio,  quod  in  cruce  impleuit,  purgationis  a»ternae  '"'*• 
vim  defuifie  facendum  erit ,  aut  vno  fcmel  fscrificio  Chriftu  in 
omnia  fecula  def.inftum  efle.Id  cft  quod  dicic  ApoftoIus.Sum-  Heb.  $  i^.& 
mum  hunc  Pontificcm  Chriftum  femel,  pcr  jmmolationcm  fui  10.10.&  i4.  & 
apparuifltjfub  confummationcm  feculi  ad  peccati  profligatio- 1^» 
nem.Item, Valuntate  Dci  nos  fandificatos  eflfc  pcr  oblationem 
corporis  lefu  Chrifti  femcl.  Ite.Chnftuvnaoblatione  inpcr- 
pctuum   confummafl^e  fanftificacos.    Quibus  infignem  fcn-^/,^,.^,a»'</f« 
tentiam  fubncdit  ,  Acquifitafemel  pcccatorumremif/ionc,;?o/frc»»4  vcte 
nullam  ^implius  reftare   oblationem.   Hoc  &  poftrema  fua  "n/^»»'»^'*' 
voce  &  iotcr  vlcimos    fpititus  edica   Chriftus  fignificauit. 


CAP.XVITi;  IKSTIT?TZ0NIS     LIB.     IIIl. 

quum  dixit,  Confummatum  eft.    Solcmus  cxtrcmas  menen- 

loh.ij.  50.     tium  voccs  pro  o  raculis  obferuare.  Chriftus  moriens  tcftarur 

vnofuofacrificio  perfe(ftum  cflc  &  implctum  qmcquid  infa- 

luem  n^ftramcrat.  Nobishuiufmodifacrificio,  cuiuspcrfe- 

Aionem  luculenter  adeo  commendauit ,  qut/i  impcfefto ,  an 

Ttrtu.  inBumera  quotidie  afrucrelicebit?  Q^^"^®  facrofanaum  Dei 

verbum  aon  affirmat  mod6,fed  claniat  etiam  &  contcihcur, 

hoc  facrificium  lemel  peradum  fuifle,  eiutvmi  xiernarn  per- 

mancrc:  cjui  aliud  poftuIant,n6nne  ipfum  imperfedionis  mfi- 

gM^fftf^^r-niuJant&infirmitatis?  Atvero  Mifla  quje  hac  iege  tr.<djtacft 

'«»«wT         ^^  millies  ccntcna  facrificia  in  fifigulos  dicspcragatur,quO  fpe- 

ftatnifi  vc  Chdfti  pa/fio,qu»  vnicam  hoftiam  lc  Patn  obtulit, 

fepulta  fubmerfaque  iaceat?  Quis,  nifi  caecus.non  videacSaia- 

Ixeeft;»  r.      nasaudaciam  fuifie  quar  vcrirati  adeo  apertac  acdilucida:  oblu- 

Aaretur?   Nec  mclatetquibu?  prseftigushancfuamfraudem 

praftexcrc  folcat  pater  illc  mendaej;,non  varia  efle  nec  diuerfa 

te§,offfi9,       lacrificia,fcd  vnum  idcm  f^pius  repen.Vcrum  tales  fumi  nuilo 

negotio  di(cutiuntur,rotaenim  difputation^conccdit  Apofto 

lus  nonmodo  nulla  alia  cfl«e  facrificia ,  fed  vnum  illud  fcmcl 

oblatum  fuifle,  ncc  ainplius iterandum.Subtsliorcs  occuiciore 

Eneeptiet,      ctiamnum  rima  cffjgiunt,  non  repetictonem  efle,  ied  .ipplica- 

^'S>^»fi^yPau~  lioncaa.  Sed  nihilo  difficilius  hoc  quoque  fophifma  cofutaturw 

frZ!'""*  "^S"^  ^"''T  ^^^^  ^^g<=  ^^  °^'"^^f  ^«^"^1  Chriltus,  vt  nouis  quo- 

tidie  oblationibus  ratum  fierct  fuum  facrificiura :  vcrum  vt  E- 

uangelij  prxdicationc  ac  facrx  Ccenx  admiuiftrationc  frudu» 

i.Cor.5.7.      eius  nobis  communicetur.    SicPaulusdicit  Chriftum  Pafcha 

noftrum  immolaium  efletac  no?  epulari  iuber.  Hxc  (mquam) 

ratio  eft  qua  nobis  rite  applicatur  crucs  facrificium,  dum  frue- 

dumnobiscommunic3tur,&nosveraftderecipimus. 

Excepit^.tx     4    Scdoperafpretiumeftaudire  que  pr^eterea  fundamcfito 

MiKachu  diEio  miflarium  facrificium  fulciant.Nam  huc  Malachiac  vaticinium 

Kftl  ch     S  '■'^^^""'■»*l"^P°^^^^*^'"r^^'"^nusfuturumvtinccnfumpcror- 

'Mp.    fenfum  ^^"?  vniucrfum  oflPcrarur  nomini  fjOj&  oblatio  munda.Qua/i 

l^rophets  ape-  ^^^^  nouum  fitaut  infolitum  Prophctisquum  de  Getium  vo- 

^iens.  catione  loquuntur,fpirituaIem  Dei  cultum,ad  quem  illas  hor- 

tantur,externo  Legis  ritu  dcfignarc ,  quo  familiarius  leculi  fui 

hommibus  indicarent  m  veram  religtonis  focietatemeflTevo- 

Cenfi-matio  ex  cmdzs.  Qualitcr  etiam  in  viiiucrrum  rerum  vericatcm  ,  quat 

^bu  /•<«/»*/;' perEuangelium  cxhibita  fuit,ietatis  fuaa  typis  defcribcre fo- 

lent.Sicpro  conuerfionead  Dominum,afcenfumin  Icrufalcm: 

I»el.i,28.      P*^®  ^^'  adoratione,  munerum  omne  genus  oblationcm;  pro 

ampijoreciusnotitia  quain  rcgnoChrifti  fidcles  donandic- 

rantjfomnialcvifionesponunt.Quod  ergo  citant,alteri  Icfaia! 

Iera.19.21.23,  vaticinio  fimilecft,vbiProphetadetribu$  a!taribusin  Aflyria, 

24'  -^gypt©  &  Iuila?a  erigeadis  prsdicii.  Primum  enim  quaero 

annon 


I 


»E  bxtbrH.  mbd.  ad  salyTEm.  511 
annon  huius  prophetiae  complementutn  in  regno  Chrifti  efle 
concedant.Deinde  vbifint  arseillae  ,autquando  vncjuam  fint 
creft-e.  Tertiojnum  exiftiment  fingulis  rcgnis deftinari  finguU 
templajqualeilludHierofoIymitanumfuit.  H«ec  fi  perpcn- 
dunt.fatebunturjOpinor.Prophetamfub  typis  «cati  fu«  coa- 
gruentibus.de  fpirituali  Dei  cultu  in  totum  orbcm  propagan- 
do  vaticinari.  Quam  nos  illis  folutionem  damus.  Huius  tamen 
rei  quia  paffim  cbuia  cxempla  occurruntjnon  ero  in  enumera- 
tione  longiori  foIlcltus.Quanquam  in  hocquoquc  mi^erehal-^^„  ^ 
lucinantur,qu6d  nullum  agnofcunt  facrificium  nifiMiifarium:  ^  ^'  * 
quum  re  vera  nunc  facrificent  Domino  fideles,&  mundam  of- 
ferant obiarionem,de  qua  mox  dicetur. 

^    Nunc  defcendo  ad  tertias  Miftae  partes ,  vbi  explican<^um  i.TeruajUif^. 
cft  quomodo  veram  &  vnam  mortcm  Chrifti  oblirerct ,  &  ex  impteta4.Moi- 
hominum  memoria  excuttar.Nam vt  inter  homines  teftamenti  ^""  ^  ^"^**« 
confirmatio  a  morte  teftatoris  pendet.ita  etiam  tcftamentum,  **'""«*«»»<- 
quo  nos  peccjtoru  remiliione  &  3Bterna  luftitia  donauit,  mor- 
te  fua  ccmfirmauit  Dominus  nofter.  In  hoc  teftamento  qui  va- 
j-iarc  quicquam  autinnouare  audent,  mortcm  eius  abnegat,  &  ^^^  chrim 
tanquamnullius  momenti  habcnt.    Quidveroeft  M\^z  ni^  ttsiamtntum 
nouum  &  prorfus  djuerfuin  teftamentum?  quid  enim?annon  obUtirdt, 
fingu!3B  MifT^  nouampeccatorum  remi{Honem,nouamiuftitif 
acquifitionem  promictunt.vtiam  totfinc  tcftamenta  quotMif- 
fsE?  VeniatergorurfumChriftus.&altera  morte  nouum  hoc 
teftamentum.vel  potius  infinitismortibus  innumeraMiflarum 
teftamenta  rarafaciat.  Anno  igitur  verum  principio  dixi,vni- 
cam  &  veram  Chrifti  mortem  obliterari  per  Miffas.^Quid.qu^d  ^^''1/'«"»  '''n8 
co  dircde  fpcdat  MiffajVt  rurfum  fi  ficri  por/ft.trucideturChri  '"/'^^f*i^"'tt' 
ftus.^Nam  vbi  teftamentum  eft  (inquit  Apoftolas)  mortem  ce-  HeU  ^iV 
ftatoris  intcrcedere  illic  nccelTe  cft.MiflTa  nouum  Chrifti  cefta- 
mentum  prs  fe  fert:  eius  ergo  morccm  poftulac,  Prxterea  ho- 
ftiam  quae  oftcrturjoccidi  &immoIari  necelTeeft.  SiChriftus 
fingulis  Miffis  facrificatur:  eum  fingulis  momentismillc  in  lo- 
cis  crudclirer  interfici  oporret.Non  id  mcum  cft,  fed  Apoftoli 
argumcntum ,  Si  ncceife  habuiftet  ofFerre  /xpius  femetipfum, 
oportuiflTe  illum  frequenterpati  ab  origine  mundi.Fateor  eflTe '*"/"*"  **'/<' 
illrs  in  promptu  refponfum  quo  nosetiam  calumnia?  noranr.  7?T^^>, 
aiunc  cnim  fibi  obiici  quod  nec  cogicarinc  vnquaii, ac  ne  pof- 
tinc  quidem.Nos  vcro  fcimus,morccm  ac  vicam  Chrifti  nequa 
quamineorum  manu  cflTe.   An  ipfum  intcrficere  inftituant, 
non  refpicimus:  tantum  oftendereanimuscft,quaIeabfurdum 
confequarurex  impio  ac  fcelefto  eorii  dos;mate.  Q3,odipfum  p 
cxore  Apoftoli  demonftro.  Reclamentcenrieslicec,facrifi- ^jT/ff^Jr^^A? 
cmm  hoc  eflc  «W/twim:  negabo  ex  hommum  arbitrio  pendcre,  crtfitto. 
vtfacri^cianawMmmuceflt.quiJihocmodo  coaciderec  facr»  ^♦i/'^^/»- 


CAP.  »VI11.  IMSTtTV-rioNJS      IX  B-     Ifll. 

&  inuiolabilis Dei  inftimtio.  Vnde  fequitur,  firmum  effe  il- 
lud  principium  Apoftoli,re(^uiri  fanguinis  eftufionem  ne  ddit 
ablucio. 
aMir      ^    ^^"'^"^'^^^'"^'fl^-munus  rraaandum  ,  vtfcilicet  fru- 
r"^T/ftx      ^"  9"'  ^  morte  Chrifti  ad  nos  redibat.nobis  prseripi^t:  du  ne 
Afarr/i  f  Arzi?»  agnolcamus  &  €ogitemus,facH.   Qms  enim  cogitet  fe  morte 
fru^um  nabti   Chrifti  redetnptum  effe,  vbi  nouam  ioMifTa  redemptione  vi- 
pr^riptt.        dcritPQuispcccataribiremifla  confidat,vbinouamremiffione 
Exciptionts      Yident?  Neqae  cuadet  qui  dixerit.non  alia  cauUnos  pcccato- 
^**^*'  rumremirfionemmMifTaobtinere,  nifiquiamOrteChrifti  ia. 

acquifitaeft.  Non  enim  ahud  afferc  q-.am  fi  iaftetealege  nos 
a  Chrifto  redeniptos  efle  vt  nos  ipfiredunamus.  huiulmodi  c- 
nim  aSaran.^  miniftrisdodrini  fparfacft,  &talem  hodie  cia- 
moribus.ferrojignitaentur,  Nos,  quum  Chriftu  Patri  in  Mifr» 
ofFerimus,hoc  oblationis  opereaflequi  peccatorumremirfio- 
Impittatishu-  nem  ,  &  participes  fieri  paffionisChrifii.  Qi».id  iam  paffioni 
iftt  viua  deli-  Chrifli  fupereft  iViii  vt  fit  excmplum  redempaonis,  quo  dirci- 
ntAttt*  mus  noftri  efle  redemptores?  Chriftus  ipfe ,  dum  in  coena  ve- 

niaBfiduciamobfignat,noniubetdircipulos  in  aftioneilUh^^.. 
rcrcfed  ablegatcos  ad  mortis  facrificium.-coenam  monumen- 
tum  vel  memorialeCvt vulgo  loquunturjeffe  fignificas,ex  quo 
difcantviftimam  expiatricem,quaplacanduscrat  Deus,  non- 
nifi  femcl  offerri  debuifire.  Nequc  cnim  fufficit  ChriftuMn  te- 
nere  vnicam  cfTe  vi(flimam,nifi  &  vnica  immolario  accedat:  vc 
fides  noftra  cruci  eius  affixa  C\z. 
^.§iutntaM'Jf^     7    Ad  coronidem  nunc  venio,ncmpe  facram  ccena ,  in  qua 
impittas.  Cc£'  Dominus  pafsionis  fua»  memoriam  infculptam  formaramque 
nam  Dommi   rcliqucrat:  credi  Mifra,e  medio  fublatam.induftamj&deper- 
fuHultt,         ditam.  Siquidem  coena  ipfa  domum  Dei  cft,  quod  cum  graria- 
In  Ccna  cnim  *"""^  aftione  accipiendumcrat.Sacrificium  MifT^e  pretium  Dco 
Fater  Chrlfium  numerarc  fingitur  quod  ipfc  in  fatisfaftioncm  accipiat,  Qnan« 
nobis  9jfert.  In  tum  intcrcft  intcr  darc  &  acciperejtantum  aSacramenro  ccen^ 
Mijfafacrificw  f^^j-i^^l^j^  difFert.    Acquc  h^c  quidem  miferrima  hominis 
HChrifiumPa-  jngf^titudo  eft,quod  vbi  agnofcendaeratdiuin«B  bonitatis  lac 
n  ojjerun  ,     gjjjj^  gratisBquc  agcndajjin  eo  Deum  fibi  debitorem  f<jcit.  Sa- 
cramentfipromittcbat.nosChrifti  mortenonfemelduntaxat 
reftitutos  in  vitam  ••  fcd  affidue  yiuificari,quia  tunc  omnes  no- 
jftras  falatis  numeri  impleti  finr.Miff^e  factificium  longe  aliam 
cantilenamcanit,Chriftumoporcerequotidicfacnfic.iri,vra.- 
rflfwtfCfcn^jVijijquJjjnobjscommodet.  Coena  inpublico  Ecclefiae  ccefu  di- 
mt  omnibns  ce  ftribucnda  crat.quo  nos  de  communione  doceret  qua  omnes 
*"""'/.  ^      coha?remus  in  Clirifto  lefu.  HanccommunitatemdifToluitac 
U.jfa  peculia-  diftrahit MifiaBfacrificium.poftqua cnim  errorinualuit,  opor- 
m  efi  vnico   tcrc  efTc  Saccrdotcs  qui  pro  populo  facrificaretrquafi  relegata 
fH«nji(Hl».      efjet  ad  eos  caaaadefin  iuxca  Domini  raandacwm,fideiium  6c- 

■    clefiz: 


D»     EX  Tt  RN.    M  t  D.   A   D     SALTTEM.  Jlt 

ilellajcommunicaii.Adicus  Millispiiuatis  elipatcfadus  ,qu3e 
«xcommumcactoncm  quandaiii  magis  referrentquam  como- 
nicaccmili.ima  Domino  ir.fticwtam  quum  f^icnliculus  luam 
vi^timam  fe<^r/im  voraturus,!c  a  toto  fidchum  populo  fcgre- 
get.Mifram  priuaram  voco,(ncc}uis  fallatur)  vbicunque  nulla 
eil  inccrfideies  DominicjecoenieparcicipatiOjeiiamfialias  ma 
sna  hominum  multitudo  inrcrii». 

8  Ac  iprum  quidcm  Mifla^nomen  vnde  nacum  (ic  nuticiui Dt M'f* «riffi^ 
certo  potui  iud'care;ni(i  (|u6d  mihi  verifiniile  elljab  oblationi  ne. 

bus  qux  conf<.rebancur,fuifl'e  lumptu.Vi.de  &.veceres  plurali 

feie  numero  viurpant.  Scd  vtde  nomtne  remitcjmuscontro-  ^■**^^*'^_^'f'. 

uerfiam,  dico  pnuatas  Millas  cum  Chrifti  inlHtutione  ex  dia-  £  ^c^JnlpfL 

me  ro  piignarc.-idcdquc  impiam  eflfe  facra:  Ccen^pi-ofanatio-/tf^4f,l»«OT. 

tiem.  Qmdenim  mand  juir  n  ;bis  Dominus?  nonne  accipcre  ^Cor.io.itf. 

&  diuidere  inrer  nos?  (>nlem  mandati  obferuationem  docet 

Paulus.?  nonnefrad'onem  panisjquajcomunio  fic  corporis& 

rjngutnis.?Quum  igitiir  vnus  linedillnbutioneaccipic,quid»fi- 

milecft?  Ac  jile  vnustorius  Hccle/isenonimcfiKic.  Quo  man- 

dato?annon  lioc  aperte  i!Iudere  Dco  eft.quum  vnus  priuaciin 

ad  fe  r;}pit  quod  nonnifi  incer  plures  fieri  debuerac  ?  Sed  quia 

lacisc  araChrifti&:  [-'aoii  vetba  {anc,breuifercoi)cfuderc  li- 

cet:  vbicunq-.e  non  eft  frsftiopjnis  ad  communioncm  fidc- 

liu"i-illic  non  coenam  Dommi,  icd  falfam  &pr3epoftcramcc»- 

v\x  imitationem  eire.Frilfaauiem  imicatio^depraustio  eft.Por- 

fo  deprauatio  canci  myfterii,  impietate  non  caret.In  Mifllis  er- 

go  prmatis  impiuscft  abulus.  Acque  (vc  vicium  vnum  in  ^t-  rnitftMifm^ 

ligione  almd  fubinde  parir)poftquam  femel  obrepfit  ille  mos  qu*  mUcu  de 

{inecommunione  offcrcndi,  paulacim  coeperunt  in  fingulis '»«'''»»«'^«^«»'* 

templorum  angulis  innumerabiles  Miifjs  facere ,  &  populum  """:*  7«*"»  ^ 

huc  acque  illucdiftiaherc,  quem  in  vnum  coetum  coire  opor-  '^***'^  »»«''«/'^f 

rueratjVC  lu.^  vmcacis  mylterium  recognofceret.Eant  nunc,&  r^^^^i,,,, 

idoio)^tri.^:n  efie  ocgcnt  quodpanem  in  fuisMiffis  oftendunc 

pro  Chriftoadorandu.fruftraenimpromilfionesillas  dcChrt 

fti  prsfcntia  lactant;  quaevtcunqueincelligantur.no  ideoccr- 

re  dat3e  funt  vt  homines  impuri  &  profjnijquocies  velinc&  in 

quencunque  libeac  abufun:,corpusChrifti  conficiancfed  vtfi- 

deles,dum  religioIaob/iiruationcfequuncurCiirifti  mandatii 

irn  Coena  celebranda,  vera  eius  participatione  fruantur. 

9  Addc  qsod  ha?c  perucrfitas  puriori  Ecclc/iae  inco^^nita  » 

fuit.  Vtcrnque  cnjm  fucum  hic  faccre conrntur  qui f«nt  mtcr  Ecdefi* h*c 
aduerfarios  impudenciores.certo  tamen  certius  eft,tocam  anri  ab»minatn 
quicare  ipfi':  aduerf*'ri,vc  fuperius  in  aliis  demonftrauimus,  &/'*'f  inc^gnit^ 
certiusexaffiduavecerum  leftioneiudicaripoterlc.Verum  an 
requsmfine  dicedi  facia^Miflfarios  noftros  doftores  interroc:o,  !^^^"^!^'  ^^" 
^uum  fciant  potiorem  efl"e  Deo  obcdienciam ,  quam  viaimas :  ^l}Zu^, 


CAp.XVllt.  IN$  T  1   r^  TIONIS     LlB.    IIII. 

& magfspofcere yc  voci  fua?  aufcultetur, quam  vtfacrfficfi  of- 
ferantur:quomoc!ohancfacnficandi  rationcmDcoaccepcam 
crcdanc,  cuinsnuUum  illis  conftatmandacL5m,&  quam  ne  vn* 
H  b-    4.      ^u^dcm  Scrip^urs  fyllaba  probari  videnc  ?  Pr3Eterea  quu  Apo- 
ftolum  audianc  dicentem ,  neminem  fibi  nomen  atque  hono- 
remfaccrdotijvfurparenifi  qui  vocatuscft  vt4aron:quinnec 
Chriftum  ipfum  fefe ingclfiffe, fed obedilfe Patris  v  cacioni: 
autficcrdocij  fuiauchorem  Deuminfticucoremqucprofcrant 
oporcct;  aut  honorem  non  efle  a  Deo  fareantur ,  in  quem  non 
vocati,improba  temeritate  irruperunt.Acqui  nc  apicem  quide 
literaeobtendere  pofluntqui  fuo  facerdocio  patrocinecur.  Cut 
non  igitur  facriftcia  euanefcent,quaB  fine  iacerdo.e  ofFcrri  non 
poiTunt? 
^lterapdrs         ^^    Siquis  hinc  Inde  concifas  vetcrum  fententias  obtrudaf, 
gatitii,*9-fi'  ^  eorum  auchoritatecontendataliter  intelligendu  effe  quod 
ffionefl^ens.    in  copna  peraoicutfacrificiumjqulm  nos  exponamus:huic  bre- 
'Veffres  nonnul  yxittx  rcfponfum  fit,Si  dc  approbindo  facrificij  comento,  qua- 
losccsnam  j^-lgin  Miflaconfinxeruns  Papiftse,agirur,emfmodifacrilcgio  ve 
YP*r!dmn^  tercs  ncqusquam  patrocinari.   Vcuntur  quidcm  illi  facrificij 
pr^pitiatorm .  vocabulo:verum  /imulexp®nun?  fe  aliud  nihil  inteUigcrc,qua 
t/r^«»»JVf;j(^-memoriamveri  illius&vnicifaGrificij  quod  in  cruce  peregit 
ticum  Pap:fia  Chriftus,vnicus  Cvc  ipfi  paffim  pr3edicanr)nofter  Saccrdos.He- 
fgmnUnt.        brxi.inquit  Auguftinus ,  m  viftim  s  pecndum  quas  oftcrebant 
^    F^^^ftum  ^^^^  prophets  <m  celebrabant  fururar  vrftima;  quam  Chriftus 
cap  1«"       *  obtulit:  Cfcnftianiiam  peraifti  facrificijmemoriam  celebrant, 
facrofaidaoblatione&participarione  c  >rpori$  Chrifti.  Hic 
ccrte  penicus  idcm  docec  quod  pluribws  verbis  in  libro  Dc  fi- 
Si»od  »>4m^«"  dcadPetrumDjaconu  habecur ,  quicunq;  caudcm  fic  aurhor. 
^T^hlfHr"""  Ve-bafunt.Firmisimetene,  &nullatenusdubites,  ipfum  Vni- 
fi»  a  ur,        gcnicum ,  carnem  pro  aobis  fiftum ,  fe  pro  nobis  obculi/re  /a- 
cnficium&hoftiam  Deo  in  od oremfuauicatisr  cui  cum  Pacre 
&  Spiritu  fando,  rcmpote  Veceristeftacne  ti  animaliafacrifi- 
cabanrur:  &  cai  nunc  cum  Pacrc  &  Spiritu  f ind    (cum  quibus 
vna  eft  illi  diuinitas  )  facrificium  panis  &  vmi  fanda  Ecclcfia 
pervniucrfumorbcm  ofFerrenonceffat.  Inill«$  enim  carna' 
libus vidirais  figuratio fuit carnisChrifti,  quam pro  peccatis 
Boftrisiplecrat  oblaturus.&fanguinis,  quem  erateftufurus  in 
rcmiffionem  peccatorura.  In  ifto  autcm facrificio,  gratiarnm 
adiQatciueconimemoratioeftcarnisChrifti,  quam  pro  no-. 
Contra  ad-    \yi^  obtulit:  &  fangufni$,quepronobis  idcm  cffudit.  Vndc  Au- 
"^'f^^^^bs      guftinus  ipfe.plur^ibus  locis  nihil  aliud  quamfacrificiu  1  ludis 
^1$  aep  as.     gflg  j^tgjpj.efafur.  Denique  pafiim  apud  eum  reperiesjnon  alia 
rationc  vocari  Coenam  Domini  facrificium .  mfi  quod  eft  me- 
moria,imago,teftimoniumilh"usfinguIaris,veri&  vnicifacrifi- 
cij  quo  nos  Cluiftus  cxpiauit.Memorabilis  etiam  locus  eft  lib.. 
£  ^  4.De 


DEIXTEHN.      MED.      ADSAIVTEM.  $1^ 

^.DeTrinicacecap.i^.vbipo-ftquannt.iicruic  de  vnico  facri- 
ficio.ica  co;.cliidit.QM^oniaminl"aiT.f;j;oquatuorconliueran- 
tiir;Cuicffc'raciii,&aquo,  quidoflcijatiir,  &proquibus  :  idem 
iwfc  V  snis  verurque  Mediac.i  per  iaciihcium  pacis  nos  recoci- 
liansDeo,vniimcum  ipfo  (nanetcui  obriilir,  vaumin  fe  faci 
pro  quibus  offercbac,vnus  ipfe  eft  qui  obrulic,&  quod  obrulir.     .  j 

In  eundcuj  quoquc  fenfumloquicur  Chryfoi^omus.  Honore  p        contra 
vcro  fscerdori)  ira  Chrifto  vendicani,vr  Ancichiifti  vocefore 
rertetur  Augnitinusljquis  Epiicopum  mter  Deuiu  &  homines 
inrerccftorcm  facir. 

II    Ncqiic  tjmen  diffifemur  qurn  ira  aobis  monftreturillic  g«,W4w  tam? 
Cljrilli  immolatio,vccruc:sfpc(ftaC'ilum  peneob  oculos  fta- c;^-^^,^^^^^ 
tuatur.  q jalirer  in  ociilis  Galataru  Chriltum  failfe  crucifixum  ad  Legu  vm, 
dicic  Aportolus.du  iliis  propo/ica  crucis  pr:cd:cario  fuerac.  Scd  ^^^^  mmium 
quiavei.crcsquoque  iiiosvidco  alio  haiicmemoriam  decordr-  ^jfi""F'  "^*^ 
fe  quam  inrtifutioni  Domini  conueniebac  (  qnod  nefcio  quam  qH"^' l 
repecitx  a.it  fal/em  renouaca:  immolacionis  faciem  corumCee- 
na  pra»  i'e  fcrebarj  nihilcucius  piis  pccloribus  fuerit  quam  in 
pura  fimpliciqueDeiordjnarione.acquiercere;   cuiust^cumi- 
Gco  vocarur  Cosaa  quoniam  iola  hjc  eius  au^oritas  vigere  TmWe  Hihil 
c!ebec.Eqi»idem  quu  pium  atqj  orchodoxum  de  toco  hoc  my-  tfititu  quim 
fteriofenfuin  rennuiiic  eos  videaoi.neqUedeprehendam  vo-  ^^^  "^^^"  *«••. 
luifte  vnico  Domini  facriikio  vel  mmimum  derogare,  viiius  "'^*' 
impieraris  damnare  eosnon  fuftiaeo.excufa.^-itamennon  pof- 
iearbicror  quinaliquid  inadionismodopeccauerint.  Itnittid  Otfiod nonfatis 
rjntenim  propms  ludaicum  facrificandimoremqua  aucor-  p-tttn:e  abiUu 
dinaucrat  Chriitus,aut  Euangelij  ratio  fercbat.Soia  igicur  eft  ^x^enfttm  *if, 
prsEpofterailli  5nagogein  qui  mcricb  eos  quh  redarguit , 
quod  n<5  contcnti  fimplici  ac  gcrmana  Chrilti  inftitucione  ad 
Legis  vmbras  nimisdeflexcrun\ 

u  Siquis  diligenter  expendac  hoc diicrimen  intcf ^Mofaica  ^%«»'»  «^^^ 
facrificia  &  euchariftiam  noftram  verboDomini  ftacui  obfer-  '^fi^^^^ZmeFi 
uabic,qu6d  qunm  illa  eandem  mortisGhriftiefficaciaaipopu:  inttr  huclic^ 
lo  ludaico  repr^!etariotqu3enobis  inCoena  hodie  exhibecur,  j-^f;.,y5'<;^  ^ 
diuerfatamen  fuerit  repreientarionis  fpecies.  Siquide  illic  fa-  eanam  D^imini 
cerdotes  Leuitici  quod  pcraiSlurus  erat  Ghriftus   facrificium  ? '*/'**'''/'«'»« 
iubcbantut  figurare:(ifteb3rur  hoftia,qua!  vicem  ipfiusChrii^ti  ^'^'^■'''"'*?i^'^ra 
liibiret:  crat  altarcin  quo  immoUretur:  fic  deniqi  gerebantur   '^'"*^' 
omnia.vt  ob  oculos  poneretur  facrificij  effigies  quodDeo  in  ex 
piationem  ofFerendum  erat.  At  peraftu  facrificio  ,alram  nabi» 
rationem  Dominiis  infticuit:  uempe  vc  fructum  oblari  fibi  a 
Fiiio  lacrificij  ad  popuium  fideicm  trani"ii'ittar.Menramergo 
nobis  dedit  m  qua  epuiciViur,  non  altare  fuper  quod  ofTeratur 
viftima.non  facerd  ccs  confecrauir,  qui  immoient:  \'ed  mini- 
jftfos^quifaccu  epulii  diijribuant.Quofublimms  eft  ac  fanftius 

Ttt  i 


«4i8.  HVIIT,  INSTITVTIOMIS     LIB.     III  I. 

myfteriumjeo  religiofius ac  maiore  reuerentia  rradari  coiuie- 
nit.  Ergo  niJiil  tutius  quam  vt  abiegata  onini  humani  fenfus 
KeTula  certa    auda.cia,in  eo  folo  quod  Scriptura  tiadit  h^rreamus.  Et  cerre  d 
in  hnc  d:j}^~    cogitamus  Dotfiiini  non  hominum  Coenam  effe.non  eft  cur  vl- 
tawont.  lahominumauthoriiatevelaunorum  prsefcriptionepatiamur 

nos  ab  illa  vellatum  vnguemdmioucri.ltaq-,  Apoitolus,dv  m 
iCori».2o.    vulteam  vinisomnibusrcpurgarcquaeiam  m  Corinthioru.ii 
EcclefismirreplerancquseMd  idexpeditiifirr.a  v;a  er-r,ad  vui- 
cam  illam  inltitutionem  reuocat.vndeperpetuam  clfc  ^  cccn- 
dam  rcgulam  oftendir. 
LecHS  defacri-      12    Porro  ncquis  rixator  ex  facrificij  ac  facerdocis  nomini- 
ficio  (y^facer-   bus  nobis  pugnaii)  faciat.id  quoque,  ^td  compendio  ,  exped  5, 
^"^^-  quid  per  (acnficiumjquid  per  faccrdotem  tora  difputarior.e  fi- 

gnihciuctim.Qjji  .'acrificij  vocabulum  ad  facras  omnes  cere- 
monias&  rehgiofasadioncsextendunt.quarationeid  fjaaiit 
SacTificij  110-    non  video.  Nos  perpecuo  Scripturae  vfu  lacrificium  appcliari 
men.  fcimu';  quod  Gr;£ci  nunc  ^vfUt  nunc  'Br^so^ogj«"»nunc  TiMriio  di-' 

cunt.Qnod  ^^!;eneralirer  acceprum,compled;itur  quicquid  om- 
nino  Dco  offcrtur.  Quare  di ftinguannis  oporiet:  fic  cimcn  vc 
ha?cdiftindio  anagogen  a  facrifici.s  Legis  Mofaicse  habeat;fub 
quorum  vmbns  vniuerfjm  facrificiorum  veritate  p<:jpuio  fuo 
DiHinBi».        repr^rentare  voluit  Dominus.  IIl>rum  autem  quaquam  vari^ 
i.Tro^itiiitO'  fucrunt  form^Ejtamen  ad  duo  membrareferriomnes  pofiunt. 
ri»m.  Autenim  pro  pcccato  fiebit  oblatio  quada  fatisf^i(flionis  fye- 

z.Euehartjh'    cic,qL.a  noxa  c»ram  Dco  rtdimcbatur:aut  fyn.bolumcrat  di- 
cum.  uinicultus.rehgionifqi  teftificAtio;  nunc  vice  fupplicatioi  is, 

ad  fauorcm  DeipoftulandMnvnuncoratiarum  .i(5liynis,ad  gra- 
tirudiBemanimi  pro  acceptisbeneficiis  tcftandum:  nunc  pro 
fimplicipiecatiscxercitatione,  ad  rcJiouanda  foedens  fanftio- 
nem,ad  quod  poftcrius  membrum  holocaufta  &  iibamenta,ob 
$acrifiaj ev.chs.  lationcs ,  pt*mici*e,  pacifica!  vidimx  pertinebant.  Proinde  & 
riflici alia  no'  nos  in  duo  generi  diftribuamus,ac  alreruiiijdocendi  c  Juf.i,  vo 
mina.  ccn\us}.AT(ivuxo*  &  cnCtt^iKov :  quoniam  veneratione  culcuquc 

Deiconft.ic  quem  illifideles  &debent&  reddunc.vel  fi  ma.jis 
ilx^SA^fKor.qxiandoquidcm  a  nullis  Deo  exhibetur  nifi  qui  im- 
menfiscius  beneficiis  onuftijfetotos  cum  adionibus  fuis  omni 
bus  iJli  repenJunr.  Alterum  propitiatorium  ,  fiuc  expiitionis. 
Pro^itiator:um  £ft  autcm  expiationis facrificium.cui  [tropoficum  eftiram  Dei 
^**'  •  placare,ipfius  iudicjo  fatisfacercycoque  peccata  abluere  &  ab- 

ftergere:  quo  pcceiior  eorum  fordibus  repurgatus,  &  in  iufti- 
tisepuritatcm  reftitutus.in  gr.-JtiamcumDeo  ipfo  redcst.  Sic 
jg^g^  ,a.  3^.  "^ocabanturin  Legevidim:equ.ppro  peecatis  expiandis  ofte- 
NuUunt  Miud  rcbanturmon  quod  reconciliandje  Dei  grati^  auc  deknd;»  ini- 
«i/I  chnSij  qukaciparesforent:fed  quodverum  huiufmodi  facrificiO  ad- 
^*''^^*.  umbwtettC  quod  tandcni  ab  vnoChi^ifto  re  ipfa  peraftum  fuir. 


o£  ■xterN.  m  e  d.  ad  SALVTEM.  Jl4 
abipfoaaceni  vn(),quiaab  also  millo  poteriC.  EcfemeJ,  quod  roh.15.30, 
dlius  vaJLisa  Chrilt.)  perad:!  efficfc  a  li  vissererna  eft ,  vc  fisi 
ip  c  voce  cei^.icuseftijLJU  dixic  perfcciu  n  cflTc  &  impletum:hoc 
eilquxquid  icj  ;ncihandx  Pacris  gr  ick^^impccrandae  peccato- 
luin  c<^iv.illioni,iu{liciar,ralL.ci  necdV^iri^Mii  erar.idcpcum  vnici 
lilaiui  ablactonc  praBiticuin&coniurnrn:!Cum  :  ade6que  niliil 
decircvL  nullus  poltealocus  alrcri  hodierclmqucretur. 

