Skip to main content

Full text of "Ioannis Calvini Opuscula omnia in unum volumen collecta : Quibus accessit libellus nuc primùm editus, De aeterna Dei praedestinatione, adversus Albertù Pighium Campensem, & Georgium Siculum. Locorum sacrae Scripturae in his opusculis obiter interpretatoru index"

See other formats 


V 


f.D^ 


I 


^jiinri^w? 


5t  ^>iU» 


^•' 


!.      1 


U, 


a> 


M     CijL\C:i 


m-^'Ua)iUDjl 


^ 


I  "■ 


,'n 


C.,V'^ 


Cibrar^  of  Che  t:heolo0ical  ^mxmxy 

PRINCETON  ■  NEW  JERSEY 


•a®^ 


PEESENTED   BY 

DANIEL    A.    WHITE. 
I.IBRAR7   C017DXTZ0NS. 

The  Library  to  be  under  the  control  ofthe  Direc- 
tors,  who  may  withhold  such  books  1'rom  circulation, 
as  they  may  deem  expedient. 

Each  Member  shall  be  entilled  to  take  from  the 
Library,  one  folio,  or  one  quarto,  or  two  of  any  lesser 
fold,  with  the  plates  belonging  to  the  same,  upon  sign- 
ing  a  receipt  for  tlie  same,  and  promising  to  make 
good  any  damage  which  may  be  sustained  when  in 
tiieir  possession,  or  lo  replace  the  same,  if  lost. 

No  person  shall  lend  any  book  belonging  to  the 
Tnstitute,  excepl  to  a  member,  under  a  penalty  of  one 
dollar  for  every  oflence. 

The  Directors  may  permit  other  persons  than  mem- 
bers  10  use  the  Library.  No  member  shall  detaiu 
any  book  longer  than  four  weeks,  after  being  duly 
notified  that  the  same  is  wanted  by  anolher  member, 
under  a  penally  of  twenty-five  cents  per  week. 

On  or  before  the  first  Wednesday  in  May  all  books 
shall  be   returned,  and  a  commiltee  of  the  Directors 
appointed  for  Ihat  purpose  shall  examine  the  Library" 
and  make  a  report  of  the  condilion  at  Ihe   Annual 
Meeting. 


^ 


V 


ir 


IV- 


/ 


\cerrt 


lOANNIS  CAL- 

uini  opulcula  omnia  m  ^^^^-^ 
vnum  volumcn  collccta.     ^^'^e. 

Quthiis  acceptlihelhs  nucprinmm  editus,De  ceternct  'Deiprcedejlind- 
tionejdduerfus  Alhertu  ^ighiujn  Campfnfefn^o^GeorgiumSiculum. 

L  0  corumfacr<£  Scriptura  in  his  omfculis  ohiter  inter^retatoru  index. 


vetrc. 


^^iufh^Hc      CuA^tUt/n}     iiT}l'ei/h%'  . 


g^iffnj   J\fti<er. 


\ 


NICOLAVS      GALLASIVS      PIIS     LE- 

Boribus    S. 

Quim  hdBenus  quamplunma  ^  \cteruin  ^  recentiorH  authorum 
fcripta  hominum  incuriaperierint,  qu<£  maximmn  nobisfruSlum  adfer^ 
re potuijjefitmos  profeSlo^extremis  hifcc  teporihus,quibus  tnagncegra- 
uefque  calamitates  imminent,  diligentiores  effeoportetin  conjeruandis 
thejauris  auihus  Dominus  Ecclefam  fuam  locupletauitinif  admodiun" 
grati  effc  Velimus.Acfedulo  occurredum  effraudibusfathana,  qui  hac 
nobis  cripere.,atque  e  medio  tollere  modis  omnibus  conatur,  vf  iteruid^ 
Batis  errori^  feminibus  ,nos  inermes  atq^  incautos  facilius  opprimat.Ne" 
viini  cnim,nifi  cccco^pcrfbicuunon  cjl  quidfuperioribusfcculis  acciderit^ 
^  quam  late  grajjatafit fuper?litio  ^r  impietas,  quufublatis  dotiori-' 
bus  (^'  doBrina yjharffque  tenebris fathan  oculospcne  omnium  incredi- 
hili  aftutia  pcrfirinxit.Nullii  quidem  artibus  efficcre  potuit  "vtfacra:  li- 
terce  interirentifed  ita  ab  earum  leSiione  ^  yera  interpretatione  auer- 
terat  omniu  animos ,  vtfabulis  ^  mendacijs potius  quam  vcritatilocus 
effet^Vanifquec^ friuohs quceflionibus potius  quam folida: fcriptura  tra 
Siationi^ycl  ipfi  theologiiC  candidati  incumbcrent.  I  ta  perierat  legitimus 
yerbivfus ,ita Ecclcf<£ adminifiratio  ^  dfciplina euerfa,  itajacrilega 
^detefiabilia  comcntapro  "veris  infiitutis  Dei  recepta  erant.  NHc  quic 
infgni  Dci  benef.cioJdcrae  literce  ab  impijs  eiufmodi  comentis  Vindicat<e 
fuccque  puritati  reHituta  fint  abijs  quos  Dominus  nosiris  tcporibus  ad- 
uerfus  Antichrisii  tjranidem  excitauit :  danda  efl  opera  \t  eorujludia, 
prceclaras  aSiiones  ,infignefque\irtutes  imitemur.Ac  potifimum  in  id  to 
to  animoincmnbendum  cji,vtpuritatem  doSirina  tueamur,  quafola  cul 
tus  Dei  i(f  religio  confcruari poffunti  Qua  igiturfde  (y  diligcntia,qua 
reuerentia  ^  modefia  pr<£Jlantes  hi  Viri  Iocosfacr<£  fcriptura  traSia- 
rint.^quaprudctia  (f  dexteritate  aSius  iQ^fraudes  aduerfariorum  dcte^ 
xerint.,eoru7nqueinfidiasVitarinty  quamfcite  mon^sirarint fucos  (ffal 
Idcias  imposiorum ,  quanto  pietatis  jiudio  accenf  errorum  monfira  op- 
pugnarint,  quanta  \ehementia  in  AntichriHum  eiufque  mancipia  inue^ 
Siijint,dili^entcr  nobis  animaduertendu  eji.Et  quo  rarioresfunth^  do- 
tes,eo  maiore  jludio  viros  qui  ijs pncditi  fuyit ,  (j-'  quce  ah  ijs proffifcun- 
tur,ampleSii  dcbemus:vt  attcte  diiigcterque  contcplemur  quemadmodu 
yji  fintgladtovcrbi,  neinanieiusfflendore  aut  joniLUContenti  fimus. 
Vorro  inter  veritatis  propugnatores  qui  nojlris  tcmporibus  excellue- 
riint,qiiamfdcIcmlirenuii,fortem,^inuiSiufepra:bueritD.CdIuinu^, 

d.ii. 


fic  teflantur  eximia  eiusfcripta.-^t^  aUenopracomo  non  indigeat.  Um  ah 
ineunte  adolefcentia  fwiulat(jue  a  Deo  ^ocatm  c  (? ,  tanta  conjlantiafi- 
demfuam  non  diBisJolumfedfcripti^  etiam  acfaSlis  te?iatanifecit,yt 
multos,  \hicunque  -verfatm  efl,  relifierit  tefles  eius  lumims,  quod  ac- 
ceptum  a  Deo,cateris  quantum  infefuit,  communicauit.  Qmdfipro- 
pto  Cf  alacri  animo  Dominum yocatemfecjuutus  efl,  ac  Viamfcmelin- 
greffmynec  laguori  nec  ociofe  dedidit:  ^uo  etia  magis progrejfus  ef  CT 
grauiores  fu^siinuit pugnas ,  eo  ardcntius  in  hoc injUtuto perfeucrauit. 
No»  referamfingula,qu(e  alio  locofortafis  aptiora  erunt.Sed  hac  mi- 
hinuncper^ringenda  putaui ,  quo  magis  pcrj^icuum  fit  omnihus ,non 
frufha  colleSia  effe  in  vnum  corpus  opufcula  qua  a  tanto  viro  iam 
ah  oSiodecim  annis  fuhinde  profeSlafunt.  Nam  maximo  \fui  erunt  ijs 
exercendis O"  confrmandis  qui adyeritatis propugnationcmfefe accin 
£mt .  Quod  \>t  reipfa  expertifunt  ij  quijludiofe  ea  legerunt.,  ita  omnes 
quieodemfiudio  ducentur,idem  experturos fpero  ac  confido.Non  leuis 
autemfuijfet  iaBura,plerofque  lihros  qui  hoc  opere  continentur,inter- 
tre.  quodfacile,  vtalijs plerifque,accidijfet ,fifetnperexcufi  feorfm  ac 
fparfi  effent.Na  etfi  perexiguifunt  nonulli,  \herrimos  tamefruBuspa 
riunt:^  doShrinafecuIis  omnihus  accomodam  coprehendunt.  Ac  quan- 
uispkrifquehactemporaria  Videripofint,  doclrinam  tamen  \tilem  ac 
perpetuam  tradunt,  quapij  non  minus  inpoSlerum  quam  hoc  tempore 
aduerfus  Euagelij  hofies  muniantur.Nam  \t  \idemus,ca  quce  Augufii- 
nus  aliique  fanSli  ac  celehres  \iri  olim  aduerfus  idolorum  cultores,  hx- 
reticos,acfeduBoiesfcripferunt,  nohis  hodie  maximo  \fui  ejfeine  duhi 
temus  quin  hi  lihrifummopere  profuturi  fintpo^eris,  quihus  grauiora 
profeSlo  hellajufiinenda  erunt,  nec  cum  ynius  tantum  generis  hoSlihus 
decertandum  erit.Noua  in  dies  errorum portenta parit  diaholus:  yete- 
ra  etiam  renouat  atque  interpolat,  ^  tamfpeciofo  colore  tcgit,  ut  nun- 
^uam  extitijfe  Videantur.  Artificia  mira  excogitat,  quihus  yeritate  aut 
obfcuret  autfuffeSiatn  atque  inuifam  reddat.  Quamohrem  his  certami- 
nihus  exerceri  nccejfe  efi,\>tinfidias  eius  Vitare,  ^fraudulenta  confilia 
detegere poj^imus :  ^  quum  manus  confcrendce  erunt,forti  ^  inuiSto 
animo  ohfifiamus,  ac  cofidamus  fore  yt  Dominus  (ficuti  admonet  Vau- 
lus)Sathanafuh  pedes  nofiros  hreui  conterat.ltaque  infigne  exempht  in 
■  hoc  prafiantiEcclefia  pafiore  nohis  propomtur,qui  cum  varijs  ho^ihus 
fepenuniero  congrejfus  efi.Nec  enim  \niusgeneris  hofies  negociu  nohis 
faceffunt.  nunc  ah  exteris  impetimur,  nuc  a  domefiicis  ,hoc  efiah  ijs  qui 
noflri  "videri  \olut,quum  tamen  alienifimi  atque  inimicifimi  fint.Qua- 


tanfe  aduerfus  exteros  O'  ^pertos  hojles  gejferit  nojler  Caluimis ,  Vf 
■nmcinfolentem  Pighij  arrogatiam  cohibuerit^nuncputiciasSadoleti  hla- 
ditias  Cf  cabmnias  dihient,  nunc  Sorhonicos  cenjores  conuicent infci- 
ti<£  <Cf  impudentix fua ,nknc  Concilio  Tridcti?io  laruam  detraxeritide- 
tji^ue  vt fe^nper  occurrerit  infidijs  Antichrijli,  impiaij^ue eius  tjrannidi 
feje  oppofuerit,ac  tadem  "vr  lenonum  eius,hoc  ejlinterimijlaru,  laqueos 
diremeritjn  Uhrifacile  indicahunt.Sed  cum  ahjs  ctiam  hojlihus  non  mi- 
nus  perniciofis  ci  negociumfuit:qui  quum  xeritatisfautorcs  -iideri  ve- 
lint,  errores  nihilominus  (^  wcndacia  admifcent,  quihus  omnia  peruer 
tunt  ac  corrumpunt.  Quemadmodutn  ij  qui  ex  Anahaptijlanm gcnere 
cxorti  nouii  necis  gcnus  animis  inferehaf.fuadentesfe  hoc  modopurga- 
torij  fgmentii fiblaturos:  ac f  error errore  toUipojfet.  Cuui  ijs primuni 
AureUacongrcJJiis^tam  apertis  Scripturce  tejlimonijs  eorildeUria  cnfu- 
tauit^vtfatim  corum  viruSyquod  longiusferpebat,  reprejfcrit:atquefc 
opem  tuUt  mukisquorum  anuniiam  ancipiti  cogitatione  di^rahebantur, 
Vt  etiam  docuerit  ea  qux  omnibusjeculis  prodefeyQffj^em  beatce  acim 
mortaUs  "vita  cofrmare  pofint.Vosiea  quu\ideret  phmmos  quibus  no- 
ta  erat  Dei\eritas,nihilominusfenefandis  impioruin  facris  poUuere,ma, 
mfque fortunarii  aut  \itcc  rationem habere  quam  Dei.,eos  aculeis  verbi 
Jiimulandos.,ac  tumpriuatim  tumpubUce  excitandos  putauit :  ne  dege- 
nerarent  tademjumenque  iliud  diuinuquod  in  animis  eorum  accefum  e- 
rat,extingueret.  Itaque  vf  c^uod  priuatimfapius  monuerat,puhUce  quo- 
que  tejlaretur,  epijiolas  duas  edidit,  quas  de  hac  re  ad  quofdam  amicos 
€X  ItaUafcripferat :  vt  quam  detcjlandum fit  cora  Deo  idololatria:  cri- 
fnen,omnes  intelUgerent.Graues  tunc auditce funt querimonue  multoru, 
quife  itapuvgi  atque  e  \eternofuo  excitari  agrejcrebant .,  quafi  Jeue- 
rtor  ac  rigidior  erga  ipfos  Caluinus  ejfet.  Sed  ijs  repugnantibus  atque 
inuitis,tantmnfuisexhortationibuseJfecit,\>tplurimiquifucumDeofi- 
htqueprius  faciebant,culpamfuam  agnofceret,  aUamque  omnino  Viuen 
di  rationem  ineundam  efefateretur,(^'reipfa  Chrifianos fe  inpoHerii 
prceherent.  AUj  Jibi  iridulgentes  ,€xternum  idolorum  cultum  peruicaciter 
excufare,  atque  horrendumfcelus  vanis  coloribus  obducere  non  dejlite- 
runt.Quamohremfcepius  ineunda  ha:c pugna  fuit,aUifque  Ubris  ojien- 
dendum  quam  inancs  eiufnodi  colores  ejjent.  Exortutn  ejl  deinde  altud 
heUil  aduerfus  Anabaptijlas ,quoru  dogmata  priusfepulta,  rurjus  cmer 
ferant:item  aduerjus  fanaticam  Libertinorii  feSlam,  qua  lcues  qucedam 
no?lrorum  ac  Vicinorum  mentes  abrept<e  erant .  Horum  impietatem  ac 
\efaniam  itapatefecit,  vf  newo,  nifiadmodum  hehes,ab  ijspo^ieafalli 

a.iii. 


polJk.  Sedne  longiorfwiperfe^uendiifingidis  quce  ad  reformandam  Ec 
ckfiam,adi^^^^^^°^  P^"^  doSirina  rudium  anmos  ,ad  fcandala  vitanda, 
ad  tokrandam  cruccm,ad  curiofas  artes  reiiciendas^  denique  ad  confer- 
uandum  reli(ionisjhtum  his  libris  apcr te fdeliterque docuit ,  exeorum 
kBione  quamytdes  ac fruBuofi fint ,melms  intelliges.  Eos  quidempk- 
niores  atque  vberiores  haherepotutf]es,fiiteruipje  manum  adhibuijjet: 
fed  quaks  ab  mitio  prodierunt,  nunc  etiayn  extare  maluit,quum  jjspure 
acperfiicue  omnia  traSlentur.  Necfane  Viro grauiffimis  rcbus  occupa- 
to  importuni  effe  \oluimus,'vt  ea  rurfus  traFtaret  qu<£  iafidcliffme  tra- 
didiffet .  nam  maiora  in  dies  ab  ipfo  cxpeElamus  .  Acceffit  etia  hifcc  die- 
hus  perutilis  ac  neceffarius  liber  De  a:ternapra:dcfiinatione,de  qua  va- 
ricc  quafiiones  tum  a  kuihus  O'  curiofis  ingeniis.tum  ab  hofiibus  \crbi 
avitatafuerunt.yix  ceite  ipfum  hoc  tcmpore  cditurus  erat,  nifi  infoles 
makferiati  cuiufdam  erronis proteruia  eum pepulijfct.  Tantus  enim  e- 
rat  omniim  Ecckfiarum  conjenfus  inhac  doBrina,  \teius  argumeti  tra 
Batio non  admodum  necefiaria  yideretur.Sed  quu  hic  impofior errcri- 
bus,quos  exputidis  Geoygii  Siculi  CT  J^ighiilacums  hauferat,ccckfiam 
nofiram  turbaffet,fiatim  obuiam  cundumfuit,  atque  edito  'vjms  manu 
nofirum  omnium  confenfu,  monfirandum  quid  in  hac  repijs  omnibus  ex 
Scriftura  authoritatefcntiendumfit:  vt  ^  vanas  quafiiones  "vitet,  ^r 
aternoDei  confilio  trihuat  quod  arrogates  (^  "vani  homines  impioprce- 
textu  detrahere  non  dubitarut.  Sed  infcekrato  eorum  conatu  benignam 
er^a  nos  Dei  prouidetiam  agnofcamus ,qua  ejfeBuefi  vr  maxime  pro- 
dejjent  ea  quibus  ifiife  maxime  nocere poffe  exifiimarunt.  Nam  clario- 
ra  ^  illufiriora  rcdditafunt  qu<e  iampridem  muhas piorum  alioqui  ho- 
viinum  mentes  implicuerant,  atque  cmninofatifjaBum  iis  quorumfance 
dcfobria:  mentes  erunt .  Veruicaccs  enim  ac  morqfos  autfafiidiofos  ho- 
mines  quibus  mlla  fatiffaciunt  yel  apertifiimx  rationes ,  nihil  efi 
quodmoremur.  Viis ,modcfiis ,placidis ac  minime  contentiofis  h<ec omnia. 
fcriptafunt,  quifi  yt  integras  mentes  Deo  offerunt,  \t  ei  in  ohfequium 
addicant,ita  intcgro  ^  cddido  ad  hcec  animo  accejjerint,  magnam pro- 
feBo  ex  his  libeUis  confirmationem  vberrmumque fruBum  percipiet. 
Yakte, 

Ceneuce,pridie  Cal.Mart.  fM.     D.    LIT. 


PSYCHOPANNYCHIA,     C^V  A    R  E  F  E  L- 

litur  qnormdam  imperitorum  error ,  qui  animas  poH  mortem  'vfque 
ad  yltimum  iudicium  dormire  putant. 

AuthoreloanneCaluino. 


PRAEFATIO      lOANNIS      CALVINI 

ad  amicum  quendam. 

QJ/"  V  M  mecumpridcmnonnullipijViriagerent,^fuhindeetiam 
in?{arent  ytpuhlice  aliquid  ederem ,  ad  eorum  intemperiem  compefcen- 
dam,qui  de  anitnarum  ve/  dormitione^yel  interitu,  imperite  fimul  ac  tu~ 
multuofe  hodie  difputant:  nullis  tamen  haSlenus  nec  precibus,  necflap-i- 
tationihus  cejfera.adeo  mihi  ab  omni  contentionis  genere  ahhorrebat  ani 
mus.ht  erat  tumfane  quod  excufarem:partim,quiafperabamfore  \t  ine 
ptum  iTtud  dogmdjlatim ,  nullofubfcriptore,  euanefceret:  autcerte  in- 
terpauculos  nugatores  deliiefceret : partim,  quodmihiminime  expedi- 
tum  erat  cum  ijs  manum  conferere,  qui  flaret  ah  aduerfs  partihus:quo- 
rum  nec  cajlra^  Jiec  tela,  necjubterfugia  noueram.  'Nondum  enim  quic- 
quam  adme  perlatum  erat,prater  murmura  q'  raucosjlrepitus:^t  con- 
gredi  cum  ijs  qui  in  arenam  nondum prodierant ,  nihilprorfus  aliud  vi- 
deretur,  quam  acrem  claufis  oculis  \erberare.  At  defuccejfu  longe  ali^ 
ter  accidit  quamjheraueram.  Siquidem  blaterones  ilti  tantafirenuitate 
in partes  fuas  incuhuerunt,  vt  aliquot  iam  hominum  millia  in  eademfe- 
cum  infaniam  traxerint.Et  ipfum  etiatn  malu  (vt  Video')  incruduit.  qui- 
dam  enim  principio  confufe  garriehant,mortuorlt  animas  dormire:ne- 
que  definichant  quid  perfotmmvellent  intelligi.Emerferunt  poflea  -^- 
'^yjfm  iyH,quiprorfus  eas  iugulant,fedfine^ulnere.\llorum  quidem  er 
rorem  nonferendum,horum  yero  infaniam  grauiter  coercendam  exifii- 
mo.  "vtrofque  nec  ratione,  nec  iudicio  niti.Werum  id  alijs  perfuadere  no 
itafacile  ej}:nif\anitatempalam,(f(quoddicitur)in  os  refellam:  qucc 
non nifiin  eorufcriptis  deprehenditur.Dicuntur  autemfuas  nugas ne- 
fcio  quihusfchedulisyentilare,quas  niihi  necdH  videre  contigit.Tantum 
ab  amico  notulas  quafda  accepi: quihus perfcripferat  qua  \el  ex  ore  lo-    . 
quentium excipere  illi  curfim  licuerat,yel\>ndecunque  colligere,  Altcra 
igiturexcufatio  quanquaex  dimidia partefuhlata  ejl,  oh  notulas:ex  al 
tera  tamen  mihi  nunc  quoquefuperejl.Verim  quu  illis fufurris ,  (y  qua- 
maxime  pollent,garrulitate,  clanculumfe  infinuates,non  paucioresfuo 

a.iiii. 


€noreilld{ue£t,^udmfiexcufis  lihrispublicecurfitarent:  caufamihi  ha 
here  non  Videor  fiin  yeritatis froditor  dicar ,  //  in  tanta  necefitateta- 
ceam  ac  diffinihleni .  Certe  quando  perniagmm  opera  mea  yjim  mpe- 
ritiorihus  (f  »"'"^^  exercitatis fore  confido,  nonulhim  ctiam  o-  medio- 
criter  eruditis,  qui  hoc  argumentum  leuius  attigerint :  non  duhitabo  a- 
pud  bonosomnes  deponerefidei  mea  rationem:  non  illam  (juideinfortaf 
fisfatis  in^ruciam  omnibus  CT  niachinis ,  fdbus  impetuni  in  ho^Lcmfa 
-.  ciat, er  pntfidiisyciiiibus  arceatifed  nonpenitus  exarmata.  Quodfiper 

eorum  importunitatem  licuiffet,  cj^ui  hac  fomnia  in  yulgus  fpargunt^  li- 
hens  abflinuiffem  me  ab  hocgenere  certaminis:  quod  non  tdntumfruBus 
refert,quantum  infumit  opera:  quum prdfertim  hac  inparte  •valcrc  exi- 
flimarem  Apofloli  exhortationem  ,fiquando  vfuiforet,  vr  adfobrietate 
fapiamus.  Et  qnanquamifii,quam  optamusfobrietatem,  nobis  nonpcr- 
mittut:modice  tame ,aut  etiaju  intra  modumdifferajn.Atque  \tinam  in- 
uenta  effet  alia ratio,  qua maluhocplus  nimio pulhdafcens  mature reci 
deret:ne,\elut  cancer,magis  ac  magis  in  diesferpat.  Neque  tamen  nunc 
Eufe.icci.     primum  nafcitur .  Siquidem  lcgmus  Arabicos fmffe  quofdam  huius  do- 
Aueli.rib.de'  ^^dtis  authorcs :  qui  iaBarent  animatn  cum  corpore  vna  emori,indie 
HaTrc.c.Svin  'ipi({lQi>ftrunque rcfurgerc  .  Et aliquanto pofl tempore,  loannem epifco-r 
loan.i.deauo  puffi  Komanum,quemfcho!a  Varifienfis  ad  pahnodiayn  adegerit.Ycrunt 
ne  pafcH^pdo  fecuUs  aUquotfopitu7n^nuperperahquot  ex-Anabaptiftarumf<£ce  exci- 
^'^-  tatumScintillas  cmifit .  U<e  yero  longe  latcque peruagata: ,  iufiasfaces 

accendcrunt:quaytinampluuia  illa  \oliitaria,  quam  Dominus  harcdi- 
tati  fua  fegregauit  ,primo  quoque  die  extinguantur.Agam  autem  citrd 
yllius  odium,citra priuatam  cuiufquam  contumcham,denique  citra  co- 
uitiandi procacitatcm ,  \t  iure  nuUus  qucri  dcbcat  fe  lajum  aut  leuiter 
etiam  offenfum  eJfe.QuanquamfpcSiarehodie  ahquos  hcet,infania  car" 
pendi,  mordendi,fugiUandi  hhidine  ccjluantes,  quos fi  fummo  digito  at- 
tingaSf  flebditer  deplorant fcindi  vnitatcm  E  cclefice,  violari  charitatenu 
Wis  refhonfumfit,prmum,nuUam  nos  agnofcere  ynitatcm,  nifiin  Chrt^ 
flo:nuUa}n  charitatem,  nifi  cuius  ipfefit  yinculum .  Ejfc  ergo  hoc  caput 
coferuandce  charitatis,  \tfidesnobisfanSla  atque  intcgra  maneat .  Dc- 
indc^nuUa  charitatis  offenfione  hanc  difputationem  trahfigi  pofjc:raodo 
talesaures  afferant,  quakm  cgo  linguam  afferre  fiatui.T  ihi  autcm,or- 
tiatifiimeyir  ,hanc  lucubratiuncula  nuncHpare  ,cum  ?nultis  nominibus  vi 
fum  efi:tum  hoc prafertim  "vno^quod  inter  ifios\anarim  opinionum  tu- 
multus,quibus  fhiritus  vertiginis  Ecclefht  qutctem  exapitat,  firmum  te 
ac  integrum furnma prudentia  ac  moderatione  confifiere perj^icio. 
Aureha:.    M.    D.    X  X  X  I  I  I  I. 


LECTORIBVS. 


Qjy  VM  difputationemhacreIegerem,ammaduerti,qucedaminter 

dijjerendi  cotentionem^paulo  acrius  atque  etiam  ajj^erius  ejje  diS{a:quie 

anres  (juorundavi  dclicatulas  radere fortaffe  pojjent.  Ef  quadofcio  no^ 

nuUosbonosViros ,  duibus  de  hoc  fomno  aliquid  in  animum  in^illatum. 

fucrit^\elnimia  credendifacilitate,\el  ignorantiafcripturce,qua  ad  re~ 

fifendum,pro  tempore ,  nonfuerintfatis  armati :  in  corum  offenficnem. 

(quoniam  nonperuicaciterpeccant,  nec  maliciofc)quoad  per  eosliceat, 

volim  incurrere .  Voluiigitur  hiccommodum  eos  pramonere,  quitales 

funt^ne  quicquam  incontumeliamfuam  trahant  :fed  quoties  altqua  di- 

cendi  libertatc  euehor.fciant  me  agere  cum  nequi/fimo  illo  Anabaptifla- 

rumgrege{e  quorum  fcatebris  hcec primum,-vt  dixi,aqua  profluxit)qui 

necfic  quidempro  meritisfuis  traSlantur.  Cum  quibus fic pugnam  infli 

tui,  \tfi  inpofterum  obluBentur,fenfurifint,fi  non  valdeperitum^cer- 

te  confiatem  \eritatis  defenforem:  C  vtmihi  audeo  degratia  Deipro- 

viittere,tnuiBum.  Quanquam  nec  cotra  eos,nifi  modice,bilem  effudi:  \t 

qui  ab  omni  procacitate  ^T  loquendi  petulantia  perpetuo  abHinue- 

rim:  ficque  fere  \biqueftilum  temperauerim ,  yt  docendo  effetaptior, 

quam  cogendo :  trahere  tamc  p offet  eos  qui  duci  nolint.  Omnes  certe  in 

Viamreducere  magis  qua  inceffere,  animusfuit.LeSlores  aute,fiquifu- 

turifunt,  hortor  (f  obteftor per  nomeDei  CT  Domini noShri lefu  Chri 

?li,vt  inte(rril  iudiciit  ad  legcndii  adferat,  c^^wiw/?,  quafiparatayeri- 

tatifede.  Scio  quantii gratia  habeat  nouitas  ad  demukendas  quorunda 

aures.Sed  dehemus  cogitare,vnam  cffe  -^foceVita^qua  efl  ex  ore  Domi- 

ni.Uuic  vnipatere  debere  aures  noHras,qui{  de  dochrinafahitis  agitur: 

cateris  omnibus  claufas  efte.  tUius,inquam,-verbii  n'6nouiiefl:fed  quod 

fuit  a  principio^cfl.cffemper  erit.Etquam  errat.qui  verbiiDei,peruer 

foyfuo'  ignduia  defitii,quii  in  lucem  redit,nouitatis  nomine  infamat: 

tapeccant  in  altera  parte.qui,  \elut  anUines^  quouis  -vento  impeUiitur: 

imo  ad  qualibet  leuem  auram  nutat  cT  infkSiiitur.An  hoc  efl  Chriflum 

dfcere.quibufuis  doSirinis,  etiam  veris,fine  yerbo  Dei  aurem  accomo- 

daref  Si  accipis  ytab  hominc:n6ne  cr"  mendacia  eadefaciUtate  hauriesl 

Qmd  enim  homofuum  habet,nifi  vanitatef  At  nonfic  iUi,qui  quit  rece- 

pijfent  •verbum,firutabanturfcripturas,an  hac  itafe  haberent.  pracU 

rum  exemplHfi  quide  imitaremur:  \>eriim  nos  nefcio  qua  defidia,feupo 

tius  contcptu,y>erbum  Dei  recipimus.  Yt  quit  tresfyllabas  dtdicerimus., 

flatimopinione  fapietix  turgeamus  ,0"  ^^tumnon  crepemus  ,nobts  dtui- 

tes ac reges.Binc tam  mukos yideas,qui in omniiifeculoruignorantiam 


tratricevociferatur,  no  minus  ipfi  indoSlifed  quidfdcias^.Chrifliani  vi- 
dcri  yolut, <;^  dicutur.ciuia alic^uot capita  locoru  communiu  dcliharunt. 
^quuncfcire  aliquidpudeatfde  omnibus  cofidentijfime,  quafi  ex  tripo- 
de,refpodent.Uinc  rurfum  totfchifmata,tot  crrores,totfdeino[lrccfca 
dala.  qua  occafione  nomen  ac  verbum  Dci  blafphematur  intcfimpios. 
Tandem  (quod  ejl  caput  mali)  dum  oh?iinate  tueripergunt,  quodfe- 
mel  temerc ejfutiueruntitum  oracula  Dei  confulutit,  ex  quihus  errorum 
fuorum  patrocinia  quarat.\hi,T>eus  hone,quid  non  inucrtuntf  quid  non 
deprauat atq; corrupuntl^t adfenfum fuii,  no  dicoinjieclat.fedVi  incur 
uet.Scilicet  \ere dixit  Voeta,  Furor  arma  tni^iifirat.  Ha:ccine cjl  difccdi 
Viaherfare  ac  \olutare  fcripturas  ,\tlihidim  noslra:fcruiathtfcnfui  no 
shofuhiiciaturlquo  nihil eflfolidius.O fonticam pcslctn.,  (j" certijfima 
^izania  inimici  hominis:quihus  vult  ohcacare  veriifeme.  Ef  adhuc  mi- 
ramur  vnde  totfeS}<£  intcrcos  quiprimhm  nomen  Euagelio  dederat.,ac 
Mat.ii.d.45.  rcnafcenti  yerhofEquide terrct mc  dira  illa  demdiatio,Auferetur a  vo- 
his regnu  Da',c^  dahitur gentifacientifruBH  eius.finem  hic  conquere- 
-di  fdciam.Nam  longU  volumen  confcrihendiifit,fi  in  hanc  temporii  per- 
uerfitatem  ad  iuslH  modu  dcclamare  liheat.  Nox  yero,fratres,tot  exem 
plis  moniti^velfero  tande  fapiamus.Vendeamus femper ex  ore  Domini: 
0  nequid  ad  eius fapientia  addamus  aut  ddmifceamus  denoflro^ne^ye^ 
hit fermentum,totam  maffam  corrumpat,Q' Jalem  ctiaipfium,  qui  in  no 
his  efl,  infatuet.  Vra^flemus  nos  Domino  quales  \ult  hahere  difcipulos: 
pauperes,  fiapientia  nofira:  inanes  (^  yacuos :  difcendi  auidos,fied  nihil 
fcietes,autetiafcire  yoletes,nifii  quod  ille  docuent:  quicquidefi  cxoticit, 
■  von  fiecus  ac prccfientijjmii  \enenuvt,fiugietes.VoIo  autc^  ijs  occurre- 
rc^qui  confiliii  meum  reprchendent :  quod  de  re  nihili  concitem  ingentes 
pugnas,  atque  i^cec leptologcmata  crueyitis difijidijs  decidam  .non  enim 
dcfiunt  quific  me  accipiant.  H/>  rcjjicnfiutn  fiit:  quii  cx  proficfifio  tentatur 
X>ci  yeritas:  nullo  modofierendit  cffie,  netantillii  quidcm  cx  ca  delihari. 
Nf  c  rem  efifie  nihili  aut  c6tcmnendd,Vidcretcnehris  diaholi  extingu  i  Dci 
luce.  Deinde,maioris  momentiefifie  hanc  caufiam,  qua  a  mukis  crcdatur. 
"Neque  tamcn[\tfialjo  interpretantur)ad  cruorcvfique  dijfidet,  qui  alio- 
rum  erroribus  non  acquicfcit.  Keprchcdi eoriicuriofiitate.,  quihas  qua:- 
(}iones,reuera  nihilaliudquam  ingcyiij  tornienta,cxagitaret  .V  ofiqua  aii 
'  tem  mouerunthanc  camarinam:reprimenda  efieorHtemcritas:  nefiupra 
\eritate  inuakficat.ld  an  ejfecerim,neficio  ^yolui  certe:  (^quod  optimiiha 
hui,dedi.  Ahj ,fiquid mcUus  haheant,in  commuiie  honum  confierant. 
Bafika.    M.     D.    X  X  X  V  I, 


LIBRORVM    HOC     VOLVMINE 

contentomm  ordo  Q'  catalogus, 

•  Vjychopdnnychia^  qua  refellitur  quorundam  imperitorum  crror,mi  ani 

ntdspo^  mortem  yfj^ue  ad  \ltimum  iudiciu  dormire putant.     pag.i. 

■  EpiJloU  dua:  Vriorj  defugiendisimpiorumillicitisfacrisy  (^  puritate 

Chrifliana:  religionis  obferuanda.  hltera^de  Chrijliani  hominis  ojfi 
cio  infacerdotijs  Vapalis  Ecclefce  yel  adminiflrandis  vc/  abiiciendis. 

J^.^^'     .  .  ...  ^%'^' 

.\dcohi  Sddoleti  Komani  Cardinalis  Epifola  adSenatumpopuhmaue 

Geneuenfem,  cpnd  in  obedientiam  Kom.  Vontifcis  eos  reducere cond 

tur.  Cum  lohannis  Cdluini  ad  eam  epijlolam  rejlonfione.     pag.  9  4» 

■  De  Ccend  Domini.  ji^'  IS^  pag.u,^» 

■  Epinicion  Chrijlo  catdtum  ab  lohanne  CaluinOjCalendis  lanuarij,an.. 

no  1541.  fag.1^9. 

■  Citechifmws  Ecc\efi<£  Geneuenfis ,  hoc  efl  Eormula  erudiendi pueros  in 

doSirind  Chrijli.  A"  ■  ^^ 

Eormuldfacrdmentorum  adminijlrandorum,  in  yfum  Eccleji(£  Geneue- 
fis  confcriptd.  ji*     ^  -  p>ag.zo<^. ' 

,  Ibefenfo  fana  O'  orthodoxa  doSirin^j  deferuitute  o*  Uheratione  hu- 
mani  arbitrijyaduerfus  calHnids  Alberti  Vighij  Campenfs.   pag.ziS. 

.  Admonitio paterna  Vaulitertij  Komani  Votifcis  ad inuiBifimum  C<£ 

farem  Carolum  ^uintum,     Cumfcholijs  loannis  Caluini  in  eandem 

epijlolam.   JC^j^.  /''^^•352» 

•  Articuliafdcultatefacrdc  Theologia  Varifienf  determinatifuper  ma- 

terijsfdei  noflr<£,hodie  controuerfs.    Cum  antidoto^^  pag.  378. 

'  Denecefitate  reformanda  Ecclefa,dd  Cafarem  Carolum  quinium 
O^^^f^i^ip^s,  aliof^ue  ordinesfspine  imperij  conuentum  agentes. 
Jt-'  -44--  pag.^io. 

Breuis  inHruBio  muniedis  fdelibus  aduerfus  erroresfeSia  Anahapti- 


Harn m.     Iteni ,  aduerfns  famticam  O'  furlofam  feciam  Liherfi- 

norum,  quife  Sfirituales  ^ocant.     Item,  EpiHola  ad  fdcles  q  ui  de- 

giit  Kotomagi,  aduerfus  Fracifcamwt  quendam  Lihertinorum  erroris 

JeBatorem.  Jl'-f4'  pag.^66: 

Admonitio  qua  oSienditur  quam  ereChri?liante  reip.foret,SanBorum 
corpora  (fyreUquias  yelut  in  inuentarium  redigi:  qucetaminltalix 
quamin  Gallia,Germdnia^  Hiffania,  caterifque regionihus  hahentur 

f '''"   ...  .    ^  n-^^ii' 

.  De  \fitandisfuperJlitionihus,qua:cumJjncerafdei  confefjione pumant. 

Item  excufatio  aduerfus  Vfeudonicodemos.    Quihus  accej^it  refpon- 

fum  Vajlorum  Tigurincc  Ecclefice.  yf "•  4-^  pag.6o±. 

'  ABaSjncdiTridentince.   Cum antidoto.  J{' ^^ ^  P^r-^Ji» 

,  Vera  Chri?iian<e  pacijicatioTiis  ^'Eccleficereformandceratio,\nci  cum 
appendicc.  ^'^^•JA'^- 

■  Admonitio  aduerfus  Ajlrologiam  quam  iudiciaria  yocat,  aliafque prce- 
terea  curiojitates  nonullas  quce  hodieper  \muerfumfere  orhemgnf- 
fantur.      A"  •■^^-  f<ig'  8oi. 

.  Confenfw  mutua  in  refacramentaria^Miniflrorum  Tigurince  "Ecclefice^ 
C'  D.loannis  Caluini  Mini^ri  Geneuefis  Ecclejice^iam  nunc  ah  ipjis 
authorihus  edita.     j'  5i-.  pag.itz. 

■  Defca  nialis  quihm  hodie  plerique  dhjierrentur^nonulli  etiam  alienan- 
,  turapuraEuangelijdoBrina.  jf'-  So  .  pag.Si.^, 

De  aterna  Dei  prcede?linatione ,  qua  infalutem  alios  ex  hominihus  ele 
gity  aliosfuo  exitio  reliquit:item,Deprouidetia  qua  res  humanasgu 
hernatfConfenfus  Vajiorum  Geneuenfu  Ecclefice  a  lo.Caluino  expoji 
tus.     i'.n.  '  ^^g-^79' 


Q^VAE    CONDITIO    ET    VITA 
animarum  poft  hanc  vitam. 

N    H^  C   DISPVT^T  IONEexpoliend.i,yt 

non  multum  amefludij  ponetur,  ita  dahitKr  opera,quo 

fenfutn  meum  quam  ftmplicijiima perj^icuitate ,  explica- 

tum haheant ledores.Etftne  quacunque de re inftituatuv 

diSfutatio^cum  -vhiquc plurimitm  refert ,  remipfam  qu£ 

agttatur,(^fcriptcriprohe  perjpcdam  ejfe,^leCiori  per~ 

Jjiictte  defnitaminc  attt  illefuosfnes tranfiUat,  ac  logitn 

cratione  eua^etiir-.aut  hic  inipfo  difputarionis  campo,  fine  certa  viaaherret: 

tum  idlfcro  pr^frtim  in  omni  controuerfta  dtligen}er  ohfertiandum:  quando  hic 

non  doccndi folum  hahenda  cura,fed  cum aduerfario  negotium  efl,qtiicerte  (yt 

ferefunt  hominum  ingenia^nec^VincifelinqHampatictur  ,nifi  inuitus.necvi- 

Clum  fe  fatehitur ,qtiandiu  cauillando,reffitando,tergiuerfando  ,  ludere  ac  de~ 

liciis  facercpoterit.H£c  autem  optima  premcndi  ,flrtn^endique  aduerftrij  ,ne 

aua  elahatf{r,ratio  efl-.ficontroucvf^  caput  ita  defignate dilucidcque  expliccSj 

ac  in  medium proponas,yt,quaf  inrcm pr£fentem,manu confertumliocare pof~ 

fis.Be  hominis  ervo  anima  noht^' ccrtamcn  efi,quam alij fatentttr  quidemejfe 

aliquid:  fed  a  morte,ad  iudicu  yfquedtem  ,  quo  e  fomno  fuo  exper^efet  ,ftne 

memoria,fl>ie  inteUi^entia,fine  fenfu  dormire  putant.  ^lij  nihil  mtnits  quam 

fuhffantiamejfe  concedunt:  fed  'Vim  duntaxatyit^  ejfe  aiunt,qu£  cx  fpiritu 

artcri<e,aut putmonnm  antatione  ducitur:^  quiaftne corporcfuhieClofuhfifie- 

venequttjideoynacumcorpore  interire  ^  euanejcere  Jin^unt,doncc  totttsho- 

Mofufcitctur.  Nos  "ycro  ^fuh^antiam  ejfe  ipfam  contendimtis ,  i&  yerepofi 

corpoyisinteritumyiuere,fenfu  yidclicct  0*  intcUi^cntia prxditam :  acytrun- 

queeuidentihui  ScripturA  teflimonijsnos  prohaturos  recipimus.   Valeat  htc 

cuicquid efihumanxprudenti£ :  qu£  multaquidem  de  anima  cogitat ,nihil  ta~ 

men  certum percipit.Valeantphilofophi:quibtii ,  cltm  in omnihu^ pene rehitifo- 

lenne fit ,nec  Jinem,nec  modtmfacere  diJfenfonihus,hicita  intcr fe  rixanturf 

Iftyixduos  tefles  hahiturm  fis ,m  quacunque  tandcm  opinione acquiefcas .  De 

animiX.facultatihwspr£clare  aliquot  loctsPlato:argHtiJiime  autem  omnium.A~ 

riflotcles  dtjferuit.  Veritm  quidjit aninla^^i^^ynde  ftt,Jrufira ahijs ^yniuer 

fa  omnino  ftpientumnatione  quxroi ,quanquam  multo  certe  &*  prudentim  ^ 

Jjnceritis  Jtnjertmt,quam  iflt  noflri,quiJe  Chriftt  dtjcipulos  cjje  gloriantur, 

Prius  tamen  quam  lon^im pro^redtmur ,  anja  logomachi^  pr&cidenda,  quam 

arripere  ex  eo  poJfent,quodnuncJpiritum  ^  animam  promtfcue  yocahimns  td, 

de  quonuncnohti  controuerfa  efl:interdumpvt  diuerfa,difltnc\e  enuntiahimta. 

Nam  hic  eflyfus  Scriptur£,dare  hui  yerhis  yarias  acceptioncs :  quarum plenque 

dumnv,U.im  hahet  rationem,yt  qu£que prtmafiht  occurrit,tammordtctts  reneCj 

f^  peruicacirerdeJcinchint..yf(liquottes le^erunt animam pro^itaiid perpetunm  .,  .„ 

putant ,(^ acerhe cbnjirm^nt.yAt fl quis  contra ohijciatyerjum Dautdts :^ni~ 

ma  eorum  in  yita  henediceturiinterprtt.thuntur  yitam  inytta  henedictl    Si~  i.Sam.n. 

mtltter  filocus  tUc  ex Samuelc proJeratur.Peryitam  tuam,^peryitam  ani- 

m£  tii£:an  ifits  yerhnnthil fignifcari  dicent  ?  Nos  itaquefcimm,  animam  fA- 


»  PSYCHOPANNYCHIA, 

pfal.TiS.   piRiffil  pro  l/haponi,-i>t  in  ijlii  locif^nima  mea  in  manihw  meis.Ite,  Qujtre 
MatM-     ^''Cfro  carna  mem  dentihw  meis,&  animam  meamporto in manthfts  meisUte, 
Luc.i:.     i\J onne anima pluris  eftquam  efta''-  Item,Stulte,amma  tua  hac  noCie  repetetur 
ahs  te.Etfmilihus,quos  ifti  anmicid&femper  in  ore  hahent.No  tamen  efl^quod 
fhi  inde  tantopere  pUceanf.fquidem  animaduertere  dehehant,  illic  metonymi- 
ce ,  anim&  nome^pYo^^italifuYpariiquodanima^caufaftliit&jC^uodqHe^yitaco 
flet  anima-.cpuamfgurainter  elementa  pueri  quoqu?  perd'fcunt .  Quis  yero  non 
mtretur  tantam  hominum  cofdentiam,qui  (^fhi  defemagnum  aliquid  perfua-' 
deant,atque  alijs  etiayiderfyel:nt,qui  tamen  docendifunt  tropos  ^loquendi 
fchematalScimus  ^pro  yolunta tefeu  defvderiojiccipi, non  ahfmiliratione: 
nempe iCuialioluntatis  «^  defyderiffedes  eft .  Qm  fenfudiBa  efl  anima  lona^ 
Genf^^.  th£,congltttinata  anim£  Daurdis:^  anima  Sichem  adh^fffe  cil  Dtna,flia  la^ 
Aao.4.   coh:^  Lucas  dicit,multitudinis  credentiti fuiffe  corynum,^  animam  ynam. 
&.,C3. '   Qjiis l/ero nonyideat  iftis  hehraifmis  mulravim  tneffe^Benedic  anima  mea  Do 
Luc.i.      rnino.Magntfcat  anima mea  Dominu.Dic  anims,  me£,falus  tua ego  fum.pluf- 
ijue  ntfio  quid  exprimi  ,quam  fdtclum  ejfet,fne  adieCio^Benedic  dominti^Mx 
gntfco  DnminujDic  mihi,fhts  tua  egQfum..Aliquado  fimpliciter  pro  homme 
ammato .  Vt,cum  dicunturfeptuagin tafex  anim&  defcediffe  cum  lacoh  in  .AE- 
F^"'  X''  g^ptu.Item,^ninia  qu£peccauerit,ipfamorietur.  .Antma  qux  decltnauertt ad 
Leuic.^o.  magos  0*  ariolos  ,  morte  morietur,^9*c.Nonnunquam ^^  flatuyocari,quo Jpi 
rat  ac rejhirant  homines:in  quo yitalis  corporis motus  refdct.Qmmodo  hos  lo 
cos accipio:^nxietasapprehenditme,etiamfitota  animamea  adhucinmeefl. 
Aao.  20.  Et,^ntma  etus  in  ipfo  eft .Er,Reuertatur anima pueri  intra  vifcera  eins.Quin 
>-R^g-' 7  ^ £,^^ loquendt forma ,quayulgo dicimm animaeffUri ^expirari,Scriptura 
Gen.3f.    ^^'mam egredt  dicit .  Vt  de  Rachei.Egrediente  auteanima{nam  ipfa  morieha- 
tur)yocautt  nomeu  pueri,Ben-oni.Sctmus  Jpiritum  effe  flatumac  yentum,^ 
hacrationeyocari a  Gr£ctsfrcquetiu:>'^''»'.Scimi^s,projryana.^nlIull:i/fur 
pari  apud  lefaia.Concepimui^parturtuimtis,  ^peperimwf^iritti^fxpijitme 
Gal.f.      yeio ,quod cx JJiritu Dei regeneratu  eft in  nohis.Nacum P aulus fcrthit ,jiirt- 
tum  concupifcere  aduerfus  carnem:nonintelIigit,  animampugnare  cum  carne, 
aut  rattonem  cucupidine:fd anima  ipftm,quatenus  a  Spiritu  Det  regttur,fe- 
cum  lu[\ari,qu,atenus  adhuc  fpiritu  Dei  l/acua  eft  ,futique  cupidttatihm  addiiia. 
Scimws,dum fmuUunguntur,per  .Anima,yoluntate  dcfignariiper  Sptritii  ye- 
ro,intelle[\u.SicloqutturIeftiits,^nimameadefyderauitadteinnoCie:ftd^ 
i.The.5.    infpiritu  meo  intra  me liigtUho ad te.Et Paulits,ciim precatur  "Vr  Thejfaloni- 
cefcs  inte^rofntfjiritu,^  anima  (^  corpore,ita  yt  in  nuUo pojitnt  ctdpari  in 
aduetuDomini  noftri  lefu  Chrifti:hoc  enimyultpvt  recla  omnia  cogitet  ^  ye 
lint,necmehrafua  exhihcat  arma  intquitatiipeccato.Eodepertinjt,quodfcrihit 
H(.br  4   '^^'hiApoftolw  :  fcrmonem  Dei  yiuum  ejfe  ,  ^  penetrantiorem  omnigltdio 
anctpiti,pertingentemyfque ad  diuifoneanim£  (p^Jj^irititscomp  tgumque,^ 
meduU.iriim ,difcretorem cogitationu  n cordis.  Quanquam  inhoc poftremo  loco, 
nonnuUi  per  Sptritum,malunt  inteUtgere  cjfemiam iUam,cui  ineft  ratioacyo- 
ltinras,de  qua  nunc dtfceptamui:per  .Animam  auttnfPtiitalemmotum,  0*fenftis 
quos philofophi fuperiores  ^  inferioresyocant,  id ejl  *'ef*^'>(^  ^"'^'""' .Verum 
cuinytrunque  plurimi6  locis  ejfentiam  immortale,qu£  in  horhine  yitxCaufa  ejiy 

Jign.ji. 


psychopannychia:  3 

fignificet,non  rixandi  caufti  captent  ex  nominihtts  ,p:dremif>fxm  percipiant, 
quocunquef^nijiceturnomine.Jd  liero  cjuamyerumfu,nmcdocea,mm. 

T  Ncipiemus  auteah  ipft  hominh  creatione,in  qua perJj>iciemui,qualU  ah  ini-  Gen.i. 

tiofaCitiffuerit.Sacra  hiftorianohis,  ante  creatum  homtnem ,  commemorat 
Dei confilium deftciendo  ipfo  ad imaginem &*fimilitudinemfuam. Qu&  yerha 
der.orporenullomodoaccipipoJfunt.Inquo,tametfmirahileoptuDet,pr&cdi.te 
rts  corporihti,screatii,apparet,nuUcitameneim  imao-oeffulo-et.  o uU enirn hxc lo- ■^'"^■^'- ^ 

?r      ■  7         ■  J-  ■  .     r       ;•       i  ^      o^— '  hex.au- 

quitur^Factamus  hominem  admaginem  &pmilitudtnem  nojlra:  nempe,Deus,  guft.c.  4. 
qutffiritus  eji.qm  mtll((  QOrportf  efide  repr£fentari_poteJi.  .Atqui,ytimago  '^5^'"'^ 
corporea,qu£faciem  externam  nohis  refert,dehet  adyiuum exprimere  omnialt- T  '* 
nctmenta  ^  omnes  duBui,yt  ex  piCturayelfculptura  concipiamu^,quiicunque 
in  cxepLiri  conjjici  pojfuntuta  hxc  imago  Deidehet,fuaftmtlttudine,dtquam 
Dei  cognitionein  animtf  nojlrts  inforntare.j^dioquofda  eorum  ficnuo-urip^t 
dtcant imagincm Dei referri adtmperium  guodtyadttum  ejlhomini  inhrlu^,: 
quod  homo  ca in  partefimile  aliquidcum  Deo  haheaf.cuius  impertum  ejl in  om- 
nia.In  que  lapfum  Chryfojlon.iisquoque inriditJ»m  nimia  contenttone proue- 
hittir  contra  injanos  anthropomorphitas.SedScriptura nonpatiturficfe  eludi. 
NaMofes,nequis  inhominis  carnehacimaginem  conJiirueret,prtus  e  itmo  ter  ^  'Jtm«,f      o 
r&cor0iJormatiinarrat,Jednullamimaginem Dei  referens.Deinde  aitindi-        L       • 
tum  Uiteo  corporil/itx f\>triiculum:yt tum demueluceret in  homine  Dei imao-o,  c^^^'.' 

ctim  omnthtifutspartihfa conjhxret. Quid tgiturUixertt altquii,an Jftracutum  Jal^^HiV. 
illudyt[£,imagineeffe  Dei putas'iNonftne.Quanquamid  cum  muitvs,necfor  m  Pfi-^j 
taffe  improhe, dicerepoteram. Quid entm,fi  contendam^verho  Deiconftitutum  de.fpiriw 
difcrimen.quo  tJiudyit^JJtracuLu^a  heluarum  animis  di^inp-uatmj  Vndcentm  &  amma 
h.thent  ortum  aliorum  antmalium  animi£fProducat(inquit  DeuS)  terra  animam  BaCHex 
yiuentem,^  C£tera.Ita  in terrareJoluantur,qu£  de  terra  emerferun t.jAnima  conger.s, 
yero  hominunonde terra  eftjed ex ore  Dominiihoc efl^ex liirtute  fecreta.Sed 
hic  inqua,non  h^reome pugnam  mihi  faciant.fedynum  tantum  ohtinereyolo: 
Imagtneipfam  effe  extra  carnem:ahaqui .  non  admodum  prAclarum  foret  elo- 

gium  hominii,quod  ad  imagine  DeifaClus  fit:quod  tamen  nohii  tantopere  Scri  

pturpicomendatur,acfuhinderepetitur.Quidenimopitserat,Deumdeltheran-  ^  ; 

tem  tnducer€,^quaft  in  coftliummtttere  ,fiyulgare  aliquidfaCluras  erati  NanX  ]-.'■:. 

reliqua  omniayteffent,dtxit:^faOafunt.CiimadhacimaoinemyentumeJ}A  * 

yelutfingulare  ffecimen  edituru6,fapientia,m  fuam  ^yirtutem  aduocat,^fe-) 
cum  cogirat,antequam  manum  admoueat  opert .  Hos  ergo  loquenditropos,  qui 
tcv^ivrs-wK^itjadhalbutiei  noJlr£  modulos ,Dominum  «'"■i^i''''!"'^'!'  nohn  fo-urat, 
andenihilo  taanxieMoJes  affeciauithcno potitis  imaomem Dei,qu£tnho- 
mtne  relucet,magnifice  comendauitinec  femeldtxiffe  contentits,fepim  repetit. 
Qu^tcquidnugentur  Ifel  philofophi,yel  ijit  Jomnicitores,hahemm  nthtl  ejje  quod 
imagineDei  ferat,njJl^mumDLCMj^mJ^mmjJL  Hic  non  ejlagendum con  cob.j. 
iecliins,yt  tnquiramus,qu<£ft  huitts  imagtnis  ftmilttudo  ad  fnumarchetypum: 
quado  tdfacileex.^poiiolo  difcere  licet:qui  dum  prxcipityt  induamm  nouum 
hominem,qui  renouatur  in  agnittone ,fecundum  imagtnem  e:tis,qui  creauit  tUil,  p  l    . 
liquido  oJ}tndtt,qu£fit  hxc  imago,aut  tn  quo  cofiJlat.Etalihidumfcrihiv.Indm  ^  *'   ' 

B      * 


4  PSYCHOPANNYCHIA. 

te nomm  homin€m,cju'i fecundttm  Jpeum creatus  ejl,m  iuflitU ^fanClitate -ve 

Ep'^«'  '^-  yitatis . Qu£  omnia cum i>no  yerho  comprehendere  'yolumui,dicimu4  hominem, 

^  frj^^-^Jl^-^irijryif.inunieffeparticipemfapientix^iufliti^  <^  bonitatis  Dei. 

Hoc  feciuuti  funt  duofacrifcrtptores:quorum  alter,cum  hominem  diilribuat  in 

duoi  t>artes,corpus  de  terrafumptum,^  animam,adquam  refertDei  ima^inem, 

Eccle.17.  breuitercomplexMeJl  quod  Mofes  longim  profecutmfuerat.Creauit,tnquit, 

Sapi.i.      j)^ui  hominem ,^ fecundum  imaginemfuam  fecit  illum  .  .^lter  ■vero,ciim  ex- 

eveticeyeUet defignar€,qHo pertineret  Dei  imago,yocauit hominem inexi£x^ 

minabiiswyq^i creatus  effetad imagtnem Dei.  Quorumfcriptorum authorita- 

te aduerfarios  nojlros  nonl/alde premerem,nifi  eos  ipfos  nobtsopponerent.Qui 

tamenytcunque,aliquo  loco  nobts  effe debenuft  non  yt  canontci,  certel/tl/ete- 

res,yt  pij,yt  multorum  fujfragijs  recepti .  Verum  eos  omittamtn,  iUam  imagi- 

ncm  Det  in  homineretine.mu4,qu£.,nifiinfpiritu,fedem  habere  nonpotefi. 

SEd  iam,qu£  apertim  deanima  Scriptura  loqiiitur,audtamm.Cum  de  anima- 
i.m.i.  <x  rumfalute  P etrus  loquitur,(^  cum  carnalia  defyderia  militare  aduerfm  ani 
'•  mam dicit:^  ciim cafttjicare antmas nofiras  prxcipit,  ^ Chrifiumyocat  Epi- 

fcopum  animarumnoflrarum,qiiidfihiyeUet,nifi  anim*  efftnt,qu£  faluaren- 
tur,qu£  oppugnarentur  aprauts  defyderijs,  qu£  cafiifcarentur,qu£ab  epifcopo 
lob  4.    fuoChriJlo  rep-erentur?Et  in  hijloria  lob legimtmQuanro  magu  qui  hahttant do 
mos  luteiis,^  terrenum  (jahent  fundamentumi  Quodfanedc  anima,fi  propins 
animaduertas^dici  inttUige$,qu£incorporcluteo  hahitat  .iVo»  enim  homtnem 
lioiluteum  appeUauit:fed  dicit  yas  luteum  incolere :  quafi  bona  pars  homints 
p  tr       ^?''*  ^i^  anima)domiciUo  iUo  terrcno  contineatur.  StcPetrits :  Iuftum,inquit, 
arhttror,  quandiu  fnm  in  hoc  tabernaculo ,  excitareyos  percommonitionem: 
ciim  fciam  breui  futurum,yt  dcponam  hoc  meum  tabernaculum.  Qm  loquendi 
forma,nifiyaldeJ}upidifumw  ipoffumits  inteUigere&  aliquid  ejfe in  taber- 
naculo,^  altqutd  quodcxuatur  tahernaculofVel(yt  ait  ipfe)tahernaculumde- 
ponat.Eandem  dijltn^ionem  carna  a Jhiritumanifejlam Jlatuit  author Epifto 
l£adHtbr£Os:ciim parentescarnis  noilr£,aquibtii genitifumm,nominat:ynii 
Eodem.     autem  Deum,PatremJj>irituum  .  Etpaulo poJJ-,  ciim  regem  c^lefttf  lerufalem 
Deu  nominaffet,fuhijctt  ciues,angelos,^  fjiritm  iujlorum-perfedorum.  Nec 
x.Cor.7,  yideo  quomodo  altter  inteUigt poRtt  tUudPault  :  Has  igiturhabentes  promif- 
fiones,mundemm  nos  ab  omni  tnqutnamento  carni;  ^fjtrttm.  Namfatis  con- 
J}ar,iUic  non  cjfe coUationem ,qua  altbiytifolet:  cnmjjiritui  inquinamentum 
,  tribuat,qno  nominealijs  locufgnificatmera  puritatirn.  ^ddam  0-  locum  al- 

ter^m-.quanquamliideo  eos,qut  calumniariyoUnt, protinm  adfuM  gloffasde- 
i.Cor.i.    lapfuroi.Dum  enim  att,Qji^tseJl  hominum,  qui fciatqu£funthominti,ntfifhi- 
ritm  hominis,qut  tn  ipfo  efUta,^  qu£funt  Dei  neinocognouit ,niji  Jpiritm 
Dei.Poteratdtcere  homtnem  fcire  qu£  fuafuntfd partem  lUam  yerbo appel- 
'  Uuitjin  qua  refidet  l/tscogitandt  0*  inteUigendi.  .Atqueetiam^cupt  dicit  ,ffi- 
Rom.S.     rttum  Dei  tejtimonium  rtddere  JJtrttui  nojlro,  quod  fl^  Deifumus,n6nne  ea- 
dem  loquendtpropnetateyfus  eJi^Qu^id,qu6d  yno^^erho conuincere eos  potui? 
fcimus  enim,quamf£pe Chrtjli  lioce damnatus fit  error  Sadduc£orii,  cuius par- 
Aao.xj.    ^^i^  "^y^^  Lucas  in  ^ldts  fcrtpfit,quod  fptritumnon  effe  dicerent .  Verhafunt: 

Sadduc^i 


S, 


PSYCHOPANNYCHIA.  f 

S addiiC£i au:ci7i  dtcun.t,non  ejje  yefurreuionein ,nequ€  ttnp-elum,  ne.jue  Jpiri- 
tum:Pharif£  i  yeyo  I)£c  omnia  conptentur.  Vereor  ne  de  Spirttit  fn^iO  ciinUcn-      '^'  "^" 
tur  hnc  intclligi,aut  de ^n^ciis.Cui  ohieclofacile  ejl  occurrcre .Nam  ^  ^no-e 
losfeorfnni  pofit:(^  certum  cft  P  harifa  tUti  nuUam  fere  finjfc  Sptritusfan- 
Cunottttam.^tque  etiam  idmelius  ajfcquentur,qui  Grxce  norunt:  Lucai  enim 
fine  adiedionearticuli jdixifrvi^f^^jndieciurus  induhie  ,ftdeSj)tritu  finciolo- 
cutm  cJfct.Hocfnon  iUis  os  ohjlrutt,non  yideo^itu  rationel>el  traht ,  yelduci 
prfint:niffortedicant,  neque  damnatam  fuiffe  exco  S  adduc^orum  Ppinionem, 
^uodffiritumnegarentinequc prohatam  phartfsorum ,quhd  ajTerercnt.Cut  ca~ 
utUoipfa  Euan^ciijidiyerha  ohttiant.vbi enim Pault  conffionem pofuit,Pha^ 
rifiumfe  cffc: Juhdit  eam  Ph^.riftorum  fententiam  .  ^uti^ituroportet  caUi- 
dm  ZfTtnatitiofim fuiffePault fimuUtionem:(quodrecipi non  dehettn confef- 
fione fdei)aut cum Pharif&is defpiritufnftffe.  Qtfodfnohisjidemftciunthi- 
flori£,hocperindc  inter  ..-dpflolos  certum er.it  ac  ajnilttutum  ,  atquc  mortuo^ 
rum  refurredio,aut  aliquodfmilefdei  nojlrxcaput.  Nonpinhtt  huc  adfrihe-  E«.hif . 
reyerbaPolycarpirvirt,omnihus  i^  didis  ^f.tdis,J])irantis  martyrjum:  qui  Eiuf.c.i/. 
^  difipuliis  ^pojlolorum  fuit.e^  ita  fyncere  quod  ah  tlltsacceperat,pcj}ens 
tradiditjytnihil  ynquam  immiferifcrmentipajfidfuerit.ls  i^tturirner  mtil- 
taspr£(.  iira  yoce<,qua6  famm&admotti^i  cdtdit,eo  die  repr£feutandur.-i f  dixtt 
coram  Deo  tn  fpiritu.Qm  eodem  tempore  Mcli,  o  eptfcopu^s  Sarderift^,virpa-  •E'm'c.i4 
rh  fynceritatii ,iihrum fcripft de corpore  ^  anima:qui f  hodie exta^ec  fuper- 
futii  ejft  hic  lahor.^diO  autem  h£c  fntentia  meliore  tHoJ-Jculo  yaluit ,  yt 
TertiMiamis  rcponat  eam  inter  communcs  ^  primas  antmi  t  onctptiones,au£ a  Cg  j^ re- 
nattira  conmmntcer apprehenduntur.T arnetji  tammultis  rationtim  pii<',i.iturn  furre.car 
eji,qu£euinceve,ntfjallor,dehueruntquodcontendckirit :  nenipe,antrnam  aut  "-^' 
Jjjtritum  hominiifuhfl.tntiam  ejfe  a  corpore  dtfindam:  qu£  tamcn  nmcjtihijii- 
entur,certtor€r»  adhuc  eiia  retfdemfacient.  Venio  entm  ad td,qmdfci,ndo  lo- 
co  a  me  propofttum  erat.Eam  ipf.tm  animam,  ab  interitu  corp-m  fperjittem 
manerefcnfuac  intelli^entia  prxditam  .  Fallitur  autem  qut  exijttmutme  hic 
aliudqutdptam  ajftrm.are,quam  anim£  tmmortalitatem .  Stquidcm  qui  animam 
yiuere  fatenttir,tllamque  ftmul  omntfenfu  fpoliant,prorfus  ammamfigunt, 
qu£  nihil  anim£  haheat :  aut  animarn  tpfarn  afe  tpft  aueliunt :  citrn  eiwnatu- 
ra,fnequa  conffereyllomodonequit,ftt,mousri,  fcntire ,  l/tgere^intelligere:  ^^  j 
atqueOit  aitTcrtullianus)anim£anima,ferft44fir,  IJlam  er^o  immortalitatem  carne 
€X  Scripturadtfcamifs.  chnfti. 

CVm  Chriftusfuos  hortatur,ne  timeant  eos  qui  occidunt  corp(0,animam  .m-  Matt.  lo. 
tem  occidcrenon  pojfmtfcdeum  ttmcant,qut ciimoccidcrtt  corpu},anima  ^''"^'^•' 
fottftrnittere  ingehennam  tgni6:an  non  tnnuit  animumfpereffe  poft  mortem^ 
3entgneyero  ineo  nohifumcgtt  Deus,qKcd  animits  nojirof  ijiorum ^rbttrio 
nonpcrmtft,cui  adeo  exfactlt  eas  trucidintiaut certe ,  quta  non  poJfHnt,conan- 
tur.TyranriitorqHent,fecant,yrimt,-yerhcr.xnt,fuJ]?cndimt,fcdcorpits:jli-iS(ft: 
Dctts,qui  lus  hahet tnanimam,yteam  mtttat  tngehennamignn.  ^l>,t  i"-ttit,r 
animareliqua  cftpoflmortem:autfalfum  eft,tyrannu pottftucm  nonejjctn  a- 
ntmam.Hii(yt  aKdio)refpondcntyantmam  quidem  adprxfcns  occidi,<ii.mmon 


loan.i. 


loan.19. 


i.Petr.j» 


PSYCHOPANNYCHIA. 

infliiitur:fednonperire,quiafiiturur»efi,-i>tffcitetur.  Qua  yia euadereyo- 

lurit,concedantof>ortetnequecorf>us  occidi,  quodetiamfufcitahitur.    Et  qui* 

-vtrunque  conferuaturindtem  iudicij  ,  neutrumperit.Verhum  autem  Chriflifa- 

teturcurpus  occidi  ,*mmim  ejfe faluam  tejlatur .  Hacdicendiforma,  Chriflus 

ytiturdefua  ipfius morte,cum aif.Soluite  templum  hoc,  & intriduofufcitabo 

illud.Dicehat  autem  de  temflocorporis  fuiiquaratione animam  aheorumpote- 

(late  €ximit,quam  etiam  moriens  in manus  Patris  commendat,  litLuccu  fcrihit, 

luc-JJ-     ^  Dauid prxdixerat.Et  Stephanus  etus  exemplo ,  Domine  Iefu,fufcipe  Jpiri- 

Aao!?.     tum  meum.Hahent  hic  quod^arriant,ChriJ}um Patri,  O^Stephanum  Chrifio, 

-^iitamcommendare^indiem  refurredionis  cujlodiendam .  Sedverha  aliterfo- 

nant,pr£fcrtimtllaStephant.EtEuangdiiia  addit  de  Chrtsto,quod  inclinato 

capite,tradidttjpiritum:qu£yerha  adanhditum, autp^hnomm  a^ttationcn» 

refjicere  nojt  pojfunt. 

NEcminus  euidenter.y4pofiolufPetrui,animas4morte  (^effe,  c^-yiuere 
ojicdif.ciim  tradit ,ChriJlum  h'ts,qui  in  carcere  erant,Jpiritihui prxdicajfe: 
nec Jhtritihui modo  piorum ,remiJliomm  adfalutem:fed  tmpiorum quoque fpiri- 
tihm  confuCtonem.Sic  enim  illumlocum  interpretor,  qmi  multa  in^eniatorjit: 
^  berfUitfurum  me honisomnihn^s  confdo.Nam  cumdchumilitate  crucis  Chri- 
fti  locutus  ejfet,oJlendiJfetque pfos  omnes  oportere  ad  eius  imagtnem  conformx 
ri,nedeJheratione  conciderent,  continub  attexit  rcfurrcdionif  menttonem,yt 
doceatquiht*strihulationihttsfuturtisfitfnis.Commemoratenim,Chrinumnort 
fuccuhuijfe  morti-.fed^eafuhaCia^l/iCtormemerfffe.ldfuiilierhtidicitmorttji- 
catum quidem carnej-viuifcatum  tamen  fpiritU :eodem fciLcet fenfu,quo Pau~ 
lusfcrihttjpajfum  fuiffe  in  humilitate  carnu ,  excitatum  autcm  'yirtutesptri- 
tn^.Iam  litliirtutem  ipfam  adfequoquepertinerefdeles  intelligerent ,fnbiun- 
p-it  Chrifium  hane  nirtutem  erga  alios  exeruiffe;  neque  erga  viuos  modo ,  fed 
etiam  mortuosidt inde  no  tantum  er^aferuos  fuos ,fed  incredulos  quoque  ac  p-ra 
ti.t  fu<e  con:emptores .  Porrh  intelligamui  dejeiliuam  effe  otationem,  deeffeque 
ex  duohitsmemhrk  alterum.cuius generismulta  fmt in  Scripturis  cxempla,pr<£^ 
fertimlihi multxfententiix, yna  claufAa  coUigumur ,  quemadmodum  hicfahum 
ejl.  Necyero  miretur  quifquam,includi  carcere fanllos  Patres,quiredemptio- 
ncmChri(licxpe^ahant.Qj4jaenim,yeluttfuhnuhe  ^  ymhra,emintis  lucem 
profbiciehant(yelutiquireliquias  diei  Didentfuhferum  crepufculum,ai(t  diem 
'yenientem fentiunt ,ante  auroram)nec  adhuc  hahehant  exhihttam  fihi  Dei  he- 
nediciionem  ,in  qua  requiefcerent;eorum  expeClationem  ,yocauit  carcerem.  E- 
rit  igttur  fenfus .ApofioliXhriflum  tn  Jj)trttu,ijs  qui  incarcere  erantjj/iritihus 
prdidicajfe  ,hoc  ejlyirtutem  redemptiontsper  Chrijlumpartx,  mortuorum  Jbiri- 
tili*sapparuijfe,<tc  exhihttam  ejfe .  Hic  deejl  atterum  memhrum ,  quodadpios 
pertinehat,qui  hunc  fruCtum  agnouerunt  ^  perceperunt .  Exprimit autem  de 
incredulis,qui  eundem  ipfi  hunc  nuntium  receperunt  in  confufionem  .  Viderunt 
enimlmamejfe  redempttonem:aqua  excluf,quid  aliud  poffentquam  deSjiera- 
velvideoiftosiamfremere,acmutire,gloff.im  hanceffee  capite  meo  eJftClam: 
hii  legthus  fe  nonfuhtjci.Non  addicam  ergo  eos  meis  tigihus,fed hoc  tantum  ro- 
gabojan  nonf^iritus  carcere  clauft,  Tftritusfint^.  Clarius  ejiquodapudeundem 

fcripto^ 


PSyCHOPANNYCHIA.  7 

fcriptorem  leptur:  inhocmortuUpr£dicatum  tjje  Euangdium  j^Vt  iudicentur  ^'  P«r.4, 
JecundumhominescarneryiuantauttmfecundumDeumj^iritu.Videttspvtcar- 
ne  inmortem  tradita ,Jpirittm afferat  inyitam?  Cumentm  relatiofttyit£ac 
morttS}fer  antithejln ,  alterummori  clarumefl/ilterumyiuere. 


T  Dipfum exSoIomone  difcimunqui mortem  hominis defcrihens ,lonvo  difcri-  Eccl. vld; 

"*■  mine  animam  acorporefeparat.  Donec,inquit,reuertatur  pululs  in  terram, 
1/ndeerat,  ^J^iritmredeatadDeum,  qui  dedtt  tUum  .  Scioeosparum  ajfici 
hoc argumento:  quoddicuntyitam  redire  adDeum,quieft  fonsyitx, :  itaque 
nihil  amplitts  effe.Stdlicrba  ipfa  clamant  ,fibi  hoc  modo  yim  inferri,ytnullum 
ftt  operapretiumrefellerehanc  argutiolam ,indignam ^ leCiu  ^ auditu^  lam 
hocfionijicet  illis  oportet animiti  redire ad  fontem'Mt£fu£perfomnium .  .At- 
<^uehuicfententi&  re^ondet  quod  efl apud Efdram,  quemequidem  fcribtorem 
etsnon  opponerem,  nifiipfol/aldeniterentur  .  ^udiant  igitur  fuum  Efdram: 
Terra  reddet  qu£  in  ea  dormiunt,^  inftlentio  hahitant :  & promptuaria  rcd~  ^'  "*" 
dent  qu£  illti  commendat£  funt  anim£.  Nuo^antur,promptuaria,ejje prouiden- 
tiam Dei: animoi  "yerh^cogitationes :ytliberyit£  ojfcrat cogitationes  in con~ 
ffeCiumDei .  <^£  in  hoc  tantltry.  ah  en  dici  conftat ,  quia,cum  tacere  pudeat, 
nihilhabentmeltm  quoddicant . Quod ft  ad  huncmodum  liberetScriptur^ cir- 
cumuoluere,peruertere  omnia  promptum  effet .  Nifjiltamen  hic  (quanquam  a- 
lia  multa  fuppetuni)  de  meo  contraproferam,  qu.indofc  ipfe  fcrtptor  a  calum- 
nia  tuetur .  Paulo  enim  antedixerat :  Nonne  de  his  interrogauerunt anim£  itt- 
ilorum  in promptuarifsfuiSfdicentes :  Vfquequo  Domine  Jperamtts  Jic  ?  qttan- 
do  yeniet fruBus are£  mercedis  noflrx  i  ^c.  Qu£funt  tjl£  anim£ ,  quxtn- 
terrogant  ^fperant  ?  Hk  cumculum  alium  effodere  eos  oportet,  Jl  fubterfw' 
?ere  yolunt* 

\7E»iamui  nunc adhiiioriam diuitis (^ Za:i^ri:quorum  alter,pr£teritUhu  hicis.. 

ins  mortalttath  labortbus  ^  £rumnts,  tadem  infinum  .Ahrah£ delatus  efi: 
alter  in  tormenta  delapfus.lUe  tormentapatitur.hic  recipit  confolatione.Ma- 
gfium  chaos  interpofitum  interhuiuigaudia,i^  lUtui affltdionem.  Suntne  h£c 
fomniaport£corne£,de  quapoet£  fabulantur  1  Veritm ,yt  habeant  efugtum, 
quo  elabantur,faciuntex  ht{ioriaparabolam:aiuntqueJiCiionem  effe,quicquid 
de^hraham  ,diuite,paupere,yeritai  loquitur.Tantum  reuerenti^  ^  Deo ,  ^ 
yerho  eius  deferunt.Cedo,proferantynuduntaxat  in  Scriptura  exeplum,ybiin 
parahola ,nomine  aliquts y ocetur. Qujdftbi h£c l/erbayolunt^Erat  qutdamen- 
dicuinomine  La:i;jrui,^utyerbumDei  mentiri  oportet,auf)/eram  ejfenarra- 
tione.  Idetiam  animaduerteruntyeteres  Scriptur^interpntes :  nam.Amhroft- 
mNarratio  efi,inquit/nagts  quamparabola,quia  nomen  additur.ldipfum.ftrir-  J.w.mu 
ttt  Gregortm .  CerteTertullianHi,Iren£u^,Origenes,Cyprtantts,  Hteronymits, 
quafihtfioriamreferunt  .Ex  qiiibttsTertuUtamts  arbttratur  indiuittsperfona, 
Herodem firnari :  inLa^i^ro,! oannemBaptidam .  Verbaautem  Iren£i  funt:  ire.hb. 
Nonfabulamnarrauit  nohu  DominKs,La:!^tri(^ diuitis,0*c.Et  CyriUns  dum  ^co"."»- 
ni}  ondet  ^rrtanis ,  qui  ex  eo  loco  machtnamjlriiebant  aduerftts  ChriQi  diui-  «pS.' 

B    + 


8  PSYCHOPANNYCHIA. 

nltatcm,nonreftllitytparahoLifn,fedvt  hi^oriammterfretatuy .  Hoc  nr.t^if 

?mE^e  ridiculum  ,  quod enorifuo  fri&tendmt ^agtiftminnmcn, quem cxuiUxntHr  m 

Cy.epi.3  ]j(inc  obmionem  confcnfjfc-.opimr.qui.i quod.tloco  dixcrit ,ln pxr.ihoLi pt:r  L-t, 

EraT^q  ~rrwn,Chriilii  intclligendHm:per  diiiitem,P hartf£Os:cum  nihti  altudfi^nifcet 

&«5-      cuam  harratione  tramferri ad paraholt,fi  LaT^ari perfona,ChYi{lo:diititis }P ha- 

PjIIj'"' *"  n/i«  (ittribuatur.Hic  mos  eft  toru,qui inprxntdicatamopintonem  toto  impetu 

Cyril.  ia  ff.).untur :  cumyidcnt  nihilfihi  effe  flahtle,quo  innitacur,nonfjllah.xru-dectp!(~ 

Cap^i'.°  i^  }  A^  '^fi^  literarum  aptces  infuum  commodum  rapiunt.  Ne q;tidt.tmcn  ad~ 

Lib.!5. cie  Ij^f-  ohfl:rep.int,^lihi  ipfefcriptorprofttetur,fepro  hisioyia  recip.re.E  mt nunc 

?'■"■*    '  (^  yendantfuosfumos  in  media  luce.Neque  tamen  ejfuvcre poffunt :,quin fem- 

pcrin cofdem incid.tnt  laqusos .Vt enimconcedamns  cjfe p.xrahula>}2(q.vodmini 

rne  ohtincreptjf^nt^quid  alsud  cuincentjquam  cffc  coUationem  ^quis,  fine^/eri- 

tate  stare  non  pctcfi  ?  idfi  nefciuntmagni  ifli  thcologi ,  dfcant  ex  elementis 

£rammaticorum:'^  parahoLtm  inuenient  ejfe  ftmilitudmem  fumptam  ex  yeri- 

tate.  SiCjCiiiH  diciturfnominem quendam  hahmjfe duosfAios,quibtisdii{ijltfuas 

fortioncs,opQrte::eJfe  tnrerum  natura ^  hominem^t^ flios ,^  hdiredttatem^ 

^ dtmjioncm porttonum.  Deniqiicjixceft perpetualex p.tr,ihoU,l/t primtim 

conciviamiis  rem m.dam  j^ytproponitur: deinde, exea conceptione  deductmur 

(idftnempar.ihoii&:hoceft,adretnipfam,cutaccommodaturftmiltt'.ido.  Imiten- 

Ho.ij.m  ttirChryfoftQmum,h.tcinrefiiU>y!.ytichtUim.ExiftimauitqHidcmtlleeffep.ira- 

T^j^'!^*-.,  ho!am,ex qua  tamenl/eritaiem  f:pe  eliJt.Vt cum  inde probatjmortuorum  ,ini' 

ainde.  in  jf,cii  in  certtscjje  lock,oftendii^cnenndigranitatem,  ^  delictarum  perntciem. 

The^^^la-  ^^  ^''' ^"'^^' >"^'^""^  ycrhori-.mperdendiim  ftt , confuLtntfeafum communem ,ft 

pfum.      o«c/»  hahcntz^facile  ajfeqticmurytm  atque  rationemparaholx. 

Qnan        •' 
«juam.ho 

mi.4.  in  T~^  T  nu.indo  fathjieri,qHant&  innohts cfl,6mnihnsMoUinr.is:nonnihtl difiere^ 

MattK.       V^,        ^   ,        ,^      /  ■  rj  c>       '-T^    ■   ■^ 

vidctur  ^^i^  hoc  loco  de  animarum  qutetc,qt{£  tn  certapac  promiJi!ontiDei,a  corpo- 

rarr.-!re.   rihtis  foUiuntur  .  S iquidem ,  per  ftftum  .Ahrah£,  nihtl aiiud  quam quietem iUam 
vt  hiilo-  •'  r  •    7  ,-  /         Ti   •    ^  <•;;/■ 

r«m.       Scriptur£  nchts  defgn,ireyoLmt.  Prtmiim,nos  quietcm  yocamits,qiiar,i  tUiJom- 

mim.Nequeftne  ahhorrercmn-s  afomni  nomini-,  nif  tam  eorummcnd,icijs  corrit 

ptHm,(^ pertc poUiitum  cJfet.Detnde,pcrquietem,non  dcfdiam,iut  "veternttm, 

autaUquidfmtle  ehrietatts,quale animx  ajjtnvmt,intetitg:mui  ■■fcdcofcientijo 

tranquillit.item  (^ fecuritatem:qu<)i  cu/i! Jemper  f.de-i adtuncla  fit ,nunqu.im  ta~ 

men  perfatiir,aut  fuvs  numerts  conftat,n)fipoft  mortnn.  ^udit  quidcm  ex  ore 

Dei  henediclionesJideUumEcclcJia,qu,'i  h.inc  terr,tm  adhuc^^^ielut  adHena,tnco 

lit .  ^mhulauit populusmeui  inpulchritudine pacis,^  in  tahernaculis  jiduci£, 

^'"^f^^  ^  /■»  rcquie  opulenta.  Quf  cjr  >pfa  rurfmgratiasagtns  occinithenidiceti Do 
minc:Domtne,dahis nohi>'> pace.Omniaeritm opera nojlra operatns  es  nohts.Hac 
pa.ehahent  acccpto  Euangelto  fdeles,cHm  D'. u.qucmpriiis tudtcem cogttabat, 
fjiPatreeJfe  ytdcnt:fe pro  flijs  ir£,jUios grati£:cjjufa  in  fe  yifceramifericor- 
dt£Dei:  yt iamnihtlahud^  Deo exp>edent, qtiam  honitatem i;;^ manfuetudi- 

Ij^  4  ncm.Ve,  un.quoniam  miUtta  efl^l/ita  hominis  fnper  terram,-ieceffe  efl  eos,qui 
fe.itiunt  (^  aculeos  peccatt,^  c.trnii  reUquias,in  wwido  preffuram  hahcre,in 
Deo  auteii!  confoLitione.atqj  ita  nonplane  animoejfecopjfito  ^  tmperturha- 
fo.Vcri}m)Cum  (arnctn (p*  cocujitfcemi,%m{<iu£,<;eu hofes domefIici,eorilpace>n 

infeftam) 


PSYCHOPANNYCHIA.  ,' 

infeflant)exuerint;tmcy^ro  demum  acquiefcunt,^  apud  Deum  rejident .  Sk 
enim  loquitur  Prophetailuflmperit ,  ^  nonefiqutrtcogitct  in  corde  fuo :  ^  lefai.  jj^ 
yiri mifericordi£  coUip-untur:a  facie  enim  malitix  coUedw  cfl  iudm  .  Veniat 
pax^requiejcat  in cuhtli fuo ,qm amhulauit  in dtreClione fua. .An  noneos  ad  ta- 
cemyocat,  quihta  paxfuerat domeiltca  ? Sed qutaiUiipaxfueratapud  Deum, 
fugna  cum mundo.eos  ducit  in  altiorem  vradum pacis.ldeo  E:^chtel ^  loan-  Ezechi  i 
nes,cumyeUent  defcrthere  thronumglori£Dei,circundanteum  iride ,quamfci~  Apo.4. 
mu4 effe fivnum faederU  inter  Deum^  homines.Qmdalio  loco  clartuside  lo-    ^"^'^' 
annes  docuit.Beati ,inquit ,mortui ,qui  in  Domino  moriuntur,  amodo  iam  dicit  . 
Spiritnspvt  requiefcant  a  lahorthin  fuis ,^c.Hic  t^itHripfeeflfinus.Ahrah*. 
Ipfe enim  efl,qui promijiam fthi  infuofemine  henedtiltonemjta  propto  anima 
coplexm  eftjl/tnihtlduhttauerit ,  quinlierhum  Deijl/irtm ejf:t  ac yeritas.  Et 
quafi  iam  opere  Deus  impleuijfet  quod promtferat jfemen  lUud  hencdtdum,non 
minmcertafde expeCiauit,quam  ji manihtt^ cotrcdaffit^ac omnihm  animt  tor- 
porifqi  fenfthtis percepiffet.  Itaq;  teftimoniureddtt  tUi  Dominm  nofter,c]uod^°^°'^' 
yidertt  diemfium  ,^  gauifm  fit  .En  pax  .Ahrah£.,en  qutes,en  fomnm:modh  non 
poUuaturfando  iflorum  dormitantium  orejjone^tum rtomen.  Quid enimfuauim 
potefihahere  confcientia  in  quo  fecure acquiefcatjuc pace:  qitx,  tUi  c^leftis  o-y^ 
ti£  thefauros  aperit^qu£  dulcedtnecalicti  Domini inehriat^ Quid,o  dormitahu- 
di,cum  audttts  ehrietattm,an  nonliertigtnem  capi:is,^rauedinem,  crajlum  car- 
nalemque  fomnumyeflrumco^itatts^ H£c  enim ebrietatem  fequuntur  imomo- 
da.H£c  yos  qutdemjpro  yeftra  crafitie:atinteUt^unttheodidaat,eodedicen- 
diyfufomnumyocari,tranquiUitattm  confcienti£,quam Dominu^fm  laro-ttur 
in  domo  pacu:quo  ehrieta6,ajfluentia  dicitur,qu.i  Dominm  fuos  fttiat  tn  dcmo 
opulenti£.Si .Ahraham pacem  hanc poJfedit,medtus adhuc  tnttrhoftium  tncur- 
fm,lahores,dtfcrtmina,  tmb  ferens  fecumfuam  carnem,hoftem  domefttcii,  quo 
nihileft perntciofm.quantam putamusetmpacem^liht  extra  hoiltumicim,  te- 
loriimque  iaclm  euolauit?M  tretur  nunc  aliqutf,cur  requiefcere  in  ftnu.Ahrah£ 
dicantur  ele&i  Dei,  qui  ex  hacl>ita  adDeumfuum tranfierunt:newpe,  qubdin 
fedepacii  recipiuntur  cum^hrahampatrefdelium,  yhi  Deo  fruuntur  adfatte- 
tatem,citra faftidium,  Quaohrem ,non ahs re .Augudinm quoda  loco: Qmmad-  De  ciuit. 
modum,inquit,finemheatorum appeUammliitam £temam,ita pojfumm  yocare    "'  ''* 
face.Nihtlentmmeltmdare poteJl,quinthilaut  maim  autmeltmfeipfo  dare 
pote(t,qut  Dem  eftpaciA.Poflhac  ergo,cim  definu .Ahrah^  fermo fet ,non  rrf,.cor.i4. 
fiant adfuumfomnu.quontaeorumyanitateargutt  ac conutncit  Scriptur^^ye-  »The.f. 
ritas.  Eft,inqua,requies  tUa,coeleftis  Ierufalem,hoc  eftliifio  pacts^in  qua  Dem 
p.tciidat  felfidtndum  fui6pactjicis,tuxta  Chriftt  promiJium.Quottes  autcm  hu-  Match.  J, 
tus  pacti  memtntt  in  Jacrts  Itteru  S pirttm ,  adto  famtltartterytitur  dormitndt 
O'  qf^iefcendi  tropo,ytnthtl  ftt  magvs  ohuium.Exuital-ut ,tnqutt  DauidfanCii 
tuiMtahimtur  tn  Cuhtlthm  fut5..Alteryerb:Viuent  mortui  tut,tnterfeflttuire-  P^'-}-^'^')' 

r  T-  r  I       1         1     I  I-  w  iefa.26. 

Jurgent.Exfergtjcimtni,^  lai;date  habttatores puluerts :quta  ros  pratoru,ros . 
tuus:0'  terram ^ioantum detrahes  inruina,  Vade  populerm,  inrra in  tahema- 
culatua,claude  oftiatua  fuperte  ,  ahfcondere  ad  modtcum,donec pertranfeat 
indi^natio  .  Qu/n Hehraica lin^ua,hocyerhum  vfurpar  adft^mfcttionemcu- 
tujui^ftcurttatii  ac  fiduci£  .  Dauidrurfum  :  In  pace  tn  idipfum  dormtam  ^  V^^^-'^' 


15  psychopannychia: 

Ofec.r.  yequiefcdm .  Et PropJyeta:  Percuti.mfadni  in  die  illa  cumSenia  agyi,^cum 
Dolucre  cceU,  cjr  cu^n  repttli  tcrr£:nrcum,& gladium,c^  hellum  conteram de 
terrai^dormire eos  faciam  abfquetenore.  Mofesycro:  Daho pacem in  fnt- 

lob.ii.'  '  btpsvedni,!^  non  erit  qui  exterreat .  /»  libro  yero  loh  :  Ethahehujidiiciam 
propofita  ttht  fhe,i&  defojfnsfecurusdormics .  Reqwefces,  ^7'  noneritqui ex- 
terreat ,^ debrecabuntur factem  tuam plurimi  .  Cumretnos  Latinum  quoque 
prouerbiwn  admonet:Dormire  tnytranque  aurem,profecure  agere.Dormtunt 
ip-itur  ^pacem  habent  -viuentium  anim£,qu£yerbo  Domini acquiefctmt , nec 
prxire Detfui^oluntati cupiunt.fed quo  i'Je  liocauerit^fequi parat£,fib eins  ma, 
nufe conttnent.  Quod  illts pri&ceptum  eft:  Si  mor.im  fecerit eiu!lferitas,cxpe~ 

Habac.i.  ^«t  tUam.  Item,  Infpe  ^flentio  erttfortitudo  yeflra  .  Ciim  autem  cxpeflent 

Ida.js.  aliquid quodnon  ytdent,^^  dcfjderent  quod non  hahent:  conilat  pacem  eorum 
efie  imperfccia .Rurfum ,dim-  certo  expeclent  quod expec\ant ,(^  fde  defyderent 
quod defyderanv.clarum  efl,quietum  effe defydcrium.Hanc pacem  au^et  c^  in 
'  melitts  prouehit  moxi^UA  huiia  mundt  milttta  foltitos,  ^  quafiexautfjoratos, 
ducit  in  locum pxct6:ybi  dumtoti animo  ^  affe^u  tn  Deo  h&rent,nthtl  hahent 
n>elim,qub  auertant  oculos  ,aut  defyderium  retrahat.Dccfi  tamen  adhuc  quid- 
dam,quodvidere  cuptat:nempv,fumma  (^perfc^a  Deigloria,  adquam  fempcr 
afpirant.VtnuUaftt  iUisimp.tttentia  dtfydcrij,  nondum  tamenplena  ^  perfe- 
£la  quies.Siquidem  requiefcere  dicitur,qut  cft  vbi  effe  appetit:  nec  modns dcfy- 
derijjinem  habet ,  ntft  eo peruenerit quo  tcndehat.  S i  autem  ocult  eleclorum  ad 
fupremamDeiglortam,  ')ielutadfcopum,  collimant,femper  incurfuefl  eorum 
defyderium,  donecimplctafiterit  Detgloria^cui  implementum  affert  dies  ittdi- 

Pfal.17.   cu.Tuncl/erum  erit  tllud:Sattahor,cum  euigiUueru,a^ ecluyuUns  tui. 

y  '  \  7  T  autem  reprphos  omittamu6,quihw  quid accidat,non  magn& cur^nohts  ef 

^       fe  dehet,yelimmihtbon.afdere^odcant,')iri.dt'iUisf^esrefurrecitonts,nifi 

quia  Chrtfifii  refurrexttl  Ipfe  eft  entm  primogenittn  mortuorum,  i&prmtttA 

refurventiu  ■  Quemadmodum  tUe  mortuus  eft  ^  refurrexit,  ita,  nos  in  eo mori- 

mur  ac  rtfirgimtts.Si  entm  mors,cui  obnoxij  eramtii,ytncenda  iUifuit  permor- 

Coloff.i.  tem,haudduhtc  morte  eandem  fuhijtjqnam  i^  nos,  atqueidemin  morte pajftts 

Apo-'-     eft,quodnospatimur.  idplanumftcit  yeritas,cui/iyocatprimogenitt(mortuo~ 

rum,^ prtmttias refurgentium.  .Atqueitadocuit,ytjideLes  in  media  morte i- 

pfumfihi  ducem  agnofcant:^  dum  mortefuam  ipftis  morte fanClific.itam aJJ)i- 

Philip.j.  ctunt^nuUaeim  maledi6ltonemformident.Q^dfignifcatPaulns,dum  ait,con. 

formem fe ferimorti eius,donec perueni.it  ad  rcfurreclionem  mortuorum .Hanc 

enim  conformitatem,hic  percrucem  tnchoatam,profequehatur,donec  eammorte 

adimpleret.Nuncp.iultTper,o  fomniatores,redeatiiadcor,t(^vohifcum  conte- 

its  ,quemadmodum  Chriitm  mortuta  eft.  Num  ttic  ett.im  dormiebat,ciim  ')/tgila~ 

S     loatmf.   rettnfalutemyeftia^.  Nonfic  ipfe  defeioquttur:Sjcut,tnqitit,PuuerJhabetyi-  ., 

' ?   tam  infemetipfo^  fic dedttFilio  haberejdJixLmJrLfemeti pfo  .  Qui in  feyimy it^ 

habet ,quomodo  eamperderetlNequemihireIfondeant,hdtcaddtutnitatemfhe- 

Augufli.  dare.Si  enim  ei  datur  qui  non  hahet ,homtnt  tgitur,non  D eo,datum  eflin  fe  ha 

it,fe"n^ ie>-e  ytta.CiimentmlefitsChriflitipeiftJiiitisj^Jlominiixquodeftnaturayt 


—   mis  dure.  I^^iM.id  eft^ratiA  "Vf  homo ,  Vtfic  deplenitudine  eitts  Qmnesacctptamuif^^grtt 

tiam) 


PSYCHOPANNYCHIA.  „ 

tiam pro grdtitt .  ^pud  Deumyitttm  ejfefi  audiant  homines,  quantur»  injefhei 
concipiant:cumfimulfciant,f)eccatkfut6,nubeminterfe  ^  Deum  opbofnam:.^t 
hdis^dmum  yMremaojMSQ^i^fo^^^tto efj ,quodDettsPater^hri^um  vnxerit oleo 
lxtiti£prx confortibw:^uhd ipfeChri^f^homo  acceperit  aPatre dona inhomi-, 
f^ihtiilLin naiuyanoEra^dtantrj^rte^oJfim^^  Qua ration^e^hmiiturbami 
foafufcitatum puerum,glorifcaffeDeum,  c^ui dedijjet  talempoteii.uew  homil 
nthwHocprofeCio  ytdtt  Cyrtllu4,(juinohifcumin  huttaloci  expltcatione  confen^ 
tit.ciimautemdtcimm  Chriftum,quatenH6homo  eil,  habere^Mtam  in  femetipfo 
nonipfumfi5i  caufam  efre-»tt£dtcimu6:fedhoc  tgntiim,  omnem-vitxplenitudi- 


■-- -_ij -J-  '      ^W :  -i~~. -■^""■"f  "frntc/n  VIICIJ  uicrfiruui 

nema  DeoPatreeftufameffe  in  Chri^um hominem  .  Omd  fdmiliiv-i  r,rfjil,fn 
dinepltmumfieri  potesl.  Fons,€X  quo  omnes  hauriunt,ex  <j::o  nuuU  defluunt  & 
deriuantur,aqH.-imtn femetipfo  habere  dicitur.nectamen  exfemetipfo,fedexfca~ 
turi^tne,(ju<eilli  afidue  fubmintslrat  quod^  riui^  Ltbentibips,  ^  haurientibm 
hominibii>fujftcere pnftt.Er^o  ChrtQu^  habetyitam  infemettpfo ;  hoc  e{i,yit£ 
plenitudine,qua  Cjt-  ipfe  ytuat,^:;^  fuosyiuificet:nontamen  habet  exfemenpfo, 
ijueadmodt^mipfealtbtteJlatur^quodyiuitpropterPatrem.Etcitmtj^eii^tJDeu^^ 
-\,itdjnhabereliybi  hominernaffumpJir,dpnum  accepit  hoc  a  Patr^jJ^ir^mj-S 
etiamparjULbAbtreuiifkmtipfo  .H£c  nobu  certijiimam  fidemfaciunt,cl}riilurl 
extingui  mortenon potuiJfe,enamfecundum  hominem:^  quanquamvere acnd 
turalitcrin  mortcm  rradttmeif  ,quam  omnesfubimii,s,donum  tamen  iUudPairJ 
ftmperretinuiffe.Vera  mo.sfuit,corport4  ^  anim£  folutio.  C£teru.'n,anima  yi- 
tam  fuam nunqu.xm ptrdidir,  quA  Patri  commendata,non poterat  nonftlua  Jfc. 
jdvoluntyerbaexcOrnionePetri,qmbus  ajftrmat  impoj^ibilefuiffe  te,ieri  tpfim  .£i 
amnrte,yt  Scriptura  impleretur.Quoniam  nonderelmques  ani//uimmeamin  m- 
femo,nec  dabnftndum  tuum  yidere corrupttonem.In  quaprophttta^ytconctda^ 
mus animamyitam  effe,duo perit  ^  expeClat a Patre Chri^u/,:  ne  aut  yitamfu- 
am  in perditionem  deferat  ,  autje  tn  corruprionem  yenire  fmat :  quod  irnpLctum 
ed.Nam  anima  eim,dtuinayirtutefujfulta  csl,ne  inperditionem  t  ueret:^;^  cor- 
ftts  eimin  fepulchroferuatum  e(i  adrefurrtCitonem.H£C  cmnia  yno  ytrbo  com 
flexus  eii  Petrm,cum  dixic,non  potuijje  tenertamorte  Chrtflum.^fif^oS*',  hoc 
€fl,mortii  imperto  fuccumbere ^^  in  mortti poteilatemyenire,aut  k  mortecom- 
frehendi.Qupdautem  Petrmtntll.t  conctone,'.miJfadi^utationede  anima,cor- 
foris  duntaxat  incorrup(ionemprofequttur:tdf,icit,ytJuo  ipforum  teiitmomOt 
luddtos  conuincat,hanc prophenam  non  pertinereadDauidem,  cuimfepulchrum 
apudeos  extabat,  cuius  cadauernouera.it  in  putredinem  coUapfum,  citmDomtni 
noSirt  refurreclionem  abnega,e  nonpoJlent.Prxbuit  (^ nobts ahud aro-umentum 
tmmortalitatis  antm£,fux,  ciim  lonam  trtduo  tmmcrfum  tn  yentre  cett ,  mortiifu£  ^°""** 
typum  coiiituit:ftc  enim fcfuturum inyentre  terr£,tribm  diebm ^  tribmnodi- 
vus.^tquiJonaidelientrepifa.iclamauitadDomtnti,^  exaudttm  efi.  Venter 
tlle,mors  eii.  .Animam  igtturftluam  in  mortc  habuit:Jet udum  quam  clamaret  ad 
Dorninum.  Ifa.tc  quoq;,c^ut  f^uram  Chriiii^eJ?it,^  amorte  patrtredditmcji; 
quodam,yt att ^po{t'dm,reJurreciioniS  typo,^tobis  lieritatetnfo-ura aperiticiim  Gen.u. 
enim  impofitm  ejfet  altart ,par.ita  yiaima,^^  aUtgatns  cfctpotlea  iujfu  Domi-  "'''■"' 
nifolutm  efi.Sidarifs,qui interyepresh£jerat,inytcem  Ifaac  fuppoftm  esi. 
Quid  efl autcm quod  Jfaac non moritHr^mfquia quodpropnii cji  homtnts,immor 


„  p  S  Y  C  H  O  P  A  N  N  y  C  H  I  a: 

ule ChriftM pr^flitir.hoc c^,amma?^nes yero,anmal irrationalc ,qui in  eiut 
locumadmortemfuhjlttmmr,corf^mefi.Quhdautem  alli^atur  lfaac,animarc- 
pr£fentat,qu£  inmorte  ChriJliJ]>eciem  morientn  dedit :  &'  dat  ctiamquotidic  /» 
yultari morte hominum:vhi  omnia,humana  opinione,credunturextincla:cumta 
men  exl/incukfolutaft  Chrijlianima,c^nofir£  qHoquefoIuacur,antcquampe~ 
rcant.  Perfricetfrantem nunc  quiTfi am  cxyobis,^  laCict  mortem Chriiiifom- 
mmfuiffe-rvel  omnino  in caQra  .ApoUinani  transfu^iat .  lUe  quidcm yipUuit, 
dum  incumberetin  falutemye{lram:vos  autcmdormmfomnumyeftrum,^te~ 
nebriic&ctt.xt'tiohrmi,ytgilia5nonexauditli, 

S  Tr)  Rxterca  non  hoc  tan-tum  nos  confolatur,qu(jdchri(lm  caput  mfirum,  inme- 

-*■    dio  ymhr£  morta  nonperijt  :fedad  hancftcuritatem  acadtt  eius  refurrcBio,  ~ 

qua  mortts  dominumfe  confiitutt ,  acnosfupramortem  extulit,  quicunque  par~ 

Coi  j      teminipfo  habemus.  Vt non dubitauerit P aulw diccrcl^itam  nodram  abfcondi- 

GiU.     fam effe cum Chrtilo,in Deo .Etaltbt.Viuo ego,iam non  ego,fcdlfiuit in me Chri 

£lm.  Qu.idfupereil,nifi')it  aperto  ore,  Chri^urn  inanimisdormtentibusdormirc, 

^  dcfiderc  ciamcnt  ?  5/  entm  Chrifius  eil  qui  in  lUts  yixit ,  tdtm  efi  qui  in  iUi4 

morttur .  Si liita  Chrifit  noiira  c(i,quiyitam noiiram  fnirivult  morte,  detr.t- 

hat  Chrifium  e  dextera  Patrts,^  infccundam  mortan  deturSet .  Si  mori  iUepo- 

teft,certamors  nosfequitur:  ftnuUum  habet'yit£fncm,neque  ammA  noftr^,  qtt£ 

iUi infiidifunt,firtiri yUa  morte pofiunt .  JE t  qutd adhuc  laboramus  ? ^nliero  funt 

Ioan.i4.  obfcura  eiiiiyerha? Quia  egoyiuo,&yosliiuetti  .  Siyiuimtts,qui.tyiuit:crgofi 

Ioan.(J.    ^gyjffmy^iprc intn non yiuet.^n  obfcurum eft quod promift,eum  infc  manfuriim, 

^  fe  ineo,qut  perfdem  fibi  lunO^ts  fuerit  ?  ^ucU.tmtM  ergo  k  Chnjlo  membra 

fua,{tyolumn4 ipfis yitam adimcre.NoJlra  hisc confcjiio  cj},quamfuti armkfttis 

injlruximtti:ln  S^d.tmquidern  omnes  nos  eJfem'ortnos:fcdin  ChriJloyiuerc.Hxc 

Rom.S.    rpi^.^difj^  i^magnifce  k  Paulo  traciantur.nempe ,quod f  Chrijli  Spiritas  hahit.tt 

tn  nohts,corptis  quidem  mortuum  cjlproptcrpeccatumj  atjfinm  liita  efi  proptcr 

iujlitiam.  Corpwfciiicetyocatmaffampeccati,qii£.excarnlsnatiuitateinhomi- 

ne  refidet^SpiritumyerOjpartcm  hominifffiritualitcrrcgenerat.m.  Qmre,cum, 

KoYa.6.    paulo  ante ,ob peccati  reltqutas  in  fe  h£rentes,miferiam  fuam  deploraret,nofim- 

pliciter  optahat  toUi,0*  nihil  cjfe,ytex  tUa  mifcria  euadercf.fed  Itbcrart  a cor~s 

pore  morturhoc  ejl,  m.ijiam  peccati in  fe  intcrire :  ytfjiirittisptirgatus ,  c>  quaft 

def£cattis,pacem  cum  Dco  haberet:  hoc  ipfo  declarans,  melioremfui  partcrn,cor- 

poriiltincults  captiuam  tencri,acperrnortem  Itberatum  iri., 

VTinamreliafdc  perciperepoffemtusqualcfitregnumDei,  quodcfi  intraji- 
deles,etiamdum  hanc^yitam  viuunt.  N am ftmul facile  effet  inteUigere,  in- 
choatam  yitamfiternam  .  Promiftthocnobisqui  JaUerenon potejl .  Qutyerba, 
loan.j.  j  jY^  ^^^ audit,  habet  yttam  £ternam ,  &  tn  condcmnationem  non  yenit  :fed 
tranfinit  a  mortc  inliitam.  $i  tranfitu^  faBns  eji  inyit;.tm  £ternam,cur  eam  mor- 
te  intcrrumpttnt  f  .Althi:  H£c,inquit ,  ejtyolmt.ts  Patni,yt  'omnis  qui  cre- 
dit  in  Filium  ,  non pereat ,  fedhabeat  yitam £ternam :  ^  ego  fufcttabo  eum  in 
nouifimo  die  .  Rurfum ,  Qui  edtt  carnetn  meani',  ^  bibit  meum  fanguincm, 
habct  yitam  £ternm3  0*  (^go  fufcitaj)0  em  in  nout^imo  die ,  Nonficut  co- 

mederunt 


l03.n.6. 


P  ST  CHOP  ANNY  CHIA:  ?> 

piederunt p<itres  yeffri  manm,  ^  mortui  Junt.  Qui  ederit  panem  hunc  ,  yiuet 
in  liternum.Nolite  hucyeilra  commenta  mgerere,  de  dienouijlimo.Duo  nobis 
poUicetur/vitam  (£ternam,^iUam  refurreCiionem.  Duo  ciimaudiatn,  alterum 
tantiim ampleciimini .Magis  etiamyos  conuincit  altera  Chriftiyox.Ego  fum,  jojj,_ij, 
inquit,refii,rre£lto  (^yita. Qui credit in  me,etiamftmortuw  juerit ^y iuet .  Et 
omnis  quiytuit  ^  creditinme,non  morietur  in  &ternum  .Nec  euadentf  dixe- 
rint,non  mori  eum  tn  ^ternum ,qui fufcitatur.c^uoniam  non  idtantumyoluit  Do 
minus,fcdnunquam  accidere  poffePnt  mortantur  .  quem  fenfummeltm  exprimit 
grAcaphrafis,ybi  legitur,»" »«"  i<<'tx:quodlatinis  in  feculum  fio-nificat.  Qua lo~ 
quendi  formafignificamm  nunquam  fore  ,id  quod  in  fcculumfuturum  negamns. 
Stc alibi: Quifermonem meum  feruauertt,mortem nonyidebit  in £temum.  Hoc 
inuicitim  fiat  argumentum  contra  eos.  Non  yifurum  mortem  eum,  qui  fermonem 
Domint  feruauerit.  Quodynumfatis  effe  pojiit  Chrifiianis  ad armandam  fuam 
fdem,contra  eorum  frauitate.Hoccredtmus,hocexptdamHs.  lUts  autem qmdre 
itquum,nifi~)it fortiter dormiant fomnumfuum , donec  eos  exper^efaciat  ciangor 
tuh<e,  qui ,yt fur ,deprehendet  in  tcnebris  dormientes? 

TCTffdelts  anim£yita,D€HS  eft,perinde  titque ipfa,yita ejlcorporis:  quideji 
'-^ quod anima,quamdiu  in  corpore  ejl,  ipfum  agitat  ,nec  ynquam  ita  ottofacj}, 
intentionemque fuam  remittit,ytnon altquaofftcij  parte  fun<ratur ,  Dewaut^m 
yelutagendofatigatuiceffatiSitanta  eji  yisanim£,in  majfa  terr£fus7i,ienda, 
mouenda ,impeUenda:quantayts  erit Dei tn  antma,qus,natura agiiis efijmouen-. 
da  cJt*  agendafEt  audentalij  dtcere ,animam  euanefcere:alij ,yi fua  non  exerceri, 
pofl diffolutam compagem  corporis  ?  Quidergo  refpondebunt  adcarmen  Daui- 
disi  quo  prtncipium,medtum,^finem,yt(£  beatorum  defcnbit .  ihunt,  inquit,de  pfai.n,. 
yirtute  in  yirtutemffidebitur  Detn  deorum  in  Syoni^^el  (yt  habent  hebraica)de 
abundantia  in  abundantiam .  Si  crefcunt  femper  donec  Deum  yideant,  ^  ah  iUo 
incremento  tranfeuntadDeiliiJionem,  quomodo  eos fepeliunt  ifii  m  ebrietatc 
C^  altafocordtaf 

T  Dipfum  teflatur ^pofiolus ,&" multo apertius:yt,ftrumpantur,fpiritut  Dei  j_cor.  f. 

■*•  ampliu6refifierenon poJiint.Sctmm  quodfterrenumdomicilium  huius  taber 
nacult  de(iru{}umfuerit,£dipcationem  habemm  ex  Deo  ,  domtcilium  non  m.ann 
Jacium,£ternum  inccelis.Nam  in hocgemih'.Hi,dQmtcilio noflro,quodeftecotlo, 
fuperindui  c:iptentes:f  tamen  indutt,rton nudi  reperiemur .  Etentm ^qui fumus  in 
hoc  tabernaculu^gemimtts  onerati,propterea  qhodnolumusexui  ,fedfuperindui, 
ytabforbeaturmortalitas  ayita.Poitpaulo:  Itaque  bono  animofumusfemper, 
Crfcimusquodcitm  domifumus,  in  corpore : peregrinamur  a  Domino(peyfidem 
entwambu[amfis,^nonperjj)ecieyn)conjidimus4utem&maniprobamf{i,per~ 
egreabejfeacorpore,  (^ pr^fentes  effe apudDominum  . Hicrtmam tnuentunt: 
tn  dtem  tuduij  conftrenda  ^pofioli  l/erba,quo  ^  fuperinduimur,(^  ahforbe- 
turmortalttjti  ayita.  Proinde  hdic ,mquiunt ,yna  clanfula  comprehendit.Apoflo 
Iw-  Manijefiari omnes oporterecoramtrtbunali Chrifti.Veriim,cur tliudfuper- 
tndut  magts  adcorpus  referunt,qu^m  adDei  benedtcitones,  qutbusamorte  lucu 
lenterabudamus'<Quis cogitl^itam  lUam accipere dc refurreciionefCimfmplex 
(Srpromptusfitfenjus  ^poflolt,Nos  quidemcupere  egredi  ex  hoc  corporis  erga- 

C 


,4  P  S  Y  CH  OP  ANN  Y  CHI  A. 

jlitlo^fcdnoytl/agemur  inccnt  fme  hoJjiitio.Ejp  enirn  meliorem  domum,quam 

nobis  Dominuspr£paraitit:ft  tameinduti,^  nonudi  rcperiemiir.IndumentU  f~ 

quide  noJlriiChriiius  ejlj&^armatura  illa,qud  nos  indmt  .Apodolus.Etfcriptum 

Epjief, 6.  eJl,quodrex cocuptfcetdecorecoiugis  fu£,qu<efortis  crit  tn munertbtis,cuius  om- 

Pfal.44.  ^pfoloriaintrinfecus.   Denique  fimauit  fuos  Dominus,qnos  i(-p*inmorte,^  tn. 

ApOC  .7.  O  J  r-L  r    •    '■  J       I  I  17 

refurreclione  a^nitunn  est.Cur  no  potius  refpiciunt  ad  td  qmdproxtmedixerat, 

».Cor.4.  &"  cuibancipftmfententtaconedit^Licetis  quiforis  ejl  homj  nojler  cormpatur, 

tameeumouitnttis  cfi,renou(iride  dte  in  diem.  Q^od  aute  .Apoftolm  claufuUm 

iUam  fubdidit,  de  manifeftatione  coram  tribunxlt  Chriflt,mct^t6  eosjlrin^itxum 

prtwdtxtffetnos  ^  domi,^ pere^re  agentes ,cotindere ,1)1  tUiplaceamtps.Cum 

per  domun,corpns  inttdigat  ,quid  i-fl  tUud  peycgre^.Vt  ergo  nihtl  addamiis  ^licrhit 

(ineinterprete  hoc  loquiitur:nos,^  tncorpor:)(^  extra  corp^t^  ctitendere,-vtpla 

ceamu-s  Domino:deinde,nos  fenjuros  Det  pr£fenti,rm,cum  ab hof  corporefepara- 

himtir.Ia.mnon perfdem ambtdaturos ,fed per Jjieciem  : quoniam  hoc  terr£pon- 

dus ,quo  premimii-r ,nos  aDco ,quafi  maceries ,lo}igo  interu.tUofeparat.Iftinuga- 

tores  contra,nos  per  mo rtem ^long^tu/i k  Deo  d<fceJJuros  ^arriunt,  qua,vdum  fu- 

Pfl  8S  nim  iti  hacyita.De  qu.tbus  entmfcriptum  eJh:Domi'ie  ,tn  lumine  'vulttistuiainbtt 

Roma.S.  labunt.Item,IpfeSptrituste(limontumredditJj)trituino.(i,-o,quodfiltjDeifu- 

mus.Etmulta  eti-t-sgeneris^his  ^  lumcnyultus  Dci,  z^fpirtuts  teitmoniuma- 

dtmurit. Quodfiyerum eji ,fcelictores nunc fumus ,  quampcjl  morttm. Etfientm 

fuh  elementi6  huius  mundl^vtuimn-Sjhabem^c^  tamen  habttationem  e^  polttiam  irt 

PKihp.  S--'     ,  ■  I         I  ■  -n  .  ;  y  •         t 

c<}ens,yt ait P aulits.Vbi  autem-yeternt^ tU'. ,<^  rerum  ommi.m  obltuto  animas  a 

morteexceperit,perdunt  quamcunque  hahent  fuauitatcm  guilus  f^iritualvs.  Me 

lim  nos  docentfacrx  liter£.Corpus,qtiod  corrumpittir,ao^rduare  animam,^  ter~ 

rena  hdhitatiorte  deprimifenfum  mnlta  cogitantcm.Si  corpus,  anim£  eft  carccr, 

i'i  tcrrcna  habitaii-o,comptdcs Junf.quid antma  folutahoc  carcere. exuta  his y in- 

culis^nonnefibi  reddttur,^  quafije  colligit^.Vt  dnere  liceat,tantiim  iUi  accre- 

fiere,qHantum  decrtfctt  corpori.  Veitntnolint,hoc femper  in  confijfo  ejl .  Vbi 

molcm  hanc  corports  ai  ijctmus  ,ceff.ire  pu^nam  lUamfhintus  adiierfns  carnem,'^^ 

carnti  aducrfi-:-Jj>iyitum.  Deniq.ie  mortificationem  carnis  ,effe  l/iuifcationem 

Jfiritus.Tum  tgitur  antma^excujits  fordtbus,  yere  eftf^iritualts  ,yt  confntiat 

')ioiuntati  Det,necfentiatcarnis  tyranmdem  fibi  repu^nantem  ■Ttinhactran-^ 

^uiUitate  refdeat,nihil  altud,quam  Deum  cogitans .  ■  Et  tunc  fcilicet  do>7»ic, 

cum  eleuare fe ,n,.Uo  pondere aggrauante ,  poteft  i  Tunc Jlertit ,cum  multa  per~ 

cipcrefenfu  ^  cogttatione  potcft ,nuUo  impedimento  tnterpclUnte  ?    H&c 

nonfotum  errorem  tilonim produntJed  etiam  mai:^n itatem  tontra  Det  operet 

C^  'yirtutes,  quas  eum  in  fanClis fms  opcrari  Scrtpt:ty£  pr^dicant .     Nos  agno- 

famus Deumyeiut  nafcentemtn  ele{itA  fuis , i^  dediein.  dtem crefcentem:quod 

n-os  docet  Sapiens :    Inflorum  ,  inquit,  femita ,  qu  tfilux  crefcens  in  perfeclum 

Prouer.4    ,.  _         ,/  .      ,-^    /  .  .     "^      ;  ;  r   ■  ^ 

Philip.i.   dtem.Et  ajfirmat  .Apoitoim .    Qut.iqut  ceptt  in  ^obts  opns  bonum,perpciet 

■  ■vfque  in  dtem  Domint  lefu .    ijii  nonfofum  optis  Dei  adternpus  intermittunt ^ 

Jed  etiamextingunt.  QHtprins  tbant de  fide in pde,de  yirtute  inyirtutem,  ^ 

l)catitudinis  «-uitu  Jrucbantur ,cumfc  tn  Det  cogtt.itione  exerceretH  eos  0* 

fde, ^ yirtit[e,(^  omntDei  cogit.ttione  exuunt  d'efides:t.intiim  (i^yeternofos 

tnjlratis  coUocint .    Quotnodo  enim  profefium  tUum  interpretanturl       .An 

"'  '^  ■  extfli- 


PS  Y  C  H  OP  A  NN  Y  CHI  A.  ly 

exiftimant  animtts perjici,cum  dormiendo  fao^imntur :  yt pingues  ^  nitid£  offe- 
ranturin  conjjjedum  Dei,ciim  ad  iudicium  Jcderit?  S  i  micamJaU^  haheret,nonita 
crajje  balbutirent  de animaijed  quantum  dtilant  coeli  a  terra,coeleslem  animam  a 
terreno  corpore  difcernerent .Ergo ,cum defyderat  ^poftoli^diffoiui,  ^  ejflcum  pbilip.i. 
ChriJlo,ctn  illuliideturyelle dormire,  yt  nuUo  ampliits  Chrijii  defjderio  tenecttur? 
Nempe,hocfuit  eim  defydertum,qui  fciehat fe  aliam  ^dificationem  hahere  ex  Deo, 
domum  non  manufa£lam,fi  terreftris  dommfui  hahitaculi  diffolueretur.  Pulchre 
yera  effetcum  Chrijlo,oui  defineretl/iuere  yitamfuam, 

/^  Vid?an  no  horrent  ad  yocemDomini,(^uiliocansfe  Deum ^hraham,Ifaac  Matt.  ;i. 
^"■^^  ^  Iacoh,ftmul reffondet,feDeum  effe^iuentium,  non  mortuorii^Ne-      "'^" "' 
quet^ituriUe  efteis  in  Deum,ne(jueilli  fdnt '»  populum.Sedaiunt  h^c  tumdemU 
'Vera  fore ,cum  mortui fufcitahuntur  adyitam  .  Ciim  etiamyerba  fc  fe  haheant: 
De  refurreClione  mortuorum  non  le^iJlisquoddiOumeft^nontamenfcfeexpli- 
cant.Cum  enim  Chriflo^negotiumeffet cum S adduc£is,qui nonrefi^rrecltonem  mo- 
do  negabant,fed animarum  quoque  immortalitatem :  hoc  ynol/erho  duos  errores 
conuicit.Nam  fiDem,yiuentium  efl  Deus,  non  mortuorum ;  .Ahraham  autem,I- 
faac^  Iacoh,defunclierant  hac  yita.cum Mofi  Deus  loquercturjicens  feeo- 
rum  ejfe  Deum,coUigitur  ergo  eos  aliam  yitam  yiuere,    Ejfe  enim  eos  oportet, 
quorum DeusfeDeumfacit.  Vnde ^  Lucin  addit :  Omnia  enim iUi yiuunt.non  i«.<---t«.-i^ 
inteUigens omnid^iuere Dei pr£fenti£,Jcd eius  l/irtute  .  Hocergorelinquitur, 
^hraham,lfaac,(&  Iacoh,yiuere.Cui  fententi£  accedttiUud  ^pofloli :  Siue  >/-  R-om.i^. 
uimtts,Domino  yiuimu-r.Jiue  morimur,Domino  morimur :  fiueyiuimtis,fiue  mori- 
murDominifumus.InhocenimChrifim  mortuuseji (^ refurrexit  jl/tyiuis  do^ 
minetur,^ mortuis,      Quid poterat folidiHS  erigi ad fulciendam Jidcm nojlram, 
quam  dicere,Chrifium  mortuti  dominari?     Non  enim  dominari  potejlnijt  his  qui 
funt.cum fuhieclos  ejfe  oporteat ,yhi fit  tmperium. 

"P  Cce  etiamtejlimonium  contra  eosferuntin  coelo,coraDeo,  ^  .y^n^elvseius, 
'~-'anim£  martyrum,qu£clamantyocemagnafuhaltari:  vfquequo  Domine,non  ^^°^-^- 
yindicasfanguinem  noflrum  de  h'i%qui  hahitantin  terra  ?  Etdatxfunt iUisfloU 
alhx,^  diBumefiiUi^Pvt  requiefcerent  adhuctempusmodicum:  donec  complean- 
turconferuteorum,ii^fratres  eorum  qui  interficiendifunt,fcut  ^  tUi.  Clamant 
mortuorum anim£,daturiUisflol£alh£ .  Quid  ofpiritus  dormitorij ,yohti funt  fto- 
U  alh£? pulutnaria  fcilicet ,in  quihns  ad  fomnumdecuhent .  Videtts  iamfloLis  al- 
hasfomno  non  conuenire.Vigilent  oportet,qu£fic  induuntur  .  Qupdfl/erum  efl, 
haudduhteftoU  alh_£^ncipium  Hori^  defimant  .quod  diuina  liheralitasmar- 
tyrthus  impertit ,donec  expeClaturdies  iudicij.  Non  enimnouum  efi,  inScripturU 
fioUmalbam^gloriam^feftiuitatemfigurare^gaudium.Naminyeftecan-  ^    . 
dida  Dominus  inl/ifione  colfe^us  eft  Danieli..y4pparuithochahituDomintis  in  Matc.17, 
monteThahor.  ^pparet  .^ngeliis  Domini  ai fepulchrum  mulierthus  inyefle  ^J*" '^* 
tlha.^pparent  eadem  fpecieZAngelidtfcipulisincoelurefficientihHs^poftDomi-  Ado.i. 


AQ.O. 


niafcenfonem.Eademfuitffectes  ^ngeli  apparentU  Cornelio  ,Etcumfilio,qui 
dif?ipata  fubf}antia,ttd patrem  retierfus  erat ,  reddita  eft  primaftola  ,fymbolum 
fuit  gaudij^fefliuitatis.Deinde,pclamabant  mortuoriianim£,no  dormiehant. 
Quado igitur ifto fopore perfundi  ca-perii: ? N eque mihiohtrndat quiTfiam,quod 


16  P  S  Y  C  H  O  P  A  N  N  Y  C  H  A. 

fanguh^hel  damabat adBeum  .  Vttlgarui  tropm  efl  ,fateor,  rem ipfam  loqui: 
fan^uinisejfuftonemylfindiclamponulare .  Hocyero  tn  ioco,ajfeC\um  marryrum 
per  clamorem  nobii  repr&fentart  certum  tft,quudeortim  defyderium  fine  -vllafio-u- 
raexprimttur,^  petitto  dcfcribitur.VfiuequQ  Dominenon  y!ndicAs,^c.i)ua~ 
f°'-°'  f.f;jfi  codem  libro  Joannes  duplicem  rej^urreclionem prodidityCjuemadmodum  mor 
tem duplicem.Nimirum priorem anim£,dnte  iudictum: alteram  ,  cum  corpm  fufci- 
t.tbiturj^  cumanima  quoquefufitahitur  in  gloriam  .  Beati,inquit ,  qut  hahent 
partem  in refurre^ione primatin  hn,fecundA  mors  non  habet  locum  .  Itaqueyohis 
horrendum  efi,qm  primam  illam  refurreUionem  a^nofcerenon  yultisjqu^tamen 
ynus  ingrejfus  efl  ad  heatamgloriam, 

T_T Oc  etiamacerrimnm  tclumeftcontraeos,  qHodreJponfumefl  latroni implo  . 
■*■      ranti  mifcricordtam.  Rogauerat tUe, Memcnto  mci  D omine ,dum  yenertstn 

luc.ij,  regnum  tuum:^udit ,  Hodie  mecum  erti  in  Paradtfo  .  lUefe  ajftiturum  latroni 
promittityqui  'yhique efi.Et  paradifum promittit,quiafatiidcliciaru.n  hahet ,  qui 
Deofruitur.Nequeillum  reijcit  in  longam  dterum  fcricm  ,fed  co  ipjo  die  yocat 
addelicias  regnifui.     laciatur  tftorum  cauillum ,  quo  Chrifti  yerbum  eludunt. 

j.petr.j.  Vmi6,inquiunt,dtes,ficut  mille anni,in  confJ^eBu etws.Sednon  mcminerunt Deum 
humann  fenfhns  fe  accommodare,quoties  homtntbm  loquitur.Neque  legunt  diem 
Imumin  Scripturif pofttum,pro  miUe  annti.Qjttiferat  hunc  tntcrpre:em,q:<ictim 
audierit  exDeo,aliqutd  hodie  futurum  ,cogitet  annorummtUia^.  ^nyero,  ciim 
Niniuitti  lonasdenuntiaret,  .Adhuc  quadraginta  dies  j^  Nintus  fuhucrtetur: 
poterant  iUi  expeClare  Dei  tudiciumfecure,doncc  quad.agies  mille  anniejfltie- 
rent(Nequehocfenfudixit  PLtrus^mtUeannoSjincbliJiecluDeijficutdiemynum. 
Sedcim pfeud(propf)et£,  aliqui ,d:es  ^  horas fuppiitarent,yt  Deum  mend.icij ar~ 
^uerent ,qui non  ad primum eorumyotum  promffifolutretiadmonet  apud Deiim 
ejfe £ternitatem,cui  mille  anmliix funtynum  momentum.  Quonir.mliero  fcn- 
tiuntfe  teneri  adhuc  implicitos ,contendunt ,Hodie,in  Scriptuns  fgnijicare  tem^ 
pus  noui  Teftamenti,ficut Herij^^eteris .Huc  torquent  quodin  cptslola  ad  He- 

Hebr.ij.l  br^oslegititr:ltfu6  ChnfMheri,^  hodie,ipfe infccula.  Hlc  yerh  toto  coclo  er-. 
rant.Nam  fthert  tantiimfuit,aliquadocoopitcJJequi  noerat  ante  initium  yete- 

„  ,  r      rii  Teftamenti.vbi  erit  leftis  tUeDeus  ^ternm,  tuxta  humanitate  etiam  primo- 

Apo.13.  genitws  omnts  creatur£,^  agnus  ab  ortgtne miidi  occiJui.Dtinde,JiHodte  tdtem 
poris  defignat,quod intercedtt  inter  diemiudicij,  &  ChrtQi humanitatem,hahe- 
rnusParadifum ohuenturti  Lttroni  ante eum diem,quofurgere  animAs  afomno fuo 
docent.^tque  ita,eorU  cofejiione ,extorquehitur ,impletam  promifiionem  latroni 
4atam,ante  iudiciu:quam  ,nifi  pofi  tudtciu,implendam  negant.QuhdJiyerhii  tUud 
ttdtempus  trahitt ,quod tudicium fequitur.cur  addit  author EptfloU,  Et  infecula? 
^tqi,l>t palpare  pofiintfuoi  tenehr.u:fi  rejjjiciehat  Chrijliii  in  eaprornifitone  tem 
pui  tudtcij  ,n'o  dehmtdtcereHodie  yfedjuturo  feculo,  Que.idmodu  lefaias^cum  yel- 
let fignipcare refurredionis  myfiertu,yocauit  ChrtJiii,Patremfuturifeculi.Cifm 
4uteheri  ^  hodie  ^  infecula  dixerit  .Apoftolf0,pro  eo  quod dictmns,futt ,efl,i^ 
crit,(qu^trta  tempora  nobis  Aternttatem deftghant)quid aliud agHt fuis argutio- 
lis,qu.im fenfum .y^pofioit peruertiitiHac  effe  proprietate  primi  vocabuli,yt  tent 

Iefa.30.    pm Aiemiic 0 iine.it, licet  cx  Propheta  dijcere,qui  fcrihtt  prxparatam  ahhejlerno 

impifs 


P  S V  Ciil  6  P  A  JJ  N  Y  cVl VJ  ^1*7 

imbtls  p-ehennaxum  fciamtts.ex  Chrifliverbis.pr£pararum ab  Aternp  UnemDia-  ^, 
holof^  angelis  ettK.Vtaent  hic^quibusejt  alujuia  tudicij  aut  janix,  mentis,  nthtl 
futurumiUts  reliquum,  quo  eludantmanifejlam  adeb  'Veritatem  .  Eji  tamen  adhuc 
quiddam  quod  objlrepunf.fic  promijjumfutffe  paradifum  latroni  eo  dtCy  quemadmo 
dum indtiia  mors primis parentibus ,quo  die  gujlarentde  arbore  fcientt£  boni  ^ 
mali'  Quodytillis  concedamui,hoc  tamen  extorquebimu.s,latrQnem  eo  dierejlitu- 
tum  a  miferia,in  quam  inciderat  ^dam ,  quo  dte  legem  fibi  diciam  pr£uaricatu4 
fueraf.fuiffe  igitur  reddttam  latroni  immortalitatem.  Deinde  ciim  de  mortejta- 
tim  difjeram,fatis(ni  fallor)explicabo,quomodo  eodie  mortut  fuerint  primtpa- 
rentesjquodie  fe  a  Deo  abalienauerunt, 

NVncmihi  ad  eos  ferma  con»ertatur ,  qui  bona  pace  confcientix ,  promiffo- 
rum  Dei  memores ,  iniUis  acquiefcunt.  Hac  inquam fratres,h£cyobiijides 
non  excutiatur,  etiamjiomnes  inftrorum port^e  infultent ,ybi  Deum  habettsfhon 
forem,qmyeritatem fuam abnegarenonpotefi.    Voxeius efiminime obfcura,ad 
Ecclefiam  adhucin  terrn peregrinantem-.Non  erittihi  ampliw  fol  adlucendum  ieCi.So. 
per  dtem,neque  Jplendor  lun£  illuminabitte  ,quia  erittibi  Dominm  inlucem 
fempiternam ,  Qupdfifuo  more  adyltimam  refurreBionem  nos  trahunt ,prom- 
ptum  crit  refellere^ anttatem  ex  finguliilierbtf  capitis.quibus  nuncDomimts pro- 
mittit fuum  Chrifium,nunc  Gentes  inJidemcooptandai,^c .  Semperinmemori 
amnobnredeat  quod Spirittti docuit per  os  Dauidis:  luflnsyt palmaflorebtt,Ji 
cut cedrtps in Libano  multtpticabitur.Plantatiin  domo  Domini,tn  atrijs  Deino-  pfal.91.' 
Jiri  fiorebunt-,adhucgerminabunt,in  fenecluteptngues  ^'^iirides  erunt.Ne^Vos 
terreat  quod  omnes  natur^yirtutes  defcere  creduntur :  citm  auditis  feneclutem 
')/irtdem ,pinguem ,1^ germinantem .  H&c  '^obifcum  reputantes ,  txempio  Daui- 
dii occintte anim<eyei}r£:Benedic tfnima mea Domino,quifatiat bono os  tuum.rc  ^jj ,q, 
nouAhiturPvt  aquil£,iuuentus  tuaX^tera  Domino  permitttte,qui  cujiodn tntrot  pi^i^i: o. 
tumnojirum^t^  exitum noJirum,ex  hoc nunc,(^  yfque infeculum.     Hicejiqui 
pluitimbremmatutinum^ferotinum,fupereleBosfuos  .     Dequo  nohtidiclum 
€ji:DemnoJier,Dettifalutis  eji:^  Domini Dei egreffiismortts.HancPatnsbo- 
nitaiem expofuit nobvs  Chrifin4,cu,m dtxit:Pater,quos dedifli mihiC^olo l/tyhi eo-o  P'*'-'^'- 

I,      •'  f  II-  I     in  ]■  ^     Ioan.17. 

fum,^  tUi mecum jint:vtyideant  clarttatem meam,quam  dedtjvi  mtht. 

I_I  ^ncigiturfidem,omnibmprophetijs,Euangelica  l/critate,  Chrifio  ipfofub 
^  nixam,teneamui.S piritum,imagtnem  ejfe  Dei,infiar  cuitts  yigeat,tntelli- 
gat ,xternus  fit . Quandiu in  corpore  tfi,yirtutesfuAs  exerere:citm  ex  tUo  ergtfiu- 
lo  egreditur,ad Deum  migrare ,  cuim  fenfuintertm  fruitur,dum  in  Jj)e  heatx  re- 
furreclioniirequtefcit.Hanc  requtem,tUt  tjfe  paradifum  .  Sptritum  yero  reprobi 
hominu^dum  terribile  iudicium  in  fe  expeClat,  torquert  tUa  expedattone ,  quam 
^pofiolMohid^^^^t^^^idefijformtdabtieml/ocautt.  Vltra  tnqutrere  ,fe  immer- 
gere  tjiin abyffum myftertorum  Det,cumfatnfit didictJfe,quod fttis  habiut do- 
cuijfe  Spirifts  optinm magifier.cuins  l/erbum  eji:^uditeme,^  ytuet  antma  ye 
ftra. Quam  lUe fapienter,prit  ifiorum  yaniioquentijltma  arrogantta  :luStorum 
mini£  tnmanuDeifunt,^  non  tanget  iUos  tormetum  mortts.VtfiJuntocults  in 
fipientum mori,iUi autemfunt  inpace,^c.Htciints  efi nojirxfaptentix  ,qux  (yt 

C     tij 


.  jt  1?  S  T  C  H  O  P  A  K  N  Y  t  H  I  Ai 

fohria  eJl,^DeofuhieCiat  ittt  nouit  eos  c^uifuj^rcife  niiuntur,fent^er  corruere^. 

NVnc  cunis  excuttemM,in  quibstsfopitns  aninnu  componunt:^  papauer  dilue 
ntus,quod  iUii  <td  concilimdum  fomnum  propinant.  Circmferunt  enim  ali- 
quotScriptur(£loco$,<]uiyidenturifti  fomno  fujfra^ari :  tum  ,  ijuafiadliquidum 
dormitio  prohata  fitjfulminant in eos,qui non  Jlatim  erronfuo  confcntiunt .ob~ 
ijciunt  brimum,non  aliam  homini  infufam  animam  a  Deo,  quamqu£Jit  illi  cum 
beftiAsomnibmcommunis.Omnihuienim  ex  Aquo  Scriptura  attrihutt  animamyi 
*^'°*'"    uentem.Vtcumdicitur.Creauit  Deuscetegrandiayi(f;*omnem  animam-viuentem. 
Gcn  .7.   JtemjBina  ex  omni  carne,  in  qua  erat  Spiritu4  yitdt :  ^  alia  etufdem  generis. 
Etji  nufquam facrd literdcmeminijjent ,nos  tamen  liquide  admoneri  ab.Apojiolo, 
antmam  illam  1/iuentem  nihil  dtjferre  a  prxfenti  yita,qua  corptts  hocliegetatur. 
i.CoMj.  VerbafuntiSeminaturin  corruptione  ,furget  in  incorruptione :  feminatur in  in~ 
firmitate,furget invirtute:feminatur corptts <inimale,furget J^irituale.  Quemad- 
modum fcriptum eJi,Fa£itts  efiprimitSu^dam in animamyiuentem : nouij^tmns in 
J^irituml/iuifcantem.Fateor  animaml/iuentem  non  femel  attrihutambeflijs, 
quia^*  ipfi&^itam fuam  degunfS)/erum aliter  ill&liiuunt ^aliteryiuit  homo.i^- 
nimal/iuens  ejt  homini,qua  fapit  (p*  intelligit:anima  iUn  l/iuens  ejl ,  cju£  motum 
^  fenfumdat corpori.Citm igitur  animx hominU  infitratioj  inteUeCitis ,  yolun- 
tas,quiiiyirtutes  nonfunt  corpori  adnex£:nihilmirum ,  ft  ftne  corpore fubftftat ; 
necpereat  inftar  brutarum,qu£ nihilaliud habent ,quam fcnfus  corporeos .    Quct 
ASto.  17.  ratione  non  eruhuit  J? aulm,poft  ethnicum  iUum poetam ,genn6  nos  Dei  appeUare. 
Itaque  iam,~)/t  yolentjCommunicent  beluis  antmam  '\iuentem  cum  bomtne  ,  cunr 
eadem prorfitsyitaftt  omntbu^,  quantum ad corpus  attinet:yerum  ex  eo  gradum 
fihifacerenon pojfunt ad  confundendam  cum heluis ,homtnn  aninam,  Neque  mi 
hi  ohtrudant  ^pojtoli  "verhum ,quod  magis  nohtfcum  ,quam  contranos  pu^at; 
FaClui eJtprimm.Adam tn  animam yiuentem  , noutjlimus  in  f^iritumytuifican- 
tem.Ejlenimantypophoraad  eorum  qu^Jtionem ,  qui  de  refurre^ione  perfuadc- 
rinonpoterant.Sic  enimohijciebant: Quomodo refurgunc mortut?     Quali  corpo- 
re yenientlCui  ohieClioniyt  occurrat .Apojiolus ,ftc  eos  aggrcdttur.  St  yfu dtfci^ 
n}us,f€men(juodviuit,quod  crefctt,quodfru{lum  reddit,priui   tnortuum  effe:cur 
non  tnftar  feminis ,corpm  quod  mortuumfuerit,refurgere ppteft?  Et,ftnudum  a,c 
ficcum  granum fementem  refert  yberiorem,poJlquam  mortuumfueritp»trtute  mi 
rabtli,quam  iUiDeus  indtditicurnon eadem  Deiyirtute,corpmfufcitahiturme- 
lfm,quam  mortuu  fuerat^,  Et ne  adhuc  mireris  ;  yndel/iuit  homo,ntfi  qutaforma- 
tmeji  in  animamyiuentem^H^ctamenanima^tametftad  tempm molem corpo- 
ris agitat acfuJiinet,nontamendat tUi  immortalittttem aut  incorruptionem:  ^ 
quandiuetiamfuamyimexerit ,  non  tamen  per  fe  ipfafujficit  ,ftne  adminicutis 
cihi,pottis,fomni,qu£  f^nafunt  corruptionii.nec  conjiantem  lUt  ac  continentem 
datjiatum,quin  alijs  atque  al^s  inclinationihus  fubtecium  ftt  ,  vhi  autem  Chri- 
Sic  loaw.fi'*^  ""^  fccum  ajfumpferit  ingloriam,nofolum  erit  animale  corpus,ab  anima  yi 
turTertul  uifcatumfcdjpirituale,  quale  nec  mens  nojir^  cogtt4re,nec  Itnrua  exprimere  po- 
epiiij^ad  f°J^-^'^^^  igitHr  nos  non  aliudfuturos  in  refurredione,fedtamen  alfos:deturyer 
Fortuiu-  hoyenia..Atqueh£C  quidem de corpore diCtafuni",  cui  antmafuh  elementts huius 
"^™'      mHndiyfam admtniftratiyhi  (futemfi^ura  hmtts  mttndt  pr^terierit,  participa- 

tio^lori^ 


P  iS  Y  C  H  O  P  A  N  N  Y  C  H  I  Al  i9 

tioglort£  Deildfupra  naturameuehet .  Hahemu^yerumac^ermanumZ^to/Ioli 

fenfumiln  quo  explicando  ciim  Upfui  effet  ^uguilmtu,(yt  nunciffi)  errorem 

poheaa^nouit,  ac  correxit  inter fua^retraclationesif^  alibi etiammulto  aper- 

titti  idipfum  traUat.Ex q uo  loco  pauca  tranfcriSemus.^nima  in  corpore  animali  c 

"V/Wr  quidem-.fcd nonytuificatyfque  ad  auferendam  corruptionem  .  lu corpore  m c.io.c- 

verb  (hiritali,quando  adh^rens  perfecle  Domino,ynus  (hiritusejficiturStcliim-  V-^V^* 
r  n  ■  ■     I  rr   ■        I  r  ■'^  "     „      ^  Colcnua 

pcat,ytjpiritale  corpns  effiaat:abjumens  omnem  corruptionem,  nuUam  metuem 

f€par.xtionem.Dentque  rvt  omnia  tUisconcedam  de  animayiuente(in  quo  mmine, 

ytiam  dixi,non  h£reo)illa  tamenfedesima^intsDeifemperfaluaconfifitf.fue 

animam,ftuejpiritum,ftue  quiduis  aliud  nominent.Nec  magtA  adrefellendum  dif^ 

fcile  eft,quodex  triceftmofeptimo  E:i;echielts  capite  olucimt:  ybi  Propheta  qu*~ 

dam  refurreclionn  hypotypofin  faciens,yocat ^iritum  a  quatuoryent'vs,qui  yi~ 

tam  infpiretaridis  oJiiSus.  Inde  optimefibi  cotli^ereytdentur,  homtmsanimam 

nihi lejfe aliud,quamyimfacultatemque  motionts  fine fubilatia:qu£,yii inmorte 

quidem  euanefcat,in  refurre^ioneyerh  iterum  recoUtgatur ,  Quafyero  mihi  eti^ 

am  non  liceat  eodemmodo  coUigere,f^iritum  Dei  autyentumaut  euanidammo- 

tionem  ejfe,  cum  inprima  fua  yiftone  E-^i^echiel  ipfeyentum  nominet,pro  £terno 

Dei fpirttu.  S edhomini  non prorfw fiupidofacilts  erit  folutio  huiufmodi ,  quam 

honi iftiyiri,pro fuayel infcitia,lielruditate,nonibferuant .  Vtroque entm  lo- 

cofaBum  efljquodjieri fubinde folet a Fropheths :  qui res f^irituales achumano 

fenfu  altioresjcorporeii acyifibilibttsfymholts  f^urant .  Citm  er^o  E-^i^cbiel  ex- 

freffa  cJt*  qt*af'  nconica  yifione  ^  Jpiritum  Dei  (^r  hominum  f^iritus  fub  ocu- 

iosquodammodorepr£fentareyellet,idqueejfetafpiritualinaturaalienum:fimi- 

litudinemfumpfit  arebus  corporets,qu£  ima^inis  l/ice  effet. 

/^  Bfjciunt  fecundo,  animam,  tametfi  immortalitate donataeffet,  inpeccatum 
tamenprolapfam:quaruina,immortalitatemfuaohruerttacperdidertt,H£c 
condituta  erat poenapeccato,^denuntiataprimiipar€tihus:Mortemoriemini: 
Et  Paulus  ait,Jlipendium  peccati,mortem  ejje.  Et^ ropheta,animam  qu&peccaue  _ 
rit ,morituram clamat .Hac tlli,aut ftmtlia. Sed quxro  primiim,Mnon  etiamDia  Roma.V. 
holo  redditum  eil  idem peccatijitpendium  ?nec  tamen  tlleftc  mortuus  ei?  ^l/tnon  E^^'-*^- 
femperyi^ilet,l/t non  circumeat,  qu£rens  quem  deuoret^  ytnon  operetur  infilijs 
diJfideti£.Deinde,(in  omnino  altqu^  fnU  futurus  eft  eita  mortls,annon'i  St  entm 
nuUns  efi,yt  certe  fateri eos  oportet :  igitur  iUi ,  quantumltbet  mortui ,  ignem  ta 
men£ternumfenttent,^  -)iermem,quinQn  montur  .   HxcnobiscLtrumfaiiunt, 
fuam  anim£  immortalitatem,quam  ajiertmus,quam  que  boniyelmali  fenju  cojla- 
Yedicimu$,etiam  tumejfe ,  ciim  mortua  eJi,mortemque  tUam  ,  altudquidpiam  effe 
quam  quodohttnereyoluntinnihilumredio^i.Neque  idettamtacuerunt  Scrtptu- 
r£,ft  animum  inducerent ,  iUts potiusfenfumfuum  accommodare,qu4m  arro o-anter 
ajfirmare  ,  quicquid  cerebrum  adhuc  afomno  fumofum  dtCiauerit  .    .An  yero 
ciim  Deus  aduerfns  hominem peccatorem,fententiam  hanc pronuntiat :  Puluts  es, 
^  in puluerem  reuerteris,  aliud dicit,quam quodfumptum  e  terra  eft,  in  terram 
rediturum? Qub  igituranimaUn infepuichrumdefcendit,ad  marcorem ^ putre^ 
dmem^u^tque  ijia  quide,paulo poji  apertius.Nunc  qutd  tergiuerfamurf^udiui- 
mus  quod  terr£  eji,terr£  etiamreddendum.CurJfiritum  hominislub  terns  demer- 

C    4 


jo  p  S  Y  C  H  O  P  A  N  N  I  C  H  I  A: 

o-imu^^tNon  dicit  Uminem  in  terramredituruw.fed  quipuluts  e{f,reuerfurum  /» 
^uluere.Isl^erbfuluis  eil,qui  formatttseilde  limo  terr£:ille in pulueremreuer^ 
titur,nonlhiritu5,quem  aliunde  quam  e  ternt  arxeptum,DeHs  homini  dedit,  ^d 
Iob.io.    huncmodu  legtmm  in  Itbro  lokUemento  quia  ficut  lutum  fecerv< me,&* inpttl- 
ucremreducesme.  Hadenttsdecorpore.  Paulopbdfuhditdejj/iritu:  Vitam<!^ 
mifericordiam  tribui^i  mihi,^  -yifitatto  tua  cu^odtuitjpirttum  meum.lUa  igi 
turl/ita  non  erat  reditura  inpuluerem .  Mors  antm£  lon^e  alia  eft :  tudictumfci- 
licet Dei ,  cuitts  o-rauitatem  mifera  anima  ferre  non  poteft ,  quin tota  confunda- 
tur,concidat,^  diljereaf.yt  (^  Scriptur£  nos  docentj^  l/fu  ipfo  experttfunt, 
quos  Detps  horrore  tUo  aliquando  perculit .  Vt  enim  ah  ^dam  incipiamui,  qui 
primus  exitiale  illudftipendium  meruit  ,quo  animo  putammfuijfe ,  imoqutdo- 
mninofutffe,cum  horrtbilem  iUam  yocem  audittit :  ^damvhi es  .<"  Facilius  fane  ~ 
cJlco<ritare,quam  dicereiquanquam  ne  cogitari  quidem  pot€^,nififentiatur.  Et 
quemadmodum  maieda^  Dei  quam  fit fuhlirm  ,yerhis  expltcari non poteil :  ita 
nec  quam  terrihtlufit  ira  ijs,  qutbtis  incumbit .    Vident  prxfentemDei  omnipo- 
tentu  o-rauitatem  •  quamyt  effugiant,  inmiUe ahyffos  fedemergereparati  funt, 
effuo-ere  tamen  nonpoffunt  .  Jit  qms  non  fateatur  hanc  ejfel/eram  mortem? 
Hicrurfum  dico  ,-verhuopni  nonhabereeos,qui  aliquando  confcienti^  caute- 
rio  compunclt  funt :  quiyero  experti  nonfunt  ,audiant  Scripturas  :  quihttsDe- 
tisnofter,to-nis  confumenseil:qut  dum  in  ludicio  loquitur,occidit .  Talemnoue- 
Deut.4.  rant,quidixerunt:NonloquaturDomintisnohifcum,neforte  moriamur.  Vul~ 
Exod.zo«  j^  r^^y^    f^^  fitanimxmors  ? Deo carere,  a  Deodefertam  rjp^fhi vpHn^m  f-Jp 
Si entm  DeuSjetus^yita eft;perdit  yitam fuam ,cum perdit  Deiprinfentiam.^t- 
que^t quod dtclum e(l inyniuerfum,partthtis  ofiendatur :  ft  extra Deum  luxnon 
efl,  qudi nofli  noj}r£  luceat ; "vt/  luxtUafefubduxerit,  antir.a certe  in  tenebrtifuts 
fepulta ,  c£ca  ejl .  Tuncmuta  ejl,qu£  conftert  nonpotejl  ad  falutem ,  quodcre- 
dtderit  adiujlittam  .  Surda  efl^qus.l/iuam tUaml/ocemnon  audit .  Clauda  ejt, 
imo  fe  fujltncre non poteft  ^ybt non hahet cui dicat :TenuiJli  manum dexteram 
meam,  ^  inl/oluntate  tuadeduxtjti  me .  NuUo  denique  yit£  officio  fungitur. 
Sic  enim  loquitur  Prophtta ,  cum^ult  ojtendere  fontemyttdsejfe  apudDeum: 
Baruc.3.  j~fjr^^^y-  Jitprudcntta, ybi  ftt^^irtm^yhi  fit inteUecliis ,ybi fit dtuturnitaslfitdi 
^-viBw^l/bt  fit  lumenoculorum^pax.  Qutdyltra  admortemrequiritk^.  Et  , 
ne  hicaqua  nohvi  h^reat ,nobifcumcogttemtii,qualem  yitamnohtsattuleritChri- 
r  iiji.   fttii:^  fuccurret,aquogenere  morta  nosredemertt .  Vtrunquenosdocet  .y4po^ 
Jloltn:  S uro-e ,inquit ,qut  dormis ,i&  exurge  kmortui/i,^  iUuminahitteChrtfttts. 
Vbinon ctnertm alloquitur  :fed eos  qui  inuoluti peccatts,inferos  ^  mortem  ftcum 
Eplie.i.   ferunt .  .Ahbi :  Etyos,cum  tffetts  mortut  peccattSj  conuiuijicauit  yos  tn  Chrijto, 
colof.i.  donartsyobii  omnia  dtlida.Ergo  quemadmodum  .y^pojtotttsnos mori peccato  di- 
°^'  '  citjdum  extinguitur  concuftfcentta  innob't6:ita  <&*  Deomorimur,dumyiuenti 
concupifcentidi  nojlrt&in  nohi  fubie£\i fumiv:  .Imo  yerb  (ytynoyerho  complecia- 
mur  quoddeyiduadeltcianteait,')  l/iuenteSimorimur.hoc  eft,tmmortalesfumits 
admortem.    Quia licet animafenfumfuum retineat,tamen mala  concupifcentia 
quafi fiupor qmciam  tftmentu.Iamyero  qualu  qtfaltierat  iUa animx mors,Chri- 
Jtuitamenpro  nohueadefunCmefl .  Quodentm propJietijs promtffum erat,de e- 
ttnlitciorta  contra  mortem itf^femortejuaprxititit .  Prophetx  pronuntiahant: 

prx.- 


leu.25. 


psychopannychia:  m 

Pr£cipttahitMoytem in £ternum.It€m,Ero  mors  tua,o  mors:moipff  tutn,o infer-Ofe.iu 
ne.^poftoli  iamfaClit  dtnuntiant.  Deslruxit  quidem  mortemuUumtnauit autet»  j{^°^j V 
yitamper  Euangelium.  Rurfum.EtenimJi perlmin^  deliClummors  re^autt per 
ynum :  multo magtiij qui  exuberantiam gratis,  acceperunt,peryitam  regnahunt 
in  Chriflo  .  H£cfulgura,  non  yerba,fipofuntfu{ltneant.  Clim  enim  ex  .Adam 
dicant  ejje  mortem  ,  quodfatemur :  non  ijuam  tpfifngunt  ,fedeam  quam  tn  ani~ 
mam  cadere  nuper  docuimus  :  nos  rurfumyitam  a  Clmfio :  quod infcian  nonpof- 
funt.In  comparatione  u4d£  ^  Chrifti^otimcontrouerfiecardo  liertitur .  Con- 
cedant primum  ^poflolo  necejfe  eft ,  non  modo  infiauratum  in  Chrtfto  idomne 
quod  in.Adam  coUapfum  futrat ,  fed quanto  fuerit  ejfufior  grati&  quam  peccati 
~)iirtus,tanto  Chrtftumfuiffe  potcntiorem  in  reftituendo,quam^dam  tnperden- 
do .P alam enim prxdtcat ,non ejfedonumyt peccatum :fed longe  exuberajfe :  nort 
quidem  inplures  homines:fed abund.inti(tijn  qutbus  exuberautt.  Rcfpondeantjji 
yolent,exuherajfe,non  quia  abundantiorem  "yitam  dederit  ,fed  quia  multapecca- 
ta  deleuerit:cumynicum.Ad£peccatum  nos  in ruinam detraxtjfet.  Hoc  ego  de- 
mum  poflulaham .  Deinde  ,ciimaltbitradat,aculeummortUeJfe peccatum,  quid 
h.ihet  mors  quo nospungat^hi  aculem  mortiiretufus,  imo  confumpttts  eft  ?  .At- 
qut,  nihil  aliudagtt  multucttpitthiPsEpifloU  adRomanos,  quam  ytplane  decla- 
ret,peccatum  ejfe penitus  abolitum:ne  in  Jideles  imperiumfuum  exerceat .  lam 
"yerbft  yirtttf  peccatiZex  eft :  ciim  occidunt  eos  qui  tn  Chrtfto  yiuunt,  quidaliud  Roma.  8. 
quam  in maledtBionem Lcgk eos  retra hunt,qu(£  e medto  fublata  efi? Quamobre 
conjidenter  ia£iat .Apoflolus,nuUam  effe danationem  ijs  qui funt in  Chrifio  lefu, 
qutnon  fecundumcarnt  .tmbulant  ,fed  tuxta  JJ>tritu.Scilicet  in  eos,quos  .yipofo^ 
lus  ab  cmni  condemnattone  liberat,grautJ?imamfententiampronuntiant:Morte 
moriemini.vhiautemgratia,ftmors adhuc  regnatinter  eleilos  Deif  Iam(yt  ait 
^pofloltis)pcccatum  quidem  regnauit  in  mortcm-gratia  yerb  regnat  in  yitam  x- 
ternam.qus,  ft  peccatum fuperat ,nuUu  morti  locum  relinquit.  Ergo ,queadmodum 
morsper  ^dam  ingreffa  regnauit.ita  nuncperlefum  Chriftum  regnatyita.Sc.i- 
mttsautem  quod  Chriftus  excitattts  amortuts  ,  iatnnonmoritur:  mors  iUtl/ltra  Roma.  6. 
non  dominahitur .  Quod  enimmortum  futt  peccato  ,movtutis  futt  femel:  qubd  aute 
')iiuit,yiuit  Deo  .  ^tqs  hicyidere efl,yt fuum  erroremfuo ipftgladio  confodi.tnt. 
Dumenimpoenam  peccati  mortem  ejfe  dtcunt,ftmul projitenturhominem ,fi  la- 
pfus  non  ejfet,futurum  fuijfe  immortale  .  Nam  ((sr  quod  coepit,aliquando  nofuit: 
(^  quodpoen£  eft,non  eft  naturx.Contr.\  .Apojioltts,peccatum  ahforberi  agrati.t 
clamatfvt  aduerfus  eleCios  Dei  agere  ampltus  non pojitt .  Obtinemus  igitur,ele- 
iios  DeitalesnunceJfe,qualtifuerttantepeccatum.Adam ,  EtyttUecre-ttuseft 
inexterminahiUsitta  <&  nunc  eos  effe,  qut  per  Chrtftum  in  meliorem  naturam  re~ 
creati  funt.Neqs  obftattUud.Apofioli:  Tunc  Jietl/erbum:  .Ahforpta  cfi  mors  in 
yiQ.oria.Quando Fieri,pro  Impleri dt{lum,nemo  injictari potefl . Implehttur e- '* ^'"■•'^ 
ntm  in corpore,quod nunc inchoatum ejl in  antma.  Vel pottii6,In animafimul^ 
corpore  impltbitur,quod in  anima  duntaxat  inchoatum  eJi.Nam  ^mors  hotc co- 
munii,qua  yelutcommuninaturx  necefttateomnes  difungtmur,magfs  efl  elcdis  Dedifcri 
naturaiti  quidam  tranfitus adfummum gradumimmortalttatts,quamautmalum,  """«^  *'»- 
aut  pc£na:atqu€,yt  att  .Augufitnus/tihtl  aliud  quam  carnii  occafus,qHi  non  CQU-  ne&bruV. 
fmit  coniuncla,fed  diuidit:cm  origini  fux  ytrnnque  reddit,  cap.43. 


11 


psychopannichia: 


l^  'T-'  £rf /0  loco  afftrmt,  qnod  toties  dormire  legantur ,  c^ui  mortui  funt .  Vt  de 

Aao.7.      1    stebkino  obdormiuit  in  Domino.Item,L(fxjrm  riofterdormit.  Item,No-. 

j.The.4.  litefoUtcitieJfe  de dormientibm  .  In  ltbrnl>ero  Regum  fepiftme  ,  IT  ytxaltx 
phrafts  Scriptur&ftfamiliayior.  Maxime  "^ero  ini}ant,cum  arripiunt fenten- 

lob  4.  '■''^'"  ^^  ^'''^°  lob-.Liinum  habet  f^em:fpr£cifumfuerit,rurfum  yirefcit:^  ra- 
mi  eiui  puUulanf.Homol^ero  ybi  morttmfuerit,^  nudatns  atque  confumpttis,^- 
hi qu£fo  eft^.  Quomodo  firecedant  aqu£  demari,  ^  fluuius yacuefadtts arefcat: 
fic  homo  cum  dormierit,non  confurget  ,nec  euigilahiturdefomnofuo,  donec  atte- 
raturcoelum.  Siantm&  ideo^yiohtsdormire  credantur,quia  morslrocatur Dormi- 

pfal.9.     tio :  primitm,anima  Chridi  eodemfomno  correpta  eft.  Sic  enim  in  perfona  ipfitts 

pfal.4o.  loquiturDauid:  Ego  dormiut,^  fomnum  coepi,  &>  exurrexi,  quia  Dominusme- 

Iefa.ii.  cum  eil-Et  audit  ab  inimictsfibi  infultatibnsyerbum  iniquum :  Nunquidqui  dor- 
mit,non  adijciet yt  refurgaf:  Si  autem  nihil  tam  humile  atque  ahie^iumde  anima 
Chriftifu^icandum  efl,lit  diffutatum  eilfuftu4,nemo  ambigat,quin  Scriptura 
extcrniim  dunt.ixat  corporu  compoftionem Jj)e^auerit:^  tUuddormire  ahhomi 
num  aTbe[\u  duxerit .  Hac  entm  duo  promifcue  leguntur :  Dormiuttcum patribns 
fuKi^j^pp^fitus  eft patrthus  fun.Cum  antma  non  apponatur  aninm patrumifed 
rnrpw  in  fepulchrum  patrum  deferatur.  Eft  etiam feciidum  me-,quodtmptis  quo- 
fvup  nfjrthu/i  attribuit  Samuel  hanc dormitionem  in  Regum  hiitoria  :  quodidem 
"yidere  eft  in  pofleriorthus  librtA  Regum,^  Itbrii  Paralipomenon.  Ciim  auditvs 
dormire impium jcogitaiis  anims,  fomnum: qu£ peiorem  habere  carnifcem  nonpo 
teft,  k  quo  torqueatur,quam  malam  confctentiam  ,  vbifomnm  inter  tales  angu- 
fltii/sl  Imptj  entmficut  mare  feruens ,quod  quiefcere  nonpotefi,^  redundant flu- 

Iefa.?7.  ^^  ^jj^  jn  conculcationem  ^  lutum.  Non  efipax  impijs,dictt  Domintis  .  Et  ta- 
'  "  tnen  Dauid,cum  vellet  exprtmere  confctentis,  aculeum acerrime pungentem:lllu- 
rnina,inquit  ,oculos  meos  ,ne~\nquam  obdormiam  inmortem.  Eccefauces  infero- 
rum  mtferum  obftdent ^U peccati  exagttat,^  tamen  dormit:imo  yero  ideo  dor.- 
mit,  quia  hxc  paiitur .  Hic  etiam  ad  prima  difcendi  elementa  rtijciendt  funt ,  qui 
necdumdidicerunt  »"■'''  ""''''^^'X'"'  a parte  interdum  totuminteUtgi  ,interdumato 
to pArtem:cumh£c fgura  toties^yfurpatafit  in  Scripturti. Nolo mthi fldtmhabe- 
ri,  niftpritts  locoi  altquQt protulerim,  qui  euincant  fynecdochen effe  inyfu tUius 

Iob.7.     -ygyyi^quotiespromortelegitur .  .AnyerocumIobdiceret,Eccenuncinpuluere^ 

dormio  j^fmane  me  qu^Jierts  non  fubfiftam:  extfiimabat  animamfomno  perfu- 

'  fu/n iri^  .Atqui,  non  erat  conijcienda  tn puluerem  .  Ergo non  inpuluere dormitu- 

ra  erat .  .Alto  etiam  hco,  cum  diceret :  Et  tamen  fmul  in  puluere  dormient,^ 

piai^s?.  'yermes  operient  eos .  EtDauid:  Sicut^ulnerati  dormientes  tnfepulchris:  art 
"yidentur  yohn  antmcts  yermibm  expofuiffe  ,  quas  arroderent?  Idem  nos  do- 
cetPropheta,qui  fcripturui  exitium  Nebuchadnxfar:  Conquieuit ,tnquit ,  ^ 
^  *'  *  filuit  omnts  terra,  abietes  quoque  Utat£  funt  fuper  te  ,  (p*  ctdri  Liham :  exquo 
domifti ,  nonafcendit  qut  fuccidat  nos  .  Et paulo poft :  Omnes  RegesGentium 
"^iniuerfi  dormierunt  tn  gloria  ,yir  inftde  fua:Tu  autem  proieclu^  es  e  fepul- 
chro  .  QuA  omnta de  cadauere  dicla  funt :  yt  Dormtre  ,ftt  iacere  ^profier- 
nt:amore  dormitnttum,qui  humtproftrati  iacent .  Hanc  loquendi  formam po- 
terant  eos  docere  Ethntci ,  quorum  1»»%? ;  Nobis  e*im  femel  occidtt  breuis  lux, 
Noxed ptrpetualina  dormtenda  .  ^AlteryerhjStulte,  quid  eil fomnm ,  ^c. 

^lihi 


Ecde^j. 


P  S  Y  C  H  O  P  A  N  N  Y  C  H  I  A.  ij 

^lihi.Dicite,Nafoms  mollitcr  ojjacul-tnt.  ^touehiSf.  quidcmlo(jmmtur,c^ui 
multit  jingunt  de  inferii portenta^multajque  (^  -Vfi.ritU ^a^ione? ,  c.tnluimortuo- 
rum  ymhr£  iifftcicintur.  Qjftt  rat.  one  aneterihti^  inipnjlttm  nomm  loco,  qui  mor 
tuorufepUichriidtn^inaretur.^i^ii^^-r^eifvi^i^ixotiia^SaiqttoddoimireJia-itij^cat.A^o 
cuod  intelligcrent  tliic  mortuo^  animas  adqutetem  rep-mi-.fcd corpora.  lamft- 
iti  cuanwffe  arhitror  ipforumfumos,quihus  animarum  dormitionem  inuoluehat» 
vhi probarum eft,nufquam inticniri  tn  Scripturh,d.orm.tendiycrhum  attrihutum 
animt.i,quottespro  morte  legitur pofitum .  Cdterum  de  animarum  quietefufus 
alihidjferuimus. 

/^  Varto,locmn  Solomnnis  innos,quc(f  forttf^imum  arietem,iniptUunt.  vbi 
^-i^^lle  inEcclefafla  fuo  fcrihit.Dtxi  iniordemLodeflijs  liorninum,-vt  pro 
baret  eosDeu4,yt  oilenderetfimtles  effe  hefijs.ldcirco  fnus  interittts  efl  domi- 
nii,^  itimentorum,^  £qua~)itriufque conditio  .  Sicut  moritur  homo,fic  ^  illa, 
moriuntur.SimiliterJj>irantomnta,^nihilfhih€tf)omo  tumento  ampliu^  .  Cun~ 
Cla  fuhiacenfVanita  ti,i^  pergunt  in  ynum  locum .  De  tcrra  ftClafunr,^  in  ter 
vampariter  reuertuntur.Qws  nouitan fjjirittisfiiiorum.Adam  afandat furfi^m, 
^Jj)iritu6iumentorumd:fcendat  deorfm  ?  Qu^idfynoyerho  Solomon  ipjefjic 
illn  rejporidcat  ?  Vanitas  yanitatum,dtcit  Ecdcftsles ,yanitasyaTiitatuw  ,  ^ 
cmnia yanttas. Qmd enim aliud agit,quam ytftnfum  homints yanum, ^ rernm 
omniiim  incertuKi  oslendat?Vidct  fiomofemori  inilArheLu.trum,fthi  yitam^ 
morttm  cum  lUvi  effe  communem:codtttonem  igiturfihi£qu.tm  cum  iUis,coUio^ity 
Et  quemxdmod  mpofimonem  lUn  nihtl  fuperefi,  itafihtnifnl  facttreliqmm, 
H&c  mem  f)ominvi,hdic  ratio,hic  inteUe^us.  ^nimala  enim  homo  non  percipit 
ea  qu£funt  SpirituifiuUitta  efi iUi,(^  nonpotefi  intcUigerc.Homo  ytdet ocuivs 
carnis,Jfcdat  mortem  pr£fentem,hocynum  ftcum  reputat,de  tcrra  omnia  orta 
tjfe,^ in  terrampc.riter  reuer:i:interim  animx. nuUa  ratio.  ^tquc  idefiquod 
fuhijcit:  Quis noutt,an fpirtiuiJiLtoru  .Ada  afcnd.tt furftm^. Qiodft ad animam 
yeniatur,/)umana  ratto  tota  i<i-  fe  contracia,nthil fiatum  aut  liquidum,fruden^ 
do,meditandn^raitoctnando,comprehendet.  Cum  igttur  Solomon  humani  fnfta 
yanitatem  ex  eo  ofiendat,qubd tn  animiconfderatione  yartasft  ^  Jufyenftts, 
minime errori  eo.tim  patrocinarur:fd fdem nofiram  pr&cif.e  fufi<.wt.  n.iod 
enim  humands  mentn  capttim  excedtt  (jp- moduiosjhocnohts  cxpticatDei  fapien- 
ti.i:fp iritumfctlicet  fiiorum  ^damfurfum  afcendere .  P  roponam  Jimtie cx  eo~  ^°*'' 
dcm fcriptorc ,quo  duram  tfiam  cerutcem paulum  iUn  infi:.  uc.m..  Non  inttU.i<^it 
hornoodium  yel .xmorem  Dti  erga  homtnes.fid omma  feruatur  incerta,eo quod 
yniuerfa  £qu£  eumiunt  iifio  c^  impio,  ho/io  ^  maio  ,  immoianti  yiilimas  0* 
non  immoLtnti  ^c  .Si  omntct  feruantur  laccrta  tnfuturum:ero-o  fdeit^,cui  om- 
nia  tn  honumcooperantur,affiiCiionem  imerpretahiti-.rcffc Dei  odium^minime: 
fdtiihus  tnimdidumefi:In  tmmdo  prcjfuram  hahchit^s,  in  me  confUtionem. 
Cut  ycrhoduin  incumhunt ,non modo  infr.iCia  animi £qutta.tc pcrferunt quicquid 
etiencrii,fed ctiam giort.tntur  intrihuiationihu-s ,confctntc5  Liim  heato  loh:£ti- 
amfoccidcritmsyin  ipfojjierabimus.  Quomodo  igitur  infuturumferuanturtn- 
certa  omhtAiH£c fecundum liomtncm.VeruTit.tmen  yanitas omnts  loomoyiuem. 
Hisfulijcit:Hoc.efipcJftmHm  quodyidifHhfoie,quia  cadem  cunCw  ewniun::yn 


XC 


Zl 


»4  p  S  Y  C  H  O  P  A  N  N  Y  C  H  I  A. 

de^coydaf.liorumhcrnirmmimplentur  malitia  ^contemptu,  inyita fuAi^ 
i;oJ} h£C,.id tnferos  deducuntur.Nemo  eft  ^ui  fenjperi>tua!  ,i^qui  huim  rei  ha- 
heaifiduiiam.Melioreflcanis  yiuuf^leone  mortuo.  Viucntes  enimfciuntfc  ejfe 
mortturos-.monutl/ero  nihilnouerunt  ampltiPS.N^ec  hahentyhra  mercedein.quin 
ohliuioni  iradtra  eftmemoria,  ipforum,^c.  Nonnehxc  loquiturde  eorum  crafi- 
ii:t,qui  cernunt tantum  ante pedes,necfu'uramyi.am,necrefurre£iiontmfperan- 
tes ?  Nam  ^  ftyerum  cjfet,ni hil nos  effe poilmortem:  fuperefl  tamen- rcfurre- 
Clio,incuttPS^pem  f  intueren  ur,non  tmbuerentur  contemptu  Dei,necrepleren^ 
tftr  malttiarnt  omnia  alia  omittam .Conftituamtps  ergo  poft  Solomonem,  h£c  om^ 
nia non caderefuh fenfum rationis  human£.Qubdfi  certum aliquidhabereyolu- 
mH^,ad  legem  curramtts  C^  adteftimoniumD/btyeritai^yixdomini.Hxcnohls 
Sccl.vlci,  loquunturiDonec  reuertatur  pulun  in  terram  ,ynde  erat:  (^fpirittts  redeat  ad 
Deum  qui  dedit  tUum  .N  emo  ergo  duhitet  ,quil>erhii  Dei  audierit  ,o^uin  f^irttttff- 
Itorum  .Adam  afcendaifuyfum.^fcenderc  autemfurfum,fmpltciur  ilitc  accipio, 
pro  conftjlere,^  immortalttatem  retinereiqucmadmodum  Surfum  defcendere ,di- 
xtffe  miht  y  idetttr,pro  coUaht  ,dectdere,difperdi . 

QVintum  argf.mentum pleno  adc  o  atque aperro^u^ture  intonant ,  ">f  profun- 
dtllimiifomnu  dormientthus  excuerepofitnt.In  eo  enim  meltorejudil/iclo 
rix,  parte  coftituunt  .Et  chmfucumjun  neophytis  facereyolunt,id  po.  tftmumar- 
riptun  ,qu6  fdem  eorum,^  fanam  mentem  labefaclent  .    Vnun^  ,inquiun:jtudici- 
imj.qjmi4-^ddetomnihtti  fm»i-macede.myfijs  g.oriam,imp^s^ehennam.      Nihtl 
an.etUum  diemjlatuiiur^aut  heatitudtnii,.xutm:feridi,.  Stc  yhtque Scripturi&te- 
flantar.  Aiittet .^^n^elosfuos  cumtuha  ^yocem.t^na,{^  congre^abunt elcclus  . 
Matt.t4.  ^y^  ^  quatuory  cntt<,afummis  coelorum ,yfque  ad.  erminos  eorum .    Item,tn  con- 
lAA«.n.ffmm.xtionefeculi,nitttet  Filiashomims^n^elos  fuos,  0*  coUigenrde  regnoeius 
omnta  fcandaLi,(^  eos  quifaciunt  iniquttaiem,^  mittcnteos  tn  caminumi^nvs. 
j^     ,     Tunct..jltJul^ehunt,fit:utfol,tnre^nopa,rlsfui.Item:  Ttt/icdtcetrexhisquia, 
dextrnerunt:    V^nite  beri-edtcli P atris mei ,  pofiidetere^num paratumyohis a 
conjlitutione mundi:Difcedit-e a  me maledidt  tni^nem  £tcrnum.  Et  ihuntjhi 

in  fuppltcium  Aternum.iuftt  autem  tnyttam £terna.Simile eftapud  D.mtelem: 
Paniel.t      •/  J  ■<  i,    r  i     }  i  /     ■   r  , 

Et  in  tempore tUo  jaluabttur populm  tuta^omnn  qui  muentits  jueritjcrtpttisin 

Ithro  .  Hdic  omnta,inquiunt,ft  de  dte  tucUcij  fcr iptd  funtjquomodoyocabuntut^ 
tunc  adremi  coeleiits  poffcftonem  eledt,finunc pojltdent^ Quomodo  dicetur  tl- 
fnyt  yenidt,fi  tamfunt< Qiiomodofaluahtturpopultis,finuncf.tlutiseJt^Quam 
ohremfideles,qui nunc etiam  infide  ambulant ,  nonalium  expeclant ftlutn fu& 
^tem ,yt  ait  P aulits :  Sctentes,quoniam  qut  fufcitautt  lefum  amortmi,i^nos 
'  cumlefufufcitahit.  EtaltbitExpedantihttsrcuelattonem  Domininojlrt  lefit 
Chrifti,q»i  ^  confirmtthityosyjque  infinem,tndtem  aduentufi^c.  Verum,yt 
httc  omnta  tUis  conced.imus,  curadduntde  foit.no  fuum?  Non  enim  in  tot  locti 
ac ftmilibii6,fyllah.mynam defomno projerre poffunt :  ^tqut^ettamfi^ytgtlent, 
carere polfunt glorta.. Quare cum  injani  ftthomtnts,  nedum  temerarij ,fine  Scrt- 
ptura  dennire  ae  ijs,qua:J'ubfenfum  homims  nonj:adt>nt :  quo  tandemyultuper- 
gunt  temulentt  ijti  c^  noui  do^mattjix  in  defenfionem  fomni ,qucmnon  accepe- 
rmtexore  Domint^Hocfann^fohrijsfatts  ejfepofitt:quo  agnofcant  fomnum 

iftum 


psychopannychia:  ty 

i^im  improlx  conjingi ,qui  aferto  Dei-verbo  probari non poJ?it.Sed ^ge,hos  h 
cos  ohiter  dijjeramus ,ne  quidfnnpliciores  moueant,cum  audiunt  falntem anima 
rumindiem  tudicij  dijferri .P rimiim lUud qutdem  in  conftjfo  effe  ■volumit^,  quod 
iam  anteexplicaTum  anohiseji,hetttitudinem  nodrafemperin  curfu  ejfej-vfque 
ad dtem  iUnm,qui  omnem  curfum  claudet q^  termi?tahit:ita  eleQorum  o-lortam, 
^ylti}K£ Jpei fnem,ad eum  tpjum diem Jj>e{lare,yt  impleatur.  Namhocjatk  in 
teromnes  c6uenit,nullam  ejje^^ei  heatitudints  ,-vel^lori^  perfedionem:niJi  perfe 
{iam  cum  Deo  coniunClionem.Huc  omnes  tendtmus  ,  huc  properamus  fiuc  omnes 
Scriptur^  mittunt,^  Dei promiftones  .  i^uodenimjemel  .Ahrahdi  diilum  ejt, 
,'nos  etiam pertinet:.Ahraham,ego merces  tuamagna  nimi^.  H&cero^o  ctimjitcon  ^ 
Jiituta  omnthus  merces,  qui  cum  .Ahraham  parte  hahentiD eum  pojiidere,  0*  eo 
Jrui,pr£ter  quam,^yltra  quam,nullam  alta  appetereliceat:  conijciendijuntil- 
luc  oculi,ciim  de  expe^atione  nojlra  agitur.HaHenus,nifaUor,affentiuntur  no- 
his  adtierfartj  nojiri ..Atque ijhud  rurJumnohi4,yt J^ero ,concedent,reo-num  illud, 
adquodfdelespojlidendumyocantur,quod^jaius  aitbi ,^  merces,  ^  o-ioria, 
nuncupatur,nonaltudeJfe,quam  illamcum  Deoynione.yt fciiica in Deo piene 
ftnt,a  Deo  impieantur,ipfiqueliiciJitmDeo  adh^reant,  Deum plene pojitdeat, 
ynum  denique  cumDeo  Jint.  Sic  enimdum  in  fonte  funt  omnti  pienitudi 
nHjyitimametam attingunt  omnts iuHiti£,fapienti£,giori£:quthm  henediClioni 
hus  conftat  regnum  Dei.Nam  idejje  yitimumpunCiu  regni  Dei  tnfinuauit  Patt 
luSyciim  inqutt: VtfitDew  omnia  in  omnihiis.  Si  Deus  tUo  demum  dieyere  erit 
omnia  inomnihtn,^fuosjideies  adfujitimodum  tmplehit:non  abjque  caufadies  '•^"•'^* 
iUefaluttA  noSirs,  dtcitunante  quemnon  omnesfaiutis noftrAnumeri  implentur. 
Quos  enim  Deniimpiet,ijimpienturom,iihns  diuitijs,  quas  neque  lino-ua  eloqui, 
nec  aurtipercipere,nec  ocuiu-rvidere^necmes  cogitatione  ajfequi  poteft.H^c  duo 
jiextra  cotrou^fia  funt  fruftra  nitunturnojlrt  hypnolooi  couincere  JanBos  Dei 
feruos,hacyita  defun^os ,nodum  ingreffos  ejfe  in  regnumDei,ex  eo  quodillfs 
dtcetur:Veni te,pofidete  regnum  (^c.^Jlmilibm.Promptum  enim  nobts  ejh  re- 
Jj}ondere:non  ideo  nunc  nuilum  ejfe  reon;m,quia  nodum perfeClum  eJi.Sed cotra, 
dicinm  tuncperficiedum  eJfe,quod  iam  inchoatu  eft,cuitts  reifdem  i  unc  demum 
faciamamelioio,ybipianamfecero_,ex certis Scripturarum aro-umentis.Nam  ^ 
dicstUe  reonum  Det  dtcitur,quia  tuncyerg fnbijctec fihi poteStates  aduerfarias,  *'.Teff.i! 
Satanam  inttrfcietjpiritu  ortsJut,(^deJtruet  lUuJlratione  aduent{t.sjui,ipjeye 
ro  totits  in eleCxisJuis  hahitabtt  0*  reonabit .N eqtie enim aitter  regnare oiim  in 
Je  Den{poteJi;quam  reonauit  .tb  inittoicuvM  mattfhatt,nihil  accedere  autdecede 
re  poteJl.Sed regnum  ettisdicitur,quodomntbiisminifeJi:abitur..Anyero  dit  o- 
ramusytregnum  eiits  aduentat,cogttamn4  nucnuUiieJfe^Etlihi  erit  lUudfRe^nti 
Dei  intrayos  eJi.Regnat  tgiturDens  iamniic  in  eledi,sJuii,quos  agitSptrituJuo. 
Regnati^cotra  Diahoium,peccatumz^mortem,dum  tuhet  e  tenebris iucejhien 
dejcere,qua  confundantur  error  0*  mendacium:(^  dum  prohihet,ne  noceat.pote- 
Jiates  tenehrarum  ijs,quiftonum  .Agni  infrontegerunt.Regnat^mqua^iamnunc 
cutus yt  regnum adueniat,oramu6.Regnat quidcmdumoperaturytrtutes tnfuisy  ' 
dum SatanA legtdtctt.  Sedtunc  regnu  eiusaducniet,ciim tmpiebitur.Impiehitur  - 
attte,cumplane  manife^abitgioriam  maiejiatisfux  eicclis  futi  adfaiute:rep,-ohii 
adconfujionem .  Quidautem aiiudyeldicedum yel  credendH ejide ele^ts (quorU 

P 


ttf  PSYCHOPANNYCHIA. 

reo-num  cfl  ^  «:loru,in  regno  Deigloriofo  effey^ium  DeoDeluti  regnare,^ 
in  eo  o-lonari:dmiquediuin£^lori£parricipes  ejje.Hoc  quideregnu,tamitfino 

Matt.  i^.  ^.^jyi  adueniffc  dtcitur,t.tmen  aliqua  exparte  jjie^are  licet.  Nam  in  regno  D ei 
incipiunt  elfu,  qui  regnum  Dei quodAminodo  intra  fe  hahent ,  ^  cum  Deo  re- 
o-)iant:aducrf(ti  quos  portx  inferorumpr^ualerenequeunt.In  Deo  iuftijicantuy, 

lefa.  43.  ^*"  quihttsdthum  efldn  Domino  iuilificahitur ,  ^  Uudahitur  omn-e  femen  lf~ 
rael.Vtprorfin  ngmi  iflud,fit Ecclcfits.  £dijicatio,feu  profe^us  jidelium,quent 
nohvi  defcnlit  F  aulits:qui  per  omnes  xtatti  gradus  .tdoleftttt  inyirii  perfeclum.Vi 
^  *  "  '  det  hont  iflt  yiri  huins  regnt principta j-vuict  incrcmeta:flattm  atque  hxc  aheunt 
ex  ocuits,non d.tntjidet  locum,ntc fifl-tnent  credere  ,  quodnon  hahent prx  oculis 
carnis.^tyero  longe  aliter  ^postoUt-i: Mor. ni, inqutr, eflis:^ yita  yeflra ab~ 

CoIofT-.  n.^^jf^^  eflcum  ChriSlo  in  Deo.Cum  autcm  Chriflas .tpparuerit^yital/eflra,  tunc 
^ yosfimul cum tpf  apparchiitsingioria.Vttamqutdtm  ahfconditam nohi,<  tri 
hiii: cim  ChnflojCapite nodro ,apud Dtumgloriam  dijfcr:in  diemglorix  Chri- 
fl-i,quiyt  capm  efl  Ecclef£,trahe  fecumfu-t  memhra  .  idemprorfm  loannes  a~ 
lijs  yerbi}:Chariflimt,nuncFtlij  Deifumm,fcd  nondum  apparuie^quiderim^i^s.Sci- 
ntus  quonium-  ciim  apparucntffimilcs  ei  erimit-s ,  quoniamyidehimns eum ,  ficuti 
efl.Nondicit,nosin.erca,aluiu')ttmp9nstnteru.-ilIp,mhilfuturos:fcdcumfimus 
flij  Dei,qut  expeclamns  h&redttatem patns,fuflinet di,ju's^endtt  expeCia.ionem 
noflr.m tndiem tlliim,quo  momnthus giortaDii  mantfeflahitur,  ^  nosineo 
Horiahimttr.Hlc  rurfum  mtrart  fihtr  ,cum  aadtunt  Dtifitos,quinon  rsdeant  ad 
fanam  mentctn,?^ fcntiant  hanc generationem  immotralcm  efle,qu£  cx  Deo  efl, 
^  quidtutnx  tinmortaltt.ttvi  fum:'i^ip.irticipes.Sed ud inflitmuifi pcro-amu6.ClA 
mtntqu.tntum  yoient^nonlioc.trt  henedtclos  Dei  adngnum  antc  diemiudicif, 
nec  amepromitti  ftlutem  populo  Dei.Rcfl>ondto,Chriflum  capu;  no^rutn  effe, 
cuiii.sreonum  i^giorta  nondum  app.irutrunt:fmcmhr,t  caput pr<£.ced.xnt,peruer 
ftm  .tc pr^:poiiemn  cfje  otdtntm.  Tum  ycro  nosfectiiuros  prtnciptmnohrum, 
ckm  tlie yeniet  in  norta  patns  fuijii^  ftdehi  infcde  m.tteflattffux,.  Intertm  ta- 

M«t.l<J.  I         ^  I        n    I         a   n  ■    ■  n  ■        ;      o 

&  ij.  menlitutre^qHod  tx  Deo  tnnobts ejt.hocejt,jptrttumnoj{rum, qma  Lhrtitns yt- 
uit.yita  nofira  aiyfv.rd:mientmcfjc,ytlitutnteyitanoflya,pereamti6  ipf.  Vha 
autcm  hanc  &  apud D etim,y<p  cu.n  D co  cjfc,^^  heataefjc,quia  in  Deoft.Hiec 
omniajibi  ccjlnnt,  ciT'  l/ert.att  to^flcnitunt.  Curentm nondttmfaluati  effe dtrun^ 
tM,autreo-num  Det  pof.dcre,qui  tn Domino  mortuifunt? Quia  expe£\ant,quod 
no/idumhaheyi.t,nec pnem fu£fcitci:at'vs  a:iigerunt.  Curnihilominm heattfunt? 
quia  (3?  Dcum  agnofcunt  ftht propttium,(^  jutura  mercede  eminmyidet,^  itt 
certa  cxpeclatione  heat£  lefurrccitonts acquijcunt .  Qmmdtu  certe  hahitamus in. 
hoc carcere  luteo,jhcr.tmusqu& no  ^ idemns:^ prAter ffe ,credimni  infljem:quod 
'  ait^pofioittsdc  L^hraham:Vhi  .tu:eocuii  mentts noitr£,  qwi nunc  fepulti  in  hac 
carne,hehetes  funt  ,ahfterferint  hacyeiut  iippitudine,yidebtmtis  qu£  expetlaha- 

r, .         mtM,(^  tnea  rcquje deieciahtmnr.Ncqtie  enimyeremur  tdpcfl.Apofloltidicere, 

'  qnt  e  c ouerfo  dtctt  f of v*"  '■''^ »"''''  «"«f  '«■'«" ,manere  reprobos , id tfl  ,fo rmidabileex 

peClationetttditij.Sthxc  terribiimtiiafane&l&:a,z^beata  merito^yocabitur.Et 

quoniacofiiiu  eji  docere  aduerftrtos  magt^  quam  co^ere:romodent  nobts  p.xulijper 

aures,ditexfo-iira ycerts teflameti eruimusyeritate,ncqs  tdfine  authorc. Quead 

B.Cor.io.  modiiPauinitn  trafitufiiioyuIfraei,tradata'h^oricefitbmerfiiPharaone,yiA 


PS  Y  CHOP  ANN  Y  CHIA.  «j? 

liheyationifperaquam-.peymittant  etiamnobis  dicere,in  baptifmo  fuhmergi Phtt- 
raonemnofiyum,cyuciJi^i  yeteyem  dominem ,  moyttfcari  memhyanoflra ,  nosfe^ 
peliricum  Chriilo ,  migyayee  captiuitate  Dtaboli,ac  impeyiomoytif.fedmi^yare 
duntaxat  in  defcytum,teyyam  ayidam  ac  inopem,niJi  Dominus pluat  manecoelo, 
^  aquamfcatuyiyefaciat  e  petya  .  u4nima  enim  noflya,ficut  teryafme  aqua  illi,  P^al««+»« 
qus  yeyum  omnium  pcnuria premituy,donec  tUepluit^yatiin  fpiyittafui  .  Tyanfi- 
turpoflea  in  teryam  promifltoms,duce lefufilio  Naue,teryam  abundantem lacte 
^  mtUe-.hoc  efl,gratia  Dei nos  liherat  i  coypoye  mortis,  per  lefum  Chyiflum  Do- 
minum  noflrum,non  t.imenfnefanvuine^fudore .  Siquidem  caro  tummaxime 
rcfiltt,^  yiyesfuAS  adpugnam  exertt,  vt  confli^at  aduerfuijjiiyitum  .Poflquam 
in  teyra yefidetur,tuncpafcimuyin ahundatia.Danturentmfloldt, alhs,^yequies, 
SednondumeyeOaefl  Ierufalem,caput  acfedes  yegni.  NondumSolomon  rexpa- 
cisfceptra  tenet,omniaquemodevatur.Sunteygofan^oyum  animApoflmortem  in 
pace,qu£  extya  manii  hoflis  euolayunt.Sunt  in  opulentiayde  quihus  dthum  efl:lhut 
de ahundantia  in  ahundaiiam.vhi\ey'ofnyyexerit in gloyinmfuam coclefiis  leytt 
falem,^  yei ui  Solomon  Chyiflui,rex pacts,fuhlimisfederit  m  trihunalt ,  reona- 
buntcum  fuo  rege  yeri  Ifyaelitx. Qucdf  Ithet  a  yehtti  hbmtnum petere  ftmiiitu- 
dmem:  pu^namu^icum  hofle ,  quandtu  confliClatio  eflnobts  aduerfu^  carnem  ^ 
fanguine:vincimiis  ho{ien:,dum  exuimur  hac  caynepeccati,yt  totiDeifimns..yi~ 
^emta  tyiumphum,^fyu^u  yidoyi£potiemur,cim  caputnoflyumfupru  moytem^ 
■vere erigetur ingloriaihoc efljcum mors inyiCloria  ahfoybehttur  . Hxcmeta^hic 
fcopus  nofler,de  quofcriptum  efl,Satiahor ,  ciim  euigilauero,  ajleduglorix  tu£. 
H^  exScyiptuytifacile  dfceye  pojfuntiquicmque  Deo  aufcultaye,^^ocemeiw 
exaudiyedidiceyunt.Hxcetiam  nohuper  manus  tyadideyunt ,  qui  payce  O*  yeue- 
rentey  traciarunt  Dei  myfleyia .Sic  entm peymtferunt  fthi  bqui^eteyes ,  ytdice- 
rent animas  quidem in payadifo  ^  in  coelo eJfe,nondumtamen gloriam  aut mer~ 
cedeperceftjfe.  Nam  TeytuUtarm:Etmeyces,inquit,^peyiculum,  in  yefuyreQio-  \^'f^^^^ 
n'tipendeteuentu:quitamen,fineyUaamhage,docet  antmas  cum  DeoeJfe,^in 
Deoyiueye,ante euentum iUum.^ltbi:Cuy  non  capiamHsfinum.Ahyah£ dici,tem 
poralealiquodfldelium  animarumreceptaculumitn  quo  delinietur  fidei  imao-o, 
ac  candida  ytriufque  tudicijprojficiatuy.  Irenxtal/eyo :  Ciim  Domtnm in  mtdto  Lib.9.  ad 
•vmbr&  morit^fihieyitpvhi  anims,  moytuorumeyant,pbfldeindecoypoyaliterrefiy^'^"t. 
vexit,(^pofl  refuyyelltonem  ajfumptui  efl-jnanifeflum  efl,quia  0*  difcipulorum 
eiui,pyopteyquos  h£c  opeyatus  efl Dominm^antmji  ahthunt  in  inuifihiltm  locum, 
dejinttum lUti  a  Domino  :^ibt,yfque  adnfuyyeMonem,  commorabuntuy,fufli~ 
nentes  yefuyyeclionem  :pofl,  yectptentes  coyporafua,  i^^sr perfeCie  yefuygentes,  hoc 
€fl,coyporaliter,quemadmodum  (ir  Dominus  yefurrexit,fic  yentent  tn  cojheclum 
Dei.Nemo entmdifcipulttsfupra  magflru,^c.EtChryJoflomui,InteUtgitequale^^^  „ 
CJ;'  quantumefi,.AhrahamJedere,^^poflolumPaulum,  quandoperJicta>ur,ytinu.ii  ' 
pojiint  tunc  mercedem  recipere.Niflernmnos  lUucyeneyimuiytunc pyAdixtt  et»^^'*"'' 
Patey,fe non  datuvum mercede.ficut  bonuspatey amator  Jilioyum,^ pyohabdtbus 
fiijs,^  opus  perJicientihus,dtctt,Jenondaturumcihum,mfl  yenertnt  alif  fyatyes. 
Tti  autem  anxius  es,  quia  nec  dum  accipulquid autemfactet  ^bel,qm  ante  '^iicit, 
^ adhucfine coyonafedet?  QujdNotlqutd  i4iteyt  lUoyum  temporum  ?  Quia eccc 
expeCiauerunt,^  alios  expeqant,qui  pofltefuturi  funt.PauLopofliPr^ueneriit 


,f  p  S  Y  C  H  O  P  A  N  N  y  C  H  I  A.'  ' 

ms  in  certaminibti5,fed  non  pr£uenient  in  coronis:  quia  vnum  dcfinitum  eji  tem- 

Lib.i:.de  ptu  omnium  coronarum.^it^uflinuf  autem  multpi  tn  locvs  fecreta  receptacuUde- 

Lb""'^  8*  fcribit,qutbu4 piorum  anim^contincantur.donec  coron.m  eSr*  gloriam  rccipiant:. 

acWbi,    fww  interim reprobi poenui  luunt ,  expedantes  iuflam  tudicij  pa^nam.      Etqua- 

ditm  ddHieronymum  epifloU:  ^ntma,inquit,  pofl  mortemcotpori^  ,  requiem  efl 

habitura,^  corpus  tadcm  adgloriam  receptura.Bernardtal/cro,  homrlijs  duabia 

habitis  infeilo  omnium  Sanclorum,ybi  ex proftffohanc  quxftionem  traclat,fm- 

Ciorum  antmas  corporibus  exuta!,adhuc  in  atrijs  Domint  flare docet ,  ad requiem 

admtff.vs,non autem adgloriam.In  illamjnquit,  beattfltmadomum  necfmenobii 

intrabiit,necftnecorportbuffuis:idefl,necfan{}iftneplebe,necfpiritusfinecarne. 

Et  multaalia  in  hanc fententiam  .  Qui  autem  incoelo  eaicoUocnnt,  modii  non. 

attrtbuant  tUisrefurreCiionis  gloriam ,nihil  abeafententia  difiidentftcut .Auou 

^   ,  {linn,sipfe  facere ulicubiliidetur.  Nam  citm  certum  fit,nunc  torqueri  malosDie- 
DeEcd.  'J    ■'  ^  N        •  •;;  1    ■     1-    .    , 

dogmati.  mones{ytPetrusaflirmat)ignts  tamen tUe,tnquemmtttenturreprobi  indtetudi" 

i.pecr.i.   cij,dictturpr£paratus  Diabolo .      Vtrunque  tUe  exprefiit ,  qui  fcripfit  referuatos 

fub  Aternis  ytnculis,m  iudictum  magni  diei.     vbiper  referuattoncm  ,paenamji- 

mtficauit,quamnondumfer)tiunt:per  l/inCuU^pr^fentem,  qu.xm  fufl inent .  Et 

^.   .  .Augufltnns  ipfe  alto  locofe  expontt,cum  inquit:  Tuu-s  certe  diesliltimui longe a^ 

hejfe  nonpotefl..^dhunc  teprtnpara.  Qualts  enim  exieris  de  hacyita,talis  redde- 

ris  lUi  liitdi,.  Poflyitam  iftam  non  flattm  erifybi  eruntfinCli,quthwsdicetur,Ve 

nite  benedi(M  patriA  mei,percipite  rcgnum  quod  yobis  paratum  efl  ab  initio  mun- 

di.Nondumibteny.quVinefcitifed  iam  poterpi tbi  effl,ybi  tUumquond.tml/lcero- 

fum  pAHperem,diue^  tUefupcrhus ^flertits,inmedijsfuti  tormentn,  yidit a  longe 

rcquiefentem.ln  tUa  requte  pofltus,certcfecuriii  expeClas  iudicij  diem,quando  re- 

E   dc      ciptas  ^  corpui ,quando  tmmutervi,yt .Angelo  (nquem.Nequedt^^ltcet^quod  ali 

quanci.     cubi  doccndt  laufi  tradttum  eflab  eodem,fi  tamenfanum  ^  modeflum  tnterpre- 

aniinae.    ^^^  haheat:multos  effe  gradus  antm£:prtmum,  antmationem : fccundum ,fe/iftm: 

tertium ,artem:  quarium,l/trtutem :  quintum,  tranqutUtcatem:fextum,ingrcflio- 

nemfeptimum,contempUttonem:fcu  quu  m.tlit:primum,de  corpore:fecundum ,  ad 

corpu^:tertium,circa  corpus:  quavtum ,  adfeipfam:  quintum,tn  feipfa.fextum,  ad 

Deum:fcptimum,apud Deum-Qjj^di.yerba  huc accerfcre yifum  efl  ma^tf,ytfan6{i 

yirifenfum  hacinre  oflenderem,quamyt  quenqu.m,autme  ettamipfum,adhu^- 

ius  diflindiuniuU  legemadigam.  idenim  ne  ipfe  qutdem  .y4uguflinus,  opinor,o- 

ptauit :  fed  quam  potuit  cr.tfl:flime  ,  enarrareyoiuit  quendtm  effe  anim& profe- 

dum:qut  non adVltimam  metam perueniat,yfque  ad diem  tudtcij.Poftremufuc- 

currit,exhoc  iudicij die,cui  tantopere  tncumhunt,erroremeorum  poffcreueUt. In 

fymholo  nanque  ,quod  efl  fdeinoflr&  compendtum  ,con^temurnon  antm£ ,  fedcitr~ 

nti refirreCltonem.  Neque erit  locm  cautUo^^t dicat,Carnis  nomine,  totum  figni" 

ficart hominem. Qu)d  qutdeiUis  tnterduin  effe  concedtmns:  fed hic minime  admit- 

timus:ybt  rudt  populo  .idmodum  fignifcantia^  fimplicta  yerba  expreffafunt. 

'  Certe  P hartf£i,egrcgijrefnrrecltonti  ajfertores ,(^ femper  in  ore  habentcs  eiusno- 

men,fmultamencrcdebantnon  effefliiritum.  , 


'v^ 


T  Nijciunt  tamenadhuc  nobis  manm,^  nos  h£rcre  cogunt  adhunc  fcopulum. 
Vcrba P auiiciunt  qmhuiteflatur  nos effe ommbits  hominibm  miferabiUores, 

f 


P  S  Y  C  H  O  P  A  N  N  I  G  H  I  A:  ,y 

pmortuinon  refuygunt.    Quorfum,inquiunt,refurreCiione  optts eff ,Jt ante refiir 
reCuonem l^eetti fmiits? Imo  vero  qui&  tctnta  efrCfjriftianorum  hominum  miferia, 
qu£omnium  hominum  mifriam  fi^erat  filierum  ejleos  effin  recjuie,clmn  intt- 
rim  alif  torcjutntur,^ mtni modn cru<iantur?  Hiceos  ad>nonco,fi  eludi.ndt  con 
fltmn  eJfct(quod ipfynum  moliuHtur^pateremihi  elahendt  locum .  Quidenim 
frohihetyfanos  ijttofdam  hommesfecjui,  qui dijjutaiionem  illam  acctpiunt,non 
de^ylttmamodo  refurre£lione,qua  ex  corruptione  recipiemas  corpora  tmcorrupti 
hiliafdde  -vita^qu^  nohiifupereilpofihanc  yitam  mortalim,  quam  nomint^rp, 
fi<.,redionis  tnScriptHnidcfio-nari^>fitatu,mefi-  Ciim  eniry,  dicitur,Sadduc£Os  ne 
gare  refurrcCuonem,non  refertur  ad corpora:  fed ftmpliciter dtcitur,ex  eorum  o- 
ptnione,nthilfipereffe  homini pojl  monem.Cuins  retprohahtle  ejl  aro-umentum, 
qtihd  omnia,quthus  iht  fententiamjuam  adJiruitPauln-s^l^no  yerho  eleuaripote- 
rant,ft  refponfum  ejfct,animas  quidemyiuere-.corpora  yo  Ojqudi,  inpulutrcm  eua, 
nefcerent,nuUo  modo fufcitari poffe.I.xemplafuhijci.tmns.  Quod aif.Ergo  qut  tn 
ChriJlodiirmierunt,perterunt:nJutart  poterat  a  philofophti,qui  anim£  tmmor- 
talitattmfortiterajferehant  .    ^didquoddtcit:  Quid Jacient cjui hapt .■:^->ntHr 
promorttm^ftctle  er.it  rejpondere. Quia anim^ pojhmortem fup.rifites.  .Ad:l- 
ludyero:  Vt  qutdns  p:  riclttamur  omnt  horalms  exponerefrap  tlem  hanc  Mtam 
proimmortaliia-e:  tnquameltori  nojlri parteyiuemui.  lam  mult.m  yerhornm 
pofuimuSjCiuorumnuUmlifHsfuiffettnterdoctlei  .  Ipfeenim  ^po{iotui,nos  ejfe 
miferos  dtctt,fiin  hac  tantumyita  in  Chri^ojperamu-j.    Qmdfine  controuerju 
liqtiidum  efn>eleo  tefte,qui  fatetur  motosjibt penepedes,{^  pene  ejfifos  o-ref- 
ftis ,dumytdet pacem peccatortim  interra.    Et Jane  .'  ante pedesrejptci>nus,hea- 
tumdtcemtis populum,cui  omniaex  fententia  affluunt.  Siyero  loi^ius  extendt- 
mus  ocuiosjhcaxus  eritpopulHS,cuitts  D ominus  D e«^  ejl,penes  qutm  cji  exii hsmor 
its  .N  0$  t.xmcn  ccrtiiK  aliqtitd  adjeremtis ,  quod  non  modb  ipfrum  refUatobie- 
Ba  Jedgermanam .ydpoilolt mentemcxpltce' ijs ,qm cttraye.borum  coienttonem 
dtfcerel/olet.Namftnon efl carnis  refurredto:merito, yeloh  hoc ynum,infclices 
yocat pios:quodtot  vulnera^flagella,  ormenta,convu)neit^,ylitmis  dentquene- 
cejiitates  in  corporihttsfuts  pcrfcrunt,qu£putan:  dcflinata  ad  tmmonalttatm, 
quamdoqHidem  hac J^e fua Jallnntur  .  Qutd enim  magts,  non  iam  dico  mifcrumj 
fedrtdiculum,quam JjjcCare  eorumcorpora,  quiin  fc^tmytuunr,  omnthuM  Ittijs 
delthutalChrtfiianorHm  c.orpora,f.tme,frigore,plagt6,omnt  contumeltarum  o-cne 
re confcCia} ft  ^  horum  (^  tUorumcorpora  ex Aquo  tntereuntf  Pojfcmemmid 
ex  eitisyerhuconfirmare,qu£fuhijcit.Vc  quid periclitamuromni  hora? Quottdie 
niorior  perl^eiiram  olortamfratres  ^c.  Manducemus  ^  hibamus,crAs.ntmmo 
riemur.Satiti^,inqui',tJfct illudyaleretn.er nos.Manducemm  ^c.    Si  h£c  qujc 
patimur  in  corporthtts noilrk  opprohria,non  ea,quafptrimtiS,oiQriamuta.-etur. 
Quodnonfuturun  ejl,ntfin  nfurreCione  carnti,  Deiudeythoc  pr^fidto  ceda, 
p^jfuhic altera  rattone addere.ldeonos  fffj  omntbus  homnthus  mifcrahtliorcs,(i 
nofit refurre^io . Quia  tametfante rcfarreCtonchcaufimiis.no  tamefne r  jur  - 

reClionc.  Inhocenimheatoseffcjanciorumjjtnttisdtctmui.qutaaiqutefiunt 
injfeheat£ refurrcCitonts:  qu£f  non  ejfct ,pertret h£C omnti  heatttudo.  LJlio-i- 
ttirl/erum  iUudPauli^nos  ejfc  mtferabtltores  omnikt^s  homintbus.fnon  ficrtfur- 
redio .    Nec cum  tUuyerhtfpuonat  hoc  do^ma  .  bea. os  cjf  fmclorum  0  tncus 

5   *       *   • 


*T 


») 


j6  psychopannychia: 

ante  refuryeClionem:fed  ^ropter  refurreCtionem, 


Heb.u,  -r^jiQfi^yuntetiamquodinepiJloWAdHebr^os  legitur,  deyeteribm patribui. 
•*•  Juxt.tfidcmdefun6ii  funt  omnesifli,non  acceptn  promifiionibniifed  d,  longe 
etii  fAutantes,quiapere^rini^  hojpites  funtfuper  tcrram.  Qui enim  hocdi- 
cunt ,fio-ni{icxnt fc  pdtriam  inqnirere  .  Etfiquidem  ipjt!ismemmiffent,dequa 
exierutt,habeb.tnLvttquepoteslittem  re.iertendi  :  nwtc  autemmeliorem  appe~ 
tunt,ideft,c(£lefiem .  Vnde  in  hunc  modum  ratiocinantur:  Si  appetunt 
patriamccElefl;em,ergononpofiidcnt.  Nosyerofic  :  Siappetmt,er^ofunt: 
non  enim  cadit  appettcus,  nifi  mfubic^um  .  Ec,quodab  lUnfoLumi  exprimere  co~ 
mr,conuenic  cjjeftnfum  boni  ^  malij-vbi  eftappetitns,qui  autfeqmtur,  quod 
bonifpcciem  pr&fert,.iut  refu^iat,quod  malum^ytfum  fuerit..Appetitmille,di~- 
cunt,iacet  in  Deo .  Quo  nihii ma^is ridiculum  co^itari  aut fngt potefi .  Siqui~ 
dcm  e  dKobiis,alterum  euinctmus.aut  Peum  quippiam  appetere,  mcltm  quam  ha^ 
het:autaliqutd  effe  inDeo,quodnonfit  Dei . Qu£,  res  mihi  conieCiuramfacit,  irh 
rifcria  eos  ludtre  ..Atque')/^  h^c  omtttamus  ,qtndyult  fili  reuertedi  potefiasfRe 
deanc  itaque  adcor,i^  aliquidmelim  audiant,quam  h.tCicntiifenfcrunt.Sitamen 
perfudfum  habent ^quod  in  prtmvs  labris  circunferunt .Loquitur  ^poftoltisde^- 
braham,^eiuipoJierttate,qutintcr  extramos  habitarunt m  terra  aliena:tan~ 
tumnonexules,terte inquilini,  ytx corpora  teventes  humilibus  tugurijs:iuxtA 
Dci pr£ceptum,quod.Ahrahx  d,uumfueratpi/texiret  de  terrafua,  ^  de  cogna, 
tione  fua.His promferat.Dcm^quod nondttm  exhibuerat .  Salutauerunt  ergo  e- 
minmpromifiiones  ,0*  '"  certa  fde dcfimCii  funt ,fore  olim^lit  prxflaret  Detts 
pramijfafua.  luxta  qu.tm fdem cojejfj?ifunt,non  ejfe fiht  Jlatamfcdem  in  term, 
^  excra  terram  fbi cffcpatriam,quam  appeterent:nempe incoeiO.  Infnelicro 
capitis  fimificat  eos  omne>,qui'>s  recenfuit,  nonadeptos  ejfeyltimam  repromif^ 
fionem ,ne fmc nohif perfcerentur .Cuifiilierhi ,fi proprtttatem  obferuaffcnt ,nun~ 
quamconcit.^Jfent  tancM  turbas.Mirumquomodoc£Cuctant  in  tantaLuce  .  Sed 
hoc  m.igvsmtrum,quodpanemnohi6pro  lapidtbus  porngunt^hac efi,  dtimyolunt 
tmpellcrc,fiflinenf. 

T  ^:n  quod dcThabita narratur  tn  ailts .Apoflolorum,putanc 'yaldefirmumfthi 
' '  (Jft  columcjqux  cumdifcipulajuijfec  Chrifi:i,plena  bont,^  operibm  c^eleemojy 
nls  ,ftifcitata  cjl  cx  mortuts  a  Petro,Iniuriam  aiuntJaClam  Thabtti,  Jiyerum  di~ 
ctmus,animas  folucas  acorpore,cum  Deo  ^in  Deoliiuere,qubd  reuocatafit* 
confortto  Dci  ^  beata  tllaliita,in  hoc m.ire  malorum,  Quafi  yerb  non Itceat 
idem  contraeosretorqtiere,  NamfiHc  dormiebat,  fiue  nihil  erat,quia  tamen 
defunda  eratin  Domino,beata  erac.No  tgicur  expcdtchac tUt  redtre  in  hac  yta, 
quam  confeccrac-Hunc  nodu,quemcolltgardnt,prtores  ipfi  dtfioluant.Siquidem 
Aquum  ejl cos  lcgi  parerc,quam alijs  imponunt. Quaquam  nohts  dtffoluere facile 
efi.  Qu£cunque  nos  mancatforspoftmortem:quoddefeaitPaulu4,tranJfertur 
PMip.  t. ad omnes fidehs : yt mort nobts  fii  iucrum  ,((^effccum  Chriflomeiiui.  Etta- 
|hilip.  2.  ^p^  PaulmdtcitjEpaphroditum ,  quicerte  mnumero  fdelium^erat^mifcrtcor' 
diam  confq:iutum  a Domino,qubd tnfrmacmad morcem,  reualuiffet.  jjli qm- 
dem,qut  tam  trreuerenter  (^  parnm  fobrie  traCiant  Dei  myfieria ,  mifertcordiam 

iflam  interpretarentHr  crudelitatern,  Nos  yero  mifericordiam  fentimni" 

-  -  -  -  --  •    -  ^ 


P  S  Y  C  H  O  P  A  N  N  Y  C  H  I  A:  51 

^  fdtemur,cum fint grctdui  mifcricordi^  Dei,pnflijicari  eleclos,glorifictfri fdn. 
Uificatos.Nonne  tgiturmiferii  ordiamfmm  exercet  Domtnm,  ciim  nos  magu  ,tc  ^^^g^  g^ 
rtja<rvs fttn^ificati QUjd,ftyolunt4i Det  efl  migntficari  in  corporenojlro per  yi~ 
tam,yt  ait Paulits,nonnemifericordia  eft ?  Qudd,quod Dco  lcgem mtraculorum 
dicere non noflrum eft?fatifque efi,fin illti eluceat aHthorisgloria.  Quidfidica- 
tntts  Deum  non  confulutj^e  Tha  bi  t£  com  odis,fed^au^eres  rejh  exiflj  ?  .id  Cy  uo  rtim 
certeprecesfufcttataeft,flentium  ^  ojlendentiuwifi-ftes  ,quas  conjuebat iHts 
Thabittt .  Hanc  entm  rationem  tnuendifufftcerefibi  crtdehat  Paultf:,(ii/nmuito 
meitns effit  illi,adDeum  mt^rare.Et citm  Deum  mtfertum  effe  Epaphroditi  di~ 
xiffet,fubiecit.Non folum au  em  eiftsfed^  met,netriflitt.mfuper  trtjlitiam 
haberem.Itenmc,^  Deo  dicamidicitetquod mulierem  tn  mimfleria  pfuperum 
feduUm,redd:dit pauperihm.NamDtconflet mhii  opens  ratio,hocc  rteLhrtftns 
meruttpvt gloriflcetur  tn liita  noftra  ^  tn  morte,qm  mortutis  ejt  ^  nfimexit,    ^"^^'^^ 
"Vf  yiuti  dominetur  c^  mortws . 

'  Ocant  ^  Dauidem  in  cjuf£fu£ patrocinitim ,  noJtr£  optimum  patronum: 
fed adeojine pudore,aut  etiam fenfu  communt,yt  pudeat  ac  pf-eat  multa, 
qu£  ab  eo  argum  eta  mutuantur,referre.Omnia  tamen  qu£  ahiUts  yfirp.iri  ai  dtui  pfal.81. 
mm,bonajide  a  nobis  referentur.  ^udecpnmu  iftudcttare-E^o  dtxi  dtj  ejtis ,  Qr* 
flij  excelfi  oesrvos  autem,fcu:  homines ,moriemtnt  .^c..yic  interpretantur ,deos 
qutdem  ^'fiLos  Dei  eff:  jidclts,fed  mori  &  caderecii  refrobu  :yt£qutfitfors 
ytrorunqj ,dontcfeparabuntur  agni  ab  hoedps.RefJodemiiS ,quod  *  Chrifto  ac  epi  loan.  ib, 
mtis:iUtcyocart  deos ^adqi/i^s fermo Dei facin^s  eii.iioc  eft,Dei miniftros:  ludtces 
fcilicet  ,qui  gladtum  in  mani!verunt,acceptuaDto.Etfdetffttnoii6Chrifti  in 
terpretatto ,yfu fqueScriptur£,quiybique concinit ,  locia  ipfeperfe  facn clarus 
e(l,quo  obiurgantt  r  qut  mdtcam  tntquttatem ,(^  ftctts  pcccatorum  fii^nunt .Hi 
dicunturdj  ,quod  perfonam  Deifufit/ient,cum  altjs  prafunt  .Sed  admontntur  lu- 
turumftbi  tudtcem,c,ii  rationem  reddantfundioms.EnfJectmen. 


V; 


A! 


^ 


Vdiamtts altcrum:Exihit fp irittts  eins,^  reuertetur  interramfuctm:  In  illa 
^die pertbunt  omnes  cogttationes  eorum .  vbi  accipiunt  fptrttum  pro  yento,  ^      ^^^' 
hominem  ahiturum  in  terram ,nthil futurum  nifi  terr.tm,pertturas  omnes  coffi- 
tattones ,qu£ytique  remanerent ,fi  ejfc  t  anima .Nos  yerb  non  ita  fubtiiesfumii,:: 
fedpro  noftra  crafiitie,fcapham,  yocamusjcapham,  (^  J^iritum,Jhtrttum.  qui 
dum  exit  ab  homtne,  ipfe  homo  in  terram  fuam  reuertitur ,  de  qua    umpiHs  ejt, 
ytdtjfufe  expltcammtts.Reftatytyideamiis,quid  ftccontationes  perire..Admo 
neniur ,ne  ionflnuamn-s fldv.ciam in  homintbus,qu£debct  ejfe  immortain  :forct 
enim  tncerta  ^  parumftabtia,  ciim  yita  hominum  ctto  pertranfeat.  .Ad  quodji- 
^ntjicandum ,dixtt pertre  eor.^m  cogitationes:Hoc  cft ,quti.qutd molteb..n:ur dum 
yiuerent.dijiipart  ^ in yentum  abire  .  Vtalibt :  Pcccator~\tdcbii  ^  trafettir,  pral.ii, 
dentihttsftmjremet  0*  tabe'cet,de(;dtrium  teccatorum  perib.t .  qttod  alias  dici-  P'"*;->^- 
tur,(itJsipart.Do/fnnf^sdiJlipatconfiltagentium.Item,  Imte cortfiitum  ^dtfii-  Luc*;.  * 
pabttur. Qmdyerborum periphraji,beaia  Vtr^'^  t.i-  canticofi^niJicauit:DiJbcr- 
Jitfuperhosfenju  cjrdtsjui. 


tttj 


g,  P  S  Y  GHO^  ANNY  CH  I  A: 

^  '~r'Ertium:  Et  recordatm efi ,quia  caro  funt^jfiritmliadeni ,  ^  nan  rediens, 

Pfal.  77,  X  £t  fijiYitum  pro^yento  tiofitumylit ferei>biqut contcndimt.ln  quo non  mtel- 
lio-unt,fenonanmarf{jnmod6  immortatitatem abolere,fed Jjiemquotjue  refurre- 
{iionis  pr£cidere.S  ienim  eft  refurre£lio:Ifiritm  cene  redit.Si  ndn  redit,refurre~^ 
(iio  toUitur.  Quamobrem eos imprudentt£ culpam hic magu> deprecari conuenit, 
quam  fortiui  infiarcpvt  obtineant  tam peruefum  poitulatum.  .Atque  hitc  quidem 
tn  hoc  tantiim  didaftnt^l/t  yidtant  omnes ,quantum  patea t  ejfugium,fi  de  refu- 
tandis  eorum  aro-umentn  tantum  cogitaremiis .  Fatemurcnimlibenter,  idque  ex 
no{iraipforumjententia,hic  quadrare nomenyenti .  Concedimus hominesyen- 
tum  ejfe fuo-ientem nec  redeuntem.Quodfiadfuafcnft  trahunt.errant^nejcien- 
tes  Scripturas:quibusmos  ej},per  td^enas periphrafis  deJionare,nunc  humanx  co~ 
ditionis  tmbcctllitatem ,nunc breuitatemytt£.  C.umde homine dicit lob  ,Jiorem~ 
cffe,qui  egredttur  ^  conteritur ,  (^yelut ombram fugerc  •  quidaliud,quam de^ 
fcrtbcreyoluttfhominemejfejluxum  ^fra^ilemi^fimilemflorn  dcctdui  ?  Ie~ 
faiasl/ero  cUmare  iubetur  omnem  carnemfoenum  ejfe ,  ^  omnemeius  oloriam, 
Jefa.  4,  cmfi  florem  foeni .  Exiccatum ejjl'  faenum ,  ^  lectdijfe  florem .  Verbum  autcm 
Domini £ternum permancre  .  .yi^edum,colligant  lino^crbo ,animam  homints 
exarere  O*  emarcere :  ^  pauio  acuttm  cernant,quam-  crajfm  illcpifcator,qui ex 
co  probatfldelcs  omnes  tmmortales  ejfe,quia  renatifint  exfemine  tncorrupttbili: 
hoc  efl,Verho  Dci,quod  Aternum permanet .  Eos  yerb  Scriptura  florem  fluxum 
liocat^^ycntum  prxtereuntem,quihmjiducia  eji  in  hac  yita.Qui  quafi  hicfe- 
dem permanentem fxerint ,regnaturos fe  putant  fneflncinec  eumflnem  rcTfi- 
aunt,quoftt  mutanda  conditio,0*  alio  demigrandum.Dequibus  ettamait  Pro~ 
phcta:P eptgimus fa^dus  cum  morte,&  cum  tnferno  Jcc imtus  pacium .Eorum  ya~ 
nam^em trridens,nondeputat  adyitam,quod iUtseJiinitium  mortupeJiim£.^c 
djini. re  ^  mori  eos  a^trmat,quibtts  meltttf  ejfet  non  tjfe,quamfic  tjfe  .  Simtle 
Pfal  '  tjl quod alio Pftlmo  leottur:Quomodomtfercturpaterflltorum,miftrtuseJi^Do 
minm omnium ttmenttum ft .  Quoniam ipfecognouttfl^mentumno{lrum:recor~ 
dattis eftquia pulutsfumm.Et  homo ,ficut foeni.m,dies  etm  tanquamflos  aori,fc 
ejjLorcbit.  Quontam  ^iritns  pertranjthtt  tn  illo,0'  nonfubfiftet,^non  co^no- 
Jcct  ampliHi  locumfuum.  Ex  quibus  ^/erbtifi  afftrment  spirttumperire  ^  euane~ 
fccre-iterum  iUii prid:co,yideantnc  fcneilram  aperiant Epicurcis ,fi  qui fint  qui 
tnfir^ant,acnofir.tm,eorHmq:^efl((emderefurreCiionc  labefacerc  conentur ^yt 
certe  multi  funt.Eadem  entm  rati one,colltgent ,  ^  irttum  tn  corpm  non  redirc, 
ciimdtcaturnon comiturum  ampl  w  Ucumfeddiccnt,yitiofc  coUigent .  Quoni- 
am  huic  ratiocinationi  apcrte  rcciamam  loci  de rtfurreClione.Et  ipJJyitiofe coUi- 
^unt ,quibm efi cum  lUi^i  commune aroumenrum .  Simtlefere  eji tUud Ecclefiafti- 
(i.Numerm  annorum  hominis^lit  multum ,ccntum  anni,quafioutt£ aqu£ maru 
dcputati funt ,^ ficut calculmaren£,fic  exigui annt  tndie£Ut.Propter hoc pati- 
ens  efiDeiatn  tUts,^  ejfundit  in  eos  mtfericordiam fuam.Eatendum  igituriUts, 
lon^e  aduerftm  fuijje  Prophet£  fententiam  ,ab  ea  quam  fomniant  .Dominum  ef- 
fee^rutn  m.fertum ,quos  ayncfceret ,  fo lafua  mifcri cordta  fiare,a-  quthmfi  pau- 
ltFi>cr  manum  retraherei,eos  inpuluerem  redttiiros ^^vnde fumpti  ejfcnt .  Deinde 
fuliicit  bre:'.cm human^^^ii^dcfcriptioncm-.cam  Jlfiri  comparans ,qui dum  hodie 
yiitt ,nihil aliud eji ,quam  crailinumfoenum.    Quodft pronuntiajfct  ^iritum 

ho- 


£cc.i8. 


P  S  Y  C  H  O  P  A  N  N  Y  C  H  I  A'.  « 

hominu  perire  ^  decidere  in  nihilum,  nejic  quidem  armajfet  ipforum  evrorem. 
IQamcumdtcmut  Jjiiritum  homints  ejfe immortalem ,  non  affirmamtts  contrama^ 
num  Deifiarepojfe,  autfine  eius  yirtutefuhfiilere .  ^lfint  a  nobii  h<£  blaTp he- 
m£'Std  dicimus,eius  manu  ac  henediClione fuilineri .  Sic  Irenxus,  qui  nobifcum  ,xlaei(\ii 
(hiriiui immortalitatem  afferit^l/ult tamen_,difcamtti,natura  nos mortales  effe,  Haere. 
folum aute  Deum  immortalem.Et  eodem  loco.Vt non  quafi  ex nobts  habentes >/'- 
tam,infLemur  a  Uquando,  ^  extoUamur  aduerfus  D  eum  :  experimen  toque  difca- 
mus,quoniam  ex  lUitts  magnitudine,^  non  ex  noflra  natura  habemtts  in  xternU 
perfeuerantiam.H^c  i^itur  nobii  pugna  eft  cum  Dauide,quemftciunt  nohts  tan 
topere  aduerfarium.  lUe  ait  hommem,  fi ah  eo  auferat  fuammiftricordiam  Do-  P'^!'»''** 
minitSjruere  ac  perire.Nos  docemus,Dei  henignitate  acyirtute  fufiineriiquoni- ,  jj^  j 
am  ipfefolus  habet  immortalitatem:^  quicqutdeilyitdc^ah  co  eft. 

*  5 

aVartum.Satiata eilmalif  anima mea,  ^i>ita mea inferno  appropinqua-  pfjj  3,, 
uiti^Eflimatusfum  cum  defcendetihus  in  lactf-ficut  homofine  adtui  orio: 
Sicut  interfeCii  dormientes  infepulchris,quorum  non  es  memor  amplius,^  qut  de 
manu  tua  ahftjii  funt .  Quid,inquiunt,fi  ahfcifli  funt  a^irtute  Dei,fiprouiden~ 
tia  eim ^  memoria  exctderunr ,n'jnne effe dtfterunt^ Quafi^^ero non  liceat  mthi 
retorquere .  Q^diSi ahfcijit funt aytrtute Dei,ftmemoria  exctderunt,quorr,odo 
rurfum eruntiEtybi trttrefurreCliol Rurfum ,qui C07iuenient ift£cl luiiorum a-  Sapj.f. 
ntm£  in  manuDeifunt..Aut,yt certnDti oracults  agamus,ln  memoria £terna e~  pftl-»'- 
rit  iudus  .  Non  igitur excid.runt a  manu  Domini,nec memoriam  eitiifugerunt. 
Quinpotius  hocioquendigenere,perctpiamusgrauemfenfum  homims  ajfliCli, 
aut  apud  Deum  conqueritur^fe penedtfertumcum  iryip^<  mp^rihti^e-.c^un':  Detts 
nonnojfe,^  oblitffi  ej?e  dtcitur,quta  nominaeorumin  iibroyit£fcriptanofu»t: 
^  de  manufua  ahteciffe ,quia  eos  non  re^it  Spirttufuo. 

Vintum.Nunqutd  mortuis  facies  m  1  rabilia,aut  medicifufcitabunt,  ^  con 


^^  ftehuntur tiht? Nunquidnarrahit  aliquis  infepulchro mijiricordiam  tuami  P^al-?:* 

aut  iuditiam  tuam  in terra  obliuionts  ?  Item,Non  mortui  laudahunt  te  Domine,   r  1 

.  j  7       •    •   /-  I  f  piai.113. 

neque  omnes  qui  defcenduntin  infemum.  Stdnos,quiiiuimtis,  henedicimus  Do- 

mino,ex hoc nunc ^ yfque infeculum .1  tem, Qujeyrilitas infan^utne  meo,dum 

defcendero  tn  corruptioneml N unqutd conftebtiur  tibipuluis,autannunttahitye-  ^  * '"'' 

ritatem  tuam?  Qmbtis  coniungunt  lUud prorfus fimilc  ,ex  cantico  Es^echidl,  Quia 

infemus  non  conftebttur  tihi,  neque  mors  laudabtt  te  :  non  expeClabunt,  qut  de-  '«'^•38. 

fcenduntin  lacum,yerttatem  tuam .V luens ,yt»ens ,1  pfe  coujitehttur ttbi:Jicut ^ 

ego  hodie: pater flijs  notam  facietyerttatem  tuam  .  Et  lUud  Ecil.fiaiiici :  .A  Ecclc.17. 

mortuo ,quafinihtl,perit confef,io .  Confteherisytuens  .  NosreTfondtmtu,  non 

fimpliciter his locts^ocari mortuos ,  qui  communinaturx  lege dcfundt  Junt ,  dum 

ex  hacyita  dtcedunt.N on Jimpliciter dici ,laude$  Det  a  morte  cejfare:  fed partim 

ftgnifcari,non  cantaturos  Domino iaudes,nijl qut  eitts honttatcm  ^ mijertcor^ 

dtamfenferint: partimlftro^non  tliuflrari poit  mortem  nomen  eius :  quta  non an~ 

nuntiantur  tunc  inter  homines  eius  benefcia ,qHcmadmodum  tn  terra  .  Hxcfingu- 

laexpendamus  ac  ordine pertraCiemus ,  lit  fimui  ^ ftn^utps locii reddamus  Juurn 

Jenjum  .  Primitm,hocdifcamu!.Etfipermortem,prxfcnttsyit£folutioft^niJica' 


I4,  psychopannichia: 

tUYptpm :  cSr'  per  infemum  ,fcpulchrum :  yft*  teimen  Scriptur£  noninfreijUenti, 
h£c  nomina  accipi  fro  irci  Dei ^  abteclione:yt  mori  ^  in  mftrnum defcende- 
re ,yel  in  inferno  habitare  dicantur ,  qui  alienatt  funt  a Deo  jqui  Dei  indicio 
proiirati  fmt,  ^  eitti  manu  attriti .  Inferntif  ipfe  non  fepulchrum,fed ab^Jfum 
^confufionemfignificet  .  Proptereaaperuit  infcrnn^  animam  fuam ,  zp*  de^lu- 
^'^'       tiuit  multos.^tcjue  hcc  quidem  fchema ,clim  pafiim  in  Scripturiife  offerat,Pfal 
pfal,i4.   miitamenmaxime  eil  familiare  :  Veniit  mors  fuper  tUoi ,  ^  dcfcendant  in  in- 
''n'*'"  fernumyiuentes,  Item,Deus  meiis,ne  (juando  fileai,z^  ajiimilabor  dtfcenden- 
tibminlacum.  ltem,Domine ,eduxiRi  abinfemoanim.tmmeam  .Saluaftime 
pfal.».     *  defcendentibus  in  lacum  .  Item,  Conuertantur  peccatores  in  infcrnum  ,  omnes 
pf4,i4o.^f»ff5  qu£ obliuifcuntitr  Deum .  Item, Nifi  quia  Domimis adtuuitme,pttulomi- 
nm  habitaffet  ininferno  anima  mea  .  Item,  Difitpatafttnt  offa  nodrafecuf  in- 
pfal.  ^^^-  fernum.Item,CoUocauit me  in  obfcurU,ficutmortuos  feculi.    In nouo  atttem  Te- 
J}amento,ybi  apudEuangeliflas  eii  '"f"',  interpresreddidit Infernum : ficut L»- 
c&  fextodecimo  ,  de  impto  diuite:  In  infemo  autem cum  effet,^c  ,  Item,Mat- 
thdiiyndecimo:  Et  tu  Capernaum,nunquid in  cdelum exaltaherii? ^men  dico  tili^ 
yfque  in  infernum  defcendes ,  In  hts locisnon  tam  locum  ,  quam  corum conditio- 
nem,quos  Dem damnauit  addtxitque  extlio,ftgni^cat.  .Atque  idefi  qmd  in  Sym- 
holo  conftemur,  Cdriftum  ad  inferos  defcendtffe :  hoc  ed,  in  omnes  mortis  dolores 
pro  nobti  a  Patre  coniedum  effe :  omnes  eittsan^unim  (^  tcrrores pertuliffe ,  ^ 
^ere  affliclum  effe :  cum  priii4  dt£ium  ef?it,fittffefepultum.Sic  rurfumyiuere  (^ 
pfi»l.ijs.  yi^urt dicuntur ,quos  Demfua  beni^itate profequitur .  Qmmam  tUtc mandauit 
DominmbenediQionem  ^l/itamyfqueinfeculum .  Item,  Vteruat amorte  a~ 
pfal.3;.   nim.is  eorum,^alat  eos  infame.  Item,EueUetteDensde  tabernactilotuOj  ^ 
pfal  tf      *''td'C^>f>  tuam  de  terrayiuorum  .  Item ,Pl.tceboDomino  inre^ioneyiuorum, 
&ii4.'     Vtfnemfaciamus,ynti6nohislocu4fufftciat:quiytrunque  ita  graphice  depin^it, 
pfal.48.  -^it ^nobti  tacentihts ,fenfum  noQrumabunde  expltcet:  Qvj  confiditnt  in^irtute 
multa:^  inmultitudine  diuitiarum gloriantur ,  Fraternon  redimit,redimetho- 
molnum  dabit  Deo  placationem  fuam  1  Et  pretium  redemptionis  animx,  fu£  :  ^ 
Jaborabit  in £ternum  ,^yiuet  adhuc  yfque  tnfnem  f  Non^idebit  interitum, 
citm  l/idebit fapientes  morientes^.  fimtd  inftpiens  ^flultus perihunt,  Sicut  oues 
in  inferno pofitifunt.mors  depafceteos .  Et  dominabuntur  eprurn  itt^i  in  matu-r 
tino :  ^  auxtlium peribit  in  inferno,  agloria  ipforum. ,  Veruntamen  Deitf  redi- 
met  animam  meam  de  manu  tnferi,cum  acceperit  me.   H^cfumma  :  Quiffem  in 
diuitijs  habent,(^  yirtute fua,morientur,  (^  in  infernutn defcendent :  dtues  ^ 
fauper,fiultus  (^  fapiens,fin\ttlintertbunt:  Quijferat  in pominojtbcr^bitur  a 
potefiate  inferni, 

1_J  ^Ecnomina  Mortis  ^  Inferni,nonaliam  haberepoffe acceptione,inver 
*•  ^  fibui  Pfalmorum  quos  obtrudunt,^  incantico  iUo  E:^cht£,contendo,  ^t- 
.  5»e  id  certK  ar^umentvs  euincipofie ,  confirmo  .  In  hts  entm  yerfibm :  Nunquid 
mQrtuis  faciesmirabilia ,  ^c.  Item, Q\t£.litilitas in  fi(nguinetiieo,^c ,  Siue 
Chrtiius,caputfidelium,ftueEcclefia,eim corpus,loquitur:  mortem,yt  rem hor- 
ribilem  ac  dete{iandam,refugit  ac deprecatur.  Q^od ettamfacit  E-xjchias  infuo 
cantico,  Curfic  horrQnt  ndr^onfenmmii )ft  DeHmmtfericordem  acfibipropittum 

fen. 


PSYCHOPANNYCHIA:  }f 

ffHtiunt^^n  quia  afHflimnihilfuturifumlScdcHndcntcxhoc  turhulento  fecu- 
loyCX  infeflts  rentationibui,ex  inquietudme ,in  fumtmm  otium,  ^  bcatam  re- 
quiem-Et  quia  nihil  erunt,nihi  l  malifentient:excitandifuo  tempore  ad  c^loriam, 
qH£(ireorum  morte  nihil  dijfertur.nequeyita  acceleratur  .  Ccnuertamur.ada-. 
Itorum SanCiOrum exempla,  an  talc aliquid emccidertt  ?  Cum  Noe moritur,non 
deplorat  niiferam  fortem fuam .^hraham  non  Umentatur.Iacob etiam  inter  yl~    ^"^*"" 
timosJ]}ir!tMgratulaturfibi,quodfalutare  DominiexpeCiet.Ioh  non  lachrjma 
tur .M ofes,cum audit a  Domino,yitimamhoram inilare,non commouetur  .  O- 
mnes,quantum yidere licet,prompto  animomortcm ampleiluntur. Voces iti.{,qui~ 
busyocantt  Domino,  SanOi  re^ondent,fajitm  ohHt&funt.Ecce,co-o  adfum  Do- 
mine.  Oportet  igttur aliudqutddam  effe,quod  Chrtiium,^  etmfdcles,  compel- 
lat  ad  huiufmodt  querimonioi.  Non  duhium,quin  Chrifitts,ciimfe  ojfcrrctpro  no 

hii  acrcpr^fentaretad poenam,cumpote{iate Dtaholi ,cuminfe,orumr.ruciati- 
lm,ac dolorthm  mortis,puojiauerit.  Qu£  omnia  in noffrx  came yineenda  erant: 
•vtimfuum,  quod  in  nuhis  hahchant,  perderent.  In  hoc  ip-itur  agone,  cum  rio^ori 
acfeueritatidiuin£  iufittidifatvsfaccret, ciim  aduerfminferos ,mortem,  acDiaho 
lum,  congrederetur:  inuocauit  Patrem,nefe  in  tantvs  an^ufiijs  dcfcreret  ,ne  fe 
cotefiati  mortvs permitteref.nthil aliud aPatre petcns,  qua..nyt  infirmitas no^ 
ilra,  quam  infuo  corporefuftinchat,  a poteflate Diaboli i^  mortisfolueretur. 
fl£C  eftpdes  nofira,cui  nunc  irtcumhimus:  quodpotna  peccati  in  carne nofira  ad 
mifii  qux  in  eadem  carne  foUienda  erat,yt  diuin&  iufiiti^  fatlsfieret  ,foluta  ac 
dcpenfa  efiincarnc  Chrifti,qu£  nojlra  crat.Mortemigiturnondcprecatur  Chri 
fita^fedorauemfcnfumfeuerttatts  Dei ,  quapermortempro  nobis  corripicrtdui 
^rat. Vvs fcire  ex  quo  ajfeClu  h^cyoxprodicrtt^  Non poffum  tihi  mclius  cxprime 
re,qiiam  yox  eiuJdcmaltera.Pater,Pater,yt  quid mcdcrelic^mfii ?   Hos  io-itur 
tmrtuos  ^fcpultos ,  in  terram  ohltuionts  deportatos ,  yocat  a  Deo  dereliclos. 
^dhuncmodum  S anBi ,docente S piritu Det,nonlifurpahunt  hitsyoces,quo  a  fe 
auertant  mortem,yt Deil/ocationcm  :ftd  quh  iudicium,iram ,  ^'fcueritatem- 
Dei deprecentur.quaper  mortcm  corripije  a  Deo,fcnttunt . Hoc  ne  comminifci 
yideanquiero ,  fitnc pdchsyocaturm jtmplicem  ^  naturalem  mortcm ,  tram  ^ 
terrores  DetiNon  arhitror  lUos  eo  yjque impudcntes,yt  audeant  ajfirmare..ytlt- 
qui,mortem  illamficinterpretaturPropheta  ijfdem  locts:Inme  tranfierunt  De-  PCal.  87. 
tisir£  tH£,c^  tcrroresmortlsconturhaueruntmc.Et  multaaliafubijcit,qu£per~  ^'*^**9* 
tineant  ad  iram  Dei..Altertmyero  loci  h&c  yerha funt: Quoniam momcntum  in 
indignatione  ein.s,^yita  in beneuolentta eius .  StdleCiores  hortor,  adyotumen 
fe  conferant:ytcx  tnteoriA  dmhpis  Pfabnt6,(^canttco  tllo  ,certiorcmJrdcm  petat, 
Sic  enim  necfucm  illisfiet :  ^faciie  ohtinebo  apud  eos,  quiftno  iudic:o  leocnt. 
Conflitutmuseroo ,  mortemtUis  locis  cjfe,fentirc  iram  ac  iudictiimDei,  hocque 
fenfu  pertcrreri  acconturbari .  Sic  E^x^chiaSyciiml/idcrct fc  rclinquere  reo-num 
expofitum  hoflium prohris ac direptiont ,prolemycr6fc non  relinqucre,  a  quade- 
fcenderetexpedatto  GcntiHm:h£C,qu£ftgna  cranttrati  (^puntentts  Deilolli- 
citahant  animam  eim,  non  mortis  tcrror,  quampofiea  nuUa  deprecationefuhijt 
Infumma  ,fati'or  mortemexfe  malum  ejfc  ,  ciimftm.ilcdiato  ^  poena pecca- 
tt:^,ciim tpftm ,perfe,plena  ejfc  terroris  acdcfolationis,  tumyero  myitimam 
dei^crationem  eosdcptUere ,  quifentiunteam  fihiinjlipabirato  ^puniente 


g  PSYCHOPANNYCHIA. 

Deopvnum  e{lcondim€ntum,quodtanum  eiu^  acerbitatemtemperet.  tntereiui 
an(rlfliM,coo-nofcere Deum  fihi  effe  Patrem,Chri^um  habereducem  accomi- 
tem.Hoc condimento  qui carent,hahent mortempro confufione  ^perditione  a- 
terna.QuareDeum  laudaremmortenonpojfunt. 

I^myerfm  iUeiNonmortui  Uudahunt  te .^c.claudit  laudespopuli,gratiiu 
anntti Deo,quod emmanu ,protec\ui  ejfetapericulo:  inhuncfenfum  ,fi 
permtfiffetnos  opprimi  Dominui,acyentretn  poteflatem hoilis ,infultaffet etm 
nomini ille,^gloriatM effet,fe fuptraffe Dominum  ifrael.  Nunc  yero  yhi  Do 
minMetusferociam  reprefiit  ac  contudit,ybi  nos  ahetu^  fxuitia  eripuit,in  mtnu 
potenti  (^ brachto  excelfoinonpoterunt Gentes dicere,vbi efl  Dem  eorurnicpui 
feyere  Deumyiuentem  ojiendit.  Necpoterit  eim  mtfertcordia  in  duhtum  lieni- 
re,ciuam  adeb  mirtfice  exhibuit .  Et  fiic  mortui  appeUantur,dereli6li a  Deo ,  i^ 
qut  eimyirtutem  ac beni^nitatem er^afe  non fenferunt .  Quemadmodum,fipo- 
pulumfuum  libidtni  acferoci£  impiorum  tradidijfet .  Hanc  fententiamplane 
Baruc.  *.  confirmat  oratto  ,  qux,  eft  in  libro  Baruch  :fa:ltem  qui  eim  nomine  tnfcrtbttur: 
\yiperi  oculos  tuos,0*  yide:quia  non mortui  quifunt  in  inferno,quorumJpiritm 
acceptm  eil  a  yifcerihm futi ,dabunt gloriam  ^;^  iuftitiam  Deo  :fed .inima ,  qu£ 
triftts  fupermngnitudine  mali,incedit  curua  ^  injirma,^  defcientes  oculi,^^;* 
anima  efuriens,dahit  Aoriam.  vbi,citra  dubiump> tdere  efl,  mortuorum  nomi- 
neconttneri,qui  ajflicli  ^  contritt  a  Deo,in  exitium  ahierunt:  animamrrifiem 
incuruam  ^  infrmam ,quA fuaytrtute defeila,^  fuifducia  non innixa ,  cur- 
ritadDominum,eum  inuocat,ab  eo  auxiltum  expeiiat .  H&c  omniafiquts  yelit 
per  profopo  o-rapfTtam  accipere  ,factlem  hahehit  methodttm,ad  corum  explicatio- 
nem:yt  inperfoms,rem  ipfam  accipiat :  ^ dttm mortuos  audit,mortem  intelli- 
<rat,f)Oc  fenfu:Domtnummifericordt£  0-  bonitatis  laudem  non  confqui,dum  af 
flio-it,perdit  ,ac  punit:(tametft  luftx.  funt  poenx)  fcd  tum  demum  creare fthi  popu- 
lum,Qui  laudemfux  bonitatis  concinat  ^  celehret,dum  ajfitCtos ,contritos,(^de- 
(leratos,liheratac  infpem  erigit.  Sedne  cauillentur,  nos  adfguras  ^  ohliqua 
fcHemata  confugere,citra  figuramquoqueaccipi pojfunt. 

SEcundo  loco  dixi,peruerfe  ex  hi^  locv<Jlatui,Sanftos,poJi  mortem,ceffare,  Of: 
defmere  a  laudihm  Dei.fedlaudare potius,  ejje  commemorare,  ac  pr^dicare 
dpudaltos  Dei  heneficia  ,  in  quibus  laudetur :  quem  fenfum  non  modb  recipiunt 
yerba,fedneceffario  exigunt .  Nam  annuntiare,  ^  narrare,  ^  patrem  notum 
facerefilus,  non  eft  animo  menteque  cocipere  Dei gloriamfed  ore  celebrare,  yt 
altj  audtant.Hicftme  tnterpellent,  quod  lU^i  idtpfum  agere  liceat,f  (ytcredi- 
mus)tnParadifo  funtcum Deo:refj)ondeo:In Paradifo  effe,^ cum Deoyiuere, 
non  f ^  alterum  alteri loqui,^'  tlterum  ab altero  atidiri:  fed  tantum  Deofrui, 
fentire  honam  eim  yolontatem,  in  eo  acquiefcere .  St  hoc  illn  Morphem  atiquii 
tM-t'  'ifi  reuelauit,  habeant  fiht  certum  .  Ipfe  mihi  non  adfcifcam  tortuofas  tUns 
'     qu£itiones:quA  adcontentionemyalent,nthil  adpietatem  confcrunt. 

ECcltfiafticmnonhocagit  ,ytoftendat  morttiorum animoi  perire : fed dum 
hortatur,yt  mature,^  per  occttftonem,Deo  confteamur.fmuldocet,  non  ef 


psychopannychia:  \j 

fe confitendi tempia pn{i mortem :  hoceft,non  effe  locumpoenitenti£  .    Quodfi 
^uti  ipforum  adduc  ob^re}?it:quidperditionisfilijsfuturumft,nihiladnos.Eo-o 
profdelihui  reTpondeo:  nonmorientur,fed  yiuent,ac narrabunt  opera  Bomini. 
Qui  habitant  in domo  eiui,lauditbunt  eum  in  fecula  feculorum. 

C  ExtKm-Zaudaho  D ominttm  in^/ita  mea,pfaUam  Deo  meo,quandiufum.  Et  &'^'"  "'* 
^  inhanc form<imargutantur:Si laudabitDominum inyita,^  quamdiu erit:  pfal.«4J. 
non. laudabitpoflyitam, ^ quando non erit .  Quando  h£r,per  lufum  iocumaue 
ab  lUts  iaCiari  opinor,ipfe quoque  in  eorurngratiam  ludam.  .Aenea  Vero^dianus 

cumhof^itx,  fu&  promittebat  animi  gratitudinem^du^mmemor  tffet  (ui,an  innue- 
bat ,aliquando  feyenturum  infuiipfiw  obliuionem  ?  Cumdicebat:Dum  Spiritm 
hoi  reget  artus:an non  cogitabat,^  apudmanes,in  iUitfabulofis  campii,fep-ra- 
tiam  habiturum?  .Ahfit,  iUti^t  concedamus  fic  torquere hunc  locum,  nefimuL  ^ 
hdiretico Heluidio fuccumbam^ps.Nunc fcrio  loquar:  Et ne  obtendant ,fecutn non 
pariafecijfe  me,quintuplum  reddam.Deus  meus,in &ternum  confitebor  tibi .  I-  pfal.33.' 
tem,B€nedicam  Domitium  in  omn  tempore ,femper  la:is  eiits  in ore meo  .   Item,  P'^^-  ''• 
Conftebor  tibi  in  £temum,qHiafecifli.   Item,  Laudabo  nomen  tuum  infeculum  lai!  60'. 
^  inffculumftculi.  Item,  Sic  Pfalmum  dicam  nomini  tuo  tnfeculum,  ^  in  fe~ 
CHiumfeculi.^gnofcunt  iUum  Dauidem  nuperfibi  amicumjefe  tam  acriter  impe 
tentem?^pagefis  h£C argumenta ,qu<£  ex  atomu  literarumconficiuntur. 

^  Eptimum:Define  k  me,^  rohorabor,donecyadam,  ^  nonfim  :  cui  coniun-  pfji 

^  gunt  lUud  Ioh:Dimitte  me,yt  plagam  paululumdobremmeum:  antequam'^>a^°'°-^'^ 
dam,^  non  reuertar  adterram  tenebrofam,  ^  opertam mortu  caiinne,  terram 
miferi£  ^  tenebrarum,yhiymbra  mortvs,  ^  nuUus  ordo  ,fdfempitermis  horror 
inhabitat .Hxc nihil ad caufam .  Verbaenimfunt £{iu ^ anxietate  confcienti£ 
plena^yere  exprimentia,^  quafiintabula  referentia  ajfecium  eorum,qui  terro- 
re  tudicij  Dei perculfi,manumDei  iamferre  non poffunc.Orant autem,yt fi  me- 
rentur  a  Deo  alijci  faltem  l/el  tantiUum  refpirareliceat  ab  ira  Dei,qua  concu- 
tiuntunidque  inyltima  defferatione.  Necmirumefi,SanC{os  DeiferuosiUuca- 
digi.Dominus  enim  mortifcat,^  l/iuificat^deducit  adinferos,^  reducit.  Non  '  '  *" 
effe  autem^ro  eo  dicitur,quodeIi  a  Deo  alienum effc  .  Si  enimiUefolus  eft,qui 
eii.non^verefunt^qui in lUo  nonfunt . Propterea quodafacie eius perpetub con~ 
funduntur  ac  deijciuntur.  Deinde,non  ytdeo,  quidnos  tantopere  offendere  de- 
beat  h&c  loquendiforma ,ft  fimpUciter  non  ejfe  dicantur  mortui,  modb  idad  homi 
nes  referatur.Iam  entmnonfunt  apud  homines,nec  coram  hominibui:tametfi  a- 
pudDeumfint .  Ita  (yt yno  l/erbo  explicemus)  non  ejfe,erit non  extare.  Qutle 
efiiUudleremt£  :  Vox  in  Hhama  audtta  efl  ,Rachelpiorantts  flios  fuos:  i(^  no-  lerem.ji 
luitconfolari,quianonfunt. 

T  ^m  acCea^Veniamus,  qu£fuperfuntex  hilioria  lob .  Queda^  entm  (harfim,  ^*»^-'' 
•'■  >t  occurrebant,attigtmui.Prtmum:Quarenon tn  yuiux mortuus  fum  < E o-ref- 
fui  exytero  nonflatimperijiCurexceptu^gentbus^Cur  iaciatusyberibus^Nunc 
enim  dormiens  fiierem  ,  (^fomno  meo  requtefcercn,  cum  regil->us  ^  confultbus 
terr£,qui  xdificantfb:folitudtnes:aut cump>incipihHi,qm pofiident aurum,  ^ 

E 


^5  p  S  Y  C  H  O  P  A  N  N  y  C  H  I  A: 

replentdomosfuas  nrgento:  ,iut  ficut  ahortiuum  ahfconditum,nonfuhfflerem:yt 
qui concepti,nonyiderunt lucem.lhi  imfij  ccffauerunt  a  tumultu, ^ ibi  requie-^ 
uerunt  fSi  rohore :  ^  quondamyinClhfne  moltJlia,non  auderuntyocem  exa- 
{lons.  Parum  ^  magnm  ihifunt :  ^'feruttsjihcr  k  dominofuo  .  Quid  fi  deci- 
mnm  ciuartum  Iefai£  caput  retQrqueamtvbi  mortut  dcfcrthuntur,prodeuntcs  efe- 
pulchrif^acohuiam  euntes  Regi  Bahylonioiybi  eorum  fermones  referuntur  .  Ec~ 
ccytu humiliitus  es  qtemadmodumnos . ^c . Nihilo  cnim minoreprxtextu  inde 
aro-uam,  mortuos  fentire  atque  intelligere ,  quam  ipfi  cX yerbii  ilhf  coUigunt,  o- 
mni  fenfu  excidijfe:fed  retinquo  tUis  talesnugasJnloco  autem,quem  ctcat,  ex- 
plicando  ,  non  multum  eri:  ncgotij.ntftyolumus  nohis  tpft  fmgere  lahyrinthos. 
loh  enimpreffu-s  multa  ajfii^ione,^  quaf  fatigatm  fuh  onere ,  prxfentem  dun~ 
taxat  mtferiam  resficit.^ eam nonfuliim maxim.tm  omnium ftcit, ftdps.ie fo 
lam.Mortem  nihil  horrct,imo  appetit:qucd  omnihiti  £quam  ajferat fortem:  Re~ 
^umimperiafniat,0*feruorumpreJfurafi  qu£  fit  deniquc  rerum  omniumlinea, 
in  qna,quam  qwfque  fortitmfit  in  hacyitacondittonem,deponat.  Sicenimj^e- 
ratj^vti^  ipfefu£  caLimitatkfnemyifuriisf:t:intertm  non  refficit,quih(fslegi- 
hu-siUicyiiia  tur^quidja£iuriii,quidpaffurmfit .  Tantiim  ,omni  animi  ardore  ex- 
petit  mtit.iriprxfentem  reyuohJiatum.Vt mos  eft  torum ,qutyehementidolorts 
renfuyro^entur,atque  ajfliciantur .  Namfiin  ma^nti  ^Jiatti  calorthm,  henignam 
hyemem  iudicamtts:rurfum ,  hycmtifri?orihtispun[\i,  omnthtKl/otts  ad<xjl:.item 
ad^  iramtts^quid  J.iciet  is,  qu:  manum  Deifentttfthi  aduerfam  ?  Nthilmalorum 
refugiet ,!nodo prifens  maium  ejf ugi.it. Hoc  ftno  iUts perfu.idetu;y,nthtl  mirum. 
CuTicerpunt  enim  min.utasfententiolas,quihttffe  inJiruant:adfum>namtotiu4  ope 
tisnon  coUtmant.Quiyero  reclo  oculo  totam  hijtoriam perfecuti  funt,  tjs  me  .%p- 
probaturum  mcam  ra:ionem  confdo, 

I  ob.  7.  ^  EctmdumiM emento,quia  yenttts ejtyita  mea:^  non  reuertitur  ocultts  metts 
ytyidcat  bona.nec  alficiet  me yifus  homims.Oculi  tui in  ms  ,  <^  nun  Juhji- 
Jlam.Sicutco  '.fumiturnubes  ^  pertranftt ,fic qui defcendcri t  ad inferos ,non  a- 
fcendet.  Qiithttsycrhi,s,Iob  deplorans  apudDcum  fuam  calamitatem, in hoc  ex- 
{t<ro-erat:vt  cui  nuUaJj>es  exitiis  fit propofita .  Hahetpr£  ocuUs  malafua,  qu£  fe 
perftqiucntur  adfepulchrum  .Tumoccurrit,yt  mors  mifera  fitexcepturayitafn 
calamitofim.  N onenim  altter poteji cogitare ,qui  rrianum  Dei fntit ftbi adtier- 
fam..Ah  hac  igitur  ampHficatione  mouet  mijericordiam:^  fe  Deo  miferahilem 
facit.Nonyideo  qutd prxterea qus.raiisin  hoc loco, nifinon expeCiandam  refur- 
n  dionem .  Qh:.  dnon  ejlhutm  injlituti,excutere. 

lob.ij.  '  I  ^ Ertium.Solitmmihi fupereft fepulchrum  .  Item,  In profundijii mum  inferni 
■  •■■  d  fcendtnt  omnia  mea.ljiud qutdemycrijiimum  ejl. Neqne enim  quicquam 
fatiia  rejlat  ei,qui  Dettm prrpitium  non  hahet,(qualemfe  effe  loh  tunc  cogita- 
hat)quam infernus  &  mors.  Cum  igitur percurrijfet  omnem  Jalfulam fuarum mi 
fcriarum  ,d:ctt  extremum  aCium  tJfe,confuJionem  . ^tquehic  efi exitttf  eorum, 
q.ios  Dctnfha  manu  tangit .  Mors enim in  ira  eiftf:ytta autem in  mifericordia. 
''  Idnonineligater  explicauit EcclcJiaflicM^s,cumait:Vitayiri innumcrodierum: 
dies  autem  Ifrael innumerabiles .  Verum  quiamneft  Jirm&authoritatu  fcrip- 

'  ^"  '  '  tor. 


P  S  Y  C  H  O  P  A  N  N  Y  C  H  I  A:  jp. 

pt&r,omifio  itio yttudtamtti  frophetttm id fuisyerbis pulchre  docentem^ffltxit  in 
curruyirtutemme(im,inquit,ahbreut<iuit dies  meos.  Dicebam  autemiDomi-  '^"'•'°*' 
nemi/ietoUnsme  in dimidio  dierum  meorum,in£ternum  rurit'anni  tui.  Pertbunt 
ccelum  ^  terra,qu£  tupridemfund.ifti:injhari>ejlium  corrumpentur.  Haclenus 
quamfragiliifiT  ^jluxa  hominum  conditio  expofuir,  quanque  rtihtlfit  fubcoelis 
J}abile:chm  ipfiquoquc ad interitum -vergant^fequitur  pojlea-  Tuautem  es,^ 
ami  tui  non pnienturjilij  feruorum  tuorurn  habitabunt,<^pofteritas  eorumco 
ram  lejlahilietur,  Hicyidemus,-vt  piorum faltftem  cum  Dei^ternitate  coniun- 
o-tt.  Qjfpties  igiturmihi  ohijcient  lobmanu  Dei afflidum^ pcne  defperabun- 
dum,nihilfibi  reliquum  facientem,pr£ter  infernumc^  mortem.rejjondebo ,ira~ 
to  Domino,hunc exitum nos manere:^  hanc  effe  eius  mifericordiam,  quoderipi 
mur  amor:isfaucibHS4 

QV^^rti<m,fidirexeritadeumcorfuum:Jj>iritum(^Jlatum  hominis  ad fe  tra-  iob.34. 
het:defcie  omnis  caro  j.tiiut:^^  homo  in  cinerem  reuertetur . Qu£  yerba 
fi  de  ludicio  acctpiunt:qu.ifdicarur,hominem  eius  iradiJfolui,difici,confundi,^ 
tn nihilum  abiye:plus  illis concedam  quampoJlulent.Si  tntelligunt f^tritum,idejlf 
animtm  per  mortem  adDeum  redtre^^^Jlatum^id eJ\:,yirtutemmotu$,feulittit 
lem  agitttionemrecedere  ah  homine:nihil  relucloy.  Si  contendunt  anim-im,peri- 
re ,fortiter reclamo .  Quanqiiampaulo  etiamfecus  hab^nt  htbraica.Verum  eo- 
rum  cauiUa  contentus depuliffe ,non  infequar  longius. 

\J ihrant i^  alia qii(&dam,fei ohtufa  teU:qu£nec  feriunt ,  ^  terrent non mul- 
*  rum.Citant  eni,fi  nonnuUa ,minime  ad rem  jacientia,€aque  ex  libris  incert£ 
pdeiquarto  Ejdr£  ^  fecundo Mach^beorum  ,  qutbusnthilaUudrefponfuml/o 
lumus,  quam quodprtus  dijferuimus dc  rcfurreclione  .  Quanquam  hic omnibu^  fe 
produn: ,quam fint perdtta  fronte:  quiEfdram,  ciim  totm  nojlerfit  ,adfe  trahere 
audent .Machabeorum  ltbyos,profeprojerrenonytienturr)!btIercmia6mortuus 
Dominimprecatur,pro  beUiger.mte populo:vbi  tnjlituuntur pro  defunCiis ,ora- 
ttones,quiltK  apeccatis  foluantur.Habcntforte  i^  alia:fcd  mihi  incogntta.  Vt 
cut  eorum corr.menta  omniaytdcrenoncontigtt.  N ihd fine pr^terij fctens ,  quod 
fimplictorcs  l/el  dcgradit  deijcere^lielmouere pofct .ijlud ruyfum  leclores  omnes 
(fi  qui  tamen  trunt)memorta  tencre yolo .  Cauhapmi^quos,ad  omne  ^enm 
f,.igttioyum defignandum,nomtnaJfefttt,s  cjl)tjjlpy£clari  huttn dogmatis  autho- 
res  .  MeritQcnimdchet  nobis  cjjcfujj)cdum,quicqutda  tali  offictna  prodterit: 
qtix  lot  portencai0'  fabricata  ej},^*  quotidiefabricttur. 

E     z 

F  I  N  I  S. 


^-  .^_ ^ 

lOANNIS    C  ALVINI»  VERB  I,   D  E  I,    IN 

EccleriaGeneuenri,fideliirnniminiftn,Epiftol2e  duac.derebus 
hocfeculoapprimecognitu  necefTariis.ance  annos  tredecim 
cditx,nunc  denuo  caftigatius  impreflx. 

P  M.  J  Q  R,     D  E    TVGIENDIS     J  MP  I  O  RV  M    J  L- 

licitiijacyiiii^pmtate  Chriiitxn&  reli^ionn  ohfcruandn. 

^  LT  ER^,   D  ^   CHRISTI^NIHOMJNJS   O  F 
ficio  in  facerdottjs  P.ib.tlti EccUfiAliel  (tdmtnijlra/idts, vel  abtjctendis. 


J  O  .A  N  N  ES       C  .A  LV  J  NV  S      P  J  O 

LeBori      S'. 


ETS  I  iam  eumfrndum  apttd  pios  aliqmtl/iros  EpiJtoU  ifis  noflrxedide- 
runr,qui  Jhem  aliquanto  maioremmthi  in  pofierum  faciat  iquoniam  tamen 
^  familiares  quofdam  meos,i!^  alios  non  pauco$,a  quibws  leC{£  fuerunt  ,etiam  ft 
niihi  yerho  tenm  affentiantur,non  tamemagnopere  hinc  commoueriattdio,  q^uod 
duram afper.imqtie ntmium  conditionem  a  mefibi  caiifentur  imponi :  non  mini- 
t)iimyif(»fuM mihi  oper^pretium JaCiurm,fi  paucti hicprobos  omnes  okeftarer, 
acper  tremendum  illud  Dei  nomen  obJecrarem,ne  qime  Deiyerbofttmptas  ex~ 
hoytationt  s  hlc  h-tbmt ,perinde acc iptan: ,a-:fi fahula  ftbi  aPoeta,  aut  a  Rhetore 
aliqtio  declamatio  rccitetur,quamplaufu  bUndifqueacclamationib$tsfatisJiracce 
pijfiiyeruin  ^yit£dcCirtnamrr.idi  fihi  meminerint ,qu£non  aliter ,quam ob~ 
iemptrando,rirc approhttur:^  eam  ipfarn  do{irin.tm,Dct  yerbum  cjfc co^itent, 
quod  impune ludibrio  ha-  tturinonfint.  Qmm fcntenti.im,qma  plunbu-s  tn  prs,- 
fentia  ycrbi^peifqninon  licet^l/no  iL^cchieln  Prophernyaticinio  fummatim 
Iezec.33>  j.Q^;f,/p(f^^^  _  Inft^nis  cjl loctis ,qtii  ^inludxorum  exemplo  qmndam  infeltcu  ha 
im  ftculi  ejfigicm  rcprxfentcr ,  c2r  terrtbili  diuini  tudicij  expcClarione  me- 
ritb nosperceller"  dcbeat.Tttrmatim{dicehatProphcr&D6inimts)ad  te  leniunt, 
c6ram  tefcdcnt,yerhdque  tua  ai'.diunt,fedea  non  excquuntur.  Ludihrium enim 
in  ipforum  ore,  ^  cor  eorum  in  au.triciam  inclinatum  .  ErfaCltts  es  illtsnonfecu* 
ac  ludicra  canriofonorx,dtdcedin'vs,qu.indoqmdem  ycrbvsti.aintentii  habentati 
res,qu£  excqui  non curant.Sed ciim  tcmpmyentrir{qitodcerte  lam injlat)  co^no 
fcentapudje  fuiffeProphctam.  Vale.  Geneu£_pridie  Jdus  Januarij.  ^rt- 
m   MD  X  X  X  V  IJ. 

i.    Regum.  i8, 

Vfquequo  claudicatis  induas  cogitationes  ^   Si  DominmeJiDettfjft-^ 
auimini  eHm:Si  autemBaai,fcquiminitllnm,     , 


p 

iiaamwrwf?« 

^ 

1 

m^^sw^^ 

1 

4« 

DEFVGIENDIS    IMPIORVM     ILLI- 
citis  facris.&purirace  Chriftians  religionij  obferuanda. 

J  O  ^  N  N  E  S      C  ^  LV  I  N  V  S,    OPT  I  M  O 

G  O  yero,amidJ?imefi-itter,it!o[efiiJ?ime  tecufero,  acpro 
eoytdebeOj-yices  tuAs  miJeror:cui  nondum  tx  illa  ^Eo-y- 
pto  emergere  liceat  ,inqua  tot  idolorum ,  idoloUtri<ecjue 
portenta  ohfer»antur  tibt  aRtdue,  ac  oculu  tuis  ino-eruntur: 
.td  quorumfamam cnm  pi<eaures  perhorrejcant  ^prttfenti 
.tJpeCiu  oculos(quorumJcilicet(^  tenerrimttsejlfertfu,!,  ^ 
'yehementtm ajjtciturffupra  quam  dici potefi,grautter  of- 
fendijpar  efi .Cogerh fpeciare(yt  narrai)tn  monacht/i (^  facrtjicuiti  foedas impte 
tatuformas,in piebe  miUe  vencra  fuperjlitionum , plurtmayerdi  religionti  ludi- 
hria:qutbu4  omnia  ifitc fcatent  c^  perfirepunt.  .A  quibtts Jpe^iaculvs  qui  ocidts 
fut6parcunt,eos  beatos  exijlimoiprxyt tUa cfl  tua,quam  refers,  yere mifera ne- 
ceJiitAS.In primisyero ,fummum  tUud  abominationum  omnium  caput,MiJfa,Jie~ 
£iabilem  fe dcyifcndam  exhtbet,  ac inter  reliquas  omnes  nequitix  partes  lontre 
fupereminet-.in  qua  quicquid fceleratiJiimA  impietatis  cogitari  potefl ,  perpetra- 
tur.Huiufmodi  JpedacuU  fi  ludicra  effent ,  pojfent forte  abs  te  riderimunc  au- 
temybt  maximeferia  funt,  cum grauijiima  Dei  contum^lia,non  dubtto(qu£ 
tua  ejlpictai^quin  bilem  tibi  ma^tA  quam f^lenem  moueant;)iei  iachrymas poitm 
eliciant.Quodautemecumdeliberas^qua  te ratione,internefanda  iUafacrtlegta 
^  Babylonisfordes,in  quibus pro  temporn  renimque  tttarum  conditioneytuere 
nunc  tibi nectffe efl, purumDomino  atque  tmpoUutum  conferucs :  tdquidcm  c^a 
per_ltbcnterftcio,tota^tea  de reanimt  meijenfum  ttbi  exponam  ,  toquemagts, 
quud  citm  multos  hodie,qui guftum  Dei  aitquem  percepijfe  yidtri  yoiunt,pro- 
fcHioni fu£minimerefpondereconfpiciam:hac  tamen  irtparte  pra:fertim,pierof- 
que-fere  omnes  k  recia~)/ia  dccederc  'yideo.  Nequeyaideftne  tmpedita  res  ejl, 
conjilium  hac de  re dare ,fi  te  inDei  dtfcipimam  totum  tradideru ,  tuofque  affe- 
Cuysomneseiti^sycrbodom.indos  permifeni.  Sednefcio  quomodo  bona pars  no- 
firum  improba  temeritdte  aduerfm  cim  imperia  intmdi.m  exuitamta,  anMs  con- 
tempns,aut  certe  omtJ?ts,ide6qut  ^ contemptts,ear:!m  rerumquas  acervtme pror- 
hibebantjitcentiam ,quottes  iihit,rwlnsJacti/MS.  .Atque  idpottjitnitm  inpr^ftnti 
ne^otio  "^fu  ytnirefolet.Cum  enim  tj,qui  tnter  taies  angufias  '\eyfantur,quaies 
te nunc circunftant ,nec tranquiUitatem Je fuam tuert ,ntccumijs  qHtbufcuml>t- 
iiunt,retinere fe poffe  cohcovdtam proj^tciunt ,  nifi  toyutu  idoioiatrt£ Jimuiando 
indtilgeant ytanta  hac  dijjicuitate  olfcft  atque  impitcitt ,magts quid fibt  expadiat, 
quamqutd  Deo piaceat.ma^is  quo  modo  homints  hahcan.  propitios,auamquo 
Deofatiffaciant,co^itant.lntcrimdcfenftonem  quoque  mLdttantitr,r^ua  fuas  con 
fcientioi  armentcoram  Deitribmdii.fc  mtntme  conjenttre  intertori  cordis  ajfe- 
ciu  inl/Uam  impietatem:fcdmodica,eaque  tnnoxtdjimuiationefe  tnire  ration.cm, 
qua  impcritorum  hommHm  tonorantt£ced.mt:  quibnsfic  meltm  confulturi  fint,ft 


'4t  1  O.     C  A  L  V  I  N  I 

auajles  ejl  eos  erndiri  ppjfexerte  quosfummo  fao  periculo ,  nuUofruCiu ,  maiori 
lihertate  irritareflnltumfit.  Verum  talibns  mitijs  -videmws  ruinamfuam  aujpica 
tos,quihus  hac  noftra  memoria  contigtt , yelu  retrorfum  datiSi  in  naufra^tum  re 
currere,ynde  enatarant.  P rincipio,cum  magnum  yel  in  cofpeClu  difcrimen  iffct, 
fiqutbfts  in  rebnf  opo rteha t  ingenue projiterentur  quod habehant  in  animo,fecum 
reputa  bant  rem  cjfe  non  magni  momcnti,fi  in  populi  gra  tiampaulum  tneptiren  t: 
qua  tamen  rationegraues  ojfenfiones  redimere  promptum  cjfet.ltaque  impijs  ce 
remonijs  promifcuecumalijs  defungehantur  .    Deinde  cuynne fic  quidem  homi- 
num fufhtcionem  ejfugerentjpcdem  adhuc  alterum progredtehantur-  fm<  effe,ji 
honosy iros  fidei fuxeonfcios ,haberent:altorum  opinionem quauis  artefalli,ni~ 
htlnocere.Hicfiquid ab  aduerftrijs  Chrtftt  in  yeram  doBrinam  dehlatcratum 
erat  ,yultu,nutu,totitts  corponigeslu^Docc  denique  affentiebantur.      C  um  neqtie 
■huncfihi  aflumfittsex  fententta  fucccdere  intclligercnt,fccreta  ahomni  fiomi- 
num  arhttrio  confcientia  contenti  effe  inctpicLtnt^qtiodl/t  ohttncr.cnt,dtligenter 
cauehant,ne  quam  darent  Chriftiani  peclorisflgnijicationem.    In  hunc  modum 
citm  arecla,ojficij  linea,quadam(ytfibiytdehantur)  temperata  cautione defle- 
Cierentpaulatim,  ac deLiberentur,tandem  cit.ci,ac~)ieltitifui  obliti,fefe  inexiti- 
■umprdicipites  dcdcrunt .Mantfefla fane  Dei  yindtcLv.qua  eosfcnfus  fut  yanita 
te  deijci  Aquum  fuit ,qui prxpojlera  jua  prudentia  Deumjallere  ^  homines  co- 
gitahant.    Nam  htc  poflremn^fabuU  aclw  ilItsfuit:non  mudo  nuUius  aures  at- 
que oculos,coidiifui  tefles,  ^t  prm-s  folehant ,admttcre  :fed  quantum  infe  er.it, 
omnifludto  contenderepvt  omnes  hahcrent  earum  rerum  teflcs,qu£qu.tm  longif 
ftme  ahhomtne  Chriftiano  ah  cjfedebcnt :  z^quodantea  occulrumfaltem  apud 
fe  retinehant  ,auerfari  palam  ac  deteflari .         T  alibus  fciltcet  documentis  admo- 
neri  nos  decet,yt  omijfa  noftri  ratione,foll:ci.ti  amhuUmws  in  conJpe6lu  Det  no~ 
-     flri,quemadmodum  Prophcta  loquitur:ne,lafciuiente  quadtmxudacid  ,  ijs nos  le- 
^^^^'^'gihti6  foluamus,quilt<4  nos  Domtnrn  alligauit :  ac  quod  iUe  aflringit,  relaxemtts: 
tum  yooetiam  terrcri ,ne  ji ftpientes jimus apudnofipfos ,cornprehcndat tUc fa- 
^^  ^^      pientes  in  afluttafua,^  prudentium  confiliafuhucrrat.   .    Sed efliUud fcilicct, 
quod princtpio  fum  qucflusp^^erttis quamytUem,bonam  hominim partem  nthtl hic 
liquide pcrjptcerc,nthil  recle  tudtcare  ,nihil  fynccrc flatuere^pnffe.quod dum ah 
intcgra puraque diuinig,  legts  ohfcruatione~Vtdet immincre  pericula , eoru-n mc-tu 
pcrplexa  i^  conflernata  circunJpeClat,quomodo  cuin  Dei  l/enia,  retinere  pojTit 
hotninumgratiam  .  i^ua  in  confultatione  nihil  niji  ex fua  anxietate  c£ca- 

quc pertnrbatione  confulif.peruerfe omnino  quideml/trunque,  ^ prxpoflcrc. 
Nam^  quod Deiyocedecrctum femcl  fancttumqtte efl ,dcltbcrationi  noflr^ 
nefas  efljubijci:neque  rurfum  quicquam  hon^Jpci  reltquum  jihijacit,qui  (/.:-  tan- 
ti  momenti  rehtts,tim{ditatcmpu\fiUanimitatemquefuam  tn  conjdium  mittit:  ex 
quo  ajfeciu  turpesfemper(yt  tUctnquit)jilij  nafcuntur  .  Itaquei^  hanc.dcithe- 
.  xandi peruerfitatem fimilc  confilium  fequttur  .  Siqt-.idcmdcflexii  ayerho  Deiocu 
:  lts,nihil  afcplus  exigmt,quam  quod tncolumi  falutis  fu£  rcrumqtic  fuarumfla- 
•.tuprinflart  que.it:  quicquid  difcrimtne  altquo  nimiaque  dijficultate  muolutum 
efl ,idyt  miffum  faciant ,fihi facile  permittunt,n^c  tnterim  exaucfiunt,qu.h»  hor 
rihihs ediiiafit  m  eosl)indtcla,qui  contempttf  Dei prsfldijs ,quo mcliora  fibi  com 
lefa.'c.   p<trent,fiumfl.ttionem  dcfcrunt .  Sic  enimper  Prophctam  ludxos  Dominu-s  oh- 


E  P  IST  O  L  A      i:  ;4j 

iur^at,  qubd pr^Jentihw  opibu-s,  quihiK  eos  acquiejcereipfe  iujjerat,  dijfifi.,  in~ 
terdicla  ^Egypti  fuhftdiafihi  a(cerfcrent:V£,tn^uit ,filij  defertores  ,  Tt  a^ita- 
retts  conftltuM,^  non  ex  me:  i>t  ordiremini  tclam,  ^  non  pcr  Spiritum  meum: 
"Vr  addcretii  pcccatum  peccato  :  quiyos  accingitu,  yt  defcendaits  in  ^Eo-y- 
ptum,^ os  meumnon  interrogafin: f^erantes  auxiltum  infortitudtne  Pharao- 
ms,^  fduciam  ponentes  inl/mhra^Egypti .  Et  erttliohhfortitudo  Pharaonvs 
in  confufionem:^jjducialimhr£^E^ypti  in  i^ominiam.Ciimferb  tanta  in  e- 
os  al^critatc feratur,quid indul^entiu6  mitiuf^e  expeCient  ifli,Quitndio-ne  fe- 
ren'es ,frementefque  omniumfefe  odijs,  omnthiifque pcriculis  Dei  -voluntate  oh- 
teCiari.ea  yalere  iuffa,noHas  phi  iUtcitafque  cautiones  fuo  marte  confno-unt?Ne 
qtieyerb  i^noro,qtianto  fuauiits carms  nofirte  moUttudmi  hlandiantur  fuffuo-i a, 
qu£pericuttim aliquod fuhmouerelfideanatr :  quam  ftmplex  ift&c  ero^aDetl/er- 
hum  ohedicntia,  cui  lantum  difcrtminum  ft propofitum .  Verum  nulla  cft  tanta 
citjficulias,qucmnon  eluCletur,qui  hacfe  co^itattone  ojfirmauerit:nonpoffe  o-ra- 
uim  qutcquam  minari yniuerfnm  hominumgeniK ,  quam  quodcafirorum  fuorum 
dcferiorihu4,  in  tUa  qttam  re:ulimuiprophetia  ,  Dominus  denuntiat .  Non  mtnt- 
mum  cper£prctium fuerit  hic  nohis fuccurrere,quod de  Cypriano ,quodam  lcco  nar- 
rat  .Auguftirms.P  oftquam  capite  d.xmnattii  fniffet  ,datam  tUi  optionem  redimen- 
d£l'it£,fi-verho  duntaxat  ahnegaret  eam  reliotonem,cuius  caufamortem  ohihat: 
nec  lUifaBam  modo  potefiatem jfedl/ht  iam  infupplicij  locum  yentum  effet, am- 
biiiofe  rogatum  a  Prouinci£pr£ftde,')it  deliheraret ,an  non  yit£fui&  {quoniam  i- 
ta  Itcehat per  Cdfarum  clementiam)  confultum  maUet,  quarn poenam  luere  tneptiK 
peruicactA.lUum  contra  hreuiter  ad omnia  reFj/ondtjft:  In  retam  fanCla  nuUum 
.effe  deliherationi  locum.SitfHisfanClumyirum,  ciim  tnconTfeCtu  effent  tormen- 
torum  apparatiis,inftaret atroci  truculentoqueyultucarnifex  ,  ceruicihtts  iam- 
iam  tmmineret  iclpi6glad^,dtrxyndique  infantentis populi mixtx probrif  impreat 
tiones  ohftreperent ,  terriculamentii  tUvs  omnibm  non  fuiffe  deieCium  miratur 
quominns  fefe yelut  deuotam  ar£  yidtmam  in  cruciatum  alacriter  daret,  iure  id 
qutdem  factt:fd fimtd  cogitet ,  tpfumyna  hac  cogitatione  infraHam iUarh animi 
magnitudincm  ad  extremum  fufientaffe :  qiibdcummentem  tn  Deimandatum 
quo  adpietattsconfefiionemyocahaiur ,  cogitattonemque  defxam  penttus  hahe- 

ret,fim^lataltbusffeCiacuhs,quorumterrore'y.ictUarcpoterat,totamaucrtehat. 
Vocem  ergo  edidit  ad  omnem  quidem  immortalttatem  confecr.tndam,fednon  lau 
de  magis quam  tmit.ttione  dign.tm.Ita  eftftne  .  Quxcunque  fefe noht^ ino-crat 
~\iel  honi ,yel commodi ffecies ,  qu£  nos  yel  Utumyn^ucm  .i P atrts  noftri  coeteftis 
ohedientia  fuhductt ,confefitm  occnrrere prims:  deltberationi  nos  decet:qubd  res 
adeo  fcnCia  ,quam  nobtsfanchtih  effc  dehet  qualecunque  Deimandatum,  nonex- 
tra  omnein  modb  controuerfam,fddeliberationem  quoque pofita  fit.  Citm  enim 
primum deliherare nobts permtttim-yis ,t.tmfines  eo  ipfo  tr.infilimus:qutbit6  refra- 
Ctti,nimirumproculeuagari,lon^iiifque aberrare,pcrquamprocliue  eft.  Hsiccon 
tracommunemomniumnoftroyum  timidit.ttem,non  ahfque caufa,antcqium  udti 
hi  relfondendum  a^grederer,  p  refa  rt  libuit  ^qubdvideam  eiivs  (>  t  i  ta  dicam)  lip~ 
pitudme magis  animos  mfiros  tmpcdiri,neyerum  hc: c inparte cernant,quam  alia 
quauis  ignoratione../4c lonpm fortaffe  id  quidemfeci,quam  resferebat  ipfa  :  at 
certe  bxc.tim ^ti^^nh^^Hitmhuf^j^ofitiientfeculi mores:quando plurimos  hodieyi 


44  I  O.     C  A  L  V  I  N  I 

deo,qui  nifi  obiur^atorie  aJ^erequc  cd fa,ngutnem pene  yfqtte  yellicentur ,  ad o~ 
mnem  dotlrinam  ohfurdefcunt .  lam  ijiud quoque  noftri  dque  ac feculorum  onmi- 
mnyitium  eft,tamyafras effe ,dmahiles ,captiofcis ,f^eciojifiue pr^textAS mmi~ 
nihns,adiUudendumynumquenque ,  carntifu£  lUtcebras  ,yttUamarcerea  confl- 
lijs noiirii,ah!^erequc,primtis fitftpiendt ^radus.  Nequeyero adco ingenio  tuo 
dijfido,yt  tantum  in  exhortando  > crhorumpofittirti,ifuertm,fitui ynius  hic  rati- 
onemducerem  .  S atu  emmfuperque  tam pUcid&  manfuet£quc  docilttati  fuerit 
(quantam  ejfetuam  permultts  iamdudumargumenti/i  fum  expertus)  jimplicitcr 
(tdmoni.aac  cdoBam  effc.VeYumdumpoiiulatiStuiipritiatim  fattsfacere  inftituo: 
quia  tamen  eiasgencris  res  csjjde  qua  interrog.u ,  in  qua  ^  periculofe  ^  liul- 
£0  peccatur ,non fruilr(i,nec fine  fru6lu  aliquofaclurum  me  exi^imam ,fi  cadem 
fimui  opera  compturthm  me docendts  accommod.irem,qut  in  eodem  ycrfantur  cr~ 
rorciyt fi  qtii fortc  eorumin  hancEptftolam  tncidcrint(e^o  autemomncs  incide- 
re  non  modo  jacile  pattarSed  etiamyehementer  cupiaiTJJftbi  quoquefcriptam  pu- 
ttn fA^ fquidcm aufcultareyolent,ha heant qiiam fequan tur  offtcij  f^i  admoni- 
tionemfinminus,  teftimonium fahem  aduerfum feaccipiant,quo  conmncantur, 
fcientes  prudentes,ac  etiamyolcntes  in  eXitiumfuumperrexiffe. 