14  Quamobrem  cooliicuo^rceleranni-iium  probrum;&  non  f^ndefe^uiturl 
fcienda.jT  efTc  biafphemiam  cnn  Jn  Cliiiftum  quimin  facriHciu  Ccenam Domt-, 
quo  pcr  mo  re  ,i  tuaiuincruce  pro  nobsdefuu^tusefl:,  fiquis,  '"' ^.^^^'f!'"''^:^ 

■  ui  j  j  J  j         ■  MJJamTdpi- 

repccica  oblacione5deredime.id.i  pecc/corum  venia.de  p^o^i-  ^/'^^^^^^^^c^ 
tiando  Dco,Sc  obEinenda  iiifaria  cogtcec.Acquid  ahud  mifl'in-  cum ^ryfiua,'^ 
do  agirur,  n\V\  vrn  >ur  obl.icionis  merio,  paf/ionis  Chriili  fia-  tormmdicinon 
mus  par.icipcs  ?  Eme  vlluseffec  infanicndi  modus,  parum  cQc  ?*#• 
pucaacrunc,  li  dpxcrenr  commune  cxsquo  fieri  facrificium  pro 
rora  tcclcii.i.nili  .idderen:  fui  arbicnjcffe.huicauc  illi.cui  ve!- 
lcn^pcciiliariccr  .jppl  care.vel  potiuscuicunqueqili  calem  fibi 
nu-rcein  numL-rato  precio  emerc  vellet.  Porr©  q  joniam  ad  lu- 
dje  caxaC'oncm  acccdere  non  pocerant:vc  camen  vel  aliqua  no- 
ta  ..uch''i-is  lui  cxc.rplum  refe.reac,  numeri  x^militudinem  rc- 
tinuerunr.VciidideracilIetrigincaargenccis;hi,fecundum  Gal- 
Jicamquideni  !uppu:arLonem,crioinci  nummuiisaereis  vcndur. 
fed  ille,!cmel.hi q.:ories  cmpcor  occurric.Hoc Pcnfu  &Sacerdo-  n«  facerdotes 
tes  cflc  negamusnempe  qui  raliobiationeapud  Deum  propo-  dtcipcjfuntqui 
pulo  mteccedanr.qiiipropiciaco  Deo,  peccacorum  expiacione  Mipmdtmur 
pcraganc  NamCIirilhiSjvnicus  efl:  Noui  ceftamenci  Poncifex&  "*"'""'* 
Sacerdos ,  in  queai  cran/lata  func  omnia  facerdocia  ,  &  in  qua 
clau!a'accermmaca.  Ecfinihil  Scriptura  de  «cerno  Chrifti  f^- 
cerdotio  me  uiniflet:  quia  tamen  Deus ,  abrogatisillis  veceri- 
bus,nulium  inftituic.manec  in  lidam  Apoftoli  argumentu,Ne^ 
minem  Cioi  honorem  vfurpare  nifi  qui  a  Deo  vocatus  fif.  Qua 
ergo  fiducia  facrilegi  ifti ,  qui  fei.idanc  Chrifti  c jrniftces,  au- 
denc  fe  Dei  vueniis  Sacerdoces  appeilare? 

i^    Eft  apud  Piaconem  libro  dc  Rep.fecundo  cles^antiflimus  ^^rum  vam 
locus.  Vbi  quum  de  vecenbus  piacuhsdirericftulcamque  im-  t^''^'lf'pfo^ 
proborum  ac(celeltorumh)mmum  conadencia  ndecqui  pu-  nultur,dtimh<rs 
tnrenthisquafi  veiisob:egi  (ui  flagiria  ne  a  diis  cernerenciK,&  jG/jer.-^f^  qui 
tanquam  fada  cum  dii^  patflione,  iecuiiiis  fibi  indulgeret.-pror-'  expiationibus 
fus  viderur  ad  Miflaria;  expiation's  vfum,  qualis  hodiein  mun-  ei**fmodi  nixi 
do  eft.alluderc.  Fruudare  aiium  &  circunuenircnefas  efle  om-  ^'"^'J"^'.^^"^' 
nes fciuc.  Vcxare iniuriis  viduas,pi?pillos expiIarc,moleftia m-  f*^^^^^  ^^'J^, 
ferre  pauperibus.malisarcib.ilioru  bona  adfe  rapere,periurii$V£<i,;„,p^,„^^ 
&fnudibusinuoIare  incuinfq-ja  forcunas.vi  ac  tyranico  cerro  tur. 
re  opprimere  qucnqua, imi^MU  clfefatentuf  omnes.  QiJomodo 
igicurhjEComniapalfiiaaudenctani  muUi  ,  tanquam  impun^ 

Ttc  j/ 


.^AP.  XVill.  INSTTTVTIONIS      LIB.     Illl. 

aufuri.?  Sanefi  ritc  expenJimus ,  non  alia  caufa  tancum  illis  3- 
nimi  facit ,  nifi  quia  Miflario  racrificio,  ranouum  foluto  pretso* 
fatiifadurcs  fe  Deo  corxi-idurit ,  aut  fahem  hanc  fihi  ciim  ca 
tranfigerjdi  facilem  eile  viiim.  Pergic  deinde  Plaio  crafl^um  co* 
rum  {tijporcm  ridcrcqui  talibus  piacuiis  poenas  redioai  opina- 
tm  j  quas  aiioqui  apud infcfos  fubicuri  cffenr.  Et  quorfum  iio- 
d;c  fpe^ianc  anni<jerfaria.&  maior  pi"rs  Mifiaium.ni/i  vr  c|ui  ro- 
ra  vita  crucieliffiiiu  tyrimu  fucriifiir,  auc  rapacUiim.i  pia^doue.s 
aut  ac  omne  flagitiuai  proirirurijLancjuam  hacmciccde  rederr.- 
ptijpurgatcrium  if^nem  euadain? 
^d  etidjanfti-     i6    Sub  auero  fac  Miicij gcnere  cjuod  iy3^e<f?>t«'v  diximusjcon.. 
cttmgtnni  cm.  tinencur  omnia  cliaritatis  officia  ,  quibusdum  frarres  noOriiS 
n-a  jsietatii^  tn  complcdiimufjDominum  iplijmin  membrisiuislionoramusio- 
Veum^  coa-  j,,j^^.j  deir.de  ttoftfe  preccs,[audes,2;ritiarum  a*5^iones,t:V  quic- 
miim   efilcia    ^^idm  j^eiculcuirianobissgicur.QuxdemumomniaanKMo- 
fpe£t.t}7u         ^e  facnficio  dependenr,quo  anima&  corpore  jn  remplui^i  fan- 
ftura  Ocmino conlecraniur.Neque enim facis elt  fi exte.'-na: n o- 
ib:c  ?.Gtiones  ad  illius  bbfcquium  appii^centur  :  led  nos  primo, 
deindc  .'loiira  onmiaconfecrari  acdedicariilii  conuenic  :  vc 
quic-juid  in  nobis  eit,gloiiae  ciusi  levuiAc,  &  eius  amplificandar 
f}ji£  Jacr.fidj  ft-^ium  lp'rrec.Ha.'c  iacriiicij  fpecies  nihil  ad  iram  Deiplacan- 
jptcieimki.  ad  dnm,aihii  ad  impetrandam  pGccacorumrcmii/ionem,  nihii  ad 
tramyn pla-  promerenda»!  iuliiciim  pertinei::  fed  in  magnificando  duuta- 
canda^ertiHtt.  y^^^  ^ exalcando  Deo  verfatur.  Siquideni  gratum  accepcumque 
Deo  efle  non  potcil:  nifi  ex  eorum  manu  quosiam  accepta  fcc- 
cacoium  remii<'ione,  fihi  aliunde  reconciiiauic,  ideoq,-  piaculo 
N*c  potefi  cb  ^broIuit.Eft  auscm  adeo  Eccie/ios  neceiiaria  vc  abefle  ab  ca  vtt-n 
heiltfia  ffa~  pof/ic.ltaq^  SEtcrna  furuia  cft  qijandiu  Itabic  populus  Dei,q  ,e- 
Maiac.i  II.    ^'■^'"^^'^^'^  j^  cx  propheta  rupenui  vifuin  ell ;  iiquidcm  co  fenfu 
accipsre  iibec  vaticmium  iftud>Qm>niama  folis  ortu  vRiue  ad 
occafum  ,  m;;gnum  eft  nomeameum  in  Gencibus  :  &  in  omni 
l':>comcenmm  oftereturnomini  mco.atqioblatio  mundaiquo- 
niam  terribileeft  nomenmeumin  Genubus,  dicic  Dominus. 
Rom»i2.i,      tatLim  abeft  vEfubmoueamus.  SicPaulusiybct  nos  offcrre  cur- 
poranolirajhofti.im  vJuentem.fandam.accepramDco^raciona- 
^odPrephe-  iem  cnlrum.  Vbi  fignitic.mter  admodum  loquutus  eit,  quum 
ta^^pofoii  }im;c  eflbrationalem  noiirum  cultumrubiecir.  incellexicenjm 
teftimotiys  co-  r,,ri(.yj^]ej^  colendi  Deirirum,quemcarna'ibunl.eeis  Moraica» 
Heb.ij.i^.      iicrihcnscacireoppomic.  Sicoenencenna  &  comumcatJo,  vi- 
Phil.4.18.      dim^eappeiiaturquibds  placerur  Deus.Sic  Philippenfium  b^- 
nigniras  qua  Pauli  inopiam  rublej.^rsnc ,  hoftia  bona?  fcagran- 
tie.fic  omni.i  fideiium  bona  opcra,f'piricuaIcs  hofti^. 
ttfrTalhohes     "'7    ^^  ^^^^  multa  perfequor?Subinde  enim  in  Scri pruris  rer- 
(^eiufmodi  pi-  currithajc  loquendi  forma.Quinetiam  dum  adhuc  iub  externa 
«?vi  «xerutiai.  Legis  p|dagogia  Dei  populus  continebacur>facis  tamcn  expri-^ 

mcbanE 


OE      «XTEH.N.      MED.      A^      S  .,  r.V  T  E  M  l7T 

mcbant  Propher^c.rubefle  illis  carnalibu?  (acrificiis  veiitatem,  ^c»  facrijtcia. 
ijuf  Chriftiana^  Hcclchajcum  ludaira  gere  cGmmiinised.  Qiu  ^^«^«7««^ 
lacionc  precabntur  Dauid  vc  oiadoluajficucincenfum,  inco-  Qfpj^,^'? 
fpedum  Deiafcenderet.  Et  Ofeas  gratiarum  aftionesdicebac  Pfai.j1.21, 
v:tulos  lab.orum  ,  qua-;  alibi  D.iuid  facrificia  laudis  nancupat.  Hebr. 13.15". 
Qncm  Apoftolusimiracus ,  hoftiaslaudis  eti.^m  ipfe  vocat:  & 
i  ccrprecatur  fruftum  labiorura  confitcntiu  nomini  cius.Muius  ^        «     .  , 
gcnerts  JacnScio  carcrcnon  poceit  C-iena  Dominlm  qui  dF.nn  fg^f^,,fg„r^^^^ 
morteai  euis  aimunciamus ,  6cgraciarum  aclionem  rcfcrimus,  chaniii.in»nsi- 
nihii  ah^^d  quain  oiTtrimus  lacrificium  laudis.  Ab  hGcfacrifi-  fj^tur, 
candi  m.nere  ,  regale  racerdotium  nuncupamur  omnes  Chri-  ^^.Pet.a.^, 
ilvdiu  :  qu©d  pcrClainium  off2rimusii!am,de  qualoquitur  A- 
poll.las,  hoiliam  ijudis  Dco,  fru(5ium  labiorum  confi:entium 
no  Tiini  eiu.';.  Neqj  enim  n-^s  cjm  noftris  muncribus,fine  inter- 
celfore.in  conlpcdumDci  app«re.mus.Chriftuseft,<jao  media-  i}ocfe»fufide^ 
ti)re  incercedcnre,  nosac  noitra  Patri  offerimus.  Ille  Poncifcx  '■"*  '^'^'^"'^  f-'"^ 
nofter,  qui  in  tanftuarium  cxli  ingrefrus,  acccflfum  nobis  ^pc-^'!^'''"'^'''*^ 
ric.    llle  alc?rc,CL!t  dorarianoftraimpopimus:  rtin  illoau-     ' 
dcamu^quicquidaudcmns.  lileiisquxm  eft ,  quinos  Pacrire- 
gn-.^m  ac  facerdocesfectr. 

1 8     Qjd  'upereft  nifi  vr  crci  vfdeanc ,  fnrdi  audiant.pu^ri  ConclvMo.MiJT* 
incclli^anth.inc  Mifisc  abomin^itioncm  .'  quar  in  cahVc  aureo '^'''""""•'''^"^ 
propinata  ,  omncs  Kcgcstcrr^  S^p-ipulos  ,  a  luinnio  vfque  ad  „,/  ■  /■'  '/  ^ 
iiouilitmum  [[c  inebrMuir ,  uc  percfhclopore  ac  vertigme ,  vt  ^c^esterr^  ei^ 
bruri:^  ^pn^i  ft-rpjd-.ores ,  proram  &  puppim  Cux  fzlutisin  hp.c  v-pcmm.acl{eie. 
na  cxitiali  voragine  fta;.uerinr.  Ccrte  nulla  vnquam  validiore  ''jam  iilam, pr» 
rn.icli'na  S.ic;?n  mcub-jit  ad  oppu?,nandum  expugnandumque  ■?"'' ^""'f.*'^'^ 
Chriiti  regnum.  H^cei^Hclena,  proquaverira?i3hofte.s'  ^s.nts.'^'/^/^^^^'^'^  "'" 
]io'il(c  rab-e,  tanto  frjrore.cp-^ca  atrocit.itedigladianrur.  &verc 
Heiena,cum  qui  fpirituali  fornjcatioocCqu^  omn:uni  eft  mav;- 
me  cxecrabilisjita  fe  con'purcanc.  Non  hjc  vcl  minimo  dicito 
arcingo  craflos  illos  abufus^quib.ficr^  fueMiHc  profanata  {.-uri- 
racempraccendere  poflcnt  :  quim  curpes  nundinas  cxcrceanr, 
quam  lordidos  quicftus  facianr  lui*'  miflacionibus,  quanra  rapa- 
cicace  .luariciam  fuam  expleanr.   Tancum  indico.iuque  rjauci? 
&  fisnplicibus  vcrbis ,  quah's  fic  fanftiffima  ipfa  Mifije  fandicas: 
ob  quam  adeo  fpc(flabih"s  eif.?,  tanraque  in  vcncracione  haberi 
aliquoc  feculis  meruicN^im  &  tanca  nxc  myfteria pro  dignitate 
illuftrari.maioris  opcris  fu'.*rit;&illas  obfccenas  fordes.qux  an- 
te  oculos  oraque  omnium  verfincurjadmifceie  nolo;vc  omncs 
intelIigant,Mifi!am  in  fcledifnma  fua,^'  qua  maxime  vendicari  ^^j^  elogta,'^ 
poteftjintegricatc  acceptamjilne  (^n^  appendfcibus,a;  radicead 
faftigium,  omni  gewcre  irnpJCc.uis,blarphemiiS,idolol?-rri2jfa- 
crilegijfcatere. 
19   Haberft  ledores  in  compendium  collefti  ea  fere  omnia, 

T^c  t    iij 

\ 


A 


CAF.XVlIX.  IM»Tl¥^TrONlJilB.     Ull. 

fafitU  ftojire-  <1-?^  Cchl  <^e  duobus  iftis  Sacranietis  referrediixinius :  quon1  v- 
?»»  pars.fnm^  im  a  primordio  Noui  redMmenci  ad  conrommacionem  vfqife- 

%Ipuf^o   'ti  '^^^'^  ^^^^^^  ingrefifus  in  ipfsm  eiTet,&  f.dci  minatio.-Coena  vero, 

Ccenatenertci  a'/iduum  velut  ahmencum,  quo  Ciiriftusfidclium  fuorii  fami- 

uemf.fimvJque  liam  fjiiricual:tcr  pafcit,  Q^are  vc  non  mfi  vnus  eit  Deus,  vna 

ejlenditur ,  cur  fides.vnus  Chriftus,vna  Ecchfia  ems  corpns;:ta  B^jptifmus  non 

^^"y^^^^^^J^niil  v.mseftmecfa-pe  iterarur:  Cceaa  anctm  fubinde  dilkibui- 

""^snofi^uem.  ^^^'  ^\  '«^eJliganc  ft  Chniro  a' fidue  ^^{'c\  qin  femci  in  Ecco* fia 

Kechomo^uif  allcdi  ftinr.  Pra^cer  ha.'c  duo  vc  nulhim  aliud  a  Deo  inftitiitum 

pUm  potcB  e-  c({.ici  ncG  vlhun  agnofceredebeL  fiJetium  Eccieiia.Rem  cnim 

t*gereKouafa-n<in  elTe  hum-ini  arbirrij\etigere  ac  ftatuere  noua  Sacramej.ta, 

lefr^Ti        ^'*cile  intelligit  qui  mcramerif  quod  fupra  fati^  plane expiica- 

KoaMi.34.    '•"'^  ^^\^ '  Sacra.rjent* in  hoc  a  Dco  pofua  eiJe  vc  cie  al/cjua  eius 

^'■omilfione  nc.s  edoce.mr,  &  bon.^vm  erga  nos  voiunratem  n"— 

bisteftificentur.-qKi  pia^cerea  cogitec,  nullum  fuiITc  Deoconfi- 

liarium  qui  psobfs  ccrcum  .ihquid  de  cius  voi;intate  fpondere 

poi/ic ,  aut  certiores  f  cuiofq  ereddere  qu  >/tc  in  nosafiedu, 

quid  dare,quid  neg^rcvehr.Simui  nanqiHConftitu'tur,nenr»ne 

/ignup  ©ponerepofte  quod  cius  voluntatisof  promiffionisah- 

ci..iusreftini©niun)  futurum /it.folusipfeeftqui/i^no  daro,  de 

^ir^itmen'cf.r  fe  apud  nos  teftari  poreft.  Dicam  brcuius,5:  forte^rudiusjrc^d  a- 

Tr^'ur  "*""'''  P^'^*'^^ •  Sncrarnenrum  ,  fine  filuris  promif/ioue  tfte  mmquain 

poteft.  Omncs  homines  in  vnum  fimul  coa<f^'  nihili  fe  nobis 

pollicen  deialurc  noftrapo/lMnt.  Ergo  nec  a  feedere  aut  eri- 

gcreSacramentum, 

nt'i\l/Tvl'  ^°     ^'^  ^^^°  ^'^'  ^'"^^  contcnc^  fir  Chriftiana  Eccle(ia  :  nec 

iJri^oTtjndehc-'^'-'^^^  nullum  aliud  tertiumad  pr;£fcnsadm-ttac.iutagnofcat: 

ri-.auod  toftd_  fedneappetjtquidem,  aut  cxpeftet,  ad  confummarioncm  vf- 

tione  ter^porH  quc  fecul  .Nam  quod  diucrfa  aliquot  Iuda?is,  pro  var^a  fernpo 

^.»ie  .(sr  foH  rum  inclinatione,pr^terfuailla  ordmari.j  dat.-?  funcCvimsij^a- 

Chrifturn  fro-  ^.^^^  ^  p^.  ^3  profluenSjfcrpens  ^neus,  &  ilniilia)  hac  variatione 

Exod.i^K.&^'^'*^^"^^^'^^"'-  "crahbus  figurisinfifterenr,quarum  ftitusp,i- 

,y,,j  runj  firmLseffcc:  f^d  melms  aliquid  a  Deoexpedarent,  quod 

i.Cor.  lo.j.     nullo  interitu  nuloQue  fine  per  liaret.  Alia  !oge  ratio  nobis  eft,- 

Num.zi  8.     quibu.s  reuelarus  eft  Chrifttis;in  quo  thcfauri  omnes  icicnti»  & 

^q\  V"^"        fapicntiarfuit^bfcondtitantaafflucnria  &  vbertate,vtnouam 

i.roh./.2.       alj  ]U3m acceffionc  adhos  thcuiuros  fpenre  vel  poftuUre,  ve- 

i.loh.2. 18.     r^  C>«ij  irritare  /it,&  aduerfum  nos  prouocare. Vnum  djntaxat 

i.P^uMO      Chriftu  cfurirejqu^rereafpedare^difccrcedirccrc  nos  oportcc: 

^oncc  magnns  illc  dit^  iliuxerit  quo  gloriara  regni  fui  Domi- 

nusad  plenu  ;nanifeftabit,&  fe  qualis  eft  nobis  fpeftandu  ofte- 

dec.  Arquehac  rationenoftrum  hoc  feculum  in  Scripturis,  pct 

Nouiffima  hora,  nouifftmosdics.nouifliiTiatepbrade/ignatur, 

ncqais  vana  nou£  alicuius  doftrins  aut  rcuclatioais  cxped*- 

cione 


DE    IXTER.     M  E  O.    AD     SAlVTlM.  Jl6 

tionerefefallat.Ssepenumcro  enim  nriltirqtjeirnjdis  anrealo-  Hcb.x.z. 

quutus  perPiopHctas,  vltimis  his  diebus  loquutus  eii  cjeleftis  Luc.jo.tj. 

Pater  in  dilcft  <  Filio  fuo.qui  folus  Patrem  manifeftare  poteft: 

&  re  verx  fld  plcnum  manifaftauit,quantuni  noftra  intcreft,du  i.Commi. 

nuncpcrfpeculum  eum  eonfpicimus.  lamverivt  hochomi- 

nibusablatum  eft,  ne  nouaSacramentain  EcclefiaDeiconde- 

re  poffiDtrita  o-ptandum  efret ,  ris  ip/is  qujca  Deo  funt ,  quam  e^u  efficum 

mmimumhunianie  inucntionis  admilceri.    Perinde  enimit-  «'^»    homiH^it« 

quc  infufaaquavinum  fugit&diluitur:  afpcrfoquc  fennenBo  'x^^f^i^f^f*  A- 

tota  farinae  mafla  ace-cit :  C\c  myfteriorum  Dei  fin'cerit:as  nihil  '^IJ'^'"*  *!"^ 

aljuJ  quam  mquinatur  vbi  hwmo  quicquam  dc  fuo  adiictt.  Et  ^^,^  s.  'iapti- 

tamen  vdemus^uintum  a  germanafuapuricatedegcnerafint/^w«m/tr//^r^f 

S icr;ur)cnta,vt  hodie  quidem  tra^antur.Pius  fajis  vbiq.  pom-  cif  Coenam  ft^ 

parum  ,  cerCi^oniaruTT»  ,  gefticulationum  :  at  verbi  Dei  ince-  /'«'''^'''«''f» 

riin  n  illa  neque  ratio,  ncque  mcntio :  finc  quo  Sacramenta  e- 

riam  ipfa,  Sacramenta  »on  funt.    Qujn  necceremonia?ipfaB  a 

Deo  inftitutaein ta nta  turbi  eaput  exerere  ^oirunr,  fed  tan- 

quamopprcfl^eiacent.  Qu^;?ntulum  inBapcifmoafpicitur  quod 

vnuBi  ilUc  luccre  &  fpeftari  debuerat ,  vt  slibi  iv.^^  conquefti 

fu.Tm^,  nempe  Baptifmu5  ipfe?  Ccenaprorrus  fcpulti  cft  qQum 

verfj  fu!c  in  MiflTam,  nifi  quod  femel  quotanais  ,  fcti  concepta 

&  dimidiata  laceiaque  forma  vifitur. 


C  A  P  V  T     XIX. 

©/f  quinque  fftlso  nomlnatu  Sacrawenti^ :  vhi  Sacratmnta  nen  ejfe 
quinqtie  reliqua  quApro  Sacramentt^  haBenm  vulgo  h(%hita> 
/finti(ieclaratur,tum  qudiajint  oftenditur, 

Dux  funt  parres  huius  capitis. 

X     In  gcnere  d«  hisqninque  S-icr.imcntis  difi^erirmsfed.  1.2.&  3. 
8     Dein  fpcciatim  a  feflione  4.  vfqne  ad  fincm  capitis. 

1  De  confirtDatione,feft.4.5  <J.7.8.5.i0.ii.i2.&  ij- 

X  De  p«nitentia,fcd  i4.if.i(?.&  17. 

}  De  extrema  vndion«,f€5  18.  J9.10.&  21. 

4  De  ordine,ex  quo  feptem  facramsntula  prodierunt ,  feft.21.23.14. 

25.2^.27.28  29.  }0. 31. 3i&'}}. 

5  Dem3trimonio,f?a.J4  J5-3^.5f  37. 

Ttc    iii; 


CAP.XIX.  INSTlTVTIONlS      LIB.     IIII. 

PraCentuJiflu  ^^^^^J^^a^  Otcrai  fuperior  de  facramentis  difputatio  a- 

iatiof.u  cu  tra-  g     S^^\@  P"^^  dociles  &  fobfios  hoc  obrinere  nc  vltra 

jslpti'^»  ^  irm    ^^  .^S  *^^^'^^^'''^  progrederentur,ncc pi ^ ter  illa  du© 

Ccer.a  cin^xio.  ^S    ^^^^f^S.  '^''^  ^  Domino  Inftituta  noflcnt,  vila  alia  Sa- 

cramcnta  fine  Dei  verbo  ample<9:eretur.  V"e- 

luva  quoniam  illa  de  fepte  Sacramentis  opi- 

ni6,  omniu  Fere  fermone  trira,  rcholafquc  & 

conciones  omnes  peruagara.veruftate  ipfa  radiccs  cgit,ac  ho_ 

minum  animis  etiamnum  infidet  •.  viltis  fum  mihi  operseprc- 

tium  f^durusjfi  quinq.  reliqua  ,  qur  veris  nc  gcrm:tnis  Domi- 

Caiifa.  "'  Sacramcntis  vulgo  acccn  enmr,rcor!uai  .ic  propius  excutc- 

rcinjOnmiqueabfterfo  fuco,  /impltcibus  rptdancl.i  proponere 

qualia  fintjSJquam  fals©  pro  Sacramctis  ha^ftenus  habitafue- 

"NetefitAi  gra.  rint.Piindpio  hic  tcft.Kuni  voio  piis  oum  b;js,me  hanc  de  no- 

ui  m  rattoni  ,^j^g  cot  tcntionenv  minlme  lifisanui  cupiditate  fufcipcre, 

•  ■  ledgrauibuscauus  adduci  ad  impugnandum  eiusabufun^  No 

meIa:cr,Chrifti5nos,vt  veiborum.ficrcrum  oninium  efiedo- 

minos.  pofieigitur  pro  fuo  arbitrio  voces  rebus  accomod.^re, 

modo  pius  fenfus  f etineatur ,  eriam  fiqua  fit  in  loqucndo  im- 

proprietas.Hoc  totu  concedo  :  etfi  melii.sfuerisverba  rebus 

fubcfl^c  quim  res  verbis  fubiici.  Sed  in  noitinc  Sacrraneti  alti 

ctuflvum  pr£-  ^^  ratio.Nam  qui  leprcm  ponunt,fimuI  illatn  dcfinitionem  o- 

Ttpv.a  f/7  diich^  ninibusttibuunt ,  vc  fint  s',r.;ti.r  inuifibiiis  vifibiies  forma? ;  o- 

THra  Ttjptiht'  mnia  fim'.:l  faciunt  vaf  >  Spirirus  famfti,  infirutnenra  conferen- 

r»m  imfistMi  da?  iuftftias.caufas  ob'incnd3e  grati:r.  AdeoT.ipfcMagifter  Se- 

tjumamfrtuhy.siQxkihxu,  Mofa'ca;  Lcgis  facra.nenta  negat  proprievocari  hoc 

f.t^eHi^m    ct  nomine.-quia  non  cxhibucrmt  ouod  fi^ursbir.Eftne,  obfecro, 

bMntium.        toierabife^vtqua^iymb  la  Domjnusoreluo  conlecrauit  ,quae 

eximiis  promifiionibus  infigniuit ,  ca  pro  Sacramentis  no  cen- 

feantur:  interimhic  hf  nor  transferatur  ad  eosritu.^quosho- 

iriines  vel  a  fe  txcogitarunt,vcI  faitem  fine  expreflb  Dei  man- 

d^toobleruant?  Ergoaut  dcfiuicionc  muter.t,  auc  hac  verbf 

vrurp3tioneabftinea5,qu2  falfas  U  abfurdas  opinionespoft  ge- 

nercr.Eft(inquiuntJ  extrema  vnftio  inuifibilis  gtati^  &  ftgura 

Bifrempio  per-  &caura,quia  cft  Sarramentu.Qu^^id  inferunt  fi  nullo  modo  c6- 

f}i.f*o  id  pro-  cedercoportet,in  ipfo  certenomine  cftoccurrendij,neca  mcr 

lifittir.  cederccipiamusvteiuimodicrrorioccafioncmprajbeat.  Rur- 

ius  quum  probant  S^cramentum  cflre^caufam  adiunguntr  qui* 

cxterno  figno  conftet  sc  veibo.Si  nec  ma?idatum,nec  promif- 

ffnricl  quetfio  fipncm  inuenimus,q«id  aliud  poflumus  quam  redamare? 

'cUr^eh^rJt^t     ^  ^''^"^  apparet  non  dc  vocabulo nos  rixari,fed  de re  ipfa  n5 

"?'.  K^ec^pofTi  fuperuacuamcoTtrouerfiam  moucre. Proiridehocfortiterie- 

iyrtnves  fcicra-  tincndum  eft  quod  inu'6^2  ratione  prins  confirmauimus ,  Sz- 

me>ra  tttjtttie'  cramenti  inftituendi  aibitrium  non  nifi  pencs  Deum  vnu  eflt. 

^''^'  Si^aidcm  Sacramcntum  ccrta  Dei  promiflione  erigcre  fideliu 

con- 


DB    BXTBHNXS    MED.AD    SALVTEM.  «ri? 

Confcientias  ac  confolari  debenq-ix  eani  cercicudinem  nunqua 
ab  homine  acciperent.Sacranitntu  n  nobis  telHmoniu  effe  de- 
bcc  bon:E  erga  nosDei  vluntacis  :cuius  rullushommiMnauc 
A  ngeloru  reftis  cfle  pott  ft.  quando  nemo  Dci  ccnfiliarius  fuit.  lcCa.  AOt  5. 
Soius  ergo  ipfe  eft  qui  dc  fc  nobis  per  verbu  f uwm  teftificatur  ^0^.11,34, 
legicimaaurhoritate.Sacrau  entumjfigiliumeft  quo  Dei  teiia- 
uicntiim  feu  promir/io  t>b(Tgpatur.  Obiignari  vcro  non  pcftct 
rebji.  Cwrporcis  &  eicmcc  s  iiuius  n)udi,ni(i  virtuf.eDci  ad  hoc 
fcimcncur  &  dcfignenrur.inft;cuereergo  S^cramentumhomo  Homil.in  lo- 
non  poiertrquia  facere  vtfub  rebus  tamabiedis  ranta  Dci  niy-  hannem  8.9. 
fteria  laccant.id  vero  humana:  virtutis  noncfi.  VcrbuDeipra::  A-a.  9.40.  ^ 
eat  ov>crtct  quod  Sacraiiieiuu  cfte  Sacramctum  fafiat: vt  Au"o  '^.^  * 

-.  -       »    f  r^  J-  J   J  r  ^     I  Tim.2. ». 

itmus  op  tnne  docct  l^-^tcrea  retmer!  aliquod  diicrimcn  vtiie  D,,„if^j,i^  ^y 
eft  inrer  Sacramentr.  S:aii.':sceremonias,nifi  volumus  in  muita/ir  vt  alKjuod 
abfurda  lijcider^.  Apoiklioraruntgecibus  flcxis.  genua  igitur  difcrimenmter 
nonflefteniur/ineSacrameto.DircipuIiferuntur  orafle  verfusP'^'''^^'"''*^ 
Ofitn^e  (ir  nobisSacramentum  Onentisarpc<ftus,P.iuIusvuic  '^  "^  i*r(r>.o- 
cmni  ioco  virostollcrepura^  manus,  &e]eum.sm3nib.  oratio  ,,,^^  „^  q,„„,^ 
f>piBsa  fanftis  fada  memoratur.  &  manuum  qooq.  extenfio  ?>,  ^^cr^^^f^r^ 
Sacramentum  fiat.oirjnes  den-quc  fandorum  geftus  in  Sacra-  vi^pte  tran- 
TKnta  tr.inreanrjetii  ne  hec  quidcm  sdmodum  morarcr^modo/'^''-"- 
noa  cflcnt  cum  maior;bi..s  !il;s  mcommodis  coniunda. 

3     Si  vc^eris  Ecclefi^  authoritaic  premere  nos  velincdico  ^ec  ^pud  Eccle 
f  on  fucum  facere.  Nu^qi.a  cnim  apud  Ecciefiafticos  fcriprores^"^'/"^  ^^'^'^*' 

,         -  .'     .  J  r  '/1  •      ^  res  fepisrn  jA- 

numerus  hic  fcprcn.ii  r.is  intjcnirur.  nec  lans  coltat  quo  primu  ^ynmtnta  inHc- 
tcporeobrepferir.Farcor  qu  dciv,  in  vocabulo  S:!cramenti,efle  v.tmtur, 
interdumlibcfioresifcd  cuid  eo  i?gnir:cat.?nempeccremr;nias 
omnes&  exterwos  ritus,omniaquepictacis  exercitia.Quu  au- 
tem  de  iis  iTgnis  ioquiinrurqusE  diuinae  in  no5  giaci^  teftimo- 
niaefledebenr.duobusiilis.Bapcirmo  &Euchariftia,contenti 
func.Ncnu!s  faiso  iadari  hoc  a  rae  putet,pauc3  Auguftini  tefti- 
moniahic  referjm.AdT:nuaiiu,Pr:m©(mqjit)cenerete  voIojEpift'«»8' 
i]uod  eft  huius  difputationis  capur,  Dominarn  noftrum  Chri- 
ftum(flcutipfe  in  Euangelio  loquiturjleni  sugo  nos  fubdidifle 
&  farcina:  ieui.VndeSicrametis  numero  paucifflaiis,  obferua-  ^''g^P*"t*'>'i^h 
tionc  hicWlimis.hgnihcationeprKientiilimis  jlocietatemnoui  /(^^^^^0.  ^,^^ 
populi  coIligauit.Sicuti  cii  Baptifmus  Trinitacis  nomine  cofe-  tantum  diui»a 
traius,&  Gomniunicatio  corporis&fanguinis  Dominij&  flquid  m  mt  gratis 
aiiud  inScripturis  canonicis  commendatur.  Item,Dedo6rina  tefttmoma  ^- 
Chriftiana.  A  refurre^tione  Domini  quxdam  paucaflgnapro^^''''^*'^"''''""* 
mu'tis,cademq.  faftu  faciliimajintelleduaugullifflmaj  Qijfgr-^^'^^'^*''"^'^^ 
uaricvnecaftiffima  \^{q  Dominus  &Apoftolica  tradidicdifcipli  Lib.jlc^. 
na.flcut  eft  Baptifmus,&  Celebratio  corporis  &  fanguinis  Do- 
iTiini.CurnuIiam  hic  facri  numeri,  hoc  eftfeptenarij,  mentio- 
nefacit.'  An  veriflmilc  eftpK^termifluru  fuifle/i  tuncfuifletin 


I 


C  A  f  .X  1  X.  J  N  S  T  I  T  V  T  I  O  N  I  S     L  I   B  .      I  1 1  I. 

fbd  ^^^^-  Ecclciiainfticutus:  pra^fercmi  quum  ficaliasin  obfcruancjfs  nu- 
ini!mVfte?iis  "!^'^^^  eurio/ior  quam  n^cefle  forec .?  Imo quvm  Baptifmujn  & 
&  in  Ctx.lib.  Caert^n  nominat.aha  rubticecanno  (acis  innuic.haec  duo  n^y- 
de  facramer.  fteria  /in«<i.'ari  dignitate  pr^ftare,  alias  ceremonias  inferiore 
Caclufio,  verbo  lco  rubfiderc?Qjare  fscrsmenrarios  ifios  Dodores  non  tan- 
Lillef^^^cTren  ^"^^  verbo  Domfai.  fcd  vetensejiam  Ecclef?^  conftnfione  de- 
/""Tap.ftMfa  !^''"* '^^co^^^f^^ff^J^^^oc  pra?textu  maxiaie  fupeibiant.  Scd 
€r.tmentirics     ^^"''  ^^  'P^^^  fpecics  dcfcendamus. 

ta)*re. 

4.  DE  C  O  N  F I R  M  AT I O  N  E. 

^alif     piim  T  T  Ic  m©s  olim  fjic  vt  Chriftianorum  libcri ,  poft.]uam  ado- 

>mr   .coijfir-  rJ.ieuerant ,  cor.im  Epifcopo  fillcrentur  :  vr  officium  illui '. 

JJ:"/"'  implereiitquodab  lis  cxi?tbtrur  qu;  fe  aJ  r^aprifmum  adulci 

adu.  Conci.  <^"<^rcbant.Hi  cnim  inter  catechumenosledebant  j  doncc  nre 

Tijdtnc.    1-  fidci  mylkriisinftituti  porerant  fiticicoiifcrfinnem  coram  E- 

um    prxfjt.  pifcopo  acpopulo  edere.Qni  ergo  B  ipcif  no  fniciar!  eranc  in- 

in  Catechif.  fantcs,  qui.i  fidei  confeffione  npud  Ecclefian  cunc  defundi  n» 

Viniim.       crant,iub  finem  puerJti;^  ,  autineuntc  .■jd-.lercenria,  repr^ftn- 

taban.furiterum  a  parentibus  ,ab  Epifcopc5exani!n;.bantur  lc- 

cund'um  formulam  cirechirmi  qujmtijnc  halicbanccertam  ac 

l7}7pefitio  ina   communem.    Q^jo  aurcm  ha?cadtio  ,  q.'.r  alii^qtii  prauis  i.m      . 

nUHM.  ^£q^  meri:G  ei]e  dcbcbat,  pius  reuerenrte  hibersc  ac  d'gnita-    j 

tisjCeremonia  quoq;  aJhtbcb^tur  ni:*nuum  nr  {>ofirion's.  Ira   ^ 

puer  illcfidc  fua  approhna>  cum  folennibeneddionedifnic- 

tebatur.    Huius  moris  f^pcmcntioneo!  f/ciiint  veteres.  Leo 

f-piu.jj.         Papa,S;q'iisa!»  hseretici^  redicne  iterum  baprizerur.-feJquod 

iilic  ei  dcfuit,  pcr  Ep'fcopa!em  m.:nuum  iaipofitioneoi  virtus 

Spiritus  ei  conferatur.CJam;tbunt  hic  n^JIri  aduerfarij»  S.icra- 

E'Hft  ■?'»         "lenrum  iurc  vocari  in  quo  Spirias  fancfljs  coferatur.  Vcrum 

*     "'*        ipfe  Leo  aiibi  explicat  ^uidhi^  verb  s  .^bi  veiir.Qni  apud  h^e- 

reticosbapcizatuseftjinquitjnon  rcbaptiz^rur/ed  Spiritus  fan-    J 
di  inuocatione  per  n-.anuum  impofitionc.m  cofirmetur;  qniai.    1 
Baptifmi  tantiirn  formam  finefandificarione  accepit.    Memi- 
nit  &  HieronymuscontraLucferianos.Qnanjuam  au^-em  n6 
Jnficior.ineononnihil  hailucnari  Hieronymum,  quod  Apo-     | 
ftoUcam  cife  obferuatiooem  dtcit :  longiffine  tamen  ab  ifto-     1 
rum  iaeptiis  abeft,   Et  illucl  ipfiim  mitigac  quum  addic  >  hanc 
benedi(flionem  folis  Epifcopisefre  datam  magisiT  honoreni     ^ 
Kodttin  purti  faccrdotij,  quam  ex  Legis  neceffitate.   Talcm  ergo  manuum     \ 
ffum     rept-  impofitionem.qua»  fimpliciterloco  benedidionis  fiat ,  iaudo, 
•"",/?/,"?«  &refticutamhodic  in  purum  vfumvehm. 
troduMafita-      S  Poiteriorautextas,repropeobhterata,naicia  neicioqua 
f.yr/iatf.         confirmationem  pro  lytx  Sacramenco  pofiiit.  Confirmati©nis 

vir- 


DB      BXTEICN.      MED.   Au      SALVTiM.  ^lS 

virtucemeirefinxerunt,Spiricurn  ranftum confcrre  adgrati^e 
augmentuni  ,  qui  inBaprilmo  collatus  fitad  innocentiuni.xo- 
lirmareeos  adpugnam,  qui  m  Baptirnio  rceenerati  iinc  ad  vi- 
tam.l->eragicurh^c  conhrmatio  vndione.ikhac  veiborum  for- 
mula,  Con/isno  tefigno  ^anda?  crucis,  &  confi.mo  chrirmate 
falutis.in  nomliic  Patris  &  Filij,  &  Spiritus  landi.   Pulchre  o- 
ninia5&  venufte.Ssd  vbi  Oci  verbum,quodSpiLi(US  fandi  pr^- 
icntiam  hic  promitfar?  Ne  vota  quidcm  cbredcrej-oflimc.Vn- 
deergonos  ccrtiorestacienrjchrifmafuum  cfie  vas  Spiricus 
fanift  ?Vide.nus  ©leum,  cralium  fciliccc  &  pinguen)  Iiqucreni; 
pre^erca  nihiI.Accedac,*nquit  Auguftinusverbum  ad  cleinen- 
rum.&ficc  Sacramenrum.  Hocjinqu^im.verbuni  prof*.rant,  (^  §luam  fjiof/i 
quicquam  nos  intucri  in  oleo  voluntaliud  quamoIeum.Quod  Lramaitumno- 
/iS.iCramencorum  fe  miniftros,vrpareft>agnofcerenr,nondiu- w:«f/«r. 
tius  pugnandum  efler.H^c  prim  t  rainiftn  lex  eft,  ne  quid  finc 
mandaco  obeat.  Age,m.indacLira  huius  minifterij  ahquod  pro-  ycrbaeniyn  (3- 
ducanr,&:  veibum  nonsddam.Si  mandato  dciicmnrur,ficrile-;w^«<i<»foc.-ref. 
gam  audaciam  cxcufare  non  pofltinr.    Hac  ratione  Pharifaeos  Matth.  zi.25. 
Dominus  inrcrf-ogabaCjCirerneEaptifmuN  lohnnnjse  iaeIo,an 
ex  hoir.injbus.Sirefpondifientjex  ivominibus  :  obcinebat,  fri- 
uolum  e(re&  vanum:  ii  ^*  ca^io-doftrinarn  lohannisagnoicere 
eogebantur  .Icaquene  cflcnt  nimium  in  lohannem  con:ume- 
llwfl.non  aufi  juntf<.teri  elTe  cx  hominibus.Si  icaque  ex  homi-  Dilemma  ad- 
nibus  cft  confirm3tio,V';na  afriuola  eiTc  conumcitui:^  ^cclo'*"'^'^''!"^'""^ 
pcr{u;rtler€  V(;lunr,proDent 

'^    Tuentur  fe  quidcm  Apoilolorum  exemplcrqur.s  nihil  te- ,,  ^rgumetum 
mcrefeciflcexiftjmanc.Redeid  fane:nequea  nobisreprehcn-/7race>w4r7o- 
derentur,/i  fe  Apoftolorum  ir.nratores  oftederet.Sed  tjuid  fe-  «'  /» 'pifltc^ab 
ccrunc  Apoftoh.^Narrac  Lucas  in  Aais,Apoiiolos,qui  Hicro-  ^p^flforum^- 
lolymiser.int,  quu  ai;dmcni  Samariam  recepilie  verbum  Uci,  ^^^  ^ 
nnflfireillucPecriim&Iohannemrillospro  Samaritanis  orafle 
vt  Spiritum  fanftum  acciperent,qui  nohdum  in  quemquam  il- 
lorum  venerar.fed  baptizati  tantum  erant  in  noniine  lefurora- 
tione  fafta,mnnns  iUi^  impofuifl^e,  pcr  quam  inipofitione  Spi- 
ritum  Sanftum  Samaritani  acceperunr.Et  de  hac  manuum  im- 
pofltione  aiiquonesmen.init.    Audio  quid  Apoftoli  feierint:  W*^' 
nempe  fuum  minifterium  fideliter  cxequuti  funt.  Vifibiles  il- 
hs  &  admirabiles  Spiricus  fanfti  gratifls.quas  tunc  in  populum 
fuumcffundcbat  ,  voluic  Dominusa  fuisApoftolisper  maniiu 
smpofitioncm  adminiftrari  &diftribui.   Huic  autem  impo/i- 
tioni  manuum  non  airius  ftibefl^e.myfterium  cogrto :  fed  huiuf- 
modicercmoniamadhibitam  abiliisinterpretor,  vtipfogeftu 
iigniftcarentjfe  Deo  commcndare  &  velut  offerrc  eum  cui  ma- 
lius  imponebant.  Hoc  minifterimn  quo  tunc  Apoft®li  funge-  2,. 

banturjfi  adhuc  m  Eeclc/ia  maneret ,  manuum  quoque  impo- 


CAP.  XIX.  IN  $  T  IT  V  TIO  NIS      L  1  B.      I  »  I  1. 

iitionem  oporceret  feruiii  rfedvb)  gaciailivi  cleferr?  cfefiir,, 

fjuorfumpertinetmanuum  impof^rio?  Adhuc  ccrceadeft  po- 

pulo  DeiSpiritus  f;in(flus:  quo  ni/i  dociorc  &  direffloreconfi- 

Ioan.7, 57.      ft^f  g  ncqiiit  Dei  EcdcCu.   Habemus  enim  SEtcrnarn  &  perpe^ 

tu6co'ifticurampromif(;onem,c)uaChriilus{itienresnci  (e  vo- 

cat,vt  bibanc  aquHSviu.is.  Sed  ceilarui  t  llia  vircutum  miraco- 

laj&  manifeftos  opcrationcs,  <jua:per  manuuni  impofitione.o 

diftribuebsntur,  nec  ni.fi  acf  t^mpus  eftc  debuerunr.  OpofCuJc 

enim  nouam  Euangeiij  pf^dicacione^Rouum  Chrifti  regnuir., 

inauciitis  &  infinitis  mirac^ilis  iliuftrari  di  magnificnri.    A  qiii-. 

busvbi  ceflauit  Dominy.,  non  pron"«;usEccIf(iam  iuam  d  itr- 

ruit:fi:cl  regni  fai  rnagnificenci.im ,  vcibique  iA  d'gairaccm, 

t^rmmifiPa-  facis excellencer  manifcOa^am  d^)C^j\t.  QijA  ig'tur  in  \^^.nt  hi~ 

fi^itorum  w,  ftciones  ifti  Apoftolos  fc  iniJfan  dicenr?    Hoc  agendiin'»  erac 

^^"^-  manuum  impoficione,  vc  euukns  Spiritu<  fjnClt  virr";  ftr^cim 

fe  cxeferec.  Id  noefhciunr.quid  'gJCi^r  pro  fe  i.-dancmanuum 

impofitionem  ,  quam  Apoftolis  qu.dcm  ;n  vfi;  fu^ile  lci^jiKius, 

i^A  prorfus  in  alium  finen!? 

\ej%07irmii  ci.      7    liiufdem  hoc  rationis  eft.ac  (\  quts  doceret  1]  irum  iilum, 

prnart9, k fimi  ^J^o  Dwminws  difcipulos  fuos  afflauic ,  Sicrsnv/nram  f  iiC  c,\\v> 

iiexcplo  Chri-  dctur  Spiritus  faHvftus.  A  t ']hi  hoc  :cmcl  Dominus  quur,  fccic, 

/i»  lokAn  lo.  non  a  nobis  etiam  hcri  voiuir.  Ad  eum  modum  &  Apcxftoli  nn 

^**  nusimponebancpro  eo  tempore  quo  viiihiles  Sp;ric-.-sran(fiS 

gratias  ad  eorum  prcces  aciminiftrari,  DfMnino  ;-)]ac.iba';.no  > 

vtpoilcri  vacumn  £c  fnLJtium  fignijm  (qiiod  ihn!."e  iWx  f^- 

ciunt)mimitice  tnntiim  &  (jne  re  cffingerenc.Qu')d  fi  manuuui 

impoiltione  Apoftoios  fe  im^ari  esJincancCin  quanihil  cimi- 

Apoftolisiimiichabcnc  prx»rcr  nef^cio  qviam  pra^pofteram  i*^- 

»te<^H>./«v}  vnderamen  oleuir,  quod  vocanc  f3'u'i'>?  Q^i^i  cos  in 

oleo  falute  quxrere  doci;it?  quis  vim  rc/boiandi  illi  accribue- 

^aiat.4  9-     re?  An  PvUilus,qui  nox  ab  elemenn.s  Iiu'us  rc-^ur.di  lon^e  abftra- 

Jncqui  nih!l  magis  d  imnar  quim  taitbtis  e^b  ernaciuncmn  li^- 

ttF^.l.  abab-  rcrc?  Hcc  vcro  non  a  me  ,  fcd  a  Domino  auciailer  pronunMo, 

fifrdo (friwfio  Quioleum  vocant  oleum  ialuti.s  ,filiitcr>^  qucss  in  Chriftotfl 

djRo  ifloriims^  abiurant ,  Chriftum  abncgant ,  paite.n  \h  regno  Dei  non  ha- 

^i  fiiUm  ohvi  bent.Oleum  enim  ventri,  &  venrer  oleo  .-  vtrunqae  Dominus 

{klutu.  ^'^^^  deftruet.  Omnia  enim  ifta  infirma  elemenra  ,  qua?  vfu  ipfj  in- 

tereunt,nihiladregnumDei  pertincnt,  quod  rpiritualeeft,& 

nunquara  interiturum.    Quicl  igitur?dixerit  nliquis,  eadera  li-. 

neainetjris  aquam  qua  baptizamur.- &p3nem  ac  vinumfub 

^xet^tnKii di-  cjuibus Cc3ena  Domini  cxhibetui^Refpondeo,  in  Sacramentis 

^^'  '"*  diuinitustraditisduofpedandaefle;  fubftantiam  reicorporeae 

qusB  nobis  proponicur,&  formam  quseitfi  a  verbo  Dei  impref- 

fa eft.in  qua  tota  vis iacct.    Q^arenus>  ergo  fubRantiarn  fuam 

rctincnt  panis,vinam>  aquJsqua»  aipedui noftro  in  Sacramen- 


DB    ExTbrn.    mEd.  ao    salvtbm.        J1> 

?ssofrcruntur>valecfem;jcr  iilud  Pauli,Efcavcntrij&:  ventere- 

ias:  j)cus  vtrunqiiedelhuec.  Pia.'refcunc  eniin  &  euancfcanc 

\:um  ngurn  huius  mundi.   Qiiat^enus  a  jcem  vcibo  Dei  fani!:tifi-  *>^o*^'Hf 

tancur  vc  Sacrarnenca  »iuc,  uon  in  carne  nos  rccinenc,  fcd  vere 

^  fpaicualicer  docent. 

S    Vci-iimpropiu.ssdhucinfpiciam:?,  qtiss  monftca  foaeat  2.^r^.B.T;j/,"/i 
alicquc  h.-^c pingueuo.  Dicunc  i'.H  vn<fiores  SjJiricum  fandum  muui fme eifa- 
in  Baptihno  ad  mnocenciam  dari;  in  c  nhnr.acjcnc  ,  ad  gratiar  ^^''■•'one  me 
aup,mcncum:inljapcifmono3  regcneranad  vinam^inconhrma-f^^-'"'"''"^''^" 
tionenosadpiignam  inftrui.hc  adco  nlhil  eospudecvcncgenc 
Baptifmum  rice  hne  conhrmatione  pcrfici  poile.    O  necjui-7?ff/;(»»j'w. 
tiairi!  Amion  igiciir  in  bapdluio  L  hriito  confcpuhifumus/a-' 
ttii  parc.cipss  morccis  eius ,  vc  S:  refurrciftionjs  rimus  conLwrtes? 
Hancautcm  loGiecacem  cummorte  6c  vua  Lhrilti  ,  Paulus  in-  Rom.^.4. 
terprctacur  mornficanonem  carnis  nollrx  ,  &  viuifieationeni 
bpnicus;c]u6d  vecus  homo  nofter  crucifixus  eii^juo  nos  in  no- 
■uriatcviraE  ambilemus.  Quid  eilinftruiad  pugnam  ^  nifihoc 
eii  ?  Qi:<jd  fi  vcrb'jm  Dci  conculcire  pro  nihiio  ducebanc,  cuc 
non  tcciefiara  uicem  reuercbsntur^cui  tam  vbique  obiecjuen- 
ics  vidcri  voiunt  ?  Quid  smem  grauius  in  haucipforumdo  <^«/^'"f|{'' »"6- 
drinaai  profciri  poccit,(]uam  iliud  Mileuitani  Concilijdecre-  ^t^^^fionuM- 
cum?  Qu^i  dicit  BaptDnuim  in  rcmilntrjnempeccatorumdari^--^^^^^^^  ^^^ 
tanruni,'5c  non  jn  adtutorium  hjtura?  gr ar!^,anarhema  iic.  Qupd  ta. 
.luccm  Lucas ,  eo  quem  ci;auiinus  ioco,dicit  baptizatos  in  no- 
mine  lefu  Chrifti  ruifle  qui  non  accepiflent  Spuitum  fanClum: 
non  limpiicifer  ncg'Jt,vlio  Spiritu  donopra:ditos,quiinChrt- 
ftum  cordecredercnt,5ciprum  ore  conriterentur.fedacceptio- 
r.em  Spir;tusinceiligir;qua  nisnifelioe  virtures,  &  vifibiles  gr4f-  Aa.i.^. 
ri^  percip!ebantur.  Sic  dicuntur  Apolioli  Spirttum  accepiire  Mat.jo.ao. 
m  dic  Pcntecalles  ,  quum  longe  antca  illis  a  Chnft©  diftum 
eflet  5  Non  vescltisquiloqaimini,  Ced  SpIritusPatris  veftri, 
quiloquiiur  in  vobis.  Vidcte  ni.Tliticfam&  fonticamSatanxT^vi^.i./r/^/z- 
frai'dcm,  quiex  FJeo  »'fhs.  Quod  vere  in  Baptifaio  dabatur.,  c<w  impietate 
in  {uaconffrmatiGne  f^ari  mentitur  :  vtfartim  incautoja  Yjz- fmuts  dogmmt 
ptifmo  abducat.  Quis  j.im  dubiteCjhancSatana;  eflTedocSn- ''^"^^'''' 
iii -n  ,qua!  proin.ffiones  Baptifmipropiias,  aBaptifmoabfcif- 
h>  alic  dermac  &  trjnsferc?  i.)e>-rehenditur,  inquam,  quali  ni- 
taturfundamentoprajclara  i{t.-i  vndio.  Dei  verbum  eflj  Oni- 
ncs,  qui  in  Chriflo  baptizati  funt,  Chriflum  induifle  ciKufuis 
donis.  Verbum  vndorum  ,  NuIJam  promiffionem  iii  Baptif  Pnma.fine  d- 
mopercepifle,quainagonibusiaftruantar.    lih  vox  eilven-.f''''^'^'^*"'»*^^- 
tatis:  iianc  mcndaeii  efleoporcet.    Verius crgodefinirchanc^'^'-^!^*    '""* 
confirmacioncm  poiTum,  quanaipfi  haftenusdefinierint:  ncm- QaJacA  ij. 
pe  iniignem  efle  Bjptifmi  coatumeliam  ,  quse  vfum  ipilu^  ob-  De  cofecrati 
icurar,  im»aboiet ;  falfam  efTediaboli  pollicicacionem ,  quse  diil^.c.fp. 


CAP.  XlX.  INSTITVTIONIS     tlB.     III  I. 

Covfirtnationis  nosa  vcilrate  Dci abftrahit.Auc  (imauis,01eum  diabolimea 

huuu  dejlri^^  dacio  poKucm-n,quc)ti  vda:  offjlis  cenebris,  /implicium  mea- 

'*"*  tes  fallir. 

Secunda  im-       ^     Addunt pr^fcrea ,  fideles  omncs  Spiritum  fandam  per 

ftet^jSiSinecH'  minuum  impolitionem  nccipere  deberepoft  B  :pcifmum  ,  vc 

/rr,irtfjWfr/e-pleniChriil:(aniinjeaianrur:quianunquam  eric  Chriftunus 

niCiirtniant   nifi  qui  conftrmatione  Epifcopali  fucrit  chri/matus.    Haec  iiii 

(jfejion  poJ**- ad  verbjm.  Arcjui  pL3cabam  ,  qjajcimquc  ad  Chriftianiimum 

Y^rbacap^j.  pertinent,  omniaScrJpcaris  perfcripti  ac  comprehenfa  efle. 

de  C«Dfecr.  Nunc.vt  video,aiiunde  quam  exScripruris,vera  religionis  for- 

dili  5-  Con.    ma  pccenda  difcendique  e(t,  Dei  ergo  fapicntia,  cseleftis  veri- 

Aur.cap.       tas,rocaChrifti  dodrina,Chr!iiianosduncaxac  inchoa.:oleum 

c  leiumj.    perficit.HacfenrcncJa  darnnantur  omnes  Apoftoii,  &  cot  Mar- 
deCon(ec.      ^  -  .^.     ,      .,  '  •        n 

dift.j.  tyres,quos  nunquam  tuuic  chrilinatc$,ccrto  certius  elt;  quan- 

Huius  tmpieta  do  nondum  fadum  erac  olsum.quo  perfu(i ,  omnes  Chriftia- 

iti  refutatioi.  nifmi numerosimpIerenCjVel potius  Chriftiani  ficrcncquino- 

^-     dumerant.Vcrumvtcaceam,-ibunde  feip/i  refcllunt.    Qu^w- 

tam  enim  populi  fuiparrem  poft  Baptifmum  perungunt  ?  cur 

Cap.Dehis    jgitur  patiuntur  m  fuo  grege  tales  femichnftianos,  quorum 

^^'^•^^"       impcrfe6tionimederifarileerat?cur  tam  fupina  negligencu 

omittereeos  finunt,  quod  omittifine  graui  piaculo  nonlice- 

bat.^curnon  feuerius  cxgunc  rem  adeo  necefrariam&  fine 

qua  faius  obtinerino  poreft.-^nifi  forte  quis  fubita  morcepr^- 

peditus  fucric.  fc!licer,dumicaiicenter  conccmni  paciuncur, 

cac;:efatenrur  non  tanti  efTe  quanti  venditanr. 

tertia  imoie-      i^     Poftrcmo  conftituunt,  facramh  inc  vn(flionem  maio- 

tAsJj-^nc  fu.im  ri  in  reneratione  hsbendam  eiTe  quim  Baptifmum  :  qaod  illa 

jn  to«/rr/Maa- fuirii-norumi^onrificum  manibus  peculiarirer  adminiftraturj 

«'^"^^"'''^/'^lf  Rapcifmis  ab  omnibus  vuigaricer  Tacerdotibus  diftribuitur. 

fiantiorem  ejjc  Q^jj  j^^^  ^j^-^j  ^jfj  p\^^Q  funofosefTe ,  qui  fuis  jjiucncionibiis 

prirniim  ^mo'/ '^^ blandiuntur.vc  pra; iphs  lacrolanaas  Dei  mlticuciones  fe- 

^(^2_g?»or«co;j- curecontemnant.^Osfacriiegum,  tune  pinguedmem  foecore 

fratur.  duntaxat  anheiitus  rui  inquinacam,  &  verborum  murmure  in' 

cantatam,audes  Chrifti  facramcnto  oppoaere,&conferre  cum 

aquaverbo  Dei  fandificata?  At  parum  hoc  ipfum  erar  tu^im 

probitati,nifi  criam  prseferrcs.  Hsecfutat.fandje  fedis  refpon- 

Lib.  4.Senc.  fa,  hsec  Apoftolici  tripodisoracuia.  Sed  quidam  eorum  iianc, 

^jfl.y-c^P'^  fuaquoque©pinione,effr3enem  inf.miem  coeperunc  pAuIum 

moderari.  Maiorijinquiunr»  veneratione  coienda  eft  :  fortc 

nonob  maiorem  virtutem  &  vcilicaccm  quam  conferac:  fed 

quia  a  dignioribus  dacur,&  in  digniori  parce  corporisftcideft 

in  fronte  :  vel  quia  maius  augmencura  virtutum  praeftat ,  iicet: 

Hmit^in?pie'    Baptifmus  plus  ad  remiffioncm  val-cat.  Vcrum  prima  rationc 

tatu  rejuta-    nonne  feD  )natiftas  produnt,qui  vimSacramcntia  miniftridi- 

^^**'  gnitateseftimanr.^Faxotame^jVOcetuydignioi:  coHfirmatioi 

dignitarc 


DBlXTiRN.    MED.   ADSALVTEM.  JIO 

dignit:iteEptrcopalismanu;s.Scd  fiquisab  illis  fcifciterur  vn-      l. 
dc  tanca  prxn.-garuja  Epilcopr  delari  fueric  ,  quatn  ranonem 
stFerentpr^tet  !t  ain  1  bdincrii?Soli  ApoibA-  co  iute  v/i  funr, 
qu»  ibli  SpTiium  faf.dt-m  c^hibuerur.c.An  foli  Epifcopi  Apo^     ^'    . 
lioli?Inib  Jin  onini.io  Apolloii?f)enius  tamen  &ilhid:cur  non 
ecdeni  argumenco  conccndunt,  lolis  Epifcopis  Sacramentum 
la.iguinis  m  coena  Domini  atonrcndum  tflcPquodlaicis  ideo     4, 
dcncL?ant,quia  folis  Apoftol.s  a  Oomino  datam  ft-cnr.Si  (blis 
Apolhiliijcur  non  infcrunt,Erg')  folis  Epifcopis.  Sed  Apofto-  acIoi-  9.17. 
l':.)S  eo  loco  fiinplictsPrcibyteros  f^ciunc;  nunccapiris  vcrti- 
goalib  c©sr.»pic,  Vl  fubirb  Epifcoposcrecnc.  Poftremb  none-      5^ 
latApoftohs  Anai  ias,adquem  tatnePaulusniilTjs  cft  vt  vi- 
runirecipererjbap:izaretur,&  impleretur  Spiricu  Tando.Adda 
&  hoc  ad  cwmitlurr:Si  inrediuin.0  proprium  hocmunusEDi- 
lcoporum  fucratiCur  aufi  func  ad  phbcios  Presbyteros  trasfcr-  Diftinci^^y. 
rtPquemadmodum  n\  quadam  Gregorij  Epiftolalegicur.         c.Ptruenic, 
ii     Alcera  racio  quam  friuola  ,  inepta,  &  ftolidaeft,  Di-  T^ewde  cjuo.l 
«niorem  vocare  ru;imconfirm3ri6ne:Ti.quam  DeiBaptifmum:  *"    igmorepar 
quiam  ea  frotis  oleo  jnhciat:ur,in  Bapnlmo  cramum:quauve-  ^t^^gip^    J^  -^ 
ro  Baptifmus  oleo,&non  aqua  peragarur.Teftorveropios  o- ^,^f^,^;„  ,y?(,_ 
mtfles.a.i  non  huc  vnum  admoli^ncur  ifti  nebuloncs,  vcSacra-  rumntbuion» 
mcntorum  puricacem  fcrr.iento  fuo  vitieat.  Dixi  hoc  ahbi,vix  a^crk. 
m  Sacramenris  pjr  ritnulasincerlucere  e^uod  Dei  eft,  interhu- 
manarutn  inucncionum  turbam.  Si  quis  e^us  rei  tum  fidctn 
mihi  no  habebat^fuis  faltem  magiftris  nunc  habeat.  Ecce  pr.i'- 
terita  aqua,&  nuUo  nuj-r.ero  habira.vnum  eleum  in  Baptifmo 
magnifacivnc.Nos  eroocontra  dicimus ,  in  Baptifino  quoque     ^. 
fronrem  aqua  lingi.  Pr^e  hacveftrum  oleum  non  vnius  fterco- 
ris  facimusjfiue  m  Baptifmo  ,  fiue  in  cop.firmacionc.  Qubd  \\ 
quis  pluris  vendi  alle^ger,  hac  pretij  acceffiorKe  C\  quid  boni  a- 
lioquiincfTct  vitiarur,tantumabeft  vt  furtO' vendicare  Iicea< 
faedii/imam  impofturam.Tercia  raciene  iaipxcatem  fuam  cra-  '^'ruo.^uod 
ducunr,  dum  maius  vircucumaupmentum  conferri  in  confir-  '"'*"*'  '^'rtutti 

.      Ti  r  T  r  •  augmtntum 

mnttonegarriuncquam  m  Biptmno.  Impontione  manuum  ^o7,ferat. 
Apofteli  vifibiIesS;^iricusgratias  admjniftrarunc.  Qna  in  le  [{efutatio. 
iftorumpinguedo  fefoecundamoftendit.  Sed  valeancifti  mo- 
dcratore.s,  quifacrilcgium  vnum  muhis  facrilegiis  operiunt. 
NodusGordianuseft:  qucm  abrumpcce  fatiusfitjquam  indif- 
foluendo  tantopcre  laborare. 

11    lam  verb  quum  verbo  Dei  &  probabili  ratione  dcfici  fe  i^rg  A  cck-^ 
vident,pja»^exunc  quod  f(.Ienr,verufti.^fim?.m  cftehancobcr-/"f'«'^"'tf  '■'e- 
uationem,&  multorumfeculorum  coibnfu  firmatarn.  Ecixni/i  "y'^^*'- 
id  verum  efirer^nihil  tamen  efificiunu^non  e  terra  eft  Sacrs^nen- "^  ^ ' 
tum,fed  e  ca?Io:  non  ex  hom!nibus,fed  ab  vno  Deo.Deum  fuaj 
<c?nfirma:iom$  auth©iCQ3  probcnt  ciportet  ,6  SacranieD.:ut7i 


CAP.    Xl^.  INSTIT^TIONIS      LlB.    tllf. 

2.      haberi  volunt.  Sed  <juid  vetuftatem  obieclant ,  quum  vcteresj 

du  proprieloqui  voiunc,  nufquamplura  duobus  Sacramcntis 

reccnreanc?  Si  ab  hominibus  petcndum  eflecfidei  nultije  ptx- 

iidium,habemusarceminexpugnabilein ,  nunquam  verenbiis 

agnita  fuifle  pro  Sacramencis  que  iitiSacramenca  ementiutur. 

De  manuum  impofitione  loquuncur  vcceresjfed  an  Sacramcn- 

lib.  3.  flle      tum  vocaHt<*Auguftinus  apertc  affirmat  nihil  aliud  effe  quam 

Bapt.  contra  orationeni.Neque  hic  mihi  pucidis  fuis  diftindionibus  obgan- 

Donatift.  ca-  ^^^^^^  non  ad  confirmaconam  Auguftinum  illud  reculifle,  fed 

^*'^'^  ■  curatoriam  velrcconciiiaturiam.   Extat  hber  &  in  hommuni 

^uiTuftinw  de  manibus  verfarur.  li  m  alium  fenfua»  dctorqueo  quam  Augu- 

(anfirmatione    ftinus  jpfe  icrip/icceda^non  conuftiis  modo.  pro  fulcnni  fuo 

qi^.idfenferit»    more/ed  (jpucis  meobruanc.  Loquitur  enmi  deiis  qui  a  rchii- 

macead  Eccleiice  vnitatem  redibanc.  Eos  iteratione  Baptif- 

mi  opushabere  negat :  fufficerccnimmanuumimpofitionem, 

vtpervincuiumpacisSpiritumfancl-.umillis  Dommus  largia- 

tur.Qu,oniam  autcmabfurdum  videri  pocerac  raanuUmimpo- 

/irionem  repeti potius  quam  Bapcifmura  :  difcrimen  oliendir. 

Quidenim(inquit}  aliudeftmmuum  impofirioquam  oratid 

Lib,5  cap.-",  ^^?^^  hominem?  Acque  hunc  elle  fcnfum  ex  alcero  loco  appa- 

retjvbi  dicitjPropter  charitacis  copulationem,  quod  eft  n*axi- 

mumdonumSpiritus  fanfti  j/ine  quonon  valenc  ad  falureni 

qudEcunque  aliafanctainhoniinefucrinc,manus  hfreticis  cor- 

rcdis  imponitur. 

"j^uii  auum       '5  Vcina  vero  morem  rctineremus  quem  apud  veteres  fuiife 

nifirmaTio      admonui,priufqua  aborciua  h^ec  Sacramenti  larua  nafcererur. 

ii-.t  airntdum  non  cnim cftet conhcmatio  talisqualemiftifingunc,  qu^e  fine 

^dnbtlis.        Bapcirmiiniurianec  nominaripoteft:fedcaccchefisqua  pueri 

aucadoIefcencJsc  proximi,fideifu2eracionem  coram  Ecclefia 

cxponcrent.ElTet  autem  optimacatechizandi  ratio  C\  formula 

inhuncvfum  confcripta  elTet,  fummamcontinens  &  familia- 

ricer  explicans omnium  fere religionis  noftrse capitum.in  qu3e 

vniuerfa  fidelium  Ecclcfiaconfentire  fine  controucrfia  debet. 

^ctdftn°chr-iitl.  P"^'^  decennisEcclefis fe ofFerret  ad  edendam  fidei  confeffio' 

nis Ecdffnsn-  nem:rogaretur  de fingulis capitibus,ad fingula refponderet.fi- 

jfiAtita.  qaid  ignoraret^aut  minusinteIligeret,doceretur.   Ica  vnicam  , 

veram  &  finceram  fidem,  quia  vnanimicer  Deum  vnu  colit  fi- 

deliumpopulus,tefte&fpedanteEcclefia  profiteretur.   Ha?c 

difciplina  fi  hodic  valeretjprofedo  parentum  quorunda  igna- 

uia  acucretur,qui  libcrorum  inftitutionem  qwafi  rem  nihil  ad 

fepertinente,fecurenegligunt,  quam  tumfine  publico  dede- 

core  cMinttere  non  pof?*enc.maior  cfTet  ia  populoChriftiano  fi- 

6^1  confenfus,nec  tanta  multorum  infcitia  & ruditas.non adco 

teraere  quida  nouis  6i  percgrinis  dogmatibus  abriperctur.om- 

nibus  deniqj  eirec  quxda  velut  mcchodus  doiarinsB  Chriftian^. 

-14  D^ 


p 


DE      BZTBRN.     MEt>.      Xo     SALvTEM.  j^H 

14    DE  POENITENTIA. 

Roximo  locoftaruuntpoenitenriatii :  de  qua^cconfuse  &  Depcsnltent^h 
j^   i^^rcnrb-tediircrunt  vrnihil  certi  r.ec  lolidi  cx  corum  ^Q-i^^f^^ihinctTth 
a:r!na  referre  pofiint confdentise,  Nos  alio  loco ,  qu^E de  pce-  %'2t?l  '^lt* 
iiitencia  didiceramus  ex  fcnpiuris ,  tum  deinde  quid  &  illi  ^o-ZaoresT 
ceantjproiixeenarrauimusjnuncid  tanciim  n<.bis  actingendii  Lib.5.Mp.3, 
crit5quidrat:6nishabuerint  qui  opii.ioncm  de  Sacramenro,  &4- 
t]U2eintempIisacfcholis  diu  anrchac  regnauit,cxcitarunt.Di- 
cam  tamen  prius  aliquid  breuitar  de  veccris  Ecclcfiae  ritu  ,  cu- 
ius  prsetcxtu  abuli  (unt  illi  ad  flabilio.dLm  fuum  commentu. 
Hunc  ordinem  in  publica  poenitcntia  obferuabant ,  vtqui  in-  ^^^  qiuisp'Tl<, 
iun<^is  {ibifatisfaftionibus  dcfjnaieranc.  folenni  manus  im-  miimo'.ieIitMf 
pofitione  reconcilinrentur.  Symbolum  illud  erat  abfolutio- ^m.v^/^m^  ve^ 
nis,  quo  &  ipfe  peccator  crigebatur  coram  Deo  venis  fiducia,  ^eres  vfusftii'^ 
&  Ecclefia  admontbacur  vt  eurn  beniglie,abQlita  offcnfse  me-  j;'^ /»'««"»^ '/- 
m©ria,tngratiam  reciperet,  Hoc  Cyprianus  i^Epenumero  ^p-  ZIZms^ 
pellat,pacem  dare.  Qii;>  autem  &grauior  efict,  Scplu-com- _L,b.epift.ii;^ 
mendationis  apud  populum  haberec  ifta  adio ,  conttitatu  fait  epift.a. 
vc  femper  Epilcopi  authoricas  hic incercederet.H inc  ilJud  de- 
cretum  Concilij  CarthagJnenfis  fecundijReconciii.irepublice 
poenitentem  in  Mifla  presbytero  non  iiceat.  Et  alrerum  Con- 
cilij  Arauficani,Quj  poenitcncise  temporc  ?x  hac  vita  migrianr, 
fine  rcoonciliatoria  rnanus  impofitionc  ad  communionem  ad- 
mittantur :  fireualuerintcxmorbo,ftent  in  ordine  potniten- 
tium:  complctoq;  terapore ,  reconciliatoriam  manus  irapofi- 
tionem  ab  Epifcopo  accipianc.   Item  Carthaginenfis  tercij,  cap.ss. 
Prcsbyrer  fine  authoritate  Epifcopi^non  reconciliet  pceniten- 
tcm.  Haec  omnia  eofpcftabancne  nimia  facilitate  feucritas 
quam  feruariinca  revolebant,collaberecur.  Epifcopumejgo 
cognitorcmeflfcvolucrunc,  qucmverifimile  erat  in  exaniine 
habendo  circunfpeftiorem  fore.Quanquam  Cyprianus  alicu- 
bi  tradit,aon  folum  Epifcopum  raanum  impofuiffe,  icd  totum  L»Ypfft.j. 
criamclerum.  fic  cnim  Uquitur  ,  Poenicentiam  agunt  iufto  ^^*  "^' 
cempore:  dcinde  ad  communionem  veniunt,&  per  manuu  im- 
pofitionem  Epifcopi&cleri,iuscommunionis  accipiunt.  P©- 
ftea  fuccefTu  temporis  eo  delapfa  res  eft  vt  estra  publica  poeui 
tenciaminpriuatisquoq.  abfolutionibus  hac  ceremonia  Vtc- 
rentur.  Hinc  illadiitmaio  apud  Gratianum  inter  f^^^^c^^^i  inT^ecret.xj^ji 
&priuatamreconciliatioaem.  Egoveterem  illam  obferuacio-  quxft.^.  '"^ 
nem,dequaCyprianusmeminit,faiiftam  &  Ecdefi.«  faluta- 
rem  failfe  iudico  :  ac  hodicreftitutam  eflfe  cuperem.  Recentio  ^^»»  ^/^^/^3 
remhanctametfi  improbarc,velfaltem  3criusiurea:arin5  au-  'ZZZHTr 

'      n-     ■  I  •  rr  /-       •  j  damtntum  o,- 

deo.minus  camen  nccel^ariam  arbitror. Vrcunque  fir,videmus  ,^^^,,^„  p^. 
lamenmanyunai^pofitioncraiii  poeniitntia  ccreraoaia  ciTe „,;*;,?<*. 

V  V  vr    j 


CAP.    XJX.  INJTIT^TIONIS      IX  B.    1111. 

zhf  Iiominibusjnon  a  Deo  inftitutam ,  quse  inter  res  medias  & 
externaexerciciaponend4fir:noij  illa  quidem  contemnenda, 
fed  qu£  inferiore  loco  efle  debeant  quam  qu^e  Domini  verbo 
nobisfunc  commendata. 
Deinde^inttr      j^    Romanenfes  autem  & Schoiaftic!  (quibusfolennceft  o- 
€cs  ipfosfion    ninfa  pcrperam  interpretandocorrua;perc)anxieinxepericn- 
r.itiH^e  Vilci  9  ^^  liiC  Sicratiicnco  dt:rud3ni.nec  niirum  videri  debet:  nodum 
fenTu  Pcsfiiuii-  enim  in  fcnpo  qu2r<nt.  Quodtauien  opria:umhabcnt,  retu 
rra  d.cetur  fu-  impiici'  amjrufpenr^m,  incertam,  opinionum'^,  vanetatc  con  - 
ira.me/ituM.     fjjjafn  3c  turbacaui  relinquunr.  Dicear:  erg»,  vel  poenifenri  ni 
extcriorctn  ede  Sacramentam:  &,  Ci  ka  eil,  exii'ti'?*arc  deberc 
/jgiUini  ciTe  incctioris  poenitentia? ,  id  eft   conrritionis  cordis, 
qu2?crit  resSaciament!:vel  vtramq:«ie  iimulclTe  racramentuni; 
nec  du^fjfcd  vnu  completii.  Vcruni  exrcriore  efte  SicrameDtfi 
duiusxatiinterioieiU.rem&SacranicnJum.Kemiffioncm  au- 
"^yyoi  ejuic ^   tem  pcccarorum.rcm  tantuinj&  non  Sacramentum.    O^i  Sa- 
i      .,  r        criiiienti  denaitioriem  lapra  a  nobis  poliram  memoria  i.enet, 

dt,t.rit>ojat:-a-      .  .  ,  ,    ,!  .-,-    i'  «    •  • 

Menttni.llo  mo  ^^  ^^^^^  exfgantid  quod  dicunrelie  S3cramentum,&  inuenjenf 

d»  ei  comienit.  nC;!!  tiTc  ce:;:mdni  ini  extcrnam  I  Domino  inftitucam  ad  fidci 

noftra?  Conliri.ationem.  Quod fi eaurencur  dcfinitionem  mca 

legenoneftc  cai  parere  neceflehabe.int.-audiant  Auguftinu, 

Lib.3.  quxfl.  que  facrofanv^iu  fe  hibere  fingunt.  Sacri!meti(inq;ji?)propter 

Vet.tcftam.  cafnales^vifibiiiairjftitutafunt^vt ab  iis qu^oculiscerjiritur ad 

ca  qj«inte4l:gunt  jrjfacrainentorum  gradibus  transferantur. 

Ql^id  taJc  aur  '\\>^  vident,aut  aliis  qucuni:  ofte^lere  in  eo  quod 

]n  fermone    l;jcramen.tum  poenicentia?  vocant.^Idem  alibJ,Sacramentum  i- 

quodjm  de   dco  dicitur  quia  in  eo  aliud  viderur,  aliudinteUigitur.  Q^>d 

Bapr;i.in-     vldetiir.Jpcciem  hnbet  corporalcmjquod  inrelligitur.frutftum 

^""^*  h.jber  f  iriru^lem,  Nequc  vllo  modo,  lacranKiiLO  pofnircnti^e 

(qu.Tlefiiigunriafi^ccnucniunt  hxc^vbinuliafpecies  eft  cor- 

por,;lisqiia?rp;rii:ualcmfrudum  reprseienter. 

Ungl  fptcto'^      i5    Ac(vt  iftas  beliuas  wx  fuaarcna  conficiam  )  C\  vHum  i)ic 

/i«*«(>/o/f<r/o'»^  |:,^...^j^.j^j^j.,jj^^^^j.2j,^j.^,,^^j^j^£  loni;efpeciofius  iaftari  poiersc 

iactrifi*tis  qua    ,,-1-  /  j  i  rr  v 

■  ^  abioifjnonemlacerdonslacramentumeHe,  quam  poenitentia 
£a(rar/te»:*m  velintenorem  vcl cxreriorem?  Promptum  enun  er;it  dicerc, 
difere pntite-  ccremoni.-im  efTb  ad confirmandam  fidcm  noftram  de  pecca- 
runt.  tvfumrcmiiisonejiabereq^iepromif/ionein  c^auium  ,  vt  vo- 

cantjQyodcunque  h'gaucririsautfoh;er;ris  fL-per  tenam ,  erit 
^.7t?j'«  f<^iutunT3ciigatum  in  CTlis.Sed  obiccuTct quiijpiamjplerofque 
emd  Sacerdo-  foiui  a  faccrdotibus.quibus  nihil  talc  accedir  ta!i  abfolutioue: 
f«s  >ion  ftr/>^fr  quam  ex  eornm  dogmare  facfamenra  nouse  Lcgis  cfficere  de- 
ejficaciter  ab-  beanc  quod  figuranr.  Ridicjlum.  Vt  in  Euchariftfa  duphcein 
foiuaDt'.  ^"^'^  nianducacionem  ftatuunc,  facramencalcm  ,  qua;  bonis  aeque 
i^tcontra  os.  ^     ^^-^  communis  eft  ;   fpiwtualem ,  qu^  boRorum  tan- 

tmun  ^" " 


b  B      E  X  1  E  R  N.      M  ■   D.    A  O      S  A  JL  V  T  JE  M.  5  l^fc 

rumeft  pr  pria.-cur  non  &abrolut!oneai  bifariam  percipi  fin- 

gerenr.^  iNcc  cainealiittenus  {ncelh^cce  potui  quid  /ibi  vellee 

cuni  ilio  f  o  Joi.'macc  ;  cjUod  qui>.i\  longe  i  Dei  veritate  dild- 

ccar  d.cii  ni.ivtju  ini  id  nigunientuni  rcriocradarenius.  Tan- 

lUii  liic  olic/Kicrc  vo!o  hun:  (crupui-m  nihilimpedjrequo- 

mmus  abl.Jucionera  raceidoas  if.cr.aneatum  nui.icupenc.lle-  Lib.3.  quxfti" 

fpondeie  cniin  per  os  Aa\;utiim  lictbarjSandificationem  e/Te  Vct.  tertadc 

fine  vilib.ii  ficrainencj,  54  vifibile  racraincncum  /incintenori  ^^pt' ?«*'""- 

rand.BcacJonc.  lceai,(acraaienca  in  (ol.s  ele<5tisefficerequ<?d  L^ib^rbePa- 

figuranr.Icem  ir.duere  Chridu  ;i  alios ;  Iqj  ad  hcramentiper-  ptifmo  cotra 

ccpci<>iiein,aiios  vfqjad  fandificacicMi-.ni.Iiiud.bonos  &ma-Donatift. 

iospariccrraccre;illudjbunoslolos.Sanehalluciaaci  [untpiuf- 

tiuainpuef;]iccr,(Sic^ciin  loie  fuerunc  ,quiquum  muita  dsifi- 

cui.acc  xlf  aicnc,rcmpiaa.ini  adco  &  cuiuis  cbuiamnon  per- 

Ipexerui.c. 

17  N<!ta:;)en  animos  tollanr,quacunqueinparce  facramen-  Sed tjugfun^us 
tUiii  porueriiu  ,  nego  iure  Itabcripro  facramento.    Primum  ^^f^^^^f^Satra^ 
cuod  nulia  Dei  proVnilfio  finsiuiaris  ad  hanc  rem  extet,  vnica  ^'"^«'" /^y^'- 
lacra^ienti  nypoltads.  DcJn  je  quod  qu^cunq-,  hic  ceremonia  refacramentii^ 
profer.Hur,mcruai  iichominuai  muentum:quum  ceremonias 
iacramencoiumnjnnifia  DeoinliiEuipofieiamdcfinitum  /ic. 
iiienda.iumeLgo  &  iuipoilwra  fuicquod  deficramento  poe- 
nicencias  com>3ienci  lunt.&menci'U  hoe  racramentum  ornarunc  Lib.  4  SenlL 
qu«  decebaceiogio.fccjnd^m  cire  tabulampoft  Raufragium:  dift.i^.cap.u 
q  jia  fiquis  veilem  innocenti^  in  Bapcirmb  perceptam  pecca-  ^^^  ^°*"a''g 
do  corruper!t,jjer  poeniceciam  repixare  poceilSed  didura  eft  ijg,    'ucentius 
Hieronyii.a.Cumfciiqifit,quinplaneimpiuficexcufarinequic,  pfcf4rH«r,gM«2 
ii  ex  eorum  fenfu  exponitur.  Ciu,afi  vero  per  pecc^tu  delcacur  Peenuenttaap. 
Baptii^nusjSt  non  potiusin  memoriam  reuocadusfitpeccaco-/'*^'*'*"''''/^'^'' 
ri  quoticsdepeccarircmiIfionecoeiraE,vcillisferecoiiipat,3-  ^^f*  *^^     T 
nmiuque  recipiat,  &  hdcm  CQnnrn^ec,peccatoram  remilfione    *  ** 

fe  impecrarLirumcju^  fibi  in  Baptifmo  promiflailt,  Qu.od  auce 
dure  &  improprie  Hieronymus  dixit,poenitenciarep4rari  Ba* 
pcifmum  \i  quo  excidunc  quiexcomjanicariabEccIcfia  me- 
reBtur)boni  iiti  inccrpreresad  fuam  impiecatem  trahunr.  A-  r^^  f-f^u,  ^fj 
ptiifimeitaquedixerisfiBapcifmumvtcjuerispGenififencisB  (^^-  paniuntUSa- 
cramentum  ,  quum  ia  confirmacicineiTJ  gratis  Sc  fiduciae  fig;l  (■rcmenmm, 
lum  iisdatns  fic  quipoenict^tiam  sneditanrur.Qupd  necomen-' 
tumeirenoftrumputes,precerqua  quod  fcripcurae  verbiscon- 
formceft.apparetinveteri  Ecclcfia  fuifle  peruulgatum  iriftar  Ciratuf  De- 
ceriiffimiaxiomatis.Na  in  libello  de  fiJcadPetrii,qui  Augu-  cret.if.qu^ft; 
ftino  infcribicur,  Sacramentuai  fidci  &  poenitenca»  dicitur.Ec  *^"|'  ''^™* ' 
quid  adincsrta  cofugimus?  Q^afi  veroapertiusquippiam  re-  Marc.1.4. 
quirendum  C\t,  quam  quod  recuac  Euangelifta:  loannem  pr^-  Luc^  i, 
dicafTe  Bapcifaiim)  potnitenci»  in  rcmifiionem  peccatorum. 

V  V  V   ij 


CAP.    XIX.  INSTITVTIONIS      LlB.     111 1. 

D  E    V  L  T  I  M  A  ,    vc  vocanr, 

V   N    C  T   I   O  N   E. 