Prtncipio  in  idnos,yelutdejixis  oculisfcmper  intueri  conuentt,qu oddi- 
fcipulisfuis  oimibits propontt  ChriftuSfdum prtmo  cosfhoUfu£  tyrocinio  miti- 
at.Namybi  afui  ipforum  ahne^a:ionc  crucifque  toleratia  aufbicari  eos  docuit, 

t  j  q  (imul ^  hoc fubijctt: Qui me  ^meos  fermones  erubuerit  coram  hominibtM,hunc 
Filiiti  hominpicrubcfcetyclimliencrtt  inmaiejiate  fua,(^Patris,  <^  ftn£iorum 
^n^elortim.  Hoc  ergo  nobn  a  Chrtfto  Domino ,  citm  in  eiHffamiltam  primum 
adfcribimur,edi(i  meminerimui-hoc  perpetuum  ejfe  editlum,  in  omneml^itam  ijs 
promtdgatum,qui  in  eifts  regno  cenfcri  yolentiyt  filicra  cordtspietatc,eitts  am- 
plexi  funt  doCirinam,eam ipfvn  cordu  pietatem  cxterna  profcfionc  declarent. 
Et  fane,quanta  fuerit  tmprobitas ,eitm  noUc  inter  homines  profitcri,a  qtio  fe  co- 
ram  .^n^cln  ag/iofci  yeltnt:(^  quam  fibi in  coelo confr.ire  'yelintDcil/eritatey 
in  terra  .thncgarc:  Quare,non  ejl quod  caUida difirnuUtione iam  hic  fibi quif 
quampUceat,aut  jalft  pietatis  opinione  blandiatur,eam fc  foucrc  in  cordefn- 
o-cns ,quam  cxterms  tefiijicationibti^s  prorftts  euertat  •  Vera  cnimpietas ,  yeram 

.^om.j.  confiBionem parit.  Nccliamtm habtri debet quod ait P atilw :  Qucmadmodum 
corde ad ittfttiam creditur,ita  orefiert  confeJ?ionem  adfalutem  .  Deniquefuos 
ad  confifionem  liocat  DomirMs:  qttam  qui detrecl.int ,  alitim  fibi  magijtrum 
qw^rant  oporter.quando  ab  eofcrn  cumfuafimuUtionc  non pojfunt .  Quxr.tt  hic 
quifbiam ;  Nunigittirqui  inter  impiam  acfuperjlitiofam  multitudinem pauci  ,tc 
dijherfiliiuitntjidelesjivijqtiojidcmfuam  ritc  tejlijircntur,nccejfcjit  opportune, 
itnportuncjpublis.  eftmul  acpriuatim  in  fuortipopuUrium  impietatem  yociferari? 
(id prdidtcandam  Dei  yeritatempUteas  occuparel  fuggcjltps  confcendere? conci- 
ones  aduocare^M inime idyero .quin potiiis  citm  peculiariter adyerhi fui  min/~ 
ftcritimacccrfatDomtmii  fue  .y^pofiolos,ftueProphe'tas,fiuenuntios  ,fcu  quo 
alto  nomine  app%Uare lihet,qtiorumyoces pubiice perfonareyelit:tdem  abomni- 
hnspaj?im  tentari  adton€ceJJ'enoneftf)/tnec  omnjno  expediat  ,acne  deceat  qui~ 
dem.Quamohrem  hoc .i.gcndummagts,yt fngult quid~)iocationi fui£,fu6que  ordi 
ni  coniten(,it ,  profe  qutfque  coptent.ctttf  optime  rejjiondeant ,  quod ojficij  fui 

€ii 


EprsTOLA    i:  4y 

tft  py£iliihimt  eti^m  optme  .  Qms  yerhifui  miniilerio  Dominus deilinat,  ijs 
■yelHtifuhitcam  ferfonam  imponityift  torumliQX  in  luceyerf.tur-,^fuperteBay 
ac  tanqaam  tuhdi,  cUngor  exaltetur.   Cxtem  fc  a puhlico  Sipoftoljrum  munere 
ahfttncndum  esl ,  l/tprittatix.  tanien  yit^  ojf'<^tfi  ,  Chrifltanos fe  effe profitean- 
tur.Hot  quta  tanta  breuit.ite  commode  explictrt  non potei} ,c^uale  jit ,  tlurthtts 
differamus.^tyero  il!am,quam  adcertos  homines  peculiariter  reiecimKi,puhU 
cx  profefiionis  fu^diontm  omittt»mi  inpr^fenstdecjua  er  tforts  alioi  opportu- 
nior  dxendt  loat^ntantiim  ijuod pei  <eque  ad  ynumquenque  epopulo  pertineat,in~ 
cuirtmtis,<iualem  fcilicet  confcjiiontm  etcigat  afuis  Dominm  ,  qui  interimpfs 
Jharfipalatique  degj^nt  eo  in  loco  ,~iindeyer£  religionis  difipUna  exulet :  tum 
qualihus  in  eXierna'\tt£. adione r^otis  eos  ah  idololatrarum  turha ,  ctn pern>ixti 
funt,differreyelit.Neque  rurfum  animtM  cft  ceril  dejinire,quado,(^apudquos, 
^  qiio  loco,^  qu}m  apertum  fdei  fu£  teftimonium  fit  cditurus  ftomo  Chrtftta- 
rus.nec  limitare ,quater.us progrcdt  d.eheat,yelyhi confiflerc  pojiitcitra  off  n- 
fam^qucties  propagartd^,  Det^iori^  ohLita  occafio,aut  fpes  quoquomodo  prof- 
ciendt fdcia fuertt .  Qute  difjutatio^pncter  id quod prope  immenfa  foret ,  eiiam 
ah  hocdoatidi genere  nonmhil  efl' aitena-.quod ccrtts  regulis  irxludi  comprehen 
dique  ncqueat.  Nec^ueenim  tUi,quam  anola  requirtt  Petrus,promptttudini f- 
nesprisfcrtherefacileeftjcitmyultnosparatosejfe  ad  rtifondendum  cuilthct 
pofcenti,yt  loquamurde  ea  qu£  in  nohn  cft,  ffe:  nec  itemin^enti  iUicelehranda 
nominis  Dei.re^/cjue eim ma^nifcentix  ftudio,quo txultantem^ftuanteinque 
Dei populum inducuntProphet£,cum  ita  loquentemf.iriunt:  Venits,  afcenda-  leHi.i. 
mus  in  montem  Domini,addo>num  Dei  lacoh:^  docebit  nos  dcyijsfuis,^am 
hulahimtts  infcmitis  eius.  Quih tts yerhts^y tyidemai)  ineflpenc  cUmoft  adap- 
petend.tm Dei  covnitionem  cohortatio.Iamyeio  tot Pauli de fcdand^t xdifca- 
ttone pr£cepta  qua,n  latepateant,quisnonyidetlytnuU.t)ncertiorem  ie^cmex- 
fedare deheant,qui yera  erga  Deumfuum pietatt  funt  (tffccli,  quarnyiftndam ^ 
eiu6  mateflatem(cui  totos  cffe  confecratos  ac  dtuotos  tpjos  dtcet)  qu.tcu  ^que  li- 
cchit  commodaratione tUuftrent:non  aliumfihtfnem  rnodumyeeius  lUuiiran- 
d£  pr£ftituant,quam  y t  omnthus  occaftonum  arttcuits  imminean t^omnidque  (yt 
ita  dicam)continenter  captent  momerna,  qu.tndiu  altqutdfe  pofje  efficere conf- 
dent.^lins  quidem  alio  ^ prtr.frantitis,^fortiits,^'  coitantius.omnes  t>:men 
huc fingulijfcundum.  grati£  fuc  modum,funul  contendant.  QuareiVtdixtmus,tn 
iUam adtofufajn  difputattortem  cxpattari,non  cft  hum loci proprium :  quo  non 
liniuerfum complecii propofitum  ef,quanturn yel Dorn ini glori£,^el ^dijicati- 
oni  howinum  dehens ,fedduntaxa  t  hn uitcr  oftcndere,qu£  ttbi  i  fttc  inter  impios 
agenti,nec<ffario  tenend.t fit cautto:  ^  quam pr£termi:tcre,quin te profants  iUo 
rum facriljgijs  inquines ,non  pofii,s. 

^c  quoniam  quicqtitddchacre  Scripturis  traditum  efl ,  eorum pr^fertim 
caufa pr£ctptum futjj e y tcicLHr  ,qui  tnter  o-cntes  Dei r^-norantes  '\eyftrcntur, 
plurirr:um  auttm  tntcr  lUjtrum  tdoioiairtam ,Qycorum ,qi.ihufcum  fiodicnohtsne- 
^otium  tft,fnperftitioneintereffeyulgo  cxtftttnant ,{qi  hd r £c  Dei  0>ihrisii  no 
mine  quodammodo  obteda,fucumfactt:tUapaulo  craji.ore  i^Oiatiapmmi  Dei 
cultum palam  af^ernahatur)  nos,iU t priu.s proponemu-s,qux  inScripturli  extant 
pr£ccpta:deindc  oculos  adnoftra  ttmpora  rcfcremus  ,  ^  cx  rermifimtiitudine,    ' 


%-g  .  lO.     CALVtKL 

cuidad nos pertmeant,difpicimui, QuarKjuam  non^yideo cur  £tema.  Deiman- 
data  italintm  feculi  fbm"  teminemtts:  fed hunc  ordinem  imferttis ,  ne  (jnis  in 

r-  ,  eorttm  antmts  Ccrupuluirefideat,concedemtii  .  Clmlege  fua  Dominu^  idolacoli 
ant adorartyetutt,hccabj.te  tottm lUum  externumcultim  complexus  eir,^uem 
deferre  fiiis  tdoli^  imfijfolent.Nam  0*  yerbti,cjuihuiyfuseil,  ea  ineflpropne- 
tac.  Quorum  aiterum  tncHruari ,alterum  honorare  Ji^nijicat.  ^  eam  adoratioms 
(heciemnotatamcffe  conilat,  qualignea  laptdedyeftmulacracorporis  ge^uco- 
luntur.  H^c  tra<jue  interdiclio  e(t,  non  (juafimpltciterpopulum  fumn  Dominus 
prohtbeat  in  ligno  aut  lapide,gentium  tnftar^ohflupifcere.fed^rllomodoprofa- 
nam  earum  iloitditatem  imitart,coramfimulacrtsfefe  honoris  caufaprojlernendo, 
autaliamcjuamuts  ohferuanti£fignifcartonemdando,ijualem  dare,autnudato  ca 
pite,.iutgenuflexo  nohis  inmoreeft. Qua  rationeyht puros  fuicultores  dcfcri- 

i.Re2.i9.  ^'fj''^  hac  eos  ru)tadtftgnat,Seruaho,tmjutt,mihi feptem  milltayirorum.  Qujdl 
an quorum  cordanon funtyanttate ac  medacijs  Baal  infatuatafnon id modo:fed 
quorum genua  nonfunt  curuata  ante  Baal,^  quorum  ora  nonfunt  ofculata  ma^ 
num eitii.Eodemque aUhifymhoio,cum (ignofcendam  omnibus. ^  coeieiiibns  & 
terreslrthti-s,^^  infernis,fuam  maieftatem  affirmat,agnitioncm  ipfam  exprimtt: 

Jefa.  4?.  Mihi,inquit ,  ctfrftahitur  omnegenu ,  0*  omnis  lingua  innomtnemeo  iurahit, 
Quo contra tfficitur ,ftmul.urum ah ijs  Det  reiigione confecrari ,  quiyllocorpo- 
ris  gefiu,eius  cultumfnrntficant.  Nequeadeorumcouincendamprxuartcationem 
tntereft,qua  idfimulationefveifynceritatefaciant,  idoium  enim  quicunque  eil 
aiiqua yenerationts Jjiecie profecutta,  ytcunqueftt  animo perfmfus,  Deum ejfe 

Dani  confejfti-s efl.Diuinftatts  yero  nomen idoio  quitrihuit,Deo  fufiuitt.ltaque  tres 
tili  Danieits  comites,quanti  etufmodt  foret fimul.ttio,docuerunt:quibni corpus  ac 
cenjiforuactsjiammis  crudeltter abforhendu  tradere,leuius  liifum  eft,quam  p.iu- 
luiutn inflexti coram  ftatua popltttbu6,Regis  ocuiisfatifj.xcere.  Quorum aut  nos 
tnfantam  rideamtts ,quod nuHam  adeo  oh  ctufm potcntijiimt  Regts  iracundiam  in 
fe,magno  c.tpithfutdifcrimine,tnflamarint;veiexempio  difcam(n,extern£  quo- 
queftifceptxq;  in  f)ominumgratiam  idoioiatri£gr.iuttis  omnH  morte fubeffe pia- 
cultm . Quare ,cum e  duobfis  eligendumeffet  aiterum ,a.utyt excuffo  Dei  timore, 
fceierato  tdiClo  obfequfrentur:  aut  hommcsje prx Deo  contemnerepalam  decia- 
rarent,notum  ejfe Regi  yoluerunt,quod  etm  non  coitrentdeos,nec  quam  erexb 
rat  ftatuam,adorarent.Parem  etiam  Danieits  i  pftus  in  caufa  perquamftmili  con- 
ft.tntiam  ,quicunque fit  tUefcriptor,qui  adetus  propijetiam  appendicem  Adtectt, 
commemorat:  cum  malutjfe  narrat  ieonumynguibus  fe  difcerpendum  permitte- 
re,qu^m  ad  draconis  cultum  ,  qui  pro  Deo  a  cxterts  coiehatur ,  genufubmitte  • 
re.  ^tquoniftm  non  om"tbusfidcwfacit  hifforia,exeafidem  di^psmets  conctlt- 
are fuperftdeo .Porro  ne  qui  ab  adorand^  ftatun  caput duntaxat,autgenif  ahfti^ 
nuiffet ,idco fe perfundum  exifttmaret,plurima  addidit  pr.ueptaDominth  dece 
remonijs  fms  fanCie  cufiodiendts ,de  yijs  Gentium  tn  totum  fugiendts ..ApudP ro 
"'  V  piietam  autemynoyerhopronunti.tuit ,  quam  piocul  abomni  imptetatis  com~ 
municatione  abeffe popuium  fuumyeUet ,cum  ludm  Bahyionemdaportatts  o- 
mnino  iuterdixit,  tmmundftmneattingererpt,  Quacl.tufuia  (ytPauminterpre 

»,Cor  6,  tatur)  fummatim  compr^hendit^tequa  rciigionts  fu£ ftnCittate  aliena  indi^na- 
queceremoniafe  cQntaminarent,  Nam  CQrinthiorum  Eceiefi*  de  ea  reprxcipies, 

ad 


E  P  I  S  T  O  L  A      I :  ''^y 

adcoUigend:trntotmfu£fentmtixfHmmam,hocttJlimoniocontentt!rsfuit.Nori 

ejl  ijlud,mi^i  crede  leui ter,nec  ofcit.tnter  prxtereundum:  facrofitnCiam  Dei  rc- 

lio-tonemrite  eoi  folosconferuiirejCjui  nuUn  ipfam  perucrfarum  fuperftitionum 

inquinamentn  prof^nent.Eandtm  iUos-violitre,polluereyUcevare,c^ui  tmpum  ip- 

ramimpnfc^ueritibus mifceant.  Qua  co^ttationeijui  fe  exercebuntfdeles ,  tali 

fdcrile^io  ne  qtiandofe  objirin^ant,  omni  Jludio  prouidcbun-.    Jn eum  modum 

^hrah(im,Ifaac,caieriquePatriarch(£ ,  ciim  re^ionmi  effent  earum  inqutlini, 

qu£  idolorumabominationibtts  refert£  ejfent,quanquam  non  fine gemitu Jhedx 

hant  hojpitum  fuorum infanitu ,  quia  tamenmederinon poterant,  fcrelant qui- 

demeaf,fedfeinpuro  lUibatoque Deifuicultu  foUicite  continebant.  ^tqucTt 

(tbeorumfuperjtttionibusfedifiderejpublicenon  prodamabant :  itaneCvUam 

diibant  f^iijicationem,qua  fe  confentire fimuUrent.  Huinsfimplicttaiti  injio-ne       ' 

cxtitit  tn  Danieledocumetum.nam  quamuuBabjlone  in  medijs  idolcLttrijcjordi  ^**"'  ^' 

'  hislierfaretur,quiatamenahomniproculaberat  communicationn  fmuUtione, 

perinde  acfi  longo  interuxUo  d^finndw  effe: ,  macf^Um  nuiam  contrafiebat: 

moniam  autemin  confejfu  populi  yerx.  pietati  yidebat  non  fore  locum ,  ah 

eiui  ccnJhe£iufulduditSjobduCh<  ccenaculiforibtts,  Deumfuum,  qua  decehatpitri 

tate,feorfum  colebat:ita  inpuhlico  yrbts  acgentis  errore,a  yta  ipfe  non  dejlecle- 

bat.Huc  &  iUa  ludxti  in Lege pracepta  ohferuatio  Jpedabat  ^litne  auriml/el 

argentum  egentium  fculptilthtis  appeterent,ac  inferrent  in  domos  fuas.fedqua- 

f  fpurcitiam^  fordes  abominarentur,qubd  Domini  forent anatbemata.Sic e- 

nim  addetejiandum  idomne ,  execrandumque  quicqu  didoli  nominefemel  inhi- 

JlumfuiJfet,eos  injlituehat:qu6  ah  omni  Gentilium  fuperflitionum  iir.mtmditte 

animofitti  ahliorrerent. 

Quodft'  tanta  extem£ ^rofefiontsfynceritate  religionemfuam,ohfuram 
adhuc,&*figttr'iiduntaxatadumbratam,fubyeteriTeJ}amenrocoliyoluttDett5: 
^uanto  idChriJtian^Ecclef^yerittsfuerit  prjtjlandum.cui  ipfe  peryni^enitum 
Tilium  dum  apparuitjfapienti^  fu£  myjieria  U:e  referauit  ^f^totol/eluti  amlitit' 
yeritatem  fuarn  iUuctre  feciti  Idque  ipfum  .Apoiiolorum  docinna  confrmare 
promptum  ej}:nam argumetum jquo  P autits  aduerfits fornicationem  yti  Hr,quan  ' 
do  huittsquoque  loci propriam hahetrationem,huc  ixccommodare  minime  abfur- 
dum  erit:N efcith ,tnquit ,corporayeJira ,mtmbra ejfs  ChrifttiToUcns  ergo  mem  ''Cor.tf. 
hra  Chridi ffaciam membra  meretricvii.Ahfit.Sic ^  ad eandem nohtsformam  ra- 
ciocinari  licet:Mebrano{tra  ciimChriJli  membrafint  ,idolorum  cultuyel  immundis 
fuperJiitionibttsfdidahimtts(atqutdfiocfucrit,n!fiyelChrtJligloriatalifuhijcere 
ignominiA:yel  corptts nojirum  a  Chrtjii corpore ahfctndere,yt cti idoln  fornice- 
tur^Quamlteru  demum pr^ceptione fubijcit,  adomntm  extemam  moderationtm 
generalts  eji:yt corpttsnoftrum  meminerimits  tcmplum  ejfe  Sptrttits  S.tndi:  nos 
non  tJfenoJiros:emptos  enim  eJfepre:io  magno ,tdcirco port.tndiim  (^ glorifcan 
dum  Deum  in  corpore noJiro.Ecquid  elucehit in corpore nojiro  Dei gLoria,fitn- 
terftcrilegiorumfordesprouoluatur^Ecquidfacra  templi  DeiftnCutas  conferua 
bitur,fi  altenif  profanijque  rttilmpoUi.aturi  Veritm,fiqua  atta  in  parteyehe- 
mens  tftadojftcium cohortaror P aul.c^ ,tn  hac  maxime  cauft  yehemen:i£,fu£  ner 
uosomnes  contettdit ,dum  Chriftianos  admonct  ,ne  quidm  hominum  oculu> Jidei 
fu&  confefiione  indignum ,prauAs  ccrcmonias  yfurpart4o,py£feferant.  Dttahns  au 


;^g  E  P  I  S  T  O  L  A     1. 

tmno^ofim  noxis,Dei  infjDnorationf,^  hominum  ojfcnfione,  qucts  fecum  fe- 
rat  omnii  tdoloLttri£fmuUtio,yel  fjuacunqfte ratione  fufcept.t  imitatio , ahea, 
nos  lono-ifime  abf:erret,Dediuininomini<  ac  honorif  profanatione,hiCc  eimyer 
hafunt:Charifimi,fu^ite  ah  tdolorum  cultftCfuh  Cultw  nomine,exterioreromnes 
ritm  colleo-tj]e,(]uiimpiorumfacrti  adhiheantur,iam ex fequentthtK  manifeilum 
crit^l/t prudtnt ihm  loquorf)i05  ipfi  iudtcate  quoddico.  Calix  henedtdionvicui  he- 
nedtciniu4,n6nne iommunicatio  fanguints  Chrijlitji?^panif  quem  fran^imm, 
nonne communicaiio  corporn  Dom:ni  ejl? Er^o  "V»«5  pann  t^ ynum corptts mul 
tifumt*s,omnes  qui  deyno pane partictpamns .  Vtdete  Ifrael  fecundumcarnem. 
A'  onne  qui  edmthoftias,participes  funt  altarti?  Quidergo^Dico  quodidolis  im- 
molatumfn  aliquid~^aut  quodtdolumfit  altquid'^S  ed  quod qus. gentes  immolant, 
dd:monijs immolant,^  non Deo.NoLo  autemyos  participes  feri  damoniorum. 
Non  pote^t.<  calictm  Domini  hiherc,^calicem  d£monior»m,Nonpotefttsmen 
fe Domini participare,i^minf£ d^moniorum.Initto  inmemoriam iUts reuocat, 
qtiam  propinqua  fit  tjltec  tUn  cum  Chrifto  Domino  focietas,corporlf  (^ftnp-uinis 
tpfiusparticipesferifftquayno eos propiiis illi adiunxerit,  taito  ab  ornni  tdolo- 
rum  participatione  longimahflrahat.  Externa  autemfacramenta  qu£d.imq'ia- 
fiytnculatffe,'  qf.thtiicum  Domino  cohxreant  :idipfum  i^itur  illt,i  e  conuerfo 
acr.tdere ,qui  immundiiceremon^ti  fe  admifcent ,~)/tper  eas  idolorum  focietatife  in 
neBant atque  infrant .  Deir.de  cmnem  tergiuerfationem  prdcidtt ,cum  eorum 
ohteC\a  occupat,qui  prxttndere  poffent ,  idolum  nthtl  effe :  idcir(  o  carnem  idolts 
-  immoiitam,nihil ayulgari  camedijfcrre.  Qmdillii,qu.antumadcami6  ipftus 
fub{lantiam,coctdit:ftd  altam  ejfe  hominum  opinionem  excipit,  quoru  iudicium 
tnfa^ts  noftvuj^tclari  deheat,qu£  ifforum  oculti  ful  ijciuntur.  Eos  autem  qni 
came  idolis  im'fioUtayejcantur,argumentumtmperttoru/n  trrori prpbere,  ynde 
ludicentjiO  modo  idoiiiipfoi facrifcate,j.c  in  homtm.m  conJj)eOu Deum inhono- 
rari.Iam ^  ajleriorem  fententiam poJ}eafulijcit,tantum  ejfe  inter  ChriJli ^ 
dtmontorum  mtnfam  dif>dttm^t  alterafe  abdicet,qui  delihet  quicquam  ex  alte 
ra-Hac demutn claufula  exhortationem fuam abjolutt. Num prouocavus Domi- 
num\ Num forciores  iUo  fumn^s?  Cum  antaytsefi?tn  mapiacntcr,acm.igis  pe- 
ne  dixtnm trague ,exagitare fce.eratum yllumjacinusnonpotuerit,  quamiUam 
exao^itauitfuperjlitionumjiilionem :  qu£  yixpro  leutjitma culpahodie  amuitti 

1.  Cot.€.  ^yQittr..^lihi:N olite iimmducerc cum injidelthM. Qu£ enim particip.ido  iufii-^ 
ttA  (t<m iniq::itatt?aut  qu£parsfideti  cum  infidelt?    Qu^focietOi  luci  cum tene- 
hni?Qu£  concordia  Clj^ijlnum  BeliaU Quisporyo  confcnfws  templo  Dct  cum  ido 

Leuit.i<5.  lis^.Vos  cnim  eflis  templum  Dei,fcutdictt:  Quoniam  inhabitaho  in illis,^  in- 
tereosinahulibo,^ eroiUorumDeiif, &> eruntmihipopulus.  Nonyultyfque 
eoChriJlianos  ab  omni  tnfidcltum  necefitudtne  ahhorrere,yt  nuUiinter  eos  tn- 
tercedant ctmles  contracjus,nuUxcommercia,nuUadcnique  coUoquia.  Nan  alio- 

j  Cor  6  q"'>^*  ipfemet  ait,cxcundum  ejfetex  hoc  mundo.fed  nuUam  coire  focietatem 
-       permittit,qu£  horumimitandtsfuperjhittonibtts  fidclesirretiat.PoJ}lefai£fub- 

lefa.js.  „p£],f  teJlimonium:Propter  quodexitede  medio  eorum,^  feparamini/iixit  Do 
mintts,^  immundmn  ne  teti^eritis  .  Quonon  ah incredulorum  corporibus,loco- 
rumJ^attjsproculejfediJittos,ftdapoUutu  eorumfxcrti  lon^e  diremp.osejfe iu- 
bet.   Quod ye,oProphet£yerbn,ftue defuo,fiue  aliunde attexmtPaulus,quod 


tam 


E  p  I  s  T  o  L  A  i:  ^f 

tumftt  recepturtts  nos  Dominusyds^^patrem  nobts  prdflaturw ,  nofque  agttitunti 
injiitos  (^jilia^Pvdde  percellerenos  debet,nefi  contra  quam  pr£cipit,immundoru 
attre^ationeno  prorffts  abjiinuerimuijahijci  ab  ipfo  repudiariqtie  mereamur.Pro 
ximioffmfionem  cum alias  fepe/um  tn  priore  adCortntfnos  EpifioU  abunde  tra ,.  cor.8. 
iiat,adhunc  modum:Be  epuUs  qu£  idolis  immoUntur,ftimtiiqmd  idolum  nihil 
efl  (^quodnullu4efi  ntfilintu Dens:nam  tameifimulti nominantur,fue in c£- 
lo,ftue  in  terret,di} ,nob't6  tamenl/ntts  Detts Pater,ex  quo  omnia,^  nos  in  illo:^ 
vnttsDominus  lefus  Chrillfts,per  quem  omnia  ,  ^  nos  per  ipfum :  fednon  ejl  in 
omnibtis  fcientia.    Hic  etiam  ab  anticipatione  €Xordi:ur,qua  eos  qui  interioris 
confcientix  innocentiam  obtendendo  cauillantur ,  talibm  fubterfuoijs  exclufos, 
adhominum  opinionemreuocat :  quosfa6lorum  fuorum  tejtes  dum  adhibent ,ad 
eadem  audenda  exemplofuo  inuitant.   ^udentyero,non  quia  licere  inteUip-ant, 
fedquodauthorel/ident  queimitentur:tametfiex  aduerfo  h£fitante,imo  recUman 
teconfcientidi  iudicio..Acyide ,quam  feuere  hacifna  exceptioneomnes  ter^iuer-  ^ 
fandi  anfas  circuncidat.ldoloUtrixjpeciem  quandam  ^  fimuUtionem  hahe- 
bat  iUeadfacrum  idolorum  epulum  accubiru4:xccumbebant  nihilominus  exfideli 
btu  quidam,hoc pr&textUjquodpurAs  ^fanSias  Dei  creaturat  edererit:qu£etiam 
ftmiUies  idclts  ejfent  confecrat£,contaminari  tamenfacrilega  huiufmodi  confecra 
tione non poffent:quandoquidemnihil fit idolum ,niftyanu>»  indociorum  fio-men- 
tum.    Futilem  hunc prxtextum  quo  illis toUat^poJlolus,illam  nimiumDerfUtam 
prudentiam,q%a  pr£terit'vsnegle^ifque  fratrilm,fibi  duntaxat  Uperent,  acer- 
be  caJi:i^at:Scientia,inquit,infiat,charitas  Adiftcat.  Siquis  autem  exijlimatfe 
fcire  aliquid,nondum  qnicquam  inteUigit,qualtter  nojfe  oportet..Ac  ftmHUcrum 
quidemnihilejfe  concediffedcontra  obijcit ,  aliquideffe  fimulacrorit  cultum:cu~ 
iusobeundi  indoBtf  ipjiauthores  ejfent .  Non  eji,inquit,in  omnibus fcientia. 
Qujdam yero  cum  idoli  confcientia,quaft  fimuUcrts confecratum  mandurant ,  <^ 
confcientia  ipforumcumfit  infirma,poUuitur.Siquis  eumyiderit,  qui fcientiam 
habet ,in  ftmuUcrorum  epulo  recumbentem,n6nne  confcientix  eiiis ,cum fit  incer 
tus,&dificabitur  admanducanduml^ peribit  infirmus  in  tua  confcientia  frater, 
propter quem  Chrijlus  mortuus  eJ}?Sicautempeccantes  infratres ,^yulneran' 
tes infirmas eorum confcientias, in  Chnjium delinquitts ..Acfi  dtceret :  Oubd om- 
nesgentiumdedifsfuis perfuafiones,yana  ejfeac  friuoU  commenta^yt  reyera 
funt)ducitu,yobii  idfolisfapere  eJl:quodpr£yobis  palamfertis  ,adfalforum  deo 
rum  cultum  quod pertinere  yideri pofiit,idyerofacttti  multorum periculo .  Nam 
qui  eiufmodi  Jpeciaculo  rudes  adfunt,  ^  ftmplires,citm  nondumyejlram  lUam 
frudentiamfint  affecuti,qua  inteUigant  idoU  nthil  effe,yos  autem  idotorumfa- 
crvs  communicarel/ideanuquid  concipere  aliud animo pojfunt,  nijiltos  tdolorum 
ejfe cultores ,ac proindeyejlro exemplo confirmari ad td penpetrandum ,  quodcon 
fcientia  fua  iudtce damnatum  habeantf  Quare  lUam ,quam  obtenditts,pruden- 
tiam nihtl  moror:qu£ yt capciofa  ejifratrtbm  , errandique  materiampr£bet,ita 
in digna  eji  homintbus Chrijiiants .  Quin  tUa  qu£ ab indoclts adimitationemye- 
Jiram  committitur  imptetas ,  quando  '\ejira  culpa  contrahttur .l/obtA pr^Ji-anda. 
ejl.lam  ergofaitsperj^icuum  eji ,  tametfi  puhltco  profitend^  reli^unts  munere 
non  omnespariter  Chrtjiiani  defungi  necejfe  ktbeant  ,effe  tamen  priuatam  quan 
dam  confeJHonem,  q:t£  a  fingulti,citra  exceptionem  pojluletur :  qu£  intra  quos 

F 


50  I  O.     CALVINI 

confijlere  fnes  deheatjnuUo  modo  dejinire  licet.  P  ropterea  quodnec  eadem  om- 
nes  adipjam  edendam  grAtia  prddtti  funt,^  eiw  ratio  hona  ex  parte  ab  occafw 
nihm  t>endet,QH&non  omnihitsfinult^s  obuenimtxatenm  certe  progredi  dehct, 
ne  quidfidet  yeritateindigiiu.-n,  ne  qutd  religionis  nojhr^  tntegrttate  alierium,i 
nohvsyeldicaturpnelfat.EinsconfeJiionis  exempla,quanturn  conijcere parttm  tx 
^pojlolorum  fcriptt6,partim  ex  yetujlti  hijtorijs poJpimm,inprimis  illis  hene  tn 
ftitutis  ac  moratis  Eccieftis  prxcUre  elucehant.  Nam  yt  non  leguntur  ein^feculi 
Jideles,inyijs  ac  locis publicis  de JuareligionedecUmitafftDit  etiam  Chnjltanos 
fe  effedifjimulajfe  coram  ijs ,  qmbin  tuulgari  pericnlofum  ejfet,leguntur:ita  non 
mtnorejiudio  rurfum ohferutbat,ne  yel aduerfmfia  religtone  quicqua  dcftgna- 
rentvelalios  ftmularetfe  ejfe  quamChriJlianos  .Ltfne  quo  numero  habeatDomi 
ntis  eos  ,qui  fde  omnt  cdftjiione^yacuam  tntin  contment  ,animaduerterc  ex  elo^io 
licetjquo  ahEuageliJla  defcribuntt:r:Multi,tnqutt,exprinctpibHi  crecfiderunt  in 
Joan.  it.  cumJedpropterPharifi&os  non  conjitebantur,ne  eijcerentttre  Jynagoo-a.Dtlexe 
runt  enimmagis gloriam  hominmi,quamgloriam  Dei.O  exittalem  gtori^  appe 
tentiamlNamfi  ah  horninnmprohris  aufpicartda  ejtgloria,  quam  apudDcumex- 
peCl4mns,qu:dijsfuturum  cji,  qxi  hominum  fe  quam  Dei  iudicio  approbare  ma- 
Matt.io.  lunt?  Et Ji Domini fcntentia prommttatumejl ,eos  in  Juturum fc culum  animam 
lere  'i^-.fittm perdere,qui  in  hocfaluam  haberelicltnt:  quarno  tdtn  glorixyn  cadttaptiws, 
cuita  longe  fit factltor  quamyits  ia£iura?Porro  ft  ah  tjs  fe  yellc  fanCitJicari  de- 
clarautt,qutbffsfeinfandifcationem  poUicetur  futurum:quiddefejj)erare  au- 
ftnt,qui  etm  non  tanti  dignantur  fanclijicationem ,  quam  yel  mediocri  opinionis 
fui&imminutione redimant ?  Quodyerodehac  confcj^ione ad prjifentcm locum 
proprie  atttnet ,fit  extya  controuerfiam  ijludpoftum  ,quQd  mtntme  dubijsyerbi 
Dei  tejltmonifi  luculentercuitlum  eJt;non  orismodo  abiuracioneyioiari  ipfim 
ac  labefaclari  ,fed  extcrna  quoque  omni  impiarum  fuperftitiomtm  fimuiatione :  ac 
quauisl/erx, reitgionis profana tione.Quamohrem  eum  quifyneero pietattsjtudio 
ajficiatur ,non  iinguam modo  ab impijs  yocihm,f::d parres  omnes  corporis,afacri- 
lego  omni  ritu  continentes  habt  re  oportet. 

Verum  quoniam  permulti(yt  fHpracommemorauimn6)quiChriJtianam  pieta 
tem,fiyllis  idolorum ahominationthios  commifceatiir,diJiipari  atque  eucrti nthilo 
minus  quammsfatentur,aPaptJlicis  tamenfacris  (Jacnlcgis  quidm  tUts^ 
profanis ,fedqit£yt atunt,Det,non idolorum  titulum  pr^fcjerunt) non perinde  ^ 
hodie  nobts ahhorrendum  cenjent:  rcfcUer.dui  ejt hoc  ioco nobti  eon:m  error,^ 
quod poUicitifiinms,ex  rerum pr^fcnttum  coUattone,cum  eorum  temporum Jlatu, 
quibnsjiiia  qu^  ex  diuints Literu protuiimiii,f:ribantur,oJ}-endendum  ,  nonmtntts 
ejfe  tn ceremonijs  qwbufdam  P apijlicu anathem.itiA ,quam  inyllti  ynquam  idolo 
rum  ahominationibits.  .Ac  dc  ea  qutdem,quam  caufantur,dif  rtmims  rattone, 
pojteaytderimiis  :  hoc  modo  inter  nos  ,quoddico,prtni  conJitteritjnuUiimyn- 
quam  in^entium  fuperftttionibus  magvs  execr.tbiie  extitijfe  facrtlcgium  ,  & 
quod  yeram  pietateml/ei  opprimeret  grauimfvelcontumeiiofitps  ajficeret, 
quamfunt hodienonnullaqu£ pajiim in  reo-nq  PapA  yifuntur'.  Quanquam 
(iutem,fiajliquando  dederit  Dominnsl/tad pienttm  repurgentur  Ecclejix  ,qutis 
pr&Jtigiarum iUe  antijles  futs  impoflurtA  corrupitlnon  aiia  melior  futura  ftt  mo- 
derationis  ratio ,  quam  yt  a  radice  eueliantur  yntuerft ,  e^  >»<t  (ytdicitur) 

litura 


EPTSrOLA    i:  ft 

litHYAComg(tntiir,qHAex  emdifdflina,frodierunt .  Non  tdmenfunt  eiufmodi  i 
fx  ijs  (jmdam,  quin  tuea  adtempu< tnlfr^r,'^  gf^ufvnacHm alijs  atrapiaculu>n\ 
'aliquodexequi  pofiis  .  Verum  enim  prudentia  hic  ^diligenti  animaduerfione  ^ 
opMeJf^tta (JH£  eiits  not£funt  ^form^Jifcernere ahijs  noueris,  qu£  cum  Dei 
yerho  non  obfcure  pu^ant , ^  ydut  imprejfam in  fronte  gerunt  mmifedam 
impietatem.Quod  totum^exempla  (irfuloculosfuhijcientmtlius,^  hreuius  ex 
pedient.Carnium  efum  reli^ionis  nomine  interdtcere,h6cque  interdiclo  fdelium 
oUigare  confcientiai,piane  tj;rannicum,atqueetiam(-vt^po{lolus  loqnitur)di-  *''^""-'** 
aholicumfuit..Atcum  fitifiud  Domini permiffu  tihi  in  mcdio  reliclum,vefcarif 
ne  omnidie  carnihus ,  an  in  totamliitam  abjlinea^ ,  illis  diebnsquin  te  ahilineai^ 
nihilprohibet.Cur  enim  non  interdum liceat,  quodfemper  liberum  ejl ^  Itafce- 
lerato  impcrio  ipfe ahfque fcelere parehu,  animM  fit tibi modo,rudium  lOTioran- 
tiiin  hocconcedere ,  nonetiamanimamin  illos  traditionum  laqueos  tuam  infe- 
Yere../^rcere  coniu^io  eos,quicarnis  tncontinentia  exagitantur,ex  eodcm  eii  ty 
rannidis genere-.nec  tameneadem  tthi parendi fueritfacultas,  fquidem  illo  ar- 
doris  aculeo pungtris ,quodnoni>t carnium,itayxoris abilinenttam  lihertati  tudc, 
fermifrtt  Dominfti.Hunc,quem  in  ceremonijSDeftratibm,qudrum  catifa  hxc  in 
{lituta  eii  diFj>utatio,pro  eo  tempore,quo  iftic  tibiyiuendum  efifemperintuea- 
ris ,  fcopum  tibipropono:  yt  qux,  nuUa  funt  impietate  notahiles,ijsfobrie  quidem 
t^ parce,fed tamen  cumyfMpoiiulahit,lihere,fecureque  defungaris :  facneivt 
appareat,  nuUam  effe  tuam  nec  in  aJfeClando,  nec  in  refugiendo  fuperjlitioncm. 
Quxyel minimafacrilegij nota  funt afperfe , eas  non magis qtia  nyenenatufer- 
fentemattingAr.effe  enimreyera  quouis  ferpente ,  folo  a'ta3u  pc^dentiores, 
quin  tihifm prob.tturtts,nihil dtjfido .Earumliero  innumero  .ftmulacrorumye- 
nerationem,  l/n^lionisfufceptionem.  indulnntiarum  emptiohem  ,  irrio-ationem 
ex  aqua  execrandis  tUis  exorcifmis  incantata,  fmilefguealiosperfe  damnabties 
ritttsrepono.  Quidenim tandtm  ajferri queat,quodtn  eorum omnim  excufatio- 
nemfatis lialeat^quo  mintts  tanti  a  nohis  malejicij damnart  debeant  ?    Scio  cntm 
quojdam  ejfe  moderatores ,qutbttsad  exa^itandas  leues  tjias (y  t  credi  "V o Ln t) ^ 
nihiii  nu^aspi^idemm  nimium  aFp  eri:ftd  quidiUi,  inquam  ,ad  di  luendam  mmiam 
hancnoJlram(quando  itayocart placet)acerbitatem tandem  ajferunt?    Ne^are 
certenon  audebuntybicunque  adcultumprofiai  in  templisfimulacra,  maxtmam 
f^ propeliniHerfam  hominum  mukitudtnemdtuinuipfa  honoribus  profequi:  ac 
I»  eo  infecudum  Legu  pr£ceptum,quod  eji  de  non  colendvs  idol'ts,impingere.  Non 
fiolidum  hominumyul^tts  ,fedprudentifimos  quofque,^fummu  ingenij  doClri- 
n&que dotibui pr£ditQs ,hoc errore captos  inuolutofqueeffe  dico:ad ipforum  teo- 
finionem(quod^pofiolus  ferij^itmeminifii^iubit^te reuoco.Si,quo  iUpstefia- 
tumfaciai,reli^ione  te ab ipfis non  difcrepare  caputcoramfimulacro  de:egps,aut 
^enu curuas :  quid aliud quam  diferta  tefiifcatione  idololatram  te  ejje  profiterts? 
^tytlitfimuUiro  te  honortm  deferre  hominthttsfin^AS,Dei  tamenynttts  cultum 
co^itatione complederii.  Quaf  yeroiuumfthonorem, adarbttrij tui  modamin 
terfmuiacrum  ^  Deumyiuen  empartiri ;  Deoque  omtta  intueniiperindepa- 
lam  tUudt re,acfi  eitts  ocuios,  quodomnium  homimtm per^ictun-t oculi  ,prxteri- 
ret .  De  Chnfmatequiddicam  aiiud?in  quofufiipiendof  tenihilpeccaredefen- 
dii,qttod  homimm  imquttatt^itfattffactAs/nmbra  duntaxacinun^i,  nuUa  con- 


"f  . 


^V  lO."   CAlVINl 

fcitntiS.YeliglGn€pAtkrU:egocontra,grauiter  te deliriquere a^gm ,  ejui-velfroft^ 
tem  afferA5,mqua)n  tnfc.nkttur,qu£,infux  Confrmatione  abiUisyfurpaturhU 
fhhemia,tefaUti<.  Chrifm.tte  confirmariiyelmanta  porri^as  ,tn  quibii^tlla  infcuU 
patur,quafacerdotesfuospcrdgunt,facrifcanditcpotej}atec{onatu>n:yelomrtes 
corporvi  partes  cxhibeoi  non  minori  execratione inurend^,qud  inextrema  (quam 
'Vocant)ynciione  yttmtur,peroleum  tibi  remitti  peccata.Quodquidcmyelleuey 
')/el  nuUum  dcliclum  effe tibi  concedam ,  nifi  tua  ipfitn confcj?ione ohtinuero,rem 
tffe  flufquam  indignam ,qu& ad incorruptionem  regni Dei deflinatafnt corpo- 
ra,tanta  hUTfhemiarumfoedttate  coffurcari,  quam  in  conTped,um  Domini  affe 
rant ,  quo die adrecipiendam  immortalemghri£  coronam  eiM  trihunali  fiftcn^ 
tur.Sic  qui  in  arculam  Wpcm coniecerit ,  yhiyenales proftentyeni^,  atttquic- 
mam  omnino  ex  lUo plm fatts  foecurtdo  ac  liherali  indulgentiarum  diTfenfatio- 
7iumque  thefauro  fibi  redemerit ,innefandai  illasnundinationes  nomen  infcrippt 
fuum,ac  in  cas  confentire fe ,yclut  data  teffera  comprohauit .  NequeiUam,  quA 
yulgb  iaCiatur ,excufatione  acci^ioinon fecm  ac  inieCia  ojfa  malefcdi,  belux  compe 
fcuntur,ita  liclpauctdis  nummis,yel  etiam  largiore  intcrdumnummorum  copix 
delinienday}}  effe  facrificulortim  rahtem:qui  cum  de  lucro  agitur,fcprdiddi,  inhiat, 
quouis  litfamelico  leonefin':  rahidtores ,  pr&lium  {quem  morem  pfeudoprophetts 
Micli.3.  ac pfcudofactrdotihui femper fuiffe,teflii efl  Propfietd) fuperynumquenque fan- 
Ciificantcs  ,qui  non  tUis  aliq:ttd  in  os  dederit.Hanc,inquam,accipiendam  effe  ex- 
cufationem  ncgo .  Quid  entm  dipiomata  iUa,quorum  tegratiam  appeterefimulas? 
^n  non  edita  yoce  clamant,y  t  nummts  reliClvs,plenas  anathemate,atque  omni  e~ 
xecratione  dtgnxs  indulgentias  tibi  aitferas  ?  Hoc  qui  inteUigunt  (ncmo  autem 
non  inti Utgit)ac nummiim  te  ojferreyident(yideri  autem  niftcuperes  ,nonface- 
res)nttm  parimi  lucukntam  habent  abs  te  teftificationem,indulgeatiarumpartt- 
ttpationeycUete ytifrut^..Atqui earum  latehras fl excufjerps ,nufquam prolixitts 
quam  iUicChriftumcurnfua  iruce  irrideri  comperies  ..Aqua  denigue  tUa  jdiaboli- 
aiexorcifmis  confecrata,  frontem  qui aTfergunt,quam omntno  frontem habenr, 
yt  impune  id li  ere  contendere  auftnti  Quid  enim  talifthi aTferfoneyolunt^an 
Itputidx  aqu£ guttula  facieminpuhltco  emaculcnt?an  itain  celehrt  hominum 
ccetufne  canfa  lafctue  ludunii  Netttrum  iftorum  efl,  nec  quicquamfmile,  Ve~ 
riim  ffeClantcmpopulum  cofymbolo  atteflantur ,  exorcifmt  fanClitattmfecon^ 
temptuinon  hahere  .  Quo ftmul haud dubit  omnes,  qu&  ab  exorcifmis  euomuntur,  , 
hLiJfhemtas  ohftgnantiyirtutem  lUi  aquul^  infufameffe,qua  d£monespeUat,cit 
ret morhos ,ahtgat ph.intafmata,noxas  omnes  dijfoluat.^c  necalumniofeme cri~ 
minari fta faCaqueri pojUnt ,qui: procul ahfint ah ea ,quam  iUis  affingo,impteta, 
te,eorum  confcientiamfemper  appeUo,tiufmodi  ritibtt.s  dum  perfunguntur,an  a~ 
liquid  mimi.s,quam  quod  reprehtndo  ,populo  pcrfttadereyelint?  I  Uum  igitur  ipfum 
populum,cuin^s  fatvijacerc iudicio  hic  fiudent,  iUis  iudicemfero-.e quo  nemo erit, 
qtti  non  pronuntiet  ,idem  ftbt'y  ideri .  Iniquumf  ejfe  dicant  ,ad  hancfe  exigi  regtt 
Ltm.cum  .ydpoftolo,cuiu^s  iffxc eftfeuertt.ts,non  mecum, expofiulent. 

Video  nuUum  fore ,nec  mthi  dicendi  exitum,nec  ijsfinem  tergiuerfandi, 
t^ui  yej}ugn.tre  yeli.if.nift  certa  l/na  in  re  confiiterimivs ,  tn  qua  plantm  ac  penitus 
tuidcntcr,td  quoddocere  yolumns,perfficipoj?it .  Sit  igiturj^liffa  nohts  exem- 
pli  locojin  qu.tmnif  plufquam  iufto  iure  conferri poj?it,  quicquid  de  idololatria 

yel 


EPISTOLA     I.  5j 

"Ve/  Scripturh  trdditnrilfeldici potefiyfjHO  minui  ceremonijs  ijlk  omnihtn,  a qui~ 

bm  tantopere fuvitndum  cenjeopveiut  rebtts mtdijs  tndi^erentcr al utans ,  cau~ 

fam  mn  dico.Ipjam  autem  eligere  ex  omnihm pottjii mum  Itbet^quodyna prx  o~ 

mniht^s  rfque  adeo  fanEia  olferuatione  colitur,ytci:mtnaliji prdtcrtudts  homi- 

ntmfallere  animtduerfionem  quoc^nomodo  liceat  ^bacte  eximcre,  quin  multo- 

rum  octiiti ohferuerisjhaiid faci le  queoi.   Qmjii^t  inc^terii  quanttim  inftmali 

quil/ideant}  ac  illtsfe  ideo  ahftineant  ,fatis  multi  reperiantur :  qui Tt>  ofatean- 

tur,quanta  fcateat  abominatione  Miffe  culttiifDelab  eofef  plane  extricare  au- 

(intyperpaucos  offendof.fiue  terrore  obc£catt,yeri:m  non  cernunt,fiue animi  de~ 

iedione magis  ^  langore,quam mentts  errore  Ltbuntur. Quamobrcmfic exijli- 

mOytotam  fr^fcntem  cauftm  folo  hoc  capite  quodammodo  contineri,hac  "Vr  hal- 

lucinatione  dtfcufja,  qua  maxime perftrtnguntur,  de  reliquis partihu^i ,  in  quihus 

nonitao^rautter  c£cutiu>it,yltro  mihifnt  omnes  conceffuri.Omnes,intelligo  tui 

fmiles ,qut fanCto  Dei  Iferbo parere  aufcultareque didtcerinf.qualcs ,y t  fum pr£ 

f.tttts,tecti>m  hicdoccndosfufctpio.Qualeergofittsiiid,nefacrofanCia  Mtffx, ma 

ieftas  ludibrio  tibidcifie^luijue  efje  videatur ,eius peragendis  myslerijs  tntercf- 

fe,atque adorantis  ritu inter  eortim  cultores  jlare ,pauiulum perpend.tmns  .  Pri- 

mum  omnium  tametftquidMtfJa  ipfiftt,  non  ignorant  qutcunquejDcl  7nediocri 

Dei  cognitionc  funt  imbut^  idtayncn  ipfum  quodnorunt,  ytprohe  tcncant,  mihi 

funtmonendi  .S;q:iidtmhonam  eorhm partemexeo  labil/ideo  ,q::odtoia;neiiii 

l/im  ciim  domi  lucuienter  medi.atam  habeant,  ad  ipfam  dum  accedum- ,  qua  n  hor- 

Yend&  tragosdi£futuriffeCtatoresyenianr,obiiutfcuntur.    Veriim  neiono-am  ac 

alte  repetitam  dTfutationem  ordiri  miht  nenfjeftt,  de  M  iffeftcrilegijs  ad  In- 

ilituttonem  nofti  am  leCiores  mtttam : > hifatis  cxplicate  pro  opens  dun  axat  hre 

ititate ,  expedijffe  me arhitror  cum  yniuerfim  eum  locum,tum  quicquid  e^  eo  huc 

pertinehit.Tantum  dico,quod  jideitumneminemiateredihetynum  facrificijno- 

men ("V t  tpfum  quidtm  m :fft rij  facrific  t  accipiunt') ^  Ch riiti  crucc mpro rfus  a bo- 

lere,(^  foACtam  ctns  Co:nam,tn  qua  mort  is  fu^  memoriam  confcrautt,  cuertere. 

Nam  'Q-'  fiiagioria,y  tfctmti>s,Clmfii  mors  penitnifpoiiatur,  nifi  ynicil  habetur 

£ternumque  facrificium:c^  fyilum  adoHC  facrtfaum  reJiat,tota  corruitatque  a 

radice  iabefaCiatur  Clnifii  Coena:qu  •:  non  aiiud  cs^,quam  ynic^tHiti^s  obi.ttionu 

tesiimonium,^  qu£d.imyeiuti  ohftgnatio  .H£c  autemduo,  qu£  ita  continenter 

Miff^fttntafftxaptft  auelli  ab  ea  nullo  modo  queant^ffola  effent,qHihtts  omnem 

Mtff  communicattonem  facere  tibi  execrabilem  conarer  :  qutdpoffes,  nifi  "V»o 

mecum  ore  ipfam  detedart^.  Quidentmi.An  tu,cuinuilaaiia  in  requam  in  Chri- 

iti  cruce  o-iortari  iicet,cum  ad  extinguendam  etia giona  )i,ad  concidcndum  euer 

tendu)7:que  eitts  tcflimonium  coniuratos  conutntfjc  yideas,iUts  te  focium  adiun- 

gai(.AtquifteCio  ocuio  rem  intuertl>olumiis,quid  dtudiquam  ad  taiii  coniurati- 

onis  focietatem profittndam  digitum  toilunt ,qui  fe quauts  Miffe  p.rrticipatione 

iiligantlEft  tamentfiud etiamnum  terttum,quod  quo  efi  manifefliui,  eopios  ant 

mos  afjicere prefiiii^s potefi:nempe  nefanda  tdoiolatria,dum panis  diuimtatem  in 

duerefngitur  ,pr6que  Deo  tn  fubitme  adorandty.  toilitur  ,fuhiattn  ab  omnibus 

coiitur.  Qu£  tanta  atrocitate ,tantaque indignttate  rcfcrta  res  efi,l/tyix ,  nif 

ffeCietur,crtdt  queatiftc  omnium  ocuits  fubteCta patet ,y  t  argiimentis  opm  mtni- 

mehabeat.  Pro  Deo,inquam,osientatur,adoratur,  inuocatur  panis  crusiuium: 

F    5 


y4  I  O.     C  A  L  V  I  N  I 

Deiis  dcnique  effe  creditnr.quodde  fms  fimuUcrnnulhil/nqtixrn  Gentibmper- 
fuitfumfuit.Neqm  hk  mihiquiljidm  ohftrepat/ionpanem,ftdch,-ifti[m  adora- 
ri,qui  mpanis  locumfuhicrit.ex  quo  legitimofit  ritu conftcv.tno. QMdcttamft 
fanih  Chrifli  Coen£  conuenirc  demm ,quanquam  riihilmi:ius  contedi.ms,adMif 
fam  tAineyinihilo pertinct  rr>.i.gi6,qua/n  adycteres  Pontifcum  coenti6,aut  Salio- 
rum  emlurrk.ld  qutdemf  tnter  nos  conueniret,quod  certo  confi.trc  debuerat^Do- 
tninum inmyfiicafua  Caena  corfni ^r&here non qtiod  adoremtis,fcdquodedamiis: 
fr£fentiamqucrtonill.tmnaturalem,quam  loco  lUo  contineri  oportear,fedJpirt~ 
taalem,  qu.m  mdlum  loci  interuaUum/iuU.i  dtftantt.t  impedirepnfir,proponere: 
(ly^tfmauis ,  non  naturamftt  corpom pr&fentem  iliic  Zj;r  ci. cur^fnptam  cxhihe- 
re,fed  efxaciam  ^yirtutem,neintpfaquidemCoena  htc  fcrupultts  rcfderet. 
Verum  quontam  ytondumtd  yidere  omnihttsdatum  efi,remdubia.n  c.c  co-nrouer- 
farnpro  confQa  certdque  wc prefumerenequis  ca.ullctur,  iUaparte  non  inftabo. 
^dfit  fanc  i'^fua  Ceena  prxfi^m  vero  ac  naturali  corpore  Chrifitts,manthM  attre 
£letur,dentihtts (itter.-aurj.-uahtts dc^luttatur, diutntt.ttcmiUic prxterea  fu.tm 
fiftatMU.tliter  in  eiiis  carne  in^^jfabiUmodo  hahitauit,quam  inifafjuefit  ado~ 
rarifquorum  t.mcn  ytrimque  lamfiimur/.'  ejfe,  alihi  dcatonftratuyn  abunde  a  no 
bii  efi:)yerimi>:runque  ybi  conctjpm  fncrif,qt{id t.:mcn  inde  adp.tnis  frufiu- 
lum  acccffcrit,extra  Chrisii  Coenam^  Ncn  cnim  f  Uointmts  fuis  fdeltbtus ,  tnor- 
itifux  memo-tampil-  coiertttbm  ,corpu^  fuum  fuh  pane  edendum  prxbet,protintt^ 
ttiam  confequitur ,  impum  ipfum  Jacr.pcuUs  immolandum  fe ,  m.tclandiimquef 
qitotics  iUi/^Ubeat,tr.idere :  nift  jorte  tantam  putido  oico  ftbeffeyirtittem  arbi- 
tr.tmur,qua  ornr.es  quei/S  inunxcrtt  m.intts,peritas  Chrtftt  form.-truli  rcddat  .trtif^ 
cesiatit  f.icrijicuU  libidtnem,coelefJts  decret: pondtn  habere credimtts,  'Vtquottcs 
e  coelo  Chrtstum  diducere dscreuerit,pr£fent€m  ad  nutum  extcmplo  haheat:  aut 
Chriftiyerbtiyimquand.im maFic.xm  .ijjingirn.ii,qu£ articulate  t.intlim  demur- 
mur,ita,cnergtitm  fic.m  expUcent.Tahtus  cnim  tnep  ifs  e  p.tne  Chrtftumfe  cdu 
cere,nohUpcrfit.tdtre con.cndunt. Qutcquid  ergo  tUi  dc fu.i potcfiate,r.onfecran 
di intcrttione ,yerborum pronuntiaticnc  ^ioUdcgarnunt,  yalerc  fin.imiis  .    Nos 
promifiione;rj  quamfilfo  i.t6iat,primitm  cffeCoen£ propriam:dei/tde piorum  fdci 
d.itam,no  t.hiyiorum  trriftoni f  nn tts ■  Qjtod  ji extr.t  Coenamlocum  nuUnrn  hahet, 
m  M iffa,qi!£fo,qiitm habebtt,qua nihilyjquam  Ccenx,  magn  aducrfnm efi^Etfi 
nonntfi  ^tjs  ad  altrtdam  coiifrm.tnd.i,nqucJiiamjJdem  propofita  eii,quiyntc* 
Chrifti  oblation(;,  quam  in  cruce  pere^ttJJeo  Patrt,drcrriumfaniltfcatosfe  cre^ 
duntiqui br^ftareturijs,  quinecipfam  inteUigunt,^  ipfin pnntextu.id lUitden- 
d.xm  einsycrttatcm fceleraie  abttcuntitr? lUi./,i i^itur  Dcum,qucm  ItidthundttsfA 
cerdos  quaquauerfuincirca  fuum aUareyentila.  ,none  coelo,ytcndtyoLinr,  eii- 
citumifed  talcm  ef]c,qi(alti  ipiflrtnoftt  extraCiti^ ,p.iiam tfi ,N am promifiionetn 
qu£  Chrifitcorpiis  fih  p.inu  jymbolo  f.delihttipr£het,non  adeos  magts,  quamad 
pecudes:  rtecad Mifj-v'  m.tn!,qu.i>n  ad Bacch.tnaUa  autTttrcarttm prandiafle- 
ciare,nihtl  efi lam  amhigenduin.  Qmd^.hifirionicx iUa gefiiculattortes,ita  inde- 
cor.':prorfis  t^  immodcflis,  ^lit  afanisfhrijfjue  hominthts prof\cifci  nor^debe- 
antfdum  tn Chriflum conferuntur,facrofartiio  eiKs  rtominiy idtuturne  ttbiieui- 
ter  contumeliofiii.A  mortonihnsjone  taUa  toieraxi  lud.cra poterant.Dominum 
"verh  lUii  infcrthi ,  ytgrauitcr  eitts faTtClitatt  iniurium  efi ,  ita indign.fitme  >  aitt 

(j-iuod 


E  P  I  S  T  O  L  A      1 :  55 

{quodvcrius dixerim)  nuUo  modo  nobii eftferendmi.  Prxfcrtincum  eo  reSli  ten 
d'jreyidiimui,yt  iriftitiitctm  dtumitm  j^iritUitliiCo£n£  cet-emoniam,fepultASiih 
uerfimquefenitus  extm^Hont .  ^^tdum,adfmmUnd.xm  Mtffereiigioncm,qua 
confcientiaper.f^endtiem  myfterijs  interfis,mecumnunc  reco^nofcc.PrimoJh- 
tim  in^efjuffe  m  conjfelium  tnfert  .-tltarcpj.riim  tlludquidem  k  m^.if^  compa- 
ft[ionedijferens,fedquodiffa  tamen  nuncup.ttioneftcrifiiandofedcftin.ttum  cU 
met.lam  hoc  certefolum  blafphemia  non  catxt.  Vidcs  prodeuntemfacnfcum^eini 
quatuordi^ttortim-vnCiione pacijicitoremfe  inter  De::;;j  c^  homtnes  conftttu- 
tiimglorietur:qui  Chrtfti  promiftionem,qu.t  corpm  O^ftn^uinefuv.mjuhtanis  ^ 
yintfymholifftnmfua  edendum  bihendumque propontt,erepta  fidelikm  Ecclefix, 
atque abipfa  Ccena  abreptam,fihifimiiihufqitefiii  c.trniflctlttsi>endicat:quic<iiie~ 
jiem  eiusccenam Miff£.nomine,in  qua  tota  ipf::im:ertitur  acdcformatur^inhQ 
norat..Aftat populHi,nthilnon  corum  ditunum  effe perfu-fnticui  pevmixtti$,ca~ 
dem  tenert  reltgione  ftmaias.vbt  adaltare  proptn.s  tlle  .tcciftit  prefii  oi.ircr,f.ibu~ 
hfuA  aCmsparttm  motortos,p.trtimftatar:os  o.dttui/n.i^icdfque  tiI.:sfufurratto 
nes,quibu6  e  coelo  Chnilum jibtl>tdettir euocatHrii:,aiijs  qiiidtm  certc  i'idertl/t:lty 
quibiis iuocatum,ad  iminolattonem deuouLt:quibiis Dei  erga  homtnum  '^enas  re- 
conctiiationtm,acf  indemortutChrislt  iocum  fulro^attis  tffet,molit:ir .Hic  cum 
fimtlt,quafuperiora  til.t  ,yenera:tone  excipt  ab  l/r,ii.e:fa  muitiludine  yidcs,ad 
eam  quoque ipfam imttadam^tiitum .tftmuias,in.  queml^tmintmum)  in-fcriptam 
effe  eirfmodiffeciaculi  acerrimam  abominationem decebat.  Et  adhuc mihineo-a 
hitur,qui  M  iffam  reii^toms  ffecte  a:,diat,eum  tGtidem,quo^in  e.tperpetranti-.v, 
fiicriieporum  confrtemfe  apud  hjmir:es,qutcquidanimt.:.  Bto  int.ii  c.mat,profi 
ferilEcce  demiim  tdoit:m  til:td,corpons  qi<tdemfpcciepufilum ,  ajfecluque  c.ndi- 
dum,fed  omnium  ion^e  0-pefttlenttfimum  ^tcterrimum^adtan^endos  ftperfti 
tioneffeciatorumanimos  attoiltttir.Hutc  dum  ftfe  omnes  ftuptf.-.Cit  aduoiuu.ity 
tu  fimuL  conuerfo  in  tpfum  intuttu^yenerahundi^s  proslernens.    O  perdit.tmno~ 
Jiram  impudentiam  :ft  quicqu.tmeorum,  qu£  facns  ii:;eris  aduerfi-i  tdoiolatrtam 
prodita funt,ab tila  jic deprehenfa  conutiid ^ue dtl^recamnr  i    Q^idtnimfan  hoc 
eft altud tdoii genus,qudm  quod adorarefecundo Agis capite  yet.imuri   Quodft 
ita eft,C!'.r  eiii.j  Otitum  minore deiiCto,  qudm  B.thy.oniC£ iliitis ft.ttu£  cenfeam:tJ 
quem  tamsn  tres  tiit,quosfuprd  rttulimHS^Ifraciitx^f^^^ifjorte,^  ex.juiftto  adf£- 
mttam morttsgenere,grautii<  cxliorrueruntf  Siyuiganbtis  ac  q:'.ib:.siibeto-tn- 
tium  fupcrslittonibtis  fubtffc  proni.nttat  Dominus  tmmundi^iem  non  tan^en- 
dam,in  tantafordtum  (■ongertejiju.tnta  hic  ccnsl.tt,tot  facriiegiorimcum.iiis  yo 
htariqut  iice.tt\Vt  (tutcm  omnes  ^poilott  fent(.ntia^s,qutbiis in  idcioiatriam 
inue]ntur,yno  lilo  yerbo  compieCir.m.r ,  non  pojfc  nos  mcnf^  dimcnton.m  ^ 
Chrtsli  menf£yndfieriparttcipes,quts  .idMifj..mid ffeCiare  negeticutns  altare 
tuerfaChrtsttmenfaerigitur.ChiHs  epuiam  dirtmpris ,iaceratis ,fordtd.ttu  merf& 
ChrtifiepHitstnftrui  u.:tn  qua  Christustradi:cttisr,eiiis  morstliudtttir,excxra- 
btlepro  Deo  tdoium  fuppomt.  r,eam  yocare d£montort:m r^.enfmfppudeL uCac 
nonpottU'S,qu)dtarit£tmpieiattsmereturtnfien:i.:,no:(urii  txcogtithimti: alt- 
quodnomcn^quo  deteftabiiin,s c^uiddam  ftfitri poftit)exprtrr..itur.    Etftne de eo 
h^fitare  qwmodo  hoi?nni!mnonprorfns  cxcis  inmcntern  ycni.tt,yaide  miror,ttn 
dimoniorim mcnfam appciiare M>ff.im  debeant^td quam  ex-xdificand.imftcr- 

l    4, 


,5  I  O.    C  A  L  V  I  N  I 

nendcimque  ^omnes  dmonum  techms,machiniis,copias  concumjfe,fUne  conJJ)i~ 
ciunt, 

Veriim,nou<e  rurfum  amha^es  ahalijs  mihi  ohtenduntur.  Namtorum 
nonnulli,qui  olim,ciimincomuni  errorum  lahyrintfioyerfxrcntur^facerdotijPa.- 
palti  oleo  imnCii fuerunt,inyeter'i4  etiamnum  harinficrcorihm  confidurit :  ^ 
quanqti.-tm  deynico  <£tern6que  Chri^i  facerdotio,  Dei  benefcio  ,  prdnlarefam 
cdoili  facripcarenihdominm  per^unf.idqueyt  impune  fibi  liceat,po{tulant.  Im 
pudens  fane  poiluUtmnempe^tMiffa  prx.effe  ftbicocedatur.cui  ne  interejfe  qui 
dem  Chrislianu  hominihnSfiandiii^Validifimii  rationibus  cotendo.QuM  tamenad 
eiahcdum  ar^utioliiine^ant,audtre,reft{tareque  ohiter oper£pretium  efl.  Quan 
do  inquiunt;neque  facrilegailla  immoladt  Chrifti  cogitatto,necyanade  pants.in 
Dei(tranfui-ne  opinio,neque  earttfuperjlitionu  qux,  Mtffam  ipfam  impiam^fa 
cimt  antmvs  noilrvsyila  tnftdef.externt  ritits,quorum  repr^fentatione,  indocioru 
iniquitati fatisfacere  cogtmur,qualesfint,  nonmagmperereferf.necDiro  pof~ 
funt,quo  minu4pro  Miffa fancla DomtniCoena  celebremus,impjdire.' Nam nimi 
umperuerfa  islafaerit morofitasiM  tjfam  e^iterna  ceremoniarum  larita  leu/biif- 
queduntaxat  ineptijs  ^.fimare/no  prauis  opinionihus  acfirrilcgvs  mendacijs,  qui 
hm  in  rcbus  fitam  cjfe  eitis  imptetateomnesfatemur.Omtjfa  tgitur  ojferendi  men 
tione,fuperstttioniim  omnium~)ianitate  fubiata,fi  Coenam Dcmini,qm  modoper 
iniqiiOsfecuitmores  iicet,coierc  nos  nilnl  ambtgttur,Jr'iuoi<ts  quajdamceremo- 
niarum  nugai,tngent'nfrelerii  iniiar infeclari perqttam  indignum  ejl .  .yjtf  eo- 
rumq^.emptamtx  aduerfo  aggredtar.CoEnam  Dominifuts  (^ipft/n  ceremonijs, 
nequaquamnegitgendts,conjtare,quodi(p*  acxiesli  magijlro  ftdt  tnftttutA:  ^ 
fic  inftiiut£,'yi proprta  tffcntgermanaque  Cxn<efjmbola,quthusfi(biatts,a<rn.Q 
fci iam iila  non pofjlv.cutus  permijfu tantum fe aifum  effe  refpondcbit,tlludvt 
nefcioqutd  omntbus  Coenx  JymhoLis exutum  ac  deform.itum yjabuixque  mavis 
quam  'ylltus  dttitm myJlerijJimtle,Coenamntmcuparet: Coenam  effe Domtyu  npo-n^ 
'J ^£cuiUiJ^iYituaics_cptias,non incommune  omn.es  gui adfuntpdeics  innirrnrur^ 


..,.)..■>  ;;■-  ^_^._,^.....^..^^.ntsaccaltcisf^hoiaEccieft£  proponantur,^  promiRin   2  ■ 
''<;d4ta  ejl.enarrentur,^  acguifita  nobts pcr  Domintm-ir-  ^  . 


■»//^  in  qua 
nes,quibusohus 

temyittegr.itta__pH^'fftuy.Hoyum  tumihtyeiminimumapiam  in Al tjft ojlen 
des iac non potius aduerfi,contraque pugnantia  omntai  Tuigitur .tut  Dcinomi- 
nejlolida  hominum  tcmeritate  excogitaiam  infuifitatem  tnjignics ,a»t  CoenAno 
menadcircuiatoriositifHs,inqutbusnulltmeiitsyeJtigiumappareat,transfcr^s? 
Tudenique fub dtahoiic& M ijja  imagine Domini mcnftm repr£fent.ibis'^ Tu in 
quo  Dominpimonem  ignomtniofe  '.raducAS,in  eo  te  ciiis  Coena.n  coiereperfu.xde- 
tps,q:ut  nos  .xd  pr^dicandam  mortemfuam  nomtnatim  exljortaturf  Quid  tecum 
tacite  demttrmures,a  nemtne  exaudttur.  .Atcum  totiits corporvs  ailioneficrijici- 
vmeJfe,qitodperagis,diferte  pronunties  ,idne  ejl  mortem  Domini  annunttare} 
quam,ftftcrtficijs  iocum  pofifereiquit,yanamfutjfe  confequitur.Et  curnonfe- 
meicauiilis  eorum  omnthus,quodJactle  eJt,yiampr£ciudo  f  Popuium  enim,qucm 
fahiil^fuxJpeCiatorem  admtttunt  ,adfacrtjicij  cciebritatem  conuenijfefctunt. 
Huic  quod  expeCiatfacrifciumpr&flcnt  re  liera ,  necne,ad  rem  nihii  pcrtinet: 
ccrie  quodeiHS optnione facrtfctum haheri yeiint^exhtbcnt.  ^dflagitioftm  idolt 
adorationem  paratumyident:  adorandum,propr^s  manibfii,ijfjt  exceifo  ininco 

ftatuunt 


EpisTOL A    i:  "^ 

Jlatuunttqmf  eajclet» Jimul  manus  ^  ad Deumyiuenuin  extenJere ,(<;;»  ^dpro 
fiituendum  idololatrxpopulo,  <juo  cum  fornicetur,idolim  attoUere  pojimti  Non 
hic  dic<j,  quodfidtxerim,an  refcUere  ipfi  fat prohe  queant,  nefcio ;  ne  minimar» 
quidem pictatt6 fcintiUam fouere eos ,iiuihw ad ncfaidi  adco  jlagitij gsQiortcm 
tnanus  fuppetant^quos  non  inter  medios faltem  conatM ,  yires  omnes  acnernide- 
ficiant,quthni  nonmembra  omnia  horrore  tremant  ac  lahafcant.  Sedidfolumdi- 
cm,cui poiihac inftiando  non  eruntiliiam  tUam ,qua  fe accedere ad Domini 
Coenamia5iabant,ab  einsaccejfu  tantum  ahdttcerc,quam  hxc  interfe  duo  hno-e 
differunt,diuin£gloris,flrenuum  pritftare  animofiimjue  pr£conem:  ^  prrpt- 
trandtifacrile^ijsducem,prxfidemiaufpiccmfepr&here.Stmuletiamreliquos  ob~ 
tejhr^uibtts^fi  quis  eos ,quodad audiendas  M ijfxs  ingredtantur ,accuJct)reJhon^ 
fare  mos  eJl,M tjfe. dum  interfunt,fihi  quidfacrtfi. ulm  feorftm  dcbUteret,  cura 
non  effefed  eam fymboli  tantum  locofeaccipere,quoperindeacftfanCt£Domint 
Coen^interfnt ,mortti  eius  memoria  exerceantur.eos,  inquam ,  o bteflor,  poft  hac 
nuUa^t  potiu4,quam  hac  mifera  excufttione  l>tantur:neque(y: J^ero)  ■vtentur. 
Siquide  cumanimisfun  reciereputet,  quam fitytrunque  multU  modis  abfurdum, 
^monumetHmmorttsChriJlifacere  Mijfam,qu£nuUa,nifiohliuione  omni  peto 
remeius  recordationem  hominum  animis  ajf.rat  (ytpotequ&  yim  ciusyniuer 
famohliteretacfepeliat,cumfummapr£terea  Chrijli  ipftitd  con^umclia  contunda 
fit:)  ^  eandem  dicere  fibi propemodum  Coen£effeloco,inqua  tantumab  annun 
tianda  Domini  morte ahfunt ,ipfamyt  propemodum  ahittrent.  Namprimum 
auantum  ad Miffam attiuet,q.ioqu6  yertant  oculos ,quidfjeclare pojfunt ,quod 
fibi xtemxiUtui fan8ifcationt6,-.ufi>ti£ ,  redemptioms,perynicum  Chrijliftrri^ 
Jicium  part£,memOiiam  fubijciat  ?  qtiod  yr^icum  facerdotcm  effe  Chrifiu,)i, 
nuUoconforte,nullofucceffore  ,doceat  atque  ojlendat?  quod eim  morte  perfe- 
{\a  ,  qu£  infalutem  nofirffm  erant  omnia ,  tejletur?  Et  quo  igitur  iure  Mif 
fa  eitii  mnemofynon  cenfeatur,  cuim  nec apicutum proferat?  Porro  quodjefe 
aiunt  eundemfere  inde  yfum,quem  e  Coena  caperc :  ampltjiimum  ipfide  fe  tefti- 
moniumferunt,nthilfeiUic  mcditariminus,quaml/tglori£  confcftonem  Chriflo 
Domino  tribuant,ad  qttam  pr^fcriptislferbts  in  Cocna^yocanturfdcles. 

Eiui  autem  difcrimtnis,cuittf  Jfecte  prxjenti/s  idololatri£  rationem,a  ye- 
teriiiUii*s  caufadifiungereyulgo  conantur,quanquim  exemptam  iam  plane  bo- 
ntsyiris  omncmduhitationem  arhttror,quale  id  tarncnfit,quamlo  ita  nosft^uros 
recipimtn,  &*  quorundam  fortefran^end^  ohfl trk.it toni  expedtt,  conjidcremm. 
Cur  tot  execrationibm Jancitum fit  olim a  Domino,  ne geH.tium fuper{ti:tonibu,s 
feruifuiyllofe  modocommifcerent,  ca:famfuiffe  aiunt,q^od tUc  idohs  hahitns 
honor  cum falfis  dijs  mxnifcfte irthucrctur ,  diuinitatn quoque honorem ayero 
Deo  ad  tUos  transferebat:  mundum  qtttdem,  non  mintts  abominanda  hodicquefu- 
perflttione  infanire ,ceremonijs  incptire  £que  propc,fioltdtii^  fatuh:  yerum  hoc 
interefje,.quodquaies  tandem  cunque  ceremont£  isl£ftnt,quta  tamen  Dei  nomen 
pr£feferunt, eiufquefuntcultut  defttnat£,  easft  qms perucrft  fuperfiitioneya- 
cum folutiifque  yfurpet, nihHdeyera Dei  relto^ionc  fttdcro^aturns.  H£cftde 
tnedijs  ritibm,quos  docendi  caufa,indtfferentcs  nupcryocaui)ms,dtffutarent,eo- 
rumpermifiioninonyehementerrecismxrem..Atcumedi  quoque ccrcmontascom 
pleclantur ,qu£  mantfcftdfunt  irnpictate  ac  nonfcrcndo  Dct  opprohrto  iiflptci, 
quam  infcite  rattocincntttr,pauas  e  ScripturapctitiS  cxempiis  oftcndem,v,.Ser~ 


Nume. 


,8  lO:    CAI.VINI 

pcntem  illum  Aneum^qui  ponquam-^/fumpy^fiare  deftijfetjcuius  caufn  fuerat  ex 
''^  citatiHjposlerti  etiam,  quh  <etemum  ejjet  fecults  omnibuidiuini  henefcij  monu- 
wetum yreliclHS  fueraticum  fr£pojiera  patrum  imitatione  a  flijs  pojlea  coli 
ccEpttt6  tffet,eundemfemper  optims.  religionts  prAtextim  retinuiffc  quvi  dulntetl 
pafiimque  ^-vul^atumfuiffe ,  ^  obiinuiJfe,illam  fummi Dei  ejfe  ima^inemj 
qux  in  eitts gloriam adbrandaforet? Quhdjieorum quempiam,quos  tumDomi- 
„  ntnprolahi  m  tantam  cxcitatempaffusnon  erat ,narrdrent  HiUori£,procul  om- 
ni  fuperjlitioncytantiiml/t  puhlicxpopuli  infani^fe  accommodaret,genucoram 
idolo  lUo  incuruaffemoflriim  opinornemo  fuerit,qui  non  confcjlim  tUamfmu- 
landi  improhitatcm  dete^etttr.i^  fane  commmi piorum  omnium  ahominatione 
dtgna  €ffet.^t nif  nohts  frujtra  hlandimur,nihilo  nunc  leuiore  flagitiogcnux 
corampanis  crufta  incuruamiu  ,  quam  tum  inflcBere  coram  ferpente  licuijfet. 
Quid^^aron ciim yitulum  a  fc conflatumpopulo  ifrael oflenderct ,ac imforte 
diceret  eos  cjfedeos,aquthit5€duBicJfent  e  tcrra^ytiEgyptt,  nonne  tUeferioaf- 
fcntichat.uriHcmpe Deum,quem redcmptorem fuum  iihertaiifque  nuper  acquiji- 
t£,yindiccmnon abnucbait,  in  l/itulo  tamcn  cemcre  yolchant: quod prope  Jibi 
adejfe  non  conJidebant,ntfi  prafentihus  ipfum  oculti  intuerentur.  Itaquefolenne 
Detfacrum  ciim  ah .Aaronc mdncltim  cffct,nihil  rcftitabant,nec  dcprecabantur: 
fcdquam Dcoyiucnti  o-loriamdaiclfolchant^cam coram  yitulo ceu  Jpe^ro eius 
quodam,perfoluch.tnt.ToUantytrinquc,yt  lihet,fuperflitioncm  omnem :  nonta- 
menfatius  idcircofuiJJc,aut  tolcrabtlius,coram hocyitulo  honorti caufaprocide 
rc,quam corambouc ^Egyptiacojdxerc certe fuftinehunt.I erohoam  quoquequo 
-vitulosfuosconftlioJitfahricatus,ftqu£rimus,neque  nouosjibi  deosafciferein 
animo  hahcha,'iequejic  aDeo  planefe  defcifcere  cogitabat:neque  D ci  modo  re- 
lio-ionemnon  ajfonabaturfcdncfanclas  qutdtm ceremonia(,qua6  pcffundare  co~ 
nahatur,mprobahat:fola erat dijj:de:ia ,qud(,  hominem  in hanc ame.tam prxcipi- 
tcmferret.  Nam(itmiUa,quamnobt6  rcfert  facra  Hifioria,anxietate  mifere 
dijludrct  ,ncT  empltrc  lioionc  ,fanC\aiue  maicflate  taBi  plebiA  animi ,  ad  Dauidis 
domum^ndc  dcjtcerant ,rurjum  inclinarcnt,nouos  excogitare  rittts  'yoluit,qui 
hus  a  Templt  conjpedu  ahftraCios,ftmularegno  ludaico  paulattm  alienaret.  Vi 
tulos  er^o  cumprofcrrct,non  apriorc  Dco  ytadiUos  deflceret,  hortahatur  tquoj 
fnturum erat  omnium  aurihusnimisajj)erum:fcdyeterem ajfuetiimqueDeum^t 
tn  tU!i(olercntjcdocebat.HucenimiUaJj>eltabat  oratioi  Vohtiyltramodum in 
Icrufilcm  afccnderc graue  efi.O  lfracl,hi funt  dif  iui,qui  te  eduxerunt  e  terra 
^Eo;ypti:tUisytperfuaderet,  non  fe exterminato prioreDco,nouitium  aliquem 
infcrrcDeum:fcd  modum  tradcre  duntaxat,quo  minore molejlia  iUum  ipfum ado 
rarent,cuiHsyirtute  quondam  fuiffcnte mtfcro .AEoypti  feruitio  Itherati.  lUe 
yitulorum culttis,qnantumm  £terni  Dei  nomine  pxtcxeretur ,  qualtifuerit,a- 
hundc  tcf.-intur  Profhctx.Vtcunque  ahcffct  fuperfiitio,ytcunquc  a^iituli^^iene- 
r.tttone interior  cogitatio  ahhorreret,innoxiipsejje  nonpoterat,  quicunqueinBe 
thcl  adfacriflcandum  afccndijfev.quam  Dei  licrbum  Bethauem pronuntiahat. 
Quodjifceiefii  tUi:nos  tifii  fctlicet,qui  panti  micam,ftmulatqt^e  impij facrificu- 
li  dcfiinatione jdcuotatmmoUtioni fuerit ,nobis pro  Deo  cjfe projitemurflam  ^ 
Samiritanorii  r,  lioioneno  ob  id  imitari  no  liccbat  omnino,  quoddeorttejjet  alie 
noriicultu  implicata.fedqmdprauo  tUegitimoq;  DeicultupoIIutaforet.Inhoc, 


tm 


E  P  I  S  T  O  L  A      1 :  5^ 

miFrater,in  hocfaJlimur,quoddum  immunddf  perfe  ^  facrilegits  ceremonitts  ef~ 
fe  nonputamui ,  nijtqu£  Gentilium  deorum  nominibmpalam  fnt  inftrnitd  ,fa~ 
crofanClumDei nomcn profanare,fummum  ejTt ftcyilcgium obliuifcimur.Pro- 
fanatur  autem  non  magi6,dumfuppfttts  alijs  dijs ,  plar.e  ipfe  repudiatur :  quam 
dttmcommentttium  tUi  quippiam,quod  eim  maieiiatem  tnhoneretjafftno-itur.E- 
ant niinc,  qui ad mijfala tUtus e pantrio  Dei confpecium ,genuafimuland£ reli- 
gionis  caufa  inclinanti^  lcuius fe  delinquers  laclant ,qiiodfub  Deinomtne  ido- 
lumadorent.^Ac  finonillapotim  nefariafui  riominis  ifurpatione  bis  irrtderetur 
Dominus:qu6d (^  eo  nihilofecius  reltdo,ad  idolum currttur,<^tranfire  ipfe  in 
panemjingitur,obfcuro  acyelutmagico  murmure  incantatum. 

Porroqhodomni  impiarum  fuperiltiionum  communione  ita  pr<ecifein- 
terdico,idin  eampartem  nolim  accipias,quaftearum  rerum  ttbirelio-ionem  tniici 
am,quas  yeleffugere  omnino  nonftt  in  ttia  pofitumfacultate,l/el  libeyasalioqui 
effe  conueniat .  Neque  entmfintra  ttmplorum  omntum,qu£  quidem  tftic  funt, 
parietes ,injinita  qkotidie imptetatisexempla  eduntur,idcirco  te  aprimis  eorum 
limittbui  arceo:  necfifmuLura  omnta  nefandtsfcrilegijsfunt  dedtcara ,  ideo  ea 
protinus  ajpicere  yeto.Quandoalttrumfine  noxa  eft:alterum,pr£ter  idquod  ni- 
hil  obeH,fimulac  pedem  domo  extulem  ,  (  tanta  idolorum  multitudine  refertx 
funtytis omnes) tui arbitrij efje difinit .  Te ergo yfque  adc ofuperftittofum  ejfe 
nolo^lit  templimagutn^rejfupcdem ,  autfmulacria^ecluma^n  oculumpoUui 
txiilimes ,quamffveliUurn  tnl/ul^arem  quemuis  locum  tnferas,  yel hunc in  ru- 
dem  inform emque  aliquem  lapidem  conijcias.Veriim  enim^yt  iUa  tibi  ejfe permif 
faaudiSitta neyltra  eius  Itbertatn  modum,licentia pro^ediaris,  etiam atque  eti- 
amreputes.Hunc modumdejimre  non improprie mihi ^itdtor^citm abomnitny 
niuerfumfacrile^iorumcommuntone  abiitntndumttbi  doceo.  S iquidem per  com 
munionem  ,non  fmplicem  loci  proptnquitatern(qu£minime  nosiUis  impltcat) 
fed  tum  interiorem  confenjiontm,  tum  externam  quamuis  tedijicationemj  quairt 
iUorum approbattonem  fubfcribatur,inteUigts .  Confenfu  ne iUvs  adh^refcant,  qui  ' 
modicayeritatts  luce  funtirradtatij^Mx  eii  timedum.lUistUts  teiitjicationtbus 
fcele(i£  participationis  laqucufcfe  induunt:nec  inteUigunt,fuper{itttone  id,  an 
caUida  ftmulattonefactant,ad  rem  non  pertinere.  Quandol/troque  pariter  modo 
^facram  Dei  religionem  ludibrio  hahent  inter  homines ,  ^  exemplojuo  par- 
tim  rt  dium  tnfcittam  ,ad  o  bfitna  tiorcmperuicaciam  conjirmant,  parttm  imbecil- 
liumdubtas  h^fitantefqueconjcientios  labtfaclant.Communicarelibtyeti^t^po  ^P'»^^'  ^» 
ilolu4  operibti4  tnfruQuofis  tenebyarum,fimuladijcit,lit pottn^ knobis  redarg-u- 

mtnr.QuapoiieyioreparticuU,quidperiUamprioremyoliitjfet,explirauit:ne- 
petumnosflagitiojis  ac  iniqutsfacinortbtts  communicare,ciim lUanobis placere 
quoquomodo  ftgn ijtcamus .  Vndcprofido  abfquc dubio per^ icis,ab tfiarum  abo^ 
wtnationum,de  qutbwnobtsfciTno  efi,  inqumamentts  eumje  dcmum prxflare  im 
munem,quinuUamearum,neJiclam  qutdem  imitationcm  infejufcipiat:c£terum, 
qutfe  adeum  modum  abQinentem  pr£sliterit,eum  necafpedu,  nec  tno-yeJfu,'nec 
yicinitate,yUam  adto  yelnoxam^liel  maculam  contrahere ,  "Vf  ex  eo  coniianti- 
amfuamDomtno  magis approbet,quodhoftiltbiis  copijs  circunfeffw,  expuo-nari 
tamenfe nonpatiatur.Hac  rattone Paulo  licuit,tUi:fa pttta.e,non modo  circum 
omnes ^themcnfium  aras  obambulare,edqHe  loca pedtbu^  terere ,  quA  effent miL  '^'^°' '7- 


go  I  O.    C  A  L  V  I  N  I 

le impietatumnotataye^il^s  ,^recentium  forte facrifciorum  odnrem  adhuc 
referrent.  Veriim  oculos  huc  atque  illuc  circumferre,  ^  Quid  in  ynaquacjue  ara. 
infcriptum foret,  curiofecontemplari .  Non  enim  adfngula  deorum  ncminafcfe 
reli^iofe  incltnahat,necquos  infalutandis  fuls  fimt>Ucrii  ritns  ohfeYu.ihant  ido~ 
lolatrx,  repr£fentahat:fedfuperf\:itionum  omntum  negleBum  fr/fcferens ^recjui- 
h&o.  »8.  rehat  quod tandem  reperitpnnde  ad  tUufirandamDomini gloria,yelut  ex  aduer- 
fariorum  tahulis  argumentum proferret .  Eadem  ratione  periculumnonfuit,  ne 
confcenfa  naui,qu£  infigne  haheret  Geminorum,  aliquidex  eadcdicatione  pia- 
culi  infefufctperet,  cum  itafe^ereret^mllumytfupcrjlitionls  ritumcum impijs 
ipfum  cotnmuntcare  facile  appareret .  Neque  enim,quodalios  ex  more  epffeye- 
rifimilecfl,  arhitrari  poffumus  ipfum,aut fuhpnmum  in^reffum  deos  tutelares 
falutajfe,  atft  folitentema portu,fecundam  ah  illi4  nauigationem petijjfe,  autpe- 
tentihtisfuccinuiffe,quafi  in  eorum precattonem  confcntiret. Quire  nequofcru- 
puloyan£  Gentium  dedicationes  animos  nofiros  impediret  (acfiefficerepoffenr, 
ne  ijs  reht46 yti  pure  liceret,quas  in  yfum  noflrum  Domintu  fanclificauit, modo  ne 
perperam  ahu:amur)nomt  natim  exprefit  Lt(cai,Paulum  illos  CaQoris  ^  PoUu- 
ct6  titulos,quo  minm  traijciendi  caufa,nauem  ilIUconfLcratamconfcenderet,nihil 
reformidalfe . Quod duhtum ncmint  fut  rum  erat ,tacuit:diiigenter  hoccauiffe ac 
tr£flitiffc,yt  quod  Chrtfiiani  hominvs  erat,ab  omni  idololatri£fj>tcie  qttam  lon- 
^tfimeaheffet. 

Quanquam  autem{qu£  tna  eflerga  Dei ■vcritatem  ohferuantia)fenten- 
tiam,quam  tot  diuints  teftimonijs  ohfignatamyideas,tihi  iam plane prohatam  ef 
fe confdo:quando  tamennontihi h^c ynt  fcrihuntur, aliorumyt me rationem f- 
mul hahere patians ,ahs te  peto.  Qtios  ad concedendumlieritati  aliquanto  effe  in 
hac  cauft  dijftciliores  quam  oporteat,  minm  tdctrco  miror,  quod  infuaueillts  tn- 
o-ratumque  tjfe  non  duhito,ahca  ,  cui diuplacideque  indoTmiertnt ,  indul^entia, 
excitart . .Ac mihi  faneyidere  tam quofddmytdeor^friuol.tm  intempefliuiimque 
hanc meam morofitatem  irridentes  ,  qui remnort itamagni ponderh perindcyr- 
geam,acfi  in  eo  cardine  tota  reli^ionis  Jummayerteretttr.  Nam  ^  ipfe  quof- 
dam  memini ,quihufcum  de  hac  re  mihi  oltm  Jermofuit ,cum prcfius  meinftfiere 
yiderenr,qu,am  ytfuam  caujam  re6la  ratione  tueri  poffent,ad  hunc  confu^ere  lo- 
cumfolitos-yt  nunc  temporum  foret  raiio:nondum  a  yefcindcndvs  gramoribns<ve 
rcqueferiji  malU  tantumejfe  otijnohis,yt  de  fr.ualu ifhs delifit^, ^yelut mi-' 
nutis  n^nijs  yaldcfollicitos  ejfe  nporteret .  Primitm  hanc  decere  (ffe  curam ,  yt 
yera  in  hominum  animvs  inferatur  ac  coalefcat piettn,yt  mores  ad  pietatts  regu- 
lam  exip-antur  ac formentur.yt  denique tota  charitate,manfuetudtne,patientiit 
C£te;ifque S ptrittisdonisyita  intingatur.ldyhiconfecutifuerimus,tumforei- 
doneum  tempm  adh^c  letitora dcfcendendi X anta  contra peruerfitate  ejfe  hodte 
quofdam ,yt ciimyna  Mijftrumac  ceremoniarum ahominatione totam religio- 
nis  noftr<e  yim  defcribant ,  quiduis  i'i-  homine  Chriftiano  ferant pottus ,quam 
Miffam ynam auditam:eum  yero  qui  a  M tjfajlrenue ahhorruertt,etiamfinul- 
la  inreliquis  yit£ partihm  mica  pietatis  eluceat ,  folum  Chrifitani  nomtne  dt- 
gnum  ^  .tgnofc4nt,i;^pr£dtCcnt.Talihii,s  obieCii/S  quidtum  rei^onderim,  tefles 
lUi  mthifunt,quos  dico  .  Verlim  quoniam  nonnSUos ,yt dtxi ,fore prosficio ,  qui 
nunc  quoquenondijiimiliternos  accipiant:  hacftta  ratioctnattonc paritm  fepro- 

fce- 


E  P  I  S  T  O  L  A     I.  ei 

jiccre,yt  inttUigdnt ,faC{uYum  mejjicro .  Eoi  igitur  omnes  hoYtov,^Yimum^t  o~ 
mni  contentione  pofita,fecum  diTptcia.nt,numpYO  facili  leuique  delifio  fitducen 
.dum,QUoP((ulm  Dominumadpu^nam  prouocari,quo  adueYfus  ChvifiumpeccaYi, 
quo menfe ddimoniorum  communicaYi,quo  ChYiffi menfam  repudtaYi  tYadit.  Si le- 
ues illi,factlique digni  yenia  Lpftv.-.fiagitijs  ac  fcelcYt bus  defniendis ,  qu£ digna 
tandemyeYboYum  gyauitiU  YeperietUYi  Hucfi  ohlique  tUoiPault  obiUY^ationes 
detorqueYi  aiunt,quoigitUY  diYigt  poffunt,non  yideo.  .yicerbum  iUum  ilylumin 
eos  ftnn^ebat,qui  ad  edendti  hoftiaYum  reliquias  ^fefln  idoloYum  epulis  <:fide-^ 
bant.  Deum  ipji  de confcienti<efu£ innocentia  tefiahantuY:  quandoquidem  con- 
tempta  Gentium  yanitate  ,nihil  alind  quam  yefcerentuY  puris  Deicreaturis, 
quas  oratione  ac  gratiarum  aclionefandtfcari  infdelium  yfum  noffnt.Excipt- 
ebatillecontra,  conf  ffum iUum  infdclium  ,adfimuUcri  cultum  cduenire-.folen- 
ne  illudepulum,idoli  nomine^Yatiaque  infiitutum .  In  ea  eYgo  ^  conuentus  ^ 
epuli celchYitate  quifedeYetj^tcimque  animatus  apudfeeffit  ,id  tamen  commit^ 
tere,ynde  (^  idololatYaYumludihYio  Dei  gloYia  exponcYetuY  ,^  imhecillAfra- 
tYUmconfaenti£fuhueYterentuy:q!iod(^  tUi  conforte.n  adfmulacrt  futculcum 
haberefe  Chriflianum  hominem autumarent ,  ac gloriaYentur:^  hi  cius  exemplo 
adtdcm  agendum,qu,inquamnutante')/acillanteque  confctentia,  audacesferenf. 
Qujd  autem  ifti  noftri?  ^dMiffam,quam  longo  yarioqtiefacrilegtoYum  appa- 
ratu  tnflYudamyident jConuenitmt:^  conueniuntcum  multttudtne ,quam perni- 
ciofaMiffe  perfuafione  mifere  infatuatam  norunt.  Cuitis  tamenfic  c^citatem 
fuperfiittonemque  intMmiferanturfvt  exteriusimitentur.  Pancm  quem  idoium 
reltqun  effe  fciunt^fimulcumtllislinoque gefiu^^enerantur.  .An  nonhtcz^Chri 
fti  crucem  apudems  tnimicos  deridiculoproftituunt ,  ^  infrmorumfratrum  htn- 
fitantemfmplicitatemexcmplofuo  ad  imitandnm  conCutiuntlNon  efl  igtturcur 
hincfux  prxttaricationi  moUiter  blandtantur^aduerfus  quam  tanto  l/erborum  ful- 
mineexardere.Apofiolumyident.Qutd,quodaprofcfviiuratifqueChriflt  &  £-i 
ttanvelij  eius aduerfarijs  jhocl/elutt  pio^ntts  ahnep^and£yer£  pietathde  jetxip^ii 
intcUi?unt:Hic  enimtUuhctdie  adexploYand.im  yni^fuinfqnefdem,  L-tfts  LyA 
diits eftiCuriofe ohferuare quU Mijftm  audtat ^necne.yt  in  yno  Mijfncultutaci- 
tam  nefcio  guam profcfionem  accipiant.qua  in  imtuerfisfias  ahoi!,  in.itiones fc 


tnel  iureturCVnius  Alijft  contemptu^corruere  eafdem  c'^'  tnterire  cxijliment.ile- 
Jpondeant  nunc mtht  bonafdetJliMtffarum  alumni ,quihufum  milit  qiiinjlto  efl^ 
dum  capitalthus  yerbiDei  hoftihin  id  concednnt , guod iUiS ahturand^yer^  rcii 
gionis  fjmbolumejjenon  ignoYant:an  non  hoc,ceii  dxto pignore  jUorum  fcj~e  exe~ 
crabilireli£ion£obligant  ac  deutnciunt?Non  entm  iamqualn  tpftpcrfitfitMi 
f.£audientia  fConJiderandum  fclum  dic6,fed  qkantum  ponderts  cumfuisctrcun- 
fiantijs  appenfa  fecumferat.^Esltmandam  autem  tanti  cenfeo ,  quantum  impi- 
orumimpYobttati  in  ea  dare^iolunt.Sttnobii  iUe  in  exemplum Eleaxjrus ,de  quo 
MachahAorumnaYYat hifloYia^tUa  item,qu£  ihtdem  YcfeYtur ,muheycumfepttm  j^^„{, 
futsfilijs.Omnei  ciim pauxtUumfuiU&  carnisguftando,  yitam  redimere pofjent,  i^^eliode 
cxtremos  fubiye  cructAttis  maluerunt ,  quam  etU6  foporcm  ,hngu£  ad/nouere .  ^^J^ 
QjtpYum  omntumfifacium  perfetpfum  JJ>eCles ,parum  aherit  qutn  tihi  in  oppcten. 
da  yfjueeo  temere  morte,  inftnijfe  ytdeanturifn  caufam  diligenterexpmdas, 
grauijiimamfuiffc  rationew  inuentes,cur  adf£utfimx  qu£<^ue perfercnda  fupplf 
.    ,  G 


in 


.mi.6. 


i^  I  O.     C  A  L  V  I  N  I 

cU  dctnntpotimfeff,<iuamtnterdiaiclhigufiucontaminarent .  Fateor  infuilU 


e, 


ifu  nthilofutffc  altoqut  plm rcliiionis,  ci»am  in  manducandts  panihtps  propofti- 
onts:qutbustamenvrienttmfamemdepellere  DauidinuUopiaculo  Ucuit .  Verum 
cumimpitM  tyrannus,qui  non  Dei  legem modo  ahoUtam,  fednomen quogue.peni' 
tus  extiadum  cuptehat,iUts  inilaret,-\t  hocfymholo ahohferuattone  Mofatc£ le- 
n-j,  ^rjlrfrnfet£^arentur,yeputaharit,id  gnodres  erat:  nontn  yna  dunt]tyrtt^. 
TZ^nniou'fiolfequerentur,\iioUtumiri  a  fe  lezem:fededitum  tri  teilimonjum. 
runneumcum  ymuerfafua  lep^e ahneo;arent.  Quo  faCium  efl,!/ 1  cumfan6lo  iUi 
\yiro  ah  amtcis  carnes  aUxfupponerentur^quoi  pro  futUtsederet,ne  eaquidemfi- 
^tnulationc  elahifuftinuerit ,  quodliidehat  eandem  femper  Det  aduerfariJt  hU- 
1  fhhemiAtefferam  fe  daturum  .    Non  efl ,  aieha t,£tati  noflr^  deco rum ,  fingere: 
quo  muUt  adolefcentes  Eleazarum  nonagenartum  ,  ad  yitam  aUenigenarur» 
tranfiffe  arhitrati,0*  ipfpropter  meam  ftmulationem ,  (irproptermodicum  cor~ 
rupttbiUsyit£  tempus  dectptantur:  atquetta  maculam  (^  execrationem  me£fe~ 
neduti  acquiram  .  Nam  etf  in  pr^fent t  tempore  hominum  fuppUcijs  eripiar,ma~ 
numtamenOmnipotentis,necytuus,nec  mortttus  effugiam .     Qmpropter-Mtx 
fortiter  excedendo,aga  quod xtatemeadignum  efi:  adolefcentihns  autem  exem- 
plumfortereUnquam,fi prompto  antmo acconflanter pro grauifimis  ^fanclif- 
fimis  Uo-ihus,honefla  morte perfungar.En proftclo ,non  dtcam  appofttf^imum  e~ 
xemplum,fedexprtff.im  imagtnem  ,  quA  nohvs  ad  yiuum  referat, qtitd  ftt,  ad  pla- 
candos  Euano-eUc£  1/eritatis  aduerfartos,Mif]am  aHdtre..Ad h^c^ytl/t  iflttd^yi- 
tij  in  minimu  malts  haheant.fi  tamen  ^ytttum  efje,(^  diuin^yoluntatistranf- 
vreflionemfatentur,  quod  negari  non  potefl  ,non  adco  nthilo  diflimaredehent, 
ytnohi/iprope  permiffumfaciant.      Quanquam  enim  fi  inter  feipfa  conferantur 
Deimandata  ,  alterum  aUero  prxponderatur ^l/ht  tamenahtUa  coUattone dif- 
ceRimw ,nihd tanti effe nohis  dehet ,quodnoneorum poflremo  facile cedat.Sic e- 

M  ntmipfe  qmque  Magiflerfu.tl^ocedocet :  Qu^ivnum,  tnqutt  ,  exminimu  ifUs 

mandatu  foluerit ,(^ fic  docuertt  homtnes,wtnimti4yocabiturin  regno  Dei.  Vi- 
demtts  hac  or.xtione genm  tUud Doclorum  direCie  peti,  qui  fic  inter  Det  leges  di- 
flino-uunt,quafdamlit  leuiores  effe  doceant  ,quarum  contemptui  factUtisftt  in- 
duloendum  .  N uUum  fore  numero  in  regno  coelorum  cum  audtunteum  ^quiyel 
ntintmum  ex  Dei  prxceptu  contemptibtle  fuafacihtate  fecerit ,  qua  confdentia 
diilitare  adhuc  audent,omtttendam  tn  pr^fens  eins  mentionem  ,  in  quo  yuloo  ab 
ommhttsfere  deUnquatur?  Nimirum  hxc  humani  ludtcij  eflprauitas ,  quale  ijfum 
ftt  ijuodtuhetur,opintone  fua,non  Dei  yolunt.ite  expendcre.detnde  tnfolum  pr£- 
ceptum  intueri:non aduertere  intertm  (quod maxime  referebat)  Deumeffe  Itgif 
latorem,cuiti4maieitaslemhits  etiamtUu,f  tta  yolunt ^tranfgrefituncuUs  minua- 
tur..At')iero  Dominu^ ,yt  huic prauttati  ohuiaret,doceretqi  quam nuUa  Uoisfux 
particula  eleuanda  cffet  a  nobt4,yolumen  maUdiCitonu  in  yniuerfamfaciem  terr£ 

Zacha.5,  eo-reffum  Prophet^tnl/iftone  of\endtt,quo  furtum  omne  t^o.nne  periunum  pari- 
ttr  condenaretur.In eandem  quoquefententta  ah  lacobo  dtClu  efi.Qut-vetHit  oc- 

^*'"'*  '  cidere^yetuit ^ aduUerart,^  furart,Qr  alienacocuptfcere.  Quare,quitotale- 
o-eferuaueritft  ojfedat  inl/no,faCius  efi  omniureus.Sic  fic  infttuedt  erathomi- 
neS:,nuUum  tjfe  tn  Deipr£ceptis,quatunuis  extgua de  re pnectpere^Vtdeatur^quod 
nonpiufQuamfacrofantlumnobn  ejje debeat .N am  dum  ttayel  minit»direi(cuias 

ta- 


E  pisTo  t  A  i;  ^ 

tttmen  ohfcruationetnhge  fua  mandauerit Dominm  )  negligentiii  in  hominnm 
dnimos  infimatururrt^itpauUtim  ^fubftquitur  legisyniitcrfe  ac  iuflitt£  cot% 
t€mptm.lnfiilfosill-)s,cjuoui.tHnt,rcligtonisdefcriptores,fqHttamcnfmt,quito 
tam ipfam intra ynainMiff^  ahominattonem  itmitant,ade'o  tucri  mihi  in animo 
nonefl^yt  ettamcorum  errori  fortiter  refiflendu ccnfeam:  necprofdelthm  agno 
fcendos dixufa, a qutb.i  maxima ex parte pictattsl/ufic eneruetur.Nec-HC t.:men 
(i prxpoilere agunt,du>n  otam  reltgionem  mimma  eitis portiuncula  tcrminant, 
idcirco  non  0*  iiU,c^uxntuUcunqne  eflportio,  intercius  vartes  contincti.r  .  ^t 
ifli  dum  tantoperc  JHtjf^i^n  dcteftarinon  oportcre  ex  eo  coUtgunt^  quod  quidam 
pihil aliud effe pietatein  ftlsu  autumant,quam  eiusditefiationem:pcrindefaci-  : 
mt,  ac  ftquisfi-.rtum  ^homicidium  contemncndadicat ,qh'odqui in itifa  acerri- 
m  hodte  yindicant,.tdulterijs,perturijs,hUfpf)tmijs  ignofcunt.NonJtc  Dominus 
nofler.  Nam cwn P liartfeortm  ^ Scribarum  hypocrtfin  cafttgaret,<^ui fic  minu  Luc.u. 
tifsima  qu&^ue  legis  puncla  confcftahatur,ytfummainterim  capitaprxterirent 
iudicium,  mtfericordi.rm,  (^yeritatem:nondocuu,tlIis  omiflu ,  hi&cfacienda:ftd 
hdcferi  oportuiffe,  iUa  ycth  non  omittt.  Itar^ue  honts  quidem  iQisyirt^i  hocnon 
admo,quineoruminco:ifiderantiam  lurc rcprehertdant,qui  adc&tcrayitiacon- 
niuentes,^  pluranumcro,^  pon^derc  grauiora^^^nam  MiffAdueQationtm  le 
dibfis ac manibml^rgcntiyeritm fi pr£^are yolunt  quodpar  cfl ,  nonmodoyteo- 
rum  errorem  lure  rtprehendere ,  jcd  in  melius  etiam  corrigere  cxiflimentHr :  non 
id toUantyinquo  iUinimium h£rc»t(cjuandofne piet.ttis  tadura  toUi  ncquir)fed 
dur/t  non  ejfencgligcndiim  CQncedunt,aiia  quoquetffc  non  mimtscur.:nda  com- 
monefaciant.Vidcs profec{o,mi  Frater,  qunmi.iie  toti^is hiclocns patebat , fi irt 
€um  or.ttione exciirrcreyoluiJfcm:fcd  quvnam mc ay^ere  cum iUu  hominihai  coti 
pdo,qutycritati  fmul  iitque  ipf.m  agnouerint,manii4 fint daturi:  mihi  nihil ma. 
tori fludtofutt,qna./i  tUam  ipfmyeri[atem,quafumma  poteram hr€uitate,tndi 


care. 


Equidcm  nequc  etiam  mepr£terit,qutts  pr£terea  fibi  adpa  'padam  carnti  ^^  ^^  ^ 

fux,  mollitiem,a!ijsad  igna..iamanimtfui  obtegend.tm,dcliciasfacereJoleant:Se 
ii-ihil fibi pcrmiuere aii.nt,nifiquod N aaman illi,militi£  rcgts  Syri£prxfciio,4  '  ^^" ' 
Propheta  Domini  Eltfeo  conLcffum  fuerit.Nam  iUc  ah idolorumyanLate ady- 
nin4  Deireligtonem  cduerftk;coi,fejfufquenuilum  cjfe  inyntuerfa  terra  Deum, 
fiifi  Deum  Ijraeltcum  tamen  rem  Imam  fibt  a  Domino  ignnfci  pt^tijJf'C,fi  am 
Rtgefuo  mtemplum  Remon  ingrcffm,illtc  ador.xret:cump.tce ah  ELiJtodimiJfis 
efi.St  iUi,tn'-iuiiint,in idoli  ttmpio  non  fuitnefas  >-,dorare,iur  nohn  no,%  iict.t 
Deum  in  ijs  tcmp[t6adorare,(ju<e.  cttunomtnt  Junt  dtdnata,etiamfi  agire  ali..d 
yideamuriVtinam  in  ctgnofccnda  ojfuiffui  reciit,.dinetam  tjjcnt  acuti  ^per 
jj>icaces ,quain  adcxqutrcndafubtcrfugia,ingeniofosfc cjfcprodunt.  Vi.tm^o~ 
tim  eamfequerentur,adquam  tot  Dei  l/uctbm  diftrte  yocari  fcaitdiu/it:  quam  tn, 
femitxm  declinarcntneque fatis  cognitam  ,  (^y.^ups duntaxat  homints  ptdiint 
preJfam.Nam  cumcditemqutdem  m  rcbm  omnihmfingularibm  hominum  excn- 
pliA  tnfijicre^fiquid  peculiari  Dci permijfuegijfe  Itguntur  ,non  Jatis  t^ttumcfl: 
tum^ero  injidcicofflione.idinprtmi^  pcricuLofum,  cuim  fbi  Itgtmynuf^u.J.i^e 
pro cognittont6,quapr£ditus  efl,modo,Jtatuerejibi  debet.  .Ac  idfane  ^.ji  ^ide^ 
nnt-Ego  tamcnntflinNaaman  extmplo,  dij^imilia  coriifacmcjje  omni.x  oSte.t- 


r 


^4  1  o:    C  A  L  V  I  N  I 

dcrO:,quin  iUii  fujffdo-ctur  ,  non  refiilctm.Sin  contra planum  fecero,totumid,cu- 
imNiiaman  infimuUnt,aheo  longifime ahfuiJfe,alieno  falsocjue prxtextuyelim 
*)itfeexcufaredtfiftant.  Qmd tffe ante  pollicitMerat,  <juam  ilUdepyecatione 
'ytertturf  nulit^pofihac  diji  facrafaCrurum,/iiftyniDeo  Ifraehjuheafollici 
tatione  puhlicani  fuiffe  tcftificationem  comprehenfam dico ,  qua(^  Regcm,  ^ 
oentanSyriA  i>niucrfxm,religioriisfu£  confciam  faceret.^nyerocitm  potentif 
ftrKtn  Dynasles'quem  quoridianiifacrifc^s  deosfuosplacare  oportehat,fi  aliqux 
eorum  relio-ione  teneretur,  ^  folitum  anteafuiffeyeri^imile  efi)n€  exiguo  qui 
dem  tfnirc  in  tota  yita  Utaret,tgnoraret:  iml  duhitaret  quifquam,deos  illos  ahne 
cciffe^quos  honorenullodi^aretur  ''.  QUid ergo pofleadeprecatur ,  fihiyt  inido 
li  templo  adorare  Uceat^.SimtdandA  fipersltttonu  caufa  fi  idpofiuUffe proharet 
^aPropheta  ohtintiiffe,yerhumnon  adderemfed ft  rem longefecut hahere ip- 
f%  fxcrx. Hiftoris.licrha  clamant  ,facile  hxc iamfoluiturdifjicuUas  iprxfertim 
yhiconftat ,ficpuhUcataeiusreUpone  ,  quaUter  euulgaturum  fepromittehaty 
nullum  fuperfuiffe  duhitationi  locum  ,  qtnn  idoU  omnia  pUnl  ^  contemneret, 
^  execrattoni  haheret.  H£C  autem  tflpoiluUti  forma:  Sitemplum  Remon  in- 
oyediaturforte  Rex  metps,&mihi  innixtts  adorauerit  ,tgo  quoque  fi  fimul  in  tem 
plo  Remon  adorauerim  ,  hanc remne imputet Domintps feruo  fuo .1  llud de Re^e 
inillum  innitente  tam  aperte ,  tamqne  nouthiUter  dt[\uir:  fiyelnon ohferuanty 
yclahsre  poftttimputant,yaldc  funt  hehctes.Nam  inde  citra  controuerfiam  col-^ 
lio:itur,nonaUam  fihi conccdi  adorationcm petijffe,quam  guafe  adRegiiincUnx 
tionem,qu£  fulciebat ipfe ^fufi:entahat,accommodaret.ldauteerat.nonidoU 
cuUi:m  fno-ere  ,ftd  fua  Re?^i  offtcia  ohfequiague  reddere.  Nunc  fiNaaman  imi/ 
tariyolunt  ,ne fint  lUiineo  difiimiles ,in  quo  folo  a  mereprehcnduntur.ldfioi 
h.theantcum  lUo  comt.ime ,quo  folo  confequutHS  eft  tlIe,reprehenfioneytfuumfa 
fiumcayeret  ne-.npe  omni fe  idololatri£  fufficionc priu^  Uherft:qua.mquf  toto  a~ 

^^      nimo  ahiU!.'^f;iperftitionthti;ahhorreant,quarumittciderepoJfetduhitatio,  tefl» 

5"7  i  tim  omnium  hominum  conjcientijs  faciant.  idyhi  pr^fttterint.,  tum  demumyi- 

ieho,fimne  iUti  concefftinps ,ytciuiUs  officifc.t uft  ,fiue  in  conatorum  honeftandis 
funcrihiis ,fiue ntibtijs  ccU hr.tndi6,ad M tjfas  ,  aUaque eiufmodi  profanaftcra  in~ 


B.u.ff. 


[terdum  acced.xnt.\lam  ^  exeo  q:tod  in  epiftoU  lUa  legitur,qu£fuh  leremii  ti 
tulofertur  ,  cd  popuUim  Bahylone  exuUntem ,  nonnuUam  fihi  definfionem  qut,- 
runt.  Nam  qucm.xdmodum  iUic  captiuo  popido  fuadehat P ropheta ,yel  quifquis ' 
fiiitepijloUauthor^l^tquotiesinhumeni  circunferri atireos  (^ argenteos  deffs 
"ii ideret ,turhamqueyndequaqtie  ohjlupefcentem,ne iffe  ecdem afficereturjlupo- 
re,  fed adoram  in  corde  fuo,diceret :  Teoportet  adorari,  Domtne.Ita  feaiunty 
dum interficuU  huttisfacriUgia  yerfantur, cordihus  tamen  ad  Dominum  fuhU- 
tis  coo-itare  tUum  ejfe,quem  oporteat  adorari.  Quafi  yero  ad  interiorem  cordisado 
r.tTionemdum  tUosl/ocaret Prophcta,fimul  annt'.eretnihilpericttUfore,fiyultu 
ad  fmuUcrcrum  cuUii compofitQ,Bahjlonijs  intcrim gratifcarentur  .  ^tyero 
ciimnemo nonli ideat ,co duntaxat JJiedaJfe ipfum ^l/tquando  minime Ucehat if- 
raeUii^^piddicimgentiufuh  cuins  imperio  ac  itigo  degerent ,fuperJtitionem  cohihe 
rc,fu£  t.in!cn  reUoionis  integritatemfihi  priuattm  in  animt^futs  retinerentmon 
ejl  quod idoloUtrixfu£patronum  honiijltyiri  eltm  idcirco aduocent . Quhd fi  ad 
hancipfam ProphctA  irminam  rede  expendere  fua  faCla inanim»m inducane 

futr 


E  P  I  S  T  O  L  A    i:  '.^ 

fm  fentet gUdio  iugultt"t  facile  perjpicient,    Quxlii tnim  hic qu£fofnerit,imo 

qm  efje  omnino po:erir,  quiconfciencia  intus  Deo  canente,ipfum  ejje  vnum  quem 

decear adorart ,  T ultum  externdmque  corporugefucomponere  ad  idoli  adoratio 

nem  fufitneati Ipfos proinde  interrogo,qua  confcientia  eodem  tcmporn  momento, 

quo  Deumfolum  qui  adorctur  dignumejfe  apudfe  recognofcunt,tdola  Ifenerari 

fepalam apud homines  fimulami Quid emm  arcana ijla  confcjiionc projictunt ,ni 

pquodexternam illamfuam  idololatrtam coram  Dettrtbtmaliproprto antmi  te~ 

fttmonioaccufant?  Quare,quodtneiufwodiJimulandtimprobitate,Prophet<econ 

filtofe  ohtemperare  iaciant,frujlra  idmenttuntur.         Neque  enim  ab  illis  quic- 

quamplus  ipfe  exigo,quam  quod ille(quifqt.u  eJ}fcrtptor)f^ii popularibui  impcra 

bat : ncmpe-fit puhUd facrum  Dei  nopifnprnfinan  dum  ajj>rrii,nt.,tact,isanimi 

■vorii  ipfum  afudfefanBiJicent:tantum  ne  exremiAft^niJirarionibiis,  etn^fepro- 

fanationii  conjortes  tjfe  tejlentur.^d  hxc,fi  quidea Jtmulattone peccanf.cxeplo 
Paulijepeccare  ,o£iendere  conantur,qui non  yalde  diJ^imiltJiCltone  yfu^fuerir,  a&.'.u 
cum  adrecolltgendamgentisfu£gratia,yotum,cHius  ceremontam  cum  cxteru  le- 
viA  -i/mbnsabrjgatam  ejfe  nouerat,nuncupauit,atque  ad  id perfolueudumdeton 
fus,i(y  exlegts  pnfcripto purificAtm  tn  templofejitttt,fj)eclandumqueomntbui 
cxhibuit.Non  hic  dtcam,quodyel  eorum  nonnuUis  arrijurum  ejfe  certofcio  ,  nos 
perperam  agire,fieam  Pauli  ajluttam,  ad  imirandum^nobis  proponamm,  quam  tn~ 
feitci fucccffu,  cajiigatam,minime  fihi  placere  Dominus  declarauit:  quandocjui- 
dem  rationem  ejfe  nuHam  yideo,curhocPauitfacinus  prau£rlltuiyerfuti£  inji- 

mulemnf-Sedeos  totocielo  hic  guogue  errare  dico  ,qui  innoxiam^nhllaque  impura 

Juperilitione  aJperfamPauli  detonfionc/n.cum  facrilegts  rittbus  cn/npara.^dam 
putent.Namyt dcmus,N aT^rxorum purificattonem ^ ohlattonem  idfaijfece- 
remoni^ gertu4,quod prodeunte  Chrtjlo^ynacumreliquts  Mofaic£ lefnji^urtie- 
uanefcere debuerit:quia  tamen  nuUum  aliumin  finem  injlitutum  erat,  quamad 
referendam  Domino  o-ratiarum  aClionem,  acfacrificium  laudts  ofFerencium ,  cx 
eorumytique  numero  fuit,in  quibm  ^poftolo  ad  tempus  licuit.,Iudxis  [e  lud£Uin 
^r&bere,quo  luddos  lucrifaceret.Eadem  f  foret  mijfarif  facrificij  ratiOyquxfuit 
eius  oblationts.Ji  idem ipjis  confilium  efjet,  quod^pofiolofutjfe  conftat,tgoJane 
^  tan  henignam  aduerfm  infirmos  fratres  manfuctudinem  exofuLircrj  ^  eos 
exhortarer adpergendum.Vermnquantum infit tn M:jfa  Jlagttij, planmn a me 
faclitejfe  confido . Qutdanimi  haheant, tpfiftbi locuplettfiimifhnt  coram  Deo  e- 
fies.  xQ.iodyero  tUupoflremumfuffugium  eji,  quam  yanujit  acfnuoLum  cautUit 
fattifuerif^no  yerho  indicare.P  Lunmos  ejfebon^jsl/iros,  Deipe  timentesjohij 
€tunt,qui  nuUa  yeri  cognitioneadhuc imbutj ,M  Jfam  habeant  facrofanclam^fje 
quoqueinjratribus  noa pejime  alioqui  yerbo  Deiedoclos,  qutbus  nondum  ta- 
mcn perfuafm Jlt,qua»ta ftt  execratione  referta.  Etuiitaquc  coutemptumjico- 
raipfis p><£fejerant,maxtmas l>trinque  ojfenji&nes  immmere caufantur ,qmhiu 
6ccurrere,Cf}riJltanxfitmodcjiiaacmanfuetudin^.  Bene  ifiudquidtm,(i;*prH- 
deruer,fi  efjet  hoc  fcandalts  obuiam  ire,ficcauerenein  te  incurranthominitn 
ojfenfiones,y; fimuLeorum pedibj4s  fcandala  infiruAs,  qutbusin  Chrifiumipfum 
tmpin^ant.Etquidaliiuiagunr,dum  opera/»dant,ne Mifix  contemptu^lielpror 
fus  tn  doCios,yelnonduplane  confirmatos  offendantiNaidorum  quide  ojfentione 
afeAmoiiHntur.fcdadDeumoJJeadendum/ixemplofuo  eos  illcdant.^t  mnita 

G        ty 


r^  lO.     CALVtNI 

nos  injlimtBomintM,quiliult ^rofcSlonos  omnthfH  plicere ^non  tamennifiin 
Ronia.if  bonum:quipr£cipit,yt  inffmisnos aicommodemui^at  in <id'fcationem:qitam  mi- 
nime  omnium  feciantur,qui  eorumftmplicitatem  pernictoftfimo  errorcquo  iUa- 
quedtam  ipfam  yident^fortipu  adhuc  conflrin^unt .  Hincporro  accidit,yt  dum 
omnes  fcand^  li  conftentia  deterreri  ftfno^untyrel/era  hominum  aduerfumfe  in~ 
dtraationem  reformidant  ,ncmo  fyncera  inte^raque  puritate  pr^ire  1/nquam 
alijs  incipiat.  Quidenim  caufn  effe ptncmm^quode  tanta multitudine nemo  in 
hacparte  expcrgifcitur,nift  quia  dum  ita  alter  alterum  intuetur,ad  Deum  oculos 
nemo  dirigitiac  diim-vnufqnifque  quid alij prefient expendtt,iuf}a  regula,fwc  ejl 
"Dei-verhit ,modum  offtcij  nemo  mctitur^Ei  cumin  hunc  modum  ipfifthimutuo  U 
queos  neClant  ,fcandalorum  mentionem  ftcere  audenr.cjux  aut  nuU.t,aut  quam  mi- 
nima  e{fent,nifi  inplana  expcditaqueyia  ahipfis  ohijcerentur. 

Nunclit  ad te,fuauifme  Frater,fefeoratio noflra  referat:  quanquam  cer 
tcipfeper  te  iam  intcUigu quid confilij  tthi  rejlet,yhi perjj}e6fum  hahes,quo  tedu^ 
cafyerbi  Dei linea  (ad quam  deliherattones  omnes  tuas  conformart  limttari-jue 
decet:)ne  qua  tamen  in parte  tantti  dcfim  tuis  anguflijs ,quam  a  me  lihi perfcrihi 
officij  formulam  iittr&  tu£flagitant,eam  quampotero  hreuifiime  tihi  expediam. 
^dfis  modo~vicijiim  tum  acctnCla propenfaque ad  aufcultandam  Domini  yocem 
ohcdtentia/um  ad  exequenda  eius  imperta  conjlantt  tntrcpidaque  anim  i deftina- 
tione:acdeniq:H',  id  quod  cjl: .memtnervs  ,non  tamabhominettht  dari  conjilium 
quam  efacro  xterni  Det  ore  acceptum  oractdum per  hominem  pronuntiari.  Hoc 
trp-o  imbrimis  tibi  in  yniuerfum  interdtCtum arbitrare.,ne  te quifquam aut  Mif 
fxficrilegio  communicanttm,aut coram ftmulacro  capitt  detegentem confficiat, 

atitliUam  omnino  fuperflitionem  fufctpientem,exearum  o^enere,quthti^s  ohfcura- 

ri  Det  o^loriamjguihu^s  eitti  relip-ionem  prof.trtari,qutbn-s  etm yerjtdtem  corrum- 
prjupr^ docutmw ,  Quas  yfurparc  non.potes,quin  ^  tmpijs  confefiionem edas, 
inDeum penitm contumeliofam:^  imJ'CctUosfratres  tn  exitialemruinamexem 
plo  tuo  trahas.Sic  autem  dum  tegerti(ftqHtdcm ad  manifefltorem  confefiionem 
prog^redi  animnf  no  ef:)perfjiciendum fmuiefl  tiht,quamutnte  fttumfuertt,  ne 
mifcri  tUi  .tc  c£ct  idolo[atrdi[quthit,sfuhlatafuafuperJ}ittone,Dem  tpf-  cum  tota 
fua  rclroione coUapfu4  yidetur  )  dumtthi  fua  idola  conttmptut  deridiculoqi  ejfe 
ohferuarint ,Det  qtioque  contcmptoremte  acdertforem  effcopinentur.  Quodali- 
qua ex  parte  affequen< ,fi  ^  rartts in corum  ftcrts  compareas,^  totamyit£  tux" 
rationem  fic  inj}ituas,yt  religiofum  iUis  qutddamjf)tret..y4o^eigitur,optime  Vir, 
tale  in  tms  morihiiS  eluceatpieta^vs,honitatts,continenti£,  charitatU,  cajlitatts, 
innocenti£ Jhudium ,quod  omni  te  tmpictatis  fujpicione  in  omnium  homtniim  con 
fbedupr^clire  purget:yt  etiamft  fuperjltttnfuli  non  effc  tefui  ftmilem  indigne 
accipiant,fcruum  tamen  Deipvelint  nolint,dgnofcere rogantur.  Deinde,ntfiad 
exponendam  cuiuvsfidei  tu£ rationem  te  compara^  ,  eorum  morofitati  eatenus  in~ 
dulo-eas ,ns  quo  tempore  facra  fua  peragunt ,  tn  ipfa  media  tete  inferas ,  contem- 
ptum  ftne  caufa  ojlentatuitts ,  quem  ab  ipfis(qua  fun.t  tgnorantia)  pro  mera  in 
Deumimpiet.ttc  acceptum  trtfci^.  Etquidinde  lucri  yeftibi,yel  alijs 
redeat,fatheon  te  effe  fuffirentur,quem  nuila  tangi  religtone  exijlimenti  Ve- 
ru/n,yttUa/n  fulftctoms  cauftm  neyltro  dataqlte  opcra  pnsheas  ,confulo:itay 
Cifortefortuna  tUitcinciderts,fatiiii  mnlto  fuertt ,quidms  de  tefu^J>iceHtur,qua/n 

ido- 


E  P  I  S  T  O  L  A     I :  €7 

idoloUtra,mcon7fkltf^t.  Q^djidtgnxm  Chriiliano  homtne fti^Cutitte,n  more$ 

tui  hahuerint ,  tum  ad rtfutanda^  eorum finiftras  ohtre£lationes ,  in  illa  yit£tn~ 

teo-ritate pr^ftdij  fatts  hahelti.  Ixm  (^famili£  iifflituends  curam  inprimis  ca- 

ue  prAtermittOi :  cuinon  ideo  folum  te  ejfe prxfeClum  co^itare  dehcs  ^yt  ohfe^ 

quia  tihi  fua  operafq-ie  reddat,fd  vt  religife  abs  ta  in  timore  Domim  educe- 

tur/iptimdque  difcipltna  imhua  ur,  Namf^verum  efl  quod ah ^risiotele  dict- 

tur,fuam  ynicuique  domum  quandam  ejjeparuuli  regni  iffigiem,  in  quapatcrfa- 

milias  ipfe  injlar  reguli ,le£es  ferat ,qw hnv  pleheculamfuam  ad  omnem  tuilittAm 

innocentidmque  inftruaf.ne  hominum  quidem  iudicio  excuftndw  tfl  ille, qui  re- 

^end£  familiA feCtirm,modo  ipfam  crgafe  fatts  fedulam  ac  ojjicioftm femptr  ha- 

heatjinDeum  (^  homtnesjiagttioftm  ejfe  ftnit.  .At  ttht  altim  ettam  cogitatio- 

ne  ajfurgendimeflincmpe  cuflodt^sfdeiqHe  tu£  comt/iijfs  a  Do>nino  eos,quihus 

teDominum  deilinarif.a  Domino jnquam^tthi  c^igiiati  funt,  qui  ttbifuhfmt 

ferui,quos  ipftprimum,  deinde  ^  fuh  iffo  tihi  ohedire  feruirequedoceas,  atque 

ajfueftciaf.  Quare ,non ftne  caufa  tam graui cenfura  notauit eos  ^poftolns,  qut  '•^""•^- 

adminiftr.i,nd£  famili£  foUicitudinem  a^ ijctrent ,yt  eos  ajfereret  fidem  ahnep-af 

fe,&'  ejfe injidelibttsdetsriores  .  Quid enim aliud,q^{am prouinciam fhi a  Do 

tradttamdefermt  ^  ahiurant  f)iocattoncmque  eius  renuntian??^'t  pejiimofunt 

ingenioJamulorumpleriquej^inquihus^yerumfcrc^eiH^iUuddefrutsprou.r 

bium experimuriTot ejfedomi nohis  hoflcs,qHOt ftn'^ ferui .  Sic  qtudcmyul^o  ^ 

extftimatur,^  iadatur:fednon  ita  eft.Non  enimeos  hahemm  hofte<,fed  vitio 

noftro  nohisfacimtps  ,di.m  eos  inftar brutarum  animantium,  ftne doClrma  ,fins 

Deicognitione,fine  pietatis  inftituttonealimiis:  acconfcruos  effenoftros  ohliui 

rcimur^quorumregimerpnobtsfuerit  accelefli  Domino  commendatum  .  .y^nyer» 

"ScriptuvaChrifliani  elogium,homini  nemint  deferet,yt  nonftmuladiiciat  ipftm 

credidijfe,!^  domum  eiia  totam:  nos  autem  de  Chriflt  fde  o^loriahimur ,  eitts  ab" 

negatione  tntra  domta noftr£parietes,inferuis  noftrt,s  fouentes'!  Qtiare,  fi in  ho 

intne  frtigi  iftud apprime  requiritur ,  y  t  reCie  0*  ordine  familiam  admintflret:  • 

Chrtftiani  autemhominis  familia  ttim  ritedcmum  compofta  cerifrt  dc'hct,ft  cu 

iufdam  yeluti  EcclefoUfpecies  in  eajjie^atiir:  danda  oinnino  tibi  opera  esi,  ne 

tuampietatis  rudcm,atque  tgnorantem  relinquiis.  Neque  eft  quod  teyulo-.tres  iUi 

fcrupult  moventur.Egdney  it£  me£  arhitrium  famulo  permtttami  Ego  ,ad  me  tu- 

gulandum,excrtum  enfcm  in manum  pr^beho  ?  P rtmumjac  talcs  in  ftmiliam . «- 

amaUtgas ,  quorum  indoles  acnatiuum  ingentum  honi  nonnihil piUiceatur :  cos 

naciui,  Deidoclrina  excolere  aude^lierhi ^ue  eiusfcmine  conferere.  Prouidebtti- 

ffec£tera ,  datoquefuccejfu  cjficiet-,  netemxndatis  f:iis  obfequutrwi  fuijfe  yn- 

quam poeniteat  .  Etfane ntft ttbi fponte imponis,dt^J)iccrc  tecttm potcs,quamo 

matoretum  moleftia,  tum pertculo  hahtturuifsperpetuo  in  ipfts  domttstu£  p^rie 

trahhtis,  quos  appofitos  tihi  cuflcdcs  ducas,  a  quornmtnfiji :tht  fcmpcr  metua, 

quorum  timore  anguUim  nuUum  habeoi  ,in  quo  htfere  audcas.ntfi  hn  .rnie  circun^. 

fpecles,an  te  ohJeruent:quam  femel  eorumfdem^^cl  pcrtcul  p  tctare .  Sicvtrbi 

Jui  contemptum fepeylcijcitur  Dominit^ .Inconnuhio  con.,aU'ndo{quando  eam 

tibi  lihertatem  integram  haclema  efe  Dominiis yoluit^y^de quos  tilt  laqueos 

tnduas,ftl>xorem  acitpi^  reltgtone  tecumdijitdentcm.   Qu  mquamqutdte eunft- 

^eraretuheo  lahjrinthos  iUos^quos  animo  compleiiiaemo  crteai/iifi qtf(  tam  ma- 

,  G    ^ 


^  1  O.     C  A  L  V  I  N  1     ^  ^ 

lofuo  expertinfuertt^Vtinttm  timeii^^otm  &  cauetis,qua)»  aliquandol/eluex- 

periri.VefirM  lUxi  tricttinoui:It.t  nunc aduerfaturpftpciulatim  manumdaturam 

conpdam.Noh  hocdetefruflrapolliceri,fedde  Domino:  cuita  donum  eft  ftn^ft- 

lare,yxorbona.  Bonam  autem  abeo  expeciarequiaujts  ,quemnoii  audtsfeuere 

Pro.19.    interdicentem,ne  tugum  ducas  cum  infdelibus  ?  Habes  ame  quodpoflulabns ,-vel 

X.  ^o^-^- pf^fjf^^y^yffj^fiummeamaDomtno,conftlium:pericuhfum  quidemilludcarni  tu£, 

(^  parum  blandum  ,fedanim£  tu£Jidele  ^falubre,  addo  &  ttbtprnrfmnecef- 

farium,nifi  Domini  iuirum  aceruicibustuvs excmere  ,eiiifquereli^ionem  abtu- 

rareyoles. 

Tuum  nunceft ,ad  reddendam  Domino ,quam abs  tepofcit,  itudis  confcf- 
fonem  temet  exhortart,  tibt  inn:are,teyrgere ^  excitare  ,animumqnecoUtge- 
re:quo  labafcere feruum  Dei,  in  tantoprxfertim  reltgionis  cardine,  perquamab- 
furdum  tndtmumque  efi.Nam  quod  tibi  fupra  conjvrmaui  ,idyt  jubindc  memoria 
repetaf,ttbijueaj?tduefubijciai,nunc  etiam  te  coram  Deo  ^fanCivs  ipfius  ^nge- 
Itsobtejlor.non  hlc  leuiorede  caufacontrouerftamagi.ari,  quamquomodo  Chri- 
ftumin  hominumcon^eclunon  abnegerKHiMe ab  ipfo  nos  rurfum (quod per ^^^ po 
jiTuno.i.  (lolum  fuumminatur)cum  fummum  tUud trtbunal .td iudicandum  confcenderit, 
abnegemur  .  ^c  nejingulare  ncfcto  quid  tibi  imperari  credns ,  quod pr^iiare  non 
fit  cui  uf{ibet,inpromptu  eil,  quo  eiufnodi  errori  occurram  .  St  qutdem  pietatem 
tuam  non  peto  ytpropalam  proftearviifolum  ne  impietatis  profej^tone  tpfam  ab- 
neges,abs  te  contendo . Qujd emm  altud,yeltota  dtffutationefj^eClxut^elnunc 
cbttnercyolo  ,quam  nehorrendis  facrilegijs  fandam  Det  reltgionem  con^-ami- 
nes?  ne  corpu-s  luum  ,quod  ftbt  in  templum  dcdtcautt,foedi6  .tbominationtbm  pro- 
fanes?ne  in  execrabtles  blafphemiai  tuum  nometnfcribaslEt  iil&cfctltcet  omnia 
tanti  effe  £gi-e  perfuademur,  qudt,  cum  altquo  yit£periculo,aut  etiam ,  ji  opmfit, 
fufo fa^i-gutne fugiamm  ?  Imoyero  breuem  miferx  huitnyitd. yfuramnimto  difti- 
mamu-ifji  titn  i  eam  ducimu-s ,qu&  talii  impietatis  merccde  conflaredebeat:  mor- 
temque  nmium  perhorrefcimm,fi grauiw  inea  quiddam  ejfe  putamti,quam  irt 
hominumlienia,  qu£  nos  corit Deo  factat facrtlegos ,.tpoflat.Vj,perjidos ,prodito- 
res:f  a  Chrtjlo  audirc  malumta ,  mdtgnos  ejjc  nos  qut  etiisdtfcipuit  ccnfeamur, 
qnamab hominibmnos  cJfedignos,qut  mori amur.ft denique ei la  timore,JJ>em  <e- 
ternxl/itx  refign.xmns .O  inanes gioriol&  nojlrxfla  ns,fiuejidem  in  Chnjium  ia- 
6iamni,ftuequo  alio  titulo nosyenditamn-i !  ^nyero  PoetamiUum,  quim^rtem 
terrtbile duccbat  effe  exttium,in altcna  quidcm perfona,fcd  cxfuafcntentia  ex- 
clamare patiamur :  vfque adeonc mori  mtfirum  cft^Nos autemyerho  Dei edo- 
£ii,nthti  aliud,quam  per  momentaneum  dolorufenfum,  in  yttam  immortalem,ac 
heatam  qnictem  ingrejfum  ipfam  eJfe,contra  reclamabimui,mtferum  ejfc  mort? 
Corif  Onos  fepttes  miferos,quos  cundts  mortalibuicalamitoftores ,  tefiaturPaulin  ,Ji 
prAfenttsduntaxatyitiX,fiductanit.imiir!  Inaito,inquies,  ptngiiique otioyirilcs 
ijlos  ignicuios  tacerefaci.e  tibt  cft :  nonfccM  acdc  beUo  in  ymbra  phtlofophari: 
dtfttn  rempr.'fentemlicntumfuerit,aitterfenttai  .  Equidem  quanquam  longe 
meiiora  de  eiia  bonitate  mihijfoUiccorjCuiuil/irtutc  omnia  poffumws  :  nec  dubi- 
to,  quocunquemc  tandem  certamtntsdtfcrimine  impiicari permtferit ,  quin  cun- 
dc>n,quem  dedtt  animum,  adextrcmum  vfqucjjnritumftt  conJirmaturHS :  nolo  ta- 
mtninme  oculosconijcins .   Nonenim  ca  ttbt  foliim propono,quxinymbratiU 

mcA 


£  P  i  S  T  O  t  X    i !  ^5 

nies  quietemecimjim  meditAtta-.fed  qu£  fihifemperin  medifs  crucihus,  i^ihtis, 

ferarum^ttnienisJUbiecerurJit  inui£ii Dei M,trtyre.s.  Quorum  recordatwne  nijl 

fefe  acuijfent^ternitm  Deii^eritatemyquam  fuQ  fanguine  fortiter  ohji^narunty 

perjide,di^ocitius ahnegajfent.  ^tquinonideo illi  in afferendaiteritate  con~ 

ilanti£  exemplo  nohps  pr^iermt  ,eam  ytnuncdeferamui,  quamfc  tejlatam 

confignatamquenobvs  tradideruntfedartem  docuerunt,  qua  Domi- 

ni  prsfd^sfretijinexpugnabiles  contra  totam  mortis  ,infer' 

ni,mHndi,Sath<tn£  aciem,confifiamus. 

Vale. 


1.   Petri    2. 

Vos  ej}-iigenusele^um,re^ale  Sacerdotium,^ensfanCia,populusac- 
quiJitionU,yty  irtutes  enarretisill:u^,qui  yos  yocauit 
in  admirahilem  lucem  fuam. 


D  E    C  H  Rl  S  T  I  A  N  I    H^  O  M  I  N  I  S    Q  F- 

F  I  C  I  O,   IN-    S  A  CER  D  O  T  I  I  S      p  A  P  A  H.!S      E  C- 

cleri2,vel  adminiftrandis,vel  abiiciendis. 


7  O^  N  N  E\pl    C^  LV  I  NVS  ,     VETER  I 
^micOjnHncPriefult  1   N.        S, 

V  M  h£C fcriheYeinflhuerem , fuhueritns  fumprlrno,ne 
ineptire  tthi  atqueadeo  infanirequodammodoyidcrer,(juod 
inter  tot  gratulanttum  '\'oces  ,ynuf  tihi  mea  morofttate  oh~ 
jlrepa-.quin^  jpfumidin  tedcplorem,  quodalijtihiomnes 
tantopere  p-yatulantur .  Neque  enimduhium  cjfepoteft, 
quin  ea  ingente ,  qux,  pncipuam  acprofeyntcam  hominum 
^^^.dio-nitatem  infacultatum  amplitudinc  ,fortun£quefblcn- 
tiorereponit,<implifimi  huinsfacerdotij,  quo  tenuptrauBum  intellexi ,  accefio 
plurimum  tiht^ grati& &  ornamenti  attulerit  lytfne controuerfia yere  hea- 
tm  ac  forttinatitscommuni  omniumfujfragio  ^yidearis,^ prxdiceris.^micos 
yerofere omnes  yidere  mthi  tamyideor,quo  fuam  intc  heneuolentiam  teftentur, 
ino-entcm  animi  Utittam  certatcm  pro  fe  quenque ,  aut  literU,  autprxfntiyoce 
declarantes .  Quihw  hlandimentis  te  non  aliquantum  demulceri  ,qua,in  fit  diffici- 
le  intelligo :  quando  ^  addeliciasetufmodi  omnes ,  minime  natura  corne^  funt 
hominum  aures:i&  tales  funt t{ldi,quthtM  nunc  tentani,yt  feiteriores  quoqueau- 
m  nonmhil deltnire queant .  Siquidemytpermultos  ejfe  conceda)ntis,ytta  pro- 
culomni  amhttione  compofita,aur£ popularn  minime  appetentes: paucifimos  ta- 
men  reperntSjyel  eorum  qui  hahentur  alioqut  moderatifimi,  quifi  totiits  theatri 
plaufu accipiantur ,animii aurihufque  ojfirmatts,  nihil  moueantur.  .Atqui^hi  te 
ycl  tanttUum palpandum popult  hLinditijs  titillandumque  dederis ,te ,nec fenticn 
tem,nondtco  tn  cupidit^tts  nunqunm  antea cogitatoi  fed in  ipfm  tui  ohituionem 
prorfm  ahripient.ldjftdaculi  ciim  animo  meo  proponerem  ,non  modo,quod  iam 
nuperfum  confejfis  ,  fuhduhitaui  quam  in  partem  effes  accepturtis  ohftrepen^  i- 
f:ui  meas  yocesfedftihfiitt  etiampaulum  tn  ipfafrthendi  cogitationc,^ parum 
ahfuit,quin  confiiium prorfns  alijcerem:  qi.od inter fuaucs  iUoi  Syrenum  cantio- 
nes  yllum  fatis  confil^s  locumfore,  confdcre  l/txaudeham  .  Enimuero  ciim 
tnecum  rurfum  reputarem  ,  quantos  in  fcopuios  mcautum  te pauio pofl  illifu- 
r&  ejfcnt  ij&  ipf&  ,  quienunc  ttbi  fuauiter  arridcnt  iilecchr£:  hoc  me  amici- 
tiiS  noflr&  yetert  ,fratern£que  pene  coniundioni putauidehere,ne  in  exitia- 
lem  ruinam  ferri  te  fciens,  ac  l/tdens^cum priscipitanti  manum  dare  liceat,  dif- 
fimuiem .  Non  dijiimulaho  igiturj  ^  extremum  hoc,quod  a  me  deheri  extfli- 
mo  necij^itudini  noflr£.,  ojficium pcrfoiuam  .  Cums  ftfruCli'.4  aiiquis  extiterit, 
qu~xiem  emeygere,^  yehementer  cupio,^  iihenter jbercm,magn.im  iahori  meo 
^ratiamtpf'  retuiens  .Sin  miniis,neque  fc  t.imcn  operx  panttehit:  quxytti- 
bi  fit  ^  aiijs  quthufdam^eletiam  centum,fiiihet,  ac  miiie  ie^loriht^s  infruflu- 
ofa ,nonnuilos  tamenjoreplane  confido ,  qui  adrem-yfque  adeoferiam,  antmi  in- 

ten- 


E  P  I  S  T  O  L  A'.  71 


tentionem  propius admouehunt . Quanqmm enim qui  exjUo  Roman£ menf<g, cali- 
ce  femel-velhauferunt,  ■velminimamguttamdelibarunt,  eos  ^encfica  lUapotio- 
ne  ebriosfere  omneslfidemttiinijitamenyehementerfallor^nonfc  omnes  oh{lu- 
puerunt,  yt  non  pojiintynm  ^  altermeU  aculets,  quiSus  hic  eorum  fomnoientia 
punietur,excitart.  Huamobrthancepiilolam  fic  tthtdefitnaut,ytquiin  eadem 
(ytdtcitur)  tecum  naui  vehuntur,  omnes fibt fcriptam  intellt^ant .  Nam  neaue 
inl/no  facerdotij ^enere  trafiando^quodtthtfttiserat^^eam  confumere,fed pery- 
niuerfamye^rarum  opum  coUuuiem deducere  in animo  eft-.i^^i^^Jlylum  ttaflude^ 
ho  temperare  ,  yt  non  cum  yno  duntaxat  homine  ,fed  totofimul  ordine  mthi  efTe 
negotium  appareat .  Equtdem  nonfum  nefciu-s,  quamarduadijficilique  incauft 
^yerfer  ,  dum  eos  mihifcro  iudices,  quorum  fortunas  honorefque  omnes  in  iudtci- 
itm  podub  .  ^c  quthufdam  forte  infanusyideri pof.m ,  quifolafacundia ohtine- 
re in animum  induc>im,lttfeynicisyit£  pritpdijs  ahdicare  yltro  tfli  ')/elint :  qui- 
hn-s£^errime  cedHnt,qui^i  mantique  tlli,s  exuuntur .  ^pud integros fane  ^  tn- 
corruptos  iudicesnon  ita  dijfictle  juerit  palam  facere  totam  tUamRom.inenft$ 
opuUnti£  congeriem,  ab  ipfafupremafede ,  admtnimam  'yfue  cxpeUaniam  {'^t 
yocant,)  extmpoSluris,furiii,  raptnts,  ftcrilegijs.pefi.mifque  arttbiti  confati-m 
effe-O*  f«"**  nuUam parttculam attingere pofii,quin  multorumfcelerum  confci- 
entia  te  obnringas.Namdeeo  fiquvs  abigit.eifactle  fuadubttatio,anteauamdt- 
cendifnemfactamws^eximetur.Eandem  veroconfeftonem  ah  ijs  exprimereMUo- 
rumytyenter eiufmodi  imposiurts,rapinis,furtis,facrilegijs,p.ifcitur,tta  mens  a- 
nimtifque  corrumpiturinon  tta  promptum  eft .  Neque  enimfcite  magn  quam yere 
pronuntiatum olim  hoc  a  Catonefnit,VemrinuUai effeaures,  quibn-s rationime- 
Itortlufque  conflijs aufcuitare queat.  ^tqui,non  hiccum  ynodmtaxat^entre 
mihi  negotium  eitfed  cum  ambtttone  quoque.cuius  ajfecitts  adyerum  perjlicien- 
dum  non minus  cxcits  e(l,quam adaudiendumfmdu-s  lUimfenftM^Eft  tamen quid- 
dam,  quodin  tanta  etiamnumdijficultatefpemmthtaliquamfaciat,intpfs  yel 
docendis^yel  monendu,yei ohfecrandis,non  tnanem  me  operamfumpturum  .  Ta-  ' 
metfi  enimomnes  priili^ijs  tUtsJafcinati ,quihftsfuos  exc£care  folet Romanm 
pluto,quam  calamitofvs pofiidearn  opes jnonyidenf.hona  etiamparsmalofuo  al- 
titts  tndormit,quamyt  yUn  clamorthtts  expergifcaturmonftc  tamen  omnes  (  ntjt 
'\ehementerfaUor)  admeliorem  doClrinam  obfurduerunt  ^l/t  non  yel  dimidtam 
faltem  aurem,  e  tamnumerofa gente pauculi  nohi^ arrigant .  Mamafaneytieil 
yerhi  Domini  ,potentt6rque  quam  reputare  quifquamteme>e  queat  ,nificxper- 
tw,^qu£  plurimuml/aieat  tnl/tranque partem :  yt  quicqutdeo  attalium  fue- 
tit,quamlihet  durum  ftt  O*  faxeum  ^'^el  emoUiatur prottnus,  yelconteratur:  yt 
quicquidfetitum€ittsodorejuerit,yelinmortem  aJJ\ciatur,yelinyttam  .  Sint 
tgitur innumeri  ,c^mdeuoto  animo  tnfuam ipfurumperntciem ruentes ,  mea  iilA 
exhortatione  ,fideliJ?tmo  altoqui  mali  ftti  remedto  ,nauifts  adhuc  exulcerentur: 
quofd.im  tamenjore mtnime  dubtto,  qui  obiedum  nan husfuts yit£  odorem,  magna 
cum Idtitiaperfentifcant.  Qupriitn  numero yt  te,Vir  m:hi amicijlime,certijitma 
fdAcia ponere aufim  ,facit  cum  ingenium  tUud  tuum ,  ^  pr£claris natur^dottbus 
ornatum,^  oprimts artihm  liberalij^tmc expolttum  :  tumyei 0 reliquix,  auas  tn  te 
femperrcfidereconJido,friilin£  tu£pietati6:quam^  ingcnti  cumfru[lu,nec  ftne 
admiratione  olimmihiJfedatam,yereaJfeuero.Tentemttstgitur,quantum  apud 


7,  lO.     CALVINI 

te ,  aliofque  nondiM  clcplorarx,  c£dum  hoinincs ,  poJ?it  Beiyeritiu  :  hocprius  a 
Domino  ipfo  comprecati ,  -vt  te  paritcr  ac  eos  cailigmone  fuacorti^ere  malit 
oukm  frangere. 

Felictm  tc  o>wies,Fortundtque  alumnMm pr^dicant ,  ohri.ouum  iflum  Epi- 
fcopam  honorc:  c^mpr£t€r  infigne  tUud  Prisfulii  nomen  ac  dccuf,cuiui  maicftatt 
pajiim  affurgitur,  cunngratta  lUudrcsconciliantur  amiciti£,  cuim  authnritate 
plurimxciicnteUcomparantur ,magnarum quoque  opum  ingentemprouttum  ti- 
bifit  (iU.itunt:C)/nde  non  priuatos  inodo  l)itiK.fmiptu^sfuftinere,fedmultorum  e- 
tiam fuhleuare  evtilatem  ,henefccnttamquc  in  communeexercere  liceat:  atque 
(■>f  nimium  in  hanc partemfere  credult  fumm) tihifore  perfuadent .  Ego  yet b 
dum  reputo  qualeft  iUud  totum  quodrulgi  opintone  tanti  £fiimatur,caLtmit  atem 
cxammo  tuam miferor :  coque  magts,  quodfuh fclictt:.tis ffecte  ficfallit,nemife- 
rum  te  effecernas .  lUe  cnim  ordimiyefirt  f^lendor.tlla  maiefiateplena  vene- 
ratio,opulentia  tlla,doineftictPS  nitor,  ampluin famulttium,  quandoqutdem  ah  ho- 
mimhtts  profcifuntur,  quale  fit  ycftratispoputt  de  ipfo  iudicium,oflendunt : at, 
fane  Dci  itidicium ,  k  quo  Eptfcoptis  ipfe profeilii^s  cst  ^  inftttutw^  primo  loco 
requircndum  erat .  Qmre,yhi  illa  omnta  audics  quii fAent ad tihi gratuUndum 
commemorari ,populari6  tUudtrutinA  txamen  cffcmtmtnerw.in  quo  eaftpinspr^- 
pondcrant,qiix  in  Dei  trutina  necappenduntur:m  lefiimando  autemEpifcopi  mu- 
nerc,popuio  ncque  yc6\e,neque  tutb  crcdi.iudicium  yniivs  Dei effe audiendum,cu- 
im  (^  authoritatc coQttutum cfl lUud ,<^  Ugtliis  dc^nitum.^Itquead<.b  Jtani- 
mumfertb  adDominum  aduertere  lihet,  d:ffli..ant  inancs  tUt  omncs  fumi ,  tihique 
penitui  euanefcant  oportet:qui  fi  qua  in  parte  hxreant  tu£  cogitationis,oculos  no 
impedientmodb  ,ftd  ohiiniahunt  ^  quomtfMsJj^eclarc  ad  liqutd^m  quctnt  tUam, 
quamDominiisproponetrcrttatcm.Nihtl^.jtunscogitari  poteilhocmcopnfiula- 
to.  Verum,ad  tamani  &quitatem  adtbnuUifunt  attenti ,  >f  neque  primo  ,  neque 
ftcundo,nec poflremo  quidem  loco,  quama  Domtno  prouinciam acceperint,coo-i>. 
tent .  In  mttrapartim,i^  lituo,/^  paUto,(^  annu!o,relijuaque  eiufmodtfupel- 
lcclilcdefxtefunt omntum  mcntes: partimlicib ,^ qaidim  altiusjn lUisfaculta- 
tihm,qKthit6  ^  domefticitsJj>l€ndor,^popitlnJa  f.tmilia,^  mef&  clcgantia,^ 
omnc deltciarmn  magnijjccntixcjuegenttscontinetur  .  .Atcnimyniuerfam  ifta- 
rum ineptiarumyanitatem  tanttfferex  animi intuittt fcmous  ,dumlteram  tm- 
neriitut  rationem  mecum  (ycrho  Dei  recoo-nofcas.-  Epifcrp:iscreatu^  cs  ?  Inftai 
tihi  moxfua  exhortatione  .^.poftolti^  Paul « : pro^ icicndnm  cjfe  tiht,  quodacce- 
pens in Domtnominifttrium,ytiUud tmphas.  Minifttrij  ncmai  cum  audts , ^ 
confiitutum  te  alijs  dehitorem ,nequetuo  te ccmmodo,fcd tn  remyftimque  aliorum 
Epifcopum  ejfcfuccurrat.  Minifterium  auttm ipjum  qualejtt ,  '\tnonfine caufa, 
ytdere  tuhet ,ttadiligenter  in  hanc  curam  efi  incumhendum.Nam  ncque p.ifcertd^ 
Chrtfti  Ecclcfi£  prxfcCium  effc,res  efi^ulgarts  momcnti:  ncc  leuts  operx.  negoti- 
tim,funciionem  ipfam  fdelttcr  exercere :  neque  maiafde  admmiflrare  ,mediocre, 
factUfqueyentdi,  delifium.  Qups  Ecclefi£ fu^paftores  D ominns pr^ficit ,€0s fe  in 
lfsL.6i.  popuiifui  tutclam,^  cuftocies  apponere ,(^^Jheculatorcs  collocare  tefiatur.  Tan. 
^*'  '^*  tumponderayelhtsduohmyerhts  fuhefi  ,quantum  aderigcnd.tsomnium  mentes 
fatn  ejfc dchcat ,ne  tanta  in  procurattoneyelcdtemptu,vei  fecuritatefVeligna- 
fiia^l/elnegltgcntia  torpcfcant.Non  hicago  deordinis  dtgnitate-opens  etiam  nto 

lem 


CoIo4. 


E  PIST  O  t  A    iXl  -i^ 

lemmndumattingoiftddeipft  duntaxat  rei magnitudine  toquoy,ne  exi^gua  con- 
temptibilique in prouincial^erjarife  putent ,quthm  efi  id  munerti  a  Domino de- 
wandatum.    Sunt  igitur,  ^uicumjue  regendtsEcclefin  prafun-t,  cuflodes  populo 
Dei conftituti ,qui  eim  curam ^  habtant,^ gerant:fun'.  ^  fj^ecnlc.tores ,qui 
in  eius  falutem  inuigilent-.prxclara  omnino  admtmflratio ,  digmfimaque  (fqua 
aliafub  cxlo  dtgna  efl)in  quanerui  omnes  ronte 'idantur ,tota  tn(renij  t«  explice 
tur,omnes  denique ^  anim£  ^ corports partes def^dent.Simul  entm  ^  oeiono- 
rrii  intcUigunturin Domintfamtliaconjlituti,^  inmoderando  eitts  rcgno  qui- 
dam yeluti procuratores.    QualuDero  oeconomidiJpertes^Non adtenuefanefor- 
didiimque  aliquod  mtnifiertum,fedad  difpenfanda  CiX.lefiis  faptenri^,  myfteria,  i.Cor.4. 
adcoque  ad tpfam  Dei  domum  exj.difcandam  ^  conflituendam  dtflinantur.  •  '•^°'^-5* 
Qualvi  regniprocuratio^Non  ea certe  qu<eextgua  aliquain  p.xrte aut leuictdis 
fmcliohibusfed qu£  in  exerendaexicendaque,  adfdelium  ftl-utem,Domini po- 
fentiay-verfctur  .    Quare ^fal terr£,  ^ lux  mundi,^  ^ngeit  Dei,^ ipftK  |^"a^,'. 
Domini  cooperarij yocantur,  quicunque  docendi  perfon.tm  in  Ecclefia  Domtmi.  Coi.%. 
fuflinenf.ipfa  autem pr^dicatio  ^^'Mrm Deiinfalutem  omnicredenti,  ^  re-  ^i°„h",. 
fnum  Dei  nuncupatur.HAc  ergo prouinciis,  magnitudo,fi  ofcitantiam  omnem  ex 
cutere tibidebetPvbi ad tpftm  operiimolem animum conuer:erts,enarrarinonpo- 
tefl,qu.intofludioexcitari  te  (mfammarique  oporteat ,nequid  in  oheundu  eins 
munijs  dtligentidc  reliquumfacias.Nonenim  ea  ejl,qu£  auttorpere  hominemac 
defiderefinar,cuius  humertsincubucrit ,  aut  leui  perfun6oriaque  opera  contenta 
fit.Inprdifedurts  quidem  ^  fatrapijs ^quibu^ famtliares fuos,reges  honorant,otto 
famfaptui  dignitatem  Jj>eClare  licct:atquos  Dominm  adregendam  Ecclefiam 
fuam  yocat,ijs  adminijlrationem  demandat  ,negotij  ,cur£,fol[tcttudints  plenam:ni 
fiyero  ideofacilem  tjfe  iudicamus,quia pauctj?tmts  yerhtsapud  Prophetam  per- 
(iringitur:  ybi Dominns  iubet accipi ab  orefuoyerhum,^  exfepopulo  an,nun- 
ti.tri.Sedhuic  paucorumyerhorum  imperio quantumfubfttponderts,Dominmno  • 
Jler  indicauit.eos  demumfamili^fux  oeconomos  ojftcio  fuo  rtjj^ondere  tejlatm, 
qui  in  nddenda procurationisratione,du(ti  non  yulgares  ytrtutes,fidtm  ac  dtli-  ^"^*" 
ventiamapprobarepojitnt. 

Enimuero  htc  plerofque  l>idtmm  haUucinari,qui  dum  annunttandil/erbi 
munm  ftbi demandatum  audiunt, pr£clare  fe  defunfiosputant  ,f  quaiencunque 
popuio  Verbtgujium  pris.buerint:mtnime  autem  animaduertunt,aut  quaieannun 
tiarilierbum  'yeittDominm,aut  quam  annumiandi  rattonemjlatuat.^tqutnon 
exiguum  quiddam  ab  Eccleft£fu£mtntjiris  reqttirtt  Dominm,cum  eos  dicttfepo 
futfj'ecuJiodes,quinecdtenecnoCle  qutefcant ,  qitin  perpetuo  excuhent  ad  eam  le^a-ifj' 
protegendam.Deinde  quaies  ipfos  agere  excuhtas  yeiit,per  aiterum  quoque  Pro 
phetamdeclarat:Ntmpe,yt populo  quietem  agente,ipft  quaf  e ffccula  eminmcir 
cunjftciant/tequa  improutfacaiamttas  incautos  opprimat:fed qux  impendere pe- 
ricuiaytderint,iongeantedenunttent,ytft  corumprouidentta,nonfecm  ac  oYn-  '"^' ''" 
nes  Eccieft£  ocuii.eorumyoxjnon  aitter  atqiie  clano-or  tuh£,in  ctiiiK ftgnum  in- 
tentajitciuitoi yniuerfa.  Quanquam  ne  hti qutdem  adljucfinthtt^  tota  Epifcopi 
funClto  conttnetur,fed  omnes  eim parres  femei  compiexm  eJlDominm  ,yhtPa- 
Jcendil>erbo  deftgnautt ,cumPetrum pafcendvi Juts  ouibmprxfceret.  Namyt 
Platonem  ^Homerum  omittamm(qut  pittrimas  regis  dotes  melim  exprinereno 

H 


jT^  lO:    CALVINI 

f>offunt,quamdum^"i^^'"'  ^'''i'^ocantyfacr£Liter£,dum  onmem pietaiif,ttmorif, 
fiumtatvs^follKhudimi  affeCium  compleCliyolunt,PafiorU  nomine  hsc  omnia  ft- 
mul  enuntianf.phisytique  aliqindfignificantts,  quamfi  ^elpa  rem ,-vel  pr£fi~ 
dcmpvelduceml/el  cuftodemdicerent.Siquidmpafior  ^  deducendh^y  regendi, 
^  feruandi  non  folum  curamgerit:ftdquodammodoetiam patereji .  Ncquete~ 
m^rc  retjeriri  po(?it  in  patruyifcerilm  tantu^ amorn  ardor,qu.xnrum  Dominns  no 

loan. 10.      "  I  i.\;  n  1     ■  1       r 

{lerpailori  t.ibuit,cum  bonum  pajtorem  dicit  antmampro  ouibusjuifponere.lta 
cue  tpfc quoque cuiusfmguine  pafcimur,Paftons  titulo  aProphetis  pr^fo-natw 
^jl^^  ft quoque prtifcns  hocnomme  appellauit.^tque  ■vtclarius perfpicitu ,qui. 
bus  tam  limitihwsdefcrihatur  Epifcopt  ojficium ,dum paftoritio  muneri compar.t- 
tur,quihis  in  relitsDigtlantia fedulitafquepaftons fita  fit,tecum  ipft  conftdera, 
Vt  enim  huim  intcgritatenemo  iiudaiiertt,nifi  qui fujftciendugregi pafcuts  inte 
tiJSimamciiram'impendut,nccminMS  interimde  arcendis  ah  eo  depeUendifque om- 
nihu-s^  innirijs  c^  infidijs  fit  follicitm,  pofiremoliocandoacdeducendoyiami 
femper  ipfi  dcmonJiret,quam  fcquatur:itan€C  Epifcopumfito  munere  ritc  defungi 
putes jfiift  quttrihiis ifiisfeduLo  totoquefludto aduigtUrit: Eccleftam  ytyerhipa, 

'  r,  -  hulonutriat,&yerbi prxfidijs  aduerftis  SathanAwcurfionesmuniat:demumyi 
txfanCutateliiamoJiend.ttjqiidifitijs  tentnda,q::i.ul  regnum  JDei  ajj?irantac 
contcndunt .  Hanc fane pafcendt  legem  ^fbifuiffe  propofitamyidit^poflo 
hts  Pct)  w.tanta  fe  einys  muneris  dtffici.ltatepremt  confejfKSPvtne  menfis  quidem 
fimull> acaret  minijirarc:^  alijs  quoque propofuit ,quos  txhoytattir,yt  curagre- 

tPctri.j.  nsao-ant,excuiantcs  in  etiisfahittm,non  quaft  necej?itate  coafii ,fcd fyncera  ani 
nti  propenfionc :  neque fordtdo  lucri Jludio ,fed  tota pecioris  aixcritate:  nec  Do~ 
tninium  extrcentcs  tnChrifti  f)(£reditattm,fcdfe  ad  omnis  boni  exempitr  regulam 
cuc  form.tntcs . Qutd quod  Ecclefxfux  mtntjlrts  tantam  impofuijffoUicitudints 
moltm  DomtniiSHon  contentii^,canum  cttamltices ,qui  ipforum  alioqut  pajlorum 
cxcubitores  tfjefolent,fujftcere  fupplereque iubet?adt6  abhoc  mttnere  omnem 
fcriandtfccuritatcmlahorifqueremtjitonemfublatamejfeyolutt.  lamyidemnf 
non  fint  caiifaftctre  .Apoftolos^dum  to  t  dottbtis  tnflruunt  cum,quiftt  in  paflorts 
locum  cocptanc!fis:qH.indoqiiidtm plurimum abeft,quin  fitcuiufvtspraftare,  quod 
in  ordinetllo  Domin/ts  fcttertjiime  requtrit. 

Verum  nos,fepofit.t'\itx  menttone,docendi  duntuxat  officium,qualefit, 
in  pnfens  ojtend.imm. idque  ipfum,quo  dtluctdimfub  oculos  tuos ftftatur ,ah  am 
plis  tllLiyqutbii-sdtffunditur^Jpatijs  reduitum  fecundmn  P auli partitiontm  in  duo 
mtmbra  colltgamui.Ncque  enim  hicabfolutamycri  paftons  imaginem formare 
Jtatutmits,yt  lujlam  dt  eins minijlerio  diJj>utationem  neceffe  fit ordiri:fed tepau 
cU  admonere,quantum  onens  fuj}incas,dum  tu,etiamfi  atienum  ab  Eccleftaftico 
p.tJtore  munns  projiterti,nomen  tamen  Eptfcopi perfonamquefujtines.  Stc  eroo 
totam  docendi prouinciam  cum  .Apoftolo  partimur,yteo  qutfeatndumdo^ri- 

Tit.i.  ria  ejtfermone  tnftitutus  Lccleft<x,  minijter,talu>ftt,qui  ^  exhortari pojitt in  do- 
€rinafana,(^cosquiaduerfanturconuinccre  .  Cum  duplici  hominttmgenere 
ntgotiumiUi  proponi  yides  :quorum apud  altos quidem  exhortationts  cfi^fm, 
(tltoium  fiangcnda  ejt  reuincendaquc  peruicacia.  Etquid  hocaltud  ejl, 

qu.tm.quod iam  antea  dcmonftratum  Jaittpariim  pafcendia  ouibm  ,  partim  lupif 
a bigendis  intentum effc oporterc  eius (^1* animum (^  ftudiuml  Qut yeri pnma- 

riJque 


E  P  I  S  T  O  L  A     1  I.  75 

rijque paitortslioci aures  ha btnt  apertAs,i^  ad aufcultandum paratos  facilefaue 
fefe prxbentyac  traClabiles ,hi funt  ouium  loco  habendi .Proinde ,  fiue  docenda  eo- 
rum  ignoYantia,fiue  excitanda  idrditate,fue  imbeciUitate  exhortada,fiue  lapfi- 
hds  ohiurgandti,fiue  erroribm  monendn ,femper  ^fouere  paifori tia Jo Uicitudi- 
ne  ipfos  ,(srbent^itate  traClare  fludeai  oportet  .Rurfum  ,altero  ciuoque  oculo  funt 
ohferuandi  lupime  a  Chrifti  feptii  abduclas  incautas  oucs  deprixdentur ,  quales 
partimfunt  contemptores  ifli^quibusyt  -verhum  Domini prope  fabula  eft,  ita  e- 
odem Dei contemptu^y erlxque eius ludihrio, pios animos  imbuere fumm& cft yo~ 
luptatiipartim pfeudoprophet£. ,  qui^yeram  furamque  religtonem  ^ perniciofis 
mendacijs  obfcurare,^  prauis  dogmatihus  contaminare,  ^  dijiidiorum  conten- 
tionefcindere,^  quibits  denique^ijs pojfunt,euertere  conantur. 

lamliero  fequitur  ,quodtertio  loco  propofitum  eraf.nihi lo  ejfe  neo[e^£ 
deferteque  funciionis poenam  leuiorem,quam Jit adminiftrandts,  dijficuitas .  Ni- 
hil  enim grauiu^ proferri  potuit,  quam  iUa  plane  horrenda  denunttatio,  qu£  Epi- 
fcopi  auribus  aBidue  infonare  dehet.ld enim  ipfum,quod Prophet£  fuo  denuntta-  ,  , 
bat  oltm  Dominui ,nihilo  adeos  minus,quam  adProphetam,cuifemel  didum  ejt,  33. 
pertinet:  Pofui  te,inquit,populo  meojpeculatorem.  Si  dicente  me  ad  imptum, 
morte  morieris ,  non  locutusfueris,yt auertatur  aytafua  impia, ^ liuat,  ipfe 
^uidem  infua  iniquitate  morietur.ftnguinem  autem  eius  de  manu  tua  requtram. 
Quis  iam in eo delinquendi fibi Itcentiam indulgere  audeat,  in quo  ylcifcendofe 
adcofeuerumfore  Domiruts  oilendit  ?  Quis  iam  negligentidi,fu£,  hlandiatur,  ad~ 
uerfum  quamfc  tonat  Dominus  ac  fulminat?  Quts  tmpunttatis  confdenttafefe 
dcludat,terrihiit  hac fententia  pronuntiata^P  aulus fane  ,quanta  fententi^  hmus 
religione  teneretur ,  abunde  teflattts  ej},citm  ^  necejiitate  fe  ad  euan^eli:z^n- 
dum  obftrin^i  ait ,(^maledi£iionem  ipfefihi  indixit,nift  necejlitati  pareretiad- 
ditafola  ifia  ratione,quia munui  jibi credttum  effet. Quare,^  ciim apudEphe- 
jini£ Ecclefi£  miniftros  defua  inte^ritate  dtjfereret^quhfuo  eos  exemplo  anima-  ^^°'  *°* 
ret,  ideofe  mundum  effe  abo mnium fan^uine  aJftrmautt,quoniam  non  fubterfu- 
^erat ,quominu6  omne  Deiconftlium  lUts  annuntiaret. 

Verum  ne  quicquid in genere  depaflorum  ojficio  dif^utatur,  quafi  mini- 
mum  ad tej)ertineat,fecurits  audiasiiam  conuerfo  ad  te fermone,experiar  num  a- 
liquis  adhuc  interefideatDei  timor,quote  olm  nonpenitmyacuum  effe  fenfi. 
Ijludtamendijiimuiatum  tibtnolo,  mirari  me  non  fatis  poffe ,  qualisJitiUe  tuui 
Jlupor,ytciim  totDominiiudicijs  ac  telts  letalihus  confio-antur  ignaut paftores, 
nuilumeorum  intedirigtfentias-.ciim  tUi  tamcn,ntfi pertuum  latm,yulnerarinon 
poJiint.Quidenim,poitquamEpifcopi  ^  nomen  ^  locum  tenesiOmniapro  Epi 
fcopi  iure  ac  potejtate  admintftras,omntum  in  te  coniedtfunt  oculi,  yelut  in  re- 
ligionis  antijiitem:fidem EccUfts. tuam  obltgajii:  quo quxfo prxtextu ojficium  i- 
pfum  abs  te  reijciesi  Tu,dum  tuum  commodum,dum poteflas ,  dum  prxro o-attua, 
dum dignitas agitur,Epifcopus a^nofctyoler.ium ahs  te exigituryl/t quodmune 
ris  efl  tuiyictJitmpr£jles,EpifcopumcJfe  tene^ahts?  Nolt  putare,  0  boneyir, 
"yel  taltbusineprijs  Deumquo  ( um  hicuhi  negocium  ejl,ludfcari:aut  talibus  ca- 
uiUnyerhum  eius  eludi  poJfe:quando  ne  homtnes  quidem  titam  in  tyranno  harha- 
nemferrent,ftrodendopopulo,  principemfe  ejfe pr^dicaret ,re^endo neo-arct. 
Et  tamenaudto  abs  te^tuique  ordints  hominihus,  yoces  ijlasfuhtnde  iaClari  :fa~ 

H    z 


:\j^  I  o:     C  A  L  V  I  N  I 

cerchtld,  mt£.fuh  Epifoporum  titnlo  gertti^ ,  nihil  ejfe  minus  quam  epifcopattf^: 
fcddominiapotiiis ,  aut  ciuiles  prisfeClurM,  aut  honorariM  penficnes,  aut  aliud 
quidtfis^modo  »e  tpiftopatii^  cenft atnr.^n  non  hoceft  Deum  fimi{[  ^r  homincs 
-veUef.iUn-t^.  Qjiont.im  infxitutum  Domini  cil,')'^  cli^.intur,(jH!Ecclcftspr£fint, 
paflorcs  :  hoc ohrentu  aUeclm es  in cam^quam  obtines  di07iit.ite>n  : (jualifcuncjue 
tandc>nfit,ciut  c^uocunqueyoceturnonnnc:nnn~)it  fatrapi.tmintiaderes.fedyt  Ec 
clefi£- ad.ntniflrxtionem  obiyes,ayrifti  conditionem,  inuocato  Deinomine,  iuras 
jn pyohi  ftnCHqae p.ijhrli  munm.  E.t  qu^ftntdignitatis pro  Epifcopoo^cns :  ^ 
qun  popnlum  hxheas  ohfequentcm ,  nomen  Ithenter  pr£fers,totum  populum  in  fe, 
mt>fiyt£dire[lorem,reciinarc:reiecliAque  ad  tuam  prouidemiam  rehgicni^  curay 
ftcurum  cffepatenu  It,t  Deo  ^  homimlm  obfirifiii.s,  nihil  tua  refcrre  nug.trh, 
fi  omnia pcffum  eant,quorttm  inte prociir.xt\one7n  rcccpifli .Equidcm f  me  tnter- 
roo-es  ,  QHO  te  loco  aut  ordine  habeam ,quiduis  potim  ejfe  te ,quam  Epifcopum  re~ 
fhondeho:in  quo  ne  ohfcurifiimam quidem  lineam  extare  conjficer ,  qudt  Epifco- 
pum aliqua  faltem expartcfiguret .  ^tnon proptereadehere  definis, quodes, 
Deo  tefie  cjT'  hominthm,atityeyit'A  ,  Dco  fmul  (jr  hominihtM,facramcniopoUi~ 
cititi  :  q:iod  expcCiari  abs  te  hominum  opinione  yides  :  denique  quod  tuo  nomine 
profitertu  Qu-d profeCio ipfm,facrilec^ij  te  rcuma?-it:quandoqitidem  oreDomi- 
ni  infanCios  Ecclefix yfiis  confecr.ttum,  ita  perucrfi:  ahs  te  ^  improhe  prof.in.t- 
tur.  Ou.imobrem  jyiuoiii  iUts  cero-iucyfttionihii.sl/alere  itifiis,  nunc  te  appcUo  ^ 
ohteilor prsfidem  relgionis,q!'.a-nfdeltter(;^  fU:citc  in  compcncnda confiitu- 
endaque  reh^ione  lahores:ducem  ac  moder.itorcmpoptili,qu.mtafcdulitate  cura- 
dis populi rebtis  tnuigiles  .Si  te^idcnte  ^  conniuente  profcindt,conculcayi,con- 
taminari,etier:i  denique  totam  Dei  rcltgionem:  fi populum  mifere  ciycunfcyibi, 
fraidihu,! irretiri,in  ruinvm  pr£cipitari  ofltndu: qu.tlcw  i.tm pr£textum  afferre 
p'fiii,qt'.i yel .tdmintmam  txciifttiontm yaleat^  Qutdqttodnon  conniucs rnodo, 
fedtalibips  qnoque  fagitiji  te tpftm infcvibis^nec  tacendo  foliim  (^ difiimultn- 
do ^'^ieyhtim popidumque  Domini prodis  ,fedm.mu  tpfe  tu.t  (^  labefaaatyeriia- 
tem,(^  Lop"hiin  trucid.t<.Hoc  enim  nnn  ejl  qucd ncges:centum furtorum gener.:, 
quihiisfmpltx  pltbecuht  exptl.ttur:)ntUe  fitcrtleginntm  formAs ,  quibu^s  ^  nomen 
Dei prof.\nttm,c^  dif,tpattivyentij;:in  '^umma.,qi'.tcqt:id pene  impietatis  ^ aho- 
minationis  hahet  tuadiocc:fis,i&  mamis  tuafihfcriptione  approhata  effe,^  kn- 
nuio conf.o-nata. Quod tftj acrilegium fuh cceloMijft  exccrahiliitslEt  tamenfxC 
ceydotcs^neftndis  illnyjfacyis,.tut  ipfe  initi.ts,.tutaheri  de  manu  in  manum(qu,od 
dici':uy)initiandos  tr.tdi: .  Ouo pofhafe  Chrisli  carnifccs  iaCicnt,ac tpfum popu- 
lo,yeluti  promerctlem.qm  v.dtcpyoftituan::  non  fine  fummacyucu  eius  contumc- 
lta,cuimyirtutem  commentitijs  iUtsfuisfacrifcijsprorfws  cneruant.  M:J?:i  erga 
fuis  ,ouihm  nuUa  eft  in.tcrmn.ocentior  Ities ,qiioties pnpulum f.ifcinant,acreptuta 
ahs  teyenenum porrigunt .  Circuittores  ifcos probe  nnfli ,  qui populum  ytpecu- 
n ia cmuno-.int ,mortuoyim  ofj.t  circunferunt.  Ouid^elcorumnundinationefx- 
di:ts,yelpy£slio-ijs  nocentimi  Vtrunque  tamen  nonjiuet::0  permiffu,  adddetiam 
commendatione  ,exercctur .  Quales^ei  ofnntexccmmunicationes  Iq  h£  nimcpu.im, 
nifi  ti:aauthori tate pr£:ext£,ejfertm  ur  ^  QUjtUapi.tcdida  omnta,qu£ncm:ne 
tuo  publicantur^fiue  aliquid  interdicunt,fiue  induigtnt,an  nonfemper  meramjpi 
ranttyrannidem  ?  Vcyhm quia  tliisiidx  huiitsfentina nuUumfutttrum  frlem^yi^ 
:■.     ■  -  deo^ 


EPISTOLA     I  i:  '77 

^eo, diutiui  in  enumeratione  non  commorahor .  Tantum,fi  tutttn  e^ ,  quicquid a 
Suffraganeo,a  Vicario,ab  Ojficiali  tuo  ex  offtcio  rmtur,quid ex  trihn^  illt6  of- 
ficinis  prodeat  cognofe:/s*fer  meplane  ahfolutw  efto,  nif  plus  illic  pefimorum 
fcelerum  reperiiu ,quorum  confcientta  ohftriBus  tenearis,quam  fermonc  dcfigna- 
re  pof:m.NulItim  enim  yelimpietatis  in  Deum ,yel aducrfus  homines  iniuititi^ 
venuspr£tereunt,  dtm  opttmafide,quodfuarumefi  partium  exequuntur .  Ea- 
vtim,inquam,partium,quas  tuayoce  priuatimdtmandaili,qutis  puhine  fslennidi 
flomate  confrmajlt .  Vtgeda  eorumperinde  hahendafint,  acfigerendis  illn  co- 
ram  ipfe pr^fuijfes  .  Equtdem  inuitus,necfine pudorefacio  ,  l/tdelida  ifttcctua 
tampr£cife  yrgeam:ne  accufationem  magvi  infruere  yidcar,  quam  monitoran  a- 
gere.Sed  quid  in  re  aperta  tihi  hlandtart  Pr£fertim,cum  10  periclitari  maxime 
tecogmfcam, quod inperpetrandis idgentts neqtiitijs,perinde acft  quiddam  ludi- 
crumforet,tihi deliciasfacis  ?  Hocergo  rurfum pronuntio ,cui  infciendo  nequa- 
quam  eris:religionem  plehemqueDet ,quarum  tihi  cura  demandata  erat,non  tua 
modo  ignauia defertas peJSum  ire ,ftd improhitate  etiam  nequitiaque  projlip-ari. 
Si  iure  in  militi^  dcfertorem  capitaliter  leges  animaduertunt  ,qux  fatvs  tufla  poe 
na  in  tranffugam  conftituatur,  qui  non  loco  tantum  ^  ordine  fuo  cejfcrit ,  fcd 
(jojltliter  etiam  caftraipfa yexarit,quorum  in defenfionem  iuramrat? 

.Ageytro,nihiihicgrauiHS ,  quamojficij  pr£,termiJiione,te  delinqutre 

jingamu4  (  quanquam  longe  fecus  rem  hahere  pxiam  eft )  quod  tamcn  adhucDei 

tnaiedi£\iones  yndique  te  ohfideant,cernis  .  V£  mihi,nifi  euangelizem ,  dicehat 

V auiiis:munus  cnim  mihidemandatum  efl .  Et  qua,qu£fo,  maiore  pr£rogatiua, 

V&  iftiid abs  te deprecerU.quodipfe fihi .Apoftolns  denmtiahatl    Dehitoremii- 

lefe  eruditis  pariter  ^  rudihus  profitehatur  ,ad  quos  .Apoftolus  mittehatur.Tu 

cur  aiiquidminns  tuis  debeas,quihas  Epifcopus  espr£fe6lus  ?  I ile Ephcfnts  mun-  Aflo.io 

dumfe  ah  omntum fanguine  teftahatur,  quia  nunquam  fuhterfugiffet ,  quominus 

omnemDeiyoiuntatemiiiisenarraret.Tuquam  afanguine munditiem  iadahis,  . 

cuitts  ex  ore nuUa peneynquam  fyllaha  audita  eft,  qu^yellma  in  re  Dominiyo- 

luntatcm faitem fuhohfcure  indicareiiNequeyero  eoyfqus  fum  iniquus,ytpaflo 

rem  nuUum  ferendum  cenfe.xm ,  nifi  qui  tncomparahiiem  lUam  ^  yere  dtutnam 

p auiiyirtutcm £quis ,yt dicitur, pajiihusfit  ajfecutus .  Quin potius ^ permul- 

tosfutffe  olim,^  hodie  ejfe  non  paucos  dico,non  EptfcoporKm  nominefoliim,fed 

laude  etiam  admirationeque  omnium  dignijiimosiquorum  neminem  tamen  yideo 

parem iUt  extitiJfe.Sed  hoc  honore  dignamur  eos,qui  etfi  adyitimam  lUamp.r- 

feClionemnon pertingant,  adeam  tamen  flrenue  contendunt ^  enituntur ,yt  f 

cumPaulo  ipfo  comparentur ,impares  ejfcdicas,magts quamdifitmiies.   Tu ciim 

nuUameiufmodi  fimtlttudinem pr£.  teferAs,mirum  eft,fV£  iUiid,impendere  tihi 

nonfentis :  quod  a  fe  non  audcbat  fan3us  Dei .Apofioius  deprecart  ,fparttbus 

fuis defuijfet.Iamyerb(qualis efipr^fens  Eccitpx  tu£  flatui,aut  1/erins ruina) 

nif  plufquamftxeui  ejfes  ,  eorum quoquefortuna  commoueri  te  oportehat ,  quos 

in  fidem  tutel&mque  tuam  Dominus  contuiit .  Quihus  enim  ocuiis  otiofus^ofci- 

tahundus  tantam  eorum  ciadem  a^icis,quorum  tihifaiutem  adebfoUicite  Domi- 

nw commendauit? Vnus fideftdia  tua perierit,f.tngutnem e manu tuafe  repofcitu 

rum  Domintu edicit .    Recognofce paulifper meatm^quot iam paucis  his menft- 

h(ts,quibus Epifcopi  iocum  occupafti,anim£  tua  cuipa perierint,quot  etiam  quo- 


y^  I  O.     C  A  L  V  IN  I 

tidie  bc-nctnf.fi  tamcn.potci  .Na»i fil/erum  <;{i qmd perVYOphttxm  fuum  conque 

Jei4-f.     yitttr  D^minm :  InfernHmpropterea  in  immcnfnm  o$  fuum  aferttiffe ,  ^  mi~ 

TiJam  fvAm ddAtaffe,  prfterea  captiuum  effe  ditclumpopulum,  quia  non  habue- 

ritfcicntiam-.quts  tnferni j^urges  addcglutiend.tm  miferam  hanc^tuapcrfdia 

pcrdit.tm blebecuLtm ,fujficiet?qu£  non-vul^ari  infcitta  ohuoluta  tenetur,fedal~ 

tifitmis  tcnebrii  immerfa,oculos  -vix  iam  attoUere  potcJl.lUnm  lud^orum  io-no- 

rantiam ,  qunfi^  deploratProphetay  cumfeculi  huiu^scxcitate  conferas:i[los  fane 

pr£  tuis  eximtefrpuiffc  diccs  ..Adto  nihtl  ifttsfupeYeJl  humani fcnfin ,  quominu6 

flane  ohJiUpucnnt  ,nif  quodnthtl  aliud,quam  perire  cdoc\i,mira  percundi  cupi- 

ditate  infanittnt .Ei  ciim  ita  omncs  ad  ynunn  agminatim  attoniti ,  ^yelut  exi- 

tiofuo  deuoti fcfe  in-voraginem  ■vltrhdeuoluant ,  injiant  tamenfcmper atero-o 

furiA,  qu£noupffulv'nde  aculeis  injltgent ,^ pr£.ci pitantes  impellant .  Denique 

non  alia ejl- facies,quam  f  ciuii as aliqua  ^ graui peji^ilentia corrcpta,^hoJ}i- 

liter  expugnata,  duplici pariter  internecione  concideret ,  (^t- fno  ftmul inccndio 

'vniuerfa conflagraret.^d buccinam  excubitor,ad arma pajlor. Quid  C(Jfis?quid 

torpcs?  qttid  dormts?  Dum  animum externis  ^  nihil  adrem  pertinenttbus  curis 

abreptum  ,hucnonaduc)tvf,omniajlragerefertafunt  .  Totmortes  Domino 

dehes  ,infeltx  ,totics  homicda  es,totieS  reus  fanguints ,  cuiuiguttJ^omnes  e  manu 

tuaDominui  reqttiret.EtfuJlines  adhuc  taiumjuhne  intrepidm? Non  exhorrcsi 

nom  turbarii?  non  animo  ^  corpore  totm  concidn  ?  O  te  nimium prxfracla  con- 

tumaciqueceruice homtnem,fi  ad  tantum  Domini  tudiciumnon  conjlemans, cu- 

itis  profecio  p-rauitatem  coelum  (^terra,^  ipfa  muta  elementa  nonfujlinerent. 

Sed parum  adhuc dico,(itm  te  homicidam  appello,  ^  ttiorum. proditorcm  .  Hoc 

enim  maim  omni  prohro  fagitium  cft,  quod  Chriilum  ipfum,  quantum  in  te  ejh, 

rurftimyendu; ,rurfum crucif^i.  Quideft enim  aliiid,Ecclcfi.xm{quamfuofan- 

'y-ume  Chriftm  azquifitiiijmodh  improbam  lucri  cupiditattmexplexs,  dtjiipadam 

prosliiuere  ,  quam  ipfum  Chrijli  fanguinem ,  quo  xjlimata  ejl  pretio,  addiceref 

Quidcjt  autcm  Chriftum crurijig-re^nifi  hoc  eii?fanguini  tim  contempttmiUu- 

4ere,ac  tantiim  nonipfum  ludibrio  haherc? Et  h.xnc  fcdicet  tam  inpgnem  contu- 

meliam  ftmp"y  feret  illc,  quem  Patergloria  <^  honore  coronautt  ?    Tu  ycro,  ft 

Gpies,  n::ac  facrofan^lum  Chrisli  fingutncm,  qtiancimeretur,  potitts  tcstimabu: 

qtiam  expeciahis ,di'.m  Cupplicij  atrocttate  difcas^qu.tnti  a  Domino  ipfofat. 

P roindei>idfn dum  nunc  tibiquoque  eJl-,quo  iure  adte  rtdeatprouentm  ille 
ftmpliftmiis,c,utmEpifcopidum  effe iaCixs ,tuum facis .  Eqtiidem^ideo fic  effe  a 
Domino  con{litutum,l>[  qui Euang-elitim .tdmmiflrant ^ijsliicijiim,  qutrquidcft 
ctdyfu6yit£  ntccJfariHm,ad)niniJtretur,Ntc  iliip!acere,yt  os  obligeturhoui  tri- 
turanti.  Scdquis  tthi  concedat,ytfru&um,qHO  Euangd^ miniflerium  Dominu4 
muneratur,ipfe,  nihilmintis,  quam  Euangclij minisler,legas ;  ^  qu£  houitritu- 
ranti  adiudicat  a[imenta,otiofiisyorei?P reshyteros ,qui  bencpr^funt, nohis  cotn- 
mendat .y^piftolius ,yt  ditplici  in  honore  haheantur: pr^ftrtim  quitnytrbo  laho- 
nnt.  Ei'm  ergo,  quifihi  honorempofcit  Epifcopi,  htne  regcndo-pYtm  ejficere £- 
qiium cfl,yt  honore dignus  iurc cenfe.itur  .      "Quodfi  etiam ita  tegeras,yt ado- 
ptimi  Pailoris  fdem,ftud!um  ,diligentiam,integri,tatem  nihil  defydei-ari  poj^it: 
quarfum  t.tmen  immodica Hla,nuU'ifque fntlHS  terminata opulentia?  Vit£nepa- 
iiorisfufiinendx^cuiustpfatnnioderationneffe^ynltDominuSilimitata^acnonty 


ran- 


I  P  I  S  T  O  L  A    1 1 :  75 

rannk£  potm  luxuri^p^r  ejl?  Sed  eam  nondum  reprehcndo,qu£  fuo poilea  loco 
perflri^etur.Hancin  prxjentia duntaxac  iinprohitatem accufo:quod  "vheriimos 
inde frttch'^  rejeriii,fementem-vhi penims n.uU.tm feceris .Hsc yinquam,  impuden- 
tiRtma  eft  rapacitas:^^ ,quod andirt  ordinis  tui  homines  minime  fufiinent,fur- 
tutn  his  manifeftum :  Eum  qui  manum  operi  nunqu:;m  ndmoi-.erit,  oper£  tatnen 
tnercedem  imperiofe flagiurc.S i fuftuario  dignns  efl-.quiDictni  paritnttmperfo 
diffefit dtprehenJm,quo  in eim  arcam inuolarev.flavitiofum  hoc  tuum  latrocini- 
um,qu£fiirc£fatK  prodignitatemulHahmtlqui  htnc,quod  offku  lahorihnsde- 
beturflipendtum,fujftiraris?inde  omniumdomvs  rapactfiime  dtpmdaris?  Sicqui- 
dem  longa  annorum pr^fcriptione  ohtinuit  tUaftiradi  li: tntia^t  honeitis  etiam 
titulis  ornettir  .  Verhm  ytcunque  inter  homines  xftimeturjno  eoruerroretame» 
refctn  detur,qui&femel  aduerfus  cam  pronutia  ta^jtfl-  aD  cmin  o  Jcn  Tetia:Vxpafl:ori 
hmyinqtat,qm  paf(.unt fcmctipfos.Nonnegreges  apafloriha^pafci morts  efitVos  If^e.34. 
autemlac  comcdiflii:quod pingue  erat  occidiiits:lanti  fuiftvi  operti  ,gregem  ati- 
tem  mcumnon  patttftts:quodinflrmum  fuii,nonflahiltfii6:£grotiimnonf.xnafits, 
confra^um  non  aUigaslis:ahicilum  non  reduxtftu:  quod per:er.tt,  non  qudefiftii: 
fedcum  attfteritate  inperafttsgre^^i,& potentia:  ^ dtfpcrfs  furtt  oues  meiii,eo 
quhdnon  effetP aftor:^ faa^funt  in deuorationem,nec  erat  qui requireret.no» 
xrat  inqu.tm^qui  requirerct.Propterea,Paftores,audtte  yerhttm  Domini :  Vtuo 
€?o ,dicit D ominti^s:quia faCt£ fimt oues medt,  invapinam ac  demrationem  heftijs 
(igrcflihi4jeo  quodpaftor£carerent:necenim  eas  requirehatif,ftd  tantitm pafce 
hatnyofmetipfos .  ideo  ecce  egogregem  meum recuiram  dc manuyeflra:^ ccf~ 
fare  "Vosfaciam  ,  ne  idtragrcgtm  meum  pafcatii^lihcrahoquc  iifum  cx  ore  "Vf- 
jhro,nefitpoft  hac  -vohii  tn  efcim.    Tujcilicet  ant  hu  dtftgnari  tcneg.ih'u:qu£ 
non  tam-vitx.  tuAfaciem  adTiut.mdtpingunt,quam  te  tihitottim  Teltit  infj>ecu- 
lo  repr£fentant?.yitur  iudicium  Domini  inane  terriiuiamentum efft  dicts,quod 
minusferiat^quam  minatur?  Qu^amohremnon  efrcur  iftti  cpihia  iam  te  heatttm    . 
futes ,qHarum  ^  te furtm  iffc  i'Ocifer.ttur  Domintu,^  repetundarum  pofitdat. 
fttrti  ergo  facrilegiique  ignominiam  ntclfnus  e  cornuto  illo  greo^e ,  infictaripo-  ^  ■^^c  tu 
tefiis.Verum,qttoniar/i  nonnuUos  inferiorti  cl.rfiis  Paflorcs  iiitc  clfcaudio(ex  eo- 
rum  fcilicet  ordtne,quos ^pArixcos,^;^  atrtones yul^o  appeUant)qut  altqua  ojfi 
(ijfiti particula  y tcunqite  defung.mtur,  hdcque pr^textiiflfe  tncri  plane  concn- 
tur,quodpauio  quam alijyerectmdtus  delinq:,unt,illt  miht  funt pauttjjer  hoc  loco 
appeUaftdi .  Quo  autem  inteUigant,quam  nnn  Jim  mahgmis  ^flimator  qualifcun- 
que  ifliiK,quafn pafcendu  Ecclcfis  impendunt  ,fcdu£ttatis ,plus  aliquidyltrh  illis 
dabo,quam  poftulare aufint .T.-mctjlcAs  yt  pluyinmm Ec^  lcfias,  quthus  pricfc^li 
funt ,nonincolunt:adfttnt  tanitn  adjjicnncs  multos  dies:yerha paucapro  concio 
ne  faciunv.populo  femina  qudidampietati;  afpergunt,  ac guttas  yeluti  quafdam 
inftiU.tnt pttrioris  doiirin£,nequc  iUxudati  difcedunt  to  itnjlac plchis  fnjfr-tgijs . 
^tquiji  h£c  ojficiola  ipforum,.id  Citm,  qutm  ex  Det  yerho  defcripjtmus,regu- 
lam,txigarur jimmj.ne quarttum  al/cris  etia/iinum  Paftorih.ii  aberunt  :qtticum 
tota  iUafua  fedulit.ttenihil altttd,qu.im  infldtltter  fcfe  m  operc  Dominil/erfa- 
riprodunt.Hocenimyt  dijiimulemj^nunertfuo  mintme ipfos  reJpondere,ntfi  tem 
pediue  fimtd  ^  intepefliue  inf}ado,arguedOjincrepaido  txhortado,cum  omni  le  ^•'^*"-'*- 
nitate  ^  doQYinaiquorti  omnium  lUti  nihii  cune  efl:)quid  t.tm?  operam  fuam ma, 

H    4 


go  I  O.     C  A  L  V  I  N  1 

moyeditent yCuiui ne  quodomntnofretiumextet,ipftdili^enterpyouident?  In 

reperificuA  longiori argumentatione  opttsnon  ejl.  Miferam  plehecuUm,  cuiw 

eruditorcslfideriyolmtjcum  tantcc  tgnoranti£ caligine exc£catam,rot  errorum 

pr£fli^ijs  delufm,tot  mendaciorumfafcinis  tncantatam  ^  conjbpitam  fatis  no- 

rint  ((juodnemini  quideef  in  cognitum')  fentirel/tnihtl  c^ueat  ,ntfi  quodmanthtpi 

pedihufque  palpet  atque attreCiet-.quia  tamen ingenue  yeruni  dicerepericulojufn 

ejtjnecfuamyocationem  tati  £fitmant,i>t  laudifthi  effe-velint^in  ea  doceda,oh- 

fcuritatemdata  opera  ^yafrtciem  adhihent  ,qual>el  acutij^tmum  quenquefalle- 

re  conatur.lfiudne,qu£fo,docereefi,cum  apudrufticanos  homunciones'' ^natura, 

non lialde arvutos,praua  etiam  infiitutione  hehetatos ,hahenda  efi oratio,fenten 

tiasperfe  hominum  ingenio  difftciies,ficperplexis  Anigmatthus  tmpltcare  ,  quo 

in  tUis  inteUigendis  OEdipus  quoque  ipfe  lahoret?    Namftquid  dicere  eiufmodi 

infiituunt^ynde fihi  aliquidnegotij moleCiii&ve  fore  fufi^icentur  ,  illudyelut  con 

cepttsl/erhis  ohfcurifiimeeffantur-.ytft  difcrimem  tmmtneat ,tergiuerftttone 

femper  elahipofiint.^tque  tdpotifitmu  ijs  in  rehHiyfuyenit,quas  expltcattfitme 

^  tradi ,^  enarrari  Chriflianx  Eccleft£  referehat :  quandoquidem  ytquidque 

adfiahiliendum  Chrifti  regnummaxime  conducif,ttaSathan£efiodioftfitmum 

eiufquefurore  impetitur  acerrime .Itaquefic defde conctonantur,yt plehis  diffi 

dentiamnihilo  emendentma^ts,qukmfitaceret.Sic  diriftum  mediatoremoften 

dunt,yt  infanCiiffemper  h^reatur.Sic  Dei gratiam prxdicant ,yt  eadem  merito- 

rum  proprt£que  iutiti£  hallucinatio  femper  maneat  .S  icyerhi  Dei  authoritatem 

ccmedant,yt plurts  Jiantfahulofa  hominum  commenta.S icDeum  ynum  colendum 

docent,yt eandemfemper  tdololatriam  relinquant .    Stc de~)iera  reltgione dtffe- 

runt,yte  tot impijs  fuperftttionthmnullam conuellant.      Denique  ftcyeritatem 

proponunt^tfietmendaciumfemperincolume..y4pagcftsterviuerfatoriamifta,m 

calliditatem ,  ^  perplexitatem  ajfe^atam,aheo,  qut  docendi  munui  proftetur: 

cuius  prima  efiy irttis ,auditorum  captuifefe  attemperare.^  Chriftiano yero  do- 

{lore  quam  longifiime  arceatuy,a  quonthil  ntft  fyncerijiimwn ,^  fi)Hplictfiimurn 

audiridehet . Namfi  docendtiS  efi populus ,  quorfum  tfi£  £nigmata,  qu£nihilo 

doiliorem  dimittant auditorem ^quatnyenerat^. N em'^e  hoc  ynum  fatUclarum  in 

dicium  efi,qualtsftt  eorum  operatquado  hoc  quod  agunt,agendo,nihil prorftu  a- 

vmt.Sediftudad  refutandam  eorumyanitatem,mutto  certim  efi  argumentum:  ~ 

quodpalam  efi,eosne  fiuderequidem  ,"Vf  quicquam  projicianf.quinpotius  data 

opera  cauere,nequid frofciant.Porrh  quo dtluctdtw adhuc per^iciant,  ineptijs 

iUiifuii  omnihtis fenequaquam  ajfequi,yt  neperfdi  m.igtiproditores,  quam pro- 

biPafiores  cenfeantur.paucvsyero  dcmonflremm,  idquod  Paflortbw  Dominus 

mandauit,quam  iUt  hona fde  exequantur.Hac  entm  comparattone  obtineri faci- 

le  poffe  puto,ne  nugaci  nefcio  quo  ,nthil'iiue  pr£textufreti,  altorum  numero  pofl 

hacje eximant . Quoniam autem qu£ ftt  Eptfcopu  tenendadocedtratio ,fumm.i- 

timdeclarauit  .Apoftoltii ,dumfirenuos  ejje  tpfos  iujitt,^  ad exhortandum  tndo 

Clrina  ftna,!^  ad  eos  qui  contradtcant,reuincendos,adeam  regulam,moremdo- 

cendt  tftorum  metiemur, Qualem  ergofegertt eorum  pr&ftanttfiimpts^  Cum  Sa- 

thanam  Eccleft^fihi  commtjfe domtnari,affltcl£  (^pprejfeque  Deiyeritati  tnful 

tare,laceras  ^  mutilas  Chrtfti  oues  inpr^dam  abigere,planc-que  ceu  Chrtfiofuh- 

iugato,triumphareyideat:^auckanni  dtehmin  concionem  ,defungendi  tantum 

cau- 


E  P  I  S  T  O  L  A    1 1 :  8,1 

caufi frodit,noniliter qukm fi tranfull.t omm^tjdtqtte oprinis  (otnbofitttfortnt. 
Rurftm,qu.i  rahie,Chrisli c.dnerfirtj ,apud-vosjad  encnendum  eins  rcmttm,fe- 
runtur,ctim non Liher.tm  modo c^ c6nftar,tcm,fcd p^ittlo fyncertorcmlierhi  brxdi- 
cationem  ctimyit£  ftttedifcnmine  conitm^amfciat:  tpfc  atittm  ycl  mtnimisyn- 
guicttU  iaCitiram,Chri{li  caufafacere reformidet,conciones.ipfii  ttamodcratiir, 
yt fe  extra  periculi  alcdm  contineat .    H^cpnclara  fmt  coriim  iiratao-ema- 
ta,quorum  merito  prx,  alijs  eximij  hahcri  l/olunf.in  quthtts  fi  ncutrum  adhuc 
eorimfieclare  '■<:n,qii£  Epifcopis  in  illaPauli  re^ul.i  pr^fcnhuntur,  tairt  inani 
fduciaftperhireillts  non  concedam.      Qmrfumenim  Chri{lian£Ecclc(i£con- 
ciones ,nifiquihpisfanadoclrina  inftituaturf     Qu£  aitttm  fnna  inftitutiotradi 
aTyeopotef!:,qiiinihil,nificumSathanxpacsexperttHrlldfi  alioqm  ditbtiieffct, 
tpftfuo dccHn;entofaciunt certifimtim.  Quicqutddeyera oraidi  rationcpi£civi- 
ant,  non  aliumtamcn  orandi inpopulofttoyfum  ejfeyidcnt,quhn  pcftma,n  tl- 
lam  orationvipeflcm,inanem  hattologiam,qua  eadein  fuhinde  yerha  finementc, 
(ine corde ,fine inteUcCiu,magico  more  demurmurant:yt  tUtsnonaliudJitorare, 
^uamroftrif  circult.m  euoluere..y4tqtii,hocmahim  quia  nif  p-riculcfe attino-e- 
,    renon licet,fecure dtfimulant. Vtcunquc deyero  DeicHltudiJferant:  quiyt tnte- 
riore  cordis  ftduci  a,feria  inuocacione,la!tdi^confefionecQnflar,tta  totus  (hirirtta- 
Jisejfe  dchct:popttlum  tamen  quia  inde  aueliicitra  grauemSathana  offenfionem 
neqmat ,in  flolidts ac  his  carnatihftsceremonijs  toto  peCorc  jlupere.Ttnttnt.    Vt- 
tunque ad Dei adorationemyocent,idolis  tamen  h^rere cum  omnes  cern.tnt,ne~ 
rninem  autem  reprthend.mt,fua  illa  dijiimulatione ,  qu&  nutusinjlar,  ^  tacit£ 
tuiufdatn  approhationis  accipiturfortiii^sajftngunt.  Quicquidde  iufiitia,fanCt- 
ficatione  fiilute  a  Chriflopetenda  halhutiantifujque  deque  tamen  hahent,quod 
fopuh{^,r>miffo  Chrifto  ^ea  omnia  qt'.£rit,li  hi  mintmereperirt  pcffunt.  O  pr£clar.ts 
infana do6lrin.i  exhortationes,qti£  dum  inftnicnti  populo pl.t.  tde  hitndtunttir, 
ac  tantum  no applaudunt,fimtd etia  ejficiunt,yt  ohfitnatius  furere pero-itt!  Ouis 
enimdifplicere illis putct.qudi  intcrconciones  ipfas  eorumocults  ajiidt.e ino-trun-- 
tur.eimgeneris  pr<xfcrtim  ,qu£  f  m.ilaforent^yel  tantiUum  toler.tre  nefasftterii  f 
QmcquidauteJio  dijflicere  iUps  pntatuy,co  loco  h.thetur,  ac  fipfrumfujfrao-io 
pala».  confmatnm  ejfct.    Et  qu£  iam  eorum  ejfc  t  in  reuincendo  aducrfirio  ma- 
gn.inimitas , f  ad  certamen^^entum  foret:  qtti  tancdminfmplici  exhort.ttionc 
animipuflUnimit.ttemprodunt?qi(iJi'ie.td>ierfar/o  ita  protinns  concidunt ,  ^ 
de prxfdto f}.ttionequc nondtim appuonat.t dcccdmt ?    QK.inqnamfiqisaUs hodie 
fitEcclcft£conditio  confdcrcmtiSjChrifto  rcfiit!:!nonpotefi,rtif  e  lupoyHmf.iuci 
hfts ercpta:ad Dei p.if.ua  non  adduci potefi,nifi  homtnum ia^t(a.<foLita:retial'ia 
agt  non  poteft,niferrorum  Lihyrinthu  extrtccta  .    Sic  eniw  in  euertenda  extin- 
gucndaqud  religione,Sathan£  mintfiri prnfcceruHt,-yt  eam,nij'i  ah  ipforum  im- 
pict.ite .tffert.int,inflilareho  .■innm  anir/ns  non  lice.:t .1  d tn  ohrucnd i  obhteran- 
ddque  Dei  ycritate  confecutifunt ,yt  tn  luccm  e.>iergerc,nif  ah  illonim  msnd.t- 
ciis  yindicat.i,neqtieat.lnterimquide^rcgij  ifii  ^excuhitorcs,& p.ifiorcsfGla 
dium  confpicimt,non,  ceruicihtisimpotdcntem  ,fedtu^itlt< pivpeadmotit.  Oaes 
cerntmt ,  non  hiporum  infdijs  appctit.t^,fcddentihii,s<oyrep  us  ^ mutiiat.u.  Sc 
curi tamen,-)>t  in  medta pace ^torpcnt.nifquodfuo  capitipriuittrn  timentes,ahic- 
claptihlic.^faLmUctira,defeipfisplnifattsfmtfoUtciti.lfitamqutd.vmmertia>n^ 


84  lO.     C  A  L  V  INl 

ne  a,i  perpdidm  potiuiyoce,dubito:ft  tmpune  fihi  futurci  conjidunt  ,memfthi  fahu 

Itti  effe,qHicfiHiddominn;  aut  fromittit^utminatur.ex  eo  tejlatufaciunt.  Quod 

enimper  le^^echieleBominit-s  edixitfepopuli  fan^uincm e f^ecuUtoru  manu  re 

pofciturum,qut  ciini imminentem gladium  l/ideret,  cUngore  tuh^non  indtcauit 

in  quem  magvi  proprie  competere,  (juam  infeipfos  reJj>odchunt?Nempefi  ea  le^e, 

Ecclefi£  excuhijs  impofiti  funt  cuJlodes,quinc'ijue  nocie,neque  die.  quiefcantmon 

minm fano-utnaria  efl eorutaciturnitas .qua  popultfalm  malitiofe proditur,quam 

ipfe  hoftiumftror,quo  inermes^  indefenfi  opprimutur.Iure  ergo  ex  eorum  mani 

hm  fanguisrepofcitur,  quo  nominni,quam  hoJliit^Udij ,aJj}erf£,foedat£que  fiit. 

Quod aliud (lomtnum  o^enns ccnim^quam fei pfos ,  caufabuntur ,  iUa  Chriiiifen- 

loan.  10.  tcntia,qua paftorem  eum  feuertfiime  ohiurgat,(<p  mercenarium  contumeliofe at- 

pellatjcui  negat  ejfecur£  oues,quidum  yenientem  projpictt  lupum  ,^  lamiam 

injtantem ,infu^am,reli^o ^re^ejfefeproripiii    Qupdfi  nunquxm  ida  Domino 

pronuntiatum  eJfet,propriam  lUis  confcientiam  iudtcemfero  :pailorem,quiyel 

minimoi  infidias  nociufenfcrit,  nifexper^efaHtts  mox  accurrat ,  nonne  i^nauix 

accufahunt(Eum  yero,quiperfoJiisJlalult  pariettbM,  confracloquc o{lio,pauper 

culum  ^re^em  omnihiifyentorum,imbrium,hoJ}ium,  luporum  injidijs  expojitum  oh 

noxiumque  reltquerit ,quant£  focordix  condemnabunt? Quid  iUehuim  fub afjie- 

Ciu  media  in  luce  oues  atrociter  Uniantur ,ipfo  ad lupos  ahigendos  ne  digitum  qui 

dem  commouente^  Quo  fatis digno  elogto  infignin  potertt  ijliec  tam  fla^ttiofa 

perfdia^.qua fuppluij grauttate dt^nepro  merito  mulClari  ?  Pojthacji lujlam ^ 

fuA  J^eculationu,^  paftoritiix,  cur£  rationem  reddere  yolent,yideant  hoc  inpri- 

mvs  yfine  quo  nihil  ejficiunt  adjidem  fuam  approhandam,  nihil  fihi  effe  reliqui, 

yhi  reifangntnis  merito  arguutuna  quofe  mtidos  ejfe  improhiJiime^ettuntur,niJi 

cuPauloyero  ac  ferio  ajfirmare queant ,fe  nequaqua  fubterfugifje,quomtnmpit- 

hltce  priuati riquel/numquenque  admonendo,omnem  Deiyoluntatem  enarraret: 

prsjertimyht  circunuentam Sathandi artibus  EccleJiam,orauimpericlitarifen 

ferint.  Qu.if  in partes  tanta  folertia  inruhuiffe fanclum  iUum  .yiipojioluml/ide- 

mm,ytl£pitts  coram  monutfje fuos  non  contentm ,cadem  quoque  momtafcriptis 

ahfens,aceyincuhs  rcpeteret:obfcruarent  canes,  ohfcruarent  prauos  operarios, 

obferu.irent  conciJionem,qu£  impijs  contentionibus  yeram  Eccleji^ ynttatemdi- 

fcinderet.  .  » 

Quidquodnon  conniuendo  tantiim,ac  indulgendomifer£,ac perdit£pUhe- 
cuU  c£citatemJouent.fd  crrorum  fuperjtittonumque  omnium  adminijlros  eife 
prxhent  i  Etenim  hmc  tcterrimo  J}a^i:^to  quotufquifque  ipforum  infciando  erir, 
quin  pnmojtattm  ingrcffupcjiimo  crrore plebem  imbuattdum  ipfajj)eclante  ,  ^ 
adjtuporemyfque  attenta,Jiolidii  exorcijmu  aquam  incantat  ,mille  pojiea  infan- 
dts fuperjiitionthm feruituraml Quin  ejuo-geiiu rurfum ad ahare prodeatffacn- 
fcium  illud  ahominandti  hlafphemijs  reJertU  aut  peragat,aut  fe  perazere fimulet? 
adexecrahiiu  idolilienerationetn ,populum^  exemplojuo  ^  nutu  tnuitetlquin 
dira  illa  auricuUriii  cofejitontt  carnijicina  mifellos  ipfemetexcrucietfyantsfatif- 
faC\ionibm,comentittif^ueabfoUtionihmdeLudati  quin  fabulofoi puro^atorij  n£- 
niias  ,qu£tantitm  ftcuyehiit  perniciof^  impietatt6,folenni  prece  fiahiliat\  Neque 
yero  recipi  debet,quod  ohieCiare  fubtnde folent:H\s  Juperjittionum  morhh  no  aiitt. 
mcliipsratione purgari hominum  animos pojfe,  quamfimoUiter  initiopaulo  indul 

gen- 


E  P  I  S  T  O  L  A    1 1 :  8,- 

^ethft  attYcCietur,donec  feredii  mali  remedijs  aJJueuerint,^quodamodo  fint  c6 
firmdti.Itiiqijnifi  quts  moderatione  adhihea t,(ju£  eoru  tcneritudtni nontdtl con~ 
cedat  ,exorituras  fmeyUo  profeaugraues  ojfenfones,  odiumquc  aducrfw  Dei 
yeritatem  acerliui  exarftirum.ldfane  ncmo  eft  cjui  non  Itbtnter  illiS  cofiLit,  ne~ 
^um  Ve^f"ittat:  quin doclrinam  omnem fuarn fic  temperentjVtrationemfcmper 
ijaheant  tanti  imbectllitatU,(juata  nunc popttlum  fere  taborare conJlat:qutnprx- 
teritts  tnterdum  minutk reb/ii;apprime necejfarial/r^eanr.  qitin  emendandii  md' 
ioribns  delidts  tnfi{lentts,adextguos  quofdxm  nxuos  pro  te-.tpore  conniueant: 
deniquc laCteac  melle pafcant,qut nondumfoltdo  ctbofunt  idonei  .  SedentmtUo- 
vuml/icijitm  fuertt,primum  dare  operam,nefu£  ipforum  imheciUttari pr&textum 
iKaoiicaptent,quam  rationem  ineant fuftinenddi  eorum  infrmitatti,  quihnscon- 
■Rym.mdii  ftudere  dcbcnt .  Deindenon  ea  diJ?imuiare,qHibu,s  siantibns  etnero-ere 
Chrifttts  cum  Huangelij  ftii  luceprorftK  nequeav.tum  mn  ea  indulgcntta  io-noran- 
tiamferre,qua  magv>  ac  magU  inditrefcat,fedqua  paulatim  dtjfuatur:  quando  mo 
fnentolino refcindi  commodenon potefl .  Poftrembyeritatts pndicationem  fic 
nioderari, ne pemiciofis  rurfum mcndacijs  ipftm  contaminent.  Quidautem cla- 
rius ejt,  quam fimftra  illafua pruderttia  non aliud qu^rere,  ntfytjibtduntaxat 
fapiat?SinulIodtfcrimine liheredocendi potejtas  fidaillts ejfet,fatis  app.treret 
quam  injiwiitatem  cur£  habeant.  Et  Jiyerum  ejjet,aliqua  tpfos popidijolltcttu- 
dinetangi,quodquidcm  ■vanijlimumeft:  qutsttmentU^i  largiaiur,~)>t  horrend.t 
impietatts  exempla  fub  oculu  fuis  perpetrari  diJ?tmulanterJerant?Quis  Imiuam 
^poflolorum ,Deum ynum  annuntiauit,qui non  aperta  yoce  deos  omnes  Gentt- 
um,d£monia  ejfe clamaret  ?  Qnis  de puro  Dei  cuttu concionatus  aliqu.tndo  eft, 
qui  non  a yanis  deorum fuperftttiontbus  longtjitme  abftraheret^    Qjijsfttam  tn 
Chrijlo  Jalutem docuit, qut  non ah tdolorumjiduciaprorfus auerteret  <  Quis  cum 
mendii.cio~\eriTatem,lucem cum tenebrts,Euangelium cum execrattone,  C hrijlum 
cum  Betial,eadcm  copulacoUtgauttHJti  yero  deortim  myriades jid^^lorum plau- 
ilra,  fuperjlitionts plufquammagicai £quo  animoje  tolerare caitfantur,  qttoin- 
doCiam  rudemque  piebecutam  ,ftne  ojjenfione  ,ad  yert  cognitionem  adducant.Sa- 
lutis  fduciam,qu£ a Chrijlo pendere  tota debutrat,  htic a'que  iUuc tantt^cr di- 
nagari  non  agrepatiuntur,  dum  eminm  raptimque  injpedo  Chnfto,  popitins  toto 
peclore,ft  itbuerit,ad ipfum  appltcet..Atqut  tflijxc  eratprima  exord:a,quibm  Ec 
clefiam  inchoare:prima  fundamenta ,  qu£  ad  ex£dtfc4ndam  iacere  debuerant. 
Quare,iHC  tolerantia,in  rchus  minime  toierandts  nthtiftmile hahet  cum  l.i[le il 
h,qtio  imbeciUes  adhuc  Conntinos  Pauiits  nutriebat.iUo  enim ,qui funt adfiuc  in 
Chrifio  ptieri,ytcunquepro  fuo  moduio  adpietatem  imbuuntur:  iiac,yntuerfa  re- 
ligiodtjiifatur,  I Uo pedetenttm ignorantta  diiuitur.hac  in peruicaciam  coaief- 
ctt.lUo  nutriunturad  coeiefiem^itam  anim£:hac  enccantur  .Verum  intptcfactOy 
quiin  re  expedittjiima,^ qu£ycrhol/no  ahjoiut  pnt€ji,dtutiu,s  commoror.  Si- 
quidtm  eummmo  audtendum  duxerit,qui  ad  Jalutem  rebu-s  extreniis  ajferendam 
miJfu^,quomeitusprocedat  Jua  opera,p,-tmafaiutts  initia  in  iong:: .a  tempas  dif- 
ferre  Je  dtcat.prxjerttmyht  palam  Jit,tUiiis  mora  ,on:nia  pejfitm  tre,ne  cuiin  pojl- 
ea  opc injlaurari queant .P or)o,ad  reJtUend.teorum  tergtuerJationem,iUud quo- 
queacccdit,  quodomnibu^prcpc  errorumptjiihtts,  quthn,;  rcpiirgandamEccieft- 
fufceperuntjcam infciunt .  Quid enim  aliud cJl,pro  mortuts ap::d Deum in- 


am 


g4  1  o:    C  A  L  V  I  N  l 

tercedere^Quam peflilentiPur^atortj opinione inquinare hominumentes'i  Quid, 
audttxpeccatorum  enumeratione,  iniun£la<jtie fatisfaCtione ,  ahfolutos  dimitte- 
re-.nifiqmhns  inuolutifuntlaqueisfortitis  adhuc ipfos  conslringere ?  Qmdi>erOy 
•vtalia  multa  omtttamtn ,  Miffattcum  facrtfciumperagere,  nifi^rto  ftmulext^ 
tio  e^  bobulum  dare,^  ipfam  quoque  reltgtonemi  Perinde  acfchirur^s,adco~ 
parandam  homini  incolumitatem ,  ipfum  ante  iugulcf.aut  fi  medicm  ftom.tchmn 
faluhri potione  refe[iu)-m,toxtco  prtmitmimhuat.O  moderatores ,qmhu4  ^Dci 
■verhum,0*  hominum  animas,ftne  rnodo,  ftne  r.xtione,ftne  deleciu  contaminare, 
ohfcurare,perturhare,difijcere,€Xtin^uerefatius  efl,quam  cuticuU  i.tclura,pr£~ 
fcrtptam  a  Deo  fimpltcitatem  tenerdEtu-s  ergo  populi-vt  fdt  yrohique  Paftores 
cenfcantur,poftuUhunt,  quem  non  modo  Ithtdtni proilituunt tmpiorum,  fedipft 
fl.igitiofe  ttrcunfcrihunt'iConctones  Hl.tsnefcto  quales,failuofenohts  obtrudtnt, 
ad  quas  talthus  prootmijs  audttores  comparant :  quas  tatt hus  demum  catafirophts 
claudunt  atque  terminantUrnoqua  fronteyerhum  iam  infui  defenjionem  face- 
re audthunt ,quos deteflahilti  tdololatrtA,  p*  nonynius  facrilegij  authores  effe 
confiatlT aceo  reliquum  anni  tempm,quo procul  afuis  Ecclefits  ahfentes,perl/tc4 
riosfuos,furacif. mos pr^dones , rapinoi ,direpttones ,populationes ,  latrocinia  o~ 
mnegeni46  exercent ,quihus  enumerandt^i,yolumen  ynum  non  fufficeret .  Etfunt 
adeo  prodtgioft  nomina,quthm  expilattones  tUasfuctfprtetexunt,  -vt  nonntfiah 
illti,p.tucifiue captirfts pragmaticis,tntelligantur  .  ^tqueytyifcos  tUos  ,S*tot 
fur.tndt  anes  di(iiniulemus,quo  tamen  iurc  prtnripiunt,  quod  P aflorum alimen- 
tudeftin.ttumerat^  Citm  entm  redder^a  erit  Prtncipi Paftorum  ratio ,  quomodo 
expenfum  tUefceleratti  latronihtts  ferct  ,quod  probt  s  fanf.tfjue  Paftorihm  in  1 1^ 
hort<  stipendtion cedere yolutt  1  Sctlicet non  cogtt.tnt,tam  olim  ah ipfo  ea de  re 
proniitiatiim  effclihtcctnes  fomnolentos  tam  feuere  ohiurgat ,qui  cum  mutifintf 
^  ad  Lttr.xndum  ignaui,faturtta:em  tamen  nefciunt. 

Entmuero  maius  mifti  certamen  cum  reliqua  facerdotum  turha(atqueyt 
ipfis  quidem  l/tdiiur^multb  diffictlttps  reftat .  Nam  quorum  ftcerdotia  non  ea 
funtcondttione,  yt  Ecclefin  Paftortimnomine  tpftpr^fidcant  (quo  egenere  funt 
prodt  [ia  tUa  nominHin.Abhatt£,  Prtoratus,Pr£bend£,CappeU.tnidi,  Decanatm 
item,Pr£pr.f:ur£Thefaurari£,alfjquetnflniti,ytyoc.tnt,perfonatus)nuUa  ra- 
tionsfihi  yidentur  impediri ,  quominm  ^  teneant  tUa  ^  eorum prouentu ,^cett 
iufio  patrtmoniOyin  quos  'Vtfum  fuerit fumpttnahutantur.Scdde prouentumox\ 
nunc  tantiim  etufmodi  pedicis  aniUtsfc  tmpltcarc  Itceat ,  confideremm .  ^udio 
quidproje dic.tnt  .Ahhates,  fqui  funt qui  ayerho  Det  non  alieni l/idert  yelint:. 
pr£fentem rerum Jlatum  fihi  non minm.quam  optimo  cuique improhari ,atque yt 
totam  mon.tfticey.,qu.tmfcatere  omni  impictate  norunt,ahominattont  habent.itit 
eam  fe mtniniefouere.Neque  yero  perfe  flare, quo  minnspereat ac  detjciatur  :ft 
res  infua potcitate  ftt.tforet ,  etus  animi Jpecimen  fe edituros .  Quod autemfru- 
Cim  epxiudthm  lUis proutnientes  coUigunt ,  non  tamen  tdeo  fc  in  lUarum  coeno 
prouoluere,fed  ohlatama  Domtno  hcnediclionem  nonfperncreihac  tnterim  con- 
ftentia  fecuros  ,quodnuUtm  flagit^  ,yel  autJjores  funt,yelfautores  .  H£cfife- 
rtopr^dtcarcnt,  an  eim  quam  deteftartfe  aiunt ,  tmpietatis  P  rincipes  hahertpa- 
tertntur].Ac non  mrgiseamfic  toto  animo  auerftrentur,yt  a  mtnima  etiam  par- 
ticipatione penitm fe dtmouerenii Quidautem  eji .Ahhas ,nifi  monajliaefuper- 

fli~ 


E  P  I  S  T  O  L  A     I  I.  Sy 

jlitionispr^fesatqueaffertor^  Protndemnl/tdeo,  curfituperari  monacfnfmui 
deheat,ytnonprima  yoce  impetatur  ille ,  quimonaiierij  adminidrattonem  non 
fecusacremfandam  recipit:ntfiforte  annuendum  ei  ducimus^qut  damnata pira^ 
tica,itrchipiratam  laudet.  Quiid^  .Annon,  qu£c.unque in  foetidti  iUisfornicibm 
peragnnturfacrilegia,auTftcijs  duciiique  ^bhatum  perpetrantur?  Et  quis  iam  il 
ludiTplicere  credet,qu£  nomine  nutuque eorum gerunturi  Quis  fhecimen  expe- 
Clet,ynde  fihi improhari declarent ,qug,  quanta  poffunt,  approhatione confrmat? 
lam  quodotiofamftbi,  ^ftne  onere  di^itatem  obtt^tfe putant,  ineoqutdem, 
optnionefaUuntur.Quisenimdubttet,eorumi>numquenquePaftDrtminfuQcol- 
le^to  dehere pr£ftare,ctnregendo  ^hhas  eft comlitutit:^.  Neque  entm  alia  condi- 
tione  cooptanturtn  eum  locftmjniftytpafiorittafcUicttudinedefuno^antur:?^  il 
.lt,dum  munm  ineunt ,  idipfum  facramento  confrmant .  Sie  yulgp  qui^iam  de 
^bhatis  officio  interrogetur,  extemplb  reffondehit ,  monachis  effe  tUummodera- 
■torem pofuum :  qut pura.doClrina ,  fanCiifque  mortbtis ,tati  coUe o-io pr<£.t'at ,  rudes 
infittuendos  curet,delinquent€s  caj}iget,errantes  inyiam  reducat .  H£ccumin 
triutjs  ,tam  diferte  de  eorum  munere  dif,erantur  ,quam  frtuole  mentiuntur,nihil 
ad fe pertinere ,  qualtsfit  monacfiorumyita^neque  fuaquicquam  referre ,  quam 
fit  aut  prohe  compofta,autperdtte  ejfranataiyt autem  id  totum  dc  hominum  iu- 

dicioeludant:quiatamenfidosfeforePa^ores,folennibusyerhisdeierar;tnt,fua 
certe  promifltone  ohiiringuntur  .  Eorum  er^o  curam  longe  afe  reijcient,  quos  in 
jidemcu(iodia.mquefuam,Deum  atquehomtnespri{tfattefiati,fufceperunt  ?  vhi 
reuerentia,qua  nomen  fuumyfurpari  Dominus  imperauitl  vbiiurifiurandt  reli- 
gio ,nuUi  nonBarbart£  facrofanCia  ?  vbi promtJ?orumyeritas,pars  humanitatis 
fotifiimalPorcosfthi  commiffos  aiunt,quorun  explendifuntyentrti^non  animi 
excolendi .  Sed  homines  Detts  creauit,quos  oponet  a  beluina  iUa,  in  quamdeo-e- 
-nerarunt^feritatejad humanam  manfuetudinem,optimadifciplina  remcari..At 
liurior  ejl  barhartes,quam  qu£  doclrina  emoliendam  fepr^heat.Curergo  promn-  • 
cia  non  fe protinus  ahdicant,cuife  impares  effeamofcunt? 

HaClentti  qu£propria  quodatnmodo  .Abbatum  erant,perfecuti  fumtis:nunc 
'qu£  habent  communta  cum  reliqui  iUa,quamnuper  recenfuimtts,coUuuie,yno,yt 
tlicirur,f  fceJimulcompleCiamur.  Quoniam autem ftngulas  flagittorum  Jpectes, 
qu£  nefandti  ijiisomnihusfacerdotijsperpctuo  coh£rent,feorfum  excutere  ,^or- 
dineexplicare,prope  immenfumfuertt:miht  fatts  irit  ojiendiffe ,nuUum pen^ttts 
exl/ntuerfo  numero  teneri poffe,quodnon abomtnandis  duohmfacrt[e(fijs  cojiet: 
qm  pretio  nitUamomnino  feltcitatem  redtmere  peCitts  Chrtfiianum  fuji-ineat. 
Vulgare intereos Prouerbium  eji^propterojfictumbenefciofejrut ,  ^  honori 
fuofemper  ejfe  an»exum  onn4.  Quanquatn autem  onens  l>artafunt  o-crtera,  hoc 
tamen  omnthusperpetuum  tneii ,  yt  Mijfar^s  facriJicifs,l>elutfatisfaSitone  per- 
foluta,mortuorum  anim£apeccattsfuis  exptentur.  Hoc,inquam,  onereytcitn- 
que  defungi  neceffe  ejl  eorumynumquenque ,  qut  fairas  tUasopes  participant. 
JSfuUa  eji  tam  opuienta  .Ahhatia ,  nuUa  rurfam  CapeUantayfqin  eo  tenuis,q;t£ 
nonea  legedeuinciapt.Nec  intere{i,tpfinepcrfe,an  conduciayicarif  operafan 
Chm  iUudmuntts  exeqnantur .  Stquidem  non  dejutu/os  fufpicor ,  qui  admiferam 
hancexcufationemfe€onferent:qi,6d inquinamentts  lUvsad fordidos facrtfculos 
jtblegain,apes  ijftpofiide^nt-mllofctlereprofanatas .  Sedqmdindeporrb  aliud 

I 


y^  I  o.'  c  A  L  y  I  N  I 

confequentur ,  nlftytdtim  culpa  ^pur^are  ft  tmhuntur  ,duplicem  nequitiam 
pro<lantiCedo,quodfcelerateperpetratum  tri  con^iciunt,  ab  eo  relt^iofemanM 
abdinenf.perpetritndum  tamen  interim  diligenter  curant .    Quibmiam  ohfecro 
culpafacinorvi  adfcribetur,nifiquibMauthorihus  admiJfumfuerttfCumDero  iuf 
fu  attthoritatequefia  admalefcium  impellant,quorum  miniflerio  dbutuntur ,  an- 
non  alterum  quoque  crimen  hicfe  profertl  Si  quishominem  afe  interemptum  /'- 
d^o  neo-aret,qtod non fua  manu ,  fed conduCio  afeficcario cxfuseffet ,  k  quo  no- 
ilrmi  non  coniiueretur?Nempe  quifua  confcfione  bis  fe  accuftret:^  quodc£- 
dts authorfuerttji:^  quod  alterummalis  artibm conuptitm,in fcelern  focietatem 
traxeiit.  Quidautem ab  illodifimile  ifiifaciunt^qui  ^  contumeliam  Deo irro 
p-and(tm prOiurantjC^ad  idaudendum,aliospretio  corrumpunti  ^tnoneos,in- 
qtiiunt ,corrtimptmtii ,  quiyenales  ad patrandm  quamuis  impietatem  proftant. 
perinde  acft  homicida iUeminime  abfc corntptum  defenderet ,  quo ad malefiiium 
adminislroyp.6fu€rtt,quiAgladtatoranteafuiffet,latrocinijs  affuefaClus .  Jta- 
que  quemadmodum  ille^dum  latronem  exercitatione  acuit ,  eim  audaciam  confr- 
niat:  ita  ifit  qttos  nouts  fubindefacrilegijs  exercent,  eos  adnequitiammafu  ac 
ma^iiindics  obdurant.Sed hac parte  froptm  iniiare  animttsnon  efi:  nequelier- 
hi<mfecijfemjnififuameimprobitatecoe^ijfent,duminreadi'operjhicuafucum 
tamennefcio  quemfncereconantur.Nihil,tnquam,eosyhralaceJJo,  mode  inter 
nos  inudconilet ,  quodnuUo  cautU-}  dechnareiam  pojjnnt :  neminem  eorumef- 
fe.qut gemina  iUa , qufm nuper  commemoraui,tmpietate nonfit  inquinatits.  Ne- 
mo  cil  enim,  qut  non  de  Mtjfarijsfacrupera^endis  fceleratum  commercium  in- 
£at:nemo,qui  non  commentitijsJatt^fa{\ionibm,quivs  pro  mortuorum  redemptio- 
ne  Satban  txiogitai'.it,pretium  fiatuat .      SiperMiffam,Chrifli  facerdotium. 
quodxternum  ejje  oportet,abro^atur :ftficrtfcium,  quofemel omnia delicla  ex- 
pictwt ,aholetiir:fJiin^uts  eiM,cuius  mundicte  ablutmur  omneSjConTfuitur.ft  to- 
ta  rtdemptto ,morte  eim  acqmjita,dijiipatur:fi  Coena,quanobtimortis  fuA  memo^ 
fiamcommendauit,profanatur:fDeimatesJas,eredo  meius  locumidolo,deijci- 
fur.y.iderint qui facicndts mifis fum ptus  fuppedttant,  qua  fatts  Jpeciofa  ratione 
furp-jirefcpopint,  quo  minus  titorum  omnium  rei  agantur ,  qutbus  occafionem 
Uternes  ac  yolentes  pysbem.Si  demque  nuUum  a  M  tjja  bUJjihemis,  genus  abefi, 
auo  Dei  Chrifiiiue gloria  pofit  obfcurart,yiderint  quotiesJacrifcuLum  adaita- 
re  mittunt , an  non  triumphum apparent,  quo  totum  Cbrtfli  Re^um  a Sath.tni 
tradiicaturlln  hunc  modumji  Chrifium  ctimfua  cruce  ludtbrio  habere,^profii- 
tuere  homint  Chriittano nefasnon eft/tihil  erit  qitodnon  liceat .  Jmb  yero  miUe 
potius  mortes  oppetend^,  quam  tale  probrumfacrofanOo  Chriilinomini,  noftra 
culpa^aiiqtiando  tnuratur  .  Quis enim eo tnterceffore  conjidat,  quffmfuoface/do- 
tio,hoc  efitntercedendi  mmere,quottdie f^oiietl  Quis£ternamfui  Janctijicatio- 
nem  reponat  tn  "vnicaChrifiioblattone  ,qiiam  fuppofitts  aitjsafitdue  tnducit  ac 
ohliierat?  Quis  fuarum  fordium  abiittiontmf^eretaClmfttJ'an^uine,quempor- 
cis  conculcaytdnmproijciti  QuisJ^einbeat^yttAexChrifiimorteconctpiat,  ctt- 
jusJruClumatib  yt  transferat ,  eam  tota  fua  yirtute  cneruat  ^     Q^'sJ<-'  ChrifU 
liarticip.it I one,extra  quam non  nifi mors  efi,yiuere  cogitet,qut facram  etus  com- 
municattonis  tcjferam difrumpiti Quam  conJcientiA fecuritatem odDei  tribuna(. 
ajferatiUe ,  qui  eittsHoriam ,  quam  tUibatam  fibiymfcruart  pofcitjadidolunt 


E  PISTO  L  A     t¥  ^ 

tradHBamprocuretf^tqui  in  eo  corde,cuifnt  iUu  omnia  ahlatajqujiyelpdeiyel 
fievattsfcintilla  rejlare  poteflUUas pr£terea  fatiffaciiones  dum  mercantur,qui~ 
bus  a  cruciatufoluantur  mortuorum  anim£,mirum  nip  frohe inteUigunt ,  quam 
jlagitiofi  in  Chriflumperfidiafefe oh^lringant.  Qmtquot enim  animarumfalu- 
tempretio  nmdinantur,eos  yeramiUam  acynicam ,  qu£  non  auro  aut  afgento, 
fedpretiofo  Chriflifanguine  conflitit,  redempttonem  ahnegare,certb  certim  efl. 
Jamneminemforeexiflimo  ,cuiquideinalic^uafrontiiparticulaj}udorh£reat, 
qui  confientix  innocentiam  in  tenendtx  profanU  lUii  facerdotijs  teflaH  aufit: 
quorum  qu£puriflimayidentur,tantum  execrahillsnequitixfecumtrahunt. 

Nuncadte,o  Vir  eximie,  aliofque  in~vniuerfum  omnes,qui  in  Pdp£  re- 
<mo  locumaliquem  heneficij nomine ohtinent ,orationem meam refero .  QtticQuid 
prouenttu  annuatim  indeadyos redit,qua  confcientiayfurpare audeatts,  qu£ro. 
St  in  canceUis  "Veflratiumiudiciorum  fJAC dtflutatio  yerfaretur  :fcio  stdohtinen' 
dumfathfup  erque  ejfe  ,aUegari  annorumpr^fcritiontm:  'Verumfi  huiufce  ret  co-  '■ 

mitio  adhonosyiros  deferatur,(jui iuflumpotiu^ ^ £quum,quam annorumnu- 
merum  expendantiqUO  titulo,amaho,yeflrampoffcfltonem  defendetid  FingamtK 
yero  apudDei  trihunal  hanc  caufam  agitari,quando  ^  adtUim  cognitionempro 
trie pertinet ,nec  inter  homines  melior  reperiripotefi,autiuftior  arhiter.facul- 
tates,quatum  inteUigo,quadrifariam partitas  haheifS.Napartim  decim'ts,partim 
annuts  aut  agrorum  aut yeCiigalium  peftonihtts,partfm  hlandts  captionthfts(quas 
"^ios  extraordinarias  ohlationes)parttm  yiolentis  ex<iCltonthm{quiis  jhirttualia, 
iura  nuncupatts)conflant.Decimas  quia  lexMoftica  Leuitisattrthueh.tt,adyo$ 
(Leuiticumfcilicetgenm)optimarationenunc ejfe  transUtas  dtcitts.  De  hisergo 
primo  loco  differendum , Quanquamfuperuacuum,ac prope  ridiculumarhitror,an 
xiamde  iure  decimarum  tecum  dtTfiutationeminflituere ,  qui  non  imoras  fuccef 
fionem  iffam cupidorum  hominum calliditate,yafrc  quidem,fednuUa  prohahili 
caufa  excogitatam  .  Nam  quod  ex  ^poilolo  citant ,  tr.tnslato  ftcerdorio,Leo-is 
translationem  necejfariofecutam :  idquam  infirmumftt  ^  euantdum ,  oflendere 
piget..Ad  Chriflum  fane  tranfit  .AaronUfacerdotium,cutm  heneficio  non  certM 
raforum  numert{i,fed^niuerft  fine  excepttonefideltum  natio  in  reg.tle facerdo- 
tium  affuwpta  fuit.Quidhocad  nefcio  quos  Pfeudoleuitits?quihm  nepoftrem* 
quidemfuhfeUia  tn Deipopulo  concedinml Qmd fi  in Leuitarum yicesfuhierunt, 
eadem  qua ipftfuerunt conditionecur pr^ter decimas ,tot pojfeJStones  ahforhere, 
tantamlfndique  rerumyarietatem  corradere ,fihipermittunt'i  Ea  enim  leo-e  hu-  lofu.  i4, 
iufmodi  portto  Leuitis  ajiignahatur  ^  nepedem  terr£  pr£ter  domiciliumpo[?ide-  ^  ?'''''' 
rent.Cur  l/ini  yfum  tam  henigne  ac  liherali.crfiht  indulgent ,  quodLeuiiis  o-it- 
flarenon  Itcehat^Faceffant ergo nug£tft£:quas t-xmetftrefutattone  indio-na^ du- 
ceham,  quia  tamenyideo  imperitis  Jumos  offundere:lfcrho  ynoattino-erenecef- 
fe  hahui.Equidemfi  quihm  ordo  ifle  approhetur,  ytquemadmodum  apudlfraeli- 
tas  dectmis  alehantur  Leuit£,ita  inpopuLo  etiam  Chrtfli.tno  decimx  coUto-antur, 
qu£  in  altmenta  Paflorum  confer.intur,<^  p.tupenm:nihil  reclamo,  qutnpotius 
eorumfententi£  meum  quoque  cakulum  addo:quandoquidem  attcunde  certe  dcfu- 
mi,qttod  adfuflentandos  Ecclefixrum  mtniflros  impend.ttur,neceffe  efl.-Ntc  ex- 
pedire  mihi  ytdettir,quod £qtiiflime  conflitutum)fuertt  ,fine  caufa  tnnouari:modb 
ne  tm  iUitd  Leuiticum  falfo  pr£tend.ttur ,  O*  Ecclefiaflici  PaClorisflipendtum  - 

I     z 


e5^  io:  txiyi^t 

nondaimrmferttlk^ate^fed^poJloU  neceffarijs 

"yitsfuhfidijs  contcntmXAterum  cum  in  hos  yfinde^inantur  dccim^Jimul  arcen 
turpielHtpofitis  repa^uUs ,omnes  ifli  pi^riyentres,  quifeiUis  nuncfoli  referci- 
pnt,ne  fetretis fhicam,aut  puUum^ynum attingant.'vtnunc autemres  ^ahent,de 
cimAsnuUo  neqtte  diuino,nequ£humano  ime  fihi  dehittu  extorquendo  Jmprohtfii 
rno  furtOjin  altenas  fortunai  inuadunt.  In  iure  annuarum  penfionum  defcrihen- 
do,hocefl(ntfifaUor)  ^^^'''«■"'■"''^^«(•'i^^^omnesdonattonis  titulovohis  ohueniffe, 
auam  lurifconfulti  Ohc.tufamrocantriit  Mtffxftcrilegio  ,aliifque  incantatortfs 
precihffSjexiUoVtopienftpurgcitorijcarcere,mortuorum  animas  eliceretis.  Sic 
eniminP ap^fchoU  tnitttuti  fiomines fuerunt,-»t  delidorum  confitentia  trepi~ 
dis,hac dernum  condittonefpes  ohtinends.  -venit proponeretur: fi  yel  paenam ni- 
hilhominiis  Detfcueritati  exoluerent  ,yel  fattffaClione  redimerent.  Supplicu 
fXaClio,pur^atori£flamm£  ardore  torreri  fuiffatiffaBio  ,in  monachorum  acfa- 
cerdotum  lientres  ingur^ttare,quod  eorum  iudicio  ad  deliBi  compenfationtmf^ 
itiforet'  ^»  quthtii  nat£exordijs ,qttihtpdeinde incrementts  pro^refjdi  hucufque 
fintyeflr£poffef?iones:quoperueniffe  hodieyidemttfjlftnuUa  fit  prorftisterrx-vn 
cia,quam  non  acceptam  pur^atorio  referre deheatn.Nunc  tecoram  Deo  appeU» 
yir  mihi  amicfliffJe.aliofqueqtii  a  yerhi  Dei  puritate  non  ahhorrent jquorut» 
exanimpidifcuffuieflinaniitUepurgatorijfumtisuumprohe  inttUiratis,quafcun~ 
que  tenetispoffi.f^tones,nonalta  lege^/ohtifuiffe  trafcriptas  afutsdominis,nifiyt 
^pur^atorijcruciatulieiiraintercef?ionefoluerentu)lparum  dico)/iifiyt ahomi- 
nanddc ipforum  impietati  a yohtifatiffieret:  iuQamne pofltdendt  rattonemyohvs 
conftareducitisiSane  le£esciuiles(cumnihil  l/oluntati  ma^if  aduerfum  fitquarn 
error)donatorem,qut  ycl  errore  deceptfis,yelfratide  ctrcunfcriptftsfuerit,ahfol~ 
mnt.Donationes atitem i^asfolo errore  niti,hona  ettam exparte tmpoflttranon 
carere  fcitu:  lifdem  le^thtis,  qu£  tUicitam  condtttonem  hahetdonatto ,  trritaeffe 
pronuntiatur .N uUa  efltfiarii  donattonum,  qu£  horrihi  Det  hlafphemia  non  yos 
chftringat..^t  nthili  ducenddifunt  eiufmodt  leo^es .  Qm  autem  yohtspermifit  alie 
nof  copiasyefiro  arhitrio  obttnere,quxdum  afcripta  le^el/ohiiceduntur,  nifi  iUx 
intercede/,teyeftra,n^nfiunt?Ii{s  enimiflud  paCiorum,qu*  mutuam  hahent  ohli- 
^attonem  vcruulo-atum eflac  cutuis coonttumrft  agere expado  non pofiit ,nec fr» 
ilumyUum  percipere,ntfi  qui  defunCm  promtffo  fuerit  .Itaque  aut  aliena  yfttrpx 
tis,aut  ea  condttione  yeflra  funt ,quam  in  fe  reccperunt ,quorum per  mantts yoktf 
funt  tradita.  QHcdfi  flaottia  hdic  lUtipafi  ifcifas  nonfuit,yohis  inpaClifocietattm 
fuccedere  qui  Itceat,  confiderate.  Itaque  ntft  accenfa  purgatorij flamma,  calere 
h.ic  pme  culina  yeftra  nonpotefliquo  extincio,  tantundem  remittatur  opportet. 
Nam  hominum  quidem  ocults  pr£fttgiAS,qtnhi4>s  ludificentur,  ojfundere promptum 
efl:  adDet  autim  trihtmalyht  caufa  yeiira  yocata  fuerit ,  quemadmodum  certe 
oltmyocahitur ,folo furti pradeqs  titulo  pntextacorruet.  Qudiautem  donario- 
tum  ^  anathematum  nomint templa  ohlata  in  crumenasyeitras  rectdunt  (quod 
tertium  fecimusl/eftrarum  opum  oenns)fic  anathemate  reftrtafuntom/na,l/tad 
ipfum  conta^um^os  non  exhorrefcereyalde  mirer.  Quihtis  idolts,quanta  cum  Dei 
CQntHmsUa^quafuperflitione oflerantur,~)/ohis  clani non  efl. Quo  ramen  hdx qucc 
fiyohts  dicata  deuoretis,yos  taitumfacrorum  myfias  ^  anttitites profitert  nihil 
pudet.  O  Homa  (ytynol/erboradicemomnium  malorumi  Aumtiamcompledir) 


£pist(5lA  ix!  «^ 

quotaJloqui  nontaU  nata  in^enia  corrnpis?peJ?ima  tua  educatioe  comipta,  magis 
acmagisnequitittdeprauAsita  deprauataperdis!  Tanrane  c£citate percuffos  effe 
hominespvt  ciinte  manihtis  ojferentiufufcipiantcofecrata  idolis  donar!a,(ju<e  t.ili» 
fiiberilitionum  antifiitihusfntdeffinata^tota  idololatrixp.micip.itione  HUo-a- 
rife noncogitent?  Si  tantm  Domini  furor  in  Ifraelitoi  exarfit,  oh cUncul.iri.im 
anathem.itis  expilationem-.quam  impunit.item  expeCtant ,qui  addeglutienda^  ex  lofu.», 
i^crationis plen>ts  ohlariones ,  idolorum facrifcijs pr^effe  nonverentur?  Sepuun- 
tnr  iam  cxa^iones,  qu£  iurd  fpiritualia l^ohis  authorihiis  ccnfmtur.  aux,  .th  ohU~ 
tionihusl/oluntartjs  eu  differun-r,quod  illis  quidcmfraudulente  pwuhtscircuyjfcri- 
iitur,his  autem  hofiiliteryexatur.^c  tui  quidem  ordinis  homines.quorum  l.itro- 
tinuspatctlatiorcamptts,  opimiores prtdu  agunt.  (ftc  enim  inter  fuos  dtffinxit 
Jiomamti  archipirata,-vtquo  q^ifq; gradu propim adetm accedit ,eQ  licentinspr^ 
detur.')  Aquetamen  imtianiter  depopuUntur  alij  omnes,  quodfuje  r.ipacitatipu- 
tant  attrihutum.  Jtaque  ohfonator  ille  rapinarum  tuarum  annulm  ,  copiofiore 
Ktulto  preda  quotannis te  onerat,  quam  minutum  aliquem  parosci-.mfu.t  in  corra- 
dendo  conuerrendoque flrenuita-.nihi lo  tumenminits  dirx  acfano-uinari^fjmt  il- 
2itisyex4tiones,  quihns plehem  ille  fuxm  pro  fuomodoexercet  acf.it io:tt.  Porro 
^uantum  quifque  accipit ,  tantofe  pecuUtuohligat.  O  nunquam fani  deteftatas 
t)pes,quamlihetinfina  hodiemultorum  cupiditate  (qit£  efl  fculinoflri  peruerfi- 
_tif)furiofe  expetanturlin quihws numrnits  nuUuieflnonfurto,autftcrileo-io,  aut 
latrociniopoUutttf.  lUifneplacidefruentur,  ac  fe  heahunt  Chriftiani?  Scilicct,(t 
tantifunt,yt  earum  caufaj^e  xttm£  h^reditatii  nofmetipfos  ahdicare  deheamus: 
quamfanlnequefures ,  neqierapaces^ynquam  confequenrur.  Sedoperdtpretium 
efiaudire  fpeciofam  quorundam  exceptionem.Sunt  enim  quife  pulcherrime  excu- 
fttos  putent,quod his,  "vtcunque partxi  facultates ,  nonturpiter,nec  lihidinofe  di- 
lapident:  fed  partim  in  moderatos  yit£  yftts  conferant,  partim  yero  decidant  fuh~ 
leuafiddi pauperum egeftati .  Quaftyero  iftafatU ad  furem pr£donemn>e puro-an-    ■ 
dum,  defenjio  yaleat,Jtfuam  domi  parfimoniam  ^frugalitatem  approharit:  aue 
acceptajtt  Domino  henignitcis ,  quafurtorumreliquiM  egemi  imp.ircimur.  Qui 
frangere  quidem  efurienti panem  iuhet ,  fed nofirum:  qui  iuhet  eUrgiri pauperi-  p^'^-**' 
hti^ ,  fcddenoftra fuhflantia .  Contra^ycrojyehementi into-diclo canis mercedem  Deut.  ij." 
fihiyetat  ojferri :  quofymholo  immundam  ^  fcelere  qu^fitam  quamuu  ohUtio-  ^^'^'  ^^' 
nem,  ahominationifihiejfe  defgnat.  ^deo  yeriim  cfl quodfcripjtt ille,  cum  qui 
epauperti  fuhfiantiafao'iJicium  ojfert,  nonfecits  dtfiimari  coram  Domino,  quam 
quijiliumtn  patnsconf^eflumaBat.  Tuyero,  tuiqae  fmileSjquorum  turpitudini 
nefuhhoc  qiiidem  inani  ^  perjiuo  integumeiito  locusefl,qutdohtendett6?  lam 
■yohifrum  fummo  iure,hocefl,Dei  yerho  non  difcept.tho:  fcdquid,Jiiw ipfum  Ca- 
nonr.um  {cuiushenepcioyiuitii)rcperundarumyos  etiam  damnet?  aclittmnon 
tnultominoni  quampro  noftrapofiuUtione  xfiimet?  Veh'tts,nolittsf.tterihoc 
conucnit,nihil  hic  ayohis pltts^furpandum,  quamquodipfis  canonihttsdcfertur. 
^tqui  non  adco  Spartacumyeftrumd^puduit^  quinfcrintsfuis  ftndionihns  hoc 
faltem  Hieronymiyerbuluminfererer:Bona  clcricorum,hoHapauperi:m  cjfe,qui~ 
htisyltra  exiguafrugique  alimentafiquis  ahutitur,ei<m  pauperthtts  furari  .Imma 
ms autemillaprofufio,qu£domiyefir<tyift[ur,quidcum  LtL  reguUfmilehaheti 
IniuriaMfcto,yohis  eimejieri  cUmahitis,  omics  Pfeudo  ei.angclici  pr^fules,  qui 


^i  lO;    CALVINI 

fub  ifto-um,pijs  omnibdi  excutiendtintjindi^ne  yds  adigam.  Mihiyerohicdelfe- 
(Iraaut  libertitte  ,aut  feruitute  non  ejtiniiitutits  fermo-.fed  quemadmodum  in  a^ri 
turedio-nofcendo, non  qstalem  haheat  dominum,fedquo  ipfum  iure  leges  regionis 
fffedeiintcrin^,ciii£ritur:itafepoJitai>eJlrimentione,(jU£inPap<editioneftcer- 
dotia,nonntfiiUmi permiffu, acfecundum  eim leges ohtine[is,fimdumfnumfequi 
dico:hac inquam lege teneril>os dico,nequid plm efacerdotijs  in rcmi>efhram con 
itertatis,quam perPaptfiicos canones  yohis  conceditur.  Quorumyinculis  adfirin 
n  ftliospi^et,  illisneyosyltro  implicetis  ,  Sedquidin  hac re euinccndx anxie  U 
horolquaridoquidem  eos,quorum  liberalitate  locupletes  efiis,nihil  duhtum  efinon 
ideo  dctracloi  h<£redthm  propriof  opes  yohis  tam plena  manufuiffe  elargitos,  yt 
reo-ijs  lautitus  inflrumentum  mintfhrarent  :fedyefir£fidei  commififfe,  qti£  bonis 
'yiris  cumpauperihiiicommunesforent.ltaquenontam  earuml/os  dominos,quam 
ceconomos  infituerunt .  St  extremum  ejlperfdix  genm  in  depofito  fdem  fallere, 
yohisfane  ignofcendum  nuUomodo  eft,  quiadeo  infigni  improhitate  pauperibus 
priHripitis ,  quod  apud  yos  depofitum  in  hocfuerat,yt  in  eorummanusperueniret. 
Jiuic  malo  alterum  quoque proximum  eft:  quod  eam  perfonam  nonpoteflts 
fuhfiirnire ,qutn  multa  offenfionum femina  liarijs  modUfpargatU.Vtifludynnm 
fxtis  caufxfit  homtni  Chrifltano ,  quo  centum  fimul fxcerdotijs ,quamlihet  opimii 
^  fblendtdiA,fe  protinus  ahdtcet.Nemo  enimfere  piorum  efi,qui  non  ifio  exem 
plo magnopere perturbetur. Qu.i paulo  funt  adhuc  imheciliores,f>ac  dubitatione 
perceUuntur,ioc6ne  anferio,malitiofine  an  fyncere aduerfus papifids  contenda' 
mtis:dtim  nofirtepartii  homines ,P apA fiipendiarios fimul  yident .  .Alij  dubitare 
malunt,fitneres  licita,aquayiros,quos  ipfinonmalos  exifiimant ,nequaquam  ah 
horrereliident.  Qutdam  etiam  animoftores  ad  imitandum accenduntur.    pleri^ 
que  totamfibuU  ac  ludibrio  religtonem~VoUs  effe,merito  perfuafum  habent.Chri 
fli  autem  aduerfarij ,quihits  non  calumnijs fanClum  Dei  Euangeltum profcindunt? 
quibm  non loedorijs  Chrtfiiferuos  fuhftnnantiq uos  non triomphos  agunt?    Quid 
dicam^P trquam  p.xttciftmt,qui  non  ad  "V  it^yefirx,  lapidem ,  aut  fioc,aut  iUo  mo- 
do  impino-ant.    Qmhshic^malum^efifiupor.ad  omnia  proborum dtque ac prauo- 
rum  hominum  iudiciancc  tantiUum  commoueri? pr<efertimyhi  perl/eftram  igno 
miniam,fannafque  iUas  acfcommata,quibus  c&ca  l/efira  cupiditas  iure  optimo 
perfirtnzitur,tpfam  quoque  Det  maicfltem  iUudt ,  facrum  eitts  Euangelium  male- 
di£lvs  lacerari ,yencrandam  etmreligionem  conculcari  inteUigiits  ?  Sifan^men- 
tU o-HttuU,yt ita dicam,inyobii refedtffet ,ac non iila yos nefcio qu&  rabies corpo 
re  ^  anirno  penittts tranfuerfo  egijfet,primo  fiatim  limineyos  Dominm  admo- 
nebat,ne ad hoc  lethafe pr£cipitiu,gradii iaceretts. Quibm  enim primordijs  eflisatt 
fhicati?.y4n  no  tn  Papxnomeac  'yerhaiurat  totti  iUudcornutuEptfcoporu,^hba. 
tii,acPriorupecui:dilRoman£fcdtohfequetes,fludiof6fquedignitatis  iUittsyindi 
ces  facrameto  adaBi,fe  poUicetur?MinortiautcmcUJ?iumfacriJiculi,annon  etia 
ipfhfua  quad.tm  iuramenti  formafand^  matrts  Ecclefix,  obfequio  deuoueturf  Htt 
itifnodi  aufhicta  quemfaudioremeuentumportendere  yalent'?  Imb  quamnuUis 
amhao-ihm infelicem  exitum minantur? Quarc^l/eftram hebetudincmmimu  iam 
mirari  incipio:qua  hauddubieyindicari  tatttstUeDei  cotemptftsmerehatur.  Qua 
tameexcufatione  culp£partcm  nonnuUi  deprecetur,prxtcreundum  non  eii.  Nam 
etfi  ingenuefatetur,repreh€nflonefe  no  pcnititscarere,  minori  tamen  pttblica  ma, 

lo 


E  PISTO  I.A    I  i:  '^i^ 

lo  Ecclefm  fe  pr^ejfe  diciitant,quam  fi  deteriores  iUh pvdtftderent  (  quales  funt 
iurati Chrifti  IJoftes) qui  Euangelij  ruinam  trx  profeffo  machinantur  .  .Atfi  hxc 
ratio  recipitur,  cur  non  Jpeluncas  occupamtpslitinera  ohfidemm^  In  infdijs  excu- 
lami{S,eo  antmo  ^nefiatores  Pvt  efferati  iftifoUnt  litrones  jlfiolemm:  fedj])oli- 
atosdimittamiiS?Sicenimmitiorihfts  latrocinijsmundns  infcfiaretur.  Enimuero 
honi yiri  eil,non  improborum  fiominumfuhireyices,  quo  maU  quadam  tcnus  mo- 
deretur-.fedcum  tmjirobis,ac  cum  ipfa  etiam  improbitate  acerrimim  hcUumgere- 
re:quofuo  conatu  fi parum profcit,fuum  tamen  officiumfc pr^fliterit.  QuodiUt 
fatttii  efe debet,quam deliilo^no  miUefla^itifs  occurrere.  Fures  itaque  excipi- 
endisprxdis  ■,  latrones  hominihus  tu^ulandis  finamus  effe  intentos  :  nos  'yero ,  (i 
Chriiliani  fumus ,  in  omnempuritatem,innocentiam ,  fan^ttatemliocatos  me~ 
fninerimtts . 

Si  tantumexhortationemeaprofeclum  eft,yt  te addandas  Domino  ma- 
ntts,affe6iumque  tuum  iUim  imperio  penitns  fubijciendum  compararls:non  dubito, 
quin  iam  inme  rejficias ,mecumqtie deliberes,  qua  ratione  inmeliorem^yiam  re- 
ciperete queas.Egol/ero^quanquam  opportunitatepr^fenti  ad aliquidpro  Chri^ 
jiigloriafortiter  animofeque  gerendum  yti  te  maltm,nifi  qttid  tamen  melins po 
tes,exeundumtibi primo  quoquediecenfeo .  Te  enim  quoquomodo  ex  hacpalude 
euolui pr£ftat,quam  diutimiUic  hxrendo,  ^  in  iUiiK gfvrgite profundiu4  in  dies 
defgi,^  coeno  magts  magifque  conFpurcari.Satiits  iUudquidemf^lorhgeoptahi 
litts,ne  tantam  iUifiranddi  D ominivlori&  occajionem  e  manihtts  amittas:  quando 
ta  efl  rertim  agendgrum penes  tefacultas  ,quxfi  tota  in  Dei  ohfequia  optimafi- 
de  impendatur,multummomentiad  promouendttm  Euangelium  afferrepofiit.  Et 
nojlrarum  eftpartium,non  ionauia  torporeque  nojtro  admittere,yt  hocgentti  op 
portuniratei  e  Dei  manu  nobis  ohktA,infrulimf£ pereant.  Sedenimfipr^Jlando 
yerifidique  Pafloris  offictonuUomodo  idoneHmteyides^hocfecSdum  eji,male  ti 
hi  afiignatum munttsyt deponaspotitti,  quam  indipve  ac perpdiofe adminiffres . 
Cedendo  enim,Epifcopum  te  non  effefaltem  declarabt6:cuittsperfonammncfuJii 
nes,^funCiionemprofiterui .  Equidemfiaut  Ecclefi&  Chrijiianum  in  moremyt- 
cunque  compofitx. ,  legitimo  ritu prdifeCitis  effes:aut  etiam  plehemifiic  haheres, 
tuafedulitate  Chrifto  acquifitam,  cuitts  ocult  in  tc  ceu  Ducem  ac  Paflorem  con^ 
uerterentur ,nunquam  concederem,yt  abieda  temere  non  duhia  Dominiyocetiio~ 
nc,ltbertatem  tibifumeres  alio,quoferret  antmus,demigrandt.  Chriftianis  enim 
{cpios  infua  yocatione perflare  decet)  alima  eft  dcfultoria  ijla  leuitas,    Sedah 
hacminimereCiayiuendiyia,inquamteSAthana,non  Dptnino ,yocante,contU' 
lifli,quo  minus  pedem  referas,quidte  impedia t  non  yideo  .  Omninof(tne,aut  ti' 
hi,  quod  ab  Epifcopo  requiri  audi6,pr&ftandum  ejl :  autfedes  Epifcopi  defrcnda. 
flebiles  iUisliefiras  querimonias  noui:  quibasftquts  adindulnndamyobisyeni- 
am  nonpermoueatur,eumnonhominem  effe  iudicatis..Quid<.Erg6nefortunis  o- 
mnibtti  exuti ,  hinc nosyelute,  prxfentaneo  tncendioprortpiemtis?    Qutdautem 
fiet  mtferis  nobtsiScilicetytqui  traquiUe  acplacide  in  noftro  habitamm,yagiac 
palantes in alienas concedamits,nobifque incognitas  term?  Quorum largitate yi 
mntplurimi,precariampeneyitam  aliorum  beneficio  agitemm?  Qui delicus af- 
fueuimtis,nonfinedi^itate,tenuiter,aTferc,  contumeliofe yifiitemdS  ?  Qutbtts 
nunc  otiofts  feritur  ac  metitur,atrum  ex  iure  heJ}ernopancm,yttUe  inquitfudo- 

I   4. 


fi  10.  cA;LyiNi 

re  »0^0  Mitnihufqut  fdyttimDoremns'iVerum  adeo  (jjeciops  queyelUynoyerlo 
refiondeo.Ero-o  Cfjriiiianineftm.Chrijliany^ftenim  hitcmanet  necej^itHfi-vtfi 
furabatur  furari  iamdtjindt:  fed  manuum  lihore  potitts,^  fuA,^  fratrum  m- 
opi&fuccurrat.Graue  quidem ,nGn fecm  atqtie  ahiciJafui cura,fubfdijs pr<efentu 
yit&  omntl^  exnerefcac  nudareifed  muito grxuim  haberidebet ,  tot  malefcio- 
rum  confcienttam fufiinere,cuiu{  fla^ellii  exaptarite,ctiius  aculeii perpetuo  lan 
cinari(ft  tam^nDeum yiuere,atque  alteram quandam  in  eitis R egno yitanifore 
putai)neceffe eJl.Durum  (^  ifltid qnoque  eft,fateor:natalefolum,  ybi  ^  amoe- 
nif?ime  ^honorifce  accipiarif,aliena  regione,in  quafuturtts  fts  abieBm  hojpes, 
fxilij  fhccicvertere.fcdmulroetiamnum  duriia ,quoquo  tel/ertoi,  iudicium  hoc 
circunferre .  Quod ne dubium nobaforet,  Dominin per fuumpr£conem  iampri- 

Zich.  n.  ^^fff  pYomnhautt:  fic  enim  apudZachariam  legimns :  O  Failor  inanis,  derelin-^ 
quens  p-reo-em! Gladius fuper  brachium eiu;,^  fuper  oculum  dcxcrum  eius.Bra^ 
chiumeim  ariditate ficcahitur,  (^  ocultts  dexter eitn  obfcurabttur  .  Qmnquan» 
hic  etiam  mirifcum artifcem Dominum  experiunturfdeles  ,  qui  rcr.t  hominum 
iudicio  tam  acerbam,paupertatemdtco,fuauemillis,yerhifuicondimento,grati~ 
ofimque  reddit.Non  qnod  a^eritatea  prorfus  nullaingujlu  percipiy.nt:fed  quia, 
iila  condimenti  fuauirate  temperatam,non  nima  £grejquin  necfne  tximia  iucurt 
ditate  ferunt.  Q^dft  tamen  alterutntm  eltgendtim  tthifit^t  yelcalamitofam 
probitatem  feUeyts  ,yel  caUmitatcjn  ncquttia  ejfngioitctir  non  finclamacdi^ 
gnam  yocatione  tualiitampotita  intKifet-ijs  agas,mcliori  txpeClatione  fretHiy 
quam  momcntaneam  nejkio  qt'a>n moPiiicm,  Dei indignatione,^  £tern£mor- 
ttsyltionendimaslltaej}  f-.nr.fi adiLimpopido  Dci prsmijjum  hdireditatetnfe^, 

„^  rto afjjiras,M ofen teyia dticefcqui opoitet:qi:t  eiurato P haraomio^ensre,fatin4 
ftht  cjfe  cumDeipopido  affiio^i duxit  ty.iXm  tcmporariahahere peccatifruitionet 
plum  Chrfli  opprohrium,quhn omnes  ^Egyptiorudiuitias  £{limas .Namlit  ille 
fitnul  ^neposliocariPharaonii,^  intcr.Ahrahx  ftlios  ccnferinon potuit  itiec 
Dei  henedtCiicnem ,yna cum .AEgyptiji  opihtts pofiidere :  itayanifSimaJ^e tei- 
pfum  laCi^,fi  locum  ttbi  in  Dei  populo  effc  confdvs ,  dim  in  .Antichrifli  cajlrii 
meresift  (Jr*  coelcfte  Revntmi  cum  Dei  Fiito,  ^  cumfelciltf  latronihtis  ftirta ac 
rdpininp.xrticipare  tejtmu t pojfe J^era-; .  Qujire,nec  illa folenniyobis deprecatio- 
ne  magnopere  moueor,  ntfimtdta  httman^  tmheciHitatts yitia ,  qualta  fcilicet  irt 
tiorum  came  femper  refident,  toieramus :  (yt  in  Jiominihns  nihil efl perfeCtum) 
nos  Chriflianum neminem  poilhac reliclnros  .  Quinnequepenesnosmanfurum 
Chriiltanorum nomen ,  niji cum yenia  liita  nolira  expendatur  .  Hocautem ye- 
ftrtm  delicium,ft  quodnominari  aliudpoteifi ,  ciufnodi  effe  cui  merito  fit  igno- 
Ccendum .N odramiUam  communcm  omnium imbecillitatemfcimus  fane ,^  hanc 
yeniampetimiifque  damiifque  yicifim :  ne  propterea  quo  d  interdum  titubamtts  ac 
labimur  (quod perfedijitmo  cuiqiie  fxpius  quam  optandum  fuerit ,accidit')  Chri- 
ftiani  tatmn  inter  nos  haheri  deftnamus .Sednon  alia  lege,  ntji  qui  ficclaudicat, 
yac  tUat,ac  decidit,yiam  nihilomin:ts  Domtnifeqttatur :  nequeyero  cUudicatio- 
nejicimpedtatur,  quin  enitaturcontr* ,  incedendic^uc  dijftadtatem  eludari  Jhe-^ 
mtl-  c  ontcndai:  vtcunque  yacill.tndo  trepidet,nunquam  defciat  animo:collapftii,e- 
tiam  in  pedesfe reciptat:  nuUa  denique  remora fic,tardetur,  quin  intentts  in  Dei 
Rs^num  oculti,coEptim  iter  perfequatur.EoSitnquattt,cumfut6ddiCiti^  ^  lapfihtts 


EPISTetX  IIJ  ,, 

fratefna.  lenignitate  coniph£iimur,eosJratmm  in  numero  retinemuf,  eos  infnu 
no^rofou€/nus,(juosvit4  ChriiJime  inJ\:ituta,toto  animo  ttdl^ira.-e  ctd  Dei Re~ 
gnumapparet.  Etfinepios  quidemfic  cum  fuisi>itijs  ferimus,-vt  ea palpando  ac 
blandiendonHtriamusifed quos  Dominus  feruosfuos  agnofcitj  noftro  confortio 
non ahijcimHS . In te "Vero qutdprorfmftmtle ?  cuius vita nec  ChnQiaiam  vll.tm 
vocationemprefefert,  ^  toto  curfu  a  yia  Domini  auerfa  ejl  ?  Promde  qu.tndiu 
fauperumfanguinem  furtis  ac direptionibas exuges,  quempofica  luxuriofe pro- 
fundasiquadiu locum  Pajlorts  ad perdendn,nequiJSima perfidta,oucs  oc- 
cupahtf.quandiu  in  eo  erts  hominumgrege,quos  latrones  ^  fan 

^uinartosEccleJt£fu£prxdones  Chri^its  appellat.de 

te  ,yfvoles  ,£f^imabts:mihi  certe  nec^ir  bo 

nuferU,necChri(itanui» 

Vale, 


F   I    N   I   S. 


94 
lACOBT     SADOLETI,    ROM  A  N  I 

Cardinalis,EpiftoIa  ad  Senatum  Populiimque  Geneuenfera: 

Qtja  in  obedientiam  Romani  Pontificis  eos  re- 
Jucereconatur.-adexemplaripfum 
Sadoleti  recognita. 

Anno.1540.  " 

lottnniiCdmniReT^onjlo.  ^' 


J./iC03VS     S  .A  D  OLETVS,EP  ISCOPVS     CARPEN- 

toraclijS.R  .E.Tituli  SanClt  CalixtiPresbyter  Cardinaln : 

Sups  dejideratis  fratrihu6  Magiftratui, 

Con(ilio,<^  Ciuibus  Geben- 

nenjibfn. 

Hari^imi  in  Chri^ofratres,paxyobis,^nobifcu>»,hocefi 
cum  CatholicaEcclefta ,  matre  omniumnoftriim atque^e- 
ilrum ,  amor  atque  concordia  ,  a  Deo  Patre  omnipotente, 
^ynicoeitfsFilio  D.N.  lefuChrtiio  ,  San^ioque  fimtil 
Sptritu,qu£  efiynitas  in  tribns perfeila  -.  cui  lattse^  ^  im 
periumin  omne  feculorum  (tuum,.y4men. 

.Arbitror,frattes  charifimi,  aliquibttsyeffrum  ejfe 
notum,me  nuncde^ere  CarpentoraBi :  quo  yeni  abjvicea  ,fummum  illucPontifi- 
cem,ad pacificandos  Reges  ex^rbe  Roma proficifcentem prtus  profecutt^s.  ^mo 
enim  Eccleftam  ^  ciuitatem  banc,  quam  mihi ffitritualem  ^Jhonfam  ^  pa~ 
triam  Deu^ejfeyoluit : populofque  hofce  meos  yerg  paterna  charitate  comple- 
{ior,difiun^iqueme abillisl^alde  Agrefero.  Quodf  honos  tfie  Cardtnalatns,qui 
mihi  inopinanti ^  infcio  delatus  efl  ,Romam  me coegeritredire(yt certe  coo-f^t) 
quo  in  eayofatione  in  qua  fum^yocatus ibtdem  Deo  feruiam,  non  ts  tamenrne-^ 
um  animum  atque  amorem  ab  hvi  popults  auocabit ,  quos  habiturius  fum  tn  mediis 
cordts  mei penetraltbu4  femper  infixos  ,     Jgitur  Carpentoracli  citm  €(fem,audi~ 
remque  multa  quotidie  deyobts,  qu^partim  quidem  mthi  dolorem,  partim  etiam 
fpef»  nonnuUam  excitarent  ,yt  non dtjfiderem/tos  (^lios ,qui fuimm  qttondam 
tn  reclaerga  Deum reltgioneynanimes ,  eodem  Deu  benigrttus nos  reAtciente 
adeundemconfenfumcordium  ejfe  redituros ,  yip;m  eft  Spiritui  S anclff-^fi'^JJir' 
(ficenim  Scrtptura  loquitur,  ^  certe  qu<£cunque  integro  ^pio  ero-a  Deum  n- 
runturanimo  ex  Spirttu  SanCio  omniafunt)ytft>meJ}-mihi,tnquam,fcribereali- 
quid adl/os ,^ e.tm animi  curam ac foUicttudtnem,quam  proliobtscapto, litens 
yobis  declarare.  Non  enim ,chartJitmi,noua  efl  fi£c  mea  ero-al/osfufcepta  <^  be~ 
neuolentia  (^~^oluntas :  fed ciim ab  eo  tempore  q^o  e^o  Deiyoluntate  Eptfco- 
piti  Carpentora^enfiumfa(lnsfum,annts  abhinc tribtti fere  ^yio-inti ,  propter 

Com- 


A  D   G  E^N  E  V  A  T.  ^5 

commtrcium,  qnoJyohli  cum  meu  fitspopulu  frequens ej^,  mult,tdeyol'tsahf<:ns 
^  dc morihus^yeflni  cognauijfem ,Jly)tre  iam  tumcxpi  nobilitxtemyrbu  ye- 
jlr£,  ordinemformdmquereipub.di^itatemciuium,  ^  illetm  imprimuyeilram 
Uuddtam  ac  prohatam  apudfimnes,  er^a  extemos  homines  i^  adjiaias  humani- 
tatem:  &  ^uoniam^yicinitas  quoquenon  exio-uamfxpe  partem  ad  dilin'ndy.m 
ajfert ,  ficut  inyrhe propinqu£  domtts  ,fic  in  orhe  fmtim£  prouinci£  amom  in- 
teryicinos  conciltatricesfmt .    Non  contigit  ante hoc  tempns,  fcilicet,  >r"l'OS 
hHtitsmei  er^al/osanimi  autfruBum  perciperetis ,  aut  aliquod  ftgnmv  indici- 
umque  haberetii.  non  enim  opera  yfpia-n  cguifiis  rma :  quxyobu profe{lo  para- 
'  tijiimafuijpt-.yerum nuUafefe  adhuc  nohisohtulit  occafio .  ^tnitnc  qutdem cer- 
te non  comigitfolutn mthipi/erum  etiam  nectffe  ejl^^ytqua  in  yos  animofim  ajfe 
ilm,yohiidemonjlrare adnitar,fi  ^dem meam  ergafummum  Deitm,  ^  chrifia- 
nam  illam  inproxtmum  charitatcm  retinere  mihi  cupio  .  Etenim  pojl  quamfttit 
adaures  measdelatum,  homines  quofdam  aftutosy  inimicos  Chrifiianxynitatis 
f^  paciSfidquodinalijsanteanonnullisforttjltmdt^entis  Heluetiorum  oppidts 
^pagis  iamfec!jfcnt,itemiu  yohis  ^  ciuitate^efira  maUdifcordisfemtna  ic 
riJfejChriJi^i^uejideUm populum  alitapatrum  maiorumgue fuorum  ytr  a  petpe- 
tua  Catholic&Ecclefi&auertijfe fententia,omniaque  difiidijs  csrfeditionibiis  im- 
plejfe(qui  tamenmosproprittseortmfemperejl,  qtti  auCiorttate  Eccleji^oppu^ 
manda,nouas fihipotentiti ^noHOs honores  qujtrunt) teilor  Deum  omnipoten 
tem,eum  ipftim  qui  nunc intimis  meis  co^itationihthpr^fens  adejt ,  me  ^  indo- 
luijfegrauicer,^  duplici  quadam  mifericordia  aJfecUmfuiJf-.cum  exvnaparte 
yiderermibi  audire  ^emitum  plarantis  matris  noJ}rxEcclcji<e  0*  lamcntantis, 
qus,tot(p*tamdiletlis  jilijs  yno tempore ejfet  orbata  lex aitera ,l)eJiris,o  cha- 
rtjitmi,tncommodis  O' periculis  commouerer.  Sctcham  tnim  e^o,  tales  l/iros  no- 
natores  yeterum ^  hene conjiitutarum  rerum,tales  turbai,taiia di(lidia,nonfo- 
lum  animabashominum pejiijera  (quod  tamenmalum  omnium  maximum maio^ 
rum  eji)fcdrehfts  etiam  ^  priuatu  ^  publuii  perniciofa  exijiere.    idquodyos      ' 
iquoque ipfo  euentu rerumedocii,co^ofcere potuisJis.     Quidergo  ejihum  meta 
€rga  "Voi  amor,0* mea  in  deumpietas  me  rov.ttfi}c  tanqu.imjrat€r  fratrihtis ,  ^ 
amicits amiciffinttmum  omnem  animi meijenfuml/ohn  itbcre  exponamjliospiuri 
znum  rogatosyolo ,yt honitatm iilam')! ejiram ,qHa femperyti rQnfu,etuftis,mihi 
quoque tnpr<£fentia,meifnon  ingrate  acctpiendis^  iegendu  iitcris  ,pr£heatts. 
Spero  entm ,ft£qMS modh mentihmh^c quxfcribo  attendcrey olueritu pvos  fmon 
lonfilium meum,at animum  ccrte  rcUum  ^Jimp[ircm,(^^eslr£  imprimiftiutis 
cupientcm ,non minimum prohattiros-.ncque  mequxmeafuntfedqux  yejira  com 
p  moda  atque  hona,qu£rere  tntelieCiuros  .Ncque  ego  tamenj^tnojas  ^fubtHcs  or- 
dtardtjjutationes:  quamPhiiofophiam  heatus  Patitts  l/oi.at ,\^Jidcics  Chrijii 
Jemper  monet,nefeper  e,impattan:ur  dccipi,per  quam ijit  quidem  yos  cirr.undn 
xeruntfCum  inter  tmperitos  objciiram  quand.xm  taciarcnt  fcripturx,  interpre.atia 
rtem,fiaudemque ^ maitctam,  pvAC. aro  tlio  quidern,fed  faljo  atque  alieno  do^ 
iirinte  dr'  ftpicntis,  nomine  iionejiarent :  ego  ea proponam,  que  Ci.tra  ftnt  atqiie 
3ilujirta,qu£null.jm  infeerrorisLtebrafn,niiilumfrandts  ^J.iUaitihabeantdi- 
uerticu.um.cuiufmocd  tamenfemper  efi  yerttas.Ea enim  (^  in  tencbrti  iucet,<^ 
nemininonperjptcuA  eji,^  a  docltstuxta  atque  indocltfjacilirnepercipitur.prdif 


f6  I  A  C.     S  AD  O  l: 

cipueque  in  ChrtJlianogentredoarin£,n^fyUopfmi$ ,  necyerhorim  caftioni- 
hn^,ftdhumilitatc,fcd  ndigionc,  [edtr^Deum  ohcdientiaeft  fiibnixa  .  Vtui- 
dta  ef:  enim  fermo  Dei  CSt*  effiaix,&'  cocidentior  omni  acnro  l/trinqiicgl.idio^pe 
netrdtque  ad  tm^nr^  jfi^'tn^  atque  anini£,&'  ad  intima  copctginum  ac  meduUa- 
Yum, neque  animos  iUaqueat  imp€dit'iia,rgumentationihui,fedc£lefii qmdamtn- 
terueniente  cordt$  ajfec\u,pUnum fcfe  ^^  patentem  mentthm  noflrh  offert : -pt 
non  tam  humana  intmad  intelligendurv  ratio,ejuam  ipfe,  adfe  cjui  nos  focat^ope 
returinnohnDeM.  QuemcgoDeum  patnmomnii  reBs,  intelHgentidcfupplex 
pyecx)r,yt  ^  mihiaddicendum  ^liohviadpercipiendum^eaadtumenta  fu&  heni 
o-nitatjs  pr£beat,perqu£pojlim.v:itcrtm  inynocorde  crga  ipfum  &  inyna  men- 
te  confentire..AtQue "Vr  inde  initium  capiamu-spvnde  maxime  opportunumeffe  d» 
cimtti:eo-o,fratres  charij^imi ,fc  exiftimo.mc  ic^yos,^^  reliquos prxterta  omnes 
quiin  Chriflofhem  ^  jidem fum pofuerunt,ideayna  decauft  itafacere^fe- 
ci(fe,quo  falutem  fihi  atquc  animahti-sfuisjnon  hanc  monalem^cito  interituram, 
fediUam  fempiternam ^  immortalcm  quxrerent, qu£  in c^lofotiim yere  ohtineri 
in  tcrris  autcrn  nuUo  modo  potefl.Efl  quidem  ita  dijpartitum  hoc  ojficiunojlrum, 
yt iaclo  primiimfidci fundumento ,  hic  deinde lahoremtiS ,  quo  iUtc  quiefcamusiin 
terra  femen  iactamm^quod incxlo pojlca pofeimttsdemctere:i^ quihmhicin ope- 
Yihtii ,  (iuihitfnc  injludtjs  ncfnctipfos  exercuerimu-s ,  fmilesdeinde  atquedignvs 
operum  ^  lahorum  nojlrorum frtt^its  inaltera  yita  adipifcamur.  Ctimqueyia 
Chrtjliardua,<&'  r.ttio  degend^nohisfecundurheitideges  &> pr£ceptayit<e per- 
difficilis  ftproptcrea  quodanimos  noflros  ah  omni  ferrenarum  iucmditatum 
conta<^ione auocarc,^  in  eo  ipfo  ynojigere,  dejpicere prxfentia  bona  tju£,inrha- 
nihushahemtis  ,  CfT'  futuraquxnonccrnimtis ,  appetere  iuhemur:  tanti  ejitamen 
l/nicuiq}  nojtrumfu.t  (;^fu£  anim£ftlu,sPiitnihiirecufareafJeriim,nihillahorio- 
fum non  bati,animttm inducamm,  quo  tandem  aliqumdo yna  nohisjpefahttis no- 
(}r£pr!)pofita,pcr£rHmn(i4multas,ii^pcrfollicitudines,(prieeuntefemperailioni- 
bus  nnjtris  Dei  clcmcntia  ^ mifericordta) Ji-.ihilcm falutem  illam  ^ perpetuam 
confequamur.  HdcJJe  Chriftm  annuntiator  yeri  honi  ,quondam  ah  orbe  tctrarum 
tctnto  confenfi  ^  fludio  omnium  acccpttu  fuit  hacratione  a  nohis  adoKttur  (^ 
colituryereq:  agnofcttur  Dctis  (Jfe,^  Dei  "Ver/  Filius:  quodynus ipfe  ah  initio 
omntum  feculormn  animos  hominum  Deo  omnipotentt,rn  quofolo  -vita  eft,rnor- 
tuos,  ac  huins  quidem  mundi  f.tU.icihtis  ^  caductshlandit^s  paulum  tetnporisyi- 
v.entes ,  moxprorfus  ^  ex  omni  fui parte  ad  tnteritum  condemnatos  ,  a  mortuu, 
hoc  efi,ah  hoc  maximepcmitiofo  morttigenere  exc!t.iuit:primufqueipfe;femet, 
falutim^ liherationcm  i& do^lrtnam  noftram cffeyolens ,morte carnts  accepta 
^paulo pojlyttanon  tam ampliusmortalt  recuperata,fuo  exemplo  nos  inftruxif 
^  docuit:l/r contraria  longe acprifn confueuer.imus yia^mundo  huic  ^. caini, 
hoc  cfl peccato  mortui ,Deo dctndOi iueremns ,fpefque in  eo  noftras  heneac  heate 
perpetuo^yiuendi  poncremips:  qu£eJtpropria  ,  ^  yere  digna  Dei  omnipotentis 
9  loria  ^  maieft.ite,noflrorum  omnimn  k  monmsftfcitatio:qua  nonyrmsaut  itl- 
ter  homo,fedcunflum  hominumgenu-satetr^i^funeftaanim£  m(>rte,adyeram 
^  c£leflem  eiufdcm  anim£  yitam  reuocatum  eJh.Hanc  huiufmodi amortutifu- 
fcitationemfihi proponens  V au\ui,maximumque  in  ea  intuens  dtuinitdth  Chrifli 
aro-umentum  atque  tndicium,Separatus  ego  in  Euangelium  Dei,intjuit  qUodpro 
^  vofe 


adagene  V  at;  s,^ 

miferat ptrProphetai  in  ScrifturuftnCiis  deFiliofm,^eniio  quidcm  ex ftmine 

D  auid  ffcmdum  ctirnem  j  deternmatocmtem  ^  dccLratofilio  Dei  in  pvttntia 

per  S pirium  farMitatvsJioc  efl,  irfpotenthijjaritualt,  qu£profria  Dti  potcmia 

ef::qmdnq»corj:ore  Deus^fedjJ/irttiirKiraliliafuaa^n.Jnjptrareiiiimycntis, 

^  i£Cii  yerho  Umen  riddere,  ^.  mortuos  excitare,  non  coriioreaJed  fjnrituali , 

qiiieeadem ^diuina efi,fiehat ^otefiate.  DecUrahatur igimr Chrifm Dei fAttn 

exhacffiritHalipQtentia,c^u£foUdiuinaefl.Et(iHodfuhiur^HtPaiilu/s,cxftifci' 

tationea  mortiu<,non  tam  ea ,qHidem,  <!ua  corpfi^  la:;-:ri ,  ant fllium  yidux,  ant 

p'incip'i^-Sy-'hi^o^£fliar»[ciuanquariiiflai]uoqueopci\iDeierant)yciiiitieaeti- 

amfufcitatione  magui,qua  Mariap-i, MagdalmA  eid&monijs fcptem , Mattkmm 

atelonio,  wultos a  terrena ^^  morihundayita,  omntdenique ^enns  humanuma, 

feccato  &  peccati  morrc,^  apotejlate  hums  mundi  rencLrarum,ad  cxleftem  ap-. 

petendamatquejj/crandam  ^  co^naticnem  c^ lucan  ex; itauit,demcrfofaue in 

lutoterr&homin-umanimosjcrextt  adc£.lHm,atqueextulit..Atqu.chocmax{mumy 
lefuChrifii  crganos  hencfictum,pr£cipi:umque  in  eo  ipfo diuimtatti arp-umentum 
idcirco  ^  injiitutum  a  Deoin  miJ?ionefltJfui,^ah  tpfo  flioftfiiptin/i,^  fuo 
nohis  tsmporeper  etm  datum  trihutumtjuc  eji, '^■tomnihii.s  cy  dtmnn  (^  huinants 
jnynoChriJlo cofilijs^aiixilijSfl/irtutihtifque  adiitti,nos  animaiDeo  nofcrasfalim 
fijlerepoffcmns.  Tataeftnohilitasjam tnfgne preciH,ta grandu  Aifimatto  huiiU 
fcerei,qu<£anima  homints efh,yt qufl  ne ca  perdereturStd^ Dco  tpfi^nohu 
lucrtferetjConturhati6penitidi  tottiisnaturi£.  levihits,atque  ordine  rertim permu^ : 
tato, ^Detn  dtfcenderet interras,ytfieret  homo,^homo erip^ereturi.:  c^lum 
-vteffet  Deits.Credim:us  ergo in  ChriJlum(i>tdiccham)omncs qtofalutem  anima, 
husnofnSiidefljnohifmettpJisl/itam  inueniamik-.quo  nuUum  optatumlfefiemen-  •. 
titiSyniillumhomm  tnterm/tcc  magis  coniiindum ac  familiare nobt<:  adcffe  po~ 
tefi.Quantitm entmfcfe diltpit-)'nijquifjuc,tantum  ipffdtis  chara ejifua  :  qng, 
fncgligaturji^ alijCtatur,quod tandem  erit  pr.-.mtum  quod pojbitpar  accmirt'^ 
Quamenim  dtgnam accipiethomo  compenfationem  pro  animafua,inquit Domi 
ntt6,iutquid prodcrtt  homini  ^yelfil/ni,  erf.m  murfdmnlucretur  ,  an:Tmautem 
fu&  iaCiuram  pattatttrlHnc  igitur  tam  ampla,tam  ci:ara,tam  prcctofa  poJfcRio, 
qu£noJlr<x,arn>nxfaUsynicuiquenoJlrumeJi,cmniyi  0>conatunoht:  rctinmda, 
ej}:jiquidem  c<£tera  hona  omnia  qu^appc'tin;m,cxterihi  atque  alitna  nolts  funr, 
hocynum  bonum conferuat(eantm£nojh(£,noufolumnojtmm,fcdyere  nofmetipfi 
ifiudipfum honumfumm.  Qmdqut negUxertt atcjue amtfcrit,i$ ne bormm qni~ 
dealiud  hahere  yllum  poterit,iiuofruatiir:jnippe  ci(m tpfe  t  lie  qui dehnijjltfrui, 
iamfeprimitm perdidi-rit  .^ffecpnrnur  porro  bonu-.n  hoc  noJIraperpttu£  yniuer- 
f£(juefatHtts,fide  in  Deumjola  i^  in  lefurn  ChriJhm.Citm  dico  fdcJoU,non  ita 
intelligo^quemadmodum  tjiinouarutn  rerum  xcptrtores  tntelli^unr ,yi fecUfa  ch*.: 
ritate,^c£tem Chrijiian£  mentts  ojficijs^folam  in  Dco  credultt.item  ^pdnciA 
iU^inijijua  pcrfuafiis  fum  in  Chrijli  cruce  i:;j;-janguiiit  mcainihi  deltcla  onDtta  ejfe- 
ignota:ejlhoc  (iuideetiamnohi,sneceJftyium,pyitmtfiuc  hic  nohisp.i.ttt  adDcum 
tntroitiisifd  li  tamen  non  citfatti  .M  enteentmpratcrca  afferanaisoportet  pieta 
ttsplenam  crgafummumDcum,cupuldmque  cfficiendt  qtixoinquc  illtgraiafinuin, 
quoprmpue  Spiriti:,s  fanckil/vstnejl.   Q^ujs,  mens,etiam  ftinttrdum  adexteriora, 
opera  nonpro^reditur.ipfa.tamcnexfefcad  bene  opcrgudum  tam  intn^  paratit 


y^  I  A  C.     S  A  D  O  L. 

!eJl,promptumque?erit  Jludiuiv,  l>t  Deo  incunBts  rclm  ohpquamKqui  l/cvnt 
niuin<£.  JujlicidE in »ohijjfiJMlutus.Eteni,n,(juicl  aliud  ftgnijicirt,aut  (j:.amali' 
■    amnohis  ojfert intelli^cntiaw  ^  notionemnfmen  hoc  iffmn  mjl^tia/fmon  n- 
fbeclus  in ea.  ad hona  opera  habeatur  ?Dicir  enimfcriptura,  Q^odmifit  Deuifiliif 
fuum,litfaceretjihipopulum acceptahilemfeciatarem bonorutn  operum.   Et  alio 
loto,Vt £diji( en!ur(in^uit)in  Chrijlo  adhona  opera.Si  er^b  miffiti  efi  Chriftm, 
-vthene  operantcs,pereum  accepti  Deo  fmus,  atquevt  ineo  xdijicemur  adhona 
optra,rene  jides,qu£  in  Deum  nojira  ptr  lefum  Chrijlum  eJ},nonfolttmli'  con- 
fidamus  in  Chrijio  ,  fed  hene  in  iUo  operai  es ,  operanue  injlituentes,vt  confdx-^ 
muijimperatnohis  ac prxfcrihit.Eji  entm  amplim  ^  plenum  ■vocabulwnfdes,- 
necfoium  infe  rredulitatem  i^fdutiam  continet,ftdffem  eti.tm  ^  Jliidium  ohe 
diendi  Deo,^  iUam,qu£  in  Chrijlo  maxime perjjtcuanohis  fada  ej{-,principem 
^ dorninamChriJlianarumomntumDirtutum  charitatem-.qttata  charttate pro- 
prie  c^  peculi.triter  SptritHs  ftnClw  inejl,~)/el potitts  'ifeeji  charit.tf.   Stqui-- 
dem  Dem  ch.irttas  eJi.Quamohremficuti  fineSpiritufanCionihtl  nojlr^m  ne~- 
que^rati<m,neque  acceptum  Deo  ejl,ita  neque ejfe  ftne  charitate  poteJi.Ciim  er- 
^odicimuifde  foLt  in  Deum  ^  lefum  Chrijl.im  ftluosnos  ejfe  poffe,inhac  ip 
ftfde  charitatemycl  tnprimti  comprehendendamiffe  ducimu6,qu£ princtp^s  ^ 
potifiimanoftrifaltitii  eJi-cauft.Sed,ytabeamusadiJfutattone,^  reuertain^r' 
eo^^inde fumns digrefii,oi}endimm  ■vohti.fratres  charifiimi,-i>el  oitendcre potim 
conati fumitnnon  enim £quat magnitudincm rei  orationosira-qutntt  mometifit, 
quantopere  ad nos pcrtineat ,noilr£nohu .tnims. eiiifqtie  falutuprocuratio  ,quia 
nofira  in  afiima  nofmetipft  toti  fumm,hontimque  hoc proprie^ynicu  ttofirHeJ}, 
c£tera  bona,alterM  nobi^  omnia  atque  drfuncla  :  qutbm  ne  ipfis  qutdemfruiylln 
poffumm,ficx hoc  principe  ^ tc» e  nostro  excid.tma6.Pro  quofht  tuendo 0* con 
fcruandoanimA  bono  totquond-.rnChrifti glorinffiimi  maytyres,mortalcm  h.tnc 
fitam prompio  antmo  p'fuerunt.tot  farKiifiimi  dociores  no^iurnvs  diurnifque fu- 
dorihm  acyt^ilijs,qub  nos  tnyi.im  reilam  tnducerent  ^  conilttuerent,Jibi  ela- 
borandii effe Jiatuerunf.tota  olimta multoi  ^ tamgr.tues  ab  impijs  tyrannis^ 
pr^fidihm  o^cntium  iniurias  CJT*  caLtmitates  pcrtulit  Eci Itfia .         Qu£  idco  om- 
nta^  aprxpotentcDco  pcrmijft  ,  ^  ajor.thns  illisviriS,Chrifltyereculto- 
rihmfu/ccpta,tolerata,decertacaqucJunt,ytpcr  ormic  experiinentorum  (^  bro- 
bationum  ^enm plurimu  yeluti  malleis  eX(ufa,multo  t^ni  pu)v.tta,tanttf fandoru- 
£rumnis  atque  lahoribm  confiata ,confolidata ,cy prejja ,^  maximan  apttdDeum 
gratiam  jid^lit.ttis  fu&Eccicfi.i  ohttneret  ,  c^  fumm.tm  api^d homincs authori- 
tatem.Hi£cnos  Deo  Eccicfia  inCliriJiore^enerautt,  hi&cnos  .tlmt,conf^irmautt^ 
injlruxtt  qHidnosfentire,quidcredire,in  quo  fptm ponere ,  qua^viaincxlumten- 
dere  nos  oporteat  ipfi  eadem  tdocutt  .Nos  in  hac  communt  Ecrlcf^fde  tncedi- 
mu.}  ,nos  lUm  lep-cs  ^  precepta  retincmtts  :  (p*  fi  quando  fr,tgiiitate(^  incon- 
tinentiayidi  adpeccandumproiahtmur  (quod  ytinarn  Jaitcm  raro  ac  non  ni- 
rniiirn f^penohts acctderet)  in  eadcmtamen  jide Ecclcft£  exurgimm:  quibujqtfe 
tUa  expiattontbm  ^ poenitentijs  ^  fatiffallionibm pecca  umnojirum  ahlut,<^ 
ad  tntegritatem  prijiinam,  clemente er^a  nosfemper  ^  mtfertcordeDeo,nos 
refituidocet ,  exs  expiandt  (^  fatifjacicndt  rationes  fufciptmtts  ^  adhibe- 
ntm      i'dqueitacumfactmm  ,  conpdtmmnos  yeniA  ^  mifericordix  locum 

apud 


A  D    G  E  N  E  y  A  T:  5^ 

abudDeuminuenire.Non enimpr^terfententiam^authoritatem  Ecclefi£; ar- 
ro^amusnol>t6quicqmm,  nopliis  nosfapere  quam  oporteatfapeyenobifibfisper- 
fuademits,  nonfuperbiam  ajferimui  ad  contemnendum  Eccleftdc  decnta,  non  ani~ 
rni  eUtionem  neque  in^enium  interpopulos  noilrum,aut  nouam  quandamfapi- 
entiam  oJ}entamus,fed(deprobis  (^  reCiu  Chriilianis  ioquor)  in  humilttate  in- 
rredimur  atque  in  obedientta:^  ea  qu£per  maiorum noftrorum  f.xn[li(limorunt 
hominum ,fapientifimorumque  authoritates  tradtta  nobts  ^  confiitutafunt^tan 
quamper  Spiritum  l/ere  Sanilumdiclata  atque pr£cepta,  omni  cumfide  fufcipi- 
mt46.Etenim  nouimus  ^fcimus  quantiim  habeatyirii:m,quanttfttmomentt,quan 
ti ponderls  apudDeum  h»milit4f:qu£yna  ytrttts  imprimts  Chriftiana  efl,eam~ 
que  femper  maxime  Chriftus  Domintts  nofer  ^  monitis,  ^  prxceptis,^  facMs 
atque  operibttsfuispr^fe  tulit,paruul'ifque  foiis,id  efl  fmmiitbtispropofitum  di- 
xit  effeRegnum  coelorum.Non  entm  refrt,corporeneparui  an  mamijimus,fed 
illud  plurtmumrefert,l/triim  animoftmus humili,  anne  fuperbo  .  Superbia,qui6 
an^elos  deiecitde  coelo,hominibu4  eadem  iter  in  coelum  impedit .Vnde  coeleftea- 
nimal^ngelti6,propt(.rfnperbiam expulfum eft,eo  terrenum  animalhomo,pro- 
pter  humilitatem  extoUitur.-vt  adpareat  plane ,  confiitutum  efenobts  in  humili- 
tatepotifiimum,^  adiumentum  perpetuxfalutis  nojirx.,^  huitts  beat£  ac  iucun 
d.if^ei,quA  adcaelum  tcndimus,firmamentum  .  Q^citm  ita fintxhartfiimifra- 
tres,cum  noftrafalips  nobts,citm  vera  '^ita ,  cum  diternafelicttas,  cumnofmetipfi 
denique  nobifipfis  tmprimu  ^  maxime  cxterarum  rerum  omniumchari  effe  debe- 
amifs^ciimft  nofmetipfos  perdidertmus,  nihilylj/iam  noflrum ,  id  eflqmd  tuuet, 
aut  quod perttne.it  ad  nos,ftmus  tmplitts  repertHri,ciimnulIum p^rauius damnum 
nullum exitiofns  malum  ,nullaacerbiorcalamitas  amtfione  ^  taciura  antma- 
rum  noftrarum  accidere  nobts  pofiit,quanto,  ohfecro,  itudio,  qua  animi cura  ^ 
foUicitudine  prouidere  debemtu  ,ne  tn  hoc  tantnm  pertculumfaltts  ^^ita  noftrtt 
conijciaturl Dabitislios profeclo  miht  ^  concedctn,nihilperntciofttts neauefu- 
nefiummagii  euenire  nobts poffe ,quam  amiftonem animdiynicuique fu£,.Dabiiu 
ergo  e  iam  :Uud,opinor,nihil ejfeanobts maiore dtligentta  ^  fiudio,quam neid 
accidat,pr.cauencium .  Cuiffsentmmalifors,ft  ea  innos  tnctdat,omniummalorum 
eftdeterrima,  eiufdem  mali periculum  maxime  omnium  nobis  eflh  formidoiofum 
debit.Etenimquantaeflinmalo  moles,tanttiiinpericulomalineceffe  efilrt  ftt 
ttmor.  ^tque^tqui  horrent  (^metuunttn pela^HS prdtcipttari,  ht  ne  ad  prs,ru- 
ptam  quidem  (^ imminentem pela^o  rupem  aude/tt  accedere,fc  quiterribileil- 
lud  Det  ^  damnatorium  iudicium perhorrtfcunt,  ab  eofupunt  imprimts  pericu 
lo  ,quodfempitem£  iUtmiferi^maxime  finitimum  proxtmeque  adiuniium  eji. 
Neque  ego  hoc  tn  hoc  dico  nunc  loco,non  omnes  peccare  homtnes,non  omnes  nos, 
quoadhancyiuimusyitam^inpericulofemper  ejfe  (fumiis  enimplane,  ^  aberra- 
niu6,&  offendmus,^  labimur,interdum  omnes^fnptus^  rarius,  prou:  cuiquefutt 
f^ex  Deo  in^ita  adfecohtbendumyirttts  inejl)yeruntamenpeccaca  C£tera,pr£- 
fertim  qu£  non  tudtcio  flabili ,  fdperfragiiitatem admifiapatrataque  funt,ad 
fummi  Det  mifricordiamfacilem  redttum  habent.I llud autcm peccatum  horribi- 
ie  c^  perttmcfendum,quopraue  colitur  Detts,qui  reCufiimedebet  colt,^quofal 
fa  dc  iUofenttuntur,qut  eJifimma,folm,yeritii:iUud,iUudinquam  ejtpeccatum, 
^uodnonfolum  mproxtmo pericuio£terni mali nos  conftttutt  ,fedjbemprope  e- 

K    • 


tfyi  I  A  e.    S  A,  D  O  L. 

tUm  &  condtum  declinttndi  &  fu^itndi  eiufmodi  periculi  nohifaufert.  Nam  re 
liquis  noftris  in  peccatvi  titnqttam  in  d itx  fluclihtis lUa,  tamcn  anchont  nofhr£  nauis 
falua  efi,  qu£  nos  j)rohihet  a  fcopulo  ^  naufrao^io,  quodcogi  tationes  tntt:rdum 
noftras  inDeumc^nijcientes,(<7'  fiimulii  dolorutn  propterpeccatacompunCii^ta 
citis  furbiriis,&'  confefiione  intquitatis  noflrx  illius  mifericordiam  imploramui, 
^tqne  tpfe^ythonitatts  ^clementi£plenm  efl,fleCuturfiatim  adignofcendum^ 
pioreque  iij  patnsfiliorum  fuorum  preces  placatm  admittit.uilt  in  hoc  truci,hor~ 
ythiliqueptccatopr£posler£fa!f£quereli^ionis, nec  Deumnohis ,  necanchoram 
amplius  relinquimus .  Quapropter  hoc pr£cipue periculum ,  fratres  chartfiimi,fl 
falui  effeyolumus,  auurattpme  <(^  fi^diofi^tme  yitandum nohis  efi .  Potefl  hic 
dici,cu,myelcorrHpt£,-velintcgr(£.reiigionisliariafmtiudicia,^diiierf£homi' 
num,in  hoc pr^fertim  temporcjfententii:,aliufquc  hocmodo,iUo  alius  interpre- 
tetur  ifatisyideridehere  ,  ftynufquifque ad id quodprimumoccurrerit,  creden^ 
dum ,fincero  animo  accedat , fuumque  ludicium  fuhmittat  hominum  fedo^liorum 
^ ptritiorum  iudicijs .Fateor,  fratrcs  charifiimi,hits  effeyoces  homtnum  fmpli- 
ciorurn,&  quorumtn^enia.iaitira  hchetiorafunf.quos  qui detorquent  ^  ah^ra- 
hunt  ayia  reC\a,matns iUi multo  tnfepeccatum hahentmamperitts  quidem  ^cal 
lidii,oratio  lila  non  conuenit.  Sedvt  nunc  temports  caufa  conjitear,omnihtis  ifiit 
^  do£lts  (&  indoclis  incerta  cffe  (  quod  tamen  eftf  cii6,hahet  cnim  catholtca  Ec- 
clefia  certam  regulam,qua  a  'Vens  falfadtfcernat)  yerum,  efto,  concedamHs  dttr 
hia  effe:n6nne ,  quoniam  depericulo noftr£  falutis  agitur ,  quoniam  animas  no- 
J}ras,hoc  eft  ,nofmctipfos  plurimi  facimus  ,nec  nunc  tn  difcrimen  autfortunarum, 
4ut  y aletudinis ,tut  etiam  corporis  (^  mortalts  huius  yii&  yenimws  (quorum  om- 
niamiacluram  ytri  fjrtes pro  Chrifto  ^profua  animt  conflantcr f£pe pertule- 
rim)fed  de  nohi/i  id  decernitur ,ytrum fempiterne  mtferrimt ,  an  heatt^imi fimits 
yiCiuri,rircumificcre ,  confdsrarc,  perpenderedili^enternos  oportet,  yt eo  nos 
conftituamm  iri  loco  (^de  rc  loquaryeluttduhia  ,  qu£tamennonefl)yt ihi,in- 
quam  ,  conftftanm,yhi  mir.its  multonohts  timons atque periculi ,  longeque plus 
Jpei Cj^r  aitcriraUi  oftcndttur-.Nemo  hoc,credo  ^cgaturtK  mihi  cfl,qutn  tn  re  an- 
cipiti  (^  duhta(^in  qua pr£fertim fumma  a^ituryit£  ^falutis  noftr£)  idpottus 
capere  ^ftqui  confliij  dsbeamiis,  quodratio  nohtifuajerit,  quam  quodfortuitd 
ohtulerit  temeritas  .  Videa^nus  tgitur  y:ra  inparte  ,  ^  inl/tra  fe^a  maiitsft  a 
Deolonnus  nos  remoucndt,^  adperpctuum  exitium propiusnos  admouendi pe 
riculum .  Quamrtm  i:a  a^am  ^ proponam,quaJi habeamyos  adhucdeliheran- 
tes ,nec dum animi certos  ,  quorum potius aufyoluntatihns  obfcqui ,aut conflijs 
credere  deheatts.Difceptatto  cfl,ytrum  ycft.-£faiuti ma^ii expedtat ^gratiufque 
Dcoyosfaduros exifttmetiSfji ea  credtdtrttts ,  eritifquefequuti, qu£ Ecclefia ca- 
tholica  cunciumper  orhcmterrarum  annos  iam  miUe^  quingcntos  ampiius,aut 
(ftciaramcertdmque  rerum  o^eflarum  memoriam  q^  notitiam  qu£rimui)  anjzos 
i.tmampiiu-smdle  ^  trccentos ,ma^no  confenfu  comprohaf.an h£c  queyafriho- 
mtncs,atque  ,  ytfiht  ipfiyidentur, acutt, aduerfui  totfeculorumyfum^  contrs 
perpetuam  Ecciejix  authoritatem ,  htiannts  quinque  ^^i^inti  innouauernnt: 
qui  ccrte  tpjicatliolica  nonfunt  EccUfix  .Ejl  enim  cachoiica  Ecciefia,ythreuiter 
definiamus  ,qn&inomni  anteaclo  (^  Ijodierno  tempore ,  omniin  regione  terra- 
Yi,m,inChriftoyna  ^  confentienspvno  Cdrifti fftrituybique  ^fempcr,dtrc- 


A  D     G  E  N  E  V  A  T.  loi 

{la  pftjntiuttnullum pofeftdifiidium  exifltre  :  omnis  enimea  inter fe connexit 
^  con^irans  efi  :  cjuodfi  (]uid accidat  dijfenjionis  (^dijiidij  j  magnum  quidem 
coypMiEcclrJi£  idempi'rmcinet,fit  autem apoilema,cjUO  corrupta  aliqua  caro,ah 
animante  cofips  cunCium  Jpiritu  dmulfa  Jecernitur ,  nec  de  fuhftantia  Irlterim 
corporis  Ecclefi.iftici  eft  .None^o  htc  deueniam  ad fingulas  rerum  diIJ>utatio- 
nes,neque auresyeftrivs  copiayerhorum atque argumentorum  oneraho.T acehitur 
a me nunc de  EuchariJ}ia,in qua no$yeriJ?imum  Chrijti corpns  adoramus.Iftifa- 
ne  pcirumgnart  quemadmodum  inynoquoque  genere  do£lrin£  adhiherc  argumen 
ta  O*  rationes  oporteat,exaIienis  ^  longe  diuerjts  diale^icg,  tnanifque philofo 
phiiX,  rationihni,  Dominum  ipfuml/niuerp,  ^  dtuinam  in  eo  JJ>iritualemque po- 
tentiam{qu£ prorfm  lihera  ^  injinita  ejh)  in  angulos  corpore£natur&  ,  quxfuis 
canceUis  circumfcripta  eJt,conantur  includere .  Non  loquar  de  confejlione  adfa- 
cerdotem ,peccatorum :  in  qua,quod maximum  eit  noftri.  falutisfundamentum^ 
yera  Chrisiiana  humilitas,  ^  a  Scriptura  demonjlrata ,  ^  ah Ecdefiaprxcepta 
acconilituta  ejl:quam  ijlihumilitatemi^percalumnias  eludere,  ^perarro^ 
vantiam  ahtjcere  fluduerunt.  Sileho  de  precihm,  aut  Sandorum  pro  nohts  apud 
Deum,aut  nojtrls pro  mortuis.quos  ijdem  ifi  cum  afpemantur  ^  irrident,  eaf 
quenuUim penittii tffe  momenti dicunt:quid tandem Jihilioluni?  Niimnam ani- 
mtti  arhitrantur  yna  cum  corporihuifuis  interire?Et  nimirum idyidentur  innu- 
ere,quoda£unt  etiam  manifeftius ,  cum  lihertatemfihi  yi:is,  ah  omnihus  Ecclefia- 
iticiifolutam  legihti,(^  licentiam  cupiditatum comparare  adnituntur .  St  enim 
mortalpsanimdJit,edamfii  ^  hihamtts,  inquit  ^pojlolus , paulo  poft  enim  morie- 
mur.ftn autem ftt  immortalts,')!^  certe  eftjynde,qu£fo,tantum ^  tam  repente 
faCium  eftcorporhmorte  dtj?idium,yt^l/iuentium  ^mortuorum  anim£  inter 
fe  nihil cono^ruant ,nihil communicent ,omnis  fint cognationis  nohifcnm,^  com- 
munis  human^focietatis  ohlit£'iCum pr^fertim  charitas,qu£pr£cipuuin  Spirittis 
SanBi in  Chriftiano  o^e»ere eft donum ,qu£nunquamnon henignt ,nunqii,am  non 
fruBuofi  eftji^in  eo  in  quo  ineft,nunquam  inutiliter  confifit,faluafemper  ^ 
ejficax  in  ytraque  yita  permaneat.Sedyt  relinquam  controuerfas,edfque  adftu 
tempora  referuem,excutiamus  id  quodpriiis  eftpropoftum,'yt~)'ideatur^qu£- 
ratur,  quidnolts  magU  conducat,fatiiique  reCiiiis  fit  ,quid  adgratiam  fummi  Dei 
ohtinendam  magtsfitaccommodatum,fentirenecumyniuerJa  Ecrlefia ,  eiufque 
decretis  ^  legihns,)^  Sacramentis  cumfide  ohtemperare,anaffentiri  hominihits 
difiidia  ^  res  nouasqu£rentihns .  Hic  loctts  eft ,charijitmi fratres,  hoc  iUud  eft- 
hiuium  quoddiuerfaduo  in  itinerafcinditur:  quorum  iteralterum  adyitam,alte- 
rumadperpetuammortem  nos  deducat .In  hoc difcrimtne ^deliclu  agitur  falti6 
anim& cuiquefH£,aguntur  pignora  futur£ yit^.ytrumyidelicet  n ■)$  £tern.efe- 
licttat'ts,an mtferi£  infinit£ ftmtisfuturi compo tes . Qujd ergo dicemits^Fin o-amus 
hicduos,qut  ex  ytruquegenere,hoc  eft,  ytroque  ex  itinere ,  ante  lUad  terrihile 
funimi  iudtcis  trihunalftnt  con{tituti:quorum  caufa  cognofcatur  ^  expendatur, 
qt.oyeldamnatoria  in  eos  Jententia,yel  falutarn  iureferri pojiit .  Interroo-a- 
hunturfterintne  Chnfliani.FuiJfefeamho  dtcent.Reciene credidcrint  inChri- 
fliim:ytrique pariter  re?^ondehunt,N£.Quidautem  credtderint, aut  quu^nodo 
credtderintcumexplorahuntur(nam  f)£cdejide  reCiacognino^iUam  qu£ejldeyi 
ta  c^r  morihm,antecedit)ciimigitur  ah  eis  exigetur  re{i£pdei  conftfio,dtcet  iUc 


yoi  IQ:    CA  t  VINl 

■  quidemqut  ir: cttholiu  £cdefi£  granio  ^  chfciplinafutrh  tduccittii,  E»o,  cum 
•  1  inditutuitffcin  a  fdrentihiK  »7t'^<,(/«/'  ci?  ipf  a patyihnffuis  i^  auis  atctpcrat, 
-\rtcuncititnrelmccAholtc<s,  Ecclfs  iffcm  olfcqiicni,ciufqu:lvges,  c^  monitn, 
(^(Iccreta,t,inqHani ateipfo,Dointns Dt'ii<,Lit,t  obfcruitrtm  (y'  colerem  :  cum- 
cue  omnes  eosfcre  ,  qut  in  Chrifiiano  rwmine  cenferentur ,  cjuiqse  (;^  nohifcum, 
^  ante  nos,[on^c  (<?*  Uteper  orhem  tcrrarum  tuafijrna  efjcnfecuti ,  tn  eadcm 
fcntentia  effe  ^  fuijfe  anim.idiiertercm,  Tf  cuncii  matrcmfdctfus,  hanc  ifrfcm 
Eccleftam  a?-nofccn nt  (^ycner.trcntur  ,  c^  ah  eitisprxccptii  conffitutifjue  di- 
fccdercfacrtlegij  inft(trputarcnt,in  h.tccademfdc,  (j  am  c.ttholica  feruat docet- 
que  Ecciefa,prohare  tthimefiudui.  Et  quanquamlieneranthomines  noiti  Scri- 
pturAs multum  in  orc  c^  manihn-s  hahemes,quinoua  qtmlam  commoutre, yeterx 
lahcfaclarc  ,Ecclefi.t>n  rcdxrg!tere,oheditniam  quam  iUmos  omnes  prxhciamiiSj 
eripercnobis  ^  extorqucrc  conarentur  ,  in  eo  t.:mcn  conjlanter  manerclioli^i, 
ijuoda  patrihiis mc'ii,cj:^  a  comjnunt  fanc\t\limorum  dodiftmonimque Patrum  con 
fcnfuiam  inde a.atiquitin  in  EccleftafuiJJet  ^  ohferuatum  ^  tradinm:etftmul 
torum  quidem  pi-s,ftdum  f,ominumque  Eccljuficoriimpri(ftntes  mrcs.  ejfint  ij, 
qnimihijlomachum  moucre pojfent,  quihtts  tamcn  nntjfuw  afentcntia  deducli^s . 
Itaenim  conJ}itut,corur/i pr.ueptis ,qu£certefanCia  erant,  ohtimperarc  mede- 
here,ficutitu  Deit!  intuoEuangtliopr^ciperas  ,-viixautem  c^geilorum;ey- 
numiudicfm  cjfc  oportere: pr<x,fertimcim cgo  quoque,hvitot pccratu,  qȣ  in  hac 
meafronte  en  tihi  manifejla  funt ,  co>nmaculat(fs  atque  inftCiin,  aliorumdign:tf 
Judex  efjc nonpojfcm.  Pro  quihtnnunc  adito  anteTrihtmal  tuumjnonfeueri- 
tatcm  tuam,  clcmcnnjiime  Deas  ,fcd  mifertcordiam  potitts  ^  placahilitatemUm- 
ploram .  Dixcrit  hoc modo  iiie caujk/ifuam: Citahitur  alter,comparehit.  Im- 
perahiiur  ilii ~>t dtcat.Hunc hahehii eyorfum  orationisfu£  {pno^atur enim dciUi^s 
ynin  cjfc  quifunt,  aur  Juerunt  dijfenfionum  authores : meliits cntm credo  tutahi- 
tur  iile caiif.mfutm  ,  qtn  fe Doclorem  cxtcruaddefcicndumahEccltfia  fuerit 
profcfftis)  M iht ,inq:iiet ,0  ftonmii  Dtui,intuenti inons  hominum  Eccleftajlico- 
rumyhtquejere  ctrruptos ,(^ facerdotes nihilomin^  religionisgratia,  tn  hono- 
re  omnthttscjfe  cerncnti ,opcfquc  iUortmi  iniquo  animo  fcrcnti ,iu{ia,y t puto ,  i- 
racundia  animum  injlaminauit,yt  me  i[It6ad.terfaritimconilitucrem:ctimquc  re- 
Jhiceyem  meipftm  ,  qui  totannos  opcram  litcris  ^  theologt£  dedijfem ,  non  ta- 
men  hahere  cum  in  Ecclefia  locum ,  qutm  lahores  mei  mcriti  effcnt,  multos  au- 
tem  indignos  ad  honorcs  ^  facerdotia  txtelli  perTficcrem,ad  cos,Jateor,  infe- 
(l.tndos  me  contuli ,  quos  tihi  quoque  ipf  minime placcre  (^ fatisfacere fum  ra- 
ttn.Etquoniam  eortim potentiam  reucUcre  }ionpoteram,nifiohterertm priiale- 
o-ej  ahEccUfta  Uta,s,populi magnam partem  induxi ,yt ea Ecclefi& ittra  contem- 
neret,qii£ diu  ante  rata  inuiolatdque  futjfent.  Qii£f  in  concilijs  'yniuerfa- 
Ithttsfuijfcnt  decrcta,concilioruauthoritati  non  cocedtndu  tj?c  dixiifiinQitttta 
a  prifasPatrihits  ^  DotlorihuSjycteres  Patrcs  yt  imperitos  CjP  hona  expertes 
intellto-enti&  fum  iriminatni:fi  per  Romanos  Pottfccs,  eos  fihi  aflruxijfe  tyran 
nidem ,c^  falfo  nomin<^yicariosfc  Chrijlidicere  ajfirmautiomnthiis  deniquemo 
dts  contendt,"vt  hoc  tyrannicumEccleft£  iugum,qu£ctbos  tnterdumprojjthet ,qu£ 
dicsjcruat,qu£  conjiteri  nos  yultpcccata  noilra  ficerdotihis ,  qtt£  yota  impieri 
iuhct , qu&  homines  in  te  Chriiie  liheros  totferuittms  yimulis  aUigat  ,  a  nohis 


curt- 


A  D    G  E'N  E  V  A  T;  loj 

cmCli  qui  te  colinifS4,excuteremi5:Jhlii/nque  fidem  inte,notp  etiam  honaoperit, 
qux  maximlextoUunturijpfrdidicdnturinEcclefia,  iuQitiamnohis  <2^ ptiutcm 
varere cofderemu6:  cum  tuprsfertim  jjxienam  pronohis  j>ei^endijJt<^tu6quep.n£io 
fanp^uinc  cunclorii  delicta  ^ fcelera  deleuijfesivt nos  hac ■vnafde  iu  tefretijil-e 
ritts  deinde a^erc qu£CuncjHe  nohis  Ithuijfet ,poffemit}.   Scripturas  etiamin^eniG- 
(imfum  perfrutatm  quam^veteresillr.ac  tum  quidem  maxime,  cum  aliquid  qtte- 
reham  in  eis,quodcontra  iftos  detorquere  pojfcm  ■■  qi.a  ctiamdocirintg.  ^  in^enij 
opinione,apud populos  famam  ^  exijlimationem  naCiu-sjtotam  quidem  EccleJLe, 
auCioritatcm  euerterc  nonpotui-jnagnarum  tamen  fditionum  in  ca  ,  <!^fciJiio- 
numfui autor.H^cltbi  ide dixerit ^ii^nere dixertt(ncque  enimmentiendi  apud 
iUumcdlciiem  t.tdiiemcft  loctis aametfimulta  idtm  de  amhitionc  fua,de auari- 
cia,  de  (litdio  popularis  glori&  ,fraudihm  ^  malicijs  inteiitnts,  qujz  inty^s  ipfe 
agnofcat,inffc  rcttcuerit,quie  tamen  iUi,prima  ipft  tnfronre  appareh.ntinfcri 
pta,quodtandcm,a  Gchennenfcs  fratres  mei,  quos  cgo  in  Chrilio  ,  ^  in  Chriiii 
EccleJIaynanimcs  mecumh^ere  opto,  non  folum  de hisjfd comitikc-s  ajfeciato- 
Ythuf.ue  corn  iudiciurn  fore  exiiiimatisiNon-ne  hicccrte  qui  catholicam  Eccle 
fia  fuerit fcutJis,nullitm  fuum erratum in hac rc  ajfcref!  Prtmum,qu:a noerrat, 
neque  adco  errare  potefl  EcclefajCuiusiUa  puhlica  (J7*  vniiierfiiia  decreta  atque 
cociliaSptriuif  faCim  ajiidue  guhernat.Dcinde  eciaferr^.jfetea  aut  erraret^quod 
tamen  crcditu  c^  memoratu  cJ}nefai)nuUu6  h.tic  quidemfum  exprohraretur  er- 
ror,quJJjncero  animo,(^ propter Deum  humili ,maioramfidem  fuorum  (j?"  auCio 
yitatcm ejfet perfecutti.s..At  tsie  altcrfuo  innitens  cavite,ncmincm  hahensycte- 
rum fand^orum  patrum ,  ac  ne  gencraltum  qu-idem  cx  omnthm  Eptfcopis  conuen- 
tuttm,  quem  honorcdignum pHtct,cui  tnducat  animum  cedcrc^  ohtemperare, 
omntafihi  arrogans,ad  ohireclandummagts ,qua)» ad difendum  docenditmye pa- 
yatus,cim  k  comuni  Ecclefia  dcfcifcit ,qucm  rejficit porttm  fo r: unarumfuarum? 
quo  propugnaculo  confidit^.  qutbm  aptidDcum  adHOCattsJretws  efii  ft  nongraut- 
ter  deheatmctitere,eieclum  fe  iri  in  tenehras  exterioresjvbi  critfletns  ^Jlri- 
dor  dentium ,hoc  ejl ^hi  mtfcrias fuos  perpetub  defleturus ,  ^'  contra  femettpfim 
dentthus  increpitttrm  ftt:  qiibd  ciim  poffetfi  idJluduiffcr^iUam  acerhijlimam  yi- 
tare calamttatcm ,id jaccrc neglexijfct .  Qi<amporrb  tnf.uili (-r  v^comodi  comi- 
tes  traducendx^tti^Jint moeror t^  firor,ynns per fefe  qufqtie  poicjl  intcUtgore: 
prisfertifm  ciitn  lUiuJmodi  mali  atquc  damni  nuUin  futttuti  l/nquam  fims  J:t,nulli 
detcrminatio/nunquamthi plorare ,niinquam  definatur  trafct.  ^cqui,':  rcltqua 
iiionimomnia  aliqtio  tamen paCo perferri' <^  tolerari pojfnt ,  hoc  ijUemadmo- 
dumferretur  (inqno  mihiyidctur  nc  ad  ignojcendtiin  quidem  tUt^,locuml/Uiim 
'yenttt^  miJericQrdt£  apud Dcum dan poJJe)c^nbd  jfonfam  hi  Chrkiiiyaicarn 
dtfccrperefuntconati?quldtun!ciiUcimDom:ni,qua/nprophanimilitesdiuidirs 
noiuerunt,ifti  auff-nt,non  dtHtdcre folumfcd lacera- Ci  Quot tnim  iain,is7ts ini 
tikmjacientthiiis.jcciiX,  Ecclefi.xn:  dif  tdc runv,n'.quc citi.t  islta  cc-ngrucntcs ,^ ipfx 
interfe  difcq vdcs iquod  manifcs i^m  cjfefa Ifita tn  indtc tum  omn^  doCivina  conjir- 
mat.Verttai  cnim-vuica  femptr cj},yaria  air.tctv  ^n.ulttformis  efj-alfitas:0» 
Jimplc-x,quodrcc}um  cfi. multifdnm jquod ohli<iuum .  Scdh>.iufmodt  fafitonem , 
nutufncdi fanCi£  Ecclefx  diianiatione,potefl ne  quifuainChuslii/nagnofcei^ 
<onfitens,(^  cuius  aiiqi!a>:do  mvnti  atque  cordi  Sptriim fanCui/s  lUuxertt,  non  nu 


,0+  I  A  C.     S  A  D  O  L. 

tellio-ere,Sath.in£,^ non Deipropriam  operationem  effei    Qu.idimpeY.it nobti 

Beui^.  Quid praciint  Chridiul Nempeyt  ynum omnes  in  ipfofimus  .  Quod.itHm 

tflnohisec^to  atque  Beo  lUud  fiuguUre  ^  pracellens  charitatis  donum^quod 

Chri^ianoduntaxatgcneri,non  c£tern^entibMdiuinitu4infufumeft?N6nne-vt 

omnes  lino  co rdc  ^  ore  Dominum  confiteamur^^n  arbitrantur  ifli  Chriflianam 

relio-ionem  aliudomnino  effe,quampacem  cumDeo,^  cumproximo  concordiam? 

Videamtu  quid  ipfemet  loquatur  in  Joanne  Dominus,Patremfuum  pro  difcipulii 

deprecans.PatcrfanBcferua  eos  in  nomine  tuo  quos  dcdflimthi  ,yt  fintynum 

ficut  ^nosmonpro  huautem  rogo  folum,fed (^pro  en  qui credtturi funt peryer 

bum  eorum  in  me,yt  omnes  linumfint^ficut  tupattr  in  me  ^  ego  tn  te;vt  ^  ipfl 

in  nobi,<l/numfnt,ytcredatmundus quodtume miffii:^  egogloriam,quam de- 

difii  mihi,dedi  tupvt  fintynum,ficut  &  nos  ynum  fumm,ego  in  evs  ^  tu  in  me, 

"Vf  fntberfeCli  in^num .V idetis,fratres  charifiimi,(<rinclaraEuano^elij  lucedi- 

fcernitis,quidfit  yere  cffe  Chrifltanum:  cumfides  in  Deum  noflra,cum  Dei  omnis 

o-[oria,qu<£  c^  ipfim  apud  nos ,  ^  noflra  apudeum  effe pofiit ,in  hacfola  inter 

nos  ynitate  confflat:cum  hocynum  requirat  ^poflulet  a  Patre  de  nobii  Chri 

flmfifque  fuos  tn  hoc  labores,ftm  &rumnas,fuamfufceptampro  nobis  humani 

corporis  frao-ilitatem,fnam  crucem,fuam  mortem,pc  fruClum  allaturam  ftbi  pu~ 

tet,^  ad gioriamPatris,quam  maxime  expetebat,^  adfalutem  noflram,pro 

qua  erat  moriturtii:fi  nos  interfnos,^  in  ipfo  fuertmm  ynum.  ^tqui  hocfem- 

ter  laborat ,hoc adnttitur  Ecclefta  catholica  ^'^t  fit  confenftonobif,  (j^  tn  eodem 

fpiritul/niia$:qu6fque  homines  aut  f^atia  difungunt  terrarum  ,autinteruaUi 

temporum,  quodcoire  inynum  corptts  omnes  nonpoffunt,€os  vnmtamen  fpiri- 

tm^quilihiquc  idemfemperefl,^foueat^regat.Cui  quidem  Ecdeft£catf)oli- 

c£  ^  Spirttui  fando,hi  feaduerftrios  e  regtone profitcntur,qut  ynitatemfran- 

o-erc,q'-ii  yarios,fhiritM  tmmittere,qui  confcnfonem  Coluere ,  qui  toUere  concor- 

ciiam  dc  Chriiliana  religione  conatur,  tanta  cupidttate ,tanto  fludio,tot  machina 

tionihm  ^artihfps,  'yteorum  foUtcitudmem  ^  anxietatemnuUa  fatudtgne  ex 

primere  oratio  prflit.In  quos  ego  quidcm  id  non  imprecabor,ytdifperdatDomi 

nttsyniuerf.i  lahiadolofa,i^  Itnguam m.igmloquam:neque  item,ytaddat  iniqui- 

tatemfupcreortim  tniquitatcm.fcd^it  conuertat  eos,i&adfpiritum  bonumde- 

ducat,dominumDeummeumfupplcx  rogabo ,ftcuti  rogo.Vofque^  oro,^  hor 

tor  fratres  mei  Gcbennenfes ,yt ,dtfcufiis  aliqu.indo  ahoculvs  mentkyeffr^  erro- 

nsnebulu,!^  patefada  luce,  ad  c^lum  iUudoculos  attoUentes,  quod perpetuam 

patriamyeftram,finl/nitatc  Eccleft£  manferitti ,propofuityobvs  Deus,redire  in 

concordiam  nohtfum,  &  fdele  ohfequium  pr£{larem.ttri  noflr£  Ecc(eft£,cole 

requeDeum inyno nobifcum  fpirttu iam yelitis.Necfmores  noflril/obufortaf 

fe  di(hliccnt,ft  quorundam  culpa  fllendor  iUcEcclef^,  qui perpetutu ^ inconta- 

minatm  effc  dehuit ,aliquandofit  obtuftor,yeflros  idanimos  motteat,aut indiuer 

fam<:^  contrariam  trahat  partem .  Odiffe  forftam  perfontts  noftras  ^poteflts  (f 

id  ah  Euangclio  conceditur)do[\rinam  certe  ^  fdem  habere  odio  nondebetis: 

fcriptum  eftenim,Qu£  dicunt facite .Nequeyero  nonaliuddicimm,  quam  quod 

noftiamyeftr^ftlutiscupiditatcmyobvs  tndtcamm.  Qu£  ft  ayobis ,  Gebennen- 

fcs  chartflimu,  inbonam  partem  fuerit  accepta,fime  amanttfimumlieftrtgratu 

animts  audieritknonpoenttebtt  yos  profc^o ,^  apud Deum  recuperat£prtfli- 


n£ 


AD   GENE  V  AT:  -i8| 

MpratWyeJirtjt!^  afudhomines  laudi«:E^,qM£  me£f(irteifunt,^qHodhene 

itolentia  trgayos  mea  mihiprxfcribit,  afiduM ero ad  Detmprol/ohu  depreca- 

tor,  meo  qttidemipfe  indignus  yitio ,  fed  forfucin  charitas  ejficiet  me  di^num, 

Tum  autem  quicquid^yaleo pojftimque  ,etji  id  quoque  paruum  admodiimeJ},fed 

fiquidefi inmeingenij,confdij,autoritatis,dtligenti£,id ita  yohis  totum  ^ yer 

flris  opportunitatthus  defero,vtpro  mctfffto  meo  commodo  hahiturus  fim  ,fi-vos  ali 

quod  exme  commodumJruBiimque  me£Oper£^  lahoris^  indiuinis  rehtts,^ 

tnhumanispercipere potueritis.      Extremumejh^yt  yos  orem,yteum  nuntium 

quem  adyos  cum  his  literis  mift,ea  comitate  ac  henignitate  accipiatis^qMain 

0*humanitasye{ira,^  ius  ^entium,^  in  primis  Chrijliana  man- 

fuetudo  pofiulat ^  requirit:  quod  ^yohis  honefium ,  mthi  autem 

Ifehementer  futurum  eji^atum  .    Deusl/os  di~ 

rigat,^propitius  tueatur,fra~ 

tres,  chariRimi . 

CarpentoraWXV.  Calend.\^prilis,  M.     D.     X  X  X  I  X, 

F  I  N  I  S. 


lOANNES    CALVINVS   I  ACOBO 

Sadolecp  Car4inali,Salutem. 


M 

^ 

1 

i  ^ 

^rag 

W^ 

P^ 

^S^^ 

^m 

1^^ 

^a 

Vm  inma^no  doBoruhominum  prouent»,  quos  tulitnojim 
hxc£tits,idfs,cuexcilleti6  doBrin£  tux^tum  yero  inpmtsfa 
ciididtmerito  ajfecutus  ."Vf  te interpaucos  colat acftifpiciat 
quicunqueyideriyolut  bonaru  artiumjludioft,  inuitns  eaui 
dcm faciol/t  nometuum publice  inter  eruditos  ifla,  aua  a  me 
audies  exfofluiatione ferfhringa.  Nequeyero  eram  idfadit 
rii,s,nififuiffem  in  hanc  arena  pertradti^  magna  neceffnate. 
Non  entm  i^noro,yelquant£  tmprobitatts  foretylla  cupiditate  tncitart  adeum 
-virumlaceffendum,qui  de  bonti  difcipltnti  ftt  o^ttme  meritus: yelquam  idquoquc 
fitfuturum  odiofmn  apudomnes  literatos,ftfoU  importunitate percitum ,  nuUa 
autem  tuila  caufa  tmpulfum  fuiffe  intelligerent ,  "V  t  fiylum  in  eumflrin^erem, 
quem  amore  dimum(^  honore  proptetextmiasdotes  non  fine  caufa  iitdtcant. 
Veritm^bt  conftlij mei  rationem  expofuero/ion  modomeomnes  aculpaltbera- 
hun:,Cednemo erttyt  Tpero,qui  non.mthi conccda: ,caufam  hanc ,que a mefufct- 
fitur,nuUo  modofuiffemihi  deferendam,nifi  officio  meo  turpiter  deeffeliellem. 
Literxs  non  ita  pridem  fcrtpftfti  adSenatiimpopultimqueGcneuefem,quibns  ten 
tafli  eoru  anttnos,  an  fuh  Potijicts  Romani  tu^ii,quod  femel excuffcrunt,reduci 
fefuftinerent.In  ijs  liteni,quonta  non  expedtehat  eos ^rauius-yulnerare,quoriifa 
uore  tibi  optti  erat  adcaufam  obtinedam,fecifli  quod  era  t  bont  rhetoris.Multif^ 
enim  blanditijs  eos  dcmilcere  conatits  es  ,  quo  in  tuamfententiam  pelliceres. 
Quicqutderat  tnuidi£^acerbitatis,in eos  deri»afli,quorum opera  tdfaciu  erat, 
"ytab  tUa  tyrannide  defeitfJent..Atque  hic.ji  Deo  placet,pl'jnis  lielis  inueheris 
in  eoi,quiyrbem  tUam  fub  Euangelij pr£textu,td  tfiam,quam  deploras,religio- 
nis  cJt*  Eccleft£  conturbationcm  malis  artibtis perpulerunt .  Ego  autem,Sadole- 
te,  ex  hts  quos  tam  fioftiiiter  inctfiis  ac  lacerns ,  ynum  me  efje  projitcor  .  Ta- 
metfi  enim  conflituta  iam  religione,ac  correiia  Eccieft£  forma  ,  lUuc  yocanti 
fiit:  quia  tanien  qu&  a  FareUoac  Vtreto^efla  erant  ,non  modo  fuffra^io  meo 
comprobauiyfed  etiam  quatum  in  mefuit,conferuarefiudui  ac confirm.ire,fepara 
tam  ab  iUts  caufam  haberenequeo  .  Quodfi  tamm priuatim  abs  tc  l^fus  effem, 
facile  profedo  tdcondonarem  tu£  doilnnx^ac  iiterarum  honori.Sed  cum  mini- 
Jlerium  meum,quod  Det  yocatione  fundatum  ac  fancttum  fuifje  non  dubito, 
per  latui meum fauciari  yideam,perjidia  ertt,no  patietta,fi  tace.tm  hic  atque  dif 
ftmniem.Doiloris  prtmitm.,  deinde  pajlorts  munere  in  Ecciefta  lUafunclft^sfum  . 
Quod  eam  prouinctam  fufcepi  j  iegtttm^fuiffeyocationis  iure  meo  contendo. 
Quanta  autemjide  ac  reiigtone  adminislrauerim ,non  eftcur  multisnunCVer 
bis  oftendam.Perfpi(atiam,erudttionem,prudentam,acdexteritatem  mihi  nui- 
lam  arro<rabo,acne diiigenttamqutdem..At  certe eajinceritate^qua  in  opere  Do- 
mini  decuit,me  tUic^erfatum  ejfe,probe  coram  Chrifto iudice  meo,  ^  ommbns 
ipfius  ^ngeiis,miht  Cojctusfum:^ boni  omries  eim ret  luculentum  mthi  teftimo- 
nihri.ddut.Hoc  ergomtniftertumlibi  a  Domino  effe conftiterit(jq!ieadmodii cer 
ti  iiqmdo  cofiabtt,yhi audttafnerit  caufa)fiabs  te  profctndt  ac  tnfamari  tacitus 

feram 


A  D    G  E  N  E  V  A  T.  1O7 

fcr.t,cjuis  non einpnodifd  ntium pY£U4yicationis dane:?  Nemo  erp-o  iam non "V/- 
dct,:>!ifui?jma  njfi(.ij  meinecejiinte  coniirtngt  ,neque  pojie  etiadere,quin  me  cri~ 
niina  lonibuftuts  nppnnam,n  fi  ,(jmm  mthi  aclionetn  Dnmtnus  dtm:tndauit,ma- 
niftita perpdia  defcrere  ac  prodtre  veLrn  .  Quodautcm  gtncucnfis  Eccle- 
jlteprocurattonefum  in  prefcrnia  explicattis,  ea  res  ejfn  ere  non  dehet,  quinpa- 
terna,  cbaritate  illtm  comple^a, :  cui ,  dum  femel me pr^fcir Deits , perpetuo ji- 
dem  lUi  meam  ohligauit.  ^ge,vhi  iUt  Ecclefi£,  cuiu-s  flutemmthtfrmmdt  cure 
ejfe  riilt  Dominm ,extremas  tnfidia  intentari  cerno,  <^ graue perxulum  immi- 
nere,niftobuiam  eatur  ,(juis  rmhi  conft.lat ,'yt  tacttmac  fecurtis  txitum  expe- 
Crem?  QuantSjobftcrofocndia:  idcffct,ntiofum ,  ^yelut  cfcttantem  conniuere 
ad  einiexitium,ndcuiusyttamtuendam  ^  confruandam  excuhare  dcbeas?^t- 
qui fuperuacua  hicforet  longior  oratio,  quarido  tu ipfe  me  omni dijjicultate  libe- 
ras.Nam  fiTicinitas,^ illanonadeo  propinqua,tantum apud te yaluit^-vtdum 
tuamerga  Geneuatcs  dileCiionemyls  profitcri  ,non  dubttaris  tanti  atrocitate 
me  ac  meamfamam  impetere,  mihi prnfeclo  humanitatps  leoe  id  conccdetur ,  "vt 
dum  citpio  publico eitts  ciuitatiA  bono  confulere,qu£mihi  longe  alio,quam  yicini- 
tatis^iure  cotmncndata  ejfe  debet,mihi  cmfilia  conatufque  tuns,quos  in  etiisper- 
mciemtenderenon  dubito,interpeUare  liceat ..Adh^c ,yt  Ecclcfiam  Geneuatium 
mtnirr.e  refpiciam  (cuiuscertecaram  nonmagis,  quampropris,  an:m£  ,  abijcere 
pojfum)fedyt  nuUo  eimjludio afficiar,yhi tamen  minifterium  meumquodqui- 
dem yt  a  Cfirifto  efe  noui,  itafanguine  meo,fi  opttsjlt ,  yindicandummihi  eft) 
falfo  traducitur  ac  profcinditur ,qut mihi  dij?imulanter  idferre  liccat?  Itaque 
nonxquis  leBoribtfs  modo  iudicare,fed  tthi  quoque ,S adolete ,reputare promptum 
efljcjuot ^  quam  tuftvs  rationihus coa6ltH,in  hoc  certamen defcende<im.fi  tamen 
certamen  dici  meretur,ftmplex  g^  moderata  innocenti£  me£  aduerfn-s  calumnio- 
fxs  tuas  criminationts  dcfenjio  .  Meam  innocentiam  dico  ,  tametfipro me agerc 
non pnfnm ,quin  coUcgOi  fimui  meos  complec\ar ,quibufcurn  rationes  omnesjicmi 
ht  tn  adminijlratione  tUa  fuerunt  coniun^£,  yt  quicquiddetUiidtdumfuerit,trk 
me  Ithenter  recipiam.Iam  'vero  quem  animum  in  cauja  hac aduerfum  tcjufctpten 
da  habui,cumipfa  quoque aCiioneteftari atque approbare  fludebo.  Faciam  enim 
yt  omnes  intelltgant,non  cauf^  moclo  bonitate  ^£quitate ,confcicnti£  reclitudi- 
ne  ,cordis  ftncerttate  ,fermonts  candore  me  effe  multo  fuperiorem:  fedetiam  in  re- 
tinenda  lenitate  ^modeftiaaltquanto  conftanttorcm .  Eruntjane  aliqua,qux 
animum  tuumDel pun^ent,yel forte  etiam  lancinabunt  :  dabo  tamen  operam  ,  ne 
quayox aFperior  a me  exeat ;  nifiquamliel tniquitas  accufationis  tu£ ,  quafum 
prior impetitu^,-vel rei  nectfitas  extorferit.  Dctndc,ne  adaliquamyfque  tntem- 
periem  aut impotentiam  erumpat /jf c  ipfa  afperitas , neVeyUa procacttatu  fbe- 
cie  ingenuos  animos  ojfendat. 

^cprincipiOjficumalio  quoltbet  tibi  negotium  effet,non  aliunde  procnl 
dubio  inctpereUquam ab eo  argumento ,quod ego  tn  totum pr£ter:rc  tnflitm.Con- 
filiumenimjcribendi  tuum  nonfnemagnajpecic  ex.tgitaret,  donecpalam  face^ 
ret,  te  quiduis  potius  fcribendo  qu^fitjfe ,quam  quod pr£tendts  .  Niji  eninj  ma- 
gnamcandorts  tuijidemprittsfetern,fifpicionenon  carct,quodhomo alientts,  cui 
nihil  antea  cumpopulo  Gcneuenfi  necefttudinu  fuerit ,  tantam  nunc  de  repent^ 
heneuolentiam  er^a  ettm  tefiaris,cuim  nuUum  anteaftgnum^xtiterit:(^  u  ho^ffo, 


» 


,o8  I  O:    C  ALVINI 

quiprobe  a  bucritici  imhutns Rom,i>m artthus,quiilcs  fcilicetnlic  difimturinRo 
tndnd  curiciyiniUi  cxUiditattiacyeyfuttartm  omnium  ojficina  ,  culcoquc  tnfinu 
Clementi6tducatiii,nunctt'!am  faciuiCardinahi ,midta4  nota  huhei  ,  (jUie  tefu- 
fheclum  vUrifquefere  ommbn->  h.tcin par:e  reddat.Inflnuattoncs.  ye/o  illjitux, 
q-.tihiii  infmplicin»!  hominum  animos  influerc  te  poffe  crcdidijtt ,  nuUo  negotio 
reftUerentur ahhomtne  non prorfiii flupido.Vcnim  ifiiid,qiiod midtti forfan  cre~ 
dihile fntnrum fit ,qnta  mihi  cadcre  nonyidcrurin  homintm  liheraithii,j  ownibui 
dolinnii  espoUttm  ,adfcrihere  tibinolo.^-tt^.im  igirnr  pcrtndc  tecum,,trfioptimo 
animo ,qitcmadmodiim  fciiicefvirum  if:-i  doarina  jprudtntta  ,^rauitAtepr£di- 
tum  dccet,ad  Gencuataf  ripfni,fuafc,  ifpte  bona  pdc  tpfis,qu£  ad  corumfaiu- 
tem,incolumitatimqucyidebantur  tibi  pcitinerc.Vcrum  quiilifctrnquc  tihi  ani- 
mus  fuertt(,quoniam grau.ire  te  inuidia  in  l^acpartcnol^)  qkodtamcn  ea,qu&  iUis 
a  Dommo  permMii-inoJlra^  tradita  funt,quain  acerb-.fiima  potesfcrhornm  con- 
tumelia,laceraf,^  iabcfaCiare  adcxtremummoiirt^tneo  ttbi  apcrte,-veltm  no- 
Lm,reciam.irc  cogor.Sic  enimdemum  Eccicftam  adif.ant  P  ailores ,  f  nondoci- 
lcs  modo  ammAi  .td  Cljrtfitmpiacide  manu  ducunt ,  fedarmati  etiamfunt  adp-ro- 
puifandas  corum  maclnnationes ,qui  Dei  optn  imptdire  enituntur .  Tametfi  ion- 
^asambages  h.thet  tuaEpifloiaiin  hactamcn  prxctpue  funmafcrtitur  ,-vt  tUos 
tn  poteitatem  Romant  Pontifcts  recipiai ,  quodl/oc.u  tn  fdem  obcdtenttimque 
Jlcciefx  rcdiiCcre.Sedquia  in caufa parumfauorabili,pr£moUiendi  erant  animi, 
lon^aoratione  pr£fari,s,de incomparabiii itern&yit.ibo.i-o.  Demde  adcauftm- 
propiusaccedis,  clim  demonltrai  miUam  efjenoccntiQrem  animabin  pcilem ,  quam 
peruerfum  Dei  cttitum.  ^ldh^c  ,  Dct  rite  coiendteam  effeoptimam  reguiam', 
qu£  ah  Ecclefia  prxfcrihitur.  .Aiium  igitur  cjfe dc  corumlalucc,  qni  Eccicflty- 
nitatcm xbruperunt ,niftrefpifcant .  Poftc.i  ycro  contcr.dis ,  nhintjefl.im  tffcab 
Eccicfta  ch.feCuonc  ,quod  ayestrafoci:'t(itc  difuncii  fmt  .Deinde,qiiod  a  .■j-oba  E- 
uanndium  accepermt ,nihii  effcquammagnam  imptorum  dogmatumfarraoj- 
ncm.Inds  crgo  demunnoUi^ii,quaic Dci  iudici;imeos  manc.tt/ntf  tuii  tflumj- 
nitii  ohtcmpcrcn:.  Qivjniainautem  (^idpiurimum  caafe  feruichat,fdcm  omncm 
y..erbisnoflrii abrog.tre-.in  co  prtmum  iaborai,^t  quod  tnnohis  faiutts  fiiS,  ftudi- 
umpcrBijxcrun',ftniftri<ftiffitionthuigr.tues.  Itaqae nthtlaitud fatffc  nobis 
propofcum  ca::iUari6,ntfiytambittoncm0*  \ttt.tritiam  expieremm .  Quando  igi- 
tur  hmc  ars  tuafui  ,iabtm  nobis  aliqiiam  afp crgcre ,quo prJ^  occup.itx  noftri  odio 
icCionm mcites^nihii nohii  credei-cnt ,antcqua.'n  ad.iiia  ycnutm  ,  ad iftam  obic- 
Ci^onem  hreutter rcifondebo .Demcnon iibenter ioquor.  Qmniam tamen pror- 
fliificrenonp.ttens,dica,n,  quod ftiuamodeflia pot~ro  .  Ego .flmeis racionibus 
confuitumyoLmjJcin^ncqnaqnam dtf  fiffem a'ycfl'/-afiCiione  . Ncqneyooglo- 
rhtbor,f::ifll'  rmht  iniU.ijacdcm  ad  honores  obtinendcsyiam:quos  cgo  ntmqihtm 
co-^cupifti ,i(sr  quibm capzandiA animtim nunquam potui adijcere.  Quanquam cer- 
tc  n;/.ntaucoi  notii  ex  mets  £qualibui,qui  ad  aiiquem  iocumshxiipfc.  ^nr,quos  mi 
hipurtim  affcqui ,part ini praicurrere  iicebat.ld  ynitm  diccre  contcn:m  cro ,quod 
tn  luminisl/otis  fuiffct ,mihi  nonfuijfe difficiic  iUic adtpijci.  Nempeyt oci o  li- 
ttr.iriOjCum  honeflaahqua  ingcnmqii^c  conditione,f-uerer.Proindenunqu'amye 
rchor,yt  mihi  quifpiam,nifipenitinperditafronte,ohijciat,me  extra  regnumPa. 
tAaiiquidcorport  meo  quAfliJfe ,qHod  lUic  noneffet  mifnparatum.  EartUo  autcm 

qtiis 


« 


R  E  S  P  O  N  S  I  O.  105 

quis  id  ohijcere  aHdeat^.fifuailli  induiinafitijfet  yiuecfum,eos  iam  in  Utem  pro~ 
^rtjfm  fecerat ,qui  efttrire  ipfum nonfinerent .  Et  eratjp lendidiorefamtlia  na- 
tfts,qiiamyt  alienx  opisindi^eret .  Be  nobis  ,qHosyeluti  di^ito  norakts,re^on~ 
dere  ttbi  nominattmpLtcutt .  Sed quoniamytderts  omnes, qui  eandem  nobtfcum 
hodie caufamfuilinent ,ohliciue fuggtllare,i>elim intelligct/s  ,nulIumpoffe  abs  te 
nominari,pro  quo  non  melius  tihi  reJJ)ondeam,quam pro  farello ,-vel tneipfo  .Sunt 
aliquot  nojlrorttm  tihi  exfama cognt ti:de  tUis  confientiam  tuam appello: putef- 
ne  fame  fHijfe  adaclos  ,yt  a  yohis  demtgrarent,<^  rehtcs  deJj,eratis,Mtiiam  con- 
.  ntrfionem,yelut  adnouas  tahulas profugtjfe.  Veriim,  ne  longum  catalomm  re- 
cenfeam,hocdtco,eorum,  quicaufe  huias  aggn-diend&Princtpesfuerunt ,  nemi- 
nemfuiJfe,quinonmelioreforetapudye^ros  loco  ^  fortuna,quamlit de  noua 
aliqual/it^  ratione propterea cogttandumfuerit .   ^ge nunc , pauli^cr  mecum 
repiita,quos  honores  ^  quas potentias  fmtts  adepti  .Nos  enim  aliasneque  opes, 
neque  dtgnitates  ajfe^afe,aut  captajfe,quam  qn£  nohis  ohtigerunt,  teftes  erunt 
omnes  qui  nos  audierunt.Cum  illt  in  omnihtts  dtCitf  acftfiU  nojhis  non modofujhi 
ttonem  nuUam  animaduerterint  eiui  amhitionts,cuius  nos  infimulas:fedetiam  cU 
rU  irhlicijs nos  ah  ea  toropedorc  ahhorrere  deprehenderint ,non  eft  quodyerhtilo 
■yno  fic eorum mentes fafctnari pojfe J^eres  ^ytfutttlimaledido  potms  credant, 
quam  tot ac tam certu ,qu£  a nohts habuerunt ,exptrimentis  .   .Acyt  re  potitts  a- 
gamus  quamyerhis:Itfs gladij ,  ^  alias  ciuilts  iurifdiCitonis  partes,  quas  fuh  im- 
.  munitatts Jj>ecie perfonati  Epifcopi  ^  Sacerdotesfraudulenter,magiJ}ratui  ere 
ftasfthi  yendicarant,an  non  magijlratui  reftituimtts?  Omnia,qujifibi  yfurpaue- 
rant,danattonis  ii^  ambitionis  iniJrumenta,n6nne  detej]-attfumus,r^  adnixi yt 
aholerentur^SiJj>es  aliqua  erat  emergendt,  curnon  callidt  dij?imulahamus,yt  i- 
Jla  ftmul cum  Eccleft£  guhernandx  munere  adnos  tranfirent  ?  Totum  autem  re- 
gnum  illudpvelpottus  carnijicinam ,  quam  in  animas  fineDeiyerho  exercehant, 
cureuenere  tanto conatu aggrejii  fumus  ?  Qmmodo non  cogitabamu^  ,  tantun- 
dem  nohis  depcrire?  Quantitm  adopes  Eccleftafltcof  attinet,yorantur  adhuc  ma- 
gna  exparte  ah  tUts gurgitibus.Veriim fj^es  erat,aliquando  ipfts  ademptum  tri 
(ytcerte necejje  tandem  erit)  curnonyiam  qu£rebamns ,  qua  adnosdeuenirent? 
^tnos,ciim  clarayoce pronunttauimui jEpifcopum  furem  effe,  qut  ex  opibiti  Ec 
defajiicisplm  inyfum  fuumconuertit ,  quam  quodnccejfe  eft  adfohriamfruo-a- 
Umque  l/itamfufiinendam^cim  teitati  fumus , Eccleftam  pejiimoyeneno tenta- 
tam  cjfe:dum  tanta  opum  ajfluentia  oneratifunt  Paftorcs ,  qux  ipfos  postca  ob- 
vueret:cum  profejii fumus  nonexpedtre,  ytpenes  eos  refiderent  :  tiim  poflremo 
conftlium  dedums^yt  miniftrts  tantiim  erogaretur ,  quantiim  ad  friigali:atem, 
ordtnejuo  dignamJufftceret,non  quod ad iuxum  redundaret^reltquapromoreye 
terts  Ecclefix, dij^enjarentur:  ciim  ojltndtmtK  eligendos  ejfegraues  ytros,  qui  tUis 
pr£jjcerentur,ea  lege,yt  Ecclcftx,  ^magijlratui  rattoncm  quotannis  reddercnt: 
Hocne  erataltquidnohisaucupari,artpotitfs  a  nobis  yltro  excutcn?  ^tquehxc 
quidem  demoniirant  omnia,non  quidfmttsfedquid  ejfeyoluertmtn.  St  tita  au- 
tem  palam  ac  yulgofic  notafuntpv:  nuUtts  apicultts  ncgart  queat,quafronte  tam 
exprobrare  nohis perges  aJfeCiatas  opes  ac  potcntta^  extraordinartas ,  prxferfim 
-verb  apudeos,qu!bu-snihil  tjlorum  eft  tncognitum  ? Portentofa  de  nohis  menda- 
ciacum  ttti  ordinishomincs  quotidicapudftosjjtarguntj  njhilmtramur(nemo  e- 


L 


tto  lO:    CALVINI 

'»/?« itdefi  quiydre^whendxt^el  refutare  aufit)at  ^s,quie!)rn>n  omnium ,  qut 
ntioer  recitaniyOcul.nifunt  teites,contraria  otmiaytUe  qerfuadere,  hominiseft 
parumprudentis ,<:^  Sadolett.mijla  do£lrtnA,prudenti&,grauitatis  cxiilimati- 
one  yehementer  dcdecet.Qjwdfia  re  ipfi£itimandum  antmumnoflrum  cenfci^ 
reperictur nonalio nos JJ>elUjfc,  quamvtnoilra  tenuitare  atqttc  humtlitate Rc~ 
o-ni  Chrifli amplitttdo promoueretur.  Tantum aheft^^yt regnandi  cuptditatcJa- 
crofando  eitis  nomineftierimitsalmji.  Taceo  pluri/tia  alia,qux  innos  pleno,  ~)it 
atuntjOrc  conuicia  detonas.Homtncs  aQutos  yoc'ti,inimtcosyn!tatis  Chriftta- 
n£^ pacis.,nouatoreslicterum^ bene conflttutarttm rcrum,ftdtticfos, cum  a- 
nimabtts pcftifcros ,tum publice priuatitnqj  pernittofos yniuc>fi£  homtnufocietatt, 
Si  cjfugere reprehenfione.n  lioUujfcs,a:it non dt.bcb.!Sjinuidt£ caufa  .tribuere  no 
hts  Itnguamamiloqtiamiaut aliquantitlum  ab  ifla  magniloqucntia  tiht  temperare 
opor:ebat .  Nolo  tamcn  in Jin^ulis  tmmorari ,nifi  quod te  reputare  cupio,quamft 
indecorum,ne dicam  lUtberale ,t  ayexare immeretcs  multis  ~)ierhiA,qujiyvrbo  "V- 
nojlaitm  refcUi  queant. Qutquam  leue  ejl  homines  ajficere iniurta,pr£ut efh in- 
dt^nicas  tant£Contumelix,qu£,ybi  adcaufamyenif,Lhrislo  ^  eimyerbo  abste 
irro^atur.  Quod  Geneuenjls  nojlra prxdtcatione  i dotli ab  tUa  crrorum  coUuuicy 
in  qua  djmerfi fueran:  ,ad  p:morer»  Ettan^elij  doCirinam  fe  contulerHnt,defccli~ 
onem  a  Det  yeritate:  quhd .tP ontificii  Romarn  tyrannidcfe  yindtcarttt,ytpaulQ 
meliorem  Ecclcfxformam  aptid  fc  conJ}ttuertnt,difccJ?ioncm  ab  Ecclefia  cjfe  di- 
cts..yt/<redu,vtriinque  ordinc  exi.utiam:ts.Inpr£ft.tonc  autem  ilia  tua,qu£  xtcrnx 
bcatitudtnti  exccUenti am pr&dtcando ,  ttrttam  ctrctter tpiftoU p.irtcm  occnpaty 
refjonfionem  mcamdtu  hxrcre^ncquacju.tm  opey£precitm  eft.  Tame^Ji  enimfu- 
tur£  £tcrn£quc yit£ commend.xtio,res  ejl digna,qu£ nocie diiique aurtbn-snoji-ris 
infonct,  qu£  af,d^,e  memorta  rtpctatur,in  qua  meditanda  ftne  fne  excrccamur: 
4:  ca  tamcnnifcio  qtiade  caifi  htcfcrmonem  adeo protraxens ,  nifiyt  te altquo 
relio-ioms  indtcio  comertdctres .S iue  autem ,yt  omnem  de  tc dtibit.itionem  tollcres , 
tcslaril/oluifii  te deo^lortcft  apud Deum^iiafcrto  cogitare:Jiue  cenfuifti  tam 
longa  eiu-s commendationc  e^ccitandoslnUicandofquc ejfe eos ,  adquosfcribcbas 
(noio  enim  diutnare  quid  tihi  confltj  fucrit )  id  tamen  parum  cjl  theolo^it  um: 
hommcm  ita  fibi  tpfi  addicercf)/  trton  tntcrim  princtpium  hoci  II  i  >/ 1£  Joimandd 
pr£^itu.is ,illuftrand£ Domini ^lori£  Jludtum .     Deo  entm, non nobts  nati  im- 
primtifumiis.Siquidcm  ,  qHemadmodumab  eo  fluxerunt  omnta,  0*  in  eoconfi- 
jiunt,ita  in  eum  refcrri dcbcnt,inqutt Pauhn.Stquidem ,fateor,  Domtntif  tpfe, 
quo  nomiwjifi^i ghrtam  magi,s  commcndabiiem  homtnibnsfaterct^eiw  promoucn- 
d^atque  amptifcand^  fliidium  temperauit,yt ciinofira  faluteperpcttibcomun- 
Ciumforct.^cium  docuerit,illud  tpfum  oportere  omncmcuiusltbet  bonii^  cum- 
mjdinoftri  curamcontMoneniquc  excedere,^  naturalti  ^quitas  td  quoquedi- 
(lct,non  tribui  Dco  quodfuum  ejl,  nifi  rebits  omntbtt5prxfcratur,Chriftianicerte 
Iximini^  eji  altins  c  onferuit  re,quam  ad  qu£rendam(^  comparandam  antnufu^fa 
lutem-It^^tqtte ntminem  recla ptct.ite  tmbutum fore  puto,a  quo  non  tnftpidacen- 
fcatur  tam  iongtt,  zp^  acctirata  adjludtum  c£leftts  l/it£  exortatio,qttA  hominem 
pentt:trS  in-fe  tpfi  dctineat ,nec  ad  ftnCitJicandum  Det  nomenfi/cl y/to  yerbo,crt- 
o-at.Pnft  hamVerb  fmiiijicationcm  ttbcnterttbt  ajfcnttor  non  altudtotayita, 
nobn  dcb.re tffc  propiftcum ,quam  l/t adfupernamiUamyocationem  contcrtda- 


R  E  S  P  O  N  S  I  O.  rr j 

tHHi.Uunc enim  omnihui  ^faBis,^  didis,^  co^^itationibm nofim peypetuum 
fcobum,frdiittmt  Deuf.Necfane  aliudeft,qHO  beluam  homo  anteceUat,nififhi 
rituain  cumDeo  communicatio  ,  inJ^embeatA  iUiui  <eternttatii.  Necfae  atiud 
agimus  concionihm  noilm ,nifiDt  omnium animos ad medjtitionem  Jludtdmque 
eiui  erigamus .  Hocquoque  tibi  non  £gre  concedo,non  aliunde  effe  grauMS  faiuti 
noilr£fericulum,cjuam  k  prxpo^ero peruerfoque  Dci  cultu.H^c  enim fmt pri^ 
marHdimenta,quibusfolemuiad pietatem  tnftnuere,  quos  Chridoyoltimm  ac- 
quirere  difcipulos ,ne  temere,ac  pro  fualibidine,nouum  aliquem  Deicuitufibi 
fingantfedhuncynum  legitimum  effefciant,qui  aprincipiofuit  illt  approbatm. 
^fferimus  enim,quod  facro  oraculo  teftatumeft-.obedientiam  effe  quoltbet  facri- 
fciopr£{lantioyem .  Dentquejmodii  omntbta  affuefactmwspvt  \na  colcndiDei 
regula  contenti,quam  exiUiusorehahent ,  commentitios  omnes  cultusyalere iu- 
heant.  Proinde  clim  tu  hanc,S  adolete  ^oluntariam  confeftonem  edideris,taclum 
efi  ahs  te  defenfionU  mex,  fundamentum  .  Namfifatern  ,  hoc  horrthtle  effe  ant~ 
rn£  exitiumPvbt  ,prauU  opinionibui,in  mendacium  conuertitur  diutna  yerttai,nuc 
tantum  nolpifupere ft ,  qu£rere,ytra  tandem parscultum  lUum  Dei,  qui  Immeft 
legitimtti ,retineat .  Qup  eum partiyeflrx  afferas ,ajfumvs ,  certifimameffeipfius 
reguUm,qu£  ab  Ecclefia  pr£.fcribttur.  Quaquam,acfi  tiht  hic  ohfifteremus,c^uali- 
tertnrehus  duhijsfiertfolet,fententiam  iitam  tndeliherationem  reuocas .  Ego 
autem  Sadolete,quiafruftra  defudare  te  ytdeojucte  fuhleuahomolejlta.Falfo 
enim  opinarvs^ah  ea  coledt  Dei  ratione,quam  femperohferuauit  EcclefiacathoLi- 
ca,nos  ahducere^^eUe populu  Chrtftianum,fedin  Ecclefi£  nomine  '^ei  haUucina- 
rtsrvel  certefciens  ac  yolensfucumfacis .  u4tque  in  hoc  quidem  pofteriore  te  mox 
deprehendttmijieri  tamen poteft,ytalicuht  etiam  aberres .P rimlim^in eiii^sdefini 
ttone pr£termttti,qHodte  ad  reflam  tnteUigenttanon  partl  adiuuifjet,C'um dtas 
tame(ie,qu£  omnt  anteaBo  tempore ,1/ 1  hodterno ,  omni  inregione  terrarum,  tn 
Chriftol/na  ^  confenttens ^vno  Chrifli Jj>iritu,yhiqi ,^  femper  direda  ejl:ybi 
hkyerbum  Domini ,maxtme per^tcua  nctaiUa,quam  tpfe Dominns,in Ecclefa 
defgnada  ,toties  nohn  comendati  Quia  enimprouidehat,quam  periculofum  foret 
ahfque yerho  SpiritU  taClare,  Ecclejiam  afancio  quide  Sptritugubernari  ajfermt: 
fed  eam  guhernationem^neyaga  ^  inftabiltscrcderetur^erbo  aUigauit.Hac  ra~ 
tione  clamat  ChriftHi,exDeo  effe,qut  verba  Dei  audiunf.Oues  fuas  ejfe ,  qu£  "Vo 
lem fuamP aftoru  effe recognofcunf.quamlihet  altam ,homtnt6tJfe exLranei. Hac 
tatione S pirtttts  per  osPauli pronunttar ,  EccUft.im  fundatam  effe  fuper  funda- 
mentum  ^poftolorum  (^Prophetarum  .    Item,  Ecclefiam Domino  ftncitjica- 
tam  lauacro  aqu£  inlierbo  yit^.Jdtpfum-per os  Petri  ettamclartus:  ciim  docet re- 
venerari  Deo populum,perfementUud tncorruptibile.  Denique, cur  toties Euan- 
v^elij pridicattoregnum  Dei  nuncupatur,ni(i  quia  fceptrum  e^l,quo plehem  fuam 
rnoderatur  Rex  coelefliii Neq,  in  literpstanturn  .^pojioltcts  iUudreperies,yeritm 
quottesfvelde  inftauranda ,yel de pro^aganda  in  orbem  yniuerfumEcclefta^ya- 
ttctnanturProphet£,pfimumJemperlocumlierhoaJiignant  .  Prodituras cnim a- 
quasl/tuaidicunt e  lerujalem, qu£tn quatuor  flu/nma  didnCt£,totam  terra  inun- 
dabunt.  Qu£')ieYofint aqu£ lU^ ~)/tu£,iUtipfi  enarrant, ciim aiunt ; Exituram Le- 
gem  e  Zton,^  yerbum  Domini  e  lerufalem.  Bene  ergo  Chryfo(tomus,qui  repu- 
diandosmonet  cmnes,  qui fub pr£textu  Sptritus,  a  fmpltci  Euangeltj  do3rina 


lU 


J  O.    CALVINt 


nos ahducuntictim  S piYitm ftt frontijiM  nonadnouttrndo^rinifm  reueUndm ,fcd 
mprimendam hominum  ammtiEuangelij  '^'eritatem.  ^c nos  re ipfa  hodte  cxpc- 
rimur,quam  fuerit  necejfarta  admonitio.^  duahm  feciu  oppugn.tmur:qu£  initr 
fe plurimum^tdentur  haberedtfcrimims. Quidenim  P ap£ ftnitlc in f^eciem cum 
^nabaptifttiiEt tamenptfvideai  Sathanam nunquamtantayerfuttafetransf- 
gurare ,  quinaliquaex  parte  fefrodat,idem  ytricjue prdcipuum  telum  habent, 
quo  nos  fati^ant .  Spirttum  enim  cum  faftuofe  ia6lant ,  non  altu  certe  tendunt, 
quamyt,  oppreffo  fepultoque  Deiyerho,  locumfaciantfuis  ipforum  mendaciji . 
Ttiqtte  Sadolete  iin  primo  limine  tmpingendo  ,dedtftipoenas  eitucontumtlix, 
quam S piritui fando  inufftijCumfepara^iipfum  al/erbo.  Nam  ydut  in  btuto 
Jint  conflituti^qui  yiam  Dei  qti£runt,ac  certo  ftgno  deftituti,eos  hdtfitantes  in~ 
ducere  covernOitrumne magis  exptdtat,Ecclefi£  authoritatemfequt,an  ijs  atifcul- 
tare,quos  nouorum  dogmcittim  repcrtores,yocAS.SiJcit(iJfes,yeldtJ?imuUre noluif 
fes,Spiritum  Eccleft£ pr^Ucere ,ad patefaciend.tm  yerbi  inteUi^entiam:  verbttra 
autem  inflar  effe  lydij  Uptdw,o^uo  illa  doBrinas  ormcs  examinet ,  an  ttdtflam  a~ 
dto pcrplexam  ^ fhtnofxmquxftionemconfugiffes  iTuo  igitur experimcnto  di~ 
Jce^nonminits  irnportunum  cjfe,Spiritum  taClare  ftneyerbo .quamfiaurum  fit tn- 
fulfum,  ftne Spiritu^yerbum  tpfum  ohtendere  .  Nunc ftdefnttionem Eccleftx,  tu* 
l/eriorem  reciperefuflines,  dtc  pofthacfoctetatem  ejfe  fanCioril  omnium  ,qtu  per 
totum  orhem  dtjfufa,per  omnes  £tates  diTferft ,  '^na  tamen  Chrifti  doiirina ,  (<^ 
yno Jj)iritu colltgata  ,ynitatem  jidci ,  ac fratcmam concordiam  colit  atqueobfcr- 
vat .  Cum hac  ejfe nobis  quicquamdijiidij  negamus .  Quinpotiiis,yt  eamrcuere- 
tnurmatrti  loco,ita  injinu  em  cuptmns perrnanere  .  ^t  hicme  redargun.Doces 
enim ,  qu£cunque ah annu mtlle  quingentn  ,aut .impliiM, conftanti  fdelium con^ 
fenfufunt  comprobata  ,  ea  noftra  importunitate  conucUi  &  abrogari .  Htcnort 
rcqutr.xm^ytliere accandide  nohifcurn  ag.u(quodtamcn  Philofopho  ,ncdi~tChri- 
Jtiano,Jj)onte  prdejlandti  erat)  ftdrogabotantiim,ne  ad  iUiberalemy fque  calum^ 
niandi  iictntiam  defccndof ,  qudtexifiimitttonem  tuam  apud probos  ^  o-faueslii~ 
ro!,nobt,i  quoque  tactntibifi,yehemcnter  Ufuraejl.  Scts  hoc,Sadoletc:  &,fnnji- 
ciari  pergts  ,faciam  yt  tefciuijfe,  ac  calltde  yafreque  diJ?!muUjfc,omnes  intelli- 
gant:non  modolonge  mehorcmnobucum antiquit.ite confenfimeiri cfft' ,quamyo- 
bts  ifcdnthil  aliudconari ,  quarn  yt  injl.wretur  aliquando  lietufla  lUa  Ecclefs 
facies:qu£primQ  ahhominihus  indoCia,^  nonopttnm,dcformata  ^  fa:data,po 
JleaaPontifice  Romano,^  eius  fadione  fl.tgitioje  Uceratj,t^propt:  deleta  ej}. 
Non  adeo te  prxcip yrgebo,  l/t  reuocem  ad  tU.mi Ecdcft&  forniii,qium  ^pofloU 
conftituerunt(tn qua  tamen  ynicum  habemtts  ')icr£EccUfi&  exempUr:aqt^o fiquis 
"yel  minimum  dcfleCiit,4bcrrat)fedlit  eatenit-s  ttbi  indulgta,  flatue,quxfo,  tibi  ob 
oculosycterem  lUam  Ecclcfi£faciem,qualem  Chryfoflomi  ^B.ifilij £tateapud 
Gr£cos:Cjfpriani,.y^mbrofii,  .Auguftini feculo,apud Latinos  extitiffe ,  ipforum 
monumentafidem faciuntpoftea  ruinas , qus, apudvos cx  tUafuperfunt^ contem- 
plaretantumcertediferiminis  apparebit,qttantum  Pyophet£,nobisdefcnbunt  in- 
ter  priSicUram  EccUJtam,qu£fHb  Dauide  ^  Solomonefloruit,aciUam,qu£fulj 
Zedecia  ^  loacimjn  omnefuperftitionumgentisproUpfa,dtuini  cultus purtta- 
temprorfi-syicijuerat.Iamne  hoftem  antiquttatis  ejiedices,qui,antiqt4£pietat'is. 
(tcfan^limonfX  Jludio ,  prxftnti  rerum  omnium  corruptione  noncontenttti  ,qu£ 

funt 


R  E  s  p  o  N  s  1  o:  ,,  j 

fmt  in  Ecchfia  dij^ipata  ac  cleprauata,com^ere  in  meliuSjd;'  reffituere  inprifli 
num nitoremmolietur^.Cum  trihm  partibm conilet  acfulcixtur potijiimnm  Eccle 
(i£  incolHmittti4oi^^i»a,difctpltna,^p.cramenm:(iuarto  loco  acccdant cercmo- 
ni£,(ju£popolum  tnpietatn  ojficijs  exerceantivt  maxime  parcaturEccUfix^fe- 
(irxhonort,  qua parte y'n  eam  Cenfcamm?  Do[\rin£prnphcttcs,  (^^ Euan<rclic<is 
yerititi,qu.ifundatam  effe  Ecclefiam  oportet,non  modb  illic  magna  expartein- 
terijt,fed  hodiliterferro  ^  igni  ahigitur.    Tu  mthipro  Ecchfta  obtrudes ,  qu£ 
cmnes  rcligionis noflr£.fancltoncs,0*  qu£  Dei  oraculi,sfmt prodtt£,^  qmfan- 
ClorumqHOijuepatrumttbriifuntconfignat£,0  cju£prtfcii  concilijs  approhat£,fit 
riofeperfecjuitur^.Age,fanl\£iUtui  ^l/er£  dtfctpltn£,quam  yeteres  Epifcopi 
in  Ecclefia  excrcuerunt,cjH£  tandem  ex  tant  apudl/os  yeiligia?    Non-ne  omnia 
corum  in^ttutx  ludthrio  hahHi^u? Non-ne  omnes  canones  pedikii-sprociikafttf? 
Sacramentaliero  (juam  fcelerate  al/ohis  fintprophanataftne  fummo  horrore 
cogitarenequeo.Cercmoniarum  hahetis  quidem  plus  fatis,fedtU£  cum  (;^fto7iifi 
catu,litplurimum,fint ineptif?im£,^  tnnumeris  fuperflttionum formis  'ytttat£, 
^uidyalere  qucant  adEcclefiam conferuandam?Nihilifiorim,yn'ides,accufato 
riea  me exaggeratur.Etfunt  omniafic  inpropatulo poftta,yt  demonflraredio-i 
to  liceat,ftfint  ocult  qui  animaduertant.Nuvc,fiplacet,ad  hanc  nos  le<rcmexioe: 
wultitm  profedo  ahertt,quineorumcriminum,qu£  nohts  intcntaili ,  reospera^ 
gas.In  fa  cramentti  nthil  tcntauimtn,nifiyt  in  natiuam  puritatem,ynde  dccide- 
rant ,reilituta,dignattonem  quoquefuam  reciperent.  Cercmonias  mao-na  cx  p.ir 
teahoieuimm.  Verum  coailtfumm  idfacere:partim  qubdfua multitudine in  lu 
daifmum  quemdam degenerauerant:  partim  qubd  tanta  fuperfiitione  occupaue- 
rantvlebis  animos^ytjiare  modo  nuhopoffent,quin  pie:ati,qua  promouere  debue 
ranifOfftccrentplurtmum.Retinuimus  tamen  eai,qu£pro  tcmpons  ratione  fuffi 
cereltidebantur.DifiplinaM^qualcm  habuit  yettu  Ecclefta ,  nohn  deeffc ,neque 
nos  dijfitcmur.Scdcuiu^  erit£qmtatu,nos  euerfe  difctplin£  ab  tjs  accuftrt ,  qui 
(^  earnfolt  penitttf  fufiulerunt ,^cum  pofiliminib  reducere  conaremiir^nohts  ha, 
cienus  ofiiterunt? Nequeyerb  tndocirina  duhitamus  ad~))eterem  Ecclcfiam pro- 
uocare.Et  quoniam,exempli  caufa  ,  capita  qu^dam  attigifit ,in  quibns  aliquam 
ms  fuggiUandi  caufam  haberettbiyidebani,oficndam  hreuitcr,quam  iniquefal 
foquc  cauiUcris,eajutffe  a  nohis  contra  Eccleft£fententiamex^cggitata.^nte- 
quam  tamen  ad  fj)ccies  defcendo,admonitum  teye!tm,etiamatque  etiam  confy 
deres,qua  rattone  yitioyertas  noftris  hominibus  ,qubd  infcriptur£  explicaito- 
nemfiudiumimpendernnt.Scts  cnim,tantam  '\erhoDeiluicmfuis  lucuhrationi- 
hMiintuiiffef\thociningcnerc,omni  laude  iffosfyaudare,yel  inuidtamipfam 
fudeat.Eiufdem  efi candoris,quod  tradts,populum  Jvinofts  fubtilibiifque  quxfiio 
ntbus  fuifje  anobvs  feduCium :  adeoque  pcr  tUamphilofophia,  a  qua  cauerciubet 
Chrtittanos  PaulHS,circumducium.   Q^td^Nftm memimjii,  quaiefuittimpns  il- 
lud,quo  noftrt  Jjomines  prodierunt?  Qualeminfcfioltsdocirin.tm  dfcebat,qui  ad 
Ecclefias  erudiendoifc  comparahantfScts  ipfy,  meram  fuiffe  SophtJiice:fcdade^ 
contortam,impiicita,  finu(f.xin,pcrplexii,yt  merito  dici poffet  fcholajhca  theolo 
gta,qu£dam  arcan£magi£  JJiectes.  QuoquiCque  tUic  denftores  ojfundebat  tene- 
hrnfjqubje^  altos  importHnis  ^ntgmatibns m.igvs J.ctigabat ,eb  niaiorem  acumi 
nis  ac  docirin£  referebat  palmam.  Citmyerbdoclrin^  Ju^fru^itm  adpopulum 


,j4  I  O.     CA  L  VINI< 

"yolchctnt  brofcrre ,qui  in  ojficina  iUafiicrant  fomati ,quanta,ohfccro,dexterittt 
te  £cciefiam  ^dificabant?  S^c  ne  fingulaf>eyfcqtiar,qu£  tmc  fuerunt  in  Europa. 
conciones,qu£  fmpUcitatem  tUam  repr£fentarent,in  qna  Patilta  l/ult  tota  yita 
ChriiJianum  populum  occupart ?  Imo  qu£  omnino  fuit,ex  qua  non  plura  deliria 
referrent anicuU,quam comminifci  toto  menfe  ad  fccum  fuum pofftrht^  Sic enim 
fere difirthuts,  erant  concionesjl/t  dimidia  pars  caligtnofis  iUis  fchoUrum  qu£~ 
fiionihm  daretur,qudi,  rudem  plehectilam  ohjlupefacerenf.altera  fuaues  fahcUns, 
ant  nontnamcenas  fpeculationes  contineret,  quihui  populi  alacrita-s  excitarctur. 
PaucAtantiim  focuU.  exDei  ■verho  affergehantur  ,qui&  fidem  talthH-s  nugarnen 
tis,fua  maie^ate,conciliarent.vhi  autem  primum  noflrifignumfuftulerunt^mo- 
niento  ynodifcuff^funtapudnos  omnesiU&ojfuci(e,  .  Vejiri  autem  concionato- 
res  partim  exeorum  lihris  itx  profecerunt ,  partimpudore  atque  ohmurmuratio- 
uihns  omnium  coadijcorum  exemplo  itafe  conformarunt  ,yt  pleno  gtttturc  adhtic 
fpirentl/eterem  tUam  infulfitatem.Vt  fi  quisrationem  a^endi nojham cum  iUa 
atque  etiam  cum  ea  qu£  hodicyohis  ejl in precio,comparet:non  miniman  tenohis 
iniuriam  feciffe agnofcat. Quod ftpaulo  ylteriusPauli  yerha  profecutits ejfes, 
facile  quiunpuerintcUexiJfetjnyosprocHiduhio  competercqaod  nohii  cnmen 
imptngti.lnanem enim  P htlofophiam lUicP auhts  ieterpretatur  eam  effe,qu£pi.ts 
anintas ,perconjlitutiones  hominum,^  elementa  huitts mtmdi ,depr£datur:qi4thus 
l/os  Ecclefiam  perdidijlu.  Et  ipfe  tuo  deinde  tejttmonio  nos  abfoltits:qui  inter 
do^mata  noJlra,qu£  exagitanda  ttbiduxifti,nuUum  profers ,  cuitis  cognitio  non 
fit  ad  EcckJ't££dificationem  imprimtineceJfaria.Fidei iujlificationemprimo  lo~ 
co  attingt,y.de  quanohtsprimum^  acerrimtmcertamenyohifcumeJi.EjlneiUa, 
Jpinofa^^inutilis  qu£fiio'i.At,fuhlata  eitts cognitione ,&  Chrijltgloria  exttrt 
cia  eJl,(^aholita  religio,((^  Ecclefiadeflru£la,  ^fpesfalutis  penitfn eucrfa . 
Dogma  crgo  ifind ,qtiod in  religione fummum  erat,dicimiii  fuiffe  ayohis  ncft- 
rie  cx  homtnum  mcmoria  deletum.PerfJicua  eius  rei probatione  referttfimt  libri 
noJlri.EtcraJfa  cius ignoratio,qu£  inyeftris  omnibiPsEccleftis  etiamnummanet, 
teJtatur,nos  nequaquamfalfo  qucri .^t  tu perquam  maligne  hlc  inuidiamnohis 
facis:quod  fidei  omnia  deferendo,nuUum  operthtts  locum  relinquamtis.Hlc non  tn 
gredtar  iujtam  dtJj>utattonem,qu£non  pojfetnifilongo  yolumine  terrninari  :fed 
enimfi  catechifmum  infhiceres,quem  Geneuenjihtd tpfe  confcripft,  citm  pafiorts 
(ipudeos  fufltnerem  perfonam,trthu4yerhis  yicliis  ohmutejceres .Breuiter  tamert 
hictihi  expediam,quo  modoeadere  loquamur.Primum,  tuhemtis  homincm  afui 
recognittone incipere ,^  iUa  qutdemnonleuinecdejuntloriafed^t  confcienti- 
am  coram  Dei  trtbunalt fuamjiftat:^  citm  fti£  tniquttatis  fatis  conuiclipsjuerit,  . 
fimuliudicij  tUins feueritatem  reputet,quodin  omnes peccatores edtcttur:ita  mi~ 
feriafua  confufus  <icperculfiis,coram  Deo projlernatur,^  humilietur.abiecla  o- 
mnt  fui fiducia ,tanquam  yltimo  exitio  perditm,ingermfcat.  Tum ,ynteumfalu-  . 
f«  portum  effe  ojlendimm  tn  Dei  mtfericordia  ,  qu£nohti  in  Chrifto  exhibeturi . 
quia  omnes  falutunoftr£  partes  in  eofunt  adimplet£.Cum  ergoyniuerfimorta-' 
les perdtti  funt  coram  Deopeccatores ,  dicimus  Chrijlum  ynicam  effe luftttiami 
quandoquidem,ohedi<:ntiaJua,tranfgrefiiones  noftras  aholeuit  ifacrificio,  iram 
D  eipl..  cauit:fanguine  ,maculAs  a  hfterftt:cruce,ma  lediciioncm  noftramfujtinuit: 
ntorie ,pro nohtifatisfccit .  In  huncergo  modum  dicimus  hominem  Dco  Patri  in 

Chri- 


R  E  S  P  O  N  S  I  O.  ni 

Chriilo  YeconciIrari,nullo.fm  merito ^nuUct  operu)ndt^natione,fcclgratuiucle- 
mentiu.Cuif  autemjide  arKpledaimui-  Chriflum ,  ^  yeluti  in ems  con.maniunem 
yeni am ii  ,banc,Jc'cundum  Scrip:ur<£  morem ,-voc<i'n m ^dei  iuilittam  .  Qiiidhic 
l^abcSyCjtipd^ielmordeaif-vel  carpa.s,Sadolete?^n  <juia  operihni  lccum  nuUum  re 
linmimia  fCerte  in  hom  ine  iufltficando  negamm  yelpilum  ynum  valtre.  vhique 
€ntmScriptura  yociferaturomnes  ejfc perditos:  i^flua  quenque  ccnflientia  o-rd- 
uiter  accnf^t.NihilJpet  reliquum  ejfc  docct  eadem  Scriptura,nifi  infola  Det  bo. 
tlitate,qua pcccata  nob^s  ignofcuntur ,iuflitia  imputatur .  Vtrunaue ^ratui tum 
ifjferit^^yt  tandem pronuntiet ,bcatum  ej?e  homincm  fine  operibm  .  .At^quam  ali- 
am  ajf.rt  noFisnotionem  nomen  ipfum  luflitis.  ,nifire^cCim  adbona  opera  ha- 
leaturl  Imo  fi  animadiicrtcres,qHid  Scrtptuniper-verbum  luflificandi  fimifcety 
in  eo  non  hfftares.Non  enim  .xdpropriam  hominuiuftitiam  refert  ,fedad.  Dei 
clementiam  q  ■&  iufiitianipeccatori,contra  quam fit promeritm,accep'o  fert,  id- 
que,ini!flittamnonimputindo.lUa,inqu.im,eflnoftraiuflitia,  qu£  aPaubde- 
fcrihitur,quod DcMnos  fibi  jn  Chrifio  reconcili.tuit .  Modns,deindc fubijcitur, 
non  imputando  deliCia  .  Noi  demumjideferi  eius  boniparticipes  demonflrat, 
cum  dtcit,eiu-s  reconciliationis  wtntflerium  Euangelio  contineri.  .At  amplu  n 
eflyocahulum  fdes ,inquii,(^  cuim  fignifc.it io  latiuspatet .  In.o  vero  Pauhis, 
^uoties  iuflifcandi  facultatem  e:  tribuit,fmul  adflringitad gratuitam  diuinoi 
heneuolentixpromifionem.ab  omni autem  operum  reYpeciuprocul  auerut.  Vn- 
de  lUafamiltayii  ci  coUec\iofifde,ergonon  operihm. Rurfum ,fi  opertbus:  ero-o 
nonfde^iquiiniuriaft  Chriflo,fi prxtcxtu  orati&  eim, rept.dtanturbona  ope 
ra-.cuml/eneritjytredderetpopulum  Deo acceptabilem,fCiatorem  bonorum  o- 
perum.Et  extant  multafmiiia  in  eam  rcm  tefHmonia,quibu^probatur,ideo  i>e- 
niffe  Chrtflum,yt  bene  operantes per  eum  accepti  ejjemus  Deo.  Efl  hxcquidem 
calumnia  ad.erfaiijs  noflrn perpetuo  in ore ,qi:od heneficiendt sludium toUimus 
i  yttaChrifliana jvratuit/n lufliti^ commendatione .  fed qu£  m.igts  friuoLt  efl, 
quam ")  t  nosyaldep remat.  Opoa  bona  in  homine  iuflifcando  yiegamns  yUas  ha- 
here partesiin  tuftorum^^tta  regnum  iUi$yendtcamiis  .  Namf  Chriflum  poftdety 
qui  luflttiam  efl  adeptus ,  Chrtfhis  autem  nufquam  fine fuo  Spiritu  efl,  tnde  con- 
flat,gratuitam iufittiam  cum  regentratione necejfarw  ejje  coniunila.^n.  Proin- 
def  rite  inttUigere  libet,quam  Jnt  res  tndtuidu£,fdes,t^  opera,inChriflum  in- 
tuere:qui  'ytdocet .Apofiolus  ,in  iuiittiam^fanclifcationemdatusnobis  eil. 
Vhi  ergo  cunqueifia.quam gratuitam prd^dtcamn6,fdeiiuflitia eR,tUic efiChri- 
jiu^.Vbi ChrtfiM,iUic  S piritttsfanftfcatioms:qui  anima.n in yit&  nouitatem re 
generet .  Contral/etol/bi non '^igetjanBit.xtis tnnocenti&que  fiudtum ,  tUtc nec 
Spiritus  Chrifli,nec  Chrifius  tpje  efl.  Vbinon  efi  Chriflii/s,ntque  ttiam  illx  eii 
tu{iitia,imo  nequefides:qu£  Chrtflumin  tufiiiiam  ,fine  Spiritu  faniiifcatio- 
nii ,appitehendere  non potefl .Cum  ergo,fecundum  nos ,r:generet  Chrtflus  in  bea- 
tam  l/itamjquos  tufitfcat,a  regno  peccati  ereptos,Traducat  inRegnum  tuflitiA, 
tranifguret  in  maginem  Dei  ,ade6que  Sptritu  fuo  in  ohedientiam  yoluntatis 
fu£formtt:non  tQ,quoifrena  carnis  libidtntbus  iaxari,  nofira  docirina,conque~ 
rarii.Nequeye)6aliudfibivolunt,qu£.iddiicuteflimonta.  Qhodf^^eltsaddiru- 
endamgratuitam  iufltfcationem  lUn  abuti,yidequ.im  impertier.',tioctnerts.Di- 
citcdihiPaulm/intemundicre.xttonetnnos in  Chrtflo  elei:ios  efe,lrtfimusfinUi 


|o,f  lO:     CALVINl 

^ irreprefjenfihiles  in Dei con^eBu,per  cfiaritatem  .    Qms inde, yelnon ejfe 

rntmta.m  cleciionem  coUtgcre  aufu,i>el caufm eiM,effe charitatcm^  Qutn po~ 

tiui,l/t  o-ratuita  eleclio  finem  hunc  hcihet  ^'ytyttam  coram  Dco  traducamm pu~ 

vam  &  impoUutam,fic  ^^ratuita  iufitfcatio  .  Verum  enim  cfl  iUudPauli,nos 

mintme  adimmunditiem^yocatos  ejfe,fed ad  fanCiitatcm  .     Intcrimconflante* 

hocretinemM,  hominem  nonmodo  femcl^ratts  iufttfcatum ,  nuUo  opcrum  meri- 

to,fedhac  o-ratuita  iufitia  homtntifalutem  perperuo  confiare.Neque  etiam  ali~ 

ter  fieri pojfe ,yt acceptum ft Deo^Uum homims  opm , ntfiper  eam approhetur. 

Ouamobrem yehementer  ohjlupefa^lui fum , cum apud  te  legerem , charitatem, 

prtncipem  cffe  ac potiftmam  falutti  nojhr£  caufam  .    O  Sadolete,  quk  ahs  teyn- 

quam  talemyocemexpeclajfct'^   Cs.ciprofeB.0  tpficertitts intenebmpalpantDei 

mrfericordtam,quam ytfalutvs fu£principatum  charitatt attfint arrogarc  .    Qmj 

1  ero  ')ielfcintiUam ynam  hahent  diuim.  lucn  ,fcnttunt  non  alta  re  confarefibi 

falutem,quam  qiwlfunt  aDeoadoptati.EJienim  dttcrna fahu,hAreditas  ccelefln 

Patrls,qu£fol^  etmflijs  eil prxparata.Porro,  quis  aliam  adoptioni  noftrx  cau~ 

fam afionet,qiiam qu&pafim  aScripturaprndtcatur^.   Quod fcilicet nonpriores 

dtlexertmw cum ^fedli Itro ingrattamac beneuolenttamabeo  recepttfirnus.  .Ah 

hacc£citate  error  etiam  iUe  emergtt,  quodpanitentijs  ^fatisfa8iontbtts  cxpi- 

ari  pcccata  dcces  .vbi  ergo  ertt  lUaynica  hoflia  piacularu.a  qua  fidtfceditur,nul 

Itim  omnino  piactdum  rejtarctejlatttr  Scripttira?  Percurre  quicquid  habemw  o- 

raculorum  Dcijfil/nicia  ChrtfttftnomsVbique  pjv  fatisfacltonis  pretio,pro  pa- 

cificatione,pro  ablutione,proponttur,  qua  confdentia  tantumhonorem adtuaope 

ra  transferre  at{des?Nec  eit,quodfacriiegtum  hocEccUfdiDei  adfcrihas '.  Ha~ 

butt,fateor,yetitsEccleftafuMfttisfadiones:  non  lU.is  tamen ,  qutbm  Deo  lita- 

rent  peccatores,feque  a  noxa  redtmerent,fcd  quibtts ,  ^  quam  projitehanturref- 

ptfcentiam  non  ejje fclam approharent:(^  eiiK  offenjionis,  quA  ex  eorumpcccato 

excitata  erat ,memor'tam dcLerent .Non  enim  quibujiihet,fedijs  modb^qut  tn^a- 

«e  aliquodfletoitiumproiaffierant,folenni  ritupr^fcrthchantur.In  Euchanilix 

caufa,tdrcprchcndi.i,quod  Dominum  ipfumyntuerfi,  ^  diuinamin  eojfiritu- 

aicmque potenvtam ,(qt:£prorfni Itbera  ^  infnira  cit)  inangulos  corporex  na- 

tiiY£.,qit£.  futs  canceUis ejl ctrcumfcripta,conamur  inciudere  .   Et  quis  tandem  ca- 

lumntjs critfnti^ Nos  diferte femper tejiati Jumtis dtuinam  Chriili  nonmodopo- 

tcnttam,fed  effenttam  quoque,  dtfjimdiper  omnia,nuUvs  fnihtis  limitari:  tu  au- 

tem  cxprobrare  nobis  non  dubttas,futjje  in  anguios  corporexnatttri:,  a  nohvs  in- 

ciufami  Qtn  fc^  Qifia  corptts  eiwsnoiutmtti terreni,s  elementiAyohifcttmaffigere. 

^t ,ft  qua  tibt fnccritatis  curaeJfet,non  tg.toras projedo ,  quatum  inter ijladuo 

jnterfit:iocaiem  corpons  ChrtiJt prxfentiam a pane remoueri ,^fj?irituaiem  Chri 

Jli  potentiam  circumfcribi  corponscanceUt.s.Ntc  dooma  ijludnostrum  dehuiftino 

uttatii  inftmuiare,  cum  tnEcciefiafemper  hahittimpro  conjtjfo  Juerit .  Sedquis 

di^utatto  hxcfua  maonttudine'itbrumynum  tmpieret,fatim eft,  quo  tantamo- 

Itstix  yterque  nofirum  eximatur^uduotiji-int  Eptjloiam  ad Dardanum  ieooi-.ybi 

reperies ,  quomodoynns  tdemque Chrtjlnsi^ fuxdtuinitatii ampiitudine  coeium 

terramque  cxcedai::^ Jecundum  humanitatem  non  ybiqiicfitdtjfufufrveram  car 

nisac  fanoui/.is  rommHntcationem ,  qu£fdeithiis  tn  Coena  exhibetur  ,  ma^nifce 

pra.dicam-irs.  Eamcainem^yeie  ctbHm ejj c  yiti£,fan^tHncm  lUumyere potmn jdi- 


RESPONSI  O.  117 

fcYte  oflendimm-.cittorum  nonimaginaria  conceptione  cont€ntafitanimd,fed  ef- 

iicacil/eritate  fruatur .   Prxfmttam  ChriJ}i,qua nos  lUi infcramur,a Ccena  mtm- 

me  excludimus.Nequeyerb  ipftm  obfcuramus ,  modo  ahfit  localis  circunfcripttOy 

tnodo  nevloriofum  Chriili  corptaad  terrena  elementa  detrahatur ,  modo  nein 

ChriQumfingatur panii  tranjfubfantiari ,yt  deinde  pro  Chrijio  adoretur.      Di~ 

mitateml/fiimque myfierij  quibui pojfumtu  elogijs  illuflranm:  qtianta  detnde  ad 

nos  'ytilita  redeat,declaramuf.Qu&  omniapropeapud  yos  neglto-ttntur.    Pvxte- 

rita  enim,qu£hicnobiiconfertur,diuina  beneji€entia,pr£terito  tanti  benefcijle^ 

gitimo  yfu,qutbui plurimum  decehat immorari ,fati6  habetts  ,Jipopulus  adftmum 

yifihilejfineliUaJ^iritualU myfler^ inteUigentia,obflupefcat.  Qmid autem craf 

fam  iUam,quamflatuiti(, tranflubflantiationem  damnaMmm^ijuodflupidam  lUam 

adorationem  qu£  hominum  mentes  in  elementvs  detinet ,  inChriiiuniaJfurgere 

non  finit  ,peruerfam  ejfe  docuimus  ^  imptam,idnonfecimm,niftfuJ^ragante  no~ 

hps 'yeterti Ecclefi£  sonfenfu-.cuinilimbra fruftra  conarisfadijiimtu ,  ^utbud  hk U- 

boratis,fuperflitiones  obtegere  ..     Inauviculari  confejitone  iUam  Innocentu  le~ 

vem  improbauimffs,qn£  iubet  quotannis  ynumquenque  proprio  facerdott  recenfe' 

re  omniapeccata.ln  ea porro  abroganda  qutts  rationesfecuti fimu6,recenfere  lon~ 

gumforet.Rem  tamenfuiffe nefariam,yel  inde  apparct,qu6d  diro  lUo  tormento 

folutApiA  confcientt£  ,  tunc  acquiefcere  demum  in  diuind.  gratixfiducta  coepe- 

runt,cum  anteaperpetua  anxietate  ^fluaffent.Vt  taceam interim  tot,quas  in  £c- 

clefiamimportauit,cUdes ,qu£merito iUam  nobis  execrabilem  redderedeheant. 

Quodauteminprxftntia  agittt>!,ho£  habe-jnequt  Chrifii m.tndato,necyeteriiEc:' 

clefix  inflituto  fuiffe  tradttam.  Locas  Scripturx  omnes  yalide  extorfimitsSophi- 

{lis,quos ad  eam detorquerc moliebantur.Qux autem in mamhafunt  EccLeflafli^ 

c£  hiflortXfpuriore iUofeculo  mintme  extittffe  narrant:  quihus  Patrum  quoque  te~ 

flimonia  confentiunt.Fucus  ergo  efl ,quod humilitatem  lUic ,  0*  a  Chrtflo,^  ab 

Ecclefia prxceptam  ac  conflitutam,aii.  Tametfi  enimiUic  quxdamapparet  humi- 

litatis ffecies ,longe  tamen  abefl,quindeieciio  qu£libet,humilitatisnomtne  apud 

Beum  commendetur.lt aquepveram  demum  humtlitatem  Paulus  eJfedocet,qk<s 

adl^erbi  Dei  reguUm eflcompofita.In  ajferenda SanClorum  intercejitone ,fi hoc 

tantum  intendis,eos ajiiduis l/otis  expetere Regni  Chrifli  complementum  ,  inquo 

faltnomniumfideltum  continetur,  ncmoeflnojirum  ,  qui  aliquam de  ea  re contro- 

«erflamfaciat,Itaque,nuUumoper£pretiumfecifli,  in  hancpartem  tantopere tn~ 

cumbendofednoluifiifcilicet amittere falfm  lUttddtcierium,  quanos yerberas, 

quafi  opinemur,animas yna cum  corporibus  intcvire .   No^s  yerb  phihfophiam  i- 

flamfummisyeflrisPontificibns,acCardtnalim»coUcgioreiinqutmtis:aquibusfi- 

delipime  iammultis  annts  cultafutt,neque  hodte  coiideftnit.     Itaque  ^tUud 

quodfuhijciSjiUorum  efl,fuauiter  deliciari ,  nuUafuturx  yttt  foUicitudtne:ac  nos 

miferos  homunciones,quod tam  anxte pro  Chrtfit  regno  Uboramas ,  Ludthrto  ha-' 

here.    C£terum,in  SanCiorum  tntercefltone  nos  eam  in  partem  inflttimus ,  quam 

non  efl  mirum  curpr£fermittas,  Innumerx  enimfuperflittones  hiefuerunt  exci^ 

dend£:qux ebl/fjue  emerferant ,yt penitus  ex  homtnum  animis  deleta  effet  Chri^ 

fltinterccf?to:Sandipro  dijs  inuocarentuniniUos  ,  qux  propriafunt  Deiojficta 

diiinhutrcntur.nec  quidptam  intereffet  inter  eorum  cultum  f^yeterem  lUam, 

quam  omnes  mcritb  execrmur,idololatriam.  Q^antum  adPurgatonum  attmet. 


„8  I  o:   C  A  L  V  I  N  I 

fcimitsyeteresdicubiEccleftMfectJfe  nonnuUam  in  precihus  moytuorummenti- 

oncm,fedtll>imraram,&'fobriam,zirptucti  tantum  yerbti  comprchenfam.  De- 

ntqucyin  quAappareret,nthtl  aliud  yellejquamfuam  erga  mortms  charitatem o~ 

bitcr  tefiari.  ^tnondumnati  erant  archite8i,a  quibm  Purgatoriumtiludve^ 

Jirum  conflrueretur.qui pofiea  in  tantam  amplttudtnem  tlluddilatarunt ,in  tan- 

tdmextulerunt altitudtnem^tpotifitmaregni^yeilri portio  ipfofulciatur.    Sctt 

ipfe,qualis  errorum  lerna  inde  emerferit  •.fcii  quotfr^fligioijponteexcogitarit 

fuper^ttio  ,(juibusfe  luderet :  fcn  (puot  impofiuroi  fabricAta  fit  hw  auarttia,quo 

omne  genm  homines  emulgeret  ■.fcisquanto  pietatn  detrimento  faClum  id  fue- 

rit.Namyt  omittaml/erum  Det  cultum  ex  eo  yalde  concidiJfe,hoc  certefuit  pef- 

ftmum,qu6ddumcertatim  yolunt  omnesfneyllo  Deipr^ceptoopitularimortuis, 

germana  charitatii oJJicia,qu£  tantopere  exigunturjpenitm  negUxerunt .     Non 

patiar,Sadolete,yteiufmodiflagitijsEccleft<enomen  infcribendo  ,  ^  eam,con- 

trafas^^tus  infames,^nobi6  inuidiam  apud  imperitos  facias,acfibe[lum  cum 

Ecclefiagerere  nobudecretum  foret.     Nam,~)itfateamur  iaclajuijfe  oltmfemi- 

na  qixAdam  fuperitittonum ,  qu4i,  ab  i.uangelij  puritate  nonmhil  degenerabant, 

fcti xamen iita,qutbufcum inprimti  belligeramur,impietatis  monftra,non ita pri- 

dem ,  "Ve/  nata  ejfe,velcerte  in  hanc  magnitudinem  excreuijfc  .  Sane  ad  regnum 

l/efirum  expugnandiim,conterendum,difj>erdendum,  non  dtuini^erbi  modo  yir- 

tute,fedSaniiorum  etiam  P atrum pr^fidto  armatt  fumus .  .ydtqueyt  Ecclefm  au- 

thoritatem,quam  ,yeluti  .Aiacticlypeum  ,fubindenobti  oppoms,aliquando  tibi 

prorfm  excutiam:  nonnuUis  adhuc  propofitts  exempUs  ,  indicabo ,  quanto  inter- 

ualio  afaniia  lUa  antiquttate  dijferatis.  Euerft  mintflerij  yos  accufamus,cuius 

yacuuinfne  re  no^nen  apud^os  manet.     Qjtantum  enimad  pafcendt  populicu- 

ram  atttnet,Epifcopos  ac  Prabyteros  mutoi  effe  flatuas ,  pueri  quoque  cernunt. 

Pratdando  Jotitm  uc  yorando  flrenuos  ejfe ,  omnium  ordinum  mortales  experiun- 

tur.   InjacrxCaenxlocum  facrificiumfubijffe  ,quofual/irtute  exinanitur  mors 

Chrifliftndigne  ftrimus .     In  execrandam  Mtffarum  nundinationem^ocifera- 

tnurXeenam Domint  dimtdiaex partequerimurereptam  ejfe  populo  Chriiliano. 

Jn  feieratam  fimidachrorum  adorationeminuehimur.    Sacramenta  ofiendimus 

muLtts  profanis  optntonibui  inquinata.    Indulgcntias  docemns  horrendo  crucis 

Chrifttopprobrio  obrepfiffe.Tradittonibu6  humanis  Chriftianam  Itbertatem  im- 

pioramui  obrutam  futfje  ^oppreJfam.His  ergoac  fimthbuf  peflibus  purgandas 

iurauimiii,quasnobti  EccleJiiU  Domtmis  conimendauit  .        Expoftula,fi potes, 

nbbiflum  de  iniuriA,quamc.ithoitcA  Ecciefix  irrogauimus ,dum  aufifumHsyio- 

iarcjacras  eiusfanchones.Enimuero  tdiam  magis  peruuigatum  efl,quamyt  ne- 

gando  c^uippiam profct<t6,in  iftis  omnibm  non  obfcure  a  nobis  fl.tre  lieteremEc- 

cUflani:yobifquenihtiominus,quam  nos  ipfos  ,aduerfari.  Hicyero  fuccurrtt, 

auodaiicubtcxtenuandt  caufa  dicis ,  etiamfi  moresyeftri  parum  ftnt  compofltt, 

non  efje  tdeo  caufam,cur  ajanila  Ecciefla  difctj^tonem  Jacianm  .    Fieri  qutdem 

yixPotcit,yt  tot  crudeiitatis  ,auartti£,rapacttatts  ,intemperantix,  arroganti<i,in 

fcienii&,  libtdinumfceiei  umque  owntum  txempiis ,  qu£ in  homtnibtts  ordinis  tut 

p.xiaitnohTbicua  funt ,non  magnopere  a^/eflra parte altenentur piebis  antmiiye- 

iU,nnihii  corum  noi  pcrpuiijjet  ad  ea  tentanda  ,qu£  muito  maiori  necejbitatff 

fumus aggrtflt .  Ifla porrofuitneceflttas ,  quod iuxdiuinxyeritatis  extinila,fe- 

puL- 


R  E  SP  O  NS  1  o:  ii^ 

ptdtum  Deiyerhum^yirtfti  ChriftiprofundA  ohliuioue  induCla,  munmpanorale 
mherfumerat.lnterimfic^rajfahatur  impietas,ytnulluin  propereli^ionis  dog~ 
ma  afermento purum,nulla  ceremonia  erroreyacua,nulIa  diuint  culttifportiuncu- 
la  afuperilitione  intafla  ejft.  Qui  cum  talihw  malis  confliCtantur,  hcUumne  in- 
dicuntEcclefiiX.,acnonpotius  extremis  malis  a^lici^  opitulantur?  Et  adhuc  o-he 
dientiam  humtlitatemque~\ie{iram nohis  yenditas ,quldyos  retineat  Eccltftct  ye 
neratto,quo minus ad exigerida  h^cflaptia  manum  admoueatis.      Quid homini 
Chrijliano  cum  ijla  prsuaricatrice  obedientia,qu£  l/trbo  Dei  Itcentiofe  contem- 
ptoohjeqtiiafua  defert  hominHmlianitatt^.  Quid  cumifla  contumaci  pnefracid- 
que  humilitate,qu£,dejj)e£}a  Dei maieJlate,homines  modofujptcit  ac  reueretur^ 
facejftnt inanes  yirtutum  tituli,qui ad  ohtegenda  yilia accerfuntitr.Rem  ipjam 
finefuco  ajferamttsifit  internos  humilitas ^qux  ahinjimo  cxorfa,fuo  quenquegra- 
du itacolat Piit Eccleft£ fumma dignationem  ohferuantiamqae deferat ,  qu£.iame 
ipfademumad  ChriJlum,Eccleftxcaput,referatur:Ji:  ohedientia ,  qun  fic  adau- 
dtendos  prsje^os  ac  maiorcs  nos  componatpvt  omnia  tamen  objequia  adynicam 
■verhi  Dei  regulam  exigaf.fit denique Ecclefia,cut fuprcm£  curteft,relio-irfa  hu~ 
njilitatefitjpicere yerhum  Dci,&  fuh eius  ohedtentiafe  continerc..At,cuius ttr~ 
roo-anti£efl,inqtiies ,iaCiare peneslios  folos  ejfe  Ecclejiam  ,  ^  earn  interim  adi~ 
mere  orhiyniuerfo?Nosyerb,Sadolete,EccleJiits  Chriili e.ts,  quihns prAfidetn ,ef 
fenonnegamus,fedPontiflcemRomanum,  cumtoto  pfeudoeptfcoporum  grege, 
qui  paftorum  locum  iftic  occuparunt,immanes  ejfe  lupos  dtctmm:  quibi^^yntcum 
Jludium  haileniis  fuit,atterere^  dijperdere  Chrijli  regnum ,  donec  yaftitate 
^ruina deformarent .N equehanc  tamen  querimontam primi  mott(.mm.Bernar~ 
dus  quanta  l/ehcmentiitin  Eugcnium  omnefque  fu£  ^tatis  Epfopos  fulmmat? 
^tquanto  fecidi  lUius  conditio  hac  prxfenti  tolerabtliori  ^d  extremum  enim 
nequiti£  peruentum ejl:lit  iam  necyitiafuajnecremediapatipojiintadumhra- 
ti  iji-ipr£fules,tn  quibusjlare  (^perire  Ecclefiam  putas,a  quihwsnos  ipf.tmdici^ 
mtts  tmmaniterfutjfe difieCia(^  mntilatam^ii^  p.iritm  ahjuijfe,quin  adinterne 
cionem  yfque deleretur . Quod  certe  fuijfet faciu.'ti,nifi  finguiarts D ci  bonttASob- 
Jlitijfef.tta  in  omntbns  locts,qm  R omani  poiiflcis  tyrannide  occuj)atiir,yix  appa, 
retjparfa  qu^da  ^tacerayeftigia:ex  quibm  Ecclejias  iUicfemtfepuftas  iacere  a~ 
pnoJcAs.Nequeid  abfuydHyidcrt  ttht  dchetjqui  audis  cx  ore  Pault,no  alibi  fcdem 
^nticfitfto  Jore ,quanj  irv  mtdio  Dei  fanduario.^n  nonyclyna  h£c  ad-nonitio 
expergefacere  nos  dcbtt,  nequ^forte  nohis pr£iligi£  ^  captioncs  in  Ecclefi£  no 
mineintend.ttiir'i  Sedqtultfiiquefint,tnquts,fcriptiitameeJ},qu&  dicuntftcite. 
£ane,fiincathedra  Moifi  jedcxt.Sedybte  cathcdra  vanitatis popitlu  nnp-i,ideme 
tat  jjcri^ttim  efl,Cauete  a  h  eorum  Jermeto  .Non  eftnoflriim,SadoteteSutim  Eccie 
ft£  tus  ertpere,quodilli  no  modoDci  bcnignit.xtc  conceJfum,fed  muttu eiiamterdi 
{iisfeuere  yindtcatum  fuit.  Nam  yt  ad  regend.tm  Ealefiamnon  emittuntur  ab 
ipfo  cum  licentiofa  exjegiquc poteflate  paitorcs,fcd  adtcrtam  ojftdj formutam 
adstnngttntuvtquam  excedere non  ticeat:ita  cxplorareiuhcttir  Eciii.fij  quamfide 
Itteryocationi  reJJ!ondeantfH£,quos  calegej:iij  r^feclos  h.tbct.  .Atquiyietnon 
muttum  habehitmomcnti  ChriJli  ttjlimonium  autntphM  erit,  authoritatem,yel 
minima  ex  parte  ijs  abrogart,quos  tam  J^tendidnclogijs  ornauit.lmo  yerofaIie~ 
v}s,fiput4s  Dominumimj  ifutjje populofno  tjrattnos ,qu:pro  tthidtne  dominaren- 


„9  I  O.     C  A  L  V  I  N  I 

tur,yhiijs  cuos  adEuan^elium  fromulgAndum  mtttehat,tantum  dculit poteflx~ 
ivi.Inco  aurem  imbingis  ,  quodnon  cogitas  ante  iUos  circunjrrihi  certis  jinibtM , 
quam  poteftate  injlruantur.^udiendos  ergo  fatemur,no  fecns  ac  Chrijlum  ipfiim 
lEcclejiaJlicos  paflores,fed(jui  munus  fihi  iniunBum  exequantur.  idporro  ipfum 
effedicimti<,non  qu£  kfeipfisplacita  tcmere  excuderinr,  tonjidenter  tngerere,fed 
qu£ex  ore  Domini  oracuUacctpertnt ,  religiose  ac  bonapde proferre.  Nam^ 
ifs  canceUiA  terminauit  Chriflus,  quam  ^pofiolvi  reuerentiamyoluit  exhtberi-.nec 
Fetnts  plips  aliquidyel ftbi  trtbuit ,  ~velalijs permittit,quaml/t quoties  loqmmtuf 
interfdeles ,  l/elutiex  ore  Domini  loquantur.  Ejfert  quidcm  magnijice  P aulm 
fviritualem iUam,qua  pndttm erat,poteJ}atem,  fed adhihitamoderatione,  ytne 
quidyaleat,  nifiadxdifcationem:  "ytnequamdominationis  Jj?eciem  prsfeferat: 
yt  ne  adfdemfubiugandam  conferatur.Superbiatnunc^l/tyoletjPetrifucceJ^to- 
ne  Pontifex  yejlerietiamf  eamfihi  eutcerit,nthil  tamen  inde  confequetur^quant 
fihi  ohedicntiam  a  Chrifliano  populo  deheri ,  quantif^erfidcmipfe  Chriflofer- 
uauerit,ncc  ahEuangelij puritatedeJleClat.Non  enimtnabum  ordinemyos  cogic 
EccUfia fide lium ,quam  in quojlare l/osDominu^ yoluitiybiad  caml'0s  regulam 
exigtt,qua  total/ejlrapotcjlas  continetur .H tc ,tnquam ,ordo  interfdeles  eji  con- 
JlitutHsDomtni  'yoce,'yt  Propheta  ,qui  locurn  docendi  tenet,a  confcffu  iudtce- 
tur.^h  eo  quicunque  fc  eximi t,e  numero  prophetarumfe prttts  expungat  neccjfe 
efi.^tque  hic  mthi fe aperit  latij?imtti  rcdargucnd^  infcttiditux,  captis,ftqHtdcm 
"yulp-apdelium  nihtltntcr  reltgtonts controucrfias  reliqiium facts ,niftyt  auerfs  i 
Yc  tpfa  oculn,do^iorihus  fe  addtcant.^c  citm  ubnoxtamfathan£  anim.tm  effecon 
flet,qu£  aliundc  quama  Deol/nopcndet^quammifcrierunt^quicunque  talibtisji- 
dcirudtmentvi  imbuentur^Hinc  animaduerto,  Sadotete,  nimti  otiofam  tehabcre 
theologiam:qualis  ejhfere eorum  omnium  quiferijs  confcicnti£  certaminibusnun- 
quamjuerunt  exenitati .  ^lioqui  enirn  hominem  Chrijlianum  intam  luhrico, 
irt.o  tampr£cipitf  loconunquam conjlitucres ,in  quoyix momentum pojfet  conft- 
ftcre,fiquando  yelmtnimum  impeUeretur  .  Da  mihi  non  dtco  altquem  de  medix 
plehc  indoclum  Jedrudijitmum ftihulcum ,fi  in  gfcge  Dci  cenfctur  ,comparatum 
cjfe  admilitiam  lUam  oportehit,qu£pijs  omnibm  ejl  a  Deo  ordmata.  .Adefiac- 
cincitts  hojin ,imminet ,congreditur ,  ac  hojiis  quidtm  injiruciijiimus,^  cuinuUa 
rntidtl/irtiii  ejl  incxpugnabilts:quibus  adrcfjiendii^yel  pr^Jidijs  munietur.yel  telpi 
armahitur  tUe m ifcr ,y  t no  fiatim abforbeatur^  Vnicofancgladto  pugnandndocct 
Paultts,Verho  Domim.Ergo  tncrmuDtabolo adnecedcdttur antma,yhi  Deiyer 
hofholiatur..Age  nunc,an  non  erit  prima  h£c  hoftt^machinatio,ytgladtti  Chrifii 
militi cxcutiati Quts porro  excuticndimodus,  nijiyt  dubitationem  tUi i/iijciat ^Jit 
nel/erbum  Domini,quo  innititur ,anhominvsl  Quid  mifcro  hic  facies? luhcdsne 
circunJie{}are^hinaftntyirido6li,inquosrerlinativs,quietecaptat?^rnereJhi 
rare  quidem  ipfumin  hocfubterfugio  finet  hoflvs.Nam Jifemel eb  tmpulerit,yt  in 
homtnes  tncumhat,yrgcbit ac perceUet  magvs  ac  magis,doncc pr£cip ttem  dederit. 
Er<ro  aut  exfaciti  opprimetur,aut  reli^lU  liominibfts,rcBa  in  Deum rejpictet.lt* 
ftne  rcs  habec,fidcm  Chrifiianam  nonhumano  tefiimonio  fundatam,nonamhi- 
guaopinionefujfultam,non}iominum  aurhoritate fubnixam  cjfe  oportet  ,feddi- 
fitoDeiyiuentvs  cordihus  nojirvi  tnfculptam,ytnuUvs  errorumojfucijs  obtitera- 
riqueat .  Itaaue nihit  hahet  Chrijii ,  qui  l}£c  etcmenta,-  nontcnet,  Deum  ynum 

ejfe, 


RESPONSIO:  1,1 

tjp.',<]ui  mcntes  )i')ftr.u  ad pcrjj>icicnd-imfu.im  y  ■srita.tem  iUHmin.it,  tjni  oiler»  tl- 
Ltmjjiiritii  rordib.:-;  ohji^aat ^qui  ccrt.-.  einstcjlijicittions  crnfcientia^  c6nji.-ir,.')t. 
H&cillx e^\'len,ifirma,c^iic;)/t  ttah-^iutr,  Cirtttadonobis  aP.tulo  commend^tx: 
^U£,ytnullum  duhitattont  iorum  relinquit,ita nonmodo  inter  hominmndcf-m- 
fiones  nonli actU.it  aut  h<cftat,ytri potitisadh^reat  parti ,fedqu£,  toto  orbcad- 
uerf.in'e,conflarefihi rton  definit.Htnc  ea  quoque  nafitur,  quam  Ecclcfx  trihni 
mii,&  iUth.itam  yoi,-:miii ferti.iri  Judicundt  facultas .Vtcunqiic  enim  tumultiictur 
mundwj^^pinionumcjuel/arictateperflrepatjnunquatamefcdiflttuiturfidclisani 
nia,quin redum adfalutem curfumteneat .  Neque  t.imen aut  e,imfidei  pcrjptca- 
tiamfomnio,qu£  tnyerifalfijue difcrimtne  nufquam aherret ,nufquam  haUucine 
turiauteam  ajftngo contumaci.im .qu^^^niuerfum  homtnumgenm  ,ye[utex  al- 
to ,dcfpictat ,nuUm  iudicium  moretm^dclcBum  tnter  indoilos  ac  eruditos  nuUum 
haheat:  quin  potitis  fateor,pias,acl/erereligiofis  mentes  non  omntaDei  myfle 
riafemper  ajfequi jinterdum  etiam  in  rehn4  euidi-ntij?imis  cxcuti.e :  itafcilicet 
Bomino prouidente,quo  adfuhmifiionem  modefliamque  affuefiant.Rurfum,t.in- 
tarn  effefateor  apudeAs  honorum  ommum,nedum  Ecclefa,  reuerentiam,yt  non 
ficile  ahl>Uo  fe  fiominedimoueri  finant,in  quo  reClam  Chrtfti  tnteUigenttam 
deprehenderint:yt  nonnunquamfujfendere  iudiciummaltnt,  qu.hn  addijfenfio- 
nem  leuiter  proflire.Tantiim  contendo ,quxntiJferDominiyerho  tnfftunt,nun 
quam  itadeprehenfivs  tenertjltt  in  exitium  ahducantur  .  Verhi  autem  tpftis  cer- 
tam  adtoac  perjficuamijs  effeyeritatem,ytnequeah  hominihus,neque ah.An're 
ItAlahefaBari queat .Proinde factff.it  nu^.itoria  lUa  ,  quam  ruddm&tUiteratts 
conuenire  dicn,fimplicitas ,ad docltores  reffeclare,^  adeorum  nutum  inclinarc. 
Fr&terquam  enim  quodfideinomen  non  meretur  ,  de  reltgione  perfuafio  quan- 
tumlthetohfltnata ,qu£  alihi,quam  in  Deo ,ac-quicfcit,quisfdem  appeUet,  amhi- 
guam  nefcio  quam  opintonem,qu£  non  t.intim  dtaholi  artthn^factle  extorquea 
tur,ftdJponte,pro  temporum  inclinattone,flucluetur?  cuittsyix  ahus  Jper.irifi~ 
ms potefl.quam  yt  tandem  euanefcat? Quodnon alio  nos  fpeciaffecauiUans,ty 
rannicum  hoc  iugtm  excutiendo ,quam~)/t nos  in  cffrenem  licenttam  foiueremtis, 
ahieila  ettamjfiDeoplacetjfutur&^yit^cogttatione  ,tudtcium  ex  compar.ittone 
'vitienoflr£  cumycflrajeratur  .    Multts  quidemyifijs  ahundamu4,iahimur  nimis 
f£pe,ac  delinquimiis,Jed  impedior  yerec.undia,ne,quoadperyeritatem  licet,^lo- 
riart  aufm^quanth^vos  omni  ex  p.irtcantcceUamin:  niji  forte  Rom.tm  excipere 
yeltsprteciarum  lUudfa.iclitatvs  f.tcr.irium:qu&,ruptvs  recl£  difciplin£  ri-paguii-s, 
froculcata  onini  fioncflate ,fc tn omnia  Ji.tgitiorum genera  exund.tutt ,  ytyix 
ynquam  taie faedttatts exempium  extttcrit.Nosfciltcet  oportehat  tot  difcrimi- 
nihu^sac pericuivscapitanoiiraohijcere,ne ein-s  exepio,  adfeucriorem  continentia 
adflringercmur..Atnosminimerefugimti4,  quindijcipima  ,  qu£yetuflis  canoni- 
bivs  fmutafuit  licum  hodie  haheat,diiigenter,.tc  honafide  cuflodtacur:  quinpo- 
tiusfemperteflatifumus,yt  Ecclcfatta  mifere  coUaheretur  ,non  aiiundem.igpi 
f.i[ium  ejfe,nifiquia  iuxu  &  tndulgentia  eneruatafuit.Difcipiina  tnim,nonfe- 
cus  ac  nerms,corpus Ecciefi£,yt  hene  coh&reat,  necejfc-  cfl  coUigari.    Ea  autem 
quomodo tn yeflra  parteyei coiiturjl/ei appetttu/^vhtfunt  yeteres  iUi  canones, 
quihuspveiuti  frents,eptfcopi acpreshytcrt  tn  ojficio retineh.tntur  ?       Quomodo 
dpudyos  eiiguntur  epifcopi^ua prokitioneh-ua  cenfura?quxdiiigentia,qua  catt 

M 


tii  I  o:    C  A  L  V  I  N  1 

tione.Quomodommeriftto  inittACurlquo  ordint^u^religione^TAtum  defmgt 

di  caufa,iureiurando  adtgutur,fe ^adoralemunai  obitimisfedidnon  in  ,tlium,yc 

apf>.xret,finenifi^'t,fhferaliafl.igttia,periurto  quoquef-  obfirmgat.Q^iu  ergo 

£cclefiitfliat  munera  tnuadendo,poteJl4temyidentu>-  Jibi  inirenuUa  legc«djlri~ 

£lam ,omnia fbt  inealtcercputmt:-vtcredtbtU'fit,inter  pyrat.tf  ac latrones pltts 

effeiuris^  politi£,mag'tfqueyaterelegei,qua">  in^l/niuerfoyejlro  ordtne.Quo 

niam  xutem  ad  extremum  indu(\a,quA  cauftm  nojlram fujltneret,perfona,nos  ye 

lutt  reos  adDei  trtbunal  cit.ifit,ego l/ero  iUuc  te  nnn dubttanter  reuoco.  Ea  enim 

nobts  conjlatdoclrinx  noftrx confcientta,qus,nec coelefiem  tUum  iudicem  exhor- 

refcat,aquo  ipfamnondf.birat prodijffe.lllas autem  tneptiof  nihilmoratur,  qui- 

hiis  ludere  ttbt placuif.minime cer.e in  loco.Qujdenir,imigistmportunum,quarn 

"ybi  in  Dci conjbe^um ventum ejl-,n:!gaf  nefcto  quas  commtnifci ,  ^  defenfiontm 

nobis  parumidoneam  affingcre,qu&  mux  conctdat^  Pijs  animts  quotiestnmen^ 

tem  yenti  dies  tUe,maior  tmutttnr  reiigio,  quam~)>t  tUts  tta  octofe  deltttari  ya- 

cet.Omijiis  ero-o  deliiijs  lalthus^diem  lUum  cogitcmtK.cuitis expe^latione fuffpcn 

ftfempcr  effe  dcbent  homtnum  ammi ..^c m Mtncrtmn-s^non  ita  fidelthm  effc  cx- 

fe.  endum,quin  profanti  ac  fccleranSjD  t  i  ^  »e  conti  nip  'orthtu  merii  o  Jormidabilti 

€lfcdcbeat.u4ures  arrtg.imin  adtUum  t^ib£clangorc/ii,quem  tpfiquoque  mortuo 

rum  cineres  efepulchrtsfuis  exaudtent.   M  entes  animofque  intendamtts  in  iUmn 

iudicem ,qui  folayultifs  fut  tiiujtratione retcget,  i^utcquid  in  tenebrn  latef.om 

niaque  humant  cordi^s  arcanc/.pacejacier.  (^folojptrit.i  oru  proteret  omnes  ini- 

quos.    Tu  nitncyide  qmd  pro  te ac  tutifcrio  reipondeaiicaujam fane  noflrizm^l/t 

Det  yerttacefujftilta  cji,ita  tufia  d.Jcufto  minime  dcfctet.De  perfonn  non  .0- 

quor.quarum ftiiis non  tn p.ttrocinio,fcdtn  humiii  confcfiione,fupp.ii\qued€- 

frecatione  [>oftta  critfed  quantum  ad  mintjierij  cafm  attiner  ,nemo  critno- 

Jlrum,q:itnon  itaprcfe  loijut p-Jiit .    Lgo  qmdem  j,.m  expertw,Dominc,quam 

dijfictleftt  aco-rutfcjtijlinere  apud  hommcs  eitis,quainterrupremcbar,accufatio 

nps  tnuidiumfd  q.i.i  jidiina  fen.pcrad  tuuui  crtb.-.nai  prouocaut,eadtm  niimco- 

ram  te  appa.coiqu.tihio tn iiidicto  tuo  camjcio  rcgn.ire yerttatcm,cuitts e£ofidu- 

cia ftibntXM , prtmo aggrcdi  auf(^jfum:cuiti.s  prssjidio  inJiruCms,  pcrfcercpotui, 

quicquida  mein  tua  Ecchfi:'.  gciit.m  ejl.    DuobiyS  maxtmts  crtmtmbm  reumme 

fecerunt  hxrefcos,^^  fchifma  n.^jtque  htcrcfts  tUiS  Jutt,quod  rcceptii inter  eos 

doowattbnsaufiis  fum  ,ecl.imare. Q^tdl/ero  JtctJJemi.Audiebam  ex  ore  tuo,non 

alia,n  effe  l/eritatts  iucetn,adaniina4  nosirasin  yiam  yitx  dirt^endas,qHam  qujt 

ayerbo  tuo  accenderetur.  .Audiebam  ffc  l/anitaicm^quicqutdde  tuamaiejlate, 

decuhun.iminli  tui,de  reh^ionvs  tux  myjierijs  concipiunt  afeipfis  huma,i^men- 

tes ..Atidieham facrile^am  effe  temeritatem,jinat&  tnhominum  cerebrts,doCiri- 

n&tproyerbo  tito  EccLefn: mgerantur  .  Lumautem  ocuios  ad  homines conuerte- 

rem,tUic omnia lon^e diuerfa apparebant.    Qut  fdci  antijiites  habebantur,ycr.. 

bum  tu.m  nequeinteUi^ebant,neque ma^nopcre curabat.Pere^rims  tantumdog 

matthiS  circum.iocbat mtferam p!ebem,acneJdo  quibiis  ineptits  deludehant.  In 

plebe  ipfafummx  ycrbttuiyeneratio  eratyci..ti  rcm  inaxefj.tm procdreucreri , 

intcrtin .ib omni  eini incputfttione ahjitnere .HtAc  tti/ri fupina pafiora focoidt.i ,tum 

bopuU  JiitptdttAS  fecer.tt^t  omnia  pcrnitiofis  erronbiti,medactjiftperjitttonibtts 

refertaefft;t,VnUqtiide  ts  Xfeitnomimbantfedquam matcfati  tMX ^ioria^vendi 


ctt- 


R  E  S  PO  NS  lO.  tty 

Cfijlijalio  tranfferentes:  tot  fihi  jigurabant  atque  halehant  deos,  quot  pro  Sanclti 
colerel/olebant .  Chrijitn  tuus  adorahatur  quidem  pro  Deo,  ^  feruaton>  nomen 
retinehat,fed qtia  parte  fionorari  dehuerat  ,prope  iacehat  inglorius  .  Sua  enim 
yirtute fjoliatm  ^-velutDnm  aliquis  eyulgo  ,  inturba  Sanciorum  delitfcehat. 
^emo  erat yquil^nicum  iUud,quod  tihiin  cruce  obtulit,  ^  quo  nos  tibi reconcili- 
auit^ftcrijiciumy^yere  reputaret.  Nemo  quide  £terno  eimfacerdotio,  ^  qux  inde 
ptridet jintercefione ,-vel per  fomnium ,co^itaret.Nemo ,  qui  inyna  etm  iuflitia 
acquitfceret.lUayero  falutis  jiducia,qu£yerbo  tuo  ^prttcipitur,  ^  fundaturj 
fere  euanuerat .  Qjfjn  id  erat  infiar  oraculi  receptum,fiulti£,  effe  arro^antidi, 
^,yt  ipfi  loquebantur,pr£fumptionis,fi  quis  tua  benignitate ,  flijque  tui  iufii- 
tiafrettn,certam  ac  intrepidam falutis  j^em  conciperet.Erant proftn£  opinio- 
nesnonpauc£,qu£  prima  eiusdotirin£,quam  nobnyerbo  tuo  tradidifii,placita  a 
radicefuhuerterent.Sana  quoque  Baptifmi  Coert£que  intelligentia,plurimis  men 
dadjs  corrupta  erat.Iam  yero  chm  omnes  nonftnegraui  tu£  mifericordt£  contu- 
meliafduciam  in  honis  operihm ponerent ,cum  honis  operibm  gratiam  tuam  de- 
mereri,  citm  iuftitiam  fibi  comparare,  cum peccataexpiare,  citm  tihi fa:isfaccre 
adniterentur(qu£fn^ulayirtutem  crucis  Chrifti  obltterant  ac  exinaniunt)  qu£ 
tamen  effent  bona  opera,prorfu4  nefciebant.Perinde  enim,  acfi  minime  adiufti- 
tiam  lege  tua  inQituti  forent ,  multas  fihifabricati  erant  inutiles  nu^as  ,quibn4 
fauoremfihi  tuum  conciltarent:in  quibtts  itafibi  hlandiebantur  ,  ytpr£  tUispene 
contemnerent,quam  in  lege  tua  commcndafii^er£ iuUiti^  regulan,:adi:u  huma- 
na  decreta,occtipato ftmel regno,tuis  ipftns pr£ceptis,finonfdem,at  certe  autho 
ritatem  dero^auerant.  H£C,Domine,yt  animaduerterem ,  tu mihi Spirttm  tui 
claritate  ajfulfifliPvt  deprehenderem,quam  impia  noxiaque  effent ,tu  mihifacem 
yerho tuopr£tulifii:yt pro  merito  abcminarer,inimum meum pupu?-tfii ,  Inra- 
tioneyerbdo£lrin£  reddenda, yides  quid  confcientia  meaferat ,  non-  fntffe  fcili- 
cet  mihi  propofitum  ,  extra  eos  euagarifines,  quos  'yidebam  feruis  tuis  o/^nibm 
effe confittutos . Qmd ergo  dtdiciffe me ex ore  tuo  non  dubitabam ,fideliter Eccle 
fi£  diTfenfareyolui.  Eo  certe  mepotifiimum  tetendtffe  conftat ,  in  quo  pluri- 
mum  eiahoraui.  Nempe^yt  bonitatis  iufiitixque  tu^gioria^fctifin  ,quihdi  o/itea 
obiegehatur,nebulis ,  conYpicua,  emineret.ytyirtutes  ,  benefictaque  Chrtfti ti.i, 
abfterfis  omnihus  fucu ,ad plenum  effulgerent .  Nam  ^  nefas  efje  dHcebarn ,  e.ts 
res in ohfcuvo iacere ,qutbus cogit.indis ac reputandts  efjemmnatt.  Necmciine 
aut  tenuiter putabam  indicartdas ,quarum ampiitudine  longe  inferiorvjfet  ofiinu 
oratio.Nec  dubitaham  in  illtidiutius  homines detinere,ybi  eortm  cittoque  faitts 
refidehat.Nonen!mfalltrepoffetoracu[umilIud,Effehancyitam£iernam,nof 
fe te Iferum  Deum,^ quem mtfifti lefum  Chrifium .  Quod  autem  mihi dc dt- 
fcefiione  ah  Ecclefta  obijcerefoiitifunt ,  neque  in  eo  male  mthi  conftusfum :  nifi 
foriepro  deftrtore haheduf  eft ,qutl/bt  mtlites  fufos  acpalatos,l>idet procui  ordi 
nes  reliquiJfe,figno  ducisfuhlato,eos  in  ftationesfuas  reuoc.it.  Sic  entmdi^erfi 
erant  tut  omnes,  Domine^l/tnon  modo  imperia  exaudtrenonpojftnt  ,fcd  etiant, 
litoblitipropemodumeffentc^ducisfui^^^militi^^^facrameniimilitaris.E-. 
go,yt  eos  ab  errore  coUigerem ,non  altenum  ftgnumfuftult  ,fed  inftgneiUud  tu- 
umyexiUum,quodnobt4  fequi  nacejfe  efl,fiyolum::s  inpopub  tuocenferi .  Hic 
manum  mihiintecerunt,qui(umaltos  retinerein  ordine  dehcrent,inerrorem  ab- 

M   1 


ii4  I  o:    C  A  L  V  I  N  I 

iiu.xerant:^  cum  minme  dcjinerem,violenter  refliterunt .  Hic  cocptur»  e^gra- 
intertumultiiariydonicaddijiiditimyfquejCertamen  exarftt.  Verum  fenen  quos 
Cit  ctdpa,tu»m  eft  nmc pronuntiare,'6  Domine.E^ofemper,  c^yerlni^^facits, 
teftatus  fum,  quantoynitatu  ftudio  tenerer.  Verim  tUa  mihi  erat EccUfix.yni- 
tAS,qu£  ahs  te  inciperet,ac  in  te  defineret.     Quoties  enim paccm ^  confenfio- 
nem  nobts  commendafti,  fimul  oilendi{li,te  ynicum  cffe  illiitf  conferuand^,  yin~ 
culum  .  MeMpacem  haberel/cliem  cum  ijs,quifc  tadabant Ecclefu pr^fules ,^ 
fdei coUtmntvs ,eam redimere  oportebat~\ erttatts  tu£ abne^atione.    Quiduis  au- 
tem  potiuifubeundum  ejfe  cenfui,  quam  yt  adnefartam  tjlam  paclionem  defce»" 
derem.Nam  Chrifiits  ipfe  tuus  nobti  edixit,e:iam  fi  coclum  terrx  permifccatur,  o~ 
fortere  tamenycrbum  tuum  £temum permanere.Nequeyero  difidere meabEc- 
clefia  tua putabam,qma  mihi  cum primoribm  illn  bellum erat .  N am  ^perFili- 
um,  ^ per  ^poflolos,prxmonueris ,ad eum  locum  emtrfm-os,  qutbu^confcntiea- 
dum  minime  ejfet.  Non  de  extraneis  ille  hominibiv.,fcd  ijs ,  quifepro  Pafloribtts 
-)/enditarent,pr&dixerat,fore  lupos  rapaces ,  ^ pfettdoprophetas  :ftmiilque  man- 
dauerat,yt cauerem.vbi  cauere tubebat,an  e^o manum prAbuijfcm  .<*  Necmagis 
pefitlcntesforeEcclefi£t(iiehoJ}csdcnuntiabant^pofto[i,quamint'::ffinos,qui 
fubPafiorum  tittilodelitefcerenr.  Qnos  pronuntiabant cjfe habedopros  hofitbm, 
ab  ijs  cur  dubitaffimme  feiun^cre?Er.tnt  mhi  in  ocultiProphetarum  tuorum  e- 
xempla^qutbus'^ idebam  tantAs  fuiffe conitntiones  cumfeculi  fut  SacerdotiJmac 
Prophet.i:quos  certe  confiatfutfje  in  populo  ifraclttico  Ecclefi£prxfiles.     ^t 
non  ideo  habtntur  profchifmaticis  Prophet£tui ,  nttod,  dum  coUapfam  reli^io- 
nem  infiaurarevolunt,ilhi  fumma^i repuo^nantibiisnou  iefjcrint. Manebant  er 
go inyer(tEccleftAynitate,cum  a  fceleratis  facerdotibiis  dirls  omntbns  detioue- 
rcntur ,  citm  indigrti  cenferetttur ,qui locum  inter homines  ,ncdiim inter S an£los 
fiabtrent.Eorum  ergo  exemphs  confrmatni,fic  confiitt,ytnihilme illxdeEccle 
ftx dtfjrttone obnuntiationc  s  min£ve  terrttarent ,  quh minti^s  conftanter  intrepi- 
dequcpergcremijs  aduerfari,  qui  fub  P  afiorum  perfona  plufqtnm  tmpia  tyranni- 
deEcclf-fiam  tu^m  difperdebant.Erarn  enim  mthi  opttmc  confcius,quanto  ynien 
d£  EccLft£  tu£  fitidto fiagrarem ,modo  couconliit  eunyinctilumejfet  tuarveritas. 
Qui fiibfecuti  funt moUysptit a mc nonfint excitati,ita non eii cur mthi  imputen 
tur.Scti,Domin.e,rcs  etixm  ipft  apud  homines  tefiata  ifi,yt  nihilqu£.ftcrim ,quam 
yerbo  tuo  controuerfas  omnes  dirimi,  qiiOjConiunUis  animis  Pvtraque  p.trf  ad  fta- 
biitendum Regnum  ttmm con^piiartt:  vt  non dctraOarim,yel capttn  mei  di^en- 
dio,p(icem Etclefd refiittti,fifruiira tumultuart deprehtnfiis forcm .   Quid au- 
tem  aduerfirij; N onnc  protinpM  ad ignes ,adcrucei ,  adgladtosjuriofe  procuyre- 
runt? Nonne  vnicum  fibi  pr^fidium  m  (irmts  ^ fdtuitta  effe ludicarunt^. N onne 
ad eundem  furonm  omnes  ordtn^s  irfiigarunt '{ Nonne  omncs pacifcattonis  ra- 
tiones  rei^uerun.tiEojaclumeft,ytres,qii£fedariamice  alio'.juipotertft,  intale 
certamen exarferit.  Quanquam autem  in  tanta  rerum corHtirbittone yariafue- 
runt  hominum  iudtcia,iam  tamtn  cmni  timoreftm  t:  btratits ,  poftquam  ad  tuum 
Trtburpal  adftamus;ybi  isquitoi  cuml/eritate  con-iunda ,  non-  nififectmdum  inno- 
centtarn  pronuntiare potcfi.    i.n,Sadolcte,non  quam  tiht,adnos  pr£gra»andos, 
comrriinifci  libui  t  caufx  nofirx  (tftionem :  fcd  qtiam  cffe yenfiimam  O"  nunc  boni 
comofcunti0*  Qmntbr^  creatnm in  illo  diepatefet.    NequeyarQJji  etinm^qui 


R  E  S  P  O  N  S  I  O.  1,^ 

brsdicAtione  noflra  edoCli,ad  eandem  nohip:um  cauptm  accefferint,deerit  quod 

frv  fe  loquantur,quando  luc  cuiqueparata  erit  defenfio:  EgOjDomine,-vt  apue- 

rofueram  educatitf,  Chrijlianam femperfidem profeff^ fum  .  Ipfta  autemfidei 

rationemnon  aliam  inirio  f)ahui,quam  qux  tunc paflim  ohtinuerat .  Verhum  tu~ 

iitri,q»odin{lar  lampadti prxlucereyniuerfo populo  tuo  dehucrat,ademptum,yel 

certefuppreffumnohtierat.Et  nequismaiorem  lucem  defideraret,infcderat  om- 

nium  animts  ijla perfuafto  ,  coeleflti  lUtiti  arcan^que philcfophi£  tnquifitionem 

faucts  meltus  dcle^.tri,a  quthus  oracula  peterenturipleheijs  in^enijs  non  altiorem 

intelligentiam  conuenire,quamyt  fe  adEcclefitt  ohedtentiamfihio-erent .  Rtidi^ 

mcntaautem,quthmfueram  inttiatits,  eiufmodi erant  ,yt necmc ad leo^ttimum 

numtnis  tui  cultum  fatis  inf}ituerent:neque  mihi ad certamfpemfalutisyiam  ex- 

pedirent-.nec  me  hene  ad  officiaformarent  Chriilian<e  yitx  .    Te  quidem  ynum 

pro  Deo  meo  colere  dtdiceram :  fed cum  mepenitwfugeret  yera  colendi  ratio,  in 

primo  ftatim  mgreffu  excideham.Crtdehampvt fueram  edoCin4,filij  tuimorteme 

ndemptum  effe  ah ohligatione £tern£  mortii :fed eam imaginahar  redemptio- 

nem,cuittsytrt(ts  nequaquamad  me perueniret.Expedahamfuturum  refurreclt- 

onisdiem,fcd  cuius  memoriam,yelut  rei infauflif?tm£,ahominarer .     .Atque  hic 

fenfusnon  mihipriuatimdominatuserat,fedex  eado£lrina,  qu£tum  a popttli 

Chrijliani ma^ijlris  populo pafiim  tradehatur,conceptus.Clementiam  er^a  homi- 

nes  tuam prdtdicahant  tUi  quidem,fednonnifieos,quifedi^nospr£huifJent  .Di- 

^nitatem  porro  in  operumiujlitia  coUocahant,  yttUedemum  in^rattam  ahs  te  re 

ciptretur,quife  tihi  operihtts  conctliaret .  Necdijitmulahant  tamen  tnterim,mi- 

feros  effe  nos peccatores,^  quifepe  carnis  infirmttate  laheremur.Proinde  com- 

munemoportere  omnihus  efefaluttsportum,  tuam  mifericordiamfed  enim  eins  oh 

tinenddi  hanc  demonftrahant  rationtm,fi  pro  offenfis  tihifatisfieret .  Tumfattf- 

faClio  nohti  iniungehatur.primumytconfefitftcerdoti  omnia  peccata,yeniam  ab 

folutionemque ftipplices  peteremu^:  deinde,yt  bontsoperihus  malorum  memoriam 

apud  tedeleremi*s.Po{lremopvtadfufficiendum,quodnohi6  deeffet,fxrificia  ex- 

piationefquefolennes  adderemm.Iam  quia  rigidtts  effes  iudex,acfcuerusyindex 

miquitatis,oJ}endehant,quamformidolofus  ejfe  deherettuus  coJheCltts.ldee  iuhe 

hant  ad  Saniiosprimitm  confu^ere,yt  eorum  tnterccfStone  ,exorabilts  acpropiti- 

ui  nobtireddcreris.Hts  omnihmtumytcunque  perjuncius  efftm,tametfinonnihil 
inter  uiefceham,procul  tamen  adhuc  aher.m  a  certa  confcienti^  tranquiUitate. 
Quoties  enim~\elin  medefcendeham,yelantmumadteattoUeham,  extremus  hor 
rorme  incefiebatjcui  nuUapiacula,  nuUafttisfaCliones  mederi poffent .  ^c  qu.o 
meproptus  confideraham,eo  acriortbus  pun^ehatur  aculeis  confcientia:  >r  non  a- 
l ud refla re tfo latium ,quamme ipfum o hliuione ludere .  Quia  tamen nihi / meltus 
offerebatur,iter,quodcxorfus  eram,profequehar:  cumin-terim  excitataejl iono-e 
duerji  doCirinAforma ,  non  qu£  a,  Chrtftiana profcftonenos  abduceret,fed  qux, 
iUamadfuumfontemreduceret,0' yelut  a  fcihus  repurgaiam ,fu£purirati  re- 
Jlitueret.E^o  yero  nouitate  ojfcnfus,  dtjficulter  aures  prJw :  ac  initto  ,fateor, 
{trenue  antmofequereftJiebam.Stquidem{qu£  bomimbus  in^cmta  ejlinrettnen 
do,quodfemelfufceperunt,tnjlituto,yel  conJlantia,yel  contumacia)egerrime  ad- 
dfcebar^l/tme  tn i^noratione^ eiroretotayttayerfatum  effe  confterer.  Vna. 
pr£fertim res animum ab lUa meum  auertebat,  Ecclefi£ reuerentia.  Verltmybi 


,j^  lO:     CALVINI 

alujuando  aum  apcrui,meqM;doceri  f.xjfmfunl,fuj^eruacuum  fuijfe  ttmorem  il- 
lurn intellcxi,ne  qud  I.ccUfix maiedciti  decedcret.  Multum enim  interefft  ad~ 
monehantyfcctBioncnt  quis  ahEulefiaftciat,m -yitia  corri^ere fiudeat,  quilns 
pcclefia  ipfa  coniaminata  efi.  Dc  Ecclefia pr£tLtic  loquchantnr,  fi^rmmum  vnitd 
tlicolend&fiudnm pr&feferehant .  ^c  ne  in EccLft£nomtnc  cauillari  yideren- 
tur,o{lendehatnoncffcnouum^t  ^ntichrtfti pro  Paflorthtts  illtcprsfiderent. 
liti-s  reiiXtmpLi  non pauca  profircbant ,  quib.ts  apparcha^nec  aliojpeiiare  ip~ 
fos,  quam ad EccUfi££difcationcm:  i^  m eo fimilem  hahere caiifam  cummuUis 
Chrijtiferuis ,  qnos  ipfi  in numcr~i  Sandorim  hahehamiis .  Quod  autem  Uheri- 
ttsferrentur  in Romanum  Pomijiccm,  qui  ^ pro  Chrijliyicarto ,  (^ Petri  fuc- 
cejfore,^  Ecclefi^ P rincipe cokhatur,fic excufthant : E iufmodi  titulos,  inunia 
efle  ttrricuLimenta,  quihtts  adco  perfrtngi  pioru>n  gciUos  non  oporteret ,  "Vr  rern 
jntucri  ac  excutere non  aiiderent.  lUum,cum  mundtt-s  ignorantia  ^  hehctudine 
"velut  alto  foporejOppreffiis  cffet,in  tantumjajligium  emerfijfexerte  non  yerho 
Dei confiitutum ,  non  legitima  EccUJi^yocattone  ordinatum  Ecclefis  Prtnci- 
pcm  fuifje  Jedyolnn' artum ,<^  afttpfi  UCium.  lU.im  porro tyrannidem  ,  quain- 
Det popultum grafjaus  ejfct ,  nuUo  n.odo  ejfc fcrend.tm , JiycUcmi^>filuum  apud 
nos  Chrtilt  Rcgnum .  NcctUa  decrant,  qmbnsca  cmnia  confirmarent,yaUdifii- 
m&  rationes  .  Principto  ,  quicquidad^lahiUendum  Pap£prtncipatum  folcbat 
tum  adduci,  cLircdiUichant.  Vht  omnia  lUiftiajirmamenta  ahjiiderant,  tamam 
qucque  ents  aUitudincm  ,  Detyerho  ,demoliekxntur  .  Eo  yfque  resdcuente- 
hat,yt'paLtm  cff.t,conificuumque  trudttis  fmml  ac  indoctts,  verum  Ecclefix  or- 
dinem  tunc  inte,ijffc:ciaucs ,  quihtt^jEccL^fidid.fcipUna  continetur  j  fuijfe pej?i- 
rne  aduUcratas :  ccUapfa»:  Chrijlianxm  Ithertatim :  proilrxtttm  deniqtte  futjfe 
Chrijii Rc^num,cum  crecitt^s  fuiffct  hicprincip^ttns  .  Hahehant  prxterea ,  quo 
coy}fcientt.tm  meamjtringerent,  ne  in  litvs ,  quaft  nihil admc perttnerent ,  fccu- 
rti-iioniitiie.em.  Alultum  entm  ahefjc,  quinjit aUquodyoluntario  errori apudtc 
patrocinium ,ium ne is quidcm impuni erret, qui mcra i^noratione  a yia  feduci- 
tur.  Quodiif'^  yifiiij  tui  tcJ}i'/ionio  comprohabam,fi c£Cf:s C£ciim ducit;amho 
in  foiie.t}ii  c.tdnnt .  Cum  tam animusrnetis  adJWiam attcfiustonem  comparatns 
foitt ,  hic  'ycro  ,  tanquam  iUataluce  ,  animaduerti  ,tn  quo  errorum  Jter^putU- 
nto  fuiffem  voUttxtu6,quot  inde fordibmacmacults  foedatuocffcm  .  Qmdcr^o 
officij  mei  fiiit,eius,  in  quaprolapfifs  efam,mifcri£,  muUo  ettam  magvs  eiu-s ,  q:t£ 
tnthi  imminchat ,  £tcrn£  mortis  .tgnitione,  ychcmenter  conjlcrnatus ,  nihilprifH 
hihui,quam  yt  dar.-nata,non fne gcmttu  ac  lachrjmtSjfuperioreliita,  me  in yi- 
tam  tuam  reciptrem .  Et  nunc,  D  omine,  qiiidaUud mifcro  mihifupercil,quam 
ytdepreca:ionem  tibi pro  defcnfione  ojfcram  ,  nc  horrendam  iUam  ayerho  tuo 
dcfviiioncmadcalculum  rcuoces,  a  qua  me  femclmirifca  tua  hcnigmtateyindi- 
c.tilii  Nunc  isl.tm  aBioncm,  SadoletCjCum  ea,fi  Ubct,comp.tra,quam plcheio 
tuo  afiio^najli .  Mirum,ph£fttahis  ^l/tram altcrt pr^JenedeheAs  .  lUiiis  enim 
vrofedofaitis  dc filo pendct,cuitis defenfio  in  hoc cardinc 'yertttur :  quod quxjibi 
a proam  ac maiorihu4  troditafit rcU^io,  eam  condanter  rettnuerit.  Judii,^;;-- 
Turc£,&  Sarraceni  hacrattoncDet  iudicio  elahtretur.FaccJj.ttero-pinanis  tjla 
tcro-ineifatioaheo  trihunaU ,  quodnon homtnim  authoritatt  comp  ohandx,Jed 
yritucrfacarncyanitatismedacijJidanataytffvredi&yniiisDeiyerit^.i  erigetar. 

Quod 


R  E  S  P  O  N  S  1  O:  127^ 

'Qmdft  ineptijstecum  ctrt(ireli€ll€m,quetmmthi  inhtginempin^ere  liccat^nondi 
coPap£,aut  CardimUf  attt  cititalibet  eyefira  factionereuercndi  prtnf^lis  (^qui 
Itn  fere  omnihm  qui  colores  aptari  queant  abhointne  non  y.ilde  in^cnirJo^pul 
chre  nob^i)  ftd dodorkalicttitts ,  vel  inter]omnes  yefirosfele^tfiwi?  Nihilftne 
opttieffet,ad  eiftf  damnationem,yel  diihias  in  eum  comeclnras  proferrcfyclfal- 
fa crimina erKentiri.  lufliscnim  ac  ceriu pliiffatis  grau.trctur.  Scdne,qiicdinte 
reprehendo,imitari-videar,  hoc  agendt  gencrc  fupcrfedco.Tantum  hoytahor,yt 
adfe  aliqaando  redeant,itc  fecim  reputent,  quam  fideluer  p.tfcant  Chnfiiannm 
popultm:  cui  non  alins ejfe potcft panis^quam  Deijutyerhum.Etnefihtnimium 
hlandiantur,quodnunc  migno  applaufu,^  fccunda,  magna  exparte,admurmura 
tionthttSjfahulamfuam  a^unt ,co^itent  nondumad  catajlrophenfc perueniffc:  tn 
qua  certenon  hahehunt ,tf>eatrum ,yhi j uos  fumos  impune  vend.int,  yhi  crcditlas 
tnentei  impofturjs iUaqueent  fedlmim  Dei  arhitrto  fla  '•unt'yclcadent:cuitis  iu~ 
dicium  non ah aura  populari,ftd  a  fu.i  ipfns  injlixibili  ^qnitate pendcbit ;  qui 
non  modode  cuitifque ftClu  tnquirec,ftdde  recondtta  cordis  fmceritate  ,  yelne- 
quitia  qiuflionem  cxerccbit.E^odc  0  mibt{s,nulla  ehceptione,  prony.nci.tre  non 
audeo: Quotittqutfquetamen  eoram  cjl,qui,dum  ad.terfum  nos  conflidatur,  non 
fibi  confiits  ftt  ,operam  fc  magu  hominihits,quam  Deo  locarcflam  cum  tota  epi- 
fiolanosfupra modum  tncltmenter traCles ,  extrema  tainencl.iuful.tyirm  tujca- 
cerhitattSjpleno  ore,in nos  ejfundts  .     Qit.tnqnam  .-lutem  nos  mittimt:  connitia  tUa 
feriunt,^  tUis  tampro  parte  antea  rejponfim  ef,qutd  tanien,  qu;fo,in  mcntan 
tthiyentt ,yt auaritiam  adfjuc noht6 olijceres^Putas  netantam  in  uoslris  homini- 
hisfuijfe  hehetudincm,yt  non  ab  ipfis  exordtjs  cogitarent ,fe  Cam  ingrediytam 
qu^lucro  &  qutsfiui  cjfct aducrfij^ima^^nycro  citrn  yeftram  ipforum  auaritt- 
tcm  traducercnt,non  yidebant  magnamfe  necejin.tt(mfibi  imponcrecontintntite 
ac  frugalitati6,nifp»e\-is  quoque  ipfis  faccrtfe  ridiculos  ycllent{Cim  rationem 
€iu6  corrigendx.  tjje  oslenderent,yc nmijs  cpibus  exonerarentur  PaST:ores,qi.o  ad 
J.cclcfi&curamm.igi6  ejfent  expediti ,an  non  fibi  Jj>ontc  aditum  ad opes  prdcclude 
hant?Qti£  enim iam rcsJahant  diuiti£,quibtis immmerent? QuidUm nonhoc crat 
facilimtimad  ditiitias  honorcfque  compendium  ,J}atim  ab  initto  ijs  quaoffere- 
hantur  paclionihits  yohtfam  tyanfgere^quatitum  multorum  flvntium  rcdimif 
fet pontfcxyefler? Quantt  hodie  quoqne  redimeret?  Cur,ftyciminima  hahcn- 
di  cuptditatett:ilIantur,omnt  JJe  itugend^ rei pr£ctfa,mab.nt perpethoficmiferi 
ejfcquam  ciiramagnam  dijfcultaccmyno  tcmports  momcnto  ditcjcere?fedam- 
hitio,fcilicet,eos  retinct.Eiit^s  quoqne  fuggiU.ttionis  quam  habuens  canftm ,non 
yideo^cumnihtl  aliiid potntrint  expeCt.irejqui  hanc  afiionem  agrcftftmt primi 
qr.amyt  a  toto  orbe  conJ]}uerentur:i^  qui  postea  accef^^jrunt ,fcientes  ac  yolen- 
tesfc  innumcris  totimmundt  contumelijs  ac probris  txpofucrint.vhi  autcmfrau 
desill^ac  intefin^  maliti£.  ?     NuUa  cntm  earum  fi:JpiiioI.%')is  )i£rct.    Dc 
ijs  ergo  potim  traCia  infacro  yeflro  collegio,yhi  quovnvs  a  cii.tnur,   Calumnias 
>llas,quia  adfinenipropero,prxtcrirccogor,quod  noftro  inmtentcs  rgp,tt,nemi- 
netn  repenmm  m  tota  Er.ciefa,q:icm  putc  ww..  fde  aliq.ia  digmm:caliimni<u  ta- 
men(JJe,iam  ante  fatts  dcmon^traut .Tametf  enim Joi  >»  iJctlichum  extraom 
nem  tudnij  alctm  conJ}ituimtts,concilijsyer6  ^patrtbm  ttaccrt.tmdcin.mau- 
thoritatcm  conJlareyolHtmm,fadeimnormamreJ}o:tdcant:  eo  tamen  honore 

M    4 


,,3  I  O.     C  A  L  V  I  N  I 

locoque  concilia  ^  patyes  dignamur,quem  ohtinerefuh  Cfiriflo  pKr  efl.  Sed  om- 
nium  teterrimum  efitllud  cnmen  ,  qubdjfonfam  Chrifii  difcerpere  conati  fumiti. 
Idfil>erum  effet,merito  ^  tihi,^  orhiyniuerfo  haheremur pro  deploratts.  ^t- 
qui  no  aliter  crimeifiudin  nos  recipia ,nifi  dijcerpi  ah  ijsChniiifponfiw conten- 
d^c,  quiyir^inem  caflam  exibere  Chrifio  cupiunr.qui  fancla  quadam  ^s^lotipiafol 
licitantur,qub  eam  Chrifio  iUihatam  coferuent:  qui  prauis  lenocinijs  corruptam, 
adfidem  coniugalem  reuocanf.qui  aduerfus  adulteros  omnes ,  quos  eiti^  pudiciti^ 
infidiari  deprehenderint,contentionemfufcipere  non  duhttat.  Et  quidnos  aliiid 
fecimtis^.Nonnepere^rinvidoCxrinvstentataiimb^yiolatafueratjaveftrafaCiions 
£aUf£  caftitas^.N onneyiolenter kyohis  fuerat  innumerii fuperslitionibm pro 
flttuta?  Nonnefaedifiimo  lUo  adulterij  ^enere,fimulacrorum  cultu,inquinata 
€ratiScilicet,quix  nonfumuspafii,facrofan{lum  Chrifli  thaLmumtanto  haheri 
a liohts  ludthrio,Jj)onfam  eim  laceraffe dicimur .Ego  autem dtco,  tUam quamano 
lufalfb  accufM,lacerationem,apud  yos  non  ohfcure  conjpici .  Neque  in  Ecclefia, 
idmodb,fedin  Chriflo  ipfo,quem  mifere  diffetlum  effeconflar.  Qmmodo  fponfo 
fuo  adhiereat  Ecclefia,quem faluum  non  hahet?vhi  autem  incolumitas  Chriiii, 
dumxyiufliti£,(^fanclitatvi,^faptenti£gloriaalto  tranffertur? .Atqui  ante- 
auam  accenderetur  knohvs  certamen,rranqui Ua omnia  ,  ^  optime  pacata crant. 
Inter  Paftores  quidem,(p*  in ipfaplehe,tgnauia  (^  fiupor  ejfecerant ,ytnullx 
propemodum  ejfcntde  reltgione cotrouerfi£.  Infcholti  autem,quamfirenue  Sophi 
ftdt,  rtxahantur?  Ergononefi,qubdpacifcumadcbyohtsregnum  trthuas  -."vhi  non 
alia  ratione  quies  fuit ,nifi  quia  Chrifim  conticehat .P ofi nouum  Euan^elij  exor- 
tumfmagnx,fateor,contenttonesejfcrhuerunt,a  quthm  antea  ociumerat.Sed  no 
firnhomtnthm  immerito  id  imputetur,qui nihil  toto,a^ionvsfu£  decurfu qu^fie- 
runt,nifiPiit  infiaurata religione,in yeram  "pnitatem,  difcord^sfufe  ac difj>crf£ 
Eccleft£  coUi^crentur.Et  ne  'yetera  commemorem,  quidnupcr  rectpere  dctreCla- 
runt,tantum  Tt  Ecclefivi pacemconciitarentiSed  Jruftra  omnta  experiuntnr,yo 
bticontra  nitentihm.Quia  enimpacem  illi  habcrc cupiunt,cum  qua  ftmulfioreat 
Chrifti  regnumOios  autem,quicqutd accedit  Chrifio,  deperirel/obn putatvs ,  non 
mirumefi,fifortiter  reffiatvs.Et  hahetiiartes,quihm  cucrtattsynodie  ,qutcquid 
ipft  mulivs  menfihm pro  Chrifit gloria  infiituunt.Non  multvs  l/erhvi  te  obruam, 
quia  ynoyerho  expedire  rem  licet.obtulcruntfe  noftri  adreddendam  fu£  doclri- 
n&  rattonem.Cedere  non  detrcCiant,fiyic\i  rationihm fuertnr .  Per  quos  nunc 
fiat,quomtnm  ^  optima paccj^ycritatti luce  fruatur  Ecclcfia? I nunc,^ nos 
fcdittofos  appeUa,qut  Ecclefiam  quiefcere  nonftnamu^s.Ne  quidautem  prxtcrmit 
teres,quod  ad^rauandam  <  aufarnnoitram  faccret,quia  mult£  paucis  iftis  annis 
feCl&  ohuUterunt,eim  quoque  rei  inuidiam,pro  tuo  c-tndore,  in  nosdcriuas-.fcd  yi~ 
de  qua  £quitate{vel  quo  etiam  pr£textu.  Namfino  s  proptcrea  odio  digni,ii* 
flo  quoqueolim  odtQ,  apud tmptos  Uhorajfet  Chrifii-tnum nomen ,  ^ut  ergo  defi 
nehacpartenos  infcfiareiaut palam  projitere ,  Chrifitanam  rcii^ioncm  toUen- 
dam  exhominummemoria,qu£totmundo  tumultm pariat .  Hoc  ergo  caufi  no- 
ftr£,  minime  ohejfe  dehet,qubd  modis  omnihm  conatu^  efi  Sathan  Chrifti  opus 
impedire.  Hoc  qu£rere  magis  ad  rem pertinehat ,  quis  omnihm,qu£  fe  extulc- 
runtfe[\is  expugnandis  incubucrit.  Conflatautem  nosfolos  ,yohis  ociofis  ac 
fiertentihm,totam  hanc  molemfuiltnuijfe .      taxitDominmSadolete^t  tu  ac 

rcli^ui 


R  E  s  p  o  N  s  1  o:  ti^ 

reliqiii  omnei  tuijdiqutndo  intelli^atis,non  altud  ejje  EcclejixflicA  ■vnit.ttisyin 

Culur)i,QuamftChriftniDominns,qHi nos  Deoptttri  reconciliauit,  in  corj^oris  fui 

focietatemnos ahijla  diJSipationerecoUi^atn/t  itaynoeiusyerho,ac jfiritH 

in  cor  ynum  ^jp*  animamlinam  coalefcamus  .    ^rgentonti  Cale/td. 

Septemhribfts.  M  D  X  JK  X  I  X. 


F  I  N  I  S, 


LIBELLVS    DE    COENA   DOMINI,    A 

loanne Caluino  pridcm  Gallica  lingua  fcriptus:  Nunc 
vero  in  Latinum  fermonem  conuerfus. 


N  ICO  L  u4  V  S     G  ^  LL^  S  I  V  S     PIJS 

LeCiorihffSjSalutem . 


iheUum  hmc,pietath  ^  doClrin£  plenum,  ante  annos  quinque  Calui- 
ntiifcripftrfyul^arifemoncnudeC^fineyllo  appiiratu:yenuPe  tamen 
^^^^1  ac  perjpicue.ordine  etiam  adhihito,^  certadocendi  rationeiquihui  tn 
fcriptnfulsytt folet.Cupiehat  enim  noftru  hominthm,ac fri&cipui iUtteratis,fuh 
uenire-.quorum  animtt<,oh  cotrouerfioi  lUas  qu£  interma^nos  yiros  a^itat^eranty 
itaejhuahatduhitatione,yt quid potifimum fequerentur  ignorarent.  Quo  qui^ 
dem  ita  nohvs profuit,ytnon  tantum  imperiti  ac  rudes  ,fed  etiam doili  quamplu- 
timi,mignamfcex  eolitilitatem  adeptos  effefateantur .  Permukt  entm,qui  ad-. 
huc^Va^ahantur incerti,hoc perle£io liheUo  itaconquietierunt,  ytpofitis  conten- 
ttonihtisyeritatcm  Dei  agnofcercnt  ^  amplcclerentur.  Docetertimpie  qutifit 
facramentorum'yftt<,quantum eii trihucndum,tum  in  quo  ojfenderunt  ij,qui plm 
£quoipfistrihtierc,qut  item  detrahereyoluerunt.Itaque  ciimyideremhf.nc  Ithel 
lumettamliteratviyfuieffe  poJfc:ac plerofquenonl/ul^arcs  'yiros,  quihtnnuUu^s 
lingudi,  noJ}r£  "yfus  efi, latinefcrtptum  defiderare,me  noninuttliter  operam  eoUo- 
catuYum  erijiimauiyft  eortimdefideriofattffacaeconareKatque  ejfictrtm  Tf  quod 
nohujeorfim  yidchatur Jcriptu)/! ,c£teris  etiam communicarctur.  Nojlrumenim 
eji^curare  acjiuderelityerttas  magtsac  ma^ti  clucejcat.  In  quo  dum  opevam  im- 
pendo  mcam,bon'is  omnihftsgratummefaCinrum conndo. Quod ftnonnuUts h^c mi 
nus  ornatayidehuntur,cogttare dehebuntme non in eojltiduijfc, ytorationu or~ 
namentaconcjutrerem^fedl/rjideltterreddercm^^firiptoreipfum  iwitaver  ,qui 
populariter  h<ec fcribens ,€tiam rudiorihta  fcfe  accommodauit .  Qu.trcptos  leilo- 
res  rogatos  'Velim^M  rem  tpfam  <iir  fententiam,mx^^t6  q.:am  yerh.i,a:tendant:f- 
mul  hoc  maiorem inmodnm  peio  atque ohfecro ,1/ 1 puro ac  fyucero  l/eritatisjlu- 
dto  duCii,omnialegant  attenttits,  ne pr£iudicata  opinio  eos  yerum  cernere  nork 
fmatmidtandcm  quodjludioje  inquirunt,ajfcquantur.  Valete.Cal.  lamiuar. 
M  D  X  L  V. 


l}9 


LIBELLVS     DE    COENA     DOMINL 


Vmfan^iJSir»umCoen£  Domini  noflri  lefu  Chrifi  facra^ 
mtntum,diu  multis  ma^ntfque  errorihws  tmplicitum  fuerit: 
atquc  adeo  fuperioribtis  annis  inuolutum  yartjs  obintoni- 
btn,ac  difceptationilu-s/ninusauamdecebat  placidts.miniwe 
miruml>tderi  debet,permultos  infrmx.  confrienti&  homiues, 
haudfacilc  ftatuere  poffe  quid  pottfimiimfequi  debeant: 
ftdduhio  ^fujpenfo  antmo  expeclare,quoad  pcfltis  conten 
tionibtiSfinter Dei feruos  conuentat,  refquead  aliquam  concordtam  deducatur. 
Quiayero  eiufmodi  dttbitatio  multum  habet  incommodi : periculoftfiimiimque 
ej},nthil  in  eo  myfierio  haberec€rti,cuim  intelligentia  adfalutem noilram  adeo 
neceffaria  eJl:ytili(?imumforeputaui,fi  breuiter  traciarem  fummam  prdtcipuam 
reiiexplicarem  tamen  dilucide  quid pottfimu  hic  tenere  oper£pretiumfit .  ^ddo 
quod  nonnuUi honiyiri,qui rem ita  poflulareyidehant,ame  td fummopere  fla~ 
Zitarunt.  Quiht46 omninopnift  ojfnto detffeyellem ,td denegare non  potui. 

Vt autemfactlius  dijftcultas  eu  expediatur ,  ordinem  quem  fequiinQitui- 
mnSjnotare  neccjfe  eJl.Prtmum,quam  ob  caufam  ^  quem ad  finem,fanclifitmum 
hocfacramentum  Dominm  inJlituerit,exphcahimus.Deinde,  quisjruclus  ad  nos 
redeat:ibijue  declarabimti4  quomodo  nohti  tn  eo  corpiK  Chrijli  donetur.  Tertio, 
autffityfttsipfttsle^ittmits.  Quarto ,quibiis  errortbus  ^  fiperjlitionibtts  conta- 
minatum  fuerit,recitahimtif:atque  oitendemtti,quid  difcriminis,Deiferuos  apa 
pi^trS  hahere  oporteat.Pofiremo  dictmits  qux  fuerit  ort^o  contenttonts ,  qu£  tam 
acerhe  a^itata  efi  ah  ijs  ipfis,qui  noiiris  temporihus Euarto-elto  in  Lcem  reducen- 
do,EccleJi£  tnjlaurand£,pur£que doUrin^, refi:ituend£,omne  operam coUocarut. 
Qiiod ad prtmum atttnet.Cum Deo  opt.max.Deo  inquam  nodro placuerit, 
nos  perbaptijmum  inEcclefiamcooptare,hoc  eJltndomumfuam,quam  ipfeyult 
alcre  ^  tucri:n6fcjuereceperttnonfoh)myt  domefiicos ^yeriim  etiam  yt  flios 
fuos:fuperej},qtioboni  patrtf  ojftctofun^atur,~)>t  nos  educet,nobifque  omnia  ad 
yiiium cultumque  neceffariajubminiflret .  Qu£ enim adcorpom educationem per 
ttnent,quia  communiafunt  omnthm ,eorumque  maliperindeyt  bonifuntparttci- 
pes ,nonfunt proprta  tpfittsJamtliAextflimanda.  Paternx  quidem tpjins erga nos 
bonitatts  ineo  tefttmonium  habemus  ,dum  corpus  nofirum  alit  ^  tuetur,dum 
omntum  honorum  qux  nohts  large^munijicefuppeditatjparticipesfumm^fed^yt 
"^ita tn qua ab  ipfo  regenerati fumtis,Jfiritualis efi:ita  cihum,quo  conferuemur,ac 
conflrmemur,fptrituaiem  effeneceffe  efi.InteUtgere  entm  debemm ,  nos  nonfo- 
lum adpofiidendam  aliquando  hxreditatem  tUam coeicfiemyocatos ,yerum  etiam 
(he  iam  quodammodo  in  eam pojfejiionem  indu£ios  ejjhyt  non  tantum  'yitamno 
bis  promiferit,fed etiam  a  morte  ereptos ,nos  tam  re  tpfa  in  eam  traduxerit.  id 
yerb  cortjectttt  fumus,chm  nos  adoptatos  regenerauit Jemine  immortalitacis  fer- 
moneinquamfuo ,quem  S pirituftnBo  cordihits  nojiris  imprejitt  atque  infxtt. 

Hancergo  yitamyttueamur  (^fujientemtts,  quxrendt  nonjuntcibi 
corruptihiies  ^  caducttquibitsl/enter  pafcftunfed longe meltriobu-s ^ pr^sJan. 
tioribw  anim£noJir<e  opits  habent.Totayero  Scriptura  te{latur,panem  Jfiritu- 
aiem  quo  fuftentantur  animA  »oJ}r£,eum  ipfu  mfermonem  effe  quo  Dommtks  nos 


re 


D  O  M  1  N  i;  I ji 

reo^enerauit :  rationertiqueynJi  adiun^itj  quodchrijht-tj  ynicayitanoSlra  ,no~ 
hts  in  eo  donctur  atque  adminiftretur .  Ncm  cum  Dem  in  Chrislo  omnemyit£ 
plenitudmem repofttam  ejje^olucritiyt  eam pcripfum nohls commantcet-.Jcrmo^ 
nemetiam ,  veluti  tnftrumentum  ftatuir,quo  Chriftf44,cum graiijs  fdvsomnihiis, 
nohn di^enfetur.  Stat  interimyera  illa  jentcntia,animas nojiras niiUo alio  ciho 
quamlefu  chrt^tn^^efci ac educari .  Quc.mohrem P ater cosieflu , educattoni/s  no~ 
{tr£follciitii<s,nullii  aliud nohii alimentumdedit: quinpotm  idnobn  l/nicecom~ 
mcndi.uit-io nos  contentos  ejfe,in eo animas  noftras  conquitfccrelioluiticum ijs 
reficicndi/s  ac  fuftentandvs  ahunde  fujficiaticiim  eoomnino  carere  nonpfimmi 
cuo  fuhlato  inuU„  m  aliud  reperie.  ur. 

Quom'd^o  Chriftns,yntcu,s cihus(it,(juo .iniivx  noftrx pafcun tur,iamyi~  ' 
dimus.  Stc/a'"'»''^^  nohisdtfirihuitur  fcrmoneDomini ,  yelntinjlrumcnto  huic 
reideflinatOjpi^-^ii  &  '*7«<' nominaiur.  Quodyero  de  fermone dicicur,pertinet 
ftiam  ad  S  acramentttm  Coeni£,quo  Dominas  ad  commmiicttioncm  CljriUi  nns  de- 
ducit.  Nam^^i^i^ddeb  imheciUes  ^  infrmt funm,  ytccrta  antnu  fdixia  ipfsm 
recipere  nonpoJ?im!is,ciim  nuda  doClrin^pr  ndtc.tttone  nohn  ofjcii  tur:  Pater  mi~ 
fericordi<£,fe  i^i-  eo  i.nhcciUitati  noftrx  accommodare  voiens,fermoni  Ji^nu,quod 
fuh  ocuiorumfenfum  cadcret,adiunxi<,quo  prorntfitonum  fuarum  ftthflantiamno 
bi6  reprnfentaret ,yt  o.nni  duhitatione  ^  incertitudincfuhLita,tri.  eo  conjirmari 
f^  rohorari  pojjcmm. 

Cim  i"  itur  hoc  myflerium ,  fuhltme  &  arduum  fit:  nec  qneamas  in^enio 
comprehcndert,aut  co^iiatione  compieCii,  quomodo  corpm  (^Jan^uts  Chrtjti  no 
hiscommanicetur:.-idcoqi:e  rudes  ^  tgnariftmiis  ,ytdiu:narum  rerumnecmtni- 
rnasinteUt^ammieo  mod^  idoftendi  utjne apertri neccjfv  fuit,quemjerrct  tn^e- 
rtij nojlriftcuitas.  Ea.n ob cauf.tm,Dci/!t,;us  Ccsn.tm inStituit :  yt  confctcntijs no~ 
Jirv^  ohfo-naret  cos  ptoniij^tones^qathiii  inEuan^eiivfccorporti  (^Jan^utnisfiu 
partictpes  fa^urum promifit:atque  in  hac perfuajionc r:os  ohfimaret  ,Jttamtn  co 
tRc  Jhirituaiemyitam  noitram,  yt  tali  tarnquc  tnftgnt  arraboneacccpto,  Jimam 
faluiisfiduciamcoricipiamus  .  Deinde^lit tn  a^nojlcnda  fumma  ipjitn  erganos 
bonitate,ccique  ceiehranda  ^  magnifcn  iaudtkii  txtcUi.nda,cxcrceamur .  Tcr- 
tio,yt ad fanCiitatem  ^^innoccnttam ampieciendam  incit<.mur  ,  cumnos  Chrisli 
mcmhra  ao-nofct>iim,ac prxapue  ,1/tamictttam  coliWiui fraterrhimque  concordi- 
am,qu£  nobtiynicv commcnd.itur.  Cum bene dtli^cnterque  notauertmm  tres  naj- 
ce  rattones  ,qu.ii  D  ominum  fpecltffe  citm  Caenam  tnjiiti-.eret  du  Itttm  non  ejhp.t  ce 
fac^uinohts  erit  adttus,yt  recliits  inttUtgamtts  quisfrucim  adnos  rcdeat,(^qito- 
nam  modo  eo  reCiel/tamur. 

lamero^o  adfccundumcaputyeniendum  cfiytofitndamm  quamfaluta- 
remfruclum nohts  adferat  Cotrn  D onnni,  modo  euin  percipcre  0*  coUi^ci  c  yeli- 
miis .  idcognofccnitii,  ctim  accurate  iridigvntiam  nojlram,  rut  ipfa  fuhuenit,  per- 
fendcrmm.  Nosyehemcnter pcrturhari  ^  antmo  torqueri  tttcijje  cft ,  quottes 
anirnadtierttmns qiialcs Jitmm  ipft,^  qutcqutdtn  nohui  tft  exaintnatim.N uUm 
enim  noftritm  esl ,  qut  infe  yel  micam  iuiiiti£  repcrtrepoftt  :ftd  e  dtuerfo  tot 
littijs  arf:eicribm  mqutrut t fumus ,tanra peccatorum  nmiiitndiHepicnt  atque  re 
fer.i  ,yt  nuUo  '^ccufatore  prx-cr  confcienttam  noJhr.tm  opm  Jit.nec  aiim  ludcx 
qui  adi'.trfmnoifcnteiitiamferat,qu£,rendiiseft.  Exquo  ionftqaens  cfl,irant 


,jt  D  E     C  OE  N  A 

Deiin  nos  concitatam  ejft,  neminemijue  poffe  mortis  &te'rn&  iudicium  ejfugere. 
j^ifiDerolicilde  fomnolentiaut  omntnoftupidiejfe^yelimu^.horribili illa  cogita- 
tione  qttaft  perpctua^ehennit  nos  torqncri  ^  ycxa ri  neccffe  ed.Ncc  Cmm  in  me 
moriam  nobn  redire potejl  iudicium  Dei,cjHindarnnatio  noftrafimulnohts  .rppa- 
rcar.  Jamer^^oyorao^ine mortis de^lutnnur  ,nifi  Demopt  .max  .  noseripiat, 
Quamyero  ffem  refurreilionis  hahere  poffumus,  cum  carnem  n'oftr.tm  confdc- 
ramus^putrida.n  tpfim,<^  om  li  corruptioni  ohnoxiamUtaque,fiue  corpiis,fiue  a- 
nimam  fbcBemns ,  nihil cft  nobis miprabilitts,  quandiu  in  nobts ipfis  refidemus: 
nequePoffumus  non  mifcrabiliter  angi ,fummaquc  moleftia  ajfictjdum  tantarum 
mifcriarumfenfu  ajfictmur.  Vc  iptur Pater coelejlts hu:c  noflm, calamitatifubue 
ntret,Coenamnobi6dcdit,l/elutiJpeculum,  in  quo  Chriftum  crucifixum  (^  fufci- 
tatum  contemplemur .Crucifixum^t delcantur pcccata  (!^  deliCia  rtoftra.  Sufci- 
tatum^vt  kcorruptionc  (fp  morte  liberati,ccelcJ}iimmortalitati  rcddamur.Hac 
pno-ularcmconfolationcmex  CoenaDomtni pcrcipimm,  quod  nos  dtri^itac  du- 
citad  crucem^  refurre[{ionem  Chrisiiivt  certofrtamns,nos  quamuis  iniquos  ^ 
impuros ,avnofi  tamen^  recipi  a  Domtno,atque  etiam  haherip.io  iujlis:  quauis 
morte  circunfeptos ,nihilomintis ab  ipfoi>it£rcddi:  quamuis miferahilcs  (p*  cala 
mitofos, nos  tarnen omnt fceiicitatis genere  impleri ac  cumulart.  Vel^litfacilius 
explicemns.  Cumnihilomnino  boni  innobis  refidcat,  necylla  earum  rerum  qu£ 
ad  ftlutemcofcquendam  adiumento  tffcdebent:  Coena,locuples  tejlimonium  dat, 
nos  qutcquidytde &'ftt lutare  eft confecutos  effc ,ciimmortts  (^ paJ?ionis  Chri- 
fti  participes  fumus .  Quamohrcm  ajftrmare  pojfumus  Dominum,gr.itiarumJj)i- 
ritualium  thcfauros  apertre  ,  dum  infocietatcm  honorum  ^diuitiarum  Chrijli 
nos  admitttt.Meminerimus  ergo  Ccenam  nobts  exhiberi,yeluti Jfcculum,in  quv 
Chrtjlum  contcmplcmur:cruciJixum,yt  liheremur  k  morte  c^  damnatione-fufci- 
tatumpyt  iujlitiamliitarnquc xtcrnam  confequamur.  Lkct  autem  e.idemgratia, 
n^bn  in  Euani^elio  cxhibea:ur:ta.ncn  cum  m  Coena  certitudinem  maioremplenio- 
remque  frutttoncm habcamus ,  hoc  ytilitatvi  cxipfaadnos  rcdtre  merito  agno- 
Jcimtis . 

Scdquia  Chriflt  bona  nihilad nos pertinent ,  nijt  prius  ipfe  noftcr  fue- 
rifprimiim  tn  Cocna  nobts  ipfum donari  oportct,ytyere  perficiantur  in  nohts  ea 
quAdiXimus .  Proptereadiccrefumfolitm,  Chrtjlurn  materiam  ^ fuhjlantiam 
S acramentorum  cffr.graiiAs  atitem  &  hcncjicia  qu£  per  tpfum  confequimur,yim 
^ cjficaciam .Porro,Co£nx,yu in eo conftjiit^l/t  reconctliationem  cum  Deo,per 
mortcm  i^ pajiioncm  Chrifti fa^am ,corifrmet :  yt  nos  certiores  redd.it, animas 
nojlras  ipfin^  fano-uirtc  ahlutai:n6fquc  iuj}itiam,tpfiui  ohcdientia  confccutos  ejfc: 
yt  dtniquc  Jhtrnjalutts  ,  qu.im  in  ijs  omnihtps  qu£  pro  nobls  cjfectt  coUocamits, 
mentihnsnoftrii  obfio-net.Hinccom  ludendum  ,fuhj}antiam  huicl/trtuticoniun- 
{lam  effe:.ilioqui  nihtl omnino  in  ea  Jirmi,aut  certi  hahercmtps .  Concludendum 
i  o-ttur,duo  nobii  in  Cocna  ojfcrri:  Chrt(tumfcilicet,ytfontem,origincm  ac  mate- 
riarn  bonorum  omniumi  dctndc  JruOum  (^  cfficactam  moriis  (^  pafitonts  ipfins. 
Quodetiamyerha  qu£  in  Coenaprofcruntur,fituoftendunt.Cum  enimiubctnos 
corpttsfuummanducare,  (^  fanguinem  btbcre:addtt,  corpus  fuum pro  nohtstradi- 
tum  fmjfe ,<isr  fanguinem  in  rcmifitonem peccatomm  noftrorum  ejfufum  ejfe  .  In. 
quo  prtmum  demonftrat,noh'is  non  ftmpliciter  corpus  ^fanguinem  ipfius,ftne  >/- 

u 


D  O  MI  NI.  ijj 

Idalia  confideratione  ^communicetri  ,ftd  etiam  fiuCium,qui  ex  morte  (^  pafione 
ipfiu^  ad  nos  redit,percipt  oportere.  Porrb  adtantorum  honorum  fruitiontm per- 
uenire  quipojfumta ,  nift  participes  fimu4  corporis  ^ftnguinis  ipftm ,  -vnde  lUa 
nobti  exhi hita  &  produciafunt? 

lam  ingredimurqu^ftontm,!^  olim  &  hifce  temporthia  adeb  a^itatam: 
Quomodo  intcUigcnda  fintyerhatUa  ,  quihtis  Chris^ttts  corpm  fuum ,  panem,  ^ 
fanguinemyinum  appeUat  .  Qu^facile  expediripotertt  ,fprincipia  lUaa  nohts 
antepoftta  teneamus-.Omnemytdelicetfruclum  quem  in  Ccena  Q::<erin:tts,  innthi- 
lum  redip.nif  in  ea  CfiriQuspvt  tottus  rei  fundamenti  m  ^fuhjlantia,  nolisdo 
netur.Hoc  conjlituto,fatehimur  haud duhie,Satramentum inutile ^fuperuacu- 
vm  rcddijfi  in  eol^eram  Chriili  communicationcm  offerri  negttr.uf.qmdhic.Jbhe 
miaexecrahtliatque  auditu  indignanon  careret .  Pr£terea,ftratio  communtonvs 
cum  Cfmfo,ea  efr,-vt  omniumgratiarum  ^  benefciorum  qu£  nobts  mortt  fua  ac 
quiftuit,participesfimus  inon  idtamum  agitur^^^t  cum Jjiiritu folim  ,fd  etiam 
cum humanitate  participemm:in qua, yt  dehita  nojira perf>lueret,perfe8am  o- 
hedtentiamDeo  Patripr^slitit .  Licct,yt proprte  loquamur,alterum  Jlne  altero 
feri  nuUo  modo  poJ^it.Ciim  enimfc  nohis  donat,idfacit  yteum  tntegrum  pojiide- 
amu4.ldcirco,quimxdmodum  dtclum  eJl,Spirttum  tpfmsyttam  ejfenojlram .  ita, 
ipfe  orejuo  pronuntiat ,  carnemfuam  cibum  noftrum ,  fanguinem  fuum  yerepo- 
tum  noilrum  eJfc.Si  hoc non  de  nihilo  dicitur,neceffe eft^ytliita noflra  in Chri 
Jlofttaftt,  animas  noflrAsipfiuicxrne  ^fangnine  yefci,yehtciharijs  proprijs 
^ peculiaribus ■  Etm  rei  teftimonium  h.themus  tn  Coena,ciim  dtcitur  de pane^yt 
acctf.amus  ^  manducemus,  corpus ipftus ejle : de calice ,yt  hthamus ,  ipfius  ejfe 
fanguinem.Nominatim  decorpore  ^fanguine  hahetttr  fermo:ytdifcamus,in  eis 
■  yit£  nojhs,  J^iritualisfuhjiantiam  tnquirere. 

Nunc,ftqii£ratur  an  nihiiomtnus  pamift  corpus  Chrijti^^l/inumfan- 
guis  tpftusire^otuiebimui ,  panem  ^  ytnumfgna  tjfe  yifihilia,  qu£  corpm  ^ 
fanguinem  Chrijt:  nobisreprxfentant  :corports-)ierb  ^Jano-utntsnomen  eis  at- 
trthutmn  ,quodJ'.ntyeluti  iniirumenta  qutbusDominu-s  lefu-s  Chrifius  nobis  ea 
diJlrihuit.Forma  h£C  loquendi,ret  yaideconfentaneaeJi.Ciim  enimnon  modb  o~ 
culis  ,fedneque  tngenijsnojlrii ,comprLher.dt  pojiit  communto  quam  m corpore 
Chrijtt  hahemus,ea  t^tmen  tUic aperte  oboculos  monftratur.  Exemplum  in  refmi 
li  yalde  proprtum  ha  hemus.  Citm  yeUet  D ominus  Spiritumfuum  in  Baptifmo 
Cfmftt  apparere,eum  fub  columh^fgura  reprdifentauit.  loannes  Baptijla  hifto 
rUm  iUam  recitans,S  piritum  fanClum  dcfende/item  fe  yidijfe  ait .  Si  prop  in-:  at- 
tendamus,  comperiemus  tpfam  n:hiipr£ter  colambam  ^ndijfe  .  Namjanili  Spiri- 
tus  effentia  inuifibiln  tjl .  Ciim  tamen  fciretyiftonem  lUam  inanem  fguram  non 
ejfe,jed  Spirttusfancli  pr£fenti£fgnum  certijiimum:ajfirmare  non  dubttatle  tl- 
lumytdijferquQdeo  modo  quo  tpfe ferre poterat,fuerit  rcpr£fentati!4 .  Itain  com- 
munione,quam  tn  Chrifti  corpore  ^  fangutne  hahemus,dicendum  eft :  myiteri- 
umfpirituale  effe,quodnec  ocuUs  confpici,  necingenio  humano  comprehendi po- 
teit .  FiguriAtgitur  0*  fgnis  qu£fuh  oculorumfenfum  cadunt,ytnatur£  nostrx 
imbeciUitoi  requtrit,oitenditur:  tta  tamenytnonftfguranuda  0-ftmplex,fed 
ytritati  fu£  i^^fubftanti^  coniunaa  .  M eritb  tgttur  panis  appeUatur  Corpus: 
cum  idnon  modb  repr£fentet,yerim  ettam  nobps  cfferat.  Itaquefacile  concede- 

'     N 


,j4  D  E     C  OE  N  A 

rnmycorbom  Chri^i  nomen  ddihtntm  tranferri ,qmd ciui  Sdcrttmentum^^jigit- 
Yd  Cit.  Sedhoc  adimo^c/nitSjSacritmenta  Domtni  n-uUo  modo  ajubjlantia  <^  -ve- 
ritatefta  feparari  oportere.Ea  (juidem  ne  confundanttir,  dtfiin^uere  non  tantum 
contientt  Jcd ettam  omnino  neceffarium  efl ,  Sedttadiuidereytalterumfineal- 
tero  conftitux  turjahfurdtJ^imttmXum  er^o  fi^nttm  yifihile  consf  icimm:  quid  re~ 
pr^fenttt,^  a  qi*o  nobn  donatumfit,cogitandttm  cfi.Panis  enim daturl/t corpo 
rtsChriJ}tJitfi^ura,eiimqueiubi'murcomidcre.  Datur ,inquam ,a Deo-.qui ,yeri- 
tAs certa (^  immutabilii cji .  Qubdfi  Detti nvc  fallere nec  mentiri potefl, confe- 
quens cfl,tpfun omnia qux iUtcJi^nificat ,reipja  implere ac praflarc . Neciffe efi 
igitur ,  nos  in  Coena  yere  corpits  ^fanguinem  Chriili  reciperc ,  cum  y  triufque 
commumonem  nobps  Dominm  repr<sfentei .  Quid  enimfibi yelIet,nos  panem  co- 
nicdere,acyinum  bibere  ^'yt  figniJicentjCarnem  ipjitu,ctbum  ejjc  nofirum,^ftn 
mtnempottim:  fiyeritatc fptrttuali pr^termijja  ,yinum  ^ pancm  Jolummodo 
prxberet^.  N onne fruslra,^  mendaciterhoc  myfierium  infiituiffct^ ^ ,quod lin. 
gna  G^Uica  dicimui,filfis  infigntbti^iltacptte fatcndum  esl ,ftyera  fit  repritfcn.a 
tio  quam  adhibet  Dctis  tn  Coenaftibilantiam  tnteriorem  Sacramcnti,  yiftbiltbits 
fimii  conimzlam  cjjc:  ^  quemadmodum panis  in  manu  diilribuitur ,  ita  corptis 
Chriilij^yt  eius  panicipes  fimus ,nobii  communicari .Hoc certe ,etiam Jin.ibil aii- 
ud tjfet ,nobis  abunde fatiificere dcbcrev.ciim inieUi^imus jChrifium  nohisinCoe- 
nayeram  propriatnqtic  corporLS  i^  J.tnguinii  fui  fubilantiam  donareCvtpleno  itt 
re  ipfum  pojlidcamiis  ,  ^  poj?:dendo  in  omnem  bonorum fuorum  focietatem  yo- 
Cemur  .  Ciimenim  ipfum  tinemus,  omncs  diuitixdiuindtqucopes  in  eo  reconditte 
nobii  exponuntur ,yt nofir£  ftnt,ijfque ynk  cum  tpfo  perfruaniur .  Vtcrgo  CaenA 
ytiliiatem  breuiterdejiniamus:  dicere  licet,  lejum  Chriiium  nohis  in  ca  ojjerrt, 
yt  eum  tpfum,^tque  in  eo,^ratiaritm  ^  benepciorum  omnium  qu£  expeterc  etni 
innspo.efi,  abund.tntiam  CJT  copiam,poJiidcamus  .  idquod  maximo  nobis  adtu- 
tnento  ift,ytconfcientixnoftr£,ineaJiducia  quamnos  in  tpfttm haberedecet,con- 
Ji.-mcntiir. 

^iterx  vtiliios  cji,quodeo  ma^ts  incitxmuratque  ddmoncmiir  ad a^no- 
fcenda  hentjicta  qu£,  acccptmus  a Domino  leju  Chriilo,^  indies accipimtts:yt 
ei  p-loriam  (^  honorcm  trihuamtis :  atque  ,yt par  efi,Jan{liJ?imHm  eius  nomen 
perpetuis  laadibus  ceithremus .N acura  enim  yaldc  ne^it^cntes  fumus  in  meditan 
di  honitate  Dei  noftri  ncc  1'.ujitam  dc  ea  cogitamus ,nifi  f  ^nttiem  ipjc  noiiram 
exctttiar,<^ adofficium  nos  iniii^et.  .y^crionbus  ycrojitmulis  pungt  non  pojTu- 
miK  ,  quarn  clim  nos  cogitqnafi  consficere  oculis,  ^  marnbm  attreclare,aperte- 
cue  comofccre,  i^fentire  ,  ma^mtudmc  bcnejicij  ina:fiim.tbilis,  iitm  nos  propria 
fuhfiantia fux pajcit  (^refcit.  idquod  fignijicare^  monflrarel/uit,  cumtu- 
betyt  mortem  fuam  annuntiemtt6,qiioad  yeniat.QuhdJt  res  adeh  ad  faiutcm  nc~ 
cejf.xria  efi  ,nontmmemores  effegratiarttm  0^  bcncjiciorum  qu£  Dcitsinnos 
comulit,  q:<in  potm  diii^enter  ea  tn  mcmortam  reuocarc  ,  ^  m.i^nijic€  cxroUe- 
re apiid  alios , yt  mutuis  admonitionibm  incitemur:  in  eo  jmv^ularemCoenxyti- 
lit.itemyidemiis:qu£  ah in^racitudina  yitio  nos  reuocat ,ncc Jinit  nos magni  tlli- 
tis  beneficij ,quod  ChriitH': ,noflra  caufa  moriens,in  nos  contulit,ohltutfci:ftdnos 
ebdeducit  ,yt^ratia(  ci  a^anm ,  C^  tanquampubiica  tejitjicatione  profteamui' 

quamupi  ipftdeheamtts, 

Tertia 


D  pMlNi:  rj5 

fertiit^tilitatisjjjecie^ia  eo  confifiity  quodad  Jaiiclitatef»  ^furit.itcm. 
')iit£yehementiu6  inci:ti»jur,ac prxcipue  adchantem  0*  amicitiam  intcr  nosfer- 
nandani maiore hortationtmyi  impeUamur.  Cum tnim Chriilt  memhra  fajiji^ 
rnns  ,  inftti  corpori  ipfn-s,ynaqne  cum  eo  vt  capire  nojlro  coniuncli.-xquumtjl, 
nos  prirnim  pnritatt  ^  innoccnti^  ipftis  conformes  ijfe  ,acprdfrtim^t  ta  ft 
inter nos  concordiit,qu£  inttr  eiufdtmcorporis  membra  tjft dtlet.  Quamuis,yt 
reOam huiufceytilitatis intelli^entiam  haheamtis ,exiflimandnm non  fit,Domt- 
num  nosfoliitn  hortari,^fi^n»  exteriori  incitare,aut  etiam  infla  Timare.  Hoc 
entm prdtcipuum  eJ},quod  in  nohis  inttrins Jfirttufuo  operacur,-i>tyim  (^  ejfica 
ciam(tddat  infituto  fHO,qHodlitlut  injlrmitntum  ad  iddeQinauit,-vt  opas fuum 
in nohis impleat ^ perjiciat. Quoniam  er^ojpiritttsfandi^yirtinfacrawentis co 
iunHa  ejljcumita  ytdtctt  recipiuntur ,Jperare ^confdere dchtmM,nQhis  ipja 
adminiculo  ejftpvt  infanOitate^itx^acprxftrtim  chayiratt,prumoucrc  poj^imus. 

lam  ad  tertium  txpr<eciputs  capitihttsqui,  hum  IthtUi  iuiti  o  propofniinusyt 
niendum  ef,adyfumftiicettegitimum,ytinJlitutionemDomtnt  reuercnter  oh- 
feruemui.  Quifqupientm  dtjhicatu  qtiodam folutt  aut ofcitanttrad  hoc ftcramen 
ttm  acc.edit,parum  foUicitM  tenendt  propoftti,^*  tn  toperJtueracit,in  quo  Domi 
tiM eHmyocauif.eo ptruerfe  abutitur,^^  abutendo  lUtid  facdt  contam in.tt .P oUue 
reautem  ^  contaminare ,quod  tamfaricle  confecrattit  Dtns^ma^num  i^  t/itolc 
rahile facrilenum  tJi:.Nec  fruftra  P aultis grautm  z^  dtram  da,>inarionem  ornni 
hniijsdenuntiat,qui  td tndi^e perceptrint.Nam  fintquc in  coelo  neque  interm 
quicquamprjiJlantiniftcorpore^ftn^uineDomini.culpa  non  mtmma  ej},id 
ttmere  ^  tnconftderate  rectpere  ,ncc  accurate  dili^cnterque  prxparatos  tlluc 
accedere .Pr£terea ^t  nos  ipfos prohemurS^hortaturOit ,quemadmodu)n  res  exi^it 
f^ poJ}ulat,eo^tamur.Quod Ji  inteUt^aimiS qualu ea prohatio  efjedeheaf.qna- 
Iti  etiam  ti  qttem  qu£rimus,yfuift,  ptrctpiemns . 

Sedinhocmagna^ prudens  cautio  adhihendaefl.  Vc  enim  in  nohis  quem- 
admodum iujlit Domintis cxaminandnnimtUfeduli  ejje no  pojjumitntta fophisli- 
ci  dodores  miferas  confcientias  nimiuptrpltxas  tenutrurit,0*in  anxiecatcm  yai- 
de periculofam ,tmb  in  horribiitm.gthtnn.tm  conicctrunt,dum  ntfcio  quam proba 
tionem  ^  examtnandifui  dttt^enttam  requirehant ,  quain  ntmo  howinumpra- 
itarepotuiffet.Vt  autem ahijs perturbationum  intioluoii  exptdiamur,omnia j')'^ 
iam  dtxi ,  adDomini  inftituttontm  reductnda  funt ,  tanquam  adnormam,i^tiA 
nos ,f  eamfequamurjahi  ^  errare  non  fnet.Eam  fcqtientes  ,perpendcre  dcbe- 
mu6  num yeram  innohti poenitentiam 0*lieramfidem fentiamm.  Qm  duo  ttn 
coniunUa  funt,yt  altcrum fne alteronuUo  modo  pofitconfftere.Namfin  Chri 
flofttameffeyttam  nofram  exisltmanm :  a^nofere  dehemus  ,nos  innoks  ipfis 
mortuos  cffe.Si  tn  eo  ytm  ^  robttrnofiruip  qu^rtrhfli ,nos  yirihih  omnibns  dejii- 
tui  acdefici  intellivendumefi.St  foehcitatemnoitram  in  eimgratta  coUocamtts: 
hacfublata,nectffe  efinos  tnteUi^ere  quantaftmiferia  noftra.St  quies  0*  tran- 
quillitoinofira  tneofta  tfimthil almd innobi,s  tpfts  quam  tnqutct.t:(^  turbultn- 
tascuras^foUicittHitncsftntirtdebemiirS.Talnvero  .xJJlxUts cjf  non potesi ,quin 
nohtstngeneretdifplicenttam  tottus^y it£nofir£, detncit  fUiatudinem  ^  timo- 
rcm.postrtmb  amorcm  ^  deftderitim  iuftttix.Is  enim  c»ico^nitaefi  pcccatifui 
turpitudo,^  mtferiafuA  conditioms,  dt.m  efiaiienatus  a  Deo,  tanto  |  udorc  ajfi 

N-  «.  ' 


,j^  0  B     COENA 


citur,ytfibMpfe  diJfUccr^yf^ipfrr»  condemmrc ,  ac  py£  anmi  dolore^mere  ac 
ru(hLre,co  o-atur.M  h£c,pttm  ohijcitur  iudtcium  Dei.quod  mirt,  angujiij^  pec 
CAtoru  confuenttmfremtt,cumyidetfe  nullo  modo  tffugere^ojfe/iecyllHmde^ 
fenfioni  reliClum  effe  locum.Cum  tta  miferiamnoilram  a^nofcentts,Bet  hontta 
tem  (ru^arepoffttmmtum.dejideramuiomnem^iit^  nojlr&ractonem  adtUimyo' 
luntatem  dtrigereiyt  ea  ^uamprttafequebamur  ahtc[la,nom  in  ipfo  creatura  ef- 
fctamur.Si  iiituream  quamdecet  commmtonm fancli^im&  coen^  Domini  ha- 
bereyelimtisfrma  animifducta  Chri^umpro  iuilitta,l>tta^i&  faluteno^ra  ha, 
beamni:promtpones  ipfim  ampleCiamur ,  certafque  ^conflames  ep  exijlime- 
mtis:omnihuiexaduerfopr£fidijs,qu£  cumea  pu^ant,eoriimque  pducia  renun- 
tiemur.ytnohti  ipfn ,c£:erifque  omnibtts  creaturti  diftfi,in  tpfdl>noafquitfa~ 
Tnns,folaqueipftt^iratiacontenttftmHi.Qupdcumfierinonpofit,nfJJmbt6com 
pertumftt,quantumipfm ope  &  auxilio  indtgemu6:nos  a.cerrime pungi,^ mi- 
feri£noJlr£  fenfu  quafifitmulo  fodi,necejfeeft:vt  tanquam  fameliaipfum  aut- 
deexpetamus.Quam  enim  ridiculumeffet,fineylIoappetituctbumqu£rcre?  Vt 
autem  appetamus,-yaruo  fiomacho  iffi  nonfatis  efi,fed  ita  afcda^t  cibumpof 
fitadmtttere  Htnc  confequens  efi,animiis  noilroi  fame  yrgeri  oportere,^^  ar- 
dentt  defiderio  tenerictbi,  yt alimentum  fuum  in  cana  Dominireperiant. 
Pr£tereano:andum  efi,nos  Chriilumdefider.tre  nonpojfe  ,ntfiad  iuilitiamDei 
adfpiremus:qu£in  abnegationenoilri,^  obedtemiaipfiexhibenda  confiilit.Ne 
queemm^y.llomodo  conuenirepotefi,vt  corpori  Cbriiti  fimn^ tnfiti,  dtque tnte- 
rim  turpiterjhbtdtnofi^dtJfolutel/iuamtn.Cumin  Chnflo  nihil  fit,nifipuritas  om- 
nts,  cottn(tta,hentinttas  ,fobrietaf;)ierttas,humtlttas,c£ter£que  ftmtles-yirtuies: 
fi  eitpsmembra  efie  ■yelttm,nosak  omni  Itbtdine ^  luxu,ab  .irn>^ntia,intem 
perantia,yanttate,fiperbta,C£teriJqueyitijs,altentfitmos  tjfe oportet.  Nec eutm 
fine  magno  dcdecore^probroh^c  cnm  ipfo  admtfcere  poJfum.ui.  Not  perpetuo 
memoria tenere  oportet,non magm  tnter  t;.>fum <&  iniquitatem,quam  inter  lucirn^ 
^tenehYas,conuenire.Enquomodoad  yeram  poenttcnttam  perueniemtPS,jieo 
tend.xmm,yt  ytta  noiira  ad  exemplum  lefu  Chnslt  conformttur.    Veritm,^  ft 
hoc ad omncs.ytt£  panes generaleeft:  pr£fertim  tamentn  charttate  locum  ha- 
lct;qui£noluprxcipuein  hoc facramento commendatur.    Qua etiamr.ttione,eius 
nominaturyinculum.Vt  enfmpamiUtc  in  comuaem  omnium yfm Janilificatitf, 
cx  multv  nanti  coalefit,itacontunCiii  mter  fept  alterii  abaltetofef.irariacfe 
cerntneqteat;eodemmodo,inter  nos  tndijfolubilt  amicttt£-\tnculo  iunate(fede 
bemHS..Atque adcb idem  corpws  Chniit  recipimws  omnes,ytipfitts  membrajimni. 
Quodfi  difcordijs  i&  dijfenfionihu^  Uboremiis:quant(mtnnolriseft,Chriftumdi- 
uellimus  ai  Uceranm:necminorti  facnlegijfuturi  fitmm  rei,quam  fitdtpfumad- 
rnifiJfcmui.Ne  trgo  audeamus tlluc  accedere,fi  qutd  tn nobt<  rcfideat  odij aut ma- 
le;iolenti£inqumuti  hominem,ac  precipue  Chnftianum  &  Eccleji^ynitatt 
contunaum.Dehemtts  etiam,ytordinpm  Domini  teneamt*s^fequamur  ,aliam 
pnrerea  affeaioneadferre:nempe,ytfateamurore.0'  retpfa  teftificemur,quan 
tum  feruatonnoilro  debeamm.eiquegratiai  agamtts:non  tantumytpernos gio 
ria  ipfit^^  Nornini  trthuafur,fed etuyt  mutuo  nos  tnilruami*s,0'  proxtmi  exem    | 
plonofn-odifcantquidfibiagendumfit. 

■     Stdquianemo  hominum  repcrietur^qmitainfide&^  yit^fmaitateprofe- 
i  —  cerit, 


D  O  M  I  N  i:  IJ7 

cerit,qutn  rnultum  adhuc  in  ipfn  defideretur-.periculumeffet,  ne  fermult^  pi£c^n 

faentiiX,  ijs  qudt.  diximus  perturharentur ,  nijl  obuiam  tremus ,  ea  prxrepta  tem- 

ferctntes^qu^dtfide  ^  pwnitentia pofuirntif .  Naml/alde  pertcubft  eft  eado- 

cendi  ratio,  qua  nonuUi  perfeBam  ammifduciam  ^potnitentiam  requirentes, 

omnes  (jui  talibm  pr<edtti  nonfuerint,  excludil/olunt  .    Sic  enim  omnes,nemi- 

ne  excepto,excluderentur.  Quodytl/erum  ejfedemonftremttf,(juis  iaciare f>ote- 

ritjfenuUo  dtjfidentidn>itio  laborar%/nulla  animi  labe,nullo  infmttatumgenere 

deprauatum  ejfe?  Talemcerteflij  Dei  fdem  habent,i>tets  necejfe  ftperpetuo 

Dominum  rogare,yt eorumincredulitati adft atque  opem  ferat.     Is  enimmor 

huitam  altiradices  innobtse^it,ytfanari  omnino  nonpoJ?tmtts,  prins  quam  ex 

htscorporU^yincultilibcremur.Talisetia  €j}ftnclitas^it£,yt  indiesneceffeftto- 

rarepro  remijiione peccatorum ,^  ^ratia profciendi in  melttts,confequenda.Et 

quanuis  alijfint  alijs  imperfeBtores:nemo  tamen  ejl  qut  non  inmulta  defciat. 

Itaqueftea  ^fdti^yitdC  integritas  cuinihil  cmnino  defit^requiratur.coena 

omnibm non  tantiim inutilts^l/erum  etiam perntciofa  erit.      Qmdcerte  alienif- 

pmum  ef  a  mente  ^  conJtlioDominitqui  nihilfalutarins  Zccitfi£fi£  deditXum 

er^o  fdem  adhuc  imperfcCxam  innobufentiemus  ,  nequeadto  pura  confcientia 

prmditi erimu<,quinyitiorum  permultorumnos  accufef.id  impedimento  effenon 

debet,quo  mintts  ad  facram Dominimenfam  accedammif  m)do ,in  ea  imbectllita 

te»ab  omni ftmulatione  (^  hypocrift  yacui,falutem in  Chriflof^eremtn,  (^l/i- 

tam  nojlram  ad  Euano^elijnormam  cupiamus  diri^ere .  Ne  quafit  hypocrtfis,no^ 

minatim  dico-.quod permulttfeipfos  yantsadulationibus  decipiant,fibi  perfnaden 

tesfattsejfeftlfitiafua condemnent ,licet eafoucanf.aut  etiam fuJJtcere,Ji ab  eis 

peraliquod  tempu-s  abftineant ,mox  ad ipfa  reuerfuri.Vera  autem  poenitentia.fir 

ma  C^  confans  efl.Itaque  eJJicit,nonyt  aliquot  dies autmenfesfedytfne  ylla 

intermiJiione,per  omne  yir£  noftrde  tempt{s/nalum,qucd  nobtfcum^erimns  ipft  op 

pumemus.  Ciimitanobisyitiadif^licerejyerumque  ipforkm  odtum,a  timore  Dei 

proficifcens,nobpi  inftum  fentimus,ac  ftmulbenefan^cque  yiuendi  defderio  nos 

duci:c(En£  Domini percipienddt,  idonet  fumwilicet  permultg,  adhuc  Juperfn:  in, 

nohiA  injirmitatf^m  reCiqui^.Imb  nifi  infrmi  ejfemiis,dijftdenti£  obnoxu,^  -yir^ 

minus perfe6i£^f.tcr,tmentum  nobkforet  inuttle,eiufque  infitutio  fuperuacanea 

fuiJfet.Citm igtturfit  remedium,quo  Detts  imbecillitati  noslr£  fubuenire ,corrQ- 

borarefidem noftram,charitatem augere,infan£litateyit£promoiiereyotuit:  eo 

ma?^i6  ipfoliti debemus ,quo grauittsnos magnitudine morbi  premi fentimm-.tan- 

tlim  abejlyt  eo  nos  impediri  oporteat .  Namft^l/t  nos  fubducamus  abyfu  ccene, 

ohteniUmus  nos  adhuc  infde  debiles  ejfe,nec  yit£  fatts  integr£ :  perinde  eji  acft 

qiitil/elletamedicina^propterea  quod£grotaret,abJtinere.    ImbectUitas  ero-ofi- 

dei^&^^^it^nojtr^liitiafnosmonere  debentytad  caenayeniamuiyelutad  fn- 

gulare  remediumquo  emendari pofint accorrigi.Tantiim ,nefdei  ac poenitenti£ 

'pacui  accedamus.Quarum  prior,in  animo  abfconfa  ejt:  ideoaue  a  confcientia  no- 

jlra  nobti  coram  Deo  teftimontum  reddt  oportet .  Poflerior  aMone  ^  opere  o- 

{lenditur:ide6que eam in yita  noftraapparere  necejfe cfl. 

Quodadcelebramd£  coen£  tempHs attinet ,nonomnjbuf  certo  conflituiaut 
pr£fi^'P°^^fi'  ■^*""'  ^"""  nonnunqu.tm prtuata  cuique  impedimenta,qu£  homi- 
nem,fi  tb{tinuerit,excufare poj^unt .  Pr£terea,nuUum  pr£ceptum  ^abemus  quo 

N     , 


t;8  DE      COENA 

emnascogantuy  eavtiijuories  ipfis  ojferetuif. Sitamenjincm  fpeClemm  ndciuem 
Dominm  nos dncifxog/wfcemm ,rnulr6  frequentiorew  yfum  quam yuloo  apud  ple 
rof]Ke,effe  oportcre.  QuxAenim  maiore  imheciUitute  pre/nimur^eo  mxgts  acfreaue» 
tiusineo  exerceri  debemM]^uod  tum  ad  confrmandam  fdcrn  nojham ,  tmn  etia 
tidftnclitxcem  -viu  promouenditm,nobiiyfni  cffe ^^ poteji  (^^  dehet.  Quaobrem 
jnomnioui  Eccicfits  hene  confiitutis  eu  confuetudo  effe  dehef.yt  coena,  tjuamfte~ 
pifirKejleri poteft,  ^  (jaantum popuU fert  capacitas ,cel€hretur..Ac priuatm  quif 
quc ,quanti'.m in  ipfo  ejl,adearecip'tend.tpr£pararidehet,quoties  incomuni  coetu. 
celehrahitur.ntfi  cogatur  m.tximiide  caHfisahjlinere.TametfnuUoprdtceptofit  pr£ 
jinitnm  tcmpHs  aut  exprejfa  dies:ta>nenf  hoc  fujftcice,  e  dehet,qiiodyolutatem  ho- 
mini  talcm  ejfc  cognoftirnus ,yt  eofacrametocrchroytamur.  .Aiioqui,ytilitatem 
qudadnosinde  redit ,tgnoramus . Qu£  'yero  a  nonnuUts adferuntur exctifdttones, 
inanes  funt  ^  friuoU  ..Aiuntalijfc  indignos  ejfc-  eoqne py^  texmahjlincnt  to~ 
to  anno .  .yiiij  non  tamum  quam  indt^ni prtt  cortfidera,tr.  fedetiam  ohtendunt,fe 
cumijs  quos  imparatos  eb  accederecernunt,corrtmunicarenon  pojfc.^lij  etiamfrc 
quentcrn  ipfimlifum fuperfuurn ejfeputantineque exiiiimant,(umfemel  rcccperi 
pjtis  Cl}riftum,id tamfrcqucrtter  tter.tndu.n  acfApius  repetendum  ejfe .  ^ prtr?tis 
tUi^,qui fe fiA  indtgnit.tteteo^urtt,qii£lro:quomodo  tantam  mifcriam  plus  annumfit 
{tinere  potejl eorum confcientiapvt  rite  Dominum inuocarc  non  audeant.Tcme- 
Yitatis  enimcjfeJatehmHur,Dcuminuocarcl/tpatr€m,nifmemhraCkrtft!n^ 
nfns.      QfiodHerinonpoteJ},nif  coen^fuflantia  ^  yeritas  innohvs  impleatur. 
Ouodfiycrnatem  tpftm  tenemtts  ,longe  matori  rattonefi^no  pcrctpiendo  fu~ 
mti^s  idonei.Ex  quoyidemusjeos  quifc^vt  ir.dignos  a  coen-a  cximereyoltmt,ma- 
o-notUo  inuocandi  <(s*  orandi  Dci  honofeipfos  priuare .Cdctecum  fvim  adferreno- 
lim  ijs  quorum  exagttc.ntur  confcienti&,<(^  ti.rrentur  aliqua  rcltgione,ytfcfete- 
mere  tnp-eranr:fcd potius  confulo  "vr  tantifpvr  expccicnt,du»i  ipfos  Doniinm  ea art  ■■ 
xiet.ttc  lihcrarit.Si  qna  fimtiitcr  iujla  ca^ftfit , quin  dtjfcrre  iicc.it  non  infcior. 
Taturn  Qftcndercyolo,neminem  diH  in  co  acquitfccre clehere,~)it pi opter  indtgni 
tatim  fmn  ahftincat.iic cnimEcclef^  commu:'icattonef>riu.itur:in quafalns no 
Jlra om'ivsfita  ef.Fotiiis  nitaturadtierfus  imp:di>ni'ta  omniapi^gnare,  qiix  a  Diit 
holo  obuciKitur :  nc  excliidatur  a  tanto  hono,ac  heneftajsp.trirer  omnihtts quibtis 
euMpytu.tri ccjequens  ejl.^ittrt plusl/idetur  hahere  c(dons:quod argumento  tj% 
■vt.intur:Si  yidelicctpanem  commttnemnon  iiceat  cum  ijs  edere  quijefratrcs  no~ 
minant,i(f;*  nihiiominus  turpiter  (^  dijfoiute  yiuuntmuito  minus  cum  panon  qui 
in  hoc confccratus  eji:,yt  rcpr^fentct ac  exhiheat  nohu  corpns  Domint.  Vernm ne 
que  hnrefpcd~.'re  dijftciieeJi::non  ejfepriuattcuiufjuciudicare  ac  difcernerc quts 
admftedus  aHtarcedusyideaturfedad  totam  Eccicfeim pcrttnere,.tut  adptffto- 
re  Ci7*  feniores ,quoru adiumento  tn  moderanda  ty' guhernada  Ecciefa  yti  dehet. 
Necenim  tuhet  PaulftsTt  alioffcdyt  nos  tpfos  cxaminemus.  Ojfnijqtitdenojlri 
en,cos  admonerc  qui  Hagittoftmyita  dcgut:ac,ft  >tos  audtrenoitnt,paJtori de~ 
nutiare:ytre,tcciefiajlica  authoritate  peragat-Sedno  co  modo  dihemusnos  ajlx 
o-itioforacoetufuhdi:ccre,yt  comitnioneEcclcj:<e  rcitnqHamiis.  .Adh(&c,Jxpiits  acci 
dst,cri>ntna n'6 ita manifejta  ejfepvt  ad excomunicattonc progredi Itceat. Quauif 
cnimi\tjlorinani>nofuoindi^nu/naliqueejfe  iudtcet:tame  cum  tale prontitiare, 
aut (tccena prohihere,nonpotcji-,nificm  Ecciefiafttcoiudtcio  conuicertt.  Quod 

litm 


D  o  M 1 N  i:  ,y^ 

cum acddit  ,nuUum  aliudfuperefinohuremedium ,  quamytDeum  rogeminyt 
4b  omnihus  ojj-enfionihttiEcclefiamjUiim  Itheret:  interimdum  expedamus  f»pre~ 
mit»di€m,quo  palex  aboptimo gran.ofeparabuntur  .  Tertij  nullam  ommno-ve- 
vifimilitudtntsf^eciem  habent ,  Nec  entm  panis  fiicjjuritualis  nobtidattis  edyt 
fiatim  eofaturcmur  ,fedp'tti(is ft  dulcedinis  ipfttts^iiilum  hahentes  magts  appe- 
tamtii ,e6qucl/tair.iir  quoties  nolmojferetur  .  Hoc  e^ifalicet quodante  expofui- 
niui-.Itf.im  Chriflum,quamdiuyerfamur  tn  hac  mortaltyita  ,  mmquam  nobti  ita 
conimuntcariyt eofatienturanimx  noRrs.yfedl/t  ajitduum  illnaltmentum  fit. 

yt  ddquartum captityeniitmus .  CitmDiahohisnihil  hoc  Sacramentol/ti- 
litti  Ecclefiie  a  Bomtno  reltdum  cjfeper^tceret :  folito  fuo  morcfiatim  ab  ini- 
tio  ibfam  errorthttsyarij s  (^  fuperfitttontbii.s contaminar:: ntfus  efl,  yt  fruCtum 
ipfus  corrum^eret  ac  deiirueret;  ncccoeptumjuum.  perfequi  defitt ,quoad inuerte- 
rit  initituttonem  Domtni,  ^  in  mendacium  yanitatemque  conuertertt .  JSfori 
eil  mei  tniiituti ,defignare quo  tempore tmpoftura  qusque (^  error  ia-itiumcw- 
■perit.Mthifujftciet,articulatim  erroresnot.trc a  Diabolo i/tuechs :  qnoi  caucre 
neceffe  ef^fiintegram^*  incorruptam  Coenam  Domini  haberel/elimii^s. 

Primiim  igittir,cim Dominns  Ccsnam nobts d'.dertt,-vt  tnternos  dtfiri- 
lueretur ,  teiiifcand^  communinnisgratia ,  qu.tm  incorpore  ipftts  habentes,fa- 
crificfj  quoque  quod ad expianda  ptccata  noiira  Deo  Patrt  obtulit,participfsfu- 
n>us:f}Omines  contrafuo  ingento  (.ommenii  funt,  facrijicium ejfe  qu-)  rem:fioncm 
peccatorum  a  Dco  confeqv.tmur.  Quodfacrtlegtumdctjiiabtle  eft,nuUoque  mo- 
do  tolerandum.Nifi  enim  agnofcamas  ac  ctr:o  tcrteamus  ,  mortem  Domtni  leftt 
Chrijli  yrncum facvtficium  eJfc,quo  nos  Deo  Pa:ri  reconciliawt,acdelen:t pecca. 
ta  omnia  quorum  m  iudicto  ipfiits  cramus  reiilnm  ^^  cfficaciam  tpfitps  eucrtimm 
acdeiiruimus.  Niftfateamur  Chrtjhij:i  foltm  Sacerdotem  tjfe,  cuitts  interceJ?to- 
ne  in^-atiam  rtdtmus  cum P atre fto:ipftm fpoiiainui  honorc,grauemqiie  ct  tniu 
riam  tnftrimus.Cim  igitur ea  optnto,qu&fngtt Coenam Dominiftcrificium effe 
quoreintjitonem peccatorumconfcc^uimtir,contra pugnet:  tcUcnda  ipfa ,^  yt dt- 
abolica  damnanda  efi.Pugnarc^^itra  certtj?tii:um eji .   Qut  enim isia  contttnire 
poJfunt'^Cf}riJlummorie,idoPatrtfic.-tfiiiumobtiHijfe,quofmelproomybiiiyt: 
fnam  ^  remtjiionem  omnium delttioiam  noflrorum acquifutt :  i^  r:irfimquo~ 
tidte  facrificandum  effe,yt  id  obtineamns  quodtnfoia  eius  morte  quiiredtm  efll 
JJic  errornon  jlatim  ab  initio  adjummtm perucntt ,  fed pedetenttm  incrementa 
fua  capiens,tandem  hucproueClu^  ejl.  Vcteres  qutdsm  Ccenamfacrificium  yoctf- 
fe,notum eJl.Sed  rationem  adfcrunt,quodmors  Chrift  tn  ea  rcpr&feKtetur.  Eo- 
vHtn  ergo  dtCmm cb  JpeCiat^l/t^quoniam Coenafacrificij  tUiusl/nict  memoria  eft, 
in  quo  omnino  conqmefceredebemus,prop:ereajitnomcn  iMitd  cf  attrtbutum.Ne 
que  tamenpojfum  yetcnsEccleftx  confitetudtnem  cxc:iftre,qt:bdn'Jlu  ac  rttuftto 
Jpeciem  quandamfjcrificfffiguraret,tffdemfcre  ceremortijs  qu.-ijnb  yeteri  Tejla^ 
mento  in  yfueranv.eo  exccpio  qi:bdpa,n6  hoJhdanim.tli>  locol/tebantttr.    Qund 
citm  nimis  adludiifmum  accedat ,ri,ec  Domini  injitiuttoni  confntaneumft,m:~ 
ntme  probo  .  Veteri  eni,;j  TcJi&meu:o,fi.gHrarum  tempore,  raUs  cercmontas  Do- 
mintisinjhtuer.it, tanttfficr  obfcrtiattd.is,dum  f.icrtfictut,!  tlliid  tncarneFtiijfut 
diledifimi,qui  earum  ycrttas  c/at,ceiebr.ireti'.y  .     Ciim  tgttur  hoc  totumperfc- 
^iumftt,nihil Juperej}  ainpltits,  ntjtyt  eius  commknicationeffuamur.  Quarcfu^ 
"■"  '  "■  .  N  4        " 


140  D  E     C  OE  N  A 

peYfluum  tjlytdfigurtscontmonfirdre.  Itaque,exmflituto  Chrifii,nQnojferr(  dut 
tmmoUre yfed  quodoblarum  &*  immoUtum  eflaccipere  ^comedere  lubemur. 
Quanuis  autem  in ca  ohferuatione  aliquid  ojfmderunt -veteres  :  tamen impietas 
tanta  non  erat,quantapoftea ohrepftt.  Qupd  enimproprium erat mortis  Chrifii^ 
admijUrn  omnmotranflatum  efl  -.yt fcilicet ea fatisferet  Deo pro deliclts  no- 
{Irii,^  per  eam  tpf  rcconciliaremur .  ^dh^cquod  ojficij  Chrifit  erat ,  tjs  qui  fe 
Sacerdotes  nominabant  trihuelatur:l/tfarrijicarentDeo,^ficrificijs  fuis  apud 
ipfitm  interccderent,adyeniam  ^  remtpionempeccatorum  noftrorum  impetran 
dam.Solutiones  quasyeritatis  hoftes  huc  adferunt,dif?imuUrenolo  .  Miffam, 
nouum  facrifctum  non  efe^ftdfacrtfctj  iUtttsynict  de quo  loquuti fumm,appli- 
cationem.Etf  colorealiquo  ahominationemfuam  tegerenitimtur.tamen  cauiUa- 
tionem meram  ejfepertficuum  eft.  Ncc  enim  tantiim  diClum  eflfacrtfcium  Chri 
fti,ynicum  cjfejl/erum  etia,m,iterarinon  oportere.clim  eiiti  Vu^  efficacia  per- 
petuafit.Nondicitur,  Chriftumfemel oblatum  Patri,yt  alij pofiea  eadem  obU 
tione^tercnturcvtl/im  intercefionis  ipftts  nobvs  applicarent  :fed  mSanClttari- 
■um coelefte  ingrejfum  ejfe,  thique  apparere^t  fua  intercefitone  Patrem  nohvs pro- 
pitium  reddat .  Quodattinet  adappUcationem  merttt mortis ipfiusPvt fruclum 
fentiamus:idft  non  eo modo  quo  in  ecclefaPapali  exijlimatum  eft  ;fed ciim E- 
uan  "■elij  nuntium  reciptmu4,qualem  fua  pr^dicattone  teflifcanturminiflri  quos 
Dens  tanquam  legatosconftttuit :  qualis  etiam  Sacramentis  ytfigillis  obftgna- 
■uit.Plelii  opinio  qua €Xtftmiatumeft,eum qut  audiretMiJ?am,aut  emeret,gra~ 
tiam  (^  iuftitiam  propterea  mereri ,  ah  omnibtit  ^  Doclorihus  ^  PaftoriUt/s 
comprobata efi.Vtyero  fru^um aliquem  ex  Coena perctpiamm ,  nihilnoftri ad- 
fcrri  obortere  dicimmfVt  id quod inquirtmus  mereamur.fed  tantlimgratiam no- 
hii  in  eo  ohUtam,fde  recipiendam  effe.  Ea  quidem  in  Sacramento  non  reftdet: 
fed^yt acruce Chrtfti profcifcitur ,ita  ad  eanosremittit.  Nihilergoyer^Coena 
intcUi<^enti£  tam  contrarium ,  quam  de  ea  facrificium  comminifci.  Impedit  enim 
ne  mortem  Chrijli  pro  facrijicio  ynico,quod  perpetuo  duraturum  fit  ,agnofcamits . 
Jiti  henc inteUe[\ts ,r.onftahtt  omnes  Miffas,  inquihusnuUa  pt  Coenx  communio 
quaits  a  Dcmino  inftituta  eft,meram  effe ahommationem  .  Necenim  Dominus 
conp-ituityt  folm  Sacerdosfacrifcio  fuo peraclo feparatim  fua  ageret  :fed  hoc 
Sacramentum  inpuhlico  coetudiJhihuiyoluit,inftarprim£,Coen£  quam cum.y4- 
poftolts  fuis  celehrauit .  .Atpoftquam  detcfiabilts  h<ec  opinio  inuentafuit,  ex  ea 
qufifiexyorao-ine prodijt irtfoelix  lUa  confuetudo  , qua populws a^iont  adftftere 
contentus ,ouafi pottturus altquo  mertto,tnterim  ahftmet  a communioneiquiaSa 
cerdos  iadatfepro  omnihus,ac prxcipue  qui  adftftunt ,hoftiam  ojferre.  Jmpoji» 
r&s  i&  ludificationes  ,quthns  tantummcft  ahfurditatisyt  memoratuindigndt,  ftnt, 
trAtermitto  :  ycluti  fanClulocuique  Miffam fuam  attrihuere :i^  quodde  Coenx 
Domini  di^lum  eft,ad  GutUclmum  e^  Gu.xlterium,ftcutt  GaUico prouerhio dici- 
mus  transferrc.  Item,mercaturamdeijs  exercereatquenundinari.  Cditerxque 
fordium  coUuuics  qu£  ah  hocfacrifcij  nominemanarunt. 

S  equitur  altererror,quem  corrumpendt  facrofan[\i  huiufce  myflerij  cau- 
faDiaholm  fharff.nempe  cum  tranffuhftanttationcm panis  in  corpus  Chnfli, 
<^  '^pini  in  fano-uinemJieYicommenm  eft,poftquamlicrba  cumintentione  confe- 
crandt pronmmata  effent,  Primum^commcntum ijlud nuUum prorfus in  Scriptu- 

ra 


D  O  M  I  N  I.  i4* 

vti  fmdimenmm,  ncquel/Uum-veteru  icclefu  tejltmonitmt  habef.atijue  ttdeo  cum 
"litrhts  Domint  conuenire  ctut  fiarj  n.Mo  modopoteft.Nonne  talts  tnierpre.atio 
nimti  yiolenta  ^  coaOa  ejl^  Ciim  Chnflits,panem  ojlendensjc.orfjtnjkumyocat, 
dicerepanis  fubjlantiam  in  nthilum  redigi ,  ^  in  eius  locum  Chrtfti  corftafuc- 
cederefSednon  eQ  necejfe  remtnduhtum  yocare:cumi>erttas dtlucida  ipfaperfc 
tam abfirdam  1/anitatem  refutarepojitt .  Infnita  teilimonia  ^  Scriptur<e^ 
liatrum pr£termttto:quihu6  Sacramentum  pants  appella  ur.  Tantitm  dtco  Sacra- 
nienti  naturamhoc requtrereCvtpanis  matertaltspro  ■vtfibtli  corportif^no  rcma 
neat.  Eil  enim regula generalts  tn  omnibui  Sacramentis  -fgna  qu£  in  ipjis  yjde- 
mus,dehtreaUquidfimtlitudintshahere  cumre fptritualtquam  reprxfentant.  Vt 
i<ritur  in  Bapttfmo  certiores  reddtmur,antmas  nofiras  interius  abltttas  effeicurn 
aqua  qu<£  corports  fordei  abluit,etus  rei  teflijicandx,  caufa  effunditur:  ita  in  Caer 
na  materialem  panem  effe neceffc  eft.ytnohis  teflatumft ,  corpii^.  Chrijlt  cthum 
noflrum  cJje.QuA enim ejfet ftgntjicatio,nohn id ab albedtnejigurarii  ^pertc  i- 
o-itur  cognofLtmnf ,omnem  repr^Jentationem  quam  DomtniK  ,fefenoJlr<e  tnfir- 
mita ti accommoda rel/olens ,dedit, intcrtturam,n tfi pantsfuhftantia.  remaneret. 
Verba  enimquthws Domtntis  ytitur ,  tantundem  figntjicant,ac  fi  quisdiceret: 
Quemadmodim  hominis  corptupane  nutritur  ^  fujientatur.  ita  ctro mea cihm 
t:Jl Jhirituaits ,quo  animx  yiuijicantur.  .Adh£C,quorfum  fimtlitudtnem  iUampro- 
ponit Paultts^yt plurthttsgranis  tnterfepermixtvs  ^  coniunilts  panis^Vnus  con- 
fcitur.itanos  tnuiicm  coniunClos  eJJeoportct,cu.m  ex eodem pane participemtn. 
Si  albedo  tantitm ftne fuhjlantia remaneret, numridicnlum ejfetita  loqui^Qu-im 
ohrem fneliUidubttattone concludimus,  hanc  tranjiuhftanttationem ,  Diaholi 
tommenttm  eJfe,quo  Caen^lieritaidcprauatur.  Ex  eojigmentoyaria  deliriafe- 
cuta  funt:atquelitinam  deltria  tantiim  (Jfent,ac  non  etiam  horrenda  abominatr- 
ones.  Namhomtnes  nefcio  quam pr<g,fcntiayn  localem  imaginati , putarunt  Ch^i- 
Jli  ^  diutnitattm  ^  humanitatcmalbedtni lUt  ajjixam  ejfe,  nuUa  hahitaratio- 
ne abfurdttarum  qux, indeconfeqtieh.tntur.  Quanuts  autemyeteres  DoBores Sor~ 
honictfuhttlius  diijutarunt ,  quomodo  corpus  (^fanguts  cum  fignts  coniunClum 
fit.tamennegannonpotesl ,  hanc  optnionemrcccptam  fuijfe  afummis ^  infi- 
mts  in  Eccltfia  Papalt,atquehodiejiamma,ferro,cxde,(^  omni  tormentorum  o-e 
nere  crudeliterdefendt  (-raJleriiChriftum  conttnertfub  hnfgntSjihique  eum  in- 
uefligandum effe  .  Quam  opinionemyt fufitneant  fateantur  etiam neceffe ejl, 
Chrijti  corptts  tanquam  infnitum  nttUo  JJatio  conttneri ,  aut  dtucrfis  in  locisp- 
mulcjfe.  Quod cum aiunt,i.o  tandcm  lahuntur,yt aphantafmatenuUa  tnredif- 
ferat.Talem  ergopr^fenttam  Lco  ctrcumfcriptarn  JtatHcrc  ,qua  corpm  Chrijltfi- 
mo  includatur,aut  localiter,quod aiunt,  coniungatur :  non  tantum delirium  eft, 
Jtdettam  execranditscrror,giorix,  Chrtjli  detraljens:(^  quicquiddc  natura  ipfi^ 
HS  l?umanacredendum,euertens.Scriptura  entmyhtque.docet,ChrtJ}um,'yt  inter 
nshumanitatemnojtram  accepit,  tta  ereptam  ex  hacmor.ali condttione,incoe~ 
lim,natura,  tamennon  immutata ,  cxtuliJie.Stc  itaqueduo  nobff  conftderanjtt 
funt,cum  de  Chriftt  humanitate  'yerhafacimus.P  rimtm  nc  yeritati  natur^_  ipfl- 
m  detraharms,deinde  ne  derogemus  gloriofs,  eius  condttioni.  Qiwdyt  rite  ohfer- 
«emus,ertgend<gfunt  tn  c(ziummenies,litihi  redemptoremnoitrum  qu<eratf/uf, 
Namji  yelimui  eumfuh  elemmta  mundt  corruptibiita  ahijcere :  cum  ea  defirue- 


,4t  DE     C  OE  N  A 

rnM  qa^  de  hmiin*  eius  natma  Scrij^tUY£  teQmtur :  tmt  ctiim  ^loriofxm  ipftu 
afctnfiona» in nihilum yedigemm.  Quia-vc) o multi copiop hoc ar^umentum trd 
Barunt Superfedcrc quXm  longius  progrcdi  malo.Hoc  tar.titr» prjtteriens  notare 
liolui: includere  c o ?-ita tioncfubpane  ^  T tno  Chrifium,  au t  ita  contungere v t ijs 
ino-enium noitrum  adh^refcat ,nequt  in  coelumeri^atur.delirtj ejie diabolici .  id 
quod etiam  alio  in  loco  attingemus .  P eruerfa  hdtc  opinio  femel  recepta,muhas  a~ 
■lias  fuperliitiones peperit.  Primiim camalemiUam adorationem,  qu^nihtlaliud 
quam  idololatria  mera  e^.Namfe  coram pane profternere ,ibic^ue  Chrifttijacft  co 
ram adcffct,eoque continevetur,adorare:n6nne  efi idolumconjlitucre  Sacramen 
ti-locoiNeque  enim  adorare  ,fed  accipere  ^  manducare  tujiifumus.lder^o  adeo 
temere  attentart  minime  opor:uit.Pr£terea  idinyeteri  Ecclefiafempcr  obferua- 
tumfuit,yt  priufquam  csiehrarctur  Coena,  ad/nonerctur  populm,  ytfurfum  cor~ 
da  erio-tret,  quo  intcUigeret  non  effeftgn.o  yifibtti  inh£rendum,yt  Chrijh^  rite 
adorctur.Sedde  hoc  articulo  nonaiupu?nabimM:  fireHe  intelJi^atur  prxfentta 
(^  contunclio  ytrtta:  ts  cumfi^no:dc  qua iam  locutifumus,  iterumque pojhu  tra 
clahimui.Ex  eodcmjontc  manarunt  reliqui  ritusfuperftitiofirycluti,fcmelquot~ 
annis  in  pompa  Scicramcntum  pcryicos  circumferrc:alio  tempore  et  tabemacu- 
lum  cxtruere:^  toto  amtm  pyxideaut  thcca  inclufum  fcruare  ,ytpopulm  in  id 
quafi  in Deum  tntentmftt. Qus,  omnia  qutanon  tantitmcitrayerhtm Dei  fiuma 
no  inp-enio  excogttata fnnt ,fed etiam  cum  Ccen^  injlitutione pugnant  ex  dtame 
tro,ab  omnibm  Chriftianii  rtfjcidchent, 

Vndc  in  tcclefta  Papali  ortajahjtc calamitof^t populm  toto  anno  a  com 
munioneCoen£abftineat,ostendimm:  quiafcdicet  habetur pro  fxcrifcio  quod  ,th 
yno  omnnmn'mine  ojjcrtur.PriS,:erei  cum  Canit.  quotannis  femel  communican- 
dam edjtamifcredifierpitur  (^  quafi  Imiatur in partes  .  Nam  cum  omnibiisdi- 
jlnbut  Sacram.:nti.m  fan^uinis  oportcrct  ^lit  fcrt  aperttim  Domini  mandatum: 
conftitH:int,populum  dimtdia  parte  contentum  cjfc  oportcrc.  Ita  mifri  Chriiti' 
anijhentfrio  quodtn  ipfos  Demcontulerat,  nequifi  mafraudeprtu.mtur .  Nec 
enim  mint.niDfi  hencjiiium  cfi^c^mmunionemfangutniiDomini  haberc  nojiri  a- 
lendi caufa:nimixque  crhdclttatiri  cft,ijsadqms  id  lUre  pcytinebat,eripcre.  In 
quo  Lcrsiicerc pojlumm,  quA .tudacta^ proteruix P apa  tyrannidem exercuerit 
tn  ho  lellam  Dct ,poslqua  /i  domit.a:um  foim  occup.tuit.vbi  Dominm  difipulis 
pr&ccbityt pantm  tdertnt fanchficatum  incorporeJuo:ad  calicemyeniens  ,non 
ftinp  tnitcr  ait  BibiteJcd  nominatim  adijcit  Omncs .  .An  apertim  qutcquam  re- 
quirtmm^ ube tyt  pancin com':damm ,nccyniu,e:faltycrbo'ytitur.  De  caltceye 
ropri&dpitytbthamus omncs.Vndc  h<x.c dijferentu :  nifi  quia  huic Dtaboltmali- 
ttei  0*  4iiuttx  occurrereyoluitfTanta  nihilcminui  citPapx  arrogatta  ^fuper 
hia,yt etudtat cx.xduerfo prQnuntiare.Ne  bibam  omn.es .  Vt  auteje  Deofapieniio 
rtm  r.Jlc  oiicnd.xt:^quim  {y^rationt  confentaneum  ejfe  ait,Sacerdote  altquid pra 
tcr popuium pr£,Cipiii  fiahcrc ,quo  facerdotaltidt^nitAS honorctur. QuafiDominsts 
fatiiprudcns  non  fuer.t  ,ncquc  conftderarit  quomodo  alterum  ab  altero  dijcerni 
oportsat.pr^terea  ohijctt  pcricuiaq>:&  accidercpoJict,fi  caltx  yuho  omnibitspor 
rto-eretHr.QMafiiltcct  aiiquamijfu.di  poJfc:qu.ifi  Dommm idn6prdi'^idjict, 
N onneeJl,D om inii i/nprudenti£  arguere:quodordine  qui  obferuari  dcbucratcon. 
fudertt,fKpopuliimfin*>»(ihfqueylla  ratione  in  hoc  periatlumconiecerit^  Vt pa-,- 


DOMlNi:  i4j 

rum  incommodi  ex  eamutationefcqui  oftendxnt,  aiunt  totumfubynica  Jhecie 
€ombrehendi,quod  nonpoj?!tcorpii.safan^uine  fcfnrart.  Quafil/cro  Domj- 
ntti  alttrum  ab  altero  diJ}tnxiffet.Namfipars  altcra  ytfuperfli.a  rcbnqut  potcjl 
Jlultif^  inane  fuiffct  ,ytrumquefcparatim  ac  dijlincle  commcr.dart,Norinulltliv- 
to  ex  eius fatellttiOyCum  tantam  ahominationcmnonnifitmpudenterdcftmlt fif 
fe  cernerentjeam  alto modo  tegerel/oluerunt .^ttmt i ntm  Chrijlum ,  cum  hocfa- 
cramentum  inJlitucrtt,^poihlts  tantum  loquuttm  cffc,quos  iam  tn  oidinemfa- 
cerdotalcm eucxerat.Stdquid P auiorcifondebun; ,qut  dtctt  fe populo  Chrtjtta- 
no  tradtdiffe  quod a Domino  accepttjytynufqutfquccomedat  dcpane  i^dcca- 
lice  hibati  Q^isycrb  eis  rcuelaui t  Chrtjlum .y^pojlolis yt  faardotthus  ccsnam 
dedijfefVerioru  enim ftgntficatio  cotrarta  ejluiimpojlea  iubctytfuoixcplo  ide 

faciant.Regulamervoprxfcrtbit^quamliult  tnLcdcftafuapevpetuameffc.QuA 
Its  etiam  antiquttui  olferuata  fuit : antequam .Anttchrtiitus  tyrannidc  occupata 
ftfe  extujltt ,<^aduerfii.sDeilieritatem cornua  erexit,yt eamfundittis  eitertcrct. 
Jntolcrabilts  i^itur  pcruerfttatn  effe  yidemtis  ,hocfacramentum.  fic  dtuidere  (j;^ 
lacerare^yt  e£partes  quas Detv.conitmxit,fcparentur. 

Vt  fnemfaciamfts.comprehendcmui  fuh  yno capire,quod  alioqni  dtjlino-ifi 
poffet.Diabolum  fctltcct,hiinc  morm  celcbrande  abfque^yUa doBnna  coen&  iti- 
troduxiffe-.fHir '»  dodrinx  locum  ceremontasfummifif]e,parttm  inept4i,pctrtim  z;» 
iitilcs,partim  etiamnoxias  ^ periculofAS-.tx  quiltis  mala  permulta  confequuta. 
funt.u4deo  l/tmijfajqu^  in Ecclcfta P apali  pro  coena  habetur,yt  beneeamdtfi- 
niamtts,nihil alti<djit,quam  mera  ftmia  emulatio  ^  aciio  hijlrion ica .  S imi£  c- 
mutattonem  appclIo,qu6d  Jtcutfmt^^hominum  opera  perperam  acfine  ratione  e- 
mulandojafctutuntiitahifacram  Domini  canam  fic  tmitantur,  ytpr^aofleiti 
futi  figmentt,i  totam  einsyerttatem.  corrumpant.  Qmdyf^evum  tjfe  ojlendamns, 
nonne  idpr£cipuum  eJl,quod Dominm cQmmendauir,ytmyJlenum  hoccumyera 
inteUigentiaccLcbreturiExquo  corfcquem  cji,tni.sfubfl.tntia  in.  doClrma  fttam 
eJfc.Eafublata,nihil  aliudquam Jrigida^  tnejficaxcerernonia  efl.ldnon  tan- 
tum fcriptura  fd eti.t  ipfmpapx. ca/toncs icjlipcantur.ybi  alle^.uurfcntetia  in 
^ua  qu£rit  .Aiguflinm  quid jtt  baptifmtis ftne  yerbo,  nifi  elemcntum  corruptibi  Can.de- 
lc.Vcrbo,ytJlattmJubijcit,nonexeo  qubd  pronuntiatur ,fcd  qubdmteUtmur.  ^^^\  '' 
Quojtgnificat  ,facramenta  exyerbo  Domint  ymifu.tm  accipere:cumcomodoind.S:o'. 
auo  tnteUigt  pojiitjprxdicatur  .Qmd  reftat^tndtgnum  eji facrarnsn.i  nomincAt  *"  ^°^''* 
g«i  tantum  abej}  yt  irt  miJfa~)/Uufit  docinnx  qitx  tntcUtgenttr  audiatur  ,yt 
ediuerfo  totum myjleri um proj .tnatum putetur,>>ili c him ^  occuie  omnia  (^dt- 
cantur  ^  fianf.ytnihtlpcrctpi  aut  tnteUigi  pofiit.  uddebyt  eorum  confecratio 
ab tncantattonti fjecie nihtl dijfcrat.Nam tncaittatorum  morefufurru  (j?' yarijs 
^cJticuUtionibus  putantfe  Chriflum  ecoslo  in  m.tntisfiias  dcdhcere.Ex  quopcr- 
fpicimws  mtfjam  tta  ordinatam ,  prophanattonem  ccen^  mantjejtam  potuis  quatn 
obfruattoncm  tjfeiproprtamque  ^prACipu.tm  coenifjflantiam  dLficere:qu£  in 
co  conftjtttl/t  myjicrtum populorite  explicetur,  t(^ promijiioncs  ci.tral/ocereci- 
tenturtnon^yt faccrdos Jrte  vlla  aut  ratione  aut  iHtiUigintix  jhn/mffi  obfcurutn 
tKurmur  irfufurret ,  Hijtrtonicam  adtonc  appcUo,qi^b.i i}iepti£  gcjtufquc  hijirio 
nici  tUiCyijM:ur:qu£,Jabui£potius  qu4mJ'acrofand£  Domtni  coen£  conueniai. 
Sncrificia  ^uidemyetm.tefiamento  cumyarijs  ornamcnrn  C^  certmonij$  cclehrn 


,44  P  E     C  OE  NA 

bantur.Sedquia  honam  fignijicationtm  habei-ant,era,ntcjue  omniapyopriaadin- 

■  Jtrumdum  (^  exercitandum populnm  in pietate :  ab  ijiti  longe  dij?imiieserant: 
au^nuUt  funt prorfusl/fut ymjiyt  fine^UofruClu  populi  anmum  occupent^ 
fufhenfum  teneant.Porro  quoniam  ifli,ytitaappellem,mtJJatores  hocyeterts  te- 
ilamenti exemplum aUc'gant,yt  ceremonini  fua^  tueantur,notare  oper& pretium 

■  eJi,quiK,fit  inter  td qttod  agunt,^  idcjuodDew  populo  Judaico  pr£ceperat,dijfe 
rentia.Namfi  hocynumadducam,tjutC'-jUid  tunc  jiebat  in  mandato  Deijunda- 
tumfuijfcifriiiolas  autem  horum  inepttas,nuUum  aliudquam  in  fjominum  inuen* 
tionefundamentum  hahere:nonne  iamma^na  ejfet  dij^tmilitudo?  Sed muLomaio 
ra  hahemuf  qutbttsipfns  improhemm.  Non  enim  fine  caufa  Dominm  talemjor- 
mam  ad  tcmpmprxfcrtpferat,yt  aliquando  fnemacciptrenti^  abrogarentur . 
Qttod cnim nondum tanto doarin£fui£ litmine ajfHlfjfet,eo  ma^t,s  populum  inii- 
o-uri^s  exerceri yolebat:vtquod in ~)ino deerat,in altcro  Jarctretur .  Vcrum  ex quo 
Chrijlm  incarnemanifeji-atw eJl:quo  magis  lUuJtrata  eil doHrina^eo  m.tgi<jjgur£ 
funt  imminut£.  Cumigiturcorporepotiamur,  relinqttend^funtlimbrx.  Nam 
fiaholttas  ceremoniasyelimus  injlaurare,yelum qurdCbriJlHS  morte  fua  rupit, 
rejiciemips ,atque  adeo  Zuangclij  lumen  ohfcurahimu4 .  Ita  'ytdemtts  hanc  ccre- 
woniarum  multitudmem  qus,  in  Miffayifitur,  formam  Iud.i ifni effe ,  religioni 
Chrifttan£  omnino  contrariam.Eo  quidem  antmo  non fum ^'ytyeltm  omnes  cere 
moniits  improhare,qu£  hofinejlati  ^  ordtni pithlico  inferuiunt,qui hus  mator  re- 
uerentia Jacr.imento  exhibetur.modb  apte  coytueniant,^  fint  fobrt£.  Verum  im- 
rnenfui  tUe  lahyrinthm  nuUo  modo  toleraripoteji.ciim  infmtAs fuperitinones  g-e- 
nuerit,^ populum fine ylla ^dtfcatione  quafi  fhtpidum  reddtdcrtt. 

Hinc  pcrfftct  poteJl,in  quodijferre  oporteat,a  Papiftis ,  eos  quihu.s  Dens 
')>erit.ttisfi£  inteUigentiampatefecit.Primitm,facrilegtum  abominahleeffe  nort 
duhitabuntjM  ifj am pro  ftcrificto  hahere,quo  remifSio peccatorum  acqutra:ur:aut 
facerdotcmyeluti  medtatorem  reputare  ,  qui  p.ifiionu  Chriftt  meritum  appli- 
cetijiqui  mijf^srcdemertnt^aut  iUu  adjiitcrint,aut  denique  animi  religione  ip- 
fns  coluerint. Quin pottti^s  conjlitutum  habehunt,'nortem  ^  pafiionem  Domini, 
facrifciumynicum  efJe,quoir£  Dei  fattffa^um-ejl,  (^  perpetua  nobts  iujiitia 
acquifita.^dh£c jDominum  lefiim injanctuariumcaleiie  ingrejfum  ejfe:!/! pro 
nohvs  tUic  fe  fiflat,^  yirtute  Jacrijic^ fui  tntercedat.C^terim,  eim  mortisfru- 
£\um nobts tn  coena commmtcari J.tctLe concedent ,non  ex  opens  merito,fed  ohpro 
mifiionesnohts  in  eaJ.tfias:mod6  ipftnfide  ampleflamur.DeindenuUo  modo  con- 
cedere  dehent panem  in  corptts  Chriiii,  aut  yinum  in  ftnguinem ,quod  aiunt, 
tranffuh£l.in:iari:fedineoperfifiere  dehenr,ftgna  'ytfibtlia  yeram  fuhjixntiam 
fuam  rettnerejyf^ieritatcmfjiritualcm  ,de  qua  loqmti  fumiis,nohts  repr^fen- 
tcnt .T ertiu ,quamim  apudfe  certo perfuaft  efjc  d.  heant,Domtnum  re  tpfa  exhibe 
re ,quodfigurat:atque  ita^erecorpw  ^ ftngutnem  Chrifli  lUtc  anohts  recipi: 
non  tamcn  quafijub  pane  inclufum  qu£rent,  aut  ftgno  '\tfthili  localiter,  ye 
aiunt ,afftxum:tantum  aherit  '^t  facramentumadorent:  fed  mmtem  ^  animuin 
trto-tnt  in  coelum^^ytthi  Chrijl-um0*  recipianti^adorent.Htnceuenietyt afjer 
nentur  ^  dxnent  ceu  idololatria,0/.nes  lUosfuperfltttofos  ritM,tum  ejferendt  irt 
pompa  ^  fupplicatiomhi^ Jacramentu,  tum  extruendt  tabernacula  tUa  qutbus 
adorandm  probonitur.  Nampromifwnes  Domini  non  longius patenr,quam  ad 

yfum 


D  O  M  1  N  I.  i4y 

yfum  qutmnohti  mS({.iuit.Py£teyea-,iuclicabuntyiolari ^  coyyumpi Domini  in 
ftittitum ych»  potulws  alterapxy.-tmtntt  partc ^yiu.itur:necejJ'.irtU'Hijue  effc,  auo 
rite  ohferuetiir,~)/: yamque  intc^^re  dtflyibut.  Denicjue^tot  ceremonys  yttyCX  lu~ 
daifmo  accerfitt^s ,pr£tcr fimphctt.xtem  tn  qua  a'>  .Apojlohs  inflruCli fnmius,non fu- 
pemacuum  mod6,i>erUm  etiampeyiculofum  ejfe exijli/mbi:nt,nec  Chrijlianam  re 
licrionem  dccere.Item  impiohtoru  ettamni:m peri.erfnatvs  effe  ienfebunt,coenam 
<refliculationihu4  ^  motibus  fjijlrtonicn  ita  celebrare,  Tf  nuUa  omnino  doclrma 
illicaudiatur ,  fedpotimfcpclhitur:acfi  Jpectes  quxdam  ejfct  artis  m.i^ic£. 