Uxtre^y^^  vn~  npErtium  fiditiumSacramcntu  cftjExtrema  vnftio.-qua»  non- 

aionu  dercri-   X  nifi  a  Sacerdotc  perficitur,  idque  in  excremis(fic  loquun- 

pf:o,  tur)8roleo  gb  EniTcopo  confecratOj  atc;;  hacverborum  fotm.j, 

VideCahjin.  Per  iftam  Tanftam  vndionem,  &piif/imam  fuam  mifericordia 

efcndis  ^iir"  indulgeat  tibi  Deus  quicquid  peccafti  per  vifum^per  aadicum, 

citisfacris.  '  ®doratum,tadum,guilum.Eiusduas£>fre  virtutesfingunt^pecca- 

^amriiaco'  torum  remif/ionem ,  £c  corporalis  morbi  leuamen,  fi  itaexpe- 

f>t^Hy  "^ir-  diat:/in  minus,  animas  falutem.  Aiunt  autem  inftitutionem  ab 

6»  slAihiAm  Iscobo  poJitam efle,cuius verba  funt,Infirmatur  quis  inter vos? 

lacob7i4     ^"^^^2'  prcsbyteros  Ecck/i^ ,&  orent  fuper  eum,vngen(es  eum 

oleo  in  n?>mine  DomJni:  fideique  obfecratio faluum  reddet  la- 

boranrem,ac  eriget  eum  Dominus:&  fi  in  peccatis  f  uerit,rcmit~ 

f>ed  cbhi/irto'  tetitur  ci.  Eiufdem  rationiseftifta  vndio  ,  cuiusefle  manuum 

nua  hypoc^tfi  inipofitioncm  fupra  demonftraiiimus ;  nempe  hiftrionica  hy- 

hfarc  £         pocri/is ,  qua cicra  rationeni ,  &  finc  fruda,  Apoftolos  referre 

volunt.  Referr  Marcus,  Apoftolos  in  prima  fua  miflione,  iuxt;i 

h'ecP^p7flu fii-  mandatum  quod  a  Domino  acceperantjmortuosfufcitafliejd^- 

uetlor.isB.ia-  monia  ei£Cifie,leprofos  mundafle,  infirmos  fanalTe,  ineuracio- 

(obt,fjt:im  ■vn-  ^^  autem  .^groru»w,oIeum  adhibuilfc.  Vngebant,  inquic,  oleo 

jto^f^oj  0  tca  j„y]fQ5  infirmos.&fanabantur.Hucrefpexitlacobusquumiuf- 

^,„^„j,^^^.^,n-accerhpr©sbytcrosad  vngendum  mhrmum.  Talibus  cere- 

/c/4.  m^-niis  nullum  aitius  fuberfe  myfterium  faciic  iudicabunc  qui 

ob.erMarinc  quanra  libertate & Doininus  &  eius  Apoftoli  vcr- 

fatifint  m  reb.  iftis  externis.Dominus  c3bco  redditurus  vifum, 

ex puluerc & fputoljtum compofuit,alios tadu fanauit,  alios 

verbo.  Ad  hunc  modum  Apoftoli  slios  motbos (olo  verbo  ,  a- 

Iohan.9.<?.     |j^ ^  fa<e|;ij^aiios  vnftione  curarunt.  At  verifiipile  eft  vnftionem 

T,fJV«^?''*  iftamnon  teme;efvcnecomniaalij)fuifle  vfurpitam.Faceori 

1.UC.IB.42.  V  .         ,  ^  /-    j  f         I       I  J 

Ad.  J.6.  &  j.  "on  tamen  vc  cHet  curitionis  organum,  lea  lyinbolum  dunca- 

16.&19.J1.     xac,  quo  imperirorum  ruditasadmonerecurvnde  tanta  virtus 

Pfa!.8j.8.      prodiret :  ne  fciliceLeiuslaudera  Apoftolis  tribuerenc.    Oleo 

a^jcem  fignificari  Spiricum  ranftuui  eiiifq;  dona  vulgare  ac  cri- 

twm  eft.Cseterumeuanuiigracia  illacurationum,  quemadmo- 

dum  &  reliqua  miracula :  qua»  ad  tcmpus edi  voluit  Doniinus, 

quo  nouam  Euangeli; pr^dicationem  in  secernum  idmirabilcm 

redderet.  Vt  igicur  maxime  demus  vndionenafacramentuni 

fuifle  earum  virtutum  quje  tum  per  manus  Apoftolorura  admi- 

niftrabantunnihil  nanc  ad  nos  pertinctjquibus  virtutum  admi- 

niftratio  commifla  non  eft. 

Deinde , ntilU    \9  Ef  qua  maiori  ratione  Sactamentum  cx  hac  vnftione  fa- 

Tn«i9re  rittme  ciuat  quam  ex  aliis  quibufuifi  fymbojw  qu*e  ^obis  in  Scriptura 


DB     ElT«RN.     mEd.AD      SALVTBM.  i2j 

£onimcmorantur.'Ciirnon  ali^uam  natatoria  Siloah  deftinanc />o/i(nf  ex  bac 
in  qua  certis  temporum  vicibus  le  immcrganc  male  habcntes.?  i>ntlionefAcere 
Fruftra,  inquiunc.id  fieiet.  Certenon  magis  fruftra  quam  vn-  S^'^^'''»*^"^^^ 
dio.Cur  noH  mortuis  incubant,quoniam  pueruna  moituii,illi  T^iiiailsym. 
incubandojfufcitauit  Paulus^Ccr  «on  l«tum  ex  fputo  &  puluc  bsiu  m  Scri- 
reSacrAmentum  ell^  Sedalia  iingulanaexempla  fuerunt:  hocptHra  comm^r^ 
auteab  lacobo  praecipitur.ncmpc  pro  eo  tempore  loquebatur  moratif. 
IacGbus,quoadhiichuiufmodi  Dei  bencdidionefrucbaturEc-  Vv*"''^.* 
clen.i.  Affirmancquiiemcandemetiamnam  vimfu3B  vndioni       '^®'^ 
ineffe.fed  aliter  experimur.  Nemo  iam  miretur  quomodo  ani- 
mas..quas  verbo  Dcijhoc  eft  vita  &  luce  fua  fjjoliatas,  ftupidas 
elfe  &  csecas  fciebanr^tanta  confidentia  ludificati  lintrquum jii- 
hil  e  s  pudcac  corporis  fenfus  viuos  ac  fentientcs  velic  fallere. 
Ridiculos  ergo  fe  faciuntdumgratiacuracionumpr^Bditosfcle 
laHftac. Adeft  lane  fuis  Dorainus  omnibus  feculi5,6c  corum  lan-  Tertio.mUaijii 
guoribus,quotiesopuseft,medetur,nonminusquamolim:ma-/M^wifl^w  vn 
nifeilas  tamen  illas  virtutes  non  ita  exenn,nec  miracula  per  A-  ^^i'»»^^  l^'^if 
poftolorum  manas  difpenfat :  quia  &  temporale  fuic  illud  do-  Z"'"'*'^* 
num  ,  &  aliquaeciamexpartehominum  mgratitudineftatim 
incercidic. 

a  o    Icaque  non  abs  re  Apoftoli  graciam  curacionum  fibi  de-  ^-^''^o  ^  «w«- 
mandacam,oIei  fymbolo,  p?.Iam  ceftaci  funcnon  fuani.fed  Spi-  ^-"^ /P  ^""^- 

,        ^.      rr-       •  ■  r        e     ■    •       ■  y       n     r  . .  rui  fanHo  ^  eiiu. 

ricus  (ancti  elJe  vircuccni:  ica  rurlum  SpiricuiiaBao  lunc  miuri)  ^^^^^^^^^^;^, 
qui  pucdum  &  nullms  energi»  okum  faciunt  eius  vircucem.  a/,/^o/fM,„/rt. 
Perinde  id  eft  ac  fiquis  dicerec,oninc  oleum  vircuccm  cife  Spi-  dnnt  eius  -vir- 
ritusfan<5li,  quodeo  nominein  ScnpcuranuncL]pe'.ur:  ouinem  ^'•*'''"^* 
columbam  effe  Spiricum  fandtum ,  quod  ea  fpecie  apparueric.  ^J^-^"*  • 
Vcrum  de  iis  vidennr.  Quod  nobis  inpraelencia  abunde  eit, 
ceriO  cercius  perfpicimus,  eorum  vndionemSacramencufij  no 
eill:  quae  necceremonia  eft  a  Deo  intiicuca,  nec  vllam  promif- 
fjonein  habcr.  Siquidem  quum  dao  ifta  m  Sacramentoexigi- 
mus,vc  ceremonia  fic  a  Deo  inftitur,-i5vc  Dei  promif/ioncm  ha-  ^'X'''^;^^^ 
beat :  fimul  poftulamus  vc  ceremonia  illa  nobis  tradica  lic ,  &  J"^  -//^J  S^. 
'  promil/iQ  ad  nos  fpcftec.Non  enim  circuncifionemiam  Sacra-.cr.ir/?^rtmw  m 
mentum  Chriftianse  Ecclefiae  quiiqj»:im  efleconte«idit,  camet/i  tffeyejuumntc 
&  Dei  inftitutum  erar,&  promiiHonem  anncxam  habebar:quia  ^Dommo  injli-. 
necnobis  nundacafuicncc  prjmiffio  qua;  /lli  adiunfta  fuerac,  *"^^P'"^'f'''' 
nobiseadcm  condicionedac3.  Promi  honem  quamm  vnaio-  ^^^, 
ne  ferociccr  iaftanc ,  nobis  nonelfe  ditamef.adenter  deaion- 
ftraaimus.&ipficxperiencia  decIaranc.Ceremonia  vfu^pan  no 
dcbuir  nifi  ab  iis  qui  curacionum  gritia  praediti  fuerant;  non  ab 
tftis  carnificibus ,  qui  plus  madando  ac  crucidando  valent, 
quamfanando. 

II     Quanquam  etiamfi  obtinucrinrf  ,  huic  astati  conuenire  sixtc.mMefe 
quod  dc  vndionc  ab  lacobopixcipftur,  (a  qiio  longifume  ab-  comementiam 

V  V  V    iij 


IJflTlTVTlONrf     LIB.     II  1  l. 

iii^iyvnHteHem  rum)  ne  fic  quide  adhuc  mu'tui-n-prc>tnouerint  in  approbada 
ahJi'po]iolopr£  f^j  vndione  qua  haftenus  nos  illeuerunr.  lacobus  omnesin- 
'^^^^'"^f"''.  hrmosvulcinun-t^i;  iftiAon  infinnos,  k^.  feminnortua  cadaue- 

lrk$dtnem  Papt        r         ■  i  •     i-    •  •        •  •  •  •  • 

%icam,c,umqu€  ""ajuj  pinguedine  inhciunt,  quuTi  lamiam  aniina  m  prmion- 

ioUattombus 0-  bus  Jabtis  laborat,vel(vc  ipfl  lorjuu  ur)(n  extrcmis  Si  prxfeii- 

fienditur.        tem  habenr  niedicinsm  in  fuo  facramentOjqua  vc-1  morboruta 

'•  acerbitatem  leniant,vel  faltem  iJ^quod  anima;  folatium  zMt- 

%*  rantjcru-^eles  func  qui  nunquam  in  temp»  re  medetur.lacobus 

i*         vultinfirmum  vngi  a  (enionbus  Ecclefip  :  ifti  vnd:orem  non 

admitfunr  nill  racnficulum.Qaod  aptid  Dcjbum  prcsbyteros 

interprctaorur  ficerdotes  ,  &  pluraleir»  nunierum  ad  decorein 

pofitum  nuganrur,  nimis  friuolum  eft  :  quafi  veio  Ecc.'cfi:r  co 

tempore  facrificoru  examinibisjbunduinr^vt  in  longa  pom- 

4*        pa  procederc  poruerinr  ad  feredum  facri  olei  ferculum.  iaco-' 

busdum  flirplcitcr  vngi  infirmr.siubet,non  aliam  vndionem 

niih'  fTgRificat,quam  viilgaris  olei;  necahud  iiabetur  in  M^rci 

narr.it:one  Ifti  okunon  dignanturnifi  ab  Epifcf^po  confecra- 

tum:hoceft,  multo  halirucaletadium,  multo  murmureincan- 

tatum.&nouiesflexo  genu  ralutatum:cer,AueianftumoIeum: 

ter,  Auefan^um  chrifma:  ter.Auefan^utri  balCimum.A  quo 

tales  e^xorcilmos  haufcrunrJlacobus  dicit,vbi  vnftus  oleo  fue- 

ritinfirmus,&  precatio  coccpra  fueritfuper  eum,  fiin  peccan? 

5".  fuericremiffum  wr.vt  fcilicet  abolito  reaai,poenx'Ieuacionem 

'  ■         impetrentnon  intelligens,pinguedine  deleri  \^tcc3.t:L,k^  nde- 

lium  orarionesquibus  affl  ftusfraterDeo  comendatus  fuerir, 

nonforeirritas.lfti  (>cr  facrani  fjam^idcft  abominabilcm  vn- 

^ionem  peccataremitti  impiementiuntur.  En  quam  pulchre 

proficet  vbilacobi  teftimonio  pro  f:a  Iibidin'e  prolixeabuti 

permiTfi  furrint.Ac  ne  d  utius  fit  nobis  in  prr>b3tione  labora-- 

dum.hac  d  fficuUate  nos  eon.-m  quoqj  annaleslibennr.  rcfe- 

runt  enim  Innocentifm  Pipam.qui  Atfguftinia?r.ue  Roman^ 

Ecclefia?  pr.^fuit/inftitniflc  vtno  prcsbyterimodojfedomnes 

«riam  Chr^ftiani  f  leo  vterentur,  m  fuam  fuoiu/nqj  neceffita- 

l^m  vngendo.  Authcr  Sigeberr.in  Chrjnic. 

\z    DE    ORDINIBVS    EC- 

CLESIASTICIS. 

De  facY&rmn-  /"^  Vaftum  locum  \t\  eorum  catalogo  tenct  racramcntum  or- 

to  or^ijnU'  '^^-  V^dir.is:fcd  adco  fcecundum.vt  fepte  ex  fe  facramentula  pa- 

^dtaurml^duo  ^'^^'  ^^ ^^^° *^^^  perquam ridiculum,  quod  quum  affirmenc 

difaittenda      fcptem  efle  facramenta,dum  recenfere  ipla  voIunt,tredecim  e- 

phponit.    '     nuii  erant.  Neque  vero  caufari  pofliint,  vnum  eflcfacramen- 

tum;  quia  omnia  in  vnum  facerdotium  ccndunt ,  &  velut  qui- 

dam  ad  ipfum  funt  gradus.Siquidcni  quum  in  fingulis  diuerfas 

'  efle 


DE     BXT£K.      MEO.    AD     SALVTsa,  j2-f 

cireceremoniasconftctjdiucrfas  eiTegratias  ipfi  loquaMir:ne- 
mo  dubicec  quin  lcptem  facramenca  dici  debeanc  fi  eoru  pla- 
C!C3 recipiuncur.Ec  qiiid,  quali  rcm  ambigua,  concroucrciinus, 
c|aandi>  ipi;  plme  diftintfleque  rcpcem  dcclarant?  Pnmum  au-  *^^'i^.  f^* 
ctm  obirtrpcrrtrin<',cmus  ouGt  &  oua  infulfas  abfurditates  no  "»/^ /^  "^/«''r 
bis  mk;eranr,dum  nobis  luos  ordmes  pro  bacramenris  comea-  ^;^.  in^erant. 
dtire  voluf.deindc  an  omnino  racramencu  dici  dtbcac  ceremo  L-b.^.Setent. 
nia  qaa  vcuncur  Ecclefraein  ordinandis  mmiftris,  v/debimns.  dift.  34.^3.3. 
Scpretn  ergo  ordmcs  vel  gradus  Ecclefiirihcos  faciuc:  quos  in-  ^■^j'ordo  £<r- 
/Joniuiic  ficulo  facr-mcti.SuncauccmOItiarijJ.edores.Exor-  ^'v' '/'«^''^ /'^ 
cifta?,Aco!urhi,Subclucom,Diaconi,Sacerdo£cs.  tc  leprcqui-  ^cprimhyauoi 
demcfl'  dicunc  propcer  fepnfoimem  Spirifus  fan^i  gratiam,  feptemfauunt, 
quapixditiefledcbencquiad  eos  promoucntur.Ai'getura..ite '-^  "-6  inftttm 
lilis  &  Iargiuscumu!ati:rin  proiViOCione.Ianumcrusipreper- ^ ''''"'* '""^' 
uerraScnptursEincerpreranone  confccratusefi::qv.od  videntur  ^*"'''*  P^"^^' 
/ibi  apud  lefiiiam  Iegifre,fcp:em  S,>Jricus  fanOi  vircurf  .^^cjuum  /t^fa.n.z. 
&  vere  plures  non  refcrantur  ab  lelaia  qi»a  ftx  ••  rec  Propheta  Etcch.  i.  tol 
omnes  co  loco  cocludcrc  voluerit.  carr  cnim  alibi  Spirirus  vi-  Ilo.i.4'2c8.iy. 
tje,fandi(icationis,adoprionis  fi!iorum  dicicuri  quiim  illicfa-  Opime  h?c 
p;cnt;^,inrelIip;cnri3.sc0r./ili;,f.,rLirudinis/"cicnti^,&  timoris^f  HugoniJ; 
Domini.Quanquam  aii)  2cutiorcs,no  'cptc.n  ordin'S}itG  no-  p-,yjj(;t.n. 
uenifjciu   t.ad  Iiniilirtjdmem.vt  aiunt,  cnumphanris  Ecc!cfi:e.  Ifirj.  [jbf.  7, 
Atqueinicr  ccs  ctiampuj^nnclt ,  quod  alij  cJtiicalcm  toiifuraetyra.-allega- 
voIunrefTa  primum  omnium  ordincm  ,  Epifcopaium  vlcimu.-'^"^  <^3.Glcros 
aliicxclufa  tonfura  ,     Archienifcopatum  oidinibus  ar.nume-  d'i^-*-'-&^ailt. 


ijcxciuia  toniura ,     /vrcniepiico} 
rar.IIidor:Ts  ;?lirer  dilt-.nouir,  fccitcnjni  diuerros  ,  Prali;iiii:s& 


3?  ca.  Ledor, 
*  cap.Oftia- 
rius. 


Ledorcs:illoscacionibu5  prarficit,  !i06  IegendisSc'ipruri5,qui 
bus  plebs  crudi.itur.  Atq.  hoc  diilindio  \n  C.iiTombus  obferua  Sifr.>ifieKen  in 
tur.In  ranca  variet.Tte  qu^d  iequiaut  fuoefencsv  '''nvL}T);c2.tiripfos  cofiuc^ 
mufnefcptcm.{reordmcs--S:cdocetmaoillerfdiol-:rediIIu-7'9«';w«*'^' 
minanifimi  dua--)r'.!salircr  detcri^uaant.  Rurluiii  intcr  le  1?"^^^^.^  mtquiC' 
difiTdcnr.  Prir-tcre.i  facratif/ia.i  Canones  aho  nos  vocant.  Sic  ,^^^  in  fmgulit 
fciliccc  confennunch-jmincs  quum  de  rebusdiuin^s  CmQVixhoilhsfnUerdini- 
Dcidjfceptanc.  bti^  chrtfiumfi 

25    Vcrum  hecomnem  Oulritiam  fuperar, quod  in  fingulfs^"^*''^.^'*"*/'*" 
iriltufibi  coUesam  t.':cjunt  l'i  mium,  inquiunt ,  oaiarii  mu- .       ■-     -^    . 

rr.  A  I  I  />  n         Jrr      tneptiin  m«gts 

nerefunttuscft,  quando  vcrdentcs&eme  itcs,  H^igeiJoex  ^^-  cerKmeHdert. 
niculis  fa<So,e  temploeiecJt.Ouiarium  Ieefrcfigniiic.it,quum  lohan  2.15. 
dicitjEgofum  oflium.Ledoris  nmnus  afluir;pfTi ,  qjum  in  Cv-  Iohan.10.7. 
nagoga  lefaiam  Ieeit.Ex0rci{r.E  ofJTcio  fund js  c^t ,  quum  lin-  ^-"'^*  4^7« 
guam  &  aures  furdi  &  muti,faliua  rangens ,  auditum  reddidit.  J^J'^^'^ «'/,'' 
Aceluthum  fecfre  hisvcrbis  tcfiaru';  eli.Qin  fcqui(urnie,n6  johan.isc.' 
amb«Iacin  tcncbris.Subdiaconi  officio  funduscn,, quumiin-  Matc.z^.ztf. 
tcopra^cfnftuspcdesdifcipuIorumlauic.Oiaconi  perfonamfu  Matt.  27.50? 
ilinuit,quum  coj^us  8c  fanguine  diflcibuit  in  Coen  s.Saccidotis 

Vvv    iiij 


qAP.  XIX.  iNSTlTvTrONlS     LIB.      IIII. 

partes impleuitjquum  in  cruce Patri  fe  hoftiam  obtulit.    H^^ 

abfque  rifu  adeo  audiri  no  poflunt  vc  mirer  abfque  rifu  fcripta 

effe.fi  tamen  hoiiiines crant  qai  icribeban:.  Sed  m  primis  fpc- 

^abilis  eft  arguria  qua  in  acoluthi  i5ommephiI®fophatur,  ce- 

referariu  appeliantcs  verbo(vt  ^irbitrorj  inagico,cerce  inaudt- 

togetibus  iiC  linguis  omnibus,quum  ttiiiKii^!  GrsECis  fimphci- 

rer/ignificet  pedilfe^juum.  Qu^fnquam  fi  hisfcno  refeiiendis 

inhi'rca,iure  &  ipfc  q-joque  ridear.adeo  fnuoli  fut  &  iudicra. 

^4nif,horum     2^    Ne  lamen  nuuierculis  adhuc  fucum  facianr,rraducenda 

ma  pnfs  mhl       <^biter eorum  vanitas.Creant  eximia pompa ac  loiennitaBc 

aitudfunt  '^■ia  ^"^^  leclores.plalmifta',  oftjanos,  acoluchos,  ad  ea  iTiinifteria 

'var,a,  ««//ii,v:!  cxequcnda quibus  vei piiero,s  cereequos  vocant  Jaicos  ,prie- 

certum  Tnunu^  ficinm.  Qa'senim  cereos  vt  plunmum  accendicquis  vrceolo 

jicim  trahen-  \\i^xjLm  &  aquam  infunditm'fi  puer,auc  ex  laicis  iordidulus  i\i~ 

quisqui  ex  ea  re  qu^ftum  facit  ?   Nonnciidemcanuncfnounc 

templorum  ianuts  ciaudunt&  speriunt?  Quisenim  in  eorum 

templis  vnquam  vidit  vel  acoluthum,  vei  oftiarium  fuis  parti- 

bus  fungentem?Quin  potius  qui  puer  acoluchi  munere  fundus 

eft,quum  in  ordinem  acoluchorum  cooptarur,  delinit  effe  id 

quod  djciincjpitcvt  vide.iturex  profeffo  veiie  munus  ipfum  ab 

ifcere  quum  titulum  aflutv.unt.  Fin  cur  lacramentis  coiifecrari 

&  Spiritum  fandum  accipere  neceiTe  habcant ,  nempe  vc  nihil 

^  agant.Sipr^tex.inth.incefiecemporum  peruer.^iratem  ,  quod 

^^^"^""*'**^^' miniftcriafuadcferunt  ac  neglignnt,  fimfil  fateantur  nuiium 

hodie  eiie  in  Ecclefi  i  vfum  nec  frudnm  iacrorum  fuorum  or- 

dinum,q'josmir!ficedepf:Edicanc,totamque  Eccleiiam  luam 

anatheiwathe  pienam:  quadoquidem  cereos  &  vrceolos  a  pue- 

ris&profansatredari  pcrmitcac ,  quibus  taagendis  nullidi- 

gni  funt  ni/i  ia  acoluthos  confccrati  .•  quado  cantior.es  ad  pue- 

rosabiegai,  qu^e  niG  ab  orc  conrccrito  audiri  non  debcbsnt. 

Exorciftasveromquern  randcin  finemcon!ecr;?nc?  Audiolu- 

Extrcljia  Pa-  dasis  fuiffe  fuosexorciftas.-  led  ab  exotcifmis  didos  vide©,quGS 

^ijitd,  exercebant.  Deemenrieis  iftis  exorciftis  quisvnquam  fando 

audiuft  quod  fpecimcn  vnum  l'u3^  profelTioais  ediderint?  Fin- 

gituriilis  poteft.<s  drtaimponedi  manusiuper  energumenos, 

&  cateehumenos,  &  dsEm  jnjacos ,  fed  tali  fe  poteftate  pr^di- 

tos  d^emonibus  perfuadere  non  pofiunt ,  non  modo  quia  eoru 

imperiis  non  cedunt  dseraonesjfcd  etiam  quia  ipfis  imperant. 

Vix  enim  decimum  quemque  reperias  qui  non  malo  fpiritn 

gimdde  iJf'tor  agatur.    QjdEfunque  igitur  de  minutul's  fuis  ordinibus  bal- 

eti^.t^  '"orjfma-  batiunt.conflaca  funt  ex  infciris  infulsifqne  mendaciis.    De 

•CrJ«i*/?r^r?  ^^^^"''"^  acoluthis&  oftiariis  &  leaoribus,  ahbi  didumeft, 

'  quu.m  Ecclefias  ordmem  exponcrerrus.   Nobis  hic  propo^- 

tuineftd?7ntaxacpurgare  contraDouitium  iiiudinuenrumdc 

fepreinplici  facramento  in  ordinibus  Eccleiiafticis ':  de  quo 

Qurquatn 


dhbxterNismed.adsalvtem.  51V 
iiuf<^am  alibi  quam  ipud  incptos  iftos  TabuIas.Soibotuftjis  & 
Canoniftas,Iegitur. 

x^    L^m  de  ccresnoniis  quns  aihibent  videamu^.Princ/pio  *  ^dfecunH» 
Guofcunquein  miliciam  luam  adfcFibunc,  communi  rymbtjlo  \' "^^ '^'^rXll 
initiantinclerica:u.Radunc  cnimeosm  vertice,  vc  coronarc-  remontaquav 
galedecusfignificet:quiaRegesdebeceiTe  clerici,  vc  fe&  alios  mnturydtudt- 
regant.Deiisenim  ficloquitur  Pccrus,  Voseftis  genus  eledu,  heAt.fnmitmo 
regale  facerdotium,  p,es  fanda,  popuiusacov.ificionis.At  iaai-fi'"^'^  ^nanta 
legiu  fuicqaod  vniuerte  Eccieli^  tribuitur,lo!is  hbi  arrogare,  ^^^r^^  tnva- 
&iitulo  fuperbegloriariquem  fidelibus  pra;ripucrjn.c.Pccrus  r,ctr.^dam. 
totam  Eccle(iamalloquitui:iftiadpat>culosr.ifosdc':orquent;  Cap.duoai. 
cjuafi  foiis  ;llis  didum  fit.  San<fti  elloce:qunfi  loli  i!!i  (anguine  quxft.i 
Chrifti  aequifiti  fint:  qupfi  ioli  i!li  per  Chriftu  fadi  Cmz  regnu  *-^^[-}  9'. 
&  racerdotium  Deo.Affignat  deindc  &  alia<;  rationes:  fummi-  ^:^"^  j^^  ^:^ 
tas  capitis  denudatur,  vt  eorum  mens  .id  Dominum  Iibera  de-  T^cndet  tjimm 
inonftretur,qu2e  reuelaca  facie.Dci  glori^im  conccmplecur:veI  mfulfis  ^  trra 
vtvida  orisocalorudoceacurpr.i:cideda.Vel  rafura  capiciseft  iii<naiib.raiio- 
fcmporaliumdepofitio:  circunferentia  vero  coroua:  r  diquiae '''''*^  tnjitmtt* 
lunc  bonoPumq'i3E3d  luttencationem  retmentur.k)m  la  inh- 
guris.-quia  fcilicer  vclum  temkdi  nondu  fciirum  eft.Iraqi;e  pec 
fuafifepr2Ecbredefundos  elfe  fuis  p.irtibus  quod  talia  per  co 
ronam  fuamfigurauerinc,  nihilconlre  ipfa  pra?ftant.  Quoul-  ^'^-  Setent. 
quenostaiibus  fucis  &prdBftigiisl.udenc?  Clerici  detonhsali-    '    »4-C'»- 
quot  capiMisfignificanccemporaiium  bonoruin  abundmrMrnf 
fe  abiccifte,  gloriam  Dei  c jncemplari ,  awrium  oculoriimque 
concupjfcenciam  mortificafTc  :  nuUum  cft  hominum  genus  ra- 
paciuSjftupidius.libidinofius.  Cur  non  magis  faaditatem  vere 
cxhibent  quamfalfis  niendacibufquc  fignis  ipfius  fpeciem  H- 
mulant? 

z6    P  >rr6  quum  dicuntcoronam  clericalem  habere  erigi- ^'•frr;*,  foro»^ 
nemaN.izaraj;s,&rationcm,quida!iud  adferutquam  fua  my-  '^jf"'f^^^^^: 
itcriaa  iuar»ic!s  cercmonnsnataefle,  vclpotiusmeru  elieiu-  prtfciUa  ^cv- 
dajfinum?Qjpd  Tutem addunc,Prifcillam,AcyIam,&Paulum  UzrPaidede- 
ipftmfufcepro  voto  fibirafiife  caput,vt  punficareBtuncralTam  ductmesjnepte 
fni  ig.  oranciam  produnr.Nufquam  cnim  legiiur  dePrifeilla:  ittdatzare, 
acdcAcyiieti.am  inccrcumeft.fiquidem  tamadPaulu  rerferri  ^«••^•^^' 
poceft  toniura  i!ia  quam  adAcylam.Nevero  illis  relifiquamus  ^^^  Paulus  c« 
qtod  petunt,exemi^lumeoshabcreaPauIo:obferuandum  eft  votocaput  fM 
limpiicioribus,  Paulum  nunquamcaputfibi  totondiflfeadfan-  abrajit. 
ftificatjonem  aliquam:fed  dunttxar  vt  fratrum  infirmicati  fcr- 
uiret.  Soieo  eiufmodivma  appellare  charitatis,  non  pietacis: 
hoc  eft,aon  fufcepca  ad  culcum  aliquem  Dei,fed  nd  toleranda 
infirmorum  ruditaitemr  ^uemadmodum  ipfe  ait ,  ludaeis  fe 
Iuda»um  fadum,  &c.     Ergo  hoc  fecit ,  &  quidem  fcmel ,  at- 
^ueadbreuecempus  ,vtludafis  fc  tantifpei  accommodaret.  ^•^«'■•^O'' 


CAP.XfXv    .  INST  I  r  VTlONlS      lIB^ITTri, 

Num.^.i8.     Ifti quum Nazar^oru purificadones nullo vruimftari  volunr j 
quidaliudquam  alcerumludaifmum  erigunrdum  veterepet- 
Cap.  Pfohi-  pcramiemuIariafteaantPEademrelioione  dccreralis  ilhepi- 
l»e.aift,tj.      itoJacompoficaett^qux  prohibetclericis,iuxt:a  Apoftolumjne 
i.Cor.11.4.     comamnutriant,ledinftir  rph^rxradanijquail  Apoftolus.do- 
cens  quid  viris  oDinibus  decorum  fit,  de  fphairira  clericoru  ra» 
fura  folicitus  fucrit.  Hmc iedores  reputent  tiuali.s  fi nt  energis 
ac  dig.iitatis  alia  qu.^lc«5outurmyfteiiajquib.raIisel^mgreff**. 
Ettiu^cUricalU     17    Vnde  orignem  habufrit  clericorum  tonrura,  abunde 
unlur^  origot  vcl ex  vno  Aui^uilino  conlbr.Quum  illo  feculo  capi.llum  noti 
*x  ^Hxti^,»3.  alerent  nifi  de!!C3U,&  qui  nitorem  elcf-antiamque  non  fatis  vi- 
pere  Monac  ^''*^f" '^"^<-^^^""  •''^'"^"'•^t:ur  elieno  boni  excrnpii  ficKr.cisid 
in  fine.  pcTmittt.-rrtur.lubcbatnr  ergo  ckrici  vel  toderr  capucj  v-el  ra- 

ItcinRetraA  dere,ne  qca  tfFoeminati  cultus  fpecienf  prele  ferrent.Adeo  au 
tcmid  vuli^arc  crj-jvt  mon.Jchi  quidcm,  quo  m:gisfu  im  fan- 
frpgrtJTM.       aimoniamnotabilictiftindoque  abahis  habicu  vendirarent, 
comamdcmitfcrent.  Quumi  ver«Spoftea  resad  crines  rcdiifTet, 
^  zd  Chrift;anifn-urP  accederencgcn^es  qnxdaniqua;  rtmpec 
con;at^fucrant,vt(3aIl!a,Germ3n!a,Angli:-:ver!()(nileeft:cle- 
ricos  vb:nue  r.>/i{re  capu^ne  com.^  orramenii;;)!  videretur  af- 
feftare.T<inderaconupfiore  /cculo,  quu  prifca  '  mn«a  inftitu- 
€irrn^uo.        ta  vel  inuerD  f  )renr,vcJ  \n  li  perftirionem  dcgencraftent.quia 
m  rafi^ra  clericali  nihil  ccrnebat  c.iu^jefn^qoe  cnaii  quicquam 
retinu^ranrpr?jfcr  ftul-am  inDtationcjr)  ad  myfteriuni  confu- 
gerucrquod  nunc  .'uperftirio^e  nobis  (-b-rudubr  pro  S.3crame- 
Iib.4.Scnf.    ti  fui  .\pprobitione.    Oftiarijrn  confecrarione  claues  tempii 
^ift.24.c.S.    accipiunr,  c,uo /ibimandaricuftodiam  inteliigcmc    Ledorcs 
facra  Biblia.Exqrciftrj  formuias  exorcifmorum  quibus  fuper 
^lixinfft^  ce  energumenos Sccareciiume no^  vf antur. Acoluthi^ccreos  &  vr- 
rf^..fi«.^  ^utb.  ccoIum.Encercmonix  quib.s(fi  Deo  plac:t)rantum  ineft  ar- 

Oftiarios.Ltclo  ■  ■  n-  J  ••^11  1      r 

rts  E^p;.,.,']!^  c^nsevirrutis  vr  eiiepolim  grari^e  innilib'hs  non  mono  hgna 

(isr   ^coh.-ihes  ^^  tcfler^jfed  ctia  caufse-  Koc  enim  fecundum  fuam  defimtio- 

(onjicrtint.       nem  poftulat  quuin  intcr  Sacramenra  habcn  volunt.  Verum, 

vt  paucis  abfoluam,dico  abfurdum  cfte  quod  in  fcholis  &  cano 

nibusminoresiftjs  ordines  Sacramentafaciunr;  qyandocoru 

quJ^Sacraml  ^^•^'^  ^"'  ^^^  traduut  cofeffione,  pnniiriu.ie  Ecclcfiac  incogni- 

t<mnnnt  infi.^^  fuerunt,&  mulfis poftca annis  cxcogifati.Sacrametaautem, 

gntantur.        quum  Dci  promiffionem  contineant,  neque  ab  Angetis,neque 

ab  hominibus,  fed  a  Dea  lolo  ip.ftitui  debent;  cuius  vnius  eft 

promifflonem  dare. 

^odadfacer     18    Supcrfunctrcs  ordincs,  quosmatoresvocant.  Ex'tjuibus 

dotei  attinet,   Subdiaconarus(vt aiunt)in  cum  numcru  Kanftatuscft,ex<juo 

turba  lUa  niinorum  pullulare  coepit.Quia  autem  vidcnrurpro 

his  teftjmoniuknhaberea  verboDei,  facrosordinesjionoris 

caufa,peculiaritcr  nominat.Sed  qua  obiique  Domiiii  iRfticuti& 

in 


©a-BXTSRNXS    MED.AO    SALVTEM.  5^^ 

in  prxtextum  fuum  abutantur,  videncfum  eft.  Incipjenuis  au- 
rem  abordine  presbyteri;, /lue  facerdocij.  Hisenim  duobus^oraw    wh. 
nominibus  rcm  vnam  iignificanr,2C  fic  appclhnt  eos  ad  quos  fin>^(fcrit>ttur 
pcrrinerc  aiuntTacrificium  corporis  &fancu;Mis  Ciiridiin.  al- 
rari  conficerc ,  orariones  concipere,  ac  bencdicere  dona  Der\ 
liaque  in  ordmacione  parenam  cum  hoftiis  accipinnt .  in  fym- 
bola  coliaca?  fibi  poteihcis  pjacabiles  Deo  iioftias  conferendi. 
m;inuf(]ue  illis  inungunrur  :  qj&  (ymbolo  docentur  datam  (i- 
b;  cfle  conrecrandipctci^ratcm.Sed  dccercnioniispoftea.  Dc 
rcipfadico,  adeonuilum  apicem  habet  a  verboDcijquod  ob- 
tcnduntjVtnon  potuerinc  i;npiobiusordinem  a  Deo  p  iitum    „,  .„  <.  ,  ,^ 
dcprauare.  i/^rmcipio  qu:dem  pro  conrello  tilc  dcbec  ( c]uod  ^  ttofun-  imu- 
de  Mifla-papah  traitando  a^eruimiisjiniurios  omnes  efieChri-  ri^,av.oJplacA~ 
fto.qui  fcSacerdoccs  appeifsnt.yd  offtrendam  placationisho  /.5««    heftt^m 
ftiam.      C(  nftitutusilJe  &  confecratusa  Patre  Sacerdoscum/^'  <#""'  P^^fi' 
inreiurando  fuir,  fecundum  ordinem  Melehiredec,  nullo  fine,  ','i-"!"'^' 
nullo  fucccflore.    Hoftiam  lemel  obruljt  ^^ternas  e^piationis,  Heb.<.6.&  7. 
ik  reconcihationis:  nunc  etiam  fanduarium  c:£li  iiigreOns,  in>  ^ 

terceditpro  nobis.Inipfo  omnesfumusracerdotes,rcd  .id  Inu  Vndelif.ieteo- 
dc5  &  fratiarum  adiones.ad  nos  df  nique  noftiaque  Deo  offe-  >  '*  Sactrdotm 
renda.nii  vnifinpuhrefuit,  fua  oblatione  Deum  piacare,  &  """^lt^fT"' 
peccataexpiarc.Idquu  liiiiftf  vTurpent>qu!d  lupercnnilieo-    .^^^/^^  ^^y-^ 
njm  ficerdotium  impium  eflt:,acracrilegum  ?  Certe  nimis  im-  .ytlegium. 
probi  funt,  dum  facr  imenti  tirtlo  infignTC  audenr.  Quanrum 
.^d  verum  prcsbyterij  munus  attinet ,  quod  ore  Chi\ili  nobiv 
eft  commendacumjibcnter  eo  loco  habeo.illicenim  ccremo- 
nia  eft,primu!n  ex  Scripcur/s  llimptajdeindc  quam  nS  tiTf:-  ina- 
ncm,  nec  fuperuacane.im,  fcdfidele  fpiritualisgratia^fymbo-i.xjm.  4.14. 
]um,tcftatur  Paulus.Qupd  autem  tertiumin  numeronon  po- 
fui,eo  fa(3umeftqu6d  non  ordinarium  ncccommuneeft  apud  j.  yerh  Dei 
cmnes  fideles.fed  ad  ccrtam  fundtionem  fpccialis  ritus.Vcrum  deftnmtur  eo- 
quum  hic  honor  Chriftiano  minifterio  tribuitur ,  non  eft  pro-  ^«'»  ordinatio, 
pterea  quodfupcrbiantPapiftici  faccrdotes.  Euangeli/enim  w^"^**''^' 
fui  acmyfteriorum  diipenfatGrcs  ordinariiufiit  Chrifius,  non  i^^lj,  jj,,! 
viftimarios  inaugurari.  Mandatum  depraedicando  Euangelio 
pafccndoquc  grege,nr>n  de  hoftiis  imtnoJandis  dedit.  Spiritus 
fanftigratiam  promi/Tt,  non  ad  peragendam  peccatorum  ex- 
piationem,  fcd  adgubernationemEccIefiae  riteobeundam  ac 
fultincndam. 

19  Cum  reipfa  optime  congruunt  c^remonia?.  Dominus  f,jnjulse&if» 
nofter  quu  ApoftoJos  amandaret  ad  Euagch";  prxdicationem, pie  Chrifti  tn- 
jnfufflauif  incos.  Qnp  fymboIoSpiritus  fandi  virtutcmjquaA^^"""^"»  *" 
illos  donabar,  reprarlentauit.Hanc  infufflitionem  retinusrunt  ?"f''^'  ^*"^'  . 

».        -•n--«  z'  n     •    ■  /--L  ^  r  lohan. 20.22. 

boniiitiviri  ,  oc  quafi  Spiritum  fanaum  e  gutturc  luoege- 
rant ,  fupet  fuos  quos  /ornBtfnc  facrificulos  deraurmuranr. 


CAP.    xix.  iNSTjITVTIOKIS     LlB.     III  r. 

Accipite  Spiritum  faBdum.  Adeo  nihil  prsetereuat  quod  non 

prsepoftere  effingant;  non  dic  .'  more  hiftnonumfqui  nec  fine 

artegefticulantur,  necfincfignificationc)  rcdinftarfimiarum, 

qucB  lafciue  &  abfque  vllo  deledu  quiduis  irait^ntur.Seruamus 

Exctptionis di.  Onquiunt)  exemplum Domini.  At  multa egit  Dominus,  quae 

itttio.  nobis  exemplum  efle  noliiir.Dixit  Dominusdifcipuh's,Accipi- 

lohan.io.2t.  teSpiritum  fandum.  Dixit  &  LazaroXazirejveniforas.Dixit 

^^^^^"'''''^^■paralyrico,  Surge  &arnbula  Curnoneadem  dicunt omnibus 

lohan.5.8.*     niorruis  &  paraiyucis  ?  Diuince  fu^e  vircutjs  fpecimen  ed^dic 

<]uuminfufHandoin  Apoftolos  ,  Spiritus  fanSi  gratiaillosre- 

pleuit.  Hocipfumficonaiitnrefficere,  Deumasmubntur,  & 

tantuin  ni>n  ad  cerramen  prcuocani: ,  fed  iongjffime  abfunr  ab 

effcdn  5  nec  aliudinepco  iftogtftuquam  Chriflum  illudunr. 

oiliA  exeeptio  Sunc  quidem  adf  o  efFrontes  vt  allerf.rc  Tufinr.confcrri  a  feSpi- 

frefanarefeUt'  j-jj^j^  fanftum  fed  qua^m  id  verum  fitjdocet  expcrienria  ,  quse 

clamat  ex  C{|uis  fiert  afinos,  ex  fatuis  phreneticos  quicurqae  in 

facerdotes  confecrantur.  Nec  u-jmen  hfnc  puL-nam  lUisfacio: 

tintum  cerenioniam  ipfam  damno,  q-.ia?  111  exwmplum  trahi 

non  debuic  3  quandoquidem  a  Chrifto  infingulare  miraculi 

fymbolum  vfuipataeft  :  tantum  abeft  vtillispacrocinari  de- 

beat  Jmiraticonis  excufatio. 

4.  Vn^lo  eeyii    30  Vndionem  vero  a  quo  tandem  acceperunc?  Refpondent 

7mprobatur.     fe  accepiffe  a  filiis  Aaron  ,  i  quo  &  fuus  crdo  fumpfir  iniciimi. 

Lib.4.  Sent.  Peruerfisigiturexemplis  perpecuo  fe  tueri  inalunt,qtiam  fare- 

J- ■  ]^'  ^'  *  ri  afe  excopitatum  quod  temece  vrupant.fed  inteiim  non  ani- 

ocin  eanon,         ,  irn-  ^         r  r,-  a 

dif^.2i,cap.i. '^''^""^''^""^  ,  durn  fijccellores  le  profi  cntur  hiiorum  Aaron, 

Chrifti  faeerdotio  fe  effe  iniurios:quod  vnum  o<nnibus  veteri- 

bus  facerdotiis  adumbratura  figur.ttumquc  fuit.In  eo  igirur  o- 

mniaconclufa&impletaftteruit,  in  eo  ceffarunt,  vtiarnoli- 

quoiies  repetirum  a  nobi»  cft  ,  &  epiftola  ad  Hcbr^os  jiuUis 

K^m    ludaif-  gloffisadiutateftatur.Qnodfi  tantopezeMofaicis  cerem©niis 

mum  fcd  irn-  oMedantur^cur  nonboues^vitulosjagnosad  facnftciarapiut? 

p^^fi^iirn  tm-  Y\2btnt  quidcm  bonam  partemantiquitabernaculi&  totius 

ludaici  cultus:  fed  hoc  tamen  corum  religioni  deeft,  quod  vi- 

Per  cenfequem  tulos  &  boucs  non  immolant.Qujs  non  videat  hanc  vnftionis 

funt  ^pofiata  obferuatfonemCircuncifione  multoeifeperniciofioremrpr^- 

aChrtfto,(^lu'  fertim  vbi  accedit  fuperftitio  &Pharifaica  opinio  de  dignicate 

<'  T-^'^^!  —  operis  ?  ludsei  in  Circuncifione  fiduciam  iBftrtisereponebant: 

manmmnuul  '^^ '"  vnftionc  fpirituales  gratias.  Ergo  dum  Lcnitarumsemuli 

htclocum  hahe  efte  appcjunt ,  apoftatse  fiunt  a  Chrifto,fcquePaftorum  mu- 

re  oftedtturfed  ncrc  abdicant. 

eiu4vicesfup.  j,  Hoc  eft  (fi  Dco  placet)facrum  olcum  quod  charafterem 
pleuit  '^'«'^'«indelebilemimprimit.QuafiverooIeupuluereStfalcabfter- 
ras  ridiculade  ^*  "^"  pofhf, aut(fi tenaciusadh^utjfapone.  AtcharaCtcrille 
tegitur.  fpiritualis  eft.  Quidoleocumanima?  Anoblitifuntquodcx 

Augul^i- 


DE      IXTEHN.      M  E  O.      AD     SALVTlM.  $17 

Aup.uftino  occinunc  ,  Si  detrahatur  verbuui  ab  aqua,  nihilfo- 
re  ni/i  aquam:  habere  autcm  a  verbo  vc  Cix  Sacrainentu?  Qu,ocl  EjsoJ.  jq  »•. 
verbuni  oftendentin  fua  pin^uedine?  zn  quod  Mofi  manda- 
tjai  ^ft  dcfiiiii  Aaron  vngendis .?  Atillic  etiam  mandatur  de 
fU])!ca,deephod>degaIero,  decorona  fanftitatis ,  quibus  or- 
nandus  erac  Auron,de  tunicis,  bajteis,  mitris,quibuserant  vc- 
rtiendieiusfihj.  Mandaiur  demadando  vitulo,dead.yler.do 
eius  adipe,  de  arietibus  fecandis  &  comburendis ,  de  rantlifi- 
c^ndis  ^uriculis  &l  veftinientisj  alterius  arictis  fanguinc:  &in- 
numtrrealiaeobferuariones,  quibuspr^etermiffis,  miror  curv- 
na  vndio  olei  illis  pjaccat.  Si  autem  afpergi  gaudent,  cur  olco 
potiusafperganturquam  f  mguine?  Scilicec  rem  ingeniofam 
conancurexChriftiaiiifmo  &  ludajfmdr&  Paganitatc,  veluc 
confuris  centu nculjs,religior,em  vnam  co-;ficere.Fcecet  igitur 
eorumvndio,qu3efr;ie,ideftverbo  Dci,  dcftituicur.  Supereft; 
impoficiomanuum,  i;uam  vcin  vcrislegitimifque  ordinatio- 
nibus  Sacramentum  elie  coccedo:  ita  negolocum  habere in 
hac  fabula,  vbi  nec  Chrifti  m;uidato  obtcmperanc ,  nec  finerrt 
rerpiciuncquo  nos  ducere  dcbet promiffio.  Signum  fi  no  ne- 
gan  fibi  voluncad  rem  ipfam  cui  dedicacum  eft,  accommodec 
oportet. 

Si    De  ordine  quoque  Diaconatus  nihil  pugnarem,  G  refti-  ^o^adDia- 
tueretur  ia  fuam  integritatem  minifterium  ilJud  qtiod  fubApo  conos>,(ererro' 
ftoli5:&  in  puriore  Ecclefia  fuir.  At  vero  quosifti  finguntDia-  ""^<j-*^i^^*  or- 
conos,quid  habent  fimile.^Non  de  hominibus  loquorCne  que-    '/"*"''*'■ '  '•* 
raatur  mique  ex  liommum  vitiis  luarn  doctrina  a^Itimari )  i^d  pa^oUs  a  ve- 
proiisipfisquosfuadodrina  nobi".  tradunt ,  teftimonium  ab  rorum  Diac»- 
corum  cxv^mplo  quos  Apoftolica  Ecdefia  Diaconos  inftituit,  norHmimlitu- 
indignepeticoncendo.Aiuntadruos  Diaccnos  perrinere,  affi  ^'''^'&'^ffici» 
ftere  facerdotibus.adminiftrare  in  omaibus  cju^ aguntur  inSa-  ^J^/f'^'^l 
cramentis,rcilicet  in  Baptifmo, in  chrifmacc,  in  patena,in  cili-  poteverboDei 
ce  ,  oblationes  inferre  &  d'fponerefuper  altare,  componere  q^r  ^po^clic<e 
menfam  Domini,&  veftirc:  crucem  ferre,  prsdicare  &  decan-  Ecdeju  ordnn 
tarcEuangeiitira  &Epiftolam  ad  populum.   An  hic  verbum  ^>=d'^'netit 
vnum  de  vero  Diaconorum  miniiterio.?   Nunc  inftitutionem  ^Pffi^*' 
audiaraus: Diacono  qui  ordinatur,folus  Epifcopus mmum  im 
ponit.  Orarium  iUi  &  ftolam  fupcf  Ia?uUfii  humcrum  collo- 
catjVcincelligarfeaccepifteiugumDomiHi  leue,  quoad  finr- 
ftrarapcrcineneia  diuinotimori  fubiiciac.  Textum  Euangelij 
pr^bet ,  vtfeeiusprseconcmagnofcnt.  Ecifthajcquid  ad  Dia- 
conospPerindevero  faciuntacfiquis  Apoftolos  fe  inftituere 
dicerccquos  duntaxatadoIendisthuribus,fimulachrispoIien- 
dis,conuerrendis  tcmplis,captandis  muribus,  fugandis  canibus 
prjeficeret.Quisid  hominu  genus  vocari  Apoftolosparererur, 
&  Gonfwricura  ipfis  Chi;ifti  Apoftoii$?Pofthac  crgo  nc  Diaco- 


CAP.    XIX.  f  NS  TlT  V   T  I  O  NIS      LlR.    IIIL 

nos  eflc  meiuiatur^quos  nonnifi  ad  hiftrionicos  fuos ludos  m- 
llitLiunc.Qujnedaf^i  jpfo  nominc  facis  decliranc  cjualc  iic  oFri- 
cium.Lemcas  enim  appeilac,eyrutnque  rationcm  ac  orgincnj 
ad  fiiios  Leui  referre  volunt.  Quod  per  me  quidcro  licec,mo- 
do  we  alienis  plunns  eos  poftca  vcfttanr. 
T     r  rj  ,        ?5    De  Hypodiaconisquid  dicerearcine:?nam  quum  re  ve- 

De    lubdiaCo-  •' '  ,  r  ■  r  ■ 

TjisjdcfeTititn-''^^^^^'^  pauuerum  olimprxtuermc,  nugicoriam  r.elciouu.'ini 

diTnyacdeom-  ftinftionem  iihsatcribuuncjvrciiicemacpatenam,  vrce^jlum 

nibui  invniner  c\sm  aqua,mancile  ad  altare  defcr.it,aquam  fundantad  manus 

/?<?», ir/^i/w^^-lauandas^&c.Iam  vero  quod  de  oblattonibus  recipiedis  &m- 

ma-,  ^pirtium  fej-gj^^jj  dicunt,eas  mce[Ii£;unr,uu;is  veiutanjthcmaci  deltin* 

■    '    •^f^j^^j.  tasmgurgic.uic.Huic  munen  opcimer£ipondct  iniciandiritu';, 

ideo  easSacraVt3Lb  Epifcopo  p.itcnam  & c.iiiccai.ab  Arch.diacono  vrceoiu 

mtntorum  »o-cum aqua,m*nuale  &  huiufmodi fcraca  accipiac.   His  mepcns 

mitie  i/o/i-s^-vt  inciu-fum  Spiricum  fanftum  faceao)ur  poftubnc.  Q^ispi.i» 

^"-  hocconcedcreruftineiU?  Verum,vt  femei  fin!amus,!icec  de  lis 

idemq(j«cidereliqu:s  ftatuere.  neque  tnini  opuseftlongius 

repeiere  qur  fupra  funt  explicata,  Hoc  fatis  eilo-  p-^ceric  mo- 

iJeftis&dociliip-us  (qualcsinftituendos  ia;cepi)nullu  efre  Del 

Sacramencum.nifivlJiceremoniaoftedicurannexa  promiffio-  * 

ni ,  autcerte  potfusniil  "•  bi  promiliio  incercmonia  .'pedatur. 

MiciJC  fyiiabaquidehabecurcerr^alicuius  pfomiifionis:  fru- 

ftraigitur  qu^rarut  ceremoniaad  confirmadam  promiliione. 

Ruriumnullaceremoniacxiisquasvrurpanc,  a  Deo  inftituta 

legitur.Sacramenrum  igicur  nullum  efte  poteft. 

34   DE    M.4TIIIMONIO. 

Sgcratr.inturn  TjOitremum  t\x  matrimonium ,  quod  vt  a  Deo  mftitutu  fa- 
«0«  tffeivt  etit-  ji  tentur  omncs  ,  ua  pro  Sacramento  dacum  nemo  vfque  .'d 
denmis  cppa-  Gregori/  tempora  vitlcrar.  Ec  cui  vnquam  fobrio  in  menteia 
^"*f=  /^Xr^  veniftet?Ordinacio  Dei  bona  eft  &  fadti:6c  agriculcura,archr- 
^rt!ilLestoul7-^^^^^^*^^^^^^^'^^^^^^^^^  ordinationes  funt  Dqi  Ieg:tinia»,nec 
/Mr.e^  ofletidi-  tamen  Saoramenca  funt.  id  enim  non  tantum  in  Sacramcnto 
tur  nmlta &a-  quseritar  vt  Dei  fic  op*,fed  vc  fit  ceremonia exrerior  a  Deo  po 
eramcfita pro-  fiiQad  confirmandam  promiffionem.  Nihil  tale eiSein-macri- 
tinus  ^"'^u^'-  fr\onio,pucri  quoqueiudicabunr.  Sed  fignumcft^inquiuntj  fa- 
ralpe^^tnuta.  cre  rci.hoc eft  Ipiritualis  comnftionis  Chnfti  cum  Eccieiia.Si 
*i->un.:iri  lue-  veroo  ngni,iymb9|um  mceiligunt  a  Deo  nuDis in  hoc  propo- 
rer.  fitum  vr  fidci  noftr^c  ccrtituditi&em  erigat ,  longe  a  fcopo  aber- 

i.Cof.i5  4i.  rant:ii  (ignuni  fimpiiciter  accipiuc,  quodin  fimilitudinemad- 
Matc.  i3-Ji-&dufliini?ir.oftendaquamacuteraciocinentur.  PauIusait,Sicuc 
Tfa  4o  II  fteila  aftella  differt  in  claritatc  ,  (ic  ent  refurredio  mortuo- 
lefa.4i!i3.*     J^ui^.En  i^niim  Sacramentum.  Chriftus  aitj  Sirailceft  regnum 

c.eiorum 


DR     EX  TE  RN.    M    E  D.   A  D     fALVTEM.  JlS 

r.fzLorum  grano  finapi.En  alrcrum.KurrumjSimilceft  regniim 

cx:Torum  fermvn  o.Ecce  cercium  Icr.u.Tsaic,l:cce  Dominusgrc 

gerr.  fuum  p.ircc  quai't  [)a(i>r.Eccc  quar  um.  Akbi,  Domjnus 

quafigigas  rgrcii  ecur.Eccc  qu:n;um.tc  quis  randem  finis>auE 

inodui?  nihil  har  rarione  Saciamcnrum  nr,n  cric.quoc  in  Scri- 

pcur.i  parabolx  Ai(iC&  (imilicudinc.s.tor  ciur  Sacramera.Qujii 

c.Ti^m  furrum  Saci.aniencum  crit;  (|uandj'quidcm  fcripcum  cit, 

Dics  Domihi  i7cacfur.  Qajsfcrac  tllos  Soaiiift.is  tam  inicice  i.Theff.j.z. 

garricnces.?  Fareor  quidcm  ,q'  oriesafiicicur  vicis  ,  oprimum 

cfleinmemora  rcu  >cari  quod  air  Cliti(lus,Ego  fiiai  vi  js^vos  I^J'^"'  '5  »•>• 

pjlmircsjpaier  ri-ieus  culcor.Qjj,'  cies  occurritpaitor  cum  gre   ^*'^^"-'^*-"- 

gc,&illud  ctiam  occurrcrc  bonum  cire,Ego  fum  pador  bonus: 

cucs  mc2B  mcam  vocem  audiunc.Verum  fiquis  taies  /Tmilirudi- 

nes  S.icramcncis  an numerct, in  Ancicyr  :m  mitcendus  /ir, 

5f    Vciba  i amen  P^uli  obtr-jduncquiijus S.tcramtnti  nome  ^«atndhjocv.m 
inatrimonio  attribiii  dirunt,  Qj;  vxorcn)  diligiCjfeipium  '^'\h-  -^P^IioU.  aiitis 
mt.  Ncmo  vnniiam  cirnem  fuam  odio  habaicired  nutric  «?ifo-  '"'.'J^l^'^^." 
ucteam,UcJ!rc-iChnitus  Eccknam  :  q  Jianiembraiumus  C't.^^^.^^^^^^^^^ 
poriscius,decarnccius,&  dc  offibascius..   Propttr  hoc  rehn-  remnjhn-^e 
qucc  homo  patrem  &:  macretsi,^  adh.rrebic  vxori  (\.ix,'iL  crunt  tueri  ofiendt- 
duo  {x\  carncm  vnam.Sacramencum  h^c  magnum  elf:  ego  au-  '"^- 
teni  dico  in  ChL-ffto  &  Ecclefia.  Ar  fic  traitareScripturas  rer- 
ramc^lo  mifcereeft.  PaMius  vt  oftenderet  maritis  quam  fin- 
gulari  amore  vxoresfuas  com  Jefti  dcbeant,  Chriniumiliisin 
cxemplar  prop  >nir.  Vt  enim  iUe  vifcera  pietatis  cfFudit  in  Ec- 
cIefiam,quLimiibi  defponderar:  fic  vnumqiiemq-,  afFedwm  eJ- 
fe  vuir  ergi  propriam  vxorem.  Sequitur  demde,  Qui  vxorem 
dili^ic,  femctiplum  diligic:  quemadmodum  Chrilius  dilexic 
licclcflam.  Porre  vc  docerec<]nomodo  Chriilus  dilcxeritEc- 
clefiam  perinde  atcjue  femeripfum.imo  quomodo  fe  vnum  fc- 
ceritcum  fponfa  Ai^  Ecclefij,rcfcrt  ad  eum  qnac  Mofes  narrat  ^*""^''Z-iJ' 
Ada  it^c  dixifle.QuiU  enim  adduifli  ellec  in  eius  cofpedu  He- 
iia,quam  e  fna  cofl^  formatam  rciebat:Ha?c.inquit,e(t  osex  of- 
fibusn)cis,&carodecarnemea.Totum  id  fpiritualiter  imple- 
tum  Jn  Chri(^o,SJ  m  nobis  teftatur  Paulusjquum  membra  nos 
e/Te  aiccorporis  ciu?,de  carneeius,&  de  oflibus  eius,ade6quc 
vnani  cum  ipfo  carnem.  Tandem  epiphonema  fubneftit ,  Ma- 
gnum  hoc  myfterium,&,ue  quis  amphibologia  falleretur ,  ex- 
primitfenon  decarnalt  viri  &  mulieris  eoniuodione  loqui, 
{td  defpiriruali  Chrifti&Fcclefis  coaiugft^.Etfane  vere  ma-  Galar-z.jo, 
gnum  myfterium  eft,qu6d  fibi  Chriftus  coft,?m  detrahi  p;/Hk 
eftjvnde  formaremur:hoc  eft,quurafortis  efret.debilisleffe  vo- 
luit,quo  fiia  fcititudineroboraremur:vtiam  no  viuamus  ipfi, 
<ed  viuac ipfe  in  nobis. 

5^   Impo(iiit  illis  Sacramcnti nome.Veru  f  quumnc  titr  vt  ^  '  '«  ^"'^f'*' 


CAP.XIX.  INSTITVTIONIS       LIB.     IIII. 

ex  amphiboio-  eorumfnrcitia?  poenas  totaEcclcfia  penderet?Myfteniim  dlxe' 

gia.Sf^eramen  rac  Paulus.quaai  didionemquumrelinquerepoflitlntcrpres, 

n  emm-vocen?  LatJnis auribus nou  mficquentem.velarcanum vertcre:Sacr4- 

riint:v}2de  rml  n^^ntum  poncrc  niaknt,  non  tatuen  alio  (enfu  quam  Graece  a 

tipiex  oriiur   Paulo  myibrium  didum  crar.  Eantnunc  ,  &linguarumperi- 

abfurdit.i^  ,  vt  tum  chiiiose  m!'edencur,qBaru  ignorantia  in  re  facili  &  cui- 

j>riwwn  conce-  ujs  obuia  t.^ndiufoediflime  hallucinati  funt.Sed  cur  in  vno  hoc 

(iitur7natr:rao  joeo  Sacramenci  voculaintancopere  vrgent.aliquoties  negle- 

**€rmn!ntwyi.    ^^^  pr^tcreunt?  Nam  &  in  Epillola  ad  Timorheum  priore  a 

i.Tim.j  9.      V'jlg.ir!  Inccrprete  podca  cft:  ac  in  e^de  ipfa  ad  Enhefios  Epi- 

Ephtr.!.-^.      ftola.vbique  pro  mylterio.  Condonetur  tamenillishiclapfus: 

Lib.4-Senc.    faltem  mendaccs  oportuerac  e'Te  memores.  Matrimonium  ve- 

d<rt.i7.«.4.&  roSacramenti  ficulo  commendatum,  immunditiem  poftea,  & 

-"c  Quum  fo  polhitionsni'  &  cirnaics  Cordes  vocare  qu-a  vertiginofa  eft  leui 

cie-tas.  Gl.  c.  tas?Quam  abfurdum  efi:  arcere  Sacerdotes  a  Sacramento .?  Si  a 

Lex  diuina.  Sacramento  fe  arccre  negenc.fedacoitus  taucumhbldine.-non 

IbidtmDec.  iraniihi  etabuntur.Nam  &  coitum  ipflim  partem  efle  Sacra- 

hb  4-  Seni.    ^x\tni\  tradunr.  toque  demum  figurari  vnionem  qu3e  nobis  ell 

&•    ^d  ^^t     ^"  Chrido,  in  nacura:  conFormitate;  quia  vir  &  mulier  nonnifi 

32.  qusft.a.c  -^^rnali  copula.vna  caro  fianc.Quanqua  duo Sacramenca  qui - 

Quicquid.      dam  eorum  hic  repecunc,  altei  um  \^tv  Scanim^e  ,  in  fponfo  & 

fponf^:  aiccrum  Chrifti  &  Ecclefi3E,in  marito  &  vxore.Vccun- 

q'je,coicus  tamen  Sicramentum  eft,a  quo  vUnm  Chriftianumi 

arceri  p.cfas  fuit.Nifi  forteChriftianorum  (acram^nta  adeo  ma 

le  conueniunc,{lare  vc  fimul  non  poffinr.Eft  &  ahera  in  eoruni 

degmatibus  abfurditas.In  Sacramento  conferri  gratiana  Spiri- 

tus  fanfti  affirmant:  coitum  tradunc  efle  Sacramencum.-in  coi- 

tu  ncgant  vnquam  Spi  ritum  f  andum  adefle. 

TcFfrenjhf-r-bi     97    Acne  fimplicitcr  Ecclefiam  luderent,quani  longsm  er- 

idfemtlobti     rorum,mendaciorum,fraudum,  nequitiarum feriem  vni  errori 

miere  ^adfe     attcxuerunt?  vt  dicas  nihil  aliud  quam  abominationum  lace- 

^iiot^ue  traxe-  ^        qusBfiifTe,  dum  e  matrimonio  Sacramentum  fecerut.  Vbi 

vunt matrimo-        .      .\  ^         ,     ,     ■       a  •         1  •  r 

mAlium  caufa-  cnimid  femel  obtmuere,coniugauum  Gaularamcognitionem 

rum  eognitto-    ad  fc  traxcruntrquippc  res  fpiritualis  erac  profanis  mdicib.  no 

re.n.  attredanda.Tum  Icges  fanxerunt,quibuscyrannide  fuam  fir- 

Tum  hgesfan-  marunt.fcd  parcim  ia  Deum  manifefteimpi3s,parcim  inhomf- 

xerunt  partim  ^^^  fniquiffimas.  Quales  func  s  Vt  coniu^ia  inter  adolefcencu- 

iJqmdmdi.    los,parentum  miuflu  contracta  ,  hrma  rataque  maneant.  Ne 

*  incercognatos,ad  fepcimum  vfq;  gradum  legitimafint  matri- 

monia:&quse  contrafta  funtjdiflToluantur.Gradus  vero  ipfos, 

conrra  Gentium  omnium  iuraj&  Mofis  quoque  pr»iiriam  con- 

fingunt.  Neviroquiadulteram  repudiaueri8,alreram  indu- 

ccre  iiceat.  Ne  fpirituales  cognati  matrimonio  copulentur. 

NeaSepiuagcfimaadoftauss  Fafchse ,  tribus  hebdomadibus 

ancc  natalem  lohamiis,  ab  aduencu  ad  Epiphaniam  nuptia? 

cciebiren- 


t)  E      B  S  t  1  R  N.     M  E  b.      A  D     S  A  i  V  T  fe  M,  ^2^ 

cslebrcncur,jx(imilesinnumer3e,quasrccenrcre  longum  fue- 
iit.  Et  ex  eorum  cceno  aliquando  emergendum  eftjin  quo  iam  ^"^'^"P.,  *^* 
Jujtius  h.^fjf  oracio  quani  animusfercbat.   Aliquantulum  ra-  '***  '^f'^^*  .j. 
ineti  tnihi  profeciflevideor,  quod  konis  pellem  iftis  afinis 
quadamcx  partc  detraxi. 


De  Polhica  adminifirfitione , 

Conftac  hoc  capur  duabus  pra?cipuis  partibus. 

Generalis  eft  tradatio  de  politica?  adminiftrationisneeer/?tate,di° 
^nitace  5:  vru,aduerrus  Anabaptiftarum  fureres.feft.i  2.}. 

Spccialis  :itlditiir  explicatio  trium  partium  ,  quibus  hzc  admini-      • 
ftratio  prcecipue  conftac^i  fe^.^.vrque  ad  finem  capitis. 

1  Pars  prima  agit  de  MjgUTratuum  fundione  ,  quorum  authori- 
tas&  vocatio  ptobatur,fed:.4  f.^.y.Deinde  tres  formf  ciuilis 
regiminis  adduntur»  ieft.S.  Terti6,de  Magiftratus  officio, 
pietatis  &  iuftitiaerefpeftu  diflTeriturjvbi  de  prOEJniis  &  p<K- 
nis.nempe  de  fontibus  pIedendis,innocentibus  tuendis  ,  (s- 
ditiofis  reprimendis.pacis  &  belli  artibus  tradandi$,iiabetur 
dirputaciojfedt  9  10  11. 12.13. 

z  Altera  pars  de  Iegibus,e3rum  vtilitate,  neceffitate,  forma,  aut 
thoritate,conftitutione,fcopo,feft.i4.i5.i5. 

I  Poftrema^eft  de  populo,vbi  primum  exponirur,quis  legum.iu- 
diciorum,raagiftratuuB[ivfus  ad  communem  Chriftianorum 
focietatera  redeat,fcd:,i7.i8. 19. 20.21.  Secund6,q'iantura  ma- 
giftratibus  priuati  deferre  teneantur,&quoufqueobedieniia 
progredi  debeat,fed.22.  vfque  ad  iinem  capicis. 

ORRoquumduplexiahomineregiinenru-  ^,.  ^ 
perius  ftatuenm*:&de  altero  iUojquGd  eft  in  jiremaparstor 
artima,feu  interiore  homine  pofitu,aEternaq;  tiufopem,  vi-' 
vitam  refpicir.fatis  mulra  verba  alibi  feceri-  ^*  "^iHs  infti- 
mus;dealteroetiam,quod  adinftituenda  ci- ^''""''«"  ^'^- 
uileinduncaxac,externi.riqimocum  iuftitia  J"''^!!l*** ^^*r 

-    -L  i         J  n-  1  l-  tlattotftneetf 

pcrciuet.non  hii  vc  difleramus,Iocu$  hicap-  fana.t.yt^-m 
petit.  Etfienimafpirituali  fidct  do6lrma,quam  traftandani  nabaptiftA  r»->^ 
fufcepi  5 fepar«a  efle  vidctur  hums  argunienti  racio:  progreh/^^^iWMr, 
fus  tamen  oftendet.meruo  a  me  coniungi,  imo  neceffitate  me 
ioipelli  vt  id  f.tciam  :  prajfertim  quonuin  ab  vna  parte  amen- 
tesicbarbarihomines  ordmemhuncdiuinitus  fancuum  ,  fu- 
riose  euertere  c„onantur.Princ/pum  vero  adulatoreseoruni  p6  z.itemaduU" 
tenciam  fincniodoexcQUenres,Dci  ipfius  imperio  opponcre^»'-'' ^^w«>#. 


CAf.  IX.  X^ » TfTVTlOKlS     II  B.     IIEI. 

iioQ(fiilj.Te3;iit.Vtnqtje malo  ni{i obuiam  eariir,penbft  fidei  /In* 
cmtasAdiis  9U'^kI  icJre  quani  benignehac  in  parte  confulue- 
rk  Deasgencd  hu.irstinG  non  parum  «olha  refei.2:  vc  ad  grati- 
t^.  j  ^  ii  fv\!Aaeiiire!ia?ifjamsmiiiinobisvmeatpier£;cis  ftudium.Prin- 
tvdtii^mer^*    c^|^io,an,St£<:;ua ui  m  reia  ipjam nia^fcxlianiurrrenejjaa  lila  elt  Ji- 
©;.;k  i'x^f«-  §iK&"(»aKte3S'>!obisp&nt-,Qc('cjuodniukisvulg6accidic;  iirc 
»«'^-  £mi2l<i(uct{fljpiy.denttTperiiiitceamus,  <^u;:ediuerram  prortus 

T*'^^*^'^**"^^*  r.*tj',.c5rm  Iba^cetJliieaim  Cjunin  in  Ku^jigeiio  pFOi-nJrti  iibcr- 
apT/;  .truf^  er  ^.^^^^^^^^j^^  ^^^^  »iu3Iu!n  mfer  l.oinin   •  i£2Cin  ,  KiulIu.'Hquc 
turj>»-i£:ie^    magslkataK!!  3[ «jicnveil  in  Chnltuin  vttum  mtueatur:  niil- 
^f^fntni-A-as^t-  him  Uh^rmus  /liJp friidiuni  capere  ie  poHe  putant  quand  n  «di- 
>?«»iia?'..».^ife'r^ifaEgsjfyp,-ifee.uinerepocelbcen-i  videnr.    Itaqucoihil  toic 
fartCh-,tj&t^^ Ikil-^^ai»  cstS[|:!«i*4t*£,n3  5  catus  m  nouara  faciem  orbis  r(-f®rrnc- 
bbttr^ti^        tGrr  '*'lss  «rcsfnli^-ii  ilat.nec  leges^aec  magillratus,  ^  fiquid  /i 
tti!fi.t:^<di  e^fiKiA  oftctre  f«:x  libsrfan  opinanrur. At  ver 6  qui  in- 
eei: cocptis  & a!i^5iiac«,  imer  prsfentem  hanc  fluximqi  viram, 
^  i^r.or3.m  ill.^^ia  2?rerr amquc  difecrnere  noucrit :  neque  d;fta- 
crieaaidliger.^jMnitiale  Clirifti  rcgnumj  U  ciuslem  ordmario- 
&tflaj!r.ii|#iiicm,resefefi'!u'rii4^:imrepoiItas-  Qj^um  ergo  ludaica  ilJd  iit 
tuaiirf.gm       wAti'm!ii^€lmih  rc^rjUiK fnb elementis  huius  mundi  qii^rc  rc  ac 
ifi,^e^i   ^'  iFscfisikrcrnos  magjsquod  perfpicue  Scriptura  docet,  fpuiiua- 
it^  i*^®  e0£f?u^irac(igfta.i:es,quiexChri{l!  bencficio  coU'girur, 

rorsm  haac l!i?erjarem,ip3?in  ipfo  nobis  promittitur.a  q  je  of 
ftrrttir^jmrmijieciiua?  mtxz  fuos  fines  contiaere.  Nam  quid  cfl: 
GaFany.r.      5f»«>ti  ipfe  ^de  Apo^ioluSj qui  lubet  vt  ftemus,nec  fubiiciamur 
r.Cor.y.zi.     icgo  fcnisfari^, al«bi (bliciros eife  feruos  de  ftatu  fuo  vctar.-nifi 
qfjisa  fpfrimaSis  Lbcrtas c« politica  feruitute  opti^ne  ftare  po- 
G.ila£  5.zS.    telt?fa  qxstmtthva  fenrum  zccimtndst  funt  iita^  ^ims  fen;,en'£, 
ColoL3-*t.     la rcgnt» Oo nan  cfi;Iudj?'js,nequ€Gi£&cu<;.non  mafculi.sa.jc 
fc^^isa^o^jaffgruus  ^arliber.  Iteo),J3on  efl- Iud;Kus  ,  ncc  Gr.e- 
C4as,pr^putiii.«,cir<c«ncifio, Birbari]s,Scytha,'eruusJiber  :  fcd 
o^Viah  !n  ofnnj'>i;sChn(ius-Quib,fi2;niiicat,nihil  rcferre  qua 
/t«apodhomin€sCincfif5one.c«ius  gentisiegsbus  viu3r,quan- 
d^h\  rebusidisminime  fijuai  e^I  Chrifti  reg^ium. 
x.,j4nifj''ptif^a     $    Neqtie  raaicn  eo  lilj  d!ft.'n<9;io  pcrtinei,  qup  t.>ram  p  li- 
r«5«  d':tlik,d  d^  raEionenj^rcm  eiTt  pollutatn  reputemaiSsad  homme?  Chri- 
mltmAirnim-  ftimo^  nilsij  pen:ine:em.Sic  quidcm  fjnatici,  quosdeleftat  ef- 
(irAtutt'm,iy  £^g,„,;^  Ijcenda, vQciferatur 'ic  iadant,  PoftTjani  moraii  umus 
«<»#ii8£;iW.P^"Cariiiqrne'eine;Kis  hums  mundi,  bc  rrar,il.u!  inregnum 
De.%redemu«i:  jnter  caeleiles;  indignu.r.  hoc  nobi >  elle,  ac  infra 
nodram  excellentiamlonge  poficum,  profams  illis  ae  impuris 
x.lEM.fmeh  ^»  c«ri$  occufufi <?|uae  c/jca zhcna  a  ChriicJiano  honi ine  negotia 
f' 'ff"*^^^^''^'  vstfznmt.  Quorfum.itiquiuntje.qes  Cmziudlcih  &  tribunali- 
•exd^aniitrl  ^««^Qh.^*^  auteoi  cum  iudiciis  ipfis  Iiomini  Cluiitiano  ?  Imo  ii 
rtptt^neu        occidcic  Hon  licct,qu6  nobis  legcs  6i  iudicia/Vcru.iti  vc  diilm- 


IDS      EXTErN.     MBD.    Aa      SALVtBM.  W 

aum  iitud  rcgiminis  genus  a  fpif ituali  illo  &inrcrno  Gbrifti  c>«^m  vtra^^ 
rcunn  ir..pcf  monaimu  •.  ua  nec  quicquiir.  pugnaie  fcicndum  J^,„^„^, ^^^^^ 
cltNam  uluo  qyjdem,iuiii.i  c^Ielb^  rcgni  quajdam  lam  nunc  admifj^jirano- 
iu  >ci:ccrrum  m  nob;s  nichoa::&irt  h.c  moitali  euanidaqi  vi-»g^  emfmodi 
tx\  iincnorcdcm&incorruptibilem  htitirudmem  quodamo-  <#,  vt-vdm 
do  aufpicatur:  ac  huic  dellinamm  eil,  uuandiu  inter  homines  i^^'^  '^"*  't^- 
age.TiUs.  ex,cernum  i>ci .  ulcuni  fouere  .Sctueri,  i^nam  pictat.s  ^^,^,^^^^^. 
duaiinim  &tcckn;2ftatum  defcwdcLG  vicam  noftram  au  ho-  ^,^,^^.,^^ 
minum  focietaiemcomponvrre,  ad  cuiilem  luftitia  .norcs  no- 
ftros  foLn»-re,  nos  mttr  nos  conc  1  art^communem  picem  ac 
tvaqaill.i-ateiM  a-ere.quc  omnia  iupcri:acuaciref.iteor,fi  pra?- 
jenteni  vium  exnnguitTegnum  Dei.qnaie  nur.c  intra  nos  cft. 
bui  ica  c  ft  volunia.s bei,nos  dum  ad  vt  i  ani  pacriam  afpiramus, 
pcregrinari  fliper  cerram.  eius  vcro  pertgtinacionis  v^us  ta.i- 
bus  lublidiis  mdiget:  qui  ipfa  ab  iiomine  tollunt,  fuam  illi  eri-  ^^i^.-^    .^^^  ^, 
pui  t  humanitatem.  N?in  quod  tantam  in  Ecclcfja  Dsi  perfc-  Eedej^a  (^ ^'6- 
dionem  dcbcre  eiTccajfantur.cul  fua  pro  lege  moderaciofa-  Uttca  vrfan^ 
tis  liteam  itolide  v^fi  miai^in.inrur,  qua^in  hommum  comnju-  uf^ti^fif  '^pfri- 
mtacerepedrnmwquam  po  fit.  Qnumenim  tantafit  impro- '«^  necfprta. 
barum  infolentia,  nequicia  tam  GODtumaxjqu^smukalcgum 
ieiier:cace  coeiceri  vix  poffir^quid  fa^flaros  expeftamus  h  pa- 
leref  2B  improbiuit;  videancin^.puni-am  licentiam^quijnema- 
iefacianc.ncquevi  iaciscoguucur.  -        •        rr 

5     Sed  de  poiitix  vfueric  aliusopportunior  dicendi  locus.  B^el^onfirnu  hu^ 
Nunciftud  tantiimintelii^i  volumus.de  caexccrminada  cogi-  ,.u^ probatio.-»^ 
tare.immanehi  cfie  barbaaemicuius  vfus  non  minor  inter  ho-/-^  w^^m.^ 
miius  qaam  panis.aqQ^,  foiis,  &  aeris:dignKas  quidem  malto  ^^;;^;^^^ 
eciam  pr:Eftati0r.Non  enim(qu£  filorum  omniunicommodi-  i^,,,^^,„«„,. 
taseftjhuc  (pedat  duntaxacvt  fpirenc  hommes,edant,b.banr.  iji^yfaejft^fed 
foueanrur,(ctuanquamh3ECcerfeomniaco;r.pIcftinur,dumcf-,r,ar9^^C.';rJ- 
ficit  vc  umul  viuant)  non  tamen ,  inquam.huc  fpedac  folum:^  regnwy^  cr 
fed  ne  ,doiolatna,ne  in  Dei  nome  racriltgi?.ne  aduerfus  eius*^;--^^^^^ 
veritatemblafphemix.aliaequereligioniscftcnfionespublice^  ^* 
emerj^ant^ac  la  popuiumfpareanturnepublica  quie^  peirur- 
bcturtvt  !uum  cuRjue  faluum  Cii  &  iffcolume:  vt  innoxia  mter 
lecommercia  homines  aoicec:  vc  honel*las  &  modeftia  in:er  i- 
pfoscoutur.  UeniquevtincerChfiftianuspublica  religionis 
facies  cxlliat,inter  hom  nes  conftet  humanitas.  Nec  quenqua 
moueaL  quod  rede  conftituend^rcligioniscuram  ad  ho.mi- 
n;mipditiaa,nuncrefero  ,   q.^am  eura  hominum  aTbicriam 
pofuiile  fupr:^  Vidcor.Siquidem  nihilo  hk  magis  quam  anrea, 
ieges  de  rcl  i^ione  uc  Dci  ciuu  ho.min.b  is  fuo  a^burio  ferre 
pe^mitto  quum  p  diticam  nuh^^^^uone  piobo  ,  cjix  in  hfcc  m- 
cumbit  ne  vera  . ehgio.qu?  Dc-i  Lcge  c6  in-jtur,  paIaa,,pubJi- 
cifciuefacrilegiisimpuneviolecwraccorpurcetur.VerumipU 

Xxx    ij 


CAP.  Xj^f^.  ZNS  T  I  T  VTION  XS     L  I  B.     1 111. 