VttandemalKjuandofniamtiSjadpoJlremum  exp-£cipuis  capntbusye- 
niendtmejh.^dcontentionem^vidtlicet illam,quxnoJlri>s  tempoyibns  in  hac  ma- 
teyia  a^itata  ejl. Quam ego,quoniam infatijlajuit,^^'  a  Diaboh  hauddubie  fufci 
tata,adimpediendumyclpotius  abrumpendum Eu.tngelij ayftm, obltitionc  fem- 
piterna delet.xm cupenm:tantum abcjlyt in  ea  recitanda  obleCiey .  Qma tamen 
permultis  fi.ticonfcientias  '\tdco,c^u£  quo fe^yerta^-ncfciunf.breuiter dicam  quod 
mibi neccjftriumli tdebttur ,yt  ojlencf.xm  quomodo  fe  explicare  debeant, 

Primum,fdclcs  omnes pcrnomcn  Det  roo-c  atque  obtcjlor ,  ne  adco  ojfen- 
da  ur,qu6d  h&c  controuerfia  motajit  tntcr  cos  qui  in  rejlitueuda  Euari  o-tljj  dodri 
na,^  quafi  pojlltminio  reducenda  di.cesfuerunt pnmarij .    Neque  entm  nouum 
eJljDominum  finereferuos  fuos  aliquid ignorare:^  p>.tti  ipfos  in  irfe  contende 
remonyt  eosperpetuo  errare  finat,fed  ad  tempm:  quo  humilioresrcddat.      Et 
certefi  h.tClentts  projpcre  cej^jfent,^  adyoluntaicm  noslram  fluxijfcnt  omnia, 
homines  forfam  obitti  ejjcnt  fur.aut gratia  Dei,  minuf  quam  par  erat,  comna, 
fuiffet.Itaque  Dominin  omnemglortandi  materiam  homtmbi^i .xdimere  yoiutt: 
Dtfoli  ipf  gloria  tribuatur.    Prxtereaft  confideremmquam  op.tca  tenebrarum 
caligine  ohfittiserat  orbii  ,cumij  qui  hanc  controuerfiam  mouerunt ,  coepen.nt 
nos  adlierit.tfti lumcnrcduccre-.mtnime profeCw mtrabimur  quodnonomnia,  tsfn 
abinifo  cogntta  fuerun^t  .Infigne  potiu^s  Dei  mirafulumcJ1:,qi.Qd  t.-m  exiguo  tem 
porisjbatioitafueruntiliumtnati^l/tex  iUa  errorum  coUuuie  ,  quihwtau-diuim- 
merfi  fueramus ,emergeye  ipfi,atque  alios  educere  potuermt.Vcritm nihii  meittis, 
quam  rtm  tpfam^t geila  ejl  rtctt.xye.Inde  enim appayebit ,non  cjfe  lantam  irt 
hac  parte  ojjenftonis  caufam  quanta  yul^o  exifiimatur .    Ciim  Lutheru^s do.ere 
c<Eptt,ftcmatertam  coendt,  tra3.xbat ,yt ,qu6d ad  corporahem  Chrtilt  prdifentta/n 
atttnetjtalem  ipfam  relinquerel/tderetur ,  qualcmtunc  omnes  concipiebant. 
Namtr.xnffubjl.intiattoncnfdamnans^panem  corpii^s  Chrjlt  effe  dicebat ,qu6d 
yna  cum  ipfo  coniunClum  cfjet.^dtungcbatpr£,tcreafimiLitudtnes  duras  qutdim 
lUxs  ^  rudes .S ed evsytt  cogcbatur,qu6d  alitcrmentemfuamexplicare  nonpote- 
rat.Difficilcenm  ejl,remtam  arduam  exponere.quin  impropria  qt.idamjubin 
de  accerfamur.De  htncfuborttfimt  Zuinj/lan  ^  Oc\olamp.tdiMi:QUi  ciim  impj- 
fluram  ^  decepttonem  k  Dtabolo  tnucdam  confider.xrent ,in  Jlabilicnda prx- 
fentia  tUa  c,trnali:qu£  ab  anntsfexcentts  tr.tdita,^  pro  certahabtta  fucrat:re 
tanti  momenti  dtjiimulare nefas  ejfe  exijlimaiunt.  Maxi/ne cum  huicerrort  exe 
cr.xbtlts  idolo.  atrta  annexa  cjfct,qu6d  CijrisTim  quaf  fub  pane  inclufui  adbrare- 
tur.  Quia  'Verb  dtjfictUimum  erat,hanc  opintonem  qaxdiu  lam  O'  altius  .adtces 
ger.ttin  antmn  h.ominum,reueiLere,  omncm  ingentj  ytm  adcxm  impuo-na-td.tm 
pplicarmt:  admonentes  crapjiimi  ^^  abfurdtfimi  erroribts  effe ,  nw  .xg,i.oice- 

O 


% 


14«  P  R  AE  F  A  C  I  O: 

re  en  m£de  tifcenftoneChrin:i  totafcripturatefiifiratur.Ipfum  incocloinhomi- 
nvi  natura  receptttm  ejfe:ihi^tte  manfurum ,  quoad  defcendat  ad  tudicandum  or~ 
hem.Scdhuic  propofitonimium  intenti-.quam pr^fentiam  Chrtdt  incoena  crcde- 
rs  debeamiis,quah  lUic  comunicatio  corpori^a^  fanguinu  ipfiuf  recipiatur,dicere 
omittebant.^deoyt  Luthermeos  nihil  prxter  f^nanuda,^  fpirttualiifubsian- 
tidiyacua  relinquere yelle,exiftimaret.  ideo  ccepit palam  obfiJere.ita ytpro  hdi 
reticts  habendoi  dcnuntiaret.Ex  quofetnel  ejferhuit  cotentto,  jic  teporisprogref- 
fuadau6ia0'  inflammata  eft,ytacerbitts£quo  exagitatafit  per  annospliismimts 
quindecim,quibus  intertmneutri  alteros  £quo  animo^plactdo  audire fujlinehat. 
JSlametf fmelcontulerunt inter feitantatamen animortm  aticnatto  ent  ,ytre 
infe^la  difcejferint .  Cim  etiam  ad  concordiam  aliquam  accedere  dehuiffent, 
magtiacmagt/iregrtfifunt:  nthit  adudjj^efiantes  qiiamyt  opinionemfuamtue- 
rentur , 0* contrartam  rejutarent .Habemm itaque qua  inre impcgcrtt  Luthe- 
rus,in  qua  etiam  Oecolampadtm  ^ Z utnglitis.Lutheri partes  erant,abtnitio  ad~ 
monere ,no  elfe  propofti  fui ,pr£fentiam  localem  tatem  jtatuere :,quatem P aptfta 
fomniant .Item^teitari fe non hoc qudirere ,vt facramentum,Det  loco  adoraretur. 
Tertt6,abjtinere  afimtlttudinibtps  lUts  rudibits  i^perccptudijfictlltmu:autm'>de- 
rateet6yti,atque  tta  intcrpretarfvt nutiam  ojjcnfonem  parere  pojfent.  Deni- 
que,exquo  mota  eji  conttntio,ipfe  modum  excejittitumin  dectaranda  optntonc 
fua,tim  in  atijsnimia-vcrhorumacerbttatelittuperandis.  Citmentmita  J'e  debuif- 
ftt  expltcare  yt  fententia  eius  rtctpi  pojfet: pro  folita  yeljementia  Jtta,  yt  con 
trarta  ajferentes  impugnaret ,liypcrboLicis  loquendi formisvtehatur:  quas  haudfa 
ctle  erar.  loterart  abiis,quorum  alioqui  antmi  adfdcm  tpfi  adhihtndam  maie  dijho 
fiti  erant..Aiij  ettam  ojfendcrunt  in eo ,  quod  ita  tenactter  tri.h£jerunt  in  oppu- 
^nanda Jupcijtittojj  ttla  ^ phanatica  opintone  Papn>iaritm,dc prdejtntia  locali 
^  adorattone qH£.  i>idcftqucbatur,yt  advitttim  dtruendwn  conatmftios  potnts 
conucrterim,quam adtd qnodcoonituvtttc erat,J}ahitiendnm.  Nam etfycrita- 
tem  non  negarunt:eam  tamen non  ita  aperte  vt  decebat,docucrunt.  Hoc  intcUt^ 
^o:ditm  tnmtijiudtoje  ac  dtligenter  in.  hoc  tott  incumbebant,yt  ajjcrerent  pa- 
nem  ^  -vtnum  ccrpui  zfT' fan^utnem  Clirifli  l/ocari,  quod  tpjornm  f^na  jtnt: 
non cogitarunt Jlbi  hoctntcreafimuta«^cndumpviadi::ngcrcntttap^acffe  ,  yt 
nthtthominusyeritas  cum  cucontuad.iJtt.Ncc  tc{i.-,ti  juntffe ,non  eo  teri.dere 
yt  'vcram  communionemo'^fcurarent  ,quam  nohtA  hoc  facramento  Domtnm  trt 
lorpore  ^fcn^umefuo  exhtbet. 

ytrtqucprofccio  in  culpafuerunt,dumfefc  mutiih  audire  nonfu^inuerunt: 
yt  pojita  omnt  aiJecitone,ytritatem,yndccunquepateferet,fcquerefnur.  Veriim 
non  idco  ,quod  nojirt  er^a  tpfs  ojjnij  est,prix.armittere  debe-mns.  N  e  Jctitcct  ob- 
iiuifcamur  grati  arii  ^  b.ncpctorii  qu£  Detts  ineos  contuitt,<^  nobts  per  ipforum 
manum  diitribiiit.Nifientm  in^ratifumin,^  immemorei  eorii  qu£  tpjis  dvoemits: 
factie,ab  omniyitupcrio  (p^maiedicto abiiinetes ,ifta  ^mulib  matoracbdorMbi- 
mv^.  Dtniqiie,cum-yidcamm  ipjos  t^  ytt£  fancttmonia  ^  doclrina  exceiien- 
ttpmfttttjje ,  atque  eaam prxjtare  -.ui  h-die  funt fuperfiites :  non  aliter  dcbe- 
niU4 de  ipjis,quam  cumjumma  modcjita  (^  reuerentta,^^  toqui  c^fenttre.Ma- 
xtmeciiniDco  noSiro  tta  placuerit ,  poSteiquamipfos  hocmodo  ad  humilttaiem 
erudtuit jhutc tnfociici  dtjceptationi  tincm  tmponere,  autfaltem  intcrim  eampa- 


care 


D  o  M 1 N  i: 

carejntdrim  dum  omnindfaiatitr.  Hoc  diSlurn  yoluf ,  juoniamnulla  adlmcpu^ 
Uuata  tftformfdti,  >/"  concofdiit  ilia  con^itutafit :  ^uodyaldenecejfarium  ef- 
fet .  Veritm hoc  fiet  ciim Dt;mDolet  in  ■vnum eos  conuenire omnes  a quihm hxc 
fmt  componenda.Interim  hoc nobii  fufficere debet,fraternam  amicittam  ^  con 
iuniiionem  inter  Ecclefiai  ejfe-.quatenm  Chrtftianx,  communionis  tntereft.  Vno- 
io-iturorefatemur  omnes ,  nos  cum  iuxta  Domini  infiitutum  fde  Sacramentum 
reciftmm, fuhfl.tnti£ corporii (^fanvuina Chriffi 'yerefieriparticipes .  Qupmo- 
dotdfiat  ,alij  alijs  meltus  defimre  ^  clarius  expjicare pojfunt  .  Ceterum,  hoc 
■mptiniiSTenmdum  ,ytc4rnalis  omnis  imaphatto  excluddtur  ,animum oppor- 
t^rifdrfuMincoelos  eri^ere,ne ^xijiimemtis  Dorninttm  nofirum  lefum  Chrijhm^ 
'  :tif  deiecti<m  effe  ,")itin  elementif  torruptibilthus  concludatur.  R urfum,  ne 
'■'yisfacrofanclihuiitsmp)fl-erijimminuatur,coo-itaredehemustd 
fierioccuita  (^mirahilt  Deiyirtatd:  Sptritumque  ip- 
fiusjyincutiieJfehuiuipdrticipationis:Qux 
•  etikm,obeanicaufani,Jbiritu-  ■ 

■'■    ■'■"' alis  appellatur, 

F    I    N    I    S. 

-.5 


«.4--$ 


EPINICION.   CHRISTO    C  A  N  T  A: 

tum  ab  loanne  Caluino.Calendis  lanua- 
rii,  anno    1541. 


J  O.  C^  LVI  N  V  S     LECT  O  R  I, 


omnti  libros damnabitf.miratmfum  ,  cnm  licrp{,$qnoque  meos  {fic  c- 


nim  nomincibat)  recenftri  in  eo  catalo^oyidi.  Luftram,animt  gratia^ante annos 
quatmr,cumefjem  Vormati£,hr^ue  caymtn:<juodcumpatictia;!!icis  legendumfs 
miliariterdtdtjiem-.tria  omni.no, cjuodfciam^autadfummum^quatitjrexemplnria, 
exfcrtpta  tunc  fuerant:  qu£po^ta,quant;im  ex  ediClo  conijcto,  latim  manarunt, 
Nam  aitociui  fepulcum  putaf^cm :  quodinter  meoi  chartM neo^leclum  iacebat :  yt 
afftrmare  aufim,non  efe  in  hacyrbeduos,qtiiantehaclegertnt,meconfcio  .  Nec 
cerie  aliudhabebamconftlij,nif^tfupprimercturpemt(ii  .  Sedquiafuriofmhic 
Monachui,  ^  nthilofinior  curta  T'  ifftnajum  eiui  lecli onem  interdicereyo- 
lunt ,  faci  untyt  yulgo  tnnotefcat,  mc  aliquod  fcrtpfijii  carmen,de  quo ,  quodnam 
^  qualefr,alij  atque  d lij fubtnde a  me quxranf.edere j}atimmalui,qu6  ^bor^os. 
Ifiros  qu&rendtmoleftia,^  me,,reI^ondi:ndi,fubleuarem.Simulfiolidum  hunc 
Monachum,tiiifque  ftmtles  commonefacereyolut,  qutd,ita  aduerfum  nos  infa- 
niendo,profciant.  Nempe  hocconfequuntur  fuaimportunttate,~i>tipfis  imitnaC 
crepanttbn,s,tn  lucemyeniantmulta,qu£  altoqutforfan  laterent» 


EP  I  N  I  C  I  O  N. 


CcenouMmexoriens  lantts  pater  inchoat  annumi 
Q^em  mos  eft,fauflu  exciptre  ominibta, 

H£C  eSt  lUa  dies,yeteri  de  more, priorem 
R  omani  facicm  quie  nouat  imperij. 

Qujique  noui  emergunt ftfces ,ftll£que ctirules 
Conf^icuum  <(^ gemtno  confuie fulget  ehur. 

Surgatlit  Au^tctjs  nobts  faEltcibus  annnSt 


Solenni  ornanda  esi  tiJafauoredies 
Chrijlum  ergo  Regem plebs  religiofafalutet: 

.^tque  iUum  dignts prxdtcct  eiogijs. 
llle  ciitdtmjinefne  regit,regnatc.ut,nec  annis 

Finttum  tenct,aut  menftbni,itnperiim. 
.AEternum  huicdtca  eil,£terna pottntia  regni: 

Quxm  nuUnsl/ariat jdtminiatve  dies. 
Cum  tamen  hic  annos  ,menfefque,diefque  guhemet: 


Tem 


E  P  I  N  I  C  I  O  N:  ,43> 

Temboni^yarm  ordinefvpiue^^ices: 
fis  eft  iiliiu  nafceritem  k  Uudibtn  annum 

Incipere,ytcurfH  perpete  projjier  eat. 
Quid^quod  mirijicajic  nunc  l/irtute  refulgetf 

yt  qui  clara  recens  munia  conful  obit. 
Infifncm  ^  fo  litofefe  ma^ti  exerit,y  t  qui, 

Mao-nanimuidomitoyidor  ahhofieredit, 

o 

Sic  efl:yiCirici  quatiensfceptra  aurea  dextra. 

Hofiihm  fiorrendi  ftgna  dat  extt^. 
Sbeque  iuhet  certx.  nos  exultareftlutis, 

lamque  triumphalem  monflrat  adeffe diem, 
Er^opi^  rumpant  ingrata  flentia  lin^ux: 

Nec  tant£  cefcntcardine  Utici£. 
Ludihrio  ifla  quidem fiducia,cantm  inanis 

Hoflihuspvtniuei  carmen  oloru,erit. 
Forfitan  ^  dicenf.qumam  h^c  amentia?Chriff(ts 

Nondum  confertk  ytClor  eritne  manu? 
Rettulitinta[iaqutfquamde^entetriumphum?     » 

.Ante  aciemfufam  laurea  fumpta  cui  efl? 
Er?ofemi-neces  carm  enferale  fepu  lchri 

^ccenfumcredentnos  canere  ante  rogum. 
EflaUquid,fateor,quodfaluorohorere^t 

Impietas  altafdefuperhamariet. 
Intenr tUe  manet mentito  inflatus  honore 

Qui  trihuit fummi  itKfibiPontificps. 
Quinma^nof  nuturegit,infleO'uquemonarchtis 

Ertgtt,<!^  ilernit,terrer  (^  exhtlarat, 
.Ac  digttifignof^aciofum  concutit  orbem: 

Necminmeflhodie,quamfuitante,feroXy 
Nec  minus  aut  mfrum  Chrtfti  difj)ergit  ouile, 

Mend.tci  aut  tetrumyirus  ab  ore^omit. 
Nec  minus  in  SanCios  furit ,inf)ntique  crutntoi 

S anguine  nunc pafim  ttngit,y tante,mantti. 
Sed quta  mors,yita  efti  ^  cruXjl/iCiorta  Chrtjii: 

Ntl  dir£  impedientgaudia  nofira  min&. 
lUefuifimiltf  manet,£ternumque  manehit, 

Vincere^non^yinciiquifatiendojfolet. 
C'umpremitur,patitiirque,  ac  deijteratm  hahetur: 

Indefthi  atquefuis  fukhrtt  troph^a  parat. 
Nuncjloltde  effertur  terrena  fuperbia.fed  mox 

P r£ceps  ipjafuo  pulfafurore  ruet. 
Sanclus  at  tUecruor,dtuini  affertor  honoris, 

Gignendam  adjoholemfemtnis  inflar  erit. 
Voxgladius  Chriflo  efl,^  lancea  fpiritus  orts, 
Hoflem  igiturfubitafiernere  yocepoteft. 

P    } 


1^6  E  P  I  N  I  C  I  O  Vl 

Hunco^UdimijhuCjilluCyiitm  qnintttm  denique  luilrum 

Vibrat  ,ao-ens  yalida,non  pne  c£de,manu. 
I.lufitSathanits  quos  a?nchac  pertulit  iGui 

Sacri[eg£princcps  ^  Papa  tmlitidt. 
Nunc  ma^ii  experti  quhpun-gat  acumine,tandem 

SauciM  info  li  tolxtlnere  y  teraue^emit. 
Hinc  e^i,quod  ftuptdufque  Pap£,attonitufquefatellcs 

Pendet,^  exanimn  turba profana  pauet. 
Hinc  eJ},qubdf{repitH  implenturyarioquetumitltUf 

Infandi  ^  treptdant pe-fidacaftra  ducti, 
S£pius  t^yarjjs  alternant  motibmrvt  qui 

Iamfrai]a  tentat  preliafumma  man». 
Co//ipofit£  tnterea  nobpifducia  menttf, 

Etplacido  conftat pedorc frma  quies. 
QujiChriftum hic  neget ad perdendos fundittu  Hoiies 

Exerere  inuicla  ftammea  tcU  manu? 
Quis  neget  hoc  yiclorn  opH^memorabile?quifye 

Inuideat  tanto  laureafertaduci? 
.  Certatum  efi  acieipartem  ftbimiles  hono^U 

Vcndtca  t,<tcjo  Itdum  nonfnit  ejfc  ducts . 
Quidji igtturytcli  laudem jibi Chriftui yt hoflU 

.Ajferat,abfque  homtnum  yinceremartcyeht? 
Vincercyi  magnum  eft  hoftem,quidfiemere nutui 

P  tUeye  ians,quantmi  ,Jlundo  ,fu^are  decus? 
^cce  qutcfcendojhrntt^funditque  Jilendo, 

Qups  ralidisfimtles  conftittt ejfe feri^s. 
N'jnne  hi  fitn-  ,pajiim  quos  norunt  rtupcramaro 

De pulmone grau-^s  euomutffe mtn^isi 
Cur  conceptaintm  rabies  tncluf/moratttr? 

.An  qiiodopes  atrox  non  habetiraparesf 
Pra^fdto  quo  nun  injlmdos  cernimttf^arte 

Neqtiiii£,gladijS,improbitate,doitfi 
Nos  modica,tmbelhs,nuda,exarmataqMctHrha, 

Horribiles  velutigrex  ouium  antelupos. 
^n  non  mirifica  eft  regts  yiclorta  Chriftr^ 

Noitra  quodtmreptdo  corda  yigorefouet. 
Ergotrinmphaii  redtmttm  tempora  lauro 

Qu.xdn-iugi  emineat  confficuusfoiio. 
Edomitt  currii>n,paftt6quefurore,fequantur 

Qui  cimfacro  etus numtne  bella gerunt. 
Eccim  hefterno  ruberatque  tnflatm  x  accho 
Pratbcat  hucdum  tergafubaiiajlagns^ 
Huc  caput  indomith'mft}bdat,yeriim  anterecepta 

Qua  femper  caruit,fronte CochUtisiners, 
Naujea  yerbofsgenerans  faftidia  libns 


t  PINICI  ON:  fji 

Occlttfo  tacitHiiamferatoreiu^um, 
QuuinedittUtmtfub  nomineBuhopeUrgiy 

S£UO  etiitmroiiro  dura  lupatapremat. 
Uon  cj»iaprficipui:fed  quodccrtamine  m  iilo 

Simferos  Jtatuir  fUgitiofa  cohors , 
^r<ro  fubtriplict  bellant  quicunque  tiara, 

Totaquefe  buc  fifiant  cum  duce  caiirafuo, 
^itut£,  ■vulpesjcmdique  cruore  leanes, 

Et  Utratorumturhaproteruacanum. 
Ordine  quifque  fuo ,magni  atque tgnobile  'vulgiPSy 

Jnfolttodijcantfubdere  coUaiugo. 
^tlios  demeliore  notafan^lique poetdt 

Mufa  qmbus fuaues  fundi t  amaena  modos. 
Jida^ifiOcelcbremChrifitcantatetriumphum 

Carmtne.Io  p£an  atera  turba  canit. 

Quod  na  tiira  nega  t,Jlftdtj  pitps  ejficit  ardo  r 
ytconerUudesChriiiefonarctuas. 

F  I  N  I  S. 


CATECHISMVS    ECCLESIAE    GENE- 
uenfis,hoc  eft.Formula  erudiendi  pueros  in  doftrina  Chrifti. 

lO^NNEC^LVINO     ^  V  T  H  O  R  E. 


lO^NNES     C^LviNVS,        EIDELIBVS 

Chriili  mini^ns,quiper  Frifum  Orientalent,  furnm  Euangelij  do- 
£\rinetm  annuntiant. 

fVum  hucmodis  omnihm  eniti  nos  conueniatjl/t  internos  reluceat  illa, 
^■qu£  tantopere  a  Paulo  commendatur ,jidei^nitiu ,  ad  hunc  rertejinem 
fotiffimum  Jolennis  fidei  profeffio  ,qu£  Baptipno  communi  annexa  ejh 
debebat  referri.Promdehic  nonperpetuum  modo  inter  omnes  confen~ 
fitm  in pietatis doctrin a  <^onjlare  ifedlinam  quoque Ecclefijs  omnibuseffe  Cathe- 
chifmi  formaoptanduMeffet.  Verum^^^uta  multas  ob  caufts  'Mx^inquam  idpo- 
terit  obtineri,  qutn  fuam  qu£que  Ecclefiapropri-tmhabeat,non  eflyehementius 
fugnandnm:modb  tamen  eaft  indocendi  modoliarietai,qua  adl>num  Chrifium 
dirt^avur  omnes,cuius^eritateinternoscopulati,fc  inynum  corpmcoalefca- 
mmynumque f^iritum ,yt  eodemfimul ore ,qu£cunque  adfdei fimmam fpeclant, 
fr^dicemm.  Sildhunc  fcopum  qut  non iutendunt  Catechift£,pr£terq'uamq:ioddif 
fdij  materiam  inreltgtone  fcrendo,capttalitcr  nocent  Ecclefx,  impidmquoque 
baptifmi  profanationem  inducunt .  Qu£  enimampltnibaptifmiytiLtta{,nifi  ma 
neat hocfundamentum,y t confentiamm omnes  in 'ynamfdem  ?  Quo dili^entius 
caueredehent  ,qui  Catechifmos  edunt in  publtcum,ne  quid  tcmere proferedo,non 
in  pr£femmodofdetiamadpoQeros,tumorauempietattnoxam,  tum  exitiale 
Eccl':fi£')iulniui  inftgant.Hoc  tdeo  pr^fari^yolu^yt  id  me  quoque,fcuti  parerat, 
non pojlremo  loco  fpeil.ijfe,  teftatum effet leCloribus  ,nequtd in  tflo  meo  Cate- 
chtfmo  traderem,  mft  recept£  inter  omnespios  doClrin£  confentaneum  .  .yitque 
.id!pfum,quod  profteor/ton  yanum  effe  comperient,  qui  candortm  in  legendo  ft- 
niimquetudictum  adhtbuerint .  Certe  me  confecutum  ejfe  confdo  ,yt  labor  meus 
bonisomntbus,f  non fatiffaciat,gratiis  tamenft,yt  qui  ytiluab  tpfii  cenfeatur. 
Quhd  autem  latinumfect,in  eoftforte  qutbtfdan  non  probabtturmeum  conjilium 
etui  tamenmult£rationes  mihtconflant,quas  minc  referreomnes,  nthilattinet: 
tantiim elro^am ,qu£  ady ttandam  reprebenfionem  fujficere  yideantur.  Primltm 
inhoctamconfufodifipatoque  Chrtjltani  nominiifhatu,vttle  ejfe iudico ,extare 
publica  teflimonta,quihtts  Ecclefi£,qu£  lon^is  alioqut  locorum  Jpacijs  diJ?it£,con 
fentientem  habent in  Chrtfio  dodrinam,fe mutub  agnofcant.  P r£terquam  enim 
quodad  mutuam  confrmationem  nonparum  ifhtid^iakf.quid  magis  expetendum, 
quamyt fihtl/ltro  cttroquo gratulantes  ,pifs  yotis  ah£  alias  Domino  commen- 
dent^folebant  olim  m  huncjinem  EpifoptjCii.n  adhnc  fiaret  inter  omnes  '^ige- 
rctquefdeiconfenfus,fynodilesept{tolxstrans  mare  mittere:  quibus ,tanquam 
tefjh'tf,jacram inter Ecclefias communioncm ftncirent . Quanto nunc,in  hac tam 

hor- 


P  R  AE  F  A  C  I  O:  .  -iji 

horrenda  Chriiiiani  orhti  yaflitate^majns  necejfe  eJl-,pMCAs  Ecclejtis,  qutcDeU 
rite  tmioatnt,^eiii  quidem  dijperfis,^vndique circmjeptas  profanis  ^ntnhri 
Jli  fynao-o^tSjhoc fanfldi  conimciioms fymholum dxrcv tcifim  ^  accipere ,  ynde 
(td tUum ^qtiem  dixi,  complexum tncitentur  ?  Quodft  boc  adeh  ejl  hodtenecvjfi- 
rtum:q*(iddepoJ}erttatefentieiniis^Dequ4  ego  jicfum  anxim^^yt  ta.men  -vix  co~ 
<ritare audeam.Nifi  entm  mirahiliter  Deiise cocloJsccurerit,yidere  miht  'Mdeor 
gxtremaharharie  impendere  orhi.  ^tque  "vtinam  non  paulo  pojt  Jenttat  flij  no- 
flri,fuijfe  hoc~)ieritm potim yaticinium ,quam  cvnieCltmim.  Quo  ma?is  elahoran 
dwn  nobiseJ},ytqudeJcunqueEccUftx.  reliquiAS  ,(jtii£  pojt  mortem  nojhamrejla- 
hunt{vel  ettam  emergent,Jcript't6  uojiris  colltgamns.  Et  alia  qtiidemjcriptornm 
p-enera,quts  noiler  omniiim Juerit  tn  reltgione  JenJii^,oftendmt : Jcdillujlriore 
docvmento^quam  interje  hahutrint  Eccleji& noitr£4oClrin£concordtam,perJJiici 
nopotertt,quam  excatechifm.lUic entmnon  modo  quid femeldocuerit^nus  ho~ 
tno,aut  alter,apparehtt:fedqtubtif  a  pueritta  rudimentii  tmhun  perpetuofuerint 
apudnosdoCit  Jtmul  atqne  indocliCVt  fiaberent  hoc  omnes  fdeles  ,qu.ifi  folenne 
Chrijtianx,  communionis  fymholtm  .  .y^tque  Ihtcfan^  praicipua  mihijuit  edcndt 
huitii catechifm  ratio.Vaiuittamen  non parum qu^oque alterHy^jttodeum a pluri- 
ntii  deftderari  aadieham^quta  leCtu  non  indtgnumfore  (j^erarent.  Iitdictone  id  an 
€rrore,pronuntiare  non.  ejl  rneum  ,  ftd eorum  tamen  l/oto  moremo-erere  xquum 
fuit. Quinettam mie^a  mihipropemodum nccejittits erat,ne  licerec  impunedetre 
{lare.Nam  ciim  ante annos  Jeptem  cdiia  a  me  cjjet  hreuts  religionis  fumma  Juh 
Catechijtii  nomine:verekirntji,hoc  inrnedtum  prolato,anteuertercm,ne  ilIa,qtiod 
noleham ,rurjum  exctideretunBono  igiturpuhltco  Jlyelltm confultum ,curare me 
oportuit,yt  hii,qua»e_gopr£jereham,locumoccuparct .  Prxterea  adexenipiurn 
fertinerearhi:ror  ,reipfa  tejtatumfieri  mundo,nos  qui  Ecchjt£  rejlittittonetn 
ntoiimur ,yhique  in  h-inc partem  fdeltter  incumhere  ,yt  ftltem  catechifmhfM 
cui  aliquot  antehacfccuLti  fah  P  apatu  aholt:mfmi:,niic  quafipojlliminio  rcdeat. 
N amnequejatupro  Juaytilicate  commendart  potejl  Janclum hoc  inJiicutumineC 
paptjiis  Jatis  exprourari  tum  flagttioja  corruptela,  quodiUud  in  pueriles  yerten 
do  ineptias,non  modo Jujlulcrunt e  medtJ  Std  eo  quoqtie  ad  impnrte  ^  impixju- 
perilitioms  prxtextiim  ttirpiterjunt  ahuji.^duiterinam enim  lUam  confrmatio 
nem,quam  in  eifts  locum  Juhrogarunt  ,  tnjtar  meretricti  rtiigno  ceremoniarum 
Jhlendore,multiJquepQmpartin/JuctiJtnefficdo  ornant.quinettam  dum  ornareyo 
iunt,execrandt6  tlajphemijs  adornant,duinJacramentu>n  ejfe  ia£lanthaptifmo  di 
^itts:yocantcj::ejemichriiiianos,quicunquej(£tidojuooleo  non  fuerint infecli: 
tnterimyero  tota  eorum  aclio  nihil  cjuam  htfirionicas  gejtictdationes  continet: 
l/elpotius  lafciuos  ftmiarum  luffis,ahfque  l/Ua  itmulationis  arte.      j  «u?. 

Vos  autemjratres  mihi  in  Domtno  chariji.qutkis  ipfm  nunatparem,ideo 
elegi .,quia pr&terqua  quod me  amari  a^ohs ,^  pierosijue etiam yejlium Jcriptts 
weh  deleciari  nonnuUt  exyejtro  coetu  mthi  indicauerant ,id  quoquc  nominatint 
poilularant  a  me  per  itteraspvt  ht-.nc  lahorem  Juagratia  Jujciperem.  .y4lioqtii 
"^/na  lUaJatii  iujtajutura  erat  ratio  ,  quod pridtm  expiorum  ^  grauiumyiro~ 
rumreiatuea  deyohts inteUexi ,qu£ anirnumyohts  mettm pcnitus  ohjrringerent, 
Nuncliero ,quodyos  Jfionte faCiuros  confldo,pcto  tamcn  a  yohis  yt  hocbcneuo- 
lentix  ergayos mcte  teftimontumhoniyeiitvi  conjulerc.  Valetc,   DominiHyos 


M? 


fapitntU,prudtnti£,  iKSli ,  ^  fortitudinU Jj)iritu  in  dies  magkac  magif  a» 

^eatmEcclefi£fu££difcationem.Geneu£.1 1 1  J .Calendof  Decem- 

brti.   M  B  JC  L  V. 


DE   FIDE, 


M  I  N  I  S  T  E  R: 

VtA  (Juman^yitx  pracipuus  eftpnis^ 

P  V  E  R.  "«iUou  va\ 

Vt  Deum,a  quoconditifiinthomines  if>ft  nouerinti 
U. 

Qujd  caufdi,  habes,cur  hocdicns? 

P. 

Quojnamnos  ideo  creauit,^  coUocauitm  hoc  mundo,quo  »lorijtcetur  in 
nohu.Etfane ■vitamno^rAn>,cui»s ipfeejl  mitiumifquum  ejim  eiusglQriam 

referri. 

M. 
Quodyero  eflfummm honum  horhinU^ 

lUud  ipfum. 

M. 

^         Quamohrem  id  tili  fummum  honum  haheturf 

Quia  eofuhlatOjinfelicior  eji  nojtra  conditio,tjuamqHorttmvis  hrutorum. 

M. 
ErgOyVel  indefa  ttf  perj^icimui,mhil  pojfe  homini  infelicim  contingere, 
quam  Deo  nonyiuere. 


Sic  res  hahet. 


P, 


M, 


Porro^quj^awvera  ejl  acreUa  Deicognitio. 

P. 

Vhiita  cognojciturpvtfms  illi  acdehitus  exhiheatur  fronor. 

M. 

Qumam  yero  eiut  rite  honorandt  ejl  ratio? 

^  P. 

St ineofitaftt totanoJhrafiduciaftiU.»mtotaliita colere^oluntati eius  oh 

fequendo,Jiudeamu^.ft  eum,quoties  alicua  nosyrget  necefita6:inuocemns,fulutem 

in  €0  qudtrentes,^  quicquid  expeti potejl  bonorum:  fipojiremo  tum  corde  >  tut» 

oreiUumhonorumomntum  folum  authorem  agnofcamui. 

M. 

Verum,yt  hdtc  difcutiantur  ordine,^fuJius  explicentur:  Quodin  hac  tutt 

partitione  primum  eji  caput? 


P. 


yt  totam  in  Deofduciamnojiram  coUocemtu, 


M. 


Ai*: 


i 


''f^aliterautemidfetf 

jrhi  ormipotentem  nou€rimttS}&'  perfeile  honum, 

M 
Satifnchoce^? 

P. 

l^equaquam. 

M 

Ouamohrem? 

^  P 

Quia  indignifumus,quih(»adimandu^otentiam  exeratj  ^  in  quorum 
rahtem,quamhonttsfit,o§lendat. 

M 
/^7c?  er^o  pr^terea  opui  efll 

p  ........  ;^ 

Nempeyt  cum  animofuo  quifque  nofrum  {latuatfoh  ipfofediligi,€u»i' 
que  fibi  ^ P atrem  e(feyeUe,0*falutis  authorem. 

M 
VndeautemnohviidconQahttl 

P 
Exytrho  ipfim  fcilicet j-vhifuamnohis mifericordtam  inChrido  expo- 
nitj&deamoreerganosfuoteilatur. 

M 
TiductA  er^o  inDeo  coliocandx  fundamentum  acprinciptumed ^  eum  in 
Chriiio  nouijfe. 

P 
Omnino. 

M 
Nunc,qu£nam(it huitts co^itionis fumma,paum audire ahs  tel/ehm. 

P 

Injidei  confefionept/el potitts  informula  confcjiiont6,quam  interfecom- 

wunem  hahent  Chrtiiiani  omnesj  conttnettir .    Eam  l/ul^o  Symholum  .Apofto- 

lorumyocant,quod ah inttio  Eccleft£recepta  femperfuertt  intvromnespios  :^ 

quodyelah  ore .Apo£loloru  exceptafuertt,  yelex  eorufcriptisfdelttercoliecia, 

U 
kecitA. 

V 
Credo  in  DeumPatrem  omnipotentcm ,  Creatorem  coeli  ^  terr<i^ :  ^  in 
Jefum  Chnftum  Filtum  etttsynicum,  Dominum  no(lrum,qui  conceptus  efteSpi-' 
ritu  fnClOjnatus  ex  Alaria  yirp-ine,  pajfi^s  fuhpontto  Ptlato,  crucifixttf,mor- 
tuus,^  fcpultns ,defcendtt  ad  inferos,tertia  die  refurrcxit  ex  mortt:is,ifcendit  tn 
coEl:m,fedetad  dexteramDet  Patns  ommpotentts ,  tndeyenturus  ad  iudican- 
dum^ituos  (^  mortuos .  Credo  in  Spiritumfan£ium,fan6iam  Ecclefiam  catholi- 
cam,SanC\orumcommunionent,  remtfionem  percatoriim;  carnts  refurreCliontm , 
'\itam£.ternam,.Amen.        -    •        . 

M 
VtJ^enitiits  intiUi^aturfngulaiin  quotpartcs  hac  confejlionediuidemusl 

P 


■'m 


In  quatuor  prxcifuoi. 


M 

Etu  rnihi  recenje. 

P 

Primit  ddDcum  Patrem  Jj)eCiabit :  Secunda  erit de  Filio eim  leftt  Chri- 

Jlo^quie  etiam  totam  redemptionn  humanxjumm.im  compleclitur  .  Te>'tia  erit  de 

£piritufanclo.QuartadeEcclefia,^diuint6inii>Jltmhenefi(tjs. 

M 

Cum  non  nifi^ynm fit Demxur  hic  mihi  tres  conmemoras,  Patrem,  Fili- 

um,(^Spiritum  fanflum? 

i  J  p  -.  v.»o 

^uoniam inyna  Dei effentia P atrem  intueri  nos  conuenit,tanquam prin 
cipium  ^  ori^inem ,primamye rerum  omnium  caufamideinde  Filium,qui  fitditer 
na  eiui  S  apientia^pon^rcmo  S  piritum  Sancium,  tanquam  eiui  l/irtutem  pcr  omniii 
quidem  dijfufam,qu£  tamen  perpetuo  in  ipfo  refideat. 

■   M         ■     - 

Indc  fignificai,nihd  effe  ahfurdi  ,fi  iny-na  diuinitate  di^infloi,  con^itti- 
amm  fiai  tres  perfonas,Dciimque propterea  non  diuidi.    .  .  m>„>. j^ .jk~-vf 

M 

Rccita  iamprimam  partcm.     , . 

Credo  in  Deum  Pdtrem  omnipotenterh ,Creatorem  coeli  ^  terr£- 

M 

5  q  . 

CurPatremnominAfi 

■  p  ■  .o«xn«\i.; 

Chrifti prlmiim  qutdcm  intuitu:  qui  ^  Sdpientia  ciuiei},ah  ipfogenita 
anteomnc  tcmpus,(^miffu4inhuncmunduw,dtclar.xtwsfiiteius  Filius.  Hinc 
tamenc.olligimu^,cum  Dcftslefu  Chridi ftc P ater,nohtrS  quome  effePatrem. 

Qmfenfu  nomen  illi  Omnipotentis  trihuii?' 

P 
''^      .  A7o» hoc modo  potentiam ipfum  hahere,  quam  non ex^rceatifed omma  ip- 
fum  hahere fuh poteflate  <^  manu.  prouidentiafua guhernare  mundum,  arhitrio 
fuo  omnia  conjlituereiomnihtti  creaturts , proutl/ifum  e(i,imperdre. 

M 
Itaquenon  otiofam Deipotentiamfngls:  fedttflemejfcreputas,  qu£  ma~ 

num  operifemper  admotam  hahedt:fcyt  nthil,nifiper  ipfum,etiifqi  decreto,fiat. 

P 
SiceQ. 

M 
Quorfum  addis  Creatorem  coeli^  terr£?  .'■. 

P 
Quoniam  per  operaft  nohii patefecit :  in  illis  quoque  nohts qu£rendu-s  e/?. 
Necjueemm  eJlentix.€iuicapaxe{lnfensnoftra  .  Eji  igiturmundustpfcveluti 
Jpcculum  quoddam,  in  quo  eum  pojitmui  inf^icereiquatenus  eum  cognofcere  no~ 
Jlra  rejcrt. 

M  •Per 


M 

Per  coelum  ^  terrattn  non  (juic(jHid prxterea  creaturaru  extat,  intelligisl 

P 
Imo  yero:Jld  hts  dnobm  nominibm  continentur  omneSj  quodaut  cceleftes 
fintomnes^ut  terrenx, 

M 
Cttratttcm  Deum  Creatorem duntaxat  nuncupM:  ciim  tueri  conferuareque 
infuo  (iatu  creaturas  m-ult6ftfr£slanttw,qitamfemeIcondidijfe? 

P 
Nequeyero  fiac  particula  indicatur  tantiim  ,ficopera  fua  Deum  femel 
creajfe/vt iUorum pofiea  curam  abiecerit .  Quin  potiHS jk habendum eft,mun- 
dumPvtfemel ab  eo  juit  condittis ,tta nunc  ab  eo  conferuari:  nec  aliter  ^^  terram, 
(^ alia  omniaftare^nifiquatenti:  eiusl/inute,  ^  quafi manufufHncntur .  Pr<e- 
terea,cumfc  bmniafub  manu  habeat,inde  etiam  conjicitur ,  fHwmum  ejie  mode- 
ratortm  omnium  ac  Domtnum.Itaquc ,ex  quo  Creator  ejl  coeli  ac  terr£,tnrcll:^e- 
re  coniienitjeumeffeynum,qui  faptentia,bonttate,pattentia  ,  totumnaturxcur- 
fum  atque  ordintm  re^at^qui  pluuiiejimul  ac  ficcttatis, grandinum ,  aliarumque 
tempefiatum,ac  ferenttatn  Jit  author:  qui  benignitate  fua  terram  foecundet,eam- 
que  rurfti.5,}nanumfu.tm  reducendo ,jlcrilcm  reddat:a  quofanitasftmul  acmorbi 
proueniant:  cuius  denique  imperio  fiibiaceant  omnia,^nutut  ohfequantur. 

M 
De  imbijs  autem  ^  DiaboUs  quid  fentiemus  ^an  eos  quoque dicemm  illi 
fubeffe'^ 

P 
Quanqu.im  Spiritu  eos  fuo  nono^ubernat,fua  t.imenpoteftate , tanquam 
fri.no  eos  coercet  ,yt  ne  mouere  quidefc  quea:,nijl  quo.td  tUts  permitttt.  Qutneti- 
am  yolunt.it'ts  fuxfacit  mintftros^yt  tnuiti  ac  pr&ter  fuum  conJiltum,exequi  ,quod 
iUi  yifumfueritjco^antur. 

M. 
Quidadte  ex  eins  reicomitioneytilitatvsreditl 

J? lurimum ,Male enim agereturnohifcum,fiDi.iboit6 ^  imptjs hominibus 
f>r£ter Deiyoluntatem  quicqu.im  liceret:  adeoque  tranqutU^  animts  nunqaamef 
femus,nos  eorum  iibidtni expofitos  effeco^ttantes.VerUm,  tuncdemttm  tu.6  con- 
qutefcimti6 ,ybifrmari  eos  Dei arbttrto,^  titnquam  tn  arclo  cotinerifcimtts,ne 
quid,ntfi  eiM  permtJfu,poJsint :  quum  prxfertim  Dens  ipfenobti  fettitorcm  fore, 
faiutifqtie  prdtftdtm  receperit, 

M. 
NurK:  ad  fecmdam  partem  l/en  iamus. 

P. 
Ea  efi:  crederenos  in  lefum  ChrtfiumFilium  eiusynicu,Dominiinofiru. 

M. 
Quid  pr£cipue  complecliturl 

P. 
FiliumDei  nob'vs  eJfeferuatorem:fimulquemodum  explicat,quo  nos  arr.Of 
te  Yedemertt,yitamque  acquifierit. 

M. 
QuidfibiyultnomnIefM,qm  eumappeUas? 


15$.  D  E     F  I  D  E:. 

P 

Quod Gy£ch fionijicat mmen  "«Tigis ,  Latim p-oprium nomen non  Jjahet, 
quo  hcne  Ifis  eim  exprimatur.  Itaque ,8 alnatorisyocahuhmliuho  recej^tufuit, 
Porrb  Filto  DeihancafpeUationeminchdituinvtliK^ipjitiiDet  iuffu. 

M 
Jlilne hoc plurh ,quam  fihomines  illiindidij?ent? 

P 
Omnino  .  Nam  qumfc  nmctipariyelit  Dem,  talcm  (juoque  ejfe  pvorfus 

necejfe  esl. 

M 

Quiddeinde^yaletnomenChriili^ 

^  P 

Hoc  epithcto  melim  etiamnum  exprimitur  eimojficium .  S i^nifcat  enim 
ninilum  ejfc a Patrein  JR.c^em;,S acerdotem ,ac  Prophetam, 

Qui  fcis  iftudi 

Qmni.im  adhos  tres yfm  Scripturayn^ionemaccommodat  .  Deinde^ 
h&c  tria, qu<£ dixtmmS&pe  Chriflo trihuir. 

M 
■    Sedquooleigencreyn^mfuitl 

Non yifthiliiquale  in  confecrandt<  antiquh  R egihm,Sacerdgtihm  ^  Pro 
fhetUfntt  adhthttum fcd pr&(lantiori:hoc  efi  Spiritmfancli gratia ,  qudiyeri- 
fis  efi  externs,  lUimynclioni^s. 

'  M 

Qualeyerb  hoc  eitu  Remum  e{i  ,quodcommemorai? 

Spirituale ,  quodycrho  ^  spi^if^»  Dci continetur :  qUA iuQiticm  ^ t/- 
tamfecumfcrunt. 

U 
Sacerdotitmverb? 

P 
Ojftctum  esi  ac pr^rogatiua  fifiendi fe  inDei  conifeclur»,  ad ohtinendam 
^ratiamif^  facrifcij,quod  lUi  accepttim fit ,ohlatione ,iram  eittsplacandi. 

M 
Xam  qttofcnfu  Prophetam  Chridum  nomintai 

P 
Quix  cum  in  mitndum  defcendit , Patrh  fe  legatum apud  homincs, ^  in~ 
terpretem proftjfii^s  esi.idque  in  cumjinem,yt  Patnsl/oluntate  adplcmim  expo- 
fita,finem  poneret  rcuciationihm  omrtihm  ^  prophttijs . 

M 
Scdpercipifne  inde  fruCltm  aliquem? 

P 
Jmononalibjj)cclantomniah£c,nifiin  honumnoQrum .  Nam  ijs  dona- 
tm  eii  Chriiim  a  Patre,ytnohifa(mea  communictt,qub  ex  eimplcnitudine  han 
riammomnes. 

M 

^  tdifSe- 


D  E    F  1  D  E:  i^fi 

i;(}iffcrehoc  mihi pitulo fufm . 

V 
S piritu  ftncio  repletta ,  perfeCfdque  omnium  eim donorum  opulentia  cu~ 
muUttt$  fuit ,quo  nohu  ea  impertiat,  cuiquefulicet pro  menfura,  quam  nohts  con~ 
uenirenouit  Pater .  Itaexeo,tanquamynicofontehaurimt^quicq»idhabemtts 
honorf.m  fbirttualium . 

M 
Quid noliiconfert eiui  JRe^um? 

Nempe,  quhd  eiui  benejicio  adpie  fanflequeyiuendum^yindicttti  in  liher' 
tatem  confcientiartm ,  fpirttualthu  fque  eius  dinitijs  tnjlrutli  ,potentta  quoque  ar- 
fnamur,qti&  adperpetuos  animarum  noilrarum  hoUes,peccatum,carnem,Satha~ 
nam,^  mundum^incendos  fufftciat. 

M 
.Ad  quid  autem  Sacerdotium  conducitl 

P 
Prtmum,quodhac  raticncMediator  eftnoHer ,  qui  nosPatrireconcili- 
et.deinde ,  quod per  eum  accejpts  nobti  patefafitis  eft  adPatrem,  >f  in  eias  con~ 
[heCium  cumjiducia prodeamm  ipftquoque,nfifque  &  nofira  omnta  iUt  infacri- 
ficitm  cfferamtis ..Atque  ita  colle^as  nos  quodammodofuos  factt  infacerdotio, 
^  M 

ReftatProphetia. 

V 
Quum  Tilio Dei magifierij  coUatumftt muntti  infuosijinu eflpvfvera  e- 
05  Patrh  cognitione  illuminet,  erudtat  eos  in  l/eritate,  ^  domefiicos  Det  difci- 
pttlos  cjficiat. 

■  M 

Jivcergo  redeunt  qu£  dixifi omnia,Chrifli  nomen  tria  ojficia  coprehen 
dere,qu£  in  Filiii  contultt  Pater,  ytyim  eorum  acfruClum  tnfuos  transfundat. 

P 
SJc  efi. 

/  M 

Cur  tilium  Deiynicum  nuncupof.cum  hac  quoque  appellationenos  omnes 
dif-netur  Dettsi 

P 
Qttodflij Deiftimus, non  id  hahemtu a natura,fed  adoptione  ^ gratia 
duntaxar.quodfcilicet  nos  eo  loco  habeat  Dem.^t  Dominus  lefus,  qui  cxfib- 
ftaritia  Patris  eft genitas  , -vniufque  cum  Patre  ejfenti£  eft ,  optimo  iure  Filitts 
Dei  ynicnsDocatur-.ciim  folu4  ftt  natura. 

M 
Intelligii  ergOjhunc  honore,eiits  ej?eproprium,qui  natur£  iure  tUidehea- 
tur.nohii  eum  autegratuito  henejicto  communicari ,qu.ittntis fumtts  eius  mehra. 

P 
On.nino.Itaque  eitts  communicattonti  intmtu,alibi nominatur Primoge- 
nitttsintermultosfratres. 

M 
Qu.Mter  Dominum  ejienojlrtm  inteUigli? 

P 

P    t 


t^o  DE     FIDE: 

Sicut  a  Patre  condittittn  esijDtfuh  imperiofuo  nos  haheat,  -vtDei  Re^ 
o-nnmadminifti-et  in  cceio  &  in  terraSitaue  hominum  caput  ^  ^no-elorum, 
^  M. 

Quidfhiyult  quod  poileafequitmi 

Modum  oJ}tndit,quo  Tiliinyn[ltis efia Patre,yt nohis ejfet  Sahator, 
Uempe,qnod  ajfumpta  carne  nojlra^s  perfunCim  eff  omnihm,quA  adfalutemno 
ftram  erant  neceffariaficut  hic  recenfentur, 

M. 

Quid his duahn^fententijsft^ificas,Conceptum  ejfe ex SpirituftndoiN^a  . 
ttm  ex  M aria 'yir^ine? 

p; 

formatum  inytero  Virginisfuijfe,  ex  eiusfuhftantia  ,  rt  effefverumfe- 
men Bauidn yqnditeryaticinijs  Prophetartmprsdifiumfueraf.id tamenmirif- 
ca  arcanaque  Spiritusyirtutejuijfe  effec\um,ahfque  yinlt  coitu. 

M. 
Eratne  igitur  oper£pretium,ytcarnem  nojlram  indttereti 

P 
M axime .  Quia in  ohedientiam ah homine  admijfam in Deum ,  necej?e e~ 
rat  in  humana  quoque  natura  expiari.Nec  yerb  altter  Mediator  effe  noilerpotc 
ratpadconciliationem  Dei  ^  homintm  peragendam. 

M. 
Chrifltim ergo oportuiffe homincm  feridtcts -.yttanquam inperfona  nO" 
Slra,falutis  noflrx  partcs  impieret. 

P. 
It.ifentio.Nam  ah  ipfomutuemur  oportet,  quicquid  nohls  apudnos  deefl: 
quodferi  aitternequit. 

M. 
Vcrhm,curidaSpiritufdnCio  effeilum  ejl;ac  non  poti(tscommuni,yfta- 
taque^enerationtfforma? 

P. 
QmniampeniiHS corrtiptum ejl humanumfemen,  in  ^eneratione Fi l^ Dei 
intercedere  Spirit;ii6ftncit  opns  decuif.ne  hac  contagione  attingeretur  ,fed ejfet 
puritate  perfeCitfiima  prttditu-s . 

M. 
Hinc  ergo  difctmits,eumqtii  altosfanCtifcat jimmunem  ah  omni  macula  ef 
fe:puritateque ,yttta  loquar,ort^inali futffe ahytero pr£dttum,yt  totus Deofa- 
(er  effet,nulla  humani  ^eneris  labe  inqninatips, 

P, 
SicinttUio-o, 

o 

M, 

Cur  a  natalihits  protiniu  admortem,omijfa  totittsyit^  lyiiforiajtrajilts? 

V. 
Quia  htc  non  traCantur,nif  qu^redemptioms no^r£ itafunt propria,yt 
eimfv.hjiantiam  quodammodo  infe  conttneant. 

M. 
Cur  non  fimpliciter  'Vnol/erho  MortuumfuiffedicUifedPr^fidtfi  quoque 
nomen  adijch,fuh  qtio  fit  pajfuf.? 

P.ld 


DE    f  IDE;  igf. 

P- 

idnon  adhi(lori£  fdem  modoJjitClatjfed-vtfdamwmoHm eiusconiun 
Clitm  cum  damn.it  ionefuiffe . 

M. 
Expone  hocclarius^ 

P. 
Mortuus  eil , "Vf  poena  nohts  dthtta  defungeretur :  atque hoc  modo  ahcit 
nos  eximeret .  J^mm autem  omnes  nos,fcuti peaatores  fumus ,  obnoxij  ej?emus 
Dei  iudicio,qu6  'yicemnoSlram  fuhiretsfidt  in  cvfj>eCiumternni iudicislioluit, 
damnarique  eitts  orepnt  coram  coeleftt  Det  trihunali  ahfolueremur, 

M. 
^tqui  infontem  PiUttis  etm pronuntiat:itaque non damnatpro  malefco^ 

P. 
Vtrumci^ue animadHertere  coriuentt .ideo enim  eiHS innocenti£  teflimoni- 
um  reddit  iudex/vt teilacum jiat,non  oh.  propria  ipftm  malifciapLcit  ,fed  no- 
(Iraflenni  tamen ritu irttereadamnatu,  einjdem  fententiaj^t paiam fat , iudi- 
cium  qttod merehamur,tanquam  yadem  nojirumfuhtr. ,  quh  nos  a  reatu  Itheret, 

M. 
BenediCium  .Nam  f  peccator  (fe:,non  id^n:  ua  yas  effet,ctdfoluendam  a- 
lieni  peccati  poendm.  Vt  tamen  eius  damnattonohis  in  ahfolutionem  cederet,  cen 
feri  eum  in  ter  malcfcos  opo  rtuit, 

P.'' 
Skinfelli^o, 

>    ^.■„;;,-,l:  M.  _        ^ 

Qujoacrucifxttsfuit,an  plm hahet momenti,ijuamjlalio  quolihet mortts, 
o^enereajfeclttsforei^ 

M"<'i£>i\:)i,  t";;'    .  P. 

Omninotquemadmodum  etiam  admonet  P  aulus ,  durn  in  ligno  fulfenfum 
fcrthi',-vt noflram  infe  maledtciionemftfciperet,quo  ab eajoluercmttr.  Geim  t- 
nim_  tUud  mortii,extCt'atione  damnatum  erat. 

Quid^annonirrogaturFilio  Det  contumelia, quum dicttur malcdiciionir 
fuijfe  fuhitCiuSf€tiam  coram  Deoi 

.  ■:'>.uu;\;;m  V  p. 

Minime.Siquidem  eam  recipiendo,aholeuit:necyerf)  dcftit  intereaeffe 
henediC\us,quo  nosfua  henedtdione perfunderet. 

■.  V     ,  :  .  ■       M- 
Profequere,  .j»\w^\\^     ; 

P. 
Qmndoquidem  mors,  fup^liciitmerat  homini  tmpofttum,peccati  cauft, 
eamTtlius Xteipertultt , ^ perjerendoliicit ,    .yitqueytmeltus patt^eretvcra 
rnorte ipfum dejm^i,co Uoiari  infepulchro,in{tar altorum  hominum yoluit, 

,        u    .  **•■ 

yerum^no  yidetur quicquam adnos ytilitntisex hacvidoria redire,quum 

nthtlominus  moridmur. 

■.^W/l.(4oksfit.IVequeenimaliud  nunc  efi  mors  fdehlus  ,quam  tra  ift- 
t»sini>it.tmmeltorem. 


^gi  '  PE     FIDE] 

M. 

Hincfequttur,  nonampliw  exhorrendarn  ejfe  mortem ,  acfi  rci  effetfor- 
midahilis:fcd intrefido  animofequendum  effe  ducem  nofirum,Chrt(lunt:  qniji- 
cwnon  peyijttnmortc,ita  pcrtrenos  nonfatietur, 

P, 
Sic  agendum  eii. 

■■■■'•  M. 

Quodde eius adinferos defcenfu mox adieflumeii^quemjenfum hahet?    '. 

Eum  non  commitnem  tantiint  morttwfuijfe  perpejfum  ,  qu£  ed  dnimdi  S , 
corporefcparatio-.fcdctiam  dolorcs  morti6,ficut  P etnis yocat.  Hoc  autcm nomi- 
nvhorribiles  anguftias  inteUigo  ,qHibtis  citts  anima  confiri^afuit, 

M. 
'     ''•'Cedomihi  huiftsrei  caufam  ac  modum? 

P.     ■      . 
Quia~)itpro  peccatonhtis fdtisfaceret xoram  Dei trihtinaIifeJiJlehat,tor 
qtteri  fiac  anxietate  eitis  confctenctam  oportchat,acJi  dcreltclus  aDeo  tjfet :  imo 
acfDeum  haherct  infeftum,In  hti  angufijs  erat,  quum  cxclamaret  adPatrem: 
Dcti^ mnti,Dttti  )7:cus,yt quiddereltquiihme?        .  ...j.j  •■■'■' 

EratneigituriUioJfenfuiPaterl  ...  '^b^twtaW^tttrt^ 

V.t 
Nequaquam  •  Sedhanc  in  eum feucritatem  exercuit  ,.-vt iwpleretiir  quod 
pnediClum  fiierat pcr  Jfaiam:! pfum percujfumfuijfe manu  Deipropterptccata 
nojlra:ynlnt'ratumproptcrtniqMtatesnoJir.is.  ^^\:.^»'..  -  ■  -    "• 

M. 
Verim  Deus  quumfit ,  qui  potuti  citifmccii pauore  corripi^  acji  dcreli^ltn 
k  Dco  ejfeti  '-^j»  »-6hi  Wi:uov..^r.w^..i|)-.«i:ntt'.\\0 

P:       .     \  :\    '         ■V,..v  .^:,„ 
Sic haher.dum eft :  fecundumhuman^ naturs, affectumfCoredaCiumfuiJfe  ' 
neccjiitatii .  Quodyt  Jierct,pauhTj>er  iatcrta  dc  litcfcehat  eiti)  diuinit.is:hoc  eft, 
ym Jitam  non  excrehat .  .  j«c«4^».Yiv 

M.  -."■V-U:    :     . 

q4  tamenferi  rurfum  potejt,  i/t  Chrifm  quifaltts  ejl  mundijjuic  dam- 
nationifahic&mfuerit?  .«nvt  k*i  w.3\Viv)^\Z.^\Vu'.\lft. 

l'.    . : '.  "K  V.,l'i  •        '      '"  ■■.'..•■    •->  ■  •    .-"  . 

Non  ita  illamfuhfjt,ytfuh  ea  mdhcret.  Sic  enimiflis,quosdixi,  pauori- 
htis  correptnc  fuit,  yt  non  juertt  opprcjfns :  ftdpotii^s  luCiatm  -cum  pofefKitc  in~ 
fevorumjcamfuht^itacjiem.    ,  •'* 

V» 'f  '^'^Hinc  cotli^imm )  quid  dijferat confcitntid^  tormcntum  qucdfuftinuit ,  ab 
co  qua  critctantitr pec€atores,quoi  Dei  iratt  mantts  perfequitur.N.am  quo^ '»  i^- 
lo  lemporartum  Jutt ,tn  ij^  cJlptrpetirtriK^quodiUtyice  duntaxat acuLct fuit ad 
eumpun£e»diim,in  ijs  est  lethalts^LidittSjad  cor^t  ita  dicam ,ftuciandum . 

P. 
S !C  cfi.Nequc  enim  ciufmodi  an^ujlijs  ohfcjfas liliiK  Dci,fj>erare  inPa 
trcm  dtfiit.   ^tpeccatores^Detiudttiodamnati^tndtiferati^onemrmtnt^fre- 
muntadutrfu^  tpfiim,z^  'vfque  adapertas  btaffhemiasproftlitm. 

M-Bincne 


{ 


'  D  E    F  I  Q  E:  iff 

M. 

H'»c*te  Uojfunm  elicere,  tjuem  ex  Cfirijli morte  fruBu peycipi,ttjideles? 

P, 

Ottmino.^c  prinapio  quidemyliidemws  ejje  Sacrijlcium,  quopcccata  no~ 
(ira  eXpi^iUtcorAmDeOyitque  itx  placata  ira  Dei,nos  cum  co  tn  gratiitn  redu- 
xit.Deinde  fanguinem eius  Uuacrum  eJfe,qiio  anitnxno^rx  maculis  otnnilmpur 
«■entur.P o^remo fdeletam  ejfe peccatorum  noftrorum  memoriam ,  neyncuamirt 
DeiconJhe8umyeniant:atcpueita  indudum  ,  ahoUttimquefuiJfe  chiron^phum, 
quo  ret  toiebamur . 

I^ihilne  fr&tereaytilttatis  nobis  ajfertl  'y-''  ^'-^^ 

P.  ^ 

Imo~vero.Nam  (^eiursbenejxciojjiquidemyera  fmuf  memhra  Chriflip>e- 
tui  homo  nojler  crucif^iturtaholetur  corpus  peccati,  nc  amplius  re^nent  praux 
camisconcttpifcvntixinmbis. 

U. 
Perge  inteliquis. 

P. 
Se^juiturTertio  tpfumdie  refurrexiffe  ex  mortuw.quo  yi&oremfe  pecca^ 
ti^  mortiidemonjlrauit .  Sua  enim  refurreilionv  mortem  de^lutiuit ,  ahrupit 
Diaholi  '\incuU,0'  totam eitis potentiamrtdent  in  nihiUm. 

M. 
QmtupUx  ex hac refurreClionefruCiwiwhifprouenit? 

*  ■ 

TripUx.Nam ^  iufiitianobU per  eamacqnifta: ^  certum  nohls  ejl pi~ 
pnus  futur£  noflrx  immortalitatti:^  iam  ntmceim  yirtute  fufcitamur  in  yita 

nouitatem^tpure  fan£{equ€lfiuendo,Deiyoluntatiohfequamkr. 

M. 

PerJ^quamurreliqua,  ,i 

P.  \^b«'V«i»« 

./4fcendit  in  cwlum.  ■.  .ow.  \  ww 

M. 

•  Sedtity  ajcendit,yt  nonjit  ampiim  ia  terra?  ,  > 

SicPoJiquam  enim  omnihfis  perfunHMS  fuerat ,  quAiUi  a  P atre  iniunCia 
fHevant,quaque  infalutemnoilram  crant ,  mhii  optu  erat  diutius eutn  in  ttrns 
^erjari.  ...-^^-..x^.... 

M. 
Qi*id  ex  hac  afcenfione  boni  confequimur?  '^^  f- 

P. 
Duplexejl  fruCus .  Namquatenuscmluj»  in^rejfuseji  Chriflu^  tiojiro 
nomirteficutinterram  nojira  caufadefcenderat,  aditUm  tliuc  nobisquoque  pate~. 
fecit.yt  lam  aperta fitnohis  ianua,qu(ii.propter peccatum  anteciaufa  erat.Dein- 

deinconJpeiluDeicomparerpronjbis  intercijfor^  paironus.  '^ 

M.  .',.■.'.  V.1«"5'C 

Veritm,aa  Chriitu/s  in  coelum  fe  reeipicndojic  a  nohis  recej?it,yt  iam  tto-   ' 
lifcum  ejfedejitrit?         ■'•  »'"«i  J^u  \\   ...     j  iv«  *\i.'»iu\viu  \ ., .  .  -j^  iic. 

P. 

^    'l  P    4 


5^  DE  fiue: 

Minime.Contrk  enim  rece^it  .fenohijcumforejyfque  adfnem  feculi. 

M. 
Qiiodnutem  nohifcum  hahitat/idnede  corportspr^fentitt  inicUigmdum? 

Non:/dliacnim  ratioejl  corporii,quodin  coelum  reccptum  efi-.aliaDir- 
nttu ,qu£ybique  ejl  dijfufa . 

U. 
Quofenfu  eumdicps  feJeread  Patriidexteram^ 

Hdtc yerha fgnifcantjP atrem  tUi coeli  ^  terrximperium  contulijfe:yt 
omniaguhemet. 

M. 
Quidautem  tihi fignifcat Dextera,^  cjuid  hdic  Sefio^. 

P. 
Similitudo  ejl  a  Principlmfumfta^qHiaddexterafuam  coUocarefolent, 
^uihtpiliices  fuit^commendant, 

M. 
Nonergoaliud  inteUigii,quam  quodtradit  Paulus  -.nempe,  conjlitutum 
ejfe  Chriftum  caput  Ecclefix^^fupra  omnes  principatm  eueclum ,  mmen  adep- 
titm  eJfe,quodftfupraomnenx>men. 

P. 
Ita^yt  duts. 

H.  . 

Tranfeammad  alia. 

-y  P.  ■■■■K'u>.;i."i\.'.. 

;  .   ,    Indeyenturinefi adiudicandimyimsi^mortuos.     Qmrumyerhorum 
fenfm  eJ},paUm  e  coelo  l/enturum  adiudicadwnfirhe^>n.fKut  afcenderelitfm  eji. 

M.    .  M 
Quum  iudicij  diesfuturnsnon  fit  antefnerfi  feculi,quomodo  tuncexho 
minihti  f^re  altquos  fuperjlitesdicti-quandoquidem  omnthns  conjlitutum ejl  J'e- 
mel  mori^ 

P. 
Hanc  qudinionemfolmt  Pau'tis,quum  eos  qui  tunc  fupereruntfuhitamu 
tatione  innouatU  tri  traditPvt  aholtta  camis  corrupttone,tnduant  incorruptione. 

5.T.;V<viU'"'  ">■■  ,  M. 

iV\-<}i.'T«  er^ohxnc  mutationem,mortis  injiar  iUtsfore  inteUigts :  quod prfm£ 
natur£  futura  fit  aholtttOj^  alterinsnou£tnittum.  ..;.,     ., 

P.  ' 

Sicfentio.  V..  .       ;• 

M. 
.Analiquodinde^audium  rectpiunt  nofirAConfcienti&  ,quodChtiflt*sfe- 

melfuturusfit mundi iudexi'  ...jiV.>.-.v^i    - 

.-«hSj  l.\  P-  ..•■:\iv.»>. 

Recipiitnt,^  quidemftngulare.  Certo  enimnon  nifi  in  falutem  mSlram 

yenttirumfcimns. 

-OM  N»v.\  v  M. 

Non  ergo  veformtdare  nos  conuenit  hoc  iudictum,  yt  hohiihorrorem  in- 
cutiat. 

.    ^  E     ! 

Mini- 


D  E    F  1  D  E:  ts^ 

Minmeyeroiquando  non  nijiadem  iudicis  trihmal Jt \xlintui,aui patro- 
m$  quoque  noiler  eJi:quiquenos  inpdcm  clienteUmque  fuamfujcejjit. 

M. 
Veniamuf  iamadtertiampartem. 

P. 
BiteJtdefideinSfiritumfan^um, 

M. 
Quidyero  nolvs  confcrt? 

P. 
Nempe  hucJfe(tat,ytnouerimtts,Deum,JlcutinosperFiIium  redemit  ^ 
feruauitjitaperS^iritumfacerenos  huiits  redemptionii  ac  falutiscompotes. 

M. 

Quomodo? 

^  P. 

Quemadmodum  ^urgationew  hahemm  in  Chrifli  fan»uine,fic  eoafbcro-i 
confcientias  noftras  neceffc  ejl,yt  ahluantur, 

M. 
Hoc  clariorietiamnumcxpofuione  indint. 

^  P. 
Jntelligo  SpiritumDei,dum  incordihus  nojiris  hahitat  ,cfficereyt  Chrijl-i 
"virtutemfentiamus.NaytChrifli  hencficia  meteconciptamus,hoc{it  Stiritii^fan. 
{li  iUuminationeieim  perfuajioneftj^yt  cordibus  noftrts  ohfignentur.Denique,fo 
Im ipfedat  iUii  innohulocum .  Regencrat  nos,facitque  '^tfmus  no»£creatur£. 
^roinde,qu£cuqtie  nobis  ojferuntur  in  Chriflo  dona,ea Sptritus  yirtute rectpimus. 

M. 
Per^amus, 

P. 
Sequiturquarta  pars,in  qua  conftemurnos  credereynamfan^amEccle 
JlamCatholicanJ. 

M. 
Qutd  ejl  Ecclefta? 

P. 
Corpusacfocietasfdelium,quos  Deus  adyitam  s.temam  pr<sdef\:inauit» 

M. 
Ejlnehoc  etiam  caput  creditunecejfarium? 

P. 
Imo  yeromif  facereyelimti^s  otioft  m  Chrijli  mortem,^  pro  nihilo  duce- 
re  quicquid  haclcmi  reUtum  cfi.Hic  cnim  ynus  ejl  omniti  ejfccim,ytfit  Ecclefia. 

M. 

De  caufa  er^o  falutti  fuijfe hacienus  traClatum,eiufque  fundamerttum 

cftenfum  inteUigii,quumexponercs ,Chrifli  meritis  ^  intercejiione ,  nos fuijje 

inamorema  Deo  rcceptos-.^-hancgratiam,  Sptritmliirtutetn  nohu conjiyma- 

vi.Nunclicro  explicari  horum  omnium  effeciu,quo  certior  ex  re  ipfafdcs  cojlet* 

P, 
Itares  hahct, 

M. 

For.oEcclefiam  quofenfu  nomtnas  fanClam? 

"::  ■  P- 

Quiafcilicet quofcunque elcgit Dcus,eos iujlijicat rcformatque  infancli 


irf4  D  E     F  I  D  E. 

tatemac  yit£  tnmcetUm,quo  i» illis  reluceat  fptit^loria.^tcjttc  id  efl  quodyuli 
Paulii6,qHum  admonetjChriJfum jEcclefiam  ^uarn  redemit,janciiji(ajje,yt  fir  olo 
viofa  purdque  ah  omni  macuU  . 

M. 
Quid fibiliult  epitheton  Catholic£yelyniuerJ~alis? 

P. 
Eo  docemur,ficutynum  eji  fidelitm  omnium  caput,it.i  omnes  inyn-m 
corbtti  coalefcere  oportere,ytynafit  Ecclejlaper  totum  orhemdtjfufxinon  pUres. 

M. 
Quidautemyaletillud,quodcontinuodtfanclorumcommsmioneadditur? 

P, 
^dexprimendam  cUriuf,qU£  inter  Ecclefi£  memhraejl^lfnitatem,  hoc 
pofitum  eJl.Simul  indicatur,qmcquid  benefciorum  Urgitur  Dem  Ecciefi£,tn  com 
mune  omnium  bonum Jheilaretquum  interfe  omnes  communionem  hakeant. 

M. 
Verum,eJ}ne  hxc  quam  Ecclefix  tribu'tf,fin{}itits,iamperfe^a? 

P. 
Nondum:qt4andiu  fciltcet  in  hoc  mttndo  milit.it. La^or.it  enimfemper  in- 
jirmitatihus:nec  ynquam  yitiorum  reliquijs  ptnitus pur^ahtttir  ,  donec  Chriiio, 
fuocapiti,aquo  fan^tficatur,ad pienum  adhxreat. 

M. 
Potejlne  autem  hxc  Ecclefia  aliter  co^ofci,quam quumjidecreditur? 

P. 
Efi  quidem  (^  yifihils  Dei  Ecclefta,  quam  nohti  certtls  indicijs  notifqae 
defcripfit.fed hic proprie  deeorum  co^regatione  a^ttur ,q'.ioi  arcana fua  eUdto- 
ne  adoptauit  in  falutem  .Ea  autem  nec  cerntturperpetiio  ocults,nec  ft^is  dt^no 
fcifur. 

M. 
Qutd  deindcfequitur? 

Credo  remij^ionem  peccatorum. 

M. 
Quidtibi  Remijiionisl/erbum  f^nijicat  ? 

P. 
Deumgratuitafua  honitate  ignofcere  ac  condonare  pcccata  fidelibits ,  ne 
in  iudiciumyocentur,aut  exi^atur  de  tllispoena. 

M. 
Hincfequitur,noi  fatiifaclionibus  proprijs  nequajuam  promerert  quam 
a  Domino  pcccoitorum  yeniam  obtinemus. 

P. 
Verim.Vnm  enim  Chiiftuipoenam  foluendo  ,  fatiffa^ione  dcfunBtts  efi. 
Quantum  ad  nos,nifnl  nobls  compenfationt.ifuppettt,quodDeo  afferamuifedex 
mera  eius  liheralttate,gratuttum  hoc  benejictum  reciptmus. 

M. 
Cur peccatorum  remijiionem  fubneClis  Ecclcft£? 

P. 
QMJa eam ncmo confequitur,quin  (^ coadkn.ttus  fuerit ante  populo  Dei: 
^linttate,ncu;nChrifticorpoi-e perjcucranter adjincm  yfque  colat:  eoquemodo 
teJUtumfaciat,rcri:mfe  ejfe  Ecclcfi^mcmhrum, 

M.     Hac 


D  E    F  I  P  E;  isf^ 

-  ■  M. 

Hac  ratione  conjlituisj  extra  Ecdefntm  non  nift  damnationem  ^  exiti- 

vm  effel 

"  P. 

Omnino . Qui  enim  di[cefionemf,-.dunt  k  Chrijli corporc yfdlionibufque 
fcindunt  eifts  ynitatem  _,ifs  JJ>es  omnis  fxlutts  \rf£ctfi  efi  ^  (^Uitntifj^er  mstnent in 
eiufnodidifidio. 

M. 
Jlecita  quod fuperef. 

P. 
Credo  refurreclionem  carnlsj^  yitm  £ternam. 

M- 
Hjtprfum  hoc  caputinfdeiconfefioneponitur^ 

i 

Vt  admoneamm',non efffiiam in terra  nojlramfelicitatem.    Cuitis  co~ 

^nitionU duplex ejll/tilim acyfus  .  Indc p-imitmdocemur,ita  hunc mundumno 

bifincolertdumeJjcjtanquaminc^uilimSi  yt  de mi^nttionc afidne coo-itemits  ,nec 

cordanoftra  jinamus  implicart  co^itationibus  terrems .  Detndejl^tcnnQue adhuc 

nos  lateatjC^  ab  oculis  noilris  aifconditm  ftt  fruclns grctttfJn  Chrtslonobiscol 

lat£,ne propterca defpondeamtts  animosfedpatientcrfujiineanmyfque  addtem 

reuelationis . 

M. 

Qu£forro  huitPSrefurre^ionts  eritferies? 

P. 

Qui ante mortui  fucrtnt,recipient  fua  corpora,eadem fcilicet qu£  o-efiarut: 

fedpmdita  noua  qualitate :  hoc  ejt,  non  amplttis  obnoxta  morti  nec  corruptioni. 

Qiiiautetunceruntft{peritites,eosf.bitamutationeDeu-sniirabtlfterexcttabit^ 

U. 

Sed  eritnc  piorumfmul  ^  impiorum  communis? 

P. 
Vna  omniumerit  refurrecliofcd conditio  dtuerfa  .  .Alij entm  in  falutem 
fiC  beatitudinem  refur^enf.alij  in  moruw^extrcma/n  mifrtani. 

M. 
Curcro-ofola  hicl/itax.terna  commemoratttrdnferorum  nuUa  mentio? 

P. 
Quoniam  nihil  hic  ,nift  quod  .td  conjolationem  piarum  mentir.m  ficiat,h,t 
leiur:ideo  rccenfmtur  t.tntuminodo  prxmta,qu£fertiisfuisDoininusprcep,trauit, 
Jtaque,non  addttur,qu£fors imptos  mancat,quos  fcimus a regnoDet  altenos  effe. 

M.  ■^    ' 

Ex  quofundamentum  tencmn<,cui  innitifdes  debet,inde eCicereycr^ fi.. 
dei  dcfnitionem  promptum  erit. 

P. 
Ita  eji ;  Sicautem  definirc  licct,ytdicamtis  certam ejfe ac  fabilem  co- 
^itioncm p.ttern£  er^anos  Dei  beneuolenti£  ,ftcutper  Eu.m^clium  Patremfe 
nobt>,Chrtiti  beneficio,ic  Seruatorem  fore  tejtatur. 

M. 
Eamneconcipimusanobts^an  a  Deorecipimttsf  .....    m 

P. 


,1^5  D  E     F  I  D  e: 

Docet  ScriptuYdyfin^ulare  ejfe  X>ei  donum;  ^  experiemia  idconfirmatl 

M. 
Q  uam  mihi  experientiam  dicn? 

N^empe/udior  ejl  mens  noflra,quam  yt  capere  Jpiritualem  Dei  fapien- 
tiam  ciueat  ,quAnobt6  perfdem  reuelatur.iijp  cordanoflra  propcnfiora  fum  ,Del  ad 
di{fidentiam,yel adperuerfamnoflri (^  creaturarum  confdcnttam  yCpiaml/tm 
DeoJuopte  motu  acqmefcant.Venim^Spiritu^ftn^tis  iUuminationefua  capares 
nos  mteUipendi  facit  ea,qu£ captum  noflr,um longe  alio-cjui  excederent :  nofque 
adcertamperfuafionemformat,ftlutis  promifliones  cordihm  noftrts  ohfignando. 

M. 
Ouidnohis  honi oritur  ex  hac  fde,quum  femel  eam  affequuti  fumtts? 
^  P. 

luflifcat  nos  coram  Deo  :  ^  hac  iuflitia  fixredes  nosyit^  £terndi,facit. 

M. 
Quid?annon  honU  operihus  iuflifcantur  homineSj  quum  fancle  <^  inno- 
centeryiuendOfapprohare  fe  Deofludent? 

P, 
5/  quifquamlifque  adeo  perfedus  inueniretur ,  merito  cenfcri  iuilus  pof~ 
fetrverum,quum  omnes flmus  peccatorcs ,  multis  modis  reicoramDeo,aliunde 
qui£rend^tnobiiefldi^nttas,qui£nos  tlli conciliet.  ■ 

■  M.    ■ 

yerum,itanefordent,^  adeo  nuUmpretij  funt  omniahominum  opera, 
yt  fratiam  coram Deopromereri  nequeant? 
^  P. 

prtncipio,qu<ecunque a nohu  manant,-vtnoflra  proprie dicantur  ,yitiofa. 
funtiac protndenihil pofftint,quam  Dco diflilicere,!^  ab eo  rcijci. 

M. 
Dicii  ergo,antequam renati fmtis ,  rcformatique  Deijpiritu,  nihilpojfe 
rtos  quam  peccare:quemadmodum  arbor  malanonnifi  malosfrucltis  profert. 

P. 
Prorfusitaefl.Nam  qualemcuwjue  fjeciem  haheant  in  oculvi  homtnum: 
fnala  funtnthilominus ,quandtucor prauumefl ,quodpr£.cipue  Dem  intuetur. 

M. 
Hinc  confiituis  ,nonpoJfc  nos  '^/Uis meritts  Deum pr£ucnire ,  atit  prouocare 

fitis hencfcentiam . Qninpottm quicquid tentemm aut  aggredtetmur  operum,ir£ 
ac  damnattonieim  fubtacere. 

P. 
Sicfentio.Itaque  merafuamifcrtcordta  ,nuU6que  operum  ref^eBunos 
vratis  ampieCtttur in  Chrifio,accept6 fquc  habet  ,tUttis  iuslitiamnohts  acceptam 
ferendo,acfinoflra  ejfct^pcccataycro  noftranohvi  nontmputando, 

M. 
Qualiter  er^o  dicif  iuftifcart  nos  fde? 

Quoniam  dum  certa  cordis  fiducia  ampledimur  Euangel^ promijiiones, 
huius,quam  dico,iu>fttti£poffcJ?,toncm  quodammodo  adipifcimur. 

^- 

Hoccrgoyis:iuftitiam,yt  nobisperEuangeltumoffertur  aDeo  ,  itafde 

a  nohnrecipi. 

P.  Sic 


D  E    F  I  D  E:  t£s 

P. 

Sic  efi. 

M- 

V€rhm,ex  quo  nos ftmel  ttmplextK  eJlDetis,annon  iHi  acceptajuntope- 
ra,qu<eSpirituJancio  nos  dtfi^entefacimtti^ 

P. 
P  lacent  illi.non  propri£  tamen  dimitatUmerito,fedquatenus  fuofauore 
liheraliter  ea  dtgnatur. 

M. 
^tqui,qi{um  a  S piritu fanCio prodeant,  annonfauorem  promerentur? 

P. 
^tnonnihil  femper  inquinamenti  ex  injirmttate  carnis  admixtumejl, 
cuo  yitiantur. 

M.  % 

Vnde  i^itur,aut  qua  rationefet,ytD€oplaceant^. 

P. 
Sola  eji  fides  ,qu£  gratiam  illis  concilietiquum  huic  fduci£  certo  innitimur 
nonytntura  tjfe ad  cikuli.mjtimmi  lurts,  quod  Deiv,  adfeueritatis  fu£  re^ulam 
exigere  tpft  noUr.fedohteclts  eorum  yitiis,  ^  fordihas ,  Chn^i puritate  confe- 
fultis,eo  loco  haheat,acftperfeCueffent  ^ ahjhluta. 

M. 
Verum,an  inde  coUigemus ,optrilui  iujlifcari  hominem  Chriftianum 
poila^uam  a  Deo  yocatus  cjliaut operum  mertto  confequipyta Deo  diligaturicu- 
lusdileclto  yita  £terna  noha  ejl? 

P. 
Nequaquam.  Quinpotius  teneamu6 quodfcrtptum eJ},neminemmortalium 
iuftifcaricora  Deopofje.atqueideo  deprecemurj  neiniudtctum  nohifcu  intret. 

M. 
Non  tamen  honafdtlium  opcrainutiliaejfe  propterea  iudicahimtts. 

P. 

Minimeyero.Nequeenimfruftra  mercedemiUis  Deu4 ytum  inhoc  mun- 

do,tum  injuturayita poUtcetur.Veritm ex^ratutto  D.ei  amore ,tanquam  ex  fon- 

te,emervit  h£C  merces.quta  nosfcilicet  pri»ntmampleCiitur  infltos:  deinde  ,con- 

fepulta  yitiorum  noftrorum memoria,qu£  cxnohu  prodeunt,Jauoreprofequitar. 

M. 
Sedannefic ahonis  operihwfepararih^c  iuftitia  poteJl,ytqui  hancha- 
hetjiUn  careati 

P. 
fieri  hoc  nequit.Nam  quum  recittammfde  Chrijium ^qualem fe nohts  of- 
fert:  ipjeyeronon  Itberationcm  tantiim  nohaa  morte  ^  reconciliationtmaim 
Deopromtttat,fed  S ptrttns  feinCt  fimul grattam ,qua  tnliit^  uoHuacem  re^encre- 
Mur:h£c  contunginecejfeeJl-,ne  Chrifturn  afeipfo  dtjlrahamits. 

M. 
Hincfequttur,fidem  cjfe  radicem  ,  ex  qua  nafantur  omnia  hona  opera: 
tantUm  ahejt,yt  ab eorumjludio  nos  reuocet. 

P. 
Omninoftc  ejtiac proinde  tota  EuannitjdoCirinaduohu4  his  memhrti  con 
tinetur.Ftde  0*  Poenitentia. 

U. 


,70  D  E    L  E  G  E: 

Qiiidejh  Pcenitentia? 

Jr  • 

Vifblicenti.-t  odiiimque feccati ,^  anior  iujlitiiejex  Dei  timore  profe^a, 
quAnos  (td  .ihneo-.ttrnem  ypjue  no{iri.,carn'ifijue  mortifcationem  adducant,  Tf 
fbiyitu  Dei  rco-endoi  nos  tradamus,ac  omnesyitx,  noflr&  aCliones  addiHin£lio- 

luntatis  olfcquium  combaren.us. 

M. 
Hoc^Vero  fecundum  memhrum  fiiit ,  in  diuifione  quam  initio pofuimus, 
quum  tu  rationem  ofttnderes  ritecolendi  Dei. 

Verum-.ac fimul addttum fuit j-veramhanc  ac  legitimam effe  re^ulamco- 
lendi  Dei,yt  eius  yolunt.tiiohfcquamur. 

M. 

Quoniam  ndemum  illi  frohaturcultm,non  quem  confgerenohislihue' 
ntfed  quemfio  iffearbitrio  pr^fcrijferit. 

M. 
Quam  autem  lnucndi  reguUmnohtspofuit? 

De  lcge. 
p. 

LEo-em  fuam. 
^     ^  M. 

Q  uid  ea  continctf 

P. 
D nahusp-irtihu/.  conftatiquarum prior  quatuor  hahet pr^cepta:  alterCj  ex. 
Ita  deam  omnino pr£cept't6  conflat  tota  lex. 

M. 
Qti !s  huius diuifionis  efi author? 
^  P. 

Deus  ipf,qui  induas  tahulas  defcriptam Moifi  tradidit ,(^fepeteftatti{ 
efl rcdi"-i  in dcccmyerha . 

^      '^  m; 

^ro-umentum priorts  ta^iul^quale  efi? 

Dcpictatis  erga  Deum  ojftcifs. 

M. 
Secundicyero? 

P. 
QuxUterfit  agendum  cum  hormnihus:^  quidillis  deheamtK. 

M. 
R  ecita  prxceptum  yel  caputprimum. 

P. 
^udi  Ifraeh.Ego  fum  lehou.t  Deus  ttm ,  qui  te  eduxi  ex  terra  .A2^'ptif 
Donio  feruitutn.Nonha.hehts deos alienos  coram  me. 

M. 
Nunc  fcnfum  ycrhorum  expone. 


D  E    L  E  G   E:  tyi 

Jnith quadamyeluti  prxfa ttone l/titur  in  totam  Legem.Nam  quum  Ie~ 
houam  fe  nominatjtui  fibiyendieat^  authoritatem iuhendi .  Dei/ide,cjt.6  Legi 
(u£  (rratiam  apud  nos  conciltet,ciddit)fe  Deum  effenoftrum  .  Perinde  entml/a- 
lent  hdtclierhajacfi  Seruaturem noilrumfe l/oca,  et.  Hoc  autem  hentficio  (^uum 
nosdi^^^netur^par  efl-yi>tnos  tUtlifcifim exhibeamtts inpopulum obfequentcm. 
^  M. 

yerum,quod  cotinuo  de  Itheratione  fulijcit  y^  fraclo  iu^oferuttutu  .AE- 
<ryptiac£,annon  ad Ifraeliticum  populum,  ^ eumqutdem folum, peculiariter 
Jj,eaat?  ^ 

Tateorquoad  corptts:yerum,efl-  alterumliherationtsgentn  ,quod  adomnes 
per^que  homines  fertinet.^Nos  enim  omnes  ex J^irituali peccati  feruitute  ,  0* 
Dtaboli  tyrannide  ajferuit. 

M. 
Cur  ctm  reimeminit,c'um  in  Le^emfuam pr^fari  yelletf 

P. 
Vt  nos  commonefaciat,fumm£  in^ratitudinti  reosfoYe,nifttotos  iUinos 
i»  olfequium  addixerimHi. 

M. 

Quidautemhoc primo  capite  exi^itl 

Vtfuumillifolihonorem  infolidum  ajferamta:  nequeyUameiitspartem 
tntnsfcrAmmaUo. 

M. 
Qm  honorillim  efi  propr!m,qutm  alio  tranfcrihereftnefif? 

P. 
Htim  adorare,coUocare  in  ipfo  noframfdnciam,inuocare  ipfum,  iUideni 
que  omnta  dejerre ,qux,  ineim  maieita:em  competunt. 

U. 
Quorfum h£C particula adieda esi,Coram  facie  mea^ 

Cumnihil  tam  reconditum  fit,quodeum  Ltteat:fttque  occultarum  cogita- 
tionumcognitoraciudex :  f^nipcat,non  externx  modo  confefionu  honorem  rc- 
qutrerefedyeram  quoque pictatemcordiA. 

M. 
Tranfeamm  adfecudum  caput. 

P. 
Nonfculpes  tihi fimuUcrum,neque  imaginemyUam ejfinges eorumquA 
aut  in cce/o  funtfur(um,aut  deorfum  in  terra,aut  in aqunfub  terra.Non  adorabis 
€a,nequecoles. 

M,  • 

Prohibetner  in  totum,ne  aliqu£ pingantur  autfculpantur  imagines? 

Non.fcd  duo  tantitm  Vicyetat ^ne quoi faciamin imagines ,yel  Deieffin- 
gendtPveladorandt  caufa. 

M. 
Cur  Deumnon  licef)>ifibilifivura  exprimere? 

P. 

0.4. 


iyt  TDE     L  E  G  E.' 

Quia  nihil  inter  eum,qui  Spiritu^  eii  £remHs^acincopyehenJlhtlif,^cor' 
pore4m,corrupttbtlem,mortudmqui'ji^mam  jimile eft. 

M. 
Iniuriam  ergo  jieri cenjes  eiuirn(t.ieftati,c'um  in  huncmodHmrebrxferh- 
tatnr. 

P. 
Sicfentio. 

M. 
Qumnm  hic  adorationifj^ecies  damnaturf 

Qmm  adjlatuaml/el  imaginem  nos  conuertimttsprec.ttttri,corameanos 
fyo{ierniMU6:genuum  flexione,aut  alijspgnii  exhibmtts  iUt  honorem ,acfi  De~ 
tt6  illicfenohiirepr^fcntaret. 

M. 
Non  ergo  quamlihet  fimpliciter piciuram  yelfculpturam  hif  Terhisdam- 
nari  inteUigtndum  eftfedtantitm  imagints  prohthemur  jacere  in  huncjinempt>t 
in  tUts Deumyel qu&ramtti,-vel  colamii^i-.fitte ,  quod  idem eil,eas  colamus  inDei 
honoremiaut  quoquo  modo  iUi^s  ad fuperjh.ttonem 0*  idoloUtnam abutamur, 

P. 
Vcrum. 

M. 
Nuncinquemflnemcaputhocrefercmus? 

P. 
Quemadmodumfuperioreynum  feeffe  denuntiauit ,  quem  coli  oporteat 
^  adorarr.ita  nunc  qu^reClx  fit adorattontsjorma  oftendit,  quo  nosab  omniftt- 
perflitione,alijfque~)ittiofs  ^  carnalibn^  figmentn  reuocet. 


M. 


Pero;amui. 

o 


p, 

SanClionem  adtungif.fe  lehouam  effe  Deum  nodrum  ,fortem  ,  7;eloty~ 
pum,qui  'Vtndicet  intquitatew  patrum  tnfiUos,yfque  in  tertiam  0^  quartamge- 
nerationem,eoritm  qutfe  odcrint. 

M. 
Cur  mentionemfortitudinufu£  factt? 

P. 
Eofignijicat,fe  ad  gloriam  fuamytndicandamfain  habere  potentije. 

M. 
Quid^lotypi^, yocahulo  indicat? 

P, 
.AEqualem  auffociumferre  nonpoJfe.Namytfe  nohk ,  pro  injinitafua 
vonitate ,donauit :  ita  nos  ~)iult  cjfe prorfm  Ji:os .  .Atque  h&c  antmarum noj}ra~ 
rum  eft  caftt;ai,t(li  dicatas  ejje ,(^  penitm  adhiirere:fcut  rurfum  adulterio  pol- 
lut  dicuntur,  dum  ah  eo  adjuperftittonem  deflcilunt. 

M. 
Qj)fenfu  hoc diBum  e(l,vktfct  patrum  iniquitatem infllios? 

P. 
Qihplws nobti  incutiat  terrorts,non tantum dcijs q".i oJfcnderint,paenas 
fumpturumje  minatur.fed  eorum quoquefobolemfore  waltdiclam. 

M..At^ 


D  £     LEGE:  lyy 

M. 
^tqui^hoc  Dei  £quitnti  confmtaneum  eft  ,c^Hemcjue  punire  propter  al~ 

teritnnoXAm^ 

P. 

Siqualtsft humtini gcneru  conditio yreputamm ,foluta  eft quxfiio.Natu 
ra  enim  malcdtHioni  ohnoxij  fumw  omnes  •  nccefl  quod  de  Deo  conqueramur, 
cmm  tn  hacforte  nos  relinquit.  I  am-vero  ,ficut  fuam  erga  piosdileCiionem,  eo- 
rum poileritati  benedicendo  demonflraf.itafuamaduerfns impios  liindi^am,eo~ 
rw»  fiUos  hac  henedi^ione priuando ,exequitur. 

M. 

Pero-e. 

v: 

Quo nos  amahili  etiamfuauitate aUiciat,mifericordia yfurumfe  bromit- 
tit  ero-a  omnes,quife  dili^unt ,fuaque  madata  ohferuant,  in  mille generationes. 
^  M. 

Intelligitne  pij  hominis  innocentiam,pofteris  omnihm,quanup5  imtiijs ,  fa- 

lutifore? 

P. 

Nequaquamfed  hoc  modo,fuam  henignitatem  eo  yfquefe  ejfufurum  erga 
jideles,ytin  eorumgratiam ,  eorum  quoquefe  Itherts  henignum  exhtheat :  non 
tantum  res  eorum  profperando,quoad  friefentemyitam  ifedanimas  quoque  ipfo- 
rumfan6lijicando,quo  mgregefuo  cenfeantur. 

M- 
^tqui  hoc perpetuum  non  effe  apparet. 

P. 
Fateor. Quemadmodumenim  liherum  hoc fihi retinet,ytmifericordem  fe^ 
cum  lihueritj  impiorum  liberis  exhtbeaf.tta  fuam grattam  non adeo  aflrinxitfi- 
delium  liheris,quin  profuo  arhitrio  repudtet  ex  lUtsquos  yifumfuerif.fic  tamen 
id  temperat,yt  promifionem  hancnon^Vanam  efe  necfaUacem  conflet. 

M. 
Cur  miUe  hic generationes ;  inpoenti  yerb  damnatione  tres  duntaxat  aut 
quatuor  nominat? 

P. 
Quo  ftgntjicet,fe  ad humanitatem magti^  beneficentiam,qua,m adfeue^ 
ritatem  propenfum  effe.Sicut  etiam  alibi  t€iiatur,quumfe  ad  imofcendumfaci- 
leme[iedicit,tardumlferbadiram. 

M. 
lam  adtertium. 

V. 
Nonyfurpahisniviiien  lehoux  Bei  tuifruflra. 

M. 
Qmfenfm^ 

P. 

Vetatne  Bei  nomine  (thutamur,non peierando  tantum,fedprxt€rnece^i 
tatem  iurando . 

M. 

EjinealiquUmminjsDeiyfnslegitimwmiureiurando^ 

P. 

9^y 


,74  D  E    L  E  G  E} 

Imoyero:cum adhihctur  ex ittfiacauft.Primuntyafferend^yeriuti  :  de- 
inde  cum  eiinmomenti  ed  negotinm,yt  iurare p.ty fr,ad mutuam  inter  homines 

tuendam  charitatem  &  concordtam . 

M. 
Verum,annon  longiwsf^eClat,  quam  adcohihenda  iuramenta,quih(ispro~ 
fin.{it»r  Dei  nomen,aut  imminmtur  ei  in  honos^ 

P. 

.      TropofitaDnafhccie,in-»niiierfifm nos  admonet ,  ne  -vnquam  in  medium 

a  nobis  froferatur Det nomen,nift  cum timore  ac  reuerentia,  ^  in eiimjinem,yt 

cionofum  appareat .N am  qHumjit  facroftndum,  cauere  dehemws  omrnhmmodtfy 

ne  aut  ipftt/n  contemptm  habcre  yideamur,  attt  alijs  occaftontm  contemnendi  brjc 

hcamus. 

■•^^'■-;-;-.  M. 

iluomodo  hoc  fet? 

P. 
- s^  t^>^ 5:  de  Deo,eiufque  opcrihns  non  altter  co^itemiis  aut  loquamur,qi4am  in  e- 
itts  honorem. 

M. 
Quid  feqidtur? 
■-'■^■'-  P. 

-o\u  ySanciio,  qua  nonfore innocentem denuntiat , qui nomen  futtm inyanum 
yfurpauerit. 

U. 
Ctim  alihi prontintiet  ,fein  Le^ufux  tranf^rcffores  yindicaturum ,  quid 
hic  amplius  continetur? 

P. 
Eo  yoluit  indicare,quanti nominis ftii ^loriamfaciaf.quo  eiwfludiofiores 
fimn.s,dum  yidemr^:.  paratam  forel/Uionem  ,fi  qins  eam  profanauent . 

M. 
Vcni.tmi.:s  ad  quartum  prdcvptum . 

P. 
Recordarc diem  Sahhathipvt  eumfanCiifices.Sex  dtehtts  operabcris,^ftt 
cies  omne  opiK  tuum.Septimti.sytro,Sabhiirhume^J  Domini  Det  tui.Nonfaci- 
f  j  in  co  yUum  opitf^ncc  fcrmts  tiius,ncc anctlla)neque bos,  neque  afinu^,  neque  in~ 
qmlinui qui hahitut  int^portas  tUits.  Namfex dtchmptrfecit  Detts coeium,^ 
terram,!;:^  mare,i(fp  quicqtiid  in  ilUs conttnetur.feptimo  quicuit,  Itaque henedi- 
xit  dietSahbathi,^  eumfandimftht  fe^rc^autt. 

M. 
lubetnefex  diehn.s laborare,ytftptimo  quiefcamns? 

P. 
NonfimpiiCtteriyerumfex  dies  homtnum  Lbori hifs permittens jfeptimum 
€Xcipit,yt  qutcti  deittnetur. 

M. 
^»  quemyii  lahorcmnohtf  interdicit? 

"^  P. 

Hoc py£ceptumfcparatam  ^  pecultarcm  hahet  rattonem.S iquidem  qui- 
eiis  ohferttatto,pars  ejilfcterum  ceremoni.trtm :  itaque,Chriili  aduentuahroo^a- 
tafi.tt. 

M,Di- 


D  E    t  E  G   K  S7$, 

Dkifne  pr£ceptum  hoc  ad Iud£os proprie  JpeCiare,ide6que  temporarium 
duntaxatfuijfel 

l7empe:quatenHS  ceremoniale  ejl. 

M. 
Qtiid  er^olfuhejlne  aliqnid pr£terceremoniam?  ' 

P. 
r«^«i  ex  caufisdatumfuit. 

m; 

Cecfo  w//?/  e<«i- 

P-    " 

^dfpiritualem  quietem figurandamiad conferuationem politis.  Ecclefia- 

(iicA  :ad  feruorum  fuhlcua  tioncm . 
•^  M. 

Quid per  Jjtiritualemquietem  intelli^h? 

Dum  a  proprijs  operibiti feriamur.quo  Detts  in  nohis  ftta  opera  peragat, 

M.  "* 

Qus,porYoferiendi  ratioi 

Si  ca)-nemnoflram  crucijigimiis.hoc cfi ,  renuntiamtfs  noSlro  in^enio^l/t 
Deijjiiritu^ubernemur. 

m: 

.Anidfeptimo  quoque  diejierifatiiejl? 

P. 
Imo  continenter.Nam  ex  quo  femelcoeperinm,per/l^endum  efitotoliit^ 

curfu. 

m: 

Cur  er^o  eimfgnijicationidesiinatur  certtts  dies? 

P. 
Nihilnccejfe  eji  per  omniacongruere  yeritatemcum  Ji^uratmoda  conue 
niat}quantumjatis  efl  ad  rationemjigurandi. 

M. 
Cur  tamcn  feptimm potiits dies  pr£fcribitur,quam  aliu4  quiltbet? 

P. 
Numerm  hic perfeclioncm  in  Scriptura  defi^iat.     Itaquc  ad  notandam 
perpetuitatem  apttis  eJl.Siniul  indicat,H>tritualem  hanc  quietem inchoari dunta 
xat  in  h(tc  yita,nec  ante  pcrjedam  forc ,doncc  e  mundo  mi^remns. 

M, 
Verum,quid  hocfbi^yuh^qubdfuo  nos  exemplo  ad  quiefendum  hortatur 
Domintts. 

v: 

Cummundi  creationi  Jincm  intra  fexdics  impofuiffet  :ftptimum  operum 
fuorumccnfidcrationidf-.aHic.^didquonos  acrim  jTnn-^ict^Jtium  nobts  exem- 
plum  propo.iit.Nihii  enim  m.i^is  cxpetendum ,  quam  ytnos  ad  tm  imaginem 
Jormemur. 

M. 

CL4. 


j,y^  D  E     L  E  G  E.' 

yerum,continudne  cffedebet  operum  Dei  meditatio,an  cxfeptenis  qui- 
hirquedid-wynum  tUtde^inarifujficit? 

P. 

Exerceri  (juidem nos  quotidie  in  ecidecefyerum,imheciUitatiinoJir£  catt 
f(t,diesynui  peculiariter  jlratuittir.^tqHchxc  politia  efl,quam  dixi. 

Quis  intur  eo  die feruandus  cfl  ordo^ 

Vt  popnlm  adaudicndam  Cfiriili  doClrinam ,  adfrequentandas  puhlicaf 
preces,ad  edendamfdei  fun,  profefiionc  m  conucniat. 

M. 
Nunc  exponequod  dixii}i,Dominum  fioc  prxceptoferuorum  quoquefu- 
hleuationi  projficcre  yoluiffe . 

P. 
Vt  eis  qut fuh  alicna poteflate funt ,aliquid  laxamenti  detur.  Quinetiam 
hocad  retincndamcommuncm politiamyalet.  Nam  y^idiesynnsqmettafii^na 
tur,itafe  quifquead  lahorandum  in  rcliquum  temporis  affucfacit. 

M. 
Vidcamu4  iam,quatenni  adnosfpeclet  hoc  mandatum. 

P. 
Quoad cercmoniam ,cum  in  Chriilo  extiterit  eimyeritas ,ahro^atam  effe 
dico. 

M. 
Qucmodo? 

V. 
Nempe,quia  mortis  eitayirtu.e  yettts  homo  noSler  crucif^itur,n6fque 
excitamurinyitdinouitatcm. 

M. 
Qmder^o  exprdtcepto nohis  reilat? 

P. 
NefanCla  inj}ituta,qu£  adfpiritualcm Ecclcfi£  politiamfaciunt,  ne^li- 
gamwr.prxfcrttml/erOilit  facros  conuentm  ad  audiendum  Deifermonem^ad my 
Jlcria  celcbranda,adfolennespreces,ficut  erunt  ordinati,frcquentemm. 

M. 
^tq  ui/iihilne  amplimf^ura  nohis  conducit? 

P 
■  Jmoyero..Adfuamcnimyernatcmreuocanda  efl.Vtfcilicet  infiti^Chri- 
{li  corpm.facliqne  eim  memhra,definamm  a  proprijs  operihm  ,  atquv  ita  Deim-" 
bemationi  nos  refignemm. 

M. 
Tranfeamm  adfecundam  tahulam. 

P. 
Eim  initium  eJi,Honorapatrem  ^  matrem. 

M. 
Quid tihi  fi^nificat  htcyox  Honoris? 

P. 
Vt  cum  modedia  ^  humilitate  morigeri fint  ^  ohfequentes  filij  paren-. 
tihm,yt  eos  reuerentcrcolantrvt  luuent  in  ncccfitatc  fi.ifjue  illis  optras  impen 
dant.His  enim  tribm  memhra  continetur  qui  dehetur parcntihm  honor. 

M.    Verze 

o 


DE    LEGE^  17^ 

M.  I 


Per^emodo. 


^  P. 

^dijcitur  mandato  promifiioiVt  prorogentur  dies  tui fuper  t€rram,ciitam 

Jaturtn  efl  tihi  Domtntu  Dem  tum. 

M. 
Quisfenfus? 

Diubeneficio  Dei^^iBuroSy^uidehitumfarentihni  honorem  preftiterint, 

M. 
Ciim  tot  (SrumnU  referta  fit  fixc  y itaicur  henefcij  locojon^am  eius  dura- 
tio»cm  nsthis  poUicetur  Deus^ 

P. 
Quantifcunquemferijs  ftt  ohnoxiaiDeitamen  henediclio  efl erga  fdeles y 

yel  hacltna  de<:aufa,qu6d  faterni eiHS  fauorisargumentHm  eji,dum eos  hic alit 
^  conferuat. 

M- 
Sequitume  e  cenuerfo  eum  qui  cito  0*  ante  iujlam£tatem  ex  hoc  mundo 
eripitur,a  Deo  maledtdum  ejfef 

P. 
Minime.Quinpotius accidit  interdum,yt quo qttijque  mdpn diligitur  i 
Deo,eo  cittas  reciptatur  ex  hac  yita  . 

M. 
^tqui,fic  agcndo,qualiter  promtjiioni  fu^fatiffacitf 

P- 
Quicquidnohu  terreilrium  honorum  Detis  promittit  ,fuh  hac  conditio- 
ne  accipere  conucnif.quatenm  in  honum  antm&  noJtr£,falutemque  expedit.  £jfet 
cnim  ordo  yalde prxpojlertts ,  nififcmper  antecederet  animA  ratio . 

M. 
Qitid  de ijs  qui  parentthusfuerint  contumaces? 

P. 
Non  in  extremo  tantum  iudicio  punienturfed hic  quoque  in  eorum  corpo- 

ra  Deui^yindtcahtt^aut htnc omnes  toUendo  inmedio  Atatiiflore ,aut  tmominiofo 
mortti  ^enere  pleciendo^aut  alijs  modk. 

M. 
Verum,  annondeterra  Chanaannominatim promijiio  loquitur? 

P. 
SiceJ},quantumad  Ifraelitas  fjeclatiatnohishoc  yerbumlatius  patet,ac 
cxtendi dehet .  Quamcunque enimregtonem  in<.oUmHS,cum  Dominifit  totns  or~ 
his,eam  nobts  ajiignatpoftdendam . 

M 
,  tiihilne  amplius  rejlat  de  p>£cepto? 

P. 
Quanquam  nonnifi  dePatre  (^ matreyerhafonant,  intelli^endifunt  ta- 
men omnes  qui  nohn prxfunt-.quando eadtm ipforum  ejlratio. 

M. 

Qmnam  illa?  "^ 

P. 

Nempe.quiaDominm  eos  in  fuperiorehonorh  graduextulerit.Nulit  enim 

e^')ielp(irentum,yeiprincipum,yeiprxfeciorumquorHmltbetiiuthoritai,nuUum 


\ 


lyg  D  E    L  E  G  E: 

imberiitm,mUm  honor,nifexDei decreto :  quia  mmdum ficiUi  bUcet ordinarel 

M. 

JlecitiC  fexturnr 

Nonoccides,  I 

M. 
Nihilne  altudyetat,quamc£des  perpetrare?  "^ 

P. 
Imoliero.Namcumhicloquatur  Demnon  extemts  tanthm  operihfts  le- 
gem  dicitfed  animi  etiam  ajfeCubtis ^adeoquehis  potifimum. 

M. 
Viderisfubindicare,^entti ejfe  quoddamarcan^  oxdts,  a  ouo  hic  nos  Detfs 

reuocat. 

P. 
Sicefi.Iracnim  ^  odium,^qu£uisnocendicupidit((s,  cxdes coram De» 
cenfetur. 

M.  V 

Satifne  dcfuncli  fumu^fineminem  perfequamur  odio? 

P. 

Neqnaquam.  Siijuidem  Domintn  oditm  damnando,^  nos  arcendo  a  qtix 
ftis  noxa,qua  proximm  nojler  Udatur,fimul  hocfc  exigere  oJ}endit,i>t  omnes  mov 
taies  ex  animo  diiigamfK,ac  fdtliter  ipfis  tuendts  conferuandifqueftudeamus. 

U, 
lam  adSsptimtm. 

P, 
Nonmoechaheris. 

M. 
Expone  quAfitfnmma. 

P, 
Scortattonem  quamlihet  malediClam  ejfc  coram  Deo  .T?roinde,nifi  iram 
Deiyelimits  in  nos  prouocare,ah  tUa  ejfe  diligenter  ahftinendum, 

Mr 

Nihilneprfiterea  requiritl 

P. 
Jiejj>icienda  femper  ejl natura  Legislatorvnquemdiximtis,  nonexterno  mo 
dooperi  tmmorari,fedanimi potius  ajfeclihns  ejfe  intentum. 

M.  ( 

Quidergo  pluscomprehendtt^ 

P. 
Exquo  tumcorpora  noilra,ttm animtt  tcmpla  fmt  Spiritns  ftnWjftca 
Jlamytrifiuepuritatemprxjlsmiis :  acproinde  non  externi  tantum  flagttij  ab- 
Jlinentia piidict  fmmfed  ettam  corde,yerhis,gcjiudentquecorport6(^  aCtione. 
Deniqiiecorpws  ah  omni  Ufciuiapurumfit,animiii  ah  omni  lihidine-.vtnuUa pars 
noiirijimpudicitiit,  fordihus  fit  inqutnata . 

M. 
Veniamus  ad  oClauum. 

P. 
Nonfiiraheris. 

Eane    ^ 


D  E    L  E  G    El  Ty^ 

£ane  tantumfurU prohihet ,  qu£  humanis le^ikii puniuntur ,  anlon^ita 

procedit? 

P. 
Malns  omne gentis fraudandi circunueniendi^iue artes  ,quihmaliena  ho~ 
na  aucupamurfuh  Furti  nomine compleclitur.Hic  ero-oyctamur,  tuml/tolentev 
inuolare  in  hona  proximorum  ,  tum  peryafriciem  ^  dolum  iUa  manum  inijcere, 
tum  aliis  quthufcunque  ohltquvi rationihtis ad tUa  occupanda  conari. 

M. 
Satifne  efl  maniis  ahftinere  a  malefcioian  cupiditas  etiam  hic  damnatur? 

P. 
Huc femper  efi redeundum:  qmtmJpiritualUft  Legislator,noncxtemtt 
tantumfurta  coercere  eumDcUe ,fed  omnia  fimul  ^  confiiia  ^  {tudia,qH£  alijs 
omnino  incommodentiatque ipfam  in  prtmkcupiditatem ;  nedttefcerc  cum  iadu- 
rafratrumexpetamus, 

U. 
Quider^o  a^endum  eilpt pr£Cipt/( pareamtti? 

P. 
Danda  t{lopera,ytfuum  cuiquefaluumft. 

M. 
Nonumprxceptum  quod  eji? 

P. 
Uon  eris  aduerfns  proximum  tuum  tefkmendax. 

M. 
Prohibetne  peierare  in  foro  duntaxat :  anj^niuerfum  mentiri  aduerfns 
proximos? 

v: 

Suhj^ecieyna  comprehenditur  doclrina generalis ,  ne  falfo proximos  ca- 
lumniemur :  ne^e  maledicentia  nofira  ^  ohtreclationihus  Udamiii  eiM  famam, 
aut  altquam  illi  noxam  ajferamu^s  infuis  honti.  '  ' 

M. 
Curautemnominatimexprimitpuhlicaperiuria? 

P. 
Quo maiorem nohts  huitisyttij horrorem inctttiat .Inniiit  enim,  flqidsma 
lediceniix.  (^  calumn^s  ajfueuerit:inde  ad  periuria  proclitiemfore  lapfum,  f  occa 
fio  data  fuertt proxtmt  infamandi. 

M. 
Vultne amaledicendo  tantumnos  arcere,  an ctiam amalis  fujpicionihu-s, 
finijirifque  ^  tntquis  tudictjs? 

P. 
Vtrunque,fecundum  rationem  ante  adduclam ,hic  damnat .  Nam  quoda- 
gere  coram  homtmhmmiilum  e{i,malum  esicoram Deo  etiaml/elie. 

M. 
£»■^0  quid infiimma-ydit,cxpone. 

P. 
Ne  ad male Jentiendumdc proximts,  ne^^ie  ad  eos  infamandospropenft  fi- 
mui,yetat :  quinpoti,i-s,iiac  nos  ^quitate &  humanitate  pr^ditos  ejfe  iuhct,  vtde 
iUis,quantum  ytritasp^tttur,  henefentiamti^s  ,fuamque  ei,>  cxtftimationtm  inte- 
gram  tuert  ftudeamits. 


■,8o  P  E     L  E  G  E. 

M 

Redta.-\iltinium. 

P 

Non  concupifces  domum  proximi  tui-.non  concHpipesfxoremproxirni  rui: 

non  feruumjnon  (inctlliXrfi ,  non  houem,  non  ajimm,  nec  quicquam  aiiud  quod  ipfi- 

us  fit. 

M 

Quum  (hiritualis  fit  tota  Lexfcut  ettam  ante  toties  dixifti :  nec  tantlim 
coercendvs  externts  operi\m,fedcorrigendis  etiam  animi  ajfeclibiis  pofita  fint  fu~ 
periora  pr£cepta,quid  hic  ampliiti  additurl 

P 
Jleliquis  pr^ceptulioluntates  atque  ajfeEln^  regere  ^moderari  yoluit 
Dominm:  hicveyo  ettam  cogttattonthm , qu£  nonnullam cuptditatem  fecum  tra- 
hunt^ncque  tamen  perueniunt  adflatam-iifquedeliherationemjegem  imponit. 

M 
Dicifnemimmas  quafque cupiditates, qu£Jidelihtts  ohrepant ,  ^ ipfisye- 
niant  in  mentem,peccata  effe,etiamfi  reftftant  potita  quam  ajfentianturi 

P 
Conjlat  certe,prauA6  omnes  cogitationes  ,  etiam  fi  non  accedat  confenfu^: 
€xnatur£noftrx.'):ttio prodtre  .  Verumjjoc  tantiim  dico  j  damnart  hocpr£cepto 
yitiofas  cuptdttatcs,qu£  ita cor  homints  tittUant  ac foUicitantj-vt  tamennonpcr 
trahant  adjirmam  deltheratamqueDoluntatem. 

M 
HaBenttiergo  malos  quidem  ajfefliis,quihniacquiefcunt  homines,  ^fu- 
hio^endosfepermittuntjprohthttos  fuiffe  intcUtgninunc  vero  tamexaclam  intc- 
vrttatem  anohu  requiri ,  yt nuUam peruerfam  cuptdttatem  corda  noftra  admtt- 
tant,qua  ad  peccatum  fiimulentur. 

P 
Sicefl. 

M 
Licetne  iam  hreue  totiw  Legti  compendium  coUigere? 

P 
Maximh  fiquidemeam  induo  capitaredigamtii.  Prittsefl:  Vteumame- 
mu-sex  toto  corde,extota  anima,ex  totuyirihus. .AlterumiVt proximos  dtliga- 
muspertnde  acnofmetipfos. 

M 
QuidfuhDei  amore  continetur? 

.Amare  ipfum,fcuti  Deum  amaredecet:  nempe,-vt  ftmul  ^  Domintis,^ 
Pater  (^  Seruator  agnofcatur .  Itaque  Dei  amori  adtunlia.  efl  eius  reucrentta, 
-voluntAs  i Ut  ohfequendt;fducia,qu£  tn  ipfo  coUocanda  efl. 

M. 
Quidper  Totum  cor,totam animam,&totas-vires  inteUi^? 

V. 
Eam  ^s^Aiyehementiam^yt  nuUvsprorfu,;  cogitationihus,  nuUis  defydoijs, 
nuUtsJiudus  ftt  in  nohn  lociis,qu£  huic  amori  aduerfcntur. 

M. 
Quisfecundt  capitn eftfenfus ? 

P.Qitem- 


'  i-rDE-    rL^^  GE.  igi- 

Quemac^rnnduni  natura  adcb  pro^^tnfi adnos  amandoi  fumus,yt  hic af- 
feC:!i-s  altos  omnts  fuptrcf.itaproxinio,  u/n  cli.iritatcmfc  regnare  tn  noba  decet, 
yt  nOs  omtii  ex  partt  ^ubcrntt  ,fitcjut  omntum  ^  conjiliorum^operum  regula. 

,^,         Quid Proxinti  tibinomenfgniftdtl 

l^  ...      ^         ._,      P.  ;         ■   ,      ' 

..'     Non  cognatcs  modo  ,^  amicos  ifiut  t^ui  aliqua  nohifcum  ncccfitudine  funt 
coniunCli-.fcd  ttiam  eosqut  nohis  inc gniti funt ,ade6qHe tntmicos . 

^M.,- 
Quid autem  iUi  coniun^iionnnoljifcum  hahent? 

Ntmirum  coniunBiftmt  eo  yinciilo,quo  imiuerfum  homimim  o^enmDe- 
ti,s fimul coUi^auit .Eft  autem  id facrof.ntlum ^  imioidbile,  quodnuUttisprdui- 
tate  abolcri  poteil. 

M. 

Dick  igitur,fincs  quiTpiam  oderit,cffe  hoc  eiu-s  propriumimanere nihil- 
omintisipf.m  nobi> proxiit.umcjque loco  anobts  habendum  cjfe:  qtitajlet inuio- 
l.tiiits  Dttordo,quo  hxc  inter  nos  contundiofncita  ejl. 

Stcefc. 

M. 
Qumn formam  Dei  rite  colendi Lex  odcndat :  nonneprorfus  fecundum 
ciusprxfcriptumliiuendnmcjl? 

P. 
Vcrum  idquidem  eft .  .Atqui  ca  imbeciUitate  laborant  omnes ,  ytnemo 
qnod  debet,omni  ex  parte  tmpleat. 

M. 
Cttrcr^o  cama  nohis perfCiionem  exi^it Dem,qu£fit facultate nojlra  fu 
perior? 

P. 
Nihil  exigit,  cui pr^ftando  nonftmy^s  obfiri^li .  deteriim,  modb  adeam, 
qu£  hic pr£.fcribttt:r,yt:iedt  formam  enitamur,ctiaf  procul ahftmti^afcopo,  hoc 
eit  a perJei\ione ,Doriiinm,quod dceft ,nohi.s  ignojcit. 

M. 
De  hominibtifne  yniuerfis  ingenere  loqucr't/s,an  defdelthusduntaxat? 

P. 

Qui Dei  Sptritu  nondum  eft rcgen^ttnij  nc adminimum quidem Legisapi 

ctm  incho.tndum,ertt tdonetM  .  Prxterca ,fi  qucmdemus inueniri ,  quialtquaex 

paneLegi  ohtcmpertt ,non  tamcn  tdeo  coram  Dto  dtfunclum  iudicabimtts.  Nam 

waUdiaos pro.tuntiat  onmts ,qui non  omnta  impleuerint,  qu£  in  eacontinentur. 

M. 
Hincjiatutndum  efl,ficuti  duofunt  hominum  gencra,tta  duplcx  eJfeLe 
gis  cjfctttm. 

P. 

Omnino.Nam  apud  incredulos  nthil  aliudejficit ,  nifquodexcufationem 
ihi  omnempr£cludtt  coram  Dco .  ^tque  td  cil  quod  figmjicat P aultps,^uum  eam 
l/ocat  Mintfterium  jnortts  &damnattont6.Ergafdeles  longc  alium  yfum  habet. 

R 


i8^  D  E  O  R  A  T  I  O  N  E. 

M. 

<)uen:t 

P. 

Principib,dan3  iuflitiam  operihM  confequi  fe non  poJSe ex  eadifcunt ,  ad 

humilitdtein  hocmodo  emdiuntur:cju£  -veraefl  adqu£rendam  in  Chrijlofalutem 

py^pctratio.Demde  quatenm plMmulo  exigit  ahipfs,  quam  jlnt  pr£ftando,eos 

adpetendam  k  Domino^^trtutem  foUicitat  jfmilque  perpetui  reatns  commonefa- 

cit,ne  fuperbire  audeant.P oslremo ,ff£ni  iniiariUtf  efl,quo  in  Dei  timore  reti- 

neantur. 

m: 

Tametfi  ergo  in  hacterren.-t percgrinattone  Legi  nunquam fatisfacimtu, 
non  tamen  hoc  fuptruacum»  effe  cenfcbimw,quhd  tam  exaBam  a  nohis  perfedio- 
nemflagitet .  Scopum  enim  ad  quem  nos  coUimare ,  ^  metam  adquam  nos  eniti 
conuentt  demonjlrat-vt  quifjuenofirumpro  modo  coUat&fihi gratix,adfummam 
re6litudinem  vitatr.fuam  componere,  ^  maiores fuhinde progreffm facere,  afii' 
duo  iludio  conetur. 

p: 

Sicfemio. 

M. 

^n  nonperfeBam  in  Lege  omntsiuflitliC  reo-ulam  hahemus? 

P. 
Equidem  adeo,-vtnihil  yelitaliud  Deus anohis,niJi-i)t  eamfequamur:rur 
fumyerOjtrritii  hahcat  ac  repudiet,quicquid prtcter  eiu^ pnfcriptum  fufcipmm. 
Nequeenim  aliudfacrificium  acceptum  hahet,qu.im  ohedientiam, 

M. 
Quorfum  igitttr  totadmonitiones,pr£ccpta,exhortationes,  quihus  paflim 
ytuntur  tumProphetie  tum  .Aposloii? 

P. 
Nihilquam  mer£Leguexp(fitiones  funt,  qu£etdLegis  ohedientiam  nos 
manu ducunt potins  quarn  ahea  ahducant. 

M. 
^tqutdepriuata  cuiufque  l/ocatione  nihilprxcipit, 

P. 
Quum  reddere cuique  quodfuum  eft,  iuhet,  inde  coHigere prompttm  ejl; 
qu£ fint priuattm  in ordtne  fuo^it£qucgcnere cuiufque partcs .  Et  extant  paf- 
fim  in  Scriptura,q>icmadmodumdtditm  efi:.f^arf£  fingulorum prxceptorum expo- 
fitiones.Namquod  hicDormnusfummatimcomplexns  ejtpauciilterhts,  alihifu 
fiits  (^■'pUnm  exequitur. 


Dc  oratione. 


M. 

Qtium  dejecundt  pxrte  diuini  cultHf,qu£in  oLfqtitjs  ohedientiaque  ftta 
eftjatis  dti}utatumjuerit,iam de ttrtia  partc  dijferanm. 
■  P. 

Diximits  inuocationemejfejqutm  adipfum  in  quauis  necej^itate confugi- 
rnas. 

M.E- 


DE-  OR  ATI  ONE.  iSj 

M. 

Emne  folum  cenfes  inuocandum  effe  ? 

P. 
Otnnino.ldenim  exigit, tanquam proprium  numinisfui  cultum. 

M. 
Siitares  hahet,^u6nam licebu  modo  homines  adopem  nobts  ferendam 
implorare? 

P. 
Magnumyero  inter  f)£C  duo  difcrimen  eft:Deum  enim  quum  inuocamtts, 
teftamurnihil  nos  aliurule  boni  expeCtare,nec  altbt  nos  coUocare  totum  noftrum 
pr£fidtum:interea  tamen  auxilia,quoad  nobti  permittit,facultatemque  iUtinos 
adiuuandt  contultt,qudirtmtts. 

M. 
Quod  ergo  adhominum  opemfdemque  cofngimus  ,nihil  obfiare  dicis,quo- 
mintwvnum  inuocertm  Deum,quHmfducia  ineos  noftra  mintthe  rec:imbat:nec 
aliter  implortmns  ipf>s,niftquia  bir/cf.,ciendifacultateeos  inflruendo ,beneficcrp 
ti£  fu£  mtniflros  nol ts  quodammodo  defltnatctt Dem,quorum  per  manm  adiuua 
renos  (J7*  qu£  apud tUos  d. pofuir ful fid: a ,trogare nobnlieitt . 

P. 
Sic  fentio.^c proinde  quicqutd  ah  iUis  henefciorum percipimt*s,Deo  ac~ 
ceptum  referre conuentt:ficuti  reliera  ynui  tpfe  lUaomnta  nobis  eorum minifie-.^ 
rio  laroritur. 

o 

M. 

Verum,annon  hominibttstamen,quoties  aliquid  in  nos  offictj  contulerttntf 
habcnda  eflgratiahd  enim ipfa naturje,  aquitas,^  lex  hiimamtatndtCiat. 

P. 
Halenda  prorfu4,yel  oh  ynam  hanc  caufam ,  quod  hoc  ipfos  honore  di~ 
gnaturDeusjl/t  qux,  ex  tiheralttatvs fu^fonte  inexhaK^Slo  fluunt  hona,pereorum 
manu<,tanqu.(m  per  rtuos  adnosdertuet.Hac  entmratione  nos  iUis  objlrtngit, 
atque idtpfum  liulc nos agncfcere .  Itaqtte  quife  hcmtnibus  graiHm  nortpr^betj 
fua,n  in  Deum  quoque  tngratitudtnem  hot  modo  prodit. 

M. 
Hincne licebit  coUtgere  ,perperam  inuocaritum  ^ngelos ytum SanSlos 
Domini  feruos,qui  ex  hac  ytta  demtgraruntl 

P. 
Licebit.Nequeenim  S anclts has partes  ativihuitD€U6,ytnohvs  opitufen- 
tur.Quantumliero  ad.Angelos  f^ei}at:tametfieor,.m  yttturopera  tnfaluttmno 
itram,non  tamena  nobtiyult  tmplorari. 

Quicquid ergo  ad  ordinem  a  Deo  inditHtum apte  convruenterque  non 
quadrat,id  cum  eitisyoLuntate punuredicu. 

P, 
Sicefl.Certiim  enim  mfidelitatvs  ftgnum  ejl,ijs  qu^datnobtsDetts ,  non  effe 
contentos  .Detnde  fi  in  Santiorum ,.Ann:lorumye fdcmnos  conferamtys,  ybiaos 
adfiynumDeitsyocat,partemquefduct£,qu£ tota  refidere  tnjolo  Deodebucrat 
transfcamus  tn  ipfos,in  tdoioiatriamprolabimur.quum  fcilicet ,partiamur inter 
eos,qwodJlbt  Deips  tnjoiidum  ynil/endicahat. 

M. 

R    1 


i^^  D  E  O  R  A  T  I  6  N  E; 

Nuncde  ovandi  ratione  trademni.Suffidtne  ad  orandum,linguit:  an  men- 
tem  etiam  ((^  cor  requirit  oratio? 

p: 

Lingua  quidemnonjemper  necejfaria  eji:  intelligentia  yero  ^  affeCltt 
nunquam  cxrerepotefiyera  oratio. 

m: 

Quo  mihi  argumento  hoc  probabis? 

■   • 

Qutndiiquidem Detfs S piritus  efl  ,  cum  ahasfempercor  ah hominihus 
txif'tt}tum  yero  m  oratione pr<gferti>)7,qua  cum  ipfo  communtcant.  Quamohrem 
non  ntfiys  c^ui  eum  in  l/eritate inuocauerint,propinquumfe fore foUicetur:exad~ 
uerfo  Autem  execratur  omnes  ^  maledicit,qui  per  jiclionem  ,  ^  non  exanimo 
frccantur . 

h: 

Van£  ergo  ^  nihili  ermtprece$  quAcuque  lingua  tantum  conceptdfuerint, 

P. 
Non  idmodofcd  Dco  etiamfummopere  dijpltcehunt. 

li. 
Quxlem in  oratione ajfeclum  exigit  Deui? 

Primum^finopiammiferiafque  noijras  fentiamus:  vtque  tsfenfus  moero 
rem  in  animis  noiiris ^  anxietatem genercrideindelit  yehementi  fertoque oh~ 
tinendi&aDeograti^  defyderio  xfluemns:  qu£  precandi  quoque  ardorem  in  nohif 
accendant. 

U. 

^  natiuonehominihm ingenio  manathic  affe^tt.s,an  a  Deigratia  iUts 
frouenit? 

p: 

Detim  hic  nohii  fuhuenire  nectjfe  efl.  Nos  enim  ad  ytrunque prorfmfa- 
fKusflupidi.Spiritus Dt;iefi,qui  inenarrahiles gemitus excitat  innohn,  animof- 
que  noflros  format  in  hdnc defyderia ,qu£  in  oratione  requiruntur. 

M. 
Eonejpeclath^c  do£irina,ytrefides  ,^  quodammodo  ofcitantes  motum 
SpirittirS  cxpedemtis,necfe  qiiifque  ad  orandtm  foUicttet? 

P. 
Minimeyero.Quin  hicpotim  cflfm^ytdumfrigerefe  ,^  ad  orandum 
bigros^yelmiwahene  comparatos  fentiuntfdeies  ,adDeum  protinns confugi- 
ant,fe!jue  injlammaripofitilent  igneisSpiricui  eius  aculets,  quo  ad  orandum  red- 
d.intur  idonei. 

M. 
Non  tamen  inteUigis,nuUum  in precihus ejfe linguxyfum. 

P. 
Nequaquam.Eflenim  fxpe  adtumento  adfuhleuadam  retineddmque men- 
tem,netamf:ctle  a  Dco  abflrahatur.Prxterea  quumad  tUuflrandam  Deiglori- 
amcreataftt  pr£alijs  tvembns,totam  etus  facultatem  inhuncyfumexplicaripar 
efl  ..Adh£c,hominem  interdum  fludu  yehementia  huc  impeUit,  ytprxter  conpU- 
um,lingua  inyocem prorumpat. 

Si 


DEORATIONE.  185 

Si ita  ejl ,  qttid  pyojiciunt qui  exotica  lin^ua,fihique  non  intelleCia  oratf 

P. 
idyeronifnl  efl  aliud,quam  cum  Deo  ludere.Ergoa  ChrifliantffaccJJltt 

hichypocrifts. 

M. 
Verum,  ejuum  precamur  ,facimufne  id  fortuito ,  de  fuccejfu  incerti ,  an 
yero  conditutum  idcerto  haherenos  oportet ,exauditum  nos  tri  a  Domino? 

P. 
Hocperpetuumjtt  orationis  fundamentum ,cxauditum  nos  iri  a  Domino, 
^  quicquid petierimits  impetraturos,quatenninohtsconducet.Hac  rationed  cet 
P auluf,ex  fde  manare re6lam  inuocationem  Dei .Nam  rtte  nemo  ynquam  ipfum 
inuoc<tbit,ntJiqui  incerta  honitaivs  eius  fduciaprius  acquieuerit. 

M. 
Quidergo  fitsfiet,qui h^Jitantes  orant : nec  in animis  fuisjiatuunt ,  quid 
ftnt  orando  proJeCluritimo  incertt  funt,audianturnecne  a  D  eofu£precesf 

P 
Vanafunt  ac  irrit£  ipforum preces ,climnu11a  promifiione ftntfujfult£.lu 

henyrenim  certa  fde petere:^promifiio  additur,quicquid credentes  peticrimi^s,id 
nohisdatumiri. 

M. 
.Reilafyf^iideamut,  yndenobntantum  confdentidi  il/tctmtot  modis 
indi^iftmus Dei  confpeBu,fJlere nos  tamen  coram ipfo  audeamus. 

P. 
Primum,hahemm promifiones ,  quihus  fimpliciter  ,  omiffa  dignitattsno- 
ffr£  rattone  ,Jlandum  cJl.Deinde,fi  filijfumui,animat  nos  Sptritus  eiu},atque  in~ 
Jlivat,-vt  ad  eumjtanquam  ad patrem,fxmiliariter  nos  recipere  nthilduhitemus. 
^cneideo  qtiod  tnjlarl/ermiumfumm,^  confcientia premimur  noftrorum  pec~ 
catorum.maieilatem  eiits gloriofam  horreamns,medtatorem  nohuproponit  Chri 
iium,quo  aditum patefaciente,de  ohttnenda  ^ratia  minime fimus  anxij , 

M. 
Intetligis  non  nifiynim  Chrifti nomine  inuocandum  effe  Deum? 

P. 
Sicfentio.Nam^difertis  yerhtA  ita  nohts pr£cipitur:  znr  additur promif- 
Jto,fa0urHm  fua  tnterceJiionef)it  confequamur  qu£ petimus. 

M. 
Non  er^o  temeritath  aut  arro^anti£  accufandi*s  eji  ,  qui  hoc  aduocato 
fretus,ad  Deumfamiliariter  accedit :  ^  hunc  Deo  i^fihtproponit  folum  ,  per 
quem  exaudiatur. 

P. 
NuUo  modo.Nam  qui  fc orat,tanquamex illiusorepreces  concipif  :%:um 
eiuspatroctnto  adtuuarifuam  orationem,commendariquefciat. 

M. 
Traclemm  iam,quid  continerefdeliumpreces  deheant.Licetne  quicauid 
in  mcntemnohts  yentt,^DeopofltiUre,ancerta  hic  tenenda  ejl  reMai 

P. 
H£C  "vero  nimis  prapoilera  effet  orandi  ratio,  indul^ere  proprijs  dcfyde- 
rifs,carnifque  tudicio.  Nam  ^  rudiores  fumus  ,  quamyt  poftmta  ludicarequid 
nobts  expedtat :  ^  ea  cuptdttatumintemperie  laboramus,qu£  frxnocohiberi  ne- 


tU  D  E  O  R  A  T  I  O  N  E. 

ceffe  haheat. 
^  M. 

Quid  proinde  opia  eJIf.iclo? 

Hoc  reslatynum j-vt Dem  ipfe  reClcim  oretndi  formam  nohk prsfmhat: 
■>/  tAntim  manu  ducentemfequamur,^  q  uaft  "V  erba  prxeuntem . 

U> 
Quamnohis  legem prsfcripfit? 

P. 
.Ampla  quidem  ^  copiofa  paj?im  in  Scripturis,  huim  rei  do[lrina  tradi- 
fur.Veriim,quo  ce/tiorem pr^fgeret  fcopum,formulam  compofuitj^  quafdiBa 
uit,qua  quicquida  Dto  petcrefas  eJi,acno{ira  refert,hreuitercomplexHS  ejij0* 
tn  paucacapitadigefiit. 

M' 
Jledta, 

P. 
Ro^ntw  a  Difcipulis  Dominta  noHcr  Chri^im,  quonam  orandum  effet 
Ynodo,rcfpondit:Cum  'yolueritis  orare,fic  dicite:  Paternoiler  quics  incoeiis, 
fanclificetur  nomen  tuum:.Adueniat  regnum  tuum:Fiatl'oluntas  tua,  inte^-raft.. 
cut  in  co:lo:Panem  noftrum  quotidianum  da  nohti  hodie :  Et  remitte  nohi,i  dehita 
noJ}ra,ficutnos  quoqueremitrimmdebiturihm noftrtf:Etne nos  inducas  in  tenta 
tionem:fedliberanos  amalo  .  Quiatuum  ejtregnum  ,(^ potentia,^  Horiain 
fecula.  ^men. 

M. 
Quo  \nelitn  intclligamus  quid contincat ,eam  in capita partiamur. 

P. 
Sex  h.thet  partcs:quarumtrcf  priores  folam  DeiHoriam,non  hahica  no~ 
Hri  rationet.tnquam  propriumfuumfinem,rcfJiciunt:reliqu£adnos^tilitatem~ 
que  noiJram  jjiedant. 

M. 
Ergijyie  petendum  efi  a  Deo  quicquam ,vnde nihi l ad nos  honi  redeat? 

P, 
Ipfe  q.iidempro  infnita  fua  honitatc,fic  componit  omnia,^tnihilcedat 
in  ipfifisgloriam ,quin  nohi  quoque  ftt  falutare.I taque  cum  ftnclifcatur  eius  no- 
men,ytnobis  quoque  m  fanCufcationem  yertatur  ,efftcit:non  aduentteiws  re- 
^nHm,quin  ftm-M  qtiodammodo  etus  participcs.  Veru>n,in  ohtandis  hts  omnibuSf 
folam  €iingloriam,pr(£terita  noftrxlittlttaiejintuert  con-uenit. 

M. 
Nempe,fsci:ndum  hanc  dodrinam,  tria  hiec  poslulata  cum  ytilitatequi- 
dpn  noftra  contitnciafun.t:non  tamen  inaltum  fcopum  collimare  dehent ,  qu.tm 
yt  o-lorificetur  Detr^omcn. 

*"       ^  P. 

Sic  cjlatqtteadto  in  rcliquis  ettam  trihu-s  eadem  Dei  gloriacur£  nohts  ef 
fe  debct;ytcttnq-ic  tjs ,q:i£  in  rem  ac  falutcm  nojlram  funt,  optandis , proprtejint 

deftinata. 

M. 
Nuncadyerhorumcxplirationempcrgamm-.ac  principio ,  CurPatris no- 
menhicpotiiis,  quam  alttidquoduts,Dco  trtbuiturf 

P.     Cum 


D  E    O  R  A  T  I  O  N  e:  187 

P. 

Cutn  adreSiam  orandi  rationem  in primurnquiraturfccuYa  confcientiieji- 

duciainomen  fjocfhiajfumit  DeurS^quod  nihtlnifmeyam  fuauitatrrii  fonct ;  -vt 

ita  excKfft  c>:  ainmis  nojtrii  omni  anxietate ,  ad  fefamiltariter  im^lorandum  nos 

inuitet. 

M.  . 

j.r<rone  Deum  audebimfts  fine  dijficttltate  reCiaadirefvtflijj^arentes  fo- 

lent? 

P. 

Ommnoiquinetiam  multo  certiore  ohtinendi  cjuod pttimtt:fidu(ia.  Nam, 
'fit admonet Magifter,fnos  cummalifmus^non pojjumus  tamenpliji  noflrk  ho 
fiane<fare,neceo$dimittereinanes fuftinemtiijnecvtnenumporrigiiKfn  tUii  pro 
pane:  quanth  pln^  henefcentt<g,  a  coelcjli  Patre  expeclandum  efl ,  qui non  tantum 
fumme  honui  e(l,fediffa  ctiam  bonitoi? 

M. 
^n  non  ex  hoc  quoque  nomine  ar^umentum ducere  licehit,quo  id  quod /- 
nitio  dtdum  efl,frecesfcilicet yniuerfoi  chrijli patrocmio  fundatas  effe  oporte- 
re,coriiprohetur? 

P. 
JEf  quidem  frmifimum .  Nequeenim  fliorumloconoshahet  Dens  ,  niji 
quateniis  Chrifti  fumus  memhra. 

M. 
CurNofirum  j^otim  in  communePatrem  nominas  DeHm,quamTuum  pe- 
culiariter? 

P. 
Fotefi  quidem  fdelium  l/nufquifquefuuml/ocareftdcommuni  epitheto 
ideoyfts  eii  Dominm,quo  nos  ad exercendam  inprecthus  charitatem  ajjupface- 
ref.ne  alijs  ne^leclis,tant'umfe  quifque  curet. 

M. 
Qmdfihiyultqu£  additur  particuta  jDeum  ejfe  in  coelU? 

P. 
Perinde efl,ac f  excelfum,potentem,incomprehenfhilem yocare  ijfum. 

M. 
Quprfim  id,^  qua  ratione? 

P. 
Nempe  hoc  modo  furfum  mentes,  quum  eum  inuocamm,  docemur  erigere^ 
ne  quid  de  ipfo  carnale  aut  terrcnum  cogitemti^s ,  ne^>e  eum  moduli  noftri  metia- 
mur  captu,ne  humilimde  ipfo  attquidjefitientes,in  ohfequium^yotuntatis  noflrsi 
redigere  ipfum  yeltmus,fed potim  cum  timore  ^  reuerentia  fuTj> icere dfcamu^ 
maieftatcm  etus gloriofam  .  Valer  ctiam  hoc  adexcitandam^  coaprmandat/tque 
noftram  inipfofiduciam:  dum  coeli  Dominus  acprxfes,qui  arhitrio  fuo  regat  0- 
mnia,pr£dicatur. 

M. 
Recita  mifu primipoftulatifummam. 

P. 
PerNomen  Dei,Scriptura  notitiam  ^famamque  inti  Uigit ,  qua  inter  ho- 
minescetehratur.Optamiisergo,yt  cim giorta^yhiqi  {fp  in  omnthia protiehatur . 

M. 

R    4. 


l88  DE     ORATIONE. 

Verum,accederene  (juidquam  iUi  f>oteif  ^lori£,aut  dccederc? 

P. 
J»  feipfd  nec crtfcit ,nec  mmuitur .Vcrutn  illuflrari  iriter  homin.es ,"111  bar 
ctt,optamu6:yt  (jutcqutdfacit  Deus,omnia  eiu^i  opera,ytfunt,  itaglorioft  appa- 

reanv.uuo  modn omnihui  ipfe  ^lorifcetur. 

M. 
jnfecunda  petitione,(juid per  Dei  Jlegnum  intelligli? 

DuohuiVotifimum memhrUconftat.Vt  eleClos  Spiritu guhernet fuo-.lit 
reprohos,  qui  fe  illi  in  ohfcquium  tradere  recuftnt ,profternat,  ^  cxitio  tradat: 
yt  ita  palamfiat,nthil  effe,quod  refifiere  eipts  'Mrtuti  queat. 

M. 
Qmliter  R  egnum  hocytl/eniatjprecarU? 

P. 
Vtfidelium  numerum  tn  dies  augeat  Dominm  ^^Vtnoutsfuhinde  Spiritus 
fui  donti  eos  cumulet,donec prorfus  implcucrit..yJdh£cyt  fuam  yeritatem  addi 
ftutiendas  Sathan£  tenehrAs magU  ac magUlucidam^coni^^icuamque reddat :  yt 
iuftitiam  fuam proferendo,iniquitatem  omncmaholeat. 

M. 
Nonne  quotidicfiunt  hisc  omnia? 

P. 
Fiunt eo modo,yt  inchoatum dici pofit  Regnum  Dci.  Optamus ergo,^t 
apidue  crefcat ac prouehaturidonec  ad  fummum  fafi^tgiumpcruencri,-:  quodylti 
mo  demum die  futurum  fperamu-s-.quo  DeM foliis ,  omnihus  creatuns  m  erdincm 
coaOtf,exaltabitur  ^  eminehit.adcoque  erit  omnia  in  omnthfis. 

M. 
QuodpettA,yt  Deiliolmtoi  fiat  ,qHem  id  h.ihct  fcnfumi 

P. 
Vt  in  eius  ohfcquium  fuhigantur  creattirx  omnes ,  pendeantque ita  ex  e* 
mnutu,ne  quidnifi  tpfmarbitriofiat. 

M. 
I.rg6ne  fieri  quicquam prater  etmyoluntatem poffefcntis^ 

P. 
Non  opt.tmus  tantumpkt  quod  dccreuit  apudfe,eueniat  :fedetiam  yt  do- 
mita jfuhtugataque  omni contumacia,omncs  omniumyolunt,itcsfu£fuhijciat,i& 
tnetusohedientiamcomponat. 

M. 
^n  non  ita precando,proprijs  yoluntatihus  cedimus? 

P. 
Omnino:neque  in  hunc  tantitm fiiiem f)it  qu£cunque  cum fualioluntate pu 
o-nant  innohtsdefydcria  ,  irrtrafactat  ifedetiam  yt  noun^  tnnohtsmentes ,noua- 
que  cordaformcf.nc  quidyclimm  ipfi  a  nohts,fcd  spiritmpotim  eim,yotis  noflrts 
pr£ft,ytplenam  habeant  cum  Deo  conftnfionem. 

M. 
Curidinterrafieri  optas,Jicut  incoelo? 

P 
Quoniam  hoc  ynum propofitum  hahent  fan^li .Angeli ,  qui  coeleftcsfunt 
eiui  creatttr»,  ■yt  illt  in  omnthm  ohfequantur ,  fintque femper  (^  dtdo  audtcntcs, 

0* 


i> 


b  E    O  R  A  T  I  O  N  e;  185; 

(gT*  aJoheunda  ohfequU  yltro f>arati:talem  ohediendi propenfionem  hominihui  o~ 
ptOflitJe  quifqueiUi  inlfoluntariamfuhiedionemprorfts  addicat. 

M 
Ifunc adfecundampartemyenio,  ^idtihiji^nifcat Quotidianits,quem 
p€tiS}panK? 

In yniuerfum  quicquidad tuendam prAfentemyitamfacif.non alendo  tan 
ium atttyefliendojfed  pr&hendvs  quoque  alijs  omnilm  adminiculli ,  quihuifuSli- 
nentur externx ytt£  necej?itates: quo panemmilrum,  quatenas exptdire  Domi- 
nus  nouitftrartquilli  comedamus. 

M 
Curautemtihi  aDeo  donari  optas,quQdnos  lahorenodro  parare  iuhet? 

P 
Tametfi  yiclw  farandi  caufa  lahorandum ,  ac  etiamfudandum  nchts  ejl: 
non  lahore  tamtn  noftro,non  indui}ria,nonfedulttate  alimnr.fcdyna  Dei  hene- 
diOione,  qua  lahor  ipfe  manuum  no  (lrarumproS^eratur,futuru,s  alioqui  inanu. 
Pnterea  fic  hahendum  cfl :  etiam  quum  cihorum  copia  nohisad manumfuppetit, 
iIlifqueyefcimur,non  tUorum  tamenfuhflantia,fedfoU  Dei  yirtutc  nos  ali.  Ne-- 
que  enim  yim  eiufmodi  hahent  a  natura  in^enitam-fedDeus  e  coelo,tanquam  be 
nepcenti^fuA  or^anis  adminislrat, 

M 
^tqui  tttum  quo  iurefanem  yocas:quum  tiht  a  Deopojlules  dari? 

P 
Nempe,quia  Dei  beni^nitate  Jit  no^er:vtcunquenoki5minime  deheatttr. 
^dmonemur  etiam  hocyerho,ah  alieno  pane  appetendo  nohts  temparare:conten~ 
tofque  eo  ejfe,quilegitirr;aratione,tanquamexDeimanuadnosperu£nertt. 

M 
Ouotidianum  curaddU  ^Hodiei 

P 
Hts  duahtts particulis ad moderationem injtituimur  ac  continentiam  :ne 
modum  necejiitatts  yct.t  noftra  excedant. 

M 
Cum /;<ec  communisomnium  ejfe deheat precatio ,  qui  Jieri potefi ,yt diui- 
tes,quidomi ahundant,repofitamque  in lon^um  tempui  annonam  hahent,fihipe 
tant  in  diem  daril 

P 
Hocdiuitesper^que  acpauperes  conjlitutum  haherc  oportet ,  nifiileorum 
^ux  hahent,fthiprofuturum,ntfiq»atentii  ^  yfum  iUts  concejfertt  Detts ,  ^Jua 
gratia  e_ffecerit,l/tyjui  ipjefruduofttsftt  ^  ejftcax  .  Itaque  omnia  poj^idefido 
nthil  hahemtts,  nifi  quatentts  infn^ulas  horas  ex  manu  Deipercipim$ts,quantitm 
nohis  necejfe,fatifque  efl. 

M. 
Quidcontinetquintumpoflulatumi 

V, 
Vtpeccata  nohvs  i^nofcat  Domintts. 

M. 
Nemone  reperiettir  mortalium  tam  iufltt;,qui  hac  "Venia  nonindigeati 

P» 


,^0  D  E     O  R  A  T  I  O  N  E. 

Nemo  brorftiS.Hanc  enitn  precandi  formarn  cum  ^poj}:ohifmi  dedit  Chrt- 
Jlti4,-vniuerfx Ecclefixde^linauit.  Quamobrem  quife  hacnecij^itateeximereyo. 
let,efocietatejidelium  exeat  oportet .  Et  fane  audtmus,quidScriptura  teftetur' 
nempe,  qui  in  yno  purgarefe  coram  Deo  contendet,  deprehenfm  iri  in  miUe  re- 
um.Vnicum er^o  omnibm  adeimmifericotdtam perfugiumrejlat . 

M. 
Qmmodo  peccata  nobpt  remitti  exiftimasl 

Sicut  ipfa  Chrifi  yerhafonant:  Ejfe  nominafcilicet,qu£  obflridos  Ater- 
ns,  mortvi  reatu  nos  teneant,donec  merafua  liberalitaie  nos  Deuf  libcret. 

M. 
Gratuita  igitur  Dei  mifericordia,peccatorum  yeniam  obtinere  nos  dicif. 

P. 
Omnino  .Nam  fynimyel  minimi  peccati  redimenda  jit  poena,nos  fatiifa- 
ciendo  nequaqua  erimm.Omnia  i^itMr,gratuito  ignofcat  ^condonet  neceffc  ejt. 

M 
Quidex  hac  remifiione-vtilitatu  ad  nos  redit? 

Tum  illiperinde  acceptifumm,acfi  iufli  effemii4  ^  tnnocentes  '.fmtUque 

paternA  eiw  heneuolentidifducta,ynde  nohu  certafalm,  confuentijs  nojlris  con- 

firmatur. 

M. 

Hi£C  qu£  apponitur  conditio  iytnohu  remittat ,  ficut  nos  remittimm  dehi- 
toribtis  nojlrti :  num mcreri nos  aDeo  yeniamf^nificaf.hominibmifiquid  tn  nos 
peccaruntjimofcendo? 

P. 
Mintme  .  Sicenimiamgratuita  rcmiBio  nonforet,necfoU  Chrifti  fatif- 
fadione^qua  in  crucepro  nolii dtfundm  eft  Jicuti  par  ejl  Jurtdata .Veriim ,qu!4 
trrogatasnohis  iniurias  obltuifcendo  ,dum  etmclementiam  ac  bonitatcm  imita- 
mur,re  ipfa  nos  eiusflios  iffe  demonftrammdmc  ideo  teffcra  confirmare  nos  yo- 
luit:^  Jmul  ex  aduerfo  oftendere ,nififactles  nos  adtgnofcendum  ^flexibiles 
prxhutrim!v,nihil  ej?e  aliudafe  expe^andum,quam  jummum  ^  inexorabilem 
feueritamrigorem. 

M. 
H\c  ergo  abdicari  aDeo,€Xpungijue  jiliorum  loco  dicts  omnes,  qui  ojfen- 
fiones ex  animo  deponere non poffunt-.ne quem  fihi in coelo yenix,  locumfore con- 
fdant, 

P. 
Itafentio-yt  impleatur  illud ,  R  emenfum  cuique  iri  eadem  menfura  ,  qua 
erga  alios  yfuifuerit. 

M. 
Quid  poitea  fequiturl 

P. 
Nenos  Dominus  in  tentationem  inducat,fed  a  malopotius  liheret. 

M. 
Hoc  totiimne  inynam petitionem  includiii 

P. 
Non nifyna  e(l petitio  .Poiterifi,j  enim  membrum,priom  explicatio  eft. 

M.Qu^.d 


DE    O  R  ATI  O  NE:  ioi 

M. 

Quldjiimmatimcontinet? 

Ne  ruerenos,aut  lithi  in  feccatum  Dontinm fmcttine  didholo  nos,  carmf- 
quenoftrs, cupidit,xtihits,qu£ a^iduumno' ifcum  hvllum^erunt,yincendospermit 
tat:<Jiiin potifts fua  nos  ad  refiiiendtm^Mrtute  inJiruat,fu{tineatnosmanu  fua, 
priftdiofuo  muniat  ac  tegatiyt  ita  fuhfde  tuteUque  eitts  in  tuto  fiahitemu^. 

M. 
Quo  a  utem  m  odo  id  ft  1 

Cum  eius  Spirituguhernatijtali  iufiitix,  dmore  defjderioque  imhuimur, 
qm  peccAtum,ccirnem,^  S athanam fuperemtts  :  tali  rttrfum  odiopeccati  ,quod 
nos  a  mundo fe^re^atos,in pttra  fan^itate  contineat .  In  Spiritt^senimyirtute, 
"itiCloria  noflra  conftfiit . 

M. 
Hihentne  omnes  opm  hocauxilio? 

P. 
Et  quis  carere poffet? I mminet  entm perpetuo  nohtsdiitholusjcircui^^que  in~ 
(l(ir  lconts  rugientts  quAnns  quem  deuoret .  Nosyero,quafumtis  imheciUttate, 
ftatim  confideremiis:imo  ftngults  momentts  a^umdcnohviforet,ntftDeu^nos  ad 
funiam  infirtteret fuis  armu,manuque fua  roboraret. 

M. 
Qujdtihift^ntfcatTentationis  nomen? 

P. 
^ntis,faUaciafqueSathan£,quihn4nos  continenter  adoritur  ,  ^facile 
protintiicircuntieniret ,ntfi Det  ope  adtuuaremur.Nam  i^mensnofira  ,prona~ 
tiua  fuayanitate,ohnoxia  ctus  dolii:^yt propenfiorefi  femperyolunta^ nofira 
inmalumjprotinmtUifuccumheret. 

Verum,cur  deprecaris,ne  teintentationem  inducatBeiis,  quod  Sathana 
froprium,non  autem  Dei  yidetur? 

P. 
Sicut  fdeles protc^iorte fuatitetur  Dcac,  neaut  fraudihtis  opprimantur 
Sathan(X,,aiit  a peccato  fupercntur :  ita  quos  yult  punire ,non  mododcftituitfux 
gratia,fed  etiam  S athant£,tyranniditradit,c£citate perctttit,^  conijcittnrcpro 
bam  mentem.yt  prorfti^  fmt  peccato  mancipati,  ^  expofti  adomnes  tentatio^ 
num  infiilttts. 

M. 
Quidfihl vult h£c,qu£ adieCia efi,claifula : Quoniam  tuum  efi  regnum, 
tuapotenita  ^^  g[ma,infecti[a  fec-Aorumi 

P. 
Iterum  h'icadmonemur,Dei magU potentia  ^  honitate fujfultas effe pre 
cesnoslrci,s,qua>nyUanofirtfdttcia.Pr£tereaDeilaudihfis  preces  omnes  nofirat 
claudere  docemttr.  • 

M. 
Nihi[ncfAS  efi-  a  Deopetere,quam  quod  efi  hacformula  comprehcnfum? 

P. 
Tamefil/erhisa[ijs,ali6qtiemodo  Itherum  efi  prccari :  ftctamsnhahen- 


tyi  DESACRAMENTIS. 

dum  ej},nullar»  Deo placere  orarionem pojfe,c^u£non  huc,  tancju/.Kj  adyniavari- 
te  orandt  norm.tm,referdtur . 


Dc  facramentis. 


M. 
lam  injlituta  anobiiordinisratio fo{}ulat,yt  dequarta  cultits  Dei parte 

a^amm. 

P. 

Hanc  in  eofitam  effe  diximw,ycDeum  agnofcamm  hon  r.im  omnium  au- 
thoremieiufiue  bonttatem,tuiltttam,fapitnttam,fotenttam,Lxudc  (^  ^raciarum 
adione profequ.imur:qub  infoltdum  honorumomnium^loria  pencs  ipfumrcfideat. 

M. 
NullAmnehuttiSpartkregulam  prxfcripft? 

P. 
Quicquid laudum  eimextat  inScripturu,pro  rc^ulanobis  cjfc  dcbct. 

M 
Nihilne  hahet  oratio  Dominica,quod  huc  pertineat? 

P. 
Nempe,quum  optammftnBiJicari cim  nomcn  hocoptanrtts  ,yto/nnihm 
eius  operihm  Juaconft^t  giiria.Vt  jit:epcicatoribui  tgn^fcat  ,mifericors  Jiuc  y  m 
didam  cxerceat,tuflui:jitie  prcftct  f.tti  quod pro.vJif:,ytrax ccnfeatur.Deatque, 
ft  qutcoKid  operum  etn-s  ccrntmm,ad  cumglorijicanditm  nos  excitet.  tioc "ycro 
efl,  honorum  tUi  ommum  laudcm  trihucrc. 

M. 
Qmdtandemtx  ijs,que  haClcnm traclata fttnt a nobis ,colli^emtis? 

P. 
QuodfcilicetvcritasipfadHet,^  ego  tnitio  propofui  :'hanc ejjcyi  am 
Aternam ,1/nHm ycrum  Dcum  nojfe P atrcm,^  qiicm mifi  t  ^fm  (■  hrisium  .  Ii- 
lum ,inquam ,nnjfe ,  '\tdchitumei  honorcm  cultumque  cxhilcainusjl/iqutnolu 
non  Domtnm  tuntum  fit,fcdetiam  Patcrat  Scruator,nof.pit  tUtlitciJliinpiij  fi- 
mtis(^  ferui,(<p  protndc  ytumnoslr.im  ill..ii/andx  cius  ^hr.A  dcdiccmm. 

M. 
Quayia  adtantumhontim  pcrucnitur? 

P. 
In  ])unc  jincm,facrum  fuim  ycrbnm  nohis  reliquit.Ejl  cnimf^iritualvi  do- 
Ctrina,qH£d(imyeiun  ianua ,qua  in^rcdi mur  in  dsLeste  ctmregtmm. 

M, 
vbinam  qH&rendum  nohts  efi  hocl/crbumf 

P. 
In  S cripturhfanclis ^quihfts  conttnctur. 

M. 
VtfriSum  inde  pcrcipias,qmliter  eoytendum  eji? 

P. 

S  i  ipfum  Jolida  cordisperfu.tjionc  ampleCiimur,  nonfccus  ac  certam  yeri^ 

tatcm € cwio proJcCtam.ftnos  illt dociMes pr^bcmtis: Jiyoiu aatcs  menteJqHcnn- 

^iras  in  etn-s  ohfcqinum  fuhijctmm  :Jtamamm  ipfum  cx  animo:ficordihus  noslrts 

femel  tnfculptum,Jixai  tUicradices  hahet ,ytfruclum proftrat  inytta^ftdeuique 

forma- 


I 


DE     SACRAMENTIS.  i^y 

formam.r  adeius  re^uUm-.tumnobu  infalutemyficuti  deQinatum  e/?,  cedet. 

M. 
Suntne  omnia  htec  in  facultatc noifrj  bnjita? 

P. 
Nihil  t{fnrum prorfui  fedynius  Dei  efthoc  totum  ,  quod  retuli,  in  nohts 
efficereSpirttuifuigratia. 

M. 
Veriim,amon  adfjibenda  efi  a  nobis  dtli^emia ,  ^  omnijludio  eniten' 
dum,lenndo jaudiendo ,medttando ,i>t  eo  profc.tam;ti? 

P. 
Imbye>o:quumfequifque priuatim  qnotidiana  leCiione  exercear:  tumye- 
rofimul  omnes  pr^cipueftdulo  concionesfrequentent,-vbtfalutti  doclnna  in  ccetu 
fdelium  expltcatur. 

M. 
Ne^as  er^o  ejfefttls,fidomifeorfumJin^uli  le^ant  ,niJiomnes  fmulin 
commune,aaeandtm  docirtnam  audtendam  conuentant? 

P. 
Conuentre  necvjfe  ejl,ybt  licet,hoc  ef,quumfacultasdatur. 

M. 
V  cterifne  mthi  hoc  proharel 

P. 
Sujficere  adprobationem  abunde  nobn  dehet  l/na  Domini  yoluntas.Huc 
autem  ordinem  Lcd  fi£  fu£  commendauit,non  (juem  duo  aut tres  duntaxatferua 
rent,fed cui fubejfent communtter  omnes.^dhoc,tlltus  tum  <edificand<e,tum con- 
fcruand£  hanc ejjelintcam  rattonem pronuntiitt.S it  er^o  h<ec  nobisfanBa^  in- 
utolabtlti  re^ula-.necfibifas  qufquam  ejfe ducat ,fupra  ma^iftrumfapere . 

M. 
Ejlne  igiturneceJfe,pr£(JfeEccleJits  paslores? 

P. 
Qutnetiamneccjfe  efl  audtrc  ipfos , ^  quam  proponunt  Chriili  doCiri- 
nam,ex  eorum  orecum  ttmore  ^  reuerentia  exctpere  .  Itaquecjui ipfos  contem- 
nit,audireye  detreclat,ChrtJlu  cdtemnit,ac  dtfcejitonefacit  afocietatefidelium, 

M. 
Verum,femelne  apaiiorefiofuijfe  tnflitutum  fatis  eflhomini  Chriilia. 
no,an  curfum  hunc  tota  ytta  tenere  debet? 

P. 
Coepijfe parum  efl,ntfiperfeueres.ChrisU  cnim dtfcipulosyfque  infinem, 
yel pottus  finefine ejfenos  oponet.HancycrofunQionemmandauitEcclefAmi 
nifrvi,  ytfto  nos  loco  ^  nomtne  doceit. 

M. 
Nonejl aliud alferbo medtum,yt  loquuniur^quofe  nobifcumDeus  com- 
municeti 

P. 
Verbi  pr^dicationi  adiunxit  facramenta . 

M. 
QuideftSacramentum? 

P. 
Extemadiuin^er^anosheneuolentiAteflificatio ,  qu£yifibili figno J^iri 

S 


,^^  D  E   S  A  C  R  AM  E  N  T  I  S. 

tuales  o-r.itiiii  f^urdt,<td  ohftgndndis  cordibm  noflru  Dei  promiJSiones ,  quo  ea- 
rum^/erim  meiiui  confirmetur. 

MJ 
Tantdneyis fuhejlyijlbili ppio,yt cofctentiii  infilatUjidticidJiabiliat? 

P. 
Jd  qtiidem  afeipfo  non  habet,fedex  Deil/oluntate,  fropterea  quhdfitin 

huncfineminfiitutum. 

M. 
Quumpropridifnt  Spirituifandi partes,Dei promiJ?iones in animUm- 
ftrii  ohfignare,fioc  tufacramcntti  quomodo  tribiml 

tongum  eji  inter  illum  &  fii&cdifcrimen.Mouere  enim  ^  ajficere  corday 
iUuminaremetes.confcientm  reddere  certas  ac  tranquiUiu,foliM  reliera  Spiritus 
ejlfl/t  id  totum  cenferi  proprium  ipfiu60pni  deheat,illique  acceptum  referri,ne  latts 
alih  tranffcratur.Mtntme  tamen  hocobftat,quominii5  facramentts  l^etts  -vtarurj 
t.inquam  fecundiA  organn,  eaque  in  yfum  adhibeat, proytlfifum  fuerif.idque fic 
faciat,  ne  quid  Spintm^yirtuti  derogetur. 

M> 

Vimerg^o  ejjicaciamque  facramentinon  in  externo  elemento  inclufam 
effe  exiftimoi-.fedtotam  k  Spiritu  Deimanare. 

Sic  fentio:nempe,vtyirtutem  fuam  exerere  D omino  placuerit per  fua  o r- 
gana^quem  tnfinem  ea  defiinautt.Quod  quidem  itafacit,ytSpiritusfuil/irtuti 
nihtldetrahat. 

M. 

Potefnemihi.cur  ita  a?at,rationem  redderef 
^  ^  P. 

Hoc fctlicct  modo  infirmitati  nofirx  conftiUt.  Nam  ftfpirituxlcs  effcmm 
toti ,.y4no-eiorum  tnjiar fptrttualtter  tum  eum,tum  ipfitis gratias pojftmm  intucri. 
Verum^^yt  hac  terrcnt  corporismoie  ctrcuditi  fumus ,  figuris  indtgcmttsyel  Jhcctt 
hi,que  nolmjbiritualium  ccelestiumque  reruin  a(heCium  terreno  quodam  modo 
exhtbcant.  I\  eque  enim  aliter  eh  perueniremus .S imtd  ctiam  noiira  intereji,  in 
Det  promiffionibtts  exercerifenfiis omnes noflrosjquo  mcliusnolii  confirmentur, 

M. 

Si ycrtm  cJ},ideo  injlttuta ejfe  a  Dcofacramenta,  ytfuhfidia  necej?ttatis 
noftr£forent,annm  arrogantix.  damnari  mertto  deheret,fi  quis  ludtcaret,  lUtsfe, 
tanquam  non  neceffxrij  s  ,pcjfe  carerei 

Omnino ..Atq:ie adeo  fiqttis  tUorumyfufponte ahfiincaf.acjiopttsnon  ha- 
heret,ChriJ}umcontemnit,ipfms  ref^uitvrattam.i^j*  Spiritum  extinguit. 

M. 

Veriim,qualii  ex facramentisfiducia  adjlahiliendn  confcientias ,^(juam 
certafccuritas  concipi poiejt-.quihttsl/tuntur pvomifue  boni  ^ malt? 

P- 

Quanqttam  ohlatafihi  infacrametitts,Dei dona,in nihilum,yt  ita  dicam, 

redigunt  tmpij ,quantum  adtpfos  Jfieclat  ,non  tamen  propterea  efficiunt , qutn 
fua  ytf  i^  naiura  facramenw  maneat . 

M. 


D  E     S  A  C  R  A  M  E  N  T  I  S.  1^4; 

Qupt^iturmodo,^  quandoyfum  SacramentorumfequitHr  t^tCm? 

P. 
Quum  eajide  recipimui,CfiriJ}um  in  iUi,ip)lum,eiufque p-ratiaqu£rentesf 

M. 
Cur  illic  qutrendum  ejie  Chriftum  dicts? 

P. 
Intelligo  non  effeyifihilthui  fi^nti  inh^rendumpntfdutem  indepetamwj 
yel  ajfixam  iliicconferend^^ratixliirtutem  tmaginemur  ac  incluramiquin  port- 
usadmniculi  loco  habendum  ejfe  fignum  ,quo  redaadchriilum  dirt»amiirjfi.lu- 
tem  ab  ipfo  ^  folidam  felicitatem  ^ettturt . 

M. 
Quum adeorum  l/fum requiratur fdes : qm nobifin  fdei  confrmationem 
data  effe  dicapv  tnosde  promiftontlns  D  ei  reddant  certiores  ? 

P. 
Tideminnobisfemelinchoatam  ejfe nequaquam fujficit ,  nificontinenter 
alatur,,^  magvs  in  dies  magifque au^efcat.^d eam er^o  tum  alendam,  tum  ro- 
borandam,tum prouehendam  Sacramenta  tnfiitutt Domtnu6.Qmdqttidem  fgni 
jicatPaultu,quum  ad  obf^nand-a  Dei  promtfiones  yalere  tradit. 

M. 
Verum,nanne  hoc  infdelitatis  indicium  eft ,  non  habere  Deipromif^toni- 
hmfolidamfdem,nifi  aliunde  nobis  confrmentur? 

P. 
Itdei  certe  imbeciUitatem  hocarguit,quaflij  etiam  Dei  laborant,qui  ta~ 
menfdeles propterea  effe  non  defi^nunt ,  licet  fde pmditi  fint  exiguaadhuc  (^ 
imperfeda.  Quandiu  enimlierfamur  inhocmundo,  harentfcmper  incarnc no- 
iira  dtjfidentix  reliquix, ,  quas  alitcr  excuterc  non  pojfumtts  ,  quam  continuo  yf- 
que  adyitdifinem profeciu.Vlteritts  ergofcmper pro^redt  necejfeeli. 

M. 
Quotfunt  Chridianx,  Ecclcfi£  Sacramenta? 

Duofunt  omntno ,quorum  communis  ftt  inter  omnesfdelesyfus. 

M. 
Qu£funtilla? 

Baptifmus  ^facra  Coena. 

M. 
Quidyerb  fimile  intcrfe  hsbentl/el  diuerfum? 

P. 
Baptifmns yelutiquidam  In  Ecclefiam aditusnobvi cjl.ltlic enim  teilimo- 
nium  habemtis,nos,quum  alioqui  extranci  altenijue  fimm,in  Dcifamtliam  reci- 
pi,ytinter  eim  domeilicos  cenfcamur.  Coena  yero  tCilatur,Deumfcaobi,s,  ani- 
mas  nosiras  alendo,Patrem  exhibere. 

M, 
Quo  darimnobviinnotcfcatytriufque^veritaiide  ytroque  feorfum  tra^e 
mus. Prtmiim,  Qu&  ejl Baptifmtfgnijicatio? 

P. 
Ea  duaspartes  habet.NamibmmiJiio  peccatorum,deindefpiritual'tire- 
•  feneratiofiguratur. 

S    t 


,^|  P  E   S  A  C  R  AM  E  N  T  I  S; 

Quid ftmilituJinii  inefl  aqu^cum  hu  rehttiPvteture^rdtfenteti 

P. 

Peec.tforumc[uidem  remijlio^fj^ecies  efilauacri',  quoanim£  fuis  macHlis 

ahftermntur.nonfeLtu  atque  aqua  ahluuntur  corports  fordes, 

M. 

Ouiddc  reo-eneratione? 

p 

Quoniam  eitts initium  e(l,natur£  nofir£  mortificatio :  fntiyero^tnout 
creatur& fimu6 ,in  eo  nobti  ^roponitur morits  fgura,<^uodcapiti  atjua  intjcitur.no 
ti*  auttmliit&,tn  eo quodnon manemnsfuh aqua demerfi,fed ad momemum dun 
taxatfuhimns tanquam  infepulchrum,ytfiatim  emer^amus.     ^ 

M. 
Num  aquani effe  anims,  lauacrnm  cenfes? 

P. 
Nequaquam.Hmc  enim  honorem  eripereChriflifanguininefase^,qui 
ideo  ejftfttsfuit ,-vt  ahftcrfts  omnihus noftns maculis, puros  coramDeo  (^  im^ 
pollutos  nos  redderet.^tque  huius  qutdem  pur^ationiifrudum penipimus,  quum 
facro  tUo  fanguine  confctentti^  noihas  Spiritusfandus  aifergit.  Ohft^nationem 
yero  in  sacramento  hahem^^, 

M, 
yerum,annon  aliudaqus,  trihuis,nifi  Tf  ahlutionts  tantiimfitjigura? 

Sicfmram  eJfefcntio,ytffmidannexa  fttyeritas.  Nequeenini,fuanohii 
dona  boUtcendo ,nos  Dcu^fruflratur .  Proinde  ^  peccatorum  ')'eniam,^^it£ 
nouitatem  ojfcrrinohn  in  Baptifmo,(^  recipi  a  nohts  certum  cft, 

M. 
,An  protnifiue  in  omnihus  impletftr  hxc^atia? 

P. 
Multi dum tUifua prauitateyiam prxcludunt,  ejficiunfvt fthi  fttinanit,  > 
Ita  non  nift  adfde^es  folos peruenit  fru£lui .  Verum,inde  nihil  S acramcnti na- 
tiirxdecedit. 

M. 
Reo-eneratto  autem^Vnde? 

P. 
,/i  morte  Chrifli  ^  refurreBione  fmul.Hxc  enim  Irts  fuheft  eius  morti, 
yt  per eam  crucif^aturvetus  homo  nofter ,  ^  natur£  noflrdi.  yittofras quodam- 
m  odofepeliatur,ne  amplius  yigeat  in  nobts.  Quod  autem  reformam.r  in  nouayi- 
tam  ad  ohtdiendum  Dei  iufltti£,ideft  refurreclionvi  henefcium. 

M. 
>  Quomodo  per Baptifmim nohis htec hana  confcruntur? 

Quianift  promifiones  tUic nohis  ohlatas  reffuendo  infruCluofas  reddi" 
mus/vefttmur  Chrifto,eiiifque Spiritu  donamur. 

M. 
Nolisyero  quidagmdum  eft,yt  rt  te  Baptifmo  ytamur? 

P. 
ReQui  Baptifni  yfus,  in  fde  ^  poenitentia ftus  efl.:  hoc  €fl,yt fiatutt-  , J 

WU4 


DESACRAMENTIS  i$y 

md  prtmur»  certa  artimi  jiducia,nos  ab  omrtibtts  maculi/,ChriJli  fanguine  purga^ 
tos,Deo placere.deindeyt Spiritum eittsfentiamns tpfiinnobti habnare:  atque 
id operibtts apud alios  declaremtiswtijue  ajiidue nos  in  meditanda  tum  carnis mor 
tijicatione,tt.miuJ}iti£  Dei  obedientia  exerceamits. 
^  M. 

Sihdtcrequiruntur  ad  legttimum  Bapfifmi^yfum ,  quift  yt  infantes  hap- 

tizjmusl 

P. 

NoneftneceJfejytBaptifmumfemperfdesti^^poenitentiapr^cedanf.fed 
ahijs  tantiim  exiguntur ,  quiper  Atatem  iamfuntytriifjuecapaces  .Satliergo 
fuerit,ft  tnfantespoftquam  adoleuerint,Baptifmi  fuiyim  exerant. 

M. 
P  oterifne  ratione  demonflrare ,nihil  effe  in  ea  re  abfurdi? 

P. 
Sctne-.Simihi  conceffumfuerit,nihilDomintim  inftituiffe,quod  ftt  a  ra- 
tione di jftntaneum .  Nam  quum  Circunciftonem,poenit€ntiis,fignum  fuiffe  Moi- 
fcs  ^  omnes Prophet£doceant:fdeietiam  Sacramentum  teftePaulo,fueritrvt 
derrm  tamen  yt  infantesab  eanon  excluferit, 

M. 
S ed  eademne  caufa ,  qu£  in  Circuncifioneyaluit ,  nunc  adBaptifmum  ad- 
mittendi  funt? 

P. 
Prorft^s  e.idem:quum pYomif^iones ,quas  olim  Deuipopulo  Ifraelitico  de- 
derat  ,nunc  ftnt  per  totum  orbem  publicats,. 

M. 
^tqui  num  inde  coUi^vsfignum  quoque  yfurpandum  effe? 

P. 
Qu^i bcneytrinque expendet omnia,hoc confequi dnimaduertet.Neque  e- 
nim'eiu6grati£,qu£  Ifraeli  ante  coUatafuerat,hac  lege  nos participes  fecit  Chri 
Jlttfrvtyelobfcurior erganos effet,yel aliqua exparte irnminuta.    QuinpotittrS, 
^  luculentttts  eam  in  nos  ^  abundantiti^  ejfudit. 

M 
Putafne ,f  a  Baptifmo  arceantur  infantes,  quicquam propterea  Deigra- 
tis.  decedere,yt  dici  pofit  Chrifti  aduentu  fuiffe  imminuta? 

P. 
id  qutdem  euidenterpatet .  Signo  enim  fublato ,  quod  adteflandam  Dei 
mifericordiam  g^  confrmandas promijiiones  plurimum  yalet ,  deeffetnobt^  exi- 
mia  confolatio,quafruebantur  yeteres. 

M. 
Sic  ergofentu: quumDetisfubl/eteri  Teftamento,yt  fePatremparuuIo- 
rum  ojlenderet jftlutupromijftonem  in  eorum  corporibns  infculptam  efeyoluerit 
fmoyifibili,indignumfore,fminns  confrmationu  a  Chrifli aduentu  habeantf 
dAes:quando  (^  eadem  hodie  nobis promifliodeflinatur ,  qu£  olimPatribti^s  :  ^ 
clarit*s bonitatisfu^  f^ecimennobis  in  Chrifto cxhibuit  DtH6. 

P. 
Sicfentio  .  Pr£terea quumfatts conjiet  ,yim  fubflantiamque,l>t  ita lo- 
quar,Baptifmi,infanttbm  effe  communem:fitli$  negareturftgnum  ^quodyerita- 
tee{iirtferius,<tfertaiUi6iniuriaferet.  S     i 


,^8  D  E   S  A  C  R  AM  E  N  T  I  S. 

M. 

0«<<  ergo  conditione bapti-x^andi  funt  infantesi 

Vt  teilatmif  At,henedt£\ionU:,jideliuni femini proniiff£,  ipfos  effe  hxrc" 
des  :y  t  Agn  i  ta  ,p  oH^quamado  leuerint  B  aj>t  ifmifut')/  cri  tate  Jru^um  ex  co  fercipi 
ant,acproferant. 

M. 
Tranfeamm  adCaenam.  ^cprtmo  quidem  extefcire  yelimjquAfit  eius 
fiornifcatio. 

P. 
ideo  a  Chrifto  inilituta  eftp>t  corporh &  fanguinii  fui  communicatione 
educari inf^em  yitx  &tern&  animoi  noftroi  nos  doceret  /idque  nohn  certum  red- 
deret. 

M. 
Cur  autempane  corpm/vinofanguii  Domini  fguratur? 

"P 

Nempe  hinc  docemur,  quam yim  hahet panu  in  nutricndu  corporihus ,  ad 

fuslinendam prxfenttm  yitam,  eandem corporiDomini  incffe ,  ad alendas  fj^iri' 

tualiteranimAS  .  Sicutil/ino  cxhilar.tntur hom inum  corda,rejiciunturyires,to- 

tiii  homo  rohoratur :  ita  ex  Domini  fanguinc,  cofdem  tih  aninm  nojlris  yfnsper- 

cipi. 

M 
Mrgone  corpore  Domini  ^fmguine  l/efcimur? 

P 
Itafcntio.Nam  cum  in  cofitafit  totafalutis  noflr£fducia,ytaccepta  no 
btsfcratur  vhcdicntia  ipfm,quam Patri  prAititit,  perinde acfi  no^iraforct :  ip- 
fum  a  nobii  pnjudcrinccejie  efl  .  Neqtic  enim  bona  nobnfua  aliter  communicat, 
n  ifi  dumfe  n  ojlrit  m  f.:cit. 

M 
^tquijnonnc  tunc  fe  dtdit  ,cum  fc  expofuit  in  mortem^yt  nos  a  mortis  itt 
dicio redcmptoSyPatri  rcconctliareil 

P 
idquidcm  yerum  ejl:ftd non  fatis  eft  nohii,nifi cum  nunc  recipiamus :  quo 
mortls  eim  ejficaciajruciufque  adnos  perucniat. 

M 
Recipiendi porio  modits  annonfde  cm{latl 

P 

latcor .  Sed  hoc  fimul addo,ftcri  id ,  dum  non  folum  mortuum  credimuiy 

quo  nos  amorte liberarct  ^ ff- itatU,qi.onol-'tsliita  aiquircret:ftd innobts  quo- 

que  habitare amofcimu/$,ndfque illi coniuncios  ejfc eoymtatis genere,quo  mem- 

bracitmcapite  fuo  cohdcrent:  yt  hui/^^ynitattfbencficio ,  omniumeiitsbonorum 

particip  es  fa  mns . 

M 
Nunquidh-tnc  communionempcr  folam  Caenam  obtinemtts? 

P 
Imo  yero.  N am  (^  per  Euangelttim  ,  tefic  Paulo ,  nobts  communicatur 
Chriflus:  Et  merithhocPauhisdoccf.quumilltc  audiamii$,nos  carnemcffcdccar 
ne  e/Wj^  ojji  ex  ofibtp^ypfum effe pancm  yiuum,  qui  ecxlo  adnutriendas  ani- 

mo/s 


D  E    S  A  C  R  A  M  E  N  T  I  s:  t^» 

tna  noiiras,defcendit:nos  ynttm  ejfe  cu  ipjo,ficuti  ctmPatre  Dnutn  efi-.^fmilta. 

M. 
Qmd  ^imj^litK  exfacramentoxonfequimtir,aiit  quid  pr(£terea  vtilitati^  no 
iis  conf^-rt  i 

V. 
Hoc  fciIicet:quod illa^de  qua  dixi ,communicatio  nohtf  conjirmattir  ^  au 
fetur.TametJi  entmtum  inBaptifmo/um  in  EuangeiionoJm  exibeturChridtis: 
ewn  tatffcn  non  recipmus  totumjid  cxparte  tantitm. 

M. 
Quid  er^o  infymholo pantshahcmm^ 

P. 
Corpm  CJrrifti rift femcl pro  nohk  adnos  Deo  reconciliandos  immohtum 

fuit,itanunc  quoquenohndAriDit  certo  fciamta^recociliationem  adnos  pertinerv. 

M. 
iluid  infanguinisfymholo? 

Chriflumyt  fuum  ftnguinem  femel in  peccatorum  fatiffaclionem,  preti- 
umqueredtmptionvinoftrin  t-fjttm  ejfudit -lita  nunc  eum  nohu  hibendum  porrige^ 
re^tfruCium,qui  inde  peruenire  adnos  dehet,fentiamuS) 

M- 
Secundum  has  tuas  rejponfones ,ftcra  Domini  CcEnaadeiin  mortcmnos 
amandat,yteim  l/irtuti  communictmm. 

P. 
Omnino.Tunc  enimynicum,perpetuumque  facrificium,quodinfalutem 
7iofiramfu^:ceret,peradu  efi.Proinde  nihil  reilat  amplim,nift^t  ipfofrtumur. 

M* 
Jro-0  no  in  huncfnem  inflituta  ejl  Coena,ytDeo  Filijfui  corpm  offeratur. 

P. 
Minime.Solus  enim  ipfe,quum£ternm  fit  Sacerdos,  hanc  frxrog.ttiuam 
hah€t.u^tque  hoc  fonant  eim^erha,quum  ait:^ccipite ^  manducate.  Neque 
tnim yt ojferitmm  corpm  fuum,fed tant'um,y t eo 'yefcamur,illicpr<ccipit. 

M- 

Curduohmlitimurfignti  1 

P. 
In  eo  Dominm  inJinnitatinoflr£confuluit,quo  nos  fatniliarim  doceret, 
fe non  cihum  modo  animis  noflns ^fed potum  quoque  effe  ,neaUhi  quamin  eofolo 
lillam  Jpiritualis  l/itdi.partem  quxramm. 

M. 
»>4n  ytroque  litiperi&que  omncs  ahjque  exceptione  dehent? 

P. 
Jtajert  Chrifli mandaiUm.cui yilo  modo derogare ,aliquid contra  tentan- 
do,fummum  eQ  nefoi . 

M. 
Solamne  eorum,quA  dixifii,heneJiciorum  fignijicationem  hahe>nmin  Coe- 
na,an  illic  re  tpja  nohis  exhthentur^. 

P. 

Cum  Dominns  nofter  Chriihtsipft  ftl/eritas  :minimeduhiumeji,quin 

]fromiJSioneSjquasda,ttllicnob'i,i,fimuletiamimpicat:cj!rfiguyi6fu.unaddatyerita 


joo  D  E     S  A  C  R  A  M  E  N  T  I  S. 

tm.QudmohYemnonduhito^quinficutiyerhis  tic  fi^nis  teftxtur/itd  etiam  fux 
nos  fuhjhntiiefiirttcipesfaciatjquo  in  fnam  cmn  eo  Ditamcoalefcamu-s. 

M. 
Verum,qui  hocferi  potefijCjuum  in  coelo  ft  Chrifli  corpm:nQs  autem  itt 
terra  adhucpcre^rinemur? 

P. 
Hocmirifca arcanaque  Spiritttsfuiyirtute  cfficif.cui  difficile non  efl fo 
ciare,Qii£  locorum  interuallo  alioqui  funt  dtfiunCla. 

M, 
Ergonec  corptts  in  pane  inclufum  effe,necftngmneincalice  imao-inans. 

Nequaquam.  Qutn  potius  itafentio,ytveritatepotiamurfgnorum,er(- 
^endiiseffeinccelummentes,yhi  Chrifiui  eft,  c^  l/ndeeum  expeclamus  iudicem 
^  redemptorem-.in  hislfcro  terrents  elcmentii,perperam  ^  Jruilra  qu^ri. 

M. 

Vt  infummam  coUi^amtts  qu<e  dixifti.duas  in  Coena  res  effc  afferu-.nempe, 
tanem  z^yinum,qu£,  ocuUs  cernuntur,  attreciantur  manihus  ,perctpiuntur  m- 
ftuidetnde  Chriftum,quo  interiiis  anim&noftrx,tanquamproprio  fuo  alimentOj 

p(£untur. 

P. 
Veriim:^  eo  quidem  yfque,vt corporum  etiam  refurre^io  illic  nohis,qua(i 
dato pip-nore,confirmetur:  quum  i^  ipft  yitdi  fymholo  communicent. 

M. 
Quii  autem  reClus  erit  huius  facramenti  ac  legitimn^yfts  ? 

P. 
QualemPaului  defnit:Vt prohetfeipfum  homo ,priufquam  eo  accedat. 

M. 
Quidnamin  hacprohatione  inquiret? 

Num  yerum  fit  Cfnifiimcmhrum. 

M. 
Quihus adeius rcinotitiam argumcnds perueniet?  * 

P. 
Silierafit poenitentiafideque  pritditus:fi  proximos fyrKero  amore  profe- 
quatur.fi  antmum  ah  omni  odio  maleuolenttaque purum  haheat. 

M. 
Num  perfeclam  in  homine  tumfidemjtum  charitatemexign? 

P. 
Vtramque  faneintegram^ah  omni  fuco  ^acuam  effe  conuenit.  Verum, 
fruf-ra  exi^aturtam  ahfoluta  numerts  omnthus  perfe[iio  ,in  quanihif  defyderetur, 
quando  tanta  nunquam  in  homine  inueniri  poterit. 

M. 
Non  ergo  ah  acceffu  nos  arcct imperfe(}io  qua  adhuc  lahoramm. 

P. 
Qiiin  potius,fperfeclieffcmns,nullum  ampliiis  yfum internos  hahcret 
Coena:qi:xjtihleu.indxnoJtrJi  imheciUttjtti  admtniculum  effe  dehet  ac  imperfeclio 
nisfuhfidtum. 

M. 
NuUumne  prAterea  aliumfntmpropofttum  hahent  duo  h^c  Sacramenta? 

P. 


D  E    S  A  C  R  A  M  E  If  T  I  s:  toi 

Sunt€tUmprofejiionisnoflrdimt£,^quafi  ttJferA  quxdam.  lUorum 
enimyfftfdtmapudhominesnoflramprojitemur,^  teflamur  nos  l/nHmhabere 
in  Chrifto  religionu  confenjum. 

M. 
Si  cjuemfiam contingeret  eorumyfum  aJj>ernari,quo  loco  halendw  effet? 

P. 
Hxc  yero  ohliqua  ejfetChrifit  abnegatio.Certe  qui  talis  efl,quumfe  Chri 
flianum  conjiteri  non  di^netur,indi^nm  efljqui  inter  Chrtfliauos  cenfeatur. 

M. 
Satpieefl,in  totamyitam  ytrmquefemel  recepijje? 

P. 
Vfqueadeo  fujficitynttsBabtifmti4}yt  rej^etere  fas non  ftt.  Cwn£autem 
diuerftefl  ratio. 

U. 
Quodefldifcrimen  iUud? 

P. 
Ter  Baptifmum  nos  adoptat,^  in  Ecclefiam  fuam  aUegit  Domintis ,  yt 
pro  domeflicu  nos  exinde  habeat ,  Poftquamnos  adfcripflt  in  numerum fuorum: 
ferC(£namtcflatur,de  nobu  continenter  alendu  curam  fe  haherei 

M. 
Promifcuene  adomnes  tertinet  tam  Baptifmi  quam  Coen^  adminiflra- 
tio? 

.  P. 

Eorum,quibus  mandatum  efl  puhlicum  docendi  muntts ,  proprie  funt  iff<g 
partes.Suntenim  res interfe pe^pttuo  nexuconiund£} pafcere  EccltflamfJutts 
doilrtnaj^  facramema  admtniflrare. 

M. 
Poflifnemifn  Scripturnt,  teflimonioid  comprohare? 

P. 
BaptiT^andi  quidem  mandatum  Chrifltis  peculiariter  .Apoilolis  dedit. 
In  c(en£celebrattone  exemplumfuum  iuJiitnosfequi.Jieferunt  autem  Euano^eli-' 
Jl£,ipfum  in  eadiflribuendi  ipubiiciminidrt  ftajfe  ojjicium, 

M. 
Verumjdcbentne  Pa^ores,qtitbttsccr»miJft^fi  diJpenfatio,paJ?im  omnes 

^  abjque  dtleCiu  admitterel 

P. 
Quo  adBaptiJmum  pertinet,quia  non  nifl  tnjantibtts  hodie  confertur,di- 
fcretio  loctnnnon  habet.In  Canayera  cAueredebctrninifler,  necui  ipfmporri- 
^at,quem  indi^iim  tjje  paiam  conflet^ 

M, 
Curid? 

P, 

Qma  nonflne contumelia  ^ profanatione  Sacramentifieret. 

x/4tqui ,nonne  Iudaitt,quamlibet  impitts  efftt,eiu6  communione  dimattts 
efl  Chrislm? 

P, 
tateor-.ftum  adhuc  occultaforet  eitts  impietas.  Tametftenim  Chriiium 


toz  DESACRAMENTIS. 

»0»  latcbat,nondum  tamen  prodierat  m  lucem,notitia.mquc  hominum. 

M. 
Quid ervQ  hypocritts jiet? 

P. 
Eos,tanquam  indi^os,arcere paflornon  potej}- : fed  fuperfedere  dehet, 
quoyfque  eorum  necjuitiam,'yt hominilm  innotefcat,  Dem reuelauerit. 

M. 
Quid fi  quempiam ipfe indi^num noaerit,autfuerit  admonitm? 

P. 
Ne  idquidem  adeos  communione  ahdicandos  foret  fatisinifi  le»itima  co 
gnitio  ,Ecclefi<tc^ue  ludicium  accedat. 

M. 
Certum  er^o  ^uhernationis  ordinem  conditutum  in  Ecclefiis  hahere,  oper£pre-r 
tium  ejl. 

P. 
Verum  ]ejl:nec  cnim  aliter  hene  moratin  funt  ,nec  rite  compoftt£.H£C  autem 
ratio  eJl,ytdeli^anturfentores,quimorumcenfur£pr£fint,cauendifque  offcndt- 
culvs  iauigilent.  ^  quos  agnouerint  recipiend<e  CoEn£  nequaquam  tjfe  capaces, 
nec  admitti  qmdempoffe  quinfacramentum  po[luarur,eos  a  commumcattone  rtij- 
ciant. 

Cathechifmi  Finis. 

PREC^TIONES     .A  L  I  (l_y  O  T     P  I  .AE. 

Precatio  matutina. 

D  E  V  S  mijPaterrni,^  Seruator,qm  gratia  erga  me  tuaejfecifti,yt 
tranfa6\a  noile  ad hmc  diem  peruenirew:fjc  ettam,-vt  ipfim  tottim  tnftncitjlmi 
numims  tui  cultu  ^yencratione  confumam.  Nthilomntno  aut  ccgitem,aut  di- 
cam,aut  Jaciam,quod eo non  tendat,  yttthi  ohftquar  ,^i>oluntati  tu£morem 
»^eram:quo fcilicet  aCltones  omnes  medircftranturadgloriam  nominu  tui,atque 
Jratrummeorum falutc/mdum eKcmplo  meo  adte colcndum  inJirucntur:Atqueyt 
mundum  huncad^^it^  extcyn£  yfus,SoUituifhlendoretlluminas:ttaJtilgorcSpi 
ri.ta  tui,mentem  meam  illuftra,quimein  yta  iujliti£  tH£  dtrigat . Quamcunque 
adrem  appliccmanimum  meum,ts  mthi  fmper  fit  propo  fitm  jini.s,  yt  tibi,honori- 
quciuo  inferuiam .  Omnem  felicitatem  agratia  ^  heneficcntit  tua  fola  expe- 
Cicm  .  Necquicquanomninoa^grtdtar,quodtibigratumnonftt.  Ejficepr£te- 
rea,ytdu>n  huiw  yttx.  tuend£  caufa  lahoro,  i^  ca  curo  qu£  ad  l/iclum  (^  cultum 
corpom pcrttnent:  altias  tamen  erigam animum  ,  adheatarn  nempe^  cot:lcftcm 
l/itam^quamjitustuts  promiftfii.N ihilominm,tam anim£  quam  corporis prote- 
ilorem  te  mihiexhihendo  ,  aducrftis  omrtcs  Sathan£  infultti^s  me  confrmes  ac 
muniac^  ab  cmnthpi pirtcults,qu£  nobis  ajiidue  in  hac  yita  impcndentfubcrcs. 
.y^dh£c ,cum parum  fit  co£piJfe,ntfi perfeuerem,ideo  a  tc  pcto  Domine,ne  mthiin 
hodicrnum  dtcm  tantlim  duxfts  ac  rcdor,ftd  yfque  ad  l/it^jinem  me  intuamf- 
dcmfujcipias,  qt.ofuh  tms  aujpuijsjtottts  yit£  mt£  curfus  tranfigatur.     Et  quia 

pro- 


P  R  E  C  A  T  I  O  N  E  S.  toj 

frofcitnduMnohn  eQ,grciti£  in  me  tux dona  adauge  indies ^tantijper  dumpeni- 
tm  adh^ream  Filio  tuo ,  lefu  Chriiio ,  qucm  yeruw  S olem  itcentem perpetuo  tn 
antmU noQris merito  appellamus.  Qu£tot  tantdque  htnejicia ,lit  abs  teobtine- 
^  am,obliuiJceredeit6lorummeorum,iaque,injinitamiftricordta  tua  remitte:  quod 
tefadurum promtji^li  i/s  qui  te  ex  animo  inuocauertnt,^men. 

ExPfalmo  cxliij, 

F^  C  -vt mane audiam pietatem  tuamiquoniam  in  tef^eraui .  O  flende 
mihi  Tiam  in  qua  amhulemiquoniam  adte  leuaui  animam  meam.  Ziiera  me  de 
inimicii  mels,Domine,ad  te  confugi.  Doce  me,ytfaciam yoluntatcm  tuam: 
quia  tu  es  Dens  meus.     Spiritus  tuus  hontts  deducat  me  in  terra  re^a. 

HVVM     ^DEVND.A    EST     SCHOL^. 
ExPfalmo  cxix. 

IN  ilVO  inflituet  adolefcensyiam  fuamlsiprudenterfegeratiux- 
tafermonestuos. 

E  X  animo  te  exquijlui,ne  fnas  me  aherrare  a  pr£ceptistuis. 

DOMINE ,  quifons  esftpienti^  omnis  ^  doi\rin£:quando  profn- 
^lari  tua  honitate  ,  hoc  mtht pr^fi^t-s ,  yt  honn  artthus  tmht,atur  hxc  mea  pheri- 
tia ,  qu£  mihiad  fancle  honeftequc  yiuendum  fint  adiiimento :  mentem  quoque 
mea,qu£  c£citate  alioqui  lahorat  ,illuflrando ,  fiinul  efficervt  ad  pcrcipiendam  do 
Grinam  fim  tdoncttsmemoriam  meam  conjirma,yt  quod  dtdicero  ,fideliter  h^re- 
at:cordentque meumgtiherna  ,yt  adprofciendumyoluntartiis  atque  ettam  aui- 
dw  accedam  ,ne  mihi  h£c  quam  tu  nunc  concedu,facultas ,  mea  ivnauiapereat. 
Proinde  Spiritum in metuum  infunde:Spiritum,inquam,intc lii o-euti£,veritatt>, 
iudic^ytc prudenti£:ne fuccejfujludtum  meumcareat,  ^  irrttii..jlterira  mcma- 
gifiri  lahor.Porro  quodcunque Jiudij genit-ftfcipiam^facyt  tUhdm  reclhm  fnem 
defiinare  memtnero^nempe,')/^  te  tn  ihrijlo  Filto  tuo  coo-nnfcam.  ^tqtie ita  quic 
quid addifcam,miht  fit  adreciampietatis  regulain  admi/ncuio  .   .yJd!;£c  quando 
paruulos  ^  humtles,fapientia :  yeclos  corde,notttia  tui,  lUuJiraturiitc promitas: 
fuperhos  yero  0*impyohos  deieclurum  tedcnuntias^^yttnfeiijufuo  cuanefcant:  pe 
toltt  me  adyeram  bumiUtatem  Jormarcyelvi,  quame  ttbiprimum,dctnde  ettam 
ijs  qui  mihi  tua  authoritate  pr£fum,docilem  <^  obfeqaentem  exhibeam  :jimuiyt 
cordt  meo,euulfis  indeyittofis  cupidttatibus ,jertum  qu£rendi  tut  dejyderium  in- 
fculpas.  Htc  denique  mihiynusjit  propofitrs  Ji/iis .  mi-jic  comparare  in  /lac  tenera 
£tate, "Vr  cum adoleuero,  ad quodcunqucyit£  gcrtftsmeyccaueris,  m  co  tibifer- 
Miam. 

LxPfthno  xxy. 
Secretum  Domini  timentibttieum,^fadtisfmim  notum iUv^faciet. 

BENED  ICT  lO    M  E  N  S  ^E. 

OmniaadterefJ>iciuntDomine,0*tudas ilItsefcamtempore:te  iUisdan^ 


,o4  P  R  E  C  A  T  I  O  N  E  S. 

te,coUio-unt:t€  manum  .ipertente,onmid  implentur  abundantia . 

ExPfalnio  ctiij. 

D  O  M  J  N E,  penes  quem  fons  eft  bonorum  omnium ,  ^ inexhaufla 
fcaturiu-o,bencdif{tonem  tuam  tnnos  tjfunde,nol  ifque  ctbum  ^  potum,qui£  tu£ 
erira  nos  benignttattA  donafunt,tn  yfum  noItrumjanclifca^ytfobrte^j^cHtt  pr£- 
cipvi,^frugaliter  iji  ytentes,  yejcamur  fura  confcientia  .  Fac  ettamjl/t  tePa- 
trem femper,bonorti rnque  omntum xuthorem j^  agnofcamus^Vcra  antmi  oratttu 
dine,^  oreprdtdicemus:  ac  fic fruamur  corporvs  altmentts,ytpr£cipHO  tamen  cor- 
dis ajfefiu  aifiremus  adjptritualem  doClrtn£  tu<e pane,  quo anim£  noftrdi,  injj>em 
£tern£ytt£ pafcantur .P er lefum  Chrijlum  Domtnumnoftrum. 

Deuteronomij  c^tp.  ~)iiij. 
Non  in  folopaneyiuit  homo  :fed  in  omni  fermone ,  qui procedit  ex  ore 


Dei. 


POST    P^STVM    GR^TI .ARVM    .AQTIO. 


Ex  Pfahno  cxvij. 
Omnes  gentes  laudent  Domtnum.omnes  populi  canant  laudem  Deo. 
Quiamultiplicata  eft  fnper  noi  mtfertcordta eiu-s,^  lieritas  ipfittsma- 
net  in  teternum. 

GR^T  I  ^  S  aginm  Detts  ac  Pater  ^  de  tot  bencfdjs,  qu£  nobis  ajit- 
duepro  tnfntttftua  ben-ignttate largiri6 .Prtmum,q.>od omnia,qnthn6 ad fufttnen 
dampnefentem  yitam  tndtgemm,  adminicuLtfuppedtt.indo,corports  etiam  noflri 
curam  tehabere  demonjlra^stum  yerb  prxcipi.e  quod  inJj>emmelio,isvtt£,  quam 
nobvi facr >  tuo  Euangelio  reuelast: ,nos  ri  <rt';/i.ere  dig-^acus Jts  .  Teqae  oramifs, 
nementes  noflras  tn.corportbtis  fepulta6,Ciirtf  ^  cognattonibns  terrenis  ajf:n 
pati.-trti  .  Qutn. potiHseJfice,yt f.irfum  eredt perftcmu^  tn  expeclatione  Chrtjii 
Eiltj  tutjdonec  e  coelo  tn  redempttonem ,falutemque rtoitram  appareat,^men 


7 


SVB  NOCTEM,  QJ^VM    ITVR    DORMITVM. 

D  O  M  I  N  E  Depvs,qut  nociem  deftiiiafti  homints  quteti,ftcutdtem  rve 
aflijin  quo  fe  labortbm  exerce.it :  eJJice,qu£fo  ^^^t  fic  qutefat  hac  nncie  corpus 
meum,ne antmas  trnerea ytgtlare  tibi dcjltnat:  ne  fathtfcxtcor,aut corpore  ob- 
ruatur,qutnfcmperereCiumtnamoretutperjiet.lta  Lix.tndt ,fnhleuand'ique ani- 
mi  gratia,foUtcttudtncs  deponam  ,ne  tui  tnterea  obltuifcanaut  memorta  mea  ex- 
cidat,qH£pentti46  menti mc£tnfi£rere fernpsr dcbet,bonitatis ^ grati£  tu£recor 
datto  .  Hoc  quoque  modo  ficutt  qutefctt  corpm,  tta  ettamfua  qutete  confientta 
mea fruatur.Fac pr£terea  netn  captendofomno  carms  ddicijs  trtdnlgearn.fcd  tan 
tum  mihi  concedam,  quantum  natur£  huius  tmbectUitas poftuLit  qub  detnde  ad 
te  colendum  fim  expedtttor.  Denique J.c  caftum  me  ^  tmpoUutum  ,  non  animo 
mtnips  quamcorpore,  ^  a  pertcults  omntbus  tutum feruare^elvSjyt tpfe quoque 

fom- 


tct 


fcmntiimefts  inmminU  tui glori.im cedat .  Quaniam^ero  dieshic  ela^juimihi 
non  esi,quin plurihus  te  modisj  quafum  in  malum  propenjione ,  ojfenderim  :Jicut 
tenebrti  noCiiiomnia  nunc  obte^untur^  ita  quicqutd efl in  mepeccatorum,  miferi- 
cordia  tua  fepultum  lateat .  Exaudi  meDetn ,  Pater  ^  Seruator,perIefum 
Chrtdumlilium  tuum,.Amen. 


F    I    N   I    S. 

FORMVLA    SACRAMENTORVM 

adminiftrandorum,in  vfum  Ecdefix  Ge- 
neuenfis  confcripta. 

DudumaJoanne  Caluino  Gallice  confcripta,nunc  in 
Latinum  conuerfa  ab alio  quopiam. 


FO  R  MV  L  ^    B  ^P  T  J  S  M  l 

adminiilrandi. 

I  N  prin.ii  illudfcire  oportet,apportandos  ef?e  infantes  ad  Baptijmum, 
aut  Dominicn  diebns  Catechifni  tempore,autalijs  diebus  ad  concionem-.vt  quem 
admodum  Baptifmuifolennis  qundam  efi  cooptatio  in  Ecclefiam,ita  in  conl^eClu 
^  oculistotitis  conaonk  celebretur. 

^hfoluta  concione,offertur  infans .Tum  Mini^er publicHi  ita  exorditur. 

^V  JC I LIVM  noftrum in nomine Domini,quifccit coelum ^  ter- 
rm  .Amen .  HutKcine infantem  offertti-;v t  bapiiTijitur^. 

Re^onfio:  Maxime.    ^ 

Miniiler. 

O  A'  I NV  S  nobis  dtlucide  commonfirat ,  quanta  infoe- 
dttate^  miferia  ,-vitiofitatequenafcimur ac fufcipimur, 
quum  ait  nobi^  renafcendum  effe  .  Etenim  ftnaturam  no^ 
firam  renouari  oportet,yt  tn  Dei RegnumintromittamuK 
fatnmagnum argumentum  efi,  eampenttm  corruptam  De- 
oque deteflahilem  ejfe.  Itaque  hac de  caufamonet nos  , yt 
fummijfo  ^  humilt  animo  fimHs,  noflraque  nobis  turpitu^ 
do  acerbitati  ^  odiojit.  Eaque  ratione  nos  adgratiam  ipfitt^s  expetendam  prapa 
rat,  qtia  priorisnatur£  no{lr£peruerfitas  0*  indignitas  extinguatur,  ^f;indi- 
m  deleatur.Neque  enimprius  ei  locns  eft  in  nobis,nif  quum  totitts  nofirs,  yirtu- 

T 


'i^oS  PE     BAPTISmO. 

tu,tu(Hti£  ,fapientii£  jtcfuciafnyfque  ea  ahifcimta  ,  "Vf  quxcunquc  in  nohis  junt 
damne»]Macrepui'.iemits. 

V  orro  autem  vbi  nofiram  nobii  turpitudinemfoeditatemcjuc  cperuit,ac  co~ 
monjiramt ,tum  confoittioncm nobnprofua  mifericordia  impertit,  poUicens  fortf 
-vtSptritu  fuo f.tn^io  nos  inliitcimaiteram  exfufcitet ,  (juxnobii  cjuaft  ino-rcffus 
quidam fit  in  ipfiiis Regnum .H£c  regeneratio  bipanita  efi-nam ^  nohn prorfas 
renuntiandum  eit:ac  nccjue  rationi,nequcyoluntati,neque  yoluptati  Ithidintjue 
noftr£obtemperandu:quin  potim  mentem  animumqtie  nof\:rum,fapienti£,  iuili- 
tixcjue  Deifubijct  oportet,  (^  quicquid  es  noQro  ejl  i^noilracarne  extinguii 
tum  prAterea  luccm  Dom  inifequi  conuenit,eiiifquefancliJ?im£  l/oluntati  morent 
^ererc.quemadmodum  ipfelierhofuo  nos  docet,  S ptrituque fuo fan^o  nobisprxlu 
cet,  l/ieimque commonslrat.  ytrumquc  autem  hoc  in  Domtno  nofiro  Icfu  Chri- 
iioimpletum  acperfeilumeft:  cuiusmors^fuppliciumeamyimhabct,yt  eo 
partictpantcs  quafifepulti  peccato  fvm!6f)it  carntsnoftrs,  concupifcentix  mortifi- 
ccntur  atque extinguantur.  Huc  acccdit,  quodyi  rcfurrecliontA  ipftn ,  inyitam 
nottam  cxcic.imnr,  cju£  a  Deo  cfl,quateniis  Spiritw  eiuinos  regit  ac  moderatur, 
ytinnobis  ea  opera  pcrjiciat,qu£  tUt  grata  ^  accepta fnt .  Hoctamen  ctput 
fftfalutis  nofli-£Pvt  nnbis  deltcia  omnta  nofira  pro  fa  tnifericordia  condonet,ex 
nobts non  imputans,fd eorum  memoriam delens  atq ■ic  obtiterans,nc  quando  no- 
his  ea in iudicio  tUti^s  olijciantur.His  omnibm bencfictjs afficimur,quumpcr  Ba- 
pttfmum  in  corpus  Eccl  fdc nos  infcrit .  In  hoc  entm  S  acramento  no bis  peccato- 
ntm  rcmtfltonem  teflifii atur .  Ob  camqtie  caufamaqux  ft^ni.m  notamque  infli- 
tuit,fi^nificans  atqueadeo  apcrte  oftcndens ,cjuemadmodum  co  elcmcntomacul^ 
(orpons,  cluuntur,eodem  modo  reUefe  animos  noftros  purgare  atque  cxpiare,  >r 
ne  yUa  amplim  lahes  aut  macula  appareat.Hoc ampiiii^ ,renouationem nobis  no 
ftram  in  eo  ojfcrt,qu£,quemadmodum  iam  dixir)m,yerfa:ur  in  carnts  noftr£  mo^ 
ttfcatione,yitaqucfjjirituali,quam  innobis  cffert  ac procreat.  Itaqucd'tpiici 
henejicio .tfftctmur  a  Dco  in Baptifmo-modo neytmt  hutufce Sacranentt  in^rato 
^  tmmemori animo  extin^uamus.  N um ^  teflimonium  in  eo  ccrt.fitmttm  hahe 
rnus  jDcumlieUsnobis parentis  effcpropttij  locomeque  eumdelicianojira  nohis 
impuia:urtim:tum  autcm  Spiritufuofanclo  nobis pr£jlo  futurum,yt  Dtabolo,pcc 
cato  ^  cai-nis  noftrx  concuptfccntijs  rcfijicre  tandtu  (^  rcpugnarc  poflimus\ 
dumyiCioriam  confcquamur,yt  in Hemt Jui  lihertate yiua.n us ,quod tujiitidt  ^ 
aquttatis  Rcgnum  cji. 

Qmm t^itur hic duo in nohii  per  lefn Chriftigratiam  impleantur  ,fatis 
conftat  Bciptifmt  lieritatem  0^  fubftanttam  tn  eo  comprehendi,^  concludt.Non- 
enim  alitid  Lauacrum  hahemus  ,nifietii^  fanguincm  :  nequc  aliam  rcnottatio- 
nem,nifiineius  morte  ^  refurrcCiionc  .  Sed quemadmodumnobifcum  bona  dtui- 
tiafque fuAS peryerbum  communtcat ,eodem  modo per  Sacra.'nenta.  rtobiseaimper 
tit  ^-  elargitur, 

lam  "iierb  optimus  ^  benignifiimiis  Deas  nofter  non  contentus  nos  infi^ 
liosfuos  adoptaffe,atquein  Ecclcfi£fu£Cominuntonem  admifiJSe ,  largius  adhuc 
dtque prolixim Juaminnos  benignttatcm  conjerreyoiuit :  nobtsyidcLicct poUi- 
cciisforeyt  Dcusfit  ^  nofter ,  ^  liere  etiam gencrts  piflcritaiifque  nojire, 
adujijiie  miUefimam ^eneranonem,    Quamobnm etfifdcLium  liberifnt ex .A^ 

dam 


D  E     B  A  P  T  I  S  M  O:  »07^ 

dami  corrHptit  flirpe ac^enere,eos  t^mcn adfe nihilomintps admittit,pYOpter  foe~ 
dHi^^ideltcetcum  corum parentihns  initum,  toftjuepro  libtrisfuiS  habet  acnume^ 
rat:  obedmque  atufam  iaminde  ah  mitio  nafcentis  Ecclcfm  ^yoluit  infanttbus 
Circiincifionis  notam  imprimi  atqueinftgniri  :  qua  quidtm  nota  ^  iam  tum  eadtm 
ommaft<^nificxb.-itac  dtmonflrabat ,  qux  hodie  in  Baptifno  deftgnantur  .  Et 
auem.idiiioditm  eos  circuncidt  iuhtbaf.ftc  in  fuorum  liberorum  loco  ac  nttmero  eos 
habebat :  fequeparenteni ipforumi  non  mimts qukm  eorum a quthtts geniti  erant, 
proftchatur. 

Nuncl>€ro,quum  Domintts Icftisin  terras  defctnderit  ,non  quo  DeiPa- 
tris  o-ratiam  c^  henefcium  imminueret  ,fedqt:ofalutis  foedits  per  omnes  terra- 
rum  fnes propa^aret,qux  tum  temports  tnpopulo  ludatco  inclufafuerat :  mtnime 
dtihtum  ejl,  qutn  libert  nojlri hxredesfint  etttsyitx  acfalutls,  quamnolts  eJlpoUi- 
citu-s:qua  de caufafanclificari cos  Paultu  ajfirmat,iam indeahytero matns^qnba 
harbarorum  0*  areli^ionenoflra  abhorrcnttum  hominumiibens  dtfernantur, 
Eoque  Bominia nojler  leftus  Chnfltts putros  qui  ei  ojferehantur,  admifit  ifcttti 
faiptum  efiMatth^i  dcctmonono  capite  :  Tum  oblattfunt  eipartiult,  yt  manus 
eis  imponcret  ^  oraretidifctpuli  autem  eos  increpabant.  lefits  yei  uait  eis:  Sini^ 
te paruulos ,((fp  ne prohibcails  eos  ad  meyenire.  Taltum  eit  enim  re^num  coeio- 
rum.Quum  ajfirmat  regnum  cotlorum  eorum  ejfc,tjfque  manns  imponit,  ^  Deo 
Patrtfuo  eos  commendat , fttts  nos  docct,  mtmme  excludendos  effe  tUos  ahtpftits 
Ecclefta.Hanc  i^itur  ipfttts  rtgulam  <^py&fcrtpttonemfequentes,infantem  hunc 
in  eitts  Ecclefam  admittemtts :  T-  f  ci:m  eo  hona  omnta,  qu£  futs  fdelihta  promijitf 
corr.municemtts .  .yic ^rincipto  eumnos  adhthita precatione tUt  ojferemtis ,  humili 
acfummijfo  animofuppltciter  dicentes, 

D  O  M  I  N  E  D  E  V  S  ,  Pateraterne  ^  omnipotens ,  quandopro 
tua infnitaclementianobvs pollicitns  es Jore  te Deum  ^  nofirum  ,  ^  libcro- 
rum  noflrorum:  or.tmii.s  tcl/t  bencfctum  tUudtuum  in  hocinfante  conprmarcdi- 
gnerpSjparentibtts  ijs^enito,quos  tn  Eccieftam  tuam  cooptafii .  Et  quem.idmodum 
tthianobvs  offcrtur  acconfecratftr ,ita  intutcUmtuam  eum  rectpias ,  Dcum  te 
fs7*feruatorem  ei  demonflnxns , peccatum  ei  ortgtntscondonans  ac  remtttens,  cu~ 
itisgcnusomne.Adamt  culpamji(ftinet:eiimquc prxtcrea  Sptrttu  titofanCuficas, 
l/tquum  ad  s.tatem  maturam  tudicio  atque  tnteUi^enti^ pro^reJJits  ertt,tefoLiim 
Deum  0*  feruatorem  agnofcat,  ^  yencretur,  per omnem  yit& curfum  ttbt  lau~ 
dem  ^^loriam  tnSuens  ,lit pcrpetuofuorum  peccatorumcondonattonem  abs  te 
confequatur.Vtliero  bcntfcta  hdc  acctptre^  ofit,eum  tu  in  tn  cowuntcnem  Do- 
mint  noflri  lefu  cooptare  di^nens,yt  omntbits  citts  honis,  tanquam  ynum  ex  ciits 
corporvs  membrtsparttctpet .  ExaudinosParens  mfcrtcordix,  yt  Baptifmtts,  qutm 
eiex  legetnflttutoquetuo  imfcrttmits,fruclMmyimquefiiamexerar,qualem  no~ 
btsEuan^eltjtut  dodrinacommonflrat. 

PaternofltY,  qui  es  incoelvs ,  f^nclijiceturnomentuum ,  adneniatregnum 
tuum,fiatyoluntas  tua,yt  in  cceiofiai^tn  terns.Panem  noilrum  quotidianum  da 
nobti  hodie,^  remttte  nobtsdebita  noiJr.^,vt  ^  nos  remittimthdtbitorthus  no~ 
ilns,neve  nos  indncas  tn  tentattonem/ed  nos  a  malo  ltbera,.yimen. 

QJf  O  N  I  ^  M  admittendits  eft  hic  tnfxns  in  Chriflianam  Eccle- 

T    1         ^ 


jp8  D  E     B  A  P  T  I  S  M  O. 

ftam,  fboncletti,quum  ad  d^tatem  iudicij prudentixque compoter» peruenerit, eunp 
"Vos  docxrina  qu£  apopulo  Dei  recepta^prol\tta  e{i,inftruBuros:  ficuti  breui- 
ter  &  fumnatim  comprehenjk  eii  mea  confeJ?ionejidei,quam  omnes  tentmus. 

*'  Credo  in  DeumPatr.m  omnipotentem ,creaiorem  cceli  ^  terr£.Etin  le- 
fum  Chriiinm  ena  Filium  ,  Dominum  noflrum  :  conceptumde  Spiritufan6lo,na~ 
tum  ex  Mdria  yirp-inefupplicio  afjc^um  aPontio  Pila/o,  cruci  fuffixum,  mor~ 
tuum  (^fepnltum:qui  dtfcendtt  adinferos:  teitio pof} die refurrexit ex mortuts, 
afcendit ad  ccelosjftdet  addexteram  Dei  Patrisomntpotentifjndeyenturmyt 
judicetyiuos^  mortuos. 

Credo  tn Spintum  fanCium  ,fan[\am Ecclefi.imyniuerfalem ,  tommunio~ 
ntmfanclorum,  remijiionem peccatorum  ,carnU  refurreCiionem^^yitam  £ternamf 
yAmen. 

Spondes  igiturdaturum  te  operam ,eumvt omni hacdifciplina  inSlruas,<(c 
o-eneratim  omnihws  ijs  qu&fcripni  dtutnvi conttntntur,id  cit  tuml/ettri,tumno~ 
uo  Teflamentoi^^itea  ampleCiatur^  audiat  tanqu.xmyerbum  fermonemq;  Dei 
certlfimum,  coeUtm  demifum  .  Etimprxterea  cohortahere,  litadeam  normam 
^  retrulxm  yitamfuam  inftttuat,<]uam  nohis  Dem  in  Lege fua prxfcripfit:  cuitts 
hxcfummafunt  capita:primum,yt Dtum  toto peCore,animo  ^  yirtbtts,tumprdi- 
tereaproximumnoitriimnonfecm  quamn^fmetipfos  dtligamm,  Item^t fermo~ 
-,  ^  ni^ad/fionitionibn^quits  noht,ij)trProphetas^.Apo{tolosfuos  Demtradtdit, 
Mi.xc.li.fidi.mhahens,acfilijpftfiiifqneconcup!fcentiji  renuntians,  omntfuum  fludium  in 
prdtdicand)  nomtne  Jefu  Chriftt,<(^proximu>  didifcandn  coUocet. 

PromSionefatia  ^nomen  mfantt  tmponitur :  tumin  eum  aquam  Baptif- 
mi  minifier publtcm  iffmdit,inquiens^ 

N.B.APTIZO  TE  IN  NO  MINE  P.ATRI  S,  ET  EI- 
ZI  I,i.T   SP  I  RITVS  S.ANCTI. 

Horum  nihil  nifi  clarayoce pronuntiatur  ,  linguaque patria  omnia  nun~ 
tupantur.quippe ,quum multitudo  qu£adhoc  myfttrtum  ajiiftit,  teftUeffcdeheat 
eorumciu&ineo  fiuntqu.m  adrem  intelltgentianecejfana  eft :  qutnettamptito- 
tnnes  magu  m.xgifque  conjirmentur,  reuocantes  animum  ad memoriam  fru£lm  ^ 
ytilitat.i  fuiBaptifmi. 

Nequeyero ignoramus  alijs  in  locts adhiberi alias ceremonias  quampluri~ 
miU,quiti~)ietuftiJiimai  ejfe minime dijfii tmur .  Sid quoni.^m  aut hominum arhi~ 
trio  atque Ithidine ,aut certe  leui aliqua  decaufaexcogitat£funt:dettiquejquoni~ 
am  fmeycrbo  Detficl£  ^  tndu6i£fimt:.xc tam  muhx pr£terea fuperflitiones  in~ 
dem^naruht^nobts  fan^fmeylla  reltgione-\iifum  efi eof  toUi atque  aboleri  opor- 
tere^litnepofthaccutquampr^cludereturaditm  ad  lefum  Chriftum  .  Primiim 
entm  fatts  conftat ,  qu£Cunque  a  Deo  pr^fcripta  atque  inftitutanon  fitnt,  ea  o- 
mnta  lihert.xti  arhttrioque  noftro  reltnqui:hoc  umpiim ,  qtitcqutd  ad  £cfificatto~ 
nem  conji.mattonemque pittatk  non pertinet,idminimerecipiendum  effeinEc- 
clcfiam.quvdfiin  eam  induclu m  effct,tollcndum  ac  remouendum  effe.  Quo  magu 
id  quod nthtl  nififcanda lum  &  offcnfionem parit ,quaficjue  tdololatri£  inftrumct» 
tum  quoddam  eil,^*  commentttiarum  opinionum,nulto  modo  tolcrandum  eft. 
'  ■/'  ^  ^t- 


D  E     C  OE  N  a:  to^ 

^tqui  non  duhium  eji,qmn  luminaria r^nguenta(^qu£  Chrifmata  nominantur)ali£ 
que  pon:p(  ^enerts  eiu(dem,a  Deo  nunquam  mJ}itut£jJnt.,fedab  hominibm  intra 
duO^:fcnsimcjue  eopro^rejfafuperjlnio  fit,yt  maiore  in pretio  atque  honore  ha~ 
herentur,quam  ipfum  Chrtji-i  injlitutum.lllud profcclo  negarinuUo  modopotej}, 
quin  eam  ipfam  haptifmi  formam acrattonemteneamin  ,quam  ^  Chriftuspr£ 
fcrtpfit,^  Sipofloli fecuti funt ,(^  vero  etiam  primaria  ^  anticpua  Ecclefia  in 
more  atque inftituto  habuerif.neque alto  nomine  culpart  poJiumiPS/nfiquodDeU 
ipfvm  fipientia  fuperare  atque  antecelltre  nolumus. 


RATIO    CELEBRANDAE    COENAE     " 

Dominicac. 

iRincipio  itlud  fcireoportet,diedominicoqui proxime  eidiei  antecedie 
fquo  coenacelebrandaeil ,prim  hoc  denuntiari  populo:primumyt  fe 
''quifque  ad  eam  digne  recipiendam  comparet,eaque  reuerentia,  qua  r,t 
'  tiopoiiulat:  tum  nePueri  eb  adducantur,nifi  qutcommode  inftituti, 
jide'mquefuam  in  EccleftaprofeJ?ifnt.tertib,ytJiforteaduen£quidam^  pere- 
vrtni  inyrhe  fnt,nondi.m  religionis  difciplinAquenoftre  inflitutis  imbuti ,  tfjt 
panicipare facramento yeltnt ,  adminiftros  adeant ,  k  quihm  in  priuatis  ^dibtts 
trudiantur.  Quo die celebranda  eft, M inifter aut  hreuiier  extrema  concione de 
ea  commemorat:  aut  fi  res poftulare^ideatur  ,fermonem  omnem  in  ea  traClandtt 
explicandaque  confumit:ytpopulum  doceat  quidhocmyjlerio  Dominttidefi^et 
dcfignifcet,^  qua  rattone  eo  ftt participandum. 

^lfoiuta  precatione,  confefionequejidei,ytmultitudinh  totitnnomine 
Concionator  teftetur,  yelle  omnes  tn  doClrina  religioneque  Chriftiana  yiuere  ac 
morijclara  ^  maoTiayoce hxc pronmtiat . 

.Audite  qua  rationelefm  Chriftmfacrofanclamfuam  coenam  inftitueritt 
fiCutiVaulus  memori^  tradidtt  yndecimo  capiteEptfloU,qu£  prior  ad  Cortn- 
thiosfcripta  eft, 

^ccepiyinquit,a  Domino  ,  quod^  tradidiyohis,  qubdDominus  lefus 
in  ea  no({e  quatraditm  eft,  accepit  panem:^^ poftquam  ^ratias  egtjfet,Jrevit^ 
ac  dixit:  .Accipite ,edite:hoc  meum  eji  corpta ,  quod  pro  yohis  frangitur: 
hocfacitetnmei  commemorationem.  .Ad  eundem  modum  ^ poculum peraCla 
cana,dicens:  Hoc poculum  nouumteJlamentHm  ejl  inmeofanguine  .  hoc  facite 
quotitfcunquehtheritis  ,inmeicommemorationem.Quotiefcunque  enim  comederi 
tis  panim  hunc,  0*  poculum  hoc  hiberitis,mortemDomini  annuntiahitis  ,do- 
necyenerit.Itaque quifquii  ederit panem  hunc,aut  htberit  poculum  Domini  in^ 
digne,rcm  erit  corporis  Qrfano-uinis  Domini .Prohet auttm  domo  fetpfe ,^  fc 
de p.tne  iUo  cdat,^' de poculo  bihat.nam qui  edit  autqui  hibit  indione,iudictum 
fihi ipft  tdit  ^  bihit,  non dijudicans  corpus  Domini. 

^udiuimus Jratres ,qucmadmodum Domintts  Ccenamfuamyna  cumdi- 
fcipul'iifupsfeccnt:cx  quo  quideiUudintelligiyoluit,extraneos  eofquequi  infuo- 
rum  numerum  receptinonj-unt ,  minime effe admittendos .  Quamohrem  hancep-a 
re^uhtm  0* pr^fcnptionem  fecutus,in  nomine  atque audorttate  Domini  nojhri 

T     I 


,.Ar 


il5  D  E     C  OE  N  A.     ; 

JtfuChrifli,  hinc  e^o  arcto  acrepcUojatque  hoc ficrofanB.o  myjlerio  int-eyclico 
omnibm  tdolornm  cultonbui  ,trnpie^  comumcltofede  Deo  loqucntihus^mipijs 
^  confcelertttlihominihus ,  numcnque contemncntihtis,h£reticii,ijfqus  oiyinthui 
qui  cert.K  fecitts  hxrcfcfque  fcclantur  ,quo  yinculmt  t^  coiiiniunion.cmEcclcfiiji 
herfringantyferiiiros  ,contumaces  in  ytrunque  parentcm ,  acfipcriores,feditloJos, 
facliofos  ftcartos ,concitos  ad  rixam,adultcros,fi:upri6,furtt,s,rapinx,auarittiX,pi/i~ 
no  ,  gulx.y  en-trifqtte  yitio  deditos,  qmcnnqueifitdi  rationcm  fquuntur  fl.rgitio- 
ftm  e37*  ojfcrifione$  ar  fcan-dala  pancntcm  ,  ijfque  p.tlamdcn,tmtto  ^yt  ah  hocft- 
croftnclo conuiuio  ahflineant .ne  ftnCit(lim.is  epul.ts  qtm  Dominmfohs  fuudome 
jiicvs  ^  fdslthm pdr.tutt  focde  poUuant atque  cont.triiinent. 

j  It.tque  pault  conflio  atque  cohortarioni  parens  ,fe  quijque  fuamquc 
confcientiam prohet  atque  cxaminet,  ac  yide.ttnum  yerefc  fuoriim  Jcelerurh poe~ 
niteat,atque  cx  ijsdolorcm  animo  maximumc.tpiat,c:<piens  pojlhac  yitam  honc- 
ile  ac fancleinfituere:  fcd multo  maxime,an  fduci.m  haheattn Deimifcricor- 
di.tfxam  ^  poftam,^  tn  Chrifo  Icfufu.tm  f.ltitemomni  ex  parte  qu£rat.om 
nihtis  tnimiiit{js,ac  ftmultatthns  nuntium  remittens  ,nihUque  aliud  fti:dens,nifi-vt 
j^ofihacfr.tternaheneuolentia  ^  ch.trit.tte proximos  f.oscompleci.ttur. 

Qmd  fi  hoc fludtum in  nohts  cfc n^fra  confienua  coram Deo  teftiuur^ 
ne  duhitemiis,quin  habcatnos  infliorumloco  ^  numero,Dominufque  noflcr  le 
fta  Chriflus nos  appeUet ,  atque  adconutuium  fuf.m  inuitet ,fitndifi/num'jue  hoc 
facramentum  nohts  ojjcrat ,quod  cv.m difi^  idi/i,  f.ts  communic.tuit. 

Et  qu.inquarn  plurimum  in  nohvsfragilitatts  ^  mifcri^fnumiis ,  neque 
fde perfccla  pmditi fumns,  fcd  in  dtjftdenti.tm  ^^  incredulit.ittm  pmpcndimtiS' 
tr.ultumquc abef  "^it  tanto fludio  atque  ardore  animi  Deo  feruiamm ,quam ratio 
exigit,quin  potitis  bcUumnohls  aj?iduc aducrftn carnunojlr£ concupifanti.t^ ge- 
rendum cfl,  quoniam  tanien  Dominiisnolis  henignitatcfna  conccftt,  yt  ciits E~ 
nangelium  in  animisnojlrts  imprcffum  atquc  infulptum  ft ,quo  incredulitatidif 
fdeti^que reffamM,nohifque  defiderium  Ltrgttm  efl,cupiditatihmnojlris  rentih. 
tiandi ,quo itflitiam  tUius ,f.tnBtJiim.ifque  lcns  (^prxceptiones  ohfcruemm ,cer- 
tum atque  cxplor.tium  habeamtts,yitta  omniaqux  innolts  ftnt,minime  ohjutu- 
ra,qu6minm.  nos  admittat ,dign6fque  redd.tt ,qui Jhiritualt  hoc  conuiuio  partici- 
pemm.  Neque  enim  oh eam cauftm  hucyentmm,yt  profteamtir  nos integros  Cvf* 
luflos  ejfc  in  nohtfmetipfs.fed  potitts-vitam  noflram  magno  fludio  in  ChrtJh 
Jefu  qu£rentes,fatemur  nos  in morte atque exttio  Itcrfart.  Teneamm  igitur  ai- 
^ue  inteL'igamm,facramentum  hoc  morho  ac  dolore  aJfeCtnmcdicinam  ejfe,di^ni 
tatcmquc  omncm  quama  nohts  Dem  requirit  ,  in  eo  yerftri  ^'yt  nofnetipfos 
^uemadmodum  recla  ratio pr^fcribtt agnofcamm ,doloremque  rnaximum  acntotro 
rem  exyitijs  noflrU  capiamm,yoluptatemque  ^  Utitiaomnem  in  eo  coUvcemm. 

Primiim  igiturfdtm  haheamtis prcmifi.s,qu£  Chrtflu^s  Iefm,yerttas  tpfa, 
conflans  (^  frma,nobis  oflendif.yeUefe  yidelicctyerenohifum  c.trnem  ^fari' 
guinemfuii  commmicarepi/t  eum  totum atqs  integrum pofiidean:m ,i pfeque m rio 
btsyiuat,i^nos  in  illo.  Et  quaauis  nihil  nifpanertrac  yinumyideamm:minimc 
tamen  dubttcmus,quinjj>iritualiter  inanimis  noflris  id omne impleat ac perfctat, 
^uod  cxtrinfcus  in  his  affcClabilihus  fgnis  commonftraf.ipfumyideltcc' p.me»i 
fjri  ^_^l^^^yfJ}^»i nos alat  ac  nutriat.tdyitam  xternam,  Jtaque  nein  hontt.t- 
,       ■  ■         '  tein 


DE     G  OEN  A.  «n: 

tem  inflnitcin}  Donrini  irivyati  ftmus,  qui  in  hac  menflt  diuiti.ts  opcfijuefuits  (mines 
exponit  ^ytcAS  nohifciim comniHnicct,  Nolm  (nim  fcfe  lar^iens,iejlifcatur  fe 
quidcjuid h !th et^in  nos profmdere .  Qjtjimohre  fcicr.imentam  hoc  tanquam pio^nui 
iuftiti£  ipfius  rccipiamus,cjU£  nolislirmortisacfupplKij  lUius  mputahitur,mhdo 
fcius  quam  ft  eu  fuppiicio  nofmetipft  ajfe^i  effcmus.  Ne  i^itur  tampcruicaci  ac 
perdita  naturaffimus  ,  ft  tumfiigiamus,  quumChriJlus  nostam  humaniter  .ic 
liheraliterfio  yerho  inuitat .S cd  munerts  huius  qucdnohis  imperti  pretium  ac  di 
o^nitattm  Jpe6}antes,ardtnti  fudio  ei nos  9JfcramHS,yt  tam pretiofomunerenos 
dignos  rtddat.O^y  edmque  caufam  animos  ac  mtntes  nojlras  furf  m  erio-amus,-i>l-i 
Chridus  cft  tn gloriaP atris ,<^ynde eam  nos  adredcmptionemnofiramexpeCi.t 
tnm.  Nequeyerh  animos  in  his  terrenis  ^  caducii  elcmentis  occupemus  ,  <j«(e 
^  cculis  cernimus,^  manihtis  triiilamtis ,(]uaft  eum  ihi  (]U£ramtn^t  inpantyi- 
noque  inchfum.  Tum  enim  animi  noJ}-rifuhJhantia  eitts  ali  ac  nutriri poterunt, 
fjHum  fupra  terrtna  rmnia,  ertClt ^ad  CKlosl^fque  pcrtin^tntpvt  in  regnum  Deiy 
yhi  ipfe halitat ,in(rrediantiir.  Satis  ergo  haheamtts,fipanis  acyinumnohtspro 
nota  ^  fgno  dentur ,yeritatem in  Jjiritu inuefli^antes il^bi  VerhHmdtuinum 
cam  nos  repcrturos  confrmat. 

vhifncm  dicendiconcionatorfecit,tumpancyerhi  Minijlri,  calicemyero 
feniorcs  E(c!ef:<f,  (jui  morum  cenftrx  prxfnt ,  yna  cumptot  hotrophij  cu~ 
ratorihpi.  jpopulo  dfirihuunt ,pr,tis ccn.monitione f-^Bayt  honefte i^de^  .., •-;.f 
centerto(juifque  cdeat.  Interea  canitur  P falmtts  ali(j(!U,aut locusfcri- 
pturx,  rei <^u£  facramtnto  dtfgnatur  con^rutns  atque conueniens ,  ilara 
^magnayocerecttatur. 

^dextrcmum  hahentur gratiarum  aCliones,quitsfHpra  defcripfin.HS. 

Non  ignoramu^ plerofque maiorem  inmodu  ojfenfos fuiffi' ,qttod tammul- 

ttt  in hocgenerc nb^^fu multts tamfeculis recepto aliena anohtdinduaa ftnt. Q^ad 

enim  Miffamultos  annos  tanto in  pretio  hahita ejl,yt  omnes  eam  exifiimarent  di 

fciplin£  reli^ontfcjue  chriflian£  caput  effe/ion  duhitamufpermirumquamplurimn acci- 

diJJe,quodcam  pLwt  acfunditits  tollendam  curauimitf. 

Edmque  oh  rem  quihas  conji  lijnoftri  ratio  minm  perjpe&a  eft ,  ijfuhlata  a  nohafuiffc 
facramcnta  exiflimat.  Veriimfiqwf  inflitutinoflrirattonediligentitispopendat^ifine 
dtihio  intelli^t  reftitutapotiiis  atque  in  vfu  relata  a  nohisfutjfe .  Quodytperjhict  a  quo- 
uiipojlit,confideretur  quanta  inter  M  iffam  ^  Chrifti  inftitutionem  fmiilitttdo  ftt.  Qm 
non  yidet,non  minm  intcr  ytranque  ,quam  inter  lucem^tenebrcti  intereffel  Tametfi  ncn 
efhocqtiidem  locopropofitiinftitutique  noftri,copiofitis  hanc  difputationem  perfsqiii. 
.  Verum  yt  tjs  fatisficeremns ,  quiperignoranti.tm  eo  nomine  offcndi  poffent,  opey£preti~ 
'itm  nohis  yifum  ejt,  nonihil  ohiter  de  ea  re  comemorare.  Quum  enim facramentu  Domini 
tam  mult!.s  corrupteln  ac  yitiis  inquinatum  acfacdatum  effe  yideremits:  yt  hifce  malis  rc- 
medium  adhiheremns,  necejfe  hahuimns  multa  immutarc  ,  qu£perperam  ac  yitiofi  intro- 
ductajuerant, certe tnperuerfnm  acpr£poflerum yfum dctorta.  Qmdquo rectimjace- 
rcmm,qu£  tandempotimfequenda  ejfe  ratio  yidekitur,quamf  adpurum  ^  incorruptum 
XhriUi  inslitutHmrcm omnem  reuocaremwf  quodfanv  religiofeachonajide  (quemadifno 

'  -'    ■   r  4     "■ 


iii  D  E     M  A  T  R  I  M  O  N  I  Or 

dumjatis  intelligi  licct  )fectittfumui.  H^c  enirn  ipfa  emendttio  ejl ,  qum  nohts  PmUu 
brxfcripftt. 

FORMVLA     ET    RATIO    CELE- 
brandi  matrimonif. 

T  R  I  V  S  QV  .A  M  celehretur  confymeturque  publice  matrimonium,p.tLm  in 
£cclefiapublicaturtril}U6  ante  diehm  dominicvi  continuisiyt  ftf  rtequn  imped  mentiali- 
quidnouerit,idin tempore denuntiet ,autficuiit6  em nupti.u  celehrari interftt ,  vspcfiit 
mtercedere. 

Q^  .AE  vtfa^afunt,tumfe  in  exorfu  concionn f^onfws ac f^onft fiflunt in Eccle- 
fia.Minifierautempuhlictiificinitium  dicendi  ficit .  .AVXILIVM  NO~ 
S  T  R  V  M    innominedomini,qutfecitccclum  {^  terram.  ^men. 

\eVS    P arensnofter, pofleaquam calum ^ terram creauit,eaqttc omniA 

qu£  ampltfimo  ca li complexu  co ercentur,hominem adtm.iginem  fmilitudi- 

nemquefuifnxit ,  quiimperium  ^  domin.itum  teneret animantium  omnium 

ijU£tuminterra,  tuminaqua,  tumin  aercyerfantur ,  hifque  verhi^  pojl  creatum  ho- 

niinem  ejlyfm.    Non  expedtt  hominem  efjc  fotum :  fingamta  et  adiumentum  fimile 

illius.     Itaque  immtftt  domimts  Deu^  foporem  in  ^d.m ,  quicitm ohdormiret ,  Dem 

ynam  ex  cofln  eins  tulit,eaqueformauit  Euam  ft^ijicans  atque  adeo  aperte  oftendens  yi~ 

rum ^ mulierem/ithttntfi corpu^ vnum effe,ynam carnem, yniimque fan^aim m-  Quo- 

MaK.19.  fVw  deferit  homo  patrem  ^  matrem,^  adhxret  yxorifus,:  quam  ita  amare  charamcue 

hahere  dchet,  yt  Chriftits  charam  hahuit  Ecctefi.im.idejlycrosfdcdes  ^  Chrtfli.mos, 

_  ,         quorumcauft  mortemoppetiuit.   Vxoryicifiimyiro  ,intrafancfitatem^  honeflatem 

C0I.3.       infcruire  atque  ohfequt  dehet.     Quandiu  cnim  yna  cum  yiro  Atatem  agit ,  eitts  im- 

'■  p  ""■■ '  perio  fuhiecfa  ejl.     Hoc  porrbftnctum  matrimonium ,  honoratum ,  a  Deoque  infli- 

tutum,  yim  e.im  hahet ,  yteim  caufa  yirpoteftatem  fut  corporis  nonhaheat ,  fedv- 

Gen.i.i.j  ^Qy  .  yxorcontrafui corporisdominatucareat ,  qui ayirotenetur.    Itaquca  Deocon- 

Hebr.  13,  iuncii,feparari  nutlo  modopojfunt/iifiadtempta  altquod,  ytriufque  confenfu  ^  yotun- 

lAm.  19.  tate,ytieiuniofe  ^ prccationi  dedant,cauentes  ctiam  atque  etiam  nc  tcntentura  Satha- 

i."cor.3.(S  na,per  incontinentiam.  E  oque ,  reuertt  ac  referrefefe  altcradatterum  dehehit.  Etenim 

Jlupri ^fomicationts  yitand£C.iufiyxorcmqutfque  haherc  dehct ,  ^ynaquxque mu- 

■'         '  lier,yirum:ytquicttnquefthttcmperarenonpojjuntcontinenti.iquepr£dttinonfunt,pr£' 

ceptoDeiiuheanturmatrimonium  contrahere:  nefancdum  Dei  templum(nimirum  noftrit 

corpora )  yioletur  ac polluatur.  Quum enim  corpora  noftra memhra  ftnt  lefu chrifliy 

^uamindt^umfacinus  effet,ftfcorti  rnemhrafcrent^.  Itaque fancie  ^ rcligioseferuan- 

da  (JT*  cuilodiertdafunt.Nam  fiqms  templum  Detyioict,  eum  Domtnn^s  m.xteperdet. 

Vos  ioitur  (fponfum  ^Jhonfam  nomtneappetlat )  N-  N-  non  duhit.intes,  hoc  a  Deo 
inflttutum  ejfe,ecquidin  hocfanStJiimo  matrimonio  £tatema^re  yidtis,  quodDominm 
tantohonore  cumutauit?  hoccinecum  animis  yeflrti  ftatutumac  deliheratum  hahetis, 
qucmadmodum  hocin  toco  coramEcctcfia  cittsfancta  tefltficamini,poflulantes  ythoc  ye~ 
Jhum  confilium  comprohctur? 

ReJj)ondent,  Maxime. 

Minifler. 
Vos  cfffl  omnes qui pr^fentes adefits  tcftesJ.tcio,pet6que yt huitts  reimemoriam  ha- 
heatts.  Quanquamftquis ejt,qui impedimentum aliquodejje  tntelli^at  atttalterumma- 
u.  trimonto 


D  E     M  A  T  R  I  M  O  N  I  O^  ""■  »« 

trimonio  cutn  xltero  ejje  coniunclumjid  enunttet. 

SinemocontradicatytumMinifter, 
Quoniam,inquit,nemo  efi  qui  contradtcat^neque^illum  efiimpedimentu,Do- 
minuiDeu^ ,fanc\um conjiliumlfejtrum cojirmet,cjuod^obvi  elaro-,cus ejl:prmci~ 
ftumque  yejlrumfitin  nomineDomini,quifecit  coelum  (^  terram,^men. 
MiniJlerfjjonfumappellans,hiieumyerbiiaffatur. 
TuN.proJiterpshictnconJpeclu  tum  Dei,tumfnncl£ipfiui  Ecclefi£  ,ducere 
teinjponfam  (^  yxorem  N .  quam  hic  prxfentem  Ttdes,edmque  te  habiturum 
f^ondes  ,.imoreyten$  ,^  charitatejida  ^  conflante,ftcuti  certt  ^Jidelti  liirt  mu 
nui  atque  ojficium  poJlulaf.ftnCle  cum  eatetatem  a^ens  ,fidelitatem  ei  omnibm 
jnrebui  pr(Xftans:Jicutiyerbum  dtuinum  atque  Euano-eltum  podulat. 

ReJ^ondet,  Spondco. 

Tum  JJ)onfamappelIans,inquit, 
TuN.projiteris  hic  in  conjpeilu  tum  Dei,tumfan[i£  ijftu6Ecclefi£,  nuptias 
,  te N .J]>opondiffe,  eiqueytpote  Leptimo  mariio  nubere,cHi  te  ohfequuturam  jhon- 
des,etinjeruientem,impert6queetni  fubiedam  ,-l'itam  fanCie  ^  honefiecolen- 
tem,Jidelita,temque  ei  omntbm  tn  rebm  pr^flantem  :ficuti  jidelemjhonjam  fua 
marito prxflare  decev.ex  regula  dtutrtiyerbt ,  ^  Euangelij. 
Ref^ondet,  Sj>ondeo, 

Tum  Minifler, 

Pater,  inquit,  omnk  mifericordi£,quibenignitateyos  fuaadhocfanWP- 
ftmum  matrimonium  adduxtt:propter  lefum  Chrtftum  et^isFtlium,  qui  fanSitf^i- 
mafuaprifentia  mcttnmonium fanCltJicauit ,prtmHm  tbt  ftgnum  edens  coram  .A- 
foilolu;)ioh'KSpiritum fuum  fandum  Ur^tatur,yt  eiin  hoc pxeclaro  ^  nobili     "  '" 
yit£^enere  feruire  atque  honorem  perpetuo  trtbuerepofiitti,.ydmen. 

.AuditeEuan^tltum^prxceptum  Domini ,  quemadmodum  matrtmoni" 
nmfanBe  haherel/elit  ^fitjue  jirmum  ^  indiffolubtle  xficutt  fcrtttum  eflapud 
Matth£um,decimonono  capite. 

ET  accefferunt ad eum Pharif£i,tentantes eum, acdicentes  :Licetneho- 
mini  diuortiumfacere cum yxorefua,qualtbet ex  caufa^ Qui reJhondens,attilItf: 
^n  non  legtfiis  quod is  quifecit  a b  initio  mafculum  ^  foiminam,fectt  eos ?  Et 
dixitiProptereadeferet  homopatrtm^  matrem  ,0>  ao-glutinabttur^xori  fu^: 
C^  eruntduo  in carnemlinam .  Qupder^o Deu}Copul.zutt,homone  fep.tret. 

Crediteyerbtf  tfltifan{ltjlimi6,qu£  Dominus  nofler  Itfus pronuntiauit, 
ficuttteQaturEuanviltfia:  ^certum  habete ,  Domtnum  DeumcopuUffeyot 
inhocfanCitJimoyttx,genere.Itaque,'\ttamynaftnclei^honefiedevite,chari~ 
tatem,pacem  ^concordinm  colentes,fidelitatem  mutuo prxfiantes ,  ex  re^ula  ^ 
fr^fcriptionel/erbiDei. 

Dtumigitur^na  omnes  mente  ^  animo precemur. 

D  E  V  S  omnipotens,hone,^fapiens:quiabinittopr£uidiflinonexpe- 
direhominitffefoli.obeamque  caufam  adiumentum  ei  creafit  eim  fimde,.ic  yo- 


4,4  D  E     y  I  S  I  T  A  N  D  I  S     AE  G  R  O  T  I  S.' 

Uijli duosynum  idemque ejfc,fupplicitcr  abs  te petimni,'.ju.mdo  dio7i.uttieshof^ 
ce  ambos ad matrimomum  contrahendum  pcrducere  ,~\it  pro  clementia  ^bcnt" 
vnitate  tua  Spiritum tumn  ftnCium  eis  Urgiri  atque impertire  di^ne/ti :  yt in >«•.« 
^flabili fdeyohintati tu£moremgerentcs,fantle &tatem  agant,omn€s carnvsli- 
hidines  c^  ajfecuort.es  ^itttofas  fibi^entes,p:irequeyiuentes,atqucalijs  honeJla~ 
tis^  caftimonididocumentofntjbenedtCiione  tuafalutari  eos  donaris,ftmiltte)^ 
atquefideles  tuos feruos ,^hrahamum,I ftacum ^ lacobumint prolem hahcntet 
fanciam  ^  incorruptam,  ttbiferuiant  ac  laudes  tribuant ,do£\rina  filutari  cam 
inflruentes,eitque  adgloriam  c^  laudem  tut  nominn  alentes,proximipeytiltta^ 
tem,&  Euangelu  tutpropao^ationem  .  Exaudi  nos  Parens  mifericordi£  ,pep 
Bomintimnoiirum  Jefum  Chri{ium,Ftlium  tuum  charifimum,  ^men. 

Z)ominiMyos  benefcijs  omnihns  cumulet,yobifqueconcedat,yt  yirtti- 
X  tem  ^  probitatem  colentes,ftmul  ad  multum  temporis 

honeslc  i^fan^eritam  perducatis^ 


D  E     VISIT.ANDIS     ^IE  G  R  OT  I  S. 

idclis  ^  yeri  Miniftri  ojficium  eJh,non  modo  popu[um,cui  P  aflor  eji 
prxfeclus,palam  c^publtce  docercfed  etiam,quoadeiusfieripoteJi-, 
'Vnumquenque  feorfm  admonerc,  cohortari ,rcdaro^uere,0*  confolari. 
Quodftyllum  ynquam  ejltempus,  quum  homini  Chrijliana  do^rinx 
necejfaria  ejl,tumcerte  multb  maxime  necejf.triam  ejfe  conftat ,  quum  Dominus 
€um  tnutftt,autmorbo,aut  alio  quopiammalo  eumafficiens  iprxfertim  yero  mor~ 
ttstempore.Tum  cnim multb  quamynquam  antea  ychementius  confcientiafuA 
'vrgetur.fiue  obiudtctum  Dei,quofe  fne moral'0cari  intelltgit,ftue  ob  impugna- 
ttones  Diaboli,quitumyehcmenterlaborat  acj}udet,yt  animum  xgroti labcfa- 
ilet.Obeamque  caufam  Minijlri  ojficium  ej},morbo  ajfeclosyifttarc ,  ^  yerho 
Domini confoiari-.ac  docere  quicqutdeisaccidttincommodi,  a  Deoimmiffumef- 
fe,eiufdemque prouidentia  contigijfe  :  qui  fuis  ftdelibm  nthilynquam  imperttt, 
nifi  tn eorumfilutem  (^  emolumcntum.  Cuiia  rei  arp-umenta,  ac  teflimonia  ex 
Script:ira  profcret,qux  tempori  conuenientiamaximeque  accommodata  ejfe  in~ 
tcUiget. Quoifi  s,grotumgraui i^p* periculofo morbo  ajfliclari  yideat,tum  confo- 
lationem  adhtheatmagu  prxcipuam  ac pecultarem/idque pro  eo,ac  fcnfum  animi 
illius  perYpiciet.ytfteum  horrore  mortis perterritum  y ideat ,doceat nthtl  ejfe  in> 
morte jQuodfdeltbu-s fit perttmefcendum:qut  ducem  hahent fuum  Icfim  Chrijlum, 
a  quo  ptrmortemin  eamyitam perducentur ,  in  quamipfe  ingrefjweji..y4c fimili 
cohortatione  adimat  eiterrorem ,  quem  conce pit  iudtcij  diutni.  Sin  eum  haud 
fatvs  peccatorum  confcientta  commotum  intclligat,iujlitiam  ei  diuinam expltcec 
atque  oftendat:apud  quam  Jt.tr cnemo  potertt  ,ntft  mifcricordia  Dei  inftrucins, 
^  Icf-.m  Chriftum profai.ue  ynica  ac  fngulari  complexus .  Contra,fieum  de~ 
liclorumfuor.m  co^itatione  angi  ac  premi  yideat,tum  qu,.mdiligentijiims pote>. 
ri,I(fum  Chriftnm  eidcpingat  atque  exprimat :  docearqtie  peccatores  omnes,qui 
fbi  ipj\d'jf.dcntes  ,eit*s  honitate  confdunt  3  in  eofolatium  ac  prefidium  hahttu- 

ros» 


DE    VISfTAMDlS      AE  G  R  O  T  I  S)  .,^5 

ratio  fgrfiti  conjol^tndr.pro  toato^K?  afjrilnm  etimperfpidef.m  auo perj^ctuoyer 
hoDsiadJ^''-'-'^'  '       "  "       ■""      '>:p'cubui!:ttu  Mintfiiv^kf^i^iiibtiixilisin} 

yhn  T^^ictiiq^ejcJli^vi^is^^^il^ff^r.itu in  ep-entes 
€xeviplitmjtatiterho 

F  I  N  I  S, 


.■^.OUiC^U-lX^^.  -^.^c^.i.U^i  OS\>C(>"«S 


^'a5«rU4^h.>'.u..\.c- 


•.ii.-j»«^ixy,r„.rt 


DEFENSIO     SANAE     ET     ORTHO* 

d.ox2E  doftrinac  de  feruitute  5:  liberatione  humani 

arbitrii,  aduerfus  calumnias  Alberti  Pi- 

ghii  Campenfis. 

^  V  T  H  O  R  E    lO^NNE    C  ^  LV  I  N  O. 

J  O  ^  N  N  E  S       C^LVINVS      C  L  ^  R  I  S  S  I- 

moyiro  philippo  Melanthoni. 

T finec finguUre  illud  iudicij  tui  acumen ,  quod  iuremiKintur  omnes 
imoro,^  etws cenfuram,  ficuti  parejl,  reuereor:  lihcUum  tamen  hunc 
fibriuAtim  tihi  legendummitterem,fretiis  amorts  er<^^mi^i fde,non lo» 
o-x  excufatione  litcrcr.Nunc  autem quia publice tnfcrihcre  tihi aufi^s  fum,nonde 
futuros  fcio,qui  temeritatu  in  eo  me  accufent  .Eorit  i^itur  cauf.i  ,quodncceJfe  apud 
tenon  e(fet,ynde  hancfduciam  coeperim,  hreuiter  exponam.  Principio,  eum  tihi 
lihrum  offcro,quemduplici  nomine  tihi  gratum  fore  certo  nouiuum  quodmea- 
ma$  authonm ,tum  quod pixftnxque doCirin£  defenfionem  continet :  cuitutunon 
modoftudioffimus  es  cultor,fedeximittsfortifimtifjueyindex.  .y^ccedit^ter- 
tia commendatiOfeaquenon^^ulgarts^quod fimplex  ac  fincerum  ejl ,  quoytor,de- 
fenfionis  o-enus.     Quantiim  enim  ayerfttis  ohliquifque  in  diifutando  artihM, 
qu&claris  alioqui  aperiifque  rehtts  tenehrof  ohducant,ah  omnideniquefuco^ 
fophiftica,ahhorres:tantum  tihiplacetnuda  ino^enuaque  perTpicuitas  ,qu£  rem,fi~ 
neyllis  inuolucrii,ante  oculos  flatuat  atque  exponat..Atque  hu  tua  yjrttts^fcut 
efirari  exempliiita  mafnam  fdipe mihi admtrationem  mouit ,  quod c hm  tncredi- 
biliperfbicacia  excellas~fmpUcitate  tamen  nihil  habeas  antiquius  .  Valehittgi- 
turnonparum  ^ h^ccaufa,fcio,ad  conciliandamliheUogratiam.Pr^terea  memi 
ni,has  te altquando  mihi  mandajfe partes ,yt  ft  nos  laceffcve pergeret P ighttis,eid 
reprimcndam  eitts proteruiam  atiquid confcriherem,  Qjiodta/nenlit  ftccrenunc 
demum  inciperem ,non  modo  tua  authoritate  adduCl(i-s,fedeius  (juoqne  tmprohita- 
tecompulftiifui.Lihrisenim  decemde  lihero  arhitrio  (^  prxdcftinatiofienuper 
cditis,quicquiddefns  rehta  prodideram,non  iudicio  a'at  deUCin  ,fd  mera  pugnan^ 
di  lihidinejConfutandumfufcepitO/bi  adeb  infolenter  ,tamque  eJfYeniferocia,ad- 
uerftis  puram,quamtucmur,pietatis  doclrina>nfe  iailat  ,yt  occurrere  altquomo- 
do  tant^  homini,spet»lanti£t,nififilentio  prodereyeUcm  Chriflt  gloriam ,  ncceffe 
hahuerim.Poftulahat autem huius  argumentitra^atio plus  aliquanto  (^  ocij ,  ^ 
tempons.Sedquiayidebam  id  captare aduerfarium,  ytfidtutius  dijferrem ,  hac 
meamora,ad occupandos prAiudicio  quodam  hominum  animos  ahuterctur ,  m.tlui 
altquidcitodare,yelmimtseLtboratum:quam  tacendopati,yt,cumhon£cauf&di- 
fpendio,inani  ciufmcdi  ia^atiajrucretur.  Quanquamfic mihi  fejlinaffeytdeor, 
ytminime  tamenprxcipitauerim nimia celeritate,     Quodenim  pr£ripttum erat, 
confecutum mao-na  ex parte,fpero ,iudicabti:yt  dicerem  quantumad  repeUendas 
aduerfarijcalumniiu,fat{iefjet,     Ettamen  hanc excufati  onem pr£termittere non 


D  E     L  I  e  E  R  O     A  R  B  I  T  R  I  O:  tl7, 

eponuit:  qtumfitupro  inftgnitua  humdnitxte  reapies ,  yiam  dtjs  monslrahts,  ne  mthife 
iniquiores  pr£beant,aut  miniis  beni^nos.Mihi  ccrte  fnpitts  in  mcntem  yenit,  de  condttto- 
m  noQra  queriqubdtxnta  neootiorii,qu£  fuhinde  nobn  in^ertmtur,  ^  multitudtne  ohrit 
ti,  ^  afiduitate  opprefi ,  ^  yarietate  dtflracli ,  idque  domifmid  ^foni ,  nonpoft- 
tnui  advnum  altquidtigsndtm ,  animos  dtligentiamque  intendere  ,fed  huc  indeperpetuo 
curfitare  cogamur:  ficut  qui  yarijs  ^  operofts  miniflerijs  dcsltnati,  qutbitsfmul  obeun- 
</m  nequaquamfmtpares,  dum  ecdcm  momento  yndiqtte  yrgenturquorfumfe  yertere  de- 
heant,pr£  Ufitudtne  nefciunt.  Interea  quicunque  ex  hoflibas  ms  aggredtinflituunt,ab 
«lijsomnikii curiifolutt acyacui inaltapace,  quoadltbuerit ,  ad infiruendum belliappa- 
ratumfunt  intenti:,^  coUtgcnda  copiu  ,quii  dcinde  per fuam  opportunitatem  innos  emit 
tant.  ftquidfitigationisfentiunt  ex  yno  congreffu,  quietem  ^  indticia  tunc  quoque pro 
fuo  arbitrio  fibi fumunt,don€C  refcctn  animn  ^  yirihtis,iterum  adnos  impetendis  tnHru 
clifunt  acparati.Huc  etim  accedtt,quodtantti  locorumjpatijs  diuifi,  iUa  etiam  vnde  non 
tarum  leuatiomsjperandum  foret ,  commoditate  deflituimur,  communicandifciltcet  inter 
nos  confiliaquepro  rerum  ^  temporum  ratione ,  confcrendt.  H£C,  yt  dixi,  mnfnege- 
ttiitu  fortijque  noflrx  deploratione  reputomecumacperpendo.  C£terum,quominu6 ifltt 
cogitatione  frangar,occurritexalterapartenonminimumfolatium.  Primiimquiaftatuo 
ms  non  ftne  certoDeiconftlio,  ^  talibm  obfideri premique  anguflijs,  ^  ijs,  qu£  hum* 
nitus  iuHarenospoffcnt,fuhfidijs  dcfci,  yt  meliits  expergefacii,  ref^icere  in  ipfumfclum 
difcamm .  Deindc  quia  yetn-s  hoc  effe  excmplum,cum  animo  recordor.  Jl  efert  enimfacra 
hiiloria,  ifaelitascum  excapttHitatereflituttciuitatemextruerent,paridtjfiCultate  la, 
horaffe.Nam  cvm  ipfa  operU  magjiitudo  ac  moles,cum  temporis  angufttdtplmfattA  eos  vr- 
verent,  ab  hoflihti6  aliquantoplus  rKgocij molefli£que  fuflinebant.  Et  tamen  yidtmm 
idnon  ohflitiffe,  quominus  conilanter  infraciifjue  animvi  pergerent  in  rpere,  yfque  dum 
tid  extremum  conilanti eorum  afiduitate  hofiium  improhitm  (jp  rabies  frOiigeretur.  si 
quidehocno  yulgareeratfortitudtmsjpecime^gladtjs  accincJos  C£mcntu  ^lateres  com- 
portare:altera  manu  tenere  gladiumfacere  optis,truU.imque  yerfare  altera.  atque  ita  ar- 
chiteciuradareoperam,  ^ fimul adprdium  effe  expedttos.  I.iushiflori£  recordatione 
excitari  nos  qttoque  decet,  yt  inter  tot  difftcuhates,  qu£  nos  ad  dejperationemf  licitanty 
animumnthtlbminits coUigamu6.  Cum mirahiltfua, tumpotentia,  tumbonitate  Dominus 
abhorrenda  tUa.yintichrtfitRo.  tyranntdenos  liherautt,  ciuitat'nfu£fancf£  lerufalem, 
ideft,Ecc[eft£infIaurand£prouinciam  hodienohtfmandat.  ^rdmm fane per fe  opus  ac 
lahoriofum: yt  nihil aliunde fuperueniat impedimenti.  Verum Sathant miniftri 
f^  fateUites,quihus  id  eft propofitum,neEcclefi£€dijicationem,quoadin  fe erit 
furgerc patiantur,aJlidHis certaminthusnosliexa7ido  ,  plus  adhuc  negoctffacef- 
funt.  Itaque,  cumfecuram  abalijs  rehus  yacationem  requirat  ordinarius  repa- 
rand&  Ecclefx  lahor,cui  nos,quado  tta  D omino  yifum  eit,deflina tifu»tus,ftmul 
atque  lapidcmynum  coepimas  toUere,ifticlaJiico  ad pr^liumnos  citant.Cumnos 
exigua  Jimm  hominum  manui:iUi inventcm faciant  excercitumiqui poJlimM,  ^ 
tefifterefmul  iUk,  ^  manus  hahere  femper  in  opere  occupatas^niji nobis  in  men- 
temyeniat ,ftc nunc agere  Detim,yt pridemfolituseft,qub  iUuftriorem  manusfut 
potcnttam  reddat:nobufuJftcerehocdehere,  quod etiam fiparum  profcerenuiK 
yideamur  lahore  noftro :  de  fuccejfu  tamen  perindc  acfiiam  extaret,fmuicerti, 
quandofub eiusyexiUo  aujpiciifque militamus. Qubdfi  hominum quorundam re- 
prehenfionemnon  ejfu^iat  noitra fedulitAi(yt plerique  hodiefuntnimU  delicati 

V 


il8 

^morofi) iiuiafe^irtationem  aliculi  refipicit,h£C no! confcientia fuQineat ac~ 

confirmet,quodDeo  ludicinoQro,  Chriflo  Domino  ac  Duci ,  fin^lifque ^7ige^ 

Iti  eamfcimm  apfrobari.   Qj  od  ad  me priuatim  attinet ,  ciimfatU,  cui  feruiam, 

nouerim :  in  Hacfiducia  totm  acquiefco,  quod  illiplacere  obfequium  meum 

qualecunque ,  nihil  dubito  .         Cxterttm ,  fi  hominum  iudiamn 

qu£ritur,tuumynimmthi  inftar  omniumfuturum fem- 

per  efi ,  ftcut  merito  ejfe  debet .    Mcnfe 

Februa/.  M  .D  .XLIII. 

BE- 


lltf 


DEFENSIO    SANAE    ET    ORTHO- 
doxx  doftrinx.Dereruitute  &  Iiberarione  hu- 
mani  arbirrii,  aduerfus  calumnias  Alber- 
ti  Pighii  Campenfis. 


Inprimum  Ithrum. 

V  M    ante  hiennium  in  conuentu  VVormaCienft  effemiu,  au^ 
dicLxm  .Alhertum  P  tghium  mihiiam  minariytc  certamen  denun~ 
ci.xre,  yerum  idprocid.  Lthrum  enimnefcto  quem  fe fcripftjfe  ia- 
ciahatinterfuos,(juo  totta  confcercr.  nondumtamenproferehat. 
Ciim  yerofoflea  R  atijjyonamyentum  effet,ac  dimidttu  tUe  liher, 
in  Lutherumacphilippum  Melancihonemfrxfertim ,  deindein 
nosftmul  omnes  compofttm,prodtjjfet  ,quideinde  accefionefe- 
cundepartis  aucin^fuit,  mihi  iam  mama  exparte  yidehar  Itherattn,  ne  auidfaltem  in  me 
friuatim  ederet.  Sic  enim  cogitaham,  quia  me  indignum  iudtcajfet ,  in  quem  ynttm  yires 
fua experiretur ,  maluiffe  adipfttn  commumi  caufx  oppuotiationem  eas  conferre :  ytfi 
quam  ytcforiam  reportaret,nohilior  effettriumphus:ftn  autem  yinceretur,  minore  idde- 
decorefcret.Nam  ^  arg.imetum,quodaduerfum  me  traciare  inftituerat,iUtcprofeque- 
batur:  ^flylum  in  meplurihns  nominatim  locnftringehat.  Interea  audio prxclarum  il- 
lum  lihrum  yolitarefedinter  eos,quihttsftne  matori  tnquifttione  ,hoc  tantum  nominepla- 
ceret,,quod  ChriHi  docJrinx  aduerfxretur.  Mihiytfieret  injjjiciendi  copia,  ohtinere  non 
potut.Neque,ytyerumfatear,de  ea  refuima^noperefoltcitt^s,  quianihilfore  certittspu- 
tabam,qun  m  ytpoflrtdii  ederetur..AnntK  inde  yntispr£ter'ijt,  antequam  in  lucem,yelto 
ttis,yel  aliqua  exparte,prodiyet.  Itacpie  nthtl  ampltiis  duhitaha,  quin  conftlium  mutaffet, 
i;t  i.mfcurtis  a  Ptghio,aliudopn6  in  mantis  fumpferam,ciimmihipr£ter  fhem  ojfertur 
magiium  eim  yolumen,  De  lihero  arhitrio  infcriptum.in  quo  tamctfime  nonflatim  ahini 
tio  nominat,yii  tamen  adipfim  caufe  tracdationem  defcendit,fatts  demonflrat,  nihilfibi 
-aliudeff  propofttum,quayt,qu£  de  hac  re  inmeainflitutione  dijputaui^penitns  euertat^ 
^tque  idquidcmfe  eo  conftliofacereproftetur,yt  Lutherum  ^  altos  omnes  noflros 
ptr  la:u/s meum  confodiaf.me  tamen ynumpeculiariter  yocat in  certamen,  acmecum ma- 
num  conferit:quod  ^  me  diltgentita  executu  ejfeputat  totam  huitts  qu£flionisfummam: 
f^certiore  ordine,ac  clariore  methodj,qtiam  alijfecerint,omnia  explicajfe.Equidem  non 
aufmfiiijfem  communls  caufx.  defenfonem fufctpere  ,ftomnes  fmulfutjjh  aggy-effas ,  ne 
temerttate  m.igi,i  ^  Jlulta  confdentia  impulftis ,quam  recdo  conflio  inducita,  altos  yo- 
luijje  anteuertere  yiderer,  quos  ctiftat  lon^e  effe  aptiores.    Qupdnift  ohslitijjet  hic  ti- 
mor,aliquidforte  adpriorem  illum  lthru,cuiiis  memini./ejh  odijjem.  Nunc  tamengaudeo 
'qualtcunque  de  c.iufx,  mefuijfe  retentum,  dtim  yideo  B  ucerum  hoi  fhtfumpfiffe  partes :  a 
■  quo  meltiis  ^Jjlendtdtusprofua  di^itate  traciari  potuit  ■  Quodautem  i.m,alijs  non  ex 
peciatis.jffe  reJJ>o7tdeo,neminem  mihiyttio  dtturumai-hitror,  ciim  i:ap,tlam  Deo  infuL- 
tctPtghim,  ntfprofan£ d:cirtn£  defenftone  me  ohifci.m.  Ergo ytcvnque  hcdie multos 
haheat  exercittK  D  omini  ^  inflruciiores,  ^  m.tgi,s  exercitatos,  quitfltttsfuperht  Go- 
liatx^infolenti.m  reprimere  poftnt ,  ^parati  fint ,  ftresita  poftularet:  quoniam  ta- 
tnen ,  iUis prxtcritis ,  nomine  me  cttat  tn  certamen ,  ne  yel  ynum  ex  Chrifit  feruisji  yi- 

V     * 


,io  RESPON.    CONTRAPIGHIVM 

ciffe  glorietur,coelejlt  RegU  ac  ducis  meiyirtutefretm ,  ^  armn  illis  J^irituali^ 
hnsjquinfu^mini^rarefuisjoletjtnmediumprodeo. 

Cur  autem  me  ex  tam  multvi~)/num  delco-erttP  io-hi::^,  cid  certamen  indi- 
ceretyipfe  l/idcrif.fiquid  tamen),rahie  exc£catm,^iderepoten,ftlIiturenim,ft 
meiUo  elogio,(juodmif]iobitertrihuit,yeltantilIum  commoueri putat,fingithoc 
forte  injuum  commodum,  cum  mihi  prie  alijs  nonnthil concedit ,ne  yidtatur  cum 
o-re^ario  cjuolibet  manm conferuijfe.  Verum  cjuidquid  fentiat,mca  nihilautmi- 
nimi.m  refert. Neqne  enim  tn  eruditioneautfacundia^Ji^dJnpura  confcientiaSr 
delturriP^l  iria  conjijlitudgue  non  apud  hamtnei  ,fedin  Dei  fonJJj  ecl  u .  D  einde  nort 
tanti  eittf  facio  tudicitm,yt propterea  mihi placeam.L^ttt^fumUudari  me,incjuit 
ille in  yeteri Tragoedia,ftda  Itudato^iro ,Ergo,etiamfi  amhitioftps  forem,non ttt 
men  caufim hahere  expctendx  laudis  ah  hnc  ore tam  impuro  acjoetido,cjuodno» 
nifexecrahiles  in  Chrijlum  contumelias fuhindeffir.it. Hucaccedif^quoddumfuit 
ljntem"erie  abripitur,nthil  iudtcat  nec  cernif.fiue  quod impietatis  fui£  meritb  /» 
Ireprobam  mentem datti^ ,manifejtum ejl diuin^  yindtclx  txemplum.ftue  quodin- 
)ioli.rahilhfuperbia,quaturget,peJlimumeJ\c£citatisgenus.ProindtyelutiinJce 
)nis,Eumenidum l/idi.iagminaPenjli^tis.Etfolem geminum ,i^  duplicesje ojlen- 
jdere  thebasiita  hic  tam  .icutos  habet  oculos  ,ytquod  nufquam  ejl,yidcrefe  putet. 
h^eriim  hoc  interea  malii  ftmul  hahet,quod  in  claralucc  non  miniis  c£cutit,quam 
ji  extrema^ertigine  percujfiti  foret . 

Fateor  alias  ftominem  ejfe ingeniofum  ^  doClumiacumen  illi  in  djputa-  | 
tionibtts  ,^  digerendi  artem  conccdo-  agnofo  po^uLtriterjliferjum  tjfc:huc  cify  ^ 
yalcre  ea  eloquentia,  qu£  medtocriter  literu  tincios ,  cuitugenerii  plurimt  hodie 
funt,capere(^  aUicereque.it. fedquorfum  omnes  ijlx  dotes,ybi  tota  homintsmem 
furore altenata  eft  ac perdtta^ Qurmohrem  ftquem  locum  hahereynlt  inter  lite 
ratos(cuiniglori£fe  plmfatis  cuptdum  cjp  prodtt)adfanam  mentem  anie  rcdeat 
oportct.H,ausjttaem,qt{AJlun£jaborat,ciirand£  amenti£,h£cduofuntJ'£rriedu:fi_ 
aduerfasclaramcertamqueDeiyeritatem de/iherata malitia  beUum gerere defi- 
nat.fijhltdam  fui  perfu.iJionem,^nimli  infolentem  faftum  ,  quo  toiits  ohjlupe- 
Jctt ,  exu.it  ^  alijciat.    Verum  ne  "yide.ir  contentionn  ardore contra  hominem 
fr£termodum  incttari,malo  iam  in  tiu^  lthrum,quafi  in  rem pr^fentem,  leclores 
adducere-yt lUtc  qu£cunque dtco.autplura  etiam,recognofcant. 

Veriim  antequam  huc  yenio,  de  ordine  agendt  meo,  quem  tenere  inflituty 
paucis pr^ftri mthinecejfe efi.Principib  , non  est  qubdexpeclct  leclor ,  yt  inre^ 
Jfondendoflum  orationis  P ightan£ fequar .N amfi fngula yeUcmm.nutatim ex~ 
cutere  ^  nihil  relinquere  tntacium  ,yfque  ad  tmmenfim  magnitudtnem  excrefce- 
vet  ltber.pr£terqua  enim  qubd  loquedt profluentia  habet  iflfmgtnitam  a  rtatura, 
in  hoc  etiafcmpermultii  oper£ponit  acjludijy^yt  citmfuamagntloquentia  caufa/n 
obfcur^t,tum aduerfarium  longo  ac  yoluhtlt  rotatuyerhorti obruat .fortafts  ettatn 
laudem  inde  c pt.it  iquoniam  h£c  ejl  optimafefe  iaclandi  ratio  tnter  imperitos,l 
m.ignis  cl.tmortbm,^  longa yerhorum congeric  exuhare.  Egoyerb palmam  haci 
inpane  ltben:er  lUi  concejferim  ,^elftne  certaminc,  fiquidtm  nonorationtsmii 
niis  quitm aluipzoflauiu^proyitio  hjihiiO  •  Qjtbd  au.em  ei.ifnodi artificio  adca» 
fam ohtinendam nititur ^quaftl/erha fundendo, ledorum oculos ,yelut fparfis  ne\ 
huUs  pojin perilringere  fid  apudf.inos  homines  nimti  in.Jirmum  crit  pr^Jiliuml 

Riidil 


DE     LIBERO     ARBITRIO.  nt 

Mudihui  froculduhio  ^  nhll.ui  iitdictj  hommdui  fuiurn  f.iciet :  ftd  cjuimicam 

rc6iie  mtclligtntt£  habebtt/nhtl  morahitur  cmpuUA6  tUci^  ,  in  cjuibm  nthtlfolidi 

repcrtet.Itaque  contentw  ero  cfftcere^^Vt  ferifictant  omnes  fij,(^yero  tudtcio 

frxditi  leCiores,Ptghtumexfulgorefumum,me  ex  fuino  d.tre  iucem,hoceii,qUi& 

a  me  benefcriprafueritntfuts  tUum  ctlumnijs  e^m,xlitiofts  cauiUis deprauaffe: 

tne yerb nthilaltud cju£.rerf; ,nift~)it pura  ^Jimplcx Dei  yertta^, difctifis  s^tha, 

rts.  fumti ,eluceat .la tntmfitin6  fore puto,quam  longa  ^  fttpcruacua fcri ptione 

frujlra  me fatigare ,^  fimuleffe  itaoribtiimokftum  .  Eft  eti.tmaliac.iufa,  yt 

nihildijltmuUm,cjux  me  breutm  tfje  cogtt .Confb-m^or  enim  ttmpOYiianguiiijf, 

quando  mihi  T/.v duo  merifes^yfjue  adnundtnoi Francfordtenfts  refiant ,quihus 

fiatut ,fjitri potertt,h.tnc  rtJfonftonemcdere.^tquel/tinam  dimidium  eitts  tem 

pomyacuum  mihi prorjm ^  Itberum  adfcribtndon  rtlinqueretur.Quamobrem 

'yeniam  me&  fefttnationt  dabunt  leciorei,ficubi  lemm  ea  iranfcurr.im,qu£.  lon- 

norem medttationem-^  magis  exqwfitam dtltgenttam  requireh.tnt. Q^dfimi 

hiquiTfiam  lietits  tUud acl^ul^are  diciertum  obijciat  ,incptum  tffe  culpamde- 

precarijqua  potuerim  cartre,  fiyol.itftm,in promptu  tfi rtlfonfio :  primiim me 

offnii  ntctfiit.ttecomptUt ,  yt  Deiyerttatem fufttneam  ac dtfendam ,ybi domi 

m€£  oppi-^natur.detnde mt  jic  raptim  fcripturum ,yt  tamenytths  inpuhlicumfu 

turuift  Ltbor ,  ntc  a  cauf&^ramtate  altenus ;  etiamfieiu^s  dignttati  minttsynde- 

cunquerefpondeat. 

Quh  tamen,comparat'vs  inter  fe  meis  ^  iUiusfcriptis ,farilitts  ac  certius 
'iudicitim  facere queant  leclores,(^quaftrerumfummAs  digtto  notare,ordinemac 
diThofittonem ,quam ipfe obfertiautt  tnfuo  operc,fequar.  Tantum  hoc  erit  dtfcri- 
minti:qu6dctimyendit.tre  fe  rr.a^nipcoyerborum  app.tratuyolueritjego  compen 
dto  ac  fimplicttati,qi.oad  licthtt,fiudtbo:detndt  Ci.mTr.ifm!co  fuo  fastu,  .tcyi- 
ruientis  in  nos  conuicijs  multoi  paginoi  occupauerttj  tn  hoc  quoque gtnere  liben- 
teriUi  cedam.Nthtlenimyel  (.hrislt^lortx  decedere,yel bonorum  cxtftimatto- 
ni  obeffe  puto  ,f  P  ighiui  diftrtm  cortutciator  ^jtt,i^yocttur:modofmul  omnes 
inteUig.int,eumfurtofapartimmaledtcendi  itbidtne,partim  atra  biltpneipotius 
mantaptrcttum,huc  lUucnuUo  deieciu  rapt.tr i. 