Deindf^p^^r^i-  ordinis  peiTpicuitne  adiuti  Iedorcs,nicIiusquid  derotoge^fe 
euiTMu  taufi  re pol)tic3e adininiftr arionis fcntiendum  fitjafieqtientur/»  eius 
difputatio  ai  paj-fes  feorfum  pertradeinus.Svjnt  autem  tres.Magittrac«s,qi>i 
VLli^reiocn-  ^^^■^'^^  cft  Ifguni,;;r  cuftos:  Lcges,  ;ecudun:v4^u*sip:eimperat: 
ur.i^deUagi-  ^"*opuIus,  qui  lc^ib^  regirur,&  magiibatui  parct.Videamus  er- 
firatiui.de  Lc-  go  primiim  dc  ipfa  magiftratus  fun^flsone,  num  leojtinu  fit  ac 
gtbui.^MTo-  i'Jeoprobata  vrc2tio,(j!!aie  officium,  qu2n'aputeftas?deinde 
f»'o.  qui')us  inftiruenda  /ic  legibus  Chriftiana  poliiia  :  tum  ;^©ftre- 

moquis  let^ura  vfus  ad  populum  redeac  ,  qua:  maeiftratui  o- 
bedicnria  debcarur. 
Mifgiflratuuni       4     Mag;ftrat<5um  fundioncm  non  modofibi  probanacce*- 
funciio.Dti  x--o-  p?a;:ique  cfib  teftatuseft  Domin-us.-fed  honorificentif/imis in- 
c*    cr  ''-"g^i  .'u-,er  elog!?s  eiusdignirarem  proicquutusmirifice  nubisconi- 
E^^oV^z  ^.     'i^^^t^^^^-f'   Vt  paucacommemorem;  QuodDijnuncupanrui: 
Pfal.St.ir--  ^  quicunqie  magiflraru  gerunt-,ne  ia  ea  appellatior-e  leue  ineflc 
t.Dijvwn.'.r.  momentum  quis  putet.ea  enim  ftgnificaiur,  mandatum  aDeo 
lohan.  10. 3).  haberc,diuina authoritarc priedicos  efle.ac omnino Dei  perfo 
nam  f  ftinere  ,  cuiu'  viccs  tijuodamwodo  agunt,   Non  meum 
hoc  vft  caiiillu,  (c^d  Chr'ftiinterprcratio.  SiScriptura,fnquit, 
eos  vocauit  dcos,3d  quos  vcrbum  Dcffadrieft.Quid  h"C  eft, 
ni(it!em.ind;itumiliij>  eife  a  Deoncgotiij,i't  illi  in  fuo  mune- 
Deut,!.'^       rercru.-ant.^^&^quodludicibus  fuisdiccbat  Mofes  &  lofaphat, 
i.!^aral.i9  o.  ^^^^^^^  per  finguI.iS  ciuicates  luda  conftituebant)iudicium  exer- 
z^Dupp^'  pg^f  j^Qj^  p^Q  homine,  (tdi  pro  Deo?  Eodem  pertinetjouod 
Prouer.  ?.i4'  ^«pJeria  Dci  per  os  Sa».Gmonis  afhrmat.fuum  ciie  opus,  quod 
Rege%  rcgnjnt ,  &confiliarii  deccrnuntiufta:  quod  Principes 
principarum  gerunt,&  muryfici  o;rines  ludices  terr?e.Pcrind« 
en  m  ifti  d  valrc  acfi  dic^um  eflersnohumiinaperueriitirc  fie 
fijVt  pcnes  Rcges  &  PrcTfedos.-ihos  ii:  in  terris  rerum  omniura 
arbirr!um,teddiuinaprouidcncia&  ia.ida  rirdisiatione:  cui  fic 
vi''-'meft  reshcminum  moderari:quaudoquidcm  iliisadeft,ac 
Cf.ampr.Teft  in  ferendis  lcgibus,  &  iudiciorum  arquit.^^^e  exer- 
Fvotn.u.  S.     cervda.  Qnpd  &  Pauius  aperte  docer,  du ii  prasFe(fluras  inter 
D."5  dona  cnumerat,  qs^se  fecundun,  grati^diuerficatem  varie 
diftribu.;.',  a  feruisChrifti  in.Tdificarionem  Ecclcfi.sconferri 
dsbeinc.  Tamecfi  enim  illic  pioprie  de  fenafuloquitnrgrj- 
u;um  virorum  ,  qui  in  pnmitiua  Ecclefia  conftituebaarur,  vt 
conformand3?  publtcas  difcii)lin3e  pr:eef]cnc  (  quod  munus  iti 
I.  Gor.is  iS.  Epiftolaad  CQnnthios  ia;/3spv«3-«c  vocac)  qinatamen  videmus 
eodem  rccideie  finem  ciuilis  pojeftacis,  non  dubiunvijjiin®- 
mt^eiuftjE  praTfedurxgenus  nobis  cornmender,   Multo  vero 
Rem.ij.s,      clarius,vbiiuftam  ea  de  icdifpurarionem  iaftituic.Njim  &  po- 
tcftatem,Dci  ordinationem  clle  rradit:nec  potcftate*  ede  vl- 
4as,nifi  a  Deo  ordinatas.  Ipfos  aurem  Pnncipes,  miniftros  cf- 
f€Deibeneagentibus,inlaud«m:nialis,adiram  vitores.  Huc 

ac^edunc 


DB    ExTbrn.    m  k  d.  a  d    «alvtbm.       >jr 
accediint&ni-(flonini  virorumexempla:  quorum  aitjregnis;  S^xnElomm  itg 
vt  Datiidjlufi*s  Jizechias.-alij  f"arrapiis,vt  lofeph  &  Daniel;  ali/  -^irorum ,  qui 
ciuiiibus  pra?fc<:turis  in  libero  populo,vt  Mofesjlofucac  ludi-  ''»/'«/«»^'"«' 
cts,fun(fci  fo.nt:cKjoruin  fundiones  /ibf  probatas  eflc,Dominus^'*  v«rfattfur, 
deciarauit.Quare  nuJIt  wm  dubium  efle  debetjquin  ciuilis  po-  m^tur. 
telt is.vocacio  flt.non  modocoramDeo  f^nAa&legitima,  fed 
laccrrima  ej;iam,&  in  tota  mortaiium  vica  longe  oBiniuia  ho- 
nei}i  fima. 

5  Excipiuntquianarchiaminducere  cjperenr.quanpis  olim  'J^^''/''"'»'**' 
rudipopulopca:fuerintRei;esaciudiccs,'hodieramenpcrfe-  ^'''"  "^"PT- 

a-  V^i     -A  >•  1       ,  1  .     .      '  J-Ktnti  iuftttHta. 

lon!  quan  Chrutus  cum  Euangeno  (ao  artuiit.mmime  qua-  fu  fe  hancpo- 

drare  Ibruileilludgubernandi  genus.  In  quonon  fuam  modb  ////^r/z. 

inrciciam,  fed  diabolicum  faftum  produnt,  dum  perfedioncm 

flbi  arrogant,  cuius  ne  centeflma  qutdem  ,'2r,  jn  ilhs  confpici- 

tur.Verum  qualefcunqMC  ljnr,refurario  facilis  eft:quia  vbi  Da-  Vfal.iAz. 

uid  Re^es  &  pr^fcdos  omnes  ad  ofc-uladu.n  Dei Fiiium  horta-  T{^ip'«fo,fxD.i- 

rur,  non  lubet  imperio  depo/iro  ad  priuatam  vic;im  cocedere,  "■'^•'K'^"»  "^ 

fed  potellatemqua  funt  inftruAf,Ciu-illo  fubiicerc.-vc  vnus  fu-  f,^,l'^'TJ';oX 

praomncscmineac.Simiiiter  lefai;.'s,dam  promittitRegesfo- „/9  ^^  tutela 

re Ecclefije nutritios,& Regin.is nucrices.no  abdicit  cos hono-  (latum  EccUjia 

re  -•  quin  potius  hononlic  ^  elogio  patronos  cmfticuit  pns  Dt;i  '^'-'^i''  commen' 

cultoribus  nam  adChrilHadutiitum  percinct  vacicinium  illud.  '^'"^'* 

Plurima  rel^iinQniafcieis  f>mii;to,  qu^  pa^^/ini  occurrur.ac  pr^-  ^  ^•^^•'S. 

fcr-im  in  E^fahiiis,  quibiis  fuum  ius  ins^fedis  omuibbs  afVefirui-. 

Omnium  veio  maxime  iliuftns  cft  locus  Pauli,  vbiTim  >theu  i.Tim.2.2. 

admonensjnccetu  publicoconcipiendaseffc  preccs  Dr- Rcgi- 

buSjrarioncmnrioxfjbiicit,Vc  nanquillam  viram  fub  ipfls  aga- 

mus  cum  omni  picare  &  hmeft  ite.  Q__ubus  verbis  eoiuin  pa- 

tr"tcinio  &  tutcla!  ft.ttiin»  Eccicfis  commendar. 

6    Quae  cogicario  m  giftratus  ipfosaffiidue  cxcrcere  dcbet,  ^fmuf  io^rinA 

qi-Mndo  ingentcm  illis  ft.moium  adderCquo  ad  ofhciumexci-  '^''■''»^'^1*/^''^- 

tcncur,&  ftngul;irem  cofolationcm  affcrre  poieft^quamuneris'^''*'"  refptcln. 

fji  difficulcaces(que  muhac  cerrc&  «r.uies  funr)ieni.int.(>uin- 

tuinenim  integritaMs.  prudtntia:,  manfuecudfnis^conrimntice, 

inn-icenci^  ftudium  fibiipfis  imperare  dcbenr,qui  djuindeiufti- 

ri'1:  miniftrosfe  conftitufos  t^^  norunt?  Qua  ^dmh  iniqnica-  i.  MaximacH 

tem  in  tribunal  fuum  admitcenc ,  quod  Dc!  viuentts  thronum  p^ttate,  xquita 

tife  audiunc?  Q'ii  audacia  iniuftam  fcnceniam  pronmiciabut  ^f  cir  diUgen^ 

eo  ore  quod  diuin^  veritati  dcfignatum  elTe  organuni  inteili-  ^'''^'"  f"^"^^, 

gur.?Qu^a  cofcientia  in  impiadecrerafubfcribentcamanu  ^■^^"J2tnu"''^^^ 

ad  pcrfcribenda  Dei  afta  fciunt  ordinatam.?Tn  fumma.fi  fe  Dei  *  ' 

vicariosefle  meminerinr,omaicura,redul!rate,induftriainui- 

gilent  oportef,  quo  hominibus  quandam  diuinajprouidencise, 

cuftodiar,  bonitatis,  bcneuolentise ,  iuftitia;  imsgincm  in  fe  rc- 

pf«fentent,Ac  perpetuo  illud  fibi  fubiiciant,  Si  maledicuntiir  lerem.  4S  ir. 

X  X  X    iij 


^AP.    XX.  INSTlTvTlONIS      LlB.tllT. 

omnesqui  opus  vinddseDeiexequunuir  indoio,  multogra- 
iiiu>  niaiedici,<juiinitHla  vocacione  friudulenter  verlantur.I- 
Deur.:.i5.      raque  tjuum  fuosiudices  ad  officium  cohortan  vellenc  Mofes, 
^.Par.15.6'.     &IofapIiar, nihil  habuerunc  effic  icius  cjuo  iilorum  animos  af- 
ficerenc  cjuam  quod  prius  retuiintus,  Viucte  quid  agacis.no  e- 
niai  pro  homineexercetts  iudfc».;!!},  f*:d  pro  Deo.quip^^e  qui 
iuxca  vos  ert  in  caula  mdic  j.Nutic  igic-r  lic  pausr  Domn.i  fu- 
per  vos.Videte,Sfag  te:(]uoi.iim  nonert  viiapGruerficas  apud 
Dominum  Deumn^itrum.  bcalio  iocodicjrurj  Dcum  iiet.ije 
Pfal  Sz  t        ^^  fyn  goga  deomni,^  in  mcdio  dcoium  ividicen)  ag;rc.  q>!0 
ier.j,i4.  ad  ofticium  animenrurdum  aud  unr  D^-j  fe 'eg:»ros  eife  ,  cui 

admsmitratae  prouitici^"  rariontm  alqnando  reddereo|'(>r 
teac.  rit  mersto  .ipm]  eos  p^urimum  lisec  .:idmuniiio  val'erf  dc- 
bec.nam  iiquid  deimquunr,  non  hom  nibus  modo  lunt  imuuj 
quos  fceierate  vexant ,  led  in  f^eum  qwoque  ip.um  conrun.e» 
x.Pracl^rujui^Qf]^  cujus  facfofanda  judicia  pol.iuut.  Kurfum  haber  &  vnde 
*'.*'"'"''"*''''*  f!jpr3?ciareconfole>iiur  d;joi  fec.tm  repatjric  .non  tn  pr   tanis, 
Mcc  a  feruo  Dei  aliems  oc  upaciombu-^  fe  vcrfarufeu  finitilh- 
jno  munerc;quippe  q  u  Dci  ItgacH  nc  fung  ntur, 
i.^^aUpHjla-    7    Qrn  vero  non  rnouetur  t*  r  Scriocura.'  celiimoniisquo  mi- 
rurn  fuYores    nus  'acrjiij  hoc  minHU-rJum  m  eftari  au/in  ,qualiren)  arcii- 
fincrtfu^ri  de  ^\^^^q  ^  Dietdte  ChniVana  abhorrenreni  :   qu-d  aJiwd  (luam 
r^i^il^n  nesCed  '^cum  ipfum  lugjlla  :  cmus  ignominiac-  ai  mnjitcrij  !ui  pro.- 
Pii;^n>pfum77e  bro  Ron  eflc  coniu')dra  non  porcli?  Ac  prorius  non  magiltra- 
ttgne:  abjjc:at.  tus  re'rob-)nt,fed  Dctmi  nbnciunt  rtr^fu;>er  (eregner.Si  enim 
i.Saq).8.7.      lilud  vere  de  popiilo  irracl  a  Dommo  didu  eil,  quod  Sanue- 
Iisimpenumd^'tie<^  Ul.  nr;  q  -i  minus  vcio  liediede  nsd  ce- 
tur  qui  m  p''.ffe(9:ur:^s  f-mnes  a  Deo  mftitutas  dcbacchari  iibi 
Luc.iz  15      permirtunt?   At  ijunm  di/cipulis  d,d:i'm  eita  DominOjRegfts 
gentiL/  dominari  iilis.inrer  ipfos  vcro  non  ita  ciie,  vbi  q  11  pr  - 
mus  iir  ,  fieri  minimum  oporteac :  Isac  voce  interdiftura  cil 
Nrr  o^i^a:  Chri  Chrillianis  omnibus  ne  regn  1  a.  r  p  i^edurav  ciipeflant  O  de- 
fi-yfjun^^-ioj^  xrro«;  interprrtesllntcr  diicip^ilos  orta  e  at  corcn-io  quisaliu 
mi!  e  imeieau  prjecclleret.haitc  vana.imbici'  nem  vt  compe  cerct  Dominus. 
obnciun  eofiiip  mtnMterium  non  eiie  rttmis  nmile  docuicintjuibusin- 

tercxteroi  vnus  emirjcr. Quse'  collicio  q-ud  quxfo  ad  ignomi- 
n:am  rcglr  di.;nit.uis  facupuno  qnid  on  nmo  euincitj  m/ire- 
N  c  rcfe^ta-ix  gium  munus, Ap'>ilolfcuui  non  elfe  minittcrium^PrJBterea  in- 
fi'  g^iberuatto-  fcr  ipfos  magiltratus  t  jmerfi  varias  fuat  form^,  nuiiii  came  di- 
r;ufn.md.  fcrime  hac  i.»  pirte  eft  quin  pro  Dei  ordmib.  fufcipied^a  no- 
Rom.ij.T.  bisomnes  fiMt.Nam  &  omnes /imul  compleditur  Paulus,quu 
*T)'o  o.dinata  '^'^  ncmelle  poteitatem  n:fi  a  Deo;&  quajomniuni  minimear- 
/;.;;/.  rfdebax,exMnio  pra;  ahis  ceiiimouia  commed.<ta  e{^,nempe  v- 

1'm>u  8  '?.       niiispioteftas;  qua^quiapublicam  «mnium  feruitutem  fecum 
i  I  a  n;.     fcrt(exccptovaoillo  cuiu$iibidiniomniafubiicir)heroicis& 

excel- 


DE     BXTER.      MED.    A  E>     SALVTfiM.  j|2 

excelientioribiis  ingcniis  minus  olim  approbarjpctuit.  M 
ScriptLira,  quo  niquisiftisiudiciis  oceurrac ,  diuiQxtupiennx 
prouidcnriameirenominacim  afftrmic  quod  Reges  rcguant: 
&  pecuii2iiter  Hegem  honorari  pr:;ecipit. 

ti    &t  r<iMe  vAdc  ofiofum  eilet,  quis  potif/imus  /ic  politir,  irt  -,  ^f  . 

eoquo  vi'junc  Joco,futiarus(tacus,apriuaris  nominibus  anpu-yj^^^  rertmi- 
tari ;  quibiis  ds  conftituenda  re  ahqua  pupiica  deliberare  non  ms  auiliiMo' 
1  ccr.  Tumetiam  fimpliciter  id definiri  ni/i  temerenon  p(y[- narchi^t  w4ri- 
ibcquyni  niagna  iiuius  difpurarionis  raiio  sn  CKCunftantiis  po- Z^'""'''''^'*»  ^^- 
iua  fic.Ec  (i  :pf os  eciam  flacus  citra  circunlianyas  incer  fe  com-  ^''^^11\  r^ 
carcs  non  f.icileficdircemere  quisvtilicatsj  pra^pondercMdco  dejintri    cerh 
seq  jiscondicionibuscoiJtendunt.PrccliuiseRaregnoin  lyx^i-nenpoteft. 
nidcmlap  us  -.{td  nonmuito  difficihor  ab  optimatumpoto- 
flate  in  paucorum  fad:i©nemjmulto  vero  faciliimusja  popula- 
1*5  d'>niinafipnein  ledirionerti.Equ  defi  in  leconfidereturtres  Ptrrotarifto- 
ill.c  qurisponuntPiiilofophi,  rcgnr.injsforniiE  ,  minimcnega-^''^"'*»*'*'^''- 
ut  lim  ve!  anfl:  -craca.  vel  ceinperatu  i^-x.\ipi:i^  di  pohcia  ftatuni ^*'!?'*  ^*''*"" 
aiils  omf.ibus  lon^eexccllere:  non  id  quide  perfe.redquia  ra- 
riiiimeco.icnigit  Rcgesitafibi  modf.-rjri ,  v;  nunqua  a  iufto  & 
redodiu-rcpetcorum  voluniiis.-demdetaino  r;cumme&  pru- 
den^ia  iniiruftosefrc  vc  vnufqMi/que  videac  quantum  r:;ciseft. 
Facicergo  honiinum  vitium  vci  dtf.d:  s,  vc  tucius/ir  acmagis 
tolerabile  plurestenere  gubern,»cu'a  ,  vc  Aij  aliis  mutuo/int 
adiistores.doccac  ac  inontar  an;  ah  •Sjac/iquis  piusa^quo  fe  ef- 
feraf,plurcslinc:idcohibenda  cius  iib  d;nemccn'ores  acma- 
fiftri.Id  <:um  experii«cnro  ipfo  icmper  fuiCc3.iiproba:t:in,tum  zxperimentoi. 
luaqu  >nue  authoritace  Dominus  cofirmiu  f.uum  ariftocra-^r-  crl^firta- 
tiam  politi5E  vicinam  apud  Kraeiit-is  mfticuit,  quum  opruna '^'-y^''''  **'"" 
condirioneeos  haberc  velletdonec  iii;aginem  Chnftiprodu-^'^'''''''^' 
coeria  Dauide.Acque  vt  libenrer  facccrnullum  e/regiibcrna- 
ti  .n'sgenusi/lobeitius,  vb;  libcrt.-s  adeaquim  decetmode- 
rarimcm  eft  cofupo/ira,&  addiutuini  3[cm  ricc/<jnfl:i'u-u;  Iic 
&  beatif/i.noscen/co  quibus  hac  condicionc  fr6i  Iicec :  &  /iia 
ea  conreruandaretmendaqueftrcnue  ;ic  conftar.ter  labora.it, 
eosnihlsb  ofiicioalienumf:cere  concedo.    Quinetiamhuc 
fummadiiigenciaintenci  mav-iflratu^  e/Te  debc:,nequa  in  par- 
te  libeicatem,cuiUspr^ii'Jes  runrcoiift/tuci.minuj.  ncdum  vio- 
laripatiancur./iineofunt  fegniores  &p'rum  foliciti,  perfidi 
func  in  officiG,  &  pacri3E  fua?  proditores.    Verum  fi  hocip/'jin  f     -    '  ■}/ 
adfetransfer;int,  c|uibus  Dominus  aliam  gubernacionis  ^?^- fcrm* ^Deonit 
ciem  attribuit,vc  indead  commutationem  cxperendam  (b- nuui  prtuUin 
licirentur  ,  non  modo  ftulca  erit  &  fuperuacui,  {'td^^rot^usti^tfttvtdiuer 
noxia  etiam  cogitatio.  Qiipd  C\  non  in  vnam  dunraxacciuita-/'^/""''^^"'^'^''"* 
tem  oculos  deligas ,  fed  vniuerfum  /imul  orbem  circumfpi- *''|'*''"^''"^"*'' 
ciasac  ^ontcrrtplctisjvel  afpcifluniinlongiora  falce  rcgionutn       " 

Xxx    iiij 


^AP.  XX.  IblsTlTvTlOMlS     IIB.     III  r. 

fpatia  difFundas,compcriesprofed6  diuinaprouidentia  iMud 
nonabsrecomparatum  vtdiucrfispolitiis  regioiies  varixad- 
niiniftrcntur.  Nam  quemadmoduninonni/iin^quali  ccmpe- 
ratura ,  elemenca  inter  fe  cohxrent:  ita  ha?  fua  quadam  mx- 
qualitatc  optime  continentur.    Qj^anquara  hsec  etiam  omnia 
frui}ra  hisdicuntur  quibus  Domini  voluntas  fatisf.iciet.   Nam 
fi  illi  vifum  ei^,  Regcs  regnis  prseficere  , liberis  ciuitatibus  ie^ 
nacorcs  aut  decurioncs,  qiiofcunquclocis  pr/^fecerit  in  quibus 
degimuSjnpWrum  eft  iis  nos  morigerf  s  ac  obcdietesprsei^arc. 
Wltintus  locu4     9  lamofficium  magiftratuum,qu:ile  rerboDeidefcribitur, 
frim*  ^^''^«^^acquibusin  rcbus/itum  /it ,  obster  hoc  lo(0  indicandum  eft. 
«fficto.    ^^  ^**  Extcndi  vcro  ad  vtraque  Lcgis  tabulam  i\  no  doceret  Scriptu- 
la  ,ex  pro|anis  icriptonbus  difcendum  eflet.  nuUus  enim  dc 
magiftraiuum  officio,  ferendis  legibv  s  6i  publico  ftatu  difle- 
ruit,qui  non  exordium  faceret  a  religione  &  diuino  cultu.  Ac- 
que  itaconfeffifuhtomnesnullam  politiamfoelicircr  pofleco-  , 
Bmim  prlma  ftitui,nifi  prmia  cura  pictatis  fic :  &  prsepofteras  efle  leges  qua? 
ctradtbet  f^f  ncglcdo  Dci  iurc  tantum  hominibusconfulunc.  Quumigitur 
T^^eligionu  Chriz^uA  omncs  philofophos  religio  primuin  gradum  teneat ,  ac 
fi.anao^vers  vniucrfali  gentium  omnium  confenfufemper  id  obfcruatum 
untio"  '  ^^  fuerit,Chrifti.inos  principesacmagiftratuspiideac  lua^focor- 
idexemplu  ^  d\x,n\C\  in  hanc  curam  incumbanr.Ac  iam  olkndimus  has  ilhs 
ttjtm:on{tspro'  pattesa  Dco  fpecialiter  iniungi  -.  ficut^quum  eft  tuerdo  &ai- 
y,iiur.  lercndo  eius  h^snori  opera  impendere  cuius  vicarijfunf,&  cu- 

iu$  beneficio imperant.Hoc  quoquC  nornine  maxime  I^udacur 
fandi  Reges  in  Scriptura,qu6d  Dei  cultu  corruptum  veleuer- 
fum  reftituerinc,  vel  ci-rageflTerintreligionis,  ve  fubillis  pura 
&iricoIumis  florcret.Conrra  vero  Sacia  hiftoria  inter  vitia  a- 
Tudic.ii.2j.   narchiasponit,qu6d  no  eflTct  Rex  in  Ifraeljdeo^.  faccret  quif 
^ygumentotte  quc  quod  placcbac.   Vnde  coargmtur  corum  ftultitiaqui  vel- 
« toHtranti.    Ient,negled:a  Dei  cura,iuri  incer  homincs  dicundo  tantu  inte- 
^o  aofurde.    ^^^ ^^^^    Qnafi  vcto  praeff  dos  Deus  fuo  nomine  conftituerit 
quiterrenascontroucrfiasdeciderent ;  quodvero  longe  gra- 
uioris  momentierat  praerermiferit ,  vt  iplc  purecoleretur  ex 
L«gis  fua;  prsefcripto.    Sed  huc  tuibulentoshomincs  impellit 
impuneotnnianouandi  cupiditas,  vtomncs  violatae  pietatis 
vindices  e  medio  fublatos  cupiant-.  Quod  ad  fccudam  tabulani 
Ierem.22  3.     pertinct,Regibusdenunciat  leremias  vt  faciant  iudicium  &iu- 
^Ueratura  iu  ftitia,iiberent  vi  oppreflfum  de  manu  calumniatoris,peregrinu 
jhtia  Adm.m.  & yidua  &pupillunc  contriften^nc iniuriam  ficiant.&fangui 
ftimcniti prob-^  ^^'^  mnoccntem  ne  eiFundant.Eodem  Ipeftat  quae  m  Pfaimo 
txir.  8xexhortatiolegitur:vt?usrcd(ianrpaupcri&  cgenojinopcm 

&  egenu  3.bfoIuat,  eripiac  p^iuperem  &egenu  e  mjinu  oppref- 
Deur.i.i^.     foris.Mofes  vero  principibus  quosin  vicesfuas  fuffbcerat,  tdi- 
cit;  Audiatcaufam  fracru  fuoru,  &iudicerit  intcr  virum  &  fra- 

trem 


Dfi    bxterNis    MED.AD   SALVTEM.  JfJ 

trem  eius,&peregrinum;neq3  facies  agnofcanc  in  iuclicio,:ani 
paruum  quaai  magnurn  audiant ,  neque  cimeanc  ab  vllo  viro: 
«^uiaiudiciu  Deieit.  Illaautc  omitco.lNemiiliipiicem  fibie- j^.^,^ ^^ 
c]uosReges  ,  nc  ad  auaritiam  acli;a;ant  aninium,  neeieucntur  jbid^i^.i^. 
lupcr  fratres  fuos :  vc  in  nieditanda  Lege  Domim  lincafiidui 
cundisdiebus  vita?  fu^.Ne  indices  quiuis  deciinet  ad  aiteram     i 
parre,nemunera  accipiant ,  &  qus  paffnn  in  Scriptutis  fiiuilu 
lcguncur:  qiioniam  in  exponendo  hic  magiiiratuiim  officio, 
lion  tam  magiftratus  ipos  inftuuere  coiiliu  eft  quaai  .iliosdo> 
cerequid  fincmagiftracus&  quem  infine  a  Deopo^iii.  Vide- 
mus crgo  pubHcse  innoceniiaf,in©deibx,honeftacis  &  t»aquil- 
liutis  prote6toresftatuincvindices,  quibus  ftudium  vnu  licco 
muni  omn.u  faluti  ac  psci  pro(picerc.  Quaru  viwucum  exem-  ^    ^ 
plar  lefore  Dauid  proficetuivbunregale  lohjmcueftuiifuc-     '^  '^*'* 
rit.nefcilicet  confenciacvUis  fceleribus,led  deceftetur  impios, 
calumniatores  &f'uperbos:  confiharios  vero  probtis&tiuos 
vmiiq.  acceriat.  Id  vero  quum  prasftare  non  p  .Ihncnili  viros  .^^^^^^^^    ^^_ 
bon  .'S  ab  nnproborum  iniuriis  prvhibeant,  oppreifis  adfint  o-  „,aufunt. 
pc  ac  ^ixfidxo,  poceftate  quoqj  armaci  fincqua  paiam  aialefi- 
cosacfacinorolos(quoruncquiciapercurbacutvelexagicacur  P'''«^«"'M"' 
publica  qui..s)reuere  coerceant.Siquide  id  prorfus  expenniuc  fJ^^T^^^^l^ 
quod  dicebat  Solon^Prxmio  &  pcena  res  omnes  pubhcas  cofi-  l^ncicwl^l^nt. 
ilertriis  ublatis,  t©ta  c.uitanjmdifciplmacollabiac  dil(7p3ri.  itrem.xi.  12. 
Frjgct  enim  in  muiforuanimis^qunuftiq.  cura,uifi  viicuL!  pa  &  22.  j 
ratus  ficfuus  honos:  necco  ineri  lceicratoruhominum  libido,  ^(itijrfiifft*pe- 
tiiG  iisueritateac  pcenarri  animad  .crfione  poteft.  Atq.  h2.'du£  ^'uJm^i/ratt 
partcs  c6prehenf2!  iunt  a  Propheca,du  Regesaliofq.  pr^^fwdos  ^^^^  ^^^  j^^^  ,„ 
iubetfacerciudiciu  &  iulhtia.Iuft)t;a  quidem  cft,innocentes  m  g(clefiaDti..A- 
fide  fufcipere.copiedi,  tuen,  v^ndicarcliberare.ludiciu  aute,  ti^baptiiiarum 
impiorumaudacia;  obfiftere,vimcomprirnere,  delidapunire.  obteclwties. 

10  Vcrumardua  hic,vc  videcurj^  difficiiisnafcicurqu^ftio,  J^^^yf^j^yf* 
Si  lege  Dei  occidere  €hriftiani  omnes  veracurj&  Propheca  de  J^atc.j.ii.  * 
montefando  Dei,hoceftnccJefia,vacicinatur,quodnon  iiiiii-  iera.ii.9.& 
gcncinea,neq. nocebunc:  quomodo  magiftratibus&piisfi-^5'»5' 
mul  &fanguinariisefielicec?Atfi  intelligamus,magjftratuin  iLexDeiChn 
exercendi*  fuppliciis  non  a  fe  agcce  quicqua,  led  ipfilfiuia  Dei  i-^'^""  r*   ^5«««. 
iudicia  e>equi,nihil  hoc  icrupulo  impcdiemur.  Occidere  Lex  chrifltantabp 
Dominiprohiber.  atne  impunita  finthomicidia,  ^Udium in  „ere iubet ,((r 
manumfuisminiftrisdatipfe  legiflator  ,  qucm  in  homicidas  mDciEcdefiA 
omncsexeranr.  Affligere  &  nocercpiorunoneft  :atqui  hoc  «»'>''^  qmaf- 
noccre  non  eft  ncc  affligcre,piorum  afflidiones,Domfni  man-  f^'f^'^„^,]^'j  P^^ 
dato,  vlcifci.  Vtjnaiftud  lemper  animis  noftris  obucrfaretUr,  pt^tu.^At  magi 
nihil hic  hominis  tem§ritate  ,  fcd  Dei  iubentis  authorirate  o-  ftratuiftingm' 
mnia  fierirqua  pr«eunte  ,  a  reda  vianunquam  aberracur.  r.e    effundunt: 
Nififorte  diuinz  iuiHnje  iniedum  eft  frccnum  nc  de  fccleribus  ^ffi^g^nt  ttemt 


tk. 


CAP.  XX.  1  NST  I  T  V  r  1  ONFS     L  I  B.     ipir. 

iff- nocmt.Erio  poenas  fumat.  Qj^od  /i  ilij  iegeni  dsceie  fasno  eft.cur  ei-.isnYi-. 
M^gtfirattis,  niftris  calumniamintendcnius?N6  f-uilrs  gl?dii;m  s?eris;ii,i!i- 
^arlurfotfi-  ^u^sP-^i^lusjnamDci  miniftri  {unc  nd  :ram,virores  nriale  ageci- 
mm  iuentur,  ^usJtaqucfi nilnl Doiiiino  fua  cbc '.icncia  foieacc.;p:ius  n.>- 
whge^Beirs-  ^^^^  principesaliique  pr^fcdt;.  in  h^cminiiUrium  Mcumbar^ 
Propbet^doSlrt  fiiju  dcm  fuim  Dt<)  picrnteoj.ii.fl  tiam,  inrepritare  aj>probars 
v^7npc,.r.ni.  IhidenT.Kce  fctlicet  aff-du  ageb  -tur  Muics^quum  le  delina- 
^^^'■'^n  ^^"^  Domini  virtiicc  popuJi  ;tii  iiber  Jtore  co^^..-orcens .  -^riy- 
ASt^j.zi.  P^^^  manus  intuiu.  DeinJe  [wm  cscfv,  vn^  dte  tnbus  hom;n5 
E>;od.32.  miilibiis,in  popiili  /acnlcgium  vr.idicauir.  Daufd  quoqjcqLti 
iR.'g.2  5.  rubvir^fu.-Efineni  Soiomonifilio  pi^cei);tdeot*fidfndoloab 
•X' ft  M  ^'/3  &S«^nie(.Vndecfiam  inrcr  regiasvHtutei,  h.nc  comincuv.tar, 
^  vduL/i^t  P^rimereimpios  tene.vt  or.ncs  opei:!rijn)K]iiif..£i,^  proflipe- 
exteruunttir-.a;.-  -^it  tx  vibc  Dci.  Q^o  ttjil  ]ici tiriec  lai.s  qt^Soiomoiiitrjbui- 
ttdej  wp/7^<:<r.tf  tor.D.kxiftiiuflitiim,  &  odifti  aiiqiiratcm.  Qjiomodolc-ne 
fteUratvsfunie  i\\\xd  &:  placidum  Mnfi ,  ijieenium  Jh  lama  (rucs!  e  iciara  on'  - 
do^xt  '>*'A*der,  vcfr.-trumfuorii  fangui  e  a  perf  s  nc  m."didus  percaitr;! 
viiae  regtuvr  cjccurr.it  ad  noiias  itr3oei>QMf)modo  Oauid  ranta  m  omni  yx.2 
«HtffrM/i  ,  r,i>^an'uecudinevir  frucntum  li.ud  ttfr:me-ntuui  ii;tt..r  VicuMos 
pcLatid.  fpiiirusni  nCiip.Tr?nc  fijiu'  f<:u.5  canicicn.  ioab&  S.mcimpace 
Prou  19.12.  adfepuicrumdeducr?  Veiu  v.  vrcjqur  manus  fuis,  quas  p.2r- 
lbid.io.8.  cendo  tnquinafler,  fic  fxuh  ndo  raudi{icai,*ir ,  dti  vicioncni  (ibi 
ibid '°  4  ^C^<?o  commiiljm  exccjuurus  cft.  Abo^.inatio  ti\  ipu-.l  Kc^t  s, 
l^^twA^/i»Jo'"9^'^^*-'^^^^'"05  facerciniqiucice.ii.-quoniaui  itiiuitiria  loiiur» 
t}:J5SiripHra,e^^n\xtut.  Rurfum,  Rex  i,ui  ftdec 'U  loli ;  ludicij.  (}>-.ogi£ocu- 
•*«/;//«  iteMo  Igs  inomnem  malum.  Ircm,  Diifipat  impios  R'  x  faj'iens,  64 
/.j,D.-TM/ci»j,i'o-co,juprtif  eosfuper  rctam.  Irem,  Aufer  fcuriatn  .ib;i!penco, 
cr^cMj,  cc/;/j/-  g^  eqrcdierur  vas  confl  'tori:  .:ufer  imp;um  a  conlpcdu  k<-eis, 
Ibid.»7.iy.  ^  itatu-etur  in  iufltia  f  :liuui  cius.  lum  ,  C^itmpium  luilih- 
Ibid.17.11.  cat,&  qui  condemnat  iuftuti',vfe.-qiie  ^bofnin.nio  eitDomino. 
Ibid. 24,11-.  Icem,Rebellis  acquirititbim.ihimj  Simitr^tur  ad  eumuunMus 
crudeli.s.ltemjQn^!  dicit  impio.Tu  es  iuftus'.  Iiuicpopuii  malc- 
.  dicunt&nationes.Nu-.c  ii  vci.^  t*"n'm  eii  iu^i.ti.i,  iindtogla- 
diorontes  &impios  perfequ;.- g^adiufu  rcconda:it,  &  puras  3 
languine  manus  contineant  dttm  pcrdici  hoinmes  ncfaiie  per 
caedes  interim  &  ftragcs  graiiantLir:  fuinm.i  fefe  impictarc  ob- 
ihingenc.^tantQ  abeft  vr  bonit.iti?  &  iuftti,-^  laude  ;  inde  rcfc- 
Tribunal.  rant.FacefTat  modo  abfcifla  fscuaque  aipentas,  6i  tribunal  illwd 
Cafii).  quod  reorum  fc.opulus  iure  noininetur.  Non  enim  isfurnqui 

autimporcunsB  (asuitiasfaueam,  aura?quum»udicii>m  pronu»!- 
h^cattternvf  fiari  pofTe cenfcam,  nifi femper  ai(idcnte  optiijia  illa  Reaum 

t iidi  du.0 1 cvPu.  ri        •      n  ■  i r  c-    \  cr  •    i 

/»  nimia  clerrje^^^^^^^^^^^  ^  certii(ima,vt  bolomo  atiirmat,  regi}  rhroni  con- 
ti€  ^jf«(f?^r;>',feruarrice,clementia:qu.'»m  primam  cfTeprincipfi  doremvcre 
i^  nmtui  tt'  a  quodam  olim  di^fljm  eft.  Vcrunquc  tamen  magiftratui  vide- 
5<""*  dum.nc  2ut  nimia  fcuericaie  vulweiet  magis  quim  me^deatur: 

tur 


OB     ExTbrn.     mEd.  ad     SALVTBM.        5J4 

aufc-fiiperftitioracleraentia?  afFf  ftarione,  in  crudeliffimam  in- 

cidathumanitatem.fimoJli  d;iToli!uqueinduli>eciacum  mul- 

torum  rernicie  diffluat.EU  ct;im  &  iftud  nonnbsie  qu  ndam 

fub  Nerua?  irnperio  iad:atii:v,,Maiuni  qutdem  elfc  <bb  principe  ApudDionc. 

vjucre,  fub  quo  niiiil  liceat:  fe^niulto  peius^lub  quoliceainc 

omnja. 

M  (Vnndo  vcro  Regibus  por  uli/quCjad  cxercendim  huiuf  £v  n^periorire 
n-1.  di  Di.-blicam  V  Hdid-im  arnia  capcre  interd^.m  necdfeeft;^''''"-'^*'-*:^'!*'' 
cx  hac  rcti  ne  lnnul  s:iuniarc  iicct,le?^itJma  eliv*  quar  hc  \u\c\'    ^^^  ^^  entrce 
}  iuntur  bcUa.  Nam  fi  rraiiita  illis  eft  poteftas  q  a  duiom  fiiK  jar^  pv.bUcam 
q^ietcm  tueantur,qiiainquictorum  hoininu  feditiofus  motus  vmdiCia  fnfd- 
coinprinucqua  vi  opprelnsopi:ulentur,quain  maleficia  ani-  ptarnnrepU- 
niaducrianc :  an  m;jiorc  opp^.rrunicatcprorerre  cam  poi/infj'^^- '"'"''• 
quam  ad  compeOrcndum  eius  furorcm,  a  quo  &  pr:uatim  /In-  ^^' 
^:ulorum  ociumjSi  communis  omnium  tranquijlic^!s  perturba- 
rur.?qui  Udirif  se  tumultuarur,  a  quo  viorlenrdefpprcliioues  & 
i^-digna  maicncia  pcrpetrantur  ?  bilegum  cuft-  di.scirc  ipfos,  j^ 

&  ailerrores  cf  nucnirjOir nium  cona^  us  paritcr  euerrant  opor- 
rerquorum  fcelerek^guin  difciplin.icorrumpicur.  laiofnu-  j. 

re  eos  latrores  pledunc ,  quorum  iniurix  ii  paucostantiun 
progrffl^JEfueriniian  totam  latrocmiis  regionciu  impune  affli- 
gi  vaftarique  fincntPSiquioctn  nihil  intercft,  rexne  fic,  aninfi- 
m  r  depicbe,*|ui  in  aliensm  regionem,in  quam  iurisnihil  ha- 
bcr,  irruir,  eimque  hortiliter  vexar:  omnes  arque  pro  latroni- 
bus  habendi  fu;it,&  puniendi. Hoc  ergo  &  naruralis  ^equitas  &  condufio. 
cfhcij  r:itio  didat ,  .srmatos  cfle  pnncipesnon  tantum  ad  pri- 
uaciofficia  mdiciariis  poenis  cocrcendi  ,  fed  ad  ditionesquo- 
que  fideifu.TConmiill"".is,bclIo  defendendas^fiquando  hoftili- 
ter  impetantur.  Et  ciufmodi  bella  Spiritus  fanftus  multis 
Scripturar  reftimoniis  legitima  efie  declarar. 

ii    Qjiod  fi  iTrihi  cbiiciturJn  Nouo  reftameiito  nuUum  ex-  lOhiea^lft^U» 
rai-e  vel  tefti»ior^ium  vel  excmplum  qiu  d  dcceat  bellum  rem '''''"^^"'"  ''''^ 
elfc  licitam  Chriitianis:primum  relpondeojrationem  gcrendi^j^^,^  ^^^^,  ,^. 
be'li,quf  olim  fuir.hodieqnoo;  peimanefe:nequcefleex  ^d-fiament»,  (^noi 
iierfo  caufam  quae  magiftratus  afuorum  fubditorum  defenfio-cfocc^if   't>eB,iirn 
nearcear.Deindcnoncfiequ^redam  in  Apoftolicis  iiterisejf- ''''^^  ^lf'  '«<^''^ 
prefllim  iftarum  rerum  enarratioucm:  vbi  no  poliriam  fornii-  i,''^'^!'''"'^'  - 
re,fcdfpincuaieCkri{tircgnuminftituere,propohcumelt.Po-^);';;^     -7,^^ 
ftremo  lilic  quoque  obitcr  indicari,  Chriftum  fuo  aduentu  ni-  ttflimomoex  e- 
hilhacin  partemutalfe.  Na  fi  Ghriftiana  dilciplinaCvt  AugU'pz/f.>..tiiW4»'- 
liini  verbisloquar)omnia  bella  damnaret,hocporius  miiirib.  cell.cofirmata. 
confiiiunj  falutispetentibus  dicerecurvt  armaabiicerenr,req-, 
rpilitia  penitus  fubducercnt.  Didua»  eft  autem  eis,Neminem 
conculferitis,  nemini  iniuriafcceritis,  fufficiat  vobis  ftjpendiu 
vcftru.  Quibusproprium  ftipedium  fuffid^re  debere  prgcepit. 


C  A  P.     XX.  IN  S  T  IT  V  TIO  NIS     L  I  B.      Illl. 