^cprincipio  q.di infua adS.tdoietum Epifloia traclat ,  tametfi nonfunt 
huiws  quxfltonii proprta ,qMa  tamen  ad pr£^rauandam  nojlram  caufamjpetlant, 
obiter  expendamus.  M  tratur  ac  dcpiorat  ttghius  Germani£j'u£jtupo,  em  ,  qu£ 
potuerit  ad  doclrinamnoftram  comnouert.Nos  enimne^ottum  .iggredi ionge dtf 
fctliui,quam  oltm fecertri.t.^poftolt:dettide abfurdijiimadocere ,^  qutcquid o- 
Itm  alttnum  a  yera  pietata  regula  commenti  Jtm  h£retici,ab  inftris  reuocarei  i- 
mofuperare  omnium  deliramenta  :(^tamennthtl,yelinji>eciem  hahere,quod\ 
faljo  filtem  Jfitndort  homints  jojitt  faUere.Neque  enimyeidoClrinajyeifacun) 
dta  ,yel  fanditate  yit£  txctUtrt :  qu£  hommum  attenttonem  excitaredcbeatj 
^tqueyt  hoc  melius  ampiipcet ,  oUtndit  quamintpta  Jit  ac pr£poftera  nofirn 
agendi  ratio.  Re'sfondeo  breuiter,ntmis  Jlupidum  efTe  Pt  o-hium ,  qut  non  agno- 
Jcat  tLuJire  ac manijtftitniefft^dtuin^poteriti^  mp^culu///,  quod,yelit  noitt, mi- 
r.trtcogttur  .  Nitm  quo nos  mtnus  hen-e comparati  inftruc\i:]ue  fumus ad  taMHm_ 
taincjuearduum  optn.,e'suna^perJ^cuaducet  Deiytrtm:  c^u£  perno^ram  in- 
firmttajemtotum orbem conatUf '  Quodft tft£ P i^l;ij i]uerimont£ tn ^poftoio- 


,tt  RESPON.     CONTRA    PIGHIVM 

ritm  ternpMconferanturjdictisPorphyriurn,  aut  aliqtitm aliunt  ex  tUa.  cohorte lo~ 
qui.ltaquene  hic  longior fm,re7^ondebo  ex  orePaulimos  libenterfateri,totac 
tantamxfidia nobti Tninime fuppctere ,  qu£ ad tantam moiem fudinendam fuffi- 
ciant :  qu6ddo^rin£  noilr£  yeritof  ac  ^dcs  non  eloquentta,  aut  erudttione  pro~ 
pria,fedfbirituali  Deiyirttue  fundttafit .  Caufam  certe  -validam  ac  fortem  effe 
oportet,qu!g,  non  hominum  patrocinio,non  externu  quihuflihet  adminicuit,s,fedfo 
lafuA  honitate  fuffulta  conftftat. 

Deffnat  ero-o  flupere  P i^hifts ,  i>nde  h&c  noua^  inaudita  do£irin£  no~ 

ilr£  efficacta :  quando  res  ipfa  clamat,nonLuthermt  tniti_o  fpcittum  ,fed  Deum 

per  os  eius  fulminaffeineguenos  hodte loguifedDeum e  coeloyirtutonfuam e~ 

xerere.^tqui ex  altera parte demonilrat,quantiim  ab.y^pofi:oltsdijfiramHS .  £-' 

quidcmfideperfonts  agttur ,  nulltsyerhis  fatts  exprimi potefi ,  quanto  interuallo 

nos  illt  pr£cellant :  fed  in  quihus  nos  dtflimtles  facit P ighim  quantum  ad  doClri- 

nam,dico  nos  effe  ftmilimos .    lUi,  inquit,  ea  narrahant quAli idcrant  ocults,qii£ 

aurihm  hanferant,qii£,pr&diciafuerant,qu£.fgurisadumhrata .  Nos  autem  quid? 

^n  nouum  Euanp-elium  excudtmtis,  cui  pojluiemtu  hahertfdcm,  tUo  yalere  tuf- 

fo  quod^ydpofioU  prodiderunti  Multas  ^ de  rehus  yar^s  controuerftas  Ijahemus 

cum  regno  Rorn.  ^nttchrifhi,  fed omnes propemodum  ex hoc  fonte fluunt ,quod{ 

Chriflo,Prophet'ts^.y4pofioltsaudientiamdariyolumuf,  aduerftyij, quiafilenJ 

tium  palaminiungereillurionaudent  ,futsfigrnentis  locum  iuhern dare  .  Mirus, 

inqutt ,  .y4poftolorum  confenfus erat indocirina  .    Quafil/ero  non  hunc  quoquc 

confenfum  dcderit  ijs  Domimti ,  qui  Euangelij  doClnnam  in  prtfrinum  fuum  lo- 

cum  reflitucre  hodie  conantur.  ^derat,inqutt ,dittin£  operationtsVu  pr£fenta~ 

nea :  aderatSpirittis  ille  ignem ,  quife  tUorum  morthm^yuhu,  oculifque prome- 

hat.Sedenim  htc  c^ qu£cunque aiia  commcmorat  Ptghiu,s,tn.Apoflolic£dociri- 

n£,yel commendatton,em pt>eiapprohattonem,  arma  noftrafurn.  Quicquidenim 

(locemui,in  hanc  fumvam  redit,yt  Euangeiiumtliud,quodtot  pr£cUrt4  teflimo- 

nijs  confrmatum  faiffi^  pronuntiat ,  a  mundo  audiatur .  Sepidtum  enim  fuijfe^ 

^  quafiaholittim  cx  hominum  memoria,conquerimur,  neqite  immcrito  .  Nec  a- 

iiud  qu£fitum  ejl  a noftni  per  hosliigtnti  quinque  annos ,  qu.iml/t  tota  contcn- 

ttofc  dirtmeretur  ,ne  hominihtis cederetyiCloria , fed penes  doclrinam  illama 

Cbrtito ^ ^Apoflolts proditamPvt par  erat,folum  manerct.Nunc quoque,ficon- 

itiCxi  ft'.erimtts,aiiqutd  pr£ter  eam  docere,  non  modo  recantare  paratijumus :  fed 

omni  Jludio  impugnare .  irgo  ciim  a  nobis  m.iracula Jlagitantur ,  ^  alia  quthus 

oiim  Euangeiii  mateftas  fancttafuit,  non  alia  profcrendafunt  ,quam  qu£  tunc  per 

Intantti ^pofloiorum  fucrant  idita  .  Semd cinun£Xtitemzu_,Jsdjn^pcrpetuamE- 

\an?-eiij  conjirmationsm  •  .Atque  hic  mthi  quam  J^aciojks  dtcendi  camptts  pate- 

jvet,  citm de  ino-ratitudine ar  malitia ,  tum  ctiam  de  impudentia  eorum ,  qui  non 

\niodo  ¥.ti£n^elmmChrifti,perinde_a(fi  n_ouumforet ac nupjr natum,nouii itcxmt 

''ji£»isappml2ari^gjlulant,fedilla  ipfa  miracula,qu£  eiingiori^fcruire  dehent,in 

konttmeiiam  torquent  atque iudibrium  ?  Scdquoniam  ad  hanc  remaiterurn  opm 

deflinaui'  ,inpr£fentiafuperfedeo  .^tpergit  P  ighim  tn  excuticnda  nohts  iiacde- 

fenfione,quando tota  nofirado^rina  ad hocl/num  compofitafit,yt  ornncm pror- 

fmpietatem  aholaat ,~)/t omnem  reiigionem  eximatementibus  hominum ,  quod 

nterts  fucis ,  technts,  ac  impofttiris  agamm ,  improbo  Scriptur£  ahufu  ,  auda- 


cia 


DELIBEROARBITRIO.  jtj 

eU   atque  itnpudentia  fngulari ,  mtnd^uijs  ,  conuitijs ,  in?fyohovum  conjhira- 
tione,feditionibus,plufquampaganicayiuendi  lirentia.     Etqutdnon'^    De 
friore  calumniapoileafuolocoyidehitur.        Qmntum ada^iontm pertinetia 
tnendacifs  Pighij  adrem  i\,fam  frouoco.  Deamarulentix  tantiim  hoc  ■verbum 
dicam,non  nif  in  eos  effe  effufm  ,quihws  tffum  Dci^yerhum  odor  ejlmortts  in 
mortenr.deindc  nonfoffentmiam iudicari,  jiquis  rerum  indio-nitatem  reputee 
qu&  eam  extorft.Porro  do6lrinam  ah  eorum  yita  £fiimari,qui  ea  ahutuntur ,  ni- 
m'u  iniquum  eji  .      Quamquamfde  nohii  ^  aduerfarijs  iudictumferi  exyita 
fUceat,hanc legem  minime  recufamtn.  Qualtfunque enimfnm,o-loriari  t.mu-n 
nohu  meliori  iure  licet,  quam  optandum  forer^aliam  effe  no{lr.tm  yitam,quam 
omnium Romanenfium,qui regnum  ^ntichrifti hodie  fufinent.     Proindenon 
yereor,f  quis  noftram  ^  illorumyitam penitus  injpiciat ,  c^  ita  interfe  confe- 
raf.quin  nos  fahem  timere  Deum,illos  prorfmcontemnere,^^  ipfum  ^  eius  /c- 
cem,euidenter  cernat. 

Quodnegotium  nos dtjfictlius  moliri  dicit  quam olim ^pojioli  fecerint,fi 
in alium fenfumacciperet/ion prorfn4 ayero  aherraret.  Na  fi qutf  temporisillm 
Jlatum pritdetercufideret,quo  exortns  eflLutfierus,  eum  aliasfere  omnes  dijficul-  /^^  (,fr,-  ,ni  , r 
tates  h(ihuiffecum.Apo{loliicumunesl/tdehit.ynayerQinretntquioreacdwiore   ^"  '^^'  £  Ar».. 
fuiffe eiu6  cortditioncm  quam  iUorum,qucdnuUumerat tunc tn mundo n-o-nii^nut-    ^    ''^  • 
lu/s  principatus,cui  tUi  heUum indtcercnt-.hic  autememergere  nuUo  modo  poterat, 
nifeius  imperij r_uinaf'j* interttu.  quodnon.modo  omnium potentifimum  erat, 
fedreliqua  omnia,quafifhi  obnoxta  tenehat .    Hanc  dtfficultatem  nunc  quoque 
fuftinermis,fathfcitur,quantum  l/aleat  Pcnttjex  tum  armorumpotentia,tum  foe- 
derum  auxtlijs,tum  pecunijs,  ttimipfa  nominu  reuerentia  .  Deinde,quantum  pr£- 
fidij ^  rohorts  haheat  inhacimmenfa  fua  coUuuie ,qui£libique  terrarumji^arfa 
ejiicardinalium  dtco ,epiJcoporiim ,i(^ facerdotum..y4tqm  otmiesl/no  animo,quQ- 
niamnon  aliterfiluosfefore  yidcnt,  nif  profligata  nojlra  doclrina ,  adeamop- 
primendam,non  fcus  acfpro  aris  (^  Jocis,imo  projuis  ipjorum  capitibus  pu- 
^narentjOpes  omnesjuasyircfjueconjerunt.  Diecrem  hac  quoque  moieflianos 
fYi&^poflolis  lahorare  ,  qubd  luCiandum  nobisefl  cum  faUaci  ecclefi£ larua  ,<K7< 
cumfucataimpietate,qu£jubipJoDei  nomine  delitejcit,  nifih&c  arena  fmiii- 
ter  complures  ex Prophetts  ^  ^po^lolis  exercuijfet  .  Verimyt ad Pighij  obie- 
{iionemfme[refpondeam,dtjfictle  &*  laboriofumopus  efl,tot  impietattsmon- 
flrajtantum  impi£  dolhin£  labyrinthum,tot  juperflitionum  JJ)ccies ,  qu&per  ali- 
^uotfecula  occupauerint  omniu  animos,qu£  tam  altits  radices  egerint,qu£  tajhe- 
ciofos  colores pr(Cfferant,derepcnte profli^are,ac  toUere  pcnttus  e  medio:p,£fer- 
tim  cum  tota  mtmdtpotentia  contra  refflat,((pf(.rro,  ignihtis  omnic,ue  f£uitii£,  ^e 
nere,adiUayindicanda infur^at.    ^udax conatu,s,inquit  Pighiu4:  non  ne^oue- 
meraritm  etiam  confterer,Ji  hominum  opM^ non  Dei  ipfmjoret.         Scdcitm 
Paulum  audimu^s  concionantem  de  poteflate  tUa  inuiCla ,  qudi  minifirts  Euangelij 
dcita  efl,c.d  dtrucndas  omnes  }nachinationes,ad  demoiiend.r  conflia ,  ad OTtmem 
dentqueceifttudincmdeflruendam,qu£jc  extoUit  aduerfus  cognitioncm  Chrifli, 
anims  coUi^imusyt  intrcpidi  flemiu contra  hunc  totum  Satan^  apparatum,quo' 
[uflinetur  Papifmns. 

^ddelendos  porro  fucos  iUos,quibm  meretricem  fuam  ornat  Pightus,floii 


„4  RESPON.     CONTRA    PIGHIVM- 

•  na  h£c  nohis  fonbi-r  in  pronpttt  ejljnos  minimctot.tm  antiquit.item  cum  omnihus 
■.janClorum  pl.tciti-i  conuellert ,quem.tdmodum  metitur.Jedhoc potms  'ynuma^ere, 
ytciu&temporumliiti')  corrupta  funt  ac  dijlipxta,m  antiq  ium  ftatum  redeant, 
jieclam.it iUe.nos  fic  remhabere  contendtmus .  llle  malediclum quod mnos 
iacit,non probaf.libri  noftri  jirmis  ^  cLiris  huiusrei  te  itmonijs  n-ferti  funt. 
pLtufibties  fmt  ti}£  cdlumnin. ,quiltii nos  onerat ,dic€re  nos  Ecclejiam  a  Chriilo 
fhonfofuofutffe  .tnnos  millc  (^  quadnngentos  dtfert.tm:ita  nos  f.tcere  mend.tc.em 
Chriftum.ftd  nebul(efunt,qu£folo  fl  ttu  yer£  ref^onfionts  eu.tnefcunt.  Dicimtts 
entm  ChriJ}umEcclef<efu£fidelitcradfuiJfe  ,  i^fewpcradJuturHmfcutpromi 
ftt.DictmiK  Ecclefametmfuiffe  yirtute  cQnferu.tt.tm ,ne periret.S pirttu guber 
natam,ne ayeritate  exctderet:fedjim.d  oportuiffc  acciderc  dicnn.is,qHod  Iuch- 
lentoPaultliatictnio  prxdidum  Jhvrat,de  hombtli  defedionc,  quam  non  in  ex- 
tremo  aliquoterrs,  an^ulo,fed  inyniucrfo  orbefore denunti.tr.  De  futuro  certe 
Ecclcji£jl.itu  loquitur,hoc  cft  qui  poftea  fecuti'.i  cfi.  Dictt  .Antichriflum ta  n 
tunc  moliri  arcanum  tntquttatkifed grautus  muito  eft, quodcontinub  jubiungtt, 
forefcilicet,-vt  palamgr.tjfctur  ac  tyrannidem exercctt  m  Lcciefiam  -.leque  tan 
2.Thef.r.  ^^^^y^  externus  hoiiis,yerum  occupato  Det ftnciu.irio.Di:m  h£c  commemorat,di- 
cityenturam  defcfiioncm.Hxc  dumyidemus.fimti  prindiiia  fuer.int,  accidiffv, 
ao-nofimus  yeracem Christtf^tritum.  Intena  t.tmen  fuim  Cljriili  promiffoni 
confl:tre  fidcm proftemur.quontam  tn  tanta  ciade  fuos  mirahtiiter  conferuarit , 
"Vr  ex  mcdta  mortefaiut  euaderent:qu6dEcclefiam  tn  tanto  naufragio  perircpaf 
ftii  nonfr.^*  cumytderetur  dejj>crata,ex  ipfo  qitafi  interitu  itberauerit  .  Ex 
lilo  enim  femtne  excitata  efl i:£c  mefin,quam  ijodie ctrnimits.  Eat nunc  Ptghtus, 
^  Christum  m.tid icij a  !t perfdixfub  rtoftra  ptrfona  ,ex  proprio  aut:m  animi 
fui  fenfu  injimulef.qubdcum  E uagciij  fut  contemptum  yniucrftii prope  mundt  ex~ 
c£c.ttioneytndicaret,Ecci'-fiam  tamenfuam  luceyertt.ttvs  acl/ttx  numqti.tm  in 
terea  deftitucrit.  Sedentmego  indc iliuftriortm  einifidercdditamfuiffe.tgnofo, 
qubdper  tot  ojftndicuia,pr£tcr  Jj?em  omntum  homtnumftbi  lnam  Jeccrit^yt  jir- 
ma  pcrm.tnerct . 

Ne  tamen  inrctinendofuo  iure,yel  potitis  iniuria,yideatur  impendtb pr£- 
fraciior,t.tndtmfa.etur  obrepftjfc  abufmtn  Ecciefiam,quos  omnespij  correclos  cu- 
ftant.Sedmodum  corri^tndi  lon^e  ab  eo  diuerju/n  ifje,  quem  tentauimm.  H.ti 
entmpaftorum  ejfe partcs,quihwfacuitatcm  nosfujhltfjtquertrur  .  Dcindt  eiuf- 
modi  yttia  effc  uegat,qHorum  caufa  debuerimus  faccrc  ab Ecciefta  difccjiioncn, 
Nosenim  qubd  totum  orbcmturbauertmM,quodabeccitft£ynitate  dtfciuerimns 
haccaufxpr£texereahufiis,qut  in  ea  iiiuaiHer.tnt,(^corrnptosmorcsftcerdoiu.Vc 
ab  liGC pojinmo  tnci ptxtn  fcireyci.m ,ex  cuius  ore pr£textum  hunc  aHdicrtt.Fteri 
potift^l/t  innostrorum  iibrti  ie^eritLuthi.rum  tnitio  ahufis  tantitm  quofdamnt- 
mts  craffos  reprehcndiffe,^  fiagittrfoscicri mores  •  fuhtnde  aduerfarior/.m  im- 
probttate  yitertus  prouecium  .^t  quiU  hoccum  Pip-hij  caiumnta  ftmtie  habet^fcri- 
bit  aiiruhi  ipfe  quoquc  Lutherus  defe  in  hunc  modum:Vtiim,tnqmt,nolim,co^tmt 
meadue/ft, ti  mei  pcrt  tn  dtes  f.tpientiorem.  Veriflimi:m cft  quod  dictt.Cotis  enirn 
iinjtarad  .inurnjum  eti^s invenium.JutxiiMt ,  Dcmcrfus  abhucinproftndis  tUis 
)tenebris,quibus  orbts  fere  totus  abjorptus  erat,ciimfcintiil.tm  vnam  liideretqut 
ift  ex  tenui  rima  emiqu*ntem,ad  t  am  accedere  conatus  eJt.Hic  hofics  iucis  cum  tm 
I  p^dtre 


DE     LIBERO     ARBlTRIOii  1^5 

Iftcdire  ^yioleterrepellerepium  hominnfi-ndiumyellent,  tHmulttudofinc^ntamplio 
\ rem,totii  etiamfores demumaperuerunt.Hs.cnon eo  a  nohi dicuntur,  ytpr£textum  ca^ 
ptemtiinoflr£aPontipcedejef{ionis:yerumytapp.ireat,<jiialnfuturafucritaduerJkrio- 
rnm  £(juim  ,fi  totam  papifmt  corruptionemfemeladyiuum  refecuiffet  Luthernsxkm  le- 
ntntac  moderatam  rtprehenfionem,eamque  in  yitip  palpalnlibmferre  nonfuflinuermt. 
K^eque  yero  Lutheri  confilium  tunc  erat,  ab  .y^ntichrifli  tyrannide  dcfcere,  fedtantum 
med'irimnrhiiillvi,qmrumtamftcilviquctmneceffariaytdehaturcurati'.'..ydtquiopinione 
filfps  ff-T-intd  enim  nmnium  dl^omindtionumfanif;fcdteh^tp.ipifun,Ayjj;un^i;fMujffiad 

mouerim.inii,sC(eptaefi.quiaremedtumnullumferehat.frepuerttmedim. 

,.     S  ic  ergi  hdheat  P  ighiiK :  nos  non  yfjue  adeo  effe  morofos ,  yt  oh  morum  yitia,  etiam 

v/auiftima  fi.idendam ,  duxerimus  fdci  ynitatem.      Nouimm  in yitijs  aut corrigen-, 

dts,  aut  improhandn ,  eam  moderationem  feruandam  effe ,  ytyinculum  pacU  non  dtf-> 

rumpatur.    Sctmm tamen  exaduerfo  fc  temperandim effe patientiam ,  ytneiniquita- 

temfueat.Ergo  hanc,qu£  yulgo  ah  omnihm  cemitur.papiflict  clerifceleratifimam,  ^ 

omni  turpitudim/igenere  inquinatam  yitam,neque  approbare  debuimm  initio,  neque  flen 

tio  aui-  difi/nubtione  tegere:acne  nuncqmdcm  ex  officiopoffumm.pr^fertim  cuntpuhli- 

c£  xdifcatioms  id interejft.  Nam  ciim ab  ipfis proutniret  yelut  ccmmumsquxdamcon- 

tao-io^non  aliterpotuimm  in  coypore  ipfoplehi  yitia  repurgare,  quam  eos  qmque  arguen~ 

d).  Veritm  illamftiffe  dtfidij  caup.m,  nimi6  imprcbum  efl  mendicium:  cumfemper  cla- 

ra  ycceprcffi  fuerimm,nos  eidconiur,&ionii  yinculum,  pur£fan£(jue  docirin^  confenfu 

fore  contentos.  Cimdereftiiuenda  Ecclcf:aqu£riiur  ,docl) inxquidcm  addimmdifci- 

tli.um.  Sedaliudefl,colligend£inhonum  ordintm  'Eccltft£  fltidtrc: aliud ,abEcclefi(t 

f  iihtnare.Hccmeri.o  nobi^i  exprohraretPighim,fmorum  tatum  cornsptione  ojf'nf,re- 

nunci.ita  Ecclef;£  fcietate  .adnouas  partes  tranfttjftmm-.fedcumpaLimftJndc  exortum 

fuiff  dtfiidinm,  quod^ntichriflm  R  omanmft  rre  nonpotuerit  iuilai  ^  fa?icfa/;  impi£ 

fu£d:ch  in£rtprehenfiones  ,quidnobii  adhuc  difcefivrii6  crimen  obijciturl  .Additaetiam, 

fiT>eopUcetf.'.iiUcalumnia,foLxmmorofitatemincatifafuiffe ,  quodnohu clerimores, 

minm  hene  ccmpofiii,diJp  licerent. 

Peyinde  ficitPighim ,  acpueri  infchohs :  qui fhi fngunt  dedamitandi  mate- 
ri.tm.  Duo  enim  h£c  principtafhi  fumit :  nos  dtfcefliorii^  authores  extitiffe :  neque  id 
aliam  oh  caufam ,  nifi  quod  corruptiore  facerdotum  yita,  offenderemur.  lam  negamta 
initium  feparationts  anohti  facium  effe  ,^ne  tcrgiuerfari  yideamur ,  rem  ipfam,ytge- 
Jla  eJ},profcrimm.  Ipfa  lucuhntum  nohts  teftimonium  reddit,  hinc  diuifm  fuife  Ec- 
chfiam,  quod  Romanm^ntichriflm  eosomnes ,  qui aut proyeritate  yerhum  facere 
audcrent ,  aut  eam  amphcicrtntur ,  yivhntn  ac  tyrannicu  modis ,  nuUa  cognitione  h- 
gr.ima,  nonmodo  pr£ter trnorem  Ecchfiafttcum ,ftdcontra  cmnem  humanitatem  ex- 
puht.  Et  adhuc  reos  dcficiioms  nos  facient  Romanenfes  ,  cum  nos  a  fua  quahcun- 
tjuc  cornmumcne  fsun  ^  fanguinarijs  edichs  ipf  priores  abdicauerint  ?  '^tquifa- 
timfuerat ,  tohrantia  ^  fhntio  pacem  redimere ,  ytinf.dciynitate  permdmremm, 
cjUAm  nmiiim  acrtbm  remedijs  exitiah in  toto  corpore  incendium  excitare.  Q  uam  t» 
hicmihipacem,  ^  quamfdei  ynitatcm pr£dicas , ybi Deiyeritoi  locum  non  habet, qua 
ynicum  cim  yinculum  effc  dtbebat?  Pronuntiat  Spiritm  fancfits ,  EcchfiA  ynitatem 
fan£  yer£que  dxh  in£confenfione  contineri.necaudetPightm  yerbo  repug^are  ,etiam 
ftanimo dij]tntt.it.  yidcamm  nunc, quaUbm  ytncutn  aut  nodn  coUigatm  fitpapifmm. 
Primtim  omne  genmidoloUtri^  illtc  regnat,  nonfine  manifefia  Dei  ahm" 


iiS  D  E     L  1  B  E  R  O     A  R  B  1  T  R  I  O. 

o^dtionc.  Quantulunc:nir[ue  excultu  Dtirefiduum  fuferefl^^mim commcntitijs mi~ 
bm  ddultenttum , partimyitijfis  opinionibus  corruptum ,  menxmfuperftitiontm  redo- 
lct.  Docfrin£  verit.u  ,  iiutei^rfa,  prorfps ,  aut  contaminata.  Chriftm  femifcpultus, 
yt  inanem  mod:>  tttulum ,  fine  yirtutvi  giorix  rctincat  :  ^  Jpeciro  dcnique  quam  fibi 
fmilior, 

Virtmenim  eim  altii  tenebrU  fuhmcrft ,  offci::m  oUiteratum ,  gratia  fere  in 
nihilum  rsda^a.  Sacramentorum  cidminiflratio  mutiUprimltm  ^  lacera ,  adh^cmul- 
ttscxtraneii  figmenti'^  diformata,  posJremo  multi-i  imptji  imaginationthin  implicita. 

Quidiam nobn prxfcribit P ighim ? ne pacem  turbemui .  S edqua lege autpa£Iio- 
»e?  Nempevtadh£Comniaconniueam:is.  Neftriayeropax,  qu£tanti  conilet.  ^t 
dicit  fe  (^  alios  ^ntichrifli  canes  ,  qui  adulatione  tatratiique  ftcerdotia  yenantur, 
nihilin  jidcnouare ,  abufuum  correcfionem  expetere quidem  totisyotti ,  fedoradti},^ 
officijfuimemores,  nonyfu>pare  ,  quodadfenon  pertineat.  Quafiyerononfithoccu- 
jufque  officium,  a  mariifeftn,  ^  dcclrin^ ,  ^  cuituumfxcrilegtjs  (d>horrere,qu£facro- 
fancJum  Dei  Nomengrauijiima  contumeliaajfictunt.  Silendum  erat ,  inquitPighins. 
Perfdum^  execrabde  flentium ,  quoDeiglorta,  ChriflHS ,  atque  Euangeliumpro- 
deretur.   Itane  ?     Ludibrio  i^itur  habebitur  Deu6  ante  noflros oculos ,  totaretio-io 

o  o 

lacerabitur ,  pcribunt  mifcr£  anim£ ,  ChriHi  fanguin.f  redempt£ ,  ^  hifcere  ncfas  ertt? 
Zatrat  fdus  cann  adprimum  tatronts  fhepitum ,  ^  yitam  fuamobijcit  periculo  ,  yt 
d^mini  fui  caput  famittamque  defendat :  diripietur  impiorum  latrocimo  Ecclefia  ^ 
yaftabitur  ,  ped.biis  calcabitur  Dei  matcflu  ,  regno  fuo  fpoliabiiur  Ct^rtftia  ,  yi- 
dcntibu^s  nobtsac  tacentibiis  ?  Denique  pro  ^ntichrifto  Pighiiu  tant.ts  turbxsmo- 
^t,  ybi  pericutum  eii*s  remo  yidet  imminere :  nos  in  medio  Regni  Cliriili  excidio 
quiefcemus  f  Neque  tamen  horetiam  modo  pacem  rcdimere  nohs  licuit ,  qu.ind-i  ne- 
ceffe  erat ,  communicattone  etiam  ,  quafi  t.tcito  fujf-^^gi^  mig;iam  eiufmodi  fcelerum 
partem  approbare.  Ethoc  impietatn  iugum  excutere ,  erit  abrumpere  yincutum  Fi- 
dei ,  difutire  ab  Ecctcfia ,  turbare  communcm  pacem  acconcordiam  1  Sic  quidcm  ntim 
audiebuta  Rege  impio  fanctws  DeiPropJ-)eta.  Sedqua  dffenftoneytitur?  Noncgo 
fum ,  inquit,  quiconturbo  ifraetem ,  fedtu  ^<y*  domm  patristui^ui  dcreliguiflis  man- 
dataDomini ,  ^  fecutieftu  Paatim.  H^c  eadcm  eflnoflra  dcfcnfio,  Quidqmd 
hoaie  turbarum  ejiac  motuum ,  neque  noftra  culpatxarftffe ,  neque  nuncfoueri:  to- 
tam  caufam  effcpcnes  eos ,  quianimum  potiiis  ob  flin.tr unt ,  coetum ,  terr,ts ,  m,tria,  mif- 
cere ,  quam  Cljriflireg.io  tjcum  cedere.  Sedoportet  impleriquod  friptum  eflfejju- 
rum  iniquum  illiim,donec  eumJJ>iritu  orisfuiconfciat  Dominm,^  aduentiafui  ittuftra- 
tione  abotcatur. 

^dqux  erat  ynica  remedijs  yia,illam  nospr£poflera  aclionefuflultffc  dcit  Pi- 
ghiu4.  Paftorum  enim  autljoritatem  per nos  t.tbefa:tatam ,  qu>rum  er.tnt  isltepartes. 
■Quts non ytdcat  hunc Luci,tni dtfciputumpatam  in  tam mifer,tbili  Ecctcft£ cla~ 
de fuauiter tudcre  ?  Pontifcemfcilicet  Romantim ^  tot,tmci is  cohortem  nthitaliud 
moratur ,  i.nyittjscorrigendis ,  quam quod ilhi per nns  adempta  eflfacuttas."^  .Atquid 
obf.cro  ,  fafiuri trant  fitacuiffcmu^s  ,  quinunc ,  dumtantopere  yrgcntur,  nonminu4 
fecuritati6acfocor.di£oflendunt,quamfinulla  Ecctcfi&curatangirentur? 

Totu-sorbis  clitmitat,  extremum  inftare  Ectefixexirium ,  nifimox  remedi- 

■  im  adhib^arur  :  nece(iit(ts  ipfa,  quxcfl  tctum  acerrmmi ,  eos  fcticitat ,  ^  fcprc- 

mt,  yt  ejfugio  nuUtfs  jpateat  locni.        Nosin  iUorum  torporcm,  yci  pottiis  im- 

manem 


OE     1  I  B  E  R  O     A  R  B  I  T  R  I  O:  ',»7^ 

tnanem  crudelittttem  fortiter,jicHt pnr  ejh,tnu€hir»iir,(]u6d periclitanti  EccLfidi 
non  fuccun-ant.Ciim  rotjlimultsnon  exper^ejiant,JJ)esbona  efl,JlonJorePio-ljtOy 
ttdcorrigendos  abujwprimodie  properaturos  fuijfe,Jinihil  a  nohismotumejfet. 
^tfacere»tnunc,niji  anobts  tmpediretur.Curnon  i^iturtoties  ro^ati^ettenue 
aliquod J^ecimen  edtderunt?  ^t  h£c  turbttlenta  tempora  minime  cornmodiC 
funt  ad aliquid n^uandum.  Nempe  merito  timentnejidifcio,  male  alioqiufml 
dato,rurJiiS  molefua  lahoranti  ^  quaji  ruenti,adh£c,  corruptie  ac putrefahx  ma-i 
teri£,poflremo  iamnutanti  ^  quatefa^lo manips  femel  admoueatur ,fubi:o  ruaa 
in pr£ceps,fu6que cafu archtteClos  ipfos  opprimat  .Hoc profe£ioefl,hoc,inquamy 
ynum  efl,quod  curant  omnes  ifti  lupi ,  qualiter fu&  tyrannidi  caueantin  pojle- 

rum,quiliiseammach'ni6fahtliant,nequidampltitseorumobfiflatlibidtni,Quid 
porro  de Ecclcfia fat ,fifqi.e deque  habtnt :  neque putant Jua  referre,  etiamficen- 
tiespereat.St  me aliqutdfngtre  dicat  Fighius,  non  citabo paucos  teftes,  quimi- 
hifubfcribant,fedomnes  ptorumconfcientias  iudices  faciam.MancquoquePio-hif 
quc  reiam  oper£pretii  m  eil  audire ,nos publicam  E'  cliji£  dtfciplinam pr^cipui  tur 
hajfe. Quafiyero  difciplina  altqua  tuncfuerif.acnonpotius  horrihile afbecluca- 
hos,^  deformvsfcedaque  rerum  omnium  confufo.Nam  quudyetujlos  canones  no 
Hsiadat ,  quthnsordtnata  ^  fotmata  Juerat  Ecclefa,quid hoc  ad rem pertinet? 
lum  nihilo  maior  iffet  torum  yfus,  quam  ji nunquamjutjfent  fcripti.    Perinde 
efli^ttur,acftrepr:fpi  t^ranide prodiretaliquts  Dionyfij  autPhalaridii  aulicus, 
ac turbatam Rcmpub. quiritaretur ,  ^  conuulfas  leges,iudtcia in  ordinemcoacla. 
Quti hunc Itbcrtatts ^  legum patronumferret ?  Quhd  fi  hancftmtlitudinem  non 
recipiat  P ighiti::,demonJ}rct  mthil/elim^quanto  nu:lior  ^  ordtnatiorfitjlatu^fub 
Romano ^tttichrtfto.quajn  fublieterthus  tyrannnfuertt. 

H£cp.xuca  curfi/n  refpondere^ytfnmej}  adPighij  pr£fationem,ne  quidpr.i- 
ludiitfde  ipja caufa facerent leilores,ettts calumniis  occupati :  quodme  confecu^ 
tum  cjfe conjido. N am  7naledtda ,  quthmLutheri  ingenium morefjue profcindity 
mnejl pr^fentts  inflituti reftllere:quando  neque  adrem,dequa  agitur  ,  multum 
momenti hahent:neque  lutherus meo patrocinio  opmhahet:neque pojlremo  aliud 
agtt  P  ighiHS,quamyorax  c^  famelicit;  canis,qui  latratu  feylctfcitur  ,dum  non  in 
venitquodrodat.Nam  qu£  eiws  atroctj^ima  e(l  tn  Lutherum  cnminatio,nonaliud 
continet quam  taitareum  tffe monflrum ,  quia grauthm  confcienti£  certaminihu6 
liexatwsfxpefuerityfc^ue  addolores ^  tormenca inferorum. 

.At^erofilieiper  fomnium  conciperepojfet  htc  nugator,  quidhoc  fibiye- 
liti&quidyaleat^liclohmutefceretjliel  in  Lutheri  admirationempotiits  aclau- 
des  conuerteretur .  Nam  citm  jit  h£c  piorumfurs  commHntspi/t dtros fubinde  con- 
fcienti£cruciatiis  fttjlineant,  quibtts  eruditi,adyeram  humtlitatem  Deique  timO" 
rem  meltm  ajfuepant  :^tjingulari  ,pr£  alijs,ingenij pr^fiantia  quifquepr^ditus 
ej},ita  mtrts^inufitattsmodis  interdum  tra^atur:^tdicere queat  ..nonmodo 
fe mortis  doloribiis  circundatii  fuijfe  ^  ohftffum,fed  ahinferis  ipfis  ahforptit.  Ittt 
ex fanCiis prxjlanttjiimos  ,  quafi  feledoi  Dei  ojfictnas  effe  oportet,in  quihusfutt 
itidiciaprxteromnemcarnisferifum,  mtrahiliter exerceat .  Ne  recenfendis pluri 
bus  excmplis  longtorflm :  h£c  ejl lucla  lacoh ,  in qua  nohtlis  tlie  athleta  non  ho^ 
minum  qutmpiam anta^onijlam habuit,fed cum  Deo  ipfo  conp-rtffus  ejl .  Nuncft 
comprehendere  antmoyelts ,  quantiim  tlle  fudaritinea  arena  ,  DetfortitHdinem 


^\%  RESP  ON.     C  ON  T  R  A     P  I  G  HI  VM 

prmhn  intuerr.dtinde,  hinc  quoqueconieclurum  fumics  ,quodliiBoY  nihilomi- 
nm  adfinemlifqHel/ttdicLtudicatierit.Hxcpijsdiilit  Jint.NamquidPi^hio^pro 
fants  ijits  homimhm  facttu ?qui nec confcienttamliUam,necpietatUfenfum  habeh 
nec aliter  accipiuntft  quidde iudicijs  Dei  narratur  jquam  Ji  dc conutuifs deorum 
Homtricas  audirtnt  fabulaf . 

^uoniam autem  Dei  «^  hominU  cognitio  mutuo interfe  ncxu  coUi^ata 

funt  (^  imflicit(&,meritoPtgfnmfuam  de  libero  arbitrio  dtjputationem  inde  in- 

cipit.  Dicetquijj)iamj  me  hunc  ordinem  laudare,(juia  mew  Jir.  ^t  ep-o  excipiam 

illo  me yfum  effe,  quia optimn^ ,  ^  addoccndum  apt^Jlimn^liideretur.P lacet  er- 

g^o ,Quod aduerfarinf  meus  fequatur  id,quode£o  optimiitudicaui.  Qmnqua  miror , 

qua  fronte  auftts  fuerit ,  nuUa  met  mentionefada ,  tamfamiliartter  fumere  de 

zneo  librOjquodin  fuum  tranfcriheret.  Nequeenimquo  iure  idfaciatp/ideo-.ni- 

jiforte  prxfcriptione  ohtendat,quia  ftcfacere prtdemfolitm  ftt.  Nam  in  mxgno 

tUo  libro,quem  aduerfus  noftram  conjejiionem  edidit,integraf  fdipe  ex  Injlitutio- 

nemea  pa^inafjyhi^iifum  eji,infulcit, ac fuo commodo fic  adaptat,quafi aliunde 

non  fumpfijfct.V  elimnunc  fcire  quo  iure  aut  titulo  mea  fic  pro  fuu^yfiirpet  .S  i  qun 

ima^na  efjct  tnter  nos  necejittudo ,ego  hancconfdentiam  amiciti^  non  dijficulter 

(onccderem.Stdnunc  hutcl/eni£  non  ejllocu6..An  quta  hojlisfumfe  ius  dirtptio 

npsin  omnia mca hahere putat? .At hoc  prxdx. genui  nuUo ,nec lure jiec rnore , de- 

fendi,poteil.  Vnm  er^o  pr^ttxttn  reftat,homint  do(\o  potuifft  non  miniis  '^enire 

tnmenttmqu£,  dixeram,(^uammihi  prius  ycnerant.  Scdieiiores  olftcro,Jl  tan-- 

tumhaheant  ocij ,^t  c.tput  primum  lihrt  P ighiani  cum  primo  Inilittniont6  mt£, 

capite  conferant  .Nihtldtcointli  qucd nonjine  rifu acfomacho perjpictent  ni- 

mi6perditam  hominaimpudentiam.   Q^cdjiylterius  per^ere  iiheat ,percurrant 

tjU£  de  luilijicatione  traclat  in  altero  ilio  opere,  (^  adfextum  Inftttutionvs  mea 

caput  exi^ant:mirumft  hilem  continere  qutant.  Neque  emm  clancu/um  furatur 

^         aut carptim : neque  artifcio tegere ttafudet Juds rapinas ,yt apud fe na:umyi~ 

dtatur,'jUodap:dme legit,fid itapalkm mea  adverbumrecitat^l/t  yideaturpa- 

gtnoi  ipfas  toim  ptgritta  affuiffe,quo  defcrihendi  i^bore.n  fugeret .  Sifateretur 

aHthortm,eum  dictre  mutuart.nunc  quid  caufart  potcft  ,quominu6  pjagiarini  pa- 

ialioceturi  Mirahitur  quicunque  legct  ,ynde  tantus  homtni  J}upor:qui  nihi  l  yeri- 

tusftt,in ipfofiatimlieiiigio  depreijendt,i.go yero dit  omnta  bene rcputo,ha^'co 

quodpro  huminps  excufatione  di<a.eum  fecurttate  magti  quam  focordta,idfeciffe. 

Satts  enirn  habuit,Jirnodo  ijs pUceret,qui  non  minort  religtone  a noQru  ahftinet, 

^uam  faciiitate  omnia  Uudant  ac  miraiur,qu£nos  quoutsmodo  impugnant.Frua- 

turergoftnefua  tfla  intenebru  iaClantia.  S  edextabitPiitffero,in  luce  ^  oculis 

honorummea  Infiitutio,tant£  eius impudentt&  t^-ftis  ac  yindex.Neque  tamehac 

de reyerhum ftCiiirus  eram,nift  me eius  improhitas  coegiffet.  Sedtum  toties nos, 

tanquam  tndoclos  ynuUtin  ingen^  ,nuUitts  tudicij  ,ex  alto  JuperbiA  fudtfaftigin  de- 

Jftctat,operspreciumfuit,palamJieri,nec  ino^enuum  hominem,  nec gratit tffe qui 

tam  crudettter  eos  laceraret ,quorum  tamen  magifterio  nonnihil  adiutusjoret. 

Qu<&  auttmpofiea  defuo  admifceat,yt  deformtt,aut  pcruertat  hcncjdiClai 

Fol.j.Pa.  nonefihumsopensexcutcre.Summa  tamen  huc  redtt,in lUaDci ^ nojiri notttiay 

dum  mutuo  interfe  coparantur,  nos  iufiii  Det  iudiciU  non  poffe  tnteiitgere,  quin 

lihero  nos-vol^tim  a.ybitrio prx,dttQs  fcianiuSj(^  in  nohis poJitum,yt  obtdiamui 

prxceptn: 


DELIBEROARBITRIO.  iHf 

fr£cept'n:declinare  a  malo,facere bonum,^  ccntra.  vhi hoc  conjiituit , mox  ad 
fententi^nodrx  expltcationem  a^reditur.^tque  idcjutdem  primumex  Luthc- 
ri^erhis,qu£  cenjebat  minm a ccommodata  ejje  ad popularem  captum:  dtinde ex 
meh,qutbu^s  etiam per totum  opm infiftitC\it in meo capite  totam^t  ipfeyocat, 
Je6iam  nosiram  oppu^net.H£c  eft  claufula  primi  lihrt . 

T>  orro ,quomam  hac  potiJ?imum  machina  euerttre  doCirinam  nodram  co-{  p 
natur,quodk  communifenfu  maxime  abhorreat ,  pr<sfatur ,  non  immerito  LutheA 
rum  hoc  rudtmento  fuos  imhtierePvtcarrm  rationi  acfapientite  rcnunttare dtfcatu 
quia  tantum  abfurditatis haheant  pleraque  eitts do^mata  ,  ^pr^altjs  hoc,  quod 
traCiamus, deferuo  homints  arhitrio ,  "V t  qtubni perfuadere  yehs,  erucre  ijs  oc ulosj 
mentvs,^  omnem  rationisfenfm  adimtre  oporteat .  lUamyerhJenttntiam,  qua 
jnter  Chrtftiani nominis  hommes  nihilo plm controuerftg,  habere debtierat ,quam 
ynum  ejfe  Deum,quibni  probru  lacerathmo  quam  ridiculti  cauiUi^  txa^itat?  Pu- 
^nat,inquit,cHm.y^poJ}olo,quiJidem  teftatureffe ex auditupr&dicationts.  Dei- 
inde,fiyera  foret,infantes  ^moriones  adftdtm  pcrcipicndamfequett!rreliqui.i 
omnibusejfe  tna^is  idoneos .  Quafiyero  non  continuo  pojl,  hunc  Pio^hijnodum 
foluatPauliis,cum ex  arcana  Dei  rtttdatione pendercjidtm fubiungit:  aut  quaft 
hominem  flipitim faciat,qui  rationecarntseumfJ>oliat,  hoc  ejlinani  ftpientifi 
perfuafione  .  \^erum,  ~)ittnteUi^at,non  nobifcumftbi  effe  certamen  ,ftdcumipfo 

Paulo,audiat  eitislierbajfiaures hahet.^nimaln.rnguttJiomo  non  aicipiteagtiA 

funt  SpirititsDei.  Stultitia  iUt  funt,nec poteft co^nvfcerequod f^irituaUterdi- 
iudicantur.Rtddit tpfe  quoquenohtsrationtm,cur  ttajtt.  Nempe^quta  tnfatux- 
uttDeusfapientiam  Imius  mundi,quQ  perflultitiam pndicationi^  faluos  faceret 
credentes.ln  qutmJintmlReTjondcat  adhuc  idem  ipfc.  Vt  confunderet  fapien- 
tum gloriam . Quid dtmuw  indeccUigit:  Nequisftpf.mfaUat.  Si  qms^idetur 
fapere ,in fcculo  hocflultmfat^t  rcddatur fapiens:  quandoqti.de Japientia  mun, 
di  huiH.s Jiultttia  eft  apud Deum.  Ecce  pronuntiatPauliiS,j>rimumJptri^ualisfa^ 


fientixfundamentum  efjcjmundi fipienttam  m  njhHum  redigi.  huomxtnunc  in 
eum  hilemftiam  P ighi  lis ,quodyelit  honiinihn^mentis  oculos  erue)^,heftijsface' 
re fimtles,morionihiPspoftponere.  Q^od  autem  mtUisidfacile perfuadeatur ^  qui 
fihi fapiunt,nihtlmirum-Vta enim  iUtspr£clufa  cft,quaJoU poterant  huc pcruc- 
nire:quantispernon  damnantslultiti£ totum  lUudquo ftht placent Sapte ti<t fbe- 
{{rum .  Nulium  enim  eji  incantarionis  geniis  adfafctnandos  homines periculcftM, 
quam  ra:iont6 propri£jiducia..Atque,yt  hreuius  dicam,r»erafiultitta  esl  quo  ad 
D^um^quicquidcx  fe  hcmo  fapit:city»  autem  accedit Jiduda ,ft  rahjes .  Eiti^rei  fi 
nuUtimaliudforetj  amplum documentum  cfi P ivhtus  -•  qui  ni:lii,s.Apofiohs,  nuUis  Foli 
Scriptiiris,nec^ngelii  omnibns  crediturum  fe  cffc dtctt ,  fi  id ipfum  doceant ,  in,  ^^3-* 
quo  putat  Luthcrum  errare. 

.Adipfam Lutherifcntentiam ciimyentu.n  eft,adduo  capita  rcuocat,cuie 
quid in  ea  yult  damnaremempe  quod  ithcrij  arhitriti^  docuerit,rcmejfcj^osl_j^ 
m  homints  lapfum,defoio  titulo-.nec po^e nos  ex nwisaLiucl.quam peccare .  Ncc 
to  contcntfii,addideritpoftta,fio;mentu.'n  cffc  in  rehn:,<:^  tit tdumfineYeidein.de 
^jtihiicontin^erefortut^tojedjiljolutantc^fltatenohisproucnireqmnia .  In  prio- 
tejmidtaeummaiehahent:  Pjamo ,qs,od  htnc  fequatur ,  liomincm  natur^  ytrtbtis  p. 
adrccipiendamDei^rattam fepx^pamre nonpojfc ,    Li^inie naturam,  nofiram 


lo.  6. 


ijo  B.ESPON.     CONTRA    PIGHIVM. 

yitiofimfer{,imo  qu.ifi  haberi  pro  nihilo .^dh£C ,Legli  obftriiationem  impoj?ibi 

iemnohi.i  effe,^  noipeccarc  nihilominuf,nonferu,mdo,qi.oc{f.tcultattmno{t/a 

fuperat . Quarto,quut  huic  amcxum  fit dogma  de peccato  o,iginali  noilrum ,hoc 

cfr  catholiCdi  EccUfi£:quod  tpfe prodi^iofum  nominat .  QjimtJb,fecc.ire  etiam  in. 

opertbas  bonis  iuftoi,^bona  operayenialia  quidem  fecundum  mifericordiaDei, 

fed  ex  fe mortalia  ejfe peccata.  Hic admonitosyelim  lectore(,i>riam  cantilenam 

identidem rectnerePighium.  Qiiia  i^itur  reliqua  omniafuo  Inco  pojiea  recttrret, 

depoflremo  hic  tatiim dicam .  ^jugdde  bonts  operibitsfic  iocuttts  e^iLutherm  to 

non  f^e£\abat,ytfuam  iU>a  laudem,fuumque  coram  Deopretium  .xdimeret.  Ne- 

que  enim  ne^auitl/nqiiam ,  autDeum  ea  haberc accepta,  aut  mercedemredditu- 

ri.m,fed oftenderemodo yoluit,  guid yaleant ,  Ji  ex fe  , non paterna  Dci beni- 

l>,nti  cffCru         p^nitate  ^^ftifn^ntur.  Certum  eft autem ,nondi e^nitate proprta plxcere  Deo,quic- 

^  ««<  / 1  r > >TH ,      i^uid proftrri pofit  bonorum  operum,fed  Q^raruito  eim  fauore,quia  tati  hahereye 

f  Uc  c^   rpc      lit,etiamfi  dignanon  fnt.^t hyperbolicum eft ,tnquies,quod dicitLuthern4 .H k 

t^-r-^A*» .(  'i>tconced,tm,d:co  habuiffe  luflam  caufam,qu£  eum  adtales  hyptrbolas  impulerit: 

climfcilicetmunduml/ideretfalfa  ^  perniciofa  operum fiducia,qu.ifi  exitiali  le 

thar^o ,  fic  o biJupffaclum  effe^ytnonlioce  ac  'Verbu adeum  exper^efaciendum, 

fedcianvore  tuba ,tonitruo ,fulminibu fque  opns  cffet.  Quanquam nihil efl  in  tflis 

'verbti,quodnonfimpltciter,^  citra  yllam  jiguram,yerum  ft.Kam  ciim  operum 

di^nitasnonex  f-.tflo  ipfo,fcdex  perfec\a  Det  charitatJLpendeat,non  aliteriujlu 

furumq;  opitserit,quamfi  experfeda  Deicharitate  emattet .  Nunc  mihi tll.im in 
homine  perfecltonem  reperiasf)/t  effe  aliquaperfe  bona  opera  concedam..^tqui 
p.  hoc  tn  Spintuifancii  contumeliam  redundat,per  quem  bQnA.(lp£ra  fmt .M inime 
'yero  f  bene  ac  prudentcr  difcernas ,qu:d in  opere  hono  fit  homintf,^  quidSpiri- 
tii!: .  Vtcunque  enim  fincero  cordc ,^abfque  fclicne ,in  Dei  obedienti.imfcfan6ii 
iiatidicat,muitum  tamen  abeft,quin  adjit  ea  in  reddendts  obfcquijs  alacritas^quam 
[illa  lco;t<fumma  fl  agtta  t;yt  Dtmtx  totocordc\ex  tota  anima .  ex  tott^-viyibu^,^  t. 


jqueytfmmd^Duan^plMMPiir-  diligiUur.Hancyero  qui nefcit effe  amufim,  ad 

\quam  extgendum  fit operum  ex.inicn ,nihti  iudicare potefl.N unc  audtat  P I  o-Jji iis . 

\Dico  Sancios perpetua  camisjnfirmitate  dettneri,  quominui  ea  qu£facinnt,bona 

]opera,perjici.int:dico  ambulare  dum  currendumerat,f£pe  etiamclaudicare.Hinc 

ifieri dicOjyt  nuilum  extiteritynquam  bonum  opu6,  quodyndique purum ac  petfe- 

[HumjOmni prorfM n£uo  cctreret.  Quod  fftmper  aiiquidfordticx  camtsyitto  ad- 

\iixtum  eft  SanBorum operihus,yemant  in  conspe^um  Dei,examinenturin  iUt 

ttrutina,quam  .Angeii  quoque  ipfi  rcformid.int :  quocunque  ioco  cenfcantur  apud 

'homines  ,iilicy  itioft  dcprehendcntur.  ^/JLimttm  puritatem  e^ig:ia  m.icuiajnQui 

?  nari,rmnime  rationi  cozifkn-tAncum  eft.  Primum,ad  obtinendum  quodpeto,mihi 

fatis  efl,fuajamm  apere  bono  mclufum  ftt peccatim  :  deinde  lioc  minime  recipio, 

pr£tcr  rationem  fore,fiexigua  forde  tota  puritas  inquinctur.Nam  fyinifipor, 

fuauii  aiias  ^gra'tts,modico  acore  totu.s corrum pitur,yt grati£  quod  h.ibuit  a- 

mittat,quts  Deo  iitem  intendat,  quodcorruptum  op:is  fibi  di^licere  pronunti- 

et  i  Ita  Legs.  J^ofMC^t-<;m£liUilujaLejtjit;ytfLpollittu4  homo  rem  confecratam  at- 

tio-ifjet ,  immundiXcenferetur  .  Quo  fignificatum  futt,tam  efficax  ^contao^i- 

ojum lienenum  effe ,  homints  immundttiemjl^t  foio  eiws  taciu,quicqiiid aitasfart 

^um  efl,profimfcat .    lam  guaiiter  iiberamur  omnes  acommuni  poiIut:one, 

~  ~  nifi 


D  E    L  I  B  E  R  O     A  R  B  I  T  R  I  O.  j|i 

nift  fer  fdem  ?   Maneat er^o  iUud.opera  bona,fi pf^Jf  /<'<f?>rMprrf«n,o,Mw.wn  ^Jp, 


pffr^fi  •  ■ut  tut^m  Imn^Jliaj^put  n^n  pl(frpd.^fp)tUudem  habeant  acfrxmiu/n.pa- 
ternaDei  dcceptione.jieri ,non pr^ip^'"  ipforumjnfyitn. 

Jilterum  membrum,de  ahfoluta  rerumnectfiiate,in  eum  locum  differcmM, 
ybi  traciari poteritfuo  ordineiciim fcilicetde  proiiidentia  Dci  ^  hominumprA- 
dejiinatione  agetur  ,  Dicit  foJlea,citm  tjlius  nos  do^mam pudcret,dimidium  re~ 
cantajfe ;  quodJ)omini  liberum  arbitrium  in  rehus  eycternu  ^y*  ciuilihfu  ncp-otiii 
tribuami*s  .  Sedhancpalinodiam  quominus  ex  animo prodijjfe putet ,tribus  argu- 
mentu  mouert fc  dtcir.quod  Itbris  tnpublicnm  edttnfas  ejfe  aJJeramin,fHCts ac  tc- 
chnifpromouere  Euan^clij  caufam:  quod non  execremur  Luthsrum  tam  horreada 
hlaThhemidi  authorem-  quod  nonpalam,  d.tmnatts  prioribtts  noflrts  Itbrts ,  errajfe 
nos  proftcamur  .  Quod  de  promouendo  per  fucum  (^dolos  Euangelto  fcripftjf^ 
nos  inftmtiUt,mirum,  ntfifiht  tpfe fomntauit .Neque  enimtale  ejuippiam  nostro- 
rum  alicui  excidijfe^viht  credibtle  eft.De  Luthero,non  c/? qiihdduhiam conieCltf 
ramfumat:  quando  nunc  qHoque,fcut  haclenus,  non  diJiimuUnter  tefiamur,eiim 
nos  haberepro  inft^ni  ChriJli^{?oJlolo,cuiusmaxime  opera  ^  minijlcrio  reW~ 
tuta  hoc  tempore fuerit  Euangelij purttis  .  Denohts  libenterjatemur ,  quodSo^ 
lonemde  feglonartfolitumfutjfe  tradunt,  nos  quotidte dtjcendo  fents  peri,  aut 
certe  adfenetlutem  properare.  Quidtamcn  a  nohts pofiulat P ighttis ,-vt  nos  male 
docuijfe  pronuntiemus  ,cum  perjeuerem tts  etiimnum  conQanterinea  doCirtnx 
Cumma,qua fempcr profcfi fumttil  Fieri  quidempoteJ},yt  loquantur alij  alio  mo 
doPrt  propriamfeie quifque,^  abalijsdtftinCiam  loquendt  rationemh.thet.Ct4r 
autem  qttodfecuUs  omnibus omnium  hominum commune  fuit , nobtinonioncedc- 
returl  Hoc  quoque  non  grauatim  a^nofo,  nos,fiquando  iierum  rec.duntur  na- 
ilra  opera,qu£  rudiora  erant  expoltre,mitigare  qu^a^erius  erant  diCia,addere 
lucem  obfcuru,ntmts  prejftjufius^copiofus  explicare,  munireetiamnouis  rati- 
onibfis,dcntque  in  qutbns  ojftnfonis  periculum  vercmur,moderari  etiamc^  miti- 
garc.Quorfumcnim-i>iueremus,ftnihti£tas,nihtlyfui,nthtlaJliduacxjrcitatiOf 
nihil lecito ,nihtl mcditatio  confcrrcti  Quorfum autem projicercmtis ,niji  litfru- 
Ciuiinde  altquvsadalios  quoquc  peruenircihmb  ftnefcttPt^hiits,hoc  lUt  tejtatum 
ejfeyelim.nos  hucdtesnociefque  inciimbere^yt  qu£fideli(er  anobis  tradttafunt, 
in  modum  etiam,quem putamtis  opttmumfore,formemtP'..M.oc qmquelierum  cft, 
nonnuUa ,  qti£  SchoUftico  dicendi  s^encre^^  mtnux prfptfla.n Jjylo  fcripfcrat  J-U^- 
thertti,Phthf>pum  MeUnclhonem prudcntery^'!"''?^^  dextcritate tnmitiorern 
f,gr7n^_^€iiej^0jiad^\^ul^arcm  hominum  ciptum accommodijfe^&communem 
yitxyfum.Ita  cum edenda .yiju^uft^  ejfet confejiionts  formuia ,non nift  tn  eado- 
clrina  immorart  yoluit,qui:foU  LccleJt£propria  eft,c^  necefjarta  co^nitu  adft- 
lutem:nihtl  fcilicetl/alcre per  fe  natur£  yires  adperciptendamfidjm,ad  obcdicrt 
tiam  diuin£ Le^ts ,(^  totam Jfirttu.tlem  iufittiam.  Qutd i.n ctutltbns ^  externti 
yaleant^quia  non  magnopercfdci  intereft ,noluit  curtofiuidiTjutaxt  ^  C£terum„ 
quodfummumefl  tn  hac qu£jiionc;0*  cuiuigratia  rcliqua  omuta  dicurttur,qtiem- 
admodum i/iitto propofi[t:mfuit  aLuthero  ^.al^5,ita  hodic dcfendimtts,ac ne  m 
illtsqutdem,qu£  dixt  adfdtmno  ad<.QneieJftriacJfc,altudintcrcJl,  niftquodfor 
ma  loquendific  Juit  mitt^ata,ne  qutd  ojfmftonis  haberet. 

Vbi  ha.ic  pcre^itfabuU  partcrUt.-icl  altum  aCtttm  defcendtt^litdogma  tis  nojiri 


.Vi 


,t5t  RESPON.     CONTRA    PIGHIVM. 

fnyfieria,  ficut')/ oCiit ,in .ipertam  lucem  eruat, ex  iUtitenehrts  qui^Msahditafunt 
apud  nos  ac  demerfa .^tque  hic  cu  de  ohfcuritate  noJ}ra,tum  de yarietate  conque 
ritHr  .  Namcum  perfe  tenehricofum  fit  mend.xcium,nos  latehroi  ad  fallendum 
qu£rere:  priSterea  tam  ejfe  inter  nos  difimiles ,ac diuerfos pvt  certum aliquid ex 
omnihm  coUtgere ,infnitus  fit  Uhor.^Aiuntynum cffe  lufcioforum  genus,  quicre 
pufculo  melius  quammeridie  cernat.Et  f.ommuniteryidemm  €Os,qui  tenerafunt 
dehiliQue  oculorumacie,adplenam  lucemfiprodeant,  ma^ts  perftringi  ^  hehe 
tart.Ex  eorum numero  ejfePighium  quii neget^Vt eloquenti<£.  laudcm  alijs  con- 
cedamu6,linguam  tamericertehahemui  nonadco  impeditam  necperplexam..y4t- 
que  in  hocferio  nos  lahorare  omnes  animaduertunt ,-vt  intelligamnr .  Imo  nuUx 
magiide  caufa  nohts  aduerfarijfuccenfent,quam  quodnimis  familiarem  Chrifti  do 
{Irinam yulgo  fecerimus .  SolttsPighius ntmix,  obfctmtatu  nnhifcum expoftulat, 
Sedhoc  efl  quod  alihidixi:morepuerorum,qutymhratiles  infcholts  declamatio- 
nes  hahent,omnia  rhetorum pr£cepta ,ftne deleclu.in  yfumfuum  applicat.  Leo-jt 
alicuhi  ^yalere  hoc  adgrauadumaduerfarium,fi  ohfcuritatisyitium  ohijcere  iUi 
que(i/(..Arriputt,quiaplACehat:^nunc  temere  in  nos  detorquet.Sedhutccupref- 
fo  nunc  non  erat  locusicim  lihri  noilri,fine  alta  defcnfione,fcplusfattsah  hacfa 
tiit  calumniayindicent.  Etipfe  m')X,quaffui  ohlitus,methodum  mihifaltem  (<;;* 
ferJhicuitatem  trihuit..yin  tta  inter  nos  dijfentiamus,  fcut  iac}at,eiii^fuit  pro- 
bare.  Nunc  quid  aliud  dic.xm,nift  omnia  in  nos  temere  effutire,quihus  ijs  tantum 
exofa  reddereturnojlra  do{lrina,a  quihus  non  legiturl  Neqtie  enim  eorumyUam 
rationem  hahet,qui  noftra  yel  mintmum  attigerint. 

Pojlea  incipit  meisl^erhn  explicare ,qutd  communiter  fentt.xmus:  tametji 
neliideaturnimis  palampugnareipfcfecum,exceptioneytttur,fiquaftinternos 
ynacommunisfententia.yides  hic  leiior,hominem  conftringt fimul  ^diflrahi. 
Jn  totam  Lutheranorum feB.xm ,non  inpriuatum  exea  quemptam  certamen  infti 
tuereyideri  yult.Nonpoteftautem  omnes femel  adoriri ,niji  coniunclos .  Confen 
fionem  ytnohk trihuat,grau.itim adducttur.Ergoytrunq,  fmul dicit ,^ncutru: 
^  ita  nodii  infoluhilem  ahrumpit.  Hu  fuhiungit  eorumcopendtum  qu^fecundo 
Inflitutionts  me£ capitede hac  rediJfutaut.Nofum  tam malignus  aut morofus, 
ytP ightum  maUfdei  in  mets  recitadts,fine  cauja,^xccufem .  Verum  nefihiplus  iu 
fto  blandtatur,fcagnofcofummamme£  dtTfutationuytcunque  complexum  ejfe, 
yt  tamen  minime  yelim  talcs  in  totum  opus  compojlt.is  effe  epttomas :  neque  hanc 
quoque ipfam alia lege  r£cipio,nifiyt ahhofle prodijffe meminerint  leCiorcs.Na 
quodme  ipfo  ordinatius  ^  coh^retius  omnia  digererefe  iaclat,  idjuo  more  duplt 
citerfacit:nempe,^feinaniter  eJJerendo,(^  Itheraliter  mentiendo.lUa  etiam 
cmitto,quthus  yelut  amari  Itquorisguttts,  mea  yerha  ohiter  afpergtt,  quominitt 
leclori ppiant:  me  truncare  Chryfnjhmi  fententiam,  quam  adverhum  refero,fi- 
cut  apud  eum  hahetur :  me  ajftngere  opimonemPetro  Lomhardo ,  quam  omnibus 
proptum  eft^idere,hona  fde  a  me expofit.im:me  in  citandts Prophetarum  tejltmo 
niis,aut  infdelem  effe,aut  nonfequifdos  interpretes,quia  altcubi  a yuigari  inter 
pretatione dijientio  .  sunt enim  relatuindtgna,nifi  ad demonflrandam  infignem 
Pi/hij  ,&  infcitiam,^  malitiam-.quam  tamenfani  ledores,  abfquemonitore  fa~ 
tts  antmaduertent .  Vnum  oper£pretium  effet  referre ,  nijialio  loco  iterum  repete" 
retpvbi  traHabitur  imaginationem  fcilicet  abeocenfen,  qtiod aninntm  Jidelem , 


D  E    L  I  B  E  R  O     A  R  B  I  T  R  I  O:  ajj 

doceo,a  regenerationc induas  diuifam  ejfeparres.  Nam yelin  hocfohyerho  il~ 
luftre  J^ecimen  Pighianis.  theologi£  tnttari licet.  Quts enim  nonl/ideatjani- 
mam  eum proftle  habere,qui  tamfamtliarem  pifsanimtsfciftim  pro  imApnati- 
cneducat?  Verumqnta  hoc  in  ipfo  argumentt  ca.dine  ccntinctur,^  tUicttiam 
Pi?hitis  rcpetitjcommodiui  eo  l/Jqtte  dijfcrcttir. 

Hac  quoque  ratione pofrem.tm  tUifts  obieiliontm  leuitermodh  attingam^ 
quafiultitiamnoRraderidet,qu,odtantti-m laboris exhaurtamm  m  docenda  homi 
ntbtis ,qtti fde  tamen  interea  hon  humanti perfuafiontbtisparari ^fed Sptrittt^ fan 
{li  propriii  ejle  opits  ajferimni.  Nampoftea  in  tpjo  diffutattonis  prop-,i'ffu  ttcrtm 
recurret.Sedquta  tamen hocideo  tnprimo  Itmtne pojitu  efi aPighio,ytfcriptiS 
nojhiiyiam  pr£rhderct,non  pojium  in  totum  pr£tcrtre.Luderenos  operam  dicit, 
homtnem  adfidem  incitando  e^  exortando ,pcjuidcm  eam  nofua  ipfi  facidtateron 
cipiuntfcdhetisfHarratiainsfirat.  Hanc  entm  ncccffariam  confcqucntiam  ft~ 
cit  ••  Quicqtiidfit  antegratiam  a  ferun  arbitrio,  neccjftrto  maltim  cft,(^  afde 
magiA  abducit,quamadeam  adducat,fidefque  ipft  tota  a  Do  pendet.Ergo  docen 
do  CjT*  exhortando  frufira  in  yentum  proijritur  omnis  lahor.  RcfjDndtOMos  no^ 


maojioperam  ludere.guam  af^ricoLtsMum  tcrram  arantacfcm:nant.Scrlptr.miJl 

entm,Scminabti,(^noncoUiges .  Qm  ft^tjicatur,fruftra  (.Jjeomncm  laborem, 

finehenediclione  Dei.vbi  aute  labor  fuccejjum  habet ,yt indc frucitis  coUigatur, 

fcriptum  eff,Ego  exaudtam  coelum,^coelum  exaudiet  terram,^  terra  cxaudtet 

frumentum.Iam  audis  abfque  Dei  hencdt£lione  nihili  effe  omnelabovcm.  vhi  au~ 

temfrucnit  aliqutsfequttur,indc  prouenire,quodDomtntis  coelum  ex.tudicritpi/t 

terramfcecundamredderet.ExpreJlitts  adhuc loqtiiturDetis  alibi,cum  dicttfepo 

fidumfuum  exercutffe in dcfcrto ,ne  ciiml/cniffctin  tcrram Jiht pro)niJf.tm,dice- 

ret  in  corde  fiw.tortttudo  mca,^  robur  mantn  mc£  hxc  omnta  mthiprxftif^runt. 

Vides  tUic Deum omniaperficerej^ncceffarto,hoc cfi ,pro fua prouidentia. Qutd 

efl ,quod manii  agricoU  tcrra  cxpeCiat,cuiu^s  totaJerttlitas,non  mjicx  Det  henc- 

diBione  eft?Nempe,quiafc  Deu^  ordtnautt  .Rroferam  altertm  quoquefiniile.fed 

adhuc  clarius.  TeftaturDominui,fe,ci(m  Man-  e coelo plueret,perpetuiidocumen 

tumedidiffe  ^quodnon  tn  folo  paneyiuat  homo.fed  tnyirtuteytrhi  fut.S  i  nnn  pa, 

ne^fed^^erho  Deipafcimur  acfuftinemur,  qiudadljjKlahnrjimit^dej^tbpj;^^  o  tu  ^ 

I.xcipiet  P  ighiiis  ,non  folo  qutde  pane  n.osy  iuere  ,fed  tamen  aliquo  modo  ..At  hoc 

tantitmobtincre  yolomcque panem  aliguid perjcyalcre,  ^folam  Dei  benedi- 

Bioncm fujficere  a,dnos  alertdos.  Vbt  enim  non  adeft  intertoriUa  Deiyirtus,ni~ 

hil altud aciidere  poteJ},quam  quodfcrtptum  eft:Comedes,t^  nonftturaberts.  I- 

tem:Franga  haculum  pants .  vbt  aute  adeft ,non  mintt-s  ejfic.tci  terfnepane,quam 

perpanem^osfouet acfufientat.Vbt  tUa  Pighian£  cvjequentt£  ncctJlitas^^Deits 

effic.tciter,arcanafua^irtute,hominempafctt,atqiie  tdftcit  pro  fuaproutdetiay 

yt  indc  pendeat  tota  eimyita  ,non  actbo  aut  potu  .  Ergo  Jrufra  cdimttsac  bthi- 

mi{i.NetawenJimprolixior:trtbusycrhis,quaU<  tslisc  Jiiconfcq!icntia,oslcndam. 

Deiisfolits  homtnem pafcit .Ergo  n-^tn  .tgit per  mtdia  :  hoc  csi,  nuUiA  infi>-umen'is 

vtttur.  Quif  puerftita  ra  toctnctur ,non  a  mdgtjlro yapulcti  Nif"(^  f"l'^'^^^^,  "Vf 

firntltfudines  iftas  applicemui  adpr^fentem  caufam  .  ]^auliii,.ciiin  de  u4poflolo~ 

^HmoffiiUlii>i^ltm,eqs hortulantscomparat,qui pUmqnt yei  ri^.mt.  tng^rj- 

ttW  fulfiat.e^s  mhii effc  :  Deum.cjutA.it  incrcmcntum.ynum  ejjc  pro  omnjhuA. 

X    y 


,j4  RESPON.     CONTRA    PIGHIVM. 

Si  qul<  nodrurn  fimflkiter  itci  dictret ,  nihil  ejp;  qui  docet,  nihileffe qui  horta- 
tur,QHihM  fa.ciluifuM  in  nosfurtm  Pi^him  cirmareti  Nunc  in  p.t:diim  dejesfuos 
bauliTh er flringat . Qm.rdt ^er ludihrium :,quid fe  itafcribendo  ^  loqmndo  (Onfi 

'  ciatUur  totfubeatlaboreshot  fe periculn  ohijciathot  molefiijs  cjT'  ciiris  fe  excru 

ciettnuUricurfitandi  finem fictatifihxc  omnianihilfunt.Hi6  omnibas re[po/tdcc 

f  Paulu^sSe  Sptritm  hahere minislerium,quo  Euangelijpr^dicationeinfcnbat  ho~ 

l  minum cordibiis ,non perfuam  induftriacj^  oper.i,m,yelproprio,quod atunt,mar- 
te,fed  Spiritu  Dei  ytui .  lam  audts,  -vndefit  ejficacia  fniriiQerij;.vempc  exarcana 
Spiritii4fanfii  d£lione,non  homints  labore ,aut fljjdiQ  ■.  .y^udi^s prAterea ,rtm  inane 


effe  ideo  tnfirumentum^guo  ad  implendiim  optis  fuum  mantisDei-vtitur.  Hanct 


^iturfuam  defenfionem ftnBm ^poftolus  nobis  quoque  accommodct  in  communi 
caufa. QMirit P ighim,quQrfum  nofter in fcrtbendo  ^ toncionando  lahor,fiho- 
mo,antefidem,  Sathan^^^tnculii  captiuus  tenttur.,  ytfanam doflrinamrectpere 
atque  ampleclipc rfe  nequeat,ybi  autem  Dei  Spiritu  tUumtnatur ,efftcaciter  ^ 
nei.eff.xrto  e.im  rectpit.Relfondeat  hic  Paulm •■qutaEuanndtum  Deus  in  huncfi 
_^Jie][B.deJlmauJx^Lperjpfum  Spiritmfui  yirtutcm  exereret.  Ouida/npltm  '\isfSo 
Imefl  Dem  qut  a^it^fcdquta  Spiritm  fut  yirjutem  qmdarnmodo  tn  EH.trtp-elij 


pcrfcue. 


pr£dtcatione  tnclufam effeyoluit.flon y^na neque fnunliieftrioflra  n_ppy.i^q!i^t^. 

rw^ifQ^ififnti^.  ffr^it.  Non  eft  igitur curfcfltuitatn  laudem  exfcurrilitate hic 

captet,dum  nohis  reff  ofum  afftnvit,ftue  btne,fiue  male,nos  agere hoc necvffario, 

non  conftlio,aut  rattone.i^os  qutdcm,finifctt,neqHefapicnttanoflra,nequc  for- 

(tuiio  excitatt fumm  adhocmtniftcrtum^fcdcerto  li^flabili Dei confilto,efficaci- 

)cue  Spirttiisfancli  motu.Negue  enim feparatam  habcmm  rationem  a  Paulo,  qui 

^rPei  eledtone  fefluiffeitb  yterojiefttnatumAdmunm  ^^oftolipr£dtcdt:nec  fa 

antecoepiffc,quam_di£S.yrnifet  k  D^o  (oflituta.Srd  qutdhoc  adinftlfumPighif 

iiiieriumfS  mul  entm  certt  fumm,fecundum  hanc  Dei  eleClionem,nos  minifleri- 

_j  ,     ^ Mm exerce,e,i^  ei  acceptum ,^ tnfaluTcm fdelium efftcax,^ Ecclefi£ftlutare. 

u4tque,ytyerbts etiam  ^umfltnt  ioguar^exhortamur  e'9' prdidtcamm ,  Tf  qut  ait_ 

.  m  h.ibet  andii^rtftiy-iudiit:  atque ideo factmm ,quta fcimm paucts efje donatum,yt 

jfins  hominn mintjierto tntcUtgantimHituyerQidMfe- doaatum,  ytPeo per  homi 

nescredant.  QMltbct tajwnjnodQ-JionmiLemm hottnntbm  Dei^/erbumjprocul- 

auhio  qui  fic  atiditjmi.hediat,donHrn  Dei  efl. 

In  fecundumLibrum. 

Nitio  fecundt  libri  omnes  facundix.  fu£  copias  explicat.Verfatur  enim 

in  cauft  populari,in  quaplauftbtliter apudyulgm  hcminum  ia£larcfe 

potcft.  .Acprimlim  quidcm  ttapr^  admtrattone  obftupefcit.,y.t  ipfum 

dtctiNiobes  agere  perfonam  tnfabula.Hi^cautemfluports  caufa.^nos, 

tanta^yerttgmcc^citate^ametiapercuffos  effc ,qut  dogma  hocdequo  tratiat,arn 

plexifuerimtts plufquam  euidentcrfalfum,  mortaliurn  omnium  cocordi,  amundt 

creattone,Ccnfu0*  confenfudamnatum,fic  inDeum  bLtTfhemum,ytnihilfupra,^ 

Deinde  nefine  rattone infanirey ideatur ,  multas abfurditates  enumerat,  quas  irt 

€0  contineri  putat.   Equtdem  ingenuum  aduerftrtum  mthi  optarern,qui  me  omni 

ex  parte  aggrederetHr,fednon  cxco  ^confufo  prxlio  obrueret:ftCHt  hicfactt, qui 

duas 


DE     LIBERO     ARBITRIO.  I3f 

duM  diuerfAS  qux^lioneslihi  feoyfum  d/fcutere  propofuit,nu»cfi»juI  commifcet. 
SiTcl  cogit.tre  qtiicquam  aut  boni  ttut nulty!nquit,innulliu^ potedateejbfed 
abfointei  nccejiitiite  funt  omnia.^tquide  prouidcntia  Deipvnde  h^c  necefiitas 
dcpendct,aliti  trei£iare  in{lituit:n€C aliud agit  ijuaruor pofire/nis  librvs.Cur  hanc 
er^o  qu^^iontm  nunccumalttr.t  confundif.Dtcxt  qutcquidfiahetjetiam  fi  tnfi' 
mum  fit ,c:  i.im  fi  friuolum,modo  in  yno  aliquo  flatumaneat,pattar.Nuc  autem 
citm  duAf  quxftiones  in  mcdium  protulertt,  delitraque fcparatimdtclurum fcre- 
cepcrit,Chr  inprogrejfunonpr.iftat,quamfemei  dcdit fdcm^ Clim^ybiquc  fe  ia~ 
C\eT,bonum  ejfcdtgerendi  artijiu'm,n6  audcotmperitix.  eitts  id  trtbuercfd  ajlu 
ac  malitiaferi  agnofco  .  Q^miam  enim tUud,quodde  alfoiura  necefitate  ex 
Luthero  adducit,yidebat  communi  hominum  apprehenfiont  minlts  cjfeconfen^ 
taneum,hoc  quoque  aujjicatifimum  exordiumfore  putauit ,  tn  quo  fcnfum  car- 
nvsfihi  confcntientem  haheret,a  Lutheril/ero  doCirina  abhorrentcm.  Itaque  to~ 
tum  locum  de  natur£  corrupttone,-velut fcopuium  aliquem,fu^it :  ^  ciim  ab  ora- 
tionls  quoque  fu£  contextu  iiiucducitur,aut  tr(thitur,fpiiii  deciinat:  quodfuam 
cauftm  nouerit  in  eo  minus  fore  yui^o  fauorabiiem ,  quam  dum  alterum  ijlud 


yrzet. 

o 


.y4gedttmyero:  quando  fic  aduerfario  placet ,  del/troque  fmul  rcjhon- 
deamu^.Primiim  io-itur  arzumentum  e[isi  nihiiboni,autmait  coo-uare,  nec  yias 
noilras  autbonas,aut  maias  dtjjonere poffumus,fcd  omnia  in  Det  funt poteila4 
tejecundtim  quamnecejfarto  eueniunt ,CHr  nonjlertimus  ac  dormimus  perpetubf) 
Quida^ricola  in  aratione,fatione  .frugihu^coUigendis  adeo  fudat?    Cur  mercatorl 
longti  itinerihu4  ac  pericuiojis  nauigattonihipsfe  committit?  Curfrugi  paterfa-\ 
wiiiits  liheros  benead^irtutem  ^  honcftos  mores  educandos  curat?  Quid  £<rrij 
medicum  accerfimu4lNifitlentmfoiltcitudine,induftrta,feduiitate  profcttur.  St 
expeCiat  Pighins,dumnouam  rejponfionem  excud.tm,faUitur:fed  tantum  exlnfii 
tutione  mea  mutuahor,quodfoiuttontfattsfit.Eafic  habet:fnduJ}rtam,co^itatio^ 
nes,f:onfilia,fludiahomtnumfaciie  cum  Det prouidcntta  conctitat Saiomo.  Si-  Pfo-"^- 
cuxenim  eorumfloliditatem  ridet,quifine  Domtno  quiduis  audaclerfufcipiunt, 

ttcfieius  manu  non  regerentur ,  ita  aitht  fic  loquitur:Cor  hominvi  difponereyiam 

fuarn  dehet^  DQmjnmdmg.et_^'ffiis  etusfignijicans  £term<  Det  decretis  nos . 

minime impediri^.orninuA fuh etus^oiuntate  i^fT*  confuiamns  nohif^i^  omniajio 

Qra  diJpenfemus-Neciueidmantfefla  carct  rattone.  Namgue  tsquiyttamnojlra       PrhJ^Aet     /f^(. 

fuiA  termints  iimitautt.eijt^curam  apudnos  depofui^:eius  Confer(tand£  rqtiontbus        h  kn    p     «/•>;,„• 

ffilfdlifquj  inji^-uvit :  ptrirulnrurn  quoqUC  prxfciOS  fcClt,  ne  tncautOS  Opprime-         i^fj»''-/"!'!'^  ri,  , 

rent.cautiones  denique  ac  remcdtafu^^ifit.Non  ergo  expendunt  infani  ifli  quod      '^"  "•'^^*-  f^  - 

efifub  ocuiiS,confuitandt,cauendiqueartes  effe  t>/[piiHratas  a  Deo ,per  quas  eius 

prouidenti£fubfertii.imus,inytt£ nofir£ conferuatione.  Quemadmodum  contrx 
neHe£lu^9' focordia^qux,  nohis  iniunxit  malci,accerfimm .  Quift  enim ,1/ 1  yir 
prouidus,dumJibiconfuitt,immincntthimttam  maitsfe  expiicet:Jluittps  tnconfui- 
ta  temeritate  f£reatinifiqui)d  f^f'  (lulriti^^fcr^pYudt;nL{a  dium^funt dijjenfarin-  . 
nysinflrumeta  tnytrangufp^vtP  l^^U^fP.^U,,^^ q^od  qU£rebat,yelpottws quod 
non  quxrebat.Neque  enim  1/lioyeri  quxrendi  J}udiotenctur,qui  tamclar<£,^ 
fmpiicircfjonfioni adto non acqAtefcit ,1/t  eaaudtta,  quicquamfihi  rejjonfum 
fuiJfedifiimuitt,(yquflfinihilaudierit,cauiUaripergat. 

^4 


Ifa.io 


,3^  R  E  S  P  O  N,     C  O  N  T  R  A    PIGHIVM 

^C'amditmdrgumentmri;CurmdeficiahgihtKpuntuntiirjfiper^ctrintur 
ncceffario^CHr  ludcx  tn  etim  animaducrti t ,per quem  operatui  ejl  Deii6^  Necjue 
vnimSicxdes  ,idmifftfuertt,dc^lddio  fumeturi'ltio.^rqui  ficfehabent,Luthe 
ro  eiuthoye,irr,pij  in  fceleribus  rejfe^u  Dci ,vt ^ladius  in  mmu  hominti.^ejjio» 
deo,in hoc conjljlere  hntta  obiedifolutionem  ,jt  quis  piamodeliia,  ^ non pro~ 
fanaeiyro^ariti.i,diuindi  prouidenti£  regimcnin  rcbtts  humants  confickret.  Nequs 

cnimftc  ruccff-.rib  peccarc^tctmits  imptos  ,quinyoluntarta  ckiiherataquemaltttx 

p?ccerhtMece(lttas  tndcjfl-,quod ouuspuifi per  cos  Deus  exapiituiyiuodccrtuta 
fj}acjtahil^.ln(rrfa  tamcn  qu£  inillts  refidet  rnaltftcicndi  yoluntas  acpropofi- 
tmjij^sos  cfdp.^j pfosfact t.^y^j^itJntc^aDco  agmtHr c^  Jeruntnr:  Nmip£jn£um 

mQdumjyt  tn  eo  opcrc  aliajtt  Dci,alia  ipfaitLmadio.Iffi  cnim  malts  z^tmfTP 

htsfuis  cupidLtd.U.bns  obftcjinf^tnr:  hatic improliUaxcmconHiAW  Deus  adexcqucn 
dafua  iudicia ..Atguc  h.\c  lctuter  attingo,^  '\clutintranfurfu:quoni.tma[tbiftt 
fitts acdiligentim  traclanda  erunt  .  Qmida,utem incomparattonc impij cumgU- 
dio,Luthcrodehac locutione inutdtamjaccre  conantur,non  efl  hocfucum  faccre, 
fedfcrrcafrontem  prodcrc.Sunt  cntm  Spiritnsfan{li,non  Luthertyerba:  ^Jfur 
l/irp-a  furoriimei.lttm:  Quid^lort.ztur fcc:'.rii,qii£ manufcc-tntts reo-irur  ? 

fertittm.Jt^uoif^ntuin :  Hocdoyma  omncm  poiitiam  ^  ordinem.  omnem 
heneyiuendt  dtfiplinam  ex  homtnuml/ita  profcrtbit.  Fruflra  eniml/irtutibtts 
prwmiajfru^ra  fclcrtlus  poenA  pjroponerentur,ftncctffc  ejlfieri  quodfict.  Quafi 
Vero  cum  D cum  dicimusfuo  arbt trto  omnta  condttuere ,  ^  dtrigcre  adfuuw  f  - 
zirni^ri  hoc  quoqueadd.ums.certisrattonibits^clut  medijs,  aut  tnfcriortbnscau- 
77^,  ipfimyti.ltAMLmdus  politta  (p'  le^um  difipltna  conttnctur.fed  quatems 
illtA  ytttur  Den^s.adeam.quam >^pudfe propofutt-^nundi  conferuationem.  Nonfu- 
tnui  Stoici,qutfatnmfomntemM  ex  pcrpetua  rerum  connextone:fed  tantumdict- 
mttSjDcum  tutindq  p)-<£'.ffe,quem  con dtdtttncc  mocVo  reritm  etientm  ha berc  tn  fua 

ipQteilateSed  homtnum  cttam  corda ^ubernare  ,yoluntates  fleCiere _grofttojtrhl- 
trto  hucatque  lil.icicliomtm  iJjem.rjdi:i-atorcTiJ.ypnthiltaMiein..ntfi  quoddecre- 
VAt ,efftciant ,quicqutdconcntu.r  Jlrotnd-  qu£  Jortuita  maxin:e  vidcntur,  ca  dici- 
mut  jierinecelj .trto:non Juapte naturaScd guoniam  £-ernum  ^  llabtlcDei  con^ 
pliuin  in  ilit^  gtvbernandis  re^nat .  Neque  tamen  idcirco  media  tUa  excli  dimu^, 
qu£ in  yoluntansfii£  obfequtum  D ew  desttnauit:  neque  aut  otiofa,  aut  fuperuacu* 
Vdicinms,qtt£  diutn£prouidentt£  comptemcnto  feruitint. 

^artum ar^umentum: Quod otmiis  loUitur  reltgto,  ^  homincs  "yertun- 
tur  inpeciidesPiiel  potiit>  in portenta:quorum  admtrattone P t^i):fis  inmorem  lapi 
duobrio-cfat.Dicashominemhicloqutjderelt^ionelichemenier  anxiumucftnon 
pleno  ore^bique  llir.tretRo^manenfcm theolo^iam:ctiius primii axioma  eJl.Tantii 
de  Deo  credendi.m  ejfe ,quanttm  libeat,i^  conducat.Sed  homine pr£terito,yidea 
mus  quamyerum  ftt ,quod obtcdit .l^isMmis  homtncm  nd  m^^do  nthttagerepoffe  bo 
ni,fcd  ne  cogttare  quide,  yt  totui  a  Deopendere  difcat,ac  d^-fc  defj>eras,inillii 
penttus  fe  reuceretfiquid  honi  cgertt,tllt  accepiii,nonftbt  referqt^nec dtmidta  ta- 
tum  itli  latidsjrtbijtJi.J3anQcum  qpernm  fed plenam  acfottda^nthitjtbt  reliquumfa 
ctes,nift  qi^ odab  eo  acccpt t,qutcquid ha bct , I^:cimus,l)omtnt  in^entta peruetfitate 
€X  l)£rcditaria  corrupttonefVt  quicqutd peccat,jtbt  imputet,necat:b  culpam  tranf 
ferat,citm  infeipfo  inueniat  mali  radtcem.  Jliamus,non  c£co  aut  fonnito  caju, 

Jurfm 


DE     LIBERO     ARBITRIO.  137 

*  furfurHideorfumjyerfari  res  hummtti  fed certo  Deiconjilio  adminiflraririitnthil 
accidere pofiit ,qudm  quoddecreuit  ad  initio  -.omnta  eiits  potefati  fuhiedaejfe: 
ideonuUam  effe  creaturam,qu.<:noneittsyoluntati,autjjjonte,autcoa^a,  ohtem- 
ppret.Proindc  quxfiunt/^^^ia  nrrfjf(ir'"f'''-'p^"'^"-  nrdmttuir  fat^av*''"  quo- 
que,Zj7'  omries  impios,eiii^imperio  eJJeobn»xios,ytfemouerenequcant,nifiquan 
tum  tufferit-.manu  enim  eitts  yelut  freno  aut  capidro  coerceri:  yt  tum  omnes  eos 
rettneat,cum  lihuerif.tum  impellat^  diri^at  ad  exequendafua  iudicia.     Q^( 
omnia  non  alib JpeCtant^niJtytJidelts  infacDei  omnipototia fecurus acquiefcatl 
necmetuatfortunamaut  cafum,necautabeftij<,ctut  hominibtts,<tut  diabohsfthij 
timeat,4cf  laxis  autfraClis  habenis  ferrentur  fuo  impetu,finefupertort  regtmi-\ 
nefed  ariimam  corpufque  Deo  refignet ,atque  ita  in  eitis  tutelam pacato  tranquiP- 
loque animorecumbat,cuitisnutu  omnia  conilitui ,cuitis manu  omniaferi  nouit.) 
tjnxroiXMm  h<cc  totadoclrtna  hominemnon  nijt  ad humilitatem,timorem  Dei  fiduS. 
xiam in  D eo  coUocanda ,glori.tm  Dei pr£dicanda,infiituat(quibus  potijitmum  re/ 
hti$  conjlatvtra  religio)no  efl cur  tam  atroce  acctifatione nobts intendatP ighitis . 
Quintum_arnfmentum:Deum,fic  loqucndo  farimus  malorum  omniiim  ait 
thorem,ex  iufij^imo  crudelem  acfxttum,  ^  infinitam  eius  fapientiamfultam 
fdcinm.l^qHtdem tale  iudiciuma  carne  fuahommibtts  didarino  nego,yt_D£Mm- 
talem  effe  concifiant^cumi^fum  audiitnt  de  arcants  fuis  iudicijs  loquentem.  Sed 
qualtserit  iftai£quitas,fi incompreheftbilia Dei  iudicia,  qu£ Paului  cum  trepida- 
tioneadorat^  miratur,quia  excutere  nonandet,  (nftimenturexfiulta  homtnum 
r.ttiont?Cum  Paulus  ipfe  impiorum  hlafphemias  in medium profert,addit  fe lo- 
qui recmdurn hominsm^     Quol>erboJtmplicirerdemonflrat,nonpnJJe  hominem 
nif  perperam,yfque  adimpta  ^facrilegas  opiniones,  dehU  rebus  iudicare  .Ergo 
ah  ifta prxciptti  carnis  audacia  nos  ad  caftam  fobrietatem,  diuinxque  iufiitid 
reuerentiam  conuertamtts  .Tum  inteUigemus,nec  Deum  feri  malorum  autho- 
rem,cum  dicitur  impios agere  quo  yult,^  ptr  lUos  opusfuum  peragere  ^  exe- 
quifedpotius  confitebimur  effee^mum  ^  mirificum arttjicem.,qui bene etiant 
maits  inftrumentis  "VtatUY t  luflitiam  eitM  rov^ipurfujpicercqusnon  madh  /g^ 
media  iniquitateyiam  inueniatfed  tpfa  quoque  tniquttateytatur  in  honum. 

Sextum  argumentum:  Quodyniuerfamnaturamdamnamus:  quiatotum 
quod  hahet  homo  a  natura^Vittofumdicimm.I^puumhoc  nonejfepjt  lateantgra^^^'^:'^] 
tite,  inimici  fub  latfde  natur£  tefits  e{l.y4uguflirm.Ne  tamen  td  declinandi  cauft  '""^  *^' 
facereyidcar,ReJfondeo,^  Lutherum^  nos  omnes .dupl{<;em  mnftituerena- 
tULimipYiorem ,quali,i  a  Deocondita  fuerat,quam puram  c^  integram  fatemur 
fuiffe:altcramqu£  lapfu  homtms  l/itiata,fuam  intenttatem  perdidit.  Huitts 
l/iriofitatisculpam  homini  tributmm,non  referimm  tn  Deum.Hanc  docirinam  fi 
improbat  Pigftius,cum  .y^poftolo  expoftulet ,  qui  totidem  prope  l/erbis  tdipfum 
tradit.  .Aut  fi  malit,ex  .Augufint ore  reffondebimus,quodlibrQ  adBoniftctunt 
primo  habetur.hsmmg^effe  opus  Dei,  inguantum  homines funt  :fcdftib  diabolo 
cffe,inquantumpeccatoresfunt,ntft  indeper  Chriifum  eruantur.  .ADeoigitu^ 
honLfA  feipfismali  funt. 

jiv.  rogatos  iterumyeltm  [eCiores,yt  meminerint,  me  nondum  exiniii- 
tuto  has  quxfiones  traCiare ,fed tantumhreuiter  occurrere ajiutt£  Ptghij:  qutfuts 
Mlumniji  exofam  hominibmreddere yoluit  noftram  dodrinam  ,antequamdeeit 


,j8  RESPON.    GONTRAPIGHIVM 

coo-tiofcerent:^,qu.tftpreoccupato  lir»lne,ijfos  lmpc(li>-e,nc adeetml/fque co^no 

fcendam  in<rrederentur . Qmd ergo non onmiade tllis  dixi,(jf.£  ad  flenxm (^fo- 

lidameArumcycbltcationcmdicenda  forent jco  con^iliofaCtum  efl,necum  prof^ius 

locus^ycnerit^aut  remitterebuc  le£\orem  cogerer,aut  fuperuacuh  re^etitionibu^ 

frufira  onerare  .     Quod autcmadextremum,  totamDei  doCmnam,addu£\usne 

fcio  quihusfmilihus  difimilimti.fore  ridicuUm ohijcit,fi  dogmati  noilro  locmde 

tur,nihil  ali;<ddico,nifi  in  trihm  verhis  omntum  breuem  (^  ex^edttamfoiutio- 

nemeffe  pofitam:nempe,fi  expendimus,hinc,  qijid  homn  Jfen  drhfar-.iUinr  ,  .jmV/ 

inhowinefafiat  Deus.  Ntque  enim ,aut facuUate  nofira  zmthiLiijftciurnofor- 

i ffit^rui adflylC''  f^mm-.ai"- '"  l^ir  nuA.i  ^Q^it.ttinnp  infflere,quidya(eat  homo.Vt 

\  rUmficprimo  hahendum ejl,  etiamft  lcgts  lujlitia.it ,  nec  implcre,7tec  inchoare 

mRimu5,eam tamen iure anohis  requirt:n:que nos  excufiri  infrmitate ,  aufvi- 

riiidefeclu^cuiuslffyitium  anohii  tjl,ita  culpa  nohisimputanda  ejl: deinde.yfum 

ieo-is  alium  effe ,quamcommuntter  ima^inantur  homtnes.Non  enim  honos  facere 

^botejlfed  reos  tantum  peragere,tum  i^noranti&  prxtextum  toUendo ,tum  fal- 

fam  iujliti£  opinionem  ^  inanemvirium  confdcntiam  refutando.  Itaft^^^tint 

*Mi  nulla  rcjlet  excufatio,quin  propria  cofcientia  conuitli ,  reattim,-velint,nolint, 

•  fcntiant.Nonftmperquidcma^nofcuntacconftentur,lcge  tamen  intus  iudican- 

fte,fentiunt.  Fit  etiam  econuerfo,-vt^_prorfus  exinantti omnt  peruerf^fiifdu- 

yfia^QU^fvera  demumejlhnmilitasjocum  dent  Dei^ia[ix,yndefor:itudtnemfu- 

mant.Non  io^itur  tiihendo aut  exhonando^ircs  noilfiuDeus  reputat,  cumjdip-- 

fum  det.quod po^ulat.atque idco.de(,qjdA^r  nos^  defbtuinmL. 

j^myerdf^yt  nihil  pr£teymtttat,quododium  quolihetmodo  conflare  qucat 
-  l.mherifententis.A:noQy&,originemtraherea  i>eterihus  h^reticvscomemorat, 
y rifcilianp, AlanicJiiQ ,Ma rrtone^  Ccrdjnejpfogue  adto  Stmone Mago:quos  tet' 
inen  omncs  tmpittate dicitfuiffc  a  Luthcro fuperatos .  Dicerem  ingcniofum  cffe 
%ocartifcium,fi  quidcoloni  haheret  .  Sed  ciiminproj>tufitpalamf,tcere,nimif 
craffum  &  improhum  effe  mendacium ,quid inde lucri Jperaucnt nefcio:nift  Jorte 
iUud ejiquod  tam  dixi,eum  fatii  hahuiffe,fifu£  modoftrtn£  hommihus  pUceret, 
qui neque noiira  attingunt,nequeinquirun-t,ycritmncfit  anfalfum  quoddicitur; 
fcdPio^hiana  omnia  ,1/elLcctana  eo  tantum  nomine  cxofcuUntur ,  qitia  in  nos 
fcripta  funt.Vetus  ^  ohfoleta  ejtf)£c  criminatio,  non  a  Pightoprimum  repcr- 
ta.Nam  .y^up-ujlinum  fic  olim  yexahat PeUgiani,quaficum  M anich£ts  fentiret. 
Sed aduerfus  yanai^futdcm  malcdicentia  fcmper  ejl veritati  parata dcfenjii. 
VJaSimone  incipiam,quid  caufe  hahct Pighitts,curnos  eiit-s difcipulos faciati imh 
cur  eum  prorfus  nominetl  Veteres  fere  omnes  mentionc  factunt  Simonif,eius  quo- 
que'errores  recefent:fedntdlus,quodfciamjtalealiquidprodit,  quale  hicPighiits 

*.  •  .if-.  f  —  I  •  t  .       ■  — .         .11-1  iJ  f  I 


Cap.  tc.  iaBat.Plurtma  eiui  deltrix  rcfert  Irenxus  lihro  primo:  TertuUiafnus  nonuUa..Au 
qu£cunque  "Ve/ legerat,yel  audterat,coUigit.  De  lihero vclferuo 
•cjiitateyelfortuito  euentu  rerit.prorfns  nthil.Docehat,  inquit,pro- 


^^P.''^     aufHnu^yeio  qu^cunque^^ellco-erat^yel audterat,coUtzit.   De liherovclferuo 

fcn.heretii  J  '  '  _,  i  r  -■  r  l  ■  i   t^         l  • 

&de he-  arhttrio,de  neccjiitateyeljortuito  euentu  reru,prorjns nthtl.Docebat,  in 
uos  concubitusiDeum  non  fectjfe mun^ 
tfc  tjfe  Chriftum:itemque  louemfe 

*^^"™'  nem  ciiandam  meretricem ,imiginesfuai  ^ iUiusdabat adorandas.  Dicebatfe iit\ 
patriA  perfona  lcgcmdedtffe  Iud£i6.J'uh  Ttbcrio  in  flij  perfonaptttauiffe  apparuif\ 
fe:poftea  in  linguts  igneti,fnper^poJlolos  yentjfe.     H£cfunt,qu£  ^uguflinur 


CCde  he-  arvttriO ,ae  WctCJiiJmc  i^tj^y  y/iHuw  t «!,«»»•■  »<.»  K,yiKiijm  iyi.i/tt..j^'Ji.<.iy.n,  iii'UHii.,yru-i 

'if'/'''  j  tnifcuosconcubitus:DeumnonfectJfemundum:negabat  carni6refurrcC{ionem:aJfe\    \ 
Tuic        rcbatfe  tffeChriftum:itemque  louemfe  cr:dt  yolebat :  Mineruamyero  Scle^ 


DEtlBEROARBlTRlO.  t)? 

yndiqtte  ex  alijs  collec\d,redigtre  in  ynum  catalo^tim  potuit.    Quid  htc  reperiet 

Pi '  htu-SjCitr  nos  fuiat  Simonn  difcipulos  T ^t  non  comminijcitur.    H-ihet  enim 

cx  clerum^  ''(■'(  ognitionibtii.PrxcUrum  yci b  authorem,cx  cjuo  de  tanits  rebm  iw 

dtcium  fi.it. Confat  enim  dcliria  ejje  incpticuitijpiam  mnn.trl;i ,qu£jab  CkmmtU 

f,nmtyujrrili(  (if.^niji  idita pmt.Arecjueyerb  m.ignis  i^  longis  rationihus  opm 

tfl.Siciuidem  ejl  tn nia-iihus hominum  lther,quijine  induefuam infulficatempltti 

f.itis  prodi  t .  Qiixfub  P  etri  perfona  illic  refcruntur  ,S  piritum  .Apoj}oHcim  nihilo 

ma<ris  redoltni ,qu>xm ^rijlotelis  »«/*"■«  9'""*«.Qujn  etiam  mihiyideor .Ariflote 

li  J.iccre  iuiuriam,difm  huic  Philofophajfro  ipfum  comparo . I tacjue ni hi l  aliuddi 

cam,nifi  auodiam  dist  ,Juiffe  ineptum  aliquem  monachum,qui  nugando  fallere 

ocM  fui  txdiumyolueyit.If.dcautem  fumpfit  fiduciam,yt  Clcmentts  nomineahu-  ptoOri- 

tereturiquia  lUudyul^b  receptumerat,Clementemdiffutationis  interPctrum^  gene. 

Simoncm  habit<e  commentarios  fcripfffeiquos  eti.im  Rujftnus  citat :  idque  non 

alfqtie  finiflro  clo^io ,qtiod multas falfas  ^  impias  fententias  conttneanf.addtta, 

tamen  CUmentis  cxcufatione ,quod adulterinA  tffepofltnt,i^  ah h^reticis  per  do 

lum  fuppofit.< .  Quanquaml/t  totum  Itbriifippoftitiumfuiffc  credam,^  Clemen- 

tis  tttulumjaljbpr&tuliffe,yeterum  fere  ommtim  authorit.tte  ma^is  quam  ynim 

Ruffint  opinionc  mouior.Namfi  talts  quijfi.m  Itber  Irenxi  ^  TertuUiant  xta 

te  extittfjetjqui  habitu^fuiffet  Clemcntvs,non  neglexiffent  profeclotale  actam 

commodum fubfidium .D e  ea  ipfa  qu£flione,qu£  iUtc  agttatur,  certamen  habebat, 

lUe  cum  Valenttno,IJic  cum Marcione.nihilmagts  lahorahantjquamlft proharent, 

non  aliudfe  doccre,nifi  quod  ^poftoltprdidicaffent.    Quidlialidin^s  autfirmttis 

€rat,quam  fmpliciter  hunc  citare  teftem  ,qui  yntt-s poterat  totam  litemdirimeref 

NuUo  certe,nec  faciliore,nec  meliore  argumento  conuinci  ytrique pottrant,tam 

MarcionitAquam  Va len- iniani .Fuijfet  entmnon  duhnefidci monumentum,quod 

a  Petri  dtfcipulo  ^rodijffet .   Protultjfent  igitur conftgn.i.tam  certo  tefltmonio 

Petri  fidtm.Nonne  hoc  erat  omne fuhterfupum  occlttdere  hoftihti  ?  ^tqui  lon" 

viore circuitu^^tuntur .  Referunt  omnes  Romanos  Epifcopos,  qui ^JpoJlohs  fuc-' 

cefferant,  adfttumyfque  tempm,quin  etta  interalios  nommant  ClementfteJlan- 

turfe  docerc,quodab  tUtsper  mann-s  fthi  traditumjuerit.  QuidcoieC\urts  opus  erat 

in  re  tam  perfj)icua?Cur  librum  tacent,  inqno  tottts  quxjliorns  cardoyeitehatur^ 

Pr^ttrea  curjuts  hoflibits  inuidiam  ex  nomine  non  f.tctunt  (  Tuncenim  Simonts 

ncmen  omnes  ahominaban  ur.  Quare hoc ynol/erbo,  i itra  lon^iorem  contentio- 

nem,expedirefe  poterantiQutd  nobti  Valentinc  ^   Marcion  ex  inferts  Simo- 

ntm  txcitatWiNon  dijputatione  certandum  ejll/ohtf  u,fcd anathcmate agendit. 

Neqne  enim  reuocare  tn  dubium  fas  eft ,  de  quo  feinel  pronunti.tutt  .Apofloltts.  p''';'u 

HiiCJirccdit .,qubd  Eufehius,citm  de  Clementc  toquitur ,yna  Epiflolam  rctiquijfc  Hift. 

eumnarraf.de  aiteranihit  audet .ifferercqnianonyidcrif.dctnde  continu'.jfuh~ 

iun^it,Sed  ^  alia  eius  opufculaanonnuUu  h.iheriperhthenturfVetutPetri  ^ 

'^^l^'i_d'ff'*'^'i^fO-^f*^  inyfualieteribiishabita  minime  rcpcrimm  j  guianec 

pura  in  eii.ncc  incorrupta  fidei  ^pofioliciX,  do^rina  mafifjc  dcpreheditur..Atque, 

yt  citraamb,x^cs  dicam  quodres  habet,quifquis  in  lUorutemporum  htftoiijs  hene 

exercitatfure propinsexpendet,autPetrtcum StmoneMa^o  cocertacioncmcon 

jiclamfuiffe  (^fabulofam  animaduertef.aut  ,ye  tut  duhiim  (^  incognitam,retin~ 

quet  in medto .Nam  0*  ^u^ujlinns  R cm& quoquefua  xtate  l/ulobfuijfe de  ea  ru^ 


»*4o  RESPON.     COKTRA     PIGHIVM 

rnoYes fcrihit ,qui  aRomnnis  ipfis  profalfis  hnhthantur.Hxc  longim  repetere,^ 
fufim  Perfequi  lihuit j-vt  fi.ttutrent  lcdores ,quanturn  fit  dtftrendum  tejlimoniis, 
au£  paulopojl  excommentitio  iUo  ilementis  lilyrOyl/elut  ignc.t  tela,in  tios  Pightus 
yihrat.Verim  dcmus  lihrum  aliqucm  fuiffe  i  Clementcconfcriptum,  qui  infcri- 
ptioncm  hanchahuerit,quid  hoc  adfri^id.u  ,  yel  potius  fttuas  ifla  rhapfodias? 
au£  nuUo  inp-cnio,nuHotudiciofueruntab  indoclo  monacho  confarcinat£.  £n 
fhecimeri  mgenuit.ttis  Pighian£. 

Vtnio  ad  aLos  h£reticos:quortm  nosfacit  diftipulos.  Tametft  autemnon- 
nihil interft  dijfertmf.qmniam  tamcn ynuf  eft  deinum  omnium  communis  error, 
cosfimul  yno,yt  aiuntjfafciculo  compleCiariac  hreuiter  referam,  quid iUi  docue- 
rint,quid  nos  doceamnf.yf  ex  compt^ratione iudicent  leclores ,  quid  nohifcum  illis 
fit  commune..y^)llttdquidim;^alenttnunextricah:le  cahos  de  "v^"  genealo^ia, 
omittitm,quia  parmn  ad  tnfi:tHtttm  factat.nifi  qupdex  tricefifno  ^onediahoium 
venitiimfno-n.qui  altos  poIha?^cnuerit,a  quibius  crtatits  fuerit  mundtis.  .Atquc 

tndcefl,quodmalitia/nnorfarbitrio,fcdnatur£mundi:hocejl  ^  P^eneri  diabolico, 

tuliiut.  Ccrdoni.ini,Marctonit£  e''7* MaruLh^i fimplicius  infantunt.conjlituunt 
cninLdiiQ..prMSJp^i  interftdtuerfa.quafiduos  Deoi  :ynum honuw, alterum  ma- 
hmj)tnc  m(tU,inde  bonafhaoere  ^ originem .P lura  dtinde 0* ma^u adhuc  rtdi- 
cula  commtnifcuntuY Manich£i,de  bonorum  ^p  malorum  commixtione .qutbi4Afit 
perfcdco.PrifiilhMuIht pauloahter  de  human^  pratutatis  origine phiiofophan- 
tur.Non  cnim  ex  mala  traduce ^i^nt  animasjiutantjftd defcertdcre  de  cceloex^di 

ittna  fithfj.mtia  fjyrmat.i4:fed  tncidere  in  maltmum  principem,mundi  fa  hricato  - 


vrm.,f<^  ah  hnr pyinctpecoatrahere rnatap^ionem..^ia diuerfa  corp^qra  fenunart. 
In hoc t.tmcn  con:ieniunt  omnes lina cum Moritj/iio,^  reltquiifimtltbwjquodJio- 

nuMifiifm.tUrnffffynnnlapfu  c^propria  culpa,fed  tpfacreaiionc,^rormmant:nec 

ytttum  ac(. idiffedictint  natur.'irtQflr£,ftdfethJlati£tni(erere:adc6qutfubf};anti.im 
jif.tmm.iLimcjft  acyttiof.tm.Ne  ergoDeum  bonum  cogantitr  Jacerc  malt  au- 
thorem,ad  diahoh>m principem  fenebrarum homina  creationem reftrunt. 

Noitra non  altunde  referam  quam  ex  ore  ipfiits adutrfarij.  Quanquam  enim 

Cap.vld.  ;,//;;/  non  calumniando perutrtit ,cominere  tamtnjt  non  potutt,in.  tam  clara  luce, 

' '        quin  tcjlimwium  hoc  rtohts  reddtret:Nernperios  clicere  hominemdupliciter  conji 

jQ-.friilufft^Primt^m  in  ea  integritate,in  qua  conditin  futt ,  dsinde  in  ea  miferia, 

\in  quam  proprio  'yitto  deiipjips  ejl.^d  tmaginern  quippe  Deifuifft  creatii^d.tm, 

^ximijs  dotthui  ornatum ,iufittiA,ytrttatis  ,fapienti£ ; idque  hac  k^e  ,yt nonjbfe 

y^mtimfcd  omnexeiusfl^^fkyi^uri  cffent,Ji  in  ca  tntegrttatc, quam  acceperat, 

'jperfiitifftfDitrum  nonjletijfe diir.fua  i^itur  infratitudme  donis  tfftljtnfft  cxijh- 

tunntxctdijft proinde  ab  lUa  Deijimilttudine,  C7'  tnduiffe nouam  irnagtne.imo- 

ranti<&  entm,<(jp*  impotenti£y\niuHtti£  ^  yanitati  Juifjcfuhiedum :  atque  ia  has 

mtferias dtmtrfum,fu.tm  quogue  ^roo^entern  ijfdcm  tmplicutjje.  lamexPighticon 

fcRione habto ,nos  rt'6 natitr£,no prim£  hommis  orivini  tribuere,quod  malusfit, 

ftd  cius  culp£  duntaxat,qua  mifcriam  hanc  fibi  accerftuit.Neque  cnim  ne^amus, 

Liheri  arbttrij  condi tumjuijje  hominem,(iui^J}tna  mcntis intejlio^entia ,^9*  recU 

tfidme  yolurn,ttlii.pr£dituiJucrit.  Nunc  quidtm  capituum  ttncrt  fub  peccatifer- 

vitute  arhitriu  noftru  afjerimus .S cd yncle  idinifi  quia  Ithero  arbitrto  ahiifus  efl 

^dam,<.hmhabcret^ScdqtiidhkyerbaperdoUiiplusfattsadnofiradtfenftoner)f 

7'  .  ■        ■  fujjiciant. 


D  E     L  I  B  E  R  O     A  R  B  I  T  R  I  O:       _     ^ __        'ny 

jiijjicUnt  ,qu£  Pi^him  ex nobis  rcdtat.M&c  tnim illic  niea.funf)/eYhd:  (^yudvp  rur 
tum nolhanaturx dcprauationiimputadam,mer»inerimuf,ne in Deum  wfum  n.t 
tur£  authorem,flnngaturaccufatio.M£rereqHideme?:itiale  lUuJ-vulnfpf  jnn^tu- 
ra  yerueftfedmultum  refert.accejferitne  aliiide.anab  orivinc  infedcrif.(^qn[}at 
dutj.per  peccatum  infli^um  futffe  .Non  eil  ifitur  cur  conqueramur^nijldenobvs 
tpfts  ^c.Et  adhuc  nos  Cerdoni,Valentino  (^Manichm  fimilesfacietPto-fmi:^ 
lUi  homtnemfuhjlantia  ^crearione  malumfinfehant.Nos,litde  exciUentiRimo 
Dei  opere  locjiii par  efjCreatum  fuiffe  dicimu^  redut?t,naturiC  bon£  ^ pwde :  fua 
autem  culpafuiffel/itiatum  citmjjionte  aDeo  defecit.  iluidfimile,obfecro,mter 

fuhjlatiam  ^  accidens^inter  Deicreationem,^  accerfitum  abhomineyttium? 
,Aii^dlMii6,cum  de  Prifcillianijlls  agttyineo  errare  dtcit.cjuodnon  arbitrin  .fpA^ 
ipft  Deicreationc  homintmmaluaJferunt.lUos  damnando,non  modo  nos  abjol- 
mt,fcddoCirinam  nojlram  fmfujfrapo prorfta  comprobat.Imo  cumjlmiiem  huic 
noitr£,in  qua  nuncl^erfamur^caufam  agit  aduerfu^PcUgianoSjhoc  ejlcum  ab  ea 
tlemfccaU.mniapurgat,itaprofe  loqutturpi/tnosquoc^jjuopatrociniofu^icientcr 
defendat..Atque  id  quide  ^pluribu^  facit  loct6,^niic  breuiHS,nuncfufiiis.Q^fQd 
tamenad  noJlram(jUdcj}ionem,fumma  l]i'.creJj)iiit,eos  cjuifandnd.rmrltrut  n^tu^ 
ram,multum  aManich^u  differre-.guia  fanari  non poffet,fi^temttm  f-yincommt* 
tabile  malu  efjet  quod fomniatManichdnu.Mnltum  effe Manichxtscontrarios, 
quim,ilumnatur£  no]fr£  accidcns  tffedtcunt  ,qmdjllireferunt  adfubjiantiam, 

ios  qutarhitrium  no  nijiadmaium  ejfeliberum  tradunt ..exortum  tamenii}fer~ 

■rn^  rQjqundnnn  ertit  malumfatentur^minime  ad  l^ a^lch&OS  occedere ,fed corum 
erroremforttter  rcdarguere.  Quidautem  iftorum  non  ftmper  docuimm  Isi  f^odiel^i 
uer€t.Attguilinns,  cauj£quenoitr£  defcnfonem  exprofcJfofufctperet,nonpojfet 
tUrius  exprimere,quodadrefutandam  huius  conuttiatori6  calumniam  ftijjtciat. 
Sedyidete homintipudorem.Parum  cffe putat,fnos  tllorum  difcipulosfa 
ciaf.addit  enim  abfurdiora  ^  magtf,  mpia  docere.Mtfnicf}£i,inquit,riemalit/am 
Deo  adfcriberent ,  duo  principiajinxerunt,  Lutherusyni  Deo  optimo  raaximo 
fcelera  (^^^agitia  ^djcrihitiquia  jn  lU^yeluti  ferr^ fmt*s,traBi  atquea£lt  illias 
impetuQUo-yqluerit .^jriisJims^pofl  fuperiores  tflos  hxreticos^dudsin hominena 
turas  facif.alteram  bonam,maUm  alteramiquarum  iUa  peccarenonpojiit,  neque 
f)£C bene a^ere.  Lutherti-s  Itheriim  homtnn  arhhiiwaLi imhyniuerfam  hominvi na- 1 
turam  affcrit  neccjfxrto  ^^fcmper  etiam  infancln  Spiritui  Dei  rcluclari,^  ye- 
lutferam  tndomitarantmquam  non  repugnarc Dci ^rati£.  Lmpios  yelutiferrat 
effein  manu Dei,qu£  moueat^liertat, dtrigat eos^quorfum  yult,  non exLuthera 
eft,fed  exSpiritu  fanHo-.fitamen  eum  pcr  Prophetas  locutum  fuijfe  conjitetur 
pivhitis.Dicit  enim  lcfaia^  de  S ennacherib: Nunguid  o-loriabjtur ferra aduerfits  ,Iefa.io- 

eurn  a.  quo  trahtturlSemper  tamen  expofttionem  hanc  Luthems  addtdif.JtcDei  in 

ftrumen tgcffc  omnes  impios,yt  malt ttajd>_ipfsft, in ipfis  reftdeat j i\)fts quoquel 
fttimptitqnda.  )R urfum l/niuerfam hominis  naturam ,yt efl poii fapfumliitiataA 
(^  corruptamn  exfcipfo  damnat  Luther(n,fedacquicfcit  in  Dei  optimi  ^fum-}^ 
miiudici^ifcntentia,aquaprouocarenefitieft.  Huis  entm  h£c  omnia  pronuncia-i 
uit^Qmnc  f^incntum  cordis  f}umani  tantummodo  ma lum  e{t  oipucritiji  .  ^eruerA 

JWBLdLcor  hQmints,pr£  omni  rc,<;;^fraudulcrttum.  (Jmnes  declinauerunt,  fimulj 

iSMtllesfadifunt^  non  cft  guifaciat  iionum-{ne~)/nu,s  qutdem.  ^ffcilin carnts  im4 


3>4  RESPON.     CONTRA     PIGHIVM 

micitia  ejladuo-f^  Deum.  Legi Det  non  fulijdtur,  neque  etiarn poteft.Etalia 

innumera.    Eat  nunc  Pighim,^  tot  tawque grauia  Dei  iudtciayno  conuitio  re~ 

traclet. ^antiim  adfanclos  pertinet,non  du hiti quinSpiritufftnBigratiii refiJUt, 

_______  quodinillii  rcfihium  ^ftprq^£ natur^.Negue  enim  humilitatisgratiamentie- 

haturPduim^du  confitebaturnon  ha hira re  infe . hoc  eft  in  carnefua  honiiifedcum 
otmitu  nonftio  miferiam  fiam  dcplorahat.    lUic  totum  carntsingenium praui- 
tatii  damnar.carnem-perq  diifjnitfifuirqijirl  ^fpjpfn  hfthft.Dum  crgo  carnufuA  re 
liquioi  rcfi^ere Dei iufiitide  conqueritur,  qutd  dijferta  luthero?  nijiquvd  rem 
eandem  non  totidemfyllahvi  exprimit.Exhorrere  fc  Pighins  ad  hac  Lutheriyoctm 
dicit ,naturam  carmun fanClts  quoque^^elut  feram  indomitam,Spiritui  fanClo  re- 
lnclan.OmtttonuncPaulumiquidrogOjJihil/olunthtec^ugufitni  yerha?  Item- 
Homil.    JSlemo  fe palpetide  fuo  Sathanai  efl.Tallat  homo peccatumquodfuumefiiDgp  it* 
4-<?.in  lo  Jii^ttgfn  relinqiiat . S i  h^c  a  Luthero  dicerentur,quos  nunc  tumulttis  P ighiu-s  mifce- 
teti De fanCxnlojuitur  .Auguflinnsiquicquid funt^^/elhahent a natura  ,pronun- 
tiat  effe peccatir.nec eo  cotentus,  dtcit  tpforUynumqtteque deftto  ejfe  Stthanam. 
Scto qutdeme cum infano  hoc capitenihil proJicere,qui"iilltsfcripturti cre" 
diturumfe negat,  quxfecns  doceant,  quam  i  fe  iamfthi perfuafif.quin  etiam  ela~ 
to  fuperiilto  t.^C\at  ,nonduhitanter  fe  dtClurum  ,adtaholo  omnvi  bitj^henu&  autho 
re piodiJJe,Ji  qu£  talcs proferantur.  Quidfacias  cum  talifurtafSuafe  imagtna- 
tionejtc  inchrtauit,yelfafcinau!tpotius,ytnequehomtncs,neque  .y4ngelos,ne- 
que  D^um  audirejihi  reciamantein  fujlineat .Hoc  enimfacrilegium  difrtti^cr- 
hii  euomit : S i qii£ Jcnptuix Lutheri doClrinam  adjlruercnt,  a Luctfero  omnnbla- 
fhhemt& (3*  imptetatts authore  futffe diCiatas,nihil  dubttarem dicere.Item alibi: 
Sunt  etujmodt  dogmatapvt  dicerenon  duhitem,  nuUi  Enangelio ,  nuUi^s S criptu- 
Yii,  nuUti  .y4po{ioUs,fednec  .Ano^ehi  de  coelo  ommh^s  credtturum  me,fiea  affere- 
rent.  Dtcet-qutfpiam:qutd  igttur  cum  tamdeplorato  homine  ludts  operam  iEoo 
'yero neyerbum qutdcm facerem  eius  caufa.Sed  operahanc alijs  impendo,quii>el 
ad  amplexand.im  vert tatemfhonte  properififuntCvel  fic  in  errore  dctinentur  ,1/t 
fint tamen Janahi lcsiyelfaltem non  ttajunt  ohdupefaCii,  quinfentiant  quoddt- 
cttur.^tjacru  Dei  oracuhs  nihilderogarefe  putat,(juia poJ?ihilenonJtt,  ea  aut 
Zuthero,aut  nobts  fujfragari  .Egol/erb  nuUum  pr£textum  ohtendt  poffe  contendo, 
quin  tjl&yoces  tUiJire  ^  confignatnm  ad pofteros  tejitmonium  reddant,Sptritui 
TanClo  in  Scriptuns  loquentt^zsr  &cerna  Det ph.cita pronuatianti,nihtlo  plw  re 
uerenti&detulijfe  Pighium^quam  Platoni tx proprio  capite philofophantt.  Qjm. 
€ntni,r}iodh  fciTt-tiUamDnam^quamlihet  exiguam,timorti  Dei  refiduam  in  corde  ht$' 
heatStc  loqiii  a  ftt?  .Angclum  quidem  i  coeiojfi  altud  Euano-eltum attulerit,  pro • 
an.xthemate  habtrt  tuhet  Pauins.Nimpe  ciim  ^ngeios  quoquefubijci  ^  obedtre 
yerbo  Det  oporteat,meritb  rediguntur  in  huncordine,ytji  altterfacianr,d&mo- 
nes  cenpantur.  Quanquam  autem  accidere idnonpoteJi,tanti ejitamen  Euangc 
lij  mateiiiti,yrad  eam  liindtcandam.Angelorumnomtne  quod.tmmodo  abuti  ne^ 
fas  nofit.lpjiautem  Deo^anathema  irro^are ,quale  exemplum  eJifDeum  tn  Scri 
pturtifanCiis  locp.it ,  nemo ptorum duhitat.  Qmd  ero^o  aliudftbi  yoluit  iUis  yerhtS- 
P tgfitui,quam certa  Dei  oracula fe diClurum  a diabolo  editaju/jfe,  Ji  Itberum  ho- 
wiini  arbttrium  toU^nt  l H&cquicunque  piits audit,nonne   Cerberum pottus ali- 
^Kcmlatraredtcat,q^amhomtnemloquii 

lam 


DELIBEROARBITRIO:  t4) 

'famytfcripmr.ti  ipftunohts  excutiat ,  hoc  ar^tmcntol/tttur-.leo^ijjeea-i 
patres  ornnes,orthodoxos  ^J~an{los  h'mines,neniinemtai^ecoruniintcUix.[fc, 
tneuitabtli  netej^itate nohis prouenire  omnia:neminem dixijfe,  irrprjiihiliaiiohis 
a  Deopr£cipi,itut  protjs  damnarthcmtnes,c^U£nonlihera'yolHntate,fedfatiili 
necefittate  tmpulfi  faciunf.neminem,  Dev.m  extftim^ffejontem  acfatnriginem 
fielerum  ^ f-agittorU  omnium.llMxti^reffondeo,patresnihilo  m.-^gvs  quam  nos 
yitam  refitiehcmintimFortun&fuhijcere,fedprouidentiam  Dei  agnofere  ^  cort 
(iituere fitmmam (^''^inicam gukematriccm,qu£pr£fit confiim  homtnum^olttn~ 
tates  fledatjeuentffi  moderetur.necprouidenttam  eos  tmannari ,  qu^Cuhitos  aut 
r^jjis  haheatmoimCVel  jA  irff^rinnhuA  c^iffis pedeat,-vel  nuttt^^aria?^  mc£rttt 
adfortuitos  cafus ,fedqudifirmo,f}:ahtli,perpetu6cjue tenore fthtconflet.^^e^ofli- 
hltaut  impofithtlt  legtsokferuatione ,  noneftqtiodnos  in  certamencum patrthm 
cotmmttat.N.tm  clim  olferuattonem  legis  homini afferimm  tffe  impoJiihiLm^^uo 
comprehendimus  :  P_erfe£itonem  ,  qux  illica  nohuexigitur,  naturtsnoflrx  l/tres 
longo  interuulij  fuperare  :  deinde .  nemincm'\nqu.xm  extttijfe  ,  qui  iuftitt^legis 
omni  ex  parte  fatiffeceritmeminem  fcre,ac  ne  exiftere  quidtm  poffe  talem.]^j~ 
quetamen  inttrea  negamHS,quin  homini poj^it  Deus  taltmgratt& perfedtonem 

cottJerre,qu£ par  Jtt Jutura  iufliti£  le/ts:fvd  guiafe  fa£iurum  hoc  ne^auit.fimpli 

ctter impoJ?thtle  dictmtii.ficri..yicne~\tdeamiir  loqui  Jine authore,EAlihim  in hoc 
feqtiimur ,  quinonaliarationc probat  omnti qui fuh le£e funt  ,mai.dic\toni  effe 
obnoxios ,  nifiguia  maltdicantur  omnes,  gui  non  permanferint  in  omnihus ,  qu£ 
fcriptafunt.Nonftaret  autem  argument  um ,nifi pro  confffo  affumeret,neminem 
tmplere piffe.Dtmtts  enim  ynum aliquem prjfc:qualtitrit ratiocinatiotDens  ma~ 
Itd  cit  omnthus,qui  legtm fuam  non  tmplent.Ergo neccffc  eft  omnes  (fje  malcdi- 
Hos ,quiynquam fuerunt ,funt ,(^  erunt.     ScdPaulns principii.m habet,fcilicec 

incognitum  Fighio :  neceffarium  debere  cenferi .  quod.<^cripturts  prfdi^kmefl.^   

Cum  igitur ftndos  omnes  reos  tranfgrtjiionii^faciat  Scriptura,  indecoUigerenon. 
dubitat:neminem  effe,qut  reatu  extmerefe  pofiit.  Paliesliero,  legem  ohfcritattt: 
boJ?ihilem  ciim dicerent,  non  hor  ad liberi arhittij  facultatem.fed gratispoten- 
ttam  reftrebant.Nam  &  Hieronymtts  ipfe.qutm citat Pighitis,fic tnterprctatur.  inEpi.ad 
^uguftinus etiam  clarius:Nonl/trumpi£ceptum ftt  homini,tnqutt,  ytfinepcc-  Cceiipho 
cato  fit,q:  £ritur(eft  enim  maniftftii)ftdytrumin  hoccorpore pojitt  implert,yht  perfca. 
caro  cocupifcit aduerftts  Spirttum.Paulopoftfubiun?it:Non  adfaturitattm tufii-  mfttcie» 
r/<g,c«  htncexterit^quifquaperueniet,qu!  non  efuriendo  e'9*  fttjendo  cucurrerit, 
Htc  loquitur defanCitf,qui  Spiriru  D ti  tam  tn  ohedientia  legis  aguntur. vbt  ~\>e- 
ro  traCiatde  natura,ne tnchoarequtdem poffe  le?-cmconcedtt:ftcut alibiyidehi- 
jinuf.Neque  entm  iujlam  adhuc  de  ijs  rebu^  dijlutationem  ingredtmur :  quoft^t 
leutter  tantum  eas  tranfcurram ,  quo  cttiu6 periieni.xm  ad proprium  earum  locum, 
Quanqua  mtnime  reciptenda  efi  h£Cconditio,adquamP ighiw,cum  vbi- 
que,  tum  hoc  prxfertim  loco  nos  reuocat-.yt  fdei  reguUm,  non  ex  Det  yerbo,Jed 
Zccleft£tr.iditionepetamw..Abfityeroyt  Chrtilt.tnafidcstam  tnjirmo  &  cadtt 
cofund.tmeto  Julciatur .  Qutd  entm  .tliud  relinquttur  D  eol/tuo  ,qHam  mortuii  ido 
ln,p  decretis  hominufiareyel  cadere dicatur £terna  einslierttas^.Et  qi.£eritjidei 
ji^abilitai,qt'.am  aduerftts  omnes  inferorum  machinas  inuidamftare  oportet,fi  ah 
homtnum  nutu  arhitrioque  pendcat  i  Scd  audiamns  hellas  homints  rationes^quihtts 

■"""   '  r  % 


s4f  RESPON.     CONTRA     PIGHIVM 

•yro-erenos  comtnr.Fr&dii^um  ejh ,inquit ,fore feCm  ^  h£refe$:fore  qui proftc/xn,  f 
tnr  ore  Chrifhnm ,^  magifiri  errorisfintylttptrapaces ,  ohteclfyellere  otitu  n,q.ii 
incautos  abonili  Chrifti  abducant,doceant  Chnjlum contra  Chriftumjndefcr.o, 
in  angultSjin  Lttihulis.     Subiungit ,  quthasarmii  oppu^nent  Ecclefiam  hxrerid: 
Nempe,quibMi  Sathandiix eorum  g^  mao:ifler  Chrifium  xvorifjtii efiJiQtLefLfc.vi 
YTuri^ppvp^vir»  j-^  fifjf  .tjrffifum  rf^ffii-ttA  .  Tertio  loco  adremaiiMn  defcendtf.fi  f- 
delesfciltcetfe  ab Ecclcjixlmitate  no  patiantur  abduci.l^Q  l/ero  fateor,huic  mtt^ 
lo  femper  obnoxiamfuiffe  Eccleft.m,^  adfneifque  mundifore,yt  ah  hoflibus 
domefitcu grauiter  lahoret.Quod^  omntum  temporiiexpcrimenttiplftsfatiscom 
frohatum  antehac  fuit,(^  nunc  magno  nofiro maio ,(^ non ftne acerbtfiimo  dolo- 
re  txperimur. Quu  atrocior  ejl  peftis  ac  nocenttor,eo  ma^ts de  remedio  coo^itandii 
tjfehene admonet P ighitisfcd quale  tlludfit ,qu£rendum .  Miror autem,ho,/iincm 
(:c  pr£cipitem  ferri  fuo  ajfedu  ,  vtfe  imptn^ere primogradu  ad^erum  remidium 
non  fentiit.  Non  dubium ,inquit,quin  ftc  adortantur  nunc pios  hx,retict,  qualiter 
Sathan olim  Chrifitr.nempefalfafcripturanm  tnterpretattone.  Qms nonconti- 
ntio  nitc  inferat,reftflenduigiturexeplo  Chrijlii  Qujdenim^  .An  tmpij,  Sathan& 
maoijlerio  adimpup-nandamjidem  inJlruentur,C hrijrm  adjidet dcfenponem fuos 
no  armahttf  Jam  l/ero  quo  clypeo,quo gladio,^  quihtK  armis  Sathanam  tunc  re~ 
pulerit,notum  eJl.Scriptum  eji  ,inquit:Utm  fola  fcriptttra  fretits  ,profli^ato  fuba- 
doque  hofleytClor  euadat  ,nonn:z  ^  iiiUf:,qu.ifijuhiato  ftgno  nos  yocat,^certai}t 
-^tcloriampoUtcetur'^ Quidautem  Pighins  ex .xduerfo'.H£retici  inhoc,capit'.sfui 
Sathan^  tmitantur  aiiutiam  ,quod  fub  falfo  fcnpturx.pr&textulienenumfuum 
propinant.Caueant  fibtfdeles  abinjidijs^clypeum  ^.xrma  induant.NempejytJi- 
mulcum  Chrijlo confugtantadScrtptur.m.  Mintme ,tnquit\nulla  enim  tiliifccu- 
ritas)fidadEcchJl£traditionem,tanqu.imadynicum  afylum,ferecipiant,^nad 
tam  crajfas  ineptias  delaheretur,ftyelynctamfant  cerebri haberet< 

Jtitfcriptur<£,  inquit,pro  imptorumlibidtne,huc,illuc,trahuntur,  ytftne  ' 

"Eccleftx  deftnttionenuUns  certm  fenfns  haberi  queat ,  in  quo  acquiefcamns .  illud 

ejlfctltcet  trttum acl/ul^are Luctanicorum  prouerbium ,de facro ftn{lo  Detyer- 

ho ,  nafum  effe cereum  ,  tnformas  omnes  flexilem  ,prout  hominihits  lihuerit  hunc 

aut  lUum  fenfum  ajftngere.     Ita nel/eroiVt  nuUa  jit  tam  conternpta  aut  abieCia 

^ hilofophorum  feclajquie  non  authorisfui  mentem  ex  eiiirsfcrtptn  certo  teneat:foli 

jchrijttani.cum  de  ma^ijlnfut  doclnna  qu£rttur,alto  circunjpeclent:  Vt  tnfchola 

\Tyth.t^ordiyaleat  iUud»^''''  »4'*  ,Chrifttis  interfuos  dtfctpulos  tatiim  honons  non 

\h*heat,yt  adfacra  einsoracula  comicefcant^  Vt  Eptcurihreues,mutiU^Jbino- 

uk  fententioU  ab eius fe^a  intelligantur.tot  aCiamcopiojts,  certt6 ,lucHlentt,s fcri- 

\ptts,non  hoc confecuttisfueritDetts,ytfciamtts,quidyol:ierit^Denique  quorfum 

j  tantttsScripturi£  acerutps,  ft  nthtltnde  certi  perctpere  licet^.At  loge  aliudtcftimo 

jj  mium^^erho fuoreddtt  Detis ipfe.  Ne  dictis,tnqutt,incorde  tuo  ,  quis  afcendet in 

)c(elumi^ut,qutf  defcendetin  ahyffumhtitt ,quts  traijcietmarei  PropeeSiJi£xburn 

.. \xiJ)re  tuo.Cur  nos  adyerhiireuocat ,tn  quo  nthil quam  fluiluare  0*  yaciU.tre pof 

lfumus?.y4t  i^lamobiecltone  pr£uenit,ciim  teytatur,fe  tn  os  (^  cor  dcdffc^yt  ^ 

■certaflde  tpfum  apprehendamtis,(^  cumflducta  coflteamur.^iquo  t^pore  hoc  di 

^um  ejl?    Cumfole  iujiitidi  nondum  cum  plenojtio  fulgore  exorio,Lex  tantiim 

l/elut  quxdamfldei  aurora,  pr:dijjjet  .Motfcs  quoqueiniU.tfolcnni  conteslaTtone, 

Hac 


D  E     L  I  B  E  R  O     A  R  B  I  T  R  I  O:  t4<J 

H^ceji^yiajn^uitjamhuldtem  ea:Jt  in  tam  txi^ttaportione  lucu,  \^ yerhorum 
obfcuritate,^ji^urarumlfmhriiinuoliita,cUyf2at  t.wicn  DominiM,  nuU:;mio-no~ 
ranTi(ii,<iutdiihitacionipr£textum ampUiis  ijfe,quia  certam doclrinam  tradiderit, 
c^i&^  certa  cordisfditciaapprehendi,^  liheraaudaciijue  confiRione  br^dicari 
deheaf.ft  per  Moifen  contej}atnr,planam  &  apertam  ejfeyiam,  qui  ihatilim- 
prohitiVs,in  tpfamcridie,foie  iujliti£  ante  oculos  confpicuo ,hoc prohrum inurere 
"yerho  Domini,  l/tnihilaliudquam  piorum  mentes  fujjienpf^perplexas,  ^  in~ 
mietas  relinquat^JiudiamtK  alteram  quoque  Dei contefTationem-.Non  in  ahfcon 
ditoJnquit,locuttiS  fm:non  in  anp^uto  terr&  tenehrarumiN on  dixi ff-ytjjinj jj^l^j 
fru^X.^qu£reti,$me  •  ^n  non  loquitur  hodie  nohifcum  Dominmper  Scripturas? 
^nnon  clarius,quam  pridem  cum  ifraiie^Negatfe  fruflra  docere.Ero^o  in^^er- 
ho  eitisreperietniis proculduhio  quod qu£rere nos  iuhet.  Quodnifiita  ejfet,quidfi^ 
hiyellet  lUud^ .Attdite  me:^  ytuet  aniruA2ui^(ira.Hic  ergo  eft  tranqutUtis  ^  ft 
lutaris  portiis ,  h.there  receptum  adfancia  Dei  oraciiLr.a  quihiis,tanquam  aperi' 
cu lofo  fcopu io ptigcre  nosdocetP ighiti^ . 

XMxur»  excpiet  fortafis.Dettm  non  in  nuda  Scriptur^..ftdper  T.crlefi£  tv* 
iitionem  audiendumcffe.  ]fft^£.fiquidemhuiccauiUo  anfam  olimpr£ciditSpi- 
rttws  fanV.(i:.N.-.m  Iifaias,v hi popuium  adinonuit,ne guem ,pr£ter  Imumpeum,  u[i.s. 
feq2atnr,mddumquoquefimuiaddit:.Ad ien^mJnguity.y  .xd  teffimonium.  Qup 
i^itttrSpiritu  reclam.tt Pighins ,  iegemfltxiioqu.imejfe ,  ohfcurumteilimmnium 
^^amltvuumiEf^Mjdachias,  dumyultpoptdum  in  Cljrijli  expeclatione  conflr-  Mala.j. 
nare^yfuetn  citn  ad::entum,0*  aduerftiiojfendicuii  omnia  .irmare,nottaiio  mit 
<:it,qu.-im  .f.d  legc  m  ipfam.Secundum  hac  rationem,  att  P^etrn^,  hahere  nos  firmio- 
'em  Jermontm prophtticum,cui attendere deheamns  ceu  lucernx  ardenti  in  ioco  ca- 
^iginofo ,doncc Ltuiftr  exoriatur  in  cordihttsnojins.^t  quodfequiturcontinuo 
%onnihii  ytdetur  Pighiofnjfragari.^dnwnet  enim,  nqnjjff_pjnmt£jnt€rprera^ 
'ionis  Scriptiirai7i.propliet:cam .  Ego  yero  non  aiiter  accipio,quam  ipfe  exponit; 
itmpe,  quodnonprojrio  confiio  impuif  fed a Spiritufanf^n  excitatt ,  locutifint 
^roi^het^.  QuimqH.tm  yhinomeninterpretationis  habetur,  meiiifs  conueniret 
Motum  dicereiin  quafgnifcatione  intcrdum  fumitur  gr£ca  liox^qua  ytitur 
■siWffir.Demus tamen,ipf.m  deinterpretatione  loqui.Quem aliumfenfum eiici.ts 
tif  minime  trahendas  Scrtpturas  adproprtum  cuiufquejenft.m  ?  Non  enim  aiium 
'jfe  idoneum  tpfarum  interpretem,ntfi  Spiritum  D ei qui  eas  diclauit.  Quid ad 
hxcP io-hius?Perget ne .rdhuc  Scripturasl/ocare confufum  iahyrinthum  ,  quihm 
^ttrmclaritatem  trihuit  ,qu£nos  certo  regere  pof,it  ,nelieiin  profundifiimvi 
nundi  tenebrif  aherremtfA.Acqueytl/ideas  Spiritumfan^um nihiiaiiudde  leo-e 
■)r£dicare  ,quamquGd  infcip(is  experitmtur  tpffdties:audiqu.tieiUi  eioo-ium, 
',x  ipffdeifenfu,trihuat  Dauid  :  Lucerna,  inquit,pedtbiv.  metslierhum  tuum,  {^ 
unienfcmtttsmeis.  Item :  Teflimontum  Domtni fdele  ^Japicntiampyxflanspar^ 
lul^.Necaiiudfane  dicit,quam  quodpifs  omnthi^famtitariternotum  (Jfedchet. 
HinccoUig.xnt  ieCwres  ,qu.mbtnein  feria  Scriptur£  inteUigentia  exercitatus 
[itPighiiis:i>t:oquejv  omnino  eiu,sgujlumhaheat:qui  dum  n.ijum  ccreum  ejfeptt- 
tat,in  cmnes  partes  flexiiem,tuto in  ea  acquiefcere  nos pcffe  ncg.w.ideoquc  ad Ec 
defi£ authoritatcm,yeiut  adfacr.xm anchoram ,conft!gere  lubct . 

Vt  tamen  rct»  lotam  femel exptdtam :  Quiafihi  minirHe  expedire  yidtt 

r  5 


•-^7. 


RESPON.     CONTRA     PIGHI  V  M 

I>io-hini,ytexi>erbo  Dei dirimatur  h&c controuerfht^l^rLpturdm  ,  qu£  imfiijs  /«t» 
maluiofis  h&reticorum  commenm  fuhiaceAt,  &  inyariosfenfits  torqueripofn^ 
duhiam  c^r  obfcuram  ejfe contendit.Itaque ad Lcclcfi^  dtfnitionemrecia nos  ra 
itocat:QUS,rvt  nulltscalumnijs  efi  obnoxia,ita  pro  vera  ^  certafdei  reguU  habed 
dafit.Kelim  nunc  mihi  ref^ondeaf.qua  nouam formam induerit  yerbum  Domini, 
ex quo,6dem  ex  iUtiU  ejfe  auditu  Paulm  ajferehat.  Sicenim  loquendo, nqnmodb 
■veram  a^certam ^fedlmicam  ficit  regulamJtdeJ.Yerumybi  cum  h^reticis  eflcerr 


tamen  non  multum  Jnquit ,  cum  Scrip:ura  profciai-.quam  totam  illts  promptum  ejl 
tludere.  ^terum  miht  reJ])ondeat,quidmutattontiaccidcrit,ex  quoPauiu-s  -ver- 
hum  D ei gladium  n> iri ttiaiem yocabat,quo  toiM^  Sathan  opprimcretur.Si aduer- 
fu4  h&rettcorum  omnium  c.aput gladm  eflyiclor ac  triumphahs ^qut ft^yt  aduer- 
fui membra  retufumftt,<&  quafi  arundtntum  telum<Et  l/bt  erit  imtllapenetran- 
di,qu£  illi  ahht  tributtur,-)it ptrtingafyfque  addtuifonemanim£  i^,J]>mtMi,  di~ 
fcernat  cogitattones  cordi^s^c?  Reflondeat  etiamnummihi  Ptghiiis,pcrpetuum 
neftt  elogium hoc^anl/nita  tantum  £tatk  ? Ormu_Sarpturadiuinitm inj^irat^, 
litih.efl  addocendum,a,dxid^rgMndm^tdjMxi^aidum,ad  inflitttcndu)a:l/±ja~ 
teo-erftt homo  Dsi.  Htc  etiam  caput mouebit : qu.tfinon prouiderit S ptritn-s fan^ 
Clus,qualiifutura  ejfet  h&reticorum^afrtties  in  torquendtsac  diprauandis  Scrip- 
tuni.Verumcut perfuadeatfe Deo  faptenttorem  effe'i Quod ftnunc quoquenega- 
re p€rTat,fuJftcere  Scripturam  ad  h^rettcos  arguendos ,quid  altudfuperefl,quam 
cum  anathemate  tUum,  tanquam proftffum  i^  pertinacemyerttatts  hoflem  ahle- 
gare  ?  ^[^r  ^liu/l  eg  Iprn  profert  Paul.>i,quam  guodvfu  tpfo  dtdicerat.  Nam  cum 
kduerfui lud^os  , quamltbet durosi^ peruicaces,difputa>et,non aliundi Jumebat 
jarma  ^filierumrefertLuau.  I^eniqueybtdiumultiimquefuerttdifjiutatum,  hic 
\efilapis  lydiuf,adcuini  examen  exigend<efunt  omnes  do[lrin£.Laud.tt  entm  Spi- 
ntt^fanhtiiTheJJ^lqnic^es ,qui ciim  recepijfcntcuomni promptitudinelftrbum, 
inuefligabant  ex  Scriptuns,an  htec i  a  fe  habercnt.    Certe  aut  non  cil  legitimum 
Scrtptur£examen adprohand.u  do£lrtnai:.tut  ccrtaperjptcudque  ind'.'  Fidci  deji- 
nitio  haheri  i)Otefl.Pr£clare  ^uguflinm:Yhi,inquit,du:E obfcura  diffutatur.n^ 
jadiuuantihus diuinarum  Srrt^turapi  certts  clirifque  dqcttmentu ,  cohiberefe  de- 
"ytet  humanapr£fiimptio,nihtlfaciens,inalteram partem declinanda.Huic fentcrh 
2,ti£  quiserit  locnsjfinonfrma  acconflantem ,nuUifque  m.tchinis  expugnabilemin 
Scripturts  certitudinem  habeatDet  ~M€rit.tsiItaquc poflea  concludit,credcre  fe,ni 
hil ad falutem  neceffarium  effe  cognitu ,  quodnon  haheat  clartfitmam  inScrip- 
turis  approbatione.NuncfaniW^tri  imperitiafubfannet  PigJiiu4,quod  dijputado 
non affuetiiSjttaremhabcre falfo  putaret.^dtqui  hocfcribebat  iamfenex,  cii,roto 
\)/it£curriculo,cotinuis  aduerfm  liarios  h^rcticos  certamtnihm pene  detrttm  ex- 
{perientia  fatis  teneret,qu.intii  ^  ad  docendu  ^  ad  pugnanduyaleant  Scriptur£. 
JiftquFtflud fane perquam  efl  ndiculum  ,  quod  dum,ob  dubios  ^  obfcuros 
Scriptur&fenfm  ,  ad  Eccleji<e  definitionemyult  nos  tr.there ,princtptum  fu.im  ex 
Scrtpturts  fumit..ydtqM.frincigta  au-ri-mnec  ejfe  oportet:qu£  res fumma  clarttatem 
requirit.Scriptum  efl,inquit:Surgcnt pfcud^prophet^,  ^feducent  multos  inno- 
mtne  meo.Quidfihi  l/ult  innomtne  Chrtslt^Falfafcrtptttraruminterpretatione. 
Quid  fi  negemlNon  enimynw  eflfaUendimodmin  Chnflt  nominefcdyaleat 
hoc.SequitHr.QuideflfedHcerc^^Seorfumducereabynitate corporn.    Imo  quod 

dtcit 


D  E     L  I  B  E  R  O     A  R  B  I  T  R  I  O.  ikJ 

tticitPi^ninh ejl  fiorftim ire.chrislns  enimdici: ^T^allri>y,^,(juod falkre ^ dcciperefi- 
oTiificat.   Hic autem in  etjmulngta yerbtqu-)  nunquam yfia  ej} Chriftns^pttcriitterphi- 
lofophatur.    Nihilmirtimfi  tam  duhi.<funtfcyiptur.ii  P  ight  o ,  cjui  tamprof.mt  audacia  tn 
illiiluditacUfciuit.  Scdhiccxtrem£  imf.-ohitatsefl,  cjuodfita  commenta,tam frtuoU 
^  mo-atorta,fro  genutrio  Scrtptnrxfenfu  tam  at:d.ickr  ingererc,  idcjue  locoprincipij,nt~ 
},ileumpudu.    Sedperg.mu6  inhacbellaexpofttione.  Defertum,angulos,penetralta, 
alleO'ortcofenfu,nou.u  i^ftngtdares  opiniones,k  communitUtm  corponifenfuextraneas, 
{ntelli^^it ■  Sedquid fi  Chrislu4 tpfe altter afud Lucam-  Nonyenict,inqutr,Regnum Dei 
cum  obferuatiorw.ncque dtcenf.Ecce  hic:aut,ecce  iUic.  Ecce  enim  R egntim  Dcttntra  yos 
e[l.  Eandem htftoriam licetnon  ijfdemyerbii,duo  Euangehft^referunt.  ^llegoricum 
fenfum  comminifciturPighitts  in  yerbts  M  atth<ei:  dico  nuUum  effe  magisfidum  tnterpre- 
temtpfoChrislo,quiapudLucam,fineyllt$jiguris,fenihttaliudyelleteftatur,qu.tmRe^ 
oyium Deifhirituale  effe.tdeoque c.ommenttttjs obferu.tttonibwsnonatltgandim.  Interea, 
inquit,dum  yeniam  adiudtcitim  ,regnabtt  in  yobis  Deti^fjiritualiter:  regnabtt  in  confcien 
tijs  yeiirti,per  iufittiam,  yeritatem,  pacem,fortitudtnem  Spiritws,  nonfectmdum  exter- 
rium  mundi  apparatum.  Ego  autcm  ciim  yeniam,inftarfutguttifubito  ,pr£terjjicm  omni- 
im,emero:im.  Et ficut fulgur ab  Oriente  exit,  ^  apparetyfjue  in  Occtdentem ,  ttamo- 
mento  yno,  in  icfu  oculi  ,fimul  manifilabor,  trtbunal  confccndam,  totum  mundum  aduo- 
cabo.Noncftigiturquodin  hi^  tamclarti  ^fimpttcibnsyerbiipenetr.ilia  ^  tatebrasal- 
Jco-oriarum  ciu£ritet  Ptghtus.  Sedaudi.tmm acutam  conctuftonem.  Ergo, inquit,  monet 
CtrrtftM^e  exeamm .  Vnde^^b  tllo  corpore.Et  ne  quvi  obtendit,fe  nefcire  ybtfit  corpns 
jlludicuidensi^infalltbilef!g,jummoxproponit.vbterttcorptii,tllucdkjuit£co>igrega- 
luntur  ■  Qwefunt  aquit£?Nempe  de  qutbns  P  ropljeta  meminit:  gtticorpore  onufli^penniA 
tdnienadtutririA  ^r^ti^  infublime  f.-runtur.  ybtctimjue  cong-egantur  ill£  aquil£,illic  effe 
coipitffcuiaffociart  ^  confentire  debeoi  ,ne  dubtta.    Sanift  ita  S  cripturoi  furfum  deor- 
fmt  yerfare  ltceat,iam  Piglyio  concedo  qmdpoftutat,attbtqtt£rendam  efjt  certamf.dii  re 
<nilam..Acyid':tur  miht  dc  induflriaffecimen  yotuiffe  edere  eiiti,quoddicebat:  nihttpro 
pemodum  effe  infcriptura  ,quodnon  h^reticifua  matttiaperuertant.     S  edex  aducrfo  ef- 
fciam,nonficpatere,obnoxi.imque  effe  eorum  tudibrtjs  Dei  yeritatem,  quin  ab  tUtiforti- 
teryindicari  queat.PoJfuntfolem  ad  temptis  obumbrare  nebut^:  fedeit-t-s  fidgorem  neqtie 
cxtin (rucre,nequtfujfjcarepoffunt, quin tandem exuperet.  Corpu^pro  Ecctefia hoc toco 
fumtt.^t Euangeltsla  ■m-ranx ,  habet.quudgr£Cis  cadauerfignificat.     Facitis  autem  ^ 
ohuiwiefl  cutlibet parahot^fenftu :  quodficut ad cadduerynum,folcntcomplures  aquttds 
conuolare ,itaadynum  Chrtflum  yndiqueetecli,feomnesrectpient.  Er^feipfum  Cl^ri~_^ 
slus yinculumynitatisfjcit,  ngn  l^nminum  c.nnfnfjnt  ^  -Dflrnultinidinern.  Nuncexpen^ 
dant  tectores,quamjideti6fittnterpresPighiits,  Chrtftta  de  cadauere  loquitur.cui fe  tdco 
<:omparat,quodeleiiiifuii  caufa ejl,  yt in ynum  conueniant,  ^fimid adeum  coUtgantur: 
jllecorpU6Ecclefi£im.iginatur,Chrifttisaqutiiinominat,perindeacfnosyutgartmore 
nofiro  diceremus  coruos:  llle  argutiolam  ccmmintfcitur,  ytadveteres  Ecclefi£ docfores 
j.efcrat.  ^ppticattoparahotx  h£c  ejl:  vbierit  chrtfltii,iUuc  confitiunt  ex  toto  mundo  ete 
iitomnes.    lileprorfta  diuerfo modo:  vbieruntaquti^, iUuc nos oportere congregari. Si 
putatadiofutiitbttscommentvs,  mnmodo  obruiJedpenituitoUi  exhominum  mente^ 
cordibus  omneS  criptur£  certttudincm ,  ejl  cur  eitps  Jlultitiam  pueriquoque  ipft  dertdeat. 
Quanta yero  ftt Eccieftafiic£  tradtttomi authoritat , Pauit tefitmonio oslendtt: 
yhianathcma  ^tiomtnibui  ^^ngelts  denunciat ,  qui auftfuerim aliqutd pr^dtcare , 

r      4: 


i4,  RESPON.     CONTRA    PIGHIVM 

pr£ter  Euanotlium,  quodfemel  G^Uas  trad-derat.  Tmfjc  hanc  truditionem  contendit, 
quia  non  defcriptn  locjit.itur,fd  vitM  voce.  Dicam  hreuiier  de  hac  re  ,abfcjue  ylla  conten- 
.  tiomsfj)ecis,qiiodfattifaciatboni6omnihiii,iml>rolniosohflrmt.LegcmimtiodedttDomi 
niK,inquiyolii>itatiifu£teslimoniumpoptdiiilfavliiict{shaberet.^ccefiitdetndeno.t 
diuerft  aut  nou.(,fedampliorac  luculenttor  d-jciritta  exProphetls.Prcinde  ante  Prophe- 
tdifola  Lex  authoritatem  induhtam  habehat,yt  pro  verbo  Dei  rectperetHr.Poftea  yfque 
'  dummundo  exhiberetur  Chrislii6,lege i^prophetijs comifiebatur Scriptitra.  Sicyide~ 
tmid  a  Chrifto  ^  .y;lpoftolii,Moifen  ^^7.  Prophetas citari,yelut  citftcos tefles,quortm 
fcripta,nonfcci-!4  acpubltc£  tahid&,tnpoptdo  Dei,  fme  controuerfa,  ag^n(fcerentur,^pQ 
floltyiuayoceprtmi!mteftatifunt,quodfhimandatumerat.DeindeficyifumeJlDomi 
no,yt  fummapr^dicaiioms  eorumiittrnproderetur,quointegraadpoi}erospertteniret. 
!  Qua  enimalta  de  Ciufa  ^  lcgan  ^prophetit^  fcriptti  m.mdariyoltiit,  nifytadperpe- 
'  tu.xm  mcmoriam  extarct  certa dxirtna,  quamfequt  omnes  xtates  dehereml  Nam qu£ ejl 
:  homtnum  hinclcuita  ^  inconflantia,i>ide  nouandt audacta  ^  Itbido,  nottamfubimle  rs 
.  li^iontsform.im  appeterent,nifcem6Ji/.ihiii  docirin£,qtiaffeptti  quibiifdam,contineren~ 
tur. Clamat  D  ominni . Egr.  idcinftfnfemfer,  <^  non  mutor.  verhm  idparumprodeffet^ 
nifi  ciiis  ftabilitatem  cernerent  homines  in ycrho,  yclut  in  Jpectdo  :  yt dmn  jlahiles  illic 
perftant,Dcofuo  ado.^reantfme  ylla  mutatijne.Ergi  di-  .y^poflolorum  djfirinafacium 
eji,  ytante  deprof  hctijs.  Nonomnesquidem  conciones  adyerbum  excerpt£funt,fcdin 
fumm.im tamenpd.iiter  nd-.dumelltotum  eorum Eu.ingclium. qu£ad pienumfujficc- 
ve noins pojfet .  Ergo muliif.iri.im muli ifqiic modts  locutn^eftijiim  Dein pcr Propl)cta,!: 
poiircmh.min  ddccio  fiiiojuo  ,  nou:f.mt<  chchin.  Curnoitif?imt  dtcs  yvcantura  Chrifti 
reuei.itime?Nempe,quiapo^rcmhmlocuttis  eji  Dcns.  Pcrqucml  perFilium.  Quid 
locutm  e(l  f  idytfi.imM,  adp.itrum  tr.idttionem  ms  Piginu^s  amand.it.  Dico  tnfcnptis 
.y4poftoltcii  contineri.qucnndmodum  Io.vin'.sfcrtberc  fe  tefi.itur,yt  quilegunt,li.ibcam 
yitam  xterna,»  ■  Ern  neque  P  auii ,  ncque  aiteriHS  cutuTjiam  priuatim  Euangciium  nunc 
h.ibcmi!4,jedtllttdyocamivsc.iti}clic&Ecclcf£Eikwgeii;:m,quodiniiter.ured.tfium,De 
tu  pro  yerbo  fuo  onfanauit.  Qitodautemfuampr£dtcationem,  ^  iliudquodipje  tradtde 
rat,Eua>igcitum  nomt.i.itim  patdtPS  aliquottes  commedat,  ea  cattfaficit,  ytpuram  ^ger 
ni.in.im  Cimilidjciiwm  .t  fciitio  pfeudoapofiolorum  Euang..  lio  difcemat.  Nam  ^  illi 
Cljrislumprxdicarcfc  i.i.  iabant.cum  eim  interea  nomine  abtitercntur,adyeritatem  adul- 
ter.indam.  Oportuit  ergopurum  t^  fyncerum  Eu.ingeiium ftngulari  aliqua  nota  defigna- 
ri/ieproChriltiycrbofdeiespfudoapoftnlorttmfgmentaftiJciperent. 

Verhm  Iren£m,Tcytulliannf,  Orio-enes.chm  de  doo-matibui  certamen  haberent 

r«w  ]i£re:ic\'!,  non  ad Scriptuy(ii,fdadEcci'ft£ tradttioncm prouocarunt.  Perindc a^it 

Pigiiiii{,acffepuitos  apudfe  hal^eret  eorum  ithros,ne  tam  aperti  mendacij  eorum  lefiio- 

ne  conuinceret  ur.     Fateor  equidcm  ^  e.im  ah  ipfis  proferri  in  medtum ,  Tf  eiits  autho- 

ritate  caufamfuamfh-.btii.int ,  ^  de  ea  iionorifcam  J.iCere mentionem:  Sedinfficiendit 

tji,  tum  ratio,  tum  ciycunfiantta  icmporum ,  tum etiammodit-s  g^T*  tempcramentum , quo 

ytuntur.I^entium  er.it  Iren£o  chm  imprchifiimts  h£rettci6,qutntinlopliis  Scriptur£  au- 

tlioritate  mouerentur,  quam  yniuerfx,  Ecclefi£  confenfu.   It.ique  conqueritur,  nihilpof- 

feprofrri,  quodnon  elud.int.  Nequs  emm  luhricis  tergtuerfationihis  eiahi  quidquam  tUti 

eur£  er.it, fcdimpudenter  re'spueb.int,  quidquidcbijCeretur.    Siconutncerentur  Scriptu- 

rk  ,fipienti.im  haberefe  diccb.int.Apoftoiii  aitiorem  (^  perjccitorem.     Si.idE^^de- 

fj£  confenfftm  rcuocarcntur,  dtceha/it » j»  mirum  effe  _,  fiEcclcfa  puram  docirin.im  nori 

♦  feruaret 


DELIBEROARBITRIO.  jjo 

ferttdret,  qH£  corruptam  ^  fermento  yhidtam  non  tantuma  di/cipuUs ,  feda  Domi- 
noQtiocjue.iCceperctt.  Qutdddh£Clrcn£m^.  Nonperalios,inqutt,hixhemm  ftlutis  no-  i^i^,, 
fl  ■£ difpofitionem,  qtum  per ^foftolos :  qtii, quodvoce  promul^ariint ,  poiiea  fcripto 
nobtstradidertmt,fitndimentum  ^ columnam  fdetnoilr^futurwv.  Poftea hancqtw- 
qiK  alterampartem  yrgst,  quodfdei  ynitatem,in  S  criptunsfundatam ,  coU  rent  Ecclefi& 
omnes,ab^poilnUs  edo&n  i^  inftitut£.  Sedilludfemper  nihilominia  retinet,  Scriptu- 
rttmpeyfed^  ^  abfdtttx  ftpienti^fcholam  ejfe.  TertuUianm  de  prxfcnptioneyeritatis 
fcribit  contra  h^rettcos:  qtiia  ^  ipforum  petulantiam  yidebat  nuUo  modopofje  coirceri, 
quincentiesyicii,  adhucUtigarent:  ^hoc  optimum  effe adminiculum  cenfebat  confr- 
njand£yeritati,ft eam conflaretabipfis^poftoUsflttxijfe:  contra  yerofortem ^ vali- 
dammachinam  addiruendah£reticorummendacia,fioflenderentur  aUqtiidm  ^poflolo 
rum  doclrina  nouare.  Quamquam  autem  inprobabiUaUas  ^  iufla  cu:!ft,feruore  disfutci 
tionis  yUra  iiiflas  met.-vs  nonnihil  prouehitur,non  tamen  aUudcQnfiUum  hahet,nifi  yt  do- 
Brtnam  certo  Scriptunsprodttam,apudftmpUces  ^  infrmos  hd^c  quoque  nota  confirmet, 
quodeamyiua  quoqueyoce ^poftoU permantatradidiffent.  ^dScriptunts  promcan^ 
dum  negat, quoniam  tn  tUts ,  aut incerta,  autparum  certaftt yicloria.  Sedquidipfe  tot  //- 
hriificit?  O uihtM armvs  ytitur aduerfm  Marcionem,P raxeam,Hermo?^en€my<7*  aUos, 
nififtmpUci verho Dei'.  Quidtgiturl ^nparum hene ftbi conftatl Sedtam citauerat lo- 
cum^poflJi.ybiyetatcumh£reticohomine,poftynamautaUeramadmonitionem,am- 
pUui  dtfceptare.Non  dubium  igitur,quin  iUuc  re7f>iciat,  cum  negat  agitandti  defde  con- 
tentiones  exScriptttrn.  Nohs,inquit,curiofitate  opiK  non  ejl,  pofichriftnm  lefum.nec 
inqnifitione  ,poftEuangeUum  ■  Infumma,  tantiim  yult  concert.itionihn^finem  imponi,qti£ 
^  aftutiam  acuanth£retic jrum ,  ytfintadpugnam  inftrucUores:  ^peruiraciamau- 
vexnt.  ^  infrmas  confcientm  exagitent,fine  yUofructu.    vhiauiem  respoftulat, non 
•verhn  modofedexemplo  demonflrat,  non  aliterquam  exipfo  Deiverbo  de  Fide,^  dif- 
putandani,  ^  dcflniendum.  Neque  aUam fecuti funt  rationem  orthodoxiomnes ,  ciim  re- 
ciampur.imque  Fidemaduerft^  h^rcticos  defenderent.  ^efert Theodorittis .  ctim  Syno- 
dum  Nicenam  Conftantinm  coegiffet ,  hvs  yerbvs  aUocutumfutffe  Epifcopos.     Extant 
^^ofhlici  Uhri,^ProphetarumfancJion€s,  qu£ms  erudifffit,  guidde  rebuAficvi.sfpnti 
re  debeamui.Poftto  igitur  hoftiUcertamirw,ex  Scriptu  diuinitus  in?ftratts,qu£ftionum 
guxramtn  folutionem.    Cur non reftiteruntpatres,fi  h£cnon erat  Itgitima  diffutationts 
feriesllmocurUbenterobtemperaruntjfiCutacfaConcilijteitantttr^  Quinetiamfjionte 
futffefaBuros,quodadmonebantur,  inde Aftimare promptum ejl ,quod Scripturvs adhoc 
ipfum  inflruBi  i^  comparatiyenerant.Curnon  eorum ftultitiam  deridet  P  ighim ,  quod, 
reUcia  iUa  certajideiregula,  in  quafigere  pedem  tutopoterant,in  yagum  iUum  Scriptur£ 
lahyrinthum  ahripi fe  pajii fuertnt  ?  Imo  cur  non  ^uguftinum  capitaUter  accufat ,  cui 
cum ifta conditio  diceretur ,  yt eandem,  qu£ internos  agitatur ,  qu£sJionem  fuperiorum 
Do£iorumfcriptis  finiret,acquiefcerenoluit?Nam  ^fteorum  teftimonijs  ytttur,^f- 
htnoneffecontranosoftcndtt,controuerfi.imtamenindeiudtcarinonpatitur,fedadScri 
pturamprouocat.Patet,inquit,  Uhri  Deiinonauertamia  aTfecium.  Citmatfcriptura.ad- 
hibeamits  auditum.Item,  de  Ubrofuo  loquens:  Vtyohis  fitfi-ttciuofifimti^s,  non  yospigeat 
fxpiiisrelegere,  ytfriatisqutbtis(^quaUbns  qu£(ttombni  foluendis  atque  fanandis  lUic 
non hum.ina,feddiuina  y.ileatauthont(ti:  a  qua recechre non  debemm  ,fyolumniper~ 
ucmreqtib tendimtn.    Hahetnuncpighiu4 quo  cum  ccrtet.qiiem  yhi  dchcUaucrit ,adnos 
ycniat,Ucet, 


i;$3  R  E  S  P  O  N.'    C  O  N  T  R  A    P  I  G  H  I  V  M 

Otmnqmm  mnin  eampartem  accipiyelimquxdico  yacfiEcch'fiarumconfm- 
fui  n-uUum  m  dffiniendui  fidei  qu£flior,ihm  Locum  rcliiquertm.     Scdhunc  Scrtf)tur£, 
honorcm tribui decet, ytadeins examcn exig.tmur omnia.      Quiccjuidetin  authoritate\ 
comprobxru!-,nonyocctHrampliusinduhium:rnrfumnthtl,nificjHodcumeaconuenit,re4 
cipi.ttur,quicqu!dd!uerfiimeJ},fitprod.tm:uto,ytaheaf:lape>idtant,^ineaconfifianA 
yniuerf&fidei  di^fntriones.     Htiic dum accedit  Eccbfiarum confenfiis_^nonparttmm_n~S 
mentihabetad  confrm.tttnnem.    Verlim  hoc  dilbpjtezi}hf£.,-uandum  efl ,  ne  ah  eadjf-( 
iun^atur.    Itahocnoki fmgAAristeflimonijtnflarefh,adohfignand.tmfdeino{lr£cer] 
titudinem, quodhanc  ipftm  ejfefcimiis ,  cjuampridem  omnes  ex  toto  orhc  ftncfi amplexij 
funt,  in  cjua  ynanimes  perfliterunt  yfjuc  admortem ,  pro  qua  eti.tm  tot  ex  ipfis  yinculal 
exilia,  deportationes,  lapicidmai,  ig/iominiiUpc}feftftmt,fang:'.inem  di'r.iqucfi<d'.'runt\ 
fjedh^c  nmniaparum  v^lerent.  nifi  hxcprimum  cordihn.}  noftrts  infulpta  foretnoti:ia\ 
eam  in  yerh'^  T>ei,  n^^i  hnminum  npiiinnc  cnnfifierp.  in  eoproindc  grauiterpcccat  Pil 
phiu6  Muoddum  Ecckfiaflic£  tradtiionti  pntcxtu  a  Scrtptura  nos  auicat,diuortium  f.tcit 
perpetu£  iUtiu  coniun&i3m..y^e.qua^miffllfij:»iAiili^]2j2^i:£cclefii:  mao;i  slerium.A^e- 
g.thit  hocfefacere  ,qui.tfecundum  S  cripturx.  locu  afigtct.Ho  c  efh,fctlicet,fuamfacrofan 
cio  Dciycrho  Horta  dare  ,yt  cum  horntnu  placitis  ir^iutolahthi  cofJtterit  m.tteft.tf  ,adeorii 
confenftim  quoquo  modopoftea  dctorqueatur,  yt  ilh<fuhferutat.^n  non  enim  hoc  dtfertis 
yerhts expnmit  f   Neceffarium cf,inc]utt, illudprtnctpitm, ahEccUftx, tradiiione regtt ^ij^ 
l.tm  orthodox£fdctfumi :  quando  lUa  dcmumfola  cfyeritAS  credenda ,  cju£in  nuUo  ah  e.<l 
dtfcord.tt.    ^h  h.tc  igiturnos  impnmi'» ,  ^  ante  omnta ,  exordiemur :  qu.tndo  h£retico~\ 
rtm  tergiuerfation:h:4^,contrad!ciionihm,calumnijs  nonperinde  expoftta  ef},ytfunt  ScriS 
ptur£:  fecundi  nthtlomtmis  loco  Scrtpturarum  quoqucfenten:iadi'mdflrahim'.t^s.  Enpne 
cLtra  hominvs  thcohgia,quidqutd  homines  Jlatuerint^ratum  ^  authenticon  effe  oportet, 
deyerho DeipoQea yiderimn-s.    Quid fi manfc fta interdum  repug.iantia inter homi- 
num  dccreta  ^  Dci  oracuLt  fe  oftend.tt  ?    Nam  idcuidcnterk  nofirts  demonfir.tturn 
efh.  Quahs ert:  difiidij compoftio, authore  J? tghto , quiyerhum  Deiinferiore locofuhfi- 
dere  yult,nift  y  t  tUiftlentium  indicat? 

Ne  tamendere  non  neceffaria  fruflra  dightdiemur :  lecfores monitosyelim, 
non  dijficidtcr  poffe  inter  me  ^  Pighium  hoc  loco  conuentre ,  ft  modo  Ecckfi£  tr.iditio- 
nem  ex  certo  ^  pcrpetuo  fancJorum  i^  orthod')Xorum  confenfu,  noncx  tefiimomjs 
htnc  indc  male  exccrpt!,s,dcmonn.rarct:  deindef  ijs  fmphcitcr^candide  yteretur  adye 
ram  ^germanam  Ecclefixdiclrinam  comproh.tncltm,nonadpingend.ts  horum tcmpo- 
rumimpi.ti  doctrina  ahuterctur.  Ecclefia  columna  e  ft  /(rfrmamentum  ycmati-s ,  incjuit 
J>  auUis^ncmpe  quiayerhum  fuum  Dominivs  apudc(im  d^pQfnir,  cujm  miniflexintmdsxS-- 
tur.lUaigtturhahendaeJlEccIefia,qu.-cfdaeJ}cufiosyerhiDei,qu£purumtllud,/^nul 
lofermentoinjecium,fuo  miniflerio  ccnfcru.tt,  ^  adpofierosprop.tgat.  Huim  honoris 
^  officij portionem  aUquam  fihiyendtcant fingul£Ecclefi£ :  fednonfempertnfohdurn 
hocjihi  arrogareaufint.  Nunc  fiex  prtuato  paucorumfenfu  communem  Ecc(eft£con- 
fenfumfacere  yeht  pighim,  eiimquc  cx  .y^poQolorum  tradittone  natum  efje  afferat,  nort 
recipi.tm.  Dicct,Origcnem,  TertuUtanum  ,^ahos  ftmileshuicohteciioni  occurrere, 
dum  nihil  fe  diciuros,pr£fantur ,  quodnon  communiter  Ecclefi£  ah ipfis  ^posioUs  edo- 
ii^fenti.tnt.  Quidautcm,ft  huicproemio  rcs  non  resfondcat^  Imo  ctim  inpy£cipuisf- 
deic.tpttihnipoji  hanc pr.ifttionem  eos  muUitm  err.trc  conftet,  quam  tutum  eji,  nuUo  di-\ 
fcrimine ,  ant  dvleciu  habtto ,  pro  Eccleft£  tradtttone  ft'fctpere,cjiudqttid  ipfi  traduntf\ 

^tquei 


DE     LIBERO     ARBITRIO.  tfi 

^tque  idcfl(jmddixi,(idDei  yerbtm  ex.minanda  ejJefinvuU,  yndepaltmfiet,  qu^fit 
o-cmanit  Ecclefmtntdttio  :  ^quid  ru>fum  fitabeaveldijjentaneum,  yelextraneum. 
^lioquiilla,  qux.  omnes  pariter  repudiamm,  TertuUiani  ^  Ori^enn  dcliriapro  oracults 
recipiendaerunt.    Sedilludalterum  multo  etiamnumejl  iniqum  ,  vtqu£a  fanciispa- 
trihui  dicfa  funt  non  male,fiftnum  modo  ^  candidum  haheant  interpretem,mixtura  ^ 
artifcio  Pi^hijfuciti  fant,  adornancki  ^  coloranda  impioi  opiniones ,  quoi  ipfipatresft 
hodie  yiuerent,non  miniis  quam  nos,  execrarentur-  Iren£n6  ^poflolorum  difcipulos  yi^ 
deraf.Ipfe  ^  Tertullianm  paucos  Epifcopos  referut,quiadfuam  yfque  £t.xtem  ^poflo- 
lisfuccefferant.     yiuehant  tum  adfmcmulti fenes  ,qutbmymvs  ipf  ^poftolorumfermo^ 
nes  familiariter  expatrumfuorumnarrationenotierant.  Nonmirumigitur,fipro^pQ~ 
flolica  traditione  ohijciunt,  quodtunc  communiter  inprimU  Eccleftjs  non  modo  receptum 
crat,fedpro  certofdei  dogmate  ,quodP  aulm ,  P  etrm,^  reliqui  eorum  colIe^£  nuperpro 
dtdtffent,fixum  ^Jlabile  habebatur.  Et  tamen  Origenes.,qut  tempore  non  multum  ah  //« 
hi  dtjferebat,  interfidciprincipia  numerat  quafdxm fententias ,  quibmfinon  anathema  di~ 
xerit  P  ighim,afuts  quoque  lapid.thitur.  Nuncpoftot  tantafque  conuerftones,poJl  talem 
Ecclefiarum  dtjiipationem  ,imo  ruinam,fuperciltofofaflu,pro  tradttione  .Apoilolica  yen 
ditare,quicquid,quacunque  occafione ,ntiUo  certo,yeltempore,yel.xuthore  ,  ohrepferity 
quantum  ohfecro  fecuritatis  hahet  ?  ^t  nunc  P  tghim  non  nifiprimos  illos  Ecckftxpro- 
ceres  citatffub  quibm  adhucflorekxt  religioms  puritoi .    S  cdin  qucmfinem  '(  nifi  yt  co- 
lorem,yel  ixru.xm  qualemcitnque  crafits  impietatibm  indticat,quibm  v  ilam  ■jccafionem  dt- 
re, nuKjti.xm fanlifi illn yirts in  mentem yenit:  tantum ahejl,^ nuncyelint illtsfttafcri.^ 
ptafujfiag.iri.  Tantitmleciores hortor,  ytyetuftailla  temporacum  noftnsconferant: 
dcindc  iudicare  perfe  poterunt,  quafjinceritatc,aut  quopudors,  tUonmpatrocinio  caufam 
fumfulci.xt. 

^udiammtamen  qu^exillls  teflimoniaadducat.  idautemhahet propofitum, 
yt  illos  omnes ,  ynoftmul  ore,  Itherim  abitrium  ajferere  demonftret.  Vndspoftea  duo 
infert:  nos  cffe  manifeftos  h&reticos,  qut  a  perpetuo  Ecclefi£  confenfu,  hoc  ejt,  traditione 
^poftolica  dtffenttamm  i  (^  me  impudenter  mentitum  effe,  quifcrtptores  omnes  Eccle- 
fiafttcos,  excepto  .Auguflino,  ita  ambigue,  aut  yarie  in  hac  re  locutos  dtxerim,  yt  certum 
quidpiam  exeorum fcriptis  haheri  nequeat.  S  edprimo  qu£  yn(^  notiofit  yocabuli  de- 
.  jinit.  jdrhimtm  atitpro  clecJione ,  aut  cgmenientiiis  pro  yoluntate  ipfa  accipiyult:iibe~ 
rumatttem  yocari  interpretatur,  quodfuiiuns  ejl,  autfuiipftm  habetpoteflatem:  nepejta^ 
faciendiquicquidf.icit ^ mtnnri ncceffario faciat^fedpofiitnonfacere.  Egoyero,quantum 
adyocempertinet,  adhuc  profiteor ,  qtiodin  mea  Inftii  utione  teftatmfum ,  non  adeo  me 
fuperftittofttm  effe  in  yerbis,  yt  eim  caufa  yelim  contentionem  aliquam  mouere:  modo  rei 
intelligemia  fana  maneat.  Sicoactionippponiturlibertas,  liberumeffe  arbitrium ,  ^ 
fateQr./tyconQantcraffucro^ac prohieretico  habeo.quifgutsfecmfenti^.  Sihoc,in-l 
quam,fenfu  liberum  yocetur ,  quia  non  cogatur,  aut  yiolenter  trahatur  extemo  motu,fed\. 
j}onte .xgatur fua.;nihdmoror.Sedciim altudprorfin  yttlgo  concipiant,dum  hocepttheton  ' 
homtnis  yoluntati  attribtitum,  yel  audiunt,  yel  lcgimt,  h£C  c.tufa  ejl,  cur  mihjjjffliceat. 

S  iquidem  adhxcultatemyireCciue  referunt:  necimpedtre  poliis ,  quin  ftmul  ac  liberafuerit ' 

I  7~^     7      17     7~^ ■ — : '. —  . *^ — **— ■* — r~t :•"•       rt) 

ynluntM  dicfa.  h£CpLurihu^  ^-(tn.iorinatto  protmm  in  mentem  yentat ,  habere  i^ttur fub 

pntf  ihff  f^^i  bnnu>M  fh.  malum  fyt  alterutrum  elioere  fuapte  yirtutequi^t.    Nonigi- 

turyntmyocul£  caufafruftra  litigo :  fedcaufam mtht  iuftam habere  yideor,cur  yocu- 

Um  optem  fublatam  e  medio ,  ad  quam  maiorprope  mundtpars  tanto  periculo  impingit^ 


jjj  RESPON.     COMTRA    PIGHIVM 

Cuanqmne ru  <;n-iptur£ guidlyfu yidetur admodfi hcnc conucnn-e.Libcrta enim c^_/t-K___ 

jiit-iujjjffyfrP^^^i^ttitrvt  quialterum  dixeritMterum  neget.  P  roinde^fifertii  ejl  hmiim 

yolunusj  liberafrftJuU  nifiimproprie,  dici  non  potefl.  jVuncaudiamti.s,  cjuidspintu^fcin- 
{Jm  pronuntiet.ContentHS  autem  cro  vno  loco:  quianon  de  re  ipfa,fcddefolo  nominc  qu£~ 
ftio  ef^.       Cum  fanciorum  conditionem  difcnbitPaulns  ,  conihingi  captiuos  fubpec. — 
cati-oincuiis^tellatur ,  quqparte  nondum  per  SpirjmmPei  funt  hberati.    Et  ciimde 
homims  natura hc^uitur,  dicit eum^enditum effefuhpeccato .     Siferuifunt ex  eapar- 
t€  SdnBijquafilinatHrxaue  fu£adl7UCrclimpimtM\,qmdA.hQnMlb'i^  direndumejjt, 
inquibin  fla  yipvt  ACregnat  natura  ?    S ipojl  regenerationem  non  nif  dimidia  ejl //- 
hertns , quidinprima carms gsneratione ,  nifiplena  feruitm  i     Quodetiam ipfum antea 
dixerat  Paulm.    ^lgit  enim  fexto  capite  grati^  Deo ,  quodapeccato  liberati  fucrint 
R  omani,  cuijms  (kiuicbant ,    videmiti ,  yt  ante  regtnerationem  non  carms  reliqui.ts, 
fedtotum hominem  addicatferuituti.     Qm ergo liberum afferit arhitrmm, alio  tdioma- 
te quam Spiritin  fincltts ,ytitur.   Et tamen inter D ocfos  fi defgaifcatione  conueniat, 
pattor  vt  eam  yocem  vfurpent.^c  ne  adpopulum  quidem  vfurpare  prohibeo  ,f  resftgna  - 
ta hene  explicetur.  Verum vbt  hocimpetrarinequitjledores  hicmoneo,vt  adrem,  magls 
quam  adnomen,mimaduertant.  Scdquoniam  aflute  Pighim  cum  neccjiitate  coaCitonem 
perpetub  conf^ndit.guarum  dfcrimen  tenere,it<7'  diligenter  meminiffe  ,plurimum  adpro- 
pofuamqu£Qionem  refirtjjxc^ituor  quidinterfe  differant  ,obferuare  conuenif.volm- 
tatem^Hili^mtai£ffc^lferuam,aHtJ^072tm^^      con2m^  liberamvolutatewvuto^' 
intelli<^iit,<:^ftcPtghiui  quoquc  dcfnit,quiC  honiiaut  m.xlu  eligere,  ktbcat  infuapoteda 
t€.  (iiia-Iia  vohmtcu  hu'h cffcpotefi:  ciimaUerumalterircpug.tct,  Veyiim,docendic.tufc, 
quidfigniftcet  ydicendumejl ,vt  tnielligitur ,  quid  ftt  coadio.   Eamergo  ftcyocanm, 
qu£  nonfponte  fua,nec  interiore  ele&ionts  motUiinclimtur  huc  yel  illuc,fedcxterno  tjio- 
tu ■yioknterfertur.  f^panjfineamdicimHS . qu£. vltrofe fle6iit,quocunque ducitur,non au- 
tem  rapiiur,aut  trahtturinuita.  a^ruapilh'£mb  voluntas  efl,  qu£proptercorruptionem 
fuhmalarum  cupiditatiimimperio  captiua  tenettir,  vtnthtlquammalum  eligerepoflit, 
etiamfiidjponte  ^  Itbenter,  non  extemo  motu  impulfi,faciat.  SMMdiimhMdeflnitio-^ 
nesJjominiarhitriumconcedimusJdquefpontaneum,vtfiqiiidmalifacit,  fihi  ac  yoluxiLi- 
ns,fu£ eleclioni imputare deheat.  CoacJioncm zp*vtolcntiamto(limni ,  quiapugnetcum 
natura  v  oluntatis ,  necfimul  confiflat.  Lil^erurri  autem  mg^imiii ,  quiapropter  tngcnitam 
homini prauitatem  admalumneceffarib  ferat-ur  ,necniflmalum appetere queat.  ^tquc 
hinc  coUigere  licet ,  quantumftt  necefitatn  ^  coaciioms  difcrimen.     Neque  entm  ho- 
mincm  dtcimns  inuitum  trahiadpcccandum,fcdquoniam  vitiofajtt  eim  voluntas  ,fub  pec- 
catiiugo  tenericaptiuam,  ideoque  fieccffartb  male  yelle.  ybi enjfn ferunm ^  iUicaecefi- 
US.  Sedplurimitm intereJi;yolii>Ujii%t  nefltferuitM,itncoacfa.     Nosautemnon  aliht 
flatuimu^peccandineceflitatem^quam  in  vitiovoluntatn:  vndefpontaneam  effe  ipfamfff 
quitur.  Nunc  yidesffontaneum  <^  neccffariumftmul  conuenirc poffe ,  quodaQu  tegere 
conaturPighiits ,  dum  lihcrum  hominem  in  eo  £fltmat  ,ftnon  neceffartbjaciat,  aut  bcne, 
autmaie. 

fhiidautem  Origenes^.  Eos pronuntiat  h&reticos,  qui Itherum  hominiarbitriitm 
auferunt.  Side  primLnatur^  condnt»ne  loquiturjnthdj^cXL,  quodnmJffiquQque 
profltt;amur.S  tinter  viriatam  ^  intcgranaturanon  diflinguit,  nemo  efipiorum,  quinon 
fldciprinctpia  eum  conjundere  pronuntiet.  Negat  ita  nos  effe  neceflitati  ftihiec  tos,  vt 
cmni  mdoetim  fi  noliiP^i^^tVrlhf"^  j ■uei.nidi^ agere cooamiir.     Nos verb  niJvi Imc 

fententix 


DE      LIBEROARBITRIO.  »51 

fententi^contrmHm  ajjerimits.  Quinpotiw  h^cOrigenis  concltifto  indicio  efl,nihil 
eum  aliu-d  qu£rere ,  nift  vt  cociclione  excliift ,  Jpontaneam  in  homine  voluntatem  con~ 
{litunt.  Qmdnos fimtliter  facimws.  Ct&tcrum nonnego Lherdiii^i  eum.tlicuhi  liberum 
arhitrium pr^dtcare ,  fedita,yt nufquam  certo,  cjuantum  tUudfit,  defniat-  Omnes  enim, 
auia  Pighio  citanttir  loci,  cjualts  manu  Dei  fo)-matnifa  homo  ,traciant:qualispOji:  Ltpfum 
ac defecftonem ejfe coF.pertt ,frorfm tacent.  Quidergo inde ,quodp-£fentem quAfttjnem 
adplenum  ^  Itquidtim  d:finiat,  coUiges?  Nos  enim  hominem  non  ex  D ei creatione ,fed 


jy  ea.quam  jpff fhrpynpym-yfrio gcqutfiuit^^i&ftimamtii.  Hancytdixipartem,cumpr£-  *corrH- 
cipuaftt,Origenesnonatttnvit.  De  Cletnente  fatvi iam fuperim  multadixi.  Quidau^  ttione 
temfacit  Pighita ,  talem  catife  fu£patronum  primmum  excitando,  nifi  quod  crepttu  nos 
yult ahslerrere  f  Dico,  ^ft  dij?imulem  ,  liber  ipfe  clamat,  ah aliquo  fri^dophilofo^ 
phaftrofe  fuiffe  ccnfarcinatum.  Inde  ahreptm  fententias,  tanquam  ex  orePetriprofc- 
ciii,hicnohliohtrudit.Ego  vero  coram  Deoper  confcienttam impedtor,quominu4 inre- 
Jj)onfton€  lahoremme  cuterrorts  occafionempr£heam,yt  Ithrum  illum,yel  tn  mintmopre^ 
tio  habeat. 

^um  Tertullianim  yult producere  ,pr£fatur ,  adeo  claram  ejfe  eitts  fententiam 
delihertate  arhitrij,ytquinonyideat ,eumcertum  fitaures  atqueocuLs  claufijjeycri- 

tati.      QwdMi^JV^-fkwmitcontirient  qu£  adducit.  ntft  Itherum.  (/.j*fu£  pnieftatiA  hn~ " 

♦^^^fWit  ppnrnnriitumfuijff  f  Siqutdem  aduerfm  /\4 arctonefn  illtc  dtsfutat,  cuim  opt^ 
nio  de natura  hominis,yt in  Deum  contumeliofa,itaimpia ^profana erat.  Non enimfuOi 
ipftui  culpahominem  malumejfe  conjitehatttr,  fedin  Deumnaturx  amhorem referebatf 
mahti£  caufam.Hincfanvi ^  tntegns le6iorihui iudicandim relinquo,an nonqu£Cunque 
exaduerfo  opponit  Tertullt.inm,adprimam  hominu  condttionem  fimiliter  reTficiant.Ne 
que  tamenfdtm  mthi  haheriyelim.  Lihrum  ipfum  qut  legerit,  autlocum  etiam quem  Pi~ 
ghius recitat, quoddico, reperiet.   Iffeque altudre^ondeo  ad omnia teftimonia, qtt£ ex 
j[reModeindeohtjcit.Iren£HftllicCerdonis,Valtntini,M(trcionii,^ftmilimnreJutan 
dis  detirijs  incumhtt.  lUi  ctmplures  Deos  comminifcerentur,  errorem  ex  eofuum  aflrue- 
hant,  quodhomo  malta effet.   Nonpotutffe autem malum  crearia  Deo  hono.  Ejfe igit. 
ntalum quoque  Deum aliquem.    Videsjtatum qu£ftionif.Iamfanclmyir,ficuti respofltt, 
Uhat,reclamat,nonnaturamalumhomtrwm.hocejlDeicr£atian£fhdlihmarhitrijfuif- 
fexm(iitum-,animamque  accepiffe  honi  /<j*  mali  capacem.Ciim  deprimo  homintsjlatu  eum\ 
ao-ere  conftet,  quo  tempore  integeradhuc  erat,  ^  Dei fimilitudtnem  retinehat,  quidhoc 
aduerfum  nos,  quiarbitrijferuttutem  non  nift  in  natur£  corruptione  ac  dcprauatione  con- 
ftituimtii^Dicit  quodim  loco  Iren£Ui  inter  alia,  Frumentum  quidem  g^  paleac  naturali- 
terfacfa ejfe:  hominem  yero  rationahilem ,  ^fecunditm hocftmilem  Dvo,  ciim liher in 
arhitrio,  <(^fu£poteftatisf.icimfuerit,ipfumfihi  caufam  ejfe,  yt  ultquandofrumentu,ali~ 
qu.indoatttempaleafat.Quapropter,inquit.,iuftcx:omkmjahjtur:quiarjtumiabJ^^^ 
amifitveram tatinnem^iTurratijnaliteryiuens^aduerfatm  ejfe  iufliti£ Dei,  tradensfe 
terrenojfixmiif  t^  omnfhu^  ferHJfn';  yoLuptaiihmiquemadmodum  att  P  ropheta:Homo, 
cum  in  honore  effet/ion  tntellexiv.comparatm  efiiumentn,  i^  ftmths  f.tcim  efttUn.  Hoc 
nos  dtcimm,prtmi  parentts  lapfu,omnibm  nohts  conti^ijfe ,  ^  tn  eo  confentientem  hahe- 
mm  totam  Eccleftam.Dicitpr£tereadtbertatem  illam,de  qua  traclat  ,imagtncm  effe  Deit 


adcptam  creatttsfuerit  ^dam.  .Aigui  hanc  paulm  reparart  oportere  de  dte  in  dtem  infi- 
dslihfn dqcet:  idguf; non propria  eorum ,  fcdspiritm  ftndiyirtute ■  Sequitur erm ,futf~ 
Jk  ohliteratam  ac  corruptam.   Eli^at  nunc  ytrum  yolct,  P  i^him:  aut  corruptionem  illam 

Z     I 


v^j  R  E  s  p  o  n:    C  O  N  T  R  A   P  I  G  H  I  V  m 

hx,rtditmdm ,  (ju.imm  totumfmm  geriM^dxmtrAnfmifit  ^ftnjjeincognitam  Iren£o: 
aut,<juiaadconfutandx  Cerdonts  ^  yulentinideliramentanil]ilpertinebat,fuiJfcomif- 
ftm,^  de  integi-o  duntaxM  creatiomi  jlatu  verbajnijfe  fada.^lterum  e  duohui  resfon- 
dcat,nsceffee(l..y4tqun'trocjuemod3liberor.NequeenimyelauthorePi^no,audiendm 
erit  Irensm,  fi  repugnante  ynanimiEcclcfix.  confenfu,  interyitiatam  naturam,  ^  inte- 
^ram,  nihil  difcernat:  cjuodfi,  qu.iln  ante  lapfum  fuerit  homo,  tantum  defcribit ,  nihdad 
nos,quiarbitrijferuitutemnonadDeum,fedadhomimsyitiumreferimi{4 

Ciim  ad  C^frianum  yentum  eJl,occupatione  ytitur,quodqu£ftionem  hanc  nuf- 

quam  exprofejjo  tracdet.     .Auguftim  tamen  locum  adducit,  ybi  liherum  arbttrium  ah  eo 

rwn  negari  teilatur.     yeriim  quidhberi  arbitrij  nomen  ^uguflino  yaleat ,  cum  alibi 

clarim  demonilrahimm,  tum ex hoc  locopatet.     Dicit enim,  Cyprianumnon  toUere  lihe _ . 

^_rumarbitriumi  cum  DeoJoluinmhuit,quodreBe yiuimm .  / llam autem ex Cypriano ad- 

ducttfententi.tm:De  nuUooloriandum-.quianihilprorfia  noflrum  eft.  Quam  magnijice, 

qu£fo,fentit  deproprianoflra  yirtute,qui  bona  omnia  infolidum  Deo  adfcribit,nobts  nihil 

facit  prorfws  reliqui '!  ybi  ergo  Itberum  homints  arhitriu,qHoda  Cypriano  aflruiturl  Nem- 

pe  quiajponte ,  ^peccare ,  ^  hene  facere  hominem  intelligehat ,  ytcunque paccando 

Satharyiferuiret  ,fub  cuim  tyrannide  captium  teneretur ,  ^  ad  bene  yj^ndum  Spiritu 

Dciregi'retu}\ nonproprto  CMWsmatu.    Non de nomine hk quxritur ,  fed defacuhate 

ldK-ri.irbitrij.    Porro qiMntieam  dtflim.iuerit  CyprianM ,  tumpr£clara  illayox,  quam 

nuper retulimas,  tot!esah.y4(giiflino celehntta ,  ^ qua omne genm  meritiprorfm ex- 

chidi pr!jn;miat,tum alter Irjcm oslendit:  Qit.tndo ,inquit,rogamus,ne incidimni inten- 

t.itioncm,  idmmcmiir  imbecillitatis  (^  injinnitatis  nofir£:di!mfic  rogamm,  rw  qunfe  in- 

Joliter  extolU^-^ns  q^iafthifiipad^latque  arroganterdUiuidaJjur)iat:nc  quts,aut  confejiio- 

ms,autp.i[?ion'is,g[ori.imfu.tduc.tt:cum  Dominm  dixerit:  Vigilatc  t^  orate  ^c.  yt  dum 

pr£cedithumilis^fubmijftconfef?io,^d.xturtotumDomino,quicquidfupplicitercim 

timore ^ honore Deipetitur,ipfim  piet.tte prxftetur.  QuidhicarrogantiamyocatCy- 

prianm^nonmodo  totumfihiarrogarc,fedaliquidpenitmJumere. 

Venio  cidHiUrium:  cuimprjmmlocui  naturam  hominls,  nulU  corruptiontsfi- 
da  mentiom- ,  defcribit.  ^tqui  h<£C  exceptio  mihi  femper  ejladmanum :  aut  noluijfe 
eum  ncgare  pr.xuitatem ,  cjux,  ex  originali  peccato  ingentta  efihominibm :  autfi  negare 
yobtertt,ab  EccltfiA  confcnfu  dij?idere.  Cum  autem  mhiUllic  propofitum  habeat ,  nift 
yt  excufationem  tolUt  homimbm  ,ne  malorum  fuorum  culpaminDeum  reijciant ,nihil 
mirum ,  fi.idprimamfuam origincm  eos reuocat, quofetpfos,fuumque liherum arbitrium 
accuftre  difrant ,  cui  acceptum  ferre  delent ,  quod  malifunt.  Sedcurde  humanxna- 
ttrr£  ruin.i ,  cur  de  eim  perD  eigrati.im  rcparatione  nullum  yerhum  f  Viderit,  inquam, 
ipfe  HtUrim ,  quomodo  confilij  fui rationem  reddit.  Mihifttti  eJ},fipalamfacio,  non 
ita  nohi6aduerftri,ficutfngitPighim.  Qmditutem  yoluntatinoncoa£iionem,autyim 
cxtrinfecam,fedneceJinatcmoppo>tit,nihildijficuhaitscJlincare.SiquidemneceJ?itatis 
nominemn mijh-i.tm, cuiaddiclm  eJlhomopcrpecr.ififtn.,ff'dfjj^^^caufim,c{U£CO' 
^ttferiqmdfitifme  dubvjfig/iificit.  iecundo  loco,^non  quidyaleat  homims  arbitrium, 
cxchifa  Deigr.iti.i,  di?J>ut.it.fedhominitntn  nit^i.pxlfcfitiACu.rfufJatium  t^locum dtri 
cormnemojcAtcmfte.ndi  Den :  qu£.Jiiadtas  morte  fni.it ur.  idfuis  yerhvs aliter  quidem 
exprimit ,  hunc  tamen  ejfefenfum  yerborum,  iudicare  cuiuls  promptumfuerit.  Loco  ter,r 
tio,neque  tribuit grati&  Dciqu.tntum  deccb.it,  ^  adhominem  tranfJert,quodDem  tm- 
^uamjuum  yindicat:nepe  cor  inclinarc  in  ohcdientiaicgn.  Qu&  autecum  caufa  impulerit, 
.  ytfic, 


DELIBEROARBITRIO.  »fy 

vtfic,  tum  hiCjtumproximo  loco,intcr  Detim  ^  hominem  honorum  operum  lattdem  diui 
deret,ipfe  refirt.Lahorcikit  in  refelltda  eorum  improhitate,(jui  excufatioms  materim  ^^ 
pr£textum  ex  camu  imhecillitate  captahant.  ciim  aliter  expedirefe  nonpoffet,adhanc  r^ 
Jj:onfwncm  confi^it,  fic  operariin  nohii  Deigratiam,  ytaliqu.u  nohiipartes  fimulrelinl 
quat.quihiisfi  (juis  dcfttnon  nififocordia  ^  neghgentia  fua,peccare  dicit.  ^tque  idejll 
qmdin  mea  Inslitutioneprodidi:mihiveteres  eo  confilio  yires  humamspln^  iufto  yidert 
extuhffe ,  nefi  impotentiam  diferte  effent  confejii,  primimi P hilofophorum ipforum  ca\ 
chinnos ,  quihufcum  certamen  tunc  hahehant ,excuterent:  deinde  cami ,  fuapte fbonte  ni^ 
mis  adhonum  torpenti ,  nouam  defidix,  o  ccafionempr^herent.     Tum  continuopojl  ,fuh~l 
ijcio.    Ergo  ne quidcommuni  hominum iu dicio  ahfurdum traderent ,  Scriptur£ dociri^ 
nam  cum  phiifophi£  d-^gmatihiis  dimidia  ex  parte  conciliare  illii  cur£,fuit.    P  r£cipue\ 
tamen  illud  fectmdumjfeciaffe, ne defidi£ locumfacerent ,  exeorum  yerhts apparet.   si 
hoc  non  effem,  ^  dfertvs  yerhis,  ^ftmphci  animi  candore,tunc  projejfu^,  iure  nunc  pi-1 
ghinsinme  tnueheretur.   Nuncautem  quidcaufe  hahet,curmetam  atrociter  fmguht 
p.iginls iiceret ,  qu.ifide  yeterihm  mentitusjuerim ,  cumtamennihilex  aduerfoprofi- 
rat,  quodnon  conueniat  cum  meis  yerlns  f  Proponit,  HiUrium  liheri  arhitrij  yirihus 
trihusre fuis  p.irtes  cum  Dei gratia.    Re^ondeo  me  idfuiffe  iam  in  mea  Inflitutionti 
confsffum.  Verhaqu£  citat  ,rationem  ,qu£Hilarium  impulerit ,  eandem  fuiffe oflen- 
diint ,qttam illic quoque expofui.  Ettamen  impudenter  me mentiri  fuhinde  yociferatur. 
J4tdixiyel  ohfcurins,  yelmagi,s  yarie  loqui  yeteres,  quam  yt  certo  colligi  poflit  tpforum 
fententia.ht  .iutem  locinthtfyel  ohfcuritatt-s,yel  yarietatts,hahent.  R£^2Qadeo,qu6dres 
hahet:Hihirium,ciim  in  diluedi  ohiecfione  impediretur,fi  liherum  arhitrium  carerepror- 
fus  1  'irtute  confejfi^sforet:  yim  illiquidem  nonnulUm  attrihuiffe  ,fedftne  certa  defnitio- 
ne ,  quafciretur ,  qu.intum penes  hominem  effet.  Nunquam  egofme ,  quin  liherum  ar- 
hitriumpaJiimpr£dicentyeteres,^iUi  plusquamparfittrihuant.^egaui.Sedadmonuij 
quod  etiamnum  confrmo,fic  aut  yariare,aut  yaciUare  ,aHt  perplexe  loqui,yt  certifere  ni- 
htireferreex  iUis.liceat. 

ExBafjlioduos  locoscitat:  quorumpriornihilaliudcontinet ,  quam  humanx 
natur£  defcriptionem ,  quahs  a  Deo  fuit  condtta ,  ne  malorum  fuorum  culpam  homtnes 
tn  Deum  tran<:ferant.  Principio  igitur ,  peccatumnegat  fuhilanti£  hominis  fuiffe in- 
natum ,  fedpropria  iUi  culpaaccidifje,  quudnos  nonfatemur  modo  feddiligenter  tuemur. 
Pofleayirtutcm  dicit  eJfeyoluntariam,^nonex  necej?itate.  Nohvs autem  ineffe  libe- 
rumarhitrium.  fjic ,quafipartttyictoria,exultat P i^iim.  Ego autem  de pr£fentinofiro 
fl.ituinteU!gendah£cyerhanego:fedqualisprimafuaorigin€fachiifuerit  homotantum 
ofiend:n\  Diferti6 yerhis  exph.cat, quafvs  creatusfuerit  homo.corruptionem  qu£  Upfum 
confecuta  ejl,  non  commemorat:  fed  t.-ntiim  cum  maHti£  caufam  afitgnare  yult,ftc  ioqui- 
tur:  Vndemalti^homol  Exproprtaipfmyoluntate.  Vnde malu^diaholui ?  Exeadem 
caufa.Nam  ^  ipfeperfe  liheram  hahetyitam,  ^  liherum  arhitrium  infefitum,  autma- 
nendi cum Deo , autfe ah eo  aiienandt.  Quidnunc  iudicandum ejl?  .An ipfum  latehat, 
quale  ^  quantumytdnus  natur£  noflr£  expeccato  inflicium  cffet'(.Atfe  ipfe  alihi  ab  hac 
fuVf>itione  liher.it, dum  humanigenerts  miferiam  hvspaucis  quidtm,fcdminime  tamen  oh- 
Jcitris  yerhis  attingit.  Saluttigtadem debiies,  Itberatioms  yero  indigent,quiincaptiunateL 
ditinuur.  Qm  igiturfuh  mortepofitm  ejl,fciens  quodvmts  eflqut  Itberat,^  ynips  quifer] 
uat,in  te,inquit,jferaui.Seruame  a  debilitate,  libera  a  capttuitate .  Qut  dehile  ^  captiu». 
hominefactt,^  eo  quideferiiitutisgenere  detineri  proniitiat  ,yndc  afoio  Deo.noafeipfc^ 


Z     « 


ifs  respon:   contrA   pighivm 

lihsretUY, qu.mmn di- priore  ilU  condii ionc deirahi:^  Sedin  hdc  qmqne  Ciptiuitate  lihe- 
ro arhitrio mnltu>:! coiicedit.  jj^udt.imM^ gtiantum illud  fit .  Quiin  yiroo  Dei  eruditi  non 
fmt,hifnifti\x  infiti!  perlihvrim  arhiirum  pccca;i  tnfdtws  aholcre  fepoffe  confidmt 
cumper  folum cructs  myfierium  peccaium  aholeatur.    Namquod  inhomirns  pqte{late_ 
ptum  e^liberum  arhi:rhtm,  in  eli^ndj ,  aut  non  elioendo ,  vt  diahclo  rvfiftaijjimm  e/f, 
»0» in  f g,-  quodbnfsi!  vnhur  hahere  contra affctlui.  Et paulo poJliNiji  enim per  potentit-is 
auxilitim  ah  ignitis  aduerfarij  iaculu  liherati,receptifiierimu4  in  adoptione,  frufira  omni^ 
molimur,yclutproculapotentiacructi.   Stdaligmter  omnia cxpendtf,non aliudhomini 
relin^uit,quam  inelio-cndo  iudicium  ,qttod  (^  penitii-s  fit  ineff^icax,^  advtncendis  ciipt~ 
ditatts  nihilperfe  valcat.  Tametft  autem non  omnia,qu£  dtcendtfucrant,hic  dicit,qum~ 
tum  tamcn  a  m.tgnipca  illa  lihertatli  pr^dicatione  dtclinet,videre  licet.  In  alteroloco  ni~ 
hil animaduerto, qucdnohis,  velminimiim,  aduerfetur.     Partem anim&  raticnaiemfo- 
tcfloQinQilimjJfe  docet.     Verim  vt  ego  taceam,  fatisperlficuum  efl  illic  anijMMLU- 
n  infua  integritate  confiderari :  ficut  m  d^cfnttionihm  d.indis  fierifclet.    Nos  quoque, 
citm  de  antma  dt^utatio  eft.primum  eimpartes  in  medium  Jiatuimm,mentem  acvolimta- 
<"  tem,^mentts quid-w  offtcium  effe  docemus,prxire  voluntati,  camque gubernare:  vnde 
(  H^nomenhabet ,  iy'i*""''i>,  voluntatem porro  tunc  bene  haberedicimm ,  cumfe  cupi- 
sditatihin  huc  ilhic  diflrahendam  non  exponit ,  fed mentti  imperium  aufcultat:  totum 
j  denique  hominem  rite  tunc  effe  compofitum,  vhirccfa  in  co  ratio  moderatur :  qu£  ^  vo~ 
C  luntatcm  dirigat  qtio  decet,  ^  lihtdines ,  tanquam  auriga  equos  indomitos,fulifrent6  cotr  j 
lceat.  Vcrumftmul oftendimm, C£cameffe noitram raiionem, quiafitperpeccatum,IjLsi. 
' lumine  dt;fl/[liia,nec pri:c^s  henerepvrepojfe,  quoad Sptritui  Det  in  ohedicntiamfe  tradi- 
derit:  irno  proxfm  in  eim  ohfequium,  velut anctlla ,  redaclafuerit.    Dicimm  fmiltter, 

r^i-nix  (^npidit^r^^  yr^^iunijji  Unfnmf  nrriip.iffp^YipryUi ..tnjm^^prMf-nti^ ityippfjivipnffi' picl 

reprimi,quinfuam  tyrannidem  exerceant:  vohintatem  enimfic  malitia  oppreffam,fic  vitio 
<:^corrt!p:ioneimp[icitam,ytadho7tefIumJludiumemergere,ctutfeadrcclitudinemda~ 
rcniiUomodoqucat. 

In  cmnihm  fi^uMim  fententijs  ,quii  addticit ,  liherum arhitrium prxdicari 
nonncgo:  Scire tamenvelim,  quidcertiinde rcferrevelit.  Donatas ,  in^uit, aasdihc-,. . 
^o arhttrio,  fq'  l'UUmq{r"^p('  -"•"''^'', """  '"'•  '^fJnHtU  ^  impf;rio,ff'dprnprto  obfeqiiio. 
Sedqttid-.  ^i  exaditerfn  cxcipi.im,quodveriim  ejl,  vidnmtat?/  iUamJutffc  libenaiem,tmo 
conjeclam  ^  extincitm,  ybt  homnpf-ccdtJncYu  iiifcruitutem  F:athan£.fiLaddixitl  ^n, 
certi)  collig.im,qutd de  tota  re  fcntiendumftt,cumpr£cipuumcaputnoattingat^  Ncgo 
eos  omnes  cUram  c^-T^firmimdc  Itbero  arhitrio  doch-inamtradere.quinonftmuladijriunt^ 
tjuiddc  hac  lihcrtate Jier_.^d£  lapfum perierit ,  quidper  re^rjerationti  oratiarn  fdeles_^ 
recufjcrent:  quantadcniquefitvitiat£natur£pertu:rfittu^  rebcUio  aduerftts Dei iufli~ 
ti^m,^  qu£  rurfum  Spiritnsfanfii  in  elcciis,  tum  ad  lUuminandam  mentem ,  tum  adcor 
dirtgcnd!tm,cperatio.  Dchi^omnihm  altumeJlinHieronymi  verhtsfilentium.  ^m- 
hrofmmvcri) ,  autnmaduocare prorfm ,  autaliter  loquentem  inducere  dcbuerat.  Quid 
tnim  affert  i  Vcluntarium  feruum  fibi  auctiQjiatur  diabolm  :  ^^ineyn  iugn  fn-uitutlt 
(tftridum  poJ?idet  ,nifi  fir  prim  feccatorum  &recivendiderit.  Quid_umenisptifijn~ 
firmam  accufai  ?  ..f4ffci;liM  ejtaiithor  culp£: caro voluntatu miniftra.  Nonergovendat 
pos  vchmtiti  noftra ,  perquamfolam  infcruitutem  tradimur.  Nempe  vanam  eormn  ter- 
giuerfatimem  refutat ,  qui  in  camts  infrmitatem  reijcinnt,  quicqwd peccant.  Camvi 
A.Utcm  mmine  quid  fgnifcct ,  Jtatim  cxponit ,  cim  yo  iuntatn  mintflram  vocat.    Irp-^ 

ferior 


D  E     L  I  B  E  R  O     A  R  B  I  T  R  I  O.  »^7 

matur.     N»nc,qui  nMlorum  fuorum  culpam illuc  deriuxt ,  merito adTrluntatem  retra- 
'  ytur:  vt  dum  conuicitcsfuerit,  iUic  h^rcre  mali  radicem,fmuldif(at ,  fc  ynum  efjc ,  cui 
^putareculpamdibeat.Htncfi  coUigat Ptghiuiyqudift likrt arhitrij factdtAt ,aut quan- 
fnmperfe  yaleat,  yalde  ar^utm  erit ratiocinator.  ,yit^h>cluntarium  i.ncUigunt  omr.es, 
auodinpotefiate  noflraejl,  vtfttyel  nonfif.nec  necefitati  fuhijcitur.     Verum  quodf 
nliter ^mhrofttii  ipfeintelligat ,nonaltiu6  teftimoniumpetam,  quamcxeadimpa^ina, 
e%  quafumpfitpi^hita  quod  adducit.    Nam  ciim  de  yfu  legv^  traciat,  his  yerhts  intcr  ali.t 
ytitur.  ^ccefit  yinculum  ,nonfolutio:  addita  ejl  peccatorum  a^nttio ,  non  remiflio  .Prn- 
fuit  tamen  mihi.  coepi  confiteriquod  nep^aham  ^c.    Item :  illudquoque  miht  prodejr, 
quhdnoniuflificamur tx  operthu^s  legn.    Non  enim  haheo,  ynde glortari in  operihm  mevi 
poflim:  non  ht(heo  ynde  meiaciem,^<;<  ideo?loriahorin  Chrtfio.^n  h£cfhif£at.fl}ppec:_ 
candt  rieLdlJ'''^'  ^fmn  fhi  rdidm  fuhijceretur  ?     Hic  quoque  mihi  fuccurrit  .Atigu- 
flinm :  quiadducivs  trihtn  teflimonijs  nihil  minwfenfiffe  ^mhroftum  eutncit,quam  quod 
illiafFino^itPi^hiiis-     ^rimiimquiain  Ithrodefugafeculi,  dum ad  qu&rendum  Dei au~ 
xiltum  nos  hortatur,non  inpoteflate  noflra  effe  cor  noflrum  ^  noflms  cogttationespa- 
lamconfrmet:  demdequiainLucamitafcrihat:    Nonhumanatantum  yoluntateyide.^ 
tur  quod  honum  eft,fcdftcut  Chriflm  dc  dcrit:  qui,yt  tdquodhonum  eji ,  nohvi  cjuociu£M=- — 
derihonum  pof^itjOperatur.  quem  enim  miferctur,  ^yocat.    Itaquecum  qmsfdem 
feyoluifje haheredtcit ,nonnco^at  DeumyoluiffeT  ^Deo enim prxparatur yoluntas . 
Vt enim  Bem  honoreturkfanciis,  eimgratia  cjl.   item:  Quem  Deiis  dignatur^jKaLi 
^ qtiemyult , rejigiofifm  facit.    Ex hu yerhis coHigere  non duhitat  ^uguflinu^ ,  tam 
fidet,  quam  bonorum  operum:  ram  cogitationum ,  quamhonorum  ajfecfuum  ^  initium  ^ 
perfeuerantiamfoli  Deo  ^mhroftum  trhucre:  hominibu^s  auferre.   Cuim  reifiqms mihi 
fidem  non  hahct,  lihrum  de  hono  perfeuerantidi  legat.    }ncitando  Chryfoftomo  ne  mul~ 
tumfudaret,locumdiintaxatame  addu£Jum  tranfcripftt :  yhi  vtomne  excufatiomsfub- 
terfuo-ium peccatoribm claudat , honum ^ malum  confiituit tn  hominiA  poteiiate:  nthtl 
ero-o  tUis obslare ,  nifiquia nolint:  poffe  enim ,  f  yelint.   M ali  canfam non aliht  qu£ri, 
auaminpropria  hominiA  ycluntate ,  ne  alio  culpam  tranfferendo,  exonerarefe yelit,mihi 
tLicerenonfemelteflatmfum.    Quin etiam ynum hoceflex prxcipuis capitihm, quihia 
in  mea  infHtutione  infifio.  Qiiodyero  liheriarhitrij  yirtutem  ttdeo  eHehitChryfoflomta, 
non  dtfiimulaui  iUic,quidmiht  yideretur. 

Pofthanctefiimoniorumcongeriem,quafireconfccia,quodahinitiopropofuerat 
demumcoUigit  pighim :  quam de humani arbttrij feruitute  proftemur  fententiam ,yno 
piorum  omnium ,  quifeculnomnthm  extiterunt  ,confenfud.tmnari :  (^meummendtct' 
um  euidc  nter  detecium  effe,  quiita,  aut  ohfcurc,aut  yarit  locutos  de  hac  re  yeteres  dixe~ 
rim,yt  certifere ,  nihtl  ex  eorum  fcriptts  referre  liceat.  Velim  autem  ignofant  mihi  le~ 
cioreSfftin  rcTfondendo  cothurnos  tUos  altiores  non  induam,quihm  in  nos  infurgit  aduer~ 
farim .  Non  enim  magniloquentia  cum  eo ,  fedverttatc  certare  infiitut :  qu£  >r  eftfim- 
plex ,  ita  pUcidx  oratioms  fmpltcitate  contenta  eft.     Principio  igitur ,  ciim  Ecclefi£ 

confenfum  nohts  obieciat ,  hanc  fihi  refponfonem  ynoyerbohaheat:  noneffeEcclefi» 

confenfum,  njji^uicongrtmnera^         per  omnia  yerhoJDei  eft  confentanem .     Non 
effeporroad  hominum  placitatorquendum ,  quodspiritm  fancim ,  qui  fciltcet  optimnf) 
eflLquendiartifex,  Propheiis^  ^pofiolvs  ftne duhio  dtciaucrit:  idque  inj^jimfriemL. 

TLtinde  omnes_,i^*hominumi^  ^noelorudocirinx  Aiiimnrctw.  Q»ottcs  ergofuaiuum 

^ 


,,8  RESPON.     CONTRA     PIGHIVM 

cantilenmmihioccinetjdeyniuerfdis  Ecclefi£  confenfu,continnbexcipi.m ,  perperam 
feparari,m£  Bem  pcrpetuo  nexu  copuUuit.^meliore  fenfu,ac  commodiore  locoprouer 
bium  lUidchriftt  m  eum  retorqucho  :  vhi  cadiuer  tllic aquiU.  Nam vtfdeliumfen^ 
tenti£pro  perpetuo  Ecclefi£Confenfu  haheantw;e.t6  primi)m,tanquam  aijuila  adcadauer 
in  Chriili  veritatem  conuenire,  <^  quaf  coalefcere  neceffe  ejl.  Neejue pr£terea  tdquod 
pro  confcffofumit,  illiconcedo,  yt  quodfex  yel  oclofcriptis  prodtderint  pro  certo  ^  defi- 
nito  Ecclefi£  confenfu  protinm  recipiendum fit .  Nequc  yero yt concedtm,  lUa meperur- 
Zent. .An de re inter  omnesfuo  tempore cognita  (^  trita mentiri auderent^.  Quodfi iUis 
nonhabeturfdes:qualeamplin^re£lahttantiquitaniteftimonium'^Egoyero,neqKemen- 
dxcij  eos infimulo: nequeftc tn totum repudio, qubdde  communi Ecclef^  do&rina teiian- 
tur,  ytpro  nihilo,  quaftnon  diceretur  haheam.  Tantim  adplenam  ^  folidam  certitu- 
dinemfujftcerenen.  Neque enim ahfurdum  yideridehet ,  fiquodttinc  communiter in 
Ecclefijs  receptum  erat,  ita  eos  referre  dixero,  ytaliquidexpropriofenfu  .iffing.tnt.Siue 
quodconceptafcmel  opinioneprdioccupati,  non  altterpoterantifiue  qubdproprta  tnterdum 
^perjpicua  loquendiproprietate  deftttuehantur.  Vnde  enim  Ireneo,Tertidiano,Hila- 
riofhinofum  tUud^  confragofum  dicetidi gemu  Iniftqubdlinguam  impeditam  hahchant, 
quomintii ,  quodyolehant,  exprimerent.  P  lurimim  verb  tntereffe  nemo  nefctt ,  quthift 
quidque  yerhvi  dicatur. 

Jadh^c, reVfondeatmihiPip^him,  phifhe  de  Eccleft£  confhifiLprimto homini 
cyededumfit.qu.tmplurihlff'"^"/'"  ^ynndumcnllerlis.qui  T.Cclefi£nomtne,  /<y  tanquam 
ex  ij}ftU4  ore  ,quodinterfe  contulerint,pronuncient?Nunc  adpr£fentem  qu£nionem.f£i- 
lariumftc  loquentem inducitpighim.  Voltmtatem  noslram  hocprcprium  exfefe  hahercj 
Tifyelit:Deum  yerb  incipienti  dxre  incrementum/nerittimque  complementt  ex  initio  ef- 
fe  yoluntatis.  Nuncexaduerfo  Concijjj_^^^mg,Hficaniproferodccretum:  SUjm^ytapec- 
Cap,+  cato  puroemur,yolunttttemnonram  Deum  expeciare  contendit,nonautem  yt  etiampur- 
rariyelimn6,per  Spiritm  fan6ii  operationem  in  nohvsferi  conftetur,refiflit  Spirituifan- 
cfo  per  Solomonem  dicemr :  P}-£p.ir.iturd.  jDjmino  yoluntas .  S ic  inter  h ominvs  yolun- 
tatem  ^  Deioratiani  dtflrthuitHilarini,ytprincipiumadiUam  referat^adiuuart  poiJea 
dicat  Deigratia:  concilium  eos  Spiritm  fancfihoftes  pronunciat,  quifcfentiunt,  ycl  lo- 
quuntur.  vhinunc  iUa  ejl  tam  certa  defnitio,  quam  P  ighim  tertio  quoaue  yerho  iaciitat? 
Jn  attero  Hilarij  lo  cofic  hahetur.Eji  ergo,cum  nramiK^a  nnlM  exordiii.yt  munn^  a  D  eo 
fit.Huiciterum alterum eiufdem Synodt caput oppono. Siqtnsfmegratia  Detyoletihm, 
lahorantihu6,(iudentihus,con4ntibiti,petentihm,qu£rentihni,pulfantihii6  nobis  mifericor 
diam  dtcit  conferri,non  autemdtuinitus,yt  credamiif,yeltmm,petamus,^  omnia  h£c,fi- 
cut  oport€t,agere  yaleamtts,per  Spiritttm  in  nohijferi  conftetur,rcftftit  ^poflqlodicen 
ti:  Quidhahesqmdnonaccepem  ^D  efde  nomtnatim  hoc  HlLiWi^i  ajferit,eim  tnimm  m 
i^jsfitum  effei^tqui  loge  aliud  Conoiiij.  yerbafonant.  Siquis  tam  inttium  quam  augmpn 
tumfdei,f<^  ipfum  credendijvffecium,  non^rgrati£  donum,ideJ},  SptritttsJancii.Qp£ra- 


Cap.(f. 


tionem,  corrigentem yjlluntatem noslr.mi  ah infdclttate adfdem  ,ah imptetate adpieta- 
temjednaturaliter  nohti  inejfe  dn'it,.tdiierfttur^poflolo  dtceti.  Qui^ptt  in  vohts  optu 
Jxiniinifpcrfciet yfque in  dicm  Domint  Icfu,  Qujcqutd ex Hilarto  adducit P ighiin ,pro 
teftata Ecclefi£ traditione vult hdieri.  Quo tgitur loco  hahehimm tUudconftltumt  quod 
tametfi£tatefttpoflertits,authoritate  tamen  cedere  non  debet.Pr^fertim  ciim  nthil  .-tliud 
quamfuperiortbtts  Cccilijs,Carthaginenft  ^  M  tleuitano,fuhfcrtbat.  ./^ugufttmi adhuc 
taceo,  quifeparatimpofleafuo  ordtne  diiprodihit,  totaPtghti  harmoniaprorfm  turb.ihit. 

Qujod 


DELIBEROARBITRIO.  «r? 

Qrodfitemporis  <Q*  ot^  tantum  daretur  ,quod  huicrei  fatk  foret:colle^ai  hinc 
inde  veterufentetixs  interfeconfrendo,  quam  infirm.t  ex  illis  haheatur  perpetui 
EcclefiA  confenftis prohatio  ,paUmfacerem.  Sedquoniamadalta  me  temports 
hreuitaf  fefltnare  co^it  ,hoc  lahore  nuncfuperfdeo.Specimen  tamen  hocin  tranf- 
ctirfu proferre  lihuit ,i>nde  conie^uram  faciant  ledores ,  c^u.tlis  futura  ejfetfdei 
noilrte  ccrtittido,fPi^hio  ohfsqueremur.dum  nihilnohts  certum  inreligtone  ha~ 
here permittit,nifi  quodexEccUfx  tradttione prodierit,^  ahipfo  Ecclefx  exor 
dio,ad  noflram  yfque  £tatem,perpetuafucciJ?ionefluxerit.  Quhd  fi  exceptionem 
ab^nguflino ,  qu.t  in  eadtm  caufaytttur,  mutuari yelim  , nemo  ,  nifl^aldc ini- 
qut{i,opin/or,ciimft  ()iqutliima,repudiahit.Nam  cum  ex  aduerfa pdrte  quidam  ac 
quiefcre  feparatos  projiterentur,  fidoClrinam  fmm  patrum  authoritate proha" 
ret,refl>ondet hii 'yerbis.  Quidjgituropuiefl  .  yt  povum  f(,rufemar  opufcuU ,  qui 

priufquam  ifla  h^refis  oriretur,non  habuerunt  nece^itatem  in  hac  dtfftcili  adfol- 

uendlm qu^ftione-verfiri^quod proculdubio  facerent,  ft  rej^ondere  talt hu-s co^e- 
Yj^n^ju^^ndiJ^^umf-ffj-^tde^ratiit  Dei  quidfentirent, breuiter,q  tibufdafcri- 
ptorumforumlocts^^^txajeunteyattino^erentnmmor.irentur^/cro  tn  ifs,qu£  ad- 
uerfus  alios  hdtreticos  difputahant.  Hti yerhiifnunc  P i^hium  conuentam, "Vt 
remittat  quod tantopere  yrget,non  aliunde petendam  huittscauf^dejinittonem, 
quam  exlieterum fcriptis .quam ^uguflinn^  hreuiter  ac  tranfeunter  eos  atttgijfe 
teflts efljpleno gutture fua tlU  conuttia,quthu6 refertus efl,in me rudihit.Qvan- 
dot^tturnihii  £qui  impetrari  potejl  ab  iflaFurta ,  adle{\oresme  conuerto  -.apud 
quos  pondertsnonnihil  jhero  habiturum ,quod tam  iufla  rationenitttur. 

Veriim  in  hoc pottfitmu.n  cardineyertitur  noflra  defenfo  ,  quod dico ,P i... 
crHium ,partim  commentitij s  tefl^ium nomimbm, adfaciendumnumerum,innos <<- 
huti-.parttm  eaqu£recitat,tefltmonia,perperam  acfalfo  in  nos  detorquere  ,cum 
nihil  noltirepument.    Siquidem  Petrum^  Clementem  nominaiido,quid aliud 
quam  fucumfatit^Toties  me impudentem  nominado,cauereputo,  fibtlxduit,  ac 
anteuertere ,ne quod meretur ,a me  audiret.  Sedquo  nomine perdita  tflam  acde- 
plorAtamnequitiamctppeUahtmm,quodtam  confdenter  nothi  &  confcittij  Ithri 
fr£textu,P etru ^  Ciemente nohtiohtrudit^.  Qmdad Irenxum  ^TertuUianum 
attinet,cum homini  lihertatem  inprima  tantumfua  origine  tribuant ,  ^  in  tUx 
natur£  intep-ritate,in  qua  conditUifuiticorruptionts  autem^quamliitio  fuo  contra 
xit,nulla  ficiantmetionem:  eorumyerhis  mintme  Udtmur,qmferuitutis  caufam, 
non  in natura p onimu^s.fed in  Upfuprimt  hominis . I Ut  i^itur  homtnim  Itherufutf 
fe  creatum  tradunt:nos  tdnon  negamm.feddicimt^sin  fruitutem  incidiffe,  qi^ia  a 
trimofuo  fla tu  degenerau erit.     J  Ui  peccatum  non  h^rere  infuhflantia  conten- 
dunt:tdnos  quoque ipf.m afferimus : ftd addimtts ,prt>no  homini,ex  quoafuam- 
tegrttate  exctdtt :  bon£  nacur£  corruptione  accidijfc ,  quam  adtotum fuumgenus 
tranfmiferit.    Ergo  hos  quoque  duos  ex tefltum  juorum  catologo  expun^at  Pi- 
ghitis,oportet.Sex  adhuc  reilant:ex  qutbus  duof.Ambrcfiii6  ^Baftliui,mtnimiim 
inioprorfi<nihtf  eiits  raufam  adiuuant.lUa  enim ,  quam  ponunt ,natur£  human£ 
deJcriptto,qutd  adhancyitiatam  ^ degenerem  naturam ,qu£y t reliqutsDei do- 
nu.,tta ithertate  ettamJpoliata,pr<efentim,qua premttur,tnopiam fuam deplora- 
re pottm,quam perdttam  ^trtutem  ladare  debet.LLbex.tAi  tnim 
_$fl.Nuncergoqui  liherayultfacereyoUnutem,fanitatem  lUircddat.  Sequitur 

Z     4 


i^o  RESPON.     CONTRAPIGHIVM 

Orip-ene$yCnim  [«'ff^^^fpo  ([ttMtUTnfit  tn  EccUfi&  dogmatihm  trihuendum ,penet 
Hieronymum  fit  iudtctum.^t  non  tji credihile ,de  re  tamfamiliariter  fuofeculo 
nota,hocefi,deinfignifdeinoftr<£,  axtomate,potHiJfe  mtntiri .  Qutd?  .An  nort 
h&c  fttntex  pr^cipim  jidei noflra  capittbm  ?  Filium  apatre genitum  effe  :ynim 
aim  patre  nattirx.S piritum fxn^lum  ynitts  iffe  ciiPatre  ^  Filio  diuinitatisihanc 
ipfainrarnem^qu.tnunc  gcfiamii^s^refurreBuram,^^  ftmilia..At  Origenesfa(\um 
nongentttim  Filium  docef.bonum  effe  natura  negat  y^exfeipfo:de  Spiritufanilo 
non aliter  fentit ,quAm de operatione  nuda:carnem putat  in nihilumredt^endam, 
yhi  Chrtftiis apparttertt .N unc  fuum  ijludacroamaji  occinatP i^hiiM:non potuifje 
de  rehm  adeo  notis  mentiri'Ori^enem,nonnedignm  erit,  cuim  in  os  omnes  con~ 
Jhuant?  Hahet  tamen  adhuc  Hilariii:fed  cuim  fcntentiam  ah  orthodoxo  Concilio 
ddmnat.imfiiiJfedemonJ}rauimfii.HabetHieronymum,quifuhextremamfeneclt* 
tem  a  Pelagio  experg^efac\ns,aliquantotandemmoderatm  loqui  coepit .  Habet 
Chryfoitomnm ,quem fetnper  confejfm  fum  in  extoUenda  homints  facultate  fuijfe 
immodicum.     Necliero  Bernardi-.mproferre  alihidubitaf-cuiHs  arhitrio  ft defi~ 
yiienda  ejfet controuerpa ,fi  nonprorfmtotumobtinerem,longo  tameninterual 
lo  tjfem  fiiperior.  vhi  efl  tUe  adeo  conteflatm  temporum  omnium  confenrus^qui 
proceria  c^  induhia  Ecclefi£traditione  haherijadeoque Dei^erbo prdtferri,  oh 
certitiidinem dcbeat  ?  vbimend.xcium  illudtamcapit,ile,cuius  me  euidenter  con~ 
niilum  rantopere ^loriatur? Dixi ,yeteres plm  iujto  liberum  arbitrium  extoUere: 
Gr&cos  prxfertim:atque  in  hn  nominatim  Chryfojlomum  .  .Addtdi  tamen,Jic  per^ 
plexi,aut  obfcure,  aut\arii;  ipfos  hqui,  >f  certi  aliqutdreferre  ex  eorumfcriptts 
nonfacilefit.Varie  loquj  in  hunc  fenfum  accepr.quod hic plm ,iUe mintts  libero  ar 
htrriotrihiiat:hiclihertatemc'oJ}iruitynainparte,tlIe  inaltera:Sicyt  coUecidiin 
terfe  omniiifententi£,nihil  quamfuf^enfum  tenere  hominem  queant.Ita  Pighius 
intcrprctatitr ,  quaft  dixerim  eoruml/numquenque  fecumdiJ?tdere.Sed  quis  puu~ 
dum hunc c.lumniatorem  ferat?  obfcureyero  ^perplexe  loqui cur  non dixero, 
qut  de  homineftc  loquuntttr ,quafi  in  fua  inte^rit.ite  adhucjlaret,cum  ingr.iuem 
ruinam  cccideritpvndefurgerefuaytrtute  non  poreft?qui liberi  arbitr^ poteti.tuc 
fic  tn  homine  conftituant,  quafiptr  lapfnm  non  amiffa  tJfet^Verum  quia  de  hac  re 
litig.irenimn  longum  ejfet,nihil  addam  amplius-nifiquod  fcire  ex  eo  'yelim,quo 
'L\h.\.c\T-f£nfualthtprod.tt,an:e  exortamPchigij  h£refim,yeteres  omnes  hberum  arhitrium 
uium?"  *  tndijlincltm  exruliJfe.Si  Jubiata^ratidi  Det  ^  hum.tn£liirtuttsdiftin^ionefaci 
lis  esJ^  expedita perjpicuitas  ,errajfemefateor.StnyerbintUa  confujime  le~ 
dorem hdt,rere  nectfjeeft,duhium  &  anxium,quantum  Deo  adfcribere,  quantutn 
homtni  relinquere debeat,cur  iia,cum  nihildeltquerimfattrocitcrliexQr? 

In  Lihrum  tertium. 

§:  Equitur  tertim  liber.quem  totum  ^uguflino  defiinauit .N am  quia  tU 

f^  lumynumex  aliorum  numero  exceperam ,nonmodo  eummihieriperef 

^ fcd  etiam  tnjuas partes  pertrahere  conatur.  Hoc,inquam,inittoprofi' 

^i  tetur^fedyhi pauLuiiiinrem  tpfam  invnffttiejlifepe  reftitat  (^):£ret, 

nuncfuhterju^i.i  qunntat  ,nunc  pala  i pfu)n  ,quem  jibi  adiun^cre  propofuerat,  .At* 

^fii^inum reptidiat . Quidautem prodeftfinjUtis  huccn  nihilnon ^oUiceri,tum  ybi 

leclorttm 


D  E     L  I  B  E  R  O     A  R  B  I  T  R  I  O."  Kft 

le^oyu  (Jepdeyitlfimnl^  attentione acuerti ,hianti'i ipfos  ditr.ittere^Egol/ero  ef 
fciam  prtmitm  ytperjpiciant  omnes  inte^ri  iudiiij,!^  erga yerit.rtcm non  m  tle 
eiffe£\tle8ores.Pi^J}ium non amorefan£ doClrin£,fcd importnno  ^  ftr.iofo nofri 
odiOjad  hanc  CiXnfimacccfiffliin  ea  traclanda/ion^yeri  intianendtftidiofed  .im- 
hitione,ac  rixandi  lilvdiiic  a^t ,  atqueimpcUi .  pofiren.onihtl  fnccveaut  candide  . 
a^ere,fedfat'ts  haher€,fi  cjtiouif  modo  legentiii oculos perftrinvat-.imo  Uude  ex cal- 
liditate c^fMendifcritia  captare.Deinde quodl/nu  ftltem  exlicterihtis ^ugtt 
finii nohis fi:jfr.tgari afferuiyfideml' t in eo meam,atcjue  ingennit.itUm a^nofcat. 
'P>'inum,ahruptis  me  nec tntellec^AS  ex .Auguflino  fententt.^s  citare  cau~ 
fatur..At  quiif? Quodfcrihttnon  effe  liheram  fine  f>iritu,homin'ii  DolHtatcm,cum 
cupiditatthttslnncentihiiSi^^yincientihHS  teneatur.  Notaui locum :  In  EpifloU 
14.4  ,ad  ^n.iflafum  td  habetttr:  Quid  l)ic  ahruptum  aut  ohfcurur»^  Itcm,quod  in  li 
lello  de pcrfeBtone iuflitix, fcrthit .N am  illtc  PcUgij  dtlcmma  pontt,Qu£redurn 
effe,perQMdcfftcitur  homo  cum  peccatolpernatitrdi  neccflitatem,an  per  arhitrij  U 
hertatemlNam  fi  pern.itur£neceflitatem,inquit,culpacaret:Siper  arhitrij  Ither- 
tatem,qti£rendii  a  quo  .tcceperit.^  Beofcilicet.Bonttm  igitur  ahono.Cur  itaq; 
ad  malii  propenflm  dicitur-Refpondet  detnde  ipfe.Per  arhitrij  ltheit.item  ficium 
efl,yt ejfet  homo  cum  peccatofed lam poenalis yitiofltiu fuhfecuta  ex  Ithertatc  fe- 
cit  neceflita  tem .  Vnde  adDeumcUma  tfdes  iDencceflitatihnsmetserueme.Subl 
quiba-s  pofti,yelnopcffum(is,quodyoUmm,intelIigcre:yelquodtntelIcxerimt{f, 
yolumm:nec  yalemus nriplcre.N^m c'9'  ipfa  Ithertas  altheratore promittttur.Si 
yos  filius  liherauerit ^c.Vi6ia  enim  ~)iiito,in  quod cecidit pvolHntate,caruit  ii~ 
hertatenatHra.Nam  altcra Scriptura dicit  .A  quo  qttis  deuidns  efl,huic  ^fer-J 
tit46  adicius  eft.Sicttt  ergo  non  c/?  opusftna  medtcus,fed male  h.thentihus:ftc non) 
eflopus  iiheris  Itberator ,fed feruis,yt ei dicamus: Salu.ifli de necefitatthus antmal 
meam .1  pfiienim  fanitAS leftyera Itbertas .qu£ non perifjct,fi b ona pcrinanflfftva 
luntas^  Qj(iayeropeccauityoltintas,fecuta  c^pecc.mtemdura  peccatumhxhen- 
dinectf^itas  idonec  tota  fanetur  inflrmitas.  Diatnunc  Pighius  me  fntentioUs 
truncas  ^  mutiUs  adducere .  Item  quodfnhit  ad Laurentium  :  Hominem  lihero 
arhitrio  m.tle')ifum,i(y*fe,(^  illudperdidiffe,^  quod  in  eundcm  fenfum  ex  tertio 
adBonifactum Itbroadduxi.  Ottodflyel ahruptum^el ohflurumP ighioyidetur, 
4udtat  exeodem  libro interpretationcm.  Iuflttia,inquit,legiinonimpletiir,cum 
lex iubet,(^  homo^  quafi futiyirtbtis facit,fcd citm  Spirittu  .tdtuuat,  ^  homtnts 
no  IzberafedDeigmtia  Itberatal/oUntasfacit.Itepaulc^pofl^Etltberitarbitrtii, 
"yteftcaf/ituuminon  nifi  ad pecc.-tndttmyaiev.ad tufliti.tm  If >o, ntfidtijinitm  lihe 
YAtnm  adtuiumque^nptil/alct.Lthro  auttm primo  dixerat^Vt  fiitu^ Dei qtnsfiat, 
h^cpoteflas  nulla cffepotifl  ex  Ithero  arhitrio:quianec  liherum  tn  hono  erit,quod 
non ithcratorliberauerit.Libro quartoMc tterum confirmat: Quid mihi  ohtcndis 
libcrum arhitrium^.  quod iiberum non  eri::nifloutsfutrti.Quitgtturf.iCit  homt- 
nes oucs  ,  ipfe ad obedtentiamlieritatis  liherat  l/otuntates  .     Ntmti  certe  moro~ 
fushomo  eJiPtglnn^r.flquidadliucohflreperciyic  atftt,     PoflrcmtM  iocnsexli- 
brode  Corrcptione  ^gratiafumptu-s  efliyht  dtco  ^^uc^ufttnuml/ocis  yfum  loco- 
fisycrbti  eittdc-rcicumfic  loquitur.Liherum  arburiumUihcrum  tufliti^feruum pec 
cati.  Nam  lihcrtatem  hominis  non  aiia,n  a?-nofcit,ntfl  a.  iuslitia  manumifionemi 
qv&  mtferrtmaefl  peccati  feruitm.  Qutnto  anteante  yerfu,non  aiia  ratione  Itbs-^ 


ue 

s 


j<2  RESPOK.     COKTRA     PIGHIVM 

runt  effc- ariitriur» dixerat,«ifidum ptrgratia  liheratur.  Locus auternpriwM.ex 
fccHndo  aduerfm  luUianum  Ithro ,vhi  fermm  appellit  (ic  fiabef.Hicyultts  homi- 
nem  perficitatqueytirtaDeidono,!^  non  lthero,yel potin.sferuo  -voluntatti  arhi 
trio.Et lucadhuc ohLitrabit Pighiu^,no  intdligereme quod  cttopvel  trucata^^ier 
ha  der.erpere,qu£  ^ti^^Uilinifenfum minime  expUcent^.^tque  hu  quidemtefiimo- 
nianoneo c'6filioadduxera,ficuthtcnugatorfingtt,yt  de  tota redijudicatio exil 
hiferetjfcdtantlimytohitero^enderemleclori^quaml/imhaheatepithetonjibe 
ri,cum  homhii  arhitrio  apud^tiguftnum  tnbuitur.Denomine  igitur  duntaxat 
trac\o:hic  totam  rei  defnitionem  me  inpauculu  yerbU  conjlttuere  mentttur. 

^ntequam  yero  .Auo^ufiinum  committere  nobifcum  incertameincipiat: 
confiderandumnonaU  re  admonet,  quihin  qutdquetemporthm fcrtpfcrit  ..yitqm 
ita  operum  eim,quantum  adpropofttam  qu£[lioncm,tres  cLiffes  faiit.Primamij 
a(?!gnat,qu£  ante  exortamPelagij  hi&reftm fcrtpftf.alteram  hts,qu£  in  tpfo  conten 
tionuferuore  ediditcontra  Pelagium  tpfum :  tertiamtji,qu£poftremiffum  acfe- 
datum  calorem  compofuit.  Hanc  difirihutionemego  quoque  Ithenter  recipio :  nifi 
quodcenfuram  illam,quamcotinuo  fubiungit,yeram  ejfe  non  concedo.Nam  qma, 
^umftintlintoto  illo  fecundo  lihrorum  ordtne  fihi parum iffe  propitiumnoutt, 
yt  tU'isfdi.mahrogct,yclfaitem  authorttatem  deroget,fapere  confiiclattonis  ar- 
dorem  dicit .  Nudam  igttur^yeritatps  explicattonem  ex  alijs  pofteriorihtts  melias 
fumijn  quthus  compoftio  <^  paccato  animo  rem  ipftm  diftmClitts  tradiderit.fgp 
yero,vtminime detreHo,  litem ex  hts  pojleriorihus  librif,fi  opu^fit  ,dtrtmi,itafic 
pugnandi  cupiditate  tncaluiffe.Aiigufi:tnum  in  alijs  nego,qnin  liquidam  ^  dijtin 
Clam^yeri  expofitionemfemper  retinuerit.Non  enim  iuuents  erat^ficuttcim  aduer 
fuf  Manich£os  fcriberet:deinde  ciim_diligenter  multts  lock  retraOauerit  fuum  irt 
pr^dicando  Ithero  arhitrio  excejfnminufquam  nimts fe  tUudextenuaffememinit:quo 
Jatti  no aliter fe ,poJifinemcertaminu,fentire,quafn tuccum  fcriberet,tndicauit. 
Pojt  hoc  proemium ,audtamuf  qualeprtm£  cLiJ?is  initium  faciat.  Libro, 
inquitfecundo,  quem  delihero  arhitrio  infcripftt  contra  Manich^os ,ltberamhsz^ 
ntinil/oluntateneceffario  data  ajfirmat,tdque  tn  eufinem,yt  reCle  y  iueretj^ac 
vfv^^jdiii.ini  i^dirij  tr,U 'eqt'itnt('^^  .^^ nc cauiUemur ,de libertate  hoc dehere in~ 
teUigi,qu£  detur  nohu per gratiam yOccupationelitttur . Qmfi  verb  periculum  ftt 
ne  fubterfugia^elut  deprehef  ,qu£ritemus:cufn  .Augujlinus  tpfefuts  yerhtsPighij 
obie£lionem  non  tatum  foluatjfed  friuolam^  euanidam demonjlret ,ltbro  retra 
Ciationum primo:capitenonQ  .De gratia  Dei,inquit,qui  fuorum  yoluntates prX" 
parat  Detis,nihil in hk  lihns ejl di (^utatum..Aliud ejl eni»nqu£rere ^nde  fitnu 
Jum:z^aliud  qu£rereCvnde  redeatur  ad  prtfttnu?i/el  admaiui  perii.en  iatttr^  Ijomtr» . 
Vides  hunc  fuijfe  eitus fcopum,yt originempeccati  exl/oluntario  hominis  lapfu, 
non  Dei creattone ,extittffe demonJtraret.Nuc pojl lapfum  logealia  ejthomtnis 
conftderatio  (^  longe  alia  qu£jlio:ynde  aut  quayirtute  recuperent  fiij  ^d£,quod 
tn  patre  fuo perdiderunt .  Itaque  quottes  occtnetPtghin-s,  Itheram pr^dtcart  ho- 
minii  yoluntatem ,iUudyiciJiim  non ex me ,fed ex  ore .^^ugujtini ,audiat:liheram 
Ju ijfe  y  0 luntatem ,cum  fina  foret:nunc  chm  tam  grauitcr,^!^  admortem  yfque 
fauctata  fttjjumili  r.onfcjitone  ^non  fuberha  defenfione  indtgere. 

^Jterurn  teftimonium  ex  Itbro  ttrtio  adtuno-ifP^hi l/oluntariurr^  ac  libe- 
rum  effe  motum  cotendtt,quo  homOfab  incoinmutahtit  hono  ad tnfcrtora,peccado 


con- 


D  E     L  I  B  E  R  O     A  R  B  I  T  R  I  O:  ,54 

comiemtuvxum  alioqui  nec  laudmdm  eJfet,necyituperandH-s,n€C  etiam  monen- 
dm:deinde,pri£jcientiam  Dei  peccati  caujfam  cjfenegat.  yoluntatem  enim  homi- 
nti  non  aliterfore  yoluntatem,nifi  inpropria  empoteffateft.NefJpefiumft, 
fiquidde meo proferamjpfe profe^u^ufcimtc: rejJo/.deat.Hoc  autemfacit  rno 
■yerbo,citmdiJ]>utarefe  ne^at,  qualufit  nunchominnliolunt.vs  ,fcdquaii,s  futric 
aDeocondita.  Porro  id ed.quod  inter  nos  controuertitur:quid  nunc  homim  fu- 
p£rfit,exquoJj?tritualibus  lUn  diuitiis  ffoliatns  fuityCjUiUsn.j  turali/erprxditiis 
tXAV.VoluntHi efi,inquit,qua peccatur,^  reole  yiuitur:quodtt1c  agere y olui. Vo~ 
luntas  ergo  ipft,ntfiDet  gratia  Itberetur aferuittite,(juafacla  eji  ferua peccati,  ' 
f^-ytl/itiajuperetjadittuetur^redepieqj-yiui  nonpoteJl.Et  hoc  diuinumbcnefi- 
(ium,qHO  liberatur,nifieampr£uenirct,iam  meritts  eimd.tretur:i(^ non effet  o-r.t- 
tia,qu£ytique,o^rattsdatur. Etneyideaturrccantare quoddtxerat,illinc  locuad- 
ducit,quo conjiarc poj^it ,  non  del/ittata^fed inteo^-a  natura  dicla  effe ,  qu&adeo 
tam extoUunt.  Quontam,  inquit , nonfcutjjonte  homo  ceciditjta  etiamjponte 
furo-ercpotejl,porreaamnobtsdefuper  dexteram  Dei,id  eji,Dominum  Ufum,jir 
mafde teneamifi.Vides^yt  nihti altud quam prtmum mali fontcmreqt<irat .M.t^ 
nichdnfngebant  Deum  cffe ,ipfe  ex  libero  hominii  arbttrio Jinxijfe ajfrit.  Libey 

trgo  jadKS  erat.quis  negat  i  Sedcumfein  feruitut.,..,.  Itdein  idimltbcro 

arhitrio  maleyfm,^  illud,i&fepeydiderit:quorfumattinet  comm€morare,qua- 
Ivs  tuncfueyit\vtciariu^sctianumioquar,deprimahominv,creationefatiscouenit 
inter  nos.Liberi enim  arbitrij faCium futffe  hominem^proponit  Ptghin-s.^nnui- 
tnmneque  expeclautmiisdum  hocpoituiaret:fedfemperprofcj?tfumiii.  Ia.mdiuer 
fisprorfinac  d.Jitmiies  naturas  hominis  integri  adlmc  ,(^  per  iapfum  corrupti 
•\ihique  clamat ^uguftinns .   Qu^ftio  nunceft  de  pofteriore.    PtghttKautemy 
lonp^o  yerhorum  circuitu , quid  de prima fentiat  ^  ioquatur  .Augtiftinm ,  edif- 
ftrit.Redamat  fortiter .Auguftinui.Cttm  de  itbera  rcciefacicndtyoinntate  io~ 
quimur,detllafctiicet,inquafadmeJl,ioquimur.H£cenimfunt  cittsyerbainecf 
dem  Itbro,  cx  quo  P ighitis  tefttmoniafe  tanta  fde  ac  reiigione  adduxijfe  iadat. 
Uonne  ideJ},quod  prouerbto  dicitur^Faices  poJluiaba,hic  lioones  negat.Nuncfu- 
feycilii-r»  attoil.it  Ptghius:0*  ')>ociferetur,ficutfacit,nihii  tff  in  insl/erbti  ambi 
vuu,')il'itradit.AuguJltnm,nihtimagisinhominueJfepoiefiatc,quam')ioluntate. 
jleJiondeo:Cur  nonliertit paginam^ybi reperiet  quodjluitum  hunc  eitis  clamo- 
rem  copcfcat.Sinoneji,inqmt^uguftinM,iflap(xna.  homtnis,fednatura:nulla i'- 
(la  peccataftnt.Si  enimnon  recedttur  ab  eo  modo,quo  n.tturaitterfacliiS  cft,ita  ye 
melins tjfe  nonpoJiit,ea qu£ debetfacit,  ciimh&c facit.fi autem  bontts ijomo  cjfct, 
aiiter eJfet.Nunc  autem  quia  efl,non eft  bonw,nc£ Ijahet  inpoteftate  .ythontis 
fit:pcenam  ejfe  if^jrn  guiAdubitetlDeinde  .irlriifTvqu.r  rniferia  itberat  Deigra- 
tia  qutajponte  homo  id eft,itbero  arbitrio ,caderepotutt,non  etiamjuro^cre. H&c 
fttnt  inutciaarmaPiohij,qutbti4frettts,^uguftint patrociniummihi ertpit.  lam, 
inqutt,.Augufimo,quemfuutffementiebatur,Calutnmdeflttuttur.ltane^.MirA- 
lilu  certe pr£jlioiator  eru ,  hocf  (uiquam perfuadea^ .Vcrum ,perinde acft.Au- 
oujitnum  in  me a)7najfet ,ad opem tiliferendam moxfe  accingit,fiforte  in  me op- 
prmendo  iaboret.Rtdicuitmliero  liominem,qui  ita  inutiiiter  fefatigatfuperua- 
cuo  iabore,queipfefibt  temere,ac  fme  caufa  accerfit.Siquidem nec dtfenfione ad- ^ 
uerjum  me  indtget .yiugufiinHi ,  qui  omnia,qti.i  ex  co  adductt  P ighi(if,fine  certa-^ 


1^4  RESPON.     CONTRA     PIGHIVM 

rnine Amplecior.i!^  fi  indigectt,nihil  adrem  totm  hic  apparatm  addirimedamyo^ 
Imtatii  &•  necejlttatis  focietatem.  .An coHuenire  cumyoluntatepofit  necefita* 
necne ,  alihiyidehmm:fed  hutc  qu£jiioninunc  locusnon  efi,non magif  quam  cu~ 
frejfo  in  naufragij  tahuLt. 

Per^it  deindc^ylteritts-.quianeget  .y^ugufiinui ,  peccarejneo  quem^iam, 
ouod caueri nuUo modopofiit.Infiiiciat  locum  qut  yolet,annon  depeccati  tnttio 
hquatur.quo  frilicet  conutncat ,non  aliunde  hanc ,qua  hodie  premimur,necefiita^ 
tem  ,  quam  ex  l/oluntario primt  hommii  lapfu  prouenijfe.quam parttculam  P i- 
vhim,tamfdui,fuofujfragio,relttor,tranfiliendo  occuitautt.  De  quone  qtiispu- 
^nammoueret,  omnem  ipfc duhitattonemfufiulit inretraBationihui:  fcut  nuper 
dixi.Cur  autem non  apertim peccatum  tUic  origtnale,^l/itiat&natur(ii,corru- 
ptione  expofuerit^cat^famjimulreddit.quod  aduerjus  Manichaos  eratdtjjjutatio: 
qui  Scripturoifacras,^ pr£fertimyetu6Tefiamentu,ynde  probare  oportmfftt,re 
pudiabant  .^dde  gubd  exhii,qu£  adducit  Pjh^ius,plura  per  concefitonem  dicun- 
tur: non  quod.Au^t^fitnmficremhaher^jjiiiLiXc[,fedq  quoi  adliincendos ad~ 
uerjartoi  rationes  habehat,^elaccepta  eorum  conftfitone  ,1/eleo  quodpoituU- 
hant  concejfo ,  negligere nolebat .  Neque~)iolo,yt  de  hac  re mihi ,aut mets  conie- 
clurps  credant  leiiores:nifidtpfum  oculis  cernant.  Infne,quofoletpudore,fattsfe 
hahcre  iadatadvi{lortam,Ji  modo  femelmihi  contrarium .Auguftinum  ofiende- 
rit:quiadixerim,confianterconfonaterque  hac  de  refemper  loqut ..At quis  tlltd^- 
mon  hocme  dixijfe  reueituit  t Neque  enim  adeo  fum  rudtSjl^tnon  perjpictam, 
quamfli  difitrfnUs  ftt .Augufitntt,s,ft  quisprima  cius fcriptacumyittmti  comp4 
ret.  luuemi  adhuc  erat,^  non  ita,  cxercttattts,cum  Mantch^os  refcUeret.Itaqi 
plHStn^enijyUuminti,(j;-ficula)-iiphtlofophi£illicreperiAs,quamfacr£^Jpirttua 
Itsdoctrinx. Quod ad  itberum  arhttrtum,modoftttjfeprimoj70mnidatum,^in.- 
deJhiMllkrjiiii£p£i2idpiMl2itorqueret,de  aitiori  inquifttionenonlaborabat.vbi 
autcm  prodterunt cum fua  feciaP ela^itis  ^  Celefittts,tum  quafie  fumno  exctta- 
ti46  ,dtltgcntti46  cogitare  ^  inqutrere  coepit.  Hinc  illa,quam  1/ni  .Augufitno,pr£ 
aiijs  ,trtbuo  Pi/er£  Janitque  docirin£  perf^icua  ,certa  ^exa&eique  expltcatto-.htnc  0* 
ille  confcjifus jquem illi nobifcum  ejfe gtortor.  Quhd  nifiPela^ij importunitate 
coactfti  ocuios  ma^ts  aperuijjet,grattam  Dei  in  obfcuro  deiitefcere,ficut  alij,paf- 
fi'^fortejuiffet..Agend£  igttur ^ratt£  Deo  funt ,quod  impiorum  hominum praui 
tatemirabiLiterjtum  adtUufirandam ^rati£fu£  iaudem ,tum  ad  fuperhiam  carnis 
humt  lianda  m^yfus  fuerit . 

Sequitur  apud  Ptghium  ah'us  locus,ex  libro  de duahas animahus aduerfus 
Lib-i.re-  ManichMsiybi ^uguliinusdejintt animi  motu  cogento  nulIo,ad aliqiud-Ji£bio 
traacap  ^Yfmf^Y-^dum  ^ei  adipifcendum..  Hacdefnitionel/ehementeryrgerinos  putat: 
quode^o quidcm necy ideo ,necfateor .  Ne tamen lon^ius  internos  difceptandum 
de  hac  re  Jit,.Aiiguftinp:s  ipje mcdtus  tnterueniat.  Hoc,inquit,  ptopterea  dtilum 
eftpvthac  d:pn'.tioneyoltns  a  nolcnte difcerneretur:^  ficadtllos  referretur  in- 
tentto  ,  qui  prtmt  in  paradifo  fucrunt  humano ^eneri  ort^o  peccati  nullo  cogete, 
feccando.Pauiopofidntantu Itbera  eft  yoiuntai,tnquantimliberata  efiy-r  tntait 
lum  appell.ttur  voiuntas,.Aitocjui  potius  tora  cuptditas.  0 u£non  efiSicut Mani- 
ch£t  iicfipiunt,aiien£ natur£  addit.tmenti(,fednofir£')ittium:a quo nonjanamur, 
nifi^ratia Saiuatoris.Qhodfi  quif:ju,tm dtctt,ettam  cuptditatemnihU  ejfe  aitud, 

quam 


DE    LIBERO    ARB  I  T  R.  I  O.  isf 

^Him-w,hmf^tpf„jp-ff-)jirmjam.pecrat6(juejeruientff}7i.  non refijiendum  eji:nec 
de  yerlts,cum  res  conflat,controuerfia  faciendet  cji:    Hic audi^s,de  qua  yolunta- 
tedoc  di^uml/elit  accipi-.audu  cjuibia  fulmintlm  corrupt£  yoluntatisvires  pra~ 
{lernat:adeol/r  ncfuo  quidem  mniine  eam  di^iietUYfuhtungitdeinde  Vi^iim  de 
jmitioncmpeccatt ,  illicfoftam  :  Qmdfitl/oluntas  rettnendi  j  yelconfequendi^ 
quod iuftitia^^^etat^^ynde  Itherum  eji  ahjltncre:  guanquam  fi  Itberum  non  efty 
neque ejlyoluntas.lam  in  ha  etiamyerhtimentemfuam  nobti  ^ugujlinits edtjfe 
rat : l^sra^inquitj^opterea  efldefinitio yg^ia  iddefniturj  gunrlt.inrnm qdo_peccit- 
tum  eJl,non  etiam poena peccati .Nam  guandj  taleejl,~)itidsmfit  ^;^  poena pecct 
ti ,quantum  ejl  quod  yalet  yoluntas  fub  dominante  cupiditate  i  nifi  fortef  pia 
ejl.lntantum  enim  liberaijl,inquantum ejl lihcrata.  Vides  ipfas  aKthortsteili- 
monto,qui  eitts  certe,quod dixit ,interpretadi  ius  habere  dehet,no  nifprtmo  .y^dd: 
feccato  contienire  hanc deJinitione?quia per  eiits  lapfum a  primo  Domino  in mife 
ramferuitutem  excidimus.Htnc  ergo  collige,quafrontemihi  hoc  loco  tragicUfits 
acclamationihtts Pightus  infu ltet..yft  dictt.Auo^uslin us,rem  cjfc  omnibtis  tritam, 
neminem  yitupcratione  autpaena  ejfe  dignum,qui  id  nonfacit,  quod  Jacere  non 
foteJi-.Hocpa^fores  inmontibtts,poetasintheatrti,  indodos  in  ciixulti^docios  in 
hthltothe cts ,magiftros  infchol'v^,Doi\ores  facros  in  templti  clamare^cj^^decatare, 
Vcrum fimul  tefiatur,peruerfum  ejfeyerhorumfunrum  interpretem  ,qui  hoc  ad 
omnia  peccata  trahat.Se  enim  non  altudyelle,qukm  non  potuijfe  mtrito  dam- 
nari hominem,nif  liberayoluntate peccajfet.  Nuncl/eropartem  danationts  ejfe 
tUamferuitutem,fub  qm  tenemur  capttui  ^  mente,  ^yoluntate,donecgratuito 
Chrtfti  beneficto  Ithe/amur.Nunc qutd fuperejl ^nift^^t  ^ugufttnum  beftiam  ap- 
pellet/juodnonfus,  dementitefujfragetur?     H.inc  enim  obieclionem  ipfe  mouet. 
Quidfi  alicuhi  contrarium  dixertt^.Sifcctffet,autfaceret ,  comniimerarem  ettm 
ctm  Lutheranis ,ac  in  brutum  animal  degenerajfe  dicerem.Hic  non  modo  contra 
tium  P ighij  fenfu  dicit,ftd in  iliu  quoque  'yerhts  contrarium  fenfjfe  feteftatur. 
Loctis,quem  aUegat  ex  libro  de  yera  Religione  ,nohis  ,fat€or  ,tn  Jpeciem  yide 
tur  repugnare  .  Sedft  .Augujlinutn  rccipimnf  fui  interpretem  ,  tota  dijficidtas 
erit  adfoluendum  facilima.Peccatum  nep-at  fore  ^eccatu,  guin  fityoluntarium. 
Jn  yoUmtate porro  liheru  effe  arhitrium .  \iaies  eriimjeruos  meliores  cjfe  itidica- 
nit  Deus,fi  eiferuirent  Itheraliter.  QuodnuUo  modo  peri  poffet  ,nifiyoliitate  Jhr 
liirentj^  non  necefitate.Nunc  locum  tnterpretationi  demus .  SxLCttumjinquit, 
jUttd  inteUivi  dehet,quod  tantummodo  pecca  tit  ef,n  o  etiam  poena  peccati .  JEjiftea 
dii  inquirit,qualtter  yoluntariafnt  ea  quoque,qu<e perpetrantur  a  nohis,ideoftc 
'yocari  poffe  docet .quod mala  '^oluntate  fidnt .  Vt  aiitembona  fit,k  Dominofa- 
nari  ^  prxparari.Poffet  ne  clariHS  expoftuUre  cumP ighio ,quodgrauem  fihi  in 
iurtam,fcriptafua  in  aiienumfcnftm  torquendo,faciatl^ItJpjjmnt,ratioct)iatiQ 
ncmdeductt  aljoltmtario  ad  Itberiim-.deindcyoluntati  necejlitatem  opponit.Ne- 
que  egsufi ttOCIIfi(tion£jwicjMprobo,fi  integra  effet^acfut  iurts,yoluntas.  Quefti 
admodiimft  quis  dixert t:Ho mo  ejt  ammal btpes .  .Amhu lare  igitura^fr  mgn di  po-\ 
tejt:erit  qutdcm  argumentum  non  malim  nec  tneptum.Verum  f  quts  adparalyti- 
CM  trahereyelit:in  promptu  ejlrcfjonfo,  aliunde  ejfe  yittiim,quodnaiuraimpt 
diat.Sic  omninodcyoluntatc  refpondendum  efililjer^m  quidem  cffe  n^^tura  Jcc 
yuio  fa^amjuiffefcruam atc^ue  hacferuitute  detincri,donec  Dci  mxnu,  ^tfferat 


Lib.retra 

a.i. 

Cap.  .14. 


aa 


igi  RESPON.     CONTRAPIGHIVM. 

tur.Verhm ^quia  minttsfujpe^a  erit ex  ore  ^ugnftini  reJj>onfio;eum  loquentem 

Epi.  ic  7.  audiatP ivhiusiS i^/oiimm ,inqutt ,liheru  defcndere  arhitrii/,no  oppugnc'mi:<,ynde 

9(1  Vuale  r^  lilerum.Nam  c^uigratiam  oppu^nat,qua  adfu^tendnm  malum,((^  honumfa- 

Lib.:.  de  ciendum  liheraturjfult  adhuceffecaptiuum.^ut,fihreuinim.ilit.  Inhac  qti^jlto  _ 

■^^L^HL     nenonnatura.fednaiur£corruptio  reputanda.  lllic  autemde  natura fermontm 

Celeft.      haberijCertumeJl.Eadem  efl  fecund£partts  folutio.Per  arhitrij  cnim  lihcrtattm 

^•^^*       factuefijVt  effet  homo  cum ^eccatofcd  tapoenalii  yttiofitas  fuhfecuta,  ex  Uhertx 

tefecitnecefitatem.Itaquecum  interrogaret Pelagiu6  ,yoluntatifne  annecejli- 

feSt  luih  tatiiejjh pcccatum-.refpondef.l/t fanemur,  nos  eum  inuocare,  cui  dtciturtnPfal 

mo:De  ncccjii: atihiK  men  erue me .  H£C,opinor,fnjficere  queat,fi  aliudno  adijce 

rem:plenmtamen  adhuc  eJi,quod  in  lihello  de naturac^ ^ratia  hahetur.ohijcie- 

hant  tUam  Hieronymi  Jententtam  Pclagiani,quam  neque  P ighim  innos  practer- 

miftt:Liheri  nos  arhitrij  c^nditos  effc,ntc  ad^^iirtutem  ,  nec  adyitia  ,  ncccjlitate 

traht.  Qjm  aliter,inqutt ,conditam  neget  tjf  naturam^  Sed  in  rccle  faciendonul 

&  ^q. '    l"'^  ^'fl  yit^culum  ntctj?icat't4:quiit  liheroi  cfl  (h  tritatis  ,     Nunc  adfententiam 

.y^poftolicamredr.Charitas  DeidiJJuJaefl  tncordihm  noiiy'u,per  Spiritumfan- 

Ctum ,qui datti4  efl  noht6..Aquo  autemlntftah  tllo  qui  afcendit  in  altum,captiuam 

duxi.  captinitatem?  Qujdautem  exyitifsnatur£,nonauteexcondittone,fltpec 

candi ncccjiita<,audiat homo-.atque  yt  tneadcm  non  fit,dtfcat  Dcodicere-.dene- 

ccjiitatihn^s  mcis  erue  me. 

Necaliam  rej^onfionem poftulat  loctisdc  quantitate anim£.  Namfl ^u^it 
flino  creditur f)ihtcimquc liheri  arbitrij  commendat faculta:em,  adprima  natura 
conditioncm ,non pr^fcntem  miferiam ,in  quam  arhttrij  yitio  p;-£cipttata  efl,re- 
fkicit.Sinon  credtturfaltcm  rctraClatquod dixerat.Ciimta^nyalidis  machinis  in 
nos proruat,mirarts lccior,Jiflupore  exanimetur,dumyidet  nos  nthilcommoueri? 
Eo-o  l/ero miror/am Jlatuojum  hominem  non protinm  medtum  crepare.  Veriim 
proo-rcdi  nos  oportet.Lthro  ^^  .aduerjtvs  Tauftum  M.-tnichxum ,  fic  creatum  effe 
homincm dicit,  >r  ei  inejjttj''enandt  cupidnates  poJiihtUta^ ,aiit facultnf.  Hoc 
nihii  intcr  nos  controue,Jtx^''ahet.De prtma  entm  creatione agitur. .y4t  pofte* 
fuhiungit  ,qtcod  non  nifi  dcp^^fcntiflatu  pojiit  intcU/oi.Per  eam  poJiihiUtatein- 
flaurari  hominem.,per  q"^fj^"'jfetj, non  cecidtffet.Pof?i  hiU tas,inquit P igh im, 
Uberi  ayhttiij  fxcitltas  efl.Per  eam  rcfurgerc homincteftatur  Aujruftinm ..^hjit 
yerb  afanClo  yiro  impiii  hoc  deli.-amcntum ,quod  totics  ahominatur,(^  qtiod  om- 
nes ^phricant  Epifcopi,eo  attthore ,dignum  anathemate anfuerttnt. Qmd igitu* 
f)is  yerhis  hgniJicat^Nihilfane  aUud.rnflnos  ex peccatiferuitute  in eam  Ubertit  1 

Itfrfffitui.fDei  heneJi(;io.,qua  mundum  e^.i*  rarnoriomnej^ie  cocuptfcentiiu  yincd 
mts  H£C enim noftra tfl poJ?thiUtas, quayhiq.ic  commcndat,~)it Domini ytrtute 
.-- foY-tesjimM.At Lur id n-ominatim  eo  toco  non  exprejiit^. ReJ^ondct  ipfe:Njturara 

CaP.i6.  contra  M anich£os  po:iiis,quam^ratUtm,nomino:quia  denatura  cum  iUis  quxfiio 
frat.T.tytii/ite  idao^it9ratia,ytfan.itanaturapoflitf  qiod  yitjata  nonpotefi^ 
Fateturfe  natuy£  trihucre,quodno  nifi grati£  efl:  quiafcilicetno  aliwjit ^ratia 
]  finu,nift  Vf  coUapfam  (^cuerf.tmnatura  reftnuat ^erip^at, Qu£ ex fccudo  cotra 
Foelicc  iibrodcinderecit4tPiohim,looeminiis  hahent  coions  .Nihiienim  quam 
denaturxintegrttate  illtc  traclatur.Ettamequodnifiildecaptiu£natur£lther4 
tionei^perdtt^  reparatione  illic  dixerit,in  retraCiationihm  cxcufat^iigufitnu 


D  E    t  r  B  E  R  O     A  R  B  I  T  R  I  O.  tg-r 

ipfeiquia  hoc  caufx  no  requirebat.Quicl Inc  obftcro/itffictdtatisforet,njriturhule 
tiiPighij  cerehrum,fua  intemperie,S*fihij&*  alijs  fine  caufamolefliaftcefferet? 
^dfecmdam  clajfem  lihrorum  ^uguflim  dum  tranfitum  facere  Dult:  quia 
'yerehaturne  exciperem ^nguftinum  pojlea  recantaffe,  qu£  iuuenu  inconfuhius 
fc*'ipf/fi'^}  hoc,-vt  ipfeyocat,cauiUum  occupat,acrefellit.Primiieomodo  fel/icif 
fi',quia  impudentifimi  memdacij  conuiclm tenehor,qui  .Au^uflinudixerim^^hique 
flarejfhique  certo  ^  confonanter  ,de  hacrc  loqui.HocThtdixerim,demo{lr€t,Ji 
fdtfihi  haheri^velit  .^ttgufiinii  afferui  prorfi44  effenoflru:quod  autem  cogruenter 
in  lihris  omnihusfectm  psrpetuo  loquatur,mihi  nunquam  in  menteyenit  afferere. 
Huinpotius  dicere  foleo  ,  hxrefes  omnes  alitu  plurimum  incommod.tffe  Eccle- 
fi£:Pelagijyeroh£refim  multo  plus  profuifje  quam  ohfuiffe  :  qttbd  hutus  fanili 
yiri  Spiritu  excitaueritPft  aprofana  iUa  delihero  arhttrio phtlofophia,qu£  tunc 
yulvo  inualucrat,Ecclefam  rtpurgaret.yt fuum gratii  Dei  honorem,falfa  huma 
n£yirtutis  opinione,qu&  tunc  multitudinis  animos  occupauerat,oppreJfim^ 
quaffemifepultU,reftitueret.Verumfit  ita,yt  fngitPighiuf.Dixerim  ^ugufli 
num yhiquefiht  conjlare. Quidadhuc prott-.lit  in medtum ,quod  mendai ij me  cpn- 
uinceretUadat  quidem:fcdT  hrafonicam  eiinyanitatem  fttii  traduxijfe  mihiyi 
deor,dumaduerfti4inanemyerhorumfonittim,rcm  ipfam  tam  claram  z^  frmam 
cppofuirvtcunque td non  mamo  Jlrepitu  ftcerim.Protnde  illudalterum  omitto, 
quodcontendit  nuUo  modo  potuijfe  recantare,qu£  antc  retuUrat.    Hoc,inquam, 
nihil  moror,fi  tamen  eofenfu  rectperefufiineat,quo  .Au^ujitnus  ipfe  accipi pr£~ 
cipit: quandoquidem  hoc modo  nohn  mhtl  aduerfantur. 

H£C prxfattts ,magnifcam  illam  poUicitationemfuo  more  repetit : faClurum 
fe,yt  certo  conflet,.Auguflinum  femper^  conftanternohis  ejfeno  modo  contra- 
vium,fcd accerrimum  hoHem.Verum  yhiad  remproptusaccedere  tentat,  hoc  e/?, 
decimo  poJilierfu,tUius  fu£  confdenti£ohlitws,elei:at ,quantum  potefl,.y4u^u- 
Jiinifdem  in  hocfecundo  Ithrorum  ordine .Captare  enim  ipfum  fingula  aduerft- 
norumyerha,qtt£rere  fember  aliquidquodcauiUeturOit  in  nonnuUis  ^,  nifidijfu- 
tandi  mos  excufaret ,candorem  eiusdefyderev.ita  multa  in  confli^arione  ejfunde- 
re,ad  iUaqueandum  captiontbm  hoflemjndigna  alioqui  qu£ferio  ah  eo  dtccretur. 
Si  tamconflantereius partes  tuetur  .Augufttnm ,  quorfum  adco  eiu^sfdcm  exte- 
nuare  attinehat?Et  quia  'ylciisnonpenitus  apertre  .iudet,duos  tantum  locos,qui- 
lusfemimts  premi  putat,injjecimtn  adducit.^d  iUud ,inquit ,P elagij  ohicdum , 
fnuari  yoluntatis  arhitrio,quicquid  naturali  necefitate  conftringitur.rejfondet 
^u^uftintis,necejfari6  nos  yeUe  effe  heatos,neque  minm  tgmen  yoluntaic.  .Ar- 
gutam  ejfehanc  cauiUatione  iudtcat.Sedqua  argumentoi  Quia  alibimultadc  li 
hero  arhttriodixerit ^ugufitnn-s.Sed an  indeconfequitur ,  nihil  ejfe  yoluntariit 
fimul,^neceJfarium^.Stc  .Au^ujiinits  dixerat:Nempecimnecefitatecum  coaciio 
.  ne  confundcret.HicautcmdiftTvuere  alteram ab  alttrapalacjl.  .Ajter  loctts ejh, 
quodadhanc  Pelagij  obieclionem  refcUendam,  Quia  nonpeccare  noftritm  cjl.pof- 
fenos^  peccare,^  non  peccare ,confequentiaw  fimilem  opponatjn  quafitm.t 
nifeflu^yttium. QujanoUe  infoelicttate ,nos'trum  cjiipoffe  nos  ^  yeUe,  (p*  nolle. 
In  hoctamenioco  demum  nthilinusnit  quod  reprehendat ,nift  qubd  inpapiftax 
f  torqueatur  hoc argumentum,yaierencgat.  De  hac re  poitcaytderimia.Sed 
an  ide0u4u»uftinU,nihHtale  comeritumj^Ammaiti  ^  inJmmanttertraOari  opor 

aa    * 


itfg  R  E  S  P  O  N.     C  O  K  T  R  A    P  I  G  H  I  V  M. 

tmt^.Conclttdit  tandempveram  ^^eriam  eiusfententiaex  illts,quos  citauitjihris, 

^  alijs  requirendam.Cur  ijlud^ Quia  difputationis  caiore  interdum  yltra  metas 

abripitur.  Quid?^nnon  ltbri,cjuos  fiaCienmcitauitP ighius,omnes  fimili  ratione 

fujheilierunt'!  Quid  enimaliud quam  certamina  continent  aduerjiti  Aianichieos? 

,  £»  Pighianum  acumen ,  quodpuerii  deridendum  prcpino  .    ^u^ujlinas^itmenis 

\adhuc,in  medio  £tatisferuore,plemisetoquenti<£ju£  fducia  ,  recens  aludorhe- 

torico ,ad  contentiones  quam  ad ^rauttatem  exerctta  ior,prnfanis  doclrinis peni 

tus  imhutn^,Scriptur£  facr^fcientia  mediocriter  tincitif,multis  libris  Manich^o- 

rumfeclam  impugnautf.in  quibtts  neruos  ingenij  fui  omnes  adcertandum  conten- 

dit.Quicquidtlltc).e^itur,pro  oraculo  haberitubetPighins.Scrtpfittdem.AHgU' 

Jlintis iamfpnex.iam  longe  (^  do{iior,^  modcratior,i^  itafcrtpfit ,i>t folidttati 

ma£ii  quam  ar^utiieftudeat.Non  ejl  tutum ,inqutt  Pighius,  htnc  de  eius  fenten- 

tia  iudtcare-.quta  calorc  incttatuSjftbinon  bene  temperet. 

Nunc  audiamtis,qtiid ex .Augtfiino  adnos,ftcut  propofmt ,expugnandos  af- 
ferat .Libro primo  contra  duas Epiji-olas Pelagianorti,fic habet: Qms  noilritm  dt~ 
cat,quod primi  homints  peccato perierit  Itherum  arbttriumde  hmnano  genere?  Li 
hertas  quidemperijt  per  peccatum  :  fed iU a  qu£  in  paradtfo  Juit ,habcndi  plenam 
cum  immortalttate  tuJlitiam-Ne  quem  h^c  yerbaimpediant,obtter  olferuandum 
efl ,quo fenfti  arbitriumltocare liberum  foleat.  Non dtfiimulaui tn  Injlituttone, 
recurrere  tdenttdtmnomcn  hoc  in  eiits  fcrtpttsfed confiderandam  admonui,  quam 
•vim  haheret.ldautem  eutdenter  ex  multis  locts poffc  percipt':  quornm  nonnuUos 
nuper  retuli .P lurimum  curn  tnjrehus  alijs,tum  in  loquendi  rattone  poUctrecepta 
COnfuetudo .Hanc enimpenes ,y t ille  att,arbitriim  eji  <^^ts,^  norma  loquendi. 
obtinuerat  iamyulgoyocahulum  tUud,  Tf  in  eo  toUendo  pltts  fibi  forenegotij 
cemertt  .Auguiiintis ,qucim  in  tota  re  hene  explicanda.Cedit igttttr confuetudint: 
feddiligenter  interea  cauet,ne  exnomtne  praua  intiUigemta  nafcatur.  Stcuti  Ctt 
pite  trtceftmo  Ithrt  de Spiritu^  Litera:vbt  dtcit  Ithtrum arbttrntm per_g^iam 
ftabilirt:quta  tunc  Itherum  effe  demuttkincjpiLAumper gr.ttiam  ex  capttuttate  re 
dimitUr:quamdtuyero  Jlhi retinquiturJerHum  effc.Verumyt  non recedamtts  ion- 
gim:tocmhtc,quo  in  nos  ahutitur P ighttis ^nohtsfu-jftctt .Ltherii arhitrtii negat pe~ 
rijffe  degenerehumano.Cur  iJludiC itm per  iUud peccent,qui cum  deleciattone  pec 
cant.Liheri  ergo  a  iu(litia  nonfunt^niftarbitrioyolttntacts:  iiben  autem  a p£ua 
tononfiunt,ntjt  gratia  Saiuatorn.Ltberum  tp-iturnon  tdcotj}., quodpojit t tny-_ 
tranque partemfuapteyjrtute  fefc  fle^ere  Jed guia  l/oluntarto motu  tn rpalum 
fejatur.Semper  autem teftatusfumjne  denominc  pugnare  noUc,fthocfemet  con 
Jlituereturjthertattm.noadpotentiamyelfacultatem^honi  <&que  ac  maiielige 
di,fed  ad  fpontaneum  motum  ^  confenfumreferri  deherc ,Et  qutd aliud Jonant 
^uguftmi  yerha?  Ltbera  ,inquit,ejl  hominiyoluntas^fed  ad  malum.Cur?quia  de- 
leBattone  ^ proprio  appetitu mouetHr..yiddtt pojlea- S ed  f)£cyoiuntas,qu£  Itbe- 
raejl  inmalis,quia  malodeledantur,ideo  adhonumfibera  non ejl,quiajtherata 
non  efl.H£c  adeo  confentaneafunt  noJlr£ do^rtn£,')it  in  eius  defen-fionem fcri~ 
ptafutffeputes. 