^nJf '*''"f  """'^^^*^^  vtfque  non  prohibuit.Verum  nrQgidratuuFH  omninm 
ft?admmul  ^"^*^'^  rummopcrt  hic  cauere ,  ne  cupiditatibus  fuis  vel  tantii- 
L'A{.^,\  4.  ^^^  obfequanturrquin  magis,  /iue  expecend:e  funt  ^atus ,  non 
Inferea  tautn-  pr^cipJti  iracundia  feraftcur ,  non  rapiancur  odio  ,  non  impla- 
</««!, «ff«;;;^iGabihaufierita!:eardeanr,miferentur  eciam  coinnuinefn  in  eo 

Iffia^"^'*^^'''*!"^'^"'^^'"  ^^^  Auguftinus  loquitur  )  in  quo  puniunt  propr:um 

jj^^^^f^^^deiidum.    S/ue  arnja  in  holkm  3  hoc  eit  armatiim  Litronem, 

bliti  fenfu  cr  ^^^^^^^  funcno  ex facih  cccafione  n  raptent;  iaio  necobh- 

ameremtigifirA  tam  accipiant  nifi  suma  neceffiiiate  a-dad;.    Nam  fi  multo  plus 

iui dncamur.   nobis praeftaidum  cft  quam  exegerir  Echnirii^ iilcjqui  belium 

Cic.m  Iib.de  Yidcu  volcir  pacem  qua?i^cam;  omnia  pri'.'S  certe  centanda  sut 

quamarmisdee»  rnenaum.    In  vtroque  demumfTnere,  nullo 

pfiuato  affedu  pacianrurfecorrip(,fe^d  publico  <i.  ncaxatfcn^u 

ducat  tur.  r^Iioqui  poteftace  fiia  pcf/irne  abutuntur:  qusnon 

in  fuum  iilis  co.nmodum  kd  alrorutn  bonum    c  m.nifterium 

JHincetiam  fe-  data  eft.  Ex  eodem  pr2Etcreu  beJligcrandiiure  pendcr  &  prs- 

^mHir  y  fr^fi-  /idinrum,  &f(X'derum,  &  ciuilium  niiarum  munfnonum  rano. 

tita,facdira  c  Pr^fidia auteni  vocti  qu^  ad  tuendos  reeionis  iiiie>.,pf:r  ciuita- 

xitiaffJelicita.       «'^^"^^'^"^.'fcedera.quae  ?.  hnitmii^prmcipibK  ja  hanc  ic- 

*  gem  feruntur  vt  (iquid  turbarum  in  agns  fuis  incdcric  jmutui 

iibi  opem  feranc,&  vires  in  conmuine  confcranc  ad  opprimcn- 

dos  humanigeneriscomuneshoftcs:  ciuJlesmu  litioixs ,  qua- 

rum  in  arte  militari  vfus  eft. 

Trihuta  etiam      ^}  Libet  iftud  quoq.  poftremo  adiicere.tribuca  &  vefiipalia 

Cr  vc^gdtha.  legitimosefle  prJncipum  redituv:quos;jd  fuftiixnda  quidem 

potif/imtimpublicamunerisfuionera  c^nfcranc.-euibustan.e 

vti  fiiTiiliterpoffint  ad  fplendorem  fuuni  dorncfticun(,qui  cum 

imperij  quodgerunt,  dignirace  quodammodo  coniunftuseft, 

Qualiter  Dauidem.EzechiaJofiam,  lofsphatni  ofouefanifi  .s 

Reges,Iofeph  eriafn  &  Danieiem,videmijs  pro  ['crfonjequam 

fuftinebant  modojinofFenfapiet.ite  tuiflc  ex  publico  fumpcuo- 

Ios,&  amplifflmum  agri  fpatium  Rcgibus  arrribuium  legim  ;& 

Ezech.48.iL  2pyj  Ezechiele  Vbi  tamecfi  Chrifti  fpintualedepingtcresnu, 

Shffi.rnuu    cir  ^  ^^S''^''^''^  ramen  hominum  regno  hmiibchri  exemplarpetit. 

htc quo^ue  ma.  Sic  qaide,v£  viciffim  meminerint  principes  inf^,  fifcos  fuos non 

giftratuum  cf?  ta  priuitas  cfle  arcas  quamtocuspopuliaerariafficenim  Pau- 

cauertt-ur  quic  \\xs  tefluitiir)  qu3e  prodigerc  aut  clilapidare  fine  manifefta  iniu- 

^i-.id audtjiuid  j-jg  ^5  poffinr.Vel  potiusipfu.m  pcne  efTe  populi  fanpuine,  cui 

tona  ccraDeo  '  ,      -^J        r    ■    i  ■  /-  •     jio.- 

.n^i  .  ^  non  paiceredurifnmaiit  inhumanijias;  fuasaucemmdiaiones 
dtAHt,  &  oblationes  ahaque  tributorum  genera,nonnih  public^  nc~ 

ceffiias  fubfidia  efle  reputent,  quibus  miferam  plebem  abfque 
cr  ufa  fatigare,tyranica  fic  rapacicas  H^ec  principibus  ad  profii- 
/ionefti  &  luxi/riam  fumptuum  n©  faciunt  animos  (vt  certe  fji- 
cem  eoru  cupiditatibus ,  plus  lufto  fpoce  accefis  fubiicere  opus 
noa  el}^  it6.  quumplurirnu  referacipfospuracoram  De©  con^ 

fcientia 


OB      eXTBRN.     MED.     Ad     SALVTEM.  JJJ 

fcicntiaauderequicquid  audentjneimpiaconfidcntia  in  Dei 
contemptum  vcnianr,doccndi  funr  quanium  /ibi  Jiceat.Neque  Primtiautem 
hajcdodr^na  onuatis  honuaibus  fuperuacua  eft,  nc  quoluis '^''^^"7"^^  '* 
principuin  iumpcus,  tametli  vulgaicm  ciuilemciuemocium  ^^,„aqis-Iraius 
cedunc.teincre  .icprocacirer  fugillarcfibi  permittanr.  abjimerede- 

14.     l*inx:ni,^  (unc  magiflrarui  in  pohciis  leges,  validif/imi  bent. 
rerum  publicarum  ncrui:  vcJfquo  modo  (ec judum  Plarone  a  ^^^*^^  /"^'•* 
Cicerone  vocintur)anuna?,fine  quibus  cor.liftejre  nequitmagri  ^^'^^f^^^^  f' 
Hratusquemadmodu  neciplxrurlulmemagjltraruquicquam  ^,*  ^ulaate 
vigorisJi3bcn?.Proir.deniliiidici  veriuspoteracquamnuuum  ^  nei^fuatr. 
jCfTe  magiftraiunijlegemmiagiftrarumjici^e  cfie  viuam.   Quod 
5utem  didunl  me  rccepi,quibusicgibus  conititnenda  fic  Ciiri- 
ftiana  poJitia.non  eft  cur  longam  de  optimo  legum  genere  di" 
rputa:ionemquisexpe<ftet:  quv^e&immeraforecjnec  prslentis 
ciretarg-imecioiloci.naucisrantiimSi  quafiin  tranfcarfu  ,no- 
tabo  quibus  lcgibus  pie  coira))  Deo  vti  pof/it,&  inter  Iiomines 
riteadmioiftrari.Qupdcciam  ipfum  prorfus/ilcntio  tr.^nfmit- 
cere  malui{lc.ra>ni(i  mtelligere  -^ericulose  Iiic  a  multis  aberra- 
ri.Sunr  enim  qui  rede  c^;mpo/itam  cffe  rempnblicam  negenr,  Sublato  #«rts«« 
quxncgleftis  Alore  politicis,  communibus  Gertium  lcgibus  error^ ^b»  ne- 
regicur.Qrte  fententia  quam  penculofa  /it  &  turbulenta,vide-  S^f»^^  ^#  t"> 
rmtalij,miiii  falfam  efleac  ftoIida,demonftrarefatis  erif.   Eft  ^^^'';^^^""^ 
aute  obicruanda  vulgata  illapartitio^qis^evniuerfam  Dei  Le-  ^^  *  ^"^*^  ' 
gem  pcr  Mofen  promulgata  in  mores,  ceremonias,  iudieia  6i- . 
ftribuir-.ac  Girpicicnd^fingulseparreSjVt  Iiabeamus  quidex  iis 
ad  nos  pertinear,quid  minus.Nec  interim  quempiam  moretur  DiJiifi6iioLegi$ 
hic  fcrupulus,  quod ad  mores  etiam  iudicia  &  ceremonia!  per-  perMofenpro^ 
tinent.*Veteresenim  qui  parritione  hanc  tradideruntj  tametfi  muiga:*,inm9 
duas  iftas  pofteriorcspartesnon  ignorabat  circa  mores  verfa-  ^aUm.ceremo- 
ri,quia  tamen  faluis  moribusmutari  &  sbrogari  poterant,mo-  ^J^J^^^  ***' 
ralesnon  dixerunt.  Primam  illam  parte  peculiariter  appella- 
runt  eo  tiomin.e,ci!ra  quam  non  conftet  vera  rnorum  fanditas 
&  immutabiJis  red^e  viuentii  norma. 

if  Lex  jraque  moralisfvt  indeprimumincjpiam)  q^^m  sumnm  & f<9 
duobuscapinbuscontincrtur,quorura  aiterumpura  Deii  ^Ae  pHflegumora' 
&pictatecGlere,2!terum  fincerahominesdiledione  copledi'»- 
fimplicicer  lubet;  vcrs  eft  a:rerr>aque  iuftirise  reguT«  , gentium  ^^^^^'4  4« 
omnium  ac  remporil  hominibus  praefcripta  qui  ad  Dei  volun- 
tatem  vitam  (uamcomponere  volunt.Siquide  h^cxcerna  e(} 
&  immutabilis  eius  voluntas ,  vt  a  nobis  ipfe  quidcm  omnibus 
colacur,no5ver6  mutuo  inter  nos  dilig^mus.   CeremonialisC«'*,'?3arj»Wir. 
ludsBorum  p.Tdagogia  fuit ,  qua  populi  ilhus  quandam  veluc 
jpueritiam  exercereDomino  vifum  eft,  doncc  veniret  tempus 
illudplenitudinisquo  fapicntiam  f  am  rerris  ad  pienum  ma- 
nififtarcf,  ac  vcjitstem  exhiberctearu.Ti  rerS  qua:  tum  figcns 


G^P.XX.  IKJTITVTIONIS       LIB.     tlSI. 

ladiaahs.       a^umbrabantur.Iudicialis,politix  joco  iiiisdaca,cei-ta  .rquira 
tis&  iuftitiaEforraulastridebacquibus  innocenier  &  quiete 
interfeagerent.  Atquevt  lilacere  ijoniaru  exercitario  adpic- 
tatis  quidtm  doflrinainpr©priepertinebat(vtpote  qu^luii^o- 
rum  Eccle/iam  retinebacin  Dci  cuitu  Jcrelig!onc)ab  ipls  ta- 
n»e  pieijficediftingui  poterat :  ira  hxc  iudtcioruni  formi(quan- 
quanoaliofpedabat.quam  quiopttime  feruari  pv  flet  ea  ipf» 
cUari?as,quae  s&cerna  D^i  Lege  praecipirur)ab  ip!o  tiraen  dilc- 
eUtufioSinguhs  <^ionispra?cepro  diftinftuni  q.iiddam  habebat.    Quemadmo- 
getihus  khena  dumcrgo  falua  &  ncolumi  pierace  abrogari  patueru'.t  ceic- 
tem  reUSiarn    moni^E.ita  &  iLidtciarii?  his  conftituaonibus  fublatis,  perpecua 
tfe  candendile  charitatis  officia  &pr3ecepta  manerepoiiunc.  Quod  fi  veruin 
ges  qncu  fi'y    e(}jibertas  certe  iln^ulis  centibus  relida  eit  condcndi  quas  fi- 
uiienr.t  ^,„0^  ^' conducere  prouidcrinc  legcs :  qu^  ramenad  perpctuanuU 
ctd  ;>er^fr«^^,  lamch.aritatisregulam  exigantur.vt  forma  quidem  vanent, 
chavitatis  regu  racionem  habeaic  eandcm.  Nanvbarb^ras  illas&  ferjs  leges, 
lam  extg/itur.  q",jales  fuerunt  qu3?  fures  honore  profecjUGbantur,  quse  pronii- 
/cuos  €oicuspcrinirrebant,aIi*equemulto  tum  foediorcs  cum 
abfurdiores,prolegibushabendasminia)Ccenfc©:qu3ndoqui- 
dem  abhorrenc  ab  omni  non  iufticia  modo,  ied  humanicate  e- 
tiam  &  minruecodine. 
lie»  «-7  ovini-        "5    td  quod  Aixi  planum  ficc  (i  in  legibus  omnib.  duo  hecj 
bMiiegihwi  VI'  vcdecec,incuemur,iegis  coofticucionern  &  ^equirate ,  cuiius  ra- 
geredebent  *"  tionc  conftitucio  Jpfa  fundatacftac  nicicur.  i€quita',quiana- 
^uitm  (^  c9n.  cuf^jjs  cft,nonnifi  vna  omniura  efie  poceft,  ideo  &  legibus  o- 
luutio.quarti  ,Yinibus,pro  negocij  oenere,eadem  propofita  efTe  debec.Con- 
\(fedebet:alte-  "icutionesjquia  cucunftarias aliquas  nabcnt  a  quibus  pro  par 
ravariarepo-  tc  pcndcant  niodo  in  eundem  acquitatis  fcopum  omncs  pariter 
te!i,pro  ratio-  intendantjdiuerfas  eflc  nihilobeft:.  lam  quum  Dei  Legem  qua 
m  circunBan  moralem  vocamtis,  onftet  non  aliud  eire  quam  naturalis  legis 
nar:m.  teftijnonium,&  eius  confcienti^quas  hominum  animis  a  Deo 

inrculpcaeft,totahuiusde  q:janunc  loquimur  «equiracis  ratio 
in  ipfa  pr^fcripcj  clLProinde  lolaquoque  ipfa  legum  omniu 
&fcopus,&regul3,&  terminus  fit  oportoc.  Ad  cam  rcgulam 
qu^cunqueforma^se  eruncleges,quaj  incumfccpum  direft^e, 
quir  eo  cermino  limicata?,non  cft  cur  a  nobis  improbcntur,  vc- 
cunque  vela  Lege  Iiidaica,Telinter  fe  iprs  alias  diftlrant.Lex 
Dei  furar*  prohibct.  Qja;  furtis  coftirutafuerit  poenain  poli- 
'*  T!a^  "  ;/„  tialud^oru,videre  eft  m  Exodo.  Aliarii  gentrum  vetuftiffimas 
kraturpettus    I^gcs  furtum  duplo  puniebat.qusp  poltca  lc-quu:»?  lunc,  difcrc- 
'tx legibusfliu.  uerunt  inter  manifeftum  &  non  manifcftum.  AI12E  ad  cxiiium 
fnres^fMfoite-  progrefT^  funt,aliaj  ad  flagrum,alia?  denique  ad  capitis  fuppli- 
liesyhomtctdASy  eium.Faltura  teftimoniumtalionispoena  intcr  ludjeos  pledc- 
a  u  teros.        batnr.aiibi  graui  tantuiu  ignominia,alibi fufpcndio,  alibi  cru- 
€e.  Hoinicidium  omnesparitcr  lcges  fanguine  vlcifcuncur,di- 

uerfis 


DE      IkTErN.      M  K  D.      AO      SALVTEM^  f55 

aerfis  ramen  morti*:  gcncribus.In  adulceros  alibi  reucrior-ss,!- 
hbi  lemores  edida»  func  poensc.Vidf  mus  ra;ne  vc  eiulmodi  di- 
uerli  areiii  t-iiu-cni  o:nn:;>fineni  tcndan^.Nam  vno  (iinulore  ^^uitax  rf*- 
|HPnaiii  pronuntianc  in  ea  qnsearrcina  Dei  Legc  damnara  func  nut  a^nd  om- 
facinora:  n-  ii^.pe  homicrdi.i.furta.adnltcin  ,  faifa  telhmonia:  res pv^ulcs eii^ 
fi.<\  m  p-oenaj  nn^do  n<»  coauen^i^nr.neqi  vcro  id  necclTeeft,  nc-  ^^^'  fcelera? 
(|ue  eriam  exp-dic.  Hll  regio  quaj ,  nili  l^orrendis  exemplis  m  ""f!!,t"'w  ^'f- 
hoiiircidas  riruiaccxdibusftarmj  &  latrocinws  perdenda  ficiiit  ^,^''^f^^ 
iecuiirii  q  .oJ  pcjenaram  acerb  racem  jugeri  poftulct.    Siquii 
turbatiificin  ftacu  pub.McOjnouis  edicl;s  corrigenda  func  qu:e 
inde  i^afci  folcnc  mafa.lkl!ite!ii;>ore  in  armorum  (trepitu  co.-  ^/y^  conTltnt^ 
ciderec  omn.'s  huni  m:tusn  li  infolic.j  porn.irufTj  metJ  inicdito»  tiuinsconjUcrA 
in  ftcniicate  in  peftilencia^ni/iaahibearunnaior  fcucriras.pef  Tioypnraticne 
rumibuntOMinia.Eft  Cicn^  in  viruim  qjoddam  propenuor  nili  '<'"^^'""'"  CjT* 
2cerximecompcIcarur.C4j.i.uii  m.TPgnus  tueru,  ac  publico  bo-  '^ 
no  muulus^qui  tali  diuerf^tace  oftenderur,  ad  retiQendam  Le- 
gis  Dci  obfeaucionem  -icco  oodacifnma  ?  Nam  quodiaftatur 
i  qjibufd-  m.fieri  cocumeliam  Lcgi  Y)e\  per  Mofcm  lat:^ ,  qtul  ^«^^ poUtiea 
abro^ata  ila.nousealiae  illi  pr.ERrontur.vaniHimmn  e!>..  ncq;  ^"i^^  q--*^^o'^» 
tnni  ali^e  ilu  prseferunti.T  dum  mscjis  pr^^bancur.non  nmplic(  „^.  ,^   ,^„ 
coilationclcd  temporum.ioci.ocncjs  conditioneraut  iliaabro-  ^^  ^j/, 
ga«ur  qurenobislara  n:jnquam  fuic.  Siquidem  noncam  L^omi- 
nus  f>er  min;.m  Mo(istradidir  q«J^in  om»ies  gentes  promul- 
garetur.Sc  vbi.que  vigerct:  (edquani  Tudaieam  gentem  ,  in  fi- 
dem,parrocinium,cljenTe!am  liiam  furcepiftcc,  ilii  eciam  pe- 
cuiuriter  iegisljtor  efTe  voluir:  ac  quod  fapientis  legislaroris 
erac,finguhrcmquandaai  *ms  rarionem  in  fereadis  lcgibus 
fcaboir. 

17  Snpereft  nunc  vtvideam«s  qundpoftremoloco  propo-  P6ffrer»apars 
ficumerat,  Qu;sIegum,iudicioru -1,  inagiftratuil  vfusad  com-  traaationnjpe 
muneni  ChrHl<anorum  rocieratem  redcac.  Cui  etiam  annexa  ^*'*/''^  deAdmi- 

ft,  n  •      /^  -  -p        -1  i   1  ■        -  I        mitrationt  bo- 

alteraqujEitiOjQunntu  magiltratibus  dcbeant  priuati  ho-  i,^:cc<,p9pi:Lm 
mi'ws  dL'ferie,&  quoufqueobediencja  progredidebeat.Pluri-  resfktcns. 
mis  videcar fuperuacaneam  efte  rnanus  ms^iftrarus  interChfi    liuius funwta 
ftianos,quod  fciiicct  implorarc  ^\p  non  pofftnr,  VCpote  quibus  ^»^  ^»°  capttA 
vindicare.in  iudicium  poftulare.licigarc  vericum  fii:.    Ac  quum  ^^f'**^^'  '•    * 
PauJus  conrra  clare  ceftccur,miniftrum  Oei  nobisefte  in  bonii:  Itt^u^^p^mAtt. 
ex  eo  inte!ligiinus  ira  diumicus  ordinitu  : (ie  vt  eius  manu  sc  ^  ,^. 
prxftdiis  advierfusflasirioforum  hominum  improbitacem  &  Rom.ij  4. 
iniurias  defen/i  ,  qutecini  ac  fecuram  vitam  a^amus.     Qnod 
ft  fruftra  in  praeftdium  nobis  a  Doraino  datus  eft.nifi  tal'  nobis 
b§nc£cio  vcilirer.fuis  apparctimplcrari  quoque  &.<ppcl]3ri  StAtiUtamap 
non  impie  pofte.Hic  vero.rnihi  cuin  dual.ici  hointnura  gonere  /fratuum ^.urh* 
agendii  eft.funcenim  permulti  qui  tmta  lirigiidi  rabic  iftuat,  rttate^  m  .idmi 
yc  ^uietem  nunquam  habeanc  apud  ic  nifi  cuoi  aliis  pugnenc.  "1/^^»'^'« *'«»•* 


CAP.  XX.  INSTITVTIONIS      LlL     llll. 

(^crnmnali  Litcs  vcto  ipfas  &  capirali"  odiorum  accrbitate,&  infana  vindi 
((juam-vocar)^  candi  nocendique cupiditateexequuncur,&  implacabili  perfi- 
tumna:fnmii  nacia  perfequjncur.ad  fui  vfque  aduerlarii  ruinam.Intenm  nie 
mmttmpote-  *3"'a  "''i  *ufeagere  exiltimentUr,  iDdiciorum  pr^etextu  talem 
tia  lttiga?ites  pcruerfitatem  defendunt.Ac  fi  cumfracre  iudicio  agerepermif 
tniiehin.r.  Tum  eftjnon  protinus  odifife  ipfum  licet ,  non  furiofo  noceadi 
«  ftudioinillumferri,nonpertinaciterinrequi. 

Er ^«rf/?  ^°-  '^  ^^^ ^^t>^  ^*-^^^  habeancLegttima  efte  iudicia  fiqais  rcfte 
<i<?y4m,rf^cM- vtacur.Redum  autem  eirevfum.tum  adori.agendiuumdcfen- 
}(M normam-,1-  dendi3re0.fi  hic  qaidcmpoftulatus ad condidam diem fe  fiftit, 
Biufmodih^t-  &quapotcftexceptioneGau'"am  defenditcitraacerbicate;  fed 
gantes  '^^ij  i^qc  tantum  afFe<flu,vr  quod  riiu  eft  iure  tueatur;  illc  vero  indi- 
ditur,  §""  iiuem  capite.liue  in  fortunis  oppreilus,  in  Magiltratus  fi- 

demfeconferat.querimoniamexponat.quod  jequueft  ac  bo- 
num  poftuIet:ied  omni  procui  nocendi  vindicandfve  libidincf 
procul  afperitaie  &  odio,procj?l  cotenttonis  ardorc;  quin  po- 
tius  pararus  fuo  cedere,&  quiduis  perpeti ,  qua  inimico  in  ad- 
uerfarium  animo  ferri.Gontra  vbi  anin?!  maleuolentia  fuftu/t 
funt,corrupti  inuidia,iracund;a  inccn(i,vlcionem  fpiranres,auc 
ficdeniqueardorecertaminisinflammati  vt  de  charitate  ali- 
quid  rcm(ttant;tofa  etiam  iuftirftma»  cauf^eadio  no  impia  eilc 
non  poteft.Nam  hocconftieutu  efl'e  axiotna  Chriftianis  omni- 
bus  conuenitrnunquam  quantumuis  asquam  litera  iufte  tra- 
dlari  aquouispoffcniii  pariaduerfarium  dileftione  beneuo. 
Icntiaque  profequatur  acfi  iatn  amice  ,  quod  cocroucrtitur  nc- 
gotium  tranfad:um  ac  compofitum  effec.InieceriG  forte  aliqnis, 
ralein  moderationetn  adeo  nunquam  in  iudicium  afFerri,vt  in- 
ftarfit  prodigij  futurafiquareperta  fueiit.  Fatcor  fane,  vcfunc 
horum  temporum  raores,  rarum  cxtarc  probi  litigatoris  exe- 
plum;  fed  res  tame  ipfanullius  maliacceffioneinquinata,bo- 
na  efTe &  puranon  definit.  Caeterum  quum  fanftum  cffe  Dei 
Dftnderefellii'^^^^^  audimusjauxilium  magiftratus.*  co  diligentius  cauen- 
tur  ^nabapti- dum  cft  ne  noftro  vitio  poUuatur. 

jla  qui  itidicra-  19  Qm  vcro  mdiciarias  omnes  difceptationes  pr^cise  dam- 
riM  pmnes  d.f-  nant,inteiligant  fe  fanftamDei  ordinationcm  (imul  repudi»rc, 
ceptattones prx  g,  jjonum  cx  eorum  genere  qug  mundis  muda  cffe  potfint.  nifi 
Acl  2i.r  &i*4^^'^^^^^"^^"^  flagitij  irtfi;nularevoIent,qui  &  accufatorum  ca- 
izj&aj.io.  lumnias,eorura  quoquevafritiem  &  malitiaexponendo  ,a  fe 
oUta.\,  chri-  depulic:&  Roman^e  ciuicatis  prxrogatiuam  fibi  in  iudiciis  affe- 
/?^ww  interdi-  ruit:  &ab  iniquo  pra»fide,ad  C^faris  tribunal.quum  opus  fuir, 
fT.JP  ^*"'  prouocauit.Necobeftquod  Chriftianis  omnibusinterdi(aaeft 
Kum^io  i8-  ™^^^^  cupiditas,<jja  &  nosa  Chriftianis  fubfelliis  longiffi- 
Matck.j.jg.  "ic  abigimus.  Na  flue  ciuilirer  contcnditur ,  non  rcfta  incedit 
Deut.32  jj.  via  nifi  qul  innoxia  fimplicitate,rcm  fuam  iudici  tanquam  pu- 
Rora.u.15.    plicotutori  commendat,  nihil  ttiin«s  quamutuammali  vicem 

(quieft 


DB     rxTERN.    MlBD.AD     XALtTeM.  S^7 

(qm  eft  vindiiitc  afFedu  )rependcre  cogitans  fiuccapiralis  auc  Herponfih 
grauioralicjuaintendifiiradi^iCum  sccufarorefTi  rcquirimus 
quinoUo  vlcilccndi  ;sftu  correptus.nitlb  priuatieiniuri.>:oflFe 
fione  t.idus,in  forum  accedit.rcd  in  aiunio  duntaxat  habens, 
pcrnicionhominisconacus  imj  edirejn- reipubhc^  noceanr. 
Quod  ii  vindicem  animum  toll/s,niIiil  wi  mandarum  ilJud  de- 
linquiturjquo  vltio  Chriitianis  interdic  tur,  At  no  folum  vin-  ,  . , 

didam  appetere  vctantur,red  manum  quoq:  Doni;ni  iubcncur  ^^''^^'^•^^'*^>'i'' 
cxpeitare.qui  le  opprellis  &  amicti  >  aaf  ituru  vkorem  poih-  f^j,.£iart  t>«* 
cccur:illam  autem  cajleftis  parroni  v!rionc  omncm  aarcuerrur  minnm. 
<}ui  opem  aut  fiibi  aut  aliis  ferri  a  ;uagiftra?u  poftular.  Minime 
idvero-fi  ^uidetn  m  ii^'iftiatus  vindsidan^i.non  hominis,fed  Dci '^'^'"'^^*' 
eftc  cogitandum  ef^.qwam  per  hortiinis  mmifterium  jabonu.n  ^^'^•^^*' 
n®ftrum(vt  air,  Paulus)cxerit  atqueexerccr. 

xo  Nihiio  etiam  m^gis cum  Chrifti  verbfs pugnamus  j  q  n-  obitH.x.chl- 
bus  refiftere  malo  prohibet,&  dextera  maxiila  obuerrerc  pr^-  fi^  r,fijiere 
cipir  ei  qui  alapam  in  /iniftram  impegerit.-permittereq;  ei  pai-  "^*'*  p^ohtbef^ 
lium  quitunicam  auferar.  Vulr  quidcm  illic  fucrumanimos  S^rt^^/ja 
a  reraiiandicupidine  tancopeieabhorrere.vccitius  duplicari  Macth.5,39;^ 
in  fcinmrialituri  (int  quam  rcpendere  ea  appetanr.j»  qua  qui- 
dempatientii  necipfieosabducimus.vere  enim  Chriftiano$ 
cfle  oporrec  hominum  gen-as  ad  contumelias  iniuriafqae  fere- 
das  natum,peflimorum  hominu  nequiti^jimpofturisjudibriis 
cxpofitum.neqac  \6.  modo:  ((^A  corum  omnium  malorum  to- 
lcraares  eftc  oportct.  hoc  eft.fic  totis  animis  compofiros,v:  fu- 
icepta  vna  ofFcnfione  ad  alteram  fe  comparenr,  nihil /ibi in  to 
tamvitampromittentes  quam  pcrpetu*  crucis  tolerantiam. 
Interim  &  iis  quifibiiniurij  funt,bcnefacianr,&maledicenci- 
bus  bene  precentur:  &  (qwa!  vnica  eft  fua  viftoria  )  bono  ma-  Rorh.iz.zt 
lum  vincere  contendant.  Sic  afFeAi  non  quserunc  oculum  pro  Macrh.  5.  jf*^ 
ocijlo.denteni»  pro  dente(qualiterfaos  difcipulosmftituebanc 
Pharifseijad  appetendam  vltionem)fcd(qiioniodo  aChrifto  e- 
radirnur)Sc  corpus  fuum  mutilarij&  malitiose  fua  fibi  eripi  fic 
ferent.vreas  iniurJas ,  fimulac  irrogata:  fibi  fuerint,  remifrari 
fintac  vltrocondonaturi.  Neque  ifthxc  tamm  animorumi* 
quiras  &  moderatio  impediet,  quin  integr:i  in  fuos  inimicos  a- 
micicia,magiftrarus  ope  id  rerum  fuarum  conferuationem  v- 
tancur:  autpubliciboni  ft  jdio,  fontemac  peftilenrem  homi- 
nem ad  poenam  ppftaier,q-  em  emendari  nifi  morte  nor:  poffe 
noucrint.Vereenim  Auguftinus  harc  pr^cep'-a  omnia  eo  tcn- 
dereinteroL^eratur-.  vt  oar.uus  fir  homo  tuftus&  pjuseoru  ma- 
litiam  pvr  enrer  fiftinefequosfieribonosqi^rit:  vt  nurneru^ 
potius  creTca:  boijorumjnon  vr  rari  mnlitia  fc  quoqus  numero 
addatm.-iiorum:  deinde  ad  pra?c>arati  nem  cordis  qux  intus 
€ft  ma^ispertinere,quam  adopus  quod  in  aDcrtbfic :  vc  tcncr' 

Yyy    i         ■ 


CAP.  XX.  IN  slfiT  VTI  ONIS     l  IB.    MII. 

'atur  in  recreco  aninii  patientia  cum  bcncuoletia;  ia  manifcfto 
?utem  iafiatquod  ilJis  vidcinus  piodelTe  poffc  «juibus  benc 
felledebenius.  ^  -      ^ 

oivff  4.  P4«-  ^>  QilP^  autcm  obieaari  folet,  litesa  Paulo  in  vnmerluftt 
^i^)n  '-vmuer-  eflo  damnatas.*d  quoquc  f^lfum  eft.Intelligi  ex cius  verbfs  fa- 
fi^m  iittt  d(:m-  cilepoccO,immod!cumfulflelitigandi  furarem  m  Corintliio- 
nauit.  j.^j^j  Ecck/ia:vr<;ju€e6  vt  Chriiii  Euangtiiun),&  totam  quam 

i?"/  !'  ^  proiiicbijiucurreiigionemjmpiorumcauillis  ac  malcdiccnt!* 
^pMex-**  cxponerent.IdprimumreprehendicinillisPaulus,quodEuan- 
i>lanuni.  gdium  apud  infidclesdifics.iionum  Tuarum  incemperie  tradu- 

ceient.Deinde  ik  hoc  iprv;m,qu6d  eum  in  modum  inter  fe  di(- 
/iderentffatrescum  fratribu<;.Tamenimprocula  ferenda  in^ 
luriaalicuieranr  vtalijaliorufortunis  auideinhiarenc,  vltfo 
laccf]ercnr,&  damnum  inferrent.In  illam  ergo  Iwigandi  infa- 
niam  inuehirur.non  fimpliciter  iii  qualuis  concrouerfias  At  o- 
innino  viciam  vcl  iuiir;nitace  efle  pronuntiat.  quod  no  potius 
damaum  acciperent  rerum  tuarum.quam  prohis  conrcruandis 
ad  contenciones  vfque  laborarent:nerape  quu  adeo  facile  qui- 
buflibcc  damnis  Gofiimouerenrur,&  minimis  de  caufis  ad  foru 
&  iites  decurrerent.hoc  indicio  effc  dicit  quod animo  clTent i\i 
chrmmrun  mis  irrirabi!i,&ad  patienriam  minuscomparato.IdfaneChri 
in  imbm  fs,fc  ll/anis  agendum  eft,vc  de  fuo  iurfe  decedere  femper  malmc  qua 
^^tKHdnoffcn,.  inforum  proi^redi:  vnde  vix  exirepoffihtnihcommotiorea- 
nimo  &  in  frairis  odium  acccnfo.  Verum  vfei  quis  citra  chaff- 
tat.s  difpcndium  rem  fuam  Te  poffe  tueri  viderit.  cuius  laftura 
f,rauinbidiTpen<liofuturarit,idlifaciat,nihilm  iltam  Pauli 
rencenciam  delinquir.Deniqwe(quod  initio  doeuimusjoptimu 
cuiquc  conrilium  dabit  chatitas:  /ine  qua quarcunqj  rufcipit.n-. 
tur,&  vltraquam  qu.'&  progtcdiuntur  difceptacioucs  inmltas 
clic  &  impias>excra  controuer/iam  ponimus.  ^ 

.Alur:an  *4-  ^ ,  Subditorum  crga  fuos  magiftracusofhCfum  primum  elf» 
Z^u^^'.  ^^  ^«rum  fundione  quam  honorificentifrimefencire.  quani 
iZu/^  .1'-  rahcecvehitdelegatama  Deoiurifdiaionem  agnofcunt:  e<Sf. 
d^entiaejuam  queob  id  Jufpiccrc  ac  rcuereti  vt  Dei  miniltros  ac^cgafos. 
yrtu^ttm^gr  Quofdam  enim  repcrias  qui  fuis  fe  magiftracibus  valde  obf«- 
llr^ttl^.^  dcbh.  j^pg^  pr£beaoc,ac  noHnt  quidem  no  efle  quibus  obfequacur, 
ZlZlTeZ  ^^^'i  b^no  publico  ita  expedire  norunt:  de  i^Iis  tamen  magi- 
ir~:-  ftratibus  «on  fecus exiftiment  ac  malis  qu.bufdam  necefrariis. 
0rat.uwfun  Vcrum  plus  quiddam  k  nobis  requinc  Petrus  quu  Regem  ho- 
aionepr^uuH  j,oran,&  Solomo,quum  Deum  &  Regem  tiraen  prxapit.Ille 
^uamhor,or,fi-  cnim  fub  honorandi  verbo  finceram  ac  candidara  exiliimati^- 
Zf'*  ^^''  nemcompleaitur;hicRegemcumDcoc6iungcns,fanft«cu- 
'  Pc't.3.iy.  iufdam  vencrationis  ac  dignitatis  plcnum  efTe  oftendit.  Ell & 
Prou.24.ar.  iJlud  preclarum  apud  Paulum  elogiueB,Vc  obcdiamus  nan  lo- 
RoTu  3.15.      lim  proptcr  iram,  /cd  propicr  confcipcCjiVi*   QiiP  intcUigir, 


'M 


DB     BXTErN.     MHD.  Ad     salvtem.  5|8 

non  terrorc  modo  principum  ac  prj?fe<^orum  adduci  fubdicos 
deberc  vt  in  eorum  fubicdione  con  incantur  (qualiter  fuccu- 
bcrc  hofti  armito  iolenc  qui  vindidam  fure  prompcam  videnc 
fi  relticeiint)  vci u  qtna  Deo  ipfi  rcdduntur  obfcquia  quae  ii\ii 
pr^ftanruf:  cjuandu  eorura  poreftax  a  Oeoeft.  De  hominibus 
non  difputo,acfi  larua  dignicatis  ftultiti.fm,  vcl  ignauiam,rcl 
crudeliracem  morcTquc  iraprobos  &  nagictj  plenos  tcoeret.ac- 
que  ita  vitiis  acquireree  hudem  vircucum.Ted  dico  ordinem  i- 
pfum  honore  &  rcuerentia  dignurn  clfe  :  vc  «jmcunq;  pr^funt, 
apud  nos  flnt  in  pre:io>&  vcnerarionem  cbcincant  pr^Efcdurse 
fu^rcpc^u. 

zj  Ex  co  &  alccrum  dcinAe  fequitucvt  propcnfis  in  eorum  ^'^"^*  ',^^f" 
obferuationcfn  animis,fuam  il!is  obedicntiam  approbcnt;fiMC  t''*'"'''"'''^ 
cdift;sparcndum,fiuetributaroluenda,fiuefnbeunda  publica    "'* 
muncra  arque  oncra  quas  ad  communem  defenfioncm  fpcder, 
fiue  qua  alia  iufla  capeiTcada.   Omnis  anima ,  inquit  Paulus,  R.om,Tj.i. 
poteftatibus  fublimioribus  fubdita  (it.  qui  enim  poceftati  rcfi- 
ftit,Dei  ordinationi  refiftit.  Admoneto  iilo$(rcnbitide  Tito)  ^"•^•'* 
vtprincipatibusacpoteftitibusfubdicifinc  ,  vt  magiftracibus 
}>areant,vtadomneopusbonuiafintparati.EtPerruSjSubdici  l*^^^"**'^'   j 
inquit,c(^ocecuiuis  hurriin^Ecreatur^e  Cvelpotius,vteoo  qui-     ■'    jtT^ 
dcm  mtcrprccor,ordmationi)proptcr  Dommumjfiue  regi  ra- 
quam  pr3ecellenti:  fiuc  pr3cfidibus,qui  per  eu  mictu:ur  ad  vin- 
didam  q\!idem  nocentium,laudcm  vero  rcfte  agentiuy ,  Pot- 
to  quo  n6  fubieftioncm  fimulare/ed  finccre  &  ex  animo  fuB- 
ie<Sosrecfreteftentur,additPauIus,vteorurub  quibus  viuuric 
faliitem  ac  profperitate  Dco  commendent.  Adhortofjinquir,  i  Tim.i.r. 
vt  fiant  deprecationc$,obfecrationes,  intcrptlIationes,gratia  MAgtflratuum 
rum  aftiones  pro  omnibus hominibus,  pro  Regibus,  &  cmni-  f^'^[^^ «c^*- 
busm  emmcntia  conttitutis,tcplacidam  &  quietam  viram  d^-  (pmmendAmti. 
gamus,  cum  omnipiecate  ac  honeftacc.  Neque  htc  fe  quif- 
quamfalht.Quandoenimrcfifti  magiftratui  nonpiteft  quiri 
Hmu!  Deo  refiftatur :  etiamfi  impune  conremni  videtur  pofie 
inermis  magiftratus ,  Dcus  tamen  arnjicus  eft  qui  fui  conteoi- 
ptum  forticcr vlcifcatur.Sub  hac  pr^terca  obedientia  modera-  Moderate ' 'vi-^ 
ti«nem  comprehcndoj  quam  fibi  in  pub!ico  imperare  debent  uentes(^  in op- 
priuatihomincs,  ne  fevltro  admifceant  publictsncgotiis,  ^i^x.fi'^^'' fe  contim^ 
temcre  irrupant  in  partcs  magiftratus,  ac  nequid  omriiuo  pu-  !JJJ^     /«»,„/, 
b'ice  molianjur.  Siquid  in  publica  ordinacione  corrigi  interc-  ^n^nttt, 
ritnrS  tumuItuecuripfi,necadmoneant  opcrimanus.quasillis 
omnibusligatas  eftehacinpartedecet :  fed  ad  maeiftrarusco- 
gnit»onedeferac,cuiusvniushicfohicacft  manus.Incciligo  au  ^ec  in  partet 
iem,ncquid  iniuffi  nudeant.nam  vbi  acccffic  prajfediimperiu,  fnagifiratnf  tt^^ 
iam  ipfi  quoq;  publfci  authoritafc  pr^dui  funt.Vt  enim  aures  "'"'*  "'''«'"f ♦" 
itque  oculos  principisvocarevulgo  folenteiusconfiliarios'. 