Veritm  Pighi(ts,yt  hos  laqueos  decltnet,loge  dtuerfam  ponit  dtftinOionem. 
Homini  tneffc  naturaliter  dtcit^itberamyoiuntatCjqua  propriosfuos  motus,  aClio 
nefque omnes ,inpoteJ}ate habeat:yt  ital/eltt  ynumquodque  ac  Jactat,ytinpote 

Jiate 


DELIBEROARBITRIO.  zgj 

Jl-ateftfjul  ha  heat,non  "^ieUe,^  non  facere .^tque  hanc  effe  lihertate  interpyeta 
tur,c]uam  ybique  ^luguftimu  ajferit .  Quta  autem  'yoltmtiU  non  tnfm  tantim 
eiQiomhtn  acquufatfed^uhernacuLt  habtat  tn  totum  hominem ,naturaliter  quo- 
queDominum  hahere  in  omnia  mehra:itaytiUi,fui  potefareferto  ejficaciterque 
ytenti jmemhra-vnitierfa^qtite  motui  voluntario  de^utata  ftmt ,ohtemperent ,  Fa- 
tetur  deindc,fentire  quidemyniuerfos  ex  quadam  carnis  tnfrmttate,  dijftculta- 
tem-.citm memhra  ad  ohlcc\.itionem  ^ delicias mundi ma^is pr  pcnfa,  pto-rafunt 
tidojficium  iujlitiii:ipfx?n  quoque yolunratem  ad carnis jihi covnats.  defidcrta  ni 
mis  facill  incltnari ,nec  facile  imperijfui  cjficaciam  ad  iUa  coerc cda  extrere.  Ve~ 
ritmlibiyult  deivoflrare ^quatumlialeat^cjfe nccejf.trittm Pvt mehra  omnia  tUiad 
iu(liti<£ohedientiam  ohfeqnantur  ,Huicpr£terea  dijftcult.ttt  accedere  duomaU 
rnmmemorat.')/oluntatistoii.iuixm,pecrandi:itiec(i7ifudtv.dinetyr.qwhto(f.r-.,i-fin. 
feruitutem  mancipetjZS^  tusfuum  £^re pnfea  rcrineat,aut  recuperetirwqtie  id  ta 
men  ferijquia^yel  tunc  in^enitam  fiht  ithertatcm  amiferit,fed quoniam  eiplacet 
€a,cuifefuhmifit,feruttn,s.QuodquamdiH  ejl,tnde eximi no poteJ},quia nm yuLt. 
^t  cum  fibiferio difplicere  tncipit ,  feruttuttm iUam excutere .ic  yincere.  Quart 
quam  in  hacyicloria  non  negatejfe  dtjftcultatem:quia  contra  carnem,hoslem do- 
mejlicum,^  inueteratam  confuetudincm  ,d'tmtcadttm  Jit  .1  taque  in  hacpuo-na,qito 
tandem poJiityiCirix euadere,opus habere concedtt  adiutrice Deigratta.     Con- 
cludit tandem ,folam  hanc  ejfc lihertatem ,  qti£ per  peccatum  amtjfafuentiquod 
cum primi parentes  nonl/oluntatn modo-fd membrorum quoque  omnium,^  to~ 
tius  corporis moim  in potejiate hahuerint ^ahJque^yUa difficultate  autrefijienti^^ 
nohis  caro  nojlra  infcftajtt,^  aduerjm  rattom tmperium  contumax. 

^tqui  hoc  totum non modo  Pelagij  JchoUrn  rcdoletjjed  mera  ejlpelap-iana 
impietatti  ma^a  ex  parte  proftfto  .N  am  principio  ,iiheram  in  feyoluntaiem  re 
linquit^t proprios  inl/tranque partem  motiis Jub potcfiate  haheatmeque hocitts 
per  originale peccatttmyel perditum,yel immmittimfuijfc,igmjcit .  Nuyk  ouid 
de  eojentiat  ^u^uftinti^s,auiiamti4.^d  Vttalem  Cartha^inenjem,riim  duodectm 
capitapoJuiJfct,tandem  concludtt:    Rccognoftsnon  omnia,  qu£  adjidewperti' 
nent,dtcere  meyoluijfc ,Jed tantiim  ea,qu£  ad  tflamnoilramde  oraiiaDei  qu£~ 
ftione,ytrum prxcedat h£C zr.tt ia ,an fuifequaiur homimil/oltintatem: hoc elLyt „  . 
plantM  ta  eloquar,ytrti  tcie  0  noUi,i  detur,quia  yolumm,anper  tfJamDcas  hocctut 
efficiat^ytlieltmus.PoJlea  rurJum:H&c  ^  alia  tepmonia  oJhndunt,Deum  p-ra, 
ttafua aufcrre injidciilns  cor  lapidcum,^ p)A:icnire  in homtnibm honarum mcri 
ta  yoluntatumiita  yfyoluntas  peranttcedentem^ratiam  prApareturynonyt  o-ra 
tia  mmtoyoiuntatis  antcadente  donetur  .  Item  libro  de  Ci uitate  DeiQ.  u4d      _ 
tmImI^''»*'^^ homintiyoluntas:adbomm  autem.,priorcreatorM:  fiiteyt  eamfa- 
C£retjQii£nttLi  erat:fiueytrejiciat^que  lapja er.it. Ltbrofeamdo  de  peccatornm 
meritif  ^  remiJ?ione:Lahor.xnt  imr.ines  tnuenire  in  nqfral^oluntm' ,qi:d  bo~    *^'"'  ' 
nifttnojlrum:^  quomodo  imieniri  pofir,ignoro.Qu.xn'o  itcm adBoniJ\iciiim:Et 
quomodo  honum  homtnvs  propofituw,n:fnnfLrante  primDomina  ?  cimipft  Jit 
honal/oluntasjqti^  prxparatur  «i  Dco.Proindecitmalicubi  prodidiJfcr,Dehmno 
mifereri,doncc pr£.ieffcrityolunt(ts,eamfententiam  rctraciaiiquta  wtfcricordix 
Dei  ipfim  pr£iteniatl>olttnt.irem:qti£fiuon  cjjlt ,  non  prxpararettir  volmtai  4 
Domino.Iteciim  alihiJcripftJfet,inpoteJlatenoJ}ra ejfe,quidvelimiii:retrac\at  e 

4^    i 


a70  RESPON.     CONTRAPIGHIVM. 

tiam hocmodo.Sedhanc  quoque ad  beneyiuendum defuper accipimui  potejtatenn 
cum pr£paratuy  a  Domino  l>oluntas .  Qujhmfunihm  h<ecverba  trahet  Pi^him, 
"Vt  cumtmpio  fuo  commento  cohereant?  Voluntati  nihil  abUtum  tjfcvult  per 
ori^inale peccatum  ,  ntfi  Dominum  in  memhra  corpor^s:  quod  autemadmalum 
quam adhonum  fit  propenfior ,  id  focordia  ^  ignauia , prauaque  confuetudine 
euenire,non  quta  rejiftendifacultatem  non  habeat .  .Auguftinm  yero  reclamat, 
walam  effe  yolun*4tatem:ac  teneri  fuh  malo  captiuam,donec  liheretur.Ettamen 
tam  deplorat£  impudentix,  ejl  hic  canii,yt  .Auguflino  lo^aominiam  hancinurere 
aufit^quaft  eum  haberetfus,  impietatis  patronu.Deinde,tn  cupiditatibm  carnvi)/in 
cendii,  primas  yoluntati partes  concedit ,quafi  hxcpu^am  tncipiat:  deindegra- 
tiam  Dei  adiutricem ,quafi  in  fubfdium  illi  adiungit.  vhique  autem  reclamctt 
^Au^uflinm  ,nihil  pr£ter  malum  concipere  yoluntatem,donec  Spirituprxuenitur. 
^tque  ita  etiam  in  Concilio  .Arauficano  decretutu  efi :  Si  quis,vt  k  peccatopur- 
gemur,yoluntatem  noQram DeumexpeBare  contendit^nonauteml/tpurgart  >e 
limm,per  SpiritmfanCli  operationem  in  nobisjieri  confitetur/um  SpirituifanClo 
aduerfari.Cum  tantumfe  Ecclefi&deferrefinvat,quidnunc  fubterfugij  inueniet, 
cumab  orthodoxa  Synodo  ho(tis  Spiritus  faniii  pronuntietur?  Deindefic  impe- 
diri  yoluntatem exiftimat  carnis  repu^nantia,yt  fupenor  tamen  effequeatin 
certannne,ftyires  fuas  experiretun^  cum  etiam illecehrtscarnU  tenetur  irreti 
ta  tantum,ideo  requirijingit  auxiliumgrati^  adeam  in  recuperando  fuo  iure  ad- 
iuuandam,quia  nonfacile  alioquipojlityidoriamohtinere.De  necepitate  nuUx 
tnentio . Quid  autem  de ea re  cenfuerunt  'Veteres  ?  Extat  decretum  M iUeuitan^ 
Synodiin  hdiOierba^quodin  Concilijs  .Aphricanis  repetitur: Quicunque dixerit , 
ideo  nohts  dari  iujiificationu gratiam,~)it  quod  iubemur  per  liberum  arhitrium, 
facilimpoRimm  pergratiam  implere,tanquam  fine  gratia  p^ifiimm ,  i&  fidijfi- 
r.tdter,anathema  fit.Tametft  iUa  yerborumfulmina  non  iaculor,qutbm  in  nos  de 
f&uitPighim,ffcrotamenex  hacoratione  fatisfore perfjitcuum  ,  quam  hocno- 
uum  cim  delirium  ab  .Anguftini fenfu  alienum  fit  ac  remotum.cuim  nominetl- 
iud pr£texere,mira  confidentia,audet . 

Quantopere  autem  cum  tota  Scriptura pugnet,  operxpretium  ojienderejo 
rer,nifltbro  quinto  recurreret:ybi  oportunior  ertt loctis. Qj*am  etiam  ohcaufam, 
ouoddepeccato  originalinugatur,reJeUere  in  prxfentia  fuperfedeo.ne  idem  budi 
cendum  fit.Hocyero  tacere dij^utattonn  ordo  non patitur ,quod  nihil  tamahjur- 
dum  dicitjCui  apprubando  .Auguftini  titulumnon obtendat .Hoc eji,inquit ,quod 
dicit  lihro  tertio  hypognojiicfv u4ugiftinm :  perdidiffe  nos  libertatem  ,  non  ad 
yelleSedpojfe^autpe):^e.re,Vrimumiam  oJiedt,altudtoties  docere  .Augujiinum: 
deinde  fatis  inter  erudttos  conuenit,non  effe  .Augufiini  lihrum  lilum-.tertib  per 
peraminterpretatur  Pighim,quodallegat.Dicit  quidemfcriptor  i[le,quicuquejit, 
amiffo pofitbtlitatis hono,folum arbitrtum  adyelle nohis reliclum  effc,idque ^ulne 
ratum.Sedquofenfi,nonobfcurum  eji:fiquis  coniungat ,  qu£  pofteafcquuntur. 
Effefatetur  liberum  arhitrium:hahens  quidemiudiciumrationts:nonper  quodfit 
idoneufn,qU(SitdDeumpertinent,fineDeo,auttnchoare,autperjicere,fcdtantum 
in oberihm yttjc- pr^fpnttA .  Quideji  oijecro  incipere tn Itbero  arbitrio,ntJiprt- 
nimlioUmtatis  motm?  Sicut pergger&^JL^rmum pro^ofitum cum  ejftcaci  cona- 
ju.Sedforte  noudum  acquiefcit  P  ighim.     Faciam  ergo,  ytprofm  obmutefcere 


COO-A' 
o 


D  E     L  1  B  E  R  O     A  R  B  I  T  R  I  O.  t>« 

cogdtUY .Suhiungit  aliquamo  fodiCum  de  lihero  arhitrio  agimuSynondeparte  ho 
mtnis  ap-ifntf!,fedde  toto:  quia  cum  peccauit  homo primiif,non£arte  aliqua,fedto- 
ius,qua  condnni  ejl natura jdeliqii it.^udis  non partcm aliq uam  fuiffe  in  homi- 
neyttiatamificutprofana  imaginationephilofofhaturPi^hm)fedtotamhomi- 
nis  naturamfuhie6\amfutffcprauitati.  Qu^id pojleafvitiato  igitur,inquit,lthe- 
ro  arhitrio ,torui  homo  eftliitiatmiquareahfqueadiutoriogratidiDei,  quodDeo 
placeat,nec^alet  incipere,nec perficere fujficit.  vhitUa  Pigh^  imaginatio,corrtt 
ptionemtotam  incorporevelut  in  cloaca  incluftm  effe?  PergamtK.Pr^uenitur 
autemmedicina,yt  fanetur  in  co  ^  repareturyiti.ita,atque  prxpareturl/olun 
tas..Audn  in  ipfayoluntate  refidere  yttium :  audunihtlpoffe  eam  boniconcipe- 
re ,donec janata ,reparata,ac  etiam prdiparata  fuerit :  dequa  pr^parationefequi 
turiNon  ergo homo  yoluntatefua  adhuc inl/itio Itheri  arhitrij cLaudicante pr£-\ 
uenitDeum,yt  cornofcat,^  qu£rat  eamgratiam,tanquampromerittsacceptt*) 
riis,ftdpr£cedit,yt  iam  dixi ,mifericordia fia  Deus  hominis,  nondum fe  qu£ren-\ 
tis,yoluntatem{)it  eum faciat fe fcire,^  qu£rere.Qui  omnem prxparationem  hol 
mtni  toUit ,quid aliud relinquit ,quam peruerfamyoluntatem  ?  Sed adhuc  claritti 
poftea  explicat.De  non  credentejinqutt,yt  cognofcat ^ credat ,in  quo  hona  o\ 
peranuUa  funt ,di^um  eft:  No  yolentts,nequecurrentis:  quia  inyanitatefenfttsji 
atque  intenehrh  ohfcuratum  hahens  intelleftum  Itheriarbttrij ylumenlierumyi-} 
derenon poteft:nift  Deits ,  qui  iuj^ite  tenebris  lumcnjplendefcere ,  illuxerit  in 
corde  eius.  Cum  autemacceperit  Spiritum  Domini,  eritin  eo  libertas  ad  cat^eN 
fenda  Domini  pr£cepta  .  Nunc qu£ro ,qu£  fit  eligendi  ^ yolendi lihertas,  in  ei 
qui  yiderenihil  perfepoteft .  Defideithtts  autem,^  qui  iam  Deoferuiunt,fic 
dicit:  Fieri  etiam  hoc  in  lUis,  cumgratix  miferatione fuhito  perueniuntadea  bo- 
na  opera,qu£  necyoluerunt,nec  cucurrerunt .T andem  concludit.Itague  quicguid 
-vukhonin,quicquidpoteit,a  Domino  eft.BeneyeUe  homint  tribuitPighttis,im 
plendt  tantiim facultatem a.  Domino fidque ex  parte,accipere  docet.  Qm  autho- 
re\^uguftinum  ohtendit.  .At  audts  quam  henefe  ab  h.ic  calumnial/irtdicet ,  cum 
non  minuiytUe,quam  pojfe,Det  ejfe  donum  agnofcit:idquein  folidum.jitpojtex 
catholicum  effe  negat,qui  liherum  arbitriumnegauertt^fgnejjmconditione  ad- 
ditaiquodfine Deo,nuUum honum  opus  yel inctpere,yelperfcerequeat,  Refert 
deindcPelagij  ohieclionem ,quia prtoryeltt  homo.Deum  ycUe:  quamfic refeUit: 
lam  meritumfacit,inquitjl/t  non  ftt  tam grattaftd  merces.  Injine,iU»d.y^po- 
flolicitans  ^exponens.Cnmplacuit  Deo,qui  meliocauit abytero:non cimyo- 
luiffem  ego,inqt'.tt  ,fed  citm  pUcuit  et,quime  elegtfuo  permeritum  meumSedper 
gratiamfuam-rvt  fitfidtiis,non  fecundum  propri£  yolutatU  meritum:fedper  Dei 
donum.Mirahor,ftcriJlas  trigere  audeat  Pightus,tam  clarayerttatts  luce  conui 
iius  atque  confujus. 

Omttto  quodpulcherrtmam  Paultfententtam  prorfm  extranea  glojfa  mi- 
fere  lacerat,delihens  iuflitt£  ^feruis  peccati.  Ltberos  enim  iufltti£  ,  eteganti 
aUifione ,em.mcipatos a  iujliti£  itnperio yocat:fe_ruos  autem peccati,quia  fub  in- 
iuititi£  domin.itionelifque  adiUam,dequafimtil  meminit,liberattonem,ferutti* 
tem feruiant:quod  hicpigidts  ineptijs  eludere  conatur.Locum  autem^uguflini, 
quemcitaueram  tx  libro  de  Spiritu  ^  Lttera,  "Vf  mihi  cxtorqueat,  ntmwyioien- 
ter  torquet.  Nayficttm .AuguStinus totam  bonorum  operumfummam,  (^fino-n- 

aa    ♦ 


»7^  RESPON.     CONTRA    PIGHIVM 

l.u  partes  Dci^ratix.  aj^i^et ,  quafi  nihiltale  in  eim  yerhu  hdheretur,  adynant 
popibihtatem  hic  rejhin^it .  vhi  ^uvujlinm  (ieftclnm ponit ,hic  fuhjlituit  im- 
heallita tem  .  Etfe  elapfitm  cjfc puta t,ft  in  P ela^ianos  hx c  hcnc  q uadra rc  dixc- 
yit,non  autem  in  fe  acjm  fimiles  .Cmn  autem  clamat  ^uguflinm,non  competere 
nomen  hoc,  quod  lihertatem fnnat ,nifi  ijs  qni  Spiritu  Dei  reguntur ;  quoniam  alij 
omnes  fcrui  jmt peccati,idqucnon  ex partCjfed pitotumj  hfic  tranfilit  Pio-hiu^j 
quafinihiladfe  pcrtineant.  ^udiuitforte  aliquando,rhetoricum  ejje  artifcium, 
eafilcntto  tranfirc,qu£  cauftm nimu ^rauentfed in  re tam  aperta,  nuUmfuit  dif- 
Jimitlationi  locy^. 

CoUigit poftea  g^ ali-isfententiaf.quihm multum  immorari mtnime opus 

erif.quodcum  apertijlimc nohfcumfaciant ,  in  diluendvs  qunf  P ightns  affuit  ca~ 

lumnijs,non  multum  critnegotij  •  Dtmadlocumillum  aPelagio  ohieCwm  re~ 

T^ondcf.fi^^oluerith  ^  audieritii:fcnihilcontradiccrefcrthtt,fa  Dominopr£- 

farari faterctur iU.tm yoluntatem .  Vides ,inquit,non eum damnare  inPela^ianii, 

quodarhitrij  lihcrtatem ajfcrerent,ftd quod illi  trihtichant ,fine ^ratia  mereri^ra 

tiam.Imh  hoc  damnat ,quodlielguttam ynam  hori-ihomini  arrnvarent.RcThon- 

hoc :  ft.'  dcant,inquit,mihi  noui  h^rctict  ,quid  honi  fit  in  hominibm  nomini  Chrijliano  ini 

Jibr.4.     micti.Nonfoium  cnimnonhahentmerttu>n,fedf)ahent pejlimummeritum  .  Ora- 

^uasepi.  n>i'^ pro  ipfis .  Q^id ergopettmus ,nifilitjiant  ex  nolmtthiisyoltntes,  exrcpu- 

feiag.     anantthiis  confcnticntes,cx  oppu^nantihtn  amantcsl .A  quo  autem  ? nift  aheo,de 

quo  friptumcj},^^  Domtno  pr£paraturlioluntiif  Vtdcsnttnc  ,quid^u^uJltno 

(lo^nificctyprxparari^yoluntateni;  nempe  cx  m*la  e'<7'  pcruerfa  in  honamconucrti. 

Quomodo  cnim,inqutt,hominii  honum propofitum ,nift  mifcrante prim Dominoi 

citm  caftt  hona  yoluntai,qu£pr<g.paratur  a Domino.Meltus  adhuc  ^  cxprejiiitf 

Ithfo  eiufdem  opcri^prtmo  :  Orammpro  impijs,yfeorum  malayolunt.u  inhonam 

■  fnutetur.Et occulta  Dci gratia  fuhtto multt  trahtmtur  ad Chnfluin.  Hoc  qui  im~ 

I  prohant,non  mthi,fcd  Chriflo  reiuc\antur,qui ciamaf.Nemo potcftycnire  adme, 

ynifiPittcrmetts  traxeriteum.Non  eniw,ait,duxerit ,yt  iUic  aliquo  rnodo  intclli- 

\^amn.s,pr£ccdere yoUatatem.  Ouis  trghtturfi  iam yo{chatf  F.t  tamen ncmoyf- 

Ytit^niflyelit.Trahttur  ero-o  miri6  modis  >r  ytlit,  *h  lUo  qui  nouitintm  in  ipjls  ho 

ijninufn  cordihm  operart:non~vt  hoiiiincs^qHodfcnnon  potcj},  nolentcs  crcdant, 
fedytyoler^te^  ex noLentihy.i.f.ini.  Vidific,hominesnon pojfe  yeUe  ntftmalum, 
donec,mirijica  conuerfione ^eorumDolunttis  cx  maU in honam  muteturi  Quider-  fl 
go  extenuando  profcit  P  ighius  ,l!t  partem  ex  totofaciat?  m 

^Atqui  accurattm  tnfne  Lihrf  primt  expiicat ,  quid  tam  in  ManichxOt  " 
quam in  Pelap-io .damnent  orthodoxt :  ncmpe  quod  lUe  dticret,  k  hono  Deo  ,  nec 
creatos  futjfe  homines,nec  inifttutas  nupttas,ncc  Lcoxm  k  Mojedatam ;  hic  quod 
(idiiCYfarethr grati£  Dei,acnon^ratt,s  eam ,fed fccimduiTi  merttanoQradarv.ho- 
minem,lthero  arhitrio  hene~)itendo  ,mereri  gratiam :  panmios  ftc  ejfc  faiuos ,  yta 
Chrifto  nonftlucntur.  Si  h£c  accurata  cfl  dogmatum  enarr.ttio,  quo  i^iturcolo- 
re  Mantch^i  dtfcipulos  nos  an:^aJ'ccitPighiHi  ?  Neque  enim  a  Deo  aut  homi- 
ncm  creatum,aut  nupttas  tnjlitutas,  ai.t  Legcm  prodijjje negamits .  Veriim  ali.t 
cuouuc  addthant Manich^i.Cadit  ttaquc  lota  cim  ratiocinatio.  Vidcs,inqutt, 
captta  bla^hemiarum  PcLtoij,in  quihns  non  cil ,  quod  liherum  arhitrium  affe- 
r^t.Si  yalet  hxc  ratia,currion  Jimiliter  (^ illa yaUat?  Vides  caftta  blalfhcmi- 


arum 


t)E     L  IB  E  B.  O    AR  B  I  TRI  O;  tjj 

arum  Manich£i,in  quihm  nuUunt  eft  ,cuinsnos  infimulet  Pighiuf.Non  enimpo- 
teJl.Sequitur  ergojmprobum  ^  futiltm  ijfecalumniatorenijijuinoseiushxre- 
ticidtfcipulos  effc crimlneturjCum  quo  nihtlfrorfm  hahemfufimile .  Hac  non  in 
alium  fnem dicia  fnt ,  nifyt  appareat ,  Pi^hium ,  dum  leutluimagn  argutijs , 
quam  yerts  prohationtl  m  tnfflttfuo  ipfus  indicio,  infiar  foricuo>t  aiunt,  peri- 
re.  Nuu  adfrmam  re^onfonem  venio .  Vt  hic  hreuiter comprehenft ft fnmma 
errorum P elagij idifertvs  tamenlierhis explicatam effe nego  .  Eimrei fdemnemo 
facere  meltm  poterit ,  quam  .Auguslinm  ipfe :  qut  althi  duodectm  capita  recitat, 
qu£  ah  ijsfht  concedi poflulat ,  qui  a  Pelagtanifno  purgare  feyellent :  qu£  plm  ^d  vitale 
cotinent,quam  hic  exprimatur.Deinde,nthilhicdeperfeBione  iujiiti£,adq»am 
hominem peruenirc poffefngehant,yt effet in hac yita^'''^!*»^'!-"".  Nihilde ^ra- 
tiafuhfequente:nihtldeperpetua  eiasad  fn^ulos  a{ini  continuatione:nihii  deni- 
qnede  eleClione gratuita  fdelium ,^  impiorum  admortem  pnedeftinatione:  qua 
fuiffe inter  eos maxima  controuerfd  capita notum ejl .  Quts  ergonon '\>idet,ni~ 
mv<  pueriliter  P  io-hium  ineptirei 

Verum  magislirget  alter  locm,  exprimo  libro  degratia  Chrtfti ,  ^  ori.- 
ginali  peccato ^'ybi nuUamfore quxftionem  affertt ,fPelagim ,  quemadmodum 
pojfe  noftruma  Deo  conftetur,  ita  'VeUe  etiam  ^  agerefmul  addtret :  hoc  eff, 
non  folum  pofihilitatcm  in  homtne:  etiam  fneci>eltt,neCagat  hene  ,fed  ipfam 
quoqueyoluntatem  (^r  a^ionem,  id  eji-jl/t  bene  yelimtts  ^  hene agamus ,  qux 
nonfunt  in homine,nif  quando yult ^  heneagitjdiuinitm  adiuuari agnofceret: 
ytfne  tUo  adtutorio  nthtl  heneyelimta^nec  agamws :  eamque  effegratiam  Chri- 
fr.per  quam  nosfua,  non  noftra  iuflitia,iuftos facit :  "Vf  eaft  ycra  noftra  iufli- 
tia,qu£ nohtsahiUo  eft.H<ec entmfunt .Augitfliniyerha ,noyt a  Pighio referun- 
tur.  Hic  mihi yehementerfciltcetfudandum  efl,l>t  huncnodum  expediam  .  Sed 
iamfacilimam  rationem  inueni.  Fattor  eniml/erum  ejfe  quod dtcit ^uguftinm: 
acfde  trihmiftis  internos  bona fde conueniat ,non  modo  certamen  omitttre pa~ 
ratusfum,fed nego")iUum ejfe.Pofibilitatem adiuuari  Dei gratia,fatehaturPe- 
la^imiyoluntatemyero  ^ ejfe£\um  penes  fiominem  ejfedtcebat.  Quanquam  e- 
um  inpofthtlttattsyoce  faUendi  latehram  qu£rere arguit  ^ugufttnm ,nonta- 
men  etiamffucHS  iUe  toUatur,eo  contentm  eflifd  hoc  conftanter  tuctur,  yolun 
tatem Dei gratta  honam  feri,^  ejficaciter  nos  dirivi,ad eJfeClumyfque honi o- 
pens .  Non  folimpofenoftrum,  tnquit,  donauit atque  adiuuat  Deus,fed^eUe  r 
quoque  ^  operart  ejftcit  in  nohts .  Non  quia  non  yoiumns  nos ,  aut  non  a^imm, 
fed  qutaytrunque ft eim auxilio . Quid autem hocyaleat,ex  capitedecimoquar 
to  meltm  inttUtgetur.  St  eft,inquit,ytyeritcvs docet^omnesyenire ,qui  aPatre 
didKerint:quifqut,i nonyenit,profeCiQ  nec didicit .  Poflea: Quando igitur  docet 
Dem, non perLegvs  literam,fedperSpirttmgratiam,ttadocet,  >t  quod quifque 
dtdxertt,  non  tantiim  co^ojcendo  yideat,fed  etlam  yolendo  appetat,  agendoque 
perfciat.  Et  ifto duino docendi modo,ettamyohmttts  ^ operatio, nonfolayo- 
lendt  &  operandt  pofihiittAs  adiuuatur,  S i  eni m  folum pojfe noftrum iuuaretur 
pergrattam,tta dtceret  Dominui.  Omnisqut  audtutt <^  didictt  ,yenirepoteft. 
Nonautem  hoc  tantiim,fedyenire,dicit.  Venire pojfc,conftituit  innAturaPela 
giws^liel  etiamingratia,qua  dicit adiuuari pofibtlttatem  ipfam.Venire autem, 
tn yoluntate  0*  opereefl.  P orrb  non  efl corifequens,  yt qut potefiyenire ,  etiam 


1^4      .  RESPON.     GONTRA    PIGHIVM 

'veniat,niftyoluirit  atqtte fecerif.fcd omnu qui  didicita  P atretnon folhm ^oteil 
'^enireSed^ienitD/hi  tam  (p*  poj^i bilitatu  frofec\m,(^  yoluntatis .ijjeclm,^  a~ 
iiionn  effeCm  efi.  QuidPtghins  ampltui  l/elttyaut  rcquiratiDico  tne  hancpaBi- 
onem  toto  animo  amplecli ,~)>t  nulla  jit  internos  contentio ,hac  inter  nos  coniii- 
tuta  dodrina.  Quid  ipfc?Totum  hominvi  dcfeCium  inpnfibilirate  includit.Hanc 
quoquefc  Dei gratiafngtt adiuuarijytl/oltmtitfjfyelit,  pofttutb ejftcaci^a- 
ti&  operatione,tanquam  a pertculoftfiimo  fcopulo ,yel potiws ,pr£fenti naufragio, 
ahborret.  Qui  autcm  iUuilrefdet^candorvi  eimf^ectmen  hahcreyolet  ,dtligtn 
tifn  expend.ti,quidin  hoc  loco  immutautrit. 

Nihilo  plnsdijficultathhabet  locui,qucm  ex  tertio  hypq^nofticon  adiun. 

git.Liberum  arbitrium  negari,prohibet  iUe  fcriptor.  Neque  entm  .Auguflinum 

effe,eruditi  omnes  cenfent .Scd quidretinet  pr^ter  nomen,cuminutile  ejfc  tefte- 

turfine  Deigratia,tam  ad  tnchoandum ,quam  perfctendum  bonum^ciim  affcrat 

non  pr&ueniri  Deumlioluntate  noftra  ,yt  qudcramns  eius^atiam  ,fedcum  ;>ra- 

tuita  mifericordia ejficerein  nobiibonam yoluntatem? citmden^ique  nihtlhomi- 

ni relinquatynifiyt  in Deoforttsfit,fapiens ac iufitis ,  infeipfo  nthil horum ha- 

heatf  vbt  tn  re  optimttf  nohiS conjenfuf  eff  cti  hoc  fcriptore ,cur  ohyocuUm  nos  in 

certamen  committit  PightuSyquxfpcr  omnia  difideremttsfSemper  me  dtxiffe  te- 

iiis  eflmca  Inftitutio,perme  nonfiare,quin  Itberum  homtnvs arhttriuml/ocetur, 

modhfana  yerht  dvfnitio  nobiA  conftet .   Sicliocat  .Augufttntis ,nequs  in  eo  tam 

propriurn  fenfum,quam  receptam  confuetudinemfequirur.^n  ob  hanc  caufam  no 

bvs  hunc moleflum  cffe  dccet  ?  Quhd  exyarijs  .Au^ufltni  locn colIi^.tmy.^,nullas 

eumpartes ,  nuUam  arbitriofacnltatemtrtbucre :  tn  eoftupichtatcm  ofcitanttam- 

auerioftrammtrari faivi  nonpotefi.  ^t  quo  redtt quicquid dicimtis?  nifi  primiim 

quodefl,.'.ut  hahet,aut potejl  homo,  yanumpcrfe  idtotum  ^  tnutile  ejie  adfhi- 

ritualcmDei  tufttti.tm,  nift  Dct gr.xtia  tn  bonum  dirtg.ttur:  dcinde,yoluntatcm 

homimsperfemalam  ejfc:coni:erjione  er^o  ^  rcp.tr, tttone  opivseJJ'e,yt  bona  ef- 

fe  tncipt.it:ipJ.tmliero  ^ratiam,non  inflrumentum  modo  effc  , quo adtuuetur  ho- 

mo,fiilli  m.xnum porrigere  ltheat:hoc  ef{,non  tantum  oJJcrrcJacultatcm,rec!pi- 

endtl/el  resfuendt  relttla opttone,fed menttmgubernare,ad  cli^endum quodrc- 

ilum  efi,yoluntatcm  quoque  adobtempcr.tndum  mouere  cjftcaciter,  conatum  ex- 

citare  ^ promouere,ad  ipfumyfquecip-jns  compltmcntum  .  Dcirule ,non fujjice- 

ve,ft  Jemel  in hominecoUatafuertt, nifiperpetuo  tenore eum profequatur. Qud 

auteni  .Auguftinui?  lam  quidem  multa  rttuitmM,plura  quoqut  post  hac  referre 

oper£pretii,merit  ;'Vr  tamen  ab  tUa  admirattonc pauiulum  fe  rcLoUigatPighius, 

cxlino  loco  breutter  hic  audiat  nihil ftbi mirumyidcrt ,quod non  tUc-Jujfrao-iofuo 

comprobet.  Sed  iaborant,inquit,homtnts,in  nofira  lioluntate  muenirc,  qutdho- 

ni  ftt  nofrurn,quodnonftt  cx  Deo:i^  quomodo  in:<eniri poJiit,ignoro  .    Ratto.  |j 

Namfi  nobvs  Itbcra  qu£d.tm  yoluntas  ex  Deo  efi,qu£  adhucpotest  tjfe  yel  bona, 

yel maia:bona autemlioiuntas  exnobvs  ejl:  meiins  eft  tdquod anohvs ,  quamquod 

Lib.  i.de  ^^  ^^^  hahemu4.  .At  negat  .Auguiiinus ,tam gratiam  Jine  iihero  arbitrio,  quam 

meri.s:  Itherum arbitrium finegratia fufjtccre. Fateor,fcdnon alio ftnfit,nifiyt Dcum 

remJH.    ^^  hcmine,non Jlcut  in  iapide ,Qperari figniJicet:qu.tndo  tn  eoftt  yoiuntas,adlio- 

lendum nata  ^  dtjpojita^lit  ioquuntur.fcdyoiuntatem ,  qu£  natiir^yitio praua 

Jit 0^ contQrta,tnbonttmjleclendo,bonamrcdderc.Perinde  er^o  eji,  acfidtceret, 

hene 


DE     LIBERO     ARBITRIO.  17J 

heneyellenon  pojfe  homineni,nifiante  in  eofit  ')'oluntxi,edque  fpontanea.Hoc 
cum  anatura  habeat,tUu(ia^ratia,meri[6  dicit ^ugufttntis,  fme Ithero  arhitrio 
non  effe  locum grAtis:.  Quid entm-valtat  apudeum  Itheri  arhitru  noinen^iamyi- 
jum  efl.Hocficitriw  exponi  tihii'eU<,fic  haheunfhar  n:ateri&  effe  in  homineyo 
luntatem,qii£o^rati£  opcrationt  fuhteCia  fitfin  ah  eaformamacctpiat .  Ita  "Vo- 
Imtatem,  cum  f^ontaneo  motu,fcqnitur  anatura effe-.malittam  exnatur£  corru- 
ptione  manajfe-jjomtatem  a  gratia  SpiritmfanCii  profctfcf.itaqtieproprium  ef- 
fe  eitti  optis. 

Qjfjifeqiiuntur  apudPighium,tumultuofxfunt  phrenetici  homimsyoces. 
Quoniani negat .AuguihntK,ea  fe damnare  liberi arbitrij  opera,qu£  yif<tt,prdi- 
parantur per  grati(&  pr£uentum ,nuUo  Itberi  arhitrij  merito,  edquefaciente,  o-»- 
bernante, perjjctente,fhnt,  infultat  htc  quafiyicior,  ^  tveam,  tum  fiuititiam, 
tum  peruicactam  mcrepat,quod  nihil difcern.im  .  Lgone  hunc  phrcnettcnmnon 
dic.-m,  quire{id  iugi  lumfiumfettt,dum  hoflem  fertrefe putat  1  lihcrt  arhit,u 
nomen,de  quo  fuperuacua  altercatio  effet,omtttamiis .  Ea  dtmum  bona  opera  c^ 
laude  dtgna pronuntiat ^uguflinu,:,qu£  Bei Spiritupvt  pant,p>£parantur :  id- 
queficri grati£  pr£uentu,nuUo  yoiuntatismertto.St  Dci gratta pr£uenitur  no- 
Jlrayolurttas  ,nuUo  fuomertto  ,lihi  bontis  morm  z!s^  pr£p.tratto  ,  quamPightia 
comminifctturi  S t ftctt ,gubernat ,perfcit  ctdem gratia  tn  nohis,  quicqtitdejlbo- 
norum operii ,quid adhuc  litigamiiA  Intonat P ighin,s clamoftyocepvt  hoc  audi- 
am.Ego  "Vo  0  lihenter,^  andio,^  profcor.  .Atliheri  arbttrij  effe  hona  opera 
ajferit  .Auguittnm.quod  negamm  .  Egone  yolicntarta  ejfe  hona  opera  ynquam 
negaht^.At  nuU-is  Ithero  arhttrio partes  tn  honis  ope^ihus  trihuo .  N uU-is f.tne  ,nifl 
yt agat ,dum agitur.quia per fe  nthtlpoteft:  quodji ^ugtijlimyerhn non  eftcon 
fentaneurn  nequ e  ouum  ouofimi le  eft .  .At  ^ugitflinus  Sancios  honis  opcrthus 
cenfet:Ego  opera  quatiacunquc  fint , adto adconjlqucnd^.m luslitiam  yalerene- 
go,yt  impia  Jint,ji  himc  haheant reffecium  .  ReFfondeo, huic d.fccationi  non 
ejfe nunc  locum^yndc  homines  iuftitiam,coram  Deo,  confcquantur.  Quodau- 
tem  ad prdfentcm  qu£ftionem attinet  ,prorfn6  nohif  um  lUudfanciilftri  yerhnnt 
facit  .  Nam  quottcsgratuitam  ejfe  homtnts  iuftiti.tm  probare  yuh,  hanc  ratio- 
nem fuhtnde in ore  h.tbet :nos  Dci  iusliti£ obedire ^non pcr Ltherurn  .trbitnumy 
quodnatum  eftinnohts.fcdperSpiritumfan{ium,quidatiis  eft  nobis. 

lam ad  tertium  ordincm  opcrum  .Augnjlini  nos  yocatP ighmiquo  tamen 
antequamyentat, pceanas fihi canit ,  quafi iam parto trium^ho:  necalta  decaufa 
certarefe adhucj.ttetur,ntftyt promijfofiiisfaciat  .  S tcforte fihi pcrfiafcrat, 
citmfolu,sfua,jine  alteriits  ccnfura  (^  antmaducrfoncjegeret .  Nunc  vbt  nostr^ 
legerit ^agnofcetj^^it Jjiero  ,Je piuijum  nimis  ineptum  ac pr£cipitemfihi  didiffe. 
^Ucgat  exfecundo adMarceUinum  libro  ,  depeccatorum  meritvi  0>  remtftone, 
quidinPeitgi.tnvs  reprehendat .Augnjhinm ;  nempe,  non  quod libcrum  arbrtriutn 
Jl.ttu.int,fedquodntmis  erigant.  Verum  iamfxpmdtCmn  eji,  q;>dm~ytrepetere 
opiisfitjidco  ttberi arhitrij nomen conccdcrc hojithtis foittuin ,  ne  obliocempaf- 
fm  reccptam  morofit.it'iiinuidiam  fuhirct..Aliud ero-o  ajferat  oportet  ft  premere 
noslielt^.Necfc^ncc  quenquam  duhttaffc  orthodoxorum  tej}atur,quin  nemopcc- 
cet,niftltberc  liolens.  Htifuhfcrihimui  nos  quoquefi  lihere,projj>onte  ,poJitum 
interpretenSil/t  mensfcriptortsfutt  acctpere .Seq:utur pojica  :  cir  quodDctn ni- 


ij(,  RESPON.     CONTRAPIGHIVM 

hilpr£ceperit,quodnon  fit in potejlate noftra  fitum.  Nempe,ffana  effetl/olun- 
t.v^yt  quicquid  hahctl/trium,  ad  Legvi  ohferuantiam  appltcaret  :fcut  ipfe  idem 
re^ondct,  de perfefiione  iu^itix  .  Nunc yero  cum  prorfas  corrupta  fint  totius 
anim£,  f.tcultates  ,  (JT*  ad  bcneao^endum  inutiles ,non  ampUm  in  nohls  qu£renda, 
fed  e  cxlopetenda  eji-poteilits  tlli(,(jU£  Lcgti  iufiiti&fufficiat .  H&c  non  mea,fed 
ipfim .y^tiouilini yerhafunt.^t  femper  ^tdiuaandt  yerho  i» titur-.tjuo yidetur  in~ 
nuere,non  tpfum  ap-ere  omnia,fed nohti partes  in  agendo  alicjuas  relin-quere.Pri- 
mum  aut  non  antmadiiertit ,atit  anim.xd:tcrtere  fe difiiriulat  hic  ntigator ,^Iugu~ 
fttnum  in  iUia  lihrts  non  ex  tn-flituto  tra^are,  quidfit ,  aut  qiiidnam  yaleat  libe- 
rumarhitrium,fed  obitcr  eim  facere mentionem .1  Uic  enimprimum  qii£ritMr,y- 
trumexnatiir&neccfitatefitmors,  anexpeccati paena  .  Dcinde,an  inuentri 
cpuiffiam  hominumpofit  i''*i*«ii"" :  tdeil  finepecc.tto  .  Vndei^de  peccato  o- 
rtnnali  nafciturtertia  qmeftto.  De  lihcro  tgitur  arbitrio ,nonquintum  ad expe- 
diendam  totam  qu£{ltonem  fattsfit ,fed  quantum  occafio  fcrehat  in  alterim  argn 
menti  tra£latione,tllic  dicit.  .Adhoc,f  cLaufuLm  infptcias,nihilominiis  compre- 
hendit^quam  quod  tradtmiis:  Deifcilicet  ejfe,  implere pergratiam,  quodper  Le- 
o-em  iubeat  ..At  pofiea  excip  !t,nonfolis  y  ota  a^endum  effe .  Nempe,vt  deltrA  i^ 
impi£  eoriim  imagtnationi  occurrat,qui  Deum  in  homineficut  in  Upide,  hoc  cfi, 
fine  intrinfcco,yt  ita  loquar^ohmtattsciHS  motu,operart  fngtint .  Poi}remo,fi 
memtnerint  leciores,quis  ex  eodem  librofententias  nuper  rctuli,.Aumfi:inum  a~ 
o-nofcent  lonoe phi^i  in  prop-efju  exprimcre ,  quam  hic  attin^at  .  Ncquc  emm de 
adiutorio  Det  folum  loquttur ,quafi  itx  nos  adiuuet Dem,yt  conuertamits  nos  ip- 
fi,dum aheo  conucrtimur,  fcutPighius  mcntitur,fedynitis Dei  opus  in  folidum 
effe  affertt,  tam  mentis,  quam  yoluntatis  reclitudinem  :fequefatetur  ionorare, 
auid  omnino  pofit  in  homim^^y oluntate  honi  inuentri. 

Qu£  cx4ihro de  Spirttu <jr  Litera  adducit,non  longa  expofttions  indiget, 
ricandtdumhabeantintcrpretem:hoce{i,dtftmilemPighio,quinulIiim  nonmo- 
uet  laptdem;\>t  benc dt[\.a ,pefimis  calumnijs  deprauct.  .Auo^ufltnns  fdem  in  bbe- 
ra  noilra poteflate  confittutt:  ytpate  qu£  a  yoluntate nosira pendeat:quia  libe-    j 
ro  arbitrio ,atit  tendcrc adfdtmpofimm,  aut adinfdclitatem  tncLnare .  Si  tota     ' 
dii^utatiofc  clauderetur ,haherct ,fiteor ,P igh tm  infoltfcendi  materiam  .  Sed 
cum  potcfiatem  hanc  fngtdari  Dti  donoconfcrrinohts  ,nonex  Ithero arhitrio 
furo-ere  fimul  tefletur:  crcdendi  quoque  yoltmtatcm,non  natur£  honitate  conci-  ■  j 
ft  ,fedfen  acformari  per  Spt^itum  fxn£{um:n6nne  lam  elicere  promptum  eil,    | 
quid  fuperioribas  illiiycrhis  fthiyeltt''.  Nempe,tuncno{lritmeffc  izsr potefiatem,     ' 
^yoluntatem,cum  ytraque  nohis  darafuerit  :fcut  docet ,  eim  operts  capite  no- 
no,de  tuftttia c^^fde  loquens .  Vtrunque,  inquit,  nodrum  efi  :  fed  ideo  Dei  ^ 
Chrifii  dicitur ,qu'odeitu nohis  laro^itate donatur .      Quod autcm ,adhihita tnter 
toffe ^yelle dtfiinCiione ,hancjormulamneoat in  Scrtpturainueniri ,  quodnon 
fitlioluntxf  nifi  aDeo  :ficut de poteftate  loquitur ,  nobtsper  omnia  fiijfragatur. 
Catifamenim  moxfubiungitine qutsfcilicetmalasyoluntatesDeo  adjcrtbat.C£-  .  I 
terum ,  bonam  Deo  yoluntatem,  ficut  a  Dco  efficitur ,  ita  rite  ac  merito  iUt  tri~ 
but,concedit .  .At  fic  inter  Deum  c^  hominem  partitur  ,yt  confcntire  Deiyoca- 
tioni,-vei abea diffentire , in  Itbero yoiuntatis  mo;u  ftum  effe  dicat .     Contcxe 
Guodfiatimfeq  u  i  tur  ap  ud  .Auguflinum,  quodma  litiofefu  bticet  P  iohiw,  ^folu 

tw 


DE    t  IBE  RO    AR  B  ITRIO.  .77, 

itts  evttnodtn.  Sic]uUnie,wquit,  adprofunditatem  iUamcOitr£let,curit(ifuitdea~ 
turhuic,yt perfuadeaturialteri  auremnon  ita,duo  habeo,qu£  re^ondeam.O  alti 
tudo  diuitiarum:  ^,Non  eii  iniquitm  apud  D eum .  Cur  hoc  addit ,  nifi  quia  iUj 
quoque  confenpPs,quem  in  hominU  poteilate  coUocauerat ,opm  cffeDei  a^nofcit? 
Parum  enim  proficeret  DettiPvoluntatem  noftram  excttando^mji  eam  adprmum 
yfque  confenfum  dirigeret,acperduceret.Quanquamnecfe  tandtm continere po 
teil  Pighitti,quin nos  ipfe quoque fuhleuet .  Lrraffe ,inquit ,  fe fatetur .Augudi- 
nti-Siquta  no{lr£ ejfe facultatts putauerat,Euangelio confentire. Quidergo caufc 
ejl,cur  ncgotium  nobi<faceffat?quafipropria  hic  effet  liberi  arbttrij  faculttu.  Se. 
cundum  hanc  igitur  confepionem ,inclinat  cor noftrum  Detts,y  t coftnttamtu  E- 
uangelio.Confenfts iUe meritb  nofter diciturfed non  ita,yt  inttUigatur  iffe  a no 
hts.Sic  alibi:Ifta  ejlfdes,quam  exigit  a  nobti  Dem-.^non  inuenit quod exigit, 
tiift  donauerit quodinueniat. ^gedum,iUud  quodin claufula ponit P i ghiu6,finc 
fuco ampleClamunita  nos  afferere  arbitrtj  Uhertatempvt  tamen  nihdnobu  exno 
hts  ineffe  conjiteamur:^  pax  inter  nos  conftahit.  Sedquia  toto  impetu  adftcien 
dumfucum  rapitur,quid  hoc^Valeatjnon  animaduertit. 

Sed  ob^at  aliam  fententiam,ex  homilia  in  loannem  liij.tametft  locunon 
deflgnat.Nemo  flc  audeat defendere  liberum  arhitrium,~)>t  inuocandfi  negetgra 
ti£  auxiliummec  quifquamfcnegetyoluntatisarbitrium^lft  quodinde  neceffano 
(onfequitur,audeat  excufare peccatum .  Sed  quo  lUre  Pighio  licuit,  parenthefin 
hanc  attexere  de  fuo  ,ac  ftc  injerere  contextuipvt  pars  effeyidereturi  Quanccefi 
tate  magis fequitttr,excufari peccatum,  fi  liherum  arbitrium  negatur,  qiiam  toUi 
grati£  auxilium,yhi ftatuitur?Periculum  efl,ne  liberum  arhitrium  affcrendo,in 
iuriafiat  Dei grati£:rurfm  ne,idquoque  negando ^pr£textns  exctifationt  impio- 
rumdetur.Vtrunquecauendum  admonet  ^uguftintts,  ficut  nos  diligenter  admo 
nemtts.  Si  necejfe efl,authore  Pighio^ybi  liberum  arbitrium  negatur,  excufari 
feccata,cur  Deflrui  Deigratiam  minta  neceffe  erit  ,fi  ajfcratur^.  Hoc  fi  fuo  norni 
nedixiffet,iuherem  cumfms  tneptijs procuifaceffere.Nunc  cum .Auguftino.ajjm 
xerit,cur  non  falfarium  nommem?  P orro  falfam  hac adieClionem  toUe,  quid  tUic 
eft,quodnobis  adtterfeturfCaueriyult  ^uguftiniis,neimpijs  deturaliqnis  pr£te 
Xtfts,ad  excufanda  peccata.^nnon  hoc  fedulo  ohferuamin? N am  ^  fponte  dici 
nmspeccare,quicunque peccant.eoque  ipfo  conuiBos  teneri,nefea  reatueximat, 
luflo  Dei  iudicto  damnari, qui  eitts iuftttiamyiolauerint,  cut  fubiedos effe  nos 
omnes  decef.natur^yero  imbeciUitatem aut  impotentiam  ffuftra pretexere,cutni 
fihi  culpam  imputare deheant.  Itaque  quod  perperam  in  nos  torquere  P  ighio  li- 
huit,nos  nonpttrum  adiuuat.Nam  cum  hacexceptione  contentus  fit.Auguflintis: 
nobifcum  iUi  bene  conuenire  ,quisnonl/idetl  Pr£ftaniuienimfdeliter,qHodrequi 
rit:dum,hac  moderatione adhihita,ne peccata fua  excufent  homines.,ltberum  arbi 
trium  negamiii .  Sedformidabilem  machinam  haberefe P ighiw  putat ,  ex  Itbru, 
quos  adValentinum  fcripfit  idem .Auguflinui .  Namciim  ju^icarcntur  tunc 
multi ,defendi  liberum  arhitrium  non poffe,fine grati£  iniuria :  ad  hunc  errorem 
refeUendum,prior,inquit,adValentinum  liher  afan^lo  yirofcripttts  ejlil/bi  fuam 
degratta  ^  Ithero  arbitriodoBrinam  fc  temperat,yt fmul  conueniant.Na^ 
inipfo  Itbri  exordiofufficienterpr^dicariin  Scripturh  liberum  arhitrium ,  quaft 
proconfejfofumit:  ^  idpQftea,tam  expr£ceptn,quamalijsr(itionihttsprobat. 

hb 


»7S  RESPON.     COKTRAPlGttlVM. 

Faciam  hic,quodhadenMfolitusfum.Nemini  enim  aberi aptius,quhn  ^uo^uili 
no  ipft.wand.iripofle  haspartcs  exiflimo^yt  memefitxm  tnterprcternr.Qu^d er~ 
go  cum  homint  Ithcrum  arhttrtum  trihuit,fuh  hoc  nomtnc  c.omprchendat,  pniha 
dcfntt  htiyerl't6:Volunta4,tncjuit,in  homtne femper  ejl  ithcriV.fcd  nonfcmper  bo 
na.^ut  cnim  a  tuftttta  lihera  eil,quandoferHttpeccato>:;^  tum  ejlmala  .  .^uti 
fCicato  Ithera  e^jijuandoferuit  tufttti£,(^  tunc  eilbnna.Grattaliero  Detfem 
fer  cft  hona,qu£j.ritis  malafueraf.per  quam  ettamfit,-vt  ipfa  hona  volmt.u,cjii£ 
tam effe coepit,augeitrur.Hahcmu-s,non  alta  cauftltheradict^Voluntatejmft  quia 
jjiuntaneo  mouetur  ajfeclu.Pightus  autem  longeatiudreiiuirttn<tfcilicetlthcrat» 
haheatyel  bont,yel  malt  eh^cndifacultate.Ltbera  ei},tnqutt  ^ugv.fttnusqma 
Jhonte  mala.Pighitts  liberam  cffc  contendit,quta  liherd  inytrancp  p.trtteleclto 
msftt  cap.tx.  Vvi  ergo  hreutter fcire,quo  fenfu  Itherum  arhttrium  cumgr.itia  con- 
iun<rat'.Trthii4  yerhvi  tandem tn  fine Ithri  rcTfondet . Qma per grxtiamnon-  toUi- 
tur  humana  yoluntas,fcdcx  mala  mutatur  in  honam:  ^  ciim  honafucrtr,adiuua 
tur.Iam  audn,homini  quidem  natura  fuhejfeyolt1iatem,fed m.tlam,^ quxbona 
effe per fenequeat,ncc  adhontm  adjj>trarc:gratia  autcm  Dei  non  toUt^yt no  ftt: 
Jtdcorrigi,^  exmala conuerti ,yt  honaJit.Nonyereor,ytqui  hhrum  totumdt- 
Itgenter,  ^,adhthito  tudicto,h'gertt,duhttet  an  ftntcnttamfcundum  mefcrre 
debeat.Quoniam  tamennonomnthnsyitcdt  hgere,pa»caetuis  l/erbaindercfera, 
€xqutbu^fatperTftcutm,quantumJ.tcultatisconccdathumano,  quodtUtcdcfcn 
dit  ,arhitrto  .F  ingtmur,inquit  ,td  eft  Jormamu>-  in  operthns  honu,qu£  nonpnptra 
vimus  ipft,fedpr£p.irautt  DeusPvttn  tUi-s  amhulem:!^ . Qm< porro fit Jormandi  mo 
dus,fcquitur.  Quontam  ipfel>tyeb'mus  operaturtncipiens,  qut  yolentthttscoope- 
raturperJiciens.Vt  ergo  yelimtis,Jinenobis  operatur:  cum autemliolumit-s,^ fic 
yohimiis  fvt  ftctamus  ,nohifcum  coopcratur:tamenfinetllr>,yeloperanteytyeli- 
mn^pvel  cooperante ciim yolurt,n-s,ad hona pietatii  opcra  nihtlyaUmus.  Sedforte 
pr£paratur  aUquo  mcdo  adrecipiendam  hanc  ^ratiam  homtrtts  yoluntM.  Mtni- 
me  ye)o,inqutt  tUc:  Nunquidentm dicere po(fumns,bon£  vciuntatu  meritum  in 
hominc pr£Ctfiiffe ,yt  aueUcrctur  ah  co  cor  laptdeum'^qundnon  figmjiiat  niftdu 
rij?tmam yolurttatim,^'  aducrftts  Dcum  omnino  inflexihile c{l.  vbi autcmpr.-i- 
ccdtthona^yoluntas^iamnon  ejlytiqueior  lapideum.  .AfyoUtntattm  fortemo- 
ttct  eaterifis  D ei grat la ,yt  .-.d honum duntaxat flcxth<  ftt ,non  autem efftcacem  in 
ca  ajfc{lumtxinat.If},o,inquittlle,aDomino pctendurneft^yttantitmyeUmis, 
quantumfujficit,ytyolendo  faciainti^s .  Cerium  qutdcm  e(l,  nos 'yeUecim')>oUi- 
rnm:fcd  lUc J.ictt ,'y t  yel  mtts  honum.  Certum qutdcm  cft ,nos facere  ciimfacimiis: 
.JedytJactamiis,illeJ.icit,pr£btndoyirei  cjficAcifliiras  yoUintatt.ftcutdicit:  Fa 
ctamyt  inpr£ccptii  meisamhuU'tis.Sedtamcn,dtcetqu!fftam  nos,acccptaprima 
gratia,Deo cooptrari ,tnqutf N empe  quia nodra eft,cu£  SpiritmfanCii  lnrtute 
lam  honafacia  efi,yolonias:^ per  eamnos  ao^imu-s  ,ac}i  prius  a  Deo  :  nihilmi- 
}H.n,ftnobiip.irs  aclionii  trtbuitur.  Proinde  dum  concludit,Deum  fldeUbitsred- 
diturum  dicit ,^  bona pro  malnjjoc eft gratiampro  imuftitia:  ^  bonapro  bo- 
nps,tde$l,gratiam pro gratia  ,  Hic  tnttlltgtmui,qu:dfit,  Deum fine  nohis cigcYi': 
nepe  citm  ex  laptd  bus  ^brahx  fiUosJactt,i^  rtfedos  exfylueftri  ac  inf-uciu ifa 
olea  furculos  i  i pmgue  ac foecundam  oieam  infertt .  Nihtl  enim  illic  csi  noftrum. 
Quid detnde figntjicet  nobifcum  agcre : nempe,dum tUam, quam nohtscontuUt, 


DELIBEROARBITRIO.  »7, 

yirtuton  perfetuo  auxilijfui  tenoye  adiuuat,  promouet,  confirntattumadcuiuf- 
que  opern  effe£ium,tum  ad~vltimamyitdi  ftrftuerantiarn.  Velfiele^antem  iUarn 
Paulifmtlitudinem  retinerelibeat,dum  olem,  iamadfoecunditatemfadas,ccc~ 
leflicalorefuoyegetat,rorehumeBat,quofruliumferant.EtC£rteinJMcfmili- 
tudine,omnium  Pighij  cauiUationumfacilts  efl  ac  expeditafolutio.olean^nnattt 
rafumui,nihilt  ^Jleriles .  Hancjlerilitatem  noht6  auftrt  Heivs,^  tdonecA  fe~ 
rendofruciui ole.tifactt,dum  nos  inyit& nouitatem regenerat.Siquidem  (^men 
tem  noilram,  c£cam ^  in  tentbrtifepultamjuceyeritatn  illujlraf.i^yolunta- 
tem  cxnatiua pr.itiitate  inobedienttam Legnfti£reformat .  Ineo  quideil,nuod 
arrogarenohis pofiimtis  ?  PofiquamaiitemSpiritufanCiitatUguhtrnaricoi:pimu>s: 
$am oledtfumius^^l/irides,^  yiux.,^ pinguedinem  ex  bona  radice  trahentes, 
Sponteergo  iam  ad  ferendumfruCium propenf  fumns .  Verum,an  idexnohiseiij 
ytvel  minimumgloriari  liceat^Totum  cx  radtce  cJl.Radixporrb  ipfa,non  natu- 
r<£,fedgrati&.Et  tamen neid quidemfufftctt,nifi  conttnuum e  coelo  '^i^orem  De~ 
ffsfuhminiflret. 

Cum  tam euidenter pro  nolisloquatur.yduguilinus  toto  opere,  quid aliud 

funt magni  iUi  (^fonori  P tglij  cUmores,quthi,sytcioriamfu,im  celehrat ,  quam 

ridicula  puerorum  crepitacid.tfStc^rattam.^u^usliriuspr£dicat,yt  Itbero  tamen 

arhitriofuas relinquatpartes.  .Atqui  denomtne certamen  illi  remtferam.  Nunc 

sgitur  quantum  libero  arhitrio  UrgiaturfacultatU.Aug^uf:tnu6  qusrendum  entt, 

non in  nomine  infiftendu.Nullum,tnquit,peccatum  eJl,nifiyoluntfCrium.  Quor- 

fum  hoc  i  nifytftifp ictonem  indocliijaciat,qui  noftra  non  lemnt,aliter nos  do~ 

•€ere,cum  hoc  ipf  m  yerhum  tn  iucuhrationihm  noflru  identtdem  occtirrat.Impu- 

tare,inquit,fihi  quifque  dehet  quod peccat.Et  quid  fihteayoli!nt,qu<z  ante  exmea, 

Inftitutione  retultt  J'    Mertta .mqutt ,noJlra  coronatur  :fiquidem  intcUivas  cffe 

Det  dona.Mirum,niji faniores  ex  Romanenfihm  hlccum pr<£uaricari  fuificen- 

tur.quando  cattfam  noftram  rion  anttr  quamjinohu  conduilus  foret  ,a^tt  .Verum 

tpuia  in  loiumnimis Jiht  luhricum  (^ ptncnloJMH feyeniffefentit :  retrahit  mox 

pedem,^  altam  yiam  in^redttur.  Tranfit  enim  adalium  itbrum,qut  fuh  .ydugu- 

fiini nomine extat  inter  eiu-s  opera,hahetquc  tnfcrt ptionem,De dogmatthus Ec- 

cleJiafiicif.Facit  autem  idprojoiito  fuo  cartdore,  quodfanCitliirt  titulo  abutitur, 

in  citando  opere  ,  quod fuppofittttum  efje  non minu-s  tpfe nouit,  quam  qui  nunc  a 

nte admoniti  a^nofent .  Prtmum ,  ciim  omntum  operumfuoriim  fecataiogum  in 

Retra^ationibtis texutffi^profice.itur.Auguflimti^de  hoc  operc nuUa  mentto.^d 

hoccumfit  yhique  in  fui^fcnfis  methodtjludiojifiimus,  opufculum  tUud  mix- 

tam^confufamyariarum  rcrum  Jarragincm,  fine  ordtnc  coaceru.ttam,  conti- 

net .  Inhac prxfenti qtiieftiGne dumyerfatur,  nihilaltud  quamdiuerfahinc in- 

detefiiwonia  coUtgtt.  Innocemium Papam  Romanummagtfirtim  yocatiqui lon- 

go phj}: .yiuvusiinum  tempom  fpacto  hpifcopus  crcatusfuerat .  De  ./iphrtcanis 

£jinodis  Mtleuitana  ^  C,trth^.gtnenfi,jicioquitur,quafinunquamtUis  interfuif 

fet.cum  certum fit ,.Auguftinurf) conjilio  (^  autfwritate lUispr^futjfe.  Imo  quas 

■  tx^u^ujhno  (^T*  ems  diquaiihi'.,s  fententias  fumit ,antiquorum  Patrnmdcfinttto- 

nesnomtnat.  Quanquam  tncptuifum  ,qut  irtrenequaquam  ohfcuratantumlii.r~ 

horim  confumam ;  mji  quod  idfaltem  profcio  ,ytP  tghij  impudentiam  nemo  non 

ytdeat. 

hb     ' 


»8o  R  E  S  P  O  N.     C  O  N  T  R  A    P  I  G  H  I  V  M. 

Nunc  (iudta,mni,qmd  cmn  laruato  illo  ^uguilino  obtinere-velif.Vtfci- 
ant,inquitj7£reiici,  non  expriuato  eumfenfu  Itherum  arhitrium  affererc ,  fedex 
defnittone  Ecclcfiadicaxui  contradicere  ntmopiorum  attft.Itdneyero^yt  tan 
tumpondcrls  haheant  incngniti  homtnti,nihldico  ntmc ^raui it^ ^yndecunque  te~ 
mere  con^efi:£  rhapfodix/ Sed quatenm  lihert,is  tUtc pr^dicatur^  Vt  nohts pofl  U 
ffum  mancat  in ytranque  partcm  ele^io:hac  tamen cxceptione  addttapvt  nonya 
leat,nifi  admonentc  Deo,  ^  adfalutcm  tnuitante  •.fecundo,-vt acquiefcereDei 
in^irationi ,no{lr&  ftt  potc{latii:tcrtib,ytnon  lah.tmurin  adepto  ftlutti  mune- 
re,foUtcttudinU no(lr£  ,  c^ coclejli-i  pariterfit  auxtlij  .  Qujdf  ipfefihi  fcriptor 
^aulb  pbfinon  conflct^Nam  quod ex  A* ileuttana  Synodo  recitat  :fi  qtm  Deuniy 
-vta  peccato purgemur ,expec\are  noilr.iml/oltintatemfentiat,(p* non potitts,yt 
furgan  yelimus,in  nohii  efficcre,  eum  refilere  Spiritut  ftnBo :  minime  cum  illa 
eledionii lihertatc  conuenit .  Item quoddidt,a^erc Deion tnnoh'vs,yt  qund^ulr, 
Delimtis ^  ao-am(t6,prorftK  aheodijfcntaneum  eft,quoddixerat,acquiefcere,no- 
jirs,  effe poteftatls.Nam  altero  loco,cjjic.tx  SpirtTu.sfm[lt  opcratio  pr£dicatur: 
altcro,  honi aut  mali  eligendiduntaxat  ftcultatem  ojfcrri pcr^rattam,dicitur. 
jlla  autem  tria  quantum  ahftnt  a  mcnte^uguftini,  tam parttml!fum  eft,  ^  co~ 
piofim  adhucyidehttur.Conclnftonim  dcmum  ponit  cx  qu.tdam  adpopulum  conci- 
one,qu£  .^uguffino  adfcrihitur.an  autem  eiusJit,relinquo  alijs iudicandum,^fi 
rnintme .Au^uflini  inp-cniumfaperc mihi yidetur.Sanejaut  a^ubd eiipsnon fit ,aut 
qubdah  eo  adhuc  tuuene  hahtta  fuerit,  ctiam  exhis  quisPighiiis  adducit , ~\ierhti 
conicHuram  nonpentttis  lcucm  capcre  licet,qu  d cum duas contrarias feclas pone~ 
retj  qu&nimtumhuc aut illucdccltnando  crrent : ^  inl/naparte Mantchi&os  lo- 
caffev.in  altera  non  Celcftinos  aut  Pclavianos,jed  Io»inianuniflaruit..An,qu£- 
fo,  Pelagianos  omiftffet, quihus  tam  acriterfcmper efi  tnfefiti,s , ^  quos  mao-n 
neceffe  eratapud  populum  referrc,fttunc  extittffentfNon  enim  .Aphricanis  £c~ 
chftu  eo  tcmpore  moLflm erat  louinianni.fcd  Pelagtanorumf.mafimulf^  impi 
etas  totumfcre  orhtmperuagata  cr.tt . Quanquamjine  hac quoque conte^iurafer 
mo  ipfc prcdtt,fe  .A::guftint non,en menttri  .  Verumytcunqueft :  audiamui  id 
quod  hahet.  Vt  ltberum,inquit,homims  arhitrtum  confteamur :  dicimm,  nos  (^ 
nonpeccare,^ peccare poffe .  Reffondeo  ,hunc,quicunquefit,fi  arhttrtjyirihus 
tntcUigatjhominempoffc  nonpcccare ,  non  mtht,fcd.AuguRtno  ipfipro  hx,retica 
hahcrt'  S in yerb  per  Deigratiam,fciunt  eruditi  i^  in ^ttgujtint  ledtone exer-  \ 
citati ,qualiterytr ille depofihilitate diTfutare folcat  .  Quoni.xm enim Dei po- 
tenti£  eum  dcrogare  calumniahantur  PcUgiam,  D eum  qutdem  pojfe  conftetury 
Jiyelitsftdnullum  exemflumtaleyelextitijfeyyeldcbere  expedart:quontama- 
Itter  Scriptura  pronunttct. 

Pojlquam  tam  ccrtisdcmonjlrationtbips  me  conuicit P tghitts ,trit{phale  ite 
rum  tripudtum  ant.Nec  mtrum  fiht  enim intia  acfttts  mufs  canit:yel  faltem cort 
tetns  eit-fiplaufum  habeatapauctsfutfimilihiis,qui cum  Deiyeritaton  fuhuerti 
inm  pofje  dc^erent,  qualefcunque  ad  tmpcdiendum  cim  curfim  remoras  yndtque 
qu£ritant,&  inuentas  C£CoJurore  exofculantur.Sed rem  totaclartm a  mc pate- 
faCiam  confdo  ,qua,myt  apud  eos  ,qui  Janum  ad  hanc  diTfutationem  legendam  iu- 
dicium .^jfirsnt,  ^  mcntem quiet.un  ac  compofttam,  flatuofs  tlltsftns  iaClantijs,\ 
yeimintmum projiciat .  Satts  entmfuperauc  cim  fucos  dilutjfc  mthili tdeor :  qui-u 


pELIBEROARBITRlO.  18, 

h  us^uguflinurn pinxeratf^yt  nohii  contraritifyiderctur.  Nuncyero  hoc  qttoque 
a  me  quaji  auClariumfortajln  requirent  aliqui  ,yt  quod gloriattis  fum  de^no-ufli 
no,  illumfrorfwsnoQrum  ejfe,ntmc plenitts  ^  flurihns  teftimonijs  conjirmcm. 
Qua  in re  friiftancCa  non  tam  difftcultate quiim proltxitate impedtor.  Namftom 
nia  colligere inftituam,qu£faclurafint  adfe/itcntix  noftrx  confrmationcJi ad~ 
ducerenturdongum  ex  hti^Volumen  mihi  texendu-m  fovct:  ^  toti  eti.tmfcre  libri 
interdum  inferendi . Qutd  enim  aliudquatuorad  Bontfacium  lihri,duo  adProfhe 
rum  ^  Hilarium,duo  item  ad  Valentinucontinentfquid  liher  de  natura  (^  o-ra, 
tia,alter  item  deperfeClione  iufliti^l quidlihri  tres  ad  Marceliinum?  quid  toti- 
dem ctrciterEpiftoU quot nomtnaui lihroshiifi gcnuinam ,eamq; ptrpetuam  do- 
{lrin£  nofirx  explicattonem?Verum,ne  yidtar,more  adutrfarij  Sola  taclatia  cau 
fam  ohtinerel/elle  Ji/null/t  eorum  defiderio  ex parte  fatt^ftciam ,qui  cimnojrram 
cum ^uguiitno  confenfionem-videre  cupiant,  otiuml/el ftcultatcm non hahent 
omnia perle^endi  ,compendium  expaucts  locn  confeclum  fuhijciam,  quod  omnem 
de  ea  re  duhitattonem  toUat .  Eli^am  autem  eos  lihros  pottjiimum ,  quthti^ pliiri- 
mum  authoritatts  concedttPightm:  nelihi  conuiCltu fuertt ,ad cautUum  iUitd , fi~ 
cutfolittn  eft,confuviat,.yiluvuftino  multa  inter  dtffutandum  calore  excidiffe, 
quihu4neipfe  quidem  authorfdem  haheri  ■velit.Eos  er^olthros,qui  fejlato  tam 
dtTfut.itionii feruore  fcriptt  fuerunt ,fdeltJitmos  effetesles  fa:etur,quid fenfertt 
^uoufttnus,&'  certo  recipi ■voluerit.Quare  fttn hti dtmonjlrauero,nohtfcum  tl- 
li  conuenire,fine  controuerfia,etiam  aduerfarij  conftjitonepvicero  .p  rimum  dici- 
mtts,  hominu  mentem  CACttate percujfam,  Dt  adyeritatisnotitiam peruenire  ex 
fe  nuUo  modo  queat:  dicimtt-s yoluntatem  prauitate  corruptam  ,yt  necDeum  dilt- 
vere,nec eitis  ohedire  tuJhiti^poJitt.VtrunquePighins  improhat  .  Prodeatnunc 
inmedium.Auo^ufttnu,s,yelut  arhiter .  Lihro  deSanClorum  pr^dejlinatione  ^fe 
aliquandofuijje  incoerrore  conJitetur,ytnoftrum  ejfc putaret,audtto  Euangelto 
confentirefedpoftea  tUtsPaultl/erbtfconuiclum^l/t  opinionem  mutaret  •■  Quid 
habes  quod  non  accepe)is?ProindeJidem,^  tnchoatam,^perfeclam,concludit 
donum  ejfe Dei.cum  ne  cogitare  qutdem  aliquid  honi  tn  noftraju poteJ}ate:quod 
tamen  multo  mintts  eft,quam  credere.Nel/ero  huic  tergiuerfationt  reltnqH.it  lo- 
cum,ideo  donumeffegrati<£,fdem,qutageneralt  in^tratione  omnes  adcredcndu 
inuitet  Detis  ^  excttet,occurrtt  tpfe,  dum  addtt,dari quthujdam  hox  donum,  ^ 
alijs  non dari.  QuodJtdtfcutiatur,i^ quaratur^l/nde qutfquefit digntts , non dc- 
funt ,inquit ,qut  dicuntyoluntate  humana:noi  autem  dicnnus,oratta  ^pr^deili 
natione  diuina.S  ed  Dew  fdem  ah  hominihtis  exigit.Eateor,tnquit:nihiio  tamen 
mintu  eflDei  donum.Nam promittit ftmul ilii/i  Jaclurtmfefvt Jaciant,  q-.iodji- 
eri iuhet.  Quoniam autem proprto motu,ad  rcctptendam Dei gratt.tmpri£parari 
homineml/ulgo  tmaginantur.  quod  ettamPtghiii.sfortittrdeJci/dit,cid  hoc  resf  on 
det.Hanc  cogttattonem  reftUit  ^poftolu^  dicem:  Quidhahes.t^uod  non  accepe- 
ttii^  quo,nifiah  iUo,qtti  te  difcernit  ah  alio,cut  non  donauit  quod  tibi  f  ^tquc 
huitiS  rei  inPaulo  ipfo  documcntum  profert..Auerfiis,tnquit,a  Jide,qu.im'yaji.t- 
hat,ci(jueyeJ)ementcraduerftis,repenteadtUa.'.!:',o)atiaportnttore,conuerfi;,seit: 
ytnonfolitm  exnolenteferetyolens  credere,lieri{)fi  cttam  tx  ptrjeiutcre  par.t 
tm  ad perfecutiones  ferendns .Item.Ciim  Deits  fefaattrum  pro/i.ttiitpi/t  fact.tnt 
homines  quod pr^ctpit  ,  nontacets;tiammeritaeoruni,fcdmalaquihii6often- 

bb    l 


tSt  RESPON.     CONTRA    PIGHIVM. 

dit^reddere  fe  hona  pro  malti^hoc  ipfo,quod  eos  dcincepsfacit  haberebonaopera. 
Pojlea  lEftetiam  clarij?tmumlimen  prddeftinationts  ^gratix  ipfc Mediator 
Det  ^ hominum,<jut^t  hoccffct,quihtts  tandem fuHjyelfdei^^^cioperummcri 
tts,  natura  humana,  (jute  in  tUo  eft,comparauit  ?  Quodeiu6  bona>n ^qtialecunque , 
pr£cefiitiCiimfimhomOjquod^illeeft,ciirnonfum,(iuodtUe,FilimDei  ?  ^t 
tUegratiataiu actantu^eft.Curdtucrfacftgratia,ybinatura  commiinn^.  ^p- 
pareatnobt6  in  captte ipfe  fons gratidt.  lUe  quippenos  credcre  fccit  inChriJlum, 
qui  nobiifccittn  quem  crcdimw  Chrtftum:  iUefacit  in  hominibui pnnctpium^ 
perfe^ionemfidet  tn  Iefu,quifccit  hominem,primipemfidei ^  perfeclorem,Ic 
fum.Itcm.Er^o  ficut  elco-it  nos,itayocat :  fccundtimplacttum^^ioluntatn  fti£  :  ne 
in  tanto  bencficto ,placito glortemuryoluntatu  noftr£.Item:.Attendant  quomo- 
dofaUuntur^qui putant  cjfe  anobt,s,nondari  nobti,ytpetam:t*,  qu£ramits,pulfe~ 
niui,(^  hoc  cffe  dicunt,quo gratia  pr£ccditur  meriro  noflro ,yt  fcquatur  iUa,cum 
accipimm petentes ,  inucnimm qudi.rentes.necl/olunt tnteUigcrc  ,  hocdiuinieffe 
munerU,ytpetamtti,qu£ramiiS,atquepulfemus.Sedqu£ritur,annonhomininatii 
De  cor-  raliter  inh^reat  boni  aut  mali  elt^endi  iibertti^^ Reffoi^det:Ltberum arbilrium,    j 
rept.&     ^admaltm,^  adbontmJaciendi.m,confitcndum  eji  nos  haberc:fcd  inmatofa- 
falen.     ciendo  liber  eft  quifque  iuftiti£,fcrir.ufquc peccati:tn  bono  autem,Ltber  effenuUns 
foteft,nifiJuertt  ante  a  Filio  Det  Itbcratus.Itafola  Dei^ratialiberanturhomi 
nes  a  malo:ftne  hacnuUumpyorfu.s,Jiuecogitando,fuevolendo^  amando,fiue 
a<rendo,fac.iuntbonum:non  folttmlitmonjirante  ipfajquid  ftctendu  ftt,fciat,fcd 
')it eapr£ftante,fxctantciidtlcdione,quod  fctunt..Atque  hoc  deindc  breuiuscx- 
pltcat  .Voluntas  ,tnqutt  ,humAna,non  Libertate  cofequitur  ^ratiam  ,fed ^ratia  po- 
Tius  Ltbertatem .Et priore ad  VaLcntinumLibro  dtxerat:S cmper  in  nobn  yoLuntas 
tji  ltbera:fcd nonfemper  ejl  bona..Aut  enim  a  iujlttia  Libera  eft,quadofcruir pcc 
cato,^  tunc  eft  m.iL.t.aut  a  peccato  Lihera  efl,quando  feruit  iufttti£,^  tuc  efl 
bona.Gratiayerb  Dei  fcmper cfl bona:i^ per  hac  jit,yt fit  liomo  bon^yolunta- 
tts.Sedforte  luceofjcrt  homtnum mentihm ,qua  rectperc,aut  rcffuere,  tn  eariijlt 
optione:^  ita  mouctyoLuntates,yt earumfit,motum fequi  tpfiu6,a:itnonfcqui, 
^d  hoc  rc^odct:Si  operatur  Deuifdcm rtoJ}ra,miro  modo  .t^ens  in cordihus no 
J}ns,yt  crcdamiii,nunquidmetuendum  eft,ne  totumfacere  nonpoJSit?^^  tdeo  ho 
moprimasetusjibi^cndtcatpartes,ytfecundttsaDeoacciptat.Itcm:Nolenstain 
clans  tefttmonijs,qutbiiifdes  Det  efjc  donum  affcrttur,  (^  tamen  yolens  afeibfo   | 
fibi  effe  quodcrcdit ,quafi  coponat  cumDeo,yt partemfdci fihiyendicet,atqi  iUi 
partemrcltnquat:i(<;*quodestfuperhius,prim.tmtoU:t  ipfe ,fequentem  dat  tUi .Vi~ 
desytnuUo  modo  tnter Dewn  (^  hominem  dimidtetyel parti.ttur,fcd  folidum 
Deo  concedat .Veriim poitcaexponit Lon^e cLarius :  Qujdeft  adChriftum^ieni- 
re,nifiin  Cljrtftum  credcre? Hoc vt fat ,P ater dat . Q^id eft  emm,Omntsqui  au- 
diutt  aP  atre  (^  dtdictt  fVenit  adme?nifi,nuUtn  est,qui  audiat  (p^difcat  a  P  atre  f 
^  nonlientat ad me .  St  entmomnts  qui  dtdtctt  aP.ure,')/enit,profcaois  qui  nori 
yenit ,nondidtiit.P auio poJl.H£c gratia,qux  occuLie  htimamscordihus  trtbuitur, 
a nuUo duro corde rccipitur.  idco quippe d.itur,ytcordii duritiapnmirus aufera- 
tur.ltem:.Ahfit  ergofvt nonyeniat ,qui  a P atre dtdiut.  S ed quare,inqiiiunt,nort 
omncs  docet^St  dtxerimus,quia  noLunt  diJi^ere^reffondebitun^yhuJliUudfDo 
mne  tu  conuertens  yiutjicalu  nos  .^titfi  nonfact  t  liolentes  ex  aoLemihitiDeut, 

^Hid 


DE     L  IB  E  Tl  O     AR  B  ITRI  O.  tS> 

quid  orat  Ecclejia pro  peyfecutorihus  fttis?  Cum  ergo  prdtdicatur  Emnvelinm, 
ijuidamcredmt,quidamnon  credunt.  Sed  qui  credune,pr£dicatore  fonnjccus  fo~ 
nante,intui  apatre  audiunt,atque difcunt, Qm autcmnon creduntiforis audiunc, 
intfii non audiunt,neque difcunt: hoc ejl  lUadaturyt  credant,hn  nondatur.Quod 
apertiui  ettampoftea  declaraf.Nemo  potefi  "Venire  ad  me,nift  patermem  traxe- 
rit eum.ItemiN tfi  cui datum  fuerit  a  patre  meo.Ergo  traht  adChrtftHm,^  au- 
dtre  ac  dtfcere  a  Patretnihil  aliud  eJl,quamdonum  accipere  credendi  .Neque  en.m 
audtentes  anonaudientibtis,Jedcreden  es  a  non  credentibus  difcernit  ,qui  dictt: 
Nemoyenit  adme,nifi  datum etfuerit.Fides  igitur,^  inchoata,c^  perfeCxa, 
ejl donumDei.  ItemiPromifit Dem,quod  faCiuru6  eratipfe,non  quodhomines. 
Quta  ^  fifaciunt  homtnes  bona ,qu£ pertincnt  ad  Dei cultum,ipfe  facit,l/t  illi 
factant  quixprxcepitmon  tUifaciunt^-vt  ipfefaciatquod  promifit.  .Alioqui^t 
Dei promijfa  compleantur  noninDet,fed  hominum  ejl potejlate.  Item.Cum  fic 
loquitur  DeusiTimoremmeumdabo  tn  cor  eorum,quidaltud  ej};quamtal'tsac  tan 
tmerit  timormeui,qtf,cm  daboincor  eorumpi/t  mthi perfeueranter adfidireantl 
I temiCertum eJl,nos  mandata  feruare  fiyolumusfed quia pr£paratur  a  Domino 
"V oluntis ,ab tUo petendum  eft,yttantumyeltmus,quantumfu^icit,ytfaciamus. 
Certum  eJlnos^yeUejCum  l/olumus^fed iUe  facit,ytlieltmm  bonum  .  Certum  efi-, 
nos  facere  ciimfacimusfed iUe  factt ,  yt faciamu4,pr£bendo  yires  efftcactjiimas 
■yoluntati.Itemi^n audcbis  dtcere,etiam  rogante  Chrifto ,  ne  defceret  fdes  Pe~ 
trijdefefturamfuiJfejjlPetruseamdeJicerel/eUetfQuaJialiudyeUetPetrusyUo 
modo,quam  pro  tUo  ChriJlu^  ^°s"^ff'-''^  >  "^^  ^eUet. Quando  igttur  rogauit,ne  fdes 
eius  defceret,quidaliudrogautt,nifiyt  haberet tnfdeltberrimam,  forttj^imam, 
tnyidtJ?tmam,perJeueranttJ^imamyoluntatemtVerum,ybt ad primi  homtnts  n^ 
pofterorum  comparationem  defcendit ,Jic  concludtt totam  hartc partem ,  ytjiiere 
tam  debeat P ighius:aut fi porro  ohlatrare pergat,nihil  tamen  habtturusft,  qmd 
mordeat  .P  ojlquam  enim  primum  integritatvs  Jhttum,detnde  lapfum,^  fimuL  poe~ 
nam  lapfus  expofuit ,hoc  ejl,miferam  hanc  noftri generis,qu£  ex  eo  cortfecuta  tji; 
damnattonem ,iranfttum  tnde  ad  reparationem  faciens  Jic  fcribit :  Quemadmo- 
dum  humana  in  Chriflo  naturam,nuUis  eiusproprijs  merttii,gratuita Jua  beneuo- 
lentia  hoc  honore dtgnatus  ejl  Detiipater,!/ 1  homo  inyttro  yirginn  conceptus, 
Jilttts  Deiyocaretur.idquehac lege,yt fic k  Deo  fufcepta  hominis  naturanuUum 
tnfe motum admitteret maU  yolumatmttaper hunc  Mediatorem Deus oftendtt, 
eos  quos  fanvutneeimredemitjfacere  feexmaltsin&ternumbonos.  Iflamgra 
tiam  non  habuit  homoprtmw,qua  nnmquam  yeUet  ejfe  malus,fed habuit,tn  qux 
fi permanere^eUet ,nunquammalui  ejfet:i& flne qua,etiam  cum  Itbero  arbitrto, 
bonu^i  effe  non  poJfet:fed eam  tamen  pcr  itberum  arbttrium  deferere poffet.Dein 
ceps:Talequippe  erat adiutoriu ,quoddefereret  cimyeUet ,  0*tn  quo  permanerety 
fiyeUet:no  quo  JieretjytyeUet.H^c ejipnmagratia,qu£ data ejl  Primo.Adi£:fed 
^&cpotettoreji  tn Secudo  ^dam.Primaejl entm,quafc,vt  homo  habeat  lujtttia, 
fiyeltt:fecundaplus  potefi,qua  ettaft  ,ytyelit,  i^tatum  yelit,tat6que  ardore 
diligat,ytcarniiyoluntatem,contrarta  concupifcentevotuntateSpiritusyincat. 
Nei:  iUa  qutdem parua  erat:fed  hxc  tanto  maior ,  yt  p.trumfit  homtnt,per  iUam 
reparare  perdttam  ltbertatem:parum Jtt  denique,  non pojf-  ftne  lUa  ,yelappre~ 
hendere bonum,yel permanere  inbono ftyelit,nifiettam fi.ttp>t yeltt.Item-^c 

bb    + 


»84  RESPON.     CONTRA    PIGHIVM 

ferhoCynedeipft  quidem perfeuerantia  honi  yoluit  Deuifanclos  de^irihm pro- 
prijs,fed  in  ipfoHiri.triiqut  ek  nonfolumd/U  xdtutorium,  quale  primo  homini 
deditSine  quo  non pofitnt perfeuevare ,fi^/eUnt,fed',in  tif  ettxm  operutur  ^l/eUe: 
T/r  quontnm  non  perfeuerabunt,nifi  ^  pofint,^  yelint,perfetkrandi  ets,^pof- 
fihilitas,^  yoluntas,dtutna  iarntatedonetttr.Tantum  quippe accendttur  Sptri- 
tufanclo  eorum yoluntas^yt  ideo pofiint ,quta ftcyoluntiideo  ftcyelint,quia  Detts 
operatur ,ytl/eltnt . Namfiin  tanta  infrmttareyitdi huimtpfts relinqtiereturl/o- 
Juntasfua  ,yt  in  adtutorio^rati£ ,  fne quo perfeuirare non  poffent,manerentfi 
yellent,nec  Dens  in  lUn  operaretur  yt^ellent:tnter  tot  ac  tantas  tentationes,tnjir 
mitate  yoiuntas  ipfafucctmheret:^  tdeo perfeuer.tre  non pojfent,  quia  defcien- 
tes  injirmitatc,necyellent:autnon  itayellent,injiymitatcl>oluntatis ,yt pnffent. 
Subuentum  efier^o  tnfirmttatt  yoluntatis  humans,,  ytdtuinagratia  indeclinahi- 
liter  (^  tnfeparahtliter  a^eretur:^  ideo,quamuis  infirma,nondeficeret ,  neque 
aduerfttate  altquaytnceretttr.Hicne  adhuc  objlrepet Pightt{6,<^fuum  in nos ye- 
nenum profundet ,quod  Deum afferamm efftcactterhominum  agere yoluntates? 
tAt  nos  nihil  qttam  ^ugufitnnm  fequimur.De  perfeuerantia  quoqtte  plusfacere 
yerborum fuperuacuum  joret ,cum  ytrunque  fimull/hique coniunxerit,  0*  ejftca- 
cem  ajfefium,^  perfeuerandi  condantiam.Et  prita  dtxer.tt,quodnondum  retu- 
li,poJi- primi  homtnis  lapfum,non  ntft  ad fuanigratia  Deum  yoluiffepertinere,yt 
homo  ad  eum  accedat.nec  ntfi  adfu,tmgrattam  yoluijfe pertinere,yt  homo  no  re- 
cedat  aheo.Vtrunque  nomtn.it, prtnctptum  ^fnem.  In  ytroque  ne  minimam 
quidem portiunculam  homini  relinquit  uitmpricipuas  iUipartes  Pighi/*s  largta- 
tur.Vnum  fupereji,qutcquid  yfque  ad  yttx  fnem,noL'tigra  tt£  confertur  ,gra  tuitb 
nohtsconferri,non  retrthutgratttudtni  nojlrx,  quafi fuperiorthftf gratijs  heneyten 
do,  hoc ex  nohts merueri mtt^.Hoc ftc  .Augufttntn  conji}m.tt:Satti dtluctde ojlendi 
tur^  incho.tndi,  ^  tnfnem  perfeuerandt gratiam,non fecundum  meritanojha 
dari,feddona  rijecundu  ipfiu^Jecrettpm.im,eandem.]ue  lufltjitma ,heneficenttfit 
ma ftpienttfitm a  yoluntatem:quontam  quoi  prdidefttnauit^eos  i^l/ocatttt.Q^id 
nunc  ad  tergtuerftndum^cjf  .igere  entm  nulio  modopoteJT) ohtenderet  Pighiuii.y4n 
Viutilas  ac  mancas  fententias  me  decerpere  caufthitur,qu&.AuguQini  mentemini 
rrie  demonftrent^^tnemo  ertt,quinoneitis  improhitatt  reciamet,ftfccerit .  ^n 
menonfdeliter  citarei^tqut  .tdverbum  defrtpfi..An  de  industria  prxterire  ,qtt£ 
mihi  aduerfentmi  uitqai  ex  quattior  tantum  Ithrti,  neque  htsadeo  proltxtf,hi£C 
omnia  excepi.quos  pet  legere,non  magnm  trtt  labor  .  Poter.tm  'yndecunque  ionge 
plura  coaceruare:yerum,partim  compendijjludio,  paitimlit  lc{loribiif  fine  moie- 
Jha,aut  lahore promptum  efjet  rccognojcere,  quanta  fde  ac fyiiceritate  yeram  ac 
genuinam.Auguflini  men-tem  explicarim,  cedo .  St  cui  hoc  mintts  fatiffaciat,in 
jnedtum  prodeant  lUt  quatuor  iihri:  duh  ad  Valenttnum :  quorum  aiter  degratia 
f;^liheroarhttrto,alterde  corrcptione^gratta  tnfcrtptm  eJi:duo  item  adPro  n 
JherumO"  Hiiarittm:quortmynus  eJldeprxde^ttnatioT^efandorum^fecundasde  M 
bono perfeuer.tnti£:ttm  cx  tUis  inter  nos  tudiciumfiat:f.tciie  enim patiar,  yttota  fl 
inde  controuerfta dtrtmatur.necl/ereorne id^ei  minimo  cattft  nostrA  tncommo- 
dofiat .^n ^ugufttnum dicct  iiic pn&tcruehi  contentionis  caiore,yt etus  fidem, 
Jic  extcnuet  i  ^c  hi  iibrifunt,quih-is  authorttatem  fine  exceptione  dcferendam 
amofciv.i^  ex  QUihusfoiis  ceno  fiatui poJfe,qui:fueru  .Auguittntfentcn:ia,pro- 

mn^iatt 


DELIBETtOARBlTRIO.  eSf 

nuntiat.  Quid  autem  hic  docet  ^ugufiinui  ? 

Voluntatem  homims  effe  quidem  liberam^Jednon  nifi  admalum.^tquc  hoc 
tUi  epttheton  nonproprie  trihui,cum  feruaftt  iniquitatti.Maim  enim  ejfena- 
turaliter:^  ideofthpeccati  iugo  teneri  yinciam  ac  cap-iuam,donec  per  Chri- 
ftum  Itherettir.Hancprauitatemeoffque patere  y^Vt  non  modonihil  honiycUe, 
au^  deliherare pofimus,fedne  concipere  cjuidem.Deum  igttur  non  noHra  prepara 
tione  cdduci ^yt gratiam nohisfuam  conferat,fedmodis  omnihus  nos pr<euenire, 
yt  initium  Jit  ex mera  eittsmifertcordia.Omnes  enim  homints facultates  corrupttts 
€Jfe,yt  nthti  quammalosfrudus  pdrere  exfe  queant.  Hanc prxterea  o-yatiam 
non  omnihtis  indi  jferenter  aut  promifcue  dari ,fed ij s duntaxat ,quihtis Dcmlfult, 
alios ,quihmnond.ttur,malos permanere,ad  honum  prorfm nihil^alere-.quia fint 
experdita  ^'  d.^mnata m.^ffa ,fu£que damnattoni relinquantur .  Pr£tcrea,nort 
ejfe  eiufmodt gy\itiam  h.tnc,qu£  lUts  hene  agendipoteftatemconferatfi-velintfyt 
in  eorum  poflea  optione  fit^yeUe,  aut  non  yeUe  -.fed  ejficaciter  ipfos  permouere 
ytlielint:i>no  yoluntatem  ex  malahonam  facere,ytneceJfario  henel^elint.^d- 
h£c,non  idfemeljieri^yt homines  deinde  fthi  relinquarnur,fedcontinuotenore 
eos^uhernari:ytnonminm  tnhono perfeuerare ,  qu.im  honum  incipere,Deido-. 
numfit.  Deum  porro  non  alia  induci  rattone,yt  homirtes  tum  re^endos  Jhiritti 
fuo  ftifcipiat,  tum  fufceptos  ad  extremum  yfque  yita  re^at,atque  inperfeuerantia, 
coriJirmet,nifigratuttafua  honitate,nuUo  yUtm  meriti  rej^ectu-jicut  reuera  nul~ 
lum  hahere pojfimt  nec  in  opere,necinyoluntate,nec  etiam  in  cogitatione.  In 
hoc  compendio  f  quid  deprehendatur,quodnonftex  quatuor  lUis  lihrvsfumptum, 
caufamnGndico,quinme  nuUimfdethominemtotas  n.undm  iudicet.  Quidau- 
tem  in  tota ncfira  doCirina  aliud  continetur?  Ergo  etiamfi  crepetPtghim ,  nohis 
hoc  extorquere  non  poteji,quin ^uguftinmfit  nojler.  Quid  ergo  Japerejl^qho- 
tninus  eum  in  heluinam  naturamdegeneraJfeclamet^Sicutifefaclurum  denuntiA 
uit,fi  ofienderetur caufn  nofir^  ft^JJragari . _ 

In  Zihrum  quartum. 

Ecuiduhiumfit,  quid  hacienm  fua  garruUtate  confecutm  fuerit  P i~ 
ghtm,magnificumex  integroffed  ymhratilemac  imaginartum,fihi 

tritimphumcanit.Proftratt,in.qmt,funtprimo  ariete  aduefarij  .  Eo-o 

Autem  yalde  dtir:^sfum,quijlragem  hanc  nonfntio.Mihi  entm  reVtm  adhucfir- 
mufque  Jiareyideor.Et  quo  plus profeciffefe  oJiendat,fiyeterum  opinionemnohis 
oppofuerit,facrilegam  tU.im  fuam  yocem  iterumruCiat:nuUim  Scriptureauthori 
tate,quamlthet  cUr£,noJ}ro  quidemiudicio,^  euidentis,.xduerfus  clar.tm  confo- 
nantemque  orthodoxorum patrum  fententiam,aduerfni  communem  EccLfudeR- 
nitionem,aliqt'.idcredere  cuiquam  licere.Fieri  enim pojfe,yt  in  Scriptur^  inteUi' 
gentiaerret  ynufqutfque nostrimpnt  erret EccUfiaJieri  tn  fjti,qu£ad  fideiyeri- 
tatem  pertinent,non  poJfe:quia  fit  columna  ^  firmamentum  1/eritatis.  Sedcum. 
nouum  nonfit ,  quod^Ju  yenijfefecuivs  omnihm  conjlat ,yt  Eccleft£  ymhrafe 
falfo  tegant,eiitfjue  titulum  arripiant,  quifunt  infesttjlimi  altds  eius  hofles,-\e 
ram  Ecclefiam  d  J.tlft  quomodo  difcernere  conueniet  ^.  .Admuliitudinem ,inqmt 
Pighitts.^tqui ptitahamex l/erho  Dei iudicandum:yt,qu£Scri^tur£  adhercret. 


■^2g  H  E  S  P  O  N.     C  O  N  T  R  A    P  I  G  H  I  V  M 

Ecclefa  cenferetar.qua.  ab  ea  defleCleret;repudiaretur,vtcunaue  nom  {nefe  yendi' 
taret.Vcrbim,inqutt,ohfcurtfm  efi-.itaque  ex  Ecclefi .  fcnfutotacitis pendet cer- 
titudo..Atciui  futaham,  ^fic  didicerani,priusfno  f.d;ficio  cjfe  fundamentum. 
Tejlatur  autem  P4ulu4,fnndatam  ejfe  Ecclcfiam  in  docinna  ,non  quamfibi  ipfx. 
compofuvrttjfed  .Apoflolorum  i^fp  Propf}etarum.Excipietforftn,hac  cmdem  do 
£\rinam priorem ejfe  Ecclefiafedeimfeufm  tn  Ecrlcfia  cjfcfundatum .  Quod 
rejpofumfua  ahfurditate  fatis  perfe  refcUitur  .Ergo  cumJlatuere,qu£nSfit  yera 
I.cclefia,certb  liolumusjyaleat  illa  Chrifii  revula:  oues  etm  ejfe,qu£  yoccm  eius 
audtant .Protnde ftcut columna ^f.rmamentumyeritatii  ideo cf  Ecclefa,qubd 
do[\rin.imtUam,tn  quafundataejl^fideltter  ctijlodit,  itano.-ialiam  dcbem^-i^  pro 
Ecclefia a^nofccre,ntfi  in qua dotlrinam  iU.xm rcpcrtmiM.Hocl/inculum efl ,  hic 
nextafacri  conitt«ij ,quo  fibi  Ecclefiam  Chriftids  c-  pulautf.quem  ncxum  impio  ac 
profano  dtuonio  abrttmpere Pightw  conatur ,  dum  EccLfiam  priore  lococonjli^ 
tutf,Dei  autem  doClrtnam  adtnferiusfuhfeUium  ah.e^at:  t^  eam  quidem,non  ft~ 
cut  a  Deo  tradita  cji^cuius  clxra  c3r  perjjitcua  nobts  extetyeritas ,fcdqualiter  ho  J 
minibm  eam  ex^oncre  lihucrit.  ^ 

Verum  attendant  letlores  adalterum  hominis  acumen  mirahtle  .  Nam  citm 
feinitio  Scripturxtejitmonijscontranos aBurum propofwffcc,  cum  adeum  locum 
yentum  ejl ,tngeniofam excufationem  'tnuentt,qub dccltnet. Quoniamfcilicctyni 
Uerfa  Scriptura ,quanta  quanta  ejl,arbitrij  lihertatcm  demonJirat.Nam  ciimy- 
niiicifi  teJietur,Deumynicuiquc  pra  fuu  mentis redditurum,yniuerfa,heneyi- 
«endt  Itges  ^  pr&ceptacontineat,yntuerfa  nos  hortetur.idyirtutc,peccatapro-' 
hibeat ,poEnas  minctur,certum  ejl  yniuerftm  dtmonjlrare  Itheri  arhttrtf  potejla- 
tcm.Siyniuerfam  ita  Pightm  tnteUt^tt,qu.tfiin  hoctota  incumbat,i^  hocagat 
ynu ,nondumprimafidt:i  rudtmenta dtdicit.Omtttit enim prxcipua,^ magtsne 
cejftrtam  doclrin& par:em,qudi^rati& promtjitonthns  conttnetur-.tjua  co^tta,ni 
hiifuis  ohie(\iontbuitJftctt.  Pojlqu.tm  enim nos  in  mandatis fttis  ambulare  iuj?ic 
Detts  faClurumfc  promtttit,ytamhulemti6,  hoc  eji^anitnii  ^  pedes  nobvs  datu- 
rutn.Cumergo  tota  lex,pr£ccptaomnia,omnes  turncxhortationes,  tum  cafltgatio 
nes,tummin»,4d promiftones  nos  dtrt^at,^quaf  mant{ducat,ybt  totam nojlram 
yir  utemin  nifiii.tmDeus  rcdigtt ^fiht gratt£quc fuiX,  omnes  hunoru  operumpar~ 
t€S  adfcrthcndo ,qui le^e  ac pr£ceptts  metitur  hominn  Jacultates,primt  fidei  ele- 
menta nond.imfe  tenere prodtt . Qu^cinquam  infuluendo  hocnodo  nondum  immo- 
ronquia paulopbji  locum  proprium  hahehit.Facit  enim pro  morefuo  Pi9hi;;,s,de- 
ctes  rem  ynam  iterando.  QmdDet  tudicium  nonfore  tuslum  CQmmemor.it,niJt 
cuiquercddat  pro  tneritUireJJondco  ,  quod  ^uo-ujlinm  :  V£yntuerfo  homtnum 
g-eneri  fimeritanoflra  in  iudicandoDcus  cxpendat  .  Quodad  mercedem aiti- 
net,quam  DeinferuisfuispoUicetur  ,  reddet  quidemtUis  coronam  iujiitix  iujhus 
iudex.Sedhoc  quoqus  qu£,ri.ndum crat,ynde fanClis  proueni.it  iuslitia,qu£  tunc 
coron.cbitur.Certum  autem cj},nihil ejfe quammerum  Dei  donum.  Qutder^o 
inde  h'min<:m poten.iam  coUtgtt^  | 

Etquoniamdcinjirmo  Scriptur£pr£fidiofthimaleconfcius  efi, ad folenne il\ 
ludf:tu,'tififfno-tum  protinus dilabttur.fic  Origenem,ftc  TertuUtanum,fc Hila-\ 
riit}ii.,<iS'  n Ltcjuos  fcnf  Jfc .Verum,et\am  ft  aitrin^t  t7te  eorum  authcritate  li^arii 
^ueficpatia/,yi dcrclitia Scripturx certayeritate,in  co  acquicfca,  quodiUtsyifiA 


D  E     L  I  B  E  R  6    A  R  B  I  !•  R  I  O.  287; 

fueritifquod necf^Cturus  fun7,^facere  nefxs  efl)i<tm  t.tmen  ofledi ,quain  caltinio 
ft  inrerpretatione  eorumfenternittsin  nos  detorqueat.Nam  ejuod  dicunt,fruflra 
effe  le^em,nififit  ohfequendt  fdttdtHs,^fimtli.i,h&':  merito  dtcerentur,  fi  ferui- 
tus  h£C,(ju£  nos  imf/editos  tenet,acyirtutemaufert,n.ttuy£  foret,nonproprifyi- 
tij.NtiHcrero  chm  tfludftmper  in  promptuftt,  <juicc]uid  tmpotenti£aut  defeclus 
tn  nobis  ef,culp£  nofrx  cffc  impHtandum,hoc  ref^onfo  ,dtluuntur  omnes  tll£  oh- 
iecliones acfoluuntur.^tque  it.t  foluit ^Hgitilinus ,ttm  in  iUis,quos  nuper  recen 
fui ,lthr't6:  tum  in  Itbellode perfeciioneiufttti£.Itaquehocnimis  proftitur^fron 
tts  ef\,ipftttf  quoque  ^ugufitnt  teftimohio  htc  ahuti ..At  cUrts  yerbis  ne?-at,tn  eo 
pecc.trt,quodyitari  no  potefl:Etl>bin.tturA  dominatitr  aut  necejiit^ ,tllic  tradit 
inmntri  nopoffc  culp£  rarionem.  Exaducrfo  reclamat,  fruftra fibi pr£cribt  dc  ta 
liii  ltbrorum,quostuueni6 fcripfcr.it, yetufiate.  Nam^  idco ,inqutt,retractanda  De  bono 
fifccpi  mca  operapvt nec  meipfum  in  omnibtisme  fecutum fuiffcdemonflre,ftd pro  ^ff^^^' 
fcienter  mcfcrtpfiffe  extfiimo,non  aperfeclione  caepiffe .  Huic  yero  P t^l.ij  a-  Cap.u. 
lumni£  in  Retraciationihus  ficoccurriti^liud ifl^,  qu^rercjlinde  fit  maiimia-  *'"'* 
ltud,ynde  rcdeaturadpnftinumjlieladmatwspcrucntatur  bonum  .Paulopofl  ci- 
tat  hoc  pridtm  afedttlum:  Qmntamnon  ficut  fhonte  homoceitdtt ,  ttafvrgere 
potef\-,porreCl.im  nobis  dcxttram  Dci  jirmajide  tcneamtts  .  Etfimilia.  Et  tamen 
exiuftt  ,iiiiQd  ne  fic  quidem  totum,quod  dtc\u  neceff.irium  fuerar  ^comprehederit . 
Item  de perfeCiione  iuftitt£:Per  arbitrij  libcrtatemfadum  ejl^ythomo  cumpec- 
cato  (ffet:ftdiampoenahs  y itiofitas fubfecuta,ex  Itbertate fectt  nectfiitatem.  Scd 
tn  pojiremts  eti.tmfcriptis  conueniri  docet  liberumarbitrium,quotiespr£Ctptt, 
ycl  hortaturDeus.F.iteorfaneinhocqu£fiionis  fi.itudtu  euml>erf.tri,yt  Itbe- 
rum  arbitrium  cumgratia  coniung.tt,ne  liberum  arbitrm  toUtrcytdeaturgratite 
prxdicatto.Sedquid  hoc  nominefibi yetit,non  debemus  negltgere : fi  yerum  eius 
fcnfum cofequi  cupinm ,nonyerborii decipulaf  ^ aucupi afhuere . I pfc aurcmft^ 
■  tti  dtmonitr.it  toto  ltbro,non  aliud fcnttre fe ,quxm fhontanea^^oluntate^^bene 
^  m.tle  agere  homines.fednatura  nihil  poffe  quam  peccare,  «-ratia  autebonum 
incipcrT,z^  in  eo  perfeuer.tre.I taque pr£fatus,  fe  eoirii  caufafcribere  opus  iliud, 
qui  i.berti arbttriii  aut  ne^arent,autneg.treyidercntur , ^rati a  .ifferedo ,compltt 
rcs  locos  cogerit,qutliberu  arbitririfiibtffc  ho.nmifi^nijicent:  hoc  cftfVolutatcm, 
■quaffotefaciatquodfacit:.Atquel}Oc  ynum  capitc jeciido,quod  allc^at  Ptghius, 
exciiuitur.  Veritm  contmuo  poft,metuendum  cffe  admonet ,  nc  h£C  tcjlimonia  jic 
indefenftoneltberi  arbitiij  intellto-.tntur,'ytvrati£  Dei  locdsnon  reltnqtiatur. 
Totumt«^iturnunc  in  eofitum  ef},vt  fciamit4,qualtrcr  deinceps  inter  liberttm  ar 
bttrium  zygratiamparct.itur.Na^  inde,quid  Itberum  arbttriu fimtficet ,cofla, 
btt.Tefl.itur  autcm,^  fxpe,^  cLirts  'ycrbts,Det  effe  donum ,quicqiiid boni  agi 
mtts,quia  lUudinnohtscfficiat.Giatiayero Deinon  retrtbui  mtrttti.nofiris :  jcd 
tunc  dari ,cumnuUa fmt nobts nifi  malamerita.Inde  tnctpere  bonamcrita,fcdqu.-e, 
merafint  Dei dona,nuUo  modo  anobis.H.tcocc.tftonctfiiUam  difputacioncmin- 
gredttur,qualiteryitA£terna  merces fimui jit ^ gratia:quam fu abfoluit ,  quod 
Detts  bona  qutdtm  opera  remunerttur  inftnCits.fcdhoc  a^endo,  nthtl  quam^ra- 
tuitamfu.tm  mfericordiam  in  iUisprofequatur:quont.tm  ipfis  qutcqutd  ejl  bono- 
rum  operumgratuito  contulerit..Atque  lUic  tr.tdat,qualiter  nosfir^gat  acformet 
Deus,CHmfuoSpiriture^enerat:qualiterpr£paretboha  opera  innobts,non  ipft 


jtn  R  E  S  P  O  N.     C  O  N  T  R  A    P  I  G  H  X  V  M 

pr<eparemus.Sir»ul eorum errorem  refeUit,qui  hominem  hono  aliquo ntotu pr£pa  ' 
rarifinorunt,cidrecipiendamDeigratiam:ciim  initium  grati&  fit,aueUere a  no~ 
bis  cor  lap!deum,quodnihtlquam  durifiimamyoluntatem fignijicAt ,^  aduerfns 
Deum  inflexthilem  .Pofiea  definire  inctpit,quidlihertatis  nomen~)/aleat.Seper, 
inquitjliheraefi^^/oluntns  in homine yfednon femperhona .Malayero effc teflatur 
naturs,  yitio,^ratia honam  peri.Vides  eum  iam  liheram faccrelioluntatem^que 
nihilomimti  nihtl  quam mala  perfe effepojiit.  Ref^ondet poflca  ar^umentis  il- 
lis,qu£  ex  le^e^  pr<£ceptisobijcifolent:Magnumaliquid,ait,Pela£ianife  ha~ 
here putant,quando  dicunt:Non  iuberet  D etts,quodfciret,  nopoffe  ab  hominepe 
ri.Quis  hocnefciat'iSedtdeo  iubet  altqua  quanon pojfumus ,  yt nouerimus quid 
ab  iUopeteredebeamus.Ipfa  enim  efifdes,qu£  orando  impetrat ,ijUod  lcx  impe 
rat.D einde:Certum  efl, niandata^nos  feruare,fi  "V o lumus .Sed quia  prAparatur  a 
Domino yoluntaf,ab  iUo petendum  eJliTt  tantum  lielimiii,  quantumfufficit,  vt  \ 
yolendo  faciamus.Certum  efl,nos  lieUc  cim  yolumm^fed  iUefacit,  ytyelimusbo 
num.Certu  efl,nos  facere  ciim  facimtis:fed  tUe  factt  ,yt  faciamus  ,dando  yires  effi 
iaciflmAS^^oiuntati.Pergit tum poflea,complurihHS  Scriptur£  teflimonijs mon- 
£lrare,ea  ipfa  Deumfacere  in  nobis,qu£facere  nos  iubet.Tandem  vbt  ad  conclu 
fionel/enitffic loquitur.Saitimediffutaffe arbitror  aduerfus  eo$,qHiDeigratiam 
'yehementer  oppugnant: qualioluntas  humana  non  toUitur  ,fedexmaU mutatur 
in  bonam,^cum  honafuerit,adiuuatur:<^ficdtffutajfe,ytnon  magui  ego,quam 
diuina  Scriptura  locuta  Jit,euidentiflimayerttate.  Qu£Scripturafidihgenter 
infhicitur,ofiendit,nonfohim  bonas  hominuml>oluntat€S,quas  ipfe  jactt  exma- 
lis,(^  afefa£las  bonas  inaclws  bonosj^yitam  dirigit  diternam,yerumetiatUas, 
au£  conferuant fccuh  creaturam,ita  effe  inDci  poteiiate  .lit  cas  qub  yoluerttj  J 
quandoyoluertt,faciat  inclinari.  Quodfipotcsefifitteper  ^ngelosyelhonos 
"Vc/  maloifftuc  quoctique  alio  modo,operart  tn  cordtbns  malorum,  pro  meritvs  eo~ 
rum,quorum  malitiatpfe  nonfectt,fedycl  originalitcrtraCla  efi ab  ipfo  ^dam, 
yel creuit perpropriamyoluntatem,qutdmirum,ftpcr  Spiritum  fanftum  obera- 
turincordtbfis  cle{lorum  hona,qui  operattis  efi^lit  corda  ipfaeffcntex  maltf  bo- 
naiEn  quibus liberum arbitrium encomijs  tUic extoUat.Et  tamen,  quafoletyere- 
cundia,Pighiiis  nosfiudio  claudere  oculos  criminatur,ne  clartfiimam  lucem  cer- 
namtti.Etadeo  fibi placet,ytyel  folohiatuorts  fe  lcCiores  incantxre poffefheret, 
Quoniam  autem  in  mea  In{titutione,pofi  docirins, noilrn  explicationem, 
argumenta  rcfutaueram,qutbus  fefe  armare  folent,qui  eam  oppugnarc^^olUnt^has  j 
fihtnunc  partesfufcipit,ytfolutionesmcas  autfrigidas,autmtnmplenas,auttne  \ 
■btas,aut  tnanes  ejje  omnes  conuincat.Hoc ytfaciat,dialogum  coponit.in  quo  me 
mducit  loquentem,fcdpro  fuocommodo.Nam  quoties  libet,~)ierha  abrumpit.Dixe 
ram  autemfm.  mea  Infittuttone,qui doilrtnx  noflr£  reflftunt ,  eos  abfurda  qu£- 
dam  congerere,quibus  eam  odtofam  reddant ,  tanquam  a  communifmfuabhor- 
rentem:detnde  ScripturA  teftimonijs cum  ea  congredi.  Quia ytrafquemachinas 
ordinc  me  repulfurum  profiteor,fuperbiam  meam  tragicu  acclamattontbttsexagi- 
tat:quodcgo,mifeUii,sculex,tot fmul  ,tant6fque  elcphantos,  ^  nobiUm  tUam 
aqutiarum  congrcgatione,hoc  efi,yeteres  omnes  fanilos  adoriar.^c  rurfusfuum 
iUum  catalogum,meofijlo  iamfuferiiu  confoffum  ^  erafum  recitat .  Ego^ero 
noncumanttquuj^Atnbi^mhibeUumeffeprofteor,fed  cum  pi^hio  duntaxat 
'^   -  ■  -  -  .     ■    "—  --  -       -  ^ 


D  E     L  r  B  E  R  O     A  R  B  I  T  R  I  o:  »?5> 

^  fmilihi46pvel  canthii^Pvel porch:qui  facrofxnCiSi  ^  fdutnremBeilitvitatem, 
parttm  imptiro  (^  olfcoeno  rojlro  contaminant ,partim  conctdcant ptdihn^,part!>n 
'yenenato  morfu  lacerant,partim  latratu  perfequmtur.  Veritmf  in  refutada  eiu-s 
gan-ulitate tnfifere^eUe ,nullm  effctfnu.Itao;  a  leCiorihii^ peto,ne  a  reipft  di 
motterife  patiantur.  Quod  fimihidederint,tjficiam,ne  c^uid  in  meis  rej^onfoni^ 
Ifti  defiderent. 

Nuncpirmm  cjuod recito  alfurdum,efi.Si pccca:um  nectfitatt--  ejl,  iam  de~ 
fnit  effe peccatti-.f^^oUmtarium  eft-.ergo^^itari potefl . ^ddo  autem,Hoc  dtlem 
rnatel/exatum  olimfuijfe  .ydugufinttm  a  Felagio  .  Clamat  hic  phrenefictts  ,  me 
n:entiri.^tqui  nthtl dixi ,quod non ^iigiifrinits ipfe prodiderit.Hanc  enimPeU  ' 
<ru ratiocinationem nonam ponitjihro deperfe^ione iufttix.  Qii£ crgo  ifla t (l 
rahies  ^ne^arel^Jfiam  effe,quod  ante  octilos  exhihetur^^tfmiliter  liftt-s  efl  con~ 
tra ManichsLOs .Atiguflinti^.  JHtequidem,^  optima  ratione,ciim illt peccatum 
hominihu^sa  Deoingenitum  effe,tanquafuhflantiale  malumflngerenf.no  conce- 
dercntyitio  propri^l/oluntattsaccidijfe.Noflra antem caufa  difimiks.Ergo  fcu- 
ti huiits  ahfurdi  ohieCuone  hodie  nos  oppugnant Rornanenfes  theologi ,  ita olint 
endtm  .Auguflinum  P elagitif  impetehat .  Extat  enim  liher,  cjui  hoc  ttftatur.  Ne~ 
o:-^.ndo,quidprojicietPightm(Et  tamen  iUud,quodame additu  P ighitps pr&termi 
fit,quant£  eH  tngenuitatis?  NoUeme  hofles noflros prAo;r.tu.iri  PeLigijnomiae, 
dontcde  re  ipfafxtiff.tCiua  nohtsfuerit .P orro fatiffaciendi  ratio  h£C  efl-.^^jhdo 
mintis  iure no hii  imputari pecca tum,etiamji nectffiriumfit. R atio  ef}:  cjuiafi  quii 
cum  Deo  dtfccptareyeltt,!^  hoc pr£textu  iudicium  f.hterfugere ,quia  altternon 
toterit,f)ahet paratam  refj^onfionem  :  Perditio  tux  Ifraehinme  tantummodo  au- 
vijifim  tuum.  Vnde  enim  ifla  impotentia,nifiexn^tur^.-\iitinft(t,te?  Vnde porro 
-vitiofitAS ,  nif  (juod  homodefedt  <r  fuo. opifice  fjluitis  dcidlmm  cum  reifmtts 
omnes,in  hac  ncctfit.tte.qua  condrinnmur  ,dico  extare  luculentam d.m:n.ttio- 
mnoflr£caufarn .P lurimhm  igiturahtffefvtad excufationemvaleat.  Hic in c.x~ 
chtnnos  totns P ighitts foluitur:  quhd  tamnthili rationemeelapfum  ejfe  copdam. 
Sedquidhahet  ipfe  qttodopponat^Suum  iUudtottes  repetitum  carmen  occinitiEx 
tatrihuffe  monfirajfe,fru(lra  datam  effe  levim,fi  implen  nequeat:locimnec  me^ 
ritonecdemerito  fore,ntfi  tam adhonum,quam  ad malum Ithera fityoluntaf ..At 
que^ytmultitudine  teftium  nos  ohrttat,totamilI.tm:quam  ante  recenfuimus,cater- 
nam profert. Quod ad laruatum  illumPetru^(^fclttium  ClementernJJ>eBat,fa- 
celfante  medio.    NamillAf  ineptiasyerho^ynonondimahor.De  altjs  iamdixi, 
quantum  fjftciat.  Qmnquam  nuUns  efi  ipforum  omnium  certior  interpres,quam 
^uguftinm,  dumfuam  in  communi  caufa  mentem  exponit.     \ Ouo d  enim dixe- 
rat.non poffe inueniri culp£ r.itione.yhi naturx  dnminatur aut necefitas,non ni- 
fi  infaii£y<r  inteo^r£natur£  corfideratione  yglere  admontL.    Necefita ti  enim 
nunc  fuhiactre  homines ,  fedquam  fihiyoluntarig  culpa  jprimiis  homo  contraxe- 
rit.Natura,inquit,noht5fadaesJ,poena.EtyindiCiapruh'thomini6qiioderatp(z~ 
na:nohii  natura  tfl.  Cum  trgo  necefitaspeccati  ftpcena.  qu£  inde  oriuntur  pec~  Pfal.^: 
cata,meritoculpari-,<ff  eorumculpammertto  imput.iri  hominihtis:qu.indoyolunta- 
riimeptprincipitim.Nunc  er^o  quid  cauf  efl,cur  foluttonem  a  mepoft.tm  tanto 
fiJiH  contemnat ac derideat P tghtus? .A ugufltnum  omitto,  nonmintis  argutum, 
opinor, diale^icit,qHa ftt P i^hini:c^ui  hacaut  tali rejbonfione  data.fe defmolum 


CC 


Lib.  de 
perfeft. 
lufti.ref- 


»*l  RESPON.     CONTRA     PIGHIVM 

putat.  SedpietatifJenfumconfHLtmni^annonpitis  hoc Jit  ad hominU reatum pvhi 
futt  culpa perijjfe  conuincitur.Nequeenim  aliapopuLimfuum  accufitione  prcmit 
Dem,cum  dtcif.Perditio  tua  ijraei.in  me  tantummodo  auxilium  tuum.  .At  pa~ 
j^ulum  tUicarguit,qui  ~\erho  fuo  ohtemperare  noluerat.  Fateor,fed  ciim yniuer' 
falis  fit  fententiaj)iidendum  ,  quidcontineat.Hoc  autem proculduhio  fignijicaty 
de^ttui  omni  excufatione  hominem  ftfihicaufx  exitij fuiffe deprehendatur.  ^t 
hoc  non  effe  caufaturPighius  ,nifi  tam  effugcre  perditionem ,quam perdere fe 
fojitt.Qmfic  halhutit^l/elgrunnit potiHS,fe primiiilludjidei noftrs,  axioma  non 
A  tenere prodit,nos,ac  totamnoilram  gd  hrne  '^gp^dwpl' i^^-HterndlL^dam  perijf 
fh.  Necvero  ah  eofe  ahhorrere  htc  difimulaf.qui  toties  corruptionem  ex  primo 
parente contraCiam  non  alihi,qukm  in  memhriicorporU,locat. 

Qu^odin  alteromcmhrodicofubejfeyitium,  yhi peccatum  coUiguntyitari 

pojfe,fi^oluntarium  eft:^  ideo argumentum  valere nego^quia  dedudionem  hx 

heat  a  yoluntario  ad liheru:hoc  "VC  refellat ,^ugufttnum  mihi  regerif.quem 'yhi- 

que  ftc  ratiocinari  dicit .    ^tqut  iam  totiei  .Au^uftinum  produxifuA  fetentidi 

finterpretemPiit  amplius  repetere,mihi  tpffaftidiofit.Nam  qu£ pro fua garrulitx 

\tefuhinde  recinit  PighiHS,de fana  ^ integranaturafcrihit .Vhi autedel/itiofa, 

naturcfermo  eft,peccatu  effe paUim pronuntiatyfiueyttari po(lit,ftue  nonpojitt. 

Namfipoteft,pr£fens  yoluntns  hocfacit.Si  non  potefl  ,prAterita  yoluntM  hocfe 

cit .Suhijcit  jtHte  y itari  pojfe-f'd " ""V  'pf""  ^""""'Omii»(Mi  wmp-gMandnfupprkt, 

fonlia.i^tnquitjitudaturl/oluntiisfcdquandohumiltfadtuuatur.Porro  horii '^erhorti  fen~ 

\fum  ah  initio  pofuerat:yitari  quidcm  poffe  peccattmfid  fil/ttiata  natura  prtu^  fa, 

jnetur. Nuncl/erofana  non  cffe,aut guta guod  facij:ndum eft.c.&citate nonyidct , 

aut  infrmit.tfe  nn  implft.  (yuid hiA ciiriu/.  defideres^Verum  ahundefiht  adl/ic\o~ 

riam  effe putat P ighim,ft  .Auguflini  tttulum  quoquo  modonohtsoppofuertt. 

fOuoniam  autemfiu^ difHr^f\iomsf£piu4 iammcminimus. quam  nos  inter coa, 
C\ionen4 tts:  nfrffir^tem  fiaLuimHS  ,  1/nde pendet  maiori  ex parte  h<ec  qu^ftto, 
eamque  non  ntft  ohiter  attigtmns,paul6  diligentiusnunc  excutieda  nohh  eft.  Nx 
^  cum  ea  P ighius  fuperiore  lihro  improharet,defenfione  in  hunc  locum  diftuli- 
mus.Negant  ergo  gui  lihetiLtUchitrMm  contra  Detgratia  tuentur.peccatum aut 
l/irtMtem  effeC^hi  e(lnecef?itas .Rejp ondemus.Deum neceffarto  honii  ejfe^nihii) 
tamen  mtnorem  ex  honitate  laudem  confequi ,quia  nonnift  houus  effc  pofitt.  R  ur~ 
fusjdiaholum neceffario  malu effe:nihilo  tamenminusl>ittoftm  ejfe  eimjaulitiit. 
Nequeidejtnojlrum  commentum.Sic  ante  nos  ^uguftjnus.ftc  Bernardiis,locuti 
fun t . Quid  P igh ius Ipeum  haherefcpargtam  a  freatuni  ri^ttonem.l^am  quod htS 
inefi  ex  condttionnnecejiit a te,non  ad^earufedDei  laudempertinere,ea ta^um 
mereriin  iUti  laudem,qu&fihi,talentum  a  Deo  credttum  excolendo,acquifierun t . 
Hutus^ero  aliam  tffe  rationem:^t  cuitts  infnita  bonitas  referri  alio  mntmefl . 
Hoccine  efi  fuhuertere  guod  dtcimm^Voluntartum  cum  necejfario  minimeconue 
nirej;xtorquere yoi^"  f  ttd''"'rfiyy.^Mn <  autem^trunque  ftmul  cogruere in  Dei  ho 
nitate  oflendtmus.^hfurdii  effe  dicunt^^vtyitio^aut  culp£,  dentur  homtnihiis,qu£ 
ficfaciunt,yt  altternequeant.Nos,adduciaftmtlitudtrte,ahfurdttatehanc  dtlui- 
mus.Non  ratiocinamur ,honos  tdeoautmalos  neccjfario  ejje  homines ,quia  necef~ 
fartohonus  ftt  peus,fedtantirm  exemplo  indtca  nm,non  adeo  a  rattone  dijjcnta- 
ncumejfc ^'^t  laudeautyituperio  dignumcenfeatur,  quod tamenncccjfarium eft. 

Cxte- 


DELIBEROARBITRIO:  =5« 

yCxterum  quodde  conditionu  nccejiitate  philojophatur  Pighiu4,idyero prorfHs/ 
abinJlituTO  tfi  extraneum .Natkr£,<ju£ 'yocant ,aut bona,aut m,iLi, merv o  necm\ 
"yitiOjnec  myirtute  ponunrur:  quando  eiufmodijunt,'^!  iUti  tam  male  quam  henel 
-)/ti popnthomines-.VoUntas autem  hona ,  ^  quiinde  oriunturacliones,  indiA 
verfo  funt  ordine.Hoc  itacjue  nihil adrem .^ddit pr£terea ,Detm,nihil aliorun^ 
omnium  a  fe,nec(ffariba^ere,autyelle.  Qu£ phihfophia,non  modo propter  /e- 
utm  f^frmoLm curiofttatem,fed etiamquia  profanam  iu (li'ti£  Dei a h  eiia  ope~ 
rilm diuifioneni ind.,cit,repudianda efl.  Quodautem iterii fuhijcit ,nifcire fe ,quid 
fihi  yeltt  lUudfDeimlitllc necejfario  iufium  effe:in  eoparum  ahefl ,  quin  Deum 
tnflar  trnnci  autJliptt'tf,haberefeprodatj^oluritMjn^tiit,natu^pQfierior  cd: 
Dettsautem  natura  efi honm.Er^o  ineptum  eJ},Deumdicere->>elleiufHteffe,qui 
tajii^eflnati ra.   ^tqui  aptimftciffet  ac con^ruentius,fillud, qundnupertnter 
Dettm  0>  crearurus  pofuit,dtfcrimen ,  in  hunc  ffcjue  hcum  feru.iJfet.Hahentjl- 
quidem  mulca  creatur£  a  natura.qudt,  in yoluntate  fita  nonfunt:  necfuh  liolunta. 
tis  arhitrium  cadunt  .^t  tale  cjuidpiam  irtJQ£SLUmginari,f.tcrilcgum  ejlcommen- 
tum:quiftc  tjl naturaJdquodeft,yt  talu  '\elit effe:fic etia^ult  cjutccjutd  -\ul-fvt 
illLdhaheat  anatura . Namcum circuLiri-^yt fit  dir.im^q:ff)rl£m  nexuinterfe  co- 
h^reant  Dei  honitafJapieniiaCvirttis aujlitta^oluntasjjncvincuiumdifrumpe 
re,impi£  t^  dtahcLcx  ejl  tmi^inaiionn.  Cum  er?o  veltt  effe  Jle(0^uiL^'d_eitj 
idque  necfffario  ,non  duhium,quin  ficut  nccjf  rthbojm^^JtA  j&  tcdltiyeliteffe: 
quodtamprocid  acoa^lione  ahejlft  maxini  Jit  ineolfoluntaritts:  liherumdtce- 
nm,fi  pro  f^ontaneo  accipi  inter  nos  conucniret. 

Qmdde diahclo adducimus,ftc folutt  f>oc  ipfum,quodnccfffario  mahtsfty 

panam  effcpeccati  ,quod  nulla  nccej^ttatisyi  coaClus  admiJtt.Qu.ifinon  h^cfimi- 

liter  ratio  in  homtnes  conueniat.   Neque  cnimjJtciitjotjes_diBum  eft,  innatura, 

fedinyitionecifiitatLmcnnfiituimu\cttidicimiMfuhidcere]Tnrninum^eniis.Hoc 

tnodv  intercjfi  dncemii6,quodin  Aternamferuitutem  addtcltts  fuit  dtaholiv,in  qua. 

nulla  ftijj  es manumtjiionts : nohu reliBum ejl  hoc remedium ^yt  S pirittts fancii 

cratiAindeexeamtts  .  Fatetur  tandtm,non  pupnare  fmfliciter  cum  Itoliitatene- 

c</?- ta[em,fcdciim  vojunrate  hominum^qui  adhuc  in  mundo  pereorinanntr  .  Hoc 

jicmento  thganter  quidhn  eluderejihiytdeturnojiramfolutfonem^fedquamilli 

factleejldtcercjtam  nohts  ne^are promptum  efi.^At de liiaforthits  loquirur .yju- 

cuflinus^cumpefpetuanecefittatticulioluntate  repugnantiam  fiatuit .  Imo  dejla 

tuprimi  homintiloquifeteJiatur,antequainmifertam  hanc,fuh  quanos  omnes 

eiuspoflcri  lahorarhus^incid^ffet.Nunc^^erhpost  eius  lapfum,necefittatt6  iu^um 

a  quo  aiitffolutitfftmus  atque  tmmunes,nolti  tmpofttum,ip(e,^  EKPf^^i&*  ficf 

jiJxdus,yttO  oretradunr.  Quanquam -yr  itheraitsl/idtarurjh^cfemthi  '\iitroiar- 

cin  iaC\at ,cum  argumenta  mea  talenihiieuincanr.  Patiorl/t fihi domifu£  hunc 

plaifumder,mod6  eittsvanitas  omnihus paiam appareat.  Quodl/tfat,neceJ?ita- 

tem  dtfniamui  ..An  autemmihi  non  conctdetP  i  ^hius  ,flatam  cffe  acfrmamjtahi 

lttare,yhires  alitereJfenopotefl,quamft?.y4pud.Artfloteleccrthi  i''' "f'"n*1 

necefittatt ftmper  opponitur.  .Atque  id  diclat  fenftts  communis ,  vt  neciffartum 

(enjeatur ,  quicqutdjic  tffeoportet,  nec alittr cjfe  potefl .  Hocmodo  imm4tahi- 

litAsfib  nectfiitate  continehitur-D/ndc  &  contmuo  fcquetur  ,Deum  necefjarth  ho- 

num  ifje.     Q^odfi  neccffaria  efteius  bonitas,curnon  irtde  miht  coiligere  liceat^ 

cc    1 


»51  R  E  S  P  O  N.     C  O  N  T  R  A     P  I  G  H  I  V  M 

neceffdrio  tam  heneyeUcquamheneficen^Cuml/eroitafiahilnperfeHeyatjipJe   ■ 

fibi  quodammodo  neccflniU  eft,non.aUunde  cogttur:nec  tamen  feipfum  etiam 

co^itffedfjfonte  ac  yoliitaritu  ad id,qHodneceJ?i!ate a^it,inclinat.Diaboluscort 

tra neceffario,^  malas  ej},^  male  agif.mhilo  tamen mintts^Voluntate.Hinc  li 

quido  confri mihiliidetur,<^uod-t>olui:non adeo difiidere aneceffario '\ioluntariuy 

qMinforietatem  aliquando  .idmtttant  .  Iamadhominem,ne perpera>nh<£cadeu>n 

exemplx  trahiquisputetyl/enio.Malumijfedicimtts^tjuiafittxmalapropagine, 

tanquam maUradiris  ac^yitiofsmalusrarniti.itaquequantijper  innaturafuama- 

net,nihilquam  male^^-yelle,^  agere  .V  tyero  ,prauitate  dcpoftta,ad  honumfe 

conuertat ,id tffe  in  eius  poteJlateneo-amiiS.Ciim  ergonihilexfepofiitquammalws   ^ 

effe,in eo nece(?ita:em  confHtuimus..Ac ne idfmpliciterquidem:fedquatenus,&    "• 

€X  mala  radice  ortfts  eJl,(^originisfu£  ingenium  rettnetihoc ej},quandiu  Spiritu 

Etlii.aa  j-j^^  nonazitur..Ari(loTcles  ciim-)iolitntarium diflinouit  a  fuo contrario :  hoc tffe 
Nicoma-  e>  J  ,  Jp  J  .      ^     ■'/       ■ 

chumlib.  atft»(r  ,ri  i'»  «  AitcyvciM  iifvintvtp^  hoc  eJr,quodvtpt,  aut  pcr  ignoratione.Vio- 

j.cap.i.    l^yifHYfi  porro  dcfinit,cuius  aliunde  ejlprinripium,ad  (juodnthil  confert  i$,qui  vel 

agitpvelpatitur.  Quidautem principij nomine figttijiret,ofiendtt deinde capite 

quinto,  ciim  iniufios  ac  intemperantes  ideo  talcs  effej^ontedocet,  quia  initio  li~ 

cuerit  non  cjfeitametfi  nunc  alij  cjfc  nequcant.^tque  ad  eam  rem  explicandx  Jt~ 

milthuil/titur.Neque  enim,qui  (ggrotat  finus  eritjcitm  lihuerit:(^  tamenfuxfor  | 

fitanfj,onte£grotat,fiinteperanteryiuendo,morhumfthi  contraxerit.Tunc  ergo 

licebat  iUi  non £grotare:Vbt  autem  huc  prbgrcfftH  efl,non ita.Sicut  ybi  quvi  lapi- 

dcm proiecit ,non  amplttispoteji  rcfurnereifcd  penes  ipfum  erat,  aut  retinere,aut 

iacere.  Vidcmus hir profanii phtlofophum fat eri ,non  inpoteftatehomintsfempir 

ejfepvt honitfft:imo non nfi  malum tjfc poffr.^  t.imeyoluntate ejfe idqundcfl; 

^nonyiulentia:quia principio  lihcrapenes  ipfum  eleciio fuerif.per qnam fe  tra 

didcrit  in  Itbidinum  obfequium  acferuitute.  ^tyero  hxcpropria  cQ  Chrifhiano- 

rum  philofophia,primum  parentem  noflrum,non  modo  feipfum  fed  omnes  fuos  po~ 

fierosfimul  corrupiffc:atque indenos  hahttum  trahere,naturix,noflr£  infidcntem. 

Nunc  ageKdum ,hanc  de yittofa  nofira  origine doftrinam  cum  .AriJlotcliA  pfiib- 

fophia  coniungai:i^,nulIo  negutio jinttUigcs ,quaUter peccatum,  quodnon  ejliit 

fotefiate  nojlra  Jugere  ,fit  nthilomintisyoluntarium . 

Secundum quodcx  aduerjarijs  recito  ahfurdum,e[{.Nifiex  Ihera arhitrij 

eleCiioneyumlitrtuteSttuml/itiaprocedantjnoncJfecofentantumtythomint^^ieL 

injligatur paena ,yel prxmium  rependatur.Cui antequam  rcjpondeo ,h£c  verha  tn~ 

terfero.  Hoc  ^  f  .^rtjloteltcum eJt,fateor tamena  Chryfifiomo  ^ Hierony- 

mo  yfurpatum .Pclagianu  tamen,yel Hieronymo  tefle,famili.trefuit.HocpoJlre 

mumlit  euertat  PighiHs,quantuminter  fuam  ^Pelag^caufam  interftt,  oiien~ 

dere  niolitur,quaftyah  idco  minns  hoc  argumento  l/fiJuerintPelagiant^quiapau 

16 altter ,quam P tghiusyel fcrtferint ,ycl fi ite  l' cut t Jint .In  alteromalignitatts 

megramter  acruJat,quod  cx  pluribus  duos  tantum  cttauerim.  Qufi  vero  aliquo 

iurefuerim  ob(iridus,adeos  omnes  ordinerecenjendos,apud quos  eafententia  ex- 

taret .Cur ergo  mihi  libros  non fubmintdrabat P ightusi qut  tuncnuUi admantm 

erant:excepto  yno  ^uguJlinil/olumine^qHodmiht  comodatodatim  erat.Egoatt 

temme  liemadignum cffc ^uto,quodtta  iihrts  dcflitutus,duosynius  fententi£.  au- 

thores  nomtnauei im ,  quos  memoria  teneham :  rcliquos ,  qui  in  mentem  tunc  non 

l/ene^ 


D  E     L  I  B  E  R  O     A  R  B  I  T  R  I  O:  s5>? 

ycnerunt  omiferim  . De pOEnu cumrejjiondco,  iure  nohts i rro^ari ,  aquilnfculpa. 
tmanet/ieque  rcferrejiherone  ludtcio^an  ferKili,  modo  l/oluntaria  cupiditate  fec 
cerrm,idno  irnprohatimodu  cum  ^uguflino,alnfque  crm  ihi4i ,conccdam ,yoliinta- 
rium  idtffedcmum,quodmf)oteflatenoJlraft  .^tego  cum  ^ugujlino  cxcifio, 
hanc quam  requirit,facultatem in  fanitatefitam  effe:quam  fcut  acceperat pnmm 
homojita  maleytcndo  perdidit,     De  framijs  quod  rejjjcndeo  ,  nihil  ahfnrdi  tf- 
Je,fi  ex  Dei  henignitate potitPs,quam proprifs hominum }ntritU,dcpefideant,r:on 
nu^atoriumtan^iim ,fed  blajfhemum ejfe pronuntiar.     Scd cum  hoc  alteriasfit 
argumentiyohiter  tantum'reftUit.    .^pofiolm,  inquit ,Deum  tcftatur  remutie- 
rari  eos,a  quihtt^s  inquiritur. Quid  tumfvhi  remuneratio,iUic  0-  ohfequij,^  me 
riti  refJeCms  eft.De  ohfcquio  Jateoride  merito ,ft  opens  dignitattm inttUi^at,r, e- 
po.f  ohedientia  fimpiiciter  Deo  acceptam ,non  recUmo .P ojiqu.tm  autem  alio.uut 
tejiimonia' coUegit,in  quihm mercedts  ft  metio.claufuU  loco  tUudPauli  adductty 
de  corona  tujlitt£,quam  redditurm  ejtiuftm  iudiX  feruis  fuk.     Sedquid,f.Au 
guflini  yerhisexcipiamfCui  dehitam  coronam  rcddtre  pofjet iuflm  iudex,nifi  in- 
debitam  ante grattam  donaret  mifer icors P aterlF atcmurytrinque  lahorandu ac 
ccrtandum.  Neque  nos  infic-iamur,eiufmodi  cjje  certamen  ,  quod  i^fummam  ha~ 
heat  dijficultatem,(^  maximos  conattts ^totumquc  honiintiJludnirec^uirat.Tan- 
tum  quti!.ritur,propriane'^iirtutc,militemm  Deo,an  lUe  ingenium  ,animum,manm , 
yires,arma  e  catlo  fuhminiJlrct.P ighim  Det  grati£particuLtm  ero^at ,nohU  arro 
vat  maiorem partcm,    Dtco  in  uohtsimpleri,  quodDem  olim  Ifraelitico populo 
poUicehatur.nohisfilicct  quiefcentihm ,eum pro  nohts  pugnare :  non  quia  nihila- 
vanms  ipf,aut  quia  ipfiiis  tmpetu,nuUo  'yoluntatts  noJir£  motu,ad  opmferamur, 
Jcdquia  agimm  aCii  ahipfo  ■.'\olumm,eo  cornoftrum dtrio^ente:  conamur  ipfo  cx- 
citante:conando  efficimmjipfol/ires  dante,yt nos  anima ta  j. mus  ^  liiua  injlru- 
mnta,ipfe  autem  dux  ac  perJeCior  opens.lUam  ^u^ufiini  fententiam,Deum  co 
ronare  in nohafua  dona,truncam<^mutiUm  a  me  citari,contra  ipfjiimum fcri- 
ftorvsfenfum ,caufatur  :fed  in  prohaticne  frt^et.  Primum,cum  iUic  memiticrim; 
Juhindeapud,y^u^uftirtumrecurrere(fcutil/erumejf)quafijcmeldiclum  tradat. 
iQuoties  hoc ,ciim  in P fahvos ,tum  in  loannis EuageliumfVt  omittam  contentio- 
fa  operaiinculcat?  Qupfenfu,fi  cuiduhiu  ej},ipfe  omnem  fcrupulum  inEpiJlola  ad 
Sixtum  eximit.  Sicut  ahimtiofdei  inquit,7nifericordiam  confecuti fumm  ,no)i 
quia  erart-us  fideles,fedliteffcmm  ;fc  infne  coronahit  nos  ,ficut  fcriptum  eft,  iit 
tnifericordta  &  mtferationthm.  Vnde  ^  ipfalfita  ^terna,qu£  tnfne  habchitur, 
(^litiqtie prxcedentibm  meritis  reddetnr:ta-uen  quia  eadem  merita ,  quihii^  red- 
dctur,non  anobisparata  funt,pernoJ{ra  fujftcienttam,fed  in nobtsJaCiapcr^ra- 
tiam,etiamipfagratianuncupatur:nort  altamob  cattfamntfiquiagratu  datur: 
nec tdeo  tamen  no  datur  meritis,fedtdeo  quia  datafunt  ipfa  mertta ,  quihiK  datur. 
H£c  ft  fanum  habe.tnt  tnterpretem:quid  duhij  n  Linquunt^Efbitamemyalcafynu^ 
iUc  locm.Qu^idtUic  haheturiPeUgiant,eam foUmgratiam ftne^yUi^  meritisdari 
interpretahantur,quaDemremittitpeccata:iUa')icrh,qU£.  in  fne  dahitur ,  meri- 
tupr&ctdentthm reddi .  Hoc tUvi  concedere paratm  eft  ^uguftinm ,fiDei  dona 
effe  agriofcant:non  aute  hominumpropria.qu^  enim  taiU  funt,id  ifl  ah  humtni- 
hus,maU  eJJc'.Bon.t  autem,cjfe  Dei  dona.lam  plcnnm  iocLm  hahet P ighim. Qmd 
promdei  VideSfinquit,non  toUi ,fedJiatuiJantlorum  merita.Nempc  ,ficut  aliH 

cc    * 


t^J  RESPON.     CONTRA    PIGHIVM 

^uguflinm  ipfe  liherum  arbitrium  docet per  gratiamflabiliri  quia per  exm  libe- 
retur  ^cumnatura  fit  captiuum:  ideoqueadomne  bonum  inutile.     Verumni- 
hildoloris  ex  hocDulnere fentio.Subijcio  foflc'a,timendum  mtnime effe ^ytl/enix 
mtiiyCjub  clarayoceSptritu^fanfitts  nosyocat.  Hanc  enimferiem,^hos gradus 
mifericordt£Deinoht6defcrihi,ytglorific.et,ciuos  iuflificautt:iuflifcet,quos-»octt 
Kit.yocetjquos  elegit.Hinc  nos  doceri,non  alia  de  caufa  coronart  fdeles  ,niji  quitt 
Deimifiricordia,no  fua  induflria,(^eleCii funt^^^yocati,^  iuflifcati.^b hac 
fententia  eo^yfque ahhorret Pighitn,vt  Dett  fare  iuflum  negeffil/era  fit.Ve- 
riim  ciim  ifla  tnfcclatio  merafit  ^aperta  Spiritmfan^it  criminatio,quid'tn  ea  re 
fellendx  multum ponerem  oper£?  Pr£terea  hoc  adelecitonisqu^flionemJpeCiat, 
^u^fumproprium  locum  hahebit . Quanquamne pr^termittam ,quod  ohferu.ittt 
dtgnum  eflyduo  aduerftriorum  ohieCla,  quxfeorfum  acfeparatim  pr^fueram,  com- 
tn'fcetPighius  .Nam  tUo  demumfoluto ,quodde  operummeritis  acremunera- 
tione  afleruntjhoc  tertio  loco  recenfueram .  Si  nonfuhiace.tnt  ele^ltoni  noilr£  ho~ 
na  fmiitterytmalapvndeftpvtalij  afdedtficiant  ^  bont^  operibtts,alij perfeue- 
rent(Huic  qu^flioni  yt f.-tti(facerem,cauftm diuerfiratu  adgratuitaDet  ele^io- 
nem  deleg.iueramftcut  reueral/ocationis  noflrxfundamentu  efl,non  modo  yt  e.im 
incipiatffed  etiam^vt  flabiliat  yfqueinfinem,accompleat.  lUtcnihil  meum  e^. 
Nam  id^ugttflintts  l/bique  inculctf.qui  tamen  fimul  euincit  ,non  fe  cominifi  ex 
proprto fenfu,fed ex  Dei  ipfta  ore fumere .P ightm  autemreumeXtrem£  f^uitide 
CSt*  crudeittatU  Deumfactt.ft  ita  res  habe.it. Sequiturin  mea  l7iflituttone:Qitm 
Paulus  qaemltbetnoftrum  interrogat,qm  eum  dtfcern.it:(^gbrtariyetat3qtibd 
omnia  acceperimM,n6nne  ob idtpfum  Itbero arhitrto  adimit  omnia,ne quem meri- 
tn  lorutn  relinquat?  Hic Pighiu^  cauill.itur,  nihil illum Itbero  arhitrioder og.tr e, 
dum  ad/nonet,totttmy^quodfumns,^  quodh.themu4,^  quod p' ffumw,referri 
Deo  acceptumdebere:etiam  liberum  arbitriu.  Tu,quafyidoriapotitus,infultat, 
Quidhxc  doclrina ,inquit ,aut meriits ,aut Itbero  aduerjatur arhitrio  ?  Me  enint 
")/ ehementer  errare ,  fi  eos  adib  deltrare  exiflimem  j"Vr  Itberum  arbitrium  homini 
(.redantafeipfo  inejfe j0>no  k Deo  datum.Meritb  ita  infuisyidorijsexultatPi- 
ghiu6,quas  adeb  defacili  comp.trat,fine  fangutne  ^fudore.vbi  Lttehr.tm  inueni 
ve  aliqua poteft,in  eam  moxfe  ahdit:^ciim  hoftem amplimnon^idet.fugatum 
ac  profligatum  putat.Sedpaululumiam  c.tput  exerat:^me,yel.ApoflolitpotiwSy 
<  Jibi  propiiis  imminere  ^  infi.tre  fentiet.Hoc  bello  colorefuamolim  impietatem 
operiehar Pelagiit/.: fcutt pltts quindecim  locuteflatur ^uguflinu^. Namcitm in 
ConcilioPaleitino  anathemate  damnajfet  eos,quigratiam  Dei fuperioribm me 
ritis  rcpendt  docerent,i^  poftea  maUfdeiargutretur,itafepur<rabat,qubdmhil 
mereri  homines potuerint ,cum  nondum  effent .Ltherum  erfo  arbitrium  z^ p.trtern 
Ipi  lo^.  g^'^^'^  effe,^  nuUis meritvs  reddtttl ,fcdgratis datum:  Sed  iUamf.tllaci.tm  excutit 
id  Sixtu.  .yiugufltnu^.Nam  omnino,inqHit,nontilamgratiamcommendat^poflolm,qua, 
creati  fumt{-s,yt  effemmhomines  ,fed  qua  iufttfcatt  fumus^thominei  iufti  effemtis. 
JEr  qutd  hic  longiore  demonftrattone  ^teremur  i    Naturam  enim  conferimus 
cumgyatta,cim  hanc  curand^  ac  toUendx  iUiits  corruptioni  linictm  rcmedium  ef- 
fe  dtcimus .  Ergo  difcerni  in  tota  hac  traclatione  tanquam  resinterfe  oppoftas, 
oportuit.Si  male  nosfep.trare  res  coiuncias  dixerit  P  ighius  ,tuemurnos  ^poftoli 
authoritate.   Quid  trgo  nunc ^lit  totum  caufefiatumturbet ,  profedurum  fe 

fferat 


D  E     L  I  B  E  R  O     A  R  B  I  T  R  I  O.  «94 

Jperat,  cur»  a  rcgeneratiom  benejiao,  qmdfinvuUre  eJi,ccdcommmem  Crextionhgmum 
nos  amcat^Sedhoc  ej}fctltcet,qmdaltcuhifcnhit  ^uguftmus  ftmper  artifctum  hoc  qu£ 
ritare  o-r^tix  inimicos,vt  Liteantrfub  laude  naturx. 

Qmrtum obiecdum,quodtn  mea Inflitutione ex aduerfarijrum pcrfonamoueo, 
eji:  Frttftra  exhortationes  fufcipt ,  fuperuacuum  ejfe  admonitionum  yfim,  ridicuLvs  effe 
fjbitirgationes,  nift  penes  nos  fit ,  parov.     Huic  argummto  vt  neruos  addat  Ptghtu6  eo 
comrnimiter  multos  yeterum  Juiffe  yfos  commemorat:  ex  quibips  pfeudopetrum ,  cum 
laruato  Clemente ,  tn  prima  acie  locat.      De  TertuUiano  ^  Iren£o  iam  dtcJum  ejl, 
nihil  eosaliud  ratiocinari ,  nift  fruftra  daturumhomini  legem  fuiffc  Deum ,  cuinonli- 
beram  boni  ^  rnuti  electtonem  contultjfet.    Sedaliud  ejlquxrere ,  quat  initiojaculta- 
tes  homo  acceperit:  aliud,  quidnuncfuts  facultattbtis  deflituto,  ^  adextremam  inopiam 
vedaciofuperfit.  H&c  tam  diucrfa,  in  qua  nunc  ejl,conditio ,  cumpriore  tlla  conjundt  mini- 
medebet.  Eadem  rcFponfto  Origenu  quoqueyerbisfatisfacere  fortepoffet.  Sednonadeo 
moror: cum eum nonnthd a nobis  diffentire iam antt  confeffi^fuerim.    QmdCiceronem 
etiam  admcatum  arcerfit ,  caufam  indefuam  non  multum  adiuuat.  Nos  entm,ficut  yerum 
eJl,totam  hanc,dij  hs.redtarianatur£  prauitate  ^gratuita  rtparatione  ,docirinam  a  ratio 
ne  carnis  penttm  reconditam  effe  concedimm .  Itaque  nihil  mirum,fi  totam  rethorum  ^ 
philofphorum  nationem  latuerit.  Quiaautem  hancqu£ftionem  ^uguftinipotim  yerbti, 
quam  meisfoluere  in  animo  erat,camquefoiutionem  ex  ithro  de  correptione  (^gratia  mtt 
tuari,  obiter,  qua  occafione  fcriptipsfuerit  ille  itber  rejero:  nempe  quodfimiiia  ipfi^ugu- 
Jltno obtjcerentur.  Hic fcittatruculentiainme inuchitur P tghita: meque,  ^ mendacijy 
^  impudentix.  accufat,quod.Augufiinum  adiungere  nobis  audeam.Cedo  tamen ,  quaiiter 
conuincit  ?  Principio,qubdnihdadrempr£fentemfacit,quoconfiiio  iibrum  alterum fcri- 
pftt,refert.  Itaenimdemum  triumphat ,quoties ieciorum  ocuios  iniecio'^»!''*/)^  yeiut 
mhecula  aliqua  interpoftta,potejl  aiiquantuium  a  re  pr^fenti  fuhducere .  In  eo  Lbro,  in- 
quit, ^ugiiflintis liberum arbitrium cumgratia btne conuenire docet.  Quibui hoc yerbU 
f^  quofenfu  do  ceat,  fuperiits  fdeiiter  expofui.  Sednunc  aliudagitur,  qutd.y4ugufiinuni 
imptderit,yt  de  correptione  ^  gratiafcrtberet.Cur  ergo  hicabeqtiQ,quod  aiunt,  adafinu 
tranfiit^Hjc  tamen  ytcunquepatior:  modb  aiiquidinterea  auditu  dignum  obiter  ajferat. 
Sednihd  taie  ab  eoft.  'Ex  duabm  ad  Vaientinum  Epiftoivs  multa  congerit,yndeprohat, 
tam  eos  reprehendi  ah  ^uguflino,qui  itberum  arbitrium  prorfm  negant,  quam  aiios,qui 
iUudaflruunt fine gratia:conftitui  autem  inter  h^c  duo  extrema  medtocritatem,  liberum 
quidcm  effe  arhitrium,f  dadiuuariper Deigratiam, yt  re6fa homines,  ^fapiant,^fa~ 
ciant.yt  ciim  yenerit  Dominits,reperiat  opera  noftra  bona,qu£pr£parauit ,  yt  in  illts  am~ 
hulemtis.Tateorfane,in  hoc iaborare  iiltcfancium yirum,  ytneque  iiherum negeturarbi- 
trium,ru.'que  ficpr£dtcetur  ,yt  a  Dei  gratiafeparetur:ta7iquam  fme  iUa,yeicogitare  aii~ 
qutd,yei  agere  ,fecundum  Deum,  yUa  ratione  pofsimm:  qubdomnino  nonpoffumm:  H£C 
enimfuntetti^  yerha.  Itcm,  credite^inquit,  dtuinvs  eloquijs,  ^  qttbd  iiberum  fit  arbitritim, 
^gratia  Dei,fme  cuita  adiutorio,nec  conuerti  pofiit  ad  Deu,  necprofcere  in  Deo.Item 
ft  cund.t  Epiitoiai  Fides  catijoiica,neque  Itherum  negat  arbitritim,ftue  tn  honam  yitam,ftue 
inmaiam:nequetantumeitrihuit,ytftnegratia  Detyaieat aitqutd:  fiueyt exmaiocon-^ 
uertatur  i,i  hontim,  fitte ytin  hono perfeueranter  proficiat,ftue  yt  adhonum fempitemum. 
perueniat.yhiiam  non  timeat,nc  defciat.  Hisfcilicetyerbts  eiattts  P  tgliim  ,Juriofo  impettt 
in  me  infurgit:meamque,tumfycophanttam,  tum  maiignitatem  deteBam,pienv>  buccts  de~ 
tonat.Nempe  quia,ficut  aithi,fuh  itberi  arbitrij  nomine  yoiuntatem  in  homine  Jlatuit:  quA 

CC      4 


i'5>  RESPON.     CONTRAPIGHIVM 

tanihoni  imammalicnpaxM"orumfimu[acmalortimopirumfnsfitacradix:r>iaImpor 
ro effc natur£ rorruptione, honam  fierigratix corre&ione.  Qnod  fiijuiddc etn-s  fcntentia 
adhuc  duhit>v,fac (juodipfc illtc iuhet.hoc  cjl ,  ex  alia  eim  adSixtmn  Epiftola  clariorem 
interpretationcm  fumc:  ^  mtninie  tihi  ohjltirum  ertt,quid,  autquanttim  lihero  concedat 
arbitrio. 

P  oflquam  autem  diu  extra  oleas  yagatiu  efl,  adrem  dcmum  reuertitur.  luhet 
nieprof(.rrefipofim,vhf,quanch-,autaquihit6,^tiguftinofueYitaliquanduohie^um,frii 
ftra  tradi  praccpta.frufira  exhortationesfufcipi,ji  nihiladhene  agcndtm  yalcat  homtnti 
facidta:.  Qiiaftyero non hoc  clamitet totus liher.  Sednc longiorem prohationem  texcre 
rnihincreffc fttjtefles fint tU&ipf£  obtecliones,quits  rcfirt.quarum  primaejl:  Vtqutdno- 
hiiprndicatur  atqueprxcipiiur,  yt  dcclinemus  a  malo,  ^faciamtis  honum,fi  hocnon  agi- 
rmuScdidyclle  ^  agcrc  Dens  opcratur  inncbi,s?^ltcra:^oe  tamen,pr£cipiant  qutno-      » 
hviprdi.funt,qtndfaccre  deheamns.f^  ytf.tciamtK,orentpro  nohn,non  atttem  compiant  ^     *ff 
ar^uant,finonfeccrimii4.Namftprx.paraturyolunta6  a  Domino,curme  corripts,cum  yi- 
des  me  einipr£ceptafacere  nolle?^  nonpottia  Deum  rogai,yt  in  me  operetur  ^  yelle? 
Tcrtia:  cum non  omnihas  detur,  quid  corripimur, arguimur,  rcprchendimur,  arcufamur? 
Qiiidfacimm,quimnaccepimt44  f  H£,inquam,^  fmilescalumni£,quas illictraciat,      . 
au!dai!udfunt,quamadrtdendimactraduccndam  g)\iti£pr(Sdtcurioncm,profinaimpio-      | 
ruml'tdthria?Sedh.i:c.aiithorepighio,ytin^ugu<}immpcrperadi:fafunt,itainnosre      ' 
'    ae  dicerentur.Ta.c  ita  cffc^n idco mcntitiufum  ciim diceremjUumfuiffe  talth-t^i  cahm- 
nijsycxatum^ Fiierit immcrito. Qujdhoc ad me?  De  fadotantumloquor.Pighiu^de iu~ 
re  mihi  factt  mole{iiam:^ponea  altos  clamores  mouet,qu.iftme  in  mendatio  deprehen- 
derit.  Sicfunt  omnes  meritorix  lingu&:  modo  merttricia  tmprobitate  acproteruia  exultent 
yicioriam  trihits  triumphu  dgnacomparafjcfeputa.it.Neque  ynquampudorii  aut  ingenui 
tatU  micam  in eo  reperi.xs,qiii  ex loquacitate qu&flumf.xcit.  Sedyideamns iam,quo  dtfcri- 
rnine  nos  ah  ^uguftino  fcparet.  In  yos,inquit,  qui  ynius  dtui:ii  heneplaciti  efje  affcritlsj     ,, 
ytparimorhc  l.tburantihii^s  nohiiomyitbti,s,ijsquidcmmedtcam  manfimad>noueat,ahospr£      ■ 
termittat,fin.itque  infua  putredine  contahefcere,hocrecfe  diceretur:JluUtm  effc  docere, 
hortari,rcprehcndcre.  In^iiguflintmnonitem.,qui prorfiKd:uerfumfentit.  Qiiid.tu- 
Caput.6.  tem^tiguflinnscontrai  Poftquamprauttatemomnihns  ingenitam  effe a  naiura  docuity 


lib. 


eiuidem  (QYripiatur,inquit,origo  d.'mnahihi:yt  ex  dolore  correpttonis  volunt.ti  regenerationn  oria 


tur:fttamenquicorripitur,filiiis  eflpromif^ioms:  ytflrcpitu  corrcptionn  forinfectn  irfio- 
nante  ,atque  fiagelLtnte .  Dem  inillo  intrinfecus  ,occulta  inffiratione,  operetur  ^  yelle. 
^udii,hominemnihit  yerbtiautmoniticnih:is  pojje  moueri,  nifiinttvs  per  Spiritumyo- 
luntatefirmet  Dens.  .Audn  nonindijferenter  omnihus,  fediantimfilijspromifiionts  hoc 

Caput  7.  dari.R urfum:  ^ majftperdiiicms,  qu£jacfa  eflperprimii  .Ada,dehemiis inteUigere,  ne- 
mincpofjedtfcerni,nifiquodhocdonuhabetquifquiihahet,quodDeigratiaaccepit.Quos 
ehgitporro,eos  i^  yocauit:I.xiftis  nullu4perit:quia  omnes  clecitfunt.Elccfiautemfunt, 
qiua  fccuridumprnpofitumyoc.xti:propofiti;mautem,nonfuum,fcdDei.Itemp.iuropofl. 
SciuitDciis, quifuifint.  Horumfdes  per charitatem  ejfiicax,  autnunquam defcit:  autft 
quifunt,quorum  d.'ficit,reparatur,  antequam  yita  iftafniatur:  ^  delcta,  qu£  intercsirre- 
rat,iniquitate,yfquh adfncm  pcrfeuerantia deputatur,  Qui yero  perfeueraturi nonfunt, 
acfiC  afde  l.tpjuri,  nonfunt  a  m.tffa  illa  ptrdniom^.pr^fcientia  Dei  ^  prxdeftinatione, 

■    * ■'  '   difreti:^ idvo nccfccundim  propofitumyocatt.acper hoc,nec elecii.  Quantum vero ad  ■ 
mspertinct^tnquit,  quiprxdeslinatos  a  non  p-xdcftinAtn  difcemerc  non  yalcnms,  ^  oh  \ 

hocf 


D  E     L  I  B  E  R  O     A  R  B  I  T  R  I  d.  ■  ,,< 

hoC,omnes  faluosjierivelle  debemm^cmriihws  nefereant,  yelne  alios  perddnt ,  adhihendA 
ejha  nobii  medicinaliterjeuera  correptio:  Deiautem  efl,  lUts  eamftcere  ytilem,  quos  iffe 
frizfauit  ^  fricdedinauit.  Nonne  tam  in  pigliio  cemunt  omnes, quodnufer dixi?  Pro- 
J}itut£  li>;^u£  homines fifque  deque  habere  ,  quale  illudftquoddicunt:  modo  nonprorfm 
taceant.J  ll£,inquit,  chiediones  merito  in  eos  conferuntur:  quidicuntflo  DeibenepUcito 
difcerni  homines,  ^  alios  quidem  dcnarin-atia:aliospr£teriri  ac  de  slitui,  prout  Deo  yi- 
fumfiterit:  ad^Auguflinumycro  nihd  fminent.  ^tqui  nihilagere  aliudtoto  libro  ^u- 
guflinum palari-i cft-Merito,inquit  fic loquitur ^uguflinui:  O  homo,inpr£Ccftione  co- 
gnofce,quidagere  d.heoi :  in correptione cognofce, tuo te yitio non habere:  in oratione co- 
mfce ,  ynde  accipki .   Sedquo  pacfo  hoc  dicat  Caluinus ,  quinegat in  hominis  effepote- 
Jlate,  ante  perceptamgratiam,  eam  qu&rere  aut  appetere  ?  Imo  curplws  ^uguftino  qukm 
mihi concedit, quinihiLomvms quam  ego, illudipfum  fubinde in  ore habet  f  Quid  enim    ' 
ycx  tUa fignifcat  ?   Conuertine  pojfes,  nifi  yocarens  ?  Nonne  ille  qui  te  yocauit  aliuer- 
fum.ipfe  prdiftitityt  conuertercrts  ?  Noli  ergo  tibiarrogare  conuerfioncm  tuam :  quia  ^"pfal. 
nifi  ille  te  yocaret  fugientetn ,  non poffes  conucrti.     Quid  item  altera ?    Vocat  nos  grac.& H.' 
fine nobts  ?    Qujdtertia  ?  Non  tantim  yt ex nolentibui  faciat  yolentes ,  fedex  repu^   a:bitf w. 
gnantihm  etiam  chfquentes:  Etali^fimilcs  innumerx.  ?  Sedhocpighio  licet,quiinprO'. 
Jlibulo  Romani  u4'itichrtsli  operamfuam  locauit. 

C£terttm,dum  huic  ohiedionirej^ondendum  eJl;nego  nos  effefolos  in  iila  cau- 
fa,fedchriilum  ^  omnes ^poficlos  effe  nobuconiunclos.  ^tque id  confi;mo:quod 
ciim  ybique  duceant^uU.ts  effe  adbonum  hcmintffacultates,  nihUquepenitm  yalere,nort 
ideo  tamen  ^pi  £cipere.^  hortari,  ^  reprehendere  defnant.  Hic  me  conuitijs  Lxcerat 
Pighim,quod  L  hrifium  in  caufkfocietatem  accerftm,quifepulftre  teflatur,yt  fbiccrdts 
oflium  aperiamm  .quiyrbtf  Icrufalem,  infuaperuicacia  obflinat£  exprohrat,nc  luiffe  eatn 
congregarif.liosfuos,  cvmfacere  tdiffe  vellet.  H£cnugatm,  quaft  Chriflum.  ncbis yalde 
aducrfariutnficerit,infult.it.  .y^tquihocejlquod  tantopere  contendimm,mirnme  pr£cludi 
exhortationibm  ^  correptionihm  yiam,  ytcunque  nonpofiit  parere  homo,  nifi  Deifhi- 
ritu  eim  yoluntas  in  obedietiam  formetur.Simih  in  Pauloffecimen  edit.ciimgr.-ttiamfic 
ab  eo  commendaricomcmorat,yt  neque  lihero  arbitrio  adrmat  locum.  Vnde  probat?  Neque 
enim  yelle  aut  currere  nosnegat.fi  de  hona  ycluntate  inteUigit,yhinam  erit  iUud^Deum, 
^  yeUe,^perfcere,in  nobts  operari.  Siytnrnquepropriugrati^  eim  opm  ejl,  ccntinuo 
non  effe  ex  naturx  yirtutefequitur. S ed  vid:o  quidfit.  Vulgari  lUa  haUucinatione  captm 
eJlpighim:nSeJlyolenris/iequecur)-cntis:yeUeigituraccurrerenofIrumeJl.ciimexad- 
uerfoideoratiocineturPaulmfyolendTautcurrendonon  confequinos Dei gratiam:quiit 
nuUafit  in  nobis  bona  volunt.ts  ,  nuUm  bonm  curfm:  qu£pofint  id  promereri.  ^tque  id 
eJl,quodait.yiuguftinm:Quomodon6voimsncquecurrms,nifiquiaipfavoluntasaDo 
minopr£partttur'.  .Alioquifiproptcrea  dichm efl,itcctpimm novoletts ncque curre:if,f:d 
miferentii  ejl  D  ei,quia  ex  vtroqueft:  idej},ex  voliitate  hominif,  ^  mifericordia  D  ci.vt 
fic  dicium  accipiamm,non  volentts  neque  curretti,fedmiferentts  cJtDci  ^tanquitdiceretur 
nonfujfuitfola  voluntm  homints,ftnonfit  etiam  mifericordia  Dei:  Non  ergo  fifficit  ^ 
folamifericordia  Dei,finon  fit  ^  hominvs  vclunttts.  .Acpcr  hoc,fi  recie  didum  ejl,  non 
yolentii  homintSffedmiferentis  eJlDei,quia  id  voluntas  homimsfola  non  implet,  cur  non 
^ a  contrario  rededicitur,  nonmiferentls  ejt Dei,fedyolentts hominis,quiaidmiferi- 
cordiaDei  folanonimplet:  Porrofi  nuUm  dicere  Chriflianm  audchit ,  non  miferentts 
eJlDeifedvolentts  eJlhomini6,ne  .Apoftolo  apertifime  contradicat  reiIat,vtpropterea 


i^s  respon:   contra   pighivm 

re£ie  diclum  intellioa.tur.  non  voleniis  neqne  curfentk,fcdmiferentk  Dei,yt  totum  detur 
Z>eo,quthorninvsvoltint(ttembon(ini,(;^pr£paratadiu'Atnda,^adiuuatpr£pa>wam.pyi£ 
ceditenimhonayoluntxi  multaDeilmur.fednonomnia.  Qmautemnonprxcedit,  iniji     ,■■ 
efi^^ipfa.    Sednegatpightu^s^conslarenobis  doclrin£nos}r£rationem,dumfcpr£di~     " 
camm  o^ratiamjVt  nuU-ts  adbene  viutdum  partes  libero  arbttrio  relincjuamm .  Siquidem  im 
potentcs  adobf-quium  hortari  ,perinde  ejl,acfi  qmferuumfuum,qucm  cUufum  carcere  mx 
nicifiue conRricium  teneret ,  hucilluc  tubcret  curfitare.  Conueniret  fortenonnihdh&c 
fimilitudo,  nift  alteraparte  cLtudicarcf.altera  conctderet.  Namfi  Dei tyrannide,  non  au- 
tem propriacordts prauitate, captiuosnostenericonfteremur,  tumaliquidcolons  haberet. . 
'  l^func  autemciim  ^  caufa  mali^  culpainnohi  h£reat:  cum  nonalijs,  quam  propri& 
peruerfitatis,vinruhitndutiac  connricHadcurrendum fimm inutihs ,muitum efi tncom^ 
paratione difcrimims.     ^dhoc,cum  pr£Cipum  admonitionum  t^  reprthenfionum  vfns 
elecios  reJiiciat,  non  reputare,  m  huncjlnem  lUiS  a  Dominopr£cipiqmdagendumft,  f<^ 
dum  non  obfequuntur,fuam  illts,  tum  miferi.im,tum  prauitatem  tndicari  ,,^  quodam  modo 
\  €Xprobrari,vtadeos  Itberandos  Spirituifancio  viajlernatur,nimi£ej}c£citatts:autcertef 
fireputes,acdtfimules,nimisperdit£impietatU. 

nuanquam  locum  hunc  fic  traciatum  a  me  fuiffe  confdo,  vtparum  apudcos,qui . 
mentls altquid  habent ,cillatrando  profdatPtghim.     Qmdfi  quis  ampiin^s  fattsfieri  fbi  . 
deftderet,  in  promptu  eji  iiber ille .Augufltni:  qui  in  hancremtotta  eficcmpofttu.Ne-  j 
tjuetameJi-tnuoiutaqu£nio,quinpaucpsverbi6abfoiuiqu('at.SinoncJ},imjuiunt,obedien~ 
dtin  hominefacuit.ii:d'icendo  ^  moncndo  Dem  iuditoperam.Luderet,fueor,fifoia  ex- 
terna doch-ina  vteretur:  quantum ad  verum  profecium dico ■  Nunc vero,  cum Spintufuo 
reddat  tff.cacem  dxirinam  ypiurtmv.m  abeji,vtfinefruciu  ioquatur.  Nihii  effe  pronuntiat 
Pauins omnes eos ,  quipiantant  vei rigant.    Qmfc  f'  nifi quia nihilo plm  confequuntur 
Chrifliminifiri,  docend')  ^  concionando, quam  fi  aerem flatuferirent?  Vnde  autemfit 
yt  adeoftt  inutiiis  eorum  iabor  ?  nifi  quod  lapidibm  loquuntur,  donec,  mirifca  ^  arcana, 
fua  operattone,  infliiat  Deui  in  hominum  mentes,  ^  cordtbm  inTpirat,  quodcorum  ope~ 
ra  non  nifi  adauresperuenirepoterat?  Ita  conciudtt  Deum,  qui  dat  incrementum ,  foium 
effe  omnia.non  quud,omnia  Spiritmfuivirtute  agendo,feruorum  fuorum  mi^-iftcrium  ex 
ciudit ,fedvt  foitdam fibi  aciionti  iaudemvendtcet:  ficuttota  abeovnoeff.cacia  emer.- 
git,  ^  vanum  ejiacjieriie,  quicquidftne  ipfo  laborant  liomines.  Jn  hac  d')ch-tna  tantam 
abfurditatum  congeriemPightm  contineri  dicit ,  vtomnia  excutere  immenfi  fit  operis.- 
Jtatjue  tngenioftm  occupationem  ijabcrefeputat,  vt  tranftlire  viterim  iiceat  imjfenfope 
de,dum  inpnitos locos effe dicit, in quibm ipfepugno mecum.  Qmnquam  ne abfque arni~ 
mentovideatur  h£cdtcere,vnum  moxprofertiBifariamineieJts  fut6 Deum operari dt~ 
co,extra  perverbum,  intm  per  spifitum.    Spiritumentes  illuminando,  cordainiuftitii 
amorem  cuitiimque fcrm.tndo,  nouam  eos  creaturamfacere,  verbo,  adeandem  renouatio- 
nem  expetendam,qu£rendam,  affequendam  excitare.     Hic  me  euidenter  mihi  contradi- 
cere,tfiomodooftendit.    ^utenim  Spiritmaciione,ifiquit,prioreJ}  verbi pr^dicatio: 
autpoflerior..Atquifecundum  hoc  a  ratione  dtffentaneum  eji:  qutafruflra  qu£rerent  g^ 
appeterent  rcgenerationem  fdeies,  quam  iam  confecuti  effent.    P  riorem  veru  ejje,  cum 
docirinamea  non conu€ntt:qu£homtnem  fhbnatur£vetufiate,neappetere  quidempoffe 
hbnton  tradit.  S  ubtiiem  certe  arttfcem,  qtii  tam  benc  nouit  tei,u  araneamm  texere.  Eo-o 
yero  reVfondeo ,  fdeitbm  iam  regeneratvs  pr^dicari  verbum ,  idque  ejftcaciter,  ^  cum 
fruciu:  nonvt  nafcanturnou£  creatur&,fedytaugcfcant  ^  adoIefcant,ficut  crefcere  ^ 

frofcere 


DELIBEROARBITRIO.  »99 

profcere tota  yita nos  oportet.  Si adfummctm  perfccfionem primu gradu  perueniretur, 
fruslra  quidem  docerentur,  cjuifemel  audierunt.  Sednos  aliud  experimur.  lam  crgo 
ahrupta efi pars yna  textur<e.  ^t, nifi  mentimur ,  ante  re^encrationem yerho  exciiari 
nemo poterit ad  cxpetendnm  DeiSpiritum.  Merito alicubt  ^uo-uflinm ^fchoiim  hanc 
procul afcnfu carnii  remotam effe admonet.  Quanquam  ytcuncjue perfuaderi nequeant 
homines ,flulti^fuiA  cogitationtbm  inebriati,  conuincitamen  poffunt,ytne.ampltm  Deo 
cblocjuantur.  Principio,Paulum  mco  loco,fubftituam,quiad  repellendos  Ptghijinful- 
tuifortior  erit,^  tnflru&ior.Is  enimfdem  docet  effe  ex  auditu:  ^  cotinuo  tamenfttbij- 
cit,nonniftexaycanabrachij  Det  reuelationehaberi.^udi6,hominemex  incredulo,yerb( 
priLdtcattonc,jidelemfieri'audt6  rurfum,  incredulum  manere,doncc  DeiSpiritufuerit  il~. 
luminatus .  Hdic  duo  fi  quid  yidentur  habere  repugnanti* ,  yno  yerbo  inter  fe  conctltat 
pauluy.dii  fbicommiffumeffe  Spiritmminiftcriiigloriatur.^qutd  fibthocycltt,decla- 
rat:  Nempe  quod  ejftcaciter  infculpat  Dem  hominum  cord:btcsper  Spiritum,quodper  os 
eim,nonante  ,necpofl,f'dftmulaurtbm  loquitur-  Prxdicatione  ergo  iacttur  femen: 
ytautem  radices  agat,ytgerminet,ytfruciijicet,  DeiSpiritm  intmfacit.  Nunc,yt 
ddmea  yerbaetiamyeniam :  yerbo  excitantur  homines  adexpetendain  regenerationem. 
quando^.  dum Spiritiis Det  fcilicet organon  illud fuum  reddtt  ejficax,  yt tale defiderium 
accendat.  Quancjuam  momentaautarticulos agendtDej  prxfcribere ,noflrum noncfl. 
Tantim  retineamm,  illam,  quam  dtfcrihitPaulm,arcan£  Spiritm  operatiom  cum  exter^ 
na  homimi  prxdtcattone  caUtgationem,  ^  erimm  omni  dtjftcultate  expediti. 

Quoniamautem  mnnulla  Scriptur£teflimonia,  qu£parumin  ffeciemyidentur 

cum dcchinano^hacong/uere ,  innos  torquent  aduerfarij,inmea  Infiituttone  oflendo, 

cualiterfalfo^  perperamin  alitnumfenfumftctorqueantur.atcjucytin  compendiumre 

digam ,  incertos  ordtnes diflribuo: quorum primti^s efl de prdtceptvi.  ^ut illudtt,incjuiunt, 

nohti  Demprxcipiendo,  autnon,  nifi  qu£  funt  in  poteflate  noflra,  a  nobn  requirit.  Hic 

re^ondeo,nihilintel!igcreeos,quihominUyirespriCceptUmetiuntur.pighimadilludtri 

tumfuum axiomaredit,noneJfe  impoftbtlem  legls  ohferuationem:quodeomai  re  animo 

pronuntiat,  cjuia  nunquam  dc  legU  obferuatione  ferio  cngtauit.    Tales  entm  hodie  jere 

funtmagnanimiiflt gigantes ,quid€  legtsfacilttate ,  deoperum  merit'ts,de perfctiione 

philofophantur:  alto  enim  Spiritu  deffumant,  legem  obferuatu  pofitbilem  effe,cutm  nul-    . 

lam  omninopartem,  yelminimo  digito,  ynquam  attigerunt.   ./4tftfemel  yel  leui  appre- 

henftone  conciperent,  quidftt  tllud:  Dilige  Domtnum  Deum  tuum  ex toto  cordc,  ex tota 

viente,ex  toiu  yiribm  tuii,agnofcerentprofeclo,  qukm  proctil  ab  eim  complemento  dtfla- 

rehominemneceffe  fit,quandiu  cjrpore  hocmortalicircundatur.  Sednosinaliaetiamnum 

qu£flione  yerfamur.   Non  enimimplend^  modo,fed  etiam  inchoartdn  legtimparem  dici- 

rnm  effe  hominem:  nec  perfe&am  modo  ^  exaciam  iuftttix,  plenitudtncm ,  fedinfmam 

■quoque  ^  faciltmampartem  tllimfacu  Itatihm  fuperiorem  effe  d.  cimm  ,quas  adeo  infubli' 

rnePighimeuehit.   ^nautemyerum illud fitnecne,  noloyt  qut^t.mexme dfcat: fed 

confilat  ynufqutfque  jidelium  yiuam  fdei  expertenti.m ,  tum  certimrei,  quam  yerbts 

affentictur.      lam  qu£,  adhuitisfententi£  confrmatijnem,  clartflima  Pault  teftimonia 

allegj,  rirefe  dthuffeputat:  cum  hucnonpertinerepronunti.tuit.    .An  quiaper  legem,irL- 

■quit,cogniiiopeccati,tde6impofibtivsefl  legis ohferuatio  ?  Ego  yerononidmodu,fedfe- 

riumquoque  obfruandt  fludinni  impofthilecffe ,  tndecoUtgo  :  ficutloct  contextm  necef- 

fmopofluUt.    Nam,  tllaqu£fttonc  in  medtum  poftta ,  pofitne  obttneri  iuftitta  per  le- 

gcm,yt  hoc  impofihtle  efje  conutncat,hac  tantiim  ratione  ytttur:pcr  leoecognitiopeccati. 


jbo  RESPON.     CONTRA     PIGHIVM 

Eflautem  Aro-umcntum  k  contrtirijs:  qmdnullo  modu  J}aret,fialm  omnino  effet  hgn  ef- 
fecim.  permdeimurcjlac  fidiceret) iegem alittd mhilexfe ajferre hominthns ,ntfiyt 
futm  ilh<: pcccatim patef.tciat.  Finn'  ntmc  hominem  aliqutd  yalereproprijs  yirtbm  nm~ 
ne protinm  totum tllndcorruet  f    .Apertins etidmnum aliero loco-.vhi  lcgcm docetfupcr- 
ueniffe,ytabundarctpecc.ittim.(ju()dverumnoneffct,fiyll£adohediendtm  vircs in homi 
nefubeffcnt.  Protndequilcgisvftmnouertt, mtnimeexilhi44 prxccptkhommtlvirtutem 
, .,     ,    <x,nimadam  cognofcet  .Bcnc  ttaque  alicubi  .Augufttmps:  Didmm  legcferi,vt  Dcm  cjuid 
Bonifa.3.  feri velit,  audi.itur.gratia vcroferi,vt  hgi  ohcdiatur.  Lcx  ergo  auditores  luiliti&facit: 
•rratiAJacxorcs.Alihictiam  expref>iiis\luiiitiam  Dci,  noninpr&ccpto  legii,<juo  timor  in 
_,  cutitur.fedin  adiutoriogratix,  Chnsli ,  adquam  folam  vttliter  lcgn  timor,  velut  pxdago- 

&  gr  atia  0-0,5, ducit,  conslit  utam  cffc  qui tntelltgit ,ipfe  intcUigit,  quarefit  chrtiiiann^ . 
^*P-'*  Cum  dtco,  lcn'm,qutdagenditmfit,pr£fcriherc,vt  obcdicndi  virtutem  a  Domino 

flamemy^s,re0,incjuit:quandoquidem,  ^  quodfumits,  ^  quodvtuimiis,a  Doniino  cffe 
fatemur.    ^tqul  alio  modofttmns  ^  mouemur,vt  homincs :  alio,  vtfltjDei.Commu- 
ms  omniumeJ}illagrati.i:h£celccit,$  pecultaritcrconfertur.illa  naturx.  quodammodo infi- 
ta  cfl:  h£C  pr£ter  naturam  honiini  datttr,  vt  quodcrat,effe  definat :  ^  cffe  incipiat  quod 
nondum crat.  Deinde tn mevs  verbn rcpugwni£  ffecicm qu£rit.   Qm gratia>n,inquit, 
pr£cabitur  fihi,  qu.tm  nemo  defiderat,  antcquam  haheat  ^  Equidem  Sptntum  precatioms 
aDeo  fatcor  dari:  ^f  taceam,P  aulitsfttvs  dcmonftrat,ciimfdcm  orationk  matrem  effe 
tefiatur.    Verum  hoc  minime  intcrea  obslat ,  quominm  cxtcrnum  quoqtie  docirin£  or- 
c-anum inQar famidi  adhiheatDeii.s,vt,quofolet modojn  homine  opmfuitperagat.  Hoc 
fi  caperct  P i^hiii-sjitigandi  altqu.indo  fnemf.icerct.    ^d  h&c,  coHccftoncm  hanc mcam 
rcprehendit:fniflra  implend^ leg,<  ftcultatem qu£n in homimsnatura, cum pectdiare fit 
Deidonum.     Non  enim,  inquir,  idco  vtdcre  non  ejl  noslr£  facultatvs,  quiafohi  clarita- 
tead  vidcndum  indigcmm.     Sok-nnetUud  fuum obfcru,it  P ighius: dcctpttur incptti fi~ 
'rniUtudtnthiu,qu.'it.tntim habent dtuerfitatii a  re pr£fenti:quantum coi:lKm k  terradtnat.  . 
Uon  cnimfolii  viccnobis  ejigratia,  in  quam  oculos  dirigamm ,  fi  lihcat  ,fcd  oculos 
<:ti.im  mentli  nobnd.tt  ^apent ,  vtlncem  veritatisin  verho  fuo  refidgemem  intuea- 
I  Cap      ^"*'-      ^'^^-  "''''*  '^  ^'^"^'  P'"'^^-^'"^  >  ""^  ^^"^  lUuminatos  mentvi  ocuios  Epl^cfiis  dare 
velit ,  quib!Kpercipi.mt,qu£fitfj>es  vocationiifu£:  ^  cum  omnibus  fancin  comprehcn- 
x.Cor.:.   ^nf^c^nxft  lo,]gitudo,latitudo,c^profundit>u.Necmirum.cumaltbiffintmiiAfapten~ 
ti£  ahitudinem  in  cor  homimi  afcendere  neget. 

Jnfccundaci.ijfe promtfiiones  coniiituo,qu£Conditionem  hahentannexam,fife 
cerimiis, qnodpofiui.it  Deia  a mbis.  Nam iUts ftc aduerfumnos pugnant:  Quorfumpen- 
derc  a  nohii  eorum  comptemcntu  dicerctur,qu£  Dempromittit,ftpenesnos  non  ftt  ,facere 
vtimpicantur?  Sicautemtlitcreffondeo:  cumfdcitbm  iuxtaacimpijs  ojferanturpro- 
mil?iones,fuum  apud  vtrofque  vfum  luhere.  Impios  enim  ita conuinci, vtfua indignita- 
tc  priu.irife  Dei  bcmjicijs  agiofant,  qu£fmi  cuitoribm  pr£ftarefoiet:  vt  pij  rurfum  ad 
timorcm  (^  ohcdicmtam  Dei,ad  verarn  cordtipurttatem  ^  innocenti.im  ,propofita illtc 
hencdiciionc,  reddanturaiacriores:fcdsptritu  reattudtniif-eti,nonvinhm  futs.Protnde 
taiibmpromtfi'^  ahiegari  doceo  ad  qu£rendam  Dcigratiam,  quafoia  peruenire tiiucpof- 
funt, quo  vorantur:  Pighiti-s  in  ithero  arhitrio  retincri putat.  Quam  opinioncm  vt  con- 
frmctdiucrfumfnem  a  Moifefuiffc deftgnatum,ohtendit.Stcenim,promulgata icge,  io- 
quitur:Confdcra,quodl-jodiepropofucrirninconFfcciuttiovitam(^mortem^c.  Quaft 
""'^'   non  ciamet  ex  oppofito  ^poftolm,  iegem,  qu£  in  vitam  perfe  ccdcre  dehucrat ,  naturx 

noflrA 


DE     LIBERO     ARBITRIO.  jio 

nn^:-£yino  fuijfe  nobii  inexititm  conuerpim.  Lexquidcm  iufliofficij  exacfrix  efl: 
fednoifolw-rAD  minimefumm.  Lexineilimaliile  illudvit.^£tern£  prxmium  fmi  culto- 
ribtii  repofitum ejfe  oilendtf.Sednemu  efl,(juiyel feriofaltem  conatu adifirare  illuc,pro  j^o^a.K» 
prutvirtute,<]H':at.  Quare Pauliif,dum illudadducit,qui f^cerithAC ,yiuet in ilh<,conti-  Galac.3. 
nuo,(]uafi  re  de^erata,  confugeread alterum  afylum  nos  docet:  yt^ratuito  ^  fmc  ope- 
ribui  confcquamurjquodDeiis  loco  mercedi.s,illicopertbmpromittit.  Sedinilatpi^him, 
quiamoxfubijciat  M  o^fes:ytfaci.u,^  opere  compicni.Nempe  yt  hocaudtto  officu  noftri 
neceHitatemfciamm:  ^faclo  yirium  noHrarum  periculo,  infrmitatU,  yelimpotentitepo 
tiws  noflr£  conuiBi.dicere  Deo  cogamur.Da  quodiubes:^  iube  quodyela. 

Tertia  claftsijs  fententijs  conflat ,  ybi  Dominm  populo  ifraclttico  exprobrat, 
per  eum  tantim  fletiffe,  quominws  omni  honorum  genere  frueretur  ■  Tales  enim  expro^ 
brationes  in  eos  congruere non yidentur.quibm  admanumftt  h£C  reTponfio^NobuiproJfe 
ritiu  cordi erat ,aduerfatimebamm .  Quodautcm  illim  adtptfcend^, horumfugiendorum 
caufa,Domino  nonparuimm,eofacitm  cfl,  quiapeccati  dominationi  obnoxijs  liberumnon 
fuit.  fruflra  igitur  mala  nobvs  exprobrantur,qu£  effugere,  nonfuit  noflrx,  poteilatis .  • 
R  efiondeo,  quod  verum  efl  ac  fimplex:  inuefligandum  effe  malt  fontem,vt  inde  iudice- 
tur ,  vhinam  refuleat  culpa,  aut  in  quem  confcrri  debeat.  lam  nemo  aliudcaufari  poteflcur 
peccet,niftmalam  voluntatem.  Voluntattsporro malitianon  aliunde efl, quam ex  hsre^ 
ditaria corrupttone.  Qiiidigiturprodefl,eitii inuidiam alio deriuare, quodiure nobis tm- 
putatur^.  Culp£radicem m  nobts inuenimm.  Quidergo,adcaptandam  excufationem co- 
namuralib  transferre  ?  Hanc  resf>onfionem  ftttsyahda  confutatione  repellere fe  putat 
P io-him  ,'(h'mfuo  f.tfIidiorefj)uit :  nifiquod  in Moifiteflimonio ,  illic  etiam  excuffo, 
atiquanto  diligintim  infiflit.  M  oifes  enim,promulgata  lege,populum  in  hunonodum 
conteflatur.  Mandatum  hoc,quodego  hodie  tibipr£cipio,non  efloccultum,nequepro^ 
culpofitum,fediuxta  te  efl,  in  ore  tuo,  ^  in corde  tuo.  Ji&c  conteflatio  cum  yideatur 
tn  homine  multum  coHocare,  viderietiam  poffetfuperiori  fohnionieffe  contraria.  Earn 
io-huradduco,  ^  explico:neque  tamen  interim  dijiimulo,  eluderc  promptum  mihifore,fi 
cauillarihaherem  inanimo :  ytiquefidenotiti£,tantum,nonautemobferuandifaciliiatey 
agi  dtxero .  Sedo  ftendo  ex  Paulo,  quvsftne  dubio genuiniis  fit  ac  purmfenfm :  Nempe 
fi  adEtiangelium,  non  adlegem  refems.  In  refellenda  priori  folutione,  quam  ipfe  cauil- 
Utoriam effefateor,multum laborat  pighim:adhancalteram cumventumefl, nihilpof- 
fe  ahfurdtmfngi  exiflimat,aut  magis  a  Moifi  verbts  diffentaneum,  quamfi  yerumfit,de 
Eu,ingdio  oportere  hoc  intelltgi.  lam  nihil  miror ,  quod  tam  f£uum  ac  truculentim 
adtterfim  nosfepr^beat,  cum  in  Spiritum  fanilum  nthilofit  clementior.  Certe  Spiritt0 
Chrifti,  qui  per  M  oifen  locutm  fucr.tt,  per  os  P  auli,  quidvoluerit,enarrat.  Neque  vcro 
perptexa  ejtaut  oifcura  mterpretatio.  FttenimEuangelij  ^Legts  comparatio:qi»oci  kx 
yitam  nonpromittat,nifi  ijs,  quimand>'.ta  impleucrint :  Euangelhm  autem  gratuitam  iu- 
flitiam  offcrat,  qua  homines  D  eo  reconciltentur ,  ac  £tern£ftlutis  h^redesfant.  In  hanc 
remcitaturlocmille:  Nonproculefl  verbtm  ,nequefupra  tefitum:  ^addttur:  Hoc 
efl  verhtmjidei,  quodpr^dtcamm .  Siperfhicuitas  qu£ritur,  quiddefideres  magts  adin- 
telligendum ftcile  ?  S i authorita/, :  coelefte  efl  oraculum.  ^udiend^ne  igitur  lam  funt 
Contra  Pighij  bl.tfphemi£  ?  Sedquoniam  bellum  calo  dcnuntiare  non  horret  hic  gigas, 
fjiecfemm  pauli'sf)er,qualem  imprejitonemfaciat.  Totm, inquit ,  contextm  neccffario 
foQulat,  dc  lege  intelligi.  Fateor  certe  de  legeprimiim,  qtiatenm  ad  Euangdium  tranfi- 
tus eft,idquc officij  hahct, yt adchrifttm m,mu dticat.  yeriim quoniam defltspr£ceptii 

dd 


}Ol 


RESPON.     CONTRA     PIGHIVM 


r 


fmflra.  hxc  diCerentur:  velptltem  parum  homini  co/iducercnt,  non  nifi  tn  exitium  fctltcet 
illi,pfOt>ter  natwdi  viti!t,cejTuKi:ideo  noper  KxrJiy^„r,if,fedfeCHdiim  proprium,^  litera- 
lem,vtfic  loquar,finfum,adEua^elii'itntducitPaulH.s.^tqHih£C  illufjrtafunt:?  r£cipio 
ytfocia:  Propono  in  canFpeciu  tuo  hodie  vitam  ^  mortem:  ftcontemptoribHi  dicantur, 
qiios  necejfefit  infua  duritie  ac  contumaciaperfiftcre  ,donec  cor  ipforum  Upideu  reformet 
Corj.  Dem  .Nonfic  Pauln-i  ,qui  legcm  ideo  minislerium  mortis,  ^  damnationti  yocat,  quodni^ 
hil  cjuam  occidere  ^  exitio  dtre  fuos  difcipulos  potucrit,  nifiper  nouum  faedm  cordihm 
infcidpta  eJfet.His  dtclis,quaf  me  conilricium  adfuum  trihunal  reum  mdex  teneat,fuffi~ 
cienterdemonslratumpronuntiat,quamcontrariafententi£noflr£,fittotaScriptura.'Ego 
ycroconfido,fiquidtudicarvpoflh(ic  yelit,ytfe pritn ad^nticyrmconjeraf.yndefanio 
ns  ^pur^atiorii  cerehriredcat. 

In  Zihrum  quintum. 

lhroquinto,inhoc  elahorahat,  ytrecitatis  iterum  h^reticUveterthtts  ,*qui in 
prxfenti  quxfiione  ahe>rarunt,inter  diuerf^^pugnantesfeciarum  opiniunes 
hc  temperat.Tm  oflendatfuam,  fulquefmdium  docirinam,vtah  extremts  hinc   j 
inde  >t-r(  j.A^j^w^/cci/Mfcw  retincat.nosvero  contra ,exfingult6eorum,qui  Ithertati  ar-   ' 
hitrij  dcro  o-.trunt ,cdiqw.d  haufiffe.atque  ita permixtam partim  exmultti  variifque  errori- 
has  d.oiirinam  hahere  conuincat:p.trtim  notn  etiam  commentaaddidijfe,  qu£  omnemprio 
rum  h^reticoitim impietatem  fupcrent.Nos  enim  cum  Marcione ,vdentino,Manich£Of   j 
^  fimilth.:'^ ^''"'(^'^'■^''■'(fn hointmi m.tl.tm  fn^reicum  'yviclefno ^  lauremio  Valla,ho-^  > 
tninem  diuinx  tantum  voluntattA  inflrumsntumf.tcere,vt  a^.tturpotiiM,quam  agat.Omnia  ; 
fusfcnd-re  exDci  vniu^ ,arhitrio:vt nthil nohts  contingenteraccidat,fedmera  necefsita-  > 
te  omni.'..  Hocvero  cdijs  omnihm  hahere  peiw,  quudtant£  peruerfitatts  naturam  totam,  j 
auanta  qu  mta  cfi,d.'.mnam:'A  ,yt  nihilpofiit  quammale  agere,  etiam  in  fanciti:cum  illi,  Vd 
lcntinmfcilicci,MaiXinn,acManich£i,partimhonam,partimmaUmdocuerint.Dixiiam  i 
mtc,^  quift  digito  indicaui,quhfjputidafit  calumnia,quodnos  ita  Mtrcioni ^t;*  Mani-  j 
chm  fuhinde adiungit: a cuihm non mtntis dif^idemtts, quam Ptghiuf ipfe a nohis.  Quod 
natttram  tradimits  malam  effe,vidtriforte  cum  illis  habere  idccmune  infpeciempojjemw. 
Verum,fecundo  deinde  verho,  tantum  inter  nos  effe  difcrimintipalam  facimus  ,vt  ne  mini 
m.i  qiitdemfufficio  h^reat.Nam  cum  illi  effentialem  in  natura  malitiam  condituant,  eam 
aue  ah  ipfo  creationts  initio  talem  extitiffe  imaginentur,  nofiri  ex  natur£  corruptione  vi- 
tium  effc  dcfinimt:  natttram  vero  non  coelcflialiquo  influxu,fedvoluntario  homints  lapft  i 
corruptamfuijfe,  conftanter  proftentur:  vt  ciim  qu£ritur  malicauft,  non  extra  nos  exire, 
fednchic  totam  culpam  imputare  dcheamti-s .  Hicnoftcr  ejlcum  valentino,  Marcione,  ^ 
MAnich&ts  confcnfn^:  quantum  fcilicctintcr  ignem  ^  aquam  conuenit.  Sifdemftbiquis  !■ 
fieri pctat,primum  extant  lihrinoflri,cptimi^locupletifiimitefles:deinderuhilhicle- 
o-es,  quodnon  ipfe  P  ighin4  ex  mea  Inftttutione  rccitet.  Neque  tamen  contentm  pares  nos 
tam  ahfurdis  hominihi^sjcciffe,  maiori  execratione  di^os  cffe  cUmat:  quiatotam  naturam 
damnemits.  Nempe,chnnonaliqua  fui parte  homopeccauerit,fedtottts,quid mirtim,fife 
'  totum  d:caturpsrdidiffc  ^Sedpcrmultum  intercjl ,  accerfitone fua  culpa  vitio,ftcut  tradi-  | 
mw,an aliundc fihi indtto,ficut dclirant illi,dicatur Uhorare.  Quodft hominum patrocinio 
opu6  ejt,  ^uouftintm  hahemtu  horum  omnium  authorem,    Denecejjario  autfortuito 

rerum 


DELIBEROARBITRIO.  30} 

remm  euentu,nihil  inprxftntiaattinvere  pUcetine  res  diuerfu  impltcando^  oratiomferi- 
em  conturhem.  Hominemfc  quidhn  docemm  agiDei^atht  yt  tumen  fmula^af.Jicta- 
men  ipfum  am-e,ytpen€s  D  ei  Spiritum  totaft  ac  mantat  aciicnii  ejficacia. 

^tqueytappareat,(juantam  ex mentiendi confuetudine  licentiam  audaciamque 
fibi acquiferit ,  non  moduf.a mend.xcia alicjuo  faltem  colore  ohducere  nihil curat ,  fcdne 
cui  io-notafnt ,  ex  mea  Infiitutione  refert,  qux  ea  inprcmptu  arguant.  Neque  enim  tn 
creatione  yelopere  Deiconftituimwiprauitatu  noftrx.  ori^intm,fdin  primiparentUno- 
flri  culpa.quodyoluntaria  defecJione  miferam  fruiendi  conditionemjihi  contraxcrit,cum 
ither  creatm  ejfct.  Hccautem  ynum  efh,  quo  a  M  anichdas  ^fmilthm  orthodoxos  difcer 
nere  contentm  efl^uguftinm.  Vides  ergo,  yt  hicfuriofm,poftquam yerho  nos  damna- 
uit,re  ipfaprotinm  ahfoluat.  Quodautem  totum  hominemfc  yitiatum  effe  dicimm,  yt  nuL 
lafutparte  adfpirart  perfe  adDeumpofit,noaliudafferimm,quamquodteflatur  Dem: 
cuonemomeliordchomineiudtxinueniriqueat,cumnullmmehm,quidfitinhjmine,no~ 
ucrit.  Siquidem  totum  hominem  carrtts  nomine  def^ari,  non  efdijficileproharejquan- 
tunlihet  repugnent  contentiofi.  Nam  quoties,  contraria  oppoftione,  cum  Spiritu  ccmpa- 
ratur,Spiritm  nomenproculduhiopro  re^nerationk  ^atia  capitur.  Rcflat,igitur,yt  ca- 
rofit,quod,  nondum  regenerati,  hahemm  a  natura.  Ntcalio  argumento  prchat  Chriflm,  °^"'  ^' 
oportcre  nos  renafci,nifi  quiaquodnatum  ejlex  came,caro  efl.Sipars  tantiim  homimsfo- 
retcaro,n6nneratiohi£c  perffranm-etur^Inprjmptuenimefetre^onfoipartemho- 
mtnti excellentiorem  procul  diflare a  came.  Quo  autem  elo^io  camem  hanc  commen- 
datPaulmi  Scio,inquit,quodnon  hahitet  inme,ideJl,incarnemea,honum.  Item:  Rora.j.J 
Senfu6,autcogitatiocamii,  inimicitiaeftaduerfm  Deum.  Quicamcm cmnihonoya- 
cuamejfe  teflatur ,  ^  caufam fmul indtcat ,  quodtota  rehelliift  Deiiuftiii£,  ^  nihil 
comarc  aut  meditariqueat  ,nifi  Deo  contrarium:nihiloplm,autminm,  quam  nos  dtcit.Et 
ncqminipfo  adhuccamts  nominc amhiguitatemctptet , prim  nullam prorfm  inhomine 
partem,  reliquerat,  quam  non  damnationi  fuhieciffet.  Legatur  human£  natur£  defcri- 
ftio,qu£capite  ad Romanos tertio  habctur:quid homini ,a  dmnatione immune ,illic relin- 
qmti  Quod  ergo de naturx noftr£ yitiofttate pronuntiaui,non meum ej},fed Spirittnfan- 
{ii  tudicium. 

Hinc  yero,  quoddeinde  fuhijcio ,  confequi,  quls  non  yideat  ?  Non  effe  in  hominii 
poteftate,ytfepr£paret  adrecipiendam  Dei  gratiamfedtotam  conuerfionem  effe  donum 
Dei i  Quanquam  hocquoque caput habetfua certa ^ clara teftimonia.  Nam cltm Do- 
minu^iprocorde  lapideo,daturum  fenobts  corcameumpromittit,quls  pr£parationi locm 
relinquiiur?  Quiex  nolente fityoluntarim:exreheUt ^ contumaci ,paratm ad obfe- 
cutum,quamfihi  pr£parationis  laudem  arrogabit  ?  Nec  minm  yerhts  tUts  exprimitur:  In- 
utntit-sfum  a  non  qu£rentihm  me,  Tametf  enim  de  Gentium  yocatione  loquitur  P  ro~ 
fheta,ineatamenyniuerftlem  no^lr£  omnium  yocaticnti  typum  repr^fntat.  Dtiigi- 
tur  efl,nospr£uenire,yt  nos  adfe  conuertat.  Nec  mirum.  Siquidem  c  um  cogitare  mul- 
tominmft,  quam  yeUcne  hocquidem  nohti  reliquum  Paulmfacit,  yt  tdoneifmm  adalt- 
quid  honi  cogitandum.  Proinde ,  cum  P  ropheta  confteamur,  omnes  nos,fcut  oues,  ah- 
errafft.ynumqucmquedeclinaffe  inyiam  fuam:  ciim Dominm  inyiam  fuam nos  reduxit. 
Nec  Dominm  eti.im  yUam  glori£  huim  particulam  alio  traduci  patitur.  S uum  cnim 
opus  ej]e  clamat,quodex  C£citate  lUuminamur:  quodex  tenthrts  transforimur  in  lucemfu- 
atn: quodmente renouamur:  quhddmique  a  morte  excitamur in yitam.  Quo pr£paratioms 
generc,Deigratiam,mortuu,iprouocahitl 

dd     X 


jo^  RESPON.     CONTRA    PIGHIVM 

Si'(jHitur tmium rmmhrum,  de  ejficacigrAti&  operatione.    Nego  ioitur,gratiam 

ftc  nobis  offerri,  yt  noftr£pofleaft  optiom<,i>elobtcmperitre,  vel  refragari:  nego  tantiim 

in  hoc  dari,  yt  imhecillitatem  nofiram,fuhfidio  fuo,  adiuuet:  cju^ifi  tn  nobvs  alias  quicquam 

ftt  fittm:  fedhocin fjlidum illtti6  op:t6  ac  henifctiim  effc  confrmo, vt cornoflrum,  ex  la~ 

tideo  t.i  cameum  ,ycrtatur:yt  yoluntMftat  noua:  yt  nos  denique  ,corde  ^  animo  reforma- 

ri,  yeltmiif,  quodyelle  oportet.    Neqtte  enim  ejficere  Deum  in  nohis  teflaturPaulm^yt 

pofimmbene  yellc:  fedhocquoque ipfum,ytyelimiu ,  ad complementum  yfque  operU. 

Quantum interejl intcr ejfiium ^  yoluntatem  ?     Proinde efftcaciterformariyolun- 

tatemnoflram  conflituo,yt Spiritws  fmcfi ducfum  fequatur  neccffario ,nonautem inci- 

tariduntax.it ,  yt yaleat,fi yelit.     Qmd porro de yno operc dtcimm ,  idadtotam yitam 

txtendi dehet.    Neque  enimfueritfati,s,fi  cor  homimi  femel  direxerit  Dem:  nifiperpe- 

tuofmiliter  retineat,  cJr  inperfeuerantia  confrmet.    lam  inperfeuerantia,  duo  h^c  ob- 

feruandaeffe  admoneo  ,ne homincm  imaginemur Deo cooperari,propriaaliqua  yirtute, 

dum  Spiriiu^s  ^uhernationi  ohfequitur:nc  poficriorem gratiam loco merctdts, lUiretribui 

futemm, quaf,priorc  heneytendo,  hoc  promeritu^fuerit.     Ncquc enimaliudpojfe  ho- 

mines  concedo,  quam  quodtlhs  datumfuerit,  ^  Dcum  pcipctuo  tenorefic  perfequiin  tl- 

Its  opiKfuum,ytgratuitum  fit,qtucqutdtlli,s  adfnem  yfjuc  confert:  nififorte  cum  ^ugu- 

flinomcrcedim  yocare  Itheat ,qutaftt gratiapro gratia.quiafuam  in  clecios  benefcenttam 

noui/sfubinde  donn  cumulet  Deu^s -Hoc  totumft quidintclltgo,yno  yerho  copleciitur Pau-  , 

lm,cum  Demri,ynum  effc  docet,  qui  ^  yelle  opereturin  nobts,  ^perfcere,profuo  bene 

pliciro.  A^on  ds  yno  dte  loquitur.fed  de  continuo  aclioms  curfu,  cutm  ynicam  caufampo- 

nit,  DeibcnepUritum:hoc  ej},gratuitam  ,fne  ylliu4  mcrittreffcciubenignitatcm. 

His  omnikis  quod  dicam  .Augtifltnumfdfcribere,fuauitermefubfannatpighim. 

yerlimnihtldtco  ,  quodnon  primante  leciorum  oculos  pofuerim :  ^nullumejicaput, 

cfiodnon  prrps  adyerbum  fepins  apud .Auguftinum  occurrat:  certe  nullum  ejl^quodnon 

hculento  eiks  tefiimonio  confrmare  liceat.    Totam  homims  naturam  yitiofam  effe  do^ 

Lib.'.:'e  (^<^o.     Qu;d^tigufiim{i?  Noli,inquit,putare,  tealiquidoperari,nifi  inquantumma- 

peccac.     Itiics.    Item:  Spiritt-ayitiiiinChriflo  rcgencratfdeles,itacorpus  mortisin.y4damge~ 

remiir.     nu'irAt  peccatores.  H£c  carnali^  ejl gcneratio:  lUaffiritualis.  H£cflios  carmsfactt.iUii 

Csp.:.      ■filiosSpiritu4.H£('filiosmortk:iUa  iiliosrcfurreciionvs. H£C  filios  fcculi:iUaflios Dei. 
InPlal.    -'  ,,    -/  r    ■        I      I      ri-      •  ,  ■    •     /•    //  /;  •       i    i 

i4:.Lib.  I ''.ir.lios mtlertcorcli£:h£cpltos ir£. H£Cpeccato ortgtnalt obltgatos:iUaomniyinculo li- 

s^^^oni.i.  hi-yatos.Item:Dicimu4  0pu4Deieffehomincs,inquantumhomincsfunt:fedeffefuhdiabo^  , 

Lib!ad*    '  lo  i:vjuant.imfmtpeccatores..Adeo  autem  totum  homineperuerfum  effe  tef}atur,yt  quic- 

Boni.j.    quidhahere honorum  yideturafcipfo,  cedat  lUiinpeccatum.     Gratuita Det geatia dtco 

Lib!4.     ho-minempr£usniri:nuUo  fuomertto  adeamperuentre :  imoneappeterequidemeampof- 

aduer.     fc^doncc  cxcitatum  incorde  emshoc  defderiumfuerit.     Dtcat .Auguflinu^ :  Ofien-  ; 

A6.Vk3\.1  ditur ergo,  Dcitm gratiafuaauferre  infdeltbus  cor laptdeum ,  ^  pr£uenireinhomini~  \ 

Epi.  107 .  lif^  honarum  merita  yoluntatum ,  ita  ytyo  luntas  per  antecedcntem  gratiam  pr£parctur: 

■non  vt  o-ratia merito  yobmtatti  antecedente  donetur.  Item:  Hic  cjipr£cipum  qu£flionis 

■cardo,ytriim  pr£cedath£cgratia,  anfubfequatur  hominis  yoluntatem.yelytplaniu-s  elo- 

quar,ytnm  ideo  nobis  detur,  quia yolumiii:anper  ipfam  Dem  hoc  quoque  ejficiat,  yt ye- 

limti-s.    Item:  Quia Itherum arbitrium ad  Deum ddigendum  primipeccatimagnitudine 

■ferdidimm,  vt  in  Deum  credamm,  ^pie  yiuamm,  non  ejlyolentn  neque  currenttf:  non 

qmanonyeUedeheamm^currere:fedquiainnobiiytrunqueejficit.Item:ytquidDo- 

minnt  , 


DELIBEROARBITRIO.  joy 

minM  itiBit  nos  pYO  inMelihm  orare  f   ^n  yt  eU  pro  hona  eorum  voltintite  o-,\i;ra  retri-  ^'^•*^ 
btiatur  r  ac nonfwtiw  yt  ex  mala  m  bonam  mutetur  eorum  voltmtai  r   Dtcit  enim:  Ne~  Cap .i  9, 
mopoteflad  me  yenire ,  nifiPater  mem  traxent  eum.    Non  ait  tllic,  ditxerit:  yt  aliqtto 
modo intelli^ami^prxcedere illic yoluntatem.  Qmi  trahitur,ft  iam yolehat  ?   Et  tamen 
nemo yenit, nifiyelit.  Trahitur er^o  mirvi modi,^, yt yelit, ah illo, qttinouit intm in ipfis 
hominum  cordihm  operari :  non  yt  nolentcs  credant  ,  fed  ex  mlmtihni  yolmtes  f- 
ant.      Item  :    liherum  arhitrium  non  nift  ad  peccandttm  yalet ,  quandiu  efl  capti-  ^'^■'^ 
mm.  Item :  QUomoao  homtntsbontm  propoJitum,niJi  mtjerante prius  Domino ,  cum  cap.g. 
ipfafithonayoltmtii,qti£  pr£paratura  Domino?  Item  oflendit Dem,nullt.i hominum  i-ib.4. 

?      •  •  ■  ■  1  c  r   1  ■  ■!  I  r  cap.(5. 

tonti  merttiiprouocari,yt eos  bonosfaciat:  Jedpotim  eti  retrtbuere  bonapro  malnpropter  ibideni. 
feipfum hocfaciendo,nonpropter illos.  Item:  Secundumplacitumyoluntatvifux,nepla- 
cito^loriemuryoluntatvi  noflr£.  Non  optiorwm  tantiim  homini  defcrre  Deumfentiu,  yt  De  pred 
hene  ^yolendi  ^agendifacultaterri  haheat,flihuerit:fedcoreiusejftcacitermoueri  ^^^,1^^ 
ytyelit:^  ipfum  totumfic  dirigi,ytfaciat,^  opere  compleat,  quodyelle  illi  datumfue- 

rit.  Loquaturnunc ^uo;u{linii4.  Corrin-ns quandam  fententiam,qu£minmconfiderate 

3--1  £  ^  '^      ■       ■    7  J    J  r   ■     -1   ■      t  .^J  I  Debono 

diciafuerat: CongruentttK,inc^utt,hoc modo .depnita  Det  yoluntate,yt  ex injiclelttate  yc-  ^^j(^^^_ 

tieritis adfdem:  acceptayoluntate  ohediendi ,  ^ accepta  perfeuerantia  maneatvi  inpde.  adHila. 

Item:  lilamgratiam  non  hahuitprimm  homo,quanunquamytlleteffemahi6,fedhaluit,  cji.,,. 

in quafi permanere yellet ,nunqtiam malta  effet:  ^ftne  qua,  etiam  cum  lihero  arhitriojho  De  corr, 

nm  effe  nonpoffet:fedeam  tamenper  liherum  arhitrium  deferere  pojfet.     H&c  eftprima  jjp^jj/ 

oratta,qu£primo  ^dam  dataefl:  ftd  hxc  potentior  infecundo  ^dam:  quaetiampt,ytye- 

lit:tantimque  yelit,  tantoque  ardore  diligat,  yt  camvs  yoluntatem,contraria  concupifcen- 

tem,yolunrate  Spiritm  yincat.    Nec  illa  quidemparua  erat,qua  demonftrata  eflpoten- 

tia liheri arhitrij :  quoniamficadiuuahatur,ytfmehocadtitorioin  honononmanerer.fed 

hocadiutoriumftyellet,defereret.H£cautemtantomaiorefl,ytparumfithomini,pertl- 

lamreparare  perditam  Ithertatem  :parumfitdenique,nonpoffefmeiUa,  yelapprehende- 

re  honum,yelpermanere  inhono,fiyelit:nifietiam  efficiaturytyelit.Nunc  autem  quihips 

non  datur  tale  adtutorium,potna  efl:  quihm  autem  datur:  fecundtim  gratiam  datur,nonfe- 

cundv.m  dehitwm:  ^  tanto  amplim  datur, quihm  dare D eoplacuit, yt nonfoltim afit,fi- 

nequopermanerenonpnffumm,etiamfiyelimm,fedtantumactalefit,ytyelimm.     Efl 

quippe  in  nohis  per  hancgratiam  in  hono  recipiendo,  ^perfeuerantertenendo,  nonfolum 

poffeqi'.odyolumivs,fedetiam,yellequodpoffumm.  Etplurimaineundemfenfum.  Item: 

Stnohii  liheraquxdam  ex  Deofityoluntas,  qu&yel  honapof?it  effe,  yelmala.honaautem  pecca.me 

yoluntm ex nohis efl,r}jelim eflquod hahemm a nohli,quam quod hahemm ex Deo.  id-  2c  remif. 

ipfum ad perfeuercntiamextendo:yt ficut initium,  ita^  honorum operum  complemen-'" "^' ^  ' 

tutn  ahyno  Deopendet.    Sic autem  conprmariyirtute  Deihominem,ne  depciat yt  con- 

tinum  yfque  advitie  pnemfit  mer£  ^  indehite  grati&  tenor.     Neque  cooperari ex  fe 

homtnem  D  eo,  yt  aliquiddcfuo  admifceat.fedpro  menfurafolhm  quam  accepit.yt  non  ali 

ter ag.it:  nifi quoadagitatur.    Dehoc etiam  reTpondeat  ^uguftinm.    Quomodo  non  ^  .^  ^^ 

eftgrati<£Dei,  nonfoliim  credendi  yoluntiU,  ah initio,  fedyfquc  in  pnem  pcrfctterantiai  ad  vuale. 

cumpnii ipfcyit£non tn  homtnli,fed Dei fit poteflate ,(^ pofitt  ytiqtte Dem nonperfe- 

ueraturo hoc eti.im  coriferre,ne malitiamutet cor eim  ?    Item:  Donum Dei afferimm,  pgbono 

efje  perfeuerantt.im  yfjue  adpnem.  Nam  ciim  dicit:  Timorem  meum  daho  in  corda  eorum  petfe.  ad 

quidaltudeft,  qti.im  tantm  ac talvs  erittimor,quem  d.iho ,  yt  mthi  perfeucranter adh£-  jjj^j^jn 

reant\^dh&c,cum  yhtcpie  doceat,  liherum inprimo  homine  arhitrium,  cumfahium  adhuc  princi. 

dd    J 


jotf  respon;   contra   pighivm 

t^incolimeflaret,nihiltmeyiiluijfcfini'gmM.j^oflc,^^^ 
Cap  7.     ^''^'" voluit Dem pertin'jre,  vt  homo  acccdat adeii, nec mji  nd  fuxgrm>t^mim're yoltiit 
yt  homo nonreceditt ah eo.Item:  Vnde ofts:ndimr,^ inchocindi ,<^ yfjue infnemper- 
Cap.  13.     rcuerandi  gratictm  non  fecundum  merita  noslra  dart,  fed  donari fecundum  ipfuafecretif- 
Cap.i7.    fff'''"^'}  eandmque  iuflifimarn,hentficcntif!mam,faptemtfimam  yoluntatem^,     Item: 
H^c  funt  dona  Dei  ,qu&dantHr  electis,fccundum  Dci  propofittimyocatn:  inc^utbw  donts 
ejl  ^  inctpere  crcdere,^  yfque  adjinepcrfeuerare.Ita  cochdit^rariafanctis  effe  omne 
&  crat.;    meritum.Cur ergo  mihi  irafcttur  P  tghiii4 ,fi  ^ugu itinipatrocinio ,quod  mih t  tam  Itbera- 
"p.7.      litcrojfcrt,ytor?  ■ 

Hocpoftremo  iUum  male  habet,  qtioda  regeneratione  fdelem  animam  in  duu  di-^ 
uifam  effe  partes  ajftrmo :  acquoties  huim  facit  mcmioncm,  me  imaginartaut  fomni^rre 
dicit .  H^c  enim  hodie  R  omanenfium  cjl  theologia,fabiilofum  diicere,  quo  nihilfamilt.i- 
riui  homini  chrisliano  cog/iitum  ejfe  dcbct.Sedquoni.im  nthtloplus  fbiritu.ili6  expericn 
ti£ habent httiufmodt  homincs,quam  bruta animalia,faltem ados pighio  obftruendumy.t- 
leat  P  auli  .iuthortt.u  .Ciim  dubium  ejie  non  dcbeat,quinfcptimo  adliomanos  capite,imao-i 
nem  depinxcrit  homims  regenerati,yideamns  an  non  illudipfum  quoddico,  eo  loco ,  adyi- 
mm  repKiJentet.  Communem ergofdclium  captiuitatem in  fuaperfona dcplorat , quod,  ^ 
yclttquidemhonum  ^  appctat  ,fedpcrficere  non  inueniat  :quod  mente  confentiat  lcri 
Dei,carne  autcm  lcgipeccati.itanon  f.tciat  bonum,quoddiltgtt,fedpottiii  m.tlum ,  quodo- 
dit.  Vides  confcnttmtem  iu{titi&  voluntatem .  Vnde  igitur  impcdtmentum,quominns  fe- 
qu.itur  ejfccitislNonaliiinde  certe,qtiam ex contrario  dcfiderio .  Vndeporro  defidcrium 
iUud^  ntfiquhdyetenihomimireliqui^in  eohabitant,qti£luclanturaduerfii6Spiritum'! 
Dixeratcnimc.-tpitefcxto,yctercm  hominem  per  crucem  Chrtslt  mortuum  c[?e: poslca. 
(iutcmfubijCit,yion  ita  eflc  mortutim,quin  ccrtamcn  adhuc  (^  moleftt.im  facefat .  Nunc 
fer yeterem  hominem  quidinte!ltgat,exalijs  locti  colltgitur,  ybimente  ^  corde  renoua- 
rinosadDciim.tgincmiiibet.Proinde,ycteriihomimiparseft,^fuhhocnomineconti- 
nettir ,  quicquidextra  hancrenou.itioncm  tfl.Et ne  longiii.spugn,indum  ftt  contrarijs  vo- 
tii,huctllucdtftrahi  fe  conqueritur  Paidiis:  acfcrepug/utntiamfcntire,  dumadtuftitiam 
Deiadsfirat:  hincftbi  remoram  inijci,  ne  tam  celertter  currat,  vt deceret.  Huim  re- 
piignantix  caufim  peccatum  infe  habttansftcit.ftmulpartem  .iftgnat,inqua  hahitet,nem- 
fc  camcm.  Sedpighiu4  de  corpore  tllum  loqut  tnterpretatur,  ciim  carnem nomtnat.  .At 
neque  corpn-s  motioncm  propriam  exfe  habet:  ^  Paulipsnon  qu.mlibi'tmotioncm,fcdaf- 
fecium  yoluntariumfigntfc.it,  quijfirttuiaduerfetur.  Nuncqu£ritur,  ynde  repugnan- 
tia  nifiex  ea  imperfeciione,  quodnondum  Spirttu  Deiin  totum  rcformata  efthomtnvs,  ^ 
%  mcns,^  yGlnnt.ts,inyit£  nouitatem.fed  camem  adhuc  ^  terr.im  ahquafui parte  refiptt. 

Vhttale  defidcrium  apparet,yt  voluntai  reftftat  yolunt.itt,dcftdcrium  cum  deftderto  con- 
fligat,votum  fitvoto  contrarium,qtmmthinon  conced.it  dtcere,animam  induas  diuifam 
ejjepartes?  Imoqtmnonita,  ^fenttt,^  loquitur? 

Poftquamvero  doc{rin£noslr£  fumm.im protulit, ex aduerfbnohifcum  Peiigianos 
confcrt,  quos  dd  alterum  extremum ,grati.im  Detprorfis  .ibneg.indo ,  dclapfos effe  dictt: 
ytttaad  fuam  mediocritatem  yeni.it ,  qti£  inltberi  arbttrij gratixqueconmgattone  con- 
ftstit.  .AcprimoqHidem,ytprobabilcf.itquod  dtciurmeft,  grattamtUiex  defnitiomi 
£cclefiastic£titulo  conciliat.  Sedquo  tandem  argumento  defnttionem  Ecclcft£effepro- 
hat?^ugiislino  tcfte.Quidieivfne  contranos  te^timonioamplim  abfitiaudet,quem  adcb 

cmclenter 


D  E     L  I  B  E  R  O     A  R  B  I  T  R  I  O:  307 

euidenter  noliiytndicatii?}JUf^.Sedcolorenon-  atret.  Corr,tditenim  ex  fuppojlth 
tijs  librti  fententioiti^qux  dimidiare  inter  Itherum  arbitrittrn  ^  Dei  «^ratiamyi 
dentur.  Sedbenehabet ,qtiodnihilnunc  profert  in  medium,  quod  non  ante  refu^ 
tauerim.  Quanq:utm  fia  tmprobitate  me  cogit,nonnihil  iteritm  de eademre dice- 
re .Libro ,inqutt,fecundo ,de  peccatorum  meritts  ^  rc'miJ?ione,non  in  eo  rcprehen^ 
dtt  Peitgianos  ,quod  liberim flatuant  arbttrium,  fed  quodin  eoeuehtndo  mo~ 
dum  excedant.  Htc  yelim  ohferuent  leBores,eum  efje  primum  lihrum ,  quo  difjiu- 
tare  ciimPeiigiants  coeperif.iUic  itaquclielitari  eum  potiu^,  quam  iuflo  certami- 
ne  confligere.    Deinde  non  effe  ex  proprio  eiit-s  inflituto,  de  Itbero  arbitrio  qudC-' 
Jlionem  illtc  traCiare-.quodt^^ contexttn indtcat, ^ ipfe  quoque  author  lihro  Rc- 
traclationum  fccundo  teftatur.  Non  ergo  mirum,ftnon  tnteritis excutiat,quod per 
cccdfonem  tantum  leuiter  attingere  in  antmo  hahebat.Verum^lft  hoc  nihili  £Jli~ 
tnetur ,quid nos ,obfecr6 , gramt iUiid^.  non  damn.tri  ab  eo  Pelagianos,quod  libe- 
tum  arbitrtumfiatuerent,fed  quodfme  modo  extoUerent .  Nam  cum  recept£  tam 
confuetudini  nomen  concederet ,de  re  tantum  difceptationem  habebat.Vtdcndum 
ero-o  nunc jquanti.m  tribui Ithero  arbitrio  pattaturutc inde  iudicandum,qutd ano 
hn  dijfentiat  .P  eccare  ,inqutt  Pighitn^emtnemfatetur^ntJil/olentem.Quidnos? 
^n  txtralioiuntatem peccatum  confiituimu-s?  Fateturquoque ,Deum  nthtl  pr£- 
cept[fe,quod  non  poteftati  nofir£  fibiacear.Nempe f  poteftatem  tntelligAs,  non 
inix  natur£  noftr£  fiv  infita ,Jcd quam  e  ccelo  Dem peculiarttcr  fuis  itrgtatur.ft  •  ■ 
cut  ipfc  tottes  exponit.  Qu^anquam ftmul addtt ,quodlierum e(l:neque exemplum 
tale extitiffc  'ynquam,neque  poilhac  Jperandum.  Gratiam,inqutt,folii  Jplendori 
(omparat . Quo  fubindicat pvim  aliquam  anim-^i  tmffc,ftcutin  ocult  actefubeflliir 
tiiiy  frfrta  .Sed  cttrmox  additam  lUtccorreclionem  Jubticet^  Hoc  enim  hadentii  Ji- 
mtle  ejl,  quodfctttoculuidum  actemfuam  intendtt  ,fohs  Jjilendore  tUtminatur, 
ita  homtnvslioluntAs  ,qu£ad  Deum fe  conuertit,eimgratia  adiuuatur.Sedcum 
animaduerteret  ^uo^uittnttf  ,iri  eo  cUudtcarefmilithdinem,qu()dnonfitin  ani^ 
rn&  poteftate  conuerfto  ,  etiam,inquitfvtconuert.tmur,  Deta  adiuuattquod  ocults 
corporis  externa  lux non prxitat .S icut  i(^  althi :  Qmd efi oculnfanttas  adytden-  pjuft/ 
dnmSoicmihoc  ejigratta  mentibni,ad  implendam  iegem  .  .Atnemtnemadiuuart  Manic. 
agnoJctt,ntfiquiJjwn!e  conatur  :Nempe ,  quta  ncnexterno  tantiim  impuifufed 
~i/oiuntaria  motione  operatur  in homintbns.Nam  a6itomJj)eciemmodb defignat, 
ne  brutts  aiit  laptdthti^  Jhntiesjacere  homines yidcatur.  Vnde porrbjjiontanea, 
illa  incitatto,yndeyoiuntartn<s  conatn^j ,non  dijiim^datpoflea  .  Nam  ybtgratiA  £;yfyp,j, 
cpiii  (Jfe  teftatt44  eji,td  vt  innotefcat  quod  latebat,quamytfuaue  fat  quodnon  de  L-ib.cap. 
lcciabctt : pojlquam  non  human£  facuitatvs,fed  dtuini  ejfe  munern  tradidtt ^ve L^T'^ 
quod fcimu^  bonii,yei quod eo  dcieclaniur:iaborant,inquit,l]omines  inuenire,qutd 
tn  nojirayoiuntate  bonift  nofimm:<^  qutd tnutnirt pojiit jgnoro .^ugttfttnui , 
ftPtghio  creditur,ahho,Hint  requtntptit J^onte  afeipfo  conetur. Qutd^uguftt~ 
mnpft  tPr£tereo  aiios  iibros:fedin  eo  quem  citat P ighius  ,fortiter  abliaccaium- 
tiiaje  dcfcncht.   Poterat,tnquit,homo ,fnon ex prima  condittonein  iuncmife-  Cap.i^* 
rtam  decidtfjtt,fine dtjjtcuitate tufitttam appetere  ^fqui : nunc  autem  ex defe- 
c\ionvs p£najLCUtum  ejiyisium:'^!  lammoieitism  fii,okedtre  tujitti£.  Vtgiianter 
qttidcm  conarirws  iubet,(^deprecart  ardcnter.Jirnui  tamenlit  inteUignmui ,qtibd 
(^ficconamurj<(^fcdeprecamur,dori-o  lUimnos  h.ibcre. 

dd   ^ 


j,o  RESPOK.     CONTRA    PIGHIVM 

re>'i.'W,<tc//;rf»c/«rf»;  liheri  arhitrij^^gratk  copuLmaJlruendam^ex  prio- 
re  ad  Valcntinum  lihro  optirrmm  tejlimonium  haherefe pntat ^l/hi  citatu  Scriptn 
r£fententijs,qu£  liherum  arbitrium,dum  compellant ,  hommi  illudfuheffe  fimiji- 
cantyCum  illis  altcra  ex  parte  alti&  conferuntur ,qu£  dona  Dei  effe ojlendunt ,quit- 
cunque a nohti  exiguntur.Iam  qita pottti  optimafde  expofui  ^quid  tota  lUa  com- 
paratiofhiyelit^joceftj^quorfumJj^edetj^quidcontineat.Duohn^autemem 
hriiconp-at:Jj?ontepeccare  homtnes,cum  peccant,(^proprio  l/oluntatii  motu:  i- 
deoquefrujha  alib  deriuare  culpam.Ciimautem  DetSpirituadhonumdirigun- 
tar.non  fic  excludi  eorumyoluntatcm:cum  h^c  ipja  ftt  gratiayeorumyoluntatem 
adamandum  (^  appetendurn  bonum  inchnare.Porro  -vhi  hominem ,tum  in  honts, 
tum  in  malts  operihHS,yoluntarium  ejfe  monftrauit^pojlea  de  yoluntate  tpfa,qua- 
liift,i^  quidperfelialeat,fimuldecjficaciagratt£,dtjj>utare  incipir,^  volun- 
C«p.is.    tatem quidem natura  femper  malam  effe^l/t  nihtlquamDei  lujhitix, pertinaciter 
refifxere queat:foltt gratia  honamferi :  &  itafieri^l/t  tunc:iujlitiam ,  a  quaprius 
ahhorrehat ,necejfarih  dtligat ^fequatur.  Quidnos'^ ^n  yoluntatemexcludi- 
mui,gratii&  pr£dicatione?^lto  igitur  colore  fe^iefliat  I>  ighim  oportet.fiyelmc 
diocrihiis  tno^enijs  imponere  yelit.Neminemenimfugere potefljquamconvruen- 
ter^uo-iiihniti  fic fcriherido ,nohifcum,^fentiat,(i;*  loquatur. 

S  cd  i.im  tempiis  e{l,lit  facrofanclxPighij  dcfintttoni  detur  locnsiyt inde  me 

limapparext,quo  lureyniuerfam  Ecclcftamnobifrum  incertamenkommittitt ,yt 

eiui deinde  patrocin  iumfi bi  yfurpet..Antequam  yero  de  re  ipfafenfumfuum  pro- 

ferat,qutainfiac  qu^flione  degratix  Det potifftmu agitur,dtucrfas  huim^Vocts 

ftmijicationcs  enumeraf.ncque  tamcn altud ajfert ,ntfi quod a  noilrudtltgeterob- 

fcruatum  (^  traditumpndcmfuitx  tametfipejlimam  gratiam  mox  referat.Et  ta~ 

tnen  "vtyideoi ,  quam peritm  ftt  theologM,f  quidde  fuo yult ingerere ,qH£,  alias 

hene  diCiafuerant,fuisfarHurvicorrumptt  atque  contaminat.Inde  addeclaradam, 

qu£  exprimi  hominiilapfu  fluXtt ,natur£  corrupponem,  tranfif^t proculduhio 

m  eiiis co mttione  tottm  dtjputationts cardoyertitur.     Quanquam  miror ,  quid 

nunc  ei  inmentem^venerttpvthocexordtoytereturjcumalibtfcripferitjnihil  cffe 

niao-ti  a  ratione  diffentaneum:Clara,inquit,eft,i^  ncmini  incogntta  delibero  ar 

bitrto  Ecclcfi<e  dcfnitio.  Deoriginalipeccato,difftctli4,ohfcura,^perplexafem 

per  futtqu£ftio.  Qjiam  ergo  ahfurdum  cft ,rem per  fe expeditam fuperuacua  dif- 

ficultate  inuoluere^.Hoc  qutdem dtcehat ,~Vt  a  locofibi  parum  cornodo  deflecleret: 

nunc  autcmrationti potential/iiJtti  ,factt  quod improhauerat .  Et  fane nimi£  id 

f(icordi£  (^Jlupiditatti  fuerat  ,yelle  apr^fenti  qu£ftione  expungere  originale 

feccatum:ex  quo  pr:.ctpua pars  dependet:Longo  fcilicefVolumtne  contendet  Pi- 

2hitii,Deum  homint  liberum arbttriu  contuitffe.Qmd inepto  Liborefe  maceratl    1 

Neque enim  aliud  tandem confequetur ,  l/bidiumultiimquefudauerit, nifiDt  an~ 

nuamM  yernm  cffe,quodfemper projcjbifumus  :  ^  quodfo rte non  ita  diferte  elo~ 

aui  boffct ,ntftin  fchola  nojrraprofvcijfct .  Nunc  affertmm,  humanum  o-cnmpcr- 

ditailla  ,quam  tn creatione  acceperat,  Ithcrtate ,  in miferam  feruitutemdecidif 

fe.HocPighitiS  concedit.Inhocfcrut:utiiJlatu,hominemnegamttsliberaeltgen- 

di  tamhoni ,quam m ali facultate ejfe pr£ditum,  vtadl/trumlibet  accommod^refe 

queat .S ub pcccat i ftquidtm  iugo  tenert^inCl  rn  ,yt ad D ei gratia adjj)irare nuUo 

modopojiit,  doncc  Chrijhtgratta libcretur.  Hic nodm  eft,  tn  quoPighif^  refislit: 

(3* 


D  E     L  I  B  E  R  O     A  R  B  I  T  R  I  O;  309 

^  tetmen  in  excuttenda  controuerJtal/U.im eita mentionem  jteri^Vetat  jjednunc, 
-^/t  dtxi rveritatk-Dt  impulfm,in  eu  tocum  ingrejJmefl,quetari'opere  refugiehat. 
Porro  ne  in  reuoluendu  eiu^fomniji  froitxior fim,cafita  tantiim  ipfa  rerum 
hreuiternotaho.Impium  effe  atq;  infanum  commentum  cenfet Pighitn cjuudna- 
turam  tradinm  fc  ytttat.,m  ejfe peccato  origtnu^l/tnihil  .unplin/.  ^ofiit  homo, 
tjuampeccare.Neq;  enim  ahlatamnohu  fuiff^^iturim  ft^i^  Annf,  t^n^^^ff^f^p^y^-, 
tJtraUifjuod  meliorem  ferhclioremque  reddehat  naturam,cjuam  infe  futjfet.  H&c- 
rine  ejl c-tufi.ycur ^uguiiinum  totiesnohiseripuerit,i>tfu£opiniont5  teilem pa~ 
troyitmquefaceret'  i  l.mat ^u^ufiinus ,in  hoc  argumento  non  naturam,qual'ti  a 
Dco  crcitta  fui t,fed  naturx  corrupt£ peruerfitatem  tnf^iciendameffe  :neque  id 
yno  loco ,fed totHs  in  hocl^hiquee^.Contra  exiftimatPtghtu^,nthtlfuiffedena 
tura  diminutum:^tamen^u^u{ltni  interea  tejlimoniofe  tuetur.^tnon  dijiimu 
lat  aliht  Jh^c  inp.trtefe  aheo  diffentire.Sedcumfv  hocfummum,  ^  maximimo- 
menti  in  tota  controuerfa  c.ipiit,in  quoexdiametro  diftdentj  quidtanquaplena 
rnnfe-nfianc pofleaHoriaturi .Adde.quod nullns  error  eft  ^  que^mani  aut  acrius  in 
Pelao^ianii  ^n^u  ftintaimpup^net ,  guam  guld  naturd.  inte^rit.tttm  iaCiarent: 
ciim  tpfeyulneratam.,corruptam,ferditam tjfe ^contenderet . Quorfum ergo P ela- 
srianoi  adioextcrari  perttnet,cumprimo  eorum  axiomati  nomenfuumpalam in- 
frrihafiM  orLdiL.u.tnqiitt,e'p^  ccrruptto  ,cx  conditione  efl.nonl/itio  natur£.  Vn- 
deprohai  iQuoniam  corpm  exfuis^quihfts  compofltkm  ejl  ,principus,^compofitio- 
rm  rattone  tta  habeat.^eodem  argumento  euinceretur,pofi  refurre&ionem  quo  — 
cue  mortifore  ohnoxtt'.m:(^nunc  animam  effe  mortalem ,Ex  quo  enim principio 
CYta  efi,nij'i  ix  mhtloi  Lquide  fi  illam ,qua  homini  ah  initio  Dem  contulerat,per- 
jeBioncm,nonita  extittffe  innatura  diceret^ytperfe,^  exfe  iU..im  h.iheret,li- 
henter  in  ettis  fententiam  d'.fcendcrem.Nam 0*  eo  modo  neque  animam  perfe  im^ 
mortalem  effe concedtmm. Quinetiamfic  docet  Paului,cumfoli  Deo  trthuitimz^ 
mortalitatem.  Neque  tamenpropterea  mortalemnatura  ejfe  animam  fatemur: ' 
attando  non  ex prima  effenti&  yirtutei.ftim.xmns  naturamifedex perpetuojlatu , 
quemfiiis  creaturn  Dern  indtderit.  Cum  ere^o  haclencondi.tMf(iic£t]iM2i):^nc^ 
morte  aut  corruptionem^n^amfentjretjuoflivitin  martiA damnationem con- 
traxit.Ttn  rvrrJ  r/rffffr^-fi  ori^int^difj^^^f^^if^poftoln^inon  eim  adnaturam  refert, 
fed  ad  peccatum  .  Proinde  amoriendt  necefittate immiintl»  fuiffe ^naturs:  f.nitaf  _ 
fvat :  nunc  autemortti  iudicio  fuhiacere.,morhtts  efl.H£cf.xna  efl  acfimphxphi- 
hfophia ,qu£,yagti  illn ^~)iolatictiP ighij  f^ecuUtionthm  importune  euertitur. 
Vtcaro,inquitj:iirationepu?net.,eamque  tn  iujitti^  ohedientia  impediatac  tur- 
het,natur£tft,nonyitij.Hicyerb  an  nonplenu  huccn  Manich^umfe  ejfeprofite- 
turi  Nota  eft  onmihiis E££Ji  temulentia,  Cochld fatuttas:fed  t.im  flagitiofsim- 
pudentt£,  quod fci.tm/ion  extatpar  exemplum.Pltti  centies  nohls  iam  Manich^i 
nomen  exprohrautt  ,quodnaturam  damnemtis,ciim  natur£  corruptioni  dicamns  int 
putandum ,quicquid efl  in  homine~Vttij,Nunc autem  quid  ?  lUa,inquit, qu£ ratio- 
nt  ftctt  neo^otium,camti  rehellio ,  ^  qu£  iuftiti£  reluclatur  ,non  alia  efi,  quam 
qu^fueratantepeccatum  inprima  ormne.Vtdes  '^t  in  Creatoni  conttimeliam,ef 
jenttale  tjfein  homine malum,  impurum  os pronuntiet  ^ Niftforte  contumaciam, 
qitainiitittti£ohfequio  rupugnare  tpfe  tr.idtt,a  yttiolielttexcufare.Verum  citiiis 
fe  ex  lahyrintho  expedtat  ,qua^t  tam  manifeflumfacrileoiu^iUo  colore  excufet. 


310  RESPON.     CONTRA     PIGHIVM 

Cumttnie  mentiehatur ,  Deum  nos  facere  m  ali  authorem ,  iUud  erat  extremum 
probrum,quo nos grauari pojje  exijlimabat.  Quidnunc  ex  fuo  fenfu  eloquitur? 
Quodrebcllio,qu<g,  excarnefentitur  ,  aduerfm  rationu  ^  iuflitidiohfequium,  ex 
natura  ^ Deo  fit,non  defcdiontsl/itio.Levat  nunc^quiyoletdeliriaManich^ei, 
"yt ayeterihw  referuntur:^  non  aliaftiifje reperiet. 

Concludit  ergo,  in  naturalihmmhil homini  deperij(fe:fed  tantumfuiffefu- 
jternaturalthus donu  ornatum,qu£  in  eum  Deus cotulerat.Sed ineo  hallucinaturj 
quod fanitatem,qu£yera  eft  ac genuinanaturi£coflitutio,nonpoteft  abaccidcn- 
te^yitio  difcernere  .  Hoc  difcrtniine  non  adhihito,  nihil  mirum,fi  omnia  confun- 
dat .  Hoc  quale fit ,paucts  expediam.  ^jfe{lm  omnes,qut  in  homincm naturaliter 
cadunt,nos  quoque  exprima  naturx  creationeeffe  agnofcimm  •  Vtfunt,  exempU 
o-ratia,amorconiugaHs,parentum  itemerga  liheros,amicitia,gaudiumexfoclici 
fucceffujCX orhitate ^iduitate ,rehufque  omnihns  aduerfis  trifiitia:¥amem,frio-ii^, 
mopiam  ,pericula,ignominia  ^  dedecm  reformidare:appetere  rurfum  <^qu£rere 
ncceffarialiitdi  fulfidta.  Hos  affeC\tis  non  docemus  per peccatum  tnoleuiffcfcd 
ab  ipfacreatione  fuiffe  naturte  indttos.lfiampi>ero,quanosminimum  experimur, 
^-ffxti ,hoc  efi-,inordinatum  in  affeClibm  excejfum^quofitr^tmalecocupifcamtiSy 
concupifcendoque  rehellesfimm  Deo,ex  corrupttone  tradimm  natum  effe,nonna, 
tur£  ab initiofuiffeingenttum.Qua  ratione.Auguflinm,ficut  ante  citauimm^yo 
luntatii nomine  non  dtgnatur appetendi  facultate  ,  qualiter nunc  corrupta  eft:fed 
cupiditatepotim  yocandam putat,quodmodum  infutf  dejiderij s nunquam teneat. 
Diligit p.tterfilium,coniux  coiugermcaflm  amor,^  qut  laudem  etiiim,mcretur. 
Verim^l/tnuncyitiata  eft  natura:amorhic  inhominenon  repcrietur,quin  alt- 
quidinquinamenti  riftpiat.  Jtaque  ah  illa  corruptionts  radice  ftfvtnihtlpurum 
aut fincerum  concipiatl/oluntAcfed  quemadmoduipfa  efl contaminata  ,Jicfruc}m 
etiam poUutos  ^  immundos  pariat.^tque  hoc  efl  qtiod  dtrimus:cum  ifte,de  quo 
loquimur^morhmhominum^yoluntattfcmperinfideat^ideononniftmalumconci- 
pere  ipfampoffe.  Nam  ftrei,honeft£  alias  in fuo genere  ac  laudahiUs,  nimquam 
l/itio  caret  appetitm,propter  eiufmodt  excejfum ,quid  cum  mala  concuprfcuntur? 
Talem  natur^l/itiofttate,^  Scriptur£  ybique  demonftrant.En  ttbttrihmyerhts, 
quid  interpuram  ^  adulteratam  naturam  ftt dtfcriminu :  quod dum P ighim  nort 
cbftruat ,omnia peruertit  fed  hisfieri  Deoiniurtam  opinatur :  quia  minime  eim 
honitati  confentaneum  ftt,antmam  creare fic  deflituta  omni  rec\itudine,yt  nihtl 
quam peccarequeat.  Qualif,inquit,gratt£eimcommendatio,citm dicitur  talem 
naturam  condidijfe^  Nosyero  non  conditori  acceptum  ferimm ,  quicquid  in  nobts 
mali  eft,fedprimo  parenti  noftro,quimifer/um  hanc  httreditattmadnos  tranfmi- 
jlt.  Quodft  timetPighim,ne merttbfteuiti^, accufetur Dem ,ft  ob l/nim hominis 
culpam  in  yntuerfumgenm  tamfeuero  poent^genere  animaduerterit,ne  litigetno 
lifcumfedtotam  Scripturam  aboleatpvbt  hoc  tudtcium  p.ij^im  publtcatur. 

Sequituravudeumalterdenaturtg,  reparattone  locusiin  quofattsdcmonjirat, 
nonnift  maledicendo  incalefcerefe pofje.  Nam  quia  hic  henedtcere  oportuit,aut 
ftlere  ,qualihet  glacie  eftfrtgidior.Hoc  tamcn  ejt,quod  tandem  inprimt^i  fto-nifi- 
catfe ha bere  anobts dtuerfumiq;: odDeum  manum porrigere  hominibus projtratts 
opinatur,  ad  eos  fuhleuandos  ,fedeos  modb  qui fuhleuart  defiderent ,  nec  deftnt 
cbuixfibi  adiHtrici^j^tegrati^,  quin pottus  iUam  apprehendant ,etus  adtutorio  re- 

ucrti 


D  E     L  I  B  E  R  O     A  R  B  I  T  R  I  O:  jjt 

uertf  conentur adDominum^ah eoftluari optent,acjj>erent,iUifc curandos ,  illu- 
minandos ,faluandos  trandant.  Qttjbmycrhu partcs  iftas  inrenouatione apmat 
lihero  arhttrio,yt  y  elit,yt  apprehendat^^yt  conetur,yt  ohftquatur.  His  quodne- 
(ejje  en,fuhiun^it:  ormes  per£(]ue ^ratia  capaces  effe,  quodomnihas  indijfercn- 
ter  ojferatur.Pofiea  multo  adhuc  lon^im procedif.nuUamfieri  p^ratix  iniuriam,fi 
naturafua  dicantur  homines,^  Itheri  poteftate  arhitrij  odiJfepeccatum,maliti£ 
fenuntiare,adl)eumconuerterefepoJfe,corde  contrito  0*  humiltato pofcerelie- 
mAni,cp\Arcremifericordiam  ,fjerare  grAtiam.Imo  has  effcpr&parationes,  au&  ni 
fipmedant,nunquam  nos  dignetur  Dem  henip%o  fuo  ajp€^u..y4c  eiufmodi  Qui-  ■ 
dimdoBrinatotamPelagij  irnpietatemfat'iiconfutariextflimat:noslramquehul- 
titiam  deridct,qui  dum  metuimm,nequid  indegratix  commendationi  decedat  frtt 
Jlra  de  nihilo  tanta  contentione  digladiamur. 

Hdic  deliramenta  quominw  Scripturisnunc  refeUam ,  duahui  impedior  cau- 
ps-.quia  &  immerja  fylua  mihi  hicpuUuLtret:^  eritproprium  ac perpetuum  li- 
hri  proximi  argtimentum.  .Adde  quod  Scripturas,quoties  eitts  animo  non  adlu- 
hefcunt,fiifque  deque  hahct Pighim.Veritm^vhi  ejl tUa  reuerentia^quamyeterim 
patrum definitionihiis  fe  diferreftmuLtiSiquis,  tam  augmcntim iquam initium  ^°"' 
fdeij&^  ipfm  credenti  affcdumjnonpergraiididoiium,  ide(l,per  Spiritttsftn- Cif.u 
£ii  operationem  corrigentcml/oluntate/n  noiiram  abinjidelitate  adjidem,  ahim- 
fietate ad pietatem,fednaturaliter  nohts  in.ffc doceat,tiEcclefiajlici  Concilij  de- 
creto  h^retictts  ejipronuntiatm.  Si  quii  item^l/t  a  pcccato  purgemur^l/oluntatem 
nofratn  Dcum  cxpeCiarecontenditjnonautemylit etiam purgariyclimmper  Spi    *^' 
t^itui  fandi  npcrationemfieri  innohii  conftetur ,  pro  Spiritttsfancli  aduerfarto 
damnatns ejl.  Siqua  itemftneDeigratia,yolentih:is,Liborantihtii,pulfantihu,s,  Cap.tf. 
fet€nttbtts,dtfidcrantihiii,  Dei  Mtfericordiam  confcrri  tradit,  non  autem  dittini- 
tuiPi/tcrcdamtiij^^iclimtK,^  h£C  omniajicut  oportet,agereyaleamus,pcrSpiritU 
in  nohisjieri  conf.terur,  is  anathematedignus  eil  ludtcatm,  H&C pr^tercaConci  -  Cap.Ki 
ludecreta  funt.Si qutsper  ^d£pr£uartcationemnontotum,ide]i,fecundumani 
mam  ^  corpus  in  detenus  dicit  hominem  mutatum^fed  lUxfa  .mimdi  lihertate cor 
j?us  tantummodo  corruptioni  fuhieclum  ftitffe  crcdit ,  Pelagij  errore  deceptus  ejl. 
Jte:  Si  qups  humAna  inuocationi  coferri  dtcitgratia:  nort  aute  ipfam grattamfa-  cap.,. 
cere^t inuocetur  a  nolu,cotradicit  Jefai£Prophct<s.  Jtem:Si  quts pernaturtyi-dp.-}* 
goremhonum  aliquod,quod  ad^itam  dt:ernam pcrtineat,  covitarc aut  cligere,id 
4;fi,pritdicationi  confentire  poJfc,confrmat,ahfque  iUuminatione  Sptritusfandi, 
qui  datomnibus  in  confentiendo  ^^  credendo  fuauitatem,hdiretico  faUitur  Spiri 
tu.Item:  Tales  nos  diligit  Deus,  quales  futurifumus  ipjlus  dono,non  qualesfu-     " 
mti-s  nojlro  merito.  ltem:Nemo  defuo  habet,ntfi  mendacium  aut peccatum.Nunc     tt 
mihiynum  intotafuadodrina  apiculum  Pighius  oliendat ,  qmnoniftisdecretu 
confofftis  ftt atquc damnatus .  Quod  fiConcilif  atithoritatem contemnit, hoc  faU 
temeum  moueat,  quodqui  interfuerunt  acfubcripfcrunt  Epifcopi ,  nonfe  autho- 
res  ijiorum  c.tpttum  ,fed approhatorestantum  effeprofitentur.quoniamfihtafede 
.Apofiolica  miffafuerint .  H&c  ef  tUa fedes ,ynde  quic  quidprofeilumfncrtt,non 
altter accipiendum effe contendit P ightus ,qua  ex  tripode  oracuUinr.imo  quamdi- 
uinae  coelo  reitclationem,cui(^.y4ngcli,^Prophet£,cedcre  deheat.Quid  ergd 
nuncdiciuruseji,  hocftcr.^e  iUtusfcdis  anathemate  in  caput  fuumpromulgato^ 


cilil 


31»  RESPON.     CONTRA     PIGHIVM 

Quoditutem  totics  cum  PeLigiank  nihilfe  hcihere commune ia^at,nefdo 
auos  hicPeUgianos  cominifcatur.  Neque  enim  tantum  cumijs,quos  defcrihit .Au 
^uil:inw,tnulta,  hahet  fimilia,fed eorum quihnfdam  multo  eft  deterior.^dmoni- •  j 
tii.<fuerat a ProJheroS^u^u{lin(ts,effenonnulIos  tn  GaUia,qui  ah  eodijfcntiehat: 
^'^•'•^'^^w/  tame  eolifque peruenerant Pvel  ipfo  tcfle,ytprimi  hommts  peccatoohnoxium 
hn&o .    nafct  humanumgeniis  credercnt,nec  indc  quenquam,  nift  Chrifti  iuftitia,lt herari: 
^^i'"''     ronfterenturetiamDeigratia  pr£uentri  hominumi>oluntates ,nec  adyllum  optis 
honum  yel  inchoandum  yd perficiendum  fihi  qucnquam  fufficere.       Dumad- 
uerftis eos  dijjjutare  infiituitidifcernitqutdm  aPclagio,fcd tUa  tamen  confcjlio- 
ne  minime  contentm  efi :  aqua,  agnofcere promptum  eft,  quamprocul  adhuc  ah- 
fitPio-hius.  Fatehanturilli ,pr<£Heniri  a  Deo  hominumyoluntates,no  natur£do~ 
no(fuiffct  enim  id  ridiculum)f(.d fmgulari  S  piritu6  fanc\i  gratia  .Hic  autem  ,nemi 
nem  Dei mifericordia  adiuuariclamat,quinon,i^yolendo,^fperando,^pe~ 
tendo  .tntcfe py£parauerit.vhi  nunc  tantum  illudinter  eum  <!^  Pelagianos  dijii' 
dium ,quo gloriatur^ S cd in  eo  refiftit P elagio ,quod Dcit faciat  homtntdehitore. 
Sedquo  argu7ncnto^EtiamfinuUiu6,inquit,culp(£,  rcni  homo  foret  ,quid  tamen  cort 
ferreaut  exhihere  Deo  poteft,feruus  D  omino  ,creatura  Creatori,quo  tUumfthi  ad- 
flringat,yt in  yit£  £tcrn£fi£reditatem  adopteturi Nuncliero  in  reatummortis 
<£tern£ prolapfus,  nunquidhahet,  quo  fe  damnationi extmatlquo fatiffactat pro 
ojfenfaiinfupcr  ^  h^res^^^^flin-sfcrihi  deheat  ?  Quidl/irihu^fms  pr£jlarc Deo 
foteft,  cui  dehet  quicquidesl,^quicquidpoteR  \  T alialtdaimprcjiione adeo 
non  duhitat  projlio-atii  cjfc  Pelagiti  ^yt  noftr£  ,pro  tucnda  Dci  ;rratia,folicitudini  j 
tanquamridi(ul£,fcrociterinfnltct..y4tfuhL:to  vnoycrhulo^yhi  hominefithrcattt 
mortisoh  culpam  conjlituit,  nego P eLtgtum yUo  modo  attingi.  Bcncfcia,  qu£in 
hominum  naturam  contulitD cw^P ighim  fj^lcndidts  elogijs  commendat.MuLto  id 
^liiculentiii4,^  fblendidiu^s  f-iClum  a  Pelagio  ^uguflintis  tefl^itur.Q^in  etta 
dc gratia  quidfcntiret  cum  in  Palcftino  Cocilio,tum  alihi fxpe interrogatw ,non. 
ahfmiligenereorationtsfuamimpietatepingehat. Quideft  hr.mo  aut  q"id  hahet, 
quodno  a  Deo  acceperiti Quant£  igitur,^fupcrbi£,^ infani&foret,fi  quidji~ 
hiproprium  arrogaret,quafi  nonjihi grati a  coUatum? En  quihm  PeLtgiummachi 
nv>  dtruat atque  euertat  Piojnm :  Nempe dum  eins  confcjlioni  fimpltciter  fuhfcri- 
hit.Sedhomini  adtmit,ne fihiDcum  ohligare pofiif.quod P elagim  ajfcrehat.ltc-  . 
rum  hoc  fihi  fpedrumfub  P'eLtgij  nomtne conjingit.  Siquidem  cum  lUenonnifiA  1 
promijitonihm  £ftim.tret hominum  merita,Jatls  eo  innuchat,non  aliterfentirefe, 
adftringi,D eum ad reddendam hominum opcrihpi6 mercedem: nifi quiayohtntarid  ji 
fhonfione fe  fcciffetyltro  dehitorem.  Dcniquenihilinhominihm  coUocahat,aut 
yirtutts,aut  iuftiti£,quodnon  Dei grati^nomin.ttim  difcrtifquel/erbis  adfcrihe- 
ret.Nec alitermeren  docchat  homtnes,nift quia  Dem iUorum  operanonneccjii- 
tate  aliquaynecl/Uo  ohlip-ationii  iure,fedpro  tmmenft fua henignitate,eo precio 
dtgnatm  eftet.Hoc  ctim  totidcm  prope  1/erh't/ifuccinit  P  ighim,totam  Pelagij  h£- 
rejim  afc euerfam fihi gratulatur. 

SedrationcinuiC\afuff:iltiiscfl,curnoncredat,paratameffeDeigratiam,nifi  i 
vs ,  qut  ad  eamrecipiendamfe'pr£parauerint:quontamdcheatcertaDeoconftare 
r<itio,curyni potifis,qua  alteri  eam  impertiatur.  Hoc  enim fapicntemdecet .Ego 
autem  cum^uguftino  rejpondeo ,  abfitytiudicium  hoc  penes  lutumft ,  ^  non 

fgulum 


D'ELlBERO    ARBITRIO.  ii) 

jlgulu.CQnflat  quidem  Deo  certafolidaquc  operumfuorum  Vdtio:fcd mctgls  arot- 

na,fuhlims,recondittf ,  quam  Dt  eam  Ctrpiat  t.tm  angufiits  tenuifcjue  mentisno- 

jlrAmodulus .Hoc nunc  folum  controuertitur,quodnos  ftpientiam  Dei,qu4rN  in 

hocdeleclu  incomprchcnfibilem  c.tptui  noflro  P aulus  ejje  docet ,  adoramus  c:>m 

timore  ^  trcmore:P ightus  nonplus  fajjere  Deo  permntit  ,quafn ijifefinltofuo 

cerehro  apprehedat.Hinc  illa  execrahihs  hlafphemta:ft  Deus  ex  duohus  malu^ 

f.tridanin.ttioni  ohnoxijs,^  adhuc  in  malo  contumacitcrpcritdiihus,  in  ahcrum 

animaduertat,alterum  nonmodo  yenia,fed  fuo  quoqueamore  dtgnetur,non  miferi 

cordiamfore  Ltudedignam,fedfluham,irrationahticm,i^  infant  Dnminl  indui- 

»etia,dio7iiqne prorfus ,qui feruos^niuerfos  ni.tloi  ac  cotumaces  haheat.Eo-oDco 

fu£  tu  iuflni(X,,tum  ftptemix,defenfioncm  nhnquamitantum  ejficiiimpv.  caufam 

ipfe  fufcipiat,fuoque  ore  reum  htcferife  profteatur.PoUtcetur  per  Jcfaiam,fore 

•ptahijs,qui  etmnon  quxfierint ^rcperiatur^-vt  appareat ac fe  manifeiiet  ijs,qui- 

Im  eum  cognofcere,nihil  curx  erat.^n  oinnihns prnQitit  hoc  hentfciiim  ^  Con- 

flataUqitihwduntaxat.    Qmdft  meliits  adhucfctre  cupias ,  quam  non,  cxpecicc 

dii  fihi  homines  accedant,fed auerfos  ^ahenatos  ad  fe  trahat,cos  intuere,in qni 

lni completafuit  hxc  prophetia,^  dtligetcr  expende,q»ales,  amequamcoueite 

renturjuerint:ita  nihilde hac  re amphas  h-^fttahis.    Sumamu^  ero-o,quod  dcE~ 

fheftvs  tradit P atilfiS ,fuam  erga  eos  mtfericordiam  Deum  expUcuijfe,ncn  ciim  ad 

tam  recipiendam  ftnum  protenderent  jfed  cum  mortui  peccatis  ac  deliCiis ,  S .t- 

than£militarent,ciim demerft  in prauh  concupifcentijs ,  cainitanttim  ^  miindq 

ohfequerentur,cum  natura  effent  filijir£,ftcut  ^  c£teri,cumftne  Chriflo  ^fne 

Deoyiuerent.Nondum^rgeo,quod tamen  iuremeo  liceret,  quamtim a prxpara 

tione  ahfit  talts  flatus  .Solum  ex  Pighio  1/ehm  dtfere ,  curEphe0iporins ,  quam 

ahos  quoshhet,  amplexusfuerit.  St  mihidolorem,honas  cogttationes.piadiftde- 

via  ohijciat,nihil  tale  admittuntPauh  ycrha .  Quin  ettane  cui  in  metem  -venirent 

tiufmodi nug<£,nominatim alijs  fuiffe ptnitm fmiles exprimit,a  quihin tatr.engra, 

tutto  Deifauore  difreti  acfcparattfucrint.Natura  cratuflij  ir£,tnquit,j  cut(^ 

reliqui.Quafi  dtcereticum  efjetomnium  communis  caufa  ^ par  conditio,no7z  tn 

yohts  inuenit caufam  DeuSjCurltos  ab  alijs  dtferncret ,fedex  mifertcordiafutt 

fumpft.Nunc,cur  itaf.tciat  fi  rogetur,  tautyridem tUn  nohih  refponfo  h.inc  qki&- 

flionem  pr^occupauit .Miferchor cutif^  >niferehor.Quofcihcet,hanc,de  qua  loqui 

mur,in  ehgendis  hominthus  mifcricordt<ffu£  dfcretionernfVteflfenfu  noftro  bn- 

^c  ahior,ttafuperiore  locoflatuit. 

^ddi!citiamentefltmon.ia,quihttsinnuereyidettir  Domintis  ,non  alijs  p.tra- 
tam  fore  fuamgrattam  ,nifl  qui  fc  ante  pr£p.-irauerint.^d  que  ,inqu!t  ,refjiiciam, 
ntfl ad pauperculum  ^  contritum  S piritu,tremcntemque  adfermones  meos?  Sane 
humiUs  Dcus  refptat.ftcut  iUi  acceptumcordn  contnti  c^  ajfhflt  f.crifauDa- 
nidcanit.Verlitn  tUudquoque  fcire openxpretium  cfl,  1» de  tUa  qua  Prophea  fc 
comendat,humi  httt4,ac  fcrmonum  Dei  reuerenti  a  .Certum  autem  tfl  ,f<pcrhi  a  c^ 
C£caconfidentta  femperturgcre  cor  homtnvs  ,doncc  Sptritu  Deidomttum  fuha- 
ilumque ,ad modcftiatn  a^juhmtfiionemfe  componit.Neque  yerl  hoc modo  pr£- 
pirari  hominem  ad  recipiendum  iuflitix.  donurn  neo:t»nu:ftd  Sp:ritu:finch  dt- 
reclione,nonfuo  ingenio.  Non  niftUhorantes  adfe  O*  oneratos  Chrtflips  to~ 
Utrvcrumylitonui noitrt.m fentiamus,acfHh co^cma,)nus,tpfe  ctiam  ftcit.,    Fa- 


ji4  RESPON.     CONTRA    P  I  G  H  I  V  M. 

ttmurlieriflimiim  ejfcvulgxre pYOuerhiumwnicum  ejp;  cur.itit)nis  prmcipium, 
ybimorhiK  agnofcitur.Ergo  vtfe  tihimedicum  exhihe<t^Xhrifln4,morhum  tnuin 
ao-nofcas  oportet.Morhtporrb  agnitio  ndhumilitatem  iimorewque Dei,adiudi 
cij  metum  atque  horrortytdtui  dijj)ltcintiam,te  rediget.  Nimc  antiufmodi  ajfe 
ilum  concipere natur.tltterpoftnt  homines ,c onfideremu-s .Veriim  eJT*  tpfa  cxperi- 
enti.t  clam.it  nonhuc  ante  addnciyCjuam  totum  naturx.  fnfimdepofuertnt  :<^ 
Scriptura  idemyhiquc  teJlatur.Caftiget  ergo  nos  Dominm ncceffe  ejl^t  erudi 
ti  reddanjuricum  ex  noht^fimjts  tanquam  indomiti  yituliificut dicit  leremias ..Ac 
Iere.31,  ^^  ^  ^^  externa  yiro-x  ioqui  cxciputtjfecm ipfe  n.ox  tnterpnt.ttiin  Qouerte  me 
Domine,inquit,(^conuertar.  P oflquam mc  conuertifti,egi  poenitentiam: pojl- 
quam  oftendiftimihi,percuJiiJcmurmeum,confufiifum,c^  eruhui.  H&c  omnta 
pccciti  odium,mortU  horrorem,dolorem  ex  ojfaifa,gra.'i£  dtfiderti'.m,qu&  adhima 
ni  arhitrij  botenti.im  refert  Pighiw^^yides  ft  Dco  acceptaProphet.t  rcferat. 
Quanqitam h.tnc  ohieclioncm fihtiliter fihi~\i idetur occttpare ^cu.n fdhtnds nospro 
iiocari  ac  fiUiCttan  aDcofatetur,fedJimodo  conemuripf,  l.thoremu^ ,neque dcft 
mm  ohui£  ^  adiutrtct  eimgratix  .  Veriim  ciim  eo  modo ,  inter  Detim  ^  homi- 
nem  dimidietiimb  cum penss  homtnem  ea  reltnqu.tt,quihm  totapaenitenti&yts 
continetur,qualiter  hoc  ciim  Prophct£yerht^conuenircpoterit,  q:i£  totampoeni- 
tcnti,im,ade6qite  prim»meiit6  exordiu>n,afolo  Deoprofictfct  ojtcndmt?  NuUi, 
inquit ,deejl  n.ttia ,nifi  qut  dcej} i pfe fiht .Fateorftne:  modbmihfvictfiimconce- 
dai,^  honayoluntate  dejict ,  ^liirtute  deftitui  omnes  ,  nif  quthusytrunque 
Deus  fuhmintflrat.eum porrb  ,qui  ^*  heneyult  ,  ^  cjficacitcr  conatur,fihtnon 
decJfe.Neminemfinquit^^yiolentcrcogit.Sxrjr.fcd  yt  volunt.trios  haheatferuos, 
qutjjiontefequantur  ad olfequium ,cor noutim  in  iU.icreat,(^  Spiritum  reclum 
jnnouat inyiferihiti  eorum. 

Pojlea  tamen  aliquatenws ycla  coUigit.  Nam  tripltcem g-att£ eff. clum,  quo 
Dominm proprieac  Jj>cci.iliier  ftios  eledos pr£ter  naturam  co>nmuneque  Itheri  ar 
httrtj  d-jjnim  adtuuat  ac  promohet,'nuenire  fe  tradit.Primus  cJl,quo  tujlifcatio 
nem  pr.^uentt,<^  e.tndtm  "Vf  dtfideremm  ,  nos  proiiOC.it ,  con.tntthas ad  eandcm 
mAnnmadiutricemporrigit,Uhorantihiisfucciirftt.Quidaudio'^Siaddefideran- 
d^m gt-.tttam proHOc.tmiir,yht  tUud,a^uodliiccftmo  ante  Vcrfn pr.ficrat''. Deum  hc- 
ni^m  fuo  ajpedudtgnart  mminem,nifi  qut  aucrfi{.s  ah  intquttate,corde  contrito 
^  humiltato  adipfum  conuerfm,ctus  rnifcricordiam  iniploret^petatyeniajperct 
miftrtcordiam^  Qiits  non  dtcat  nitm  ohliutofum  cffe,cui  tam.iduerfa  interfe  ^ 
pttmantia  ynofoemomento  excid.tnt?  Cer.e  benigno  afpcciu eum  iam dtgnatiis 
ej} Dem,quem ad pia  ftnclaque dejlderia  cxcit.t:.  Hoc  autcm  ipfum qutd altud 
eji,quam  omnes  honos  cordis  motm prxuentrt  'iPerg.tniit^s  tamcn .    Hanc,inquit, 


De  srat, 


pr-iuenientcm gratiam facri  DoflorcsapptU.tnt.  Loquuntur  iUt  quidem  fxpede 
prxuenientc gr.ttiafed lono^e  ali/^modo.Nequeentm  hac  incho.irt  ita fngun: tn 
nohtilioliintatcm  honam,yt  nosiam  coopercmur  ( ftcut perfuadereyult P ightm) 
fcdiUim  infolidum  hoc  opm  ejfe prsdtcant .N thil jine nohts,inquit Ptghius ..Ati- 
&lifi'.  gtiflimn  autem,prorfus fi.je nobn .H£c entm  funt ytriufque^^erha: Non  t.itum  tx 
~arbi. «p.  nolcntibus  jitri^olentes  ,fcdex  repig.tantihus  olfequentes ,  docet  ^uguslinus. 

n:ts  inHernrelonas  homimm  yolmtates,fedfacere.Itcmalihi:Qujs_autem  con- 


DELIBEROARBITRIO.  fiy 

fugit  adgratiam,  nifi  cum  a  Dominogreffus  homints  dirigmtur^  ^cper hoc,e-  ^^  «rep 
tiam  defiderare  auxiliu  gyati(e,iam  imtiumgran£  efl.P  i^hius  nuUum  grati^  ejfe  ^^"^' 
clum agnofcii ,nift  ajeiffo  bene yelit homo . Quid ergo  obfolam nudamque verbi 
fimilitudmem,impiofuo  commento  -veterum  nomenprxtexit,  a  quibus  in  rei  dc~ 
pnitione  exdiametrodtfidet^.Perindeenimefl,acfiquis  Deum  effe  defniat  cor 
poreum  ac  mortale  animai.poflea  adijciat  id tffe,quodfacri  DoCwres  DeumappeL 
iant.Sequitur  alter ejfedus  iuflificantis ,  ^  tertius  coronantis grati£:in  quibus 
explicandis  ne  quidfibifmtle  accidat,yix  tria  yerba  balhutire  audet .H occine  efl 
defnirelac  non  potius  conturbare  ac  confundere  omnia  quxperfe  aliasfatis  bcne 
diihnCla  erant'1 

Nihil  tamen  aliud  fentire  fe  aUegat,quam  quodidis  E^^^chielis  lierbii  conti 
netur.Daboyobis  cornouum,^  Spiritumnouuminl/obis  ponam,  ^  auferacor 
lapideum  de  carnel/eflra,^  dabo  yobis  cor  carneum,  faciamque  yt  in prxceptis 
tneis  ambuletis .Hanc enim pr£uenientem grati am  interpretatur,lft  m peccatore 
coUiquefat,cordvidurities.moU.eque  acfenfibile  lUi  corfat,  ^  aptum  diuinuim- 
preflionilm.^lteram partem  accipit pro  iuflijicante ^ratia^l/t  in  Dei  prxceptis 
ambuUre  incipiat.Hoc  quidem  folenne  efl  eim  artifcium,in  traclanda  Scripturx 
quodlibet  ex  quolibetfacere.Propheta  metaphoricam,quayfu6Juerat,locutionem 
'(jmplici  oratione  exponit .S iquide  ex  lapideo  cor  facere  carneum,metaphora  efl. 
Facereyt  le^i  obedianthomines,ftmplex,  ^  fine  figHra,oratio .  Hic  tngemoftis 
interpres  exre  ynaduasftcit.Jal/erba  Prophetx.  leuibiaargutijs  trahcre  adfuum 
propDfitumfltidet.C'umfefaclurumpromittitDem,ytintuilitijsfuisambulemtis, 
nonnifi  cooperantibin gratiam  hanc fe daturum  fignfcat ,Hoc  quoque  fenfuD.i- 
itidcanit,faCiuros  nos  in  Deol/trtutem.Huc  tandem  ndtunt  omniafic  Deum  bo 
na  opera  facere  inhomtntbtis,yt fimuiea  f.xciant  homtnes:nec  aliter  efficacem 
effe gratiam,quam dum  obLttonobn  ein^auxtlto  non  dtfumn-s.  Intercanon  ani- 
maduerttt,hanc  quoqne partem  fecundum  ea,qu£citat ,  Pauliyerbalub  gntia. 
contineri,ne  fruftra  ojferatur,ftd ad fruCium,id  efl,  adejfeduyfqueperueniat. 
Nam  cum  diutni  benepUciti  opus  effe  dtcatur,^  bona  in  homtne  yolmtas^^^qui 
inde  nafcitur  conatuspifque  ad  opern  complcmentum ,  offerri  tantiim  gratum, 
qu&^^ttlis  demum  futura  ftt,ft  eamreciperehomtnt  ltbeat,mintt:  certe dtmidio  il 
lim  efl..Atqui  damnattont  effegrati.m,fireffuatur,aiibi  tdemPaulus  docet  his 
')ierhs:.Anignort(s,quhdbonit.v5  Dei  adpoenitenttamtc  adducit  i  Tu  autemfe- 
cundumduritiem  cordis  tut  thtfaurtfas  tibi  iram.  H;ypocritas  aUoquitur  Paulus, 
qui  profliero  rerum  fuccefju  inflati,quia  Deumfibipropitium  effe  im.xginantury 
nec  de  refipifctntiafuntfoUictti,^ ludictumDei  contemnunt.     Citm  ergo Dei 
bentgnitate fic  abutantur ,eo grauiorcm jore Dei yindiclamminatur,quo  diutitfs 
eam  diflulerit.    Debuit  ergo  pighim,  tamperitu^.,fuo iudtcio,  diuidendi  magi- 
fler  ^  art ifex,non printerm itterL ,de  quo  bonitatisgenere  Paulm  lUic  difputet. 
N'Xm  extcrnam  Det  benediciionem,qua  indiffcrenter  bonos  luxta  ac  malos  profe 
quitur,cum fl}tritu.ilt  regenerationts gratta/iua  ele^ios  fuos  peculiariter  digna- 
tur,confiincttrc,homints  efl p.xnim  confiderati,       Nequel/crb  tam  tgnorantia 
peccat,quammaliiia.   Quis  enimpuer  huius  argum^ntt  littium  non  animaduer- 
tatacrideat?     Inuehttur  in  eos  Paul(t^,quos  Dei  benefcia  ,  quibnsinuitari  ad 
fvertitentjamdebucrant  ,m.xgis  ad  fecuritatem  conjidenti.imquc carnts  obflina- 

ee    » 


jitf  Jl  E  S  P  O  N.     C  O  N  T  R  A    P  I  G  H  I  V  M. 

lant.Er^o,Spirituifan8ificationi$  cum  offertur,reJj>uipotel}. 

Sequifur  alterum  argumetum.PulfareJe  ad  oftium  nojlrum  dicitChriduirvt 
(tperiamws.Cum  ergo  cla  fumftt  lUi  cordts  noftri  oiiiutn  per  peccatajpfe pulfat, 
follicitat,^  yartji  modisac  medijs ,quo  Jibi  aperianm  cordu  noitra,nos prouvcat. 
NuUi  ergo  deejl  pr^ueniens gratia,qut  modo  corfuumad pulftntis  liocem^foUi- 
citattonem ,prouocationeno  tndurat.Jpf  pulfat  ifednos  ei  aperire dchemm.prtuf 
^uam  introtre adnosyelit. Quafilioo  non  tUic  exprtffta  effet pulfandi  modus, 
nempe,quodl/oce(^  exhcrtattone  nos  follicitetiScd  quimentis  aperitoculosft 
inteUigatur,ipfe etiam corda  aperit,vt exaudtatur. Vtrunqueyero  Chriflt  ojfict- 
um  eji . Quid io-itur projicit Pi^hiusjtam  pucriliterineptiendotClamat  Chrtilus, 
Je  pulfare.Fateor.nempeficut  expontt,moncndo  ^  hortando .  Qutdnunc  ejl  apevi 
re^Monitioncm  corde  rccipere,ii^  ohedire  cxhortationi.  Hoc  in  nohs  fitumjin- 
gitPi^hiuf.Dcft}  autemfihi  yendicat.Circuncida/n,  inquit ,  cor  tuum,  yt  audiiU 
Deut.jo. -yg^^^^  meam.Cotrayero  hanctn  popuh  Ifraelttico,  c^citattA ,(l:uporls ,cotu)natiie 
19.  caufam aJiio-natM otfes ,quod Dominw,neqiie  oculos  adyidendum  dediffet,neque 
aures  ad  audicndum,  neque cor  ad  inteUtgendum  .  .At  recUmat  Pi^hius,  tametfi 
a  Deo  adiuucmur,non  tamen  obtlare  id,quominuf  partim  etiam noftrumfit,  ^ 
yidere,^  audtre^i^  tnttUtgere.Verinn  ego  prohationem  requiro,proqua  extra 
neas prorfus  amhages  affert.Simtle  cjlquod  additexProphcta  :  Dcreltquatim- 
pius  yiam  fuamt^  Dominui  mtfercbttur  eim.Hoc,inquit,  cjl  Dco  aperire  oili- 
■um,intquita  1 1  renuntiarc-.quod  m  te  poftttf^m  eff^yides .  Itanelli  t  contierfio  adD  e 
vm ,  qu£yera  efl .xnimx  refurrfCtio ,in  homints potefiate  reponatur,quofe  a  mor- 
te  in'-vit.tm  exctt.ire pojiit^ .Atjac^re idnos opO)tet,yt mfereaturnoslri  Dem: 
quo  inteUio^ttPtghiin tujltfcationn  gratiamdefgnari .  St  omnta  lUiyltro conce- 
dam,Jlattmytcerit.Vcriimfcfuntprma  eius  om^^t-ia,  ytynius  yerbuli  icluproti^ 
;•  nus  conctdant .Pocnitenti.tm Jiagitat  Dcus,cum  ad  peccatorum  remijfionem poptt 

lum  yocatiquibus  ettam  duobus  mtmbiis  tota  Euan^elij fui  pr^dicationem inclu' 
dtt  Chriflus.Hic nouam  .trguttamf.thric.ttur  Pighius,ah  int<juitatc  rccedere ,prdi 
farationcm ejfe  hamims,qua  Deo  ohuiamprocedat\mifericordiamautemDei,effe 
regencrationtsgratiam,qua  homincm adtuuct.  Quatiim yerh ad perfeutranttam^ 
quotidianttmque^fque  adfincmprofcclum  atttnetfVt  hominem oslend.tt  cooper.t 
ri  DeOjiUo  .Apofloli  teftimonio ytitHr,gratia  Dei in  mel/acua  nonfutt.  Sed 
quahocrationedicat,ohftruandumfuit.Ratioautem  ejl,qu6dplus  reltquis  omni 
hus  Uhorauerit.Sed  ne,lahoresfuos  taclando ,quicquam Jihi  arrogare  yideretury 
mox  correciionem  adhthutt.Non  ego,fedgr.itia  Dei,qu£  mecum  erat,aut  qu£  ade 
rat  mihi.Gratt£  Dei  iampr£cipuai  dtderat  p.irtes  ,toramque  Jere  laudem  adfcri- 
pferat.S ed quia pertculum  erar,nefada  lahorum fuorum  mentione ,yno  iUo  dun- 
taxatlierhoprxfftrre  tnjj}cciemyideretur,aliquam  ftltem portionem fiht  dehe 
ri,addita  r,orr^cUonefuJj>ttionemtoUit,dumfe  fuijfc negat,qui lahorauerit,fed 
hoc  tottm  ex  Dei  o-ratia  potius  extitijfe , 

NuUa  neque  yeritattmagvs  aduerfa,neque  ad  excxcadum  hominecapitalior 
ef:  ^efiis  ,quam  prcfumpta  falja  opinio.pr^fertimybi  animo  pertinaciter  infidet. 
Duo  h£C  liult  tnterfe  coniungere  Pighius:Hominem  na turalitcr  cjfe  hacjacul- 
tate pr^ditum ,yt  tam pr£uentrc  hono  motu  Deigrattam  ,  quamfuhfequt ,  pojitt: 
nec  altter,  aut  ojferri  nobn  Det gratiam,nifi  antemanum porrig.imus ,aut  ejjica- 

cem 


DELIBEROARBITRIO.  3if 

iem  effe  tn  nohis,niJt  propriayirtute  eam  adiuuemn^ :  CiT*  tamen  merum  ejje  ^ 
orattiitumDei donum,qi:i(.quidgrati£  nobis  coferf.cum  cjjejblumqui  innolvs  bo 
na  opera  ^incipit,^ perjicit:ab  eonos  pr£ueniri,ab  co  (ojirmari yfcjne  in  Jine, 
H&c,inqu.m,perinde acfirite  cogruerent^fub^^no  iugo cornjonitpivl^iiu. ^t  fa, 
tiliincalum  terrxmifceas. Quid  er^o  cauf&efi,cur  int.tntam  ahfurditatem ^eht: 
claufis  oculis,pr<tccps  ruat^.HdicynaJcilicet,quldyhiJemelanimu  co/iccpitjxqua 
liter  omnihu^s  ojjcrri  Dei gratiam,qui fe modo dignoi  exhibean^,hac coceptioie 
impeditus  tenetur,ne  quid amplitacernat  aut  ludicet.  Itaque poftquam  fus  enco 
ynijs  omandohominisnaturam,Deigratiam,quantum  poterat,  cxenuauit.mzx 
pudore  taCttif,eam  incoelum  yfque euehit,fcd mamfefta  repu^antia:  nequeali 
ter  .Augufiinum  hic amulatur,quam fimia  hominem.Verum  qua  mcftt.ite  con- 
jlrino-itur,yt£,qualemgrati£dtJhenfationcmfaciat^QuiapronuntietDetii,nol 
lefe  mortem  morientvi,ivt  reuertatur  ^  "yiuat .^t fi  ex  eii^  fenfi  hoc  intcrpre- 
tamur,curergo  moritur,quc»i  Dcttsmort  non  l/ulticitm  fcriptttm  fitiDctij  au- 
temnofterln  coelo^omnia  quxcunqueyoluit  fecit.Hic  certe  nodns  erit  Gordia- 
nm,fi  illudE^xjchichijDeum  tioU^  niortem  moricntts,  ds  arcano  eiin  confAio  acci 
piif .  Q^amo brefic inteUigi  neceffc  efl,ftcut  ^  ./iugujlintts  riuhu  locn  dijfermt, 
nihtl  Deumomittere,quod ad  reduccndos  in  falutn  yiam  hcmtnes  pertine.tt ,Ji 
modo  Janiforent:quod  autem  non  redeant  yocati,ipfsnon  ahudqu.^m  prauita 
tifpropri£morbumobiiare.  Vtdtero-o  Detts  moricn  eyiuere,ficuti  eittsyohin- 
tatem  nohts  £fiimarefai  efi ,omnibt:s fciUcet  admimruh  homtne  ipfuni  adiuttartf,/ 
do:ne  quidfbi  obJiitiJfe,quam proprtam  ai lpam,caufari que.it.  Manet  tamen  tn- 
terea  Deo  arcanumfuum coflium ,quo  hunc pr£terit,iUuni  elint.de  quo  necurio 
fms^^eflio^et^qui non  yult opprimi  aHoria.  Hoc ficapcrctPi^hiui,Jalfiim iUud 
de  £quah grati&  dijpenjattonc principium  non  ita  mordicits  tenerct .Ciim  enimdi 
xitO  mnta,in  hanc  tandem claufuUm  d^fcendtt,yt  cum  Peitgianu  ajprat,  Dei 
^ratiam  fecundum  meritum  noilrum-  daripvtftt  ipfe  nohtfunr.meritum  l/cibno- 
slrum  ineo  cJj~e,quod cum  Deofmm.  Noflra  rurjus  omnia  in  hancAuguilmi 
fententiamredcitnt,quthfisnon  eji  daf»m,aut  noUe ,aut non  implere-  cjuodvolunt: 
^uihui  autem  datum  eJi,ficl>tUe,yt  implcant. 

Ergo,ytaliquando  claudatur  htc  liber  ,frujira,(tutfe  a  PcLtgio  d fun^ere 

conaturPt^hius,cuttiifocietate  cum  tenert  implicttum  tam  apirtc  demojtratumus: 

aut  nos Manich£o,aliifqueh£rctic:i  adiungerc,a  qntlits  non  mintis  dijiidemits, 

^uam  ipjc  ab  orthodoxo  Ecclcfx  fnfu ,  cuiits  inanem^mbram  tamctfjn£  impie 

tati  fubinde pr£texit,nihilo  tamen  tndeplHS  apudpios ^prudentes  leclorespro 

fctct,quam j:  fimpliciter  nihilfbi  nec cum ChrtJio,nec  cum  eiui  mebiti  ejfe con- 

jitercrur:jrujira  (^  ineomediocritat^qu£,tt^t  ra  igne  ^  aqua  magti  contra 

riaffmulconciltct:nempe,quicqutd  cji  m  hommc  bortorum ,  merutn  ejfc  pttrtim- 

que  Dei  op.t :  ^  tamen  hacfacultatc poU:rc  homines  ,  yt  cxfetpfs  Deumpro- 

vocentadconferertd.xmfihtgratta.0'ybt  cotulerh ,eatn propna Jeparataque^y ir 

tutcejficactm,f  libeat,rtddant.Hoc,tnquam,media)n  tc/iere  ytam  non  cji,jed 

in  laiyrtruhtm  potiui Je (p* alios cQnijcere,vnd.e'nuUiis pofca  cxiJUS pateat.Fru- 

jlra  corradere  ht.tc  tndejiudet  tcfttmoaia  5  crtptu,  £,  qu&Jidem ,  ^  cpax  ab  eaoji- 

^niitur  hona  opera,inter  Deu(^  homtncm p.trtiantur,cii  tota  Scrtptur,i,0'  radi 

osi^  jrHciHum  honitatemyni  Deo  in foltdum  tranfciilp-it.N Hyt pios tam afde 


3i8  RESPON.     CONTRAPIGHIVM. 

tjuama  honis  opcrihmj(.ommendiit,tmqu(ini  Uude  proptere^  dimos.itii  quoies 

a  Deo  difcemit  hominem,in  iUum  quidem  ,taqu.im  omnu  iufiiti£,fapienti£,rec}i 

tudinufQntem,principium,perfeC\tonthonorumomntumglor!a,m  confert:neque 

jd  exparte,fcdyt  totamfoliti  poJ?ideat:hunc  antcjtc  omni  ^loria  JJjoliat,tanqux 

omni  iuftitia  ^  reBitudine  de{titutum,onini6  fapientix,  inopem  ,  omni  yinute 

nudum  ac  indigentempvtnihililli  reliquHmftciat ,  prjiter  extremam  miferiam. 

Vtnosadpietatem,timoremDeifvit&quefan[\itatemfiortatur,  ita  nos  adiflx 

omnia peruenire poffi-  docet jfidatum  nohvi  a  Deo  fueri:^ SruQra  rurfum  Pighius 

hinc  nohii  conflare  inuidiam  molitur,qu6d  homines  laptdiim  fimiles  fant ,ft  nul~ 

Is,  iUn  in  heneagendopartes  relinquantur.  identm  cx  doClrina  noftra  perperam 

infert,qui  mentem  hominis  fatemuryidere ,  fedtUuminatam:  iudtcium  dtfcernere 

t^  eligereJedSpiritM dtrectioneguhevnatum:cor  ejfe^Volmrarium^fcd reforma 

tum  manuDei:  hominem ipfum,^  conari  ^  agere,^  adDei ohfequium  appli- 

care  futisfacultates,fcdprogratidi  rnenfura,quam  accepit.  Fruflra  deniqueDei 

honitatem  prxdicando,eam  huicneccfitati  aUig.trc  nitttur ,  Tf  omnthm  pariter 

cxpofita  effe  oporteat.  .AltterentmDeus  ipfe,quihonitatu  mifericordi£quefu£ 

laudem  ex  eomeltnselucere  iudicat ,Jt  eitts Jpecimennon  nifi  inaltquthm^inalijs 

yero  ir£  iudictique  exemplum  edat.Nihilo  plus  rationk  hahet,  quod  malignitatts 

inuidiam  conflare  nohti  nititur,quiafaluiflcam  Deigratiam^on  nifteleCm  dici 

mtis  exhiheri.Hoc,inquit,eft  eam  reftnngcre.^t  Detts  non  ita  larga-vultpr£di 

cari,yt  lihera  effedeftnat.Lthenoiporro  in  eo  efl,yt  ea,quihusyult,impartiatur. 

QHanqu.i,mft  excutere  liheat ,qu.tntct  '\ietinfcitta,  yel  improhitate peruertat ,qu£ 

cuquc  hoc  toco  citat  Scripturx  tejttmonia ,t>nmenfum  eritmare.  Scrtptum  eft,in- 

quit,ynumnos  omnes  hahere Patre  Deum.  Non  ergo  his  Pater  efl:tUii~)/itrici4i. 

Verti  apud quos  luhentur  hxc yerha<.y4pudJidetes,opinor.Qmdergo hoc  adho- 

minumyniuerfitatemlapudMaiachiam  hahetur:  N unquidnon  ynm  Pater  efi 

omnium  noflrutnlvt  dcmus  hic  non  .Ahrahani,fcd  Deum  inteUigedum  cjfe/iurt 

quidnon  de  lfraele,hoc  eft,de  pecultari  ^  eteclQ  Deigregc Propheta  loquitur? 

Suauuyniuerjis  cantatur  k  Dautde.Certe.c^  miferati ones  eiu^sfuper  omma  oper.t 

eiuf.Ero-one  Spiritu  regenerattoms  ^  agroruin pecora,(<r  ptfces  marts,^  aues 

coclt donahttl.At fuauttate  hanc experiuntur  omnes,qut  eam  amaritudinefua  no 

repcUunt.fateor.  Scdradiccm  amantudints  foltts  lUc  Spintnsexcordihusnoftris 

reueUit,per  quem  confecrantur  eiedi,ytpura  Jtnt  ac fartCia  Dei  templa. 

In  Lihrumfcxtum. 

.Am  ctm  parum  egijfefe  haC\enm,in  damnada  noffra  do&rina , cerne- 
ret,fi  rattones  exaduerfu  intaclm  relinqueret,  quihu^  ^  multis,^ 
tamflrmis  munita  efl,eeis  recenfere  ^  confutarefexto  lihro  inflituii. 
Satte  hocflbi  propojitii  effe  denuntiat.Verum  quiafihi  in  hac  operis  partefux  im- 
heciUitatis  cofcius  efl pr.<ctpuum  moxrohur  in  eo  locat,yt  leClores penitus a  ratio 
num noflraru,nQn examine modo,fed etiam  intuitu auertat.  Qu£cunque ,inquit, 
Scriptur£  proferantur,in  iUisfeptis,qu£tihi  circundedi ,  inctufumte  contineits. 
Efl  enim  catholic£  Eccteft£  confenfus,a  quo,yelminimum  recedere,  exitialeeft. 
Quidaute,fialiudcerto  ex  ScripturaeuinciturlNihil  te,inquit,totuidmoueat. 

Quin 


DE     IIBERO     ARBITRIO.  51 , 

Quln  etittm  ftliideaSjCACUtire  teputa.Po^ea  tamen  ex integro folitam  confden 
tiam  refumit  ifaduriimquefe recipit,^>t  omnesl/idi^t,nihil tn  men rattonibtu 
fymica^ii  ejfe  •  C&  eriim,quoniam  muttn  retro  feculis  opinionem  hanc  recebtam 
'\ulg}  futffe  dtxeramjiominemlibera  ^  bonorum,i^  malorim  omniumpoteila 
tejic  ejfe  frxditum  .l/t  nemo  feccandt necefitatifubiaceat ,  nemo  Spiritu  Dei 
necejftrib  ad  bonum  diri^atur ,  illam  iterum  yeterum  fcriptorum  cateruam  in a~ 
ciem  educit:quohiinc,quem  npudio  ,  communem  fuijfe  EcclefiA  confenfumde- 
nionslret.Verhmfruftra  Uborat,eos  citando,cum  quibialibrofecundo  lamtra- 
fegi  c.c compofui .  Qu^mquam locum hunc meum  fic  conuerttt Pio-him  ,1/f  eos  o~ 

tnnesimprobiireyidear,quihominemytolentercoginonfatentur,ciimyoluntari- 
vm  oportere  effe optPs,anteqHam  bonum aut malumfit,toties  doccam:<^  in  exclu 
dendacoaCitone acytolentta  tam  dtligenteryerfatta  fim  .  Nuncyt  tnteUio-ant 
kilores ,  qua  de  re  mecumcertet :  Q^odDeo  acceptum  referri  debere  tradimtts, 
quicquid  in  nobis  efi  boni,libenter  reciperefe  teftatur:  fedciim modum  exprime- 
re incipimtts,  quo  bonorum  omnium authorin nobtsfitDeas ,  hicjlatim  refifiit: 
quia  totum non aliter  tnbut  Deo  fuflinet,niftyt pars  homini  relinquatur  .  Pri~ 
mo  igttur,cum  locum hunc  ^po(loliprotuli]fem,QuiccEpitinyobts  cpus bonum, 
perjiciet,  addideram,Bonum  optn  inchoari  aDeo  in  noiii,iuJ}itt£  ^  amorem,^ 
defyderium,  ^fiudtum  innobii  excitandoiyelmagu proprie,cotda  noflra  for- 
niando,fleBendo,diri^endo  in  iuftttiam.Priorem expofitionls partem  fine contro 
uerfiaampleCiitur  Ptghius  : inaltera fuTpeclun  mehabet,  quod acommuni pio~ 
vum  yfu recedam jciim  hommumcorda  dicoformari,fleCli ac dirin.  Ita.nepi>t  no- 
v£,  C*  <*  communi  fdeliumfmfu  alienx.  cenfeantur  locutiones,  q::£  ^pafiim  oc- 
currunt  in  Scrtpturis  ^  Ecclefiafiicvs  fcriptoribmfubinde  in  orefunt^  Supra  du- 
centos  locos  ex.^uguftino  adduiCre  mthi  facileft,ybi  ifltsyerbvsytttur:  Sed 
quidSpiritnsfanBtis  in  Scripturisiynde petenda  efi  bene  loquendi  reo-ulai  Hanc 
orandifoymuUmnonnediClatfdelibttsilnclina  cormeum  in  teftimonia  tua,Do  Pral.ir?. 
mine .Item:lnclmet  DomtniK  cor  noflrum adfe,yt  ambulemn-s  tn  omnibt^ prxce  f.x^eff 
ptts  fuiA.ltemiDomintis autem dirigat  corditl^eftra  in  charitatem  Dei,  ^  expe 
ilationem  Chrtfli .  Qujd  plttra'^  NtiUa  eft  frequentior  SanClvs  oratio^quamytDei 
Spiritu,in  yiam  refiarn  dirigmtur  .  Jm  ocum^  corda  impiorum,  quos  Spiritu 
fuo  Jj'ecialiternon^ubernat,huc illuc,  prouty ifum  fusrtt ,  jieciere fe dicat,  quid 
defldeitbus dicendum  eft ,  qui non  ampltits  fbtl/tuunt ,fed  in  qutbnsyiuit Chri- 
fiml  Stcutfluxuc aquarum,inquit Solomon,tta  corRegts  in  manu  Dei:quocun~ 
qtte lioluerit,tnclinabit  iliud. Quid ergo ,ciim  doceo  corfde!ts,quodDomtnns(in- 
^uUri  mcdoffcepit  re^endum ,fleCu  acform.iri  eius  Spiritu , l/erbi .icititate  ac 
infolentia ojfendttur  Pt^htas?  Qu<eritur  enim,me nouam  loquendiformam  in- 
troducere,cuinon  ajfueti  fintfldeles.Vertfimum  efl quodyulgo  iaciatur,dcnul- 
lo  dubttarefiultos:quod  exlieteri ^  ele^antiori prouerbio natum  efi.Ecce  enint 
■ytfoU  fuatnfitia armattts P ightu-s^belium  Deo  ^  hominibtts indicereftmul au- 
deat.Profertur  locutio,quam Spirittis  fan^u^s primiim,deinde  ^facri  Docloresj 
cifts  ma^ifteriumfecuti,famtliariteryfurpant..y^udaclerexcipit,abEccleft£Ctt 
tholicAyfuadhorrere..yidduciturPaulmteilvs .  .An^equam  iUire^ondeac,ana- 
thema,fi  aliudquiddixerit,  quam  quod  ftbi  perfuaftt  Ecclefiamfntire,  non  dubi 
tanter  minat»r.Sedquaflducia\  Notum efl iUud : Ignorantia  confldentiampa- 

ee    4 


27?  RESPON.    CGNTRA    PIGHIVU 

rit.Pdulofoft  tcimen,moder(ttioY  iamf.t^iuf,  h^cnfmmea^fcdSpritHifanBiyer 
hajytcunqtie  mipropria  fint^nonmuitum  hahcre  incommodi  conccdit ,ntfnne  ani 
tnaduencrctimpictatismes,  yenenum  illis  infinuareyellc:Denmfcilicetuti  cor- 
de  noftro  ,aut^oluntate  )in  homs  operibni,ficut  arreptitioru  memhrii  malignif^i 
ritui  ytuntur,  dum  fer  eos  reifonfa  dant  ^  loquiintur,qu£  ipfi  non  intelltgunt. 
Veriim  cum  omnem  iUi  occafioneni  ante  abitukrim  ,  ne  quidcleme  talefuJficari 
poffct,ctirdtuinat,quod  timcri  nuUo  modo  dehuit?Expofueram,  'Velle  meffe  homi 
ntbi^ii  ex  natura:ex  natur^ycro corrupttonefieri , ytnon nifi  male  poflimuiyel- 
lciclfe  tvittirproprium Dci  donum,yt heneyelimm.  Quam  hkfyllaham inueni- 
tt,qu(&  materiam  prxheat  talt  calumni(e? 

^t  non  dtflimtdanter  poflca  idme fenfjfe aperto:quia  contcntns  nonfm, 
(i  cuU  dicatyohintatent,alias  nonprorfwmalam^fedinflnncimac  dchilem,fuhft~ 

Ezc  ?4  ^'^  'rratii£,  adiuHari:atquc ad  earn  rcm  ProphetiS  tcdimontoytor:  Daho  yobtscor 
nouiim,  &>  Spiritum  nouum ponam  in  medio^^ieftri ;  auferam  aliohts  cor  lapide- 
uy)i,c^dahoyohi6  cor  carncum .Deinde fuhljcio:Hac fimilttudine non  oftendere 
^tdt  Dem,  nioUttiem  coidihni  mftrlsincffe,  \lextlem aliasin reCii  ohedienttam, 
ftd qu&perfe injirMa,grati£  fu£  admmiculo indi^eat , fednihd penitmboni cx~ 
prclfiim  ni  acordc  ?ios'tro ,nif  aliud fat.Nam fi  lapts tncarnem  tranfformatuvy 
auando  nos adretU ftudtum Doniinw  conuertit:ahoUtur,quicquideftyolttntat'ts 
noJ}yi£  propyium:<(^  qiiodfuiccdtt,  totum  a  Deo  eft .  Hic,  quaplurimumyalcc 
conuitiandtprotcruia,tn  medcbacchatur :  cUmat pfeudoprophetam  inyefle  outs 
deprehendifeducentem,  hoc  cft,feorfumducentem  ab  ouium  caulpsfimplices  ani~ 
mAS.Sic  cniiri  tn iUa fua craffa  hailtictnatione  fibi placetjlit  non  fati,i  habeatfu- 
(tm  infulfitatcm fcmcl  prodidffe .  Huc  autemjj)cciat,  ne  etimfine  rattone  male- 
diccre  pnies,quicqutd  Jonent  yerba  P rophetx ,1/ 1  tamen opiniofua  yalcat : quo- 
niam  EccUjix  authorit.i  tc uitatur..Altquando  tamen  ad rcm  acccdit,  Sicut  ante, 
inquit  ,ntilla  auxihj  fnfacia  me,itione,to  tam  perfcdionis  fumnam  poteftatn  no- 
fira  fecerar,ciim diCercf.  P roij: ite  a^i/ohii iniquttates ycitras.couertimtni adme: 
facite  '^ohk corntuum  ^^ f^iritumnofiumiita  htc eandcm yni  Deo  tributt ,  pr£- 
terita noftrafacultaie.Ergo  ytrunquc  locum  tuhetioniungtrvt htheaturtllx,de 
qtia  dijfruit^hheri  arhttuj  &^ratt<ii.  coniugatio.  Qju^ftl/ero  illt  permittam,cx 
prACcptirS  cr,lliocre,qtianta.  atitqualtsj.t  hominumadohcdtendum,ftcultas.  Hunc 
tuhendo  Lep-i^  tjfecium  cjjc  ex  Paulo  Jcimits,yt  occidat .  Cur<  nift  quia  nonaliud 
potcft,  quam  homincm  tranj^rejiiont fubijceref  Sctmm  ^  hoc  cjfe  eius  offtcium, 
yt  homtncm ,mifert£  fn£  agii.itione pcrculfMri,'  onfigerc ad grattamdoccat .  Er- 
«0  ah  e%ternal€o^vspyxdicationertccderuiumcfl,ytadJ^tritualcmeitis  infcripti 
onem,dcqux  ioquitar  leremtaf,venian!ns.llliccnim Dominitsfoedns  fefaclururn 

'^'^^*^''  promittit,nonquale ante  pcptgerat,quiatrrttumfaclttmfueratdefeclionepopu 
Li,fcdfoeduinouum,quo  Lcgcm  tnjcrthat popuii fui  cordihas  ^  yifceribm  tnfcuL 
pat .  Vides caifamjCurfoedtv.  illudqucd exti.rna pr^dicatione constabat, abro^e- 
tunQinafctltcetyiolatumfuerttabhominibm.Vtdcs(^ttouipacifcendincceJii- 
tatem:  Quia  fctltcetnon  altter ratumftt Juttirum ,  donec S pirtcuDci  tnfcrtpttm 
coydihmfuent .  Huim  efficaci^ftl/el  mtnimum guftum  haheretPi^him :  autfi 
impotcntt£  faltem  fu£  confcientia  tan^erctur,  mn  ampiim  ohloquercturf  in  ho- 
r/itnmi  fiatut  po.  ejhte  quodtUi,sp'£cipitur. 

^tque 


i 


D  E     L  I  B  E  R  O     A  R  B  I  T  R  I  O.  jio 

^tque  hinc  etiam  fattt,qukm  friuoU  ftt  ^  nugatorta  eius  ratiocinatio . 
Siex  promijiionihin  inferamtps  ,foliw  Dei  opws  cffe  conutrjionem ,  quiafefolum 
eiii^  authorem  illk  commtmont  ,p.iri  ratione  eutdurum  ex praceottiPelao-tum, 
bojfe  nos  ovinia,Deigratta  nihil adtutos:quoniam  iUic  a  nolni,fne  mcntione  n-A 
ti£,peyfi cla  iufl/tia  exigattir  .   Quafi  y e,  6  ideo  den tur pr£ccpta,  T t quod dccfl 
grait^ylitriuinn^jfrar.imfulfidio  expleatur:  ^  non  potiit/.  ^^t  propriA  impoten- 
ti&conuiCios,adgratiammanuducant.^liae(l  promtf.onumr.i.tto:D&ho,inquit 
Domtntis,mentem ,-vt  quod  reclum  efiyideatu^  eltfati^r.Daho  corcarneum,yt 
ohed:at'i<:faciamyt  amhuleti^  in  Lege  mea.  Non  fifpcndit  a  nohis  eorum  com~ 
plementum,qu£polliCetur  ,fed  ftmpliciter  infe  yno  locat.Iuhendo  autem,nonfa~ 
cultatem,autnouam  nohu  confcrt,  aut  quam  h.thcmt{4,pr&dtcat,fednthilomni~ 
no  nos  p"Jp  nohts  oilendit,vt  quopents  nos  dtjicimur  ,  altunde  qu£rere  difca- 
miis.Valeat ergo ficlititim illudP igj:^  temperamentum,donecnohis prohauerit,a. 
promijiionihns  remittt  nos  ad  Legem ,  "Vf  ihi  iuftitiam  rtperiamiis ,  fiut  Lex  ad 
promij?iones nos manuducit .   Quod  conuertimur ah tniquitate ad  tuilitiam,non 
ex n.uur£  no{ir£potentiafdgrati£fu£ dono,palam  Dcui  teffatur .  Nunc iUud 
conuertat  Pighitts  ,fi.p^Jtefl,^ac  rectpr^cum  fiCt.it:non  expuro  ejfegratt£  dono, 
fcd natur£yirtute.  Jmbcum  denohiA  loquitur Dominns, neguttam quidem  boni 
nohii  rtlinquit :  neqtie  nos  tnfirmitatti  tantiim  damnat,fedtotam  yirtuti-s  noftrin 
opinionem  tn  nihilum  redigit .  Deft^nat  ergo  Pighius,noxiam hanc  (^  yenena- 
tam fuam mixtuntm  nohis temptrare:qu£non aliof^eCiar, nifiyt  hominemin  Det 
focietatemerio-endo,rx  altioreloco  eumgrauttis pr£cipitet.  Qujd entm fthi aliud 
■volunteittsyerha^mjiyt in  opere  cmnium txceUentiJi,mo,hcc eit,in  antm£  refur 
re£iione,£quales  haheat  partes  homo  cum  Deo?Conuertitur,inquit,homo  aDeo: 
fed  ipfe  nihilominus  Je  conuertit.crucifigityeterem  homtnem  ,carnem  fuam  mor- 
tificat,renouatfe,  (jT-  induitnouum  hominem ,ytcunque  a  Deo fimul renouetur. 
Circuncidtur  aDeo,nthilo  tamen  mintts circtmcidit fetpfum. Et  quofundamento 
hanc £cp  ahtatemfulcit  ?  Qwodfcut  h£C  cmnia fe faCurum  inhomine  promittit 
Deits,  ita  ah  hcmine  requirit,ytf.tciat.  .At promiftones  non modo  quidpoftt, 
fedquidfaciat  Detis,ceri 6  pronunti.tnt  ac  dcfiniunt.Lex  autem  non  ad  tefttfican 
dam  horninuyirtutem,  fed  adtnfirmitatem  potitt-s  arguendam.,data  eft,ytpr£ce- 
ptii  admonitinfe  nthilpoJfe,inDeifortitudinc,nonfua  recumhat. 

Porro  quodlapidetcordtsapptU.tione oftindt  extittmo ,nihilynquamho- 
ni  exprtjfum  irt  a  corde  noftro,  nifipentttis  aliud fiat,excLtmat ftmilis  attonito^ 
fenoncaperequalia  ftnt  h^cportenta.Egoyero^niJifcirem  hominem,rahte ex- 
c£catumnthil  cemere ,ide6que  arhores,pecora,terram,aerem  ipfum,aut  quicquid 
ohuiumfuerit,pro  hofte  temercfcrtre^mtrarer^^yndetantmiUi  Jiupor,  yt  tampro 
digioftmfactlti  ftmpltcifiue fcntenti£  interpretationem  confino^eret ..  Lono^am 
tmmdi^utationem  ordttur,yt cordtsfuhflantiamnon  toUi ,fed qualttatem.muta- 
ri^acyitium  corrigi prohet .  Quhdji  rationes  nonfuffnian: ,.Ambroftttefltmo- 
nio  confirm.tt,nonfiert  nouum  jigmenttt?»,  aut  nouam  creaturam,  fed-vi:ium tan 
tum.iufcrri  quod.t  naturanonerat:  Quo  pr^miodignum  ejfe ducai,qui  tam ah- 
ilrufm  qu£ftionemfcenucleauit?^t  ego  dtco,ficrt  nouum  cor:.ytmhroftiii  quic 
qttam infnhftantia mutari neg.tt.    Quffi yerb credihileftt,mefuitantiam cordts 
ia^ideam  imaginari tnhomine nondwn  renato.Cor,ex  lapideo,citm  dicitProphe- 


,11  R  E  S  P  O  N.     C  O  N  T  R  A    P  I  G  H  I  V  M 

tx  cameum peri  j  extrx  duhium  eH:  P i^hio ,  de  qualitatc  id  ejfc  intcUigendum. 
Cum  dico  mutari  autfieri  aliud.defu^lantia  me  loqui  interprctatur.Er^o  ctimpe 
tic  Dauid  ,cor  mundumcreari  infe,  ^  S piritum  redum  innouari  inliijceribus 
ruti,quii horumyerborum  eritfcnftn^  Cor  nouum  crcari,an non yalet,quantum a~ 
liudfieri?  O  ieiunum  calumniatorem  ,  qui  tam  lcues  acnihili  ineptias  admaledi- 
cendum  captatl  sedingeniofam  mufciputam  excogitat,  quam  effu^ere  menullo 
modo  poffe,fihi  pcrfuadet.Nam  cum,mc  quoque  teftie,coryoluntatemfio^nificet, 
dc  aCluyoluntati^  accipinon potefl  quoddico.  Siquidem  inyanuml^crba profm 
dcrem,fttantum  maladefideria  oportere aboleri  diccrcm.  Reftat  igitur^l/tdepo 
tentia  iUa,qua  yolumta  ,nolumm,odimM,amamm  ,fentiam .  Nuper  dc  fubflantiti 
fermoncm hahcbat: nunc  tranfilit  adpotentiam .  Quodfi reml^namfe  dcfimare 
hii  duobnsyerbis  caufctur ,  pcrperam  ergo  .Ambrofium  addncit,  qui fuh  fgmenti 
^crcatur^lfcrbn  plui  aliqutd,quampo[cnti;im,comprchendcbat.Sedyalear  il~ 
ludxonfequentiam  autem,  qua  meahfquc  fUo  effugio  teneri  iaCiat,  yalcre  ncgo, 
^n  tam  rudtsadhuc  efi  Pighim,yt  interl/oluntatisfubilantiam,  autl/olendifct 
cultatcm,  ^  K,^H6,ycl  ejfeclm  ipJos,nihil  mcdium  agnofcat  ?  Ccrtc  liehcmenter 
me  deccpit.Putabam  cnim,primisfaltcm  diale^ic&rudtmctis  injlrucium  .  Nunc 
litdeo,<^  bonarum  artium,^  communn fenfm  prorfits  expcrtcm .  Siquidem  ne~ 
tno  tamcfi  tndocifts,quinon  hahitummcdio  loco  conftituat .  Q^orfum enim ifte 
loquendtformuUryirbom  autmaltanimi,nifi  adqualitatem  tndicandam?  Ne- 
(jueycrb  id^ tacucram.  Nam  quantum  ad prxfentemquxftionem ,Bernardumfe~ 
cutui,tria  confiderandapropoJueram^l/cUe  pcr fe,aut  fimplictter.  dcindemale,^ 
heneyelle.Prtmum  iUud  eftyolendijacultas,  aut  fi  ita placct,fubflantia .  Bene 
f^  male  yellc,funt  qualitatcs,  ycl habitus  contrarij ,  qut  inpotentiam  ipfam  ca~ 
dunt..A(lu4  prxtcrmiferam,quodnihil  adrcmJacercnt.Hts  tribas pofttts^l/olun^ 
tatem  docueram  perpetuo  injidere  in  natura,  malitiam  yoluntatts  cjfe  ex  natu- 
r£  corruptione :  Spirttu^s  autcm  rcgencrattonc malitiam  corrigi,  ^  yoluntatem 
comodo  ex  mala  jieri  bonam.  Iac]auitPighim,fi  huncnodum poffem  expedire, 
qiitdun  fe amc paffuntm. Qujdft  nuncj^onftoncm  hanc  rccipcremi Sedideo  ab- 
flinco,quta nodum mc  nuUumfolutJJcfateor,cum nuUiPsforct .  Quts  enim puer 
hlc  hxjitaret?  Imo  cltm  qttalttatcm  fepiusnominajfet  Pighius  ac  difltnxifjct  i 
fiibft.tntta  yolumatts^quijitjl/t  cum  addiuifioncm  hanc  lientum  eft,memhrum  il 
ludfilentio  tranfmittat  ?  Sdn  ergo  compos  mentiscredcndus  cft,qtii  ybi  totasfores 
mihi  ad  exitum  aperutt  ,nuUuin  ejftigium  patcre  exiftimat? 

Ne  lono-ior  fim:  dico^yoluntatcmjnonnatura,  hcc  efl  Dei  crcationc,fed 
naturx,  deprauatione  effc  malam  :  nec  altter  habcrepojfe ,  doncc  Sptritmfandi 
o-ratia  in  honam  mutetur.  Ncquejic  imagtnor,Jieri  nouur»  jiomcntum,  autnouam 
creaturam^t  abolitafuhftantia  priore,nouafuccedat.  Voluntatem  enim  nomi- 
natim  commemoro ,ficut  homini  eft  ahinttto  tngenita ,fempermanere:  inhabtttt 
io-itur,non  in  fuhftantia,effc mutationcm.  Perctufmadi  renouatiortcm  cordtco 
aiiudfieri:Dauid  autcmcornouumcreari  .Pighiusautem,pr£fatmfeadtam  di~ 
ra  portenta  ohJ}upcfcere,multts  conuitijsmc perfcquitur,  quod  dtcam  mutarifub 
(idntiam .Viderc  nuc  eii  quidcerebrihabcat.Jpfc  autcm  qualitcrinterpretatur? 
Lono-apeccandtconfuetudine  inueteratumcor  ,relinquerelapideam  fuam  duriti- 
cm,  moUirique  opor{ere,ytfenfibile,  diuinifque  imprejiionibns  aptum,fequax,ac 


DELIBEROARBITRIO.  jij 

duBilefi.'.t.  jVtritb  certe  hoc  ccntempt<£  Scripturx prdLrniumrefertpvt  titmfi/^i- 
di4 profitnifque intcrj}rct.itionibM facr.im  (immaieft.ttcm  corrumpat  .    Vtriim 
meminermm  .(jwtf  po >ci  ca lcant margaritai,nobii  ^  fingulari  "V cncratione  ex- 
oftulandif ,(;^ fun.Tna religione cuilodiendAs  effc.  P oitquam D ominuf,expofitts 
juiunp^ypidum  collatn  btmfidjs ,  quam  pro  illiiingratitudinemrcdd:derat ,ex- 
probrauit:dt;nde  adpccnitcntiam  hortaim  tf,qu£t{tleg^i:tma  adEuano-eltj  <^rx 
tiam  prdipxratio ,Uberattonem  dtmttm  ex  capttuitate  Babylonicapromtttinfmul 
ab  exttrno  typo  tranfit  adyeritatem-  Nam  quod populm  k  Babyionica  tyranni- 
defolut(ts,tn  tcrram promifftm  reduci:ur,tlludtcnue  benefictum  eft,py£iit  efi  il~ 
la  tni.fl imabiln gr.tt ta,quam aptccati  S athan£,^mortts feruttute,i ptrttu Det , 
in  hbcrum iuitttixftatu.n  afferitur.  Hancgrattam  exhtbere  coepitpopulo  Jfra- 
elitico,curn  ab  ext lio  Babylonico  manufua  tmif]i:m,ad yrbem  ^  Templum  rtdu 
Xiffit:pleniuiyero^  locuplttiu^s fub Regno  Chrifli in  yniuerfu  ventes  tff^.dit. 
Oilendtt  autcm  illtc,  nthtlo  magts  exhortationibips  ac  docirina  profici  apud  homt- 
nes ,quhn  fi  h.pidtbips  loqueretur,  doncc  duritiem  cordts  eoriim,  hot  eft,contiima- 
<:iam  emoUiat .  Qujid  enun  faCiurum  fe  prom  tttit  ^adfuam  ynius  poteftaiem  tranf 
fert.^lioqui  lit  etm  promiffa  compleantur,non  in  tpfiits  fed  homtnum  erit po  te 
ftate yinquit .^ugu fiiritis .P rorf^  ergo  hicgratix,  ^  natur^fit  comp.iraiio.  Cor- 
dts  enimlapidet  durities ,non aliud  quam inimtcitiam  camis aduerfts  Deu.nfi- 
gnificaf.qua  non  exigutK  homtnumnumerm ,  fedtotumgentts  htborare  dicitur. 
Jianc  non  nifi  a  feipfof.bigt  teftatur  Detts  :  ^  in  quemfinem  ^  Nonlitpofiint 
ambulare  in  reCia^ ia,ficut P ighiw ,ad extenuand.tm gratis,  laudtm,comminifli- 
tur,fcd prorftti  yt  ambklem .  Citmfaclurumfe  dicit Domintis,yt in  pr£cc ptufius 
ambtdemiis ,non cor tantiim flextle  tnytranque p.irtcm,redditurum fe promitttt, 
yt  tam  reffendo,  quam  obedt€ndoparatum,aptumqiie ftfcd quod  omntno  ad  o- 
hedtentian:  foimatum  ^  compofitum,tuftitiam  Dei  iam  tnfe  imprefftm  infcul- 
ptamque  habeat .  Nemo  tam  ohtu^w  eft ,qutn  hic  tnfupprimcr.da  Detgratia  tum 
infgncmPighij  malignitatem,  tum  impudentem  z^  propc  dtffer^tam  ai<d.iciam 
cernat.  Dictt  Domtmts,fiCiurumfe, Iftfbtfcrutamns  ,  Rtddt t  iUe,fttlurumjyt 
fofitmttsytl ambulare, yelnonambulare.  Dicit fimiltter Domtnu,: alttro  loco, 
irifcripturum  fecordibips  Lcges  fuas:  RedditPighius,faclurumPi/t  cord.i  tmpref- 
fionem hanc retipere  yaleanf.non  auttm  rt  habcant.Hitcgeneraliseffmtentia: 
Pighitisadhomines,prauaconfueti.dineccrruptos,reftringit.Lapideu.i7Coryocat 
Deus  contum.'Xiam  z^  rebiUioncm ,ex  natun  yitufttatetnfttam-  homintbu-s,  Pi 
ghiin  Duritiem  exponit  exmala  confuetudme  contra^Slam  .    Q^emadmodum  fi 
^uis  ex  Philofvphorumgregediceretjhominem.m.tlel/iuendo,  obduruiffepneLoc- 
caluifle  admalnm.  Clarum  igitt.romntbm  ntmc  quod dtxt  effe conjido  ■•  Prophe- 
tam  hoclocofatis  exprtmere,non  roboraritantum  human£  yoluntatis  infirmita- 
temgr.tti(X.fuhfidt'),quh  adbonifudtum  cfficactter  ad§f  iret  .P  ighiiis  aut:m  quii- 
e^iUda  me  conuitij  perpcti parattts  eil  ^fil/nttm  ex orthjdoxaproducere potuero^ 
qui  non  itafenferit.  Ego  autem,  ">{  compendto  jludeam ,  .Aitgtiftinum produco: 
qui  (^  initioltbri  de  Gratta  (<?•  libero  arbitrioad  V.ilcntinum,{^  Eptitola  ceu- 
tefimafeptima  adVitalcm,tdem  tradit.Vtroque  entm  loco  dum  hocProphe.£  tc- 
jiimontum  interpretatur,fortiter  contendtt,non  pr^cederein^yoluntate  bonum  a- 
liquemmotu,m,-^ucm  Deits  adiuuetfubfeqi:cndo,f.dyoluntatem  perucrfamDco- 


}i4  R  E  S  P  O  N.     C  O  N  T  R  A    P  I  G  H  I  V  M 

qtte  rehellc»! penitus ejre,doneccorrigatur  .  T.metfconuitijs  ahilineo,J~at'ts  injT 
prnes im^iidenti&{u&  macul.v.  ipfephi  Pighitu inujiit. 

Qmniam aHt€mftihijcio,aholeri  oportere ,(juicqHici  ex nohu cfl,cum a Do- 
rnino re^eneramur,prinnim  interrogat , quidislh ~t>erhn  mihi^Vtlirn :  ^  mox re~ 
jhondendo  anteuertit,non  aliter  quhn  de yniuerjis  natur&partthm pojje  intelli- 
oi:inijs  autem  ejje  ^  animam  ^  corpti;:  conuenire  er^ojccundttm  h&cmeayer- 
ba^t  corpore  refur^ant  hominef,Jimul  atque  adDeum  contterttmtur.  Non  con- 
Jidentini  adttcrfirium  infequeretur  Chryjippm  dtsputando,fi  yiueret ,  fedmelius 

Joaii.49!  aliqtictntOj^  magHDiuis  rationthiis  prcmeret .  E^o^l/t  latratum  hnim  camshre- 
uiter  compcfcam,primum,loqu€ndiformam,ncqtte  nouam  tjfe,neqne  a  meinuen 
tam,reTbondeo.Stcenimanteme^tigu{linns:Nemofepalpet.Defuoenimri.on 
ntfi  Sathan  efl.Quid  enim de tuo  hahes ,nifi peccatum?  Tolle peccatum,quodtu- 
■unieft.lufiitiam  enimnon  hahes ,nifi  cx Dei dono .  Nequedijficilis  efidere  i- 
pftresfcfo.  Quicquid nojlrum  eft,pro  eo  acctpio,qtiodeft  nohisproprium.Hoc 
porrb  tjfc  difnto,quod  hahemm  in  nohu,a  Dei  creattone  feparatum.  Eft  autem 
'yitioftCii,qti&  non  in  aliqua  nojlri  parte,fedin  tota  natura  h&ret.  Eam  enim  to^  ■ 

ippi.ioy.  fant  injeipfo  primu-s  homo  perdidit ,  ftcut  ^  ^u^uftinns  fcribit  ad  Vitalem. 
Nuncqui  inter  primam  natur£  creationem ,(:^  qu&pofleafuperuenit,expecc.ato 
corruptionim,dtflinguer€ poterit ,  ahomni  dijftcultate  ,non  magno  fe  negotioy 
cxpeditt .  Sed  Vightit^s  dtJfutationem  altam  ingreditur ;  qua  me  prejiitn  teneri 
ptitatjqcamft  poj^imynquam  elahi,Namperrattonem,^-t>olu}itatem,quas  irt 
tottim  renouari  oportere  contendo ,neceJfarto  aut  rationali6anim&  cffentiam,atit 
certe  energi.is ^yirttttes  inde  fcaturientes  inteUtgi.His  autem effe  mutuam  in- 
ter  fe  conncxionem,rt  feparart  nihilo  m.tgti  poJitnt,quam ah  igne DtA calortfca, 
aut  lUnJlratoria  afole.Fteri  ergo  non  pojje  concludt  t,ytnobt.<  auferantur  Dolun  1 
tas  ^  ratto,nifi  aujeratur  ^  tpft  rationaUs  anim&  fAbftantia:atque  in  eim  lo  \ 
cum  noua  aliique  animafuccedat.^tfcire  cx  eo  'yelim,.in  non  iUts  anim&poten 
tijs  qu.tlitates  accidcrc pofje concedat .  Hocenim  conccfjo ,foluta fint tUa'\i tncu- 
la,quthfiime  conjlringigloriahatur.  Quidre7^ondcat,nihilmoror .  Dico,ficut 
res  ipfa  loquitur,ratiocinitndi potcntiam,qu&  in mente ftdem h.ibet,dtco-voien- 
di facultatcm ,qu£  in  cordc  rejidet ,yitiat.ii  eJfe,corruptafque peccito.  Ifiaviti- 
cfitate,  qu&totamhomints  animam mfms potentijs  occupauit,feri dico  ,ytnthil 
cogitct ,elig.tt ,yeltt ,coneturJaci at  homo,nifmalum  .  .Atque  hocfcnfti  dico,^ 
aboleri,^  renoti.tri oportere ,quicquid exnobiseft . 

Suhtjciodeinde,-voluntatcmfuopte  mgeniojn  eum  modum,aDeo  auer- 
famjfoit  Dci  yirtutc conuerti,fic  ~)>t  niiU.tf  in  agendo  partcs  habeat ,  nifi  quate- 
nm  a  Domino  pnuenitur.atque itaquod altcuhi  tradtt.Auo-iifiinm,intcrpretor: 
non pr&ui.xm cffc  fcd pedijf.quam  in  bonoopcre  .  Quthm^^crhunuUummein  cct  ' 
hontm  motum  agnofccreJignifco,qui  non  ex  Spiritm  renouationefuat.  Inprt- 
7K0  membro  non  fcrcnd.tm  m  Deum  hitTfhemiam  contineri  exiftimatP ighim, 
quia  fuhindtc.trcl/clim ,nercJfario  auerfam a Dco  cffeyoluntatem,natttr&yitio. 
Std  ciim fttis antedemonfir.tucrim,noncffe Deo  i)r:pittandum,quod fihimali ho- 
moftacuipacont/axityfruftra  inDci  contumeliam  recidere  caufatur ,  qttod de 
cordts  humjni  pratiitate  vbique  "Ve/  me  tacente  ,  cLtmat  yeritai .  .Alterum 
tamen  mcmhrum  ,  yhi  yUas  ad  conuerjionem  eJfeyolunttttU  partes  ne^o,  nifi 

quoad 


bELIBEROARBlTRlO.  ji? 

qttOddYeformatafueritAcrim  exagitandum  fihi  fumit.  Ndmftddconerfionemy 
inquit ,nihilpoteifat'ti  reltquumnohtsefl: ,fedid penesynum  eft Detheyeplact- 
tum plhi ,quando,(^  tjuomodo yelit,quid ludttoperam,tmo quid  ridiculttm feft- 
cit,toti€i,yt conuertamur ,a  nohts fla^itando^.  Magnumi>ero  (<?* ahCurdumifi a. 
paupere dehitore  iudum alias  ac  legittmum  nomen  exigatur  .  Quanauam  alio  e~ 
tiamfne  Dominum ad conuerfionem  hortari fuos,fuperitis diCluw  eft .  Requirit 
enim  ah  illti,quod Jimul promittit  fc  daturum.  Ita  pr^cepto  tUos  ad  reciptendam 
prom>f:onem prxparat.Sedcurnos  fruftrayerhiiinuitatl  Cur non potin-s loqui- 
tur  ipfe fecum ^yt  conuertat ,quos  conuerfos yelit  ?  ^r  ciim  eadem yerha^qu^au- 
rihtii  loquitur,fimuldigito  fuo,  hcc eft,per S piritum  fanCmm  cordthy^;  infcrihaty 
yt  itajpirituale  fttmtnifteriHmhominis,quo  yttttir,  annoftrum  eft,  illi  legem 
dicere,ne  fcfactat?.y4t  qutdde  reprotis,quthu4  nihil  exhihett{r,pr£ter  nudam  ^ 
mortuam  literami Re^ondeo-.proprtum qutd(m doclrin&  Deieffc^yt  ftlutxrtiGt 
audientihta:  l/hi  autcm  ojftcium  hoc  infdelthus  expleuerit ,  aduerfm  rehcUcs  ci;* 
ohftinatos  paratam  effeyindtClam  .  ^t Deuml/elle omnes  conuerri  exifiimat 
J>ighitis:ide6qtie partttr ommhitsfuum  auxilium  offerre:  itaque  noflr£effc pote- 
JiatiiPveUeaut  noUe  .  Q^od nift^^/oluerimm priores,  ipfum  adnos  non  conuerti. 
Jioc  enim  c[arifitmv<yerhv>  expnmere  Prophetas,ciim  in  Dei  ptrfona  dicimt:  Re 
iiertimini ,^f.tnaho  yos.  Item^Reuertimint,^  non auertam  ficieif»  meama^o^ 
hti.  Ep^o  autemnthilinifits^yerht^  contineri  animaduerto,nifiqund Dei4s  fc  lUis,. 
^  peccata,^poenas,qtnhm  propter  peccata  ple£lerentur,remiJJurtimpoUicetiit; 
fimodo  refipuerint .  lam  cltm  poenitentiafttfjnritualis  amorte  reJurrec\io,nego 
eam  magnin  hominn  ejfc poteitate,quam  Juerit fe  creare:imo  mimts:  quanto  fci 
licet prxftantiii-s  eft,iuitumfe  facere,quam  hominem.  Cur  er^o  de lUaconctonan 
tur  Prophet£  ?  Quia  hic  eft regenerationuordo,yt  homines  yerafutdiljlicen- 
tia,yero  tumfeccati  odio,  tum  luftiti&defyderto  amoreque  tacli,  ad  Det  miferi- . 
cordiam  confugiant.Scd  cur  D omintn ah iUn Jlagitat ,  quodmerum  ejje Spiritns 
fui  opus  acdonum  nouit  ?  Quia litcunque  arcanum  Spirititsfui  fanclt  opiis,ftne 
"yUol/eltnftrumentOjyeladmtniculojpcragere  poJiit,externam  tamen  pr^dicati- 
onem  ordtnauit,qua  tanquam  inftrum ento  yteretur .  CAteriimfVt  ejficax  acfru- 
CiHofumfit  eiufmodi  inftrumentum,ea  ipfayerha ,  qtt&  aurihns  per  os  homtms  lo- 
quitur,di^itofuotncordainfculpit.ltaminifieri»mredditjj;i,'itnale^yiuum, 
I  quod  alias  literale  ^  mortuumforet. 

'  ^tyhique  h£C  duo  ante  requirit  anohisDeus,poenitentiam  ^  humilita 

I  tem,quamfe  nohis propttium fore promiitatficut per  lefaiam  dicit  .^'dqitem  re- 

Jpiciam,ntfadhiimtlem,^  contrttum,Jpirttu?Neminem  tftudimpcdict  quime- 

rnoriatenehit  ,qu(id  ohj^entadum  ,qHodAm  Inftituttonii  mc£  loco  ,doiui:  d:ipliciter 

Deum  adhotnines  rcljicere,yt  eosmifericordtafnadi^netur  .  DicitPetrtt-sJcin 

Cornelij  exemplo  cernere,noneJfc  acccptioncm  perjonarum  apud  Dcum:  quia  lUi 

■  acceptmft  cx  qualihet gente,qui faciat  honum  .  ^tPaului  dtcit  ,tunc  fuiffj  re- 

conctltatos  DeoRomanos,cum ejferit  etus inimici,&*  alieni ahem  tuslitia^iuftiji 

catos  Juijje  Corinthios ,cum Jcortatorcs  ejfent,c^  ehrtcft.i^  ad:'.ltcri,autaitjs  fla 

gitijs  tuquinatr.receptos  ingratiamfuijfe  Ephefios,iH>ii  efjcnt peccaits mortut , 

jm  Deo  ,fine  Jj?e,ciim  carnuconcuptfccntijs  addicii  ,S  athan^ferutrent-.Coloffen- 

fes etiam,quo  tempore abalienati  erant,0*  inimici  mente in operihm maliSjftnJle 

ff 


jtfS  RESPON.     CONTRAPIGHIVH. 

reconciliatof.quotemporemortuieriint  perpeccata.fuijfe  in  iuditim  acviram 
excitatni.Sedquid  plura  commemoremi  Cum  paf.m  eiufmodt  fententifnf.tteant 
eiusEpi^oU?  Quod  ft  taceret ,eiiti tamen conuerfiOyfiaeylli^ferhtf,  iUuftre  eil 
etM rei documemum.  Qua enim aut  humilitate,  autfui diFflicentiaprxp.tratiis, 
henimum lUum  Dei  afveClum  promeruit  ^lftyni  eleCltonWyocaretur'^  Exctptet 
Pio-hiM,in  ipfo fuifje ,-t>t  Deiyocarioni  obtcmperaret .  Sed hic  tantiim dtij>uta~ 
tur,an  Dei  ^ratiamprxuenerii: Quanquamfallitur,quiputat,tantiim eitti auri- 
hui  infonuiffe  yocem  illam:Saule,<;aule,quid  meperfcqueriif  non  autem  Sptritns 
fanCli  magiherio  infculptamfwjfe  eim  cordiohedientiis,  Legem,-vtprotiniii  face- 
ret ,quod luhehatur.lUa ,inquam ,tnfcrtptione,nonmodo  exnolente  faCttn eft  "Vo- 
lens,fcdetiam  ex perfecutorefeCtator.  lam  quidfihi  prophettca  illa  ^S?'  celeher- 
rimafententia  yultUnuentttsfttma  non  qu^rennhnsme  .  Sic  exponit  .yipofto- 
hif.quod  Genies,qu£  iHfiitiam  non  qu£rehant,iuftitiam  apprehenderunt.Nec  a~ 
lioprxparationis  o-enere,aut  ^hraham,aut eiH.; pofleritas ,iniTio  ad  Deum  appro 
pinquaueraf.ficutMoifes ^  lofutcomemorant.His  ac ftmilthits  teftimonijs  qiti 
nonconuincitur ,ytdupUcemhotninum coram Deo acceptionem  agnofcat,nimis 
pr<tfra6lti6efi.Re^ptcit  ergo  Deta  eledos  fuos  ,ampleCiitur,amat,accept6fqne  ha 
het,etiam anteyocationem,fid  in  Chrifto  :  eos auttmyocando  fe propitium ipfis 
oflendttac  heneuolum:hoc  eft,amoremipfts,  quem  ante  deferehat ,  teftatur^yte- 
vm  in  anmliftiufentiant^edquefruantur.Iaml/ocitio  ,  poenitentia  ^Jidecon- 
fiat.Prima  autem poenitentix pars^^Vel potiu^ initium  efljiumili  fuhmiffoque a- 
nimo  fihidtfhiicere.Poft  hancdemumhumilitatem  diciturDeu^  ad  homincs  re- 
fhicere,relatione  ad  eorum  notitiam  fenfiimque  hahita:quoniam  tuncfeiUis  Pa- 
trem  declaretfuxque  honitatis  teftimoniumreddat. 

Porro  cum  haClenuiftne  fne  &  modo ,extulertt  hominhyires :  nunc  cum 
demonflrareyult ,  ytfcijfum  adDeumproprio  motu  conuertat ,  lihcrias  adhnc 
niulto,quam  ante,apertiufque  impietatemfuam  prodtt.Vult  Dtusimpium  con- 
uerti,inquit,non  t.tmen fua  omnipotenti  iUu>pyoluntateconuertit,fed ytfe  con-  ■. 
nertat,inuitat  ^  adhortatur.Noftrum  proinde  eft,reuerti i^^conuerti ,ipfm  au  \ 
tem^reuertetesfufcipere^ytui^care.QujdjohJecro^retinquerehicDeoliideturj  j 
prittcr  exhortattonern^Et qutd.iltudin PeUgio damnatum  eftiSedaliqttoflatim.' , 
colorehanc  blaFj>hemiate^it:d^mnec  Deumnohisin  conueyfionefateturdsejfe,  \ 
modo  tamen  priores  ipjt  ad eandt  conemur .Esl  hoc  quidem  aUquid,qt'.6dcitm  prio 
res  homintpartes  dederit,pofteriores  tand.m  Deo  conccdat .  Futt  hocfecundutn 
P  eia<rij  commentum  ,poftquam  lUud  retrailare  coacifis  fuerar  ,homtnemfui,syiri- 
hui peruenire adyitam £ttrnam pojfe  .  Qu^anquampauib pbjlnedimidio  quidcm 
PeUvianifmo  contentumfe  effe  expnmit .  Nam citm yult defnire ,  quaUter  nos 
conuertat  Demfua,  inquit,  boniratef^  patientia ,  non  Jlattm  nospuniens  ,fed 
dans  tempHS  gj7*  lorum poenitentix,  •■  adhxc^muhts  msdijs  ^  occajlontbus,  exhorta- 
tiontbt^s,heneficijs,  &  RageUis,ad eandem  nosprouocans,foUtcitans,fiimulans, 
Hicye)b  tottis ^  integer  P elamiifua  incoelumfacrilegtaemmit.  Externa  e- 
nim  tan.um media ponit ,  quibtti  inuitat  Detts homines ,  atque  his  incUidit  totam 
conuerfionis^rattam:de  interiore  cordts  motu,dercnouatione  Spiritm,  altumft- 
lentium.  Neque  yero  caufa  efi,curmintnie  negarefe  tergtuerfetur ,  ytcunqueji-  | 
leat.M  odum  enim,quo  nos  conuertit  Dem,definiendumfufcipit .    P roinde,  tali 

dcf. 


D  E    L  I  B  E  R  O     A  R  B  I  T  R  I  O.  ilj 

definitiont:pofita,totxm  cordts  innouationeTn,qu£  jit aycana  Spiritm fanCliliirtu 
te  txcludit. Et  tamcn,f  Deo placet ,ttd tam cUrx  crajfxque  impietatii  confrma- 
tionem,ex  Scripturis  fujfragxtionem aliquam  corro^at.Quodfe  incipiat  homo 
conucrtereJnquit,h.iheturapHdleremiam:Si conuerterls^conuerram  te.lUicPro  q  ^, 
phetam  alloquitur  Dew,  qui  yltima prope  dcTperattone  tentatw,fcum  multis 
quereliseXpoftulaucrat.Noun  ergo  eum promifionihm  ad  coUigendum  animum, 
jncitat.  Sicautcm  hahentyerha,  f  rite  quls  interpretetur :  S i  reuerfui  fuerk,^ 
reuerti  te  fecero  ,ante  ftci  e  me.im  fahis  .S  i  pretiofum  a  '^ili  dtfreuerts  ,eri<  quaf 
os  meum . Qifa ftcceffu defitui fcliidens,animum deTj^onderatjacperindeyacil- 
lare  coeperat,quafi  Dci  promifisfua  non  conft.xret  fides,  hanc  hiifrattoncm  ^ 
dijfidentiam  rcprehendit  Dominu^.poftea  tum  adfdeifortitudincm  ^  confinn 
tiam ,  tum  adobfcquiumjjoc  ejh,  yocationisfuxcarfumredtre iuhet,meliore Jpe 
propofita,honi  ^foclicts  exitttd  .  Dicttergo  :  Si  redieris,  fuhffles  coramfcie 
mea'^tcunque  tedeijciat  mundtts.SiJleteris  in  reCio  iudicio,  nequeah  ojficio  de~ 
fecerls,ytcunquc  doclrinam  tuam  mtindns  infxmet,  ego  tamen  e.tm,  tanquam  ex 
ore  meo  profedam,approhaho.  Qmd  ergo additur,Et conuertam te,yides intcr- 
pofitamejfe  p.irenthefin,yice  correclionis:qua  Dominns  fuum  fore  hencfictum  de- 
cUratfPropheta  inyiam  reditrit  .EnPighi.tna  incitandis  Scriptuvis  dexteri- 
tas  ..y^tpojlea  longum  teftmoniorum  aceruumcoUigit.Nempe  quoniam  ohflina- 
tos  Deus  ohiurgat,quod fua  honit.xte  ahutantur,ntc  couerti  yelint ,inde  coUigit, 
noJir<£  yirtutts  efe^ftconuertimur .  ^t  Scriptura,  ftcut  hominem  propria  cordis 
prauitate  impedtrt  teflatur,quominus  fe  adDeum  conuertat,ita  conuerftonvs fu^ 
gloriam fthi  arrogareyetat,dum  Spiritns  fancitopHs  effedocet. 

QtiA  tamen,yt  iUuftriora,dtftinc\afcrie  pojtea  recenfet ,  acfeorfum  ex- 
plicat,hreuiter  percurram  .  .Adigt  doCirina  noflra  miferos  homines  calumniatur, 
yt  plenam  iUam  dcfperationis  yocem  oh quam apud  E^^chitlem  tam grauitcr 
ifraeliftccenfet  Detis,conciptant,atque  emittant:Iniquitates  ncftr^fuper nos 
funt,(!^  in  ipfts  tahefctmtis.Si  hdic ftmtiiajiint ,hominem  SpirittisfanCli  dircCto- 
ne^nonliirtute  pyopria,apecc.ito  conuerti  adiufiitiam:  (^  homincm  fne  ffeye- 
nt&  aDeo  ejfedereliclum,<^ iam  exitiodcftinatum:deSferattonvs  materiamgi 
gni  ex dodrina nofirafateor.fn  yidcrc  omnihtts promptum  eft,  quantum ftt di~ 
fcrimints.quam  indignafit  hxc  Pighij calumnia,neminem  Lttet.^tf  infolo,in- 
quit ,  Det  beneplacito  lacet  conuerfio  homtnis ,  quid  aliud  conciptet  peccator^ 
quam  fihi putrefcendum  eJfe,doncc  Det  manu  erigatur?  i)uafyerb,cumdefua 
tmpotentta  docenturhomines ,  non  eo modo  ad Jhem  auxilij  erigantur  ,ftquidem 
elecli  Deifunt.fiyero  reprobi ,non  ftmtil  Dei  ludicio  conftring.intur  ^ytfua  fe 
culpa pertre  agnofcant  .  ^tque^yt  cLxrm pateat ,  quarnconcinna  ftt prophcticje 
huws  fentenri£ aduerfum  nos  applicatio ,  ohferu.indum  e{t  ,populum  tunc ,  non 
tam dcfJeratione,quam  peruicacia,non  fine Dei inuidia  ,  quod inexor.thtU feue- 
ritatc ejfet,defuis miferijs conqitefvum fuijfe .  lam ergo  pufimaudiehatur  yoxil- 
la:QjitdJ.xcer€mti.s  i  Dttisnospeydere  ,  .xcfunditivs  cxnnguere  ,femcl  dtcrcuit. 
Protnde,  qu.iadoJruftrade  eopUcando  cogitaremns :  ~)ieniat,qu.tndo  yolct,eitii 
iudicium  .  Hac  contumacta  fe  ad  Jluporem  comp.trabant,'ytaduerft-scakar  ob~ 
iiinatii  anin:'is calcttr.irent  .  Exciptt  Domintus,noU'.-  fe  monem  impij :  doclri- 
nm  enim,quam  perfuos  Prophctas  dtf^cnfarct ,  r.itnislerium  effe  reconcihatio- 

Jf    ' 


jjg  RESPON.     CONTRA    PIGHIVM. 

nli.Nmcfine  mora concluc{itPi^hm,noflr£  ejfe  poteftatHyeiypnodi  recnncilia- 
tionem  r,ttamfacere:ego  autem  qu£rendum  dtco^  qualirer  minifiertum  tlludejfi- 
cax  nobis  fat  .Refpondent  Prophet^  ,  &  pojl-  eos  PauUa  ,  idperi^  cum  Spintu 
Dei  infcrtbitur  cordibm  noJlrU  dodrina  ,  ^uamfrujlra  alioqut  ■,  ^yneprofdlu 
aures  exciperent . 

Sccundum  locum adducit ex Ion.i: QuidR ex Niuius,  ad  lone, denuntiatio 
nem  ediClo  promulgauit^yt  contierteretur  qaifque  a  ')itafua  mala,nififenfm  com- 
mtini6  hoc  di£iaret,homtni  in  manutfcfuam  conuerfionem  ?  Reifondeo  ,juiffe  i- 
fttid  ojfiriumrep-is  iam  conuerfjyt  altos^ad excmplum  fuum  incitaret.Cenc  ctuile 
Regi^  ecficium  non plu^ habebitponderU  ad  prob.-tndum  quod intendit  Pij^hiWj 
quam prophetic£mult£conitones  ,qu^sfenfi  {^l/erbts  conuenire  cum  iU.o,p.-i- 
lam  efl.Stcut  enim  P rophetx,  ojftcium  eft ,  dum  homines  ad  Dei  ctdtum  ac  ttmo-  m 
rem  tnftituereyult  ,planrare  (^rigare:ita  ^Re^s.Hanc  auteprinrogatu.imfibi 
yindicat  Detis,ytfoiti$ det  incrementum:idque  Itbtrapotefratejl/bi^^^quoadftbi 
placuerit .  .y^tfubijcitur,  mifertum  futfe  Deum  ,  quoniam  eorum  opera  l/iderit: 
quatenusfciiicet  k  Itbero  corum  arbitrio  profcifceb.xntur.  Sic  quidem  interpreta- 
iurPip^hiui^qMi  hominem  tmaginatur afetpfo  ,  ^  natura  h.tbere, quicquidboni 
habet.  Nos  autem ,  qut  refipifcere  (^  conuerti ,  finguiire  effe  Dei  donum ,  tot 
Scrtpturx  teftimonijs  didictmm,altter:Deiim,fcut  illtsdeder.it ,  yt  conuerteren- 
tur,ita  conuerfos  amplexumejie,^  m.inumfuam  retr.iXife ,nejecundum prioretn 
denunttationem  tn  eos  animaduerteret  .Miferetur  enim  primum  homintsnudi,  ino 
pvs,omni.iue  bonodeftituti ,fola  mijerta  prsditi^pojlea fuvs donls  yeflttum  ^  or- 
n.itum  mifericordta  perfequitur..At  conuerfio  ,tnquit  i  terum  P  i^hin-s^ijjis  imputa 
ri  non  poterat,.td promerend.im  aut  oltinend.tm ^rati.im,fi  illos  Deus ,  yt  conuer- 
terentur ,pr£uenerat .Vide  quantum  tnterhunc ,  ^  ^u^ufttnum  tnterfit.  Sic  e- 
De grat.  nim ^ug^uftinm  loquitur:^  tetpfo  fi  tibt  merita  tua  Ju^t ,  mala  funt :  ideoqae 
^,'l^"°  non  corunantur.  Vt  ergo  bonaj.nt,Det  dona  cjje  oportet.Item:  Opera  mea  fl/i-  j 
cap.<?.  dtrti ,damnas:tua  fi  yidcrtfjcoronas .Nam  ^  qu£cunque  bona  opcra  habeo,  .ibs  te  - ' 
^  ^^•^^T miht  funt ,ide6que  tua potiiVj ,quam mea.Ergo  opera  manuum  tuaru:ii  non  defpe- 
xeris .  P i^httif  autem  abfurdum  effe  putat  ,fi  opera  m.inuum  f»,iritm  refftci.it 
DetUjlit  priorafuadon.i  alijs  cumulet. 

Ratiotmatur^  ex  hacChriftifentetiu:V£.  tibi  Capern.tu.  N.im  ft  in  Ty 
ro  aut Stdone autSodoma  J.i'^xfuijiet ift&liirtutes ,quasyidiitt)in  ctlicio^ctnc 
retpoenitentiam  egiJfent.NamJialfoluta,inquit,eJftcadque  "voluntatenoluit  dare 
Denipaenitentiam  Sodomjt.,Tyro  ,^  S idoni,an  daturm  erat,  fi  lUic  edidiffet fux 
miracula^Et cur potiiif  ob mtracula  tUisgratiamrefipifcendi dcdijji;t,qu.im  ciuita    | 
ti  fuA^l/bt  e.idem  miracula  dcfign.ib.it': Re¥jondeo ,mtninie  tn  hnverbts  Chrifturn,    I 
re^icerePvelyndeem.inetpoenttentta,yel  cur  hvs potiM , quam  tUii,ayc.tno  Dei  ,H 
confilio  detur.fcdfimpliciter  ab  eJJcBn  fumere  han-c  comparationem,qu6d  reliquf£ 
iU<£,  quas  ncmtnahat,yrbes,quibtti  docUina  ci?'  mir.tcuLt defutjfent  ,phi,s  habtturx 
ejjent  excufationis  coram  Deo,qukm  Capernaum,qu6d  delibcrata  nequitia,^  im 
ptafcelerataqtie  rebellione  obdm\ttum ,  i  ot  ac  tam  prxcUm  ,  ^  docirin£ ,  ^Ji- 
<rnorum  monttionibm  nthiljlecieretur  .     Qu.tft  diceret : nuUam hacientajutjje 
o-entem  t.tmdurdi  aut  indumtt£,  ctrutcts  ,tam  ferrei  cordu  aut  obftinati  ,quA 
non  commoutretur  ftgnts  tUts ,  qux  aptid  Capernait.n  contemptui  Itidibrio.pte 

habeban. 


DE'lIBEROARBITRIO.  JJ9 

hahthantur.  Q^odfidjfirmationemiUamfertinaciml/rgeatPio^hhtsJarriprident 
tgiffent  poenitentiam  ,rtJpondeat  lam  mihiyCurnAm-vrhes  illoi  non  dio-natiisfne- 
rit  tdoneis  mcdpi  hortari  ad poenitentiam ^(^uas fciehat fu£  cxhortattoni non dcfu^ 
turoi?  Si qutdfcntit,fen.tire,oj^inoridehet,fuuipfiw  tricts  tenerife nunc  impltci- 
tum.  Sedyaleant  tneptdi  lUiX,  cauiUationes:cum  euidenter conftet,non aliud^o^ 
luiffe  Chriftum  talt  locjuendi genere,qtuhnf  quis  hodiefic  loquatur.neminem  ef 
fe  Turcamta>n  durum  reheUemque Deo ,  aut  tam  apietateauerfum , mti non lam 
olimfraCmfuiJfi  ^fi  ea  le^ijfet,audiffet,  ■vidijfet,  cjuthm  tamennonpotuit  cor- 


rio-i  Pio;hiits 

o        o 


Pofthxcpiit  nofr<£facultatU  cffc prohct,tam prdiparara cordanoftra  Deo, 
quam  ei,ad  honum  nos  prouocanti,acquiefcere,lou^um  cx  intco-ro  pr£ceptoruca~ 
talogu  retexit.Nihilccrte duhium  eil,centies  nos  yiclos  ejfe,fi  Dei prd.ceptisl/i 
res  hominum  metiri  liheat.^t  iftud,inquit,delirare  cft,ad  ea  hortari  ho/nines, 
'^uihHSpr^ftandn  pares  non  fint  .V  erlim  ah  hac  cotumdiafe  tuetur  Dens:q:'.!  opti 
mamfihi  ejfe  iuhendi  caufam  decUrat ,etiam  fi penes  hominenon  fit  implcndtfa 
cultas . Quanquam oper<£pretium  eft,exijs,qu£  adducit,qu£danominatim  refer- 
re  ^  expendere.  .y^pud Ieremiam,inqiiit,docemur,qualtter  fe  efficaciterpr^pa- 
rare  adDeigratiam  homines pofint,dum ficdicit:  Scrutemuryiisnoftras,<^re- 
ttertamur  adDomint/:leuemns  corda  nojlra  cum  manihits  incoe!iim,dicentes:Nos 
impie  eoimM,^c.OdiJfe,inquit  P i^hiiis,ac  detefl.trt  yeterem  'yitam,contritoqj 
cordeadDominum  confugere ,p€enitere  ex  corde iQ^l/erafde pctere  mifericordt 
amjjxc eft pr<ej>aratio.Eleuatto  autem  cordium,eJi conuerfo .  .Aonofcunt  hicl/el 
mediocrts iudicij  le^ores folitam  P ighij  DialeCltcam:  cuntsprima  regula  ejlr^nii 
femper  in  plura  difcerpere:qu£  autem  diuerfafunt,tn  ynum  confundere  .  Leuare 
in  ccelum  corda  ^  manHsquidfonifiCct,pliiifatisnotum  eft:nempe,expanfis  tn 
coelum  manih(ts,ferio  cordis  aJfeCiu,inuocare  Deum .Pighitts  autem  puerile  com~ 
mentum  Jahricatur ,  quodleuare  corda  ,fit  ajfeOas  nojhos  a  terrenis  ^  caducts 
rehtfs  liherare:cumm.tnihfts,ideft  operihii-snof!ns..ydtcjue  ifl^funtintero/etatio- 
nes,fcilicet,quthtpsnon  fecii-s acDeiphicii  rcffonfisjidcm  haheriyulf.  chmnihil 
magvsmtfiiuolum,autnugatoriumfi/igiqueat.Continu'opQft,culp£,ag^nitione/n 
l/entiic^ue deprecationem ,  qu^  duo  Juh prxparatione  ant}p'fuerat,  ad conuerfo- 
nem,hoc  eft,fecundum poenitenti^  mimhrum  rcfcrt.Vt  tarrien  lUi  tam  craffos  er- 
rores  ignofcam,rogo  quidnam fe confccijfe putct.T-ota.m ,inquit,p(enitentia>n  ef 
fein  hominls potejlate  .  .y^tqui iUdd,quod ipj'e  cpioo^ue P ighitis in:tiu;n  ,  <^t  quaji 
primum  ingrejfumficit,ytpeccator,tniquttatuftt£.  agnttione  confiftt,s,fiht  diffli 
ceatjinteraitaDet  hencfciaponit  E^i^chici :  apud  q:'.emfc  Deii^:  popuiiim  fuum  Ezf-i^- 
aUoquitUKCiim  tu  iuramentum  ccntunpfens,-itdiffbiiieres paclum  .ego  ta/nen  re- 
cordahor  foedernmet  quod pepigi  tecum :fufcitaho cp.te  fo-.dfis  xtemum  .  Et  timc 
1/iarum  tuariim  recordahens,~)/t  cotfundafis .  Sufcitaho,  inq:  am,  tecum p.tClum 
meum,~\t  rtcorderls,  i^  confundans .  Pighiits  li.tnc  cjfc pr£p.trationem  fingit , 
qua  homtnes  Deum  anteuertant,ac priores  occurr.mt  etusgratiis. .  Dominits  au- 
tem,homines  pr£uenirejete^atur,-vt  peccat.ifa  ag/ffmt .  De  aiteraparte 
tam  althi  diCium  eft:nonm.ioi,spenes  Jiomineni  effe,  mnou.tre fu.tmliit.tm ,quam 
proprtapotentia  amortuis  refurgerc  .  De  oraitonc  j  q:  am  promptum eft ,eius 
infxniam  contiinc^re^.    Inuocarulo  ,inqutt ,prttv.eniunt  Imnincs  Dei gratiam. 

ff    J 


jo4  RESPON.     CONTRAPIGHIVM. 

Qmdenim  eamprecibHi  flagitdnt,e)C  Jeipfts  faciunt.^t  Paulm  contra:  quomodo 
inuQcahuntjin  quem  non credidtruntl  Quihus  certe^yerhts  Det  inuocationem  ex 
fide,tanquam  fliam  ex matre,procedere nafcique demmflrat. Vndc  autem fdes? 
^n  hanc  quoque prxparationii  effe partemnugahiturlEt cur  nonficeret,cum  de 
jjjejlcaufttffuerit  loqui  ?  quiH  tamen  ^fdepofterior  e{l ,^  ex  ea  qitoqueficut 
Dei  muocatio  producitur  .  Hahent,  inquit,afeipfis  homines  ~vtpiilfent :  Deiait- 
tem  e{i  aperire  .^ugufiintis  autem ;  H£c  e{l  fideifanitt<s,qu£  nos  orarefacit ,  yt 
f%  exaudiamur:qu£rere,yt  inueniamn6:pulfare ,yt aperiaturnobis.Contra,  iftam  qui 
iuiti.       difj)Utat,contra  fe  oftium  claudit  mifericordi£  Dei. 

^t  S olomonnon pr£cipit,fed aff^irmat  hominis  ejfe  facultatem prdtparandi 

cordts.Et  hic  habes  expofitionem  Pighio  dtgnam.  Temerariam  hominumcofiden 

tiam  Solomon  lUic  deridet,qui  nihilnon  agitant  confilij, nihilnon  moliri audent 

Cine  Deocum  tamenneyerhum  quidem  emittere  quod  multo  mintts  efi :  nijl  per 

ipfumqueant.     Hominis,inquit  ,  efl  cor  prxparare  :  ^  Domtni  efi guhernare 

Itnguam.  Qtui  nonyideat,ironicam  ejfe  human& arro^.inti&  dcfcriptionem?qu£ 

fumma  omntafibiyfurpat,citmneminimumquideminpoteftatehaheat?Pi^hius 

autem  exco,pr£ueniri  ab  homine  Deigratiam  coUt^it.  lam  quaifngitpr£para- 

tiones,Deograt>u  effe,  ex  Dauideprobat .  Defyderium  enim pauperum  audiuit 

Dew:pr£parationem  cordn  eorum  audiuit  aum  tua .  Vtinamliero^qucindo  adyer- 

tendum  non  eft  tdoneus ,  honum  interpretem  fequi  maluiffet ,  quam  ad infdtiam 

hoc  quoque  mali  addere ^y  t  errori  pertinaciter  adh^reret .  ^dl/erhum  fic  habet 

Dauid:  Defyderium  pauperum  audiuit  Deui  ■  pr£par.tbvs  cor  eorum :  audiet aurt,s 

tua.pivhiuipveftigijs interpretnnon  boninecfdt  infiflens,adpr£parationemtor 

quet,qua  homines  certentcum  Deigratia.  Vtdes  quxmappofitafit  adrem proba 

tio  .Ettamen  non  minore  truculentia  fiuppas  ifloi  proijc it ^qnam fifuimina de  coe 

lo  yihraret  •   Suhijcit,  caufam  hanc  adduci,curJj^oltattisregnofueritRoboam, 

quodnon  direxerit  cor  fuum,l/t  obedtret  Domino  .  Siprxparare,  inquit,cor,  ad 

^U£rendum  Deum,nihtlo  magnpotefi  homo,quam  di^ito  catum  ta^ere,quid  hoc 

Jfecialtter  de  Roboam  Scrtptura  commemorat ,  yelut  caujam  nproht  fenftis^ 

quod  £que  ^  piorum  ^  impiorum  eft  omnium  ?  .^tquehunc  nodum  ,  quicquid 

commtnifcar,infoluhilem effenthil  duhttat.ReIJ>ondeo,nondtci caufam  reieBi- 

ont6,quodper  fenon  hahuerit  flexibtle  cor  ,  quod  ftne  S piritm  direcitone ,ad fer- 

uiendum  Deo , proprio  natur£  motu  inclinaret,  qnodnos ,omnium pariter  homi- 

num commune  effe  tradimtis,fid quodre  ipfa nondirexerit  ad  Deum  cor:  quodim 

pijs  propritm  eft,ac peculiare.Hoc  yitium  yfitatum  eft P i^hio,dum  res  diuerjif 

Jimas  non  difttnguit ,nihil non poftea  mtfcere  ^  confundere.    Cordisduritia  ^ 

prauttas  ,qua{it  ,yt  ad  malum  propende4miii,ad  bonum  ftmtts  impotentes,  l/niuer 

Jali6  eftgenertshumant  morbns,donec  Spiritufuo  remediu  adhihuerit  Dominns. 

vhi autem corin  "Vwo  carneumformautt:in  altero  lapideum  ,ficut  anatura  era', 

reliquit:  iam  multum  tnter  eos  efl  difcriminti.lUe  corflexile  hahet ,  adDei  ohe- 

dientiam,imo  Dei  Legem  habet  infcriptam  tn  corde^t  eiivsiufliti£,toto  yol.mta 

tis  ajfeclu,obtemperet:htc  corde indomito,ohftinato,ac  rebeUi,^  Deu  ^  eim  lu 

gum .i^ernatur .lUtiis  ohedientia  opwsDeieft-.hicnon  alium  habct,cui  perutca- 

ciam  fua  imputet,nift  feipfum.Ergo,quinihilprima  conditionedijferehant ,Dei 

gratia  ^iudicto ,nuncfunt  difcrett .  Videt  leclores,me  nthil  comtnifci^^  tamen 

nuUum 


DELIBEROARBITRIO.  54« 

nuUum amplius  reftare  fcrupum .P 6fl,-vt identidem  folct ,ad pr£(epttt  relabitur. 
Veriim  quia prouidebat,nos refpofione  no dejlttui fubtungit ,qu£  tUicDew pr£ci 
ptt,fdelesfmperfeciJfc.Namjicurpopulum  admoncbat  Dautd,  l/tpr^beretcor- 
dafua  DominOjETi^chias item ,ne  ceruicemfuam  obditraret ,patrumfuorum  more, 
fed  manmporrigeref.ita  refert ficra  fuHoria^l/eniffe  ex  toto  Ifraelecjuofd.im, 
^  corfuum  tradidiffc  ,ytferuircnt  Domino.Qut-s  ncgat'^  Modo  i  amen  fubinteUi- 
W  debere>iondetre&et,(juod alibi exprtmitur-.quorum teti^erat  Dtuicorda.  Ne 
(jue enim  feri  negamm ab  hominibushxc^  fimilia.ld.iutemfolum  efl,quodtn- 
tef  nos  controuertitur, propri6nemotunatur£,an  Spiritus  fanOt duOu (^^uber 
natione,eafaciant. 

Tandtm,-vt  aliquo  inuolucro  operiat,quam nimlsdetexerat  impietatem,ad li 
beri arbitrij grati^que  coniugationcm  reuertttur.cuiui  Jpecimem l/na  tn  re  exhi- 
bcreftudet,ytde  reliquU  talc  etiam  iudtcitmfat.  Sapietiam  enim  Imiw  auidem 
effe  Dei  donumfeddari cum delectu,non  obtrudi.Dari porro  nonnifiijs,quieam 
inuocant ,qiii  corilltfuum  inclinant.Humilium cnim effc,no fuperborum.  Qutd? 
^n  non  humilitas quoque  Dei  donum  cft?  Quodfineo-et  Piohiu^,qiiibtts  tamen- 
hanc perfuaftonem machinis  ex piorumettbus,qifibus  penttus  infxa  eJl,rcuellet?Er 
oone,quta gradatim  confertDenifuasgrattaiPvtynafitadalteramprxparattOy 
ideo  laudvi  fu£ parte priuabitur^iquafi  hominem  tantum  fuvs  beneficiji  fubfequa- 
tur,non  autem  etiam  pr£ueniat..At  ftquem  Demfukgratijs  dtmetur,  nuUopr^ 
parationis  refpeciUjin  rcliquos  iniurim crtt  ^  crudclti,  quos  interea prxtertbit. 
Certe  fPighij  tribunalifubifcereturDeii,s,fub'ittdice  tam  male  propitio,facile 
caufa  caderet.Tcfbatur  enim,fe  folumeJfe,a  quodtfccmtmur.cum  alioqut  fmus 
per  omniafimiles.  Qmdigitur,fic  obloquendo ,P ighim agit aliud,ntfi  quodlapi- 
desfurfum  in  coelum proijctt,qutmox  in  caput  eius recidant?  Vt  ergo  miUics  cix^ 
met,Spiritui fanclo,^'\niuerf&  Scriptur£  refflere ,  qut  nihii  ad promerendam 
Dei grattamfacultatis  homini  concedunf.ciiifjueyoluntatemftc  a  tuditta auer 
fam  effedocent,yt  nihtiquam  malum cocipcre cx fe queaf.yt anathema  omnibm 
qui fic fentiunt  centies  minctur,niJnio pius  taii  ciamore,  quam  iatratu ,  profctet, 
donec  aiia  Scripturx,  teftimonia proferat.  Dei  enim  yerttiis,quam  docemus^ma- 
tori flabilitatc fubnixa  eft^quam^vt  'yentofs  eifts  argumentationtbus  tam  ieuiter 
diruatur. 

Hoc  coritroHerfi£  capite  tam  bene  tranfa^lo  ^  abfoiuto,adaiterum  tranfit. 
Nam  quld fcripft,ne  pedifequam  qutdem  grattix,  tdeo  debere  exifiimari  homints 
yoiuntatem  ,  quia  per  fe  ,  proprto  feparat6que  motu,  cooperetur  :  quinpottus 
hocquoqueyoiuntatlsobfequium,fuead  rccipiendi(m,fueadrettnendumfSipiri 
msfancU  motum,quam  cooperationem  appcU.tnt ,  indc  manare ,  quodyoiuntoi, 
tam  rcformatajS  piritui  promptam  obfequentemqucfe  prxbeat:  primum  tdtam  ob 
fcurum  ejfe pronuntiatrvtnec ego  tnteUigam quid mihiyciim :  deinde  hunceffe 
impietatis  cumuiamjCui nihii adijct  ampliiu  queat:fruftraqueme  obtendere  .Au- 
gttflini patrocinium,quem  miln  prorfm  aduerfari  dcmonflrauerit.  Qmdautemtn 
eiuiyerba  fuerim  haUucinatfts,caufam  hanc  effe  ,quiaobiter  tantum  curjimque 
injj)e6lus,nunquam  attento  fludto  ie6ius  mtlji  fuertt.Vttnam  ycrot.inta,zs*  at- 
ttttone,^  diiigetia,yerfatusforst  in  ScriptHns,taquefamiiiariternotiihaberet 
cariifenfum,quam ^  dtHgenter  iegijfe  me ./4ugufitmim,(<rfamiiiariter  cogni- 

ff    ^  ^ 


J4J  R  E  S  P  O  N.     CONTRA     PIGHIVM 

tA  haheye eiiis  menTe,ict[\<ire mhi liceat.Veritm idcx  re  ipjx £ftim.iri malo.Quod 
adprdifcntem  qu£(lionem  JpeClat,  quia  tUud  Chryfofiomi  improktueyam ,  nccjue 
n>ol:int.ttemfinee^ratia,,nequegrati.tmfme  l/oluntate  quicquam  poffe  boni,  ma- 
lio-nitatts  tne  accnf.it,qui.tl>nt  Chryjoilomo  imputem,quod  ^  ex  communi  Eccle 
Ci&  defnitionc fumptum fit,^  totidcm propc ycrbi,s  ab  ^uguftino  affer.ttur.Lo 
cum  autcm  rccitat  cxtertio  hypo^noftu""  libro:cuiit5  cLtt(fulam,lierbii  quidcm 
non  multum  ahfimtkm  cjfcftteorab  eo ,  quod  dicit  ChryfoQommfed fenfum  di~ 
iicrfifitmum  ejfe  contendo.  Bona  opera  per  gratiam  ^  liherum  arbitrium  ficri 
p:tdtt,quic!incjuefit  tUius  lihrt  author.fiaitliia  abequo  finnil,i^fcffore,  coficitur: 
dum  equus  qtitdem  currit,fed  dirc(lus fcjfons  manu,yt  recium  tter  teneat .  Porro 
•viamfacit Chriflum-Ltherum  arbitrium  injl.tr  y.t^i  ^  dcuij  inmenti  in  mundi 
yamtate  crraYe docet ,-vfq\te dum  tUi  Spiritus  Dei infidcat^quo  a  concupifccntia- 
r:tm  errore  adyi.tmiustiti£  rcducaf.reduGum perpctuo  regimine guhcrnct,donec 
addeftinatam  met.tm pcrueni.tt.Currere  ir^o  Itberum  arbitrtumconcludit  :fcd 
Dcumf.icere,yt  reCiecurrat.Et  quidhoc  aliu4cft,nifiquod  fempcr  docuiUjabere 
fcilicctanaturayoluntatem,'\tyelitrvtautembenel/elir,beneficittmeffegrati& 
7Vof.tcult.ttem  naturdi.Hoc  fenfuminime  repugno,qtiingr.tti.im  comiteturyolun 
jtof.ficut  ncccjftrtb  matcrta  formafuhejl .  Namcitml/oliitas^Velutmateriafttyad 
rcctpicnd.tmJoymam.tp\t  ^  h.ihilts,ante  rcnou.ttioncm  m.tleform.tta  efl,naturdi 
prauit.tte.vbi autcm  Spiritu  Dei ad bonttdtem  renouattir,qu.ift  alteramjormam 
induit.VeUe igitur  hahet  homoCvt autem  honumycht,aDeo pr£ucnitur.H£c e- 
nim  pofteriora  vcrba tUtc  hahentur.Non  dictt,yt yeUc pofiit: fed pncfentem  effc- 
clum  afitgnat  »r,tti£:qH(.m adiiiodum  ^  aliquatoante,cum  diccretjam  repar.tri, 
qnam pr£p.trari yolunt.item ,lit  bonaJit,qu£  mala  cr.tt . Qutd aute  Chryfoflomusl 
S tc  comitcm g:\tti£'\iolunt,ite  coflttuit ,y  tab  hac pendcat  lUms  ejficxcia.Neque 
dliter  Pightiis .tccipit. Qujd crgo  exl/crborum fimilitttdine  fucum  facit,in  t,tnt,t 
Jhitcntit:diucrfitatei  Quvdfinijdum  itcqutcfcitjmeminerint  leclores  eins,quodaU 
Encliir.  ^'  rctHltmm,pi-o  m.tgno  ahfurdo  yduguitinii  duccrc ,fi  qms  dicat ,non fufftcere  Dei 
adlaur.  mijcricordt.im ,nifl adfit  homtnis  yoliunt,ts.Non  igitur^Volentis,  ncquecurrentis, 
yttotum  dcti,rDeo:quiyoluntatcrnhominiS,^pr£parat  adittuandam,^  adiu 
ii.u pr£par.tt,tm:qui  nolcntcm pr£ucnit,yt  ydit:  volcntem fibfequttur,  nefrufrr.t 
ydiz.udttUo  jupir,ore  loco  innuitur,non  toUi,jlcut  ajjerojihcrum  arbitrium per 
gratiam:Jcdyuincratum,apprehendt,yt  dometur,  corrigatttrquc  ad  obcdiendum 
Dco. Qu ifi  egofubft.tnti.fmyoiuntatis rcdigi irp nihilum  Qportere,yeldQcuerirn 
ynquam,vel  e.i,tmfomnt.tuerim  .  De  qualitate  enim  fe?npcr  locutus  fum,  in  qua 
hic  Jcrtptor  corre^tonem  dum  requtrit ,  quid omntno  a  me  difjentaneum  hahet? 
Sedh^c  funt flratagem.tta  f,x0.ttij  noftri  Hcrculis,qiii  moflrafuhinde  flhi  fahri 
catur  ,qtiibn^s  deuiuis  ,in  flnu  fuo  triumphct.^tque  yt  omnia  inter  fe  refpodeant , 
friimphale  hoc Jihi  carmen  occtnit:hkycrbis  nos  ccmpiU.tri ab^ugufiino:^u~ 
di  h£rc!ic£flulte,^  inimicefideiiOpera  itberi  arbitrij  bona,  qu£  yt  fiant,pr£pa- 
rantuy  pcr  grati£ pr£uent:im,nuUo  liheri  arbitrij  merito,ipfafacientc,guhcrnan 
tc^pcrficicnteytin  lihcro  ,-irhitrio aoundent ,rion  d.imn.tmiis ..yt^dco ,(^  c^cascfl, 
0*  improhiti^l/t  no  cern.it, h£C  omnia perindcfcripta  effe,  acfi  quis  ex  nobis  diclaf 
fct:z^  alijs  mente  iudiciiimcpe ,ne  cern,xnt,fia proteruia  toUerefe  poffe  confidat. 
^ld  rcUqua  deindemea  argumet,t,fedp,tri,qiia  h,idenpisfoslicitate,yefcUed(i 

pcr- 


DE     LIBERO     ARBITRIO.  j43 

pcrgit.Citerum  ad  ea,qu£  ex  leremia  ciro  :  Timorcm  nominifmeidabo  in  corda 
eorumft  nonrecedat  arhe.ItemiDaho  en  cor  nouum,yt  timeant  me  cunOiidie- 
ItHythunde rejjionfum  ejfe pr£fatur,ne  operam  m rcfufcruacua confumat.  Ego 
autem  non  akeram  rtjponfionem  audiui ,  ntfi  quod  fortiter  Im  ■verhn  refragatm 
eJl.Vt  enim  aDomino  non  rccedamui,fe  ejficcre  in  nohn  ipfe  teftatur.  St  modm 
qu£ritur,rejpondct  iterum,cor  nouumdando.Si  idadhucntmts  ohfcurum  ejl,  ad- 
dit expltcattonetn-.quod nominisfii timoreminferat in corda nojlra.  Qujdadh&c 
Pighml  Noht^ tdconfcrri Dei gratia,yt pofimu^non  recedcre ,f  Itheatinihil 
prAterea  aliud.Quanquam  nequetdftne  cxceptioneconcedit.Deum  enim  anohvs 
prdiueniri-.neque  dari  ettis gratiam,nifipetetthits.H£c fnnt  Pythagorx  rejhonfa, 
quihw,fine  contronerfia,fdcm^ult  haheri .  Cumfan£]orum  orationes  adduco,qui- 
hu6  a  Domino  petunt  ,1/1  cor fuum  inclinet,yt  cornouum,^Spiritum  red.umfihi 
ipfs  innouet,exciptt,tnHeniri  cxaduerfo  multa pncepta ,  tn  quiltts  a  nohisfinii- 
Ita  requirit  Deus.^tqui  tritum  illud cffe dehet ,precthtis  fut,s  tefiari  fxnBos,-jUid 
Deiftf.Deum  autemprxcipiendo  minime  oJlen(iere,quid ftnfii  adtmplendum  yt 
rium ,aut ficultatii haheat.^ddit,inueniri  etta  incltnajjefrnclos  corftiumDeo, 
dum gratiam  ajfecuti funt . Quafi  hoc  folucre ftt  ohieCltonem,altjsyerhis,ineim 
dem  tamen  fenfum  fuccincre .Pojlremo  addtt,preces  eiufmodi,pij  dtfiderij  effeft- 
o-na,quo  ad gratiam  adfpirent.ldautem  ex  dtametronohis  ejfc  contrartum ,qui 
hominem  negamm  a fetpfo pr£parari . Quafiyero  mintts ad Deum pcrtineat,coti 
nuare,quam  incipere.Clamant  Dautd(^  Solomon,inclina  cornoftruDetis.  lam 
hoc  quidemyotum  inclinationis indicium  eji.  Qmdergo  fthiyolunt? Perinde  acft 
dicercnf.Perfce  Domtne,quodcoeptfti,(^  conjirma,quodex  parte  operatus  cs  tn 
nohiuNondum  ergohoc  mihiPighitPS  excujlit ,  tncltnare  ad  re^itudtnem homi- 
num  corda,ynius  ejfe  Dei  opH-s.Dixera,nihilDetifeuerit{s  extgercjquaml/t  S ah 
hathum fuum  colamtts.Hancporro  Jpiritualem  effceius  ohfruattoncm,  dum  ah 
operihtis  nojtrn  quiefcimus.ReJpodet  Pighitii,qutetem  madari  nohis  ab  omni  ope 

referuili,noautemaDeitimore,^  legis  ipjtii-s  obcdientta.BiUafoltitto.^t  qifor 
Jum hoc  adduxi,nifi^t  ttmoremDet  ojlenderem non ejfeproprium noftrum opits^ 
Namcum  Domintis,quinos  htneagendononyult  dejattgari ,  quiefcere  nos  ah 
operihm  nojtns  itiheat,n6nne,eo  ipfo,pronuntiat,omnia  nojtra  opcra  mala  ejfe? 
Itaque  lefaius  ytolari  Sahhathu  teJtatur,quado  tnuenitur  tn  eo  yolun:as  nojha. 
Hanc  ergo  Sabhathi  yeritatem  effe  non  dubtum  eji,de  qu.t  Paulasfcxto  ad  Ro- 
manos  capite  concionatur,~\it  cructfgatur  yetus  homo  noslcr.cuiui  nuUam  ratione 
habetPt^httfs. 

Sequi  ur  illaftmilitudo,inqua  dixeram,fatts  hculentum gratt£. Dci  teftimo 
nium extare,nifi  nosfupra  modum  maltgni ejfemttsilgo  fum  yttts yeraCvos palmt 
tes.Sicut  palmes  nonpotcjl  Jcrre afeipfo  fruCium,nijt  tnliite  manferit,ita neque 
yos,ntfiinme manfcritis-.quta ftne  menihil potejiisfacere.ln  hisyerhis  repertt 
Pighttis  clarijiimamfententi^fns,  approbattonem.Nacum  agricoU  ojftctumfit, 
excolerervitts  natura,humoYem  fuccunique  admtnijlrare-.pahnttis  autem,fructum 
proferre-.in  hac  diftinCiione pulcherrima  liberi  arhitrij  gr.tti^qne  colltgationem 
txtare  cenfet .^tqui fmile hoc,quoytitur  Chrijiiis,ex etns ore,non autem Pighij 
in^enio  accommod.iri adycritatefu.tm  oporttitt .  ^ppltcatio  exChrislimetefim 
pltx eji  c^  expedita . Quemadmodumpalmes  extra y item ncc yircre, nec  florerc, 


J44  RESPON.     CONTRA    PIGHIVM 

nec  fruClu  e  dere  potejl^fed  mox  exarefcit:in-v  ite  etiam  aj^idua  cultura  pur^atione 

que  h-ibet  optafic  nos  extra  ipfum  nilvl  hahercprorfii^,adyeram,hoc  efi,JJ)iritUii 

lemyitam,eivjque  aCliones  aatyi^^oriSjaut f>otent;£,fcd ejfc  omnino  tnutilesiin 

iifum^ycro  ckm inJitiplantatiquefumii^,f>erpetuaDei operatione excoli,-vt  infce 

cundit.tteperm.ineamM.Hac,inquam,inter  res  hic  inter  fe  comparatas  congruen 

tia  qui  contentm  crit,minirr:e  periculum  efl,ne  decipiatur  a  Chriftoiouo  terricuU 

mentoimperitos  perceUcre  conaturP ighius. Q^id autem ipfe contra^.P almitis na 

turam  cumnoftra  conferendo ,  honorum operum  fruclus  proprie anohis produci 

colligit,^yi  gcrminattua,qu£  in  nohis  ejl:tametft  exyite  eam  t&coelefii  agrico 

la  acceperimus.SiyolHntatem  intcUigit  nohis  anatura  tndi.am,(juayelimus:  iu~ 

diciumquo  eliganm:conandipotetiam,qua  conemur,nthilrepttgno;modo  ^"Vo 

luntatis,!^  iudiiij.^conatii^s  refiitudinem  foUgratia  nos  ohttncre{quonia  h&c 

tria naturaliter prauitate corruptafnt  in  nohis)fimul cocedat.Si qual/ero  latfdts 

fartem  m  honn  operthusnohii  tranfcrihere  intendit,ne  totumDci  fit,aliunde,quA 

ex  Chrtfti  'ycrh'^s,errori<fiii  patroctnium  qu<x,rat.Cum  enimfru£lu6  yocetur  ytriuf 

quegenens  opera:hoc  efv,tam  hona  quammxla,nos  quidcm  ad  ferendH  frucium 

naturafiCli  fumuf,fed  exnohpifrudtfcamus  peccato  in  mortcmC)it  autemad  pro- 

ferendos  honos  yit^fruOii-i-sftmus  idonci,gratia  nosjieri  oportet.Ergo  natura  ad 

ferendos  honos fru[\m ottofi fumtts ac flertles:ad maiosyero , plus nimio  fecundi . 

^cfcireetiamnuexPiglno  lielim  ,  omnefne  naturaliterinftos  effe  Chriilopu- 

tet:an  hoc  cffe  fingulare  donumfate.itur,natur£  codttione  exccUentius.Nafi  hoc 

fecundum  extorquco ,  quod  necejjeefi,yhi erunt iU^ prxparationes,in  quihuspr£ 

cipuamyinlihcri  arhttrij  locarefolctiEttotam  lyuit^  ret  controucrfi.tm  dtrimit 

PauliiSjCum homines.antcquam  in Ciiriftum infcratur,olea{irts  f>niles facit.Ve 

riim quod adcoopcr.itionem ,qua  Deigratiam  fuhfcquiturl/oluntas nofira,yicif- 

fe  fihiyidetur.Nam f  palmes  fruBum  non  potefljcrre,nifi<in  yite manfcrit.crgo 

exfeipfo  feret,fimafcrtt.Protnde  qui in  Cljrijio manct,tl!e,infiar palmitis,ex fe- 

ipfo ,td cfi ,proprta Jua  natura  frticli.m feret .  Huiusaiguti^Jiductamirum  quan- 

topere  exultet ..Atqui  nemo  non  tnteUtgit,quam pucrtliter  ineptiitt,eiufmodi Jyl 

laharum .iucupta  tendendo .Nam  citm  intcUigereChrifiiifatii  confret,nonex  feip 

fofcraccm  effe palmitem:fcd itadtmum ,  fi inyitc  m.tnct,hic  nug.ttornodum  in 

fcirpo  qu£rit.   Quodji adhuc  rixetur,reJj)ondeat mihi,quid pcr  hanc particulam 

intcUiga  ,afcipfo.^n  hi£c,qu£fo,inter  J'e  opponi  negabit,afcipfo,c^  tnyiteiSed 

eumnthtlm  ror.Respiufqu.tm  ciara  ejhopponi  duas  tjias particuiis,afeipfo,^ 

in  l/ite ; ynde  inteUigerepromptumcJi,afctpfo,tarittindt.m'\'aiere,acfi  dtxijfet ,  i 

'viteextradum  aut  jeparatum. 

^dtU:td P auli ,Deum cffe,qui operatur innohk  ^l/cUc , ^ perjicere pro- 
fuo  henepiacito jfe  quo.p{e  tdeconJitcri:fed ita,yt  fimui  agatyoiuntas .Hoc fiexu 
ttapfum  fe  putatjcitm  mcdio  adhuc  corpore  ipfiim  tcncam .  Non  enim  hoc  qu£ri- 
tur,agatne  yoiuntAS,  quod cxtra  duhium  eji,fcdagatne  a  fcipfa,an pro  modo  dtui 
n£ ailionis:  aut  crajitore ,fi placct ,loqucndt  modo,  dijiin^ane  acfeparatafitaciio 
l/oittntatti  ah  operationeDei:an  tUt,quod  aiunt  fuhordtnetur  .  Quis  enim ne- 
fcit,peryoiuntatcmjieri,ytyelitl7omo^Sed  PaiiimiUiclioluntatemaffcrtrDei 
Spirttu gtihern.trt ,yt  adhonum  inciinct  ^ adjjiret : idcoque  proprtam  ejfe  eim 
<iciioncm,ft quid honi animo  concipimii4.Erg(ifoiiitioPtg}]ij,fumii$efi .  .AtiU.id 

■    aitcr,.my 


DELIBEHOARBITRIO.  j4f 

aherum,  Deum  agere  omniA  in  omnihm , fc eludir .  Quia falicet pr£tey eum non 
pt,qui  faciat  omnia  in  omnihm:  creaturas  tameftio  quaque  ordine,  perfcere  a£lio 
nes,QUiif  illndeflinduit.Secundiihoccomentum,fiqui$  cre.ttur£ pro^riamfcorfum 
a  Deo  aftionem  ajiignet,nihil alienumdiret  afenfuPauli.  ^t  certo  certimef{, 
Paulum  ideo  retuhjfe  ad  Deum  omnia,-v  difceremtu,  nifiper  ipfum  ,  nthilfcri: 
-vt  inferre  inde  liceat,  quicquam  neminem  exfe  agere,  auandofolus  Dominus  in 
omnihm  impleat  omnia.Loquiturautem  ^poftolus  non  de  -vniuerfaU  dium£pro 
mdenti&  operatione ,  qua  totus  mundus  regitur  ,  fed  defmgulari  gubernatione, 
qua  per  Spiritumfanclifcttionis  ad  iuftitidifu£  obedientiamfdeles  dirigit.Hoc 
dum  Pighius  ignorat,de generali  n.itur£  ordine,extra  remphilofophxtur. 

Cum  autem  approbare  illam  Chryfoftomifententiami>ult ,  qnem  traljit, 
yolentem  trahit,primumfalfo  nobis obtenditfeculorum  omnium  conjenfum.dein- 
de  rationcsillasiam  lotics  a  me confutatAs ,repetit : Jhare  ad  oftium  cordisnoflri 
Dcum,~)>t  ipft  aperiamus,^  fimiks.Verumfuo  more  impugnat ,  quod non  ajfe- 
quituriaut  certe  armisparum  congruts  l/titur.    Et  Chriflum ,  ^  Sathanam ,  l/o- 
luntavios  fdnmilites  eligere,atque auCtionari  cum  ^mbrnjijfentimus:fcd opor 
tere  ad  bonum  fieriyoluntarios,Chrifti Spiritu,dicimiis,qurfcunque  l/ult  habcre 
tales.     Trahitnos,inquit  ^uguftinm ^non  l/iolenter  neque  inuttos:Jj)onte  igi- 
tur fequentes: fed^^ioluntate,  quam  fecerit  .Porro  non  hoc  mihi  m  Chryfoftoma 
diJhlicet:qudJj;ontaneosadfequendum  effcdtcat ,  qui  trahuntur.fcd quia pro- 
prto  motufequi debere,inteUigat.         Quicquid ergo mohaturPtghius,hocex- 
cutere  nohn  non poterit,( Jficacner  aDeo  ajftci noftram  yoluntatem,non  leuiter 
tantum  mouerifytnoftrx  pofiea  optionls  fit  ,refragari  yelp  trcre.     Necfngtdts 
fuvscauiUii  cjftciet ,qutn  ad  eiiis  conJirmattonemyaleat,quod citaui ,  Chrifti  te- 
flimonium.Omnis  qui audiuit,<:^  didicit  a  Patre  meo,yenit  adme  .      Difcere, 
inquit,pro .Acquiefcere  capitur  hoc  loco ,  Ergo  non  omnk,quem  Paterdocet^Tc- 
nit  ad  ChriftumifedtUe  demum ,qui perfuaden fc  finit.   H£c  expoftio  quantum 
ponderti  f)aberedebeat,relinquam  £ftimandum  lecloribtti :  ybittibta  ycrbisad- 
monuero,quid tUic  agatChriftm:  Non  aUudfilicet,niJi  vt  demonftret ,quantum 
inter  externam  homints pr£dicationem,qu£  aures  Jolum  ferit ,  ^  intermarca- 
niimque iUud,quo  mens  tUuminatur,  ^  cor  tangttur  ,  S ptrttus  fancii  magijleri- 
nmtntcrfit.    Necyerbpr£tereundttmeJ}-,  qua  occaftone  adduthts  ad  dijcrimen 
iUud  trailandum  fuerit.     Videbat,fe  ntfnl  docendo  projiccre,apudc£cos,furdos, 
^  rebeUcs.     Oftendit igitttr ,non  ahterfruiluofimcjfcdodrinam,niJiciim  ^ 
lumen  intcUigenti£,^  ohedicnti£  ajfeclw  a  Dco  datur.     .Atque  hucpertinet, 
quodexlefaia  adducittcftimonium-Omnesforea  Dco  doilos.  Signijicatenim 
eo  loco  Propheta,pecuhare  tjfe  doclrtri£gcntt6,quoDominm  elefiosftfos  digne- 
tur.     D ocent  ur  enim  ^  tmpij:fedalio  modo:nempe ,  tantum,  i>t  ab  homtne  au- 
diant,non  autcml/t  aDeo  dijcant.    Veriim,yt ahter,quam fenttam , poffe intel- 
Itgi  Chrifttyerba  eutncat  ,CyrtUt  expofitioncm  profert  a  meadiuerfam  .  Quaji 
yerb protintts  confcquatur,ahter  pojfe  inteUigi  ,  quia  CyrtUtK  aliter  inteUigat. 
Qujod  ftijiud  rectpitur,habeo^uguJhnum,fcuttempore,ita  j:Jr  rehquis  omni- 
hus  rehusfupertorem  CyriUo:qut  ornnino  negat  ahtcrpnjfe  accipi.    Sed  res  ipfi 
(tpyerttasnobt6,adfaciendamJidem,fu{ficiat.Sineexceptioneomnes,qutauciie- 
rint  acdtdicerint  aPatre,Chrtflits  adfeyenire  teflatur.    Inde  ejjtcacem  ejfe 


^ig     .  RESPON.     CONTRA    PIGHIVM 

do[\rin(im  colii^Ofijua  Domin^  pey  Spiritumfmm  intm  nos  erudit.Terpuerft- 
tur  J? ighiuijiUud difccre ,in cleClionc nojlra.  effefitum.Dico  idomnino  cumChri- 
fli  mente  pu^naremec  aliud  dico,quam  quod  euidenter  perfpicere  omnihtts  licet. 
Suam  enim doflrinam ab ijs  demum  recipi cUmat,quibtfs  da tumfuerit.  Et  quid 
tamen  Cyrillui?Non  Ifico^i^qui  trahitur,  QuU  recUmat^^dmngitpoflea  de  lihe 
ro  arhitrio  alterum  membrum,quodex  commento  carnis  .ijfuit.  His  tam  hene  con 
fei}is  ,  diilum  tUudyulgare  ^Guillclmi  Ocl{am,quodomniex  partePel.to-i.tnif- 
mum  refipit,facienti  quodinfc  cjlDeum non dencgare gratiam  ^Derifimum effe 
concludit.Nam  quodncminem  Dei gratiam  quxrerepojfe  tradidi,  nifi  qui  a,  Dei 
Spirituagatur,eo  modo  homines prorftts  flipites  feri  .  Qm  ftc(  Quoniamhtnc 
fequatur,nemini  expofitameJfe,nemini qu^rendamrlit pote qu£qu£rt ,antequam 
habeatur,no  poJ?it.Fruilra  autequ£ri,quod  iampoJlidett*r..Atperinde  ratiocina- 
tur,ac  fi  conccffum  iamillt  a  meforet,non  effe  diuerfts grati^is,  pium  defiderium, 
eiufque  confccutionemxiim  iam  alihiex  ^uguftino  demonftrauertm ,  hancfdei 
'  fanitatem  effcpetere  "Vf  accipiai:qu£rereyt inucnicvsipulfire,  yt  apcriatur  tihi. 
Porro  huittsftnitatif  author,non  <tger,opinor,fcd  medicm  extjlimandtts  erit. 

Quantum  ad  perfeueranti<£  donum,h£C  cfi  PtgJdj  phtlofophia,  conferri  illud 

quidem  nobtigratutto,^  tamen  meritti  rependi.  Quificlum  efl^t  h£C  tamfub 

ttliscogitatio  Spiritui  ftnclo  non  occurrerct ,  ciim  pcnittts  contraria  argumenta 

P aulo diciarett S tquidem  ciim  lUtfamiit-.rvi fitcollti\iQ,fiex gratia,ergo  non  ex 

opcrihus,rationem  aitcuhi  reddit.quia  quodoperibns  rcpenditur,debitum ftt.Ope 

om.  +,  yj^nti^  inquit ,non  fccundum grattam ,fcd fecundum  dcbitum  merces  redditur.  Hoc 

quaii.ercumPtghij  axiomatc conueniet,  qutl/uitnos  propria  yirtutepromereri 

Dei  gra ttam ,^tamen gratuito  eam  confcqutiCxterum  rcmunerari  Deumpofle- 

nortbnsgraiijs  icgitimum  priorum^yfum,  exyuigata  iUa  Chrifli parabola,deia- 

lenivi  cum  joenore  redditis  confrmat.Ego  yero  nunquam  hocjimpltciterneo-atii:  • 

fed  tantiim  hanc  exceptionem  pojui ,yt  dupiex pericidam  caueretur.Ne  autjjc  re- 

mmeraricrcdatur  Dctts  legittmum gratixfu£  yfum,  acft  homofua  ipfi.ts  indu- 

firia  ohlatam  ftbi grcitiam  reddcrct  ejficaccmuutfic  remuncratio  cenfeatur  ,  ne 

Jtt  ampliiis  gratmta gratia.  Imo  ficparahoiamiUam  expont  debere  monueram, 

quhd  Detisjuatn  noba priora dona  nouis  ^  maiortbus  fubtnde profequitur.  Qua- 

renuUum  opcr^pr^tiumfacitPightHS,dumtantumyerborumJiindtt,quo  mthi  ex- 

torqueat ,quod J^OHte  tam  projcjfitsfum-.talcntorum  nomine  tiltc  Deigratias,n.os 

fubferuortim  pcrfona,Deum  autcm pcr  patrcmfamil^  deftgnari  .Ciimhocmter 

nos  citra  dMucvnJht,  eiiciatinde  Ji  qmd poteJ},quod  mihi  aduerfetur.  Laudat, 

inquit jDetis fdc iitatem noJlram,eiufque  mcrcedcm  tcjlatur  tjfe,qt:bd  ampltori- 

hus  nosdonis  cumuiatiNempe  fcutjuadona  innobncoronat,quoties  aliquidre-  • 

tribmt.Sic etiamhabet Infittutio mea:Fideltbus  cxpecland.im  cffe hanc benedi- 

Cltonem,ytqu6 meiinslifi  fnerint  fuperioribits  Dctgraiijs ,  to maioribuspojlhac 

tinnantur.Sed  td  quoqueejfe gratiin  donum,quod  bene  -ytantur.  Ne quis~)ierb  id 

a  me  confidum putaret,teJttmonium  Pauii  adhibui:  qui  ytrunque  admcrum  Dei 

henepiaritf.m  rtfert,quod^yeUe  operctur  tnnohis ^^ perfictre  .  Hiiquidnam 

fitinparahola  contrarium,non  yideo. 

Quldautem  Deigratix  coopereturyolmtas  mfira,Paulum  teficm  adducitf 
qui  tcUaiur  copiofus Je aiiji  omnihm  lahoraffe..At  mox,correClione  adiecla,  id 

re 


D  E     LI  B  E  R  O     A  RB  IT  R  lO."  ■H') 

rety.iddtttritnffenque adDei gratiam,quodfilnfumerel/ifm  erat  .  Non e^o,in- 
auit,^dgratixDei,(jUi£miJn  aderat.Hac  correCuone  non  aliudfgnifcari  opi~ 
na: ur P ighins ynifi  quod adiutricc  ^  coopcratricc  Dei  gratia  lahorauerit..ytitfi 
id^liellet PaulttsP^-teretur  tanttim  hac  moderatione :  non  fe  Uboraffc  folum  ,fd 
vratiaDeifimul  adfuiffe.Nunc  autem  non  dimidia  exceptione,fed  plena  corre- 
Ciioneytitur.Verim  curfiis,^  certamenji^caftigatio  corpom  ,Lthore coftant: 
auihm  dtfuficii/  fe alibi meminit.S ic efl^nequenos  abhorremm .ih  lifitato  loquert 
di  more,quo  ^  currere,^  certare,^Ltborare  homines  diciitur,modo  ne  idquo- 
aue  nohii  negetur,tamad  certame,q»am  adcurfum  aut  laborei^anirnit^^liires, 
Dci gratia,illiicoferri ,.Aut,fiP rophet£i>erbii fenfum  noilruexfrimi  ma^ispLt- 
cef.facere  homines  libentercocedtmtaifedDeofacieie^lftfaciant  ^ut  igiturPau 
liyerba  mutetPighiw.aut  cufua  interpretationefaceff.tt..At  fermontsproprie- 
tatefe  tuetur:quia  lahorare  nequaqua  Deo  conueniat  .  Lahore igitur  totum  effe 
nofirum:fed Ltboradi  yirtutea  gratiafubminiiirari..Ac  me  eo  crrore  deceptum 
fuiffedicit.quia  hoc  no  animaduerterim.Ego  yero  hancreprehcfionem ,  quodfi- 
deUi  rnagisqua,mfacudminterpresfuertm,libenterfu(lineo.iluanquaiftx  qi:i- 
demreprehenfione  .Apoftolupntim,quam  me,impetat.H£c  enimfunt  Pauli  yer 
ha:Nonegofum,qmUhor.iui,fedgratia,quig,  meciierat-in  quihttsfi  nihil  mutare 
auftts  fum ,qutd efl  qttodmiht  Pighimpropterea  litem  tntedatlVerum  .Augitfli- 
ni authoritate meliro-it ,qui  P auli yerba  jic  accepit:  qu.ifi  Uboraffe  fe  dicat  ,fed 
adiutrice gr.ttia. Qunxft  ~\eyo  nonfi  «  coflet,hx  haU.ucin.iri.Auguftinu,quiaLi- 
tin  a  intc  I  pretationejqun  amhigna  y^miniM  plena  erat,contentm  ,quid  habercnt 
Pault^yerha^non  inf^exerit.Sedhac eflP ighij fedulttAS,ex auro fcoria  duntaxat 
legere.Poftrcmo ,addttBa  in  mediumparaboU,dc  operarijs  in  yineam  condu^n. 
rop-at ,quifnamftt operaritts  iUe,quem mercede  dignum  Chrifltts  pronuntiat.Ni- 
fiilentmhaherenos  aliudputat,quodrefpondeamHS,niJiDeigrattam:quod  per- 
cuam  efl  ridiculum  ..At  curficliaticinatur^Nos  enimfideles  operarios  cffe,mini- 
ine  neo-amm:fed corquol/elintjrobur  quo  fujfictant  ,  manm quihus Uhorent  ,a 
gratiaDeihahere  dicimu6:inqua  doCirina  nihil effe  ahfurdi ,perfpicuum ejl. 

Supcreft .Auguftinm-quem^y  t ne  cui duhiuforet,feii tentix.  noflr& per  omnio' 

patrocinariieim  teftimonia,cum  ex  altjs  locii,tum pr^fertim  ex  fecundo  ad  Va- 

lentinum  lihro  citaueram.^Ad hdic antequamrefjiondeat  Pighin6,per  longos  ^ 

deuiosyerborumcircuitmyagatur  ipfe,^  circunducitleCorem ,  Iftcernere  om- 

nthm  promptii fit yhominem  caufe  fu&  male  cofcium,ide6que dijfidentia  perple- 

xum,hoc  artificio  ycUe  a  re prefcnti  abducere  lec\ores'Dit  dum  per  amhages  cir- 

cunferuntur^eritai,obuia  tllts  alias  ^  expoftta,cx  eorum  oculvs  eu.inefcat.Com 

nicmorac  igitur  longofermon's,qutdaltero  ad  Valentinum  lihro  traCet ^ngufli- 

mn:^  qiii''t  ci.m graiia  liherum tUic arhitrium coniungit ,  fatnhoc  adl/iCoriam 

fiht  tffe  conjidit ..Atnos  althi  demonflrauimm,quidh£.cconiii^io  yaleat ,  i^quo 

fenju  dehcat  a  nobts  accipi.Nam  cum  Uhert  arhitrij  nomineyoluntatemfimplici 

terdcfignet,quam  intereaferuam  ejfe peccati fatetur,quid  altudfhil/ult ,quam 

qv.odnos pr£dicamu/.  Quinetia,fitpfum  rectpimtt^s ycrbortifuorum interpretem, 

c.lihijquam  nthilfenttatanobn  diuerfum,exponit:ciimfcribtt,no  toUigratta^^iolii    .  ^ 

t.ttej'- dex  mLi  tn  lo/ia  •m!tan,(^cii hon.tfnertT,aditiuari.  Venit poftea  Pighim 

adlitrii,ex quo  teftimoma  citauera.^in libert  arhitr^vocabulo  rixadi  anftm 


p-or 
6<i> 


348  RESPON.     CONTRA     PIGHIVM 

iterti.  prehenfit.Quafi  non  cih  initio  feinperfuerim  teft.itm ,    nihilnos  morari  ; 
nomen,fdere  modo  conuenidt.Quid^uguftinm'^.  Prophctiaim  ^^podoli'  ' 
camfdem  ajferit,  liberum  in  homtne arhitrium  ,  tam  ad  hona  qu.tm  mait  agno- 
fcere-.fed  ad  hona  inutile  cjfe prorfitS;fnegrati£auxilto:mu  Itheru  cffe  iuitittx 
fcruumpeccati-.in  hono  autemnunquam  Itherum  ,  donec  Chrifii gratta  liberetur: 
yfcjue  adcoytnuUo modo  ajfir.tread  bonum  cjueat ,  nift  Dei Jjiiritu dtrigatur. 
Vnde  concludit ,  initium grati&  iam  cffe ,  dejlderaregratiam  .  Htnc  coUigitPi- 
ghiiif,docmnam  no(lr.im  impictatn ac perfdi£ plenam effe,ytpote  <]u£exdiame~ 
tro  cum hacfde  puo-net.^t huiui,quam  fomniat,repugnanti£,  ne  y>nl>ram  qui~ 
dem  apparere  fan&  mentuhominihiis  dtco .  Veriim  tpfe  nimts  ohliuiofm  eft,qui 
inter ortodoxafidei  capita nunc  amplec\itur,quodnuperpro  execrabili  dogmate 
trao-icuclamorihasliexauerat-.Nempe , grattam defiderare ,  ejfegrati£  inttium. 
Viderit  quid  fact.it.  Naml/ntco  hoc  yerho,  totum  phtlofophi£eim  fundamen" 
tum euertitur. Verlim  quid dicat , nihilpenfihahet ,qut pugnandi  fduciam  fcmel 
in  o-arrulitate pofmt.Prxterea  hoc Jmiltter  contranos  torquet,quodeos  rcprehen 
d.tt.Auo-uftiniis,qui  ftc  tmaginahantur  afferigratiam,ne  fu.peruacu&  cffcntcor^ 
rcptiones.  Quidl.An  iftal^nquam  imagtnatio  nobtspvel perfomntu,obrepftt^.^t 
exdo[irina  noftrafequitur.Cur  ex  noftra  magis,quam  uduguflint^ Qj*ia,  inquit 
fimalum  cauere,^  bonum facere nemo pofitt  ahfque grati£ auxiiio:fi infuper  e4 
foityfne  nobUjhoc  tn nobis operetur^ prd:Jlct:nec  innojlra  ft poteft.tte,nonfo~ 
lumf.tctreytadftt  ,fednecoptare  quidem ,prtufquam adfit  magurtdiculum  fo~ 
ret  hortari quenquam ad  honum ,  quam C£cu hortari yt.yideat.Et quid mn tjlorit 

eiuiiib.     omnium prope ad  lierhtim  ^iivuftinivj  pronuntiat?Sola  inquit,  Chrifttgratia  li~^ 
heranrur homines  a  malo:fincquanullu  prorfti^  fiue  covitando,fttieliolendo  ^ 

Cap.8.      amandofiue  agcndo .faciunt  bonum.  Item,  Voluntas  humana  non  Itbertate  con~ 
fequitttr  o-ratiam,fedgratia  confequitur  libertateii^l/t  perfeueret,dele{labilem 

Cap.i4.  perpetuitatem,&  infuperabilcm jortitudtnem .  Item :  /wf«5  eftDeus,  qui  cordx 
tenet,qui  corda  mouet,hominefque  yoluntatibm  eorum,quas  ipfe  iniUti  operatus 
ef,trahit..At  oftendere  .Aug^uftinum  iaClat,  in  audtentispotejlate  effe ,  rectpere 
adfrionittonc .1  tanel/ero j^yt  ad ejfr^natayfjue licentiam ,  tanquam exprofffoj 
mentiatUK^^  tamenyerum fc  dtcereperfuade.-ctl Plm  decies  illicnegat  .Augu- 
ftnm,quodeum  ajjerere  hicnug.itorfingtt.Tunc,inquit,correptioneproJictt  ho~ 
mo,cummiferctur  atque adiuuat,qut factt^quos^yoluerit^eti.im  finecorrepttone 
proficere.Item  :Corripiatur  ergo maffa  damnahilti: yt ex  dolore correptionnyo- 
luntas  regenerationts  oriatur.fitamen  is,qui corripitur,flim  eftpromtf?ionts  :>f 
ftrepituforinfccm  infonate  atquefl.igellante  ,  Dcas  in  eo  intm  operetur0^yclle. 
Item  :  Qualtterctiquefatper  homtncm  correptio:  >?  tamen proftt ,  nonnifiper 
Deumft.Item^Cimhominespercorreptioncminyiamiuftttii&^feulienimtyfet* 

Cap.i4.     reuertuntur,qms  operatur  in cordthm  eorum ftlutem,  nifiille,  qui quolibet  plait 
tanteatquerigante,datincrementumDemUuiyolentifaluumfacerenullum  htt 

Caprftf.     ffjfinum  refifittarbitrium.Item:Protnde:qu.intum  adrtos  attinet,qui prxdejiina~ 

tos anon prxdejltnatis difcernere  nonyalemtts^omnibmynepereartt ,yelne  altos 

perdant,adhibere  debemtt,s  rorrepttonis  medtcinam:  Det  auteefl ,iUis  eaftcere 

ytiletn,quospr&deftinauit,coformesferi  tmaginis  flijfui.  Quid aute  quodP i^ 

^htus  t pfe ,yerttgine fua (tlto  raptata^Simox fttetur ,ab  ^ugufttno  tradtf  nomodb 


Cap.J. 
Cap.(f, 


D  E    L  I  B  E  R  O     A  R  B  I  T  R  I  o:  ?49 

int^  covuerfion c,profeilnm  /'«  hono  ^^l/fijue  adfnem  perfeue/.intiJtexDei  dono 
^  o-r.iti>i pendere  fcd hanc^ratiam  non  ejfe  omnilmy  expnpraminec  noflro,autJ}u 
dio,  aut  conatu  pojfe  nos  cam  crnfequi,fedynm  Dei  bencplacito ,  confcrri  qui~ 
hm  ipf€i>elit?Haic  pojlcjuamilli  exciderunt,palamdifcefionemah^ugu(imo  pai';,'°'' 
facere  frimhmcogttnr:  deind^  oftendit ,  qualiter ,  Dei ^ra'iamnon  ahnegando, 
foluindafnt  lUa  ar^umeta,qu£ perplexiim ^u^ulimum  tenektnf.Nempe ,fi  con  Foli.ioj. 
tierfionern  dixerinim  ejfc  Deidonum,ftdnonconHerti,niJicjui  liheroarhitrio  id^^^'-' 
pronerentur.    PcyfeuerantiamfmtUterDei  effe  donum:fedpendert  non  minm 
txhomine .  Vtruncpw  demumfuperiorihuimeriturependi.Itatriknsi^erhtiomni 
fe  dijficultateiihcr.it.Sedfi  tam  apertis  crajlijque  deliriis  leBorum  oculospcrjlrin- 
^i pojfe  f^'eyat,nimtifc  dtcipit.Ego  certe  non  alio  modo  confutare Jlatxt ,qu.iw  in 
imdtiniproJerendo.Quandonemo  tam  fiebesfiupidiifque  erit,quinon primojla- 
timafvellu  a  tanta  ahfurditate  ahhorreat. 

Tandem exlocts  a>ne citatts ynum a^greditur inquo JhecioJammaUdicedi ca» 
fanij^  f^iciofiimiXult.xndocampumhaherefihi-)itdehatur.Retuleramh£c.Au- 
xo-tiftint lierha  qux nmcfulijcianr.teiiattK i amen, me carptim  excepiffe compen- 
dijJ}udto ,  qud:  reifummam  comprehenderent :  Gratiamperfiiltndi  m  hono ,  .Adit 
futjfe  datam,fil/cilet:n(jhis  d.iri,yt^elimii,:,:tc  yoluntate  concupifenti.tm  fupe- 
rerni'is.  H.xhttifje  ergo  iUum  pcjfejiyellet^jcdnon^yelle^-vtpojfev.nohts  i(^  lieUe 
dart,^  pnJJe.Hadi;niiif.deliter  mc  rettdijfe  a^nofcit  Pighimytainque  ta-triuer 
fando  tntioiiicre  adhuc  concturtam  cl.trxm  verit.item.  Voum  quiaaddocontiniio 
toji:  alicrt.m  me)?.brum,primamfuiJfclthertatem^poffc  non  peccare.nojlram  liero 

t)iul:owaiorem,ncnpoffeptccare:hicjirennuemejla^tllat,tanquifmtnfdui:-tatque 
faifmum:  1/tqui  ad p,'^fentem fmClorum  Jiatum ,quod de futura  pojl  rcfurre- 
ctioncm  conditione ditium^erat ,tranffcram.Eqtudem  non  infictor,ciw,qiiam  il- 
licdefcrthit,  perfecltonts compitmentuyn  nondttm extare ineque  ante  refurrcciio- 
nem  fperandur/i iffcVerum  l.inc  nonconfcitur,  ad prdifentem  ftatum  nthitper- 
tinerc.  N unc eniin  inchoatur  in  fantiii ,  quod  tunc  adimplehitur  .Hanc  porro 
fuijfc .AuguftintmentLm ,contcxtm fxtndemonjirat  . Poflquamenim  expofuit, 
pri.-.t.udiuem  Jiandt,qu£nHncefiinfariCw^ngeiis,pr£miumperfeHer.tnti£fuif- 
fe,quontamcum  maiislapfinonfuerint:  eiufdtm  quoque pr^mij participem  fu-' 
tunim  hominemfittffe  fuhiungit  ,fteori<m  exempio  inlphedientia  perilitiffct, 
Nunc  tranfgrejiione fua prorfm  exctdijfc.(p*tamen  in  iis,qut  Itherantur ,f.icium  ^ 
tjfc  doniigrattd:,qii£mcrccsmtritifutura  erat.  ^n  hkde  tmmortdlitattsghria, 
acnopottmde  priiJcntiregenerationiihcneficiodiffutat?Rurfi*m:Efiquippein 
nobii  per  l^anc  Dei  gratiam  in  hono  recipiendo,  ^ pofetteranter  tenendo,Kon 
foiumpojfe,  quodlioiummCverHm  etiamyelIe,quod  pojjumifs .  Continno  poji-,o- 
poricrcddi^tntcrhinai{iadi{tingui,&qutddiJftr.mt,yig!l.mterexpendiyin- 
Jert.p':f]e  non peccare,^  non  pojjepectare ,  pajfe  non  mori ,  ^  nonpojfe mori. 
Qu£junt  ifta  bina,nifi quorum  tam  memmcrat'.  lUmprimi  hominis  condttionem 
a  noitradifcerneret(Dixerat  autem,ta)ito  m.itoremcffe gratiam  nohu  datam, 
quia parumfit nolm,perditam  Ithertatem  recuperarc,paritm  fit  denique ,  nonpoffe 
jmiil.i,yci  .ippreljciidcYehoniitn ;^>ci perm.inere  tn  honoJiyeitmns,nificti.ifiat,  Cap.ii. 
"Vf  yeltmits.Cur ergo poflea,citm  difcnmen  illud proJcquitur,futurum  teptmifur 
p(iiiCurnouifiimamith>ertatcmfore  diatjnonpotim eJfiU\iCiits  reJj>onfio  eJlUi- 

o-o-      • 


jjo  RESPON.     CONTRA     PIGHIVM 

bertdtUeiui  j)artemdmtaxat,pro  regentrationls modo  conJj>ici  in  hacyita :  foli-   i 
damyero  plenitudineml/fque  ad  diem  refurrcBionudijferri :  quemadmodum  ^ 
pofteafignificat.  Primo  inquit,homini  fine peccatolillo data  eft,ciim  qu.icondi- 
tm eil,yoluntai  lihera :  ^  eamfecii feruire pcccato^nofirayero  cum  ejfctferua 
feccatijltherata  eflper  eumqui  dixiv.Sil/osFilim  lihcrauerit ^^yere  liheri  critis. 
£t  accipimns  tantahacnatia  lihertatemj^vtquamupspugnemws^dum  hicyiuimus, 
contra  concupifcentias peccati ^nontamenl/ltra  feruiamus peccato  ,  quodefi  ad 
tnortem.  Ergo  ciimnouiBimamlihertatem  fore  te(latur,non poffe peccare,nihil 
aliud,  quam perpetuam  regni  Chrifti gratiam  commend.tt:  qu&  tamcn  nonnifi  ex 
farte  nunc  manifefcatur.tdeo  tota  demum  (^  integra  pofl\refurreC\ionem  confla- 
bit..AtfimHl non  pattor ,ytdefutura , qu£ immortalttatemfequetur,perfe^ione 
tjuls  accipiat:Nempe,fi  qun  eo  trahereficl/elirjquafiad  hancliitam  referri  node 
heat.Forro  hocnihilaliud  eft,quam  totam  regenerationls grattahic  comprehen- 
di.  Qm  dere  omnem  nohvs  fcrupulum  ipftns  .Auguftinil/erhvs  eximi dixera :  ciim 
aliquanto pofl addat :  ita  S piritu  fanBo  accendt  l/oluntatemfan^lorum  ,-vt  ideo 
foJ?int,quiaficliolunt:^  ideo  velint,quia  operaturinipfls  Beu^pvfveltnt.Sub-  l 
nentiimque  effel^oluntatis  human&tnfi>mitatif)/t gratiadiuina  indeclinahiliter 
^infiparahiltter as^atur^^vt  quantuuts  infirma,non  dtfccret .H.ic fententia nthil 
me  .idtuuari  excipit  P ighimquia  cu  illafuperiorinuUo modo  cohxreat.Et neface 
ti(t  careat  rcprehefio ,macellario prouerhio  tn  me  ludtt.H£c,inquit,cauda ad  aliit  \ 
'Mtultipertinet.Minisyero  carntfexiqui  ita  exynovitulo  duos  nouit  facere  .Se- 
tjuiturenim^no  contextu  apud  Augufltnum  altera  diflinclio ,qu<& prorfns  adcan-  , 
dcm  rem  explicandamfacit :  ^ltud  inq uit,efl  adiutorium  ,fine  quo  aliquidnon,   f 
jit:^aliudefl  adiutortum,quo  aliquidfit.Primo  itaqtie  homini,qui  in  hono,quo 
fadfdfuerat  reCiiPS ,acceperat poffe non peccare ,poffe  nonmori,  pojfe  honumnon 
defcrere,datuefl  adiutorium  perfeueranti&.non  quo  fieret  ,vt  perfeneraret  ,fed fi- 
nequo  per  Itberum  arhitrium  perfeuerare  nonpojfet .  Nuncl/ero  fanCits  in  re- 
gnumDei  pergratiamprxdefttnatvs  nontantim  tale  adiutorium  perfei!eranti& 
datur,fed tale,yt  evs  perfeueratia  ipfa  donetur.non  foVumpvt  ftne  tflo  donoperfe   | 
uerantes  effenon poflint,yerumetiam  ,yt  per  hocdonum  nonnift  perfeuerantes 
fint.    Nonenimfoiumdixit:Sine  me  nihil poteftii  facerefed etiam  dixit:Non 
yos  me  elegifl'i6:fed  ego  elegilios,^^ pofut  "VOi j>f  eatvs,  ^fruclum  afjeratis  ,^ 
frudm  l/eflermaneat.  Quihusl/erhisnon  foliim  evs  iuftitiam/verum  ^  in  illaper 
fcuerantiamfe dedtffe monflrauit.  Qms nunc ,ohfecro ,mihi non concedat,.Augu- 
flinum rem eandem,alijs yerhts,conttnenter exponere ? Qtiidergi^tam  henc con- 
textas partesdifcerpendo  ,profictetPightm  ?  Verum  tam  efldejferata  tmpuden- 
tia  i^yt^elconfufo  orlsflrepituincrepuiffe  ,  femperpro  yiclort&  parte  haheat. 
Nam  cum.yiuguflintKnontantitmpojJe  nohvsdari^fedetiaml/elle^teflatur-.Dei- 
quegratiam  non  in  hoc  tautiim  ejfe  efltcacein  nohtSj  vttpfa  adiutt.,fidempofim^vs 
confequi,fi  liheat:^  confecuti,tn  eajlare,fed  omnino^^vcfideles  flma-s',  ^  tnfide 
perfeueremus.^yt  tnuiCltJ?imal>oluntate  appetamm  quodhonum  efl-^  tnuicltfli- 
ma  conflantia  ipfum  defcrerenolimiis:h£c  omnia,(^  flmilia,qu(e  iam  audtfli,non 
■  aliud P ighio  l/aient,nifi  ita  nos  adiuuari^l/t  del/icloria  rertiflmui,ftno  defteri- 
mm  ipftnohnilnferoruportasnoforenohis  fupertores,ntfttUis  cedatnivr.nuUafore 
Sathan&yirtutemadHerfumnos^gr,itiamnohvs  datam,fi  non  iliidederimtislo 

cum 


DELIBEROARBITRIO;  351 

cUrn  jl/itio  nojlro  &  negligentia.    Verimjl quk  ex  eledii ,  aut  ignauiafna  cx- 
cluclit  reffutrque  ohittam  Dei gratiam:aut  receptam  inconilantia  ahijcitiaut 
infirmitatislrttio  eripi  fihi patitur,  yhi  iUa  yficuti^vocat  ^ug:iftinm,indeclinti 
hiii:  <(3*  infeparahihi grati^  aclio, qu&  non  hominibm  relinqiut  fuam yoltmtatem 
"Vf  rnaneat  in gratia  ji  yeli>it,fed  etiam  operatur  -vtyelint?  qu£  non  tantitmf- 
dei  confequend£ facultatcm  confert  ^fcdfdeles  etiamfacit^qu^  non  modoperfe- 
«crandi  facit  cofiam ,  fedtanta  lUos  frmitatein^ruit  ,i>t  nonniji  pcrfeuerantes 
fmt?Imoybi  iUa,(^  adhonum appctendum  tnuidifimayoluntAs,(^  adretinen- 
di'.m  tnuiclifima  lonfiatiat  Et  tamen  canino  iflofuo  latratu  euafifje  cutcntmnon 
efl,ntf,pitifquam  Thrafonica  Jloliditate,fttiffftperque  manifeflum  effe  iadat^ 
attam  mthi  omni  ex partc ^tiguiiinns  repugnet. 


Decem  lihris  conflat  opti6  Pighij  :  quorum  fex  primU  de  lihero  arhitrio  di- 
fbutat :  rehquu  quatuor  prxdtiimationem  ac  prouidentiamDei  tradat.Ciim  />/- 
turdifHnd^fmt  qu£fttones:prtorem  tUam  hadenm,ytpotui,  atque  yt  tempons 
hreuitoi  finehat  ,fm  executuiicilteriuilfero  tradationem  ad proximasyfque  nttn- 
dinas  dijferendam cenftt  '■  quia  ^  nihil eft inmora periculr.^tuncyttliorjlio- 
lente  Domino,prodihit.  Q^oniam  tamcn^yerehar^ne fi  diutius  tacerem,qitor:tn~ 
damoculosPighmsfuaiUa  ofletatione perflringeret ,  hocintereacditojpecimi- 
ne,(^iU:w  injolcniam  pauluhlreprimere  ,i(^honorii  ac  piorum  attentioncm  exci- 
tare^^ifini  eft:yt diim  aduerfu4  huiftsCyclopts  impettmjlure intiidam  Deiyeri- 
tatem  cernunt,m.tgls  ac magis  in  eaconfrmentur. 


I  I  N  I  S. 


"admonitio   paterna  pavli  I^ 

TSRTII       ROM^NJ      PONTIFICIS 

ad  inuiHcliJ?imum  C^farem  Carolum 
Quintum. 
QV^    EVM     Cu4  ST  I  G^T,    Q^VOD     SE    L  V  T  H  E~ 
ranU  pnebueritnimisfacilemideinde  quod  tum  in  cogenda  fynodo ,tum  inde- 
finiendtipdeicontrouerfnsaliqtiidpotefiatkfibifumpferit. 

Cum  Scholp. 

LE  C  T  O  R  I. 

r  T  *y^E  C  admonitio  cum  alias  ob  cauftUjtum  quia  iUufre  pontifctj^i^rli  jjjeci- 

li  men  conrinet,digna  eJlomnino,qu£  legatur  ab  omnibns .  ^tqiie  idqmdem 

citimperi  oportuit,fed (juia nonf-atim  peruenire foltnt eiifnodt  myfierta  in  eo- 

Yum  manni^Quihu^^yclexpediatjl/el  cordtftt  ipfa  euulgari-Mbuntyeniamleclo-' 

resSiferimpubltcetur  hic  thefattrit! pqu.im fuerit  optandum. 

ST.ATVS     C^VS.AE,    SIVE   .ARGVMENTVM. 

VVM  C^far  fuperiore  anno  ,parata  iamin  Galliam  expedttionc ,non 
terpoffe  diu  GermaniainpfKcatoflatu  contineri  intelligcret j(jua,n 
fiprxfcripta  an tefuum  dtfcejfnmforet  ratio,  qua  imperij  ordines  ir.ter 
ip-ionis  di(?idia,pa<em  tamencolerent:  decretum  interpofiit,  "Vfc/o- 
ncccogntta  effet  caufti^quahslitrifque  conditio  effet ,  tumftbi cu- 
rx^forepromifTjytprima  cjuaque  occdfione  conctliumyniuerfaleyelfaltemna- 
tionale cogeretur.aut  ft  id  non fuccederet ,fe  daturu  operam^tproximo  Imperia 
li conuentu,pofllegitimam dfcept.itionem  aliquid taridem flatueretur.  Digntt    j 
qmdhn  erat ;  tetarti  caufa,qux  alijs  omnibuipoflhabitis,traCianda  Iperator fufci    ' 
peret,fcd  quta  diffictlt  ^periculofo  bello  implicitm,neque  hucanimum  applica 
reextcmplo poterat :  ^  ne  quid  interea  turbarum  fe  abfente  oriretuvjnon  temere 
metueb.it prudensaccordatus  princeps,  nihtl omnino  nec  communi  ecclefi£  Chrt- 
flian&faluti  aptitii,nec pubUc&  Germani^tranqutllitatiynagvs  appofitum  ,nec 
priuatts eti.im(uis rationtbiu comodins  facere potuit,quamyt  iuf-am caufe, aclio 
nem  in  aliud  tempm differendo,im isquum interp.trtes ,((fp  &quabtlem  yitiendi le- 
c-em  fatueret.Hoc  tamen audtto  dccreto ,Romanm P ontifex fe dua  ob  taufnsno 
ieuittrfuiffe  commotum hic  ofiendit.Nam  ^  hoc qu.xntuluncunque,quod f.oncef- 
fum  hoc modo proteftantibm  erat ,yt pauli Jj>er  iniqim  prdiiudicijs fubleuarentnr, 
nimi£indulgentt<£  corruptelam  ejjectamitat:^  C&farem  fibiim  aliquod fumere 
in religionis ca:ifa,hocl/ero indignum lUifacinm effe yidetur  .  Btsautem peccajfe 
C£ftrem,iU:citum  fibt  tm arrog.t/ido,  conqiieritur.  Primiim,  quia  conciltumaifa 
fueritj  €0  inconjulto ,polI iceri,deinde ,qubd cognittonem  afua perfona  alienam  ac 
cipcrenon  dubttauertt.  Grauiter  tgitur  cum  eo  expofiulat  fan£\ifiimm pater  cim 
de  immodtcaergaLutheranos facilttate ,tum  de authontate Rom.tn^fcdt^Axft  ^ 
ir,:minuta. 

P  .AV- 


i^^/^- 


lS5.if^^ 


PAVLVS  III.  PONT.  MAX.  CA- 
ROLO  V.  IMPERATORI. 


H  A  R  I  S  S  I  M  E  fili,  falutem  &  apoftcli- 
cam  benedicftionem.  Ex  edido  Maieftatis  tux  a- 
da  conuentus  tui  Spirenils  cognou  imus,de  qui- 
buschm  noftramfententiamdifsimularepater- 
nusnofter  ergateamor  non  patitur.tum vero 
lofFicii&rmunerisaDeo  nobis  perChrirTumcom 


mendati  ratio  in  cura  vniuerfalis  Eccleila?, vt  apertis  verbis  te ad- 
moneamus,c6peliit.  "Nec  verdpartinosadhocmouetgrauefe-  ^ 
ueritatisdiuinx.in  Heli  faccerdote  exepiu.in  cjue  hbcros  indulge- 
tiustradate.&radeoruerrataconiueteextat  fcuerailiaDeiin  hxc 
verba  fentetia.Qiiia  indigna  nouerar  agere  hiios  fuos,  neccorripu 
ft  eos,idcirco,inquit  Deus,  noexpietur  miquiras  dcmus  eius  vidi 
mis&muneribus  vique  inxrernum.  HcecquidcmDeifentenria 
fuit, quam flatim liberorum  pnmum, deinde  ipilus  Heli  repenti- 
na  &  violenta  mors  confecuta ,  hincque  pofieritaris  a  facerdotio 
repulfa.verbum  Domini  verum  &rratum  fecerunt. 
*  Nos  verdhlicilm  reindignaquacdam  decreta  inconucntu  Spi-  2 
renfiexipllsadtis  animaduerrerimus,indigniora  verddeilgnata 
effe,&  talia.quod  fi  propoiltum  exitum,qucd  Deus  aucrrat,  con- 
fequantur.non  foldm  te  incertifsimum  animx  falufispericulum 
adduftura,  [cd  Ecclefi;?  paci  atque  vnitati,  cui fuper  omnia  flu- 
dere  debemus,maiorem,  quam  quahaftenuslabornrintpertur- 
bationemfintailatura.  *   Noiuimusfanepractermitterc,quin  te 
a  Deo  nobis  honore  S:amoreprimogeniti  commendatum,his  5 
noftris  literis  de  tanto  tuo  &  Eccleliae  periculo  admonercmus. 
Quanquam  quidcm  te,  nonvtHeiilibcros,  admoncndum  duxi- 
mus.quosdeprauata  voluntas,  &:confuetudo  peccandi  indociles 
propeadresf^am  difciplinamreddiderant,  fedvteumpotius,  qui 
multorumannorum  curfunonabiit  inconl"iliuimpiorum,quo 
maioreminfpem  venimus,  nonfruftranosadmonitionepater- 
naeffeapudte  vfuros. '  Omniaver6fiii,ineofunr,fi  ab  vnitate  4 
Ecclefiarteabduci  nonfinas,  aconfuerudine  maiorum  tuorum 
religiollfsimorum  principum  non  recedas,  fed  eundem,  vtdebes, 
morcmin  omnibus.quxad  EcclefiaEdircipiinam,ordinem,&r  in- 

ftituta 


^;4  PAVLVSIII.     PONTIFEX 

{litutapertincnt.obferues.quemmultosannosfumma  cumpie- 
5  tatisanimi  tuifignilicarioneedidifii/lsveroefteiurraocli.vtquo 
ties de his.qua!  ad  religionem  pertinent, difceptatur.ad fedc apo- 
ftolicamomne  iudicium femper  reterafur,  nihiiillainconfulta 
flatuatur.TuverdnuncHIi.ciim  veldeconciliogenerali.tanqua 
deremedioomnium  opportunifsimo  afflidis  ecclefiae rebus,  &" 
ipfiusmiprimisGermanizmentionemfacis.veldenationali,  cu 
ius  etiam  meminifti,  velde  futuroad  proximum  Autumnum 
Imperiali  conuentu  ,  in  quo  de  religione  ,  cxterifque  rebus, 
qux  ad  illam  pertinent,  traftare  promittis,  ita  agis ,  ita  ftatu- 
is ,  vt  fuppruTias  eius  nomen  vbique  ,  cui  diuina  &  humana 
g  iura  approbante  tot  feculorum  confenfu,  *   fupremamcum  co-  , 
-  gendiconcilia.tumftatuendidehis,  *  &ordinandi  qua^adEccle- 
ii3C  vnitatemvtilitatemquefped:ant,authoritatemdederunr.  At 
verd  neque  hxc  fola  funt,  in  quibus conquerimur  Ecclefi:?  &  Ma 
iorumabste  morematque  inftitutiones  diuinas  minimeferua-f 
tas  fuiffe:fedaIiapr3Eterea,  &eaquidemndpauca,pera<f!:i  iam  coi 
uenrusdecretalegVur^quxmaxime&pietatclzdunt.&rom.neii 
jj  legumordincm  confundunt.  '  Nam  qudd  lai^-o-^derebus  fpirij 
tuahbus  iudicare  vispo{re:nequelaicosmodd,fed  nullo  difcrimj 
o  nelaicos,  *  &damnatarum  harrefium  affertores:' qudddeboni" 
jQ  eccleiiafticis.&rdeeorumfuturis  conrrouerflisftatuis,quddeos 
jj  quiextraEcclefiamfunt,  &rper  ediftum  tuum  pridcmdamnati» 
honorib.  priftinis  in  iudiciis  ac  tribunalibus  reftituis,  atque  hoc 
protua&  imperatoria  poteftate  facis,  'minirae  approbanribus 

12  cxteris,  qui  antiqua&fanfta  obedientia  perfeuerant.  *  Quid  tan- 

13  dem  horum  cumdiuinis  iniiitutionibus  ac  legibus,  quibus  perpe 
tud  Ecclefia  eft  gubernata,conuenitfQuac  omnem  potius  difcipji 
nam.omnemordinem^rmequonullus^^hominumccetus  regipo- 
teft,ab  Ecclefia  prorfus  tollunt.  Hoc  verdquo  magis  ab  omnire- 
fta  difciplina,&-  confuetudine  maiorum  funt  aliena.eo'  minus  no 
bisperfuaderepoifumus.etuoipfiusfenfu  illavnquam  emanare 
potuifle,fedeandempietatemanimo  tuOjfupprefTara  quidem  ad 
tepus  maloru  c6fihis,qui  huic  fandx  fedi  funtrebelles,  putamus, 
qui  fi  a  te impetrare  non  potuerun t,  vt  qux  contra  eam  volebant 
facere,probares,faltem  vt  ciufmodi  edidis  aliquam  abalienati  ani  | 
niituiiignihcationcmdares.abs  te  contcndiffe  facile  poftumus 
€riftimare,impetrare  vcrdtanto  magisdebemus,  quantoidtibi  i 

& 


A  D     C  A  R  O  L  V  M     V.    I  M  P  E:  jy; 

&  Ecclellx.nili  cito  ad  teiprum  redeas.maiori  damno  &  detrimen 
to  fore.nobis  maximeeftperfuafumrquodnonpoflumus  nonin- 
dies  magismagifque  timere.cjuo  attentius  confideramus^cjuibus 
cum  amicitiam  inieris .  Si  enim  ,  vt  incjuit  Apoflolus ,  Corrum- 
punt  bonos  mores  colloquia  mala ,  cjuanto  grauius,  *  fi  quis  cum  14 
malisconiundaconfilia  &:fa:derahabeat,hocdeeo  timendum 
erit.  Quanquamquidem  non  dubitamus,fubfpepietatis,vtihta- 
tis,honorisadhoEC  eos  tefolicitaffe^fednullum  prorfus  efttam 
malumconiihum.quodnon  fpeciofo  ahquo  eiufmodi  nomine 
quafi  vertepreciofafeornet.Tu  verbfihinterroga  potiuspatrem 
tuum,&:  annunciabit  tibirmaiores  tuos  &  dicent  tibi.Si  enim  om 
nes  vna  voce te ad  vnitatem  Ecckfix atque  honorem  & obedien 
tiam  huius  Sanda:  fedis  hortantur,  atque  iam  pridem  faftis  ipfis 
funt  hortati,  fl  verd  fanftifsimum  queque  &  in  diuinis  legibus  pe- 
ritifsimum  confules,grauifsimas  in  eos  diuinae  iix  vindidas  pro 
ferent,qui  quacunque  de  caufa ,  quacunque  pietatis  fpecie  addu- 
di,*  fummi  facerdotis  munera  flbi  fumere  voluerunt :  eft  verd  ea  15 
maxima.quam  rebelles  adducere  folent.cum  principes,  vt  eius  ca- 
tcdramafcendant.atquevtius&authoritatem  cognofcendi  cau 
fas  religionis  &  iudicandi  fibiafTumant^hortantur.  *  Sacerdotum  i<^ " 
enim  negligentia  pro  ftimulo  ad  impellendumeos  vtuntur,vt  Ec 
clefi^  curamin  componendisreligioniscontrouerfiis,  &rinordi 
nandis  Ecclefiafrebus.infefufcipiat.Quisenira  hocfaftum  non 
dignum  fummalaudeiudicetfNemo  quidem,  fi  fadumtantlim 
refpiciatur.Sed vt  in  domobeneinftituta.in  qua  diuifa  officia  & 
muneranon  licet  vnicuiquc  profuo  arbitratu  omnia  exercere, 
etiam  fifingula  in  fuo  generefint  prxclara,  qucd  qui  tentant,  qua 
uis  bono  id.animo  faciant,k  patre  tamen  famihas  meritd  repre- 
hendendum,  quippequi  fuo  intempeftiuo  zelo,  quod  pulcherri- 
mum  eft  in  domo,  *  nempe  ipfum  ordine^fine  quo  nulla  domus  ij 
diutius ftare  poteft,  quantuquide  in  iplis  eft,  tollunt:  &  prude tix 
eiusqui  illuminftituit.fummainiuriamfaciunt:*  ficprorfusin  ig 
Ecclefia  Chrifti, qux  eft  domus  Dei.in  qua  omnia  munera  funt 
difpertita,  &  fingula  fingulis  ita  diftribu ta,  vt  inferiores  fuperio- 
rum  officiis  non  fungantur,  edminuslicetordinem  perturbare, 
quomaiore  prudentiaeftordinataEccIefia, quam  de  vlladomo 
cogitaripofsit.  Eftqueea  fempergrauifsimain  Deiprudentiam 
ac  lapien  tiam  iniuria.  At  non  omncs  hoc  vident,  fed  nec  teetiam 


j^g  PAVLVSIII.     PONTIFEX 

fatis  adhuc  videre  arbitramur  Cxfar.quantum  iniuria:  inferas  di- 
uinxprouidenrixjnhac  domoDei,  inqua  fuprcmum  munus 
facerdonbus  eft  comendarum',  cum  horii  tibi  partes  &  honorem 

^9  fumis. '  Nec  veiovidit  Ozas,  cum  honoriscaufaarcam  Dd  cur- 
ruboamveftam  profequens,  ilhscalcitrantibus.manuadmota, 
dum  ruinam  timet,  fuiientare  voluit.  Quis  verd  hominum  hoc 
faftumimprobarcaufuselfetf  Velquisnonpotiusilludfummo- 
perelaudaret.facerdotibusabfentibus  inpraefenti  periculo  ruin^ 
iplius  arcar,  quam  bos  lafciuiens  ( vt  inquit  Scriptura )  iam  inch- 
nauerat,manum  vteam  fuftineret,  admouerit.  Nemo  quidem 
hoc  non  vt  pie  faftum  laudaflet,  nifi  fecuritate  vindida?  minime 
id  fibi  gratum  fuiile  Deus  oftendiffet,  cuius  quidem  vltio  Ozam 
ftatim  e  vita  fuftuht,  nullam  aham  ob  caufam  ( Scriptura  teftan- 
te )  nifi  quia  temere  quod  ad  Sacerdotum  &:  Leuitarum  oflicium 
pertinebat  fupplere  ipfe  aufus  effet.  Tantum  verd peccatum  in 
hoc  fafto  fuiffe,  quis  vnquam  cogitaft"ef  ?  Sed  ex  hcc  exemplo 
Deus  nosadmonerevoluit.neineundemdiuinaeirxlaqueumin 
cidamus.  Dequo  nunchii.te  admonere  voluimus.nefallacibus 
illorumperfuafiGnibusaddudus,  quiinorefemperhabentrefor 
mationem  Ecc]cllx,intantononbcum,fedfacerdotumquafiIa 
fciuicnrium  coEtu.quorumilla  humerisfuftentatur,tu  manus  te- 
mereadmoueas.  eftenimhocfacerdotum  Deimunusatqueoffl  | 

20cium.'  uieundemverd  laqueumincideruntDathan  &  Abyron  I 
3tqueCore,quixgreferentesinfandopopuIo,vnum  procarteris  : 
dignitare  fumrai  facerdotiifuJgere,  fetamMoyfi  quam  Aaroni 
oppofuere,quumdicerent.  Suificit  vobis  quodomnis  multitu- 
<lo  Sandorum  eft,  &inipfis  eftDominus,  quid  eleuamini  fu- 
pcrpopulum?  Licet  vero'hacc  verbacontra  ambos  diAavide- 
antur.  tamcn  Moyfe  interprete  didicimus,  omnis  eorum  indigna- 
tionis  caufam,  fummumfacerdotium  Aaronis  fuiffe.  Non  enim 
vbi  cmnis  mulritudo  eft  fanfta,virum  ahquem  eminere  dignitatc 
lequum  effe  cenfebanr. 

Quam  verd  grauiter  hxc  resdifphcuerit  Deo,  inflgnein 
eosdiuiniiudicij&feueritatis  exemphmioftendit,quosterrade 
hifccns  vna  cum  vniuerfafupelledih  &  omnibus  bonis  viuos  ab 
forpfit.  Hxc  veroVeteranuncrecito,  quia(  vtinquit  Apofto- 
lus )  in  figura  contingebant  ilhs:  fcripta  funt  autem  ad correptio 
nemnoflram,  inquosfinesfxculorum  dcuenerunr,  vt  difcant 

2 j  omnes,  *  ii  in  facerdotio  quod  deieruiebat  tabernaculo  &  vmbrac, 

quo 


A  D     C  A  R  O  L  V  M     V:    I  M  P  E.  357 

qu  bdquc  vna  cum  tabernaculoabolendum  diuinaprouidentia 
ilatuerar.tantam  curam  Deus  oflenderir.vt  ne  minimam  quidem 
in  ea  mLitarionem  ab  humano  ingenio  inultam  permiferitrcjuan- 
to  maior  reuerentia  tnbuenda fit illis facerdotibus, qui  non  am- 
pliusferuiunt  typo  &  vmbrx  abolendis ,  fed ipfi  vero  tabernacu- 
locjuodnunquam  transfereturi?  quantoveminus  de  mutatione 
vel  minimx  ordmatipnis,  qux  ad  eos  pertinet ,  cogitare  dcbeant? 
Quantddenique  grauius,  &  magis  intolerabili  fupeibia  putabi- 
mus  eos  in  diuinam  prouidentiam peccare,  qui  vel  hanc confun- 
dere  veladferransferrepoftulant,  vel  aHomodode  illaftatuere 
voIunr,*quam  longa Ecclefiz  confuetudo  fundatainteftimo- 
niis  Scripturarum  promirtit ,  &  declarat?    Quocunque  vero' 
modo,  quacunque  fpecie  pietatis  propofita  hxc  tententur,  radi- 
cemquidemmah'  fuperbiam,  Deofemper  odiofamefle  nonefl 
dubium.  *  Idquod  maximedeclaratOziGE  regis exemplum ,  in  25 
quo  fimul  &  radicem  huius  mah,  &  grauem  ilhus  vindidam 
Scriptura  nobis  exprimit.    Hicautem  Rex  alias  laudatifsimus, 
id'quetefi:imonioScripturx,  inhoctantum  fuperbi:^  arguirur, 
qudd  incefum  ad  altare  thymiamatis  adolere  voluerit.Quis  vero^ 
hanc  voluntatem  nonpiampotius,qu'am  fuperbam  iudicaffet? 
Sedfpiritus  Deiin  Scriptura,  ciim  ad  huius  fafti  narrationem 
peruenit,  eleuatum  ( inquit )  eft  cor  Ozix.  In  quo  verdeleuatum, 
nempequdd  alienominifterio  fungi  voluit,  dequo  poflquama 
facerdotibusadmonitus,  necillisparuilfet,  IlatimaDeo  lepra  eft 
percuffus.Hxc  verd  nuc  charifsimefili  recefemus,  vt  intelligas,  fi 
fuperbufuitOzisfadu.in  adoledoincefo.fuper  altarethymiama 
tis,quato  fuperbius  effe  hoc tatii  adolere mcefum  fuper altare  cor 
porisChrifti.cxreraquequicreligioneipfamcomitatur.perfequi? 
Quid  aute,an  non  putas  hoc  incenfum  effe  cora  Deo,  Ie<^es  de  re- 
ligionefancire?  Eflquidemincenfum.idqueomniumDeogra- 
tifsimum  (  NuIIum  enim  odorem  tibi  perfuade  Deum  gratius 
fufcipere)  fednonefltuummunusillud,  Imperator,eftfacerdo- 
tumDomini'  eftnoftrum  inprimis,  quibus  Deus  poteftatemh-   ^^ 
gandi&foluendidedit.  Videverd,inquatumparretepli  intras, 
cum  hodie  tibi  minifteriu  fumis,nd  quide  in  atriu  aut  in  fanda.vt 
Ozias.non  enim  tantum  fanftu  eft  hcc  fadum.fed  fandifsimum. 
Cum  ergo  prudentiatuahuc  tupenetras.in  dcmiiDomini  tu  pe- 
netras,&  m  fanda  fandoru,  atque  ipfum  corpus  Chrifti  penetras, 
eius  olTici um  nbi  arrogas:  nec  tc  excufat  qudd  fandii  fit  fadu,  vel 


855  PA.VLVS1II.     PONTIFEX 

quod  non  perpctua-5,fe(l  ad  tcpusjioc  eft.vfquc  ad  futiiruconciliu., 
duraturas  leges  laturu  te  effe dicas. vt  enim  id  per  ie  piu  iit,  tamen  • 

25  ineo,cuiDeushocminifteriunondedir,maximeelHmpiu.  *Su- 
mis  enim  tibi  iam perfona.qux  propria  eft  Dei,  cui  folu de  facer- 
dotibusiudiciumrelinquitur,OjUaneadtepusc]uidccuiquafume- 
lelicet.Dei  enim  voxeil  admalos  facerdotes:HgO'ipfe  ( inquit  fu- 
perpaftores)requiragregcmeudemanuilloru:quod  vtfuotcpo- 

26  re penitus  faelurus  eft  Deus.ita  fl  quis  in terim* quafi  de manu  eius 
prxripere hoc  tetauerit.is femper  pro  tali  aufugrauif.poenas  dedit. 
veluticotranullo  vnquafeculointermifitcertis  quibufdafignis 
teftari,  illos maioribus gratiis  tum  interius,tum  exterius ,  &  omni  jj 
generebonorudignos  eife,  qui  augendo  &r  ornado  Sacerdotuge- 
nus,EccIefixfux  vnitateacprincipemfedem  auxiiio&rgratia  fo 

27  ueriit*  vtin  ConftatinoMagno,inTheodoln's,in  CaroIoMagno  ^ 
accidiiTe  videmus.quibus  nuUi  nunquam-Chriftianilmperatores  ' 
vel  diuinis  gratiisjvel  viftoriis  illuftriores  tuere.Cotra  vero  Deus, 
€os qui Sacerdotibus  reftitere, no foliim paiilis  eft  in  omnegenus 
turpitudinis Iabi:fed  farpe  &:  infignibus  quibufdam  poenis  in  tefti 
moniumdiuinzirxfuxcaftigauir.  Nec  verdnuncdeiilisloqui- 
mur,quiecckfianafcenteadhucextinguerefuntconati,  Neroni- 
bus,Domifiani'i,  &reiufdcgenerisreliquis:feddeiisquiillamper 
fecutifunt,iamadulta£Etate,incipietemin  principesauthoritatc 
fui  muneris  exercere,poftqua  conftituta  iam  &r  coniirmata  eft  Pe- 
tri  fedes  in  oculis  omnium  principil.  Qui  verd  huius  authorirati 
reftitere,'a  Deo  f  c  caftigatos  conftat.vt  manifefte  apparear.quam 
grata  iir,  ac  femper  fuerit  Deo  huius  fedis  obedientia:  contra  aute 

28  quainingrataS:odiofaineandem  inobedientia.  *  In  primiseum 
ex  Imperatoribus.qui  in  apertadefedionem  &r  contcptum  huius 
fanftx  fedis  erumpitjegimus  fuilfe  Anaftafiu  primum.quem.kGe 
lafio  Pontiiice  Rom.admonitum,  ne  Acatii  Epifcopi  Conftatino 
pohtani  a  Sede  apoftolica  damnati  partes  fouerer,ciim  nec  moni 
tis  eius  paruiffer,&  Hermafdae  eiufdem  fuccelToris  legatos.ad  eum 
eadecaufami{ros,vtacommunionecumhxreticisdefifteret,cd  | 
temptim  primiim  auditos  contumeliolmsdimifilfet,diuinatan- 
dem  ira  fulmine  e  vita  fuftuht.Sequuntur  huius  impietatis  fuccef 
iores,fedperinteruaIla,multia]ii  Impcratores,  *  qualestuereMau  j 

'    ritius,  *  Conftansfecudus  luftiniani  Conftantini  Pogonatifilius,  | 
Philippus,Leo.Sed hos nuinerarelongum  eiTet.quidiucrfo  quide  | 

genere  i 


A  D     C  A  R  O  L  V  M     y.    I  M  P   E  Jf  9 

genere  mortis.fecloninesaut  violento.aut  ignominiofofpoliati 
anteaimperio  &  omni  dignitate  pcrierunr.vtmanifefieappareat 
in  eis  vltrixinobedientiaj.vindidaDiuina.    Quxferies  vfquead     jj 
Henricum  illu  perduci  polfet.qui  ciim  grauifsime  fedem  apoflo- 
lica  vexaffet,rande  eum  a  fuo  filio  captum  Leodii,  vltio  diuina  in 
carcere  mori  fecit:  iuftifsimam  quide  inobedientisc  poena  ab  ipfo 
repetens,  vt  a  £lio  caftigaretur,  qui  eum,  que  patris  loco  diuina  ei 
prouidentia  in  Eccleiia  conftituerar,  tor  modis  vexauerat,eiufque 
authoritatenegIexerat.*Idquod&de  FridericoSecudo  dicipotell     32 
nifiqudd  infcliciorimortis  genereeftfublatus,  quifilio  fuoipfo 
carnificis  munerc  fungenre,  ftrangulatus  interiit.  Tametfi  Deus 
no  femperhocmodo  rebelles  caftigare  foleat,quandoquide  non 
nullos  fi  defideriis  fuis  frui  permittat,  vt  quod  ad  externa cafliga- 
rionemattinet,impunepeccare,  &  inmagnareru  omniuaffluen- 
tia  quafi  Felices  viuere  videantur.  Id  ea  ratione faduk diuina  pro- 
uidentia  fandi  patres  pie  exif1:imarunt,nefi  omnes  hiimpiicafli- 
garentur,nullualiud  tribunaldiuinac  iuflitise  reliquueffehomi- 
nes  iudicarent.Quofdam  ergo  hicinalioruexeplum  Deus.vt  iu- 
ftus  agnofcatur,apertecafligat,quofda  verd  dum  hfc  cafligare  dif 
fmulatadtribunalfuufuturufeuerius  iudicandosreferuat.Nul 
Itim  verdpeccatumimpunitu  dimittitdiuinaiuflitia.  Eaautem 
omniii  eft  grauifsima  cafligatio,cum  ii  qui  Deum  grauifsime  of- 
fendunt.impuneid  fefacereexiflimant.Omnes  enim  talescsccita 
te  inctis  funt  percufsi,&  in  pafsiones.ignominias  ac  in  reprobum 
fenfum  traditi,qu3e  ceu  propria  impiorum  flagella  Apoflolus  nu- 
merat.Cum  aute  hxc  omnibus  impiis  finr  cdmunia,tumverdma 
ximeillorumpropria.quifua  impietate* in oppugnada  principe     55 
fede,&in  Ecclefiz  vnitatefcindendaexercuere.  Hocquide  inqui 
bufdaanimaduertimus,  quiqudpluribus(dum  fanftaergaillam 
obedientiaferuarunt)  virtutibusfplederefunt  vifi,  ed  magis  poft 
impiaab eo  defeftione  in  prodigiofas animi  pafsiones  auariti2c,li 
bidinis,&:  crudelitatis  fuerunt  traditi:id quod  Anaflafio x.de  quo 
fupra  mentione  fecimus.eueniife  hifloriac  narrat.  Similibus  verd 
exemplis  in  hac  noflraaetate  vtinamquidem  careremus.Nec  verd 
in  fingulos  tantiim  homines  hsec  vltio  diuina.cafbigans  eoruino 
bedientiaergahancprincipemfede,efi:peruagata,fed  in  nationes 
etia&prouincias,  inquibus  videmus,  ciim  grauifsime  omnium 
iifuntcaftigari.qui  Chriftu  Dominu  habere  recufarer,proximu 
miferiar  locum  eos  fortitos  effe,qui  Vicarii  Chrifti  authoritati  re- 


3^8  ,        PA.VLVSlir.PONTlFEX 

flitere.Duasveronationesa  Deoin  primis  caftigatas,  atqueaffl[i,| 
d:as  videmiis,qu2  blim  ftoretifsimae  fuere.Quarii  vna  pertinax  in 
negado  Chrifto  permafir.altera  aliquadiu  cii  Vicario  ems  prac  cac- 
terisomnibuscotendit.  IllaeftIudxorum,quanullamaiorimifc 

2^  riaeft  oppreiTa:'  hxcvero  grzEcorum,  quaEproximead  miferiam 
Iud2orumaccefsir,quiaproxime  adimpietateaccelferat.  Quare 
fiChriftus  ipfein  caeteris  imperatoribus,Regibus,populis  &  natio 
nibusnunquainultatuhtVicariifuifpretaauthoritate,eainterim 
perpetuafuccefsioneconferuatarfitufeuerisiudiciiseoruinobc- 
dientiacaftigandoodiofosfibi  femperfuiiTe  huiulmodiconatus 
oftedit,  quanto' in te,Cxfar,ri(quod  Deus  auertat)hanc  oppugna 
res  cum  apud,Deu,tum  apud  homines  hoc  odiofius  iudicaretui 
qui  ex  illis  imperatoribus  originem  ducis.qui  non  plus  honoris  fc 
di  apoftoliczdetulerut,  quam  ipfl  ab  eareceperint,  At  neque  hxc, 
charifsimelili  fcribimus.quaii  vllo  modo  nobis  perfuadere  pofsi 
mus,  huiufmoditeconfiliain  animo  rata&  confirmatahabere; 
fed  vt  amas  pater,falutis  hhi  &  honoris,  ac  de  vtroque  foHcitus,  fi 
inulatqueediftumipfiusSpireriscouentusvidimusteadmonen 
dum  duximus,eo' quidcm  grauius.quomagis  exploratum  pericu 
lum.inquo  verfaris.habemu-^.Deniquefi  pluribusdifruafimusne 
in  difceptationes  fuper  his,quaj  ad  religionem  pertinent.coponen 
das,ius  tibi  vel  authoritatem  fumeresrnon  ob  idfcripilmus,qu6d 

25  difceptationes  coponi  non  maxime  optaremus  *  qui  (tefte  noftra 
confcientia)  vt  hocrite  iieret.vitam  &  fanguinem  libenter  eifun- 
deremusrfed vt  exemplis  cum  ex  diuina  Scriptura,tum  ex  ecclefia 
llicis  hiftoriis  citatis  te  admoneremus.ne.quod  ad  tu  um  minifte- 
rium  non  pertiner,ipfe  tibi  arrogares,^  pro  tua  &r  imperatoria  di- 
gnitate  iuberes-.fedpotius  ConftantiniMagni  feruiDei  maximi 
ac  loehcifsimi  Imperatoris  exeplo  te  hortamur,  quod  tantum  fa- 

2^  cimus,vteos  primum*  fuo  ludici  &rfuis  iudicibusiudicandos  & 
corrigendos  relinquas.llle  vero,  quu  rogatus  effet  ab  ipfis  facerdo 
tibus.vt  in  eorum  difceptationibus  fe  I  udice  prxberet,  prorfus  re 
cufauit.'  Cuius  verbain  hanc  fententiam  ab  hiftoriarum  fcripto- 
ribus,quiaffuerunr,  citantur:  Deusvosconftituit  Sacerdotes.S: 
poteftatem  vobis  dedit  de  nobis  quoque  iudicadi.-Sf  ideonos  a  vo 
bis  re<fte  iudicamur,  vos  aurem  non  poteftis  ab  hominibus  iudica 
ri:propter  qubd  Dei  folius  in  ter  vos  expeftate  iudicium,  &  veftra 
iurgia,quaccunque  rint,ad  illud  diuinu  referuetur  examen.Hnec  il- 

le  Magnus 


A  D     C   A  R  O  L  V  M      V.     I  M  P  E.V  j«l 

le  Magnus  non  ta  imperio.quod  erat  maximu,  quam  pietate  &  cx 
teris  virtutibus.dixitrcui  te  Caefarjin  omnibus  perfimile  efle  cupi- 
mus  &  optamus.Quod  verd  pnc  te  fers  ftudiu  &  defideriu,  vt  copo 
nanturconrrouerfix  in  religione,  &  vtaliqua  difciplinamoruin 
vniuerfa  Ecclefia  renouetur,te  in  hoc  quidem  magnopere  Jauda- 
mus.&rabs  tepetimus.vtinhocoperatuapraebeas^&cuiDeus  cu 
ram  huiusminifteriicomifit.  Vtenimte.taquacaputinrebus  hu 
iufinodi  tradandis  minime  ferendii  cenfemus.ita  tanquabrachii 
accommodatifsimi  tuam  inprimis  opem  defideramus .  Hoc  verd     . 
noilrudefideriufecir,*  vtadminimaquanquefpecogediconcihi    ^ 
oeconomici  non  folum  nos  femper  promptos  praebuerimus,ad i\ 
ludindicendu,fed  vbi  vel  minimafpei  fcmtillaeluxerit,cogi  pof- 
fe,edilatim  legatosmiferimus:quemadmodum  vltimo  loco  etia 
fecimus,quanqua  non  cum  eo  frudu,  quem  afsidue  optamus:fed 
maluimus  fane  omnia  tetare  ,  quam  vel  minimac  occafioni  de  - 
effe,  quamadiuina  bonitate  femper  expediamus.    Ciimautem 
vniuerfalis  Ecclefix  vtihtatis  caufaconcilium  fieri  fummopere 
cupimus,  tum  verd  prxcipue  ilhus  inclytae  nationis  Germani- 
caf,  quziampridem  difcordiis,  inhis  qux  adreligionemperti- 
nent,  plurimumvexatadifsidet,  cuiusfaluti  (vttuaetiamMaie- 
ftas  fateturjcommodifsimdpergeneraleconcihum  opitulari  nos 
po{re,femper  fperauimus.*Horum  autemconcihis,qui  iam  ab  hac    59 
fedefuntdamnati,tevfumefre(quodnuncconquerimur}nonob 
id  quidcm  conquerimur,  qudd  lemper  hos  remotosa  tua  amici- 
tiaefTe  cupiamus,autid  quacramus,quiafemeldamnatifinf,vtfem 
per  damnati  maneat.  Teftis  enim  nobis eft  Deus,  quam  nihil ma- 
gis  in  votis  habeamus,  quam  vt  oues  perditas  ad  dominicu  ouile 
reducamus,&  vtillam  nobilem  prouincia  vniuerfam  in  fide  &  re 
ligione*cucapite&reliquocorpore  inomniamoreatqueami- 
citia cuonidam  videamus.idque ob  eas quas diximus,caufas.Sed    4® 
tu  nunc(dum  ii  in  difcordiis  cum  capite  &  rehquo  corpore  ma- 
nent(de  n's  qui  tales  funt  loquimur)  dum  extra  ecclefiam  funt,per 
ediftum  etiam  tuum  damnati)eorum  amicitiam  pluris  quam  par 
cftfacis,dum  indulgentius  eostradasrcumhaECtua  indulgentia 
&  prxteritorum  edidorum  declarationes  feparatim  a  te  fafta^,  no 
foliim  haftenus  illis  non  profuerinr,  vt  ad  faniorem  mentem  redi 
rent,fed  potius,quod  re  ipfa  compertum  eft,occafionem  dederint 
vtinfolenriores  fintfafti,  &adoccupandavicinorum  bonaani- 
inofiorcs,  difsidium  certe  ipfum  magis  hocmodo  fouere,  quam 


fSi  P  A  V  L  V  S    1  I  I.    P  O  N  T  I  F  E  X 

tollere  videris.  Sed  hscc  cjuia  ad  meliorcm  formam,  no  iis  quidem 
viisalienis  abomni  more&confuetudine  maioru.atqueabipfo 
iurediuino.fcdpergeneraleconciliumoptimeperduci  potuiffe, 
femper  in  Dominolperauimus»&r  nuncetiam  fperamus:ideo  nos 

41  plus  iliius  prouincia!  c6modis,cjuam  vUius  akerius  confulentes,* 
ad  Germania!  fores,Tridentum  vfque,  legatos  noftros  miferimus, 
fed  vocauimus,&  non  erat  qui  audirer,venimus  6:  non  erat  vir.ve 
rum  nec proprerea  defiftimus ,  fed  adhuc  vccamus  &  clamamus 
ad  te  &  ad  cxteros  principes.clamamus  verd  cum  propheta  Daui 

42  de:*  VeniteploremuscoramD€o,necenimaptiusprincipiucon 
cilii  effe  porerit.8:  cum  Daniele:Oro  pro  peccatis  meis  &  populi, 
accufo,conhteor,obfecro,Domine  peccauimus.iniquitatem  feci  j 
mus,&:  impie  egimus  S: recefsimus,nobis  confufio  faciei,Regibus  j 
noflris,principibus  &  patribus  noflris,  quia  peccauimus:  tibi  aute  1 
Dominemifericordiaefl&rpropiciatio.  Adtaleergoconcilium  i 

45  tevocamus,*  incjuo  Angelos  ipfosafrefIbreshaberefperamus,qui 
fifuper  vnopeccatorepoenirentiaagentegaudent,quant6magi$ 
fuper  vniueria  Ecclefia,  cuius  ipflpars  funr,ad  pocnitetiamcongre 
gatajgaudebunteKucacccdit^quodfalutiChriftianipopuliabiin 
minenrepotentifsimo,&r  perpetuonominisChriflianihoflc,Tur  ' 
carum  tyranno,  quo  pado  nifi  per  Chrifiianorucon  iunfta  in  iide 
&charitateauxiIiaconfuIipofsit,non  videmus  Quareflernevi- 
am.dilefte  lili.ad  tale  cocilium.  Hoc  enimtui-munerisproprium 
crir.flernes  autcm  fi  velpacem  reddas,  cjuantum  in  te  eft  Chrifria- 
no  populo,  tantopere  ab  omnibus  expetitam:  vel  faltem  armaco- 
hibeas.dum  Ecclefia  in  conciho  congregari  pofsir,  vbi  xquius  eft 
qu  am  per  vim  veftras  difcepr  ationes  decidi.Hoc  vero  tu  &  c^eteri 
Chriftiani  principes,quos  eriam atque  etiam  de  eadem  hac  re  ad- 
inonebimus,  prxfertim  ver6  eum,  quo  cum  bellum  geris,  faciatis. 
iamconcihumadeft:iampridemenimindidum  eft.neque  vero 
abruptumeft,  &rfi  bellorum  caufa  in  commodius  tepus  dilatum. 
Itaquehuc,charifsimefili,incumbe,  &hancIxtitiamprimumpo 
pulo  Chriftiano,qui  iampridem  inteftinis  bellis  eft  attritus,redde. 
Deinde  vero  nobis,qui  te  nihil  charius  in  terris  nos  habere  iudica 
mus.qui  primogenitiapud  nos  locum  in  amoretenes,idque  fpe- 
cimen  diuin^ein  te  virtutis  prxbe,  vtnon  modopatrem,  tepie 
monentem,  non  auerferis:  quod  faciunt  ii^  quos  Deus  in  fignum 

4^    abdicationis,  fuis  defideriis  tradit: '  fed  vt  eundem ad  te  tanquam 

Deo 


A  D     C  A  R  O  L  V  M      y.     I  M  P  E.'  jfij 

Deo  iubente,tali  temporemifTum,  quilabantem  fuftineat,  &r  ma^ 
gno  animzralutispericuioliberet,  omnipietate  amplexeris,  eius 
vocem  Jibenteraudias.monitisobtempere?,  fatis  verdobtempe- 
rabis,fi  cumtea  femita fanfta,  vt  appdlat  Propheta,  qux  eadem 
eftregia  via.maiorum  tuorum.religiofifsimorum  principum.hu 
manaconfiJia  vt  hominemdeflederepotuere:  hucilatimdeea 
quaJisfit,  admonitus,  diuinam  indolem  proferens  videas ,  atcjue 
ita  in  animum  inducas,nullum  vt  in iis  qux  ad  religionem  perti- 
nent.tibi  ius  &  authoritatem  vindices'  fi  diuinam  inflitutionem     45 
&  Ecckfix  confuetudinemfequens,  ab  ipfis  conuentibusimpe-. 
riaJibus  a  quibus  abfunt,  qui  authoritatem  de  eiufmodi  rebus  co- 
gnofcendi  habent,  omnes de Sacerdotibus  atque  de religione di~ 
J:eptationesprorfusexcIudas,&adeorum  proprium  tribunal  reii 
cias:'fidebonisEccIeIiafticis,quoruiudiciuabipfoDomino,cui  a^ 
funt  c6feruata,facerdotibus  rehnquitur.&comedatur,  &  ipfenihil 
fla tuas  8c  fepofitis  armis  aut fludeas  paci,  aut fi  aliter pax cociliari 
ndpoteil,c6cihogenerahiudicadideii5,qu2etamperniciofabeIIa 
in  populo  Chriftiano  tandiu  alunt,poteflatem  facias:*  Si  denique 
ea qux per nimia indulgentiam  rebeUibus huicfanftx  fcdi,  &con  ^^' 
tumacibuscdcefrifli.ipfe  refcindas  ac  toIIas.H^cenim,charifsime 
filijCii  itafint,qu2C tuamipfius animam in magnum falutis pericu 
lum  adducant,&  Ecclefise  pacem  magis  magi  fque  perturbenr,fa- 
cile  videre  potes,  n  ifi  per  te  quamprimum  his  mahs  remedium  ad 
hibeatur  (quod  tefafturum  fperamus)  inquas  anguftias  fisnos 
compulfurus:  vt  aut  officio  aut  muneri  nobis  a  Deo  per  eius  fili^ 
um  dato  deeffe  cogamur,  cum  maximo  Ecclefi^e  detrimento: 
autiterum  feueriusagere,  quam  velconfuetudonoftra,  velna- 
tura,  velvoluntas  ferant.  Quanquam  in  officioquidem  deeffe, 
in  tantodifcrimine,  necdebemusprorfus,  necvolumus,  quan- 
tum  per  eius  gratiam,cuius  vices,Iicet  indigni,  in  terris  gerimus, 
denobis  polliceri  poffumus.  Infidet  enim  in  animo, &ob  ocu- 
los  nobis  obuerfaturilludidem.dequoprincipid  diximus.diui- 
nx  feueritatis  in  Heli  facerdotem  exemplum  :  quemnon  ob  id 
quidemdamnatum  legimus,  quddinfiliis  corripiendisprorfus 
abftinuerit.   Corripuiffe  enim  eos  fatis  conftat  ex  fcriptura ,  fed 
quod  in  corripiendo ,  vt  inquit  diuus  Hieronymus  ,  lenitate 
patris ,  non  authoritate  pontificis  agebat.    Nos  lenitate  patris 
integris  prope  adhuc  rebus  vfi  fumus ,  quibus  ex  edifti  forma 

hh    ? 


j^^  "        s  H  o  L I  a: 

trafaftis.quod  Deus  aueitar,  in  Heli  exemplo  fatis  video,  in  quam 
nos  necefsitatem fis addufturus.  Quare tecum  confidera, Cxfar, 
quid te  magis  deceat,quid  ad  tuum  in  primis  officium  ergaDeum 
&  Ecclefiam  magis  pertineat ,  quid  honori  &  rebus  tuis  magis 
expediat.  Anvtbrachium  noftr2feueritati,iniisqu3cad  vnita- 
tem  Ecclefix  pertinent  prxbeas,  an  potius  iUis  faueas,  qui  hanc  fe- 
mel  ruptam  in'plures  adhucpartes  fcindere  miferabiHter  labo- 
rant  &  optant.Deus  pacis  pro  immenfa  mifericordia  fua» 
tuam  Maieftatem  ab  iniquorum  collHis  liberet,ac  pa 
cis  cofiha  in  tuo  corde  cofirmet.vt  vnanimes  vno 
ore  honorificemus  Deum  patrem  per  I  e- 
fum  Chriftu,cui  cii  Sando  Spiritu  fic 
honorper  2ternafecula,Amen. 
Datum  Romze  apud  S.Mar 
cum  XXIIIIAugu- 
fti,    M.    D. 
XUIII. 


SCHOLIA    IN     EPISTOLAM    PAV- 
LI    I  IL    PO  NT.    MAX. 


I  illHdyindicI^Deiexemplumhon-etpn&ifimm  pater,mimm 
curtanrnpercdc  hocym  C^farkdeliciofolicitw,  (ftdcliciumno- 
n.inaridebet)  tmfecurminalijsfliorumfuoruminfinminecjui- 
ttjs  torpeat.  vltm  eji  Dcim  feffiitiam  Heltfacerdoth,  quodf- 
lios  non  cafli^^auerat.  Tilios  chridiani  pasloris  ittbet  apoiio- 
IttsPauliiseJfe  benemoratos ,  bene  educatos  intimore  Domini, 
Filiumhahetpaultts  noilerfrentfini,  ^  exeonepotes ,  p/raer 
Jpurios,  (juiadhHcfilicernio  huic  f;^  fcmiputrido  cadauerinafcuntur. 

QuallsefiPetriHLoyfitisi  dicam,  quonihd potefl  dici jtrocim ,  ^  tameneji 
yerifimum.  Nttnquam  talemonflrumhacierm  pepcrit  Italia.  Paulequidceffxilcim 
cxecrand£  flij tuilihidines  in  coehm  afcendcrint ,  ciimfxtore  fimulacfxditate  ipfarum 
foUutafitten-a,  citmtotnsmundus  yocifcretur :  nondumexerendxfeuvritatistempuief- 
feputcii  ?  Quiddeeim  auaritia  ?  (juidde  rapacitate  ?  quidde  f&uitiadicam  ?  Tametf 
inhvs  omnibinita  reliquos  fiiperauerit ,  vttevno  femper  fit  inferior.  quidde  nepotibui 
tulsy  quidde  totafamilia  orbiscum  multa  indignatione  dudum  loquiturl  Siob  indul- 
gentiam  correClits  fuit  Heli,  tune  impune feres ,  quodad  tam  horrenda  jiltorum 
tuorumfia^itia  nonfolum  conniueai  tacitttijfcdmanum  iUk  auxiliarm  prxheoi? 

appro- 


S  C  H   OL  I  A.  j6f 

af^fohcs  vertvf)a!a,&  magna  ex  parte  nodtjiimuleSjte  aHthoreperpetrari?Non 
te  hic  Dei  iudtaumjblicnat^mllns  metits  animum  tuum  percellit?  Sedde  natu- 
ralihusjilijs  iam plus  fatts.IaCla^  te  Chriflianorum  omnium  ejjl-  patrem  .  In  tam 
dcploratamundi  corrujJtione,quis  ampliii^s  taciturnitati eft  locns^Siles  tamen,^ 
niundim fciens  ac^^idens  in  exitium  ruere  cum  filentio paterii.S i  Heli  non  beper 
ctt  Deus,quale  tthi  fupplicium  imminere  cogttas  ?  Propitts  etiamnum  tel/ro-eo. 
Ouaineii  ftdts  tu£  flatni,qu(g,tihi  inflar  familix,  effe dehetl Quid ao-unttuiyi- 
carif-  Qualti in curia  tua negotia tio  exercctur^ Qualtterfe c lerurtuiis^erit^ Qua 
mthi  Sodomam  reperies  ,  yhi  maiorlmquam  fuerit  malorum  omnium  impuni- 
tishnagvs  perdtta  tmpudentiaUtcentiama^vs ejfrmtil  Et nmc ,perinde ac fi nihil 
tffct  domi ejuod a^ereSjtimes ,ne  ohyn.tm  hancculpam  immineatiraDei  tuo  ca~ 
piti  ,ficoncedt  P  roteitantthus  pacem  ^iuris£quitatem  tacitus  ftnas,quoadde  re~ 
Itgtone  fuerit  cognitumifi  C<£farem,iniuff»  tuo ,  tam  conciiium,quam  le^itimatn 
caufx  dejinitionem  poUicerifuftineas, 

Htcmtht  .^thali^l/enitin  mentem.Nam  ficutimpudica illa  canis,cu  regem 
Jotu  cerneret  in  folio  collocatum,quia  tyrannidtm  fuaml/ idehat  concidtffe,  cU~ 
rnahat,jeditionemtffcfa:\am:itaputidum  hocfcortum  ,cum  tyrannidifu£ ,  quam 
Deo  Cjt»  hominihus  tnuitu,fihi  perfummum  neftts  arrogat ,  yel  minimum  dero- 
<rariyidet,calum  terr£  mifcet,quajinihtlamplius  fit  in  mundo  faluum^ 

O  quammulttf,  ^  quam  infignihiis  documentis  compertum  habet  dfarp.i- 
temuni  hunc amorcm,  Qmd nifijibi ah hoc tdolo  ,tanquam  a  Deo  finiftro  me~ 
tuerent  Chriihaniprincipes :  poffcnt  mira  patern£  charitatis  officia ,  qu£pro  fe 
quifque experti funt ,  ncenfere.  Sed  quid  principum  arcana  excutere  opn-seft? 
quaftl/ero non omnihm etiam  tnfmtspalam  fit ,qualem  fe hailentts  patrem  illis 
exhthuerit. 

Hic  quidem  olim  fpeciofi^i eratfucttsR oman&  meretrict6,ia£lareEccltfi£ ye-  , 
ritatem  :  fcd  iam ciim  longo  quafi  attritu  ohfoleuit ,tumflatu  ornDomini  totiei 
difcuffws  ^  clarisfcriptur£  teftimonijs  abfterjlts  ita  fuit,  yt  adcolorandam  eim 
^eformitatem apucl oculatos  parumyaleat .  Chriftus entmynicum fan^lAl/nitd- 
tisliinculum  eft:aheo  quidtfcedit  ^yiolat turhiitque^nitatem :  extraeumyero, 
nonnifijacrilcgaconifiratio  eft  .Vocat  nosad  fe  Romantis .Antichriflus  ,  prx,- 
textulmitatis :^quicunque  tyrannidtsfu£  tugo  nonjponte  alligari fe fuftinent , 
eosfchtfmaticos  itidicat.Nos  atttem  ex  aduerfo  audimtis  Chrifti  liocem :  vhierit 
corpu6,illuc  conuoLibunt ^  aquil£..Audimiis .Apoflolum hortantem,yt  confert 
ttamu-s^^fimu-s  concordes.fcd  in  Chrt{to  ..Audimus piam  Hilarij  admonitionem. 
Spcciofumqutdcm  nomeneft pacis,(-;* pulchra  opiniolmitatis: Jedquis  amhigat 
eamJoLxm  Erclefix  ^  Euageltorum  Irnitam  ejjepacem,qu£  Chrislt  eft^.Often- 
dat  ergo  apartejua  Chrtflum  Frenejius ,  ?^  ynitatcm  Ecclefupenesfe  tffe  pro- 
hahttiSed  cum adhxrere tUi non poflimus ,nifiChriflum ahnegando ,qui  ah  eo dtf- 
fiitt,noH  Jictt  ahEcclcfia dtfcefltonem,  ftd veram  Ecclefiam  ah  aduiterina  C^J^- 
ditia  difcemit. 

En  ordo,cn  difciplina,en  Chriflianifmi perfcClio  ex  Frenefij  defnitionejfiilli-     , 
hata  ftdti  fu£  tjtrannts  maneat  .'^aieant  alta  :nam pr£  hacyna  nihili  omnia 
rcputat.Iam crgo  Hcicna  agnofcimus,pro qua  depugnat,fimul caufam  timorisii- 
lih.'  <<gnofcmn,>ide  ouo  initio  iocutus  efl.No  enim  rutttamfolio  Juo  tantu  tmpetlr- 

h  h    ± 


}  rrtU'  hr>'f 


:z 


pS&  S  C  H  O  L  I  A. 

dere  prmidet ^fed fedem  illm  abominatiom  iam  coIIahicernit,fpi^refcat .  Hoc 
Ci  illi  detur^vt fecurHi  profuomore  in  tranquilla  fojfcftone  fu<e  tyrannidvi  lafci- 
itiatjhocyno  contentu-s  erit^^tancjuam  rite  co(?ofito  Eccleftxfl:atu,ftbi  ^alijs  be 
nedicet.Ergol/tcunque Eom£nthilo  minor ftt  fcelerum  omntum  coUuuies ,  cjuam 
in  i}>fs  infertSjlitcunquepajfim  fanBn^  illePapalvs  clemsjlaxU  habenk,perruptK 
legtbn^omnthu6,ahiecla  omni  honeflatvi  cura,adquamlibct  impietatemfe pro^i- 
tuatjlitcunque  totns  orbls  horrendum  inmodum  fit  corrupttis ,  bene  ordinata  erit 
difcipltna,f  modo  ntful  contrafecUs  Romanx,  maieiiatem  quis  audeat. 

Grande  fcilicetpiaculi1,quodde  congregado  conciliocum  ageretur,  fuppref 
fumefiPap£ nomen.Quafiyero  Sylueftro  authoritateconuocand£Nicen£fyno~ 
di  dettilerttConftatinu6-,ac  non  eamiure  fuo,pro  Imperatoriapotcftatecoegertt. 
Quafi  non etiam  ipft  Sylueflro  edixeritCvfyeniret.  Quafiyel arhttriumyel ntt 
tumRomani  epifcopi  expeBauerit  olim  Theodofins,in  (jnpdo^qutleienficop^eda . 
cuiprdifnit  .Amhroftiis.Eccehahetur  in  Italiaconciliu  "yntuerfalejcuinon  adeft 
Rorn  .  epifcoptiS,nec quifqua  eiusnomine,imo  nuUa  eius in  aBn  cocilijjit  mentio. 
Sed  condonadum  ejl  Frenefto,ft  perfona  agtt  impur£  illius  Iefabel,ciim  ftmile  ha- 
heatcaufam.QueAdmoduenimfremehat  tlla,quod .Achab pro  regia  poteftatepo 
fulu  conuocafftt,ytfiatuereturfemel,Betisne  anBaalinuocadttsforet,ita  h*c  he 
fiia,quafi  rebtts  omntbiis perdttis ,grande  nefas  admiffum  effe  conclamat,  quiaCx- 
farftbi curdtfore receperitj^yt coctlifi  cogeretur.sAtqui  hancfihi  folt potefiatem 
turediuinj  (^humano  copetcreallegat.  Facile  quide  ta£lare  ejljtdprohatto  quis- 
ritur . Quid enim  hocmendacio  impudentins^.  Diuini  iurts  quam  omnino  fyUabam 
proferet,niftfortefefactatDeH.SedhumanuforteiUifujfragatur^.  Nthilomagis. 
Quts  enim  primam  fynodii  Ntcenam,qutiEpheftna,quii  Conjiantinopolitana  ,quk 
Chalcedonenfem  coegit(Etne  in  coUi^endo  numero  fim  logtor,  quis  totisquingen 
tii  anniA  fynodosyniuerftles ,qu£,mulri£,  hahit£  fuertit  inter  jdtepus, congrega uitj 
prAterlinuCAfarej.Atforte  id  fiebat,interpofita  potifcts  authoritate  ,tmo  necofen 
fu  qulde.l^hienim  oflendet  Frenefitis,expeClatii  aliquando  fuijfe Papxnutumin 
hacre,aut  petitiiab  eocofltum?.Atqui  non  tantim  nunc fihi  arrogat  hocpriuile 
viu,ne  quidfe  incofulto  tentet  Itnperator  Jedyult omnia  ftmul poffei^^agere .id 
Ji  yult  impetrare,omnia  concilioriJ aCla,omnesJi^teresJ)tJioria{  aboleat,  neceffe 
eJhNeqi  cnim iUic Papa  Imperatori edicitjed  Im^erator^ eftfcopu  omnibtts. 
Et  clim  epifcopi  loquuntur,no  Romani  epifcopi  mandato  aut  nutu  feyocatos , fed 
Jmperiali  edtdo  teftantur.olimquidem  tn procuradafynodo  Chaicedonenfipar- 
tes  fuis  interpofuttLco .Sed qualiterhuhendonel/el decernedo^, N ihil tale tn  eius 
€t)iftoits  hahetur,qux,  in proptu  extant,fed  Cxfi remfuppliciter  rogadopvtpro  mo 
re  epifcopos  omnes  aduocaret .Ergo  cjuod  tunc precibusferi  orahatLco,Ereneftm 
hodtefa6lii  effe  tamgrauiter  accufat,')/^ IJeciepropemodumfaciatapoftaf^.Pa- 
trocinium  ergofBiti&fu&poteftatis  aliundc  qu£rat,quam  a  Deo  ^  homtnibus. 
Citm  tale qutddam aliquando  captaret  in  cociltoChartaginenft,Jortiter,ytpar 
erat,.Aphricani  eptfcopi  tam  improha amhttioni  reJiiteriit.Ciim  obtenderet pr&~ 
rogatiuatn  alias  Eccleft((4,Nicenx,fynodtdecreto,fibiper/niff.im  effe,no  hahue^ 
runt pdemJedConJlantinopoltm,^tn  altasurhes  Gr£cas  mtferunt ,ut uerttatem 
inuejti o-arent .  Compertum  tandem  futt,ctCla  Concilij  aJanCitjltmo patre  corruptit 
ftfijjejyti Uii aderi^endamjtiam  tyrannidem a huteretur.Saltem  qu£ proferehan- 


tur 


J^ 


S  C  H  O  L  I  A^  j«7 

turex eius  archiuU exemplaria, cu-veris ^ certls non  congruelhmt.Ita repudiatU 
fuit  eim poslulatu/n,non  ahfque  rnanifedofalfitatisfruhro .^tqut  iura  diuma^ 
Immana  hic  quocjj  fibifujfragari clamat. QMSl/nqHrrnj  Dew,ohfcro,Papaconfji 
tuit  caufaru  ommuadLcclejiamyelfdepertinentiucogrntore,arhitrurn  ^Jt'  iudi- 
cem^Quas  etiamhominu  leges,autqu£  placitade  hac  reoftendetl  Dictt,qmdem 
^mhrofmsyfdei  catfts  dehere  in  templo  coram  plche  tracla.Yi-.i^jftunr  defummo  fi~ 
det  noftr£capite  agebatur.Non  dtcit,coram  Pap£  trihun<tli.Dtcit  fxteor,iudi 
candtu  efe  a  facerdotthw.fed nequaquamyni  Pap£  defert iudictum.^itoqui  ora. 
ttiterpeccafet,cum  adco^nofcendam  maximam  caufam,^quiletenfi  concilto  non 
interfuit  modo,fed  etiam pntfedit .Inuehatur  Freneftws  in ^mhrofti.m ,quod con 
ciittm  cimy ocandum ah  Imperatore  procurafiet ,  hahere  aufips  ejl,  (^  quidem 

abfente  Rom.Epifcopo,tUicquedeChriflidtuinitate,quidfentiendumforet,ft(f 
tuere.vht  ttinc eranthumana  iura,quihm gloriatur Frenefim , Cum  tn  Italia  fy~ 
fiodui^niuerfalti de fumtn a  reli^ionts  trai^aret^yocato  quide  Rom.epifcopo ,fed 
nemine  eitn  loco  comparentt  1  Qujdcum aMelchiade Rom.  etiam  eptfcopo deuo 
luta  eflcaufa  maximi  momenti  adeptfopum  .Arelatenfem  ?  Litigabat  Donatus 
^c.ifinigm  cum  Cxciliano.  Nonerat  ciutlenegottum,  fed caufa  ecclefiaftica, 
^  qu£  non  leue  caput  Chriflian£  doClrin£  continehat,nempe  de  Eccleftxl/nitate, 
^  communionefanciorum.  Conflantinuj  Magnips  Melchiadem  prtmo  iudtcem 
tulerat,ctmtlk  pronuntiafiet  ,prouocante  Donato ,  coonitio  ad  ^relatenfm 
cptfcopum  delata  fuit ,yt tefivs  efi  ^ugujlinu^  .  Curnon  clamitahat  Melchia- 
des,  omniaperper.im  confundt,quodfihi  ertpereturfurrma  iudicandi poteftaslRe- 
flatergoyt  hoc petfiadeat  treneftm  ijs  ,qut  finedifftcultate  pro  oraculo  reci- 
piuntjCepham  (ffe  caput. 

Quafi  yetopro  Itbidine cuiufquejlatuilioluerit  Imper.itor,ac  no  potias  legi-     - 
timaliltro  citroquehabita dtfceptatione,ex facrofanCioDei^yerho  fumt  definni- 
one.Quafietia  laicismadartt ifias partes,ytdefin.iat  tpfi,acnon potinsvt fafcat, 
quod  ex  Deiytrhoconiiiterit.Hocfi  noHum  eftlrenefiop/aldeefl  omnn  anti- 
qtiitattA  imperitt'^. 

Nempefi  huic  Frenefij iudicioJietur,ne  concilio  quideopnsfuerit.Res  enim  ^ 
iam exptdita hoc modo erit,fi indiCia  caufa iam  cenfctntur  danatarum  h^refum 
(tffertores  jqui  fe  adreddenda  do[{rin£  fus,  rattonem  ojferunt.  Neq;yero  tmpru- 
iienteragitfanCltfiimtts  pater.Qutdenim  optabilius,quam  hofies  fuosl/oce  l/na 
iugulare^SedhoceJi  tncomodi ,quod qui  tam  atrociter  hic  danantur ,pr£claye& 
Jirenue ahhac  caluniafe  purgant,Papayero  ipCum  interim  non  modo  impietatU 
ac  fceleru  omniureu peragUt ,fed antichrifiu  effecouincut,imptoruomntu  caput. 

Quid,an  non  Sptrttmfandi  elogio  pr^dicatur fanCitis  Rex  lofias,  quod  cum 
ohlationes  ingurgttari  ytderet  a  facerdottbw,frtbafuuexigendis  ratiomhitipr£     '° 
fecertt:  Qmdergo  piacult  ertt,fi  hodte  eim  exeploChrtfttaniprincipes  ,du  aPapA 
vurgitihmEcclefi£  opesyorart,^ per  fummanequitiaturptterdifit^ariyidentf 
ad yindicandii  hoc  facrtlegtit  manm  admoueat?Hoc  primum  queritur,  in  quey-    »  '  Of  ^ 

fumdefttnata  fint Ecclefix  hona:detnde,quoritftdtffcnfatio:tertto,fiyitiuJtt^iit  ^.  -f 
ordmarta difjenfcitione ,quodfcuera  correcitoneopivs  habeat,a  quihusjdbtbedum 
fit  reiHidtu.Dehoc  poflremo  cogniturum  fe  Imperator  de  ordmu  fenterttia pro- 
tnifit.Nunc  ittdicarebromptum  cit,Quam  tumuUuandt  caufam  fiabeat  Frenefim. 


j?8 


II 


it 


t4 


m/9  T-rr 


4 


w 


I6 


-»^7»-l'  V  -*       T  •■_- 
r  (.■/.■ -4 V.'»-»     . 


*7 


.7- 


SC  H  OLI  A, 

Suhaudiedii  eji  ej^hheton,funt  enimProtcfHites  extra  Icclefam,fedPapale. 
Damnatijfedcaufi  incognita.Si  autel/erii  ejl effe  liera  Ecclefi^ynitate^libi ejl 
JinceraChriJlilieritMjybi  integer  ^  doBrin£^  animoruminChrislo  confcn- 
{Us  cum  omnihui  pijs:ab  Ecclefia  certe  alieni non  funt Proteftantes . 

Imo  cj^uisliel princeps pvel friuatns,fi  modojcintilla  Chriftiani  ■^i^li  habeat, 
non cupiat quamjjrimu rebtts ita mifere coUapfsfuccurri^  Qms  autem non intelli- 
£at,fruftra  aPapa  expe{iariquicquamopts?Suamergo  impietateprodat,oportet, 
qui  tamneceffarium  remedium  a  Ciefare  qu&ftu  effc £gre ferat .  Sedhenehahet, 
qubdfede  conduBis  quihufdammancipijs  loqui  continuo  pojldeclarat. 

Ego  Derbfcire^^elim^quidtandem  ijlorum  pugnet  cum  Chrijli  tnftitutii  ,^ 
reClo  Ecclefie,  ordine.^udio  quidem  hoc  dicijeda  quo?  Si  diabolmpater  ejl  mert 
dacij,quts  eiusyicariofdem  hahebit^ 

M  iral/eri)  metamorphofm.Tam  enim  religioJUs  coepit  effe  Papa^nt  datam 
Vrotefiantibm pacem  effe  cUm  audit,totushorreat.Sedmirum  ejl  ex  adue)fo,eum 
fecure  pacifci  ctj  meretricihm.nec  contaminationeeY  lmnrinij-^^*etin  hQyr^^^fj^ 
nua  penfone  decidere  culudm^vt  impunenon  modo  Chriftianam  relio^ionem  de- 
Jpicjantje^foenerando palam  latrocinentur ,deniq;  ner  Turcas  auerflm  .  Sed  in 
eopotifiimueluceteimfan(\imonia,qu6dcu.ApoJloloPaulotimet,nebonosmorei 
coUoquiaprauacorrupant.Quidtibi  cum  hac  fanCti ..^pojlolilioce ,  fcelejte apo- 
Jtata,tmb  omnvs  apoJtafi£ princeps?qui  citm  dies  in  marhinandisproditionibm ,  in 
fraudihm  excudendis ,in  bellis  conflandis,tn  excogitandtsnouvs  rapinarum generi- 
bm,in  moliendo  tnnocentiuexitto,in  deJlrucndaEcclefa,  in  difip.tnda  religione 
cumnequtfiimisconfultoribtis  tuis confumas ^religuum  tepmyel  cUEj^icureufuaui- 
terte  ohle£las ryeltnmedio fcortorti p^revfi tevntuta^ infiar  povri ^npc aliuftjp^^ 
yel  loquens .quam  quodyel  execranMmjmptetateJj}iret,i)elfuao^^  in 

citetiftam  tttam  effottam  libidinem,qu£taryipn  jfonrlumpyurirf  ffpfnrr. 

^rri^amm aures,neque  enimyidetur  iamdenihilo  conqueri.  Fateorfane, 
tanti  effe Ecctef£  ordinem  coram  Deof\t  qutinuolatin  alienum munm,non  eua- 
datfu^  temerttatis  paenam, 

Si  qua  ratio  foret  conferuand^  eim  tyrannidts ,  pro  qua nunc  decertat  Fre- 
nefm,  hxc  inprimts  frma  ejt  pr£  alijs ^^yalida^ne  quts  corrizendisfacerdotUfTt 
yit^s  fe interponere  audeat.Er^o f  Frenefo  concedimm ,  effe  hanc  illi^itaml/- 
furpationem,effe ^rande facrilegtum ,cum  principes ,  torpentePapa,toto  clero 
ofcitante,pereuntt  Ecclefx,  fubuenire  conatur,aCium  ejl.  Quid  ergo  hahet  Cdijary 
quo  tantumcrimen dtluatiPrimum ,tametfinon ejl  cuimlibet ,  fe ad  repurganda 
Ecclefi£malaingerere,^  reflituendumeimflatum ,  quotamen  iureChnJtiants 
princtpibm  hocnegabttur?Excipit Frenefm,  quiaftc agendo cathedram facerdo-  \ 
talem  inuadunt ..At fan£lts patri  bmfemper  aliterl/ifum  ejt,quibmnthil  fuit  an-  \ 
tiquMS,quam  yt principum  authoritate  in  ordtnem  redip-erentur  mali , /•Timprobi  ' 
facerdotes  ■.indigniautemhonorts  pradu  abdicarentur .    In  hoc  itaque  halluci-'  ! 
natur  Frenefus ,  guia  inter  ijta  duo  guantum  interftt  ^nonyidet ,  cathedram  \ 
occupare,  e'9'  rite  collocarejujlosjjcfjores  ,qut  fedem  ratione  iurcgue  p-ubernent.  \ 
Hoc  conceduntomnes  ,nonferturbandum  effeinEcclefa  ordtnem .   Tota  ' 
igitur  qu£jtio  in  ordintsdefnitione pofta  ejt .  Requirit  ordo  ,  ytfnt  dtjiincl^ 
fmiiiones,^^  hoc  concedimm.veritm conimdigni  dijiin^io  non  repugnat.  Nec 


I? 


S  C  H  O  L  I  A  5^9 

qiticqu-im  ohfl-.iT  ,(jUO  mirjtts  qui  rjiuerfti  ojf:(iJ5 pr^fmt,  communifwt.men  Jlu~ 
dijs  multa  fimul f.rocurent ,cjucminu^yoluant  coniunciimynum  l.fpide/fi^denique 
cuo  minus  altcr  pro  neajiitcitefrefemi,  in^  alterttis  l/icem  quandoquefnheat.  i% 

Det  ergo nohis Trenefm  ordinatum  exChriiii~\'oluntate  Eiclef^jlatfm: 
^  Itienter  dab imHS,(\m  min:mo  digtto  atttno^ereeum  aufit^t  conutUnt  ,impia 
at'.d.'xia  idtentiire.Scd  cum  froculcihftt  barhara  iffa,l/elpct!ti.s  lilmttaPapit' 
tuf  confufo  a  fancla  Chrifli  regula,ficcjf(t  hinc  frouidenti^diutns.  tttulus  ,cui 
<rr.iuts  irrogatur  iniuria,cum  adfucandam  a  Chrifii  regno  prorfus  tam  alienam 
tjrannidempcrf?eram  ^  impudenter  ohtenditur. 

Punitns  eft  Cfi  ,quod  manum  arc^Dei  admouere  auftafuerit  ,hono  cfui- 
dcmfdinconfderato^lo,  nempecitm partes  facerdotum  arriperet ^prxflo  tllis 
aftantihui,iCiradojficiumparatis.vhi  nunc  extoto  Papali  clerofrcerdos  'Vnta 
tfl,Quiarc£  Domtni  fuflinend^  ft  intenttts?  Punitus  eft  Ofas  ,  quod  ^  prxtcr 
(uam^^ocationem  ,c^  aduerfH^cUram^ei  prohihittonem  ad  tailum  arc£  perrtt- 
perit.vhfDennterdiClumilibrfnitd-vocattonts ratio.qu£  Jmperatorem ahomnt 
Eccleft(£curaarceat?.^tjfui  Reo^es  omnes^yocat  lefaias  ad  eamfufcipiendarn^ 
Punitn-s  eji OfA' ,qt(od ante  temptti ,  importuno  feruorefe  .-id ftftinendam  arcam 
in  o-ejferit  ..At  quam  difimilts  erit  caufaSi  arcam  Domtni  humi  proteclamAtmer- 
fajnjnliito ,i ni piorum prohrts  expofttam  erigere  conetur  Dauid ,  eJ7*  facerdotes 
adeaminfuafede  coUocandam  cdifio  fuoyocet  <  TWVerh monflrum qualiterde- 
nunciare  alijs  audes,yt  mantn  remoueant  aharca  ,(jut  eam  impuro  tuo  roftro 
proitratam  ptdiluiignominiop  conculcoi^Licehitne  tihiarcam Dominifordtbtts 
imi'ltre,profrarecumfumma  contumelia ,  projlituere  adquoduls  Sathanxlu- 
^ibriiljlacerare  infrttfta,eiusfanBit.iti  infultare-.c^  principibusfmul  ac  '\iniuer 
foChriJliano  populo  adeam  repuroanda,coapt.inda,reparada  accedere  ncfts  erit? 

Qmdnon  audeat  hic phrenetictts ,queM oyf  ^.^aronife  conferrenthil pu- 
iet(Dathan,inquit,^  Chore  ^  ^hiron,quod  c.duerfttiDomini  facerdotes  mur 
muraffcnt ,horrendo  exemploperierut.Sed  quid tufimile cum  Moyfe  habes  ?  r» 
ne Domint facerdos ,0  f.crorum  omntum profltgator^Nonmcdh  tumultuatips  eji 
Jehu  in  facerdotes  Baaffed  armata  manu  eosperfecutm  ,omne',  tntemplo  idoli 
fui  occtdit  .Pnclarum  factnta  ,&  quod  Det  tejlimonio  comendatur.Vocetantum 
Mojftnl/ulnerat  Dathan,chore  (^^biron,^  eos  terraliiuos  ahJorhet.Tu  igi- 
turalttf^f  fis,yt  facerdotij  iure  ^honore,a  teytolando  principes  deterrea. 

V».br^feruiehat.Aaronisfacerdotium,fedcontinthatrioninaneyeritattif- 
guram  ,(;^  fcrrfancla  eratDei  authoritate  fundatu.  Qujd  auteprster  Ltruano- 
Its  oftntatPapa^.Quofundamentofuffulta  ejleita  tyrannn'.  Q»o  deniq;  authore 
afummolijq;  admintmu ad  Jacrtlega  fuam Jundtone ,magtco pot m  quamChriJlics 
no  rttu,  tnttiantur^Ettamfcreparedeheant^nuUafcripturiifyUabal/nquam  hocj 
^uo  fuperhttmt,ftcerdotiJ  genus  approhahunt. 

Peruerfa  quideconfuetudo  nthtlaltudeJl,quamerrort6yetuflaf.  Sedquispro 
EccUft£  conjuettidiuel)ocrecipiat,ytquipr£fulumnomehaber,quahfcunq;fnt, 
quicqutdagat,ettafnihtlmtnus  fnt,quam  qnodli  ocatur,pro  lihtdine  grajfentur 
addeuoranduChrtsli gregv  i^^Jenemo  eoru  Lttrocinio  opponerc audeati  Inqua, 
obfecro,Barharia^aleret  hxc  c6fietudo,ytfolo  tittilo  protecii  Lttrones,  imptine 
perderet,maciaret,yasiaret,dt[?iparet  omnia-.ouod  fi  quis muj?it.iretde  cohihcn^ 


/^ 


J70  S  C  H  O  L  I  A. 

da  ibforum  trucuhnt  ia-facr.t  profants  mifceri  clcimitarent?  i 

-  ,^  Tf.  ,,     /  ybi  liqtiidoconfliterint  hx.c  tria:nonnccejiitiite,fedftiperhiaC£faremre   \ 

■ri^ii'  Cformationem Ecclefi&  fufcep>ffe:deindehanc  itacommedatam effe  ftcerdotibus, 

' '  ^  '  ?  -yt  ab ea prohibeantur,quicunijue  ynd^  manm  non  habet,ficu tab  adolendo  thy- 

^'^KiC  ?  miamate:poJ}remoficerdotiumPapaletn{larLcuiticia  Deohabere  ori^inem, 

I  pr£fenti  caufkforfan  conuenietvft£ exemplum.Rurfta  finihil  iilorum  conftaty 
I   quinpotimfi  eutncere promptum eft,necefftrib  ad idcogi  C£farem ,  nifi  ad  Ec~ 
clefi£  exitiumfciens  ac  litdens  conniuerel/elit :  nec  quicquam  magti  effepropnu 
eii^ perfon£,c^  facerdotiumPapale  nonififacrilegto  ^  anathemate  dcdicatum 
ejfe,quid  V^XJ,^ exemplum Erenefio fujfragatur  i  O^endat ,  inguam  ,conuocandi 
conctlij,  c^  refiituend£in^erum  fj-atum  Ecclefi£  fohs  jacerdotibus  ,pcutado~ 
lcndi  thymiamatii  attrihutam  effe  poteftatem  ^Regihm auteml/etitam  .  .Atqut 
yeritoipalam  reclamat.ojledat  C^farcm  fruflra  infolefccre ,i^rebm  henecom- 
pofitis,ambitionc  tantu,^prauo  nouitatisjiudto  lafciuire.Oftendat  ipfumdeie- 
do  legitimo  faccrdote,altare  fibi  interdiclum  perl/im  occupare.Sedybi faccrdos 
qui  ad  ojfictum  peragendum  fit  accin^ml  Quibm  canceUts  circurifcripta  eflpia  hxc 
folicitudo ,quam  infe  recipit  C^far^vt perrumperenon  liceatt  Qu£  tcmeritas  aut 
Ithido  in  aggrediedo  operc,a  quo  cejfare ,fumma  effet non  tantum  focordiajcdetta 
perfidia^  Quanquam  oper£preciu  eft  expendere  ,quam  argutus  fit  ratiocinator  Fre 
nifii fcriba.S acrifcium  ej},inquit,leges  de  religione fancire ,^  quidcDeo  gra,- 
ttfltmu.Ergo  k  C^fartipcrfona  hoc  abhorret.Hocyerb  cfl  norh  argumcntari ,  fed 
porcorummore  omnia  turb.ire.  Quidenim erogare  eletmojinas?  Qujd impende- 
refe  puhlicU  comodts?  Quidp^pulos  inpuro  Deicultu  continere? Qutddeniquefe 
ipfum dedtcare  DeoiNonfum  h£c  etiafacrifcia,nonJuauis  gratique  odorh  ?  Et 
tame piorii omnium comuniafunt.  Quid pr£terca  blateYas,placereDco,yt  leges 
dereligione  fanciantur,quod  adiaholtca  audacia  profcifci  Scriptitra  clamat?  Na 
^C^farti  ^omniii  mortalium  efl,ynuaudireLegisl:atore,quodadJJ?iritualeani 
m£  regimt  f^eCiat,^  quafcunq;  iUefciuerit  leges,ratasfine  cxceptione  hahere. 
Non contentus  communi facerdotum pr£rogatiua ,fingulare  fafligium  con- 
fcendtt.Noflrum,inquit,  inprimis.Qup  autcmture? Quiadata  nobis  efl  ligandi 
^^foluendi poteflas.  Quid  alijs(Omnibus  enimfimul^pofiolis  diclumcfl.quod- 
cunque  ligaueritts.  Ouod  omnihm  Chriflm  communicat ,tupr£datoria  yiolentix 
tibirapies?TuEcclcflam  nudabts^t  eim  te  fjolijs  yeftias? 

Eximium fanc  priuilegium,yt  tmpune  ru.tnt  in  omne fcelerumgenm facer- 
dotes ,(^  foli Dco  tudicium relinquatur. Quodji ita efl,  quorfum  iUa  l/etm  difci- 
plina  clcri,qu£  tn  ch.trtts  nunc  extat,olimin  EccUfia  locum  habuit'(Nam  Jiiudi- 
ciumfibi  in  facerdotes fumunt  epifcopi  ,gig.tntum  morcDeum  efedefua  diitur- 
harcmoliuntur.^tepifcobiseflpcrmiJfum.Quid,flDeus  fihi  hocafferuitfoli,tu 
adSacerdotes  tranJJerendo,n6nne  iUosJacps  dcos  f  Hic  quoque  acumenefl  mira- 
hilc,RcquiraJuperpaflores  ego  ipfe,inquitDominm.Ergo  propria  efl  Dei  h£cco 
gnitto,quam  ne ad tempns qutdem fumere  cuiqua Itcct. Quidinon requiret  etiaip 
J'e Dominm  fanguine innoxium de  manu  homicid.tru? N 6 furta ,nonrapinas ,nort 
inturiivs  qu.tilibet  rcquiret?Non  requirct  ab  impijs ,qiiicquid malorum perpctraue- 
rintiErgo fecundii cubicuUre hacFrenejtj dialcchca  toUantur e  medio  iudicia.fa 
cejfantfc£lerum pocnx.Soli  cnimDeo  rclinquendum  efl  tudicium.  Solius  certe 

Dei 


J 


iS 


S  C  H  O  L  I  A.  J7I 

Df/  iudiciumefl,non  inpcerdotes  modo,fedetiam  injjmosquoJque.SedcurDijl/o 

cantur  t>rincipes,nift  quia  mandatum  ej}  illts  iudicium? 

QuisFrenefw  hoc ^ngeltis^^el  fotiits d^monreuelauit^Varijs  enim  excaufis 
cum  proueniant  Dei  iudicia ,(juis  certam  caufxm  exprcprio  captte  defnietlSolo - 
mon  certe  neg.tt ,humano  ftnft  difcerni pojfe,quem  amore  yelodio  profequatur 
Detif,qui-'i  e.'dem  accid.int  bonU  ^  maln  .  Ex  Deilierho  i^irur  defntendum 
eratjfedprole  meminit  Frcnefini^cuim  perfcnam  fujlineat.  Sic  cnim  ante  cum 
Chrijio  egitDomimtfyCuiferuif.Hisc  omnia  tihi daho ,fi  projlratiis  adorauerpsme. 
Stcetiam  antifffores  eitt^ ,Cum ferHiehamtt^ Regin£  c^li,  arfluehamm  honii  omni 
bns.Sed im audiamus^qux  o hfedufu&  culttm repenfa pr£mia ,&  quas  o h contem 
ttumpcenas  irrogattts  referat. 

Conji.intinum  M^gnum adducit,ytji^ici£3  quam  ia(}at^donationis  fdem  -' 
nohisf.iciat..Adto  nihdeum  pudet.,yt  ntfg.u  qu£  iam  puens  funtludihrio,  Impe- 
ratoripro  certis  or.tculis  ohtrudcrenon  dahitet.  Olim  quidtm magnof^perctlto  de 
hoc  fgmcnto garriebant  ftulti  cc.nonift£,fcd  iam^taUbti^s  ineptijsdeftit  effe  locin. 
Qua  porro  cauft  tamfidek'mfcdisfu£cultoremJ.tcitTheodofturiiiq'.iiciim  ^m- 
Irollofngiiitremreuerentiamdetulerit^qHcdl/nquam  in  precio  h.thuerit fedem 
Rom.inam aut  e'M fcffores ^ufquam legitur .Mir^.m certe ,quod non  ^Traianiim 
addiderit .Caroli Magni ytciorm  huicyni  yelfuperjlitioni  jlfclajluto  conflio 
acceptxs  rejerre ,quhd fcdem  ill.xm  .ihomiiiationts  extulerit,  qucm  omnino  colorem 
hahef.Pcrinde  J.'Cit,dum  ex  totheroicis^  m€mor.xndis C a, oli y irtutihmliitium 
hoc  decerpit,quod  iiudet,.ttqueij  qut  in  aurononniftfco/iamle«^unt. 

Qujs  non  fujttkus  magis^  lapidiltiSjquam^^erhis  compefccnd^m  hunc im 
puricants  latratum dtcatiquod  Deiyindiclam  luftini.xno  tp.fltd.nnnon  manife^ 
Cx£.  eius  impietati,qu(!m  tnfujlinenda  Eutjchiana  h£refi  prodidtt  ^fcd  adl/nam  con 
tumaci.im  tr.insfer.it  ^quafedis  Roman&  maiejtaiem  iit:mtnuerit.Enpc.lam  .Ana- 
jlaftiisfidem  orthodoxam  impugnat.Execrahtlis  tn  Chriftum  lLfphemi&  faiito- 
rem  /e  ^^7*  > indicem  proJitettir.Piam  ^■^falut.trem de  incarnationis  myjlcrio  do-. 
i^rinam  iihefaCiat ,quantum pottJl.Ecctcft.xm  yniuerfam  tnrh.xt ,  ac  difip.1t per- 
niciofis  difidijs,fulm!ne  tandcm  iCms  miftre  pcrit .  NuU.tm  eiufmdi  intcritm 
ttliam  caufamfutjje pronuntiat Frenefins,quam  quldHormifd£ ^  Geitfio  relel 
lisJuit.Quis  autem  crcdct? 

Maurtcim ia.mfenex,cHm annis  Ifiginn  imperium  adminijlrajfet,a  Phoca  19 
milite  fuoper  infidiAs,  ^  fummam  perfdiam  fuhlatn^  Juit .Hanc futffe  contem- 
pt£.  fdts  Roman£ poenam intcrpretatur Frenifit-s ,quafi  Dei  confiiio  tuncinter- 
fuerit.Vtinam  quidemfe  non  immifcuijfet  pUcidtis  alioqui  ^  quietus  princeps 
prauis  ep!fcopori'.mfaCiionihus,autreprimere  loannis  amhitionciij  quamjouere 
inaiuiJfet.Veviim quid  iuncpetehat  Gregori:is,quam  n.e permitteret  MauricitiSy 
ynum  aliq.iem  cenfril/niuerftlem  Epijcopnni  ,quia  ejfet  hic  titutw,yt  loquitury 
nef.tritn,fcelenus,profanusy:<hominabilts,t^  .ytintichrisli  pr£nuntins?Scdyt  hoc 
quoque  umittam,  qU£n.im  ijla  ejl-  Frenefti  £quitiis  principemfcelerate  occiju  dam 
nare , qtuafedi  R '•■man^fe ohfeqnentemnti pr^hutrit,^  i.xudibttsyehere parrici- 
da,qut  in  D ominuoj  optme  defe  merttum  Hadium firiiixeri: ,  qui  ad  Imperium 
fer  taleperfdiam,ac  tan tum  nefoi peruenerit,  quia  ad  ornandum  R oman itm  ido- 
ium,^  euchendaeius potscumjueritpropenftor'^  Q^uc^iuiqitida  iudfpcciahat 

9 


3" 


3» 


57r  S  C  H  O  L  1  A, 

Fhocin omnia  Romcin^ftdi  Urgiendo,nifiythcic  cjuafi  nefariet  faClione Roma- 
n^yrbisfauorem  emeret ,quod  fe  Grxcisfcieba':  effeftto  merito  infejlum? 

Mirum  ejl,in  tampinguimeycede  non  effe  Frenefio  do^ioresfcribas.  Quantx 
enim  hidoriarum  infcitia  eftyprimhm  innominibus  turf/iter  labi ,  ^  ex  lufHnia 
nofacere  Conflantem-.deinde  cimomnesfere  Grxciimpcratores  in  eademfuerint 
caufa,paucu[os  hic  nominare?  Nifi  hoc forfan  arte  faciat,quia poenam,qu£  pro 
terriculamento  effet ,inuenire  in  alijs  nonpoterat. 

Henrichilfitia^cjuibtis  laborauit,hic  excufare  nihil  attinet .  Qu£autem 
fuerint  contentionum  interipfnm  ^Hildebrandum  feminafcjuis  cju£rat  ,  ^ 
ciualitcrdepugnat£,fuerint,reperietprofeC\o,Hildebrandum  hominemyafri  ^ 
malitiofi  tn^enij ,adh£c  inexptehtli  ambitione  ardentem,in{iruflum  yerb  t(^gU 
diatoria  confidentia,^  extrema  crudelitate,cum  Henrichuml/ideret  luxuritt  dif 
fluerejibidinibw  deditum,pr<:terea  infolenterfirocire,flatimquafi  oblata  occa~ 
none,addifip.indum  Imperium  animum applicuiffe . Qmbm porro machinis Hen 
richum  ^tXZ^^^jf'^  efl,quibui  deinde  armls  yfjue  ad  fnem  yfis  efl  ad  ipfm  oppri- 
mendumhum  facrameto  foluifftt  principes  Germanos,hoc  efl,peierandi  licentia 
illi^  dedi(fet,alios  adegijfctfalfs  terroribpn,altos  minis  perpultjfet,alios  corrupif 
fet  blanditijs,Bauarum  traxijftt  adflem  Imperij ,obtinuit  lit  fibito  tota  Germa 
nia  beU.0  inteftino,taqu.imyno  incendio,coflagraret.Cumfuppliciter  adeum  l>e 
nijfet  Henrichus,ac proflratus  adeimpedes  iaceret,fuperbtflimc  eum  contempfit. 
Necanteflatuit  fu£  tam  impotenti  ^  intolerand£  fuperhi£  modum,quamfibi 
Jmperatorem fubiugauit  yna  cum  Imperio.Nam  paruml/idebatur ,  fi  C^farem 
tanquam  dediticium  haberet,nift  diruto  Imperio  foltts  dominaretur.  Et  audet 
hicFrenefliMeiu-s  hiflori^facere  mentionem,qu£  luculentum  teflimoniumreddit, 
■yel  potiui  iUuflredocumentumefl,nuUiynquamyel  ex  ipfis  tnferi^  tamtetrx 
monflra  extittffe,quorumfoeditAS  Roman^fedis  flagittjs  non  obruatur. 
3^  Cur  non  ^  Fridericum  Primum  recenfuit  in  hocnumero?Imo,rurnon  lon- 

nimcatalogum  Imperatorumconttxuit? Nam  quo  quifque  C^ftrum  placiditisfe 
geflityita  eopetulatius  eim  mafuetudine  abufi  funtRomani  antichnftt ,pudedi6  ad 
uerftneos  lndibrijs  nonabftinentes.Si  quiautem  paulo  animofiores  eorumfero- 
ct£  r.flicertint  ,fenferunt,qutdeffet  furiofa  belu.ts  prouocaffe.  Ciim plufquam 
ejfrent  ltbidine,ciim  plufquam  tyrannicaf&uitia,cum  importunofuroreyitro,no 
prouocatos  infdtaffeyt plurimum  C^faribm conflet  tuos  antefffores  ,phreneti- 
ce-fl  quidiUorum  cuiquam  accideritcalamitatu,flatimnereum coram  Deopera' 
ges,qtiodfe  tam  immantbtn  befiijs  conculcandum  non  proflituerit?  Itdnefurcifcr, 
Deum  nequiti£  yeflr£  miniflrum  fimul  ^  ajfertoremfacies? 

Fateorfane,diram  imminere  Detl/ltionem  omnibtu,qui  adfcindendam  Ec 
clefi£ynitatem  antmumapplicuertnt.Qu£  autem  maior^nitatisdiflipatio,quam 
dum  adulterata  do6irin£puritate  ,  ^  euerfo  in  eam  confenfu  Chriftm  quaft  tn 
partes  difcerpitur?  Quis  autem pr£terynum  te ,b  carnifex,huim  dtfltpationts  au 
thorefl  atque antifles?Scio per  te non  flare ,  quominm  pr^dicemm  omnesynum 
in  terris  cxput ,ynam  Romanam  fedem matrem ac  Reginam,fedquis  pr£ter  te ob' 
jlat,quo  mtnus  omnes  exanimo  conjiteamur  Deumynum  ,  ^fdem  ynam,ftcut 
linumefl  tnteromnes  baptifm.i?Principeml'erbfedemquidnominas,que  iam per 
mnosplufquAodingetos  vero  epifcopo^acua,  moriuis primitm  flmultchrts  locum 

prxhuit. 


il 


S  CH  O  L  I  A,  37J 

jjrxhuit^mc  ah  irnpteiath  principe,^crudelijlimo  itninKtrurh  tyranno,  a  capira 
liChri^i  hoile,apr£cipuo  Ecclejixyailatoreoccupatur? 

Qmn  luiki  meritas  contempti  (^  oppu^ati  Chriili  paenas  luant,mini- 
me  duhium.  Gr£C0s  yidemus  mifera  e^  acerjaferuitute  premi.caufa  ohfcura  efi, 
nifi  exyerho  Dei  petatur.    Hoc  inde  aaidijjediuinat  Phrencjiits^quod reBeUes 
fuertnt  fanC\£  fedi  .     Ego,ficonijccre  Itcet,  potius  idfaclum  intcrpretor  ,  quia 
eoyfquefuperhierunt,yt  liniuerjk  Ecclefi^  dominatumpriores  appeterent,  quem 
nuncfihilfurpat  Papa^quodnouitatiscupidiores^in^yarioi  feCiits  f.ierunt  dihra- 
Cii  ,quod  praua  ambitione  ,dum  meliits  aliquid excudere  lioluntficris  Chrifti 
inflitutt6,degenerarunt  afyncera Euangelij  regula.  Vtra  ex haduahits  yerefimi- 
lior  conieCiura  eftflUa  certe  liitia^quihui  ego  caufam  impuio  ,  Dei  tudicio  dam- 
nata  effe  conjlat .  Qhod fi  audicndt fint  homines,  dum  caufas ex cerehro  proprio 
quaslihet  comminifcuntur,  non  minm  fpeciofo  colore  Grxcia  ,Jlante  adhiic  dhc    - 
falua  Imperij  mateftate  ^  potentia,Romam  exprohrarc  poterat  ,poenamco$ 
pendereju^  rehelltonif  ,quod fedi  Conllantinopolitanx  in  primatm  controuerficc 
reftitiJfent.Etft,qucmadmodumfuperttisretuli,  non  tunc  amhiehat  primatum 
jlomanus Epifcoptis,quum  agitari  coepit contentio,  fcd ne  infcrior  Conjlantino- 
polttano foret ,locum fuum  tueh.ttur.    Infumma^l/numejfepeccatum  inmundo 
dignum ira Dei ^dtgnum  omnihws poenU /nalorum  denicjue  omnium fontem ,pcrfua 
dereyult Frenejius ,quod fihi  non  ohfequantur  omnes ,  qucd  non  afuonutupen- 
deant,quhdnon fuum  adorent numen  loco  Dei. Qujs,nifimente aha  ltenatu6,per- 
fuaderi  fihifmat^.  Quod  ftadfidem  hahendam paratos  haheat  omnes,pri:aumo- 
jlendat,oportet,quid  commeriti  fuerint  Hungari  ,quorumnihilQ  melior  efh,quam 
Gr.icorum  condttio.Expone,inqu.im,'nohts  phrenetice  quofiio  dclicio  in  eandem 
cum  Gr£ctsferuttHtem  conieQifuerint Hungari,quthui  nonaltterfcmper  ahufips 
es,atqueyiltfimif)nanctp^s,  ^  qui  perinde  acferui  ergajiults  inciufi,yin{ii 
compedthui,nullumtuumimperiurccuJarunt.Quamergo  pueriliter  ineptis,  dum. 
quafire confecla,  fuperciltofe  pronuntias  ,nunquam  fcdis  tus.  impune fhretam 
fuiffe  tyrannidem?  .At  certum  ejl,  non  leuitcr  moueri  Chrijlum  Vtcarij  fui  con~ 
temptu.Pergesne  tgitur,  os putidum,ita  Chrifla  tUudere^.Primum quis  teadhunc 
honorem  euexit^Nemo  enim  ,tej}e  ^pojlolo ,  fumere  Jthi  honorem  dehet,niftyo- 
catas.Dtclum  ejl  Petro,Pafce  oues  meoi .Exci pio ,omnthu4  idemeffe  diclum.Ve- 
teres  tUtfumi,quthus  antehac  perjlringerefolehas  hominum  oculos  ,prideeuanue- 
vunt . Quafronte  tam fuperhum  tttulum arrogare  tihi  audes,qnem  fiquis .Ano-elo 
rum fihi affereretjcinathemate  effeiferiendialGregorio  tuo ,fcuti iaclas ,antefef 
fort,fceleJhii,impiwJ^acrtlegws,J'athan£'yicariu'S,pr£curfor  aruichriftifiiitaiiifc 
eptfcopumyntuerfalemficeret,JiHeJio/naniPsjiue  alim  quiJJ^iam.  Elive  nunc,'y- 
trH~)ioles..Aut  enim  Grcgorium  damnes ,oportet ,tanquam  Jcdi  tux  hl.ifphemhm,. 
aut : am grauem  fententtam  fuQineas  .1  amliero  yt  parcamtis  httic  tam  execradiS 
blafphemi£,yt,inquam,fingamusyanumeJfe,quodpoJ}.ApoJiolos  &Prophetas 
docetCyprianus  ,ynum  ffetn  Ecclejia  Chripi  eptfcopatum,(Hius  partes  infoiidum 
finguli  teneant,^  hancdignttatemad  l/num  quempiam  hom.inum transferri  fi- 
namus,quo  tamen  iure,aut  quajj>ecie tthi,perdite (^  dtplorate  latro,  conusniet? 
Tiine Petri fucceflor,qut  nihtlo plus  fmil.ti.dinis  ctm  eofiahes,  quam  Nero  quif 
qua,aHt  Domittanus,  aut  CaltgnU  .Nififorte  Heliogahalii  tnams ,  quiftcerdotiii 

ij       * 


574  5  C  H  O  L  I  A, 

nouum  Impcrio  adiunxit.  Omnes  certe  iUi  fummipontificef  nomine  eranf,(juod 
infuperditioneeins  temports  licehat,tu  idnoryiehodie-vfurpoi  inpopulo  Chriflix 
no  contra  iti4  (^  fa ,contra  inuiolahile  Chrifit  pLicitum,contra  omnidfxnclorum 
fatrii  inftituta.Tu  Chrifti  Vicaritts^cuius  omnes  cogitationes,{ludia  omniai^f^c 
Cia  hucJj>eClant,y:  aboleatur  Chriftnf,modo  nornen inane maneat ,  quo  tanauam 
meretriciofuco  ahutens?  Tu  Chriftivicarim,  ([uem  iam  pueriomnes  noue- 
runt certum effe antichriftum^. Qualem nohuChriflum fahricahis ,fiyelis eins  imx 
^inem  in  tyrannide  tua  agnofci?  Videmtts  cmnvi  tmpietatn  antiflitcm-,fathandi 
anteJtgnanum,ferocem  animarum  tyrannum ,f<&uuyn  carnifcem  ,  cjuod  adyitarn 
Jpeclar,monftrum  ex  omnthiis  fl.agttijs  conflatum:Mum  dcnic^ue  perditiontsfiltum, 
quem  nolis  depingit  .Apoftolm,^  Chriftificartum  iudicahimns'!  Videmtts,in~ 
quam,lupum,a  quo  deuoranturChrifti  oues jTidcmuifurem ,  a  (juo  ahi^^untur,yi- 
demw pr£donem,a  quo  maC^antur,^  hic  nohis  Chrifti  Vtcarius  erif! 

35  Themtflt^cles  olim  lujlitixfacrum  faClurns  excla)Vc:Jfcfcrtur  ,  Odea,ft  cju.t 

"yfquxm  es,nos  de  confcicntia  Pap&  nonrogthimM-Syyhinam  fit,  dum  eam  tefiem 
citat?  Excitare  interdiimahinferisfolent  rhetores ,quorum  perfonim  caufx,  fuiz 
aptam  iudicantfed  neque  hoc  inp.ip  t  locum  hihet,cuineqtte  cuelifunt  neque  in~ 
feri.  Qui  ergo  hanc  Chimeram  m.mihns  tenehit,  tUc  Frencfium  pro  Ecclrfcpace 
ithenter fanvuinem profi^furH  cred at  .^t  '  rtmipfam  intuemur^^juid fit alienum 
fano-iiincm  fundere ,nouit P aulws,fHo  parcere  dtdicit .Certe etiam  fi  hacl  ntis  cre- 
ditum  fhtjfct,a[iquam  confcienti£  p.trticid.im  in  Papa  adhucm.tnere ,  hoc  tamcn 
tam  manifcflo  periurto  apparet,quam  omnem  Dei  timorem,  ^  hominum  reue- 
rintiam  ahiecerit. 

^^  ^equaftne  condttio,yt  Papi£  tradantur  iudicandi  Protejlantes  .  Q^idni? 

£"■0  enimjnquitfumeorumiudsx  Solus  nefu^diutoresfihi  tn  conftlium.iffiimit 
yenerandos  fr.xtrts  fuos,quos  cttam  honoris p.xrce afptrgit.Totlupn  yt  tr.idatur 
«rex  ouium(.At  quaUf  iique  ftnt ,tpforum  tamen  ejlcognitio.  Si  nlimPaulo  dice 
re  l.cuit  de pariete  dcaihat o ,N efctchamfratres  quo dpmtifcx  cjjt  t,q:td  nohvs de 
atris  iftisyulturihiu  hodtedicendum  erit?Sed  ne  longtnr fim ,tantum  hoc  dicofx 
cerdotes  Bomini fe  ejfe  oftend.int,  c^  iudicandi  potefiatem  mox  illvsftne  dijfi- 
cdtateylla  concedam.  Quxles  autemyideo  ,mcritQ  fifcitart  poffum  ,q:ifnatn  eos 
conflituerit  arhttros  aut  tudices. 

?7  Quo  elogto  principes  cS^  magifiratKi  ciuiles  ornat  Spiritusfanclm  ,  ficuti 

cum ex loco ipfo  conftat,tum ettam  ex  Chrtfti tnterpretatione,rllndCoftan:inus, 
homo  nonyaide  exercitatus  in  Scnpturti  ,(^  fyerum  narr.xnt  hiftori£,tunc 
adhuc catechumcnus ,errore adf.cerdoies  traJlulit.Frenefius ^chtUis clypeumfe 
inuentjfe putat ,  dum  tndepatrocinium  mutuatur.  Nuncftatuendum  ejl,  ytri 
plusfidctCit  hahendum  ,Deone,an  Conjlantino  .  De  fcnfuiUius  fententia 
loquor,Ego  dixt  dij  ejlis  ..Altoqui prudcnter  egijfe  Confranttnum  ftteor,  qui  cum 
tpifcopos  cernerct,  fat.xli  quadam  rahte  in  mutuam  lacerationem  inflamma- 
tos  .Artoparcere,^  deferere  Chrifli  caufam^Dtfts,  cupiditati  morem gere- 
rent^  prohrofos  eorum  IthcUos  confcident.  C^terum  quam  procul  a  mente  Fre- 
ncfit  ahfueritConft.intinus  ,ne faijo  ampltuseius  nomen  ohtend.it,  ex  tUius  ad 
Nicomed.n^es  eptflola,  quam  Thcodontus  lihro  primorefert,  iudicii^mfacere 
promptttm  ejl,  fi  cxstos ,inquit ,hal emus ,0^  orthodoxos  0*  modeflos  eptfopos , 


gau- 


S  C  H  O  L  I  A.  ^  J7J 

gaudemus. Quhd f  qnis  audader  ac  inconfulte  adfoucndoi  pefles  ex.i>ferit,il!ius 
audacia miniJlri Dei,hoc ejl^mea  executione coercehitur.  Quando  tn omnihm 
Conjlantino perfmilem  ejfe  Carolum  Ciifyem  optat  Trenefm,manH  eim  nonfu- 
am  audaci.tm,fed  ejferat.im  rahiem  coerceri patiatur. 

Specicm  qittdem  co^endt  cocilij iam  altquottes  pr&huit  FrenefiiiS^fed  quife-  jg 
rioetim  cogitajfeynquam  de  hahendo  concilio  putat,micam  ftni  cerehri  nonha 
het.Mundum quaftfamelicum  ingenti  concilij defderio  hiare  ixmdudimnouit. 
j:xtren:£  fe  crudelitatisdamnari  ah  omnihfts  tntcWgit ,  quodtandiu  iKtrijs  ludiji- 
cationihm  tempi^s  extrahat.Cur  non  igitur,quoadcitra  fuum  dijjendtum  potejl, 
fatisficiat imperitvs,concilium fuhinde indicendo,quodnunquam  hahcatiSi  quis 
autem  mirctur,curtantopere  concilium reformidtt Papa,in  quo nuUt  hono pate- 
hit  lo(US,in de  reputet,quam  ft p rodigiofa  ty rannidts  Jp ecies_.qu£  nonnifi  perter 
rorem  (^  metum  retineri  potejl. 

En  quid  prematfanCliftmum  patrcm.Non  audiendo  au:  difcptjndo  tr.tcl.t-  39 
riliultcaufamProteJlantium,fedhoccommodifimumforepmat,f,th  iUtsdam- 
nandvs  exordiatnr . Qmnquam  yixifto  honore  etiamnum  eos  dignahitnr ,  ncnm 
aClamagere  iterumincipiat,fcd  exequendam  in  eosfententtam  mandahit.Et  ler 
tenonmale confulttfiis  r.ittonihtt>s,dum  ne  caufa  tam  dy.hia  ^  fhi  penc.-hfa 
retraCietur,fUiciie  caiiet.Qutdergo,fiaudiatur,Proteftantihiis  reiiquum  ejl,nifi 
ytcatifcfudidefeytfone  omiffa,fe  iUifuaque  omniadedant? 

Vtinam  quidcm  "Vere  coalefcant  Gerntani  omnes  in yerumfdeiconfenfum.  40 
filique  mutuofuhl/no  capiteadh£reant,nempe,Chrifto.Imo  totm  in  hancynita 
tem  reducatur  orhis ,quo  impleatur lUud^quo  certum  ejl foltdam  EccifiApcrfedio 
nem contineri ,hoc  ejl,yt  fat^nutn  ouile ,(;^ynus pa^lor.fed  reclam.it  Papa,qui 
pronihilo  ducit^Deum agnojcil^num ah  omnthu^  ^puraCiirifti  douri/ut,^  au- 
Jhicijsgitbernari  totum mundum,nif  ipf  pro  capite  adoretur.  Ergo  vtcunque 
Deum,nififttfojnuocare  teftem  nequeat ,qui D eum  mtUum  htihet,ne  tamenfe///- 
per mentiri eum putes ,ynuin  hoc  yere ajjirmat,fihi nihtl ejfc magtitn yotts,quam 
fuhiuoumfuumomnesredigerequi  auoLtrunt,  i^  quos  pro  indomttis  hahct. 

Quafiyeroyocauerit  JjecoUiFendi^acno  potiii^deindujlria  tempaselegerit,  "'■' 
quodejfet  ah  omnt  pacata  confult.xtionealiemjhmiim  .  Ci:mJ'atii  ccmpenum  hahe- 
retjheUo  dijlineri  duos  pr£Cipuos  Chnjliani  orhts  monarcbAS ,0*  latii  plurihitslo 
cts cLiJ?icum propemodum  canere,concilium  fiahereje lieUc  JimHLitiic  .  Quts  tam 
Jlultumfuijfe  cred.ttpnt JJ)erauerit^.Vnde  etiam  conieduramf.icere licet ,  nthil 
eumnifi  per fimuLttionungerere.N am  quijadum ejl,yt  tra.jquillts  rehm  eeffa.- 
«erit,^cum  aUquandiu~)iolitaffetconfuijAlantu.xniindidio,  ^poslea  Vero- 
nenfis Pntrunque tnhuUam  euaMterit,nunc autcm  inmcdto  armorum Jtrcpitu,^ 
temj^oreturhulento,fe  tanquam  in  optima  opportunitate  commoiieaii    ' 

O proflitutam  impudentiam  !  M irum,nifi fcri! lefuo  m.tndaiicrit.yt inter_ 
frihmdtm  invemijceret  .dc  brhryrmilaynam  extorgiurLt  ah  OQib  finiflyo.  Sed 
jion  mintnfulta^  ejl  quam  tmprohu6,qui  cora  C^afare  hancfalulam  .igtt ,quaf  fit 
iUt incognittps- Qu£rat  ergo  peregnnum  .  Tametji quis  npenetitr  ab  Orientc in- 
Occidehtem yfque,  qui eum  Deo  hic  ^»  hominihus  lUuderenef  i.-it.Sedpergamiis. 
Lncii qucm  indiCit conciUo^Tridentu.  Valde ejl  idoneiis,fiquidem  tamjaiui ermt 
Girmani^ytin  mediiilupi  JaucesyUro  fe  ingerat.QuaLts  entcofeJjusfMilefiorif. 


4« 


57»?  S  C  H  O  t  1  A. 

fcilicet,qui  ne  imaginemquidemhoniyiri  inrerfeferre  pnj?int ,  Q^ali^  incO" 
mffcendo  xcmitAS  aut  modcratiofForte  ad placidam piamquedelibctationem  intg 
vri,necyllis prxiudtcijs  occupati accedent.Imo  iam  dicitc.tuftm  Frenefim,cju£in 
diR>utationemlfocatHr,ia'K  damnatam  tffe.Superuacuum  ey^go  forct,tn  ea  difcut,i 
'  tienda  yel  horuLtm  corifumere.Nc  tamcn  yil  morojinimium  yel  crudeles  appa- 
reant,adaudiendumfe componet.  I  apparttor,prorefiaies acccrfe ,fi  quid cupimt 
conctlio  propofitum,fuppUct  lihello perflringant ,  nc  delicatts  fan^lorum  patrum 
aurihnsfint  moledi .,y4uditis fuppltcum poituUtis ,  ante  omnia  tentare  coueniet, 
num  fummam  ahfque  prouocatione  poteflatem  de  fc  fuaque  doClrina  ludicandl 
fxnclispatrihns  conccdant-.dcinde  num  omtff.t,  qu.tm  apudfe  tam  conjlitutam  ha. 
bent,rcform.ttione,ahnegataque,quam  amplexi  funt,doClrina,fidem  rititfjue  om 
nesftnll^Romantcfedtsquajipoflliminiofufcipercftntparati.Inpriorefh^fita 
ncrtnt,fchifmatici  extcmplo  pronuntiahuntuy.fecttdumfifaccre  recufauerint,iam 
^  hts h(£.retict ertit.De  illoriler^o  cotumacia ytndicadaflatuanducotinuo  erit.  Qwc 
qua  enim  attingerc  nefts  ertt,  nifi  EccUfia  in  integru  reflituta.  Interim  er^o  dti 
tntejlino  bcUo dtiltnchitur  Chriflianm  orhis ,ad perfequedos  npprimcndofjuePro 
teflantes ,Ecciifi£reformatio  dtffcretur.  Neque  tameinterea  ceffahityenera^ytlis 
clerm.FlahcUts  enim  multis  ad  tgnem  inflammandum  pafiim  opns  crtt.  Qmdfi  tn 
tranqutUam  poffcftoncmfemel  rediertnt,fi  qms  ~\illam ampUit-s  conuocandt  con~ 
cilij  mentionem  facen-  audehif.turhator  ^fcdttiofm,<&ynitatis  inimicmyno 
omnium  ore  proclamahitur.CerteyiUthore  Frencfio,nc  Imp.rator quidemipfc  tm 
pune  id  tcntauertt.Tamcn  yt  Impcratort  conciUum  pctcntt  detur  ycnta,  Uherum  i 
tamen  crit  Pap£  recuftre.  Repulftm  autcm  pajfiis,yltcrii'ys  pro^redt  caucat,  ni~' 
fi  yelit,vfi£  exemplo,  arrojra/itt^  fu£ poenam  Utere,aut  alto  quouis  horrihiU  exi~ 
tio perire.Seddeordine  conctlij  aUdsfitcmpiiS  dahiti>r. 

4y  Quis  iammiretur,Papam  fihi  in^vniuerfum  mortalium ^cnm  primatum  i 

~)iindicare,cumfe.Angelorumquoquepr£fidem  hic  faciat^  Std  rc:)r,ne  amhi-  j 
Zaitatenomtnis faifus  crrautrim ,z^  ccrte  crraui.  Qups  enim  angelos  intelli^e-  " 
rct,niftquihm  ytt  confiitarijsfemper  ajfutuitlEx quibm  ynm cjl  lUe ,  qui  oUm  ad 
perdcndum  .Achah  Jptritm  rncndax  in  ore  omnium  prophetarumfuit.  Si  tantiim 
tUic  potuitynits,quidhicfacientaUquotmiUa;Inhoctamciurereprehcndt  Frene 
fimpotcfi,qui  adfuhfcUia  releg.it  eos,qui  cofltofupm  ipfim  trthunal pr.ifdcbitt. 
Nccmc  entxn  ipfe  tam  magnm  eJlDcm,  quin  patrt  mcndacij  fcruiat.  Certc  qut 
magicis  dtutnationibmfe  yitamqucfuam  fuhilcit ,  diaholo  ,  quem  inuocat,mino- 
■remfe  ejfc proftetur.Etfi qutd projiteatHr,non  moror,dum  qutdf.tciat,yideo. 

44.  Pater  cj},qtialem  fuijfc  S aturnum  tradunt P ott£,qut  f  Uosfci Ucet  dcuoret. 

■Quicunque  tamendtcio  nonfuertnt  audtentcs,eosenumcro  fUorum  Dei  ahdi- 
cat.Scd'h£ne  hahet,quod  SaUnonei  funt,non  Dci  fulmina. 

Hoc  primum  cjl  ,ne  qua  doclrina  ,  ntfiex  tripode  Rornan^  fcdis  profe- 

■^^'  {la,  rectptatur,qttoimpctrato,qu£ampUmamhigendi  cauft  eriti Promde  quin 
de  cxaminanda  doilrinajdc  rcpurgando  corrigendoque  EccUft£  Jtatu  agatur, 
7ion  abnutt,modb  idfiat  fe  ludice,^  tota  controucrjia  folo  fuo  nutu  tranfiira- 
tur .  Nec  eo  contcntm  ,  fiht  catcnm  cauct ,  yt  qux,  yolet  ipfe  cum  angt- 
lorum  fuorum  cohorte ,ea  duntaxat  in  qusltoncm  l/cniant,  yt  modum  actto- 
nis  p£fcribat,yt  filentium  iniungat ,  quoties  Ubuerit ,  yt  fimul  atquecon- 


cre- 


S  C  H  Q  L  I  A:  J77 

crepueritjomnes  contremifomt.ItanefCorruptum  Dei  cultum,extinCl(im  eiut  <rlo 
viam,l)elfaltem  yaldeohfurcitam,  eue>fiim  Chriffi  Mc^tim ,  pcj^mdat^imrtli- 
gionem,do6irinam  l/eritatvs  partim  yitiatam,partimfepHltam,l>a{iatam  mif-re 
■ac  laceratam  Ecclefiam,Sacramenta  adtmpemfoedtimque  qu£{Ium pro{litura,a- 
ninm  Chriilifinguine  rcdemptas  facrilevx  nundmationi  expoftoi  ejje,  mtnijie 
riumvel paftorale  munw,(juo nihil mundo  magtsJaUtare  ejfe debuerat,in  txiti- 
alem  tyrannidem  conuerfum  conqueruntur Protejlantes  ?  Horum  omnium  malo- 
rumPctpamcumfuvi  retmfacitmtyparatifuntdigito  monilrare^ipfum  ejfe  .An 
tichriftum.  Qmd f  non prohauerint ,non  calumni^modo  poenamftd atrocipma 
qu^Jue  fuppltcta  fuilincrenon  recufant -T antum audientiamfiht daricoram£- 
cpuo  trthunali poiluUnt,(^  quidem  hac  lege,yt  caufa  exfacro  Deiyerho  defini- 
atttr,neque tamcn negligantur^^etufta patrum inilituta.  Quid adhdic fanciijii- 
mis ^ateriCogmtiont m  quidi m  reaptt,fed  his,quai  retuli, legih(i.s .Hoc  yeroper^ 
inde  edagere,  acf  qun  iatro  de cxdthw  acfurtts  ajeperpetratts accufitits,  iudi- 
cittfe  non  recufare dtcat ,fedhac  lege^ytfibi  trihi,nal erigatur,  ex  quo  defua  cau 
fa  f,ronuntiet ,  7ie  qutdfe  inuito proferatur,nequacontumelia  Udatur ,ne  quihtis 
'yrgeatur  tejltmonijs ,  fed  totam  caufx.  aclionem  fic  temperet,yt  fcelerum  impu- 
nitatem  citral/Uammoleiliam  fthi  confrmet  .  En  cur  tmperiales  conuenttu  au- 
Sendi  huiuicaufe  nonfntcapaces. 

Sectmdumeilde  homiEccUfiailicU  jl/tft  quid haBemi^ fuerit  in  eorum 
adminiflrationeyiitj ,  fqua  tUtcita  yfurpatio,non  nif  P ap£  iudicio  corrto-atur, 
QmfruilraPapamtneoinfidere  neget^.  Quahs  entm adttus pattperet prtnci- 
pihu^adresnouandiV5,fi  huc  admttterernur  t  palam  ed^quamejfrtnata  luxurKt 
^ijfluant  hodte  Epifcopi,.Ahhates ,1^  quiordinefequuntur  .  ^udirent  pnricipcs 
opulentiam  islam,  qux  hodte  tam  perdite  dilapidatur,pauperum  ejfe  patrimoni- 
vm.  Quisnon  infurgeret aduerfus  eos,  fnon  tpfprtons  occtiparcnt,tn  ordinem 
fe  cogendo  ?  .Audircnt  ex  anttquis  Canonihui,quaU<  ft  ^  adquos  perttneat  di- 
JJenfatio .D iaconiam  illam^Veterem  omnes  requirerent..y4udtfent,neminem  ejTe 
ex  Ecclef£prouentu  alendum ,nifi  qut fim^lioni fu£fatisftcit .  Clamarent  abi- 
gendos  tgttur  ejie  omnes  otiofos  yentres.EtquotufquiJque  ex  tot  Uo-tonthns  ma- 
nereti Quts hodi e Epifcoptts  ojficiojungitur,  tmhfungiffimulat '.  Quisparo- 
chttsiNam  Canontci  (^  alij  ad  yeterem  Preshytcrifformam  rtuocarentur.  Ne- 
que  aUits  tantiim  Ecclefas  peruagaretur  profxna  iita,hoc  eiT:,laica,yt  loquntur, 
correCiio,fedadtpfamRoman.xmfedem  haclenus inaccejfam pertingevent .  Porro 
quid aUudhoc  ejfet ,quam  coelum  terr^mifcere  i"  Indignum  yero  faci>iiii,yt  Deo 
terreno  dicanturl/iuendt  leges,yt eitts menfefumptm prxfcrihantur^exi o-atur  an- 
nuatim  aheo  ratio.Neque idmodo,fedqu£aiijs^/elperyiminiuftamr.tputt,yc,l 
fraude furatiis ejl,ab  eo extorqueantur. Quin etiam^i^qu£  tmperto prtdemabla- 
taquafiiure pofiidet,  reftttuere-.dentque  rapinas  omnes  ,quas  ino-ur<rit.iuit  iam 
totannis,euomerecogatur.  Qu^odfiquamaiorl/rgeretneccfititi^concediidfor- 
tepojiet .  .Atnimc  cur  inuaderent prtncipes  aUenim  muntts,  ciim  tam  £qua  aUo- 
qut  ratto  hic  a  Frenefo pr^fcnhatur  1  Qmcntm  ad  remedium  ajferendMm  apti- 
or,quamcut  bene perifecltts  eftmorhtts  (  ToUend^  funt  acrepurgand£  corrupte- 
U,  qu^^yeterem diacontam prorfttifufluUrunt .  Quthm  potita  tniungt  hoc onus 
conuenit ,  quam  qui  malorum  omntumnon  modo  penitm  fun:  conjcij  ,fed  ettam 


4^. 


m 


S  C  H  O  L  I  A. 


47 


authores?ExpeClcf}iM  quahfnturafit  tmendatio j  fi  facerdotilM  Itherayel agett 
dirvd  ceff.xndi poteftiU  rclirtcjmtur.  Non  fic  pimRex  lofiai.quinonprouentui 
tantum  ad  lnCium  deilindto  .fd  ctiam  ftcriiohUtionihiis  fcrihamfuum  frxfecit. 
J.t  tamen  Frenefiumnihilpudet  facrils^tj  accuftrc  imperij  ordines  ,fi  cohihendi/i 
ficrtkgiji  fe  interpoftterint. 

Quidftt  conceffumProte{tdntihm,dicerefuperfedeo:c[uanquam  hucfum- 
ma  recfit,ne  quihii6  tntuftn  prxitidtcijs  :nifi  caufa  rite  cognita^  iudictta ,  ante 
tempits  ndHentur.Hoc  totum  refcindi  iuhet ftncim  pater.Durtm  idquidem,pri 
mafpecicfet  rattoftihed .  Qtiid enim fi  ad confilium  integriycniant Proteftan- 
tes,qmnttimfincUfedt  dercJferit,Tt  quaf  de  re  duhia  ineaturdifceptatio?  Non 
ahs  rccro-o  eil:,quodtamflrenuecontenditPapa,nequopriuilegto  fuhleuentur. 
Quidcntm  aut  commodiusilli,aut  magiiexpedtttm  ,quamytdamnatt  lUuc per~ 
trahanturjl/el poenas  lu.tnt  fu&  ahfenti^? Quin  .rgo  illi  t;xpediat,non duhium,fed 
num  etiam  £quum  ac  reclum  fit ,qu<tritur .  Valcat  honc[las,tnqutt  Freneftiif,yti~ 
litas pr^ua leat .  Hoc  quidem  iure  R omano  eil yfitatum ,  fed  non  mcminit  fe  /» 
Cermanta  loqHi,liht(p^pdeidatiereligiocolitur,<^ pudons  haheturratio.Ger- 
rnani£,inquam ,  hoc  nouum  efi ac  infolens,  rcfcindere  promijft,  afdefemel datcc  i 
reftltre,  nthil  hahcrefrmi  nec  rati,nifi  quantumfit  tthi  ytiie  .  Quhdfia  commu-  ' 
pi  Gcrmanisy fu ahhorret ,  qtiod promifern, pro nihtlo  ducere,ycretrades,  chn 
It  hea  t,a  C^ft  risp  crfona  quida  lienifn  i 

CONCLVSIO. 


]M  l^^j  Inii  ejl^^yt  quicquidcum  Proteflantthu^ paCltt^fuerit  Imperator,tran 
^l  tyx^Mft^o-cntyConfiiti^icritjirrititm  ftt  ac  inanc.  .Atfde  inter  homtnes  nihil 
]^^^,^^\la,nCitus .P nde decrctu,  efl:,non  effc  h£retictsferuandamfide,qutdfiin 
teipcfl  um  fit  iuftiirandti,->i? Qu^afi  ycro  nonfit pontifcium  ,  facramento foiuere, 
quotiesyfnm  cil.  Iivi  eil Impeiij perpetuwn  actnutolahtlcyytpromifit^fictur. 
Quid  tum,annon legthns fuperior esi P apa^. Imo qutdtUt  cum iegihtui.Atmate- 
(iate  Ci&farts  indignum  a  decreto  difcedere.Satii  eft ,  quod  omnuturpitudo  Pap£ 
fanditate ahficrgi  ur..At  cofeClii  esi dipioma.  Quafl^erd  non  omnihns dipioma- 
tts  ahoicndis^naPap£ahfolutiofujficiat.Sicqutdc/n  antehac agerefolchat .  Cu- 
ita  rci  infione  dncumentum  cfi I oannes  Hujlitn  ,  qutm  R omanenfesfde puhlica 
Confianttam  tUeClum  crudeiiter  nccarunt.  .Aderat  Impcrator  Sigifnundiis,man 
fuett  in^cnij  princeps,  cc  minime  ftnguinarius.  Cum  fihiac  tott  Irnperio  turpif- 
fimtim duceret ,qHem  infidtm  tutel atnque fi.am  reccperat ,  inconJfcClu  fuo,ade6- 
que  tx proteCitonu  fu£p>£jtdio,a  carntfne ad mortem  rapi,  ac  tam  harhar£  tmma, 
nitatipro  yiriii tntercedcret.compcfitum aftnCiis patrthusfuit  decretum,noneffe 
hereticus feruandam  jidem . Quo  itherata  omni reiigionefuit  C&ftris confcientta, 
eitis autemycrecundia  .^  tngentiitasdenft  cfl,qkodfihi  ayioiat£  autfaitemnc- 
(rleCi£fidet  prohro  adtiuc  mctucretf:.d  aiianuKc  efi  £tar.Mundus  qui  tunc  c£ctfse- 
rat/icuios  aperuit.Reftdet  ciiamnum  inanimts  Germanorum  tant£  faeditatts  rc- 
cordatiO,qu£  eosfatls  admonet,  nefe  amplitis  Romanenfttim  pcrfdtx  comites ad~ 
iuno-aht.Prnf-rtimycro  is  efl  C^ftr ,  quifamamdignttatemqi'.ejuam,yt  Frenefio 
rnancipet  ,adciitctnunciu,a>»  potent.Scittir ,  quoties  adf^uitiam  infligattn  fucrit 

~  ab 


SCHOLIA.  ^^5 


7/ 

dijlo  Sathana,quihmfldbcUv^fHern,nautt^,  Conflmterfdmenjictit  inpro- 

i>oftco,-vt  h^c  ■vna  fit  cxmuim  tmpr^dart,  ^  hcroim^irtmihm  maxmh 

ad>mrMdigna,<juod,nter  rflos  Impaij motm,.nunquim  feaHt 

a  moderatione  &  demenna,  aut  i  fddfux  rdi<rione 

dimoucri  pajfm  fuerit.  ^ 


F    I    N   I    S. 


ARTICVLI    A    FACVLTATE    SACRAE 

Theologix  Parifienfi,  deferminatifupermateriisfi- 
dei  noftrx ,  hodie  controueriis. 


Cum  antidoto. 


H  E  B  R,     XIII. 


IefmChri{lui  her,^  hodie,  ipfe  in  fecuU .  DoClrink  yartjs 
&  fercgrtnti  nolite  ahdud. 


57,;  A  Tl  T  I  C  V  L  1. 

D-EC^NVS    Zr  r^CVLT^S    THEOLOGORVM 

]?Arificnfium,omnihtiiinChriftofidtlihiii,SalHtem. 

V  M  hodie  pcr  concionatorum  in  afTerendis  dogmati- 
bus  altercationem  videamus  plerofquefidelium,iuxtaid 
quod  Ephefiis  fcribit  Paulus ,  tanquam  paruulos  fluftu- 
antes  adomnem  ventumcuiufuis  dodlrina?  circumferri  &agi- 
tari:  noftra  autem  interfit,  quod  in  nobis  eri  t,  diflidentes  opinio- 
num  fludus  componererde  fanftiflimo  Chriftianifljmi  Regis  pro 
pofito  abunde  perfuafi ,  quidnamcirca  articulos  hodie  a  plerif- 
que  controuerfos.&Chriftianis  Dodoribus  8:  concionatori- 
bus  pra^dicandum,  &  cxteris  Chrifti  fidelibus  cum  vniuerfafic 
Ecclcfia  credendum,paucis  hoc  ordine  vifum  eft  annotare. 

QuiahiSC  efl  magijlralis  definitio ,notandum  ejl quod prohationes  non 
funtaddtt£:quia  hoc  dero^aret  anriquisfchoU  P arijienjis priui le^ijs .S ed proprer 
quofdam  nimn  curiofos:,  qut  nthil  hodii credereyolunt , nifthenefrohatum  : em 
de fuperabundanti  aliquid  hic  tranf:;iinter  dica>tf  pro  confrmationejfue,  pro  fup 
plemento  determinationi/s  fuprafriptx,  ^ infrafcrihendi&\  Principio  loctts  ab 
authoritate  plurimum  yaleredebet  in  Ecctefia  .  Quanquam  autem  magiflri 
nofiri  defciunt  in  Scriptur£  tejlimonijs :  compenftnt  tamen  hunc  defeCium  in  alitt 
authoritate  quam  hahent:EccleftAfciltcetqu£  ^quipoUet  Scripturts^yeletiamfe- 
cundumDociores  pr£ualetincertitudine  .  Quod autem ma^ijlri nojtri inl/num 
cono-regatifint  Ecclefiaiprohatur  fic  ,quia  fumficut  arca  Noe.Ejl  entm  ihi  multi- 
tudo  ex  omnt genere anim^tlmm  .  Detndecum  tn fchoU P ithagor£tantumynin4 
hom intil/aluerit authoritAS ,yt  ad prohattonem  fujficerer  tllud,ipfe dixtt ,  quanto 
mao-tsfujficere dehct,quod  tot  ma^ijlrt  nojlri  fmulynal/ocedtxerunt .  Praefer- 
tim  cum  ante  refoluttonem  faBam  cantatafittUts  baffa  Mtjfa  de  Spiritu  fan^o, 
Et  ciim ex parte fuerint  tUumtnati poji  ientaculum,ex parte yerb T^loft propter 
cholerminieiuno  fiomacho  dominantem. 


^RTICVLVS     l. 


De  Baptlfno. 

Cerra&iirma  fidecredendum  eft  Baptifma  omnibus  ew- 
am  paruulis  ad  falutem  neceflariumefle :  acper  ipfum  darigrati- 
amSpiritusfanfti. 

Prohatur  fic:  Quia  alias  Baptifma  per  mulieres  datum  ,  nlhil  yaleret, 
quodefi  exprejj^e  fundatum  in  hacfde ,  quta  Baptifmmfit  de  necefttate  falu- 
tn:  Vtcmquefit prohibitum  inConcilio  Cartha^lncnfi,quodmulicrcs  bapti^are 

non 


A  N  T  I  D  O  T  V  M.' 


381 


Vmyetat  ^pofiolits  nosfimiles  ejje  puerh^quiflucluemm, 
^circr'feramHrquom-vmtodoc\rtn(g,:  rationem  fimul,qua    ^ 
poftt  hoc  caueri ,prAfcrthit:yt  coalefcamus  omnes  in yntta- 
tem  fclei-quam  agnitionemFilij  Det  elftdLftnit .  Porrof- 
dem  altht tdem  teftatur  concipi  exl/erho  Dei.  Qua  ratio- 
ne,alioquoqueloco,fdelesfuperslruideheredocet,fuper 
fundameniitm .^podolonm  0*Prophetarum.Et  Colojfcn-  £  j^^ , 
fes  hortati{r,yt permaneant  tnjide  fundati  acjlahilesinecjue  dimouerifepatian-  Colo.i. 
turaJJjeEuan^clifjquodandierant.Vnde  ^aLuca  merito  laudantur  Theffalo- 
nicenfes,quicumamplext  effcnt  magna  promptitudine  Pauli  dodrinam,  eam  ta  At^o-iv- 
men  adScrip;ur£  examen  exigehant .  Nequel/ero  aliter  ftare poteft ,quod  idem 
PatdiiS  alihi  traditjfdem  noftram  non  infipientia  hominumconftftercScd tn  po 
tentia  Dei,nifi  afolo  Deo  pendeamm .sicut  fcriptum  efl :  .Audite  me:^  yiuet  '•'x°''-'- 
anim.tl/cftra.  .Atquehoceftquodpr^cipitDominusper  leremiam  :Prophcta,  lerc.:^. 
cui  reuelatii fermonem,anmmttet  fermonem  meum  hona  jide  .  ItemperPctrum:  ■•^^^■'t- 
SiquU  loquitur ,loquatur  yt eloquia  Dei.  Protnde  fi  qutdcontroucrfiarum  tnci- 
dent,nonhomtnum  arhttrio  tranfigi aut decidt,fedyna  Dei authorttatccompo- 
ni,&quumefi  ..Atque  hoc  ftgnijicatPaulns,cumaduerfiis Sathanamnon  alio nos 
gladto  armat,quamyerho  Domini .  Hoc  quoque  ipfum  fuo  exemplo  nohis  often-  •Ephe.tf, 
dtt  Christiis:  citm  aSathana  im^etan^s^non aliudad refifiendumoppofuit ,  quam  j^j  .. 
Scriptur<£  tedimonia.  .^dlioqui  non  lierum  cjfet  clogtum,  quo  eamPaulus  com- 
mendat,  cum  l/tilcm  cffctcflatur,non  addocendum  modo,  ^  admonendum,fcd  ^.Tim.j. 
etiam  adredarguendurn.Ergo  cttm  nunc  opinionutn  yarietate  tumultuetur  mun- 
dus.hoc^ynicoremedio  nohis  ytendum  eft..Ad  Scripturam  dico,yel,  ytait  lefai- 
as,adLe^em ^  teJ}tmontum,tanquam adfacram  ancoram,confugtendumpi/T  fe-  ^^**'  ' 
cundum  .Apoftolt pr<xceptum,ynumfenttamm omnes^fed inChrtito  .  Prxciare 
enim  .Au^uQintis,yhtde  re  ohfcura  dif^utatur,  nonadiuuantthw  Scriptur&  dttii-  lib.;.  de 
n£  certis clarifque  teftimonijs  ,  cohiherefedehct  humana pr^fumptio,  nihilfaci-  P''c"-'"e 
ensalteram  tn partcm  dcclinando .  Itaque  inqu^ftionihm  hodie  controucrfts  fe-  infi. 
quamurregulam,quamtefteTheodoriio  Conjlanttniis  tnSynodo  NicenaEptfo-^^-^-^'^^^' 
fndedit^texpHrisDeioraculis  earumpetamm  dejinitionem.  ^.   "     * 


^D     I. 


Ojferrinohts  inBaptifmo  ,  acexhiheri  tum  remiJ?ionem peccatorum,  tum 
S piritm fan6\i gratiam ,ptj  omnes  conjitentur .  Eo  quoque amofcunt  opw  hahere 
infantes:  non tanguam adiumento  adftlutem  neceffario ,  fcd  tanquamfp-illo, ad 


ohft^n^ndjm  in  jfJi^  ddnptinniy;  o;ratiam,dtuinittis  ordinato.  Sanflos  enimjideli- 
um  Itheros  nafci  tradit  l^^jilj^  .  Et fane  nequaquam  illis  conueniret  Bapnfnii^,i'  C01.7. 
ntfiiam  in  hac promijiione  faltts  eoruminclufa  effet:Ero  Deus  tuti6,i(^  Dcttsfe-  *^^°''7- 
minii  tui.Non  enimfjif  Dfjprr  J^.^pfifmumjiunt.  Sedquia  promtjiionis  henef- 


cio^  hdircdcsfunt  adoptiontsMeo  adBaptifmum  eos  adrmttit  Ecclefia .  Etftcuto 
lim  ifaclitarum  lihe^rk  ,fi  ante  dtem  octauummortuieJSent  ,nihtl  nocehat ,  quhd 
Circunctfionts  Sacramtnto  carerent,ita  hodie,modo  nulI.i,autj:QMumacia paren- 
tMifliftm  ne^ltzenUiL intercedat  ,fujftcit  infantthm fdeiium  adfalutemfolapro- 

mif- 


jaJ  A  Tl  T  I  C  V  L  1. 

mni>v^ftiT»ttnt,fine  aliqUA  exceptione  .  Jmo qtiod eft fortimi^yentilatur ardua 
quinftio  inter  DoiloreSjl/trum  infans  in  periculo  mortis,finontidfit  aqua,deheat 
potius  proijci inputeii,qitam commcndari  Deo  cum  cxpeciatione  euentw.Hocau 
tem effet  homictdium dtgnum  morte/nfidiceretur  quodBaptifma  fit  de neccfita- 
tefilutis.  Sunt  etiam  alix  qu£fliones  ,ytrum  infans,  in  dcfeclu  aqu£  naturalis, 
debcat  pntiui  hapti'xj.ri cmn  lotio  ,liel  cum  aquis  arttficialihus  ,aUas  flilaticijs, 
quam retinquifiCjdonec  haheatur aqua.Item^trum nonfityerits Bapttfmm,con, 
fhuere fupcr faciem ,in cafu  neccfitatn  .  Qux,  omncs  qu£fiioncs non  tantitm  efiet 
fuperuacux,ftd  etiamftult£,nifi  teneremtn  hocprincipium, 

^RTICVLVS     II, 

De  lihero  ^rhitrio. 