Yyy   ij 


CAP.XX.  INSTITTTJONIJ     l  I  B.     1111. 

itanoninfulseprincipismanusquisdkat,  ruosrebus  agendis 

,    .      .        ,.      Quoiuamaucemhaacnusmagiikatumdercripilmus 

fSt;'2;C^  qui  ^^^re  ^uocl  dicimr,  Ule  lahccr  p.tn^  pater.  &  (vt  rocta 

„.Wrr.  ^r-lociituOpaiUH-  populi,  cuftos  pacLs,pr^fcs mftiti:^,mnocer.^ 

c«W*^^  dei^'  vind'-x:in(.:tK:s  measo  ludicandus  fir  cui  talc  no  probetuc  im> 

re  fateamr  orn       j,j,„^  ^^  qui:m  omaium  prc-pe  feculorum  hoc  exemplum 

rM.r^i^Jti  ume  F^      '^ 'jT-insmi  ali],  eoium  omnium  fecuri  quibusprouukn- 

t^r::;l^^di;in;etiefiidebue;aMnoculomni(^]icit«dinen.cordcsd^^ 

fr/?\/./^r/^j  lici.ntL:r:2!iiadremraam.ttenti,iuraomnia.prmi!cgia,iudi- 

r.,nnis  ciebtr:.  ^'^^  aip'OPa-;i.veaalia  proftituant:  aiijplebeculamexliaaruc 

p£Cuni3qtjampoaea'nan:slirgiuomb..,spr<.fund-.ntuisjex^ 

pii^disiomibus,v:roiirbusacmatromsvioLindis,maa:;mdis 

innoccuabus,mGralatfociniacxerceat:cosver6propnncip' 

bus  ac.^oiccndos  elTe..ciuorum  imperio,quoad  licet,paiendui 


(Jum 
i- 


ficn-.ukispeifuaier'  i^on  i^oteft.Siquidcm  dum  in  taritaind 
onicatt  acinter  tam  ;iliena,n6  a  niagnkacus  modo,lcd  homN 
nisQuoq-.iC  officio.f.cinoui,  nulla^n  rnecicm  miaginis  Dci  m- 
tuentur  qii3e  m  ma-iftraru  elucere  debuerar:  dum  nullum  co- 
fpiciun:  veftiaiil  eius  miniftri  Dci.  qui  in  laudem  boms,  maJis 
in  vlaonem  datcs  crat^ica  neqre  edam  pr^fcdum  ilhim  agno> 
fcunc     cuius  dignitatem  arque  nu.rhonratem  Scriptura  nobis 
com  ^nndat.Er  fane  is  femper  hoininum  animis  ingemci.s  fuit 
fenfus.n.m  mmore  tyraanos  odio  .cqr.e  exccratione  mfcaari, 
qudm  dika;one&  veneratione  prolcquiiegitimosReges. 
.,  Deiverhu     25  Vcru.n  fi  iu  Dd  vcrbum  refpicimus.non  Jongius  nos  de^ 
iJbetv: ......  tu  .lucet ,  vc  non  c^  rum  modo  principum  impeno  fubdu,  fimus 

u,m  bontsjl^h.  oui  nrob°,&  Qui  dcbciit  fide,munere  fuo  erga  nos  dcivngvn- 

dkifimus ,  fed  .^^^^/1  omiiium  qui  qacq;'o  modo  rcrum  pocmntur  ,  eti.^mU 

Mo7,m...^:it  ^,j- ,i  ^^-..^^^        ,^et  Cjuam  quod  cx  orficio  erat  prmcipuni.  fa- 

rerum  pot.un-  ^^^^r,,nmi  fummum  fua.'beneficenti3?  munus  eife  magift.acu.^ 

r;/:I?«r;:'I'  adfa:a:em  hommum  confer.anda,  teftatur  Dominus.acfuos 

lient  ,  ^U'»  niagirir  tibus  i;^fis  fincs  pr.-exribit;  hmul  tanren  declarat.q.;a- 

^uod  exojjiuo  i.fjj,jj,|ue  flnwnonnif?  a  fe  hab?re  impcriam.Eos  quidem  qui 

«vM  prmcipu.  publicobonoimperan^vera  eiusD..'«bencficcatiarexenipIaria 

efTe&fpccimina;  qui  vero  iniufte  &impotcnrer  dcminantirr. 

eos  ad  vmdicandam  populi  iniquitate  a  (e  excitatosromnes  cx 

xauo lanaa  iUi  maieftareeffe  prasdiros,  qua  lcp.:imam  pote^ 

liatem  inftruxic.  Non  virra  progredi.3i  doncccerta  eius  rei  a- 

liquoc  reftimoniafubiecero.Nectamen  qu6  furorem  Domini 

fupcr  terram  efleimpiumRegcm  ,  «onfirmcmus,  laborandun^! 

cft  quado  ncminem  futurum  arbitror  qui  reclamet,  nec  lic  Aq\ 

Rcee plus  diaum  fuerit,quam  de pr.-Edone  qui  re  tua  dir» piat: 

&  adukercqui  thoru  tuum  poll^at:  de  flcario  ,  qui  ce  ad  cx^ 

dcm  appetajtiquu  hyiufaiodi  calainitates  tmncj  ""f^j^-*  ""'"^'1 


I  iedidiones  Scripnira  recenfeat.  Veril  in  eo  probado  mfi  ftamiis 
Jjnagis.(]uod  non  icafacileinhominum  mcntes  cadic.-in  homi- 
me  dererrimo  Iionoieque  omni  indigniffimoj  pcnes  que  modo 
!ifjc  publica  potelhs ,  pr^clafamillam&diuinanipoteftate  rc- 
/idere,  c]ua  jOominusiuftitiae  aciudicij  fui  minillrisverb^o  fuo 
derulir:  proindea  lubditis  eademin  reucrentia  &  d'gnarione 
]iubcndjm,qiiantumad  pubiicam  obedieiuiam  attinct,ciuao- 
p:inmm,Regem  fi  daretur,habituri  cHcnr. 

z6     l*t:nc;;>io  vehm  animadueri.int,fcdu!<S  lue  obferuent ,,  /j"  J!''/*' 
Jcttores  lilam  que  non  nne  caula  tr.ticsnob:s m  Scnpturfs  co-  t,'.r  rx  i,<riptu- 
mcrnoraci!r,Dci  prouidentiam,ac  /ingularcmxftionem  in  Ai-  m- 
flriliDcndis  regnjs.  ftatuendirque  quos  ilh  vifnm  fuerit  Ue;;!b.  I^j.-  ii.&'  j7 
Apud  Dan:clem  Donnr.us  nuitatreajpora  &  vices  tcmporum,  ^•^'>"/^"'  ^'^' 
abiicit  Kegcs  &  inftituit.  Itcm  ,  vt  cognofcant  viucntes  quod^^'„,//^^"'J^^^^ 
potcns  /ic  A!tifiiimusnircgr.ohon-(i:>Lin  £':curiprevoIueric,  ,,,  ma-i/iratus 
dabitiliud.  Cuiufmodi  icntcnciisqwum  paffi.n  ibundet  Scri- fo/;/»>ir», 
ptura,ill*  tamen  prophetiapcculiariter  fcac^^c.Iam  qualisrcx 
fueritNcbuchadnczarjiiquilcruralcmcxpugnauit/atisrcftur: 
nempe  f^rrnu^is  aliorL;m  .nuarorac  pojjularor.  Dominiis  ri- 
menapud  Ezechieiefe  il;:  terra  i^y^yprJocdilTe  affirmar,  pro  Ezech.  29.19 
obfequio  cjur.d  fibiin  vailandaill  iprxriiteiar.  Erilli  diccbat  ^^"-^-  J7- 
Daniel  ,  Tu  Rex  ,Rex  c>  Rcgum:  -:ui  Dcls  cxlorum  dcdii  rc- 
gnumi)oren,3c  fortcacquc  v',i  irit.T.-m.  ubi,  inqu^im,  dcdit,&. 
omncs  ccrras  vbi  hab  tam  filij  liorninum,  b  lihx  'ylueftres,  & 
ro  ucres  ;^Ii  eastradidic  i:i  mmu  c..;.i,ac  fccit  tc  dominari  ch. 
[lurfum  eiui  filio  Bei  afar  :  Dcui  a'ci)fimus  dcditNtbuchad-    "^"'^■^ 
(.Lii  parrituoregnum&  magnificentiam  ,  honoren-!&  glo- 
iani.&  propter  maonjficenriam  quam  dcdst  iII:,onmespopu- 
i,  trib  JS.&  iingua!  fuerunt  trcrncntes  &tiiT)enrcs  a  confpeftu 
ius.  Qu,;im  au:{imus,a  Dco  r.npoficum  cih  Regem,  fimui  iila  1.  Exeoadmo- 
ic  honufando  &  timcndo  Ke^CjCa-^Ielba  ciWCii  ^nimo  repen-  mtwnet  dueivt 
tiujs;  &nequirfimum  tyrannuninon  dubit3bimu.'Jeoiiabcrc  "'  pareaviut. 
[oco  quo  Dominus  ipfnm  dignatus  fuerit.  Samuel,  quum  po-  j'f/^j,^'^,;,^ 
pulo  Ifrael  denunti:irec,qaal!a  eflcc  a  Regib.fuis  paflLTUs,  hoc  ^..-.ds^^udi. 
ius  ericRegis,d;cebat,quirct^nabirft.pcrvos:filiosveftrostol- 
let ,  &  ponet  cos  ad  currtnn  fmitrf  ,  vr  ponat  eo>  pro  equitib;:s 
fuisj&vcarenc  agros  fuos,i"i  m/fllvn  fuam  mctant,6r  arm^fc- 
briccnrur.  Filias  vellras  to'Icc,vt  fint  pig;nentariie,coqu:e,  & 
piitricss.Agros  denique  veftr  ><i.vineas  veftra.^i.&oliueta  orti- 
niaauferet.&dabit  feruis  fuis.  Semina  vel^ra.&  vineas  vcftras 
decimabic,  &dabircunuchis^ilcruis  fuis.  Scruos  vcflros,an- 
cillas  &  afinos  tolIet:&  adhibcbit  operi  fuo  q  .»i:)  &  grcges  ve- 
ftros  decimabir.&  vos  eritis  feiui  illius.  Cerre  non  ad  lure  fa- 
fturieracRcges,  quosoptimead  omnem  concinentia  Lexin- 
ftitucbic.fed ius in  popuium  vocabatur,cui  parere ipfi  ncceffe 

Yyv    iii 


yy     iij 


i 


Q^r.     XX.  iNSTrxVTlONlS     LIB.     iiir. 

elTet^nccobfiftereiiceret.acfi  dixiflfccSamuel,  Eo  fcproripict 
licentias  Regum  libido,quam  cohibcre  vcftrum  non  crit.cjuib. 
hoc  reftabitvnum,iutra  excipcre,ac  didoaudientcs  cfte. 
ler-m.17  8.        ^7    In  pri%isaiJtera!n<Tgniscft  &  mcmorabTlis  apudlerc- 
txintmiama.  w\zm  locu^.qucm  (tamet/i  prolixiorem)  idco non  pi^ebic  rc- 
gflratuu/n  au-  ferfCjCjuia  tocam  hanc  cjuxftionem  clarilfime  definit.  Ego  feci 
jhoritA^^fs^ebe  tcrram&  homines,2ii:  Dominus,&animaIia  «]ua»  funt  in  fuper- 
aieti.i  tUu  de-  f)^ij.feff2p  {„  fortitudinc  mea  magna  6c  i>r,ichio  cxtemo:  &  i- 
^^       ^-     ■   pfnm  trado  et  qu  pl  cuent  in  «  cuiis  nieiS.EtnuncitaqueegO' 
dedi  omnes  ceaasiftasin  manum  Nebuch.idnezir  rciui  mci, 
Scferuiecgcrites  ti  o.nnes,  &  Regcs  inagni-.donec  tcmpusvc- 
nicr  terrsB  eius.  Eri  cjiie.,  vt  gcns  &  regnum  quaenon  (iBru!erit| 
RcgiBabel.Vifitabr)  genteilUmin  gladio,famc  &pefte.  qua-  ' 
rc  leiuirc  Regi  Babti  ,  &vmi  t.   Videmus  quantiobedicatiai 
Dominus  te  rum  ill  m  ferocemqueiyiannu  coli  voluerit,  no 
alia  rationeni/iquia  regnumobtiiieba^  id  autemipfum  erac 
cselefti  decrero,  in  /rlturn  regni  imp^/itum  eflc,  acinrcgiam 
maieftatem  afl^umptum  :  quam  viojarc  nefas  cffet.  Hoc  nobis 
aftidue  ob  antmos  &  <>cuIo!>  obuer'etur,c  odem  decreto  cofti- 
tui  eciam  ncquiffimos  Rege^  quo  Regum  aiithoritasftatuitur: 
nunr^tiam  in  aMimom  nobij>  itdiriofe  ii'a:cogitationes  venier, 
tiadadum  eflepro  nieriris  rcg^m.necaequum  elfc  vr  rubdiccs 
€1  nof  pcaeften  us  i\\i{  viciriim  Ri^gem  oobit  fe  non  prjcftet. 
^bitUto.t^ian-    ^^  Fruiiia  ■  biicia!  quis  mandatum  illud  fuifle  Ifraelfti^  pc- 
datM  tHudjutt  culiarc.  Obferuandum  et.iw)  eft  qua  ra' jonc  ipfum  Dominus 
Ifratlttu^ecu-  ftabiliar.  Detuii.iiiq  irjNebuchivdnczan  tegnum.quarc  (trui- 
ilAre,  jg  illij&viuite.Caici  nqueergo  delafum  fuifleregnum  confta- 

R^'"'^j^r/w<r«'  bif.ei  feruiendumene  redubitemus.  Atq;  (imulacin  regium 
de*sft*,pgtFje  f-iftigiii  queii  pi^rn  cuehic  Dan.mus.teftaran»  nobis  f-cit  fwani 
rAU,^uum  om-  volunratein,qiJod  res^aare  iJum  velir.  De  co  cnim  extanr  ge- 
tfeiex^^uodo  ncralin  Scripcuraj  teftimonia.  Soloino,  Prop'eriniquit-»tem 
*srfr,ctat«?:fKf  fgrr^c  funcmulti  prmc  pcs.  Lem  lob,  Subiedionem  tolli!;  a 
'"'''J**^^"^^^' Regibus ,  &rurlum  accingiteos  cingulo.  Eo  autem  onfeflb 
*uien4untefe^  nihil  rcftat  mfi  vt  fcruiamus  &  viuamus.   Eftopud  ieremiam 
p.oi  28  1.     Proplieram  alterum  quoque  Domini  raandatura  ,  quo  iabec 
]oh.  i  j8.       pepuluH  luum  quajrere  pacem  Babyloisis ,  in  qua  captiui  ab- 
ler.2«j7.        dudi  efrenti&orare  adfe  pro  ea;  quoniam  in  paceciusfatur* 
r-limo-if^qvii  eflec  pax  e  >rum.  Ecce,  irraelit*  fortunisomnibus  exutijC  do- 
D>iutdu  exfrri,-  mibus  luis  auuiii,  m  cxihum  abaaijin  mi  ertmconiecti  leruN 
;/« .  Tes^onfio  tutem,pro  vidoris  profperitate  oratc  iubentur:n©n  quomodo 
ciifirm*tur.     iubemur  aliis  perrecut^^ribus  noftris  bene  prccari:fcd  vt  faluii^ 
iili  rcgnum  &  tranquillum  confcructur,  vt  fub  co  ipfi  quoquc 
profpere  agit.Sic  Dauid,iimRcx  Deiordinatione  dcfi^nacui 
fandoque  cius  oko  vndus ,  quum  nullo  fuo  merito  indigne  i 
Saulc  impeterctur,  m/idiatoiis  tamen  fui  facrofandu  habebai 

«puf, 


Bfl    BTTERNIS    med.  AO    SAI- VTEM.  54» 

caputjquodrcgtiihonoreDominusfanftificaucrac.Abfrra  nie'-Sam. 14.7.1! 
(dicebatjvccorani  Daniino  faci^rem  !ibm,(ioinino  meo  me(- 
Gs:  DominijVt  inirtam  nianum  mcam  m  eum  ,  quoniani  chri- 
Ou$Dominieft.Ice,Pepcrcitiibianimamea:dixit<^ucN6mic-i.Sam.2tf.9 
ram  manum  meam  in  dominum  mcum  ,  quonia  chriftus  Do- 
rr.ini  eft.Item,  Quismictctmanum  fuam  m  chriftumDomini. 
&inn  :censeiic?ViuiitPominus,ni(iDorn!nus  j^ercufTenr  cj, 
'3u:dicseiusvffneritvtmoriatur,a.jEinpra?l)um  derccdcnr:ab- 
/Ica  mcvcmicjammanuni  meam  m  chriftum  Dominf. 

29    HuncreuercntiaEarquc  adeo  piet^cisaftedum  Jebemus  Sl'^'^'t^cogita. 
ad  exrrcmum  prsefeais  noftris  om-^ibus.  qualefcunque  tadem  ' ''''',  ""  7^^' 
/lac.Qupd  fo^pius  ideorepero.vcdifcamus  non  hommes  ipiosjr,^„^^^^^^,^-^ 
cxcucci'e:(ed  facishabeamus,qu6,d  eam,voIutace  Dominr  per-  ^'.»/«6  tfran- 
i^raam  ruftine^nccui  inuiolabilem  m^icftitem  impreffit  jprc&««  vMunt. 
inH:,  'pflr./Vc  mutuas(mqu'es)rubdicis  fuis  vices  debenc  prarfe- 
6:i.  Id  larii  coi.feffus  fum.    Vcrum  fi  ex  eo  ftatqis,  nonmfl  iu- 
fi  $.  imperiis  repcndcnda  obfcqtiia.infuirus  es  raciocinator.  Na 
&viri  vxoribus,  8;libcris  parcntcs  ,  muruis  officiis  aftriugun- Ef  hef.tf.i. 
tur.    Difcedant  ab  ofiicio  parenres  &  mariri;  il!i  libcris  ,  quos  Pr-hcf.<2^. 
prohiberur  ad  iracmdia  prouocare  fic  le  d  ros  &m:rj,';t;.ibi- '''  ^^'^'"^/  ,. 
|es  prxoeant  vt  fua  cos  m^irofuate  vlcn  '>Tod  Jin  taci^ent :  lii/,^^^,^ 
fL':^5  vxorcsoquasdiligetc&quibus  ceu  vjfculis  fragilihusp^r- 
ccce  iubentyr.Contumeliol^ffim?  accipiaut:  nn  msnust  mc^i  & 
pjrenribus  libcri,&c6iugibus  ;;m!K're   obfs-quea^^cs  crunr'  Ac 
jmpr..b!^'  q!ioquc&  i.vofficior;'.  fi>biccm'K;»r.  QM^in  ,  ouum  o- 
mnjb.js  iftud  agcndum  ut  po.rm-^.ne  m  niintic.Tfa  a  rc.|.'o  pt")- 
dcn  e  rc'pt-£tef,  hoceft  pc  ;^li;  in  ^'ioro-H  i«quii3c  of3.:!.i,fed 
qjod  iui  e.ft  muncris  id  fiai  vau  ft'iy.a'i  rubiici^nt;  w]  vcro  in- 
rcr  cos  praefcrtim  v^lercdebcc  qui  fVo  aliorum  funr  pf  i::(i  ,ire 
pouri.  Quarefi  d  f^euo  princ  pe  crudeiitcr  to^qiu mai ,  fTaba- 
uaro,iut  Juxtirmio  rapac^tcr  cxpila-iu.-r,  li  nb  !gn:iuo  neeliL;!- 
mm,  fi  ab.  imoio  denique  &  facnlego  vex;»mur  ou  pieta  c  ;  Oi- 
fee.ac  primum  dclicflorum  r\,ftr(>r;)!n  recordario  ,  quoe  Mthbu^ 
haad  dubie  Domini  fl  (geihs  CiiHg^ntur.    Lvie  !iumi]..r;}>  ♦•\i-    '^"^*  f<>g.ft^- 
patien,ti<im.  noftram  frarri(ab»t.  Succjrrjr  demQc  &  hxccogira-  ^,uy^. 
sio.non  noftrj.im  efle  ,  huiufnodi  malis  incderi.  hoc  raiiCir  Prou.iM. 
cffe  reliquii  vt  Domini  0;  cm  imp  oremas,  cuius  in  manu  f '•■;[: 
rcgu  corda,  &  regnAfum  iiic;i?ia':o';cs„  II 'e  Deus  eft  qui  ftabic 
inrynagogadeorum,&  in  mcd'o  deos  dfi  .'dicabiTa  cljiu^j  ficic 
concident&conrcrentur  Regcsomaes,&  ludiccs  rerrajqui- 
cunqucnonofculatifuerint  Chriftum  cius:  qt)i  fcrip.fefint  Jc- 
gesiniqu,as,vtoipprimerentjn  iudicio  pauperes.&  virn  hce- 
rcnt  caufa?hua\iliam:.  vcviduas  habcicntia  prxdam  ,&pupil- 

los  diripcrcnt.  Teriiaipera^ 

30   Atquc  hk  mirabilis  eius  cum  bonitas  cum  potenria  ttm  ^"^  ^fi-  ^''^^ 

Y  y  y    iii  j 


pAp.XX.  INSTIT  VTIONIS      LIB.  Iltl. 

uara  in  teporepiowidenvaicCQproFcit.mmmodo  ex  feruis  manifeftosvm- 
efun.rum  ^ui  diccs  cxcitac.ac  mandato  fuo  inftruitjqui  de  fcelerau  domina- 
tjramotim  >•  fj,^,,-jg  popnas fsjmant,  §)L  oppreiTum  iniuftis  modis  populu  e  mi- 
i,it,:idqHe  ^„o. lera  caiamitace  cximat,modo  turorealiud  c«guanciu.  &auud 
biu  modi^.       molieciu  homir  u  eo  detiinai.Sic  populu  I.Tieleryranide  Pha- 
lefa.io.i.       raonispcr  Mofen;vio.!eri4ChijfunRegis  Syria?5perOth©n!cI: 
cx  ali;sferuiriis,pera!ius  vel  Reges  vcl  ]udices,inlibertaiear- 
fcfuit.SicTyri  rupcrhia  per  ^pypctus,  Cic/Eoyptiotu  inioltn- 
nam  per  Atlyiios.- Aflynorum  fcrocii^psr  Cha!da?o5.:con(ide- 
riam  B.tbylonis,  pei  Medos&  Perfi'.  domuicquumiamMedos 
Exo(1.3  7.      Cyrus  Iul3iugaflet-  Regum  veroluda  Sc  Ifraelingratitudincin 
liid  i.^.Scie-  gcerga  focfuabe^cficiaimpiam  coatum-jciai)  muncper  Affy- 
'*;  rios.nunc  pcr  Babylonuscontudit  &:afnixir.  tjuanquam  i)0!i 

eadem  omnia  raciunc.  Priores  t\im  \\li  quando  ad  ed6da  talia 
facinora  legitima  Dei  vocarione  acceriTti  erant,m  Regcs  ^•mi. 
fumendo,minime  violaisateam  q  la»  diuina  ordinatione  Kegi- 
busindira  cftrnaicftare  n-.ied  e  ca!;o  armari  minorem  potefta- 
tem  mxiore  coercebant :  perinde  :;c  m  fuos  fatrapas  Regibus 
animaduertere  licec.  Hi  ramctfj  Dei  raanu.  quo  lili  vifumerac, 
dcftinabant,  opuf)ut'  eius  mfckn'cspeiagebant ;  nihii  cam' a 
aliud  animo  quam  fclus  voiutabanc. 
friiiAtosborm-     ^j  Vcrum  vtcunQuc  ipfa  hominum  facia  cen'cantur,Doini- 
7,e<  fuupnnct  ^us  tamen  perea  rin!m:e(]ueopi5sexequcbjtur,quuin  fangi.-i- 
^''\ 'u','!t'i*er!n{  "^^^*  Kegu  iafolenriain  fceprraconfringeret.ac  in  tollerandjs 
cfr  fiibd^rt  c-do.-ni:-iaciwr)eseuerterer.AudJ.intprinc;pes,&rerrcatur.Nobi'J 
^.rKf.  hoc  tn-  autem  iticerim  lumjnopeiecauend.iai,  neiilam  piena  vencra- 
mi-nni  ohftati  dx m:iit\i.'ih  magiftr.icuuatithorJr.Tcem ,  rjuamDeus  grauiill' 
'^•'vK./""^.'*"  mist«5i(flis  fanxir,etramfiapud  indiLUiifiimes  refideaf,  &qui 
T-S-^ffiTeH-  ^^'^  ^^'^  .ncquitia,  c|tiacum  \n  fe  eitpoUbutsfpernamus  aut  vio- 
Lf^  fsfics  qtivs  iemus.  Neque cnmi  /i  vlrio  DouHni  eft  eff  en  ica'  domiuationis 
■^it  fero.^eai  J^-  C' 'rrcflto,  idco  prctintis  deniaiidata  nob's  arbifremur:  quibus 
^umincti^  tn  nulluiu  aliud  quam  parendi  &  p.iticndi  damm  eft  mandatum. 
tf.vcsdrre,   0-  ^ep.riuaris  hominibus  fciiiper  loquor.Kainiiqui  nuncfinc  po- 
^ut-nnri""'  i'^'^'*'"^''^  ai^,giftr.-itus-5d  rnodvr.mdani  RegLini  libidiaem  cofti- 
cu:i(qijalcs  oiim  crat,tjui  Laced^  noniis  Regibus  oppofiti  erac 
Epiiori.auc  Romanis  ConiuIibus,TribunJ  plebisrauc  Athenil- 
hum  fcnatui,Dejn.2rcht.'&  qua  etia  forte  poceftace,vi!  nunc  res 
habentjfungunturin  /inguJisrcgniS  tresordines,  quumprima- 
rtos  conuencu?  pcraguar)  adco  illos  ferocieci  Regum  Iicentias 
jpro  of^do  in.ercedcrc  no  vefo.vt  /i  Regibusiinpotenter  graf- 
iantibus,&  humili  pJebccula?  nfuUantibys  conniueantjeorum 
difi^m!iI_^tionem  nefaria  perhdia  non  carcre  affirmem  iquia 
populilibf  rtjtem  ,  cuius  fe  Dei  ordinacionc  tucores  politos 
ljiorunc,frauduienier  produnt. 
3i   At  vero  in.  ea  quim  prxfedorum  impcriii  dcberi  confti- 

tuimus 


OB     IXTERN.     MED.     AD     S  A  L  ^  T  E  M.  J+l 

tuimus  obcdientia,id  femper  excipiedum  eftjimo  in  primis  ob-  EdtenM  Mtetfk 
fcruandum,ne  ab  eiusobcdiedanos  deducat,  cuius  voluntati  ,^'^*^"*J^^^' 
Regum  omniu  vota  fubefie,  cuius  decretis  lufia  cederc  ,  cuius  '^Tdttndu  «fl. 
maicftati  fafces  fubmuti  par  eft.  Et  ver6,vt  hominibus  facisfa-  ^^atenw  eoru> 
cias,ineiusoftenfionem  incurrere  jpropter  quem  iiominibus  pUcit*ciiver* 


pr^  omneseltaaUiencius  m  demde  qui  noois  preiuntnomim-  ^^^^^^rat^occur^ 
busfubicdifumus.-fednonnifiiniproTAduerfus  ipfum  fiquid  J^jreguUyObe 
imperenc,nullo  fitnecloconecnumero. ncquehic  totamilla  dttniitDK^ pe- 
qua  nagiftratus  pollent  dignjtate  quicquam  raorcmur.cui  in-  tm  ^u*»*  f*°- 
iuria  nuila  fic  dum  in  ordinem.prse  fingulari  illa  vercque  fum-  mimbui. 
ma  Dci  potcftace,cogicur.Secundum hanc  rationem  Daniel  fe 
quicquainrcgemptccaftencgarvbi  impio  eiusedidonon  pa- 
ruit.quiaexcefleratiile  iines  fuosmec  modoiniuriusfuerat  in 
hommesjfcid  cornua  tollendo  pduerfus  Deum,poreftatem  fibi 
ipfc  abrogauerat.Ex  oppofico  d.imnacur  Ifiaeiicrquodimpio 
Rcgis  edidonimiumfuerancmorigeri.  Namquum  larobcam  Dan-^ii- 
viculos  aureos  c6Haflet,reIido  Dci  ceplo  in  eius  gratia  ad  no- 
uaafuperfticioncsdefecerant.Ea^efacilitatepofterifclcflexe-  Ofee  sm- 
rantadRegum  fuoru  placica,  hoc  illisfeucre  Prophetacxpro-  i.R-eg.  12.3 
brat,qu:>d  Regii  cdidaamplexi  faerint.tantum  abeft  vc  laude 
mereai;urmodefti2epra:textus,qu0aulici  adulatorcs  fetegunt, 
&':{impi!ccs  decipiunt,  duni  fibifas  cftencganc  quicquamab- 
iiuere  a  Regibus  luis  impoficu.  ciuafi  vero  ius  fuurn  Deus  refi- 
gnauentmorcalibus,  eosgenerl  irjjman®  prrficies*.  auc  mlnUa- 
tur  terrena  poteftas,dum  fuo  authori  fjbiicitur,  cora  quo  cx- 
leftes  cti.im  principatus  fuppHces  expauefcuncScio  quantum 
quamque  prasfens  |iuicconftanc;x  periculumimmineat ,  quod 
jijdignTfhme fe concenmi Regesferat :  quorum  indignatio  «fi-  prou.i^M* 
ciuscft  morcis,inquit  Solom.on.  Scd  quu  iil:ud  a  ca?Iefti  prajco-  aS-.$-*9» 
ne  Pe:ro  pronuntiatum  fir  edidum.Obcdiendum  Deo  potius 
quam  iiominibus;  hac  nos  cogi:atione  confoltmur ,  illam  tum 
nos  p>ra:ftare  quam  Dommus  exi^:St  obedientiam,dum  quidui» 
pcrpetiniur  pocius  quam  a  pietare  defleClamus.Ec  nc  nobis  la-  i.C©r*7.>l' 
^  bafcantammijaliiimciiamftimuIumPaulusadmouct.Nos  id- 
eo  tami  a  Chrifto  redemtos  efl"e  quanci  illi  conllitic  noftra  re- 
demptio^nc  prauishominum  cupiditatibus  nosman«pemus 
in  obfequiunrmuico  vcro  minu&impietatifimus  addifti. 


L  A  V  S     D  E  O. 


Quacquatuor  librishuiusrnftitu- 
tioniscontinentur. 

LIBRO    PRIMO, 

DE   COGNITIONE  DEI 

C  R  E  A  T  O  R  I  S.  * 
CAPITA     XVII  IV 


I  Dein»titUmt!^  no^ri  resejp 
eoniunBeu  ,  ^  q^uonjodo  imer 
ficohtfennt.  Pag.i. 

*  ^^^fi^  Deum  cognofcere,  ^ 
ifuem  infinem  tendM  eius  co  - 
gnitio.  3 

3  Dei  notitiam  homintim  men- 
tibus  naturaliter  effe  indttaz 
4,Eandemnotitiam partim  in- 
fcitifipartim  malitia  velfuffo 
eari  vel  corrumpi.  4 

5  Bei  mtitiam  in  mtmdi  fabri- 
CA  CT  c^ntinua  eius  guberna- 
iione  lucere.  6 

iS  Vt  ad  Deum  Cre^rorem  quis 
perueniat  opus  ejfe  Scrtptura^ 
duce  ^  magiftra.  11 

j  6juo  tefiimoruo  Scripturam  &~ 
porteat  fanciri,n'<^pe  Spiritus 
vt  certacofiet  eius  authoritas: 
atqueimpius^efle  commentiL^ 
fidem  eius pendsre  ab  Ecclefi^ 
iudtcio^  /4 

9  frobationesyquatenusfert  htt- 
tpana  ratio  fatis  firmas  fuppe- 
fere  ad  fiabiliendatn,  Scvjptti- 
rdfidem^  16 

9  Omnia  pietatis  principia  e- 
uerterefanaficos ,  quipofihabi- 
ta  Scriptura ,  ad  reuelattones 
tranfuolanto  zr 

:^©  ScripturamM  ornnemfttper  • 


fiitionem  corrigat,  verum  Deil 
exclufitie  opponere  dijs  cmni- 
btis  Gentium.  22 

ji  Deotribuerevijibilemforma 
nefof  ejje y  ac generaltter  defce- 
cere  h  vero  Dec  quicunqf  idolj^ 
fihi  erigunt.       "  2j 

12  Deit  ab  idolis  difccrni,  vt  fo-- 
Itts  infolidtim  colatttr.  2  9 
l^  Vnicam  Dei  effeniiam  gb  ip- 
fmcreatiom  tr-i4i  in  Scr:pnt- 
ris  qu£tres  tnfperforf-fiii  con 
ttnet.  l 

!  4  In  fpfei  etia  tfitmdt  ^'  rerum 
omnitim  creaticnr.  Scrtpiurcun, 
certis  hotii  dijCsrncH  'verum 
Dmma  fcitt  tjs.  4  \ 

r;  Glualiihomofit  crf.attis.-vbi  de 
ft,nimi  facultatib.  de  imngine 
Dei,  libero  arbitfio ,  ^prtma, 
naturA  tntegritate  dtjftriiur.j^ 
i6Deum  fua  virttitemundum  k 
feconditumfouereactugri,  ^. 
fingulas  eiuspartesftta  proui- 
dentia  regtre .  ^  % 

17  €)uorfum  gf  in  qttem  fcopum, 
ref-erenda  fit  h/icdoBrina  ,  vt 
nobis  confiet  eiuyvtiliras.  ^^ 
liDeum  itftimpiortim  opera  vPt 
^  animosfleHereadexequenr 
dafuaiudiciayvt purus ipfe  ab. 
»mni  Ube  manent.  70 


LIB, 


LIB.   II. 
DE  eOGNITlONE  DEI   RE 

demptoris  in  Chrifto,quas  Patribus 

fub  Lege  primum,deinde  & 

nobisin  Euangeliopa- 

tefadaeft. 


CAPITA     XVII. 


l  Aid.  Upfu  (^  defeciione  to- 
tum  humAnum  genus  male- 
dtBtonifuiJfe  addiBum ,  (^a 
prima  origtne  degenerajfe.vhi 
depeccato  originali.  74 

%  Hominem  arbitrij  Itheftate 
nuncejfejpoltatum,  ^  mifera 
ferunuti  addiBum.  79 

3  Ex  corrupta  homitiis  nntura 
nthil  nifi  damnahile  prodire. 
90 

-f  S^omodo  operetur  Deas  in 
cordihus  hominum.  p  8 

i  Gbiediienil  refutatio  ciua  pro 
deftnflone  liberi  arhitrij  afferri 
Jolent.  10  o 

6  Homini  perdtto  qu&rendd  in 
Chrifio  redemptionem  effe  109 

7  Legemfuiffedatam^non  quA 
populum  veterem  infe  retine- 
ret^fed  qu£  foueret  Jpem  falu^ 
tis  in  Chrijlo  vf<iue  ad  eius 
aduentum.  \  /a 

S  Legts  moralis  exflicatio.  1I9 

^  Chrtllum,  quamuis  fuh  Legt 

ludAis  cogniiusfuerit,  tamen 

V.ttangelio  demum  exhihitum 


fuiffe.  ^  140 

10  Be  Jimilitudine  Veteris  ^ 
Noui  tejlamenti  14  7^ 

11  Be  differentia  vnius  tejlame- 
ti  ahaltero  ijo 

iiChriJlum,vt  mediatoris  offi- 
cium  pTAjiaret 3  oportuiffefieri 
homincm  \%% 

i$ChriJium  veramhumand  caf' 
nis  Juhffantiam  induiffe,    159 

14  €}uomodo  du£  natuTA  Media 
toris  efficiant  perfonam.     i6t 

ly  Vt  fciamus  quorfum  miffus 
fuerit  Chrijihs  k  Patre  ,  ^ 
quid  nohis  attulerit.triapotif^ 
Jimum  JpeBanda  in  eo  ejfe^mu 
nus  Vropheticum^  Regnum  qp 
Sacerdotium.  166 

16  €^omodo  Redemptoris  par- 
tes  tmpleueritChtiJius,  vt  no* 
hisfalutem  ac^uireret:  vhi  de 
morte  i^  rgftiruHione  eius  a*- 
gitur  ,  ef  in  cdlum  afienfu, 

JCfO 

17  Reiie  (^  proprie  dici  ChriJiA 
nohis  promerittm  effe  gratiam 
Vei.  J79 


LIB.    III. 
DE  MODO  PERCIPIEND^ 

Chrifti  grati^,&  qui  inde  frbdus  no- 
bisproiienianC5&  quieflfccSlus 
con^equantur. 

CAPITA     XXV. 


l  §lu£de  CBrijlo  diBafiint^no- 
bii  prodejfe^inrcana  operatione 
Sptritpis.  \h% 

z  Defide.  vbi  ^  definitio  eiue 
ponitur^^  explicatur  qtu  ha- 
hetprcpria,  184 

5  Fide  nos  regenerari.  vhi  de 
peenitentict.  j  o  i, 

f  Gjukm  procul  abjit  ab  Euan- 
gelij  puritate  quicqfuddepos- 
nitetia  garriut  SophiJr£  inftm 
fckoUi.  %/bi  de  ccnfejfonc  ^ 
fatvsfa^iori^  aguur.  2,13 

5  De J upplementis  quA  adfattf- 
fa£iione$  adijciunL  ncmpe  tii~ 
dulgentiu  ^purgatorio.   x\C) 
$  De  uita  hominisChrifiiam:  ac 
primum  qtubm  drgumeiis ad 
m  nos  hortetur  Scnptttra.  zys 
7  Summa  vitA  ChrijiianA.  vbi 
de  abnegatione  nojlri.        2 , 7 
S  De  crucisteleraatiay  qtiApars 
^fi  abnegationis.  20,2 

9  De  meditatione  futurs,  vtti.. 
■24^ 

10  G^uemodo  vtendum  prdfenti 
vtta^eitifque  adiuwentis.  24.9 

ilDe  iujiification&fidei.ac  primo 
de  ipfa  nominn  0  rei  defini- 
tione.  .  2s\ 

\2  Vt  ferio  nobis  perfuadeatur 
gratuita  iujlificatio.ad  Dei  tri 
bunal  toUedfii  effe  metes.    zdi 


Jj  Duo  effe  in  gralicita  iiifiifica- 
tivneobferuanda.  26S 

i^Quale  i^iitium  iujlificutionis 
^  coriiifiuiprcgrefftis.       z(>7 

\s  GhiA  de  operum  mtntis  iacii^t^" 
ttirjam  Dct  latiae  tn  cojercn- 
da.  lufiitia,  quiimfaluin  Lcrti- 
tudmem  euertcre.  ^  2-^. 

\6P^cfutatio  calumniarum  qui- 

bfu  hanc  docirtnam  odio  gra^ 

uareco-iantur  Vcipijid.       27& 

\7  Promiffionum  Legi-s  ^^  'Eitan- 

gelycoKCtliatio.  287 

18  Ex  mercede  maVe  coUigiope- 
rumiiifiuiam.  2^7 

19  De  Ubertate  Chrijiiana.  292. 
zo  De  cratione ,  qu&prAcipuum 

efif^deiexercitiU  ,  ^  qua  Dei 
beneficia  quotidic  percipimm^ 
297-29^^ 

21  De  ele^iene  Aterna^qua  Deu4 
alios  adjalutcm,  altos  nd  inte- 
ritum  pmdejlinauit.  514 

12  Confrmatio  huiu^  doHrinA  ex 
Scrtptur&tejlimoniis.  319 

^j  Refutatio  cahimniarum  qui~ 
bm  hic  docirina  femper  ini- 
quegrauatafuit  5  j  4 

14  Eleciicnemjanciri  Dei  voca- 
iione :  reprobos  autem  (ibi  ac~ 
cerfere  iujium  ,  cui  dejiinati 
funt  interitum.  \^l 

%$  Derejurrec^ione  vliitna.  3^9 
LIB, 


LlB,  IllL 
DE  EXTERNIS  MEDIISXEL 

adminiculis  quibus  Deus  in  CHfti 
focietatcm  nosinLiitat,5c: 
inearetinct. 


C  A  P  I  T  A     XX. 


i  De  vera  Eeclejia  ,  cuf??  qua  no- 
bls  colmddsfi  vnitsf-'; :  quia  pio- 
rKmomrAimmaitr  ejl  sS^ 

1  Co',?)p.^iYaLO  falfA  Ecclefi^.  cnm 
vera  \6 } 

5  De  Ecclefi  dol^ortbti^  ^  mini- 
firis  ,  eornn  eleciione  ^   0fpct& 

4  De/iatu  veteris  Ecclefis. ,  ^  ra^ 
tione  gitbrnandi  quA  in  vfufwt 
tin:ePapitur/j  J7> 

y  Antiquan  regiminis  formam  o>- 
mn  ina  pifmdatamfuiffe  tyran  - 
nide  Paptm.  38^ 

6  Deprin^tuKamanafedis    S9i 

7  Deexerlio  c^  incrementis  Koma 

ni  Vaptuitdonecfe  in  hanc  alti^ 
tudinm  extuiit-i  qua  ^  Ecclefia 
libertis  opprejfa ,  {y>  omms  mo- 
derat  9  euerfafu  it  597 

3  DepteflmeEccleftAcimad  fidei 
dogmta :  ^  c^ukm  ejfr^ni  li- 
centi-  ad  vitiandam  o-mnem  do» 
Hrird  puritatem  trada  fuit  in 
PaptH  4oy 

5,  De  mcilijs ,  eorumftie  attthori- 
tati  4T4 

10  D^otefiatetn  legibttsferendts,, 
india  fAuiffimam  tyrannidem 
in  nimfu  ^  carnificinarn  exer^ 


cuitPapAcufr"    -    "f-^f^ 

MDeEcclefUiff^^'^^'^''''*^ 

que  abttfui»^^^^  "^«^^«'' 

in  Papcttu  "^^® 

l%DeEccl*^^f"P^'"'^''^"~ 

iuspr&cii»^  "^/«^  *^  ^^/^^'* 

^  excof^^^^^^^^^^^    437 

ilDe  vot^f*^^^^  temerarifii 

nuncf^tienet^HifciJemife 

reirr^^ictiit  44^ 

i^De^f^^<^^^^^*^  4ST 

\s  De  aftifmo         ^      4^% 

16  P£)haptffmum  m  Chrifii 

iujtutione  (^figni  natura 

opmecongrmre  47*' 

,7  je  fffLcra  Chrifti  Coena,  ^ 

Midnobis  conferat       48; 

ipDfi  Miffa  Papalitqttofacri' 

le%io  non  modo  profanata 

fmt  Coena  Chrifti/cd  in  ni- 

hilum  redada  5°  J 

19  Dc  qtiinquefalso  nomina- 

tis  Sacramentis:  vbi  Sacra- 

menta  non  e£equinque  re- 

liqfta,  quApro  Sacramentit 

hadenus  -vnlgo  habitafunt» 

deciaratur:  tum  qualiafinf 

cftendiiur  ^^^ 

10  De  politi(4  aiminiftr»(' 

fiont.  J*?
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Institutio Christianae religionis"

See other formats