Eademfidei  conftantia  eft  tenendum.homini  inelTelibe- 
rumarbitrium.quopoteft  benevelmale  agere,&perquod,rieti 
amin  peccato  mortali  fueritjDeoadiuuante.adgratiamrefur- 
gerevaiet. 

Prohaturfc  .  Qma  magiflri  noflri  fcdeterminarunt  pofl^riflotelem 
^  omnesPhilofophosjqui  rattoneminhomine  dominam conftituunt  locoSpi- 
ritiis  fancli.Et  ho  c  etiam  eftfundatum  in  rationt  inuincihili :  quia,  alias  non  ef- 
fet  merttum,quodeft  opus  clicitum  t x  potentia  liheri  arhitrij,  concurrente  Dei 
gratia .Lt nifili oiiitii  cffct ejfccltualfoiitiontSjnon  henejlaretordo  mouentium 
^  motoruni.  Prxterta  non  effcmti  cooperatores  Dei infacienda  falute  nofiraj 
nifi  concurreret motm ^  aciio^yoluntatvs^cum  auxilio gratid.N am quodluthe- 
ranidicunt,  ipfamcooperAtioiLCiii cfje exjhnoDjji^quia 'VoliimAs fit reformatd 
•>/■  confentia t  Deo,  O*  adducunt pro  feScaptttram  ,  ^  jorm.ilia  "yerha  .yiugu- 
j}ini,qui  dicitin  principiolthri  De  hono  perfcueranti£,quod Dctis  d.it  talemgr<t 
ti.tmfuis,yt  fihi  perfeueranteradh&rcant  ,  Item  inlihro  De  correptione  ^»rrf^ 
tia,yhi  dicit,darinohiigratiam,qua  njn  tantumpoJ?!mus,fed  eti.tm  yelimtts,  id-j- 
qmeffiujlter.  Item,gratiaDei  indcciinahiliter  ^  infeparahiliteragifdeles. 
ReTfonfo  eft factlu,quodd^eternnnatio  facultatt<,ejlfupra opinionemyntus Do 
Clons^iuxca  lUudiPlus^yident  oculi,quam  ocultts.S imihtcr  quod  aduerfu^  funda- 
\tmn:ale  prtncipium,  quodpofuifcilicetmeritum  effe  ejfeClum  potentiis  liheri  arhi 
trij ,adducttnt alttid dtiium ^uguftinf.quod gratia  Sanclis  eftomne  meritum.So- 
lutio  efl^.Auguftinumntfciuifje  qutd magislri noftri fuper  hoc  refolutiuediiiurt 
ejfent. 

,ARTICVLV  S     J  II. 

De  Poenitentia, 

Nec  minus  certumeft  adultis.&ratione  vtentibus.pcft 
peccatummortale  admiiTum  neccifariamefTepanitentiamiquac 

i» 


1 


A  N  T  I  D  O  T  V  MJ  58J 

tni^io,qua  in  fodetatem  Ecclcjidt  ah  ytero  adoptantur.  Fit  enim  Chri^o  iniuria/ 

p.mminuf^m  Dei^ratiam  eius aduentu puttmiM..^t^uifiltos  fuos  yocahat  Dei  "''^' 
i^im .(juirunque ex Ifraele nafcercntur.  Nec legimm  hapti^^^ttimfujffe  loanA 
nem,quitamenalifs  Baptifmi  minifler erat .  Sjc_er^ofjahendum efi quemadmoj 
dum  inpatrefdelium  ^hraham pr^cefit  iuftitiafdei  Circuncftinem  ,  ita  in  fi-i 
delium  liherti  hodie  Baptifmo  prtorem  effe  adopttonisgratiam ,ftcut promijitonm 
yerhafonanf.Ero  Deuffeminu  tui .  Huius autem ^rattA  Baptifmum  ejfe  conJirJ 
fnationem,ytjidtino{tr£  adiumentum,  j 

^D     II. 

Cumomnefgmentum  humanicordUah  infantiamalum  ejfe  pronmtiet 
Dei Spiritus  :  citm  nuUum  ejfc  iuflum,  nullum  tntelligentem ,  nuUum  qut  Deum  ^^ff  '  ' 
exquiratjOmnes yerb ejfetnuttles,  corruptos, "yacuos  timoreDei,plenos  fraudc,  Kom.5 
amarulentia,  &*  omnt  nequiti£genere,deftitutos  Horia  Dei  tradaf.cum  omnetn  ,  °^^' 
knfum  carnii  inimtcitiam  eRe  aduerfns  Deum  clamet :  nec  quicqu.tm  nohu  jai.  iat  L'b.5.  ad 

I  Jl  J  J  ^        n.  1      Konita. 

teliquum^ne  adbene  cogitandumqmcleminos  cum  ^uguittno pronuntia>ntis ,  ho  Honnl.in 
mintmlthero  arhitrio  maleyfum  ^fe  ,^  illud perdidijfe  .  Item,yiJayittoin  loan.??. 
quodceciditl/oluntate^carere Ithertatenaturam.  Item ,non effe  liheramyolunta-  fc/uh5*' 
fem,qu£  cupiditatthttsyincentthuiacyincicntihitsfuhdttafit.  Itemcum  .yimhro 
fio ,non ejfe  tn poteftatenoftra  cor  noftrum,nec cogitattonesnoftros  .Stniiliter  Pfal.n. 
(iim  opuffuum  effe  tejletur  Deus,innouarecor,ex lapideofacere carncum,  infcri-  ^^^^^f' 
here Le^em Juam cordihus ,  &'!' ifcerihus noflrif eam  infculpere,facerelittnpr£-  Wulip.  i. 
ceptisfuvi  amhulemm ,  dare  ^  honamyoluntatem  ^  operis ejfedum  ,  poncre  in  |."^"jj"' 
cordihiisnojlris  timorem  nomtnts  fui ,neynquam  afe  reccdamm ,pcrjicere  denique  Phiiip.i. 
opu4  honum  quod incepit innohts ,yfque  in  diem  Chriftr.ConJlitutmm  iterum  cwn  ^^"^J^^'^ 
^uguflino  agi  fiios  Dei  eim  S  ptritupi/t  quod  agendum  eft  a^ant .  Itemtrahi  ah  c.j. 
eo^tyoientes  ex  nolentihusfiant:item,poftcafum  homints  nonnifiad  Deigra-  j^^^^ ^ 
tiam pertinerepvt  homo  ad eum  accedat,nec  pertinere  niji ad  eandem  orattam,yt  De  bouo 
ah  €0  non  recedat.Item,nos  nefcire  quidin  yoiuntate  noftra  honi  inuemri  pojin  ^^bde^pe 
quodfitnoftrum.Item,quia  liberum  arhitriumprimi peccati ma^nitudine ptrdidi  mer.& 
rnmpvt  inDeum  credamm ^ pie  yiuammmon effel/olentvi ,neque currentvs ,non  ^^f^\^  '' 
quia  non  yiUe deheamm  ^  currere,fed quia Demytrunque  ejficit.ltemcum  Cy  ipiil.107 
priano  in  nuUo  ejfe  gloriandum,quando  nthil  noftrumfit,  ScpTata. 

ab  Augu. 
,AD     III. 

Poenitentiamyhiqtie  requirit  anohisDeiSpiritm:inLege,inProphetis,in  Ere.i?. 
'Euangelio:fimuletiamdejinit,quidhoc  nomineinttUigat:  d  m  iubet tnnou.tri  ieCa\_jg_ 
corda ,  circuncidt  Domino,  auferrt prx,putium,lauari ,  ^  ceffare  amalvs  Jludijs,  loel.j. 
oluere Jajctculum tniquitatts tntm li£a:um,Jcin(tere  coraa  ^nonyejtin:enta,e-  CoiloCj 
xuerel/eterem  homtnem,renuntiare proprus  dejjdcijs  ^  rcnouari  in  imagmem  Eph.4. 
Dei.Pr£terea,puametiamp(jenitenti(£commemoratjthantatiS  oJjtcia,cr  txcr-  ^p;^^.^  ^^ 
cttiapi£  ac  Jancl£')iit£  .  Deconftjiione adaurem  Sacerdotisfacienda ,  nuUa l/f  C0I0.3. 
quam  mentio.Defattsfadione  multo  minm.QuinctiaconJiat  ante  Innocentium 


384  AHT  IG  VLlV 

in  contritione  8:  confeflione  facramentali  vocaliter  Sacerdoti  fa 
cienda,  fimilitcr  6:  fatisfadione  confiftit. 

N otd.ndu>n efi quod LuthcrcinimnloqmntuY doclrinaliter de fOEnirentia,  ] 
quando  dicunt  quodfit  comierfio  ad  Deum ,  (}U£  nafcaturex  odio  ^  dif^licentia, 
peccati,^  amorc  iufltti£.Item,quodhomo  debet abnegare propriamyolutatem, 
"Vf  a  Deombernftur.Itcm,  quod habet humiliari fentiendo  iram  Dei^horro- 
res  mortls  .  Nam fujficit  contritio  pro  peccatU mortalibm :  ita,ytfnt pro  fngults 
\  pcccatii  fin^uUcontritiones  admenfuram.  Quantumlfeyo  pertinetad  confefi- 
onem.notandum  ejl,quod mate,-ia  jit  de  iuredtuino:forma  autemde  iure pofitiuo: 
in  cjuo  non  tantum  Lutherani  errant,fed  etiam  Canoniit£,qui  tencnt  legede  con 
fcRione  effe mere  poftiuam.  Probatur autcm fic ,quod materiafit de  iure  diuino: 
Quia dtctt  lacobtii,Coftemtni aherutrum.JIdLcefl rudn  materia:quia  ntfi  ab ex-ik 
tra formaretur ,fiquerctur  qiiod  S acerdotes  deberent confteri  laicis:quoniamal~ 
terutrum  fignifcat  reciproce  :  yclquodlairi  non  effent  capaces  ad  conftendum: 
quia  nonpoftnt  audire  aliorum  confefiones:fedforma  fuperadditafuit  per  In 
nocenttum P apam ,quod ho(;  deberet  feri proprio  Sacerdoti.  H&c  eflmagtilralts 
difltnBio  totiusfchoU. Quodautem oporteat  fatisfacere Deo:probaturjtc- Quia 
alias  nihil  effet ,quod  dtcitur  de  opertbftifup.ererogattonts.  Dcindc p.lfum  cjfet 
quod  ttnet  (choLt,de  remijiione  calp£0*  retentione  poendt .  i.t  ita  haberent Lu~ 
therani quodl/olunt^nosnihilpoffe  facerequodnondi.beamtM  Deo.  ltem,Deo 
nos  reconciliari grat'ti,per fatufathonem  Chrtfti .Nunquam  autem  debeamivs  hoc 
illi*  concedere,quia  trahttntmis  longam  caudam,ficut  infrayidebitur,intantum 
quod  non  ejfctamplim  Purgatorium. 

^RTICVLVS    IIH\ 
De,  iuslitia  operum. 

Ad  hxc  peccatorem  non  fola  fide,  fed  &  bonis  operibiis  m- 
ftificari:qu3c  adeo  neceffaria  funr,vt  fme  illis  nemo  adultusvitam 
confequatur  aeternam. 

Probattir  ficPrimu  ratione philofophica,  quiaiuftitta  ejiqualitas,  ideo 
nuUns  efl  iuftiiys  cxtra fe,fed proptcr  qualitatem  operum  .1  tem,eadem  ratio par~ 
tis  quoad  parte':,qu£  totimquoad  totum.Sed  perfeCia  obedientia  Leguefh  iuftttia, 
I.ro^o partialiA  obedientia efiportio  iuftitt£..  Quodautem  Lutherani ponuntiu^ 
fttfcationemfdei  inpr£dicamentorelationts,d:cenres  quod  idco  iujlt  fumm^quia 
Demhabeat  tiosgratos  in  ChriJlo,fecundum  quod P aulu^ docet  ad Eph.I Und eji 
contra  omnemr.itionemphilofophi&'Item ,quodnegant  illudprincipium  depro- 
portionc  totiui  ^'fartts  in  hac  materia yalere:  quia  Dcm  nonpromtttat  merce- 
dem,nifi  implcntibmLcgcmfuam:  &  maledicios pronuntiet,qui  tranfgrediutur 
in  aiiquo  .D ico ,quod  contra  negantcm  principta,non  eflar»uendu.Item,nos  ha 
hemmpro nobpsynam altam  demonjtrationem.  Contrartorum  eadem  eftdifcipli- 
na.fednos  damnamur pro pter  mala opcra:ergo  iujtifcamur propter  bona  .  Qupd 
auttm  Lutherani  replicant  ,ynum  Jolum  malum  obtn  fujficere  addamnatto- 
■  -  nem^ 


A  N  T  I  D  O  T  V  m:  |Sf 

tertium,nuUiim  tonjitendinecejiitatctn impofitctm fuiffe Chriftiano populo.Iix- 


Jmnis. 


frff  enim decretttm  eim,fa{lum  in  Concilto  Lateranenji.  Er^o per annos  miUe  cir~  Or 
citer^ducentos  incognitafait  Chri^im£  Eccleji£  h£c  theo(ogia,quodadp(sni  vtniuque 
tentiam  necejfario  requiraturyocaUs  confefio.Et clara  funfVerba  Chryfoftomr.  Homil.  ;• 
ffondico,ytconfermtuoconjitearis:dicito Domino.    Item-.Noneflnecejfeco- '"'pal-?^. 
ram  teilihm  confteri.Cogitationefat deliBorttm  exquiftiofme  teflefit  hoc  iudi  pem.&co 
cium-.foltis  Detfi  teconftentemyideat.  Item-.Non  teyoco  in  hominum  theatru.  teHomjl 
Oiiende  Deo  optimo  medico  tua^Vulnera,  qui  ea  curet .  Conftendi  quidem  mo-  Anomcc . 
rem  non  nego  lietuftifimum  e^e .  SeddicofutJJe  liberum  ,ficut  So^^i^menni  re-  M°n"l-+ 
fert  inhiftoria Ecclefiailica  ,  qui etiam ahoiitum  fuiffe  Conflantinopoli  teftti 
efl,quodfuh  hoc  pr&textumatrona  qu&damdeprshenfafuiffetcumDiacono  rem 
hahere.  Quodautempauci  tantiim  confiterentur,ex eo apparet,qu6dynum  tan-     .  ,.„ 
tumPreshjtcrum,inlinoquoque  EpifcopatUyadeamremdeftinattifuijfenarrat.  Libr.9. 
Vnde etiam coUtgere promptum  eft,  huncmorem  ex  folenni puhlic£ poenitenti& 
ritufutffe  natum  .P oenitentialiero puhlica,non  Deum  inforo  confcienti£  refpi- 
cit,fed  adEcclefi£.  iudiciumjfeaat.  Vtpeccator  coram  hominihtts profteatur  a- 
liquo  fi^o,quidanimt,coram  Deo,haheat,  Quhd adfatisfa^iones pertinet ,scri 
btura  hanc  laudem  Chrifto  infolidumyindicat ,  qttodfit  expiatiopro  peccatis,  i.Ioan.  3, 
quod  correclio  paas  noftr&fit  fuper  eum,  quod perfolum  eitts  nomen. ,  ohtinend.x  ^ao.  \'o. 
ftt  peccatorum  remiJ?io.Quanttm  adnosgratuite,^fine  operihui  impleri,tefta  Rom.4v 
turPaului,in  nohis  hanc  heatitudinem,quodnoh'is  non  imputentur  peccata.S  attf 
faciiones  autem  quas  in poenttentix  teftimouium  Ecclefia  apeccatorihus  exigtt, 
Honimprohamiis. 

^D      IIII, 

H£cfunt  Pauliyerha:Si  exLege  h^reditas ,exinanita  eQfdes,  ^  aho-  Rom»4.. 
litapromij?io.ldeo  exJidedatur,ytfecundumgratiamprmafitpromiJ?io.  Dixe  ^°'"-'- 
fatautemprim,  ahfque  Legemanifeftatam  ejje  iuflittam  Deiperfdcm  Chrifti 
in  omnes  ^fuper  omnes  qui  credunt.  Item,defiitui  omnesgloria  Deiytuftifca- 
U  autem gratii  per  iUitts gratiam.  Nuncconiunge  quodpojleaipfefcrihit:  Si  per  ^°'"-J- 
gratiam,iam  non  ex  operihus.Si  ex  operibus^ergo  nonpergratiam.Ratio  eji,fi-  Rom!^! 
cut alio loco  docet: Quia merces  operanti non imputeturfecudumgratiam,fedj'e- 
cundumdehitum.  Eandem fententiamrepetit  ad  Ephefios  :  Gratia  ejlisfaluati,    ^  ^'' 
non ex  operihus,ne  qmsglorietur.  Qutdaut  Jiisyerhtifignifcet^exponitadltom. 
inquiens :  Qucmadmodum ^ Dautd hentitudtnem defnit  hominis,cui D ens im~ 
putat  iufiitiam,ahfque  operibn-i  Legif,Beatiquorum  remijf^funt  iniquitates .  I-  ^^'^' 
tem  adCor.  Erat Deus in  Chriflo  mundum  reconciliansfihi,  non  imputans  homi- 
nihus peccata .Eum  enim  qui  peccatum  no  nouerat ,pro  nobis peccatumferitfvt  ef 
jiceremuriuflitiaDeiintUo.  Videmus ,yt  doceat Deum  iuflifcare  homines,re- 
mittendo iUnpeccata.Vnde (^ Zacharias  hanc falutiifctenttam  nomina;- .  Quodiu^j^ 
autem  de  Lege  ceremonialiyulgo  has  omnes  fententias  inteUigunt ,  fnuolum 
ejl,quiayhique  propriam  homimsiuflitiam  fdei  iuflitt£  opponit:  ficut  ad  Romn-  ^°"*-'° 
nos:  VQlentes  propriam iuflitiamflatuere,tufliti£  Deinonfuntfuhie£li.Et  ra- 
tionefuhneilit,quia  Lcx dtcat: Qut fecerith&cfi>iuet  in  ipfis.Sicutetiaad  Gal.  „  , 

kh.   *  fcitur 


j8j  A  B.  T  I  C  V  L  I. 

ntrnSedadftltttem  rcquiri berfcCltonem  iufliti£  .Refpondeo , quodfujficitnot 
fro  parte  iujlifcari  operibwjl^tfupra.  Nam  quodPaulm  dicit^Stipendimn  pec^ 
cati,mor$:gratix  autcm  Dominip>ita  Mernafupplendum  ejl  mfecundo  memhrOf 
Cum  meritvs  operum.Sequitur  etiam  alia  demonjlratio,(juia  merces  ^  meritum 
funt  corrcLitiua.Sed Dem promittitnobti  mercedempro  honis  operibtts .  Er^o  o- 
pera merenturl/ itam  £ternam .Et per  confcquens  lufiificant  hominem.  Quodau- 
tem Ltiiherani  derident  hoc argumentum ,  quiadicunt  opera  ideo  remunerari a 
Deo,quia  accepta  fint  lUi poflquamgratu  iujlifcauit  homine:^  idco  dicunt  hoc 
prnmiiimpendcre  agratttita  acceptatione  ,^  propterea  dehere  fuhordinari  iujli- 
tix  fidci,tanquitm  ejfeclum  cauf^fu^.Reffondeo,  qubdhic  modui  argumcntan~ 
dijemperfuit  praclicatns.Et  tdeo  ejlauthenticusper  logam  confuetudtnem:  quod  j 
fiDeiirsremuneraturopcra^ergo  iujiijicant. 

^RTICVLVS     V. 
pe  tYanfttbflantiatione pdnis  in  corptts. 

QuilibetChriftianusteneturcredere,inconrecrationeEii-' 
chariftiac  panem  &:vinumconuertiinverum  Chrifticorpus  & 
{anguinem.remanetibus  tantum  panis  &  vini  fpeciebus,  fub  qui- 
bus  reahter  verum  Chrifti  corpus  continetur,quod  ex  virgine  na 
tum  eft  &  in  cruce  pafTum . 

Prohaturfic.Quia  eflrcfjlutiu.t  conclufio generahi  Concilij ,  quod hahitii 
efl  ab  Hildcbrando,alias  Grcgoriofcptimo.QuodatitLuther.ini  deridet faCium 
Gregorij ,allegantes  qucndam  Brenonem  Cardinalcm  ,  qut  fuit  eins contempora- 
ncm,dicentem  quodipfc  indixcrit  triduanum  leiunium,^  iufjeritjicri procej^io-  «. 
ne)nfolcnncm,yt  haberet  fignum e  coclo  pro  certitudine  einsret:^  tamenfineali-  I 
qua  reiiciationc  conciufcrtt,tcnenditm  pro  articuiofidei,de  quo  erat  incertus.  jRe-  jj 
fj}ondeo,tllumCardinalemfuiffcPap£inuidum:^  ideo  exmaio  antmofcripfif-r  \\ 
Je.Prxterea  ^mbrofiui  hoc  citnt  tn  iibro  De Sacramentk.  Natn quod Lutherani 
Itbrum  iHum  ineptuml/ocant,^  incfigntim  ^mbrofo,  ^ Irafnm etiam  iddc- 
monjlrat  muitts  rationtbu4.Reifondeo,fatts  cJfe,quodnomen  .Amhrofiifuertt i- 
hidiH  immatricuiatum:^ quodmagtdcr Sententiarum  ftc  ailegat pro  certo:  cu- 
ifis  citattones  dehent  hahcri  autljenttcx.  Quod atttem  Luthtrant  Scripturampro 
fe  adductmt ,faciiti  eJ}foiutio,de  yirga  A! oift.DijficiiiiK  cjlfolticre  io:a  qU(X. al- 
iegant  ex P atrtbiis:  ntfi  quod  Patres  ioquutifunt  ante  deferminationem  Concilij. 
N tfnc  autem  fic  non  iicet.Intciligas  tamen,quodf  contingeretS acramentum  rodi 
a yermibn4  attt  tineis,aHt  aiio  mcdo  corrumpi,ttmc  cffetfiti^Jiantiapanis,  qu&  mi- 
racttinfe  rediret, 

^RTICVLVS     VI. 

De  facrifcio  Miffx, 

Sacriiicium  MifTac  eft  ex  Chrifti  inftitutione  valcns pro  vi 

uis  &mortuis. 

Pro- 


A  N  T  I  D  O.T  V  M.  587; 

Vtitur  hoc  argumentoilujlm  exfidel/iuet .  Lex  autem  non  e(l  ex  ^de,fcdqui  fc- 
cerit  hMfViuet  inipfis.Chriftm autem  redemitnos  amalediclione Leoiirvt pro~ 
mijiio  ^lrah^faBa  impleretur  in  noUs  per  fdem .  Itcm  adPhilip.  Non  habens  pHilfp.j. 
meam  tuftitiam  exLe^e,fedeamqu£  ex  Deo  eftperfdem  Chriftt  .Conftituimu^s 
ero-o  cum.Auguftino,non  fecundum  merita  tioffra,fedfecundumDetmifericordi-  ^"^^^"^^j 
am  frmam  ejfe promifionem falutu.  Item  cum Bernardo,meritum  omne  noftrum  Bern.fcr. 
effemiferationes  Domini:l/el,  ytclarim  loquamur,concludimu-f,poflBafiiium  ^-^"P"- 
jUla^num ,hanc effe perfedam ^ inte^ram gloriationem in  Deo,quado  propri&  Bafil.Scr. 
iujlniiX.  inopes  nos  agnofcimu^-.fola  autemfde  inChriflum  iuftifcari: ficut  Pau-  "'^""""^< 
lui  <rloriatur^ob  iuftitix,proprt£  contemptum,yt  ita  cadat  omnhfuperbia  ^  alti- 
tudo,dumnihil  homini  reliquumft  adiaClantiam. 

^D      V. 

Natura  Sacramemi eft  ^litfuh 'yifihiliftgno  exhiieatur  nohU  inuifthilf5_ 
yeritai.IamyerofifaUaxfueritfignumjquidderejiguratafentiendtimnobvie- 
ritlHanc proportionernrei  cumftgno  indtcautt  Paulus  hkyerhis :  Vnw  pankpn-  i.Cor.io, 
mmcorpasfurtniS  omnes  qui de paneyno participamtts  .Ergol/t  ex  Cosna  difca- 
mtts carnem  Chrtfli  ejfe  animA  noflr^  cibum, necejfe eft  panemtUic proponi ,  qui 
eim  rei  im.agintm  demonftret,ficut  idem  PauUn  loquituriPants  quemfrangimtts,  ibidem. 
communicatio  eficorporisChriJii.  Quodfitantuminantsf^eciespAnn  lUicappa- 
yeat,^nonfubflantia,perityis^efficatiaSacramenti .    In  hunc quoque mo- 
dum  loquutifunt  omnes  fanciiPatres.  Iren£ui:  Quemadmodum  qutefi  aterra  Lib.4.ad 
panis,percipiensyocationemDomini,non  iam  communts panis  eft  ,fedEuchari-  ucr-valen. 
fiia  exdtiabus  rebus  conftans,terrena  ^  coelefli.Et  Canon  Niccn£ Synodific ha_ 
het:Ne  humiliter  intenti  fimm  adpropofttU panem  ^  poculum:fed elenatamen- 
te  jidc confideremus  in  fanda  lUa  rnenfa .A^ttm Dei.CyprianU'::  Qtiando  D omi-  l"  Epi ad 
»«4  corpui  fuumpanem  yocatae  muUorum  grattorum  aaunatione  congeftum,po-      ° 
pulumnoftrum quem portat,indicat  adunatum  .  Et  quando fanguin.em  fuum  "V/- 
numappeUat,  de  botris  atqueactmexprejftm  ,gregem  item  noftrum  figntjicat 
commtxtione adunati&multitudims  copulatum.  Sic  etiitm  Fulfentius Sacramen-  ^  ,     , 

I    ■  r  ■  n  Fulg.ad 

tumpanis  (^caliasnuncupat .   Denique,Jtcut  att .Auguftinus,  SiSacramenta  mony. 
quandam  fimilitudinemtarum  rerum,quevs  fgurant ,non  haberent,ytique  Sacra-  ^P"^!:  -'.• 
mentanoneffent,  Vnde 0" panem in  Chriftt  corpore  fan^ifcatumyocarunta- 
liquiexPatrtbus.  Ipfa  auiem corporis Domini exhibttio  qualif fit,ex .Augufti- 
no  difcere  licet^cuiuslicrba  funt:Noli  dubitanc  ihi  nunc  effs  hominem  Cimflum,        .   , 

1  n         1  -1    I-  r  r  1  n.  ■  r        n      r        i       In  epi.ad 

yndelienturus efi  eademyijibilt  Jorma  atquc  Jubstantia,  quayifus  ejr  ajcende-  Uard.j^. 
re.cui  profcdo  immortalitatemdedit,naturam  non  abJJnlit.Cauendiim  ejl  enim, 
ne  ftc  diutnitatem  adjlruamus  homintSjyt  yerita tem  corporis  auferam^:y^.  Hic  cq 
fpeBant ^nonl/t puttmu^ inane fymbolum  nobis  ojfcrri ,fedyt dumliolumH-s  Chri- 
Jhim  recipere,ficut  reipfa  nobis  datur,furfum  corda  eri^amus. 

^D     VI. 

JnJlitUtio  Chrijli fic  habet:^cci pite 0 manducate ,non atitem  ojferte.Er  jviwc.14- 
^o JtcriJiciHm  non  ex  injiituto  Chrijlt  ejl,jtdpalam  cum  eo  puo^nat .   Pr^cerca  Luc.22. 

/La,    3.       con-  '■ 


^Sf  A  R  T  I  C  V  L  L 

Prohtttur  fic. Qula  Chriflm dicit:Hoc  facite.Facere  autem eft  facrifca^ 
ye,iuxta  iUud  Verg.Citmficiaml^itulaprofru^ibn^ ipfeyertito.De cjua fivniji- 
cationeylde  Macrobium.  Quod  autem  Lutherani  deridint  iilam  fubtilitatem: 
cuia  Chrifttn  loquehaturcum.yitpoftohs  lingua  Syriaca  "^el  Hehraicayulo^ariy 
^  Euangeli{l£  Gr<ecefcripferunt.  ^d  hocreTfonde ,quod communu  tranflatio 
Xatinaprdcpoderat.  Et  notum  efi  quod  fenfmScripturx.  peti  dehet  ex  Eccltfi£  de- 
terminatione .  Deyalore  autemfacrifcij proyiua^  mortuU,hahemus  approha- 
tionem ab experientia.  Nam  mult^yifionesfaCl^funtquihufdamfinfipsMonct 
chis  dormientibui :  quod  anim£  per  Miffas  liberats,  fuerant  de  F urgntorio .  Imo 
fancius  Gre^orim  animam  Tratani  redemitex  infcrno. 

^RTICVLV  S     VII. 
De  communione  fubl/na  Jpecle. 

Noneft  laicis  ad  falutem  necefTaria  communio  fub  vtra- 
que  fpecicrrefteque  certis  ac  iuftis  de  cauils  olim  ab  Eccleiia  fan- 
citum  eft,vt  illis  fub  vna  tantum  panis  fpecie  communicetur. 

Prohaturfic.Quiapericulum effet,nefanguls effmderetur  .  Quod autem 

interrogant  Lutherani  ,ytrum  fapientior fuerit  Ecclefia  Chrifto  ad pr£uidcdum 

hoc  inconueniens  qmdchriftiis  non  hene  cauerat:Respondeo,quodChriftu4  hene 

fr£uidit,fed  tacuit :  quial/olebat  experiri ftpientiam  Ecclefi£  fus,  in  hac parte. 

Ejletlam  alterum  inconueniens.Quia  dehet afferuari  incihorio  corpn^  Domini 

addadum  tegrotis.Si autem  fan^uis  feruaretur,fieret  acetum:i^  ita  propter  corrts 

ptionemnon  effet  ampliw  fanguis  .1  mo  Lutherani  nos  deridcrent,dicentes:N6n- 

ne  heneyideturquodeft  ihil/inum.Et  i  a  hoc  eJ?etcontra  opinione  trayifluhjlan- 

tiariontf.  Tertio ,hoc  efi  rationale ,quod  Sacerdotes  haheant  aliquodpriulle^ium 

addeprtmendam  laicorum fuperhiam. Quarto ,hoc etiamyalet ad prohandam opi-. 

nionem  de  concomitantia:quicqutd^arriartt  Lutherani ,q'Md debemus fequi  ^fer 

uare  Chrifti  diSpenfatlonem,quam  ipfepro  noftratnjzrmitate  inftitutt .  Itcm,ef- 

fet  aliud  perlcidum  fiftn^uu  ad  bthendum  daretur:qula  ftpor  poffct  generare fu~ 

Jj>itionem laicls ,quod ejfet thi yinum.Et inde multafc.tndalx  orirentur.  Qubdji 

arguatur ,  Ecclejiam  non  hahere  poteftatem  diffenftndi  fuper  Chrifli  prdtceptav 

ReJj>ondeo,qubdyerbum  Bihtte,debct  accipt  in  modo  hortandi-ita  erlt  conjilium, 

^non  pr£ceptum.Vix  audeo  allegareynum  ,quodtameneflyalde  poderandum. 

N am funt aliqul  abftemij  quiy Inum non  hibum ,  q»i tamennon ejfent prtuandi 

alteraJj?ecle.E^o  autcm  dijfereham  hoc  adducere,quia  Lutherani  fubfannant,di 

cent€s,quod  Jtopinionojlra  cftyera^non  eft  .implim  yinum,fedfan^uti. 

^RT  ICVLVS    VIII. 
D  e  intentione  confecrandi. 

Porro,  folis  facerclotibus,fecundum  Ecclelix  ritum  ordina- 


I 


A  N  T  I  D  O  T  V  M.  jg, 

conflat  exfcriptuytf,hocpeculi.xre,acfi-op>iumfmjJ'e  Chnfli  ojpciunhfcipfum 
offeYre,ficut  dicit^pofiolw,  ipfunfvna  ohlationc  lapcrpcturifanihfc.^fftfuos.  ^^,J/  '" 
Jrenifcmei apparuiffe  per  oblaiione^fui.Item  hacfanCuf.c.-tione  ptrfeda  nul- 
lamarnplttis  vefiare  ohlationem.Nam  (^  in  huncfnem  confccratnsfni:  Sacerdos 
fecundum  ordtnem  Melchifedech,fine  luccefforefPel  focio.Sacerdotij itaque  ho-  He.f.&.7 
nore fjioliaturChri{iui,cum  ius  ipfum  offerendi  transfertur ad rJios.  Pojiremo 
nemo  yfurpare  debct  hunc  honorem,nifi  aDeo  -vocattiSitefre  ^poflolo .  Nemo 
autem  pr£ter  Chriftum  yocatus  legttur.Rurfum  ciim  promtfio  adeos  folos  de~ 
fiinetur,c^ui facramento  communicant-.quo  iure  admortuos  pertinebit? 

^  D.     V  I  I. 

Mandatum eft  Chrifti-.Bibite omnes .  Qutnetiamcitm  de  panefmpliciter^^^^^-'^^' 
dixiffct  ,,Acctpite  ,manducate  ,cum  adcalice^Vemu  eft,iuhet  nomtnatimyt  omnes 
hihant.Hoc  fc  Paulmtradidiffe  Corinthijs,ficut  acceperata  Domtno,tejlatur.^-Coi.u. 
Ratio  qu£  adducifoletde  cbcomi!antia,locu  hicno  h.thet.Neque  enim  quid  nobts 
det  Chriftu-s  tntucri foium  conuentt,fcd  etiam  quaiiter:aut,f  m.-tuis ,modus  injjii 
ciendus efl ,quo  Dominmfeipfum  nohps^ult  communicare . Quemadmr>dum  cr^o 
fuh pane d.tt  nolns  corpin,ita  etiamfuh  calice fanguinem,  Proinde  nihti  nohisa- 
liud  reftat,ntjil/t  ohtdi.tmm  eius  mandato,ex  eius  m .tnu  fumcndo Ji^na  qin:  por 
ri^itnohts,i>t  rerum  l/eritate  fruamur  .  Nam  quia corporet  fumus ,c;ue.  dnodti.a 
Chryfoftomus admonet,fuh  -vifihilihiii,pro  captu  m.oduii  noftri  ,Jhirttu.tlta  nohis 
diJj>enfat.Hic  rttits ohJeru.ittts  fuit in  Ecciejiayitra annosmiU- ,  Cicutteftan-  Homi.tfo 
tur  omnium patYum fcyipta.Caro,inqutt TertuiIianifs,corpore  ^ Orngmne Chrt-  adpopul. 
£lipafcitur,yt  anima  deDeofaginetur.  EtTinodontns  yerh.i  .Ambrofti refert arnis. 
ad  Theodofium  Imperatorem. Quomodo  huiufmodt manibm racrum Domtni  cor-f'''^-^"^ 
pusjujctptes^qua  aiiciacia  poculum prectojijan^utntsori  tuo  admouebis'. Hicrony  infopho. 
musiSacerdotes  qut  lucharifliam  confciunt,  in^ J^anguinem Domini  popuio dt-  i^i-""i 
finhuunt.Item  Cliryfoftomtts-.Nonftcutinyetert  iege  partem  comedehat  facer- 
dosjparteml/ero  popuiusifed eaquafunt  Eucharisttx,  communia  funt  omnia  in- 
terfacerdotem  ^ popnium.Omntbus  ynum  corpus proponitur ^  calix  yntts.Sed 
de  ohferuationenon  ejt  controuerfaiquam  omnes  taiemfuiffe fatentur.  Quid  au 
tem  ficferi  omnino  oportere cenfuerint  confiat  exdecreto  Gei.ifit,qui arceri iu-  Refcrrtu 
het  a  toto  facramento,qui  a  caiice  ahjlinet.quonifam  dtuifio  huius  myjierij,inquit,  perim°T 
vrandt  facniegto  non  c.ireat.CyprtanM,s yerbfortitcr  contendit ,  t^uilo  modo  ad-  ''^ couiec. 

mittendum  ejfe  hocfacniegium.  Epiiii.de 

laplis. 

.AD     VIII. 

Sacerdotes  fatemurdif^enfatores  effemyfleriorumDei:  ideoquelegitimos  '•adCo.4 
Cen£adminiflros:fedordtnatosClmfli  ^  ^pojloiorum  ritu,  atqueett.tmyete- 
ris Ecciefi^:in cjuafoia  impofitio manuum yfitata  erat,Jine  ynilione,^  aiijs  nu~    „ 
gti.Quanquam  inordinattonejinis potijitmum  fpe^andus  eft,atque  offictumcni  i.Tim.4. 
iefttnantur  ftcerdotes.    Confittutporro,ex  Dei  mand.tto  ^  re^uiaScr:ptur£"  ^^"^'^- 
deberit,non  ad  immoiandumifed adregendam  Ecciefam, p.tfendumque  zr<-gcm 

(^    4  ycrbo 


,50  A  R  T  I  C  V  L  I. 

tis.dataeftaCliriftopoteftasconrecrandiverum  Chrifti  corpus, 
&  in  foro  posnitentiaca  peccatis  abfoluendi. 

P rohtfturfic.  Quia  fjxc yerba per  eptjiopum  m ordine dando  froferuntur. 
Damm  tibi porejlatem  conprcndij  ^  ojferendi  Deo placabiles  hoiiias.  Sedque 
ritur  dc  quo  Eccleftn, ritH,magifiri  noQri tnteUigant:  cum  ceremoni^  quibusyti 
mu,r,nonfuertntjai\£,  in  ^poftoln,necin  eorumcoequalibus  .  ^dhoc  Ref^on- 
deo,quod  priuilcgiutnfuit  iUvidatum  perjpecialem  dtjpenfxtionem .  Si  qutsau- 
tem  repitcet  dc  Juccejfortbus  ,  qui  etiampermultos  annos  nonfueruntlinc^i,nec 
ordinatt  noflromore  aut  forma,dico  quod  iUud  totum  temptts  dehet  relinqui  in 
diihiOf(p*  henemeretur,ipttta  non  eratadhuc  conclufum  de  tranfuhiiantiatione. 

^  RT  I  CV  LVS.      IX. 
De  intenttone  confecrandi. 

Quos  certumeft,eriam  fimali  fuerinr,&  in  peccato  mortali, 
confccrare  verum  Chrifti  corpus.llquidem  illud  confecrarein- 
tendanr. 

Prohatur  ftc.  Quoniam  alias fupcruacanea^imo  trrationabilis ejfet cau~ 
tio,qtfodJacramentum  adorari  a  Lttcts  fde  implicita  debet,hoc  eflfub  tfta  condi- 
tionetft  facerdos  celebrans  mijjam  habuerit  tntentionem  confecrandi ,non  tantiim 
habitualem,fed etiam  aCxuakm  prefentialiter,  ^  in  ipfo  aclu.  Sed opponitur 
contra,quod  itafacerdos  pojjet  annthilare  facramentum..Adhoc  reJj>ondeo,  quod 
non  ejijacramentumfvbt  non  ejl  intentio.Probaturfecundb .  Quiafuperuacud, 
imo  ettamfiultx,  ejfent  quxfttones  doCiorumfi  fint  centum  ho{ti(&,cum  >»* ;  ^ 
facerdos  non intendat  conjecrarc nifi  centum ,quid iuris  tunceffetl  ^ytrumyna 
nonremaneat panii.ltem,qu£  ex  omnibttsdtbeat  illo  cafufeparari  pro  paneyl/el 
potiusjlitrumijuiajuitabujiita  tntentio,fuerit  inejftcax  Jimiliter  in  omnihui-^ 
oporteat  iterum  incipere.  Quod auttm Lutherani  dicunt  debere  clare ^  altal/o 
ce pronuntiaril/erba,hoc  nihtl  ejt,quia  magt^  conuentt  dipnttati  myjlerij  bajfd 
iioce  recitare. 

^  RT  I  C  V  L  VS.    X. 
Deconjirmatione  ^linftione. 

Cscterum  confirmatio  &  vnftio  extrema  duo  funt  facramen 
taaChriftoinftitutarperquxdaturgratiafpiritus  fandi. 

Refertde              Probaturfic.     Qmniamaliter  blajphcmaret  concilium  .Aurelianenfe, 
coniecra.  quando dicit ,qi(od nunqua.ti  erit  Chrifiianm plenits,  qui  confecratione  epifcopali 
^^^nonfuerit  chnfmatH^s  .Ittmbitfphemaret  Meichiades  P  apa,cumdicit,qubdbap- 
tifmo  regeneramur adyitam,tn  conjirmatione armamur ad pugnam.Multo  cti* 
tnagtscum  dicit,maiorc  yeneratione  l/enerandum ,  ^i?*  tenendum  hocfacramen- 
t»m,quam baptifmi.Sed ejtyna  aiiaprobatio  peremptoria,qHod  nihitft  inEc- 
clefia  maiori  pompanec  Joiennitate,  quamfanfii  chrifmatis  confecratio  .  Vnde> 
dpparet ,qu6d  tam  extremaynilio.quam  confrmatio ,  inmaximo  honore  habert 
debenf-ncc  reuocari  in  dHhium,quaJiJ'int ex  hominum  tnuentione. 
'  :  ./^r-' 


rtieiunu. 


ANTIDOTVM;  S50 

yerho  Domini,^  facramenta  adminiflntnda.De  ahfoluendi potejlate fc  haben 
dum  ejl,datumquidem  minifierimn  rcconciliationifyerii  paftoribmt^yt  fttado-  i.Cor.4. 
{irinttjhocejl  Euan^eiij pr^dicationejioniines  reducendo  cum  Deo  in  <rratiam,a 
feccatis  ahfoluant.Hoc  tamennon  ailigatum effperfonti,fdyerbo:adc6qHe rer 
bopotius  quam  homintbtts  ejfe  datum,y  t  a  quocunque proferatur  o-ratiig,  remijlio, 
certam  ahfolutionem  in  foroconfcientix  adferat .     Tametf  crtimpecuiiariter  ioan,:i. 
^poslolis  dicitur: Quorum  remifcritii peccata,remittentur,tamen  clauesyniucr  ^^^™P^ 
f&  Eccbfu  datas  effe  agnofunt fanCli patres  ,  nominatim  Cypnanits  &.y4uo-u-  Hom1!°o 
(linui,Quihi0  alij  affenttmtur.Nam  remi(?io  peccatorum  inChrtilo,per  cmmcm-  ^•'-"^•"» 
que  annuntietm,licra  eji  abfolutto.  j^  j^£^^_ 

Chtift.Li 

.  T^       ,  ,-  i.Cap.iS. 

^D     IX.  ^ 

Chriflmnonyni  dicit:Siliolueris,hahebts  corpus  meum  ^  alijsdabis:fcd 
fuos  fmul  omnes  alloquitur /um promittitfe  daturumfuum  corpiM.  Siiiuidemad 
eos  dejlinatur prcmijiio^qutbta dtCii.m  erat:  ^ccipite,manducate .  Ergo neque in  ,, 
hominis,qtiantumuis  imptj ,neque  in  Diaholietiam  potejlate  eJi,hancpr,oiHtjiio  &aiibi. 
nemfacere  :rritam.^tque  htic  pertinent  patrum  fcntcnti£,ciim  dicuntSacrameto 
nihttdetrahi,nequepcrire  qutcquade  eiusliirtuteyqualifcunquefit  mintjler.  Con.  omm'.lib, 
fiituimus ergonihilcjfe ahfurdim,quam relinquere hoc in arhitrio,  'ydpotini lib:  c°ntr* 
dine  impijmintjlri,yt  Ecclcjtam priuet  Chrtjli  henefcio,qHOties  yifumfturit.  Ne  sca.hi. 
queyerb  minm ahjurdum  efi\f:ac  potcjlate  prxditos  jingerefacerdotes,yt  quo- 
ties placuerit  confecrare ,illts lic€at,etinm prister  ChriiJttnfiithtum. Suhejlenim 
promtfto  mandato ,cui (innexa  ejt .  ideo  Chriili  corpas  non  hahent,ntfi  qttifecun 
dumregulam  ah  ipfo  pofttam,Caenam  celcbrant .Conftituimus  trgo,friuolam,^ 
nihili  ejfe  confecrattoncm,yht facerdos  fihi  foli,feorfum  ah  aliji ,  confccrare au- 
dct.Neqttcentm magic£  incantationvsyerhafunt:  Hoc  ejlcorpus  meumfcd pro- 
mijiionem  continent,a^ioni a  Chrifto  injlitutdt  fertnentem.  Vnde  ^  illnd pcrpe 
ramJiericonf\:at,quodleuifufurro  dcmurmurantur ,cum palam clarali oce  promm 
tiari  dcheant-ficut  etiam  excontcxtu  patet :  .yiccipite,manducate ,fioc ejlcorpm  Homilin 
meum .  Quaratione .AngnJiimiiconfccrattQnis  yerhum  appcUxt ,ycrbumfidci  ^°3°-^°' 
quodprxdtcatur. 

.A  D    X.  , 

Legimtis  uApofiolos Jmpoftione  manmm^vifibilcs  Spiritusgratias  cotultffe:  ^^°-  '> 

fedhoc  futjfc  tcmporale  dont{m,expcrienttademonJ}rat.Im6  ftarim pofimortem 

.Apoficlorum  deftijje,yetftttj?imt  Jcrtptores  tcfiantur.Ceremonia  imponcndi  ma- 

niis  retentam  ajucccjforthns  futfje Jatemur,  ciim  jidcifu£  confejitoncm  cdcrcnt 

adulefccntes:fcd noni)Ocfine,yt  facramentum  haheretr.r  a  Chriih  infiitutum. 

Nam^uguftinus  nthil aliud cfjc ajfirmat,qu.hn  orationem.Eadtm  rattoefi  ex-  uh.iAe 

trem&yntiionis .Futt entm  frmbolum  temporalts  doni:quod  fcimusnondiu pofl  ^.^b.con. 
4      n  I      J       n'       ,      n    i  1  ■  ■      ■'  r         ■  .      Don.c.i^ 

%ApostoLosaurajje..ApojtDLtyngelant,innon!tne  Domint,eos,qutbusytmSpiyt 

tus fanClt prefcnte,indonofanattonii  exhthchat.  Hocfmiuhct  lacobus .Sedntmc  Mar.^. 

yhtfanattoivhtyngunturfemimorttithomtncs,dumanim.tm  exhaUnt,    Ergo,    ^' 

^mnttncfymhojafincre  yfurpant,non  imitatorcs,fcd ftmtA  funt  .Apoftolorum. 


fft  .;  ARTicyi,r; 

•         ^RT  ICVLV  S.     XJ* 
De  miraculisftin^iorum, 

Nec  dubitandum/anftos,  &  in  hacmortali  vita.&inpara- 
difo  agentes,  miracula  operari'. 

P robaturjic.  Nam  apparet  quomodo  heatij?ima  "ViV^o  refufcitet  infan- 
tesiytfepelianturinlocoftcro-.quialias  haherent fepulchrum  cum  canihui.Qupd 
aute  Lutherani  dicunt,I)eum  hocmodo  pmire  idoloUtriam  mundi,quando  dia" 
holus/ubnominefanclorum,facitmiracula:^  prohoc  adducunt  Hieronymum, 
Inproem.  qui  refert,.AE^yptios  fanatos  fuijfe  a  morfuferpentumiadfipulchrum  leremix, 
f'°^  "■  quem  tamen pro  DeocoU'bitnt.J{eJpondeo,quod non  colimus ftn^os  pro  dijs ,quia, 
non  adoramus  eos,nifi  adoratione duli£,  Efi  etiam  aliaprohatio yalidior  ah  an" 
tiquitate:  Quiafemper  hoc  fuit  fa£lum ,  ficut  .Amhrofii  tempore ,  adfepul- 
chraGeruafii ^ProtaJiic£cusfuit iUuminatws. Qmdaute  Lutherani ex^uo-ujli 
no  replicant,hocfuiffe  adconjirmandam  re6}amjidem,^  non  ad fuperflitionem: 
Jiefpondeo,quQd  recla  Jides  eji  colerefandos ,  ^  eorum bafdicas  yijitare  ,ficut 
exfubfequentihuspatebit, 

^RTICVLVS,     XII, 

De  orandis  fanClif, 

Sanftum  eft,&  Deo  maxime  gratum,  orare  beatam  Dcige- 
nitricem.&fanftos  qui  in  calofunt.vtfintpro  nobis  aduocati,& 
interceffores  apudDeum. 

Prohatur  fic.  Qmd enim fan^i facerent in coelo,Jt  non orarent pro nohis? 
Qmd ft  orant,ergo orandi funt .Negant  hanc cofequentiam  Lutherant.Sedproba  \ 
turex  eo,quodfan6ii,DeofuntfimUes.Deus  autevultcoli  anobti,tgitur^fan{lii 
Qwd autem dicunt Lutherani per derifionem,nos facere fan[los  yalde aurttos:So 
lutio  ejlfacilis .  Quiayident  qu£  aguntur  inmundo,perlumen  reJlexum,quod  ha- 
het  exirradiatione  Dei.Secunda probatio:quhd  omnes  paganifemper  hahuerunt 
tninores  Deos profuis  intercejforihus.  Non  ejl  autem  rationabtle ,  quod Chri- 
Jliani  habeant  minm  priuilegij  quamgentiles.Vnde  ^  hocmodo  corre^lmfuit 
error  iUorum,cum  adfanBos  tranjlatusfuit  honor,quem  idolvs  fuis faciebant:ficut 
quando  Papa  mutauit  nomen  tempJi,quodvocahaturPantheon  ^yocauit  Panttt 
gium.Et  ex  multis  fefiis  fmiliter faCium  fuit,yt  in  deJJeilugentilium,Chriiii(i 
iti  in  honorem fanClorum  iaehrientur. 

,ARTI  CV  LVS    XIII. 

Delienerationejan&orum. 

Itaque  fanfti.beatam  cum  Chrifto  vitam  degenfes,non  fo- 
Itim  funt  imitandi:fed  &  venerandi  &  orandi, 

Si 


ANlriDOTyM.  j^$ 

^  D.    XI. 

Scimus  ex  Scyiptum^ quidyaleant  ^in  quem  flnem  conferenda  fint  mi 
fdCuIa.Nempe  ad conjimandam Euan^elij  docirinam,  ficut  hahetur apud  Mar- 
cum,Domino  cooperante,^  fermonem  conjirmantefequentthmfigms  .  Item  a-  ^^^f '4* 
fud Lucam  i»  ^Ciis ,  quod Dominui  reddehat  teflimonium  ferwoni grati£fu£,R-om,  if. 
citm  ederentur figna permanm  .Apoflolorum.  Proinde  hic  legitimm  ejlmtracu- 
lorumyfusiyt  recipiantur  taquam  do£irin£  Euangelij  figiUa,e6quenon  homi- 
num  liel  ^ngelorum,fed  ~)/nius  Deiglorig,  jcruiant ;  quemadmodum  dicehat  Pe- 
trus'^:  Viri  Ifraelit£,quidnos  intumim^.  quafinoflraliirtute  ,  aut pietate,hocfe  a&,4. 
cerinm-Nomen  Chrisli,^  jides,qu£  per  eum  ef;contulit  huicfamtatem .  Citm 
autem prdidixerit  Chri{lH6,re^num .y^ntichriili  miracultf  flahilitum  iri,^  /■'Of  i.Tlie. :! 
Chrifti  liaticinium  conjirmartt P aulmieonfiituimiu  cum.Augufi:ino,Domtntm, 
cautosnos  reddidijfe  aduerftsmirahiliariosffic  enim loquitur)qtfi fnorum prx-  Homi  ia 
textUfOrhemahducuntah  1/nitxtejidei.Dupiexyero hic tenendx eftcautto .Nam\°^{  '^* 
^  multts pr£Jlt^iJ5  tUudit  Saihan  homimhtti:^  multaetiam  difip^nart  pxtitur  DevniM, 
Deui,ad  yindtcandxm  hominum  inoratitudtnem,ficut  Paulus  tejiaturj^ poji^^'^'^'^^' 
Paulum  ^Au^uJiinui. 

.AD     XII. 

Scriptura,{idein  oratione  requirit.  Et  Paulus  nominatim  addit,fianc  fidem  . . 

rr  1     -wi   ■  -r-    ^        1      t    r  ;/•  T  \  ■  ■  Mar.ir. 

tjje  ex  yerbo  Det.Et  lacohas h£jttarenosprohtbet tnpreciku^s^.  Iamyero,ji  yer-  Rom.  10. 

ho Dei ohedirel>olumi4^,folumDeum  inuocare conuenit  in  Chrifli nomine.Nam  ^^'^°'- 

^  Detts  huncjpirituatem  cjfe  cultumnomtms  fut perhthet,  ^  mediatoreymm  loeU. 

nohvs  propomt,jiitumfuum:quo  intercijfore  dxet  Paulm  patere  nohts  facilem^'^^--'^- 

accejfum  ad  Deum  cumfducta.         Et  alter.ApoJiolm  nos  hortaturjl/tfreti  ta-  i.ioan!i.' 

li aduocato,adeamus ad thronum  p-rati£ .     Mandatum lo-ttur  nuUi*m  citm exttt  ^f^^-^' 

o  ricbr«4 

de  qu^renda  fanClorum  mortuorumintercejiione ,  citm  nuUa  promtjito  yfquam 
reperiatur ,conftituimu4 pugnare  hoc oratiorm^enm  cumScripturs.  re^ula.  .Ad- 
hdK^nuUum  eius  rei exemplum prodiderunt  yel  Prophet£,yei.^pofloii.    Nunc 
apudfe  quifque pim  expendat ,  quamfit  pcrtcuiofum ,non  tantitm  ahfqueyerho 
Dei ,fd etiam pr<&ter  exempium,tentare  nouum  orationvs  ^enus.      Q)iod  autcm 
iuhetSpirittisnos  mutubaiios,pro  aiijs  intercedere,hoc mutu£ charitatts eji exer- 
citium  tn  hacyita,ftcut  ex  ommhm  locts  conjiat.  Videmm  autem  quantopere  aho  let.g.^. 
mtnetur  yhique  DemBaxltm,  quonomtne  inteUi^ehant  patronos  ,quorum  praft^tem^' 
dioadtuuarentur.fluc po{irembaccedtt,quod  ajferere  nemopoteJi,an  tam  lono-(K.OCe.z. 
fintfanBts  aures  ,y  t  ad  eas  yfque,perttngant  orationesnoflrx.  Quinetictm  parum 
confentaneum  cum  ratione  id  ytdetur. 

.AD    XIII. 

De  oratione iamdtClum  eJl.Eorum  autemyeneratio  no  alia  nohis comendd 
'Urin  Scriptuns,quam qu£  in^niuerfum  dehetur  fdeithits,  iuxta Pfximum^.i^ 
V^.Sic  tamenyfynicuique haheatur  honor  pro  menfura grati£.Ergo  defxnCiis, 
proyt  quifque  eorm  exccUit  Dei donif,aut  in  aitiore^radu  coUocatus  eji a  Domi 

no. 


:j:^<.  a  b.  t  I  c  V  l  i: 

5/  verunt  ejl  hrocardicum  illud,quodcommunii  error  facit  iut ,fu^icienter 
iant  probata  ejlveneratto  fan[iorum,tamen  quia  Lutherani  replicant ,tran^fer- 
rihocmodoadfan£ios  Dei  gloriami  teneas  femper  in  memoriadt^inClionem 
fchoU-.quod  non-colimtts  eos  niftoratione  duli£. 

^  RT  J  CVLV  S.      XIIII. 

De  Pereo-rinationihfti. 

o 

Obi(lqucreligiorefaciunr,quiloca  eis  (licata,ex(leuotione 
vifitanr. 

Prohaturfic.  Quia  effet  magna  ingratttudo  ,(tm'inns  honorkferetfan[{'is 
quam  tdolvigentilium :  Quorum  tamen qudedam templa hahehant  fingularem de- 
uotionem  pr£ alijs,ficut Delphtf  ^poUo,^  proferpina  Ennx,  in Silicia.Deinde 
arguietiam  potcfi a  prohahili ,quod fan£li  magts frequentant  loca  ,yhi  funt  eo~ 
rumfepulchra^  reliqui£^elyhimagishonorantur,quam  alta. 

^  RT  I  C  V  L  VS.     XV. 

Qwd fanfti rite^priufquam  Dett6,inuocari  pofint. 

Siquis  in templo,  aut  extra  templum.prius fuaorationcad 
ibcatamvirginem.autfandorum  aliquem  rccurrat,nonpeccat. 

Prohaturexprouerhioyulgari,quhd  non  cognofcitur  Deu4  in^^erfanilos. 
Deinde  impetuofa  deuotio  ,etiam  fi  ja  inordtnata,potefi  hene  excufanper  ecfla- 
fim. 

.ARTICVLVS.     XVI. 

De  adoratione  crucn  ^  tmagtnum. 

Necvllo  modo  addubitandum  eft,quin,genu  fleftereco- 
Tamimaginecrucifixi,&beat3cMarix,&  fandorum,  adrogan- 
dumChriftum,&fan(flos,opus{it  pium  ac  bonum. 

Quodcrucifxi (^  fanClorum  imagines,genuflexione coli deheant,prohatur 
authorttateconctlij  Ntcent^ltimi.NamlitcumqueGregorimconcedat,Serenurk 
Maffyli£  epifcopum  hene fecijfe ,quod iUm  adorart  prohthuerat:  tamenconciliuni' 
quodpoflea  fuhfequutu  efi,potuit  hoc  infringere.ftcut  d:creta  pofieriora  derogat 
priorthtPs.Prohatur  fccundo,rattone.  Quiafi  reliqui£,  ^ yefies  coluntur  ineo- 
rum,  memoriam,non  efi  minor  ratio  de  imaginibus.uilntecedens  patet  ex  communi 
')ifu.Tercto prohatur  afimili.  Quiafiatuas prinapum,etiam  ethnicorum,~)ienera- 
tur populns. Quarto ,proha,tur  ex miracults. Quia mult£fan^orum  imaginesrife, 
runtjlfelfleuerunt  ad deuotionem precantium .  .Aliqu£  etiam  loquut^funt.  Quiot 
to,prohatHr  ahexperientia  fenfus  noftri .  Quiaorantes  ante imagtncm magii  ad 

detiO''' 


A  N  T  J  D  O  T  V  M.  3^,- 

noyhonorijiclfentiendum  ej},ac  locjuedum.  Cultum yero  illis  exhihereyficutfoletmundw, 
frophana  efifupen^itio,^  qux  Gentiumpotiw  inftniam  redolet^cjuam  Ecclefu  Deicon  ^ 
ueniat.  Qjiifjetiatn palam  repu^/iat prxcepto:   Dommumadorab:^,  ^  iUumfolum  coles.  Matc.4! 


^  B     X  I  I  I  I. 

Chriniisdifcrimenomne  locorumfuflulit,ciim({iceret:  Venithora ,  ma^doveri  ^°^°-'^' 
cultores/ion  in  monte  hoc,  nequc  Ierofolymii,fedvhique  adorahunt  D  eum  mfi.  intu  (fy> 
yeritate.  Neque  enim  illic  de  prxpoflero  ftudio paucorum  loquitur^fedquidchfferamt^ 
apatribusi>eteniTeftamenti,o$lendit.CumhacfententiaconuenitiftaPauli.  yirosiu-  '"  Tiin.i. 
heOyin  cmni  Lco  toUerepuras  manm .  ludaifmum  ern  reuocant,qui  loch  ajfmo-unt  nouam 
finctitatem:  ytpietatti  ojficium  cenfeatur,  huncautillum  loctim  inuifere:  quanquam  fiiper 
fiitio  hi£C  ludaifno  deterior,  quodtoctts  adorandt  lercflymU  defignatns  «tiquandofuit. 
Jfliautem  idolotatrarum  exemplo  tucos,^fanafihi  pro  Ithidne  erigunt.Demde  lerofo 
lymn  adorabatur folm  Detis.  Hi  autem  hominihiis  temphiconfecrttnt. 

^D     XV. 


SiomninoadfmcJosinprecihnsconf.{g;refisnon  ejl:  fruftra  dtsputattir  ante,m 
pofl.Cum aiit'''chytftu4  nohisfitpropofitus medtator  vnm,perqu°m  adDeum dcheamus 
ac.cedere:quiitlopr£tertto,yelpofthixhito,adfanctosfeconferunt,nihilh^.hent,quofuam 
prauttatem  excufent.Satomoninfotennitemplidedtcatione,  hunc yftim exprimehat.  Hic  ,  Ree.?, 
inuocahttur  nomentuum Domine.  ILxtratemptum,dicunt omnesfdctes: Hiincurrihus,  Pf4-i7. 
dlij  ineqms.  nos  autem  innomine  Dominiinuocahimni, 

^  D     XVI. 

Deimapnihtis  acftmutacImipr£C(ptum  Deiej}:NonadorahU,neqtKColes.  Por-  Exo.io, 
ro^nuflectere:  hocipftmejl,q;wdadorandtyerhoindicatur.  .Atquehancfttiffe  Genti-  Deut-V-. 
lium  opinionem,  yt  deos  coeleslcs precarentur,  cumfe  adimarines  conuerteretit ,  ex  tihrls  i^  pfa,u j 
eorum  patameft.  Refert etiam  .y^uguftinits ,  qu.u  excufttiones  pr£texere  fctehantfui 
tempons  idctolatrx.  Dicehant  enim  yutgares,fe  non  yij.htte  ttiudcotere,fednumen  quod 
illicmutfibtltter  l)ahitabat.  Quiyeropw^.ttiorls,  ytipfe  loqititttr,  reli^iomserant:  necfi- 
mut.ichrum,  nec  D£moniumfe  cotere  aiehantfedper  ejfi^iem  corpoream,  intueri  eins  rei 
fgfiwn ,quam colere deberent.  idemexEufthto  ^ L.iciantio  licetintetliovrc.  Ciimergo 
nthtt  .r  yetertbits  idototatns  dijferaiit,qui  hodte  fe  profternunt  corafnJr.ttuii,conftttuimtts 
exyerboDet,r^yeterump.ttrumfententia^moremhunc.ipertedamn.xri.Etcertcyerum 
eftquod.tit  ^u^uslinits,  nemtnem  omre,  yet  adorare  intucntem ftmutacJnum  ,  quin  ah  eo 
exaudinfe pittet.Hoc  enimfacit  ^  quodamodo  extorquet  illa  memhrortifgura,i:iquit,yti  '"  Pfa-"5 
mmts  in  corpore  yiuens  ,arbit)-etur fentire  corpti4,quodfuo  fimitimum  ytdet.  Proinde  ciim 
m  loco  eminert  tocttur,  yt  a precattbiis  ytdeatnrjpfaftmititudtne  ammatoru^^fenfuuw,  ,  mem- 
quiuisfcnfu  ^  anima c.treat,afftctiit  infnnos  antmos,yt  yiitcre  acjjirare  yideatur.  Hac  Irorum 
ritione  decretiifiit  olim,ne  auapictura  in  tifpii.s  ejfct,  nc  quotlcolitttr,  yet.nloratur,inpa- 

II      rtetibi4 


f<)(, 


A  R  T  I  C  V  L  I. 


ta 


r7~ 

dcuotionem  a.ccendimUr,  ^  xelm  nofttr  exritatur  ipfo  aTpectu.  Sexto  prohatur  ,  qu. 
fic  oportuit  corrigi  errorem  Gentilium,quiantefua  idoLtgenufleciebant,jicut  nuncfaci 
mta  ame fandorum  tmagtnes . 

^  RT  I  CV  LV  S     XVII. 

Depuroatorio. 

Ad  hacc  firmiter  credendum  eft,  &  nullatenus  dubitandum 
purgatorium  eiTeun  quo  animoc  detetx.oratione,  ieiunio.eleemo 
fynaaliifquebonisoperibusiuuatur.vtcitiusliberentur  apoenis. 

P rohaturfic.     Quia multn fancfn monachn,  ^ deuotls matronU  facf^funt vtt- 
ri£apparitiones ,  ybi dnim£  hoc  dixerunt:  ficut  hahetur  indialogis  Gregor^ad  longum, 
imoper  totum.   Quodfi Lutherani pro nihilo  reputent  tales  reuelationes ,  ficut ipfi di- 
cunt,yel  effe phantafm  cerehrimalediTpoftti,yelf^ecir(t^pr£ftigiM,  quthns Sathan 
iUufit  hominihns:  Refpondeo,authentiCMfuiffefac1.n  perauthoritatem  Gregorij,  qui' 
fuitPapa.  Prohaturdeindeferlongitemporu  prxfrriptionem.     Quia  omnes  EcclefiA 
funtfimdatxfuper  opinionempurgatorij:yelfaltemlocupletat£,quoadanniuerfaria.  Imo 
etiam  P agani  iam  habehant  iflam  nottttam,ficut  apparet  tum  ex  hiflo ricvs,tum  ex  P  eottf, 
(jT" pr^ferttm  cxOuidio.    prohatur  ftmtliter  ratione.     Quia  fi  fatUftctendum  eflpro  ' 
peccatts  in  hac  yita  mortali^fccjuitur  quod  quiprmentm  ejl  morte,dehctfati,ifacerc  in  alio 
mundo,  ^per  confequms  efi  locipi  deflinattps  adfoluenda  dehita  qu£  reftant.   Proha- 
tur  etiam  exphilofophia  naturali  .quta  anim£,  qu£  ex  crafft  corporis  narura  traxerunt  hu- 
tnorem  ponderofum  ,no  pojfent Jl.ttim  in  coelum  euolare,  niftpriits  defccaretur  per  ignem. 
Quhdautem  m.tgiflrimflri  afferumfirmiter  credendu  ,<(^  nuUatenm  duhitandum,  cjuod 
hahet  tanthn  apparentiam probabilitattf,  in  eofequutifunt  regulam iuri6.  Duhiits  infde,  \ 
infidehsefl.  Satiu6eJltamendicere,quodfitresindubitahth$.    Namdato,quodrationes  ' 
qu£  adducuntur ftnt  dubt£,  authorita  tamen  Eccleft£  fuperueniens  eas  ccrtifcat-     HoC 
autem pofttoquodfit purg.ttorium,fequitur infalltbilitcr alterum:  quudmifer£ antm£,qu£ 
ihitorquentur,adiuuand£ftntyiuorumfuffragijs:<^  tenedum eft,qubdnonfine  caufa mif~  ' 
fa  pro  defunctk  inftitutafiut,  qu£pr£fupponitanimas  facriflcio  tUo  iuuaripoffc.  ideopin 
mater  Ecclefia,ciimnthtl haheret infcripturis,m.iluit abuti  PfalmU,<(^ leciionibtii  cxli- 
hro  loh,  ^  multi6  loctsprophetarum,  quam  rclinquere  mifer-u  animas  finefuhleHOtione, 

^  RT  I  CV  LV  S     XVIII. 

Dc  Ecclefia  ^  eiH6  authoritate. 

Tenetur  &  quilibet  Chriftianus  firmiter  credere,  vnam  efTe  in 
terris  vniuerfalem  Ecclefiam  vifibilem,  injfide  &  moribus  errare 
non  valentem:  cui  omnes  iideles,  in  iis  quae  funt  fidei,  &  morum, 
obedire  aflringuntur. 

Prohaturfic,qubdEccleftapofityideri.QuiaHierarchia,eJtfgni(inftUibileit>fiui.Ec 

tji 


A  N  T  I  D  O  T  V  M-  J97. 

vietihuiftt  depi&um,     ideo  ^mhroftw  de  Helena  loquens,  Imienit  titulum,inquit,Re~ 
^em adom(it,mn  li^num  yticjue,  quia hic  Gentiln  efienor,  ^  yanit^ im^iorum,  ,„  "jper.' 

Theodo. 
^  Z)     XVII. 

Depurgatorio  infcripturhperpetuunifilentium:  ^  ^uguilinm,quiin  ea  re  Ccn  I5e  cmz 
fuetudinicedit:  agnofcittamenmiUofcripturx,  teftimonio  hanc opnionem adiiiuari:nifi  aa°Mpa* 
hifforia iUa  de  ohlatione  ludx  Machah<ei:  quam  tamen non  effe  canonicam,  nec  cert& au- 
thoritatis,  ^  ipfifatetur,  ^  Hieronymm  admonet,  ^  omnium  confenfu prodittm  efi. 
l^am  locum  qui  cirarifclet  expriore  adCorinthios,  ipfe  aliter  exponit:  quemadmodumfa- 
momnes  aliter  exponendum  yident.     Sicut  enim  metaphoraefiin  nominihmfiiiptd£,foe 
ni,f^  ligni:  itaproculduhionomen  ignhmetaphoricecapitur  pro  examine  Spiritud ,  quo  Cap.?. 
humanx,  docfrinxpereunt :  D ei autem  yeritas  inflar  auriprohatur.  Tametfi  aittcm  ^u~  £nf^'"j 
mflintti, Tf  dixi,vincifi a  confnetudine pafftts efi,  yt purgatorium non  ne^arev.nihil ta-  Lamcn . 
menaudetajferere.Quinetiamduhttanterloquitur, dicens incredihile non effe,^,ytrum  ^^l^^l 
itafit,qu&ripoffe.   ^dh^c nequaquam fihi  conflat.    Siquidm  alio  loco  animM,  ciim  de  eod.lib, 
feculo  exierint,  diuerfu  reccptiones  hahere  tradit ,  yhi  honigaudiofruantur:  torqueantur  ^'^^{^.^ 
mdi.     Requiem porr6,qu£  contimopofimortem dutm;tuncquemque accipere,ciimmo-  Ioan.45. 
ritur,fi  ea  digntts  efi.     Verum,cum  in  nuUitn  homims  arhitrioft^fiatuere  de  unimti  mor- 
tuortm:  nihiltutim  efi,  quam  ynum  Deum  de  ipfarumfiatu  audire  loquentem,  cuim  ipfs 
toteflatem  hahct.  Qjyndo  autem fcriptura  heatos ejfe mortuos  teflaiiir,quiin  Domino  Apo.  i4. 
moriuntur:  quia  requ.tmexindealahorihmfutshaheant:  quando  confolatiomm  ctU  reci- 
pere  docet:  yiuere  cum  Chriflo ,  v^  frui  Det prxfentia:  in  hac  docirina ,  qu£  nihil hahet , 
controuerji£  peaempgamm.  ^Archttectura  yero  purgatorij  tantum  habeatprmitudinis,  phu.i. 
quantum  hahere  potcfi ,  quodde rehm incogniti$  fahrefa6iuefirn  hominti  cerehro,extra  ^-Cor.s". 
yerhum  Dei.  Orationes  certe ,  quihm  iuuare  eits  yulgofiudent:  chn  nuUo  prxcepto  Dei,  i^^^^  ,^^ 
nuUa  etiampromifiione  fulciantur,fundnmentum  iUudfidei,  quodrequirit  Paulm  inpre- 
cihu6Jidelium/ionhahent.Nihilnohtsdiligentimpricipiturinfcripturt6,quam  ytomnia 
charitatis  ojficiaerga  viuosexerceamta.  De iuuandn mortuis ,  nuUamentio.     Hucac-  in},i(^_ 
cedit,quodneynumquidem  exemplumextat:  ciimtamenmuttorum  fepulturcvs  fcriptura  vete  tefta 
commemoret:  quorundam  etiam  exequias  referat,longofermone.  Porra  non  efi  credihile  ^b.Moyf. 
quodjuiffet  pr£.cipui  momm,Spiritum  Dei  omififfe,  ciim  leuiufculaiUa  recenferet,  &Iib.R  eg 

\AD    XVIII. 

Ecclefiam  yniuerfalem  effe  ^fuiffe  ah  initio  mundi,  ^fore  yfque  mf.n€m,con 
ftemttromnes.  Dc dfpe8u;\inde agmfci  queat,qu£ilio  efi.  Eumconflituimwinyer- 
ho  Dei.  Vefftqms malit.cu  Chriftm eim  fitcaput:  qtieadmodfi ao-nofcitur  homo exfacie,  Matt.i4. 

•      ;;-•      ^l     n    ■  1.^   rr    ,  •'      r    .     J.    n      t        .^    -^         it       -■  7        loan.JO. 

itatUa  tn  Chrtsto  intuenda  eJjedicimiis.Stcutpcrtptu  ejt.  ybt  erit  corpwSytUuc  cogregabun 

turaquil£.Ite,eritynuot{ile,^ynmPanor.Ciiergonofemperemineatpurayerhipr£diEfhe.j. 

cm:nccfempercofpicuafttChrifttfacies.inde coUigimtn,nofemperEcctcfia  oculis  homi  '•  ^°''*"' 

mfuhtec^aeffe:queadmodiimidtoriifecuioruex£\iatcflatur.Naprophetdrutepore,,ftc 

fmalehatmultitudoimpiorum,ytopprejfaejfet  yera Ecclefia.  Sicetiam  Chriflitem- 

U  ^  pore 


J98  A  R  T  1  C  V  L  I. 

efiautem omni tempore  yifihtin.    ErgoEcdefid  etimvidctur.    Qmdautemnonpof- 
fit  feparari  Ecclefia  a  hierarchia:  ego  fumo  tanquam  ynum  ex  princtftjsfdei.  P  robatur 
fecundo ,  ex  perfetuafuccefione.     Perpettia  autem  fucceftc  a  tempore  ^pofiolorum 
nota efl,  ex catalogo P aparum,(juem refcrt P lattna .  Quodautem yartant dociores, tnfe-    , 
cundofucceffore  P  etri:quoniam  altj  Clementcm,aiijljnumponunt: cum  hic  errorfit  in  tndi  ! 
mduo ,  non  impcdit  certttudtnem gcneralitatxA.     lllud  eflmagv^  dijficile:  quodloanna 
creatafuitinPapam.    Namttmcyideturfuiffcfacfaaliqua  tnterruptio.  Seddica.s,quod 
tuncfedesfupponebat  in  defecfum  homims.  Ita  etiam  dicendum  efi,  de  tempore  fchifmatts: 
ciim  Gregoriui,  ^  loanncs,  ^  P  ctms,  erant  antipapdt.    Item,  cum  eleclui  fuit  ^me- 
deus,dcpoftto  Eugenio,in  conctliogenerali,i^poflea  abdtcatu^  ,quia  Eugenimfuttpoten- 
tior.   Hoc modo,  remanebit perpetuu6  ordofuccefiionts.  Secundum  mcmhrum,  quodEc- 
clefu  errare  infidc  ^  moribtis  non  yaleat,  difftculter  prohatur  in  Ecclcfuyifibtit,tamen 
hocfatn  effc  debet  adprobationem,  quod  ratum  efiquicquid  determinauit  Ecclcfia  R  oma- 
na.    Stdrationeadhucme[tt*sprobatur,quiaimmediateregituraSpiritufan&o.fcdspi- 
ritusfanciui  non  potcft errare.    Ergoper  confequens/ieque  ipfa.   Tertto ,  prohatur  ex 
articulofequenti.  Quiacumadipfamffecletdeterminareinomritbui :  nihtleffetcertum 
infide,nifeffemu4  refolutide  ipfius  infalltbilitate.  Sicutinunc,fi  non  effet  htc  inuincibi- 
tti  clypeiis  pronobi^,effemmtamccnties  yicltaLutherantsiCumhaheantprofeapparen- 
tiam  yeritatts,  (^fortibui  argumentis  nospremant. 

^  RT  I  CV  LV  S     XIX. 

Quodad  Eccleftamyiftbiiem  pertineant 
defnitiones  in  docinna., 

iQubd  jfi  quid  in  fcripturis  facriscontrouerfiacaut  dubii  oria- 
tur,ad  pracfatam  Ecclefiam  definire  fpeftat  &  determinare. 

Probatur fic:  Quia  aliasnafcereturhorribiltiConfufio,nifiEccieftahabcretiu6pro- 
nuntiandi  dejinitiuam  fententiamin  dogmatibus  litigiofis.  Sicut  hodie  Lutherani  yellent 
habere  vocem in  capitulo,  ^  iacfarentverbum  Domini:  nifiopponeretur  iUis  hdt,c replica 
ftne  exceptione,quodadE  cclefiamfpecfat  determinare  yltimate,fme  contradic^ione..Ali- 
ter/ionpoffemm  tUts  claudere  os.  Deindefciendum  ejlquodfcriptura  efi,tanquam  nafu4 
C£rem:qtiiafleciipoteJihicinde.  SedEccleft£ determinatio ejlfxa,  ^Jlabiivs.  Namfi 
hdireticicauillariyelint  ynam,poteflaltero  dieferi  alia ,  qux  eos  mam  conflringat. 

^RT  I  CVLV  S     XX.' 

Dc  articuhs  fideiper  Eccle- 
ftamtradtns. 

Eft&  certum,multa  effe  credenda,qusE  nonfunt  exprefse  ac 
fpeciatim  tradita  in  fcripturis facris:  quas  tamen  per  traditionem , 
JEcclefiacfunt  neceffarrorecipienda.  I 

Probaturahinconuenienti ,  yel ahfurdo.   Quia alias  oporteret  ferme  facere nouum 

mundum 


S  C  H  OL  I  A^  37* 

pore  , yldcmu^  ahfcondiium  futjje ah  homimhn^  exiguurn  Dei gregetn:  cum irnfij ncmen 
I.c(lefi£  fibi yfurparent.     Qui autem  tam perTpicaces  hahem oculos ,  yt Ecclcfam  f~ 
hi  vifibdem  femper  ejfe  iaBent ,  qmclfacient  Heli£,  cjuifefo  lum  refiare  ex  E  cclefa  pu- '  •   '^"^  ' 
tabat  f     Falfo  id  quidemfed  u  argumentoefl: ,  E<^<^i(^f^^m  T)ei poffe  nos  nonminu^s  la~ 
ttre:  pr£,fertim  cim  fiammex  yaticintoPauli  prxdtciam  fuijfe  defeciionem-  Statua-  ^  The.i. 
mi^cyX^,  ytderi  Ecclefam  ybiapparet  Chrisim  :  ybt  yerhum  eim  auditur ,  fcutfri- 
ptum cjl: Oues me<£ yocem meamaudtunt.  Sepultaautem docirina  yeritatis,Ecckfiamfi  10.10. 
/Kul euanefcere ex oculii  hominum.  Hanc  Ecclcfam,fktemurcumPaulo,cclumnam  ^ 
frmamentum  ejje  yeritatu:  quia  cuflos  eji  farM,  docdrins,:  eamque  propagat  fuo  minifte- 
rioadpoiieros ,  neinterctcUtinmundo.     Namcumjponfi  ft  Chrtfti ,  fuhtecfam  illi  ef-  lojj,,^, 
fepiirejl.    Eth^cejletm  cafttt^u:  nonabducia  chrtflt  fmpltcitate:ftcutteflaturPaH-  Ephe.y. 
lui.    Nonerratergo,qutaDetyeritatem  proreguitfequitur.    ^hea  fireccdit,Jfon-" 
fd ejfc defntt, ^ft adultera.  Quiyero ordtnart^ poteftAti ^ altjs externis pompis  £c - 
clefam affigimt:  audiaht,quidde eo  pronuntiet  HtLtritis.     Male ,mquit  ,nos partetitm  Contra_ 
(tmorcocpit.  Mde  EcclefamDetinteclk<&dtfcijfqueycneramur..yinneamhtguumeJl, 
in  hn  ^ntichriflum  effe fffuniml M ontes  mihi,^fylu&,&'  itcm,<(-r  carceres,^  yo 
ragincsfunttutiorcs.InhisenimProphet£,autlc!tcmes,ctHtdcmerf,prophetahant, 

^D      XI X' 

Defnittonumregula prs.fcrtbitur  mUsaPaulo ,  quantum ad particulares  Ec~ 
tlefm,cumdictt:  Prophet£duoauttres  loquantur.alij  dtiudicent.  Si ,  loquemeyno, 
ftiertt qutdmelim  alterireleuatum ,  furgat:.  Siquod  interEccleft}  difidium  exortum 
fit,  fatemur  hanc  conftituendx,  concordi£  legitimam  effe  rationem,  quxfemper  obferuata 
fmt,yt  cocantpaftores,  atque  exyerho  Dei  defniant ,  quidfquendumftt.  C£terum,ft  yi- 
fhtlvs  Ecc[eft£  dtfnitiones  pro  oraculvs  hahere  lihet.yifhilvs  erat  Ecclefa  cutfolm  Mi- 
chcits  refftehat,  Vifhtlis  etiam  erat  Ecclefa ,  qu£  diccbat:  Venite ,  cogttcmm  aduer~ 
^fuA  Hieremiam  cogitattones.  Non  enim  perthit faptentia  afapientibm,  nec  afenihui  con- 
flimn,  nec  lcx  a  fcerdotihm .  Denique  ytfbilis  Ecclefa  crat ,  Chrifli  tempore ,penes 
jumtnum pmifccm  ^  coUegium  ftcerdbtale.  Erat  enim Hicrarchia  multo  mclimfun-  j^  ^^^ 
data,  ^  certiore  teftimonto  confrmata,  quam  h£cfit,cuimpr£textufuperbiunt,qt:t  Ec- 
<lefi£  titulum  hodic  yfurpam^  Q  uiergo  audicndoi  yifhtlvs  Eccleft£  defnitiones ,fne  de~ 
leth  ^  excepttorwyolunt,fimulhimcnecefitatemimponuntfdelibm,ytahnegato  Chri 
flo ,  ^  relii^U  D  ei  yeritate,  impietatif£pe  adh^reant^ 

^  D      X  X. 

Multifariam,  inquit ^poftolm ,  multifque modvs ,  loquutm  ejlotim  Dem per  ■^'^^j^ 
Prophetas:  noutftme.  loquutm  ejt ,  perflium  fuum dtlecium.     Docirin£yero  Chrtfti 
quaUsfueritexpeciatto  inpopulo  lfraelitico,oftendit  yox  mttliens Sam,aritan£.  Mef- 
ftf ,  c  iim  yenerit,  annunciabit  nobvs  omnia.    In  hac  erop  docirinajhandum  ejl,  in  quafi-  Ljb.de  pe 
my^ipirJcciimcatlefti^faptenti£coplementutnclufumeJfe.Bencergo.AugHfttnm,quiiumr.riix<: 

dtcat,n6ejf  neceJfaririadfalute,qutcqutdprodttiifcrtpturvs  non  ejl.  Quiaf  cognttufmffet  "■^^^^'^ 
neceJjartii,Dim  non  omifffet .    Infgnn  ett,tm  ejlfententta  Chryfoftomt,yhidicit:fcut  Dc  fana* 
(.hrifivti  non  afcipfo  loqtttfe  teilatm  ejl-quta  cx  lege  locpcbatur  ^  P  rophetis,ita,f  quid  ^  1^°^^'" 

U      i  prxter 


■^^g  A  R  T  1  C  V  L  I. 

mmdutn:  cumvtx  centefima  parseorum ,  qu£  firmher  tenemus ,  ^nihil  duhitationk, 
apudnos  hd->ent,  exprepe  probari  cjueat  exfcripturn.  Sedquia  efi  elicitum  a  longi 
perfnhtdes  deducJioncs  doCiorum,  tdeo  manentinfuacertitudine.  Prohaturetiamaye. 
rifimili.  Quia  credthile ejtquod^pofloli ,quamuii effentpleni SpiritufanCio, ^ hahe- 
rentmandatum perfccie  inftruendt Ecclefiam ,  tamenvoluerint  aliquid  relimjuerefm 
fuccefforihm:ne ,in  omnihn  eospr£.occupando,alas  tUis  nimiii decurtarent .  Prohaturitem 
afimili.quia^ficutapudlevifiaseJliMfcriptumf^nofcrtptumjitadehcteffeintheologia 

^RTICVLVS     JCXI. 
De  iure  excommmicationk. 

Eodem  veritatis  firmamento  recipiendum,  poteftatem  ex- 
comunicadi  efTede  iurediuino  immediate  a  Chrifto  Ecckfix  c6 
ceffam:  &  ob  id  magnopere  timendas  efle  cenfuras  Ecclefiafticas. 

Mu[t£funtfcrupulofequ£fttones  interdociores.  Vtrumad  exercendam  cxcom- 
municandt  poteftatem  requiratur clauisfcientix,  ^  difcretionvs.  Sedtu  dtcas  exprefe: 
pofito  quodEcclefta  nonpoteflerrare ,  hancpoteftatcm  effeplenariam.  Sicut  etiam  vide- 
turfutffcintentio  magiftrorumnoftrorum,quiloquuntur  abfquediftinctione,  Siautem 
quxratur  ytrum  «  qut  excommunicatta  ejlper  iniuriam,fit  excomunicattts  poteftatc  Chn, 
Jtijdtcoi,  quodfatis  ejteita  nomine,  i 

^RTICVLVS     XXII.  \ 

I 

De  authoritate  conctliorum. 

Certum  eft  concilium  generale  legitime  congregatum,  vni-' 
uerfalem  reprefentans  Ecclefiam.in  fidei&  morum  determinatio 
nibus  errarenonpofTe. 

Prohaturfic.  Quiaconcilium  yniuerfalefemper  ^ fine exceptione  repr£fen-\ 
tet Ecclefiam:  alias  nonejfetytfthilis.  Sedintelli^e inquoprxfideat papa.Namquodin 
conctltoNiceno  legatiheati  Sylueflrinon  hahuerunt primum  locum,  fedquartttm , hoc 
fuit ex ruditate  temporum,  ciim non hene  formata  effet  Ecclefia.  Quodfi quis  opponat 
conciltum Baflienfe ,  dicas  quodnec tenere  necvalere  dehuit:  ciim  Eugeninim.ind.itum 
fuum  reuocaffet ,  ^  im  pr£fidenti£ahPMiffet  Cardinali  Sancf£ crucis.  Quodautem 
magiftrinoftri  dtcuntde  legitima  congregatione  notandumejt,  adhoc  yt  concilium  le- 
gitimccongreg:tur,fijficerequodfolennitiU(<p*Jormaiurisdecenterfitferuata.  Quitt 
fiqui6  vellet  trahere  hoc  in  dtffutationem:  ytruni  prdati ,  qut  ihifedent,  haheant  rectam 
intentioncm,  ^  vtrumfntdo&i,  ^  vtrum  habeant  fcientiam  facrarum  literdfHm,  ^ 
animum  ohediendifanx  doctrin£,efjet  proceffiu  in  infnitum. 

^RTICVLVS     XXIII. 
Deprimatufedis  R  omanx. 

Necminus  certum^vnumeffeiurediuinofummumin  Ecclc 

~  JlX 


A  N  T  I  D  O  T  V  m:  )77^ 

pr£ter Euangelium,fuh  titulo  Spiritus  ohtrudatur,ne  credarntff.QuiitytChri^Ms 
le^is^  Prophetarumimpletio  ejljta  S pirita^ Euan^elij .  Injumma ^cum  certa fi^ 
ddyerittts^non  nifiab  l/no  Deo  peti  debeaf.connituimus ,  reciamfdem  in  folis 
fcripturiffundatam  cjfe,qu£  ab  ipfo prodieruntxim  iliicnondimidia  ex  parte, 
fcd ad plenum  docere nos^oluerit ,  (pncc^uid fcire  nos  yolebat ,^ytile  effe  no~ 
uerat. 

sAH        XXI. 

Quemadmodum  Eccleji^  commijfa eji  excommunicandi poteflas  j ita  etiam \,  , 
ritelitendt prAJixa  efl ratio .Primum ^ne  iudicet,nifi  ex  ore  Domini :  deinde  ,1/t  i.Cor.io. 
AdtJicationifludeat,non deftru6iioni.Sifecusfaciat,nota  eflfententia  Cregorij: 
Priuilegium  meretur  amittcre,qui  permijfafibi  abutitur  poteftate.Loc^uimur  au 
tem de  externa Eccleftit,facie.Nam  yera  EccUJia,ficut  Chrfli  Spirittt  guberna- 
tur,ita  nunquam  a  regula  "Verbi  ipfius  in  iudicando  recedet .   Sed  cjuia  fepe  con~ 
tin^it^t  qui  ordinaria potefiate funguntur  in Ecclefa ,  tyrannidem  pro  legiti- 
tno  tudicio  exerceant:tenenda  efidiligenter  iUa  dtjlindio.^liasfrujlra  diceret 
Chrijim  ^poflolis.Ex  Synavogufuisyos  eijcient.Non  efli^itur  timendum,ne ab 
€0  coetu  excommunicemur,a  quo  ^  Dem,^  ipfus^yeritas  exulat..AbeaEccle- 
fiane excommunicemur,quel/nitatPi  fux liinculum  habet,puram  Dei  doBrinam,  lefa.;. 
nontantiimmA^noperettmendum,fedpr£cipUQ  ettamfiudio  cauendum  efi.Non  1°^'^' 
tnim  efifa  Iw  extra  eius  communi  onem . 


.AD       XXII. 


Matt.  iS. 


lere.tf. 

lefa.fo. 


Promittit Cfjrifiusjfeforc  in medio eorum quifuerint congre^ati,fed inno- 
minefuo.  Ergo  non  quibuslibet  concilijs  indijferenter  habenda  ejfdes  :fed tllis 
demum,q  us,  con^regatafuiffe  in  nomine  Chrtfii  confiahit.ClamantProphet£:.A 
Prophetayfque ad S acerdotem  quifque fequitur  mendacium.  Item,  f^eculatores 
eius  C£ci  omnes:Pafiores  nihilintelligunt.It€m,coniuratio  Prophetarum  in  me-  Eze.u 
dio  eius,ftcut  leonum  raptentium  pndam  .  Sacerdoies  eius  "^iolauerunt  legem, 
frophanaueruntfanda  .  Cumhuic  malo  ohnoxiafuertt Ecclefta lfraelitica,qux 
'Vera  erat Ecclefta  Dei:cur  non  idem nohucontingeret? Quin etiam  hocfuturum 
denuntiarunt .A pofioli . Quemadmodum fuerunt  inyetertpopulo  Pfeudoprophe^  i.Pet.i. 
t£:tta  in^yohts  eruntftlftdodores.Stcer^o  cofiituimm:concilium,quodinChrifii 
nomine  congrevcitii efi guberari  a  Spirttufan£lo:^eimdire^ioneduci  inyeri- 
tatem.Qutbus aute  non  prinftdet Chrtfius,ea  regi proprio  fenfu:^ita  nihilpofje 
quamerrare,^in  erroremducere.  Confiituimus pr^iterea ,  qudcdam  fic  regiDei 
Sptrituinitio,yt  pofiea ohrepat  carntsfiudium ,quo a^eritatedsfle^ant.SoIus  j.cor.n- 
enim  Chrifius  efi,in  quo  reftdet  plenitudo  Spirituiiynicuique  hominumdatur  ^ra  £plie.4. 
tia  ad  menfuram. 

^D         XXIII,  ^p^^,^ 

S*pedeChrifioyniuerfalica,pite meminitfcriptura.de  Papanufquam.  Et  ^o'-'--* 

ij    4  cum 


37?  A  R  T  1  C  V  L  I 

fia  Chrifti  militantepontifictm.  cui  omnejChriftiani  parerete 
nentur:Qui  quidempoteftatera  habet  &  indulgentiasconferendi. 

Prohaturfic.  QuUdt^lum  ejlpetro  :  Tues  Petrm,  ^fuper  hanc  Petram. 
Quodauteyn Lutheranidicunt ,P ctrum  iUic  Uudari  tanquaml^num  ex  numt  roji- 
delium  :  &  Petram,c]u^debet  ejfe  fundamentum  Ecclefi£,dicunt  ejfe  Cdrifium: 
quta  Petrm  non  futffct  bonum  fundamentum ,  quando  Chrtilum  abne^autt :  Et 
quiafecundum  Pauium,Nemopotefialtudfundamentiiponere  a,  Chrtjloinunquam 
illii  concedoi.  Quta  cum  diuerft  interpretatiofit  in  fauorem  Romandi.  fedi':not* 
efireguU  iuris,  quhd  fauores debent  ampliari .  Habent  quoque  atiam  replicam. 
Sctlicet  quodpofito  cafu,quod  dediffctChriilin  frtmatumPetro,nonfequttur  ta- 
men,quoddederitfuccejforibmnifi^elint  etiam omnes  '\ocarifatfian£.QuJa di~ 
{iumeJ}Petro,Tu  es fathan.D icunt enim ,quod ftfuccedunt inyno  titulo,et  amirt 
aliopariter.  Sedrefjonde  ad  hoc ,per reguUm  iurmquododiafuntrefirinn^cnda. 
Velda  aliamfoli4tionem:quodprtmo  loco  ChriJlu^Petro  locutm  efl ,tanquam  fu- 
turoyeljiendo  Pap£:infecundo  tanquampriuatte  perfon^.^rgumentantnr pr£- 
terea  hoc  modo.  Cur  Petrm  contulcrit  hiereditatem primattts  lioman^fedi ,  po- 
tim  quam .Antiochen£:ciim  in  l/traquefueriteptfcopm.RefJoridcadh^M^quodlo 
cm  acquirtt dimitatem  ex  morte  homims :pr£fertim  c  iimftnguii  martyrnm,quipre 
ciofm  eft  tn  confbcdu  Dominiitbi  funditur  :fecundum  ^nttphonam  qu£  canitur 
in  eim  fefio.  Opponuntetiam  aliud .  Cur ncnj.mtli  ratione  lacobm ^  loannes 
acquifiuerunt  fut-i  Ecclcfii<,in  quibtis prxftdebant  ,fecundum  ^  terttum  gradum 
primatusj^yeldt  mttatii,quemadrnodHm Petnt-s  acquifiutt prtmumRom^lcum  Patt 
imdicat  iUos  tresfittffe  habitos  tanquam  columnoi  .  .Ad  hoc  refponde :  quodfialij 
nonfueruntfxtts  :i;j;lofi,-vel  ma^nanimi  inmanutenendo  ftto  iure^non  fequtturta 
tnen  quodhoc  Rom£ preiudtcare  debuerit .Ergo  Hierofolyma  ^Ephefm  merito 
propternegligcntiam  ,-velfiultum  pudorem  ,retro  fuerunt  pulf£.Roma  autem,qu& 
frmiter  :z^Uuit  pro  honorefuo,debuttmanere  prima.  Habent  etiam  derifiones: 
quodfiRoma  debet  effe  prima  fedes ,  quia  ibtpr^fuit  ^  mortum  eJiPetrm,  pari 
colore  defertum dchuiffet effe primafedes  tn popuio')i etert. Quia tht  Moyfes priit 
ceps prophetarum pr£dtcauer.n ,  (j^  eratmortum  .  Itemiquod  etiam  ^aronpri- 
mus fummmfacerdos ,ibi  cxercuerat fuum  ojftctfilijque  admorte.Imo  diciit,quod 
potim Hierofjlymadeberet pr£cedere  Romam  ^  omnes  alias . Quia  D ominm no 
fier  ihifunclm eflepifcopatufuo,  ^  ihi  eji  mortum.  SedreJponde:quod ad  -vetus 
teftamentum ficcejiionem ftcerdotij fuifje perJonalem,nuncliero  ejferealem:^ 
ita dehert  loco .De Chrijio  ita folue ,  Quhd ipfenoiuit  fundareprimatum  infua, 
perfona  ,ficut  ipfe  dicit :  Non  -vent  mintfii-ari,fed  miniftrare  .  Sedpoft  omnia  e- 
tiam  obijciunt :  quod  etiam  fifutffet  prim.nus  R  om£,  hoc  non  dehutt  durare  ,  niji 
quandtu  ihi maneret Ecclefia:^  qttandiuPapa  effet  Epif.opm.  Nuncautemne- 
gantihi  effc  Ecclefam  propterea  quodftt  confjio  maxtma<^  ncgant  Papam  ef-* 
je  epifcopum:quia nihtljactat  epifcopale.Seddic  hanc  obiecltonem non ejfe admit 
tendam:q^'.iaft  impofiihilis : proptcreaquod fcriptum  eft  .  Orauipro  te)Petre,ne 
defceretfdes  tua. 

^rti^ 


A  N  T  I  D  O  T  V  m:  40J 

cum  nohu  pingit  P  aulus  Eccleji^  imaginem ,  non  facltlmiuerjalem  yniui  Epifcopa 

tumfedChrifudicitguhernareEcclefia  fer  fuos  mintfros.Ettamenlocusmaxi- 

me  rec^uirehat pvnum pris,  alijs  nominari,fi  res ita  haheret .Modum^^nitatiSjquo f- 

deles  cum  capitefuo  Chrtflo  coh^rentyillic  exprmit .^d commedationeml/nitatts 

nominatynum  Deum,ynamfdem  ,ynumBaptifma.curnon  additynu  Papam  ca 

mt  minifierialel^d  hoc Hierarchiam.quam  Pap£  adulatores  coflarepotiflimum 

{.      ^.      -^  --,  .,;.  r  rr  J  r     1  ■     ^  ^  .  ■> .  ,  Gala.i.i. 

hnmtRomdn^jean  primatu,tUtc  exprofejjo  dejcrtbtt.  Cur  ergo  prAtermitttt  cpuod 

idrem  maxime  faBuruerat  ?  ^lihi dicit ,fe gratia .Apojlolatm pare  hahere  ergct 

GenteSjCum  ea  qu^Petrodata  erat  erga  lud^os.Vnde  duo  coUigimm:nofuiJfePe 

trum  ipftus  caput^  Petri^pojlolatuproprie  adnos  non pertinere.I Uic quoque 

refert,focietatemfe pa6iumfuijfe  cum  Petro.non  autem^t  tUum  agnofceretfupe- 

riorem.Et  Petrus  ipfe,cum  adPafioresfcrihit,nonmandat  ex imperiofed coUegus  i-Pet.f.   •■ 

Juosfacit,^comiterhortatur;ytinter£qualesJierifolet.Cuaccufatur,quhdad 

Gentes  ingrejfns  fuerit  ,etiam  ft  idft  immerito,tamen  coram  Ecelepafepurgado, 

fuhieBionem proftetur.Iure autem  aPaulo  reprehenfus, nonexemptione  caufa- 

tur ,fed ohedteterfe patitur  corrigi.lujftts a  coUegU ire in Samariacum  Ioanne,il ^  , 

lorum  decreto paret.Teneamus  ergo  quod ait P aulus ,Chriftu  ejfe caput,ex  quo  to 

tum  corpus  compaC\u&  conexumperomnem  iun^luram  fuhminijirationis ,Jecun- 

dum  operattone  in  menfura  cuiufque  memhri ,augmentii corporiffacit  inDomino. 

Nam  illicvniuerfos  mortales,yfque  adl/num^incorporecoUocaf.honorem^no- 

men capitiifoli reiinquit  Chrijio .  PretereaJtngulU memhriicertam menfuram  tri- 

huit,^fnitam  limttatamqi  funCiione.quo  fummaguhernandipotejias  penes  Chri 

Jiumynit  refdeat.Cyprianus  quoqs  cumynitatem  Eccleft^defcrthit.  VntiS,inquit, 

Epifcopattts,cuiw  a  Jingults  in folidum pars  tenetur.quomodomulti  radijfunt,^  ptelato. ' 

lumenynum,^  rami  arhorts  multi,  rohur  autemynum  radice  fua  fundatum :  ^ 

quomodo defontelino  rtuipluresfluunt,  ^  licetnumerofttM  dtjfufal/ideatur, 

exundatii copi£  largitatepvnitis  tamen feruatur  integra  in  origine.fic  ^Ecclefia. 

Domini  luce  perfufa  ,per  totum  orhem  radiosfuos  porrigit-^num  tamen  efi  lumert 

quodyhiq:  dtJfunditur.Ramos  fuos  peryniuerjum  orhemextendit ,perfluetes  lar^ 

giturriuos.Vnum  tamen  caputeji^  origolina.  Videmml/tChriJiiyntttsEpif- 

copatum  faciatyniuerjalem,cuius partes  a  minijiris  eins  teneri  docet.Hac  oh  cau 

Jam "yetitumfuit tnCarthaginenft  concilto,ne  quk  princepsfacerdotuyocareturi  Cap. 47. 

aut primus  EpifcopM,fed  tantii  primxfedps  Epifcopus.Et  Gregorius,nomen-)/ni-  -^^ 

uerfalii  Eptfcopi  tanquamprophanum:imofacrilegum,^prMuntiu^ntichrifii,  adMaur. 

execratur:dicitq>  a Dtaholo inuentum.Romanu^ero Epifcopum nonalia  appeUa-  ^"^^'g, 

tione  ornat  Cyprianus,quamfratrts,^  coepifcopi,^  coUegx..Ad  Stephanum  Ro  id Conft. 

manumEpifcopum,dumfcrihit,non  modo  eumfihi ^reliqutsfacit£quale,feddu-  ^^^^ ^^ 

riusquoqi  eumcompeU(it:arrogantix  ^infctti^iUum  accufans . Quinetiam Hiero  EuloUii 

nymus preshyter  Romanus,fedem  iUa  in  ordinem  redtgere non  duhitat.Siautho-  ,/^^„5 J] 

ritas  quAritur ,inquit ,orht6  maior  eflrvrhe . Qujd  mihiprofcrs ~)inius yrha confuetu 

dinem?  Qujdpaucitatem,de  quaortum  ejifupercilitimjn  leges  EccUf£yindtcasi 

Vhicunqi  fuerit  Eptfcopii6,Jtue  Rom£,ftueEuguhij,fiue  ConJiattnopolt,fiue  Rhe- 

gij:eiufdi:  meriti  efl,&'  eiufde  facerdotij.Potetia  dtutttaru  <&*  paupertatti  humilt- 

iOifupertorem^Vel tnferiore  Epifcopum  nonfacit .P oflremo ,etiam  f  dentur  omnia 

Romanenfthus,non  tamen fummus  Epifcoporum  ejfe  poteJi,qui  nonftt  Epifcopus. 

^  D 


> 


/■ 


4o4  A  R  T  1  C  y  L  I 

URTICVLV  S.  XXIIII. 

I 

i 

Deconflitutionibus  humanisJ 

■' 
Conrtitutiones  Ecclefiafticse,  vt  de  ieiunio,  de  deledu  ciboJ  1 

rum.de  abftincntia  a  carnibus,aliifque  multis,vere  obligat  in  foro 

confcientiaf,etiam  omni  feclufo  fcandalo. 

Prohatur,primim it  fmili yd ab  exemplo  .  Quia  hoc  etittm  dicmt  Rahini 
Jud^orum^quodpr^ceptafapientum  deheant feruari  ftcut  leges  Dei,(i;r  hocfnedn 
lio.Prohaturfecudb,ratione.Quia  Ecclefa eftyicaria  Chrifii,^  reprefentat  eiiu 
ferfonam.ldeo  dehet  tantum  pojfequantum  ChrifttK.Prohatur  tertio,tih  autho- 
ritate.quia  di^um  ef.Incathedra  Moyffederuntfcribx  ^Pharifei.  Qu£cur^-. 
que dixerintlioblsjfuite.  Qupd autem replicantLutherani,hocdicide lege,qua/n 
Pharifiei  docehant ,ciim  ejfent  in  illa  cathedra :  ^ pro  confirmatione  addncunt, 
quod alihi  Dominiis  iuhet  cauere  ah  illorum  fermento^idefdoClrina ,  ^  expof- 
tionem  .Auguftinij^vhi  dicit.  Quidaitud  fomifcat  Dominas^nifper  mercenarios 
yocempafiorhs  audire^Sedendo  enim  in  cathedra ,le^em  Dei  docent .  Ervo  per  il~ 
Jos  Dcwsdocet.Suayerofilli  docere  yelint,nolite  audire,nolite  facere.ReJpode 
quodefl  impojftbile ,Eccleftam  altuddocere  quam yoluntatem Deiiquia  regitur  a 
SpiritufanCio.Prohatur^ aliaauthoritate. Quia  diC{iiftt,ohedite pr^poftts^ie 
Jl,is. Quodaute dicunt Luthcrani,limitari hoc dehere ad  regul^q»<^  tradttaefi prA 
foftiiper  Petrum  ,">?  non  exerceantdom.inium  in  cleros  ^&^^^tniPiiulfi^ifeJer- 
•najfe  dicit  ad  Corinthios ,quodnon dominatits  ft fdeii pforum Jioc nihil efi. Quix 
ettam  fmallfaciant  prxpofti  iuher^do,tamenfuhdttos  manet  ohfequendi  nccef 
fttAs.DeindefemperoportetredireadprincipiuiUud.Qu:afiintEcclefia,nonpof- 
Junterrare  in determinationihtfs morum  .  Finaliter probatur  ab^tilttate .  Quia 
Jcandalofum  efifacere  magnas mutationes.Et  Solomonlietat  transferri  antiquos 
terminos,quo$ pofuerunt  patres  nofiri.Maior  autempars  ohferuationum ,quthus 
l)odie guderndturmundus  ,Junt  ex  traditionihus  Ecclefx.  Ergonon  ejfctccnue- 
niens  neque  ytilefacere  tantam  conf.{fonem ,omnia  mut4ndo..Adde quodfaciiit 
ad  dccentiam  ^ honeflatem morum.Si dicat  altquvs,qwdper  hoc non  li^ant  con 
Jci€ntias.RcJj}ondeo,hoc  feri per accidens,propter  ratifcationem . Quia  Ecclef^ 
hoc  intendit,^'  populus  conjenft, 

^RT  ICVLVS.    XXV. 

■>  De  votis  &  eorum  valore. 

Ineodemconfcientixforovotaobligant,etiamfimonaftica 
fintrperpetusE  fcilicet  continentix,paupertatis,&  obcdientix. 

Prohatur  primum  ,per  tUumyerfculum  authenticum.Verha  ligant  homineSy 
taurorum  cornua  Junes  .Nam  ar^uendo  a  minori  ad  maim-S  i  dehemta Jeru^re  pro 
tniffa hominihm,quaib ma^ii Deo^i  Quod autem  Lutherani  ohijciunt ,contra£\um 
non  ejfe  ratum,nif  exl/trtufque partts  confenfu.Item,paCxa  contra  leges  non  lia, 
lere,reJponde,  qubd  quicquidft  hona intenttone, placctDeo.  Et  fqun  mala  in^ 
fentione  ')iouvat,tamenpropterhonoremyotorum3perinde  ef,acfhona  intentio 

ne 


A  N  T  I  D  O  T  V  M.  49f 

^D     XXIIII. 

y«lf^^{?  TpviPyftny^mquit  Ta.rnhtM.(juij}nte{{Jaluayp  i^fTt  ppYiJevp  P^tln  ^u-  Iac.4. 
ttm  duplex  efl :  c^md t^  Dei^yolmtM  nobis  ferfedd  eft  omnti  tuditix^^Jancii^ 
tature^uU:  g^  tffe  Imm  injperium  hahet  in anim<u^^uodnemini  refimat.Itaque 
Dotfiinui l/biqi  ohedientia^rget,~)/tque  fibi fuli pareamus.Vnde funt illtel/oces: 
Obedientia melior,quamyi£lim£ :  Item  quodpr£cipio  tibi, hoc  ohferuabts, yt  fa-  i.Sam.if. 
ct-if.Noft  addes  qmcquam,nec  minues.Item,nonfaciat  quifquequodfibi  bonum  ^^"'^•'-- 
yidehitur.fed quod pr&cipio  tihi, hoc  tantumfacito.Item  nunquid prgcepi patri-  Deute.4. 
hu^lfeftriSjytmthi  offerrentfacrifcia?^  non  hoc potiw ,audiendo  auditel/ocem  iere.7. 
meam.Coufcientia^  autemyllvs  hominum  le^ibus  ohflringi ,  nephns  efle pronm-  Colo'i'. 
ctatPaului.In  lihertate ,inquit,qua  ChriJlmliocauityos,jlate,<^  nc  rurfmiuiro 
feruitutisimplicemmi  .Rationem  redditalibi.  Qu^ia  etiam  quigjpeciem habent 
fapienti£,friuolaJunt  ^  inania.ftfuntfecundupr^cepta  ^  traditiones  hominum. 
Proinde  teftatur,fe  noUe  inijcere  laqueum  fidelthus,cum  traBatde  coniu^io . Vio-  i.  Cor. 7. 
latur  ergo  f^irituale  Chrifli  regnum,^fuum  lUi  ius in animas  €ripitur,cumhoc 
')ifurpanthomines,~)>t  fihi  liceat  cofcientioifuis  ipforum  legibtts  ohJiringere.PriC 
tereaahominatio  eftcoramDeo ,  cultitm iUi Jingere,quem  nonrequirat^yel  ab 
hominihin  abfque  eitts  l/erbo  confCitm  ampledi ,f(ut  teftatur  lefaias :  qui  hacde 
caufa,horrihdem  Dei  liindiclamdenuttat populo  Ifraclitico^quia  Deumcolebat 
mand.ttvihominim,I.t nota  efl  Chrifti fententia .Fruftra  me  colunt,docentesdo- 
Hrina^^piXcepta  hominum.De  ciborum  dcle£{u,habemu6Paulido^rinam:Nemo  Mat.K. 
yos  iudicet in  cibo attt  potu.Item.Reonum Dei  non  eft  efca  &>  potus.  Et  Chrifli  ^^^- 
"Vocem. Quod ingredttur tn os ,non  cotnquinat bomincm .Et P aultis alibi ex  Spi-  Matui. 
ri!ufandopr£dicit,lienturosimpofiores,  quiDiaboli  inftinBuprohtbeant^fum  '•^'"^•''"* 
cibortim,quos  Dem  creauit,^  yfumfanCli  coniugij.  Neque yero audiend:>m  cfl 
CduiUum  lUud:  Paulumcumlud^udiifutare  inprioribuslocts.Hocautemyatici- 
niumfhedare  adTatianos^fimiles  .  Nnju-fi  Deus  cihorum difcrimcn fujlnlity 
cuod  iege  fua  pofuerat  ,hominumque  poteflati  indifferenter  fuhiecit  omnes  cibos, 
quvsnunctantumfihifumatpvtlegesipfenouiufigat,quihti6libertcti(iDeopermif 
fa  aboleatur? Quod fi iure conquerehatur  fua lam  £tate u4uguftinm,Ecclefi(im, 
qv.am  Dei  mifericordia  liheram eJJeyoluit,Jicpremi,~)/t  tolerabilior fuiffet  lu- 
d&orum  conditio:quihus  querelvs  deplorabimns  cam,qux,  nunc  efljfipcuitmtm^ 

.AD     XXV. 
Inyotvs tria h£cfuntfj>eCianda.  .An tn poteflatenoftra  fit, quodyouemus: 
deinde,anfinviyouendiredusft:tertio,anquodyouemiis,deoplaceat.vhih£cde 
funt,yel  Imumipforum^yota  effe  irrita  nuUttifque  momenti ,conflituimus .  Porro  , , 
non  ejje  m  tuiujuts  manuperpetuam  continenttam,docet  jcnptura.ChristiK  enim  i.  Cor.7. 
teJi:atur,non  omnes  capere  hocl/erbum.Et  Paulivs  admonet,diflrihuta  ejfe  dona 
Dei,loquens  dehoc  ipfo  dono ,yt fngulare  effe  inteUigamus,quodnon  omnihits ftt 
conceffum.ldeoque  adconiugij  remedium  confugere  iubet  omnes,quiyrutur.Qut 
nopoteftconttnere,inquit,~)ixoremducat.Ittm,propterfcortattonemyitandamy 
qmfquel/xorem  fuam  habeat .  Inyouenda  autem  ohedtcntiamonachali ,yitiofum 
ejfefnemjjocynoyerbo  P^ulipalam  tft-quod  omnes  ethelothrifcicif,idcfi,cidtus 

'yolun- 


40&  A  R  T  1  C  V  L  I 

ne youiRet ,quantiim  ad  li ^amen .pr^ftrtim hoc^y alct in^yotk monachatm ,probter 
difnttatem  proftJ?ionii,quia  ejl  inft.tr J^cctidt  baptijmi,pcutdicit  beatm  Thomat. 
Quodetiam  ajjcrunt Lutherani  aliam  replicam  cle perpetuacontinentta,  quodrie- 
mo  tenetur  ad  eam  feruandam,nifi  cui  daum  eii  d!-juper:rejj)ondc,quodyotum  no/t 
propterca  definit  effe  oblio-atortum,quia  difictat Jacultoi ,Jecundu,n  Dodores .Sed 
cuxritur  jl^trtfmjitmeltnf  monacho^el jacerdoti  Jornicari  jyell/xorem ducere? 
^dhoc  projertur  authoritas  Cypriani,quidicit  de facrvi^iirgtnthtn  l/elmoniali- 
huijepifloUlindecim.f.qnhd fipojeuerare  nolmt,  l/elnonpojfunt, mclms  effyt 
nuhantjquam  l/tini^nedehcijs  cadant.Scd  ratio  ejl tncontrarium,queadmoduin 
ctiam  dctermin.tnt  canontf^£,propter  cotumaciam,  (^magn  direclam  yott  tnfra- 
dion(.m.Prohaturettampr£terea,yota  ohligatorta  iffe,  ex di jpenfttionc ^  fo~ 
lutione tUniim.Quta Papa non  dif^enfat  deyotn,ntJi benepcto  clauium.Vndcfe- 
quitur,quodlio^ent  confcientiam.  Reftatlinum  dubium fuper  eo ,quod  magtitri 
nojlrt  dtcunt,etiam  ftfnt  monafiica.quta  ytdentur  tnnuere,quhdminni  habeatjir 
niitatii  quam  alta.Scd  nota  ,  hoc  Juiffe pofttumproptcrdtjjicultatm,  qu^pojjet 
tmtaremonachos  adrefiUendum ,fme  hocfrmo. 

Nouaflatuta  facultatis. 

Inhib:t  autem  theologorumfacultas.iisqui  degregefuo 
funt  magillris,  bacchulaureis.ac  cateris  gradum  rheoiogicum 
nunc  &  m  polierum  prohtcri  volentibus:ne  c|uoc|uo  pad:o fupra 
di^-^is  propohcionibus  contraria.autinconcionibus  prxdicenr, 
aut  in  letftionibus.vel  ahbi  Jcccant.Quin  potius,cjuando  fe  mate- 
ria  &  oc jafio  offeret,  eas  populo fyncere  annuntienr,  &  aperte de- 
clarent.  Porro  etiam  decreuit,  vtprcefatas  propofiriones  iinguli 
magiftri  6:  bacchalaurei,chirographi  fuiapprcbationecoiirmef. 
Er.cuiiiinfuo  gregelupos.&rimmorigeros.cotentiofdfque  alere 
tutum  nonilt:qui  huic  decretoparere  noluerint,&contrarias 
prarfatis  propoluiones  docuerint,  aut  in  poflerum  prsEdicauerinr,^ 
e  fuo  confortio  eximendos  in  perpetuumpriuaredecreuit.Czte- 
rum  quia  contradicendi  fludio,&  a  maiorum  inltitutis  difceden- 
di.plerique  nouarum  rerum  &r  dodtrinarum  iludioii ,  laudabilem 
illam  confuetudinem.qua  per  intercefTionem.beatilT.virginis  Spi 
ritusfandigratiaimpIoratur,negIigunt:monemus,netantopere  j 
afaIutationeiIIaangelicj,cjuamnobisEuangeliumpr2fcripfir,ab 
horreant:neue,vtpIeriquefoIenr.quoties  Dominifaluatorisno- 
flrimentio  occurrir,faIutiferum  illud  lefunomenpr.Tponerede 
dignentur,conrenti  dicere,IeChrif^,prxfertim  cu,terte  Petro,non 
fit  aliud nomen  datum hominibus,in quo nos faluari  oporteat.Si  | 
aniliterciimdiuoruin  ApolT:olorum,EuangeIifI:aruin,autfan(f^:o-  ' 
rum  dodorum  mentio  inciderit,ne,vti  conlueuerunt.fine  vlla  ho 

noris 


antidot.vm:  40^ 

')>ohntayios,<juos  hominesfuo  arhitrio  inftituitnt , ditmn.it .  Hoc  enimyerhol/ti 
turadColoffenfeSyl/hi  interpres  reddidtt  fuperilitione.Sic  autemvouent  monacln 
ohedientiamfuis patrihu.s y^yt  hominu)'» fgmentls  Deum  colant.  Paupertatemhac, 
quam  youentjDeo  nequaquam  effe  acceptam ,  imoprorfit-i  d^Jl(icere,dtcimus.  lu- 
het  enim  Denijuo  quemque  ixhore yiuere.  Et  Paulmdtctt: Qhj  non  l.thorat,non 
manducet:yita.mque inordinatamyocat,cum quu cx alieno fudore  ociofm ~)'iuit,ac  i  Cor  8 
tales  excommunicari prXcipit.Deindeyoluntaria paupirtis^quam  nohts  commen- 
datDeus,  h<ec  eil ,ytqui  diues  cft ,  elar^iendo fua  ad fuhlettandam  fratrum  ino~ 
piam,exemplo  Chrifli,ficut  dicit  P(fulu^,pauperemfefaciat.Sicautempaupcrta~ 
temmonachiproftentur,yt  in  ocionunquam  efuriant,deuorent  honapauperum,he 

ne  facicndi  facultatefe  priuent  .Infummajconflitttimus^liotayqu^  ex  fuperftitio- 
neconceptafuerint,nihili  effe:nec  quicqua^alcre  ad  ligandas  confcientias.Dein 
deyotts  temere,  cxfiulta  camis  confdcntia,  conceptis  mature  ijfc  renuntiandum , 
antequam  Deu4  ohftinatam arrogantiam puniat . 

^D   NOV^   ST^Tyr.^. 

Prohihet  Tefaias  omnihtts  Deidifcipul'is,ne  dicant:ConJpiratio,quoties  muU  iefa.g. 
titudo  conJj)irauerit.  Quoyerhof^tJicat,nuUii  impiorum  confdiji  ,aut  parendum 
dutajfcntiendum  effe.Sequamurer^o  quod  dcindeprdcipit.  hor  efl  ftnCiificemiis 
Domtnum  exercttuum,cu  timore  iUi  adh^rcndo  y^^t  nohii  ftt fanCttfcatio .  Quicuri 
que  ahhoc  timore ahducerenos  tentauerit ,fit nohts anathema.Neque  horreamm^°'^°-')' 
cumc£co  iUuminato,exterminarie  Synagoga  impiorum,quo  Chriftipsohuiamno- 
his  occurrat ,n6fque  recipiatin  corpornfut  communtonem.  Centies  moricndnmpo- 
titis,quamytmanus  poUuamtis  nefariafuhf(riptione,qua  Dciyeritas  anohts  ah~ 
negetur.Nam  quod totiagregvi  fuifaciunt mentionem  Sorhonift^Se  certe  °'re- 
gem porcorum  iffehicprodtderunt.  Inuocationemyir^inis,qua  yfifunt  antehac, 
adpetendam  Spiritus  ^ratiam,  quis  non^yidet  cxecrahilem  blajlhemiam  effe?yt 
elogia  iUa anathematuplcna  omittamm,  quihtps d^tmyirginem^^iolunt  honorare, 
vramjiimo prohro  ajficiunt,cum  reginam  coeli  ^  thefaurariam grati^appeUant. 
.Audimtis  quiddoccatChriftus  :  miffurum  fe a  Patre Spiritumlferitatu^tUum^it 
petamus  injuo  nominc,iuhet.  H^cio^itur  iufla  petendi  regula,^  certa  ohttnen-^°^J^'lg' 
di  ratio  cjl.  ^d^^irgincm  autem  confu»cre,Chrtfto  pr£terito,camque  inprecatio- 
necompeUare,  nonDeum  ,  quis non profanum  ejfe  morcmyidct  i .Aycrhofane 
Dei prorjusejl alicntts.  Quinctiam  extat decretum  concilij  Carthaginenjis quarti: 
quod  l/etat  fanBos  ad altarc  inuocare.Ineo  quoque  fuam  infulfttatcm  apertiits 
ctiamnum produnt ,  cum dicunt falutationem  hanc  nohisah  Eua./p-elio  prtfcrihi. 
Mijfi^^  e^  quidem  Gahrieflit  Lucasnarrat,  qut  hocmodoyirgtncm  falutaret: 
fedanfumtn  GahrtcLes(vht  hoc  nohUynquam  mandatum eft  ?  Quts  adyiro-inem 
nobis accijjmpatet,yt cu ca couoquamur'..Ad h<£C, Qmrfum  tuncfalutatio  cu  Spi 
ritusgratia implorant,niJiea prccationtisyice ahutantur^.  Quantum adchrifltno 
men,yndc  ta  delicat&funt Afintsaurcs ^l/t  mos  loquendiSptrttufan^ioyJitatttseas 
ojfendatfChrtftinomcn^yhtque  occurrit  infcriptuns.Stc  omnes  EccleJi£fcribtores 
\oquuttjunt,magtftri.snoJlmnonfaptt.Etnecareantpr£ttxtu,mancumtUudlu- 
ii.orum  comtncntwn  ohtedunt ,quaji  falus  hominum  in  daahus  JyUabtsJit  inclufa. 

mm  Nthil 


40?  A  RT  I  C  V  Ll. 


noris,pr3Efationenominent,Paul,Iaques,Matthieu,Pierre,Hierof* 

me, Augufl:in,neque  lic  eis  graue addere  vocabulum  fandi ,  & no- 

iTiinare,laind:  Pierre,faind:Paul,&rc.Etpoftrem6nedefunftorum 

animas  populi  precibus  commendare  negligant .  Anno  Domini. 

1542.  die.i  o.  menfis  Marrii .  Facultas  theologiac  congregata  per 

iuramentuin  collegioSorbonx.ruperarticulis  praccedentibus, 

probauit  hos  articulosjfub  forma  qua  fcripti  funt. 

Sic  fignatum,  De  mandatoDomini  deca- 

ni&facultatis.Foruniercum 

parapho. 


F  I  N  I  S. 


antidotvm:  -  409 

Nihilergo  mirum  efl,flinfandorumnominihtts  adeo  fntmorofi:cttm  in  leftt  no- 
\  mine adeo  turpiter  delirent . H anc  yerb  legem  concionatorihui ,ytmortuorum 
anitnxs  commendent populo ,qtta  ratione,aut  quoexemj?lo  imponunt?  Extant  mul 
tisyeterum  homilt^inthilTalefuiJfeynquamfa^uminytteri  Ecclefia,illic  repe^ 
rietur.Videmtti  er^o  eosfacere,  quodtyranni  folenf.l/tcitm  dominationem  am~ 
fiiuf  tenere ,  moderate  imperando  nequeunt,ad  barharamferocitatem  (^  trucH- 
lentiam  decurrant.  Verum,quid Dominits  ex  aduerfo ?  Inite  conjiilium  ^      ^^^^- 
dtjiipahitur'Con{Iituite  decretum,^ nonfet.Munite-vos,^        '      '"*"^' 
lnncminuNonenimeftfapientia^non  edbruden-' 
tia,non  eil  confilium  aduerfus 
Dominum, 


lEJNIS. 

U 


SVPPLEX    EXHORT  ATIO,  AD  INVICTIS, 

deptrem  Carolum  Quin.turn:^  llIitJlrij?.Principes,etli6fque  ordines,Spir£nmc 
irnperijconuentu  ap-cntesrvt  reftituendx  Ecclejtx.  curamferio~Velint  fufcipere.' 
Jiorumomniumnomineedita,quiChrijhumregnctrecupunt. 
Per  D.  loan.  Caluinum. 
Ndi[\tM  eft  ahs  te  conuentus  hic ,  C<efkr  ^uguile,  in  quo  de 
pnefenti  Ecclefi£jlatu,quem  miferrimii^prope  deploratum 
omnescernimus,in  melifts  corrigendo,rationecum  lUuJlrij?. 
htmperij  Princlpibas  ,ordinihtifque  alijs  inens  tandem  atque 
conf:ttu.ii..y4d hanc  itaque  confultatione  quando  nunc  con- 
fidetti  ,primum  ahs  te  C^far  ffimul  etiam  al^ohii  lUuflriJ?, 
Principcs,^  ornatif?.i>iri,fupplex  peto  atqueflagito ,  qux 
in  mediti  proferam  ,legere  ^  diligenter  expendere  ne  grauemini  .Ea  ejhmagnittt 
do  caufe 0^grauitas,qu£  yos  ad andiendi Jludiii  incit.xredeheat.Ego  '\erh  rem  an' 
te  ocitlos  jt.t.'\ohii  propona^lit  Jlatuere  non  difficulter  pof?tt't6,qu£nam  fint  -veJirA 
partes.Quifqutffm,^pi£doflrin£,^ Eccleft& patrocinitm  me hicftffciperepro 
jiteor.Hoc  nomme  ynupltem tjtud mcrerili ideor,  ne  mihi audientiam  eoufqs  ne 
getiijdum appareat,f.ilf6ne  eiufmodi  titulumyfurpe.anfideUterpr£fle,reque  ip 
ftexhtheani,quod pr£  me fcro .Etfi  aute  tanto  oneri  nequaqu a  parem  effe  me fcio ^ 
yhitameayoht.i  ojftcij  metratio  audttafuerit,minime^ereor,nelielfocordi£Pvel 
temeritatvs  accuJtY,quod  hanc prouinciam  fubire aufmfim  .  Du£  res  funt,  quibus 
comendare  quicqutd agtmt ^eicerte defcndere,homines  fere folent.Nam ^^  quod 
honefie pioque  Jl:udioJ.xClu  ejl,itude  dtgnum,^  quod puhlica  necej?itate  expref- 
Jitm,cxcufxttonefaltenon  tndignum  .trhitramur.Earum  cumlftraquemihi  ccnjletf  j 
nonduhtto,qu£  v^fira  efl £quitit!,qtiin meum hoc  conftliumapprobare  facilel/o-^ 
liipoJ?im.Namybi melius aut honeftitHjl/bi etia,hoc quidem tempore,in  re magt/i 
neccjftria,operamihi  coUocare  liceat ,  quamfi  Chrifti  Eccleftx,cuinihil  omnino 
dcnegare  Ja.se ft,l.xhor.xnti  nunc grauiter,  ^  extremo  indifcrimineagenti,pro 
mea  ytrili adejfe coner? Quanqua  demeipfo  multu prxfari nihtl attinet . P erinde 
accipite  quod  dicam,acft  eorum  omniif,qui  Ecclefiam,~Vel  rejlttutamiam  curarut, 
'vel  ct:piuntrejiitui  tnyertiordinePvnayox perfonaret.sHt aliquot non  infm^di 
gnitatiiPrincipeufunt  infignes  reJJ  .  non  pauc&in  haccaufa.Pro  hls  omnibtaita 
ynti.s  ioquor^^ytl/crtas per melino  orefmui  ioquantur  omnes .Hii addite infinitam 
pioruljomintim  muitttudtne,qui  peryarias  Chrijiiani  orhispartes  dtf?ipatif)/no  tit 
menconfcnfu mihi  in  hac  aCiione  fuhfcrihunt .D enique putate  hanc  comunem  effe 
orattonem  omnium ,qui pr£fentemEcciefi£  corruptionem  ita  ferio  depiorant ,yt 
nequcant  diutiusfcrre:  nuilum  jtnemJaduri,donec  aliquam  emendationem  yide- 
rtnt.Sctoquam  odtofis  nomtnihus  adtnfamia  notemur .Veritm quocunque tandem 
nomtne  appeliarenos  iiheat:tnterea  caufxm  audite :  ^  indepojiea  ^fiimnte,  QUO 
loco  haherideheamui. 

P  rincipio,non  qu£ritur:anjmiryiJal'OretEcdeJu,^  multis,^peflimis{con- 
Jiat  enimtnter  omnes^qui^Veimediocriter  tudic.xnt)fedan  eius  generis  fintmorhi , 
cuorim  iongioremmoram  nonferat  curatto.yt  ntmts  icnta  remedta  expe£la,re ,nec 
"vttic  fit,nec  deceat.  ^dccufamur  temerari<£  ^  impt£  nouationis,  qubd  omnino 
qutcquam aufifuerimm,ex antiquo Jiatu,in  Ecclefsa  mouere.  Quid^  Etiamne,fi 
nec  ahfque rattoncjnec perperamfadumfit  ?  Suntfyt  audto,  qui  ne  in  hoc  qui- 

dem 


H  REFORMANDAEECCLESIAE.  4,^ 

tjuidem  d^mntire  nos  duhitent .  ^«/d  expetendam  quidem  a  nohufuiffe  correClio- 

I  nem,tcntaril/ero  nonoportuiJfe,cenfeant.^  quihttinihil  impetrare  aliudinprdt- 

fentia  ')/eltm,niftlit pat<lijj>er  iudtctumfuftineant,donec  ex  re ipfa  oflendero,ne~ 

que  nos  antetetnpui  ftfltnaffe,  ^  nihil  ttmerc,nihtl  ojficio  nofro  altenumfuifVe 

a^irejpis ,deniq'  e nihil  fecijfe,ntfifumma neceJSttate coailos.Hocyt effictam,yi 
dendhw  qutJufnam  de  rehuf  nohnjit  cert,^men. 

Cum  Deu^initio  Lutherum ^alios  excitauit,qui nohh face  adreperiendam 

falutiflitampr£tulerun-:^  quorumminifiertofundatxfunt,^  inf\itut£noflr£ 

I.ccleft£,di(imw5  ea  do{irinxcapita,quthui  relt^toniinoflr£-)ieritaf,quilmpurtis 

^''leptirnui  .Deicultta  ,  quihm  falushominum  continetur  ffuiffe  propemodum 

aholtta:dicimuffacramentoruml/fum  multts  modisfuijfel/itiatum  ^poUutum.di 

cimui  Eccleft£  ^uhernationem  m  fpeciemfaed*  ^  nonferend&  tyrannidls  futffe 

conuerftm .H£c forre  nondum  ad  quofdam  permouendosfatts-valeant,  donecme- 

lius  exprimantur  .  Faciamtgitur,non  quantum  res poflulat ,fed  quantum  facultas 

meaferet.Neque  tamen  h'ic  omnes  cotrouerfas  recenfere,^  excutere  propofttum 

efl-Lon^am  enim  dijputationem  idrequireret-.cui  nunc  non  efl  loctti.Tantum  pro^ 

ferrein  medtuvolo,qua,m  iufl^  ^neceJfariX.caufig,noi  ad hanc mutattonem ,qua 

nohisvitio  liertitur,coegerint.  Q^tnqu.tm  expediri  hocnon potefl,quin  trtafimul 

cornpleClar  .  Ntmpeyt^yittahreuttercomniemorem^quA  nos  ad quitrendaremedtx 

impulerunt.  Detnde,  ytderemedijsipfls ,  qu&  a  nofhv)  hominihm funt  adhihita, 

quamaptafuerint  ^  falutaria,dijferam  .  P oflremo  yt planum  faciam ,quam  nori, 

Itcuerit  ,ftijpenfa  manuylterius  dtjferreicum  resprxfntem  emendationem  fla<ri- 

taret.  Prtmum,illud  quia  tantum  tdeo  attingam,  ytmihiyiam  adreliqua  patef.t- 

ciat,conahor  paucii  perflringere.In  diluendo  facrilegs.  audacit  (^fedttionis  crimi 

ne ,quo  orau.tmur,qu  fft  importunafeflinattone, quodnoflraru parttumnon erat, 

ferperam  yfurpauerimiis,longiui  immorahor. 

Si  qu£ritur,quihus  potiflimum  rehusflet  Chrtfliana'reli<rio  internos  ,fuam- 
queyeritatem  retineat,hasduasnonmodofummum  locum  occupare  certumefl,fed 
reliquiS  etiam  omnes  partes,ade6que  totaml/im  Chrifltanifmi  fuhfe  comprehen- 
derervtritecolatur  DeusCvtyhdeJaluifiht  petendaftt,  nouerint\homines  .1  ifdem 
fuhlatK,Chrifli  nominegloriemur  licet,yana  eflac  inants  noflraprofefiio.Sequuri 
tur  deinde  facr.xmenta,^  Eccleft£guhernatio,qu£fcutadhuius  dohrtnA  confer 
uattonemftnt  inftttuta,fic  nonalto  referri  dehent :  nec  altunde  £(itmart  potefty 
fxnClene  ^  ordine,anfccus  adminifhrentur,nificum,  ad  huncfineexiguntur.Hoc 
ft  clarius  ^familtartus  hahere quiilielmregtmen  tn Ecclepa,munus paflorale, 
^  reliquus  ('rdo,ynacumfacramet'iijinflarcorpori6funt:dodrinaautemilla,que 
^  rite  colendi  Detregulam  prxfcrihtt ,0*yhtfaluttffiduciam reponeredeheant 
hominum  confctentt£,  oilendit ,  anima  eil ,  qu£  corpus  ipfum  infhirat ,  yiutdum 
f^  aduofum  reddttfacit  denique ,ne fit monuu^  inutile  cadauer.  Qu£ haCienus 
dixt  controuerfiam  interpios,^  reCitfanique  antmi  homines,nullam  habent. 

Nunc  cultitDei  legitimum dcfintamus  .Hutus  ycropr£cipuu  efl  fundumen^ 
tu,eu,ficuii  efi^omnisl/trtutis^iufltit^^fanClitatis^fapttntt^jyeritatts.potentt^jho 
nitatt6,ilemcnti£,ytt£  ^  ftluttsfonteynicii agnofcerc,ide6que honorum  omniu 
glortam  tUt  adfcnhere  infoitdH,  ^'tribuere,  qu£rere  inipfofolo  omnia:ide6que 
fi  qmdnohu  opus  efl,in  ipfumfoiumfufftpere.Jndenafcttur  inuocatto,inde  laudet 

mm    i 


^,^  ,,       DEj^J  EGE  S  S  1  T  AT  E 

^  o-ratiarum  atuoner.  c^ui&ttjlmontaJunteiHs,  ^uam  tUi  trihutmu^,gIoriic.H*c 
eftyeranomints  eiu/ifMc\tfcatio  :qua  inprimi^  anohvs  rcquirit.Huic  annexa  efl ; 
adoratio,qua  reuerentia  lUi ,m^i^nitudtne  exccUcntiaquefua  digna  exhihemus:cHt 
feruiunt  ceremonix.,tanqua^el  adminiculaPi^cl mflrumenta  :  vtcorptts  l/na  cunt 
animo  in cultits Diuini profeftoneexerceatur:Sc<juiturpofea noflri ahnegatio: 
yt  renuntiantes  carnt  ^  mundo ,tranfformemur  tnnouitatem  metn.quo  iam  non 
yiuamtts  amblim  nohvs,fed  nos  tll i re^endos ^  agendos  reft^nemm.Hac^^ero  ahne 
^atione  ad ohedicnti a ohfequiumquey c luntatti  eim  coparamur:ital/t  timor  eiui 
incordihus  nojlns  regnet ,  omnefqueliitx  noJ}r£  aClionesmoderetur.  Hupartihtti 
contineriyerum  fincerumque  Dei  cultum,quemfolum  prohat ,i^  qm  deleClatur, 
tum  Jpirittisfan^itisli hique  infripturis  docet,tu  ipfe  q^oq;  pietatisfenfu4 ,  ahfq; 
longa  difbutatione ,idtfCum  dtCiat.Neque  aliafuit  ahinitio  colendtDei  ratio,rti 
ftquodhic  fhiritualti^yerittvs^quA  nuda  ^fimplexapud  nos  efl,figurt6  inuolttta 
futtfuhyeteritej}amento.^tqueideJl,quodyolunt  Cfirijhi  yerh.t,Ioanms  quar- 
to.Venit  tempu^yCumlieri  cultores adorahunt patrem in fpiritu  ^yeritate.Non. 
enim  negare  hv>yerht/>yo\uit,quin  apatrihnsJj)iritualitJlomodo  cultmfuerit,fed 
difcrimen  in  externa  tantimforma  indicare.quodcum  illt  adumhratum  hahuertnt  i 
jhiritum multts  fgurls:  apudnos  ftmplex  fit.Cx,terum,femper')>aluitiUud:Deum, 
quijpirittis  eJl^Jpirttu^^yeritateoportereadorari. 

Porro,ynikerfiiti  eft reguU ,qu£ puruDei  cultttm  ayitiofo  difcernit.necom 
rninifcamur  ipf  ^uodnohpy^umfuertt,fed  quid  pr£fcrihatti,qutfolus  iuhedi  pote 
Jlate  hahet ,Jhe8emui .Ergofi  cuJtum  nojirum  approhare  tUt  liolumits,tenenda  eji 
dtligenter  hdic  lex,qua  fumma  feueritateyhiqilirget.Duplex auteejiratio,  cur 
DominHS,fclitios  omnes cultus prohthendo  ac danando,nos ad foluyoctsftt^ ohfe-  j 
quiu  reuocet.Quia  ^  foc  adeius  authorttateJhahiliedamagnopereperttnet,ne  ' 
ferutamui  tUi  nojlro  arhitrio,Jidtoti  ah  eitisnutupendcamtl4:0*nos,quafumusyani- 
teJi  Ithertasnohts  relinquatur,nthil pofftmm  quam  aherrare ,vhi autefe,nel defle 
xtmus  aliia  ,nuUm  pojlea  fnts.donec  fuperjlttionum  multitudine  ohruamur.Meri 
to  itaqiDomintiSj^ytplenudominijitisfhi^yindicetjquidfacerenoslielititamart 
dafyt  quidquid pr£terfuum  mandatucofnxerint homines ,fimulreijciat .Merito 
f^  hoc quoquefacit,quod ore  fuo  limttes  nohis pr£fgit,ne peruerfos  cultus  fahri- 
cando,traeius  tn  nos  prouocemm.Scio  qu.tm  dijficulter  hoc  perfuadeatur  mundo, 
improhari Deo  cultm pmnes pr£ter  ycrhufuum  injlitutos.  Qutnpotimh£.rct  hxc 
derfuafio,(j^quaJiin oJ?ihm oniniu  dcfxa eft ac  meduUis,quicijuidagant,in  eofefa, 
tti  lujia  approhatione  hahere,f  modo  qualecunque  honorti  Dei  zdum  obtendat. 
Verumciim  Dem  non  modo  irritiihaheat,quicquidcolendt  fuiJiudto,pr£terman 
datii fuum,Jufcipimus,fcd palam  quoq;  ahominetur.quid profctmus  contra  tendcn 
di^H£funtclar<£^diferts.  Deiyoces^ohedientia  meliorem  eJfeyidimU:fruJir,( 
fecoli  mandatvs  hominvm:mendactum  tffe ,  quicquidyerho  fuo  additur:pr£fertim 
in  hacparte:  ''^iif^eS/Hmiixii meram  ejfe^anitatem  .  vhifemel pronunciautt  iudex, 
iam  ampltus  Ittigandt  non  ejl  tempus . 

Nuc meciitua  maieJlas,C£far,recognofcatpi6fqi,iUuJ}ri(?imi principes ,huc mi 
hilieilra  attentionem pr£hete,quam prorfus  ahhac  r,tttone  dtJ?tdeantomnia,  in 
quihus  hodie paj^imDet  c.ultuorhtsChriJlianm  repontt.Vcrho  qutde ,honorU  omniu 
gloriaconccdutDeofed  reipfa  euPi/eldtmidia,lielm.tiori  exparteJj)o.i.i't:cum  eiia 

' yirtu 


R  E  F  O  R  M  A  N  D  AE     E  C  C  L  E  S  I  AE.  4ij 

yirtutes  interfancfos  partimtur.Eludant,yt  yolent,aduerfirij:^  leuiculos,fiCuti  ipfifin 
ount,crroresnimiumnoseXtXggerartcalumnientur.remiffam,ficutieJtperThicuaymcui~ 
que,fmfdiciter  proponam.  Sic  interfancfos  dtflributa  funt  Deiojficia,  ytfummo  Deo 
tanquam  collcgx  fint  additi,infufiincndii  eiu^partibm,  in  quorum  rmdtitudinedelitefcat, 
Nequc aliudconcjtieror, nifiquodtotm mundtn yulgari prouerbio conftetur.  Quidenim 
ftbiyultquod dicunt,  Dominum  prx^poftolis  noncognofci?  nifi  (juod incam  altitu- 
dinem  euehuntur  ^pofloli ,  quaChrifli  dignitasyelobruatur  ,ycffaltem  obfcurafiat. 
Sccundum  hanc  prauitatcm  ,mundu6,dcrcltcio  yiuofontc  ,putcos,yt  dicit  leremixi,  dipipa 
tos  ^  hiidcos  fodere  edocebatur  .  vbienimfalutcm  ^  quicquid  bonorum  ejlqu<£mnt? 
an  infolo  Deoi  .Atquipalam  rcclamat  tota  commums  yita.  ^iunt  quidem  ,falutcm fe  (^ 
bona  omniain  Deo  quArcrefedcum  alibiqu&rant,quam  in  cofolo,falfui  cftprxtcxtm. 

Hutm  rei  manifcftamfidcmfacicnt  yitia,  quibm  tnuocatio  Dci  corruptaprimiim, 
deindepropcmodum  fubuerfa  exttndaquc  fuit.  Diximns  inuocatione  tefJari  homines, 
an  dcbitam  Deo  gloriam  tribuant.  Ergo  hinc  etiam  liccbit  deprehendere ,  an  Dei  o-lo- 
riam,  tllt  ereptam  tranfferant adcrcaturas .  Porroin  ycra  Dei inuocattone  pltn  rcquirt- 
tur,  quamprecatio  quiltbct.  Nempc  yt certojlatuat  hominis  animm,  Deum  effcfolum, 
adquem  confugerc  debcat:  quia  ^folm  innecefitate  iuuarepofit,  ^fe  idfachtrum  re~ 
ccperit.  Eo autem fenfupr^ditm eJfcnemopotcf},nifiqui f^mandatum,quo Demnosad 
fe  yocat,^  promifiionem  quam  mandato  adiungit,dc  cxaudiendis  noflrnprccibm,  intue- 
tur.  .Atquimandati adeo  nonefi  habita  ratio,ytangclos  ^  hominesmortuospromifcitfi 
yulpm hominum inuocauerit fimul cum Deo.  Sapientiores  yero,finon inuocabant eos lor- 
coDei ,faltcm  promediatgribmhabebant,quorum  intercefiionea Deo  cbtincrcntquod 
petcbant.  vbiigiturtunceratpromifiio,qu£fola Chrifliintercefiionefuffultaefli  ItOrr 
que  chrifio  ynico  mediatore  pr£terito,finguli fe  adfuospatronos,quosjibtfnxerant,  con 
tulerunt.aut  ftquando  dabatur  chriflo  locm,latebat  tamen,quafi^cgarim  aliquis,in  tur-r 
ha.  lamcumyer&Det  inuocationi  nihdma^repugnet ,  guamhi&fitatio  <(';;*  diffidcntia^ 
adeo  inuduir,  ytpro  Ugc  rite  orandifere rcccptafuerit.  Vnde autcm id?  nifiquiamun- 
dm  quidtfla  omnia  yaleant,  non  intellcxit,  ^  quodDcm  a  nobis  yult  inuocari,^fefa~ 
{Jurumpromittit  quicquidpetierimm  mandttoprcmijiicnequefuafreti,^  Chrtflum  no~ 
hu  aduocatumproponit,  cutm  nomine  exaudianturpreces  noflr£..Adhx.c,cxcutianturfo  - 
lenncspreces^  qu£  pafinLhabentur  in  eccleftjs  ,R  epericntur  innumens  fordtbm  inquinat£. 
.Ab  illis  imurjiut iudicium,  quantum  yitiatm in  hac parte  cultm  D eifuerit.  Nec minu6 
ingratiarum  aclionibm  corruptionts  fuit:  cuim  teftcsfunt  ettam  hymni  publici:  ybi  hono^ 
rum  omnium  laus  adfancios,tanquam  Dei  colleg<ii  ,tranfcribitur. 

lam de adorattone quiddtcam  ?  Quicquidreuercntix, cxhibere  yolunt homines 
Deo,an  non  idtUt  inftatuu  ^  imaginihm  exhtbcnt  ?  Errat  autem,  qui  putat  quicquam 
ituerejfe  inter  hanc,  ^  Ethnicjrum  infaniam.  Neque  enim  Dem  lapidcs  tantum  ado- 
rare  yetat,fcdtllti  numenfuum  ajftgere,yt  in  illvi  adoretur.  Quofcunquc  pr^textm  ho- 
die  ajferunt,qui  hanc  abominativnem  tueriftudent,  ijs  etiam  olim  yfifuntethnici,ytfuam 
inipietatem  obtegerent.  P rxterea  conflat ,fancios  quoque  Det  loco  adorari.  imo  ipfcrum 
offa,  y.efles,  calceos,  ^fimulachra.  ulc  mihi  obtjciet  aflutm  quiffiam ,  diuerfat  effe 
adorandijpecies:duli£,ytloquutur,honoremfanc{n  eortimque  fimuiachns  ^  ofiibm,da~ 
ri.latriam  feruartDeo  ,ftcut  in  ipfum  folum  compctat.nifi  quodcrcfcente  infanta,  excogita 
tui  efl  hyperduli£g  radm  ,tn  quefupra  alios  beata  v>ygo  extolleretur.  Quafi  yerofubtiles 

wm     4 


414  D  E    K  E  C  E  S  S  I  T  A  T  E. 

ifls,  diilinciionesydut mts, fint ,ciut  in  mmttm  ycniitnt  ijs  cjui cnrm p-atm  fe proflemmt: 
Inttrim  idnloUtriaf>ltnus  tfi  mundn:  non  minu-<  craffx,  necmi>  u<-,ytita  dtcam^palbahili^ 
iiukm ilUvttm ^Egyfti irumjutrtt  cjuam t  moftrtProfhcti (rnnesfafim extcrantur. 
Singula  hreuiter  ferilrin^o.ijuia  faulofoft  acriu^  exaggeranda  trunt.  Vtnio  adce 
remoniii.cjudi cum efft  dtbeantgrauts  cultws  Dti teittfcationt^,mtrafuntfotiu6  Dei lit 
dihria-   P r£ter(juam  tnim (juodnouta  ludaifmm ,  tiu-s  loco,  cjutm  Dtws  clara voce  ahro- 
gauerat,ittrumexcttattiitfi,fermultasetiafut'riles  intfti.ti  hinc inde  coUecfiif ,  admifcue 
runtquofdametiam  imposritw,aliosverofrofanoi,^c]uimagiutdthtatraleali(juodlu- 
dtcrumyCjuam  adreligiomi  noilr£  dignitatem funt  comfnfitt.    In  eo  quidemfrimumfec- 
Cdtum  tfl  jcjuod  hdiC  tanta  ctremoniarum  multitudn ,  quam  Dewfua  authoritattfemelju. 
ftulerat,rurfum  exfetita  fuit.     Deinde,<]uodcum  viuafietatts  exercitia  tjfedebeant 
ceremoni£,multaifriuolcu  ^  inutileshahet  mundut,  inquihusfrufha  uccufatur.  Vtriim 
h£cmultotflcafitaliorftfli,i ,  ^uodvbifut/i  ifltsqualihufcunquc  ctremonijs  cum  Dto  lu~ 
ferunt,futantfe  btUe defundos  effe:  ferinde  acfi  tottt  vnfietatn  ^  culttu  Dei in iUts  in- 
(lufaforet. 

Quodadno^ri  dine^ationempertintt >  ea qua  fendet regeneratio in vits, noui- 

tate,tota  h£cdoclnna,autprorfm  obliteratafuit  exanimn  hominii :  autcertefemifefulta: 

yt a  faucii  ^  quidtm  tenuiter ,  Coonofcerttur.     ^tqui  hoctflff  irituale  facrifciwm, 

quodDomiriUs  infrimn  commendat,  vt  mortijicato  vtteri  homine,  tranfformemur  in  no^ 

uum  homintm.     Fieri  forfan  foteft,  vt  dt  iflti  vocihus  nonnihil  halbutiant  concionato-. 

res.    Scdvim rerum ah  iffis  non  ttrteri  vel inde  conflat ,  quodnoht^fortiter  reclamant, 

cum hanc cuttm  Dtif.trttm conamur reflituere.  Si quand' de foenitentia dif^utant, que 

pr£cifuafunt,contc  mftim  attingunt  tantiim,in  externiA  modh  corforn  exercitijs  immoran 

tur: qu£, teflt Paulo  ,  non m.tximam  vtilir.tttm hahtnt.      Qu£ftruerfitas th minm  fe- 

renda  tfl,quodmundmftrnitiofo  trrore  vmhramfro  rtiffafedatur,dum  omijfa  vtrapoe- 

nittntia,in  ahslintnti.ti,vigi[ias,  ^  C£tera,vt  Paulm  afptUat,  e^a  mundiclementa  to- 

tofludio  in  cumbit. 

Ciim  autem  verbum  Dei  notam  effe  dixerimM ,  qu£  verum  eim  cultum  a  vitiofo 
frauoquedtfcoTiat  ,indec.olligtre  fromftum  tft,  totamcolendi  Deifnrmam  ,qu£hodie 
tnundo eflvfit.ita,nihilquammerameffe corruftioncm.  Neque cnimquidDcm manda- 
tterit, aut quidaffrohet,reFficiunt,vt illi, quem.tdmodum dec ihat,nbfequantur:fed licen-    ; 
tiamexcogitandorum  cultuum fibi ftrmittunt ,quos fofteaiUi  ohtrudmt  ohfequij  loco ■  Si  \ 
'ytdeormodumin  dictndo  excedere,  a^e  dum  excutiantur omnia  ofera,quibm  mundm  De ' 
umfe  colere  arhitratur.  vixdtcimam  fartem  excipcre  audco,  quin  omnia  ttmere  in  homi- 
num certbrisnatafuerint.  Quidamflim volumm ? Commentitios ormes cultm Dem re- 
fj:uit.damnat,cxecratur.Fr£num  verbifuinohn  iniicit,vt  inpmflici  ohedientia  nos  conti- 
neat-Vhi,excuffo iuvo ,euagamur adnoflraf^enta:  ^  cultm  humanatemeritatefahre 
factos  illi  offertmm,vtcunquc  nohts  arridcant,  coram  eo  inanes  funt  nug£:imofordes  ^  irt 
quinamenta.Habent  humanarum  traditionum  fatroni  pulchros  ^  vartos  colorcs,quibi4S 
easpingant:  ^  Paulm  certejatetureminere  in  illtijpecicmfaftcnti£:fedquiaplurts  obe- 
ditnttamfacit Dtm quam  otrmts  victim.tf ,fatif  hoc valere  debet adrcpudiandum  qucm" 
cunque  cultum,fintflIo  Deimandtto  approhetur. 

^lterum  Chrifljan£ docfrin£  pr£cifuum mtmhrum  in  eofofuimm,  dum amofcmt 
homines ,  vhinam  falutemqu£rer€  dehtant.     Porro  faltttiijioftr£  comitio  tres  h.thet 
^mdm.     Nam  a  frofri^miferix  fenfu  incipiendum  tft,  qut  addHCerertos  eoufqutde.    , 

het. 


REFORMANDAE     E  C  C  L  E  S  I  AE.  4IJ 

l?et,yt  nnmos  deffondeamm  tttnqmm  mortui.  idautemfit,  dum  nohii  originalii  ^  h<e~_ 
teditaria  naturxnoflrs,  yitiofititi  o{lenditur,fonsmalorum  omnium:  qudidtffidentiamy 
rebellionem  aduerfm  Deum,fuperbiam,auarimm,  ltbidines,f^prauai  omne genm  cupi- 
ditatesinnobtsgignit:  qu£nosabomni  reciitudine  ^iuslitia  auerfos ,  fubpeccatiyero 
iu  0-0  captiuos  tenet:  dumfuafingidtspeccata  deteguntur  ,yt  fua  turpitudine  confufi.cogan- 
turftbimet  dilflicere  ,feque  (^fua  omnta  pro  nihtlo  ducere,  Deindt  etiam,ex  aduerfo 
citantur  confcientix ad Det tribunal,  yta^ita  maledtciionefua,  ^  quafi accepto  xtem£ 
mortiS  nuntio,  iram  D  ei  horrere  difcant.  Hic,  inquam,prtmu^  tfi:gradu^s,  quo  adfalu- 
temperuenitur,yt  homo  infeipfoproftratm  ^  attonitni,de  omnibm  camh  prxfidijs  def- 
peret:  neque  tamen  obduret  ftipfum  aduerfm  iudicium  Dei,  aut  quafi  obducfo  callo  ob- 
fhipefcat: ftdtreptditi  f^  anxtm  dolore  ingemifcat  ,fuffirttque  adremedtum.  Hmcad_ 
(dterumgradum  debetfurgere .  idft,  dum  agnitione  Chrifli  ere&m  reffirat.  Homi- 
ni,  enim  in  hunc,  quem  dtximits,  modum  humiliato^on  aliud  reflat ,  nifi  yt  ad  Chriflum 
fe  conuertat,  yt  eim  benefcio  a  mtferia  liberetur.  Veritmfalutem  in  Chrifto  is  demum 
qu£rit,quieins  yirtutem  tenet:  hoc efi ,  quiiUumagnofcitynicumfacerdotem,  perquem 
patri  reconciliemur.quimortem  eim  ynicumfacrifcium  ejfe  agnofcit.quo  expiataftntpec- 
cata,fattjfacfum  iudicio Dei,yera(^ perfeSa  iuftitia acqutftta: qui denique  interfc^ 
iUum  non  dimidtat,fedmerum  ^gratuitum  eim  henefcium  effe  agnofctt,  quodiuflm  co- 
ram  Deo  efl.  ^b  hoc  quoque  gradu  confcendere  adjcrtiumnccejje^ejl:  ytqui  dc  Chri- 
flirratia,  demortls  ^  refurreciioms  eim  frucdu  edocim  efl ,  ineojolidafrmaquefdu- 
cia  acquieJcM:  acfecumjlatuat,  itafuum  ejfe  Chriftum,  yt  iuflitiam  in  ipfo  yitamquepof- 
fideat. 

Nunc  yidete,quam  mijcre  euerfa  h£c  do&rinafuerit.    jDe^eccatomj^nali,ffi-  Tecc» 

nofe  qu£fliones  agitat^funt  infcholt4,quibm  hunc  tam  exitialem,hominis  morbum,qiian- 
tum  feri  potuit ,  eleuarunt.  Nam  cum  de  illo  di^utant ,  rediguntfere  adgtd^  ^  libi- 
dinis  intemperiem.  De  c£citatej^yanitatementv>,ex  quaprodeunt  incredulitis  ^ftt- 
perftitio,de  intertore  animinequitia,de fuperbia,  de  ambitione  ^  contumacia,  de  alijs  ar~ 
canismalis,nullm  fermo.  Concionesnihilofaniores.     lam  liberi arbitrij pr£dtcatio,quali.s  X/'^ . 

Audiebatur,  antequaprodtrent  Lutherm  ^  alij,quidaliudpoterat  quam  inaniproprix  yir 
tutts  opinione  inflare  homines,ytfoloyento  turgidi,JJ)iritmfanciigrati£  ^  auxilio  locum 
non  darent^  Qutdmulta?Nulla  ejlmaiorinternos  concertatio,^  inqua  nobts  pertinacim 
reclament  aduerfarij noflri, quam  de  iuftificatione:jidenejn  operibm  eam  confeqikmUr. 
NuUo  modopatiuntur  hunc  chrifto  honorem  tribui^ytiuftitianoftra  yocetur,nifiinpar- 
tem  fimulyeniant  operummerita.  Non  difccptamm  hic  de  bonts  operthm,anpr£sIaria 
pijsdeheant,anacceptaftntDeo,  anmercedem  apudeumhabeant :  fcdan  concilientms 
Dtofuadtgnitate ,  anacqiiiramm  eorumpretio  yitam £ternam,ancompenfationes  ftnt, 
qu£,  adtoUtndum  reatum,  Deitudiciofoluantur ,  an  coUocandaftt  in ipfis  falutisjiducia.  .  ju 

Hos  ergo  errores  reprehendimm,quodhomines  adopera  fua  mag,s  quam  ad  Chrislum  re~ 
Jficere  iubentur,yt  Dcum fibipropitium  faciant ,  yt  eimgratiampromereantur ,  yt  h£~ 
redttatem  acquirant  yit££tet7ui:  deniqueytiufti  fint  coram  Deo.  Primum,operum 
merittsfuperbtunt,  quafiDcum  fibi  obflricium  haheant.  H£C  yerofuperbta  quidaltud 
ejl,  quam  exittalts mentts  ebrietas  i  Nam  fetpfos  adorant  loco  Chrifli,  ^  ciim  tnpro- 
fundo mortii gu^gite  fint demerfi ,  yitam  fe habere  fomniant.  Quodfi cui  amplijicare 
nimii  hunc lo cum yidear ,  h£C certe  efltrttain  fcholis  ^  templti  omntbm  docirina:  quod 
openhm  Deigratiam  mererioporteat:  quodoperihm  acquirendafityita£tema :  quodtC'- 


4,tf  »  E    N  E  C  E  S  S  I  *r  A  T  E. 

„  nteKiria^^prxJuMptuoft  fit  jiduciafilutis,  nifibonorum  operu  adminiculofujfultti-.qu^d 
„  per bonorum operum  fatnfaclionem  reconctliemur Deo  ,nonautem ^ratuita  peccatorum 
..  remifione  •.quodbona  operafalutu  £teYn£ meritoriafnt, non  c^uidgratt6  imputantur  in iu- 
„  fittiam  Chridimerito,  fedex  pacio  legis :  non  gratutta  peccatorumy€nia,fedfatiffach- 
.,  rijs,ytyocant,  operibmreconciliari  homines Deo,quoties ab eim gratiafunta(^enati:aa 
„  fatiffaciiones  accedereex  chrifli ^ martyrum  meritn  fubfidium^modotameneoadiu- 
,  um  mereaturpeccator.  His  impijs  opiniombits  totum  mundumfafrinatum  fuiffe  connat, 
antequam Lutherm  mundo innotefceret.  Neque alia ejl;hodie quoque,pars dodrinx nof 
Jlr£,quam  maiore  contcntiorw  ^pertinacia  impugnentno^riaducrfarij. 

Hicpoflremo  pcfiilentifimm  error  nonmodo  pa(?im  occupauit  homimmmen- 
tes,fedtancuam  ynum  exprxcipuisfjdcicapitibm,  de  quofas  non  effet  dubitare  ,fuit  hahi'- 
tm:  fdcles  oporterc  de  gratia  D  ei  erga  feperpetuo  dubirare ,  fuTpenfafque  habere  con- 
fcientiii.  Hac yero dtabolica imaginatione  penitus  extinciafuitfdeiyif: deletum  chri~ 
Jiibenefcium:eucrfa  hominumfalus.  lUa  enim  demum,  tefie  Paulo,  ejl  chrifiianaf- 
des,qua  excitatur  irt  cordtbm  noflrvifducia  ,qua  audeamm  fiftere  nos  in  conTpecium  Dei, 
Necaliter  coniiaret  quodalibitradtt,  hahererwstefiimonium  adoptionUnofird  intmi 
Spiritufancio  obfgnatum,  quofietiDeum  Patrem  yocamm. 

Qurjrfumautemillah£fitatio,quamhoflesnofiriafuts  difcipulurequintnt,ni- 
fiyttota promifionum Dei fdeseuanefcat  ?  RatiocinaturPaulm,euanuiJfefdem,abo- 
iitas effe promifiones,fexlepeftth£reditii6.  Curifiud'.  Nempequia  lexdubiumho- 
minem  tenet,  ne  acquiefcere  in  certafrmaquefduciapofit.  Ifiiautem  ex  aduerfo  eiufmo 
di fdemfcmniant,qu£  hominem  ab  illa,quam  P  aulm  exigit  ,certitudine  exclufum  ac  repul- 
fum  ,adconiecitlram  reijciat,  yt  infiar  arundirits  flu{iuetur.  Neque  tamen  eos  tn  tantam ; 
hanc  abfurditatem  proiipfos  effe  mirum  ejh  pofiquamfalutvifduciamfemelfundauerant , 
in  operum  mcritts .  Fieri  enim  aliter  non  poterat,quin  cx  illo  pr£cipitio  in  hanc  ruinam  ca- 1 
derent.  Qmdenim tn operibm  futs reperiet homo ,  nifi duhitandt, ^ tandem deTferandi^ 
tnateriam^Vidcmmergo,yterrorerroremtraxerit. 

Hic  yobvs,inuiciif.  Cdfar  (^  lilufirif.  Principes,  quodante  diximetvoria  repe- 
tendum  efl:  Ecclefxfalutem  ex  hac  do£irina,nonfecm  atque  homints  yitam  exanima,pen 
dere.    Si  tantum  corrupta  eim  dochrin^  purita^fuiffet ,  iam  tetaliyuirwre  fauciatafuif-* 
fet  Ecclefia.    Ergoft  maiori  exparte extinciam  fuifje  ofiendero,perrnde  erit ,  acfiEc- 
clefta  fere  yfque ad  ylrimum  interirum  yulnerata effe  diceretur.    Ego autem  idhacie- 
vm  obiter  indtcaui :  paulo  autem  poflclarim  patcfaciam.    Venio  nunc  adea ,  qu£  dixi 
inflar  corporii  habere:  gubemattonem,^  facramentorum  adminifirationem:  quorum 
etiamft  extemafacies  nihil  haberet yii ij  ,pofl  tUam  tamen docirint  fubuerfionem  yu  ^ 
ytiLtM  emortua effet.     Quidft  intm  ^  extra  nihtl  fueritfani ?  Neque yero  difficilis 
efleim reidemonfiratio.     Quantum adfacramentapertinet,primum eodem  loco habi- 
tafuntmyfieriaa  Chriiio infiituta,^  excogitat£  humanitm ceremoni£.  Septemenitn 
Jacramenta,fine  aiio  difcrimine  ,receptafuerunt:  quorum  duo  tantum  madauerat  Chrifins: 
alianon  nifi  hnmintm  authoritate  fundata  erant.Hts  non  minm  aUigat&fuermt  Deigra» 
tit,  quamfiinclufum  infe  chrifium  habuijfent.    Porro  duo  iUa,  qti£  Chrifim  infiituit, 
horrendum  inmodumfuerunt  poUtita.Baptifmm  totfnperfluu  addttamerm  eflobuolutus, 
'Vtyeri^puyiBaftifmiyixtenueyefiigitiagnofctvs.sacrayeroCoenanoextraneUmoda 
Accefiontbm  corrupta,fedipfa  in  formamprorfns  diuerfamconuerfafuit.  Manifsflum 
€j},^tf/dcl?rifimferiiujferit,  ^  quo  ordtnc.u4t(^ui,fJireto  eimmandatOf  aclio  hiflrio- 

nici 


REFORMANDAE     ECCLESIAE.  4, 7 

nicit  compofnafuit,  cju^  in coenx  vicem  fitccederet.  Qurd  enimfimilc  Mlfis  cum ye- 
raDominiCoena?  Cumfecundiim  Chri^i  pr£ceptum  dcUaminterfefdeles  ccmmuni- 
careffcracorforis  ^fangumis  DominifymboUinccomm^ 

yifitur.  Separat enimfe  a  reliquo  cottuSacerdos  ,yt  feorfmdeuoret ,  qucdproponi  di~ 
JlrtLuicjue  tn  medium  debuerat.Deinde  tamjuamfuccejfor  quijj-iam  ^aronis  foret  ,fcicriii- 
ciumfeo^erre,adexpiadapopulipeccata,fimulat.vbiynquamfacrifcumeminitChriJIus? 
^ccipere,cjmedere ac  hibere nos lubet.    Qtns  hominibmpermittat,receptionem in  ohla- 
\ tioKttfJ conuertere f  Qunrfum iQa mutatio,nifiyt temerarijs hominum piacith cedatper- 
fetmm  (^  tnuiolabilc  C  hrifti  edidum(  Hoc  quidemgraue  malum.  Sedlon^e  adhuc  de- 
teriorfuperflitio,qnodopti6  hoc,  tanquam obtinendxgratii,  meritorium, yiun  ^ mortuis 
applicarunt.  ^tqtte  ita  mortts  chrifli  ejftcacia  adinanem  ^  theatricam  acJionem  tranf- 
Utacfi:^  fimulxtemi  Sacerdot^  dignitas  chriflo  erepta,yt  hominibtts  dareturSiquan- 
do  autem ad communionem  vocaturpopului,  addimidiam  tantumpartemadmittitur.  Quid 
hoc  efl  ?  Chriflu6  calicem  omntbu^  propinat,  (^  omnes  iuhet  ex  eo  btbere :  ex  aduerfo  in- 
terdicunt  hominesfdeltum  coetui,nc  c  dtcem  attingant.Itafgna,  qu£  indiuiduo  nexu  Chri 
fliauthoritateconiunciafuerant,  hominum  Itbidine  feparantur.  ^dhic  conftcratio  tum 
Baptijrni,  tumMiff^,a  magicn  incamaticnibitsnlhil  cmninodijfert.  llatuenim^fu- 
furrti,  yelnonintelleciU  yocthm,confcerefeputantmyfleria.  Quafdemurmurariyer- 
humfuum  yoluerit  Chriflu^i  admyfleriorumperaclionem:acnonpotim  clarayoce  prcnun 
tiari.  Nonobfcuru  yerbis  exprimicur  yirttts,natura,yfui  Bapiifmi in  Euangcho.  chri- 
flui  in  CKnanonmufittat fuper  panem  ,feddferttsyerbn  ^poflolos  alloqutturdumpro- 
mifiionem  recitat:  ^  mand.ttum adtungit ,  yt  con.mum^  interfidcles  confefio  edatur. 
l^unclocopr£dicattontsfufjianturarcaniexorcifmi,magic'tsartibHs,ficutdixi,quamftcra 
mentti  aptiores .  lam  h  oc prlmumperperam ,  quodpopulo  exhibentur  ceremoniarumffe- 
{facul  a,quarum  fgnifcatio  ^  yerita  tucetur.  Neque  enim  alim  eflfacrametorum  yfm, 
quiim  ciimexyerbo  Deiexplicaturidipfum  ,quodfgnumoculvsrepr£fentat.  Itaquecum 
nthtl  illtc  habeat  populm,  nifi  inanesfguKis  ,  quibm  oculos pafcat:  nullam  yero  docirinam 
audiat,quadirigaturadyerumfcopum,inipfo  extemo  operedefxm  h^ret.Hinc  peflilen- 
tifiima  tUafuperflitio,  quodpertnde  acft  facramentafcla  adfalutemfufficerent,  neque  de 
p(enitentia,neque  depde,  neque  etiam  de  chrifto  ipfofoltciti,ft^upro  yeritate  arripiunt. 
Etfane,  impium  tUuddogma  paflim  non  modo  inter  rudes  ^ plebeios,fedin  fcholis  quo- 
que obtinuit: yalere per fe facramenta, modo ne quis obicem ponat peccati mortalis.  Quaf 
in  aliumfinem,aut  yfum  datafintfacrameta,nifi  yt  nos  ad  chrtflum  manuducant.  Huc  eti 
am  accefit,quod  panem  ,peruerfo  tUo  incantamento  magu>  quampio  ritu  confecratum,  cu- 
flodiunt  in  arcula,tnterdum  tnpompa  circunferunt,ytpro  Chrifto  adoretur  ^inuocetur. 
Jtaque:ft  quodpericulum  yrget,adpanem  tUum  ,tanqua  advnicum  pr£fidium,confugiunt: 
adiicrfm  noxa  ornnes  tUo ,  tanquam  amuleto,  ytuntur  :  adpetendam  aDeo  yeniam ,  tan- 
quxm optimum piaculum, adhibent.    Quaftyero adineptttts quaflibet proflituere corpm 
fuum yolucrtt  Chriflm, ciim tUudnobti infacramento dedit.  Quidenim  conttnet promif- 
fio  f  non  ahudfcilicet,  nift  nos,  quotics  facram  eim  Cotnam  per.xgimm,  corports  ^fangui- 
nn  !pfimparticipesfore.^ccipite,inquit,edite,^bibite:  hoceflcorpm  meum:hiC4;flfan- 
puiA  mem .  Facite  hocin  memoriam  met.  Nonne  ytdemm  ,promtfionem  ytrtnque  tnclufam 
effcfutsfintbm,  tntraquosfc  contineant  oportet,  quiyolunt  quodtUtc nflertur,percipere? 
FaUumurero-o ,  qtttaltudqtMm  communem  panem  <^  profanum  haberefe  extra  legiti' 
mm  Coen£  yfurn,putant.  Hsx.  ytro  commmiA  ommum profanatio ,  qubdadfoedam  nun- 


411  D  E    N  E  C  E  S  S  I  T  A  T  E. 

^imtionem  perindejunt  expofna.,  arji  non  ttlio  jine  inslitutaforent,  qua  m  vt  qu^ftuifer'- 
uiant.  Nequcyeroeiufmodtefl  nundinatio ,  qu&d.maut  yerccundl-  tracleturfedpa'- 
lam  exercetur, nonfecus  at^uejnforo  mercatorio.S citur,  qu.tnti finguU  M tffx in quaquc 
re£ionc_y£nc(mt.  ^lijs  eti.im  conftitutum  eftfuumpretium.  Dcnique  tempLi,fi  (juii  hene  ■ 
€Xpendat,nihilkrnerttQrij^stabernuidijferunt:^nullumeJifucrorumgenm,cjuQdnoniU 
licprofletyenale. 

Gubernationif  eccleftaftic£  yitia  ft  recenfere  yelim,nullum dicendifnem  inweni- . 
am.  Tantumigitur crafioraquxdam,^ quAdifimuUrinccjuetmt,hreutternotabo.Prm 
cipio,ipfumpafloralemunu6,qualitera  chrislo  inflttutumfuerat,  iampridem ohfoleuit.' ■ 
ipifcopos  certe^  Pafiorts ,ftuc quocuncjue alio nomineyQCentur ,  ideo pr&fccit Eccle— 
fi£  Chriflm ,  tefle  paulo ,  yt  eamfana  docfrina  ^difcent.  Secundim  hanc  regulam, 
nullu-s  ejl  yeru4  EccleftiPaflor ,  niftqtu  docendt  muncre fungitur.  ^t  hodie  quicun-. 
quefere  titulum  habentPafiorum,  idonerif  adalios  able^amnt.  Ex  Epifcopis  yix  cente, 
fimKS  quifque  reperietur,  quifuggeflum  vnquam  docendtgratia  confcendat.  Nec  mirum. 
Epifcopatii-s  enim  infftrapiis dtgencrarunt.  Minort/iautemQrdimspaflores,yelnugiAi. 
Chrifttmandato in totum  alients munmfuum  implere  feputant , yelepifcoporum excm~ 
flo,hanc  ipfam  curam  reijciunt  in  aliorum  humeros.  Inde facerdotiorum  locationes  non  mi 
nm yfitat£, quampr^diorum.  Quidyolumits ampliuf?  Jpirituale regtmen quoda  chri- 
Jto  commendatum  nohtsfuerat,  totum  e  medto  fuhlatum  ejl:  noua^  confcittiaguhcrnan- 
dtJJ:ecies  introductct ,  qu£  yt  curujue  iUius  nomine  yenditetur,  nihilo  tamen  plm fimtlitu- 
dinls cum eo h.tbet ,  quam mundws cum  regno  Chrifti.  Quod fimihi  obijctat  quifpiamf 
mndeberi  ordint  culj^.tm imputari ,  ftqiit  ojficiumnonfaciant:  primiim  rcfpondeo,ma- 
lum pajitm grajfari ,  ytinpublicam  confuetudtncm  iamtranfierit.  Detnde  yt  fnga- 
mm  epifcopos  omnes ,  <fy*  alios  inferions  gradia presbyteros  reftdere  tn  fuaquenque  Jta- 
tione:  facerequeqtiod  fu£  profejiionn  ejfehodie  opinantur,  quid  hoc  tamen  adverum 
Chrifliinftitutum?  Canerent aut murmurarcnt  intemplo,htftrionicoyeflitufeoflen- 
tarent ,  exercerent multas  ceremoniu.  Docendi,  autrara,  autnuUacura.  Nemoau- 
tem,  ex  Chrifti  prdtfcripto,  epifcoptaut  paftons  nomen  yendtcare fibtpotefl ,quigregem 
fuumnonpafcatyerbo  Domini. 

lam ciim  Jancliorii yit£ exemplo excellere  alijs  (^ prxlucere  debcant  quiEcckftA 
fr&funt, quam  bene yocationi  fu£  reTjondent  tn  hacparte,  quihunc gradum  hodie  occu- 
fant  ?  Ciim  adfummum  corrupttonts  mundws  yenerit ,  nuUits  tamen  ejlordo ,  ormijla^i.. 
tiorumgencre  magtsrefertm,    jrtinam fuairmocentia  rcfeUerentquoddtco.    Quamli~ 
benterextemplorctraciarem.  S cd ante  oculos  omnium  expoftta  ejteorumturjmo,patet 
inexplebilvs  eorum  auaritia^rapacitits,p.itet  intolerahili/jfuperbia^crudelittts.  Im- 
pudicisfiltationibm  perftrepere  eorum  domos ,  ale^Jludttim  tUtcferuere ,  comejfationet 
intemperanti£  plcnas  iUic  agitari,  more  ^  yfu  reccptum  ejl.     Delitijs,  ^  quouts  luxu,  . 
tanquam  pr£claris  yirtutibit-s ,  gloriantur.    Vt  alta  taceam:  calibatm ,  quo  vno  haberi 
eximij  yolunt,  qu.intum  hahet fpurctti£  ?  Pudet  me  retegere,  qu£fuppreffa  maUem,  mo~ 
dofilentio  poffcnt  corrigi.  Ncque  tamen  occulta  in  medittm proferam :  quandoplm  fatts 
focditatts ii^prohrorum alioqui tam apparet.  Qur)tufjuijque,obfecro,facerdos ejt,a fcor- 
tationepurm  ?    Imo  quam multorum  domm  quotidiants  Jtupns  funt  infames  ?  Quam  > 
multas  hone  fi.t6  familias  yagisjuvs  libidtnibm  inquinant  f  Equidcmnec  traduCcndis  eo-  : 
rum yitijs  delecior:  neque id  ejtmei propoftti.  Oper£prettum  tamen ejtexpendcre,  qu.in-  \ 
timeayita,qu£paj?im  hodieinordtne  Jacerdotaiiconf^icitur,abeadtJiideat ,  qu£yeros 
Chrifti  (^  Eccleft£  miniflros  deceret,  H£C 


RE  F  ORM  AN  D  AE     EC  CLE:  4iy 

HdiC  quoquepars  efllcclefiaflici  regiminti non poftrema  ,"Vf  riteac  or- 
dine  elip^antur ^^  defignentur  ad  ojficium,qui prxfuturi  fHnt.Huhemmregularn 
exyerho  Dci,adquam  ele^ltones  omnes  exigi ofortehat.  Extant  muttaveterum 
Synodorumdecretaiquthnj^rudenter  ^  diligenter prxfcrihuntur ^quAcunque  ad 
reBam  cligendi  formam  fertinent.  Profcrant  aduerfartf  noftrt yl/el  ^nicum  exe~ 
flum  canonics,  eleCiion\s,^  eos  -viciffe  concedam.Sctmns  qualc _P afloru  examen 
requiratper  os  Pauli  Sfiritus  faniimquale  etiarn  'yeteres  Patrum  fanciiones» 
Jiodie  tn  creandu  Epifcopis,an  ta  le  a  liquid  refp  iciturilmo  quotufqutfqueeo  rum, 
qui adhunc^adum euehuntur ,  faltem medioiriter ijs  dotihtispr^dittt^  eft ,fine 
qmhus idonei ejfe Ecclefx minijiri non pojfunt ?  Quem ordinem inprxjictcndis  ■ 
minidrti  ^pojloli  tenuerintjl/tdemin-.quemfecuta,  deindcfit  -vettfs  Ecdefia.que 
denique  antiqui  Canones  ohferuari  prxcipiant.Hunc  ft  hodie  Jperni  ^  rtifci  con- 
querar,n6nne  iufia  erit  querela  ?  QuidJi,omni  calcata  honeiiate^promoueri per 
fummum  dedecui  &  Jtagittum ,dicam^..Atqui  hoc nemini  efl  i^oium..Aut  enint 
condicio pretio  emunturhonores  Ecclefiaflici,  aut^imanuque  occupantur,aut 
concilianturnefarijs  paCiionihus  ,autfordidn  ohfequijs  comparantur  .  Interdum 
etiam  Unociniorii ^  eiufmodi artiumfunt merctdes .Deniqueimpudentti^s mul- 
thhk  luditur,quam  tn  "ylltsl/nquam profmispoJfeJ?ionihits. 

^tque ytinamfic yitiata  ejfet Ecclcfi^guhcrnatio ,yt quipr^funt ,  fihi 
tanthm peccarent : autfaltem  altjs  non  nocerent,nifi  maln  exemplts .  Veritm  hoc 
malum  reliquaomniafuperat,quodfeuiJiimamtyrannidcm  excrcent:  f^quidem 
tn.xnimets.  Imo  qutdaliud  ejl  EccUfi£  potcfiaf,qu£  hodie  ta(iatur,quam  licen- 
tiofum, (^fine Lege modoque in aninm imperium ,quodeitsmiferrima  feruttute 
opprimatl  Poteilatem  Chriftits^pofioltspermift,  qualem  ante  Prophctvs  Dem 
contulerat,  certtsjinihusinclufamfcilicet  .-Tf  legacioneprofe  apud  hcmincs  fun- 
gerentur .H&c  porro  legationts perpetua  lex  efi,ytqui  mittttur,qu£  accepit-matp 
diita,fdeliter  ^fumma  religtoneperferat  .  Quod  etiam nomtnatim  exprimi- 
turin  ^pofiolii:Ite,docete  omnesgentes,  qu£  tradidi  vohvi.  Itcm,Pr£dicate, 
non  quidlihet,fcd Euangelium  .De  fucctjforihttif  qu£riturjquafnt prxditi po- 
teiiate,  Petrus  eam  dtfnit,cum  omnes  qui  in  Ecclejla  loquuntur ,  iuhetcloquia, 
Dei  proferre .  ^tnuncqui  Ecclcfi£  reCiores  haheriyolunt ,  fihiyfurp.tnt  hancli- 
cent(am,yt  loquanturquicquid  lihuerit  •.fimulatque  loquutifuerin:,  fine  yllo  c- 
xamine  audtantur.Excipient,hanc  ejfc  calumniam.  Non  enim  aliudfihi  iurtsfur 
munt,quam yt authoritate fuafinciant, qu£  Spiritus  fanclus  r.euelauerit .  Ne~ 
gahunt  ergOjfefuts  commentii  aut  fu£  iihtdint  fuhijcere  fdelium  confaentias,fed 
folts S piritus  oracults,  qu^fihi  reuelata,  alijs ,  addita  conjirmatione ,  promulgant. 
Jngcniffus pr£textm  fiilicet .  Qu£  4  Spiritufancio  acceptaper  rnaniis  tradunt, 
ijs,quinfine  mora  parendum  fit,ncmo  duhitat .,  ^t  cumjcnfin  alia  poffe  tr.tde.re 
Jul  ijciunt,quam  mera  SpiritusfanCii  or.icula,qt4oni.im  ah  ipfo  regantur.nec  pojfc 
Jiert,quin'\teritftt,quicquidjiatucrint,quiaincat.hed):isyerititt6jedeant,  aanon 
€0  modo  poteftatemfmm  Itbidtne  metiuntur  ?  Narn  fi  prooracuiis  hahendafunt 
qu£lthet eorum placttafvhi nuUa  exceptto,tUic  injinitum  imperium . Qms ynqua 
tyrannus  tta  tntemperanter  ahttjtu  efi fuhdttorum  patientia  j^t  tan^iamecoelo 
froditum  recipi  iuberet,quicquid ediceret?  Tyranni  qutdem  ediclis  fuisjqu.tiiar 
iun^ue  fint  jparert  yolunt.  ijli  autcm.  multo  pitispoJlulmt,yt  Spiritumjandunt 

nn- 


4io  D  E    N  E  C  E  S  S  I  T  A  T  E 

credamts  loqui,dum nohiioWrMluntjquodfomniAuerint. 

Itaque  hctc  fotedate  armati ,  ■videmm  (juam  dura  ^  iniejuctferuitute  fl- 
delium  animAS  conitridas  tenuerint.Lcges  ali^fuperalioi  condit(efunt,qu£  toti- 
dem  ejfent  confctentiarumlaquet  .Non  enim  adordinem  externnm ,  fed ad  fj>irt- 
tuale  (3*  interiui  animx.  regimem  eas  retulerunt.  Necjinis  yll.i^  fuit,donec  ad  i- 
{iam  immenfam  multttudtnem  l/entum  e{i,qu£  non  ahfimiln  efl  lahyrintho  .  Et 
quxdam  ad  torquenddi  excruciandafque  confctentioiyidentur  prorfu^  faci£.Por~ 
rb earum  ohferuatio  nihilominus feuere^indicatur ,quam ft  totai>ti  pietatts  in /7- 
/m  confifteret.  Quinetiam  clm del/iolatv^  Dei  mandatvs ,aut nuUa  jiat qu£^io, 
autfumaturnon  ita^raues poen^  ,aduerfns  hominumdecreta  altquid admifjfc^ 
Jummum^iacidurn  hahetur .  Cum  hoc  tyrannico  iu^oprematurEcclefta,fiquts 
l/erhum contra  facere  audeat,Jlatim  pro  h^retico  damnatur.  Denique,  Itberum 
^emitum  emittere,capttale  eft.  .Atqueyt hancnonferend^ domtnationpspofftf. 
ftonem  retineant,populum  a  fxcrorum  leClione  ^  inttUtgenttafanvuinartjs  edt- 
ffts arcenf.fulmtnant  aduerfiM  eos ,  qtii de  fua  poteiiate controtierftam mouerint: 
^  indies  crefcit  immodtcm  iUe  rigor :  yt  iam  propemodumnihil  de  reli^ione in~ 
quirere  permittant . 

His  tot  ac  tam  denfis  tenehrischm  fujfocata  effttDeilieritas-.cum  tot  im 
pijs fuperftitionihtis  poUuta  effet  religio:cim  horrendtA  fxcriiegijs  corrupttts  Dei, 
cultu6foret,proftrata  ein^Aoria  iaceret :  cum  multisperuerfts  opinionibus  ohrt4- 
tum  eJ?etrcdtmptionis  beneficium:homines  exitiali  operumfiducia  inehriati  fa~ 
lutem  althi,quam  in  Chrifto ,qu£rerent :  S acramentorum  .-idintniftratio  parttrn 
lacera  ac dijiipata ,parttm admixits mul.is Jigmentii corrupta , partim quieftuofts 
nundinattonihtts  profanata  effet.cum  Ecclefi£guhernatio  inyaitiratem  orotfui 
confufam  degenerafftt.cim  ij ,'.jui  Paftorum  loco  fedehant ,primttm  diffoluto  yt^ 
uendi  more  Eccleftam  plurtmum  Udtrent.deindefeuam  ^  maxime  noxiam  tyran 
nidem in  anim^s exercerent:pecudu more  hominesper  omne errorum^emi*  in ext- 
tttim  ducerentur  ,emerfit  Luthermjextiterunt  dftndeatif,qui  contiicltsf}udijs,ra- 
tionesyidfque  qu£fterunt,  quibui  repur^ari  a  tot inquinamenttsreligto  :ptetat'ti 
doclrina  reftitui  infuam  purtt.ttem:  Ecclefiaex  tanta  caUmtate  intolerabilem 
aliquemfiatum  coUtgi poffet .In  hoc  curfu  adhuc  hodieper^imits. 

Et  quoniam  deremedtJijC^  ad tftorum  maloru  corredtonem  adhibuimm 
dtdurtim  mepr^fattisfum ,  de  ea re  nunc  traclandt  loctti  eft.nonlit  modum ,  quo 
pro^reJ?t fumus ,  defrtham  (de  hocenim poileayidebitui^fed  yt  appareat ,n.on 
alidJj>ec}aJfenoJtraJludia,niJivt  jtatips  Eccleft£,cx pefiimo,f-iltem altquato  me- 
liorjieret .  Multts  ^  atroctbus  multorumcalumnijs  impcttta  eft noftra doCiri- 
na,^  quotidte  tmpetitur.  .Alij forttter  aduerfm  eam  dcclamitantin  cociontbus. 
^lij  Ithns  cditts  eam  'vexant,ac  traducunt .  .Ah  '\trtfque  plurima  congeruntur. 
qutbtiseam  infamari poffe  credunt  apud tmperitos .S cd  extat  tn  homtnum  mani- 
'sii  jiiuu^t.  bu^sjidet  noftrx,  confcJ?to_,quam  mateftati  tux  obtultmtts,inutCuJl.C£far:quieluCk 

lentum  nohts  teftimonium reddtt,  quam  immeriio  tot  odiofiscrtminationtbtts  ve- 
xemur.Et haClenmfemper adreddendadodrtn£ noftre  rattoncm fuimus parati. 
"Vf  hodte  quoquefumus.Ne  multi6:nthtl  audtturin  Ecclcfits  noftris  do£lrin&,quoc 
non  palam  profteamur.  Qu£aliqmdhahent  controHeyji£,ea  perfficue  ,^  hond 
Jidc  tn  confcfiione  explicatur:^nihil  cft  cormn,quodnonftt  a,  noflmhominibt*! 

co^i. 


R  E  F  O  R  M  A  N  D  AE     E  C  C  L  E.'  4« 

copiofe  tr.iilatuf»,^  expofitum  diligenter .  Inde conilare  iudicihtanon  iniquii 

potesl,  quamprocul  ab  omni  rmpietate  ahfimw  .  Hoc  cene  £quis  iuxta  ac iniquis  -^ 

conftatjtn  eonoparum  Ecclefx  profuijfenoflros  homines  ,ijuod  ^mhndum  gua- 

fi  ex  profundis  i^norantiA  tenebris  excitarunt  ad_Scnptur£  le{lionem:^adf)n 

cerionm eitnintelligentiam  multum contultrunt oper^:^  locosdodrin£  Chrijli- 

an£cuofdami>tilescognituimprimis  fceltciter illuiirarunt.  In  conciomhnini' 

hilftre,pr£ter  an:  lesjahul<ts,aut  commenta  non  minm  inepta^audiehatur.SchoU 

qu£{tionumrixis per^repebant.Scriptur£  iUic  raramentio.  Qui Ecclef^niher- 

nacuLi  tenehantjhoc^^inum  hahehant  curx/ie quid qu^ftuidtcedcret.ltaque  quic- 

qHideratadf(iitnas,nondi^iCulter patiebantur  .  Htsquidemmalisnonnihtle^  .       ""^- 

mendationtuittulijfe  noflios  hornines,etiam  iniquifimi  conceduntrytcunque nn 

{Iram  doBnnam  multls poftea  crtminationthus  infament. 

Verum  nihil  hoc^alere  adculpamfuhleuandaml/elim,  quod  multum-i)ti~ 
litatis  exnoftrti  laboriha  perceperit Lcctefix ,  fiquid alia ex parte nocuerimttit 
^xcuttatur  ergo  tota  noftra  do3rina,^iios  in  adminiilrandi^  SacramentU  nofter, 
£cclef£guhernand£  ratio  .  NihiL  in  hk  trihm deprehendimur nouajfe  txyeteri 
forma,qi>od  nonadreclamyerbi  Deinormamre.flituere conatifimns .  ^tqueyt 
redeamus  adiUam a^ne  a  nohu pnftamdiuifoncm.  omnes,qu£  tnter  nos  fimt  de  '^ 

doB.rina  controuerf£,~\iel  ad  ItgtttmumPei  cuLtum,  yeL (utcenam_fa£uttimfh£ 
fduciam  pertiuent.  Cene  adcolendum  Deum,  nequefrigtdc,nequenegltgtnter 
hort.-tmttr  homines  ■  ^  in  dtfntendo  modo,  neque  ajcopo  akerramm ,  rtec  quic- 
quamomiiti>?.us,quod ad  remfactat.Prxdicamfts  DetgLoriamrmlto  magnifcen- 
tiits,  quam  foLtia  fuerit  ante  nos pr^dictri.V trtutes ,tnquihits  ea  relucet^^ytma- 
o\a  acmagtiinnotefcant  ,ferio  Labor.imits.Ipfus  erga,  nos  henefcia,quthm  pofu- 
mitseLogiji,extoliimui>.Indeexcitantur hcmines  tum adfuf^ tciendam eitn maie- 
ftatem,tum  adexhibendam  illifua  m.tgnitudirie  dignam  reuertntiam,tum  adye- 
ramanimi gratiiudinem,tumadconftendaseiits  iiudes .  Inde  in ipforum  cordi- 
hui gignttnr foltda  in  ipfofducta,qu£  po  ftea  inuocationem  parit.  IncLe  etiani  ertt  . 

dttnr  ynufquifque  adyeram  fui  abnes;ationem ; "Vr,  compofta  tn  ohfequiuw  Det.  •, 

yoluntate,prop)  ijs  defyderijs  yaLe  dicat.  Dentque,ji cut  j^trituaLi  modo,  a.ncbu. 
coLiliuLt  DettSjtta  in  yrgendu  omntbttifacrifcijs  f^trttu6,qu£  nohts  con/mendaty 
totojludio  infftimus.  ,'. 

In  hts  enim  exhortationihn^s  nos  effe afiduos  ,  ne  aduerfarij quidtm  no-  ,\ 

£lri  negare pojfunt :  ne aLtunde  qutcquid  bonorum  defyderant  homtnes,  quam  a^  ■  ■'\ 
Deo,expeCien::ipfiu,s potenti£  confd.riit:intpftts  acquiefcant  bonitate:  ab  ipftts 
'veritare  pendeant :  tgto  cordis  ajjeCiu  in  eum  feranturipLenaj^e  in  eum  recum-' 
hant:  requtrant ipfum  in  nectfit.xte ,1jgc  eft ,omnibiv.  mometis:bona  omniaacce- 
pta  iLliftrant ;  idque  laudis  corftfione  teftentur.Et ne  dijJiciLi  auejfu  terrean- 
tur,oftedimtts  honorum  omniumfontem  in  Chrifto  nohts  ejfepropo^itum,ex  quo 
hauriamii^s  quicqutdnohn  opus eft .  Tcfies etiam  funt  lihri noslrt  ytejlesconcior- 
nes,  nos  (^  Jrequtnter,  (^  feduLo,  incumhere  in^er^  poenitenti£  commtndati.. 
onemtyt  homines  rauoni,  ac  defyderijs  carnis  fu£ , filique tntotum  rtnunti- 
ent,qi'.o  adynittsDei  ohfequium  compofiti,nonfbiampliii:,fdiIltTiuant .  Nec 
yero  externa  ojftcia  charitatifiueoperapr£termtttimits,qmetufmodtrenouatio- 
pemfequuntur.  H£C}inquam,certa  ejl  0*  nitnime fallax  coLeudt  Dei r.ttio-quam 

nn    y 


K7X 


4it  D  E    NE  C  ESSIT  A  T  E 

ilU  approhartfc:mHs:vtpote,quam  yerhofuopr^fcripferit .  Hac  folafmt  Chri* 
ftian£  EccU'p£facrijicia,qu£  te^limortium ah  eo  haheant. 

Ciim  er^o  ctdoretur  in  Ecclejiis  noflrv,~)inM  Defnpuro  ritu,^ ahfqueyU 
1a  fuperilitione:ctim  eitn  honitas,japientia,potentiaPverit!ti  ^  reliquAl/irtutet 
'vhcriui ,quam althiyfquam^prxdictnturicumyera  fde inuoceturin  Chrifti no- 
minc:cumcelehrentureiMi henefcia  (^animts,  ^  lin^uti:cum ad ftmplicem  fyn.~ 
ccramqiie  ettis  ohcdientiam  perpetuo  reuocentur  homtnes ;  cum  deniqtte  nthiltUic 
audiatur ,quodnon  ad promouendam  nominii  iUitvs fan6\ificationem fpe^et,quid 
caufg,  eft,cur  nos  tam  male  exciptant,  quife  Chriflianos profitentur  ?  Primumi 
^  qtiodtamcraff(vstdololatrias,qux, p.ijiim  in  mundo  "^ifuntur,  acriter ,ficut neceffe 

t(l,rcprehendimtts,iioc  fevre  neqiieunt ,qui  tenehras  malunt,quam  lucem  .  De- 
vm  tn  fimulacrii  adorari ,fflitios  inftitui  culttts  eittinomine ,ad  S an(}orum  ima- 
nnes fupplicari ,mortuorum  oJ?ihftsdiuinos  exhiheri  honores ,^eitt6^enerii  alia, 
ahominationes,ficut  funt,ita  ejfe  c lamamus.  Oh  hanc  cauftm  in  nos inuehuntur, 
qut  doclrinam  noftram  exofam  hahent :  hxreticos  nos  faciunt ,  qui  cultum  Dei  ab 
Ecclefia iam pridem approhatum  conueUere audeamu^. Qmd Eccleftdi,nomen,cly- 
pei  loco ,fuhinde  obieBant,de  eo paulo  phffyidehimtti.  In:crea,qu£  iftx  eft  per- 
uerjttas  ,ybi  tam Jlagttiofs, apparent cultits  DcicorrupteU,  nonmodo  eas  tueri, 
fed  ad  cm  quoque  operiendas,ipfum  Dei  cultum  impudenter  ohtcndere? 

idololatriamytrinquejatemurexecrahilecoram  Deofcelus  cjfc.  Chmi- 

maginum  cultum  attingimus  ,hic  protinm  fe  opponunt  aduerfiyij  ,yt  patrocintum 

faum accommodcnt fceleri ,quodnohifcum  verbodamnauerant .  Lmo,  quod  magts 

ridiculum  eft,cum nobts  affentiantur de  Gr&co "^ocahulojybi  id  Latine  yertitur, 

refragari  tunc  prmum  inctpiunt.  Imaginum  enim^yenerationem  fortiter defen- 

dunvxim  idoloLtrriam  damnent.Sed homincs  ingeniofinep-,int  ejfe  latrtxhono- 

rem,qtie;v  exhtbcntfuU  fmiulacris .  Quaftyerb  ji conferantur cumyeteribns  ido- 

hlatris,quicquam  inter  eos interft. Prxtexuerunt lUi jCoele^cs  fe dcos colere:fed 

fub  JigurtiCorporets,qU£ipJos  repr^fentarent .  Qjtid  aliudiftt  prstexunt?  Ve- 

riim,dn  Den^s  ciufmodi  cxcufationibttsfttttijiertftbt patitur  ?  ^n proptereadefie- 

runtProphet£ ,  ^Egyptiortim  increpare  dementiam ,  quodex  arcanU  thcoiogidt 

fu<£  my^erijs  proferrent argutioi ,qm bus  elahcrcntur  ?  Serpentem  quoque aneum 

qualiterexifttmamtts  adoratum  fuijfc  a  ludxvs ,  niftquodtanquam  Dei  ftmulacro 

/mbr.  in  j^onor  cft  hahitta  i  Gentilcs,inquit  ^mhrofius,limum  adorant,  quia  Deiputant 

'  ejfe  imaginem.Sed  tnutfbtlti Dei  tmago,non  in  eo  eft  quod  ytdctur^fed  tn  eo  yti^ 

que  cuod nonyitdetur. Quid autcm  hoaicjiti.Annon  coram  imaginibws,tanquam 

prnfentem  tUithaberent  Deum,fe  proftemunt  ?  Dei  porro~)iinutem^gratiam 

nijijiatuis^  pi^uns aUtgarcnt ,an adeas confugerent,cum  orareyolunt? 

Ei  nondum  crajiiores  fuperjittioncs  attigt:qu&  tamen  rudihns  imputarine- 
queant,ci{mpuhlicoconfenfuapprobantur.pj^nanLfuaj.dola,nuncflortbtts  ^co- 
ronvs^nitnc pcpiupvcflthu-s ,  ■xonts,rrumem,  ^  ineptijs  omnegenus  .  CoramiUis 
cereos  accenduntjthu-s  adolent: gejiant  ea  humeris  in  pompa  .  Confiuunt  ex  lon- 
vJrwtbjre^MihMadfiatuam  ynam :  citm  domi  fimilcs  habcant .  Similitev 
cum  inyno  templo plures  fint  imagines ,  autyirginis  Mari&, auta.teritts,  alijs 
pri:teritis,yna,  quafidiuintor,frequentatur  .  Cim  adchriftopho ri precantur  t- 
m;>.ginem  aut^arbaraj^p^ecationcm  Dominicam,  cumfalutattone  ^ngelica,iUis 

occi- 


R  E  F  O  R  M  A  N  D  AE     E  C  C  L  E.  4»J 

occinunt.  Prout  yelformojkyl/elfumof^pint  imdgines-,  maiorem  illls  pr^Hant:- 
am  a,fftn?unt.^ccedit  ^  exfabuIoJtLmtraMliUiOiia  commendatto .^lnts  loat- 
tns  cffcfingHnf.alicis  templi  incendiu pede  refltnxiffe ,  alinf  deivigrajfe  fuajpo^t 
te  in  nouum  domicilium-.alias  e  ccelo  delapjas .  Hn  (p*  fimilihtis deliramentu  cum 
totui  mundusfca:eat,idquefit  omnilm  inpropatulo,nos  tamen,quilinttts  Dei  cul 
tum  adyerhi  fuinormam  reftindmits,^';*  reflitutum feruamit^  ddigenter,  qui pu- 
rifumui,Ecclefiafquenoi}ra{  purgauimus  ahomni,nonmodo  idololatria,fedeti- 
am  fitperflitione,accufamurde  lnolatoBei  cultu,  quud  imaginum  yenerationcy 
hoc  eif  idololatriam,yt nos quidcm interpretamur,  litautem mallunt  hofics no~ 
JhijidoloduliamfuftulcrimHi. 

^tqui pr£ter  tam  clara  Scripturx.  tefHmonia,qu£  fuhinde  occurrunt,eti~ 
am Iteterts EccUft£ authoritas nshis fujfragatur .  Quotquot  enim  exrantpurioris 
fecultfcriptores ,  non  alium  imaginum  ahufum  inter  Genttles  defcrihttnt,  quam 
qui  inmundo  hodteyifitur.nec  miniis  proprie  in  ^tatem  noflram  comperunt,au£~ 
cunqueahtUii  dtcuntur,quamin  cos  ipfos,quostunc  repr<ehendehant .  Quodau- 
tem  defuhUtti-ytam  imaginihits,  quam  ofthws  ^  reliquijs  Sandorum  ,  nohis  cri- 
fnenintcndunt,facilis  eftrefponfo.  Neque  enimpiuni  difttifnari oportuit  hxc o- 
mniXjquam  ferpentcm xneum  : nequeyero minorfuit  caufa,curh£c  rcmoiteren~ 
tur,  quam  cur  confringcretur ah  Ezechia  ferpens  £neus.Ccrtum  eft,  tdolomania, 
quaitter  nunc  iUafafcinatxfnnt  hom  inum  mentes  ,non  aliter  quam,fuhdutia  tn- 
faniendi  matcria,curari  pofje.  Et  nos  plus  fatts  expcrtmur,  l'crij3tmum  effe illud 
^uguftinineminem  orareyeladorare,ftmulacrum intuentem,qui non fc '^-ffici- Epi(^ 4«. 
tur,ytab  eo  exaudirifeputet .  Itemjplaslfalcrefimulacra  adcuruandam infs^li- 
cem  animam,quodos,oculos,aures,pedes,hahent:quamadcorrigendam,quodnon  ^"'■"J* 
loquuntur,nequeyident ,neque  audtunt ,neque  ambHLantJtenijhocfieri,^  quo- 
dammodo  extorquerifigura  tUa  mcmhrorimjyt  animia  tn  corpore  yiuens  arhitre- 
turfenttre  corptis,quodfuofi>nilimumyidit.ln  rehquisyeio  incredibilediiluej}, 
quam  impudenter  illufum  mundo  fuerit .P offum  tria  Chriftipr£putia  nomi»are: 
fimiliterclauosquatuordecim,quiprotllistrthusoftentaritut,qHtbusaffixtiscru<.i  ' 

fuif.trestunicasjpro  illa  inconJutili,fuperqu.tm  milites  ieceruntforte.n:  dttos  ti- 
tulos  cruci  impoJitos:tres  mucrones  lance£,quape^tts  Chrifti fauciatumjuit:  lin- 
thea  circtter  qutnquc,quibus  corptt-s  eitts  in  fepulchro  fuit  obuolutum.Monftra- 
tur  pr£terea  totafacr£  Coen^fupelUxi^f;*  injintt£  eius  o-enens  inepti£.NulIuseJi 
SanCmaliquantumceUhrts,cuinon  ajfinxerint duo  aut  tria  corpora.  P offi-.m  io- 
cumnominarc,yhi pumex pro  cerehro  Pttrimagno  inhonorcjuit  hahitiPS.Et  pu- 
dore impcdior,quominus aUaJaediora refera.  Qmmohrem  immeriib  accup.mur, 
qubdtaUbus  inquin.xmentispurgareJ}'uduertmtisDei  Ecchfiam. 

Hoc deindenomine  circa  Dti  cuitum aduerfarij  nos  accufant ,  qubd omif 
fis  inanihus,ncc  imnus  incpttspompvs,^  tantum  adhypocrifim  compofttis,fmpit- 
ciH^  DeumcoUmKs.Namin  JJirituaU DcicuUunihilJuifJc  anoht,s  diminutum, 
res ipfa  teftls  ejl.Quin  p0iiips,ciim  magna  cx parte  ohfoUuiJfct,  quafpoftUmi- 
nio  eum reftttutmus .  Nunc ytdeamm ,an  iurc  nohps  fuccenfeant  ,  Qmdaddo- 
CirinimJJ}edat,dico  hic  nos  communem  ha here  caufam  cnm  P  rophetts .  Nam  je- 
tundum  idoloUtriam  ,  nihil  efl  quod  acerhnts  in  po^  ulo  fuo  exagitent ,  quatn 
qnod  DcicuhHm  tnexterno  apparatu ,falfa  opinione,c(^liocabat.  Qntdautent 

nn     i 


4»4  DENECESSITATE 

I»  ftimmd  bronunttanf  ? Deum  non  morayi,nec penji  habere ceremoniiu  ,ftin  je 
tantum  (eftimentur.fidem  (^  1/eritatemcordiS  reTpicerexeremoniaf  neciue  man~ 
dajfealio  fine,neciu€  al>probare,niJiytfdeifnt,ac  inuocattnnu pur£,laudumque 
exercitia.Plenafmt  hn  contefationtbtts Prophetarum  omniumfcripta.Nec^L 
la  res  aliafuit,fcuti  d.xi,in  (jua  magn  Uborauerint .  Hac  porro  Ciecitatemagis, 
quimlinquam caftum  fnffe mund-im ,  cumnoftri homines froherunt , negari, 
nif  impudenter,non  poteii  .  Irant  igitur  necejftrto  prophctick  iUii  obiurgatio- 
nibtisyrgcndt  homines,^  ah  iUx  infinia  quafyiclenter  abftrxhendt ,ne  ampli- 
usnudis  ceremontjs  ,tantjuam  ludtcns puerilibiis^Deo  fxtvsferi crederent .  Vrgen- 
4a  fiinilitereratiUade  Jptrituali  Dei  cultudoCtnna :  qii£  ex  hominum  mtmorix 
euanuerat .  Quortmytrunque  fdeliter  anobn  faclum  ejfe  ha^lentK ,  ^ adhuc  j 
fieritu/n  lihri noftri ,tum conciones  luculentum teffimonium rcddunt. 

Quod  autem  inueClt  fumn4  in  ipfits ceremoni.i-s,^ alicubiquoquemagnarA- 

earum  partcm  abrogauimus  ,  in  hac refatemur  quidem  ,  inter  nos  ^  Prophetas 

nonnthil  intereffc .  Nam  illi  quidem  infutm  popuLtm inuehehantur ,  quodDei 

cultum  in  externiiceremonijs  includeret,f  d ab tpfo  Deo  inftitum.nos  humani- 

tm  conficitiineptijs  eundem  haberi  honoyem,conquerimur .  lUi,damnatls  fuper- 

jlitionibu6,  ceremoniarum  multitudmem  ,  quam  Deus  iniunxerat ,  ^  qu£  ■vtilU 

aptaque  eratpro  Atate  pxd-tgogia  ,  intaBam  reHnquebanf.nos  multos  rttu6  cor- 

rio-endos  curauimui,qt!od  >e/  temere  obrepftJfcnt,yel  in  abufm  conuerffuifent: 

detnde  quod  tempori  mtnime  conuenirent .  Niftenim  omnialieltmm  confundere, 

tenendum  eft femperdfcrimen  iUudyeteris  ^  nout  Teflamenti :  qurd ceremo- 

ni£;quarum  Dtiiisfub Lege erat ohftru.ttio ,n^n fuperjlu£  modo  nuncftnt.fedab- 

furdji  quoque  ^yitiofe.Nam  ciim ahfentem tunc  Chriftum,(^nondiim  exhibi^ 

tum  adumbrandojjpem  aduentm  eim  in  animtsfdelium  aterent,  niic  nihilquam 

pr^fentem  0*  confpicuam  eim  gloriam  olf.urant .    Videmui  qutdDetnfecerit. 

Namquoiipfe  ceremonias  prxceperat  ad tempus ,eiis  in perpetuum abrogauit .  Ra 

tioncm  auditnusexorePauli:  primum  quod poflquam  cxhihitum  in  Chrifto  cor- 

pui  ejl^facejjerel/mbrdt  debuertnt:  deinde,quodalio  modo  nunc  Ecclefamdocere 

'velit  Dem.  Citm  Ecclefam  fuam  Dem  ea,quam  ipfe  impofuerat ,fcruitute  lihe- 

rauerit ,qu£,ohfcro ,iflh£c  eft pratiit,u,nouam  ah hominihm  excttaripfeteris  il- 

lim  locoiCumcertam  ceconomiam  Dem pr£fcripferit:qu£  fperhia  ef,contrari- 

am ,  ^palam  abtjfo  repudiatam  erigere?Sed iUud ptj?imum,  quodcitm  tamfcm 

uerii  interdiCits  omnes  comentitios  hominum  cultm  Dcm  toties prohibuerit ,non 

nift  humanufgmenti/scolebatur.  Qmd  eft  igitur,qu"d  nligionemanobts  in  hac 

pai te difipatamyocifcrantur  hoftesmftri?  Primiuv.nihil^l/el  minimo  dtgito, 

aitiz,ir)im,n:fi  quod  pro  nihilo  Chriftm  ductt,cum  fruftra coli  Deum  humanis tra 

dittontbiis  pronuntiat.  VerumiUudforfanytcunquefuiffcttolerahilethomines, 

tnuttliter  Deum  colendo,perdtre  operam:fdciim  altbt  multk  locu,fcutidixi,no- 

uos fibi  cultm pr£teryeybum fuum  ,  inftitui  yetet,feque  hac  aud.tciagrauiterof- 

fcrUt  affirmet,^  pwnam  non  leuem mtnetur ,  correBionem,  quam adhibuimm, 

magnanecefitatefutffeexpreffam,c.onftat.  ' 

Nequeyerb  me  fugit ,  quamdijficulter  hoc  mundo perfuadeatur  :reijcere 
Deum ,aique ettam  abowinari, quicquid ad eim  cultumhumana  ratione  exco- 
gttatur .     Cuim errorti  complur.cs  funt  cauft .  Suum  enim  cuique pukhrHm,l>t  ■ 


REFORMANDAE    ECCLE.  +  tf 

"Veteri  prouerhio  fertur.q^uo  fitpt/t  qu^eex  capitenojlro  nata  funt ,  magis  nosdc' 
lecient:&ficlitif  tfii  culttn f£pe  ad aiiquam fapienti£ ffeciem funt compofutft- 
cut  etiam  P aulta fatetur .  P r<eterta  qttoniam  externumf^ lendoremlitplurimiim 
habent,quiin oculos  tncurrit,  magu,pro  natura  noftra,  carnali ,  nohis  arrident, 
qtiam  illa,qu£  Demfola  ^  requtrit  ^probat:  ciim  minas  habeant  ojlentatio- 
nvs.  Nthil  tamcnma^is  ohtenehrat  homtnum mentes ,yt  itaperperamde  hac  re  iu' 
dicent,qHam  hypocnfts.Nam  cuml/eros  Dei cultores  cor^  animumoporteat, 
afferre,cuptunt femper  homines  modumferuiendi  Deo  ah  eo  prorfus dtuerfum  in- 
uenirerft fcilicet,corpori,s  '■  bfequijs  erga  lU.im  defundi  ,  animum  fihtretineant. 
Porro  dum  externtu  pompa  tUi  obtrudunt,hocfe  artifcio  eu^ftffe  putant,ne  offer 
refeipfos  cogantur.^tque  h^ccaufx  efl,cur  tnnumeros  cultm  Ithencius fufcipiant 
homtnes,quibwsfinefine  ^modo  mtferefatio^entur,  ^  cur  m  lahyrintho  errare 
perpetuo  malint,quam  ftmpltciter  Deum  colere  injpiritu  ^  yentate. 

Improha  igitur  calumniaefl ,  quodhojjes  nodri  facilitate  <^  indulgen- 
tianos  alltcere  homines  jcriminantur.  Nam  fi  detnr  optto-.quiduis  potiasfemper 
eito-et  hoyno carnaltA^quam^yt  Deumcolere,<tddocirin£no{i)£pr(£.fcriptum,  con- 
fentiat.fidem ^ pcenitentiamfacile  ejl nominan-ftdres funt ad priX.fiandum dtjft 
cilims,.  Quicunque  igitur  in hts  confi-ttuit  Deicultum,is  minime  laxat  hahenof 
hointnibtisfcd  co^it in  eum  ordinem,quQ  yenire  maxime  reform idint.  Cutm  rei 
hcuplettfiimum  teftimonium  in  retpfa  hahemui  .Plurimis  ^  durti  legthnfad- 
finnvt  fe,ad pluri.>nas  ^  lahoriofa-t  obferuattunculoife  co^i,  ri^idum  ^graue 
iup-umfthi  tmponi  ,dentquenihtl  non  molefti£Jihiexhtheri patientur  homines: 
modo ne  cordt^s  fatmetto.Htnc apparet,nthtl ma^urefugere  homints  in^enium, 
quam  fhtrttualem  tll.tmyeritatem,dequa  nos  afiidue  cocionamur :  cum  fjlendtdo 
tUo  apparatu,in  quo  tantopere  infifiunt noftri  aditcrfarij,ohruatur.  Hoc  extor- 
quet  tpfa  Dei  maiefttii,ne  extmere  nos  ah  eius  cuitu  pofiimt^s.NecefSitatem  er- 
fo  Deicoleadidum  ejfu^ere non poffumtts.quod reltquum  eJl,ohliqua  diueriicu- 
la  qu£rtmas,ne  recia,  in  eitis  conjp ecium yenire  rtecc ff^ ftfDiel pottu^  externts  ce- 
remonijs,tanquam  ffectofts  iaruis  ,abfcondimm  interiorem  cordis  malttiam:^^ 
corporti  ohfcquia  op^onimus  tanquani partetem  intermedtum,ne  cordead  eum  ac- 
cedere  cogamur.EtufmodtfuhteiJugia  fibiexcuti  ^gerrime  patitur  mundm,at- 
que  hinctll£  lacrym£,qucd  ex  tUn  iatehns,in  quthnsfecure  cum  Deo  ludehant,  in 
apertam  lucem  pernos  extracit  funt . 

In  orattone  tria  corrextmtis  .  Nam  ^  fanV.orum  intercefiione  valere 
iuffa,homines  adchrijlum  reuocauimmCVt  tum  in  tUmnomineP atrem  inuoca- 
re,tumeo  Medtatore  ntti  difcerent:  ^tpjos  docuimm , primim  cumfoltda  fir- 
maque  fiducia,deinde  etiam cum  tnteUio-entia  oraretciim  ante  confufas preces ,lin 
ma  tncogntta,demurmurar€nt .  Hic prnfcindtmur  atrocihm  conmiijs  ,prtmitm 
quod iniancios  fimu^s  contumtliofi:detnde quodpdeles  ingett heneficto  priuemm. 
Nosyero^^trunque negamm.  N am  quodiUis  Chrifti  offictum  nonpaximurafii- 
mart,hoc  fit  fntyUa  eorum  tniuria.NuUumergo  lUisf-.um  honorem  pr^ripimm, 
fed  qui  temere  acperperam^hominumerrore^^tUtiatCrtbutiPs  erat .  NthtLdicam, 
quod  nonpofittdigito  monJhari.Principio  homines  precaturi,Deum  im.iginan- 
tur proculabtJfe:nec  adeum,ntfipatront  cui:ijpiamduciu,patere  acceffum.Neque 
inter  rudes  ac  tndocios  tantitm  yagaturftlfa  h£c  opinio  fedqui  duces  cxcorum  htt 


/ 


4i«f  DENECESSITATE 

heri^foluntjit.-i  qtioque fm'-  f>erfuaf.P orro  in  qtnerendii patronUfuum  quifquefen 
fumfeqmtur.^iiiii  Mariam^alius  Michaeletri talim  Fetrum  cUgit.  Chrtjium,i/t 
pluriimm,  nuUo  loco,nec  numero  di^nantur.Imo  yix  centcfimtus  quijque  reperie 
tnr,qui  nonJhubeat,tanquam  adnouum  portenturn ,Ji  Chrifltm  audtat  aduocatum 
nominari.Chrijlo  igitur  frtaterttOjinfanclorum  p.urocinijf  omnes  acqniefcunt, 
Clifcit  dcinde  magvs  ac  m.igis  ftiberjlitio  ,  "Vf  promifcuefancios  ,  non  aiiter  quam 
Deumjinuocent.F^tteor  cquidem  ,cum  dijlinclius  loquiyolunt,non  aliudpetere  eos 
^fandvs  qnam  yt  eorum  precibits  iut^entur  aptidDeum.  Sedf£pim,confufo  hocdi 
fcrimine,nunc  Deiiniic  tUos ,prout  tulerit  mentu impetw ,requtri:nt ^tmplorat. 
Quinetiam  propria  (uique prautncia  eji: aJiignata-.-vt alius  pltiuiam ,ferenitatem 
(litm  conferat :  alius  liberet  a  fehrc,  altus  a  naufragio .  Verum  yt  proftna  tiia 
ethnicorum  deliria,qu£pajiim  tamengraffantur  in  Ecclefiis ,difiimulem,yna  h^c 
fmpietasproi  omnihu^fujfici.tt,qtio.dtotus  mundm  hinc  inde  aduocatosfibi accer^ 
fendo,Chriflum,qm  '^nus  .i  Deo  propofitw erat,ne^(i^it:  (^ftn^lorum  ma»is  tu- 
telajquam  Dei  j^roteBione  confdtt. 

^t  noftri  reprehenfores ,etiam qui  inter  alios  aliquanto  plus  h.thent  £qut- 
tatis ,modum in nohis  deftier.tnt ^qmd fanclorum mortuorum  mentionem  intotum 
ex precibits fijli' leri mm -S cd  cx  ipftsftre^Veltm,  quideospeccare  extjltment,  qui 
reirtilam  a  Chrtjlo  optimo  ma^ijlro,  aPrnphetis  cS^  ^pojhlis  omnthtispoftam, 
Jideliter  ohferufnt :  nec  quicqitam  pr£termittHnt ,  quodl/el  SpiritHS  fan[\us  in 
Scripturisdocuerit,yelferuiDci,aprimtmundi  originc^vfque  ad&tatem  .Apojio- 
lorum,inyfu habuerint .N thtl ef  Jere ,de quo diiigentius pr£cipi.u  Spiritusjan- 
{lus,  quam  de  l/era  orandi  ratione.  Null.t  ejif)  il.tba  j  qus,  ad finCionim  mortuorti 
fuhftdttmcorifugere  nosdoceat.  Mult&complurium  fdclium  orattones  cxtant. 
IniUis  ne~vnum quidem eius  rci  cxemplumcj} .P ctth ant quidim  intcrdum  aDeo 
Jfraelit£^t  .Ahrah£,lfa.ic,  e>7^  Iacoh,item ,  Dauidis ,  recordarctur.  Sed  rtihtl 
aliud fihiyolchitnt his  'ycrhis,nifiytJoedcris  fut , quodcum illis  pcpi^erat ,me- 
nmfciidtmpromiftonemfuam  poftcrts  eorum  henefaccrct.Focdtts  entm  gratixy 
qttodin  Chrtflo  tandcm  ftnciendum erat ,recepirant  fanCii  tllipatres,fuo(^ po^ 
jtcrorum nowiue. Quamohrem  jidcles  ifraelittcx,  Eccief.(£,taLi  patrum mcntione 
'nonfuffra^ationempetunt  a  mortuis,fcd promifiionem  jimpliciter  allegant,qu£ 
apud iUos  dcpofitajueratjdontc  in  Cimfli  m.tnH  rata  adplenumfieret.  Quam igi 
tur  inftna  eji curiofttas,dcrclicla  arandiJorm.i,quam  Domintts nohps  comcndautt^ 
ftneylla  doclrina,  nuilo  exepio,f.tnc\oru  tnterccftonem  prccibtts  noftrii  tnfcrere? 
Scdlit  locum  hunc  breuiter  concluda,in  iilaPault  fcntetia  pcd:mfigo,notffe  T/e 
ramDei  tnuocationem,nift  qux.  ex  fide  nafcitur-fidcm  aufcmejfeex  yerho  Dei, 
S.ttis,nift  failor,iitisyerbis  exprtfiit ,  nonalihi  firmum  orattonisfundamentum 
e[fe,quamin  Deiyerho.Et  cum  altbi  in  finguiii  yttdt.  acliontbus fidem Jioc efi , 
confcienti£  certitudincm  neceffarto  priLtre  titheat  ,fjectalitcrinhac ,  ^  magn 
quam  in  alijs  omn'thn4,requirt  oftendit .  Hoc  t.tmen  adhuc  aptiui  ad  prxfentem 
caufam,cum  ex  Dei  l/erho  pcndere  orationem  tejlatur.  Pertnde  enim  ef,acft 
'yniiierfos  iiomines  hifcere prohih.ret,nifi  Dea  quafi  yerbapr£eunte.Hic  ejlno- 
ha  munts  ah^neus ,quem fruftra omnes portxinferarumdirueretentahunt.  Citm 
io-tturde  yno  Deo  inuocando  clarum  exte t  mand.ttum :  cum deinde  propofttusfit 
mdiatorynu.SfCUiw  intercefione fuffnitx  ejfe  deheant  nofir£  preces:cumaddtta 

quo . 


R  E  F  O  R  M  A  N  D  AE    E  C  C  L  E.  4*6 

auoque ft promipio ,quicquid  m  mmine  Chrtfli  petierimm,nos  impetr.-ttfiros:clt~ 
hunt  yeniam  homines ,f  certam potim Dei  ^/entatemjquam  friuoit  tpforumcom 
mnta,fequamur.Certe,quimortuorum  interctfiontm  Deo  in  precthm  ohijcimt, 
\T)t  faciliits ,  tUa  adiuti ,  quodpetunt  ohtineant ,  alterutrum  ex  dtiohns  prohent, 
neceffc efl:autfe  ita  edoCios  ejfe  Det  yerho  :  aut  licere  hominthtu  orare^lit  lihue 
rit.  St/tqitidejlituieos  omni^am  Scriptur£  tejitmonio,  quam prohatofanClorum 
exemplo,palam eJ}:infecundo  autem  reclamat Paulus ^qui inuocart  Deumpojfe 
neo-at,nifi  ah  ijs,quifint  eiusl/erho  injlituti  ad  orandum  .  Hinc  tUapendetfdu' 
cia,qua  pias  mentes ,cum  adorandum  accedunt,pr£ditas  inJlruCiasque  effe  conue- 
ntt.Mundtis  Deofuppitcat,de fucceffuinterea  duhitti.  Nam  neque in prormjito^ 
nem  recumhit:nec  percipit  quid  iQudl/aleat  ,hahere  mediatorem ,  per  quem  certo 
(itimpetraturus  q'todpetit.Porro  Deusyenirenos  iuhet,minime  hdtfitantes.  Itct 
oratto,qu£  exi>erafideprofe(}a,Dei  gratiam concdiatieadem  cum  eiufmodttre- 
pidattone coniunCta,pottni  eum  knohts alienat.H£C enim  ejlpropria  nota,qu<e 
puramlinitPsDet  inuocationtm  a  projanis  ^yagis  ethnicorum  precationihus 
difcernit.ProindeJiac  JuhUta,oratio  Dei  cultus  ejfe  definit .  ^tque  ideji ,quod 
yult  Ltcohus.Qui  indtget  Japtentia,tnquit  ,pofluie^  aDeo.Sed  poftuiet  tnjide, 
nihilh'fitans.  Namqut  h^fttat ,is  fimilis eJtJluBut maris  ,qut  '^•entis agttur, 
^  impetu  rapitur  .  Veriim  nihii  mirum,fi  Chnftoyero  medtatoredejlitu- 
*tus,ita  incertttudtne  dijfidentiaque  JluCluat.lUeenimynus  eJi,ytinquitPaulus, 
per  quemhahemus  audaciam,(^  adttum  cum  jiducta,adPatrem.Nos  igiiHr,homi 
nes adcijriftmn  adduClos  nonamplius  aiternare  orando ,  aut  yaciilare ,yt foie- 
hantjdocuimusjcdtutb  acquitjcereyerho  Dominiiujitmus:  quodvbtfemei  tn  ani- 
mum penetrat ,  omntm  indc,qu£fdeirepugnat,duhttationemprocui  excutit. 

Reftat  tertiumyittum,quod  in  oratione  corrcxijfenos  dixi.Namcumliri' 

trua  incognttayuigo precarentur  homines ,  prtcandum  cum  fenju  ejfe  docuimus. 

Itaquejecundumnofiram  do(\rinam,ftcquiJque  orare  priuattm  mjltiutturjl/t 

inteUigat qu& xDeo pctit.Sic  etiam  compofit£  Junt puhiicdi preces  tnEccltftts  no 

slris ^t a  fingttiis pojiint  inteUtgi..Aiqueita  dtdat  naturA  ratio:etiam  jmiljil 

Deus  iuc de  re  preciperet.    Hic  cnim  eji  orationis  jinis,ytjuarum  necejittatum 

tejiem,^  conjcium  Deumjaciant  homines  ,  ^  quaji  corda  Jua  coram  eo  ejfun- 

dant.Nilviergo  ahcamagis  aitenum,quamfi'ie  mente  ^  inteUigentia,itnguam 

mouere ..Atqut  eo  Jlupidttatps  yentnm  erat,yt  yuigari  itngua  orarejprope  in  reli 

ponem  yerteretur.Pojfum^rchteptfcqpum  nominare,qui  carcerem  ^atrocio 

respoenas  minatus  ejtji  quis  orationtm  dominicam,aiiter  quam  iatine ,pronuntia, 

ret.CAterum  tUaJerc  commtinis  omnium  Jutt  perfuafio:  quaquifque  iingua  do- 

mi  oraret,nihti  interejfe  ,  modo  fn.tit<,yt aiehant,mentts  intentio  ador.indumde- 

jlinaretur.In  ttmplii  autem  Ijocyijum  eji piurtmim ad dignitatem ptrtinere,ne 

aii.^qitiim  latina  Itngua,  preccsjolcnnes  concipcrentur. 

•  •  -   Hocquidcm  tam portenti fimtlc,yt nuperdixi ,  coUoquium  cum Deo  hahere 

1/effe  inant  lingu£  fomtu.Hoc  ettam  ffthi  dtJJ>itcere  Dewtpje nonteJtetur,na- 

mct,fme alio  monttore,  rejjuit.     Prteterea  extota  Scriptnr^  doilrtna  iudtcare 

6romptnm  cJi,quantopere  tulem  fchonem  ahominetur Dttts.  D e puhiicvs  autem 

icciefiAprcCihtti,clara funtPauli  l^erha^nonpojfe idiotas  rejpondere amen,Ji  be- 

nedtdiolingu.f  alienafiat.  Q^o  magts  mtrum  eJt,eo  tmpudcnti£  progrcjjos  ejje. 


4i8  DENECESSITATE 

quihunc  tam  peruerjum  morem  introduxerunt  f>rimi ,yt  hoc  ipfum,tanquam  ora 
tionti  m.tieffati congruum,appeterent ,qudd Paulus profummo  ahjurdo  dtcit.Ri- 
deant er^o  noftram  rationem,yt~)iolentjadtierp,r'tj,ouod popuUri  lin^ua  Deum 
communiter  omnes  in  Ecclcfus  noftrts precantur ,  qubd  pfalmos  yiri  ^  mulieres 
indifferentercanunt,modo  e  coelo  fpirittn  ftn^us  teiiimonium  nobis  rcddatxonfH 
fcts  yerojine  mentelioces,(jU£  althi  eduntur,  repudiet . 

/»  aitera  prxcipua  doclrin£parte,c]ua  tradatur,ybi  fta  ftt  hominum falut, 
^  c^tia  yia,  adeam peruenire poflmt ,mult£  cjuiefiiones  continentur .    Nam  cum 
hominemiuheamtif,extrafeipfum,hocefl,infolo  Chrifto ,  iufiitiam  (yyitam 
qu&rere:quia penes fe nthil ,nifi peccatutn  ^  mortem,haheat:primum nobis  de li- 
beroarbitrio,eiufquefacultatibits,exoriturcertame  .Etenimjiquidperfeyaleat 
homo  ad promercndum  Deum ,iam  non  in  folidumfalutem ,Chrifli gratia,confe~ 
quetur,fcd  partem  ipfefibi  conferet .Rurfum  fi  tota  filus  Chrifii^ratix  refertnr 
accepta,nihil  homimft  reliquum,quoftbi  ipfe,fu4pte  fcilicetyirtute^adcompa- 
randamfaltitem  opituletur.  Nojlri  autem  aduerfarij  fic  hominem  afpiritufan^lo 
adiuuari  adbcne  agendum  concedunt  fytpartem  lUi  nihilominusytndicent. 
Hoc  ideo  ft,quia-,quantum  exprimi pareus  lapfu  tnjliclum  fit naturi&noftrdt.liul- 
nus,nofi  percipiunt .  Fatentwquidem  nohifcum  peccatum  originaLefedyim  eivA 
poftea extenuant,chmdi hilitatas modofutjfe  hominis yires  arlitrantur ,no autem 
prorfui  dcprauatis .   Itaquedefniunt,  hominem  originaii  corruptione infecium, 
non  fifficere  quidem  ad  bene  a^endum  ,propter  yirium  injirmttatem:  adiutum 
autem  Dei^ratia,hahere  aliquid  froprium  (^  a feipfo ,quod conferat .  Nosyero 
tametfihominemfponte  (^  Itbera  l/oluntate a^ere,non  diffitemur,citm  afhiritu 
fanclo  re^itur,ea  tamen  prauirate  imhutam  effe  afferimus  totam  eius  naturam, 
yt  ad  bcne  agendum  prorft-sfit  afeip  o  inutiln .  De  eo  ergo  tantum  difiidemtK  ab 
ijsjqui  fe  do:lri'.£nriJh£  opponunt:qucd iiim  t Ui ,neque hominem fatis  humilient, 
mc  regenerationts  benefcium  pro  dignitate  extollant,hominem  itaproflernimm, 
"yt  in  nthilum  reda(}iis,quod  ad  Jj>irituaUm  tuftitiam  attinet,  non  partemfd 
plerntudinem  iufiit.£peterea  Deo  dfcat.    Vidcfnur  forte quibufdam,parum  £- 
quis  iudtcibtKjfnodum  excedere.    Sed  nihilin  docirina  noAra  aut  ahfurdum ,aut 
dijfentaneum,nec  afacrtsfcripturu5,neca  communiyetfris  Ecclefi£  fenfu.Quin- 
etiam ad  yerbum  ex  ore ^uguflini  confrmare  nuUo  negotio  liceat ,  qutcquid  tra, 
dimtis.Itaque  complures  exijs,qui er^a  caufam  noflram  alias  maleaffe^ifunt, 
qiiod pauihfaniore  funt  iudicio,contradicerein  hac parte nobis  noit  atident.Cer- 
t-e  nihil ab  aiijs  differimfts,ficuti  dixt,nifiquldnos  homiuem,  mopt£  impuicntix- 
quefu£,  cokuidum,meliiiiadyeram  humilitatem  eri.dimitSilit  aldicata  in  totuin 
flii  jiducia,tn  Dcmn  tatits  recumhai:itemadgratitudtn':m  ,  Tf  Dei  bemficenti£, 
quicquid  hahet  boni,tranfribat :  ficut  reuera  ah  ipfo  eJl^iUiliero  peruerfapro- 
pri£  yirtutis  opinionc  inehriatum  p)£cipitant   ad  ruinam  :  ^  tmpia  aduerfus 
Deum arrogantia  inflant, ne ftbi miiuis,  quamDeo  , iuftiti£<rloriam  ajii^net. 
^ccedit  ^  terttum  malum,qubd  tot£  eorum  de  natur£  corrupttone dtfjutationes 
jncrajiioribtis  carnn  concupifcentijs  fcre  Jubfdunt:interioies  lieromorbos^qui 
lon<^efunt  capitaliores/ton  attingunt.ltafit,ytqui  tn  eorumfchola  funt  injtitu- 
ti,in  teterrimis  peccatts,modb  fint  occultajfibi  fecure  i^nrfcant,quafi  nihil  pccfet» 

Se^Hitur^oftea  quxfiio  de  operum  merito  ac^i^nitate.Nos  "Vero  ^  bo- 


R  E  F  O  R  M  A  N  D  AE    E  C  C  L  E.  4t, 

na  opera  ornamus  lierts  laudthui  :  neque  ne^amm  mercedcm  illis  repofitam  ejjfe 
apudDeum  .  Sed  trthtts  excepttomhuiytimur^in  qutki^tottisdtJj>utationts,qudB 
adhuc  dc  hominufilute  reliquaefi,cardo-\ertitur.Primum  dicimttSjqualiacuque 
fintylliti4  homtnis  opcra,non  altunde  tamen  ittfium  coramDeo  cenferi ,  quam  ex 
vratuitamfcricordta^quodDeti^s,  citra  altquem  operumrefpedum,  o-ratis  eum  in 
CH  R  I  ST  O  ampleclttur:  C  H  R  I  S  T  I  iufitiam  illt,tanquam  propriamy 
imputando .  Hanc  nos  fdet  iujlittam  yocamta:  citm  homo  fct  ltcetp>acun4  ^ 
exinamtui  omni  operum  jiducia^ftanc fihi  l/nicamrationtm  effe flatuit ,qua  Deo 
fit  acceptMfCum  iujlitta,quxfihi  deeji,a  Chrtjlo mutuatur.  In  eo  mundasfemper 
hallucinatur  (nam  hic  omnihtis  fere  feculu graffattii.  ejl error)  quod  hominem, 
"ytcunque  ex parte  defciat ,  mereri  tamen  aiiquoufque  operihus  ^ratiam  apud 
Deiim  imagtnatur .  ^t  Scrtptura  omnes  maiedtdos  ejje  pronuntiat ,  quinon  ad 
plenmn  ohferuauerint ,qu£cunque  fcriptafunt  tn  iihro  ie^ti.  HuicmaiediCiioni 
fuhiacerenecijfeeji,quotquot  ahoperthui  £jitmantur:eximitttr  autem  nemo/iifi 
cui  operum ftducia  in  totum  yalere iuffa,Chri{tum  induit  ,ytin  lUo  iufftts^ora- 
tuita  Dei  acceptione  ■.cenfcatur.Inde  ergo  iuQt  fumus,quhdnos  Detis,nuUo  ope 
runoilrorumjed foio  Cintftt intuitu,fiht  reconciiiat:^cxfiijs  irx, o-ra-uita  ado - 
^tione ,fitos  fuos J.icit .  Quandiu  enimoperanoftra  reJpicit,caufamnon  inucnit, 
curnos  amaredcheat.Quamohrem  neccffceji,yt,fepuitis  peccatis  noflris ,Chri~ 
iiiohedtcntiam,qu£folaeius  conjpclum  fujlinere  poteji,  acceptamnohis  ferat, 
citifque  merito  nos  ampicxeturpro  lufin.H^c  eji ciara ^perpetua Scriptur^ do 
{lrtna,qu£  tcftimonium  quidem  ,  If  ait  Pauitis ,  hahet  a  Lege  ^  Prophetiy.fcd 
perl-uangeiium  JiC  expiicata  efi,yt nuila  ciarior  iux  dcftderari  debeat.Legts  iur- 
fiitiam  cum  Euagciij  tuflttta  confert  Pauiu4:tUam  in  operihu^  locat:hanc  tn  Chri 
jii gratia.Neque  tnter  opera  &  Chiftum  dtmtdiat,fed  in  foiidum  Chrifto  adfcri 
htT,quodcoram  Deotufit  cenfmur.Duo  inctnqu£ftionemyenitint:ytrum  inter 
nos  (^  Deumdiuidenda ftt faiutts  noftnx,  giorta  :l/trum  in  operum fduciatuta 
acqutefcere  coramDeo  confcientttcnoJi,-£  poJ?tnt.  Deprioreita  defntt  Pauim: 
yt  omne  os  objiruatur,^^  ohnoxim  reddatur  totus  mundus  Deo,  omnes  adynum 
reos  ejfe  tniuftiti£,i<pgioria  deftttutos.graits  autem  iujiifcan  tUiusgratia ,  per 
redempttonem  qu£  ejiin  Chrtjio  lefujidque  ad  ojienfione  tUitts  iujiitt£,ytfittpfe 
tujiui,<&iujitfcans  eum,quteJlexfdeCi)riJii.Vnde  coUigit,exciufamomnecar 
nii  gioriationem  cffc.Hanc  nos  dcfmtionemfmpiiciterfequtmur :  reci.tmant  ad- 
uerfatij,non  aiiter  lujtifcart  homtnem Dei gratta,nijiyt pars  laudn  in  eius  ope~ 
rihus  rcfdeat.Deaitero ita  rattoctnatur  idcm  Pauius:fi  ex  iege  effetyit^  hxredi 
ttii,irritamfdcmJore,^promiJ^ioncmnuUan.Vndeconciudtt,fdenos  /]£redita 
tem confcqui,yt  frma  ftpromJlto.Item,iuJiifcatos in  ChriJlo,pacem hahere,ne- 
que am p itttsform id.tr e  Det  conJfecium.InteUtgitautem,quodprofe  quifqueno- 
jhum  expcritur,fen aiiter  non prjfe ,  quin  perpetua  inquietudtne^exentur  ,ac 
xjluent  confctcntt£,quamdtu  ad operum  prxftdium  circunjpiciunt:ac  tunc demum 
fercna  piactdaque  tranquiUttatcJrui^cum  ad  Cintjlum  Je  contuierunt ,  tanquam 
adynicum  '^er£fdu(.ixportum..Ad  hanc doclrtnxm nos nihd addimtts.  Sedquod 
Paultpspro  ingcnti  aifurdoductt,confcientias  dubttatione  inquietari,aduerjarij 
inter  primafdcifu£  axiomata  numerant. 

Sccunda  exceptto,quayttmur,  adpeccatorum  remifiionem  pertinet.Nam 


430  DENEGESSITATE 

aduerftni  quidm,chn  negareneqneant ,homines  touyita  claudicare,f£pe  etiam 
lahi-.fateri,  yelintnolint,  etiam  cogunturpvenia  omnes  tndio^cre,pcrquam  \ujli~ 
tiA  defe^us  fuppleacur.SedfatiffaclioneffoJleajingunt,quiiiu  DeigratiAm  re   ' 
^intant^qui peccarunt.In  hocgradu  confiituunt prmum  contritionem,deinde ope _ 
ra,qu£yocantfupererogatioms,z^qu^peccatoribu>sirrovanturaDeopoen£.Por 
ro  quoniam  compenfationes  ijlas  a  iufta  menfura  longi  adhuc  aheffc  fentiunt^U 
mde  accerfmtnouumfatiffadionifgentts:ex  henefcto  clauium  fcilicct  .  Clauihtn 
autem  referari  dicunt  thefiurumEccltfiA.yt  quod  nohti  deefl,  ex  Chrijli  ^jan-^ 
cioru  merttisfuppleatur.Nos  yerb,gr4tuit6  remitti  homimhus  peccata  ajferimus, 
nec  lillam  agmfcimu4  aliam  fatiffaclionem,  niftqua  dcfunclm  efichrijlm,cum 
ficrificio  mortufu(C,peccata  nojlra  expiauit.SoUus  ergo  Chrijli henefcio feri pra 
dicamis^t  reconciliemur  Deoinec  yllas  hlc compenfttiones  yenire  in>  rationemi   j 
cumfoLi  Chri^i expiatione cotcnttiicoelejlti Pater,nulla  anohn requirat .  Huius 
noilr&  dodrin£  lucidenta  hahemtiS  approhationem  ex  Scriptuns:  tametfi  non  no- 
Jlra,fed  cathoUcx  potiusEcclefi^  dtcedt  efl.Hunc  enim  modu  redcundt  cum  Deo 
in  o-ratiam (oliim  proponit ^poftolus:qu6dis  qui peccatumnon  nouerat,prono- 
htsfaCius  ftt pcccatum ,  yt  ejjiceremur  tujlitia  Dei  in  tUo.  Et  .iUhi/umde  remif-  i 
fione peccatorum  loquitur,per  eam  nohu imputari  ahfque opertbits iuilt  iam,tejh 
'tur.Qii6dero-ofmsf.ttiffadionihuspromcrerife  imaomantur  aduerftrij  reconci- 
Uationemcvm  Deo  puenafque  rcdimere  ipfins  iudicio  dehitas  ,execrahiiem  effe  l 
ljiafphemiam,fortiter,fcutt  cjl ,  affeueramus :  cum  ita  dejtruatur  quod  Icfaias  de 
Chrijh  tradit,difcipUna,aut  correCuonc pacis  noJirs,eum  tffa perj\mcium.lnep- 
turn  quoque  iUuddc  operihnsfupererogattonu  commcntum  cur  repudiemtts^muh^ 
funtcauh:fd  dnxpUts  fiti/S  graues  :qu6dnecyllomodo  tolerahiie  cjl,plus poffe 
DeoprJiJhre  hominem,quamdehcat:^  eo  nomine,l/t  plurimum,cuUits^olunta~ 
rios  intelho-unt,quos  dumhomines  exfuo  cerehrofclos  Deo  obcrudunt,oleum  per- 
dunt  ^  operim:tantum  ahejl rvt irA  Dei pLicandA piacuU  cenferi  deheant.p orro  ' 
Chriili  fanvAinem  cum  M  .trtyrum  ftnguine  fc  mifceri,yt  ad  redimendas,qu£  pec 
catis  dcberuur,pcenai ^conf:tftts  ,  meritorum,autfatiffacitonum  acerumfat,necde- 
huimuiferrCinec  tuiimits.Nullm  enim  Martjrtifanguis^ytait  .y4ugujlinus,in 
Ioan.'84!  re^i onemjeccatorum fufws  eji  .   Hocfoitus  ChrtittJuitopus,inquo  nonquod 
imitaremurJcd  quodgratuUremur,contuUt  nobts.Cui prxclarcfuccinit Lto,cum 
Epift.Si.  it.tfcrihii:Qu^nuisjn^e^tjqnjJedumuitorum  Sanfiorum  jrcciofamorsfuerit, 
\teia.  9j.  j,„|^,^j^^ert  infqrmoaifloj^roptttatto fiiit  mund.t ,acccpere  tuft i.,non dederunt 
coronxs:  ^dejortitudine  fdeiiumnata  funt  exempU  patientix^norpdonja  itt- 

Jliti£. 

Pojlrema  nojira  exceptio  ejidc  r^muneratione  operum:ncpendere  ex  eo- 
rnr/tmerito,yelprccio  extiiimetur,fcd  cx  mcrapotius  Det  hcritgnitate.Fatentur 
auidemetiam  aduerfirij ,tnter  mcrttumopei'vs,((^pr£mtum,nontffe£quaUta,tem, 
Vcrum,quod prMipuurn  ejl  in  hac  re,non  confidcrant:  hona  jidciium  opera  nttn- 
cuamtam  pura  cjfe,ytpLtcere,fincyeniA,queant.Nonconfidcrant ,  inquam.,aU- 
iiutbu^s  icmptr  ri&itts,aut  macuUs  ajjerft  cjfc:  e6  quod  nunqu.tmex  pleno  perjecio- 
aue  lUo  Dei  amore,qui  tn Lege exigitur,jLuant.Nos  ergojic docemm:femper deef 
fe  honis  fidcUum  operihuifummam  purtt.item,qu£Dct  conjjecium  ferre  pofi  t: 
imo  etiam  quodammodo  inquinata  tjfC)ft  fnmmo  iure  examinentur.  Veritm  yhip- 

mel 


R  E  F  O  R  M  A  N  D  AE     E  C  C  L  E.'  4jf 

melfdeles  in^y^tiam  adoptionis  recepit  Dem,  non  eorum  modo perfontts  ample- 
{li  cJT*  amareJed  opera  ettam^t  ea  mercede  dignttnr  .In  fummay  ficut  dc  homtne 
didum  ejljira  de  optrthits  cenfemt/^suujltficart  fcilicet  ea,nonproprta  dt^nitxtef 
fedmertto  l/ntus  Chrtjif.dtimyitta,  ciuihus  alioo^in  dijjilicerern  ,  Chrtjlijacrifcio 
fepeli»ntt'.r.  Hxc  admonitio  pertjuam  ytilts  eji  co^nttn,  tnm  ad  homtnes  in  Dei 
timore  retinendos ,ne  cperthus Juts  arro^ent  ,quod tx paterna  Dei  heneuolcntia 
prouenif.tum  adeos  optim.t  confolattone  eri^endos,ne  animos  dejjondeantjdnf» 
oterum fuorum  yel  immunditiem,yel  imperfeCiionem  reputant:  cum  audiant pa~ 
tertldDei  indulgcntia  eamfihitgnrjfct. 

DoCirinamfequunturfacramentaJn qtiilus  nihil  ejla nohis correClum,  quod 
nofirma  tejlatdque  authoritate  defendtre  liceat.Cumfcptem  effe  credtrentur  a 
Deo  inftituta,quinque  tx eo  numero fufluUmmuc  dcmonflrautmus ,  ceremonias 
cjfe  humanitta introduBai,  txcepto  couiugto :  quoda  Deo  ijuidem  mandatum,Jed 
niinime  yt facramentum fovet^^ignofcimiis.Neque  yero  denihtlo  litigarms ,  ciim 
ritu4,homtnum  cofilio  fuperadditos,etiam  falias  non  mali  ejfent  nectnutiles,fe~ 
paramus  a  facrof-.nclts  ilIi^f)mholn,qu£  ^  orefuo  nohui  commendAuit  Chrtfinsy 
(^tefimonia  effeyoluit  fptritualtum  donorum:  quilit  non fnnt  in  homtnum 
potcsia:e,ita,de  ijs  tefian  mtnime  pfJfnt.NoeJlprrfcdb  res  yhlgarti ,ohft<>-nare 
cordthuinofl)isarcana  Det  heneuolentta,  Chriftum  ojferre ,^&  rcprd!,fentare,quA 
in  ipfj perctptmus  hon-a.HocoJficij  cum  haheant  Chrifli facramema ,  rwndifcer- 
ntre  ab  iUis  rttus  ah  homintbus profefioSjCoelum  terr&  mfcere  eji.  Quanquam  hic 
dupitx  error  inuaiueyat,qi:odfuhiato  intcrdiutna  ^  humana  difcrimtne  ,ntmi- 
nmderoo^ahan: facro Det^^erbo,  quotota  yh  Sacramentorum  conjiat :  ^  quld 
Chnrtumfaifo  corum  ejfe  authorem putal ant,  quanon  nijt  ah  hominthtts  habc 


hant  ortvtntm, 

o 


Lx  haptifmjLpmiJiter  multa  additamenta ,  quA  partim  inutilia,  partim  oh 
fuperditioncm  noxta  erant,rijcidiMus .  Sctturqua  n  haptifandtformam  accepe- 
rtnt  a  Chttjio  ^poiioli,quam  objeruautrtnt  fua  ^t.ite,quamdentquepo^erif  r.  li 
querint.H^c  fimpltcttoi ,quA  Chrtiii  authort  ate,^  ^po^olorum  -yfu  comproha 
ta  erat,poftert<jtibr..fculi6  nonfattjfectt  .Non  dijputo  tnprd!fentia,quam  iuilts. 
ratiombus  fucrtnt add^€n,qut  xhriftia,p.l,fyutum,cereos  p^ijiea  addiderunt. 
Tantum dico,quodnemtncm  la:eat,cQ-yentUihfuJfc  ai:tfuptrJiitionts,autJ}uLti 
tixpnt  muitbp.urttjiercnt  ciujmodt  acctjiionesjquamtpja  baptifmiyerttas.Pr^po 
jleramquoquefduciamtoiI.rcJii,duimiis,qii£  tn  externa  aClionedefxa,inChrt- 
fium  mimr/.e  rejpciebat.lta  enim,tamtnfcholtsqua/n  inconcionibHS  ,ftgnorum 
ejftcactxm  tx:uiertmt,-^it  l,omines  ad  Ch.tilum  non  dirigendo^yifthiltbin  elsmen 
tis  confdtre  docercnt.PoJire/,b  rcttocauimus  antiquummorem,yt  cumdocirtnay 
in  ELCicJivi  nnilrts  adminijiraretur.Ponbdiiigentey  ^  optimafide  tumyttlita 
tem,  quamnohts  (<.Jjcrt/um  Irgtttmum  ipfitts  yfum  expommu^ yl^tne  aduerftrtj 
qutdcm  habcartt  in  hacparte  ,  cuod  rcprcheCant .  Nihii auiern magt6  aiicnuta. 
d  Sactamecoru,n  natu>a,iiuam  tnaneJ}eclacuiumpopuio,aifque  myjicrij  emrra- 
tione,exiuberi.Notum  iji tilud,quodex  .Augujitnofumpium  refert  Grati.tnus, 
Nihtiaquam  ej]e,nijt  eiemcntum,fidefi[-)ierhum.De  quo  autelierhofcntiat,con 
tinub  interpreiat..r,cuminquti:Hoc ejiyerhumfidei,quod  prfdicamus  . Nouum 
crgo  Aduerfit ijs  noijrts  yjderi  rim  di.bet,finosftgni  exhibitionem,a  myjierij  tn- 


00 


43f  DENECESSITATE 

tellio-enttafcpariitjm,t»7probitmw.Ej}  enimfcicrilegum  dimrtium,qnod  ordinem 

aChriflo  fofitueuertJt.  Tametfi aliud fritereitl/itiuminyhlgari i^  altbi^ftn 

ta  adminiftnttione  ac<ed!t,cjuodpro  reli^ione  habent,  non  intelligi :  qualiier  i» 

mao^icn  incantamentnjierifolet, 

*  I aml^erb ficroftnciani  Domini  CoEnam^alterum  Chrifli.tnA  Ecclefi£ Sacra- 

mentu,no  poUutam  modo,fed  prope aholitam fuijfe ,ante  dtxi.    Quo mxgts  in ea 

repHrgandaUborandumnohiifutt.Prtmo  imptum  illud  de  facrifcio  comentum, 

quod  multAi  ahfnrdttates  continebat,reuelljreex  homtnu  ani»iii,necejfe  fuit.Prx 

terqua  enim  quod  contra  dfertam  Chrtftt  infli:utionem,ere£}mf^erat  obUttonu 

ritui,addtta  fuerat peflilei tji.ma  optnioi.tciion etUa  expiattone  ejfe pro peccatis. 

Itafacerdotijdignitas  ,  qu&infolumChriftum  compstehat adhomines  morta 

les,0*  yirttis mortii  ipfins,ad  horum  optts  tranflata  fuerat.  Inde  quoque  fluxerat 

apbiicatiopro  liiun  ^  mortuiA.^brogata  igitur  commentttta  lUa  tmmolatione, 

comunionerefituim!ir.qu£  maxm-i  inparte  obfolcuerat.Modo  entmfemelquot- 

annii  accederent  homines  admefam  Domini,toto  anni  curfufttts putab.tnt  effe,fi 

fbeCiarent  quod a  facerdote  agebatur.coenA  quidem  Domtnic£ prxtextu :  fed ittt 

yt nuUum  iUic coen£ ^ieft^ium  extaret. Qua entmfuntDominiyerba^.^ccipite, 

inquit,^  diftribuite  tnter  yos.In  mijft  'yerb ,pro  receptionc,oblationt«Jimula- 

tio-.dijlributio  nuU.{,.tc  nc  tnuitatio  quidem,facerdos  enim,qu.if  refeCwm  areli- 

quo  corporemembru:n,foltfibiparat,i^foliisfumit.  Immane qu.tntum  hxc  tnter 

fe  dtjferuntl  Pr£tcrca  calictiyfum  rtddiditrita populo ,qui  chm  lUi  a  Domino  non 

modbpermifftis,fcd com.-nediitus Joret,  non  aliojane  authore,quam  Sathana,  ahla^ 

tti^sfutt.Ex  cerewonijs  multiu  abdic.tutmiti:partim  quia  multttudo  pr£termodum 

excreuerAt:partt,n  quta  ali&iudatfmum  nimtsredoltb.int:ali£ahimperitn  homi- 

nibus  inuent£  tantt  my{ie/ij  gramtati  parumcongruebant .  Verumdemasnihtl  ' 

aliud fuiffe m.xli,nift  juod temere  ohrtferant  :annonfuit  fatis idoneacauft  cur 

toUerentur,cum^ul^U6  hommum  in  tUis  obfiupefcere  cernerenm? 

^d  traifubftantiationis  commentum,admorem  itemcuslodiendt  ^ gcflandi 
panis  damnadum,maior  nos  tmpulit  necejiitoi .Prtmum  repugnat  apertis  Chrifii 
"yerbtstdeinde  a  perpetuaftcramentorum  ahhorret  ratione  .  Nequeenim  Sacra- 
mentum  eft,yhi  non  conjpicitur  iffibile  fymbolum  ,  quod  fmilttudtnem  habcat 
cum  fhiritualt,quamjia-urat,lieritatc.Et  de  caena  clarumeJt.,quod  dicit  Paulm: 
jNos  yntm  cjje  pancm  (<p  ynum  corpus  omnes,  qut  ynius  pxnis  participesfimia. 
Vbianalogia  aut  ftmilitudofigni  yifibilisin  Coena,qui£,corport^fanguiniDo 
mini  refj^ondeAt,fipanis  non  ejt,  quo  ycfctmur  ,  neque  ytnum,quod iliicbtbttur, 
fed  inane  modo  Jpeclrum,quod  oculos  iud.it\.Adde,qubd  huic  commento  ftmul  cor* 
tinub  adh£retdetcr:orfuperfiitio,ytinpane,  tanquam in  Deo,h-i^reant homines, 
iUumque pro Deo adorcnt:quaiiteryidemmJuiffc Jaclum  .  Nam ciim adminicu- 
lo  deberet  ejfe  facramenium,.id  erigendas  tn  coeinm  ptas  mmtes,prorfUsin  contra 
rtum  fnemfacris  coen£fymboiis  ahufmeft mundui,ytfctlicet  tUorum afj>e£lu  cul 
tuque contcntui,mentem  adcfirtflum  yfque  nonattoUeret .  Geflariycropanein 
popa,aut  edttiore  ioco  rcpont^lit  adoretur,nimts  aitcna  efl ab initirutioneChrtfti 
corruptela.Porrigit entmnohis  in coenaDomtnus  corpus ^ f.tnguinefuum:fedyt 
edamn^  ^  hihaom.Itaque  mandatu  prtore  locoponit:quo  tubet  accipere  maduc* 
re  ,bibere:hutcdctndcfuhiungit  q^  anneCxitpromiftone.qua  tejlatur,  idquodedi- 


mm. 


R  E  F  O  R  M  A  N  D  AE     E  C  C  L  E:  4jj 

muf,  ejfe  corpwfuum: quod bibimHs,eJp;  fuumfknguine. Qui t^itur panead  culttt 
')iel  repofitum  (^abent y-vel  circunfermt ,ciim promijiione  fefarcnt  a  mandatOj  hoc 
t(i,iu<ruminfolubile  abrumpant,Chri{ii  quidem  corpus  imaginantur  fe  hahereifed 
non,ntfitdolum  habent,quod  fibi  ipfifomntarunt.Siquidem  non  adaliosfertinet 
hdt,c  Chriflipromi^io,  quanobis  fuh  jymbolis panis  ^l/ini^corpw  (^  fanguinem 
fuum  ojfert,quam  ad eos,quifumunt  ex  eius  manu,-vt  myfherium ceiebrent,  quod 
tpfe  br£cipit  .  Qui verofuo  arbitrio panem  ad  aliam  adionemconuertunt,  tUis, 
cum  promifitonecareant,nihil ntfifuumfomniumfuperefi:  P ojlremo  doClrinam, 
tnyfierijclue enarrationem ,qu£  a  populo  exaudtrctur,  reuocauimus :  cum  antefa- 
cerdos  non  modo  lingua  exiranea "Meretur  ,fedl>erba,  quibus  panem  ^  calicem 
putahdt  confecrari,  fubmiffa  yoce  demurmuraret .  Hic  nihtl habent  revrehen- 
fores  nojlriin  quo  nos  carpant,nifi  quodchrifii  mandatum fimplictter fequutifu- 
mus.Non  enim  tacito  exorcifmo  pani  prs.cepit,yt  corpu^fuumferet:  fed^pofla 
lis  clara  "voce pronuntiauit,fuu7n  iUts  corpusfe  dare. 

Jn  terea  ftcutBaptifmt,  t  ta  ^  facrs,  Coen^Jinem,  efficacia,^  tilitatem,  yftim 
fideliter,^  qua poffumw  optima  diligentia,populo  tradimttt .  Exhortamurpri- 
mitm  omnes f)/t fdem ajferant,qua  intus perciptant,quod illic  reprtefentatur  ocu- 
liiihoc  efi,fpirituale  alimcntum,quofolo  anim&  in^yitamaternam  pafcuntur.  Te~ 
JlamurD ominum  nihil  hicfigntspolliceri  aut figurare ,quod  non  reipfa  exhibeat.  > 
Corpuf  ergo^  fanguinem  Chriflt,^  ojferri  inCoenanobisaDomino,^  anobis 
vecipi prdidtcamus.Nec  ita  panem  ^  ytnumfymbola  ejfe  docemm,  quin  continuo 
addamu},coniundam  fimul  effe  'Veritatem  ,  quam  figntficant .  Quis,^  quam 
inftgnts  indefrudtis  adnos  redeatji^  quam  hic  pr&cLarum falutis  ^  ytt€pi^tn 
habeantconfc'tenttxnoJ{r£,nontacemn4.Neque')ierohocmihinegabunt,qutcun-' 
que  aliquidhahent  ingenuitatvi ,  multo  iUuftriorem  apud  nos  audirt  expitcatto^ 
nem  mydei-ij  huitis,ac pleniorthns  elogtjs  eiiti  commendari  dignitatem,quam  ali 
biyfquamjiert  foUat. 

In Ecclefiinregimine  nihlhabemtt-s  ah  alijs  diuerfum,  cuius  non  conjlet  »o 
huoptima  raito.PaJioralemunus  refittuimus  tum adregulam ^poftoltcam,  tum 
ad  yetern  Ecclifi<x,  confuetndinem.yt  quicunque  Ecclef£prsfunt,doceant.  Eof. 
dem  retinendos  tngradu  non  effe  contendimus,  nifi  offictum Jacerc pergant.  In 
ijfdtm  digendvi pius  rehgioms  ^  cura,  adhtbertdumeUe  admonuimu^,0*  tpfifiu- 
duimtis  adhibere.Satts  conJiat,quaie  examinngenus  perfuos  fuffraganeos  ,autyi 
carios  exerceat  Epifcopi.Et  ex  ipjofmCiu,qui  tnde  t»anat,ltcet  conteduram  cape- 
re.Namquam  inertes  nihtiique  hointneS pailim  adfxcerdotij  honore  promoueat^ 
nihil  attinet commemorare .  ^pudnos ,ett,am fiqut  mintfrt  reperianturnanma- 
gni.  doCirin&,nu\lu6tamen admtttttur ,qui nonmedtocrtter faitem aptui ftt addo- 
tendum.  Quodnon  omnesfuntma!:tsabfoiuti,idtemporumpotius  caiamttati^ 
quamnobvsjmputandum,  Hoc  tamennobts  ture  giortariJicet  ^iiceluquc  fem- 
per,non  negiigenter  deieclos  ytden  pojjc  Lcciefarum  no^rarum  minifi,os,fi 
cumalijscomp.trentur.Citm  autemin  examinc  ^  cieclionc  aitquantofimus  fupe" 
rtores,in  eo  ionge pr£cellimn6,quodntmo  apud  mspaflons  locum  o,ccupat,qni  mtt 
nusnon  exequatur. Nuila  ita.^ue apud  nos  Ecciefafne  ordinarial/erhi VciprA- 
dicattoneytfitur. 
Hxccitm aduerfariospudeatne^arc{qmdenimin  tata  luce negado projjcera?) 


00 


-4J4  DENECESSITAT.E 

de  iuyeprmUrtt  &  poteQate,poi}ea  de  ordinmdi  forma  ,  litigMt  nohifcum.  Ci' 
tantyetufios  canones,qui  Epifcopos  ^  clerurn  huicrei pr^fciunt.^Uc^antcon 
tinuam fuccefiionem ,qua  fibi  h£c poteftas ,  ab  ipfisyfc^ue  j4po{iolts  ,pcr  manus 
fuerit  tradtta  .yAlih  t^itur  tranfferri,fAi  fuiffe ne^ant ,  Vttnamyerb,iiuam  ia~ 
Cxant poffefiione  fuo  merito  retinuiffent.  Sedfiexpendimu4,primum  quo  ordine 
iam  per  aliquot  fecula  prouebantur  Epifcopi  adhanc  dignitatem  ,  tum  quali^ 
ter  in  ea  fe gerant ,tum  etiamquales  creare  foleant,quihui  committant  Ecclefia-^ 
Yumguhemacula,yidehtmus  iUam,quafuperhiunt,fuccefiionem  lampridem  inter- 
cidiffe.Eiuf,qui ad epifcopatumpvel preshyterium recipiendw efi  tumdoClrinam, 
tumlfitam priui iufto  cxamine  probartyolunt  antiqut  canones.  Extat  tnter  acia 
concilii  .Aphricani  quarti  de  hac  re  luculentum  documentum .  P  orro  eiui,qui  acle- 
ronominatus effetlielrecufandi ,l>el  approbandi  arhitrium  penes populum  ^ 
magiflratum eratme quis  inuitti,aut non confentientthta ohtruderetur. Qui  prxf» 
tuna  efl omnihus,inquit Leo  epiflola.^o'tb  omnihm  eligatur.  Qui  entm  t^no- 
ttn  ^  non  examinattts pr£Jicitur,neceffe  efijlitperyim  intrudatur.  Jtem,epi~ 
Jlola  ^7,Teneatur  honoratorum  tejlimonium jfubfcriptio  clericorum,  ordinu  con 
fenfus  atque plehvs..Aliterfitri  nuUx  ratioftnit.  Hocipfum  Cyprianus  quoque, 
^  q'.iidemyehementiui,contendit:dimna  authoritateftncttumeffe  afftrmans  ,yt 
facerdos,plebe pr£fente,fih  omnium  ocults  deli^atur.yt  dignus  ^  idonem  omni- 
um  tefiimonio  comprohetur.  Tantifj^erflettth^c  dlfcipltna,dum  tolerahilisfuit 
Ecclefix,  flatui.Siqutdem plcni, funt  Gre^orij  epifloldt,  teiiimonijs , qu£tlla  £tate 
dili^enterfuiffeobferuatam  ofiendunt. 

Quemadmodum  dncendt  necefistatem  Epifcopis  omnihm iniungit  Sptritus 
fanBtM  tn  Scriptuns,ita  Jtmtle portenti  hahttum  futffettn  yeteri  Ecclefia,Epi- 
fcopum  nominari,qui  nonjimul  pafiorem  fe  ,doCjrtna,exhiberet.N€que  alia  cbdi- 
tione  in  iRnm gradum  rccipiehantur .  Eadem  in  preshytern  ,proyt  cert£  quifque 
parochi£  defiinah.itur,ratiol>alehat.  Htnc  tUa  decreta-Ne  fecularihm negotijs 
implicenturine  lon^iin  afua  Ect  lefta  excurrantmediu  ahfint.  lam  ad ordinadum 
Eptfcopum,l/t  conuentrent  cx  tota  prouincta  alij  Epifcopt,fancitumeratdecre- 
tufynodalthui.  Quodfi  commode  id  fiert  non  poffet  ,nefaltem  minui quam  tres 
adeffent .  idque  in  eumfnem ,  ne  quis,  autper  tumultumfe  ingereret,  autfurtim 
obrcperet ,aut  ohliquis  artthuife  infinuarct .  In  preshyteri  ordtnatione Eptfcopm 
fuorum  qutfque preshyterorum  concitium  adhihebat.H£c,qu£  in  difputattone  lon 
g^iui  narrart,^  accuratitn  confrmari poffent,obiter  tantum  hic  commemoro:quin 
tnde  iudicare  promptum  erit,quantum  hahere  debeat  momentihic,  quemEbtfco- 
pi  nojlri  adpcrflrtngendos  oculos  ohiec\ant,fuccefiionis  fumui. 

Hancfibi  hxreditaem  rcli^am  a  Chrtjii.Apof\:ohsfuiffe  afferunt  ^litEccle 
ftffoliprxficiant  qtios  yeltnt:^  nos,quiapr£ter  eorum  authoritatem fun^amur 
mtniflertojnfuam  poffcfitone,facri[ega  temerttate,inuafiffe  conqueruntur.Vn- 
de prohant^Quia  conttnuo  tenore  .Apofioln  fuccefferint.  Veritm an  idfatis  ejl, 
ybi  reliquaomniafuntdij?imilta?Ridici4lumidquidemdiCluforet .  Dicuntta- 
men.Inipfis  eligedusnuUa  nequeytt£ ,neque doCirin£  habetur  ratio.Populo  ere- 
ptd fuffragtorii Itberttu  .  Quinetiam,exclufo reliquo  ilero  ,  adfe canonici totam 
poteftate  traxcrunt.Ordinatione  quoque Romanui pontifex,proutncialtbitsEpi- 
Jcopis  ereptam,foli  jibi arrogat.Iam  quaft  ad profanam  dominationemcreatifo- 

rcnt^ 


REFORMANDAE     ECCLE-'  43^, 

Ycnt,nihil  minm,  (juam  degenndo  epijcaparu  co^itant  .  I>eni<^ue eum  yidea^ 
turfaBa  intev  eos  conjpiratio,  ne  quidliti  cum  ^poj}olis,yel  cumptnClts  Eccle 
fi£  patribus  habeantfimile,huncfoium  coiorem  ohtendnnt,  quod  perpetuaferie, 
ah lUvi  de fcenderim . Quafiyero  hanc  legem  aliatsando  tulerit  Chriitm,yt  qua- 
lefcunquefuturi  effent,qut  prjteffcnt Ju&  Ecrlejlx  ,  pro ^pojlolisdgnofcerentur: 
aut  quafih^reditaria  aitqua  fit poffejlio ,qu£  ad  indi^nos,no}i  minusquam ad di- 
p-nos,tranfeat.^dde quod,ficut  de  Mtiefns  dicitur,mter  eos  cauttm  ej},ne  quertt 
omnino  bonum  inccetum  Juum  admittanf.aut  fifcrte  per  errorem  admiferint, 
ferant.De  multitudinc  loquor.Nam  paucos  non  nego  inter  eos,honos  effe.  .At, 
yei mctu  ftltnt,ycl non audiuntur.  Qm  ergo  Qhriiti  doclrinaperfequunturferro 
^  i(rni:quineminem  impune,f}'ncere  ioqut  de  Chrijlofnuntiquiyeritatu  curfum 
impedtunt,quibui poffunt modiKqtufortiter  refiQurn^ne  Ecclefia,  quam  ajfltxe- 
runtfe  iterum ertgaf.qui quofcunqtte  hene  ^ piefenttrc  de  Eci leftitfaliuefufpi 
cantur,arcent  a  mtniflerioiyeif  tam  receptt  fint  ,extrudii\  uh  iUtifcilicet  expecLtn 
dum  erat ,dum  fdeles  minifir&s^qtitpQpulumin  reit^ione pureinfiituerent,ipfi  in 
ojftcio  coUocarent  fuis  manihtts  ^ 

^t  cuml/ice  prouerhij l/Jitauft  inter  eoj  Gre^erij  fentetia,prit»4egiu  me 
reri amittere,qui priuiiegto  abutuntur,autprorfii,s al^fint,i^  alioi eiigat  adEc- 
clefiam  o-uhernanda,altamque  rationem  teneant,nccejfe  efitaut  canquert  dtfinant, 
iure,quodfibi  copetehat  ,fe  fuiffe  perpera  ^  iniuriajpoliatos.^utfimairicapet' 
tius:aii(tratione  perueniant  ad  epifopati4,quam  peruenertntialio  morci^  rituoif 
dinentur.muntis  fuu,piehepafcendo,tmpleant,ftproEpifcoptsagnofci^olunt.Vtf 
potefiattm nominandt  ^  ordinar^di. retineant,iufiiim  iUud^fertumdo^rin£yi 
tdtque  examen  refiituanf.quodiam  multtifeculis  tnter  eos  ohfoUuit .  Quanquahxc 
"yna  ratio  infiar  miUe  liahedaiquod  omnem  in  Ecciefia  authoritatem  perdidu,qui 
cunquefeftn£  do^lrin^,  hofiern  tjfe  reipft  oflcndit :  quaiicunque  interea  titulo  fe 
yenditet.Sctt»r,qutddehxrettci6  pr^cipianf^etercsfynodi-.i^^uamiUiSpottftattrn. 
relirtquant.Nomtnatim  certe~)>etant,ne  qutfquam  ah  tUn  ordinatione petat .Hoq 
ergo  iui  tueri  ncmopoteft,nifi  qui  doHrtn^ purttate  Eeciefi^  ynitatem  conjtruat^ 
Dicimus  eos,qui  Epifcoporumnomtnt  hodit prxfident  Ecclefns,adeo  non  fjfifi' 
dospi&  doCirinx  citftodes  acmintifros,l/t  actrrimt  fint potius  lUius  Ijoftes.Dici- 
mus  hoc  ^ynum  eos  moiiri,yt  Chrifto,ciimEu.tngelijfui  yeritate,  ext:nc}o  yidoio- 
latriam,  impietatem,peJ^imos  0*  exitiaiti  errores  confirmenf.  D.icirr,tiieos. 
»0»  l/erhii  modo pertinaciter  ycram  pietatis  doClrinam  impugnare  ,fedfuriofe 
fitiire  tn  eos  omnes,qui  eam  ex  tenchris  eruere  ctiptunt.  .Adutrfm  tot,quthiis  re- 
nttuntur,  iwpedimentajiudemus  optram  nofiram  Efclefidt.  imptndere.  ob  Ijanr, 
caufam  nohifcum  expofiuiant  ^ijuod lUicitis  modis tn  eorum pojjcfitonem i.rrua' 
nm. 

QHodadformm  aut  ceremomam  attinet:digna  resfciiket,de  quanobis^ftne 
molesii.  Qutafacerdotum  apitdnos  tmnu^nonl/nguntunquia  nonflami^i  in  eo- 
rumfaciem:qui4  aiba  eos  ^  reliquo  eiits  p-entrts  ornatur^on  induimni:oid:naiio 
nttn  ntea  nohisfieri  noncrtdunt.^tqui  m:U.tm  oltm  ceremoniam  ,pr^tir  ma- 
niiUm  tmpofitiQnetn,tn  'yfufuiJfe^Ugimns.Hecentiafunt  ifta,necaiiunde  qui^uA 
habtnt  cd!McndatiQnis,nifi quod nitcl>uloo  tanta  relt^ione  ohferuantur.  Sed,  qu<4 
hocadre?  N a  tnrehustaniis maiair,  quaml)ominkm  authQritnsij^uAriturJ>(oinds 

00      i 


4j«  D  E    K  E  C  E  S  S  I  T  A  T  E 

<jU£tth  fiominihm imenta funtjahfque religione , quoties  iti  poflulat  temporum 
conditiojmutare licet: qu^^yerb  nonita  pridem  extiterunt ,multominuihabent 
momenti.Calicem  pr£terea  ^  patenam  in  manum  porrtgmt  fuis  ^quos  creantfa 
cerdotihm.  Quorfum?  Vteos  ad  facrificandum  inaugurent .  Std  quo  mandato^ 
Neque  enim  aut  ^poftolisvnquam hancfun^lionem Chri^ui intunxit  ,autab 
corum fuccefforthm fufcipi  yoluit.Inepti  ergo  funt ,cum  de  ordinandi  forma  no^ 
bUfaceffunt  negotiumiin quanihil k  Chriili  regula,  ^ ^poilolorumyfu-.a^^e- 
terts  Eccleft^  confuetudine  minimum  differtmus:  cumfuam  tUam,de  cuim  nepie- 
du  nos  accufant,nequeDeiyerho,nequejirmaratione,neque  anttquitatn ohten^ 
ttt,poJ?int  defendere. 

Jnparteregiminis  Ecclefiafttci  funt  leges:ex  quihmeas lihenterrecipimuSt 
qu£  nec  confcientiarum  funt  laquei,^ad  ordinis puhlici  conferuationemfaciunt: 
qu£  autevelper  tyrannide,adopprimedas  feruitute  cofcietioi  impofite  fuerat.yel 
fuperjlitioni  feruiebat  magts,quam  edificationi,eits  ahrogare  coacii fuimm.Hoc 
locOjfa^idij primu  ^  importunttatisnos  injimulant  hojies  nojlri:  deindecarnvs 
licentiam  qu^rerenos  criminanturC\'t  excujfo  difciplin£  iugo,  lafciuiamm  proyt 
lihuerit.Verum,ficutdtxi,quin  reuereter cufiodiantur  qu£cunque  tn  hunc  tantum 
jinem  rejficiunt  leges,yt  decenter  ^  ordtne gerantur  inter  fdeles  omnia^mint- 
tne  repugnamm.Neque  yero  de  fingulis  ,quas  ahrogauimm,recufamtu  caufam  dice- 
fe^cur  itafierioj)ortuerit.Certe  lahoraJfepr£termodum  Ecclcftamfuh  traditionum 
humanarum  onere,^fubleuadam  necejfario  futffe ,fi  confultum  tlltyeUemm,pro 
Epift  t.  ^**''' dtjficile  non  efl.Nota  efi  ^ugufitni  qucrimoma,quafu£  ditatis  calamitatem 
dlanua  vrauiter  deplorat ,quld Ecclefia,quam  Det  mifericordta  liberam  effelioluitSic 
iamtum prtmehatur,yt tolerahiltor  Juijfct ludiorumcondttio.Exeo  tepore  nu- 
merumfere  tndecuplum  creuijfe,yerifimileeJl.Multoyerb pluscreuit  exigendi 
rigor.  Qutd  fi  igiturnuncrefurgeret fanClm  iUeyir,  ac  injinitam ijlam  legunt 
multitudinem  injj)iceret,fub  qua  dcmerfe gemuntmifer£ confcientmi  Quidft  rur 
fumcerneret,qua  feueritate  exigatur  earum  ohferuatioi Excipient forfam  repre~ 
henforesnoJlrt,nos  cum  .Auguf\ino  deJlerepotuiJfe,fi  qutddtJjliceret:corre^ioni 
"Vero  manum  nonfuijfe  adhtbendam.Cuius  ohieCiionis  faciiis  efi  folutio .N a  cum 
putarentur  ohferuatuneceffari£  effe  hominum  leges,CQrrigi  dcbiiit  pernitiofus  hic 
error.  Qu£extern£  poiitt£  caufa  feruntur  leges,obtdtentcr  feruandas  ejfe,ficut  di 
xi,non  negamus.^dregendasconfcienttoinon  ntfi^nus  Deus  cjl legijlator.  Ma 
neatergo ptnes  ipfumfoium  h£C,quam  ftbimuitts Scriptur&  ioctsliindicat  autho 
rittu.In  ea  reprimum  Dei  honor,quem  nuiio  modo  imminui  fiis  efi.detnde  ffiritua, 
lis  confcientiarum  iibertasyertitur,quamPauius  hominum  arbitrto  fuhijcifum- 
mopereyetat.Quodttaqueojficijnojirierat^litfdeiiumconfcientiasindignafer  I 
uitute,quaconflri^£tenebantur,eximcremus  ,eas  ab  hominii  legibus  iiberas^ 
foiutas  cffedocuimus.Hanciibertatem,qu£acquifita  eJfetChriiti  fanguine,non  ' 
tffe projtituenda.ln  hac  caufafi  quis  nos  reosfaciat,trahat  in  eundem Jtmulrea- 
tum  0*  Chrifium ,^.Apofiolos ,neceffe efi.  Necdualia  maia,qu£  nos in  humanas 
traditiones  inuehicoegerut ,enumero .Duo  tatumpona:  quibus auditis ,£quos  om 
nes  ieCiores  contentosjore  confdo .Nem pe qubd earum  nonnuU& ,  cum pr^fi.indi , 
quod exigehatjfacultatcm exccderent,  nihiiquam  adhypocrifim inducere,yei  irt 
defpevationem conijcere homines pojfent.ln  omnibus  auteyfuycnerat,quodcx- 

frobra^ 


riuDi, 


REFORMANDAEECCLE.  437 

prohyahat  ChriftttsPharifais  tl/tproptereas  irrtta  fierent  mandata  Dei. 

Exempla  huc  adducam ,qt(ihtps  id magui perf^icuum  jiet .Trta  funt,de  qui~ 
hus  maxime  nohU  fuccen-ftnt :  (^ubdlilerum  fecerimtps  (juoutfdie  efum  carntum: 
quod  sacerdotihus  contugiumjermifertmns ;  cjuod  fecretam  confefitonem ,  qu£  ad 
Sacerdotts  aurem  fiehat ^repudiauertmtts.ReTfondeant  mihi  honafdeaduerfarij, 
an  non afferitts  puniaturapud  eos,  qui  carnemdte  Veneris guftauertt,quam  qui 
toto  anni  curfu  af?tduefcortattt^ftt?^n  non  capitalita  cenfetur  crimen^f^yxorem 
duxeritSacerdoSjquamficenttes  inadulteriofuerit  deprehenfiis?  ^n  nonfact- 
litts  ignofcuntjfi  quis multa  Deipr£cepta  contempferit ,  quamftpeccata  fua  ne- 
glexertt^fcmel  quotannvs,in  aurem SacerdotU conpteri?  Quale,ohfercro,porten^ 
tum,delicium  1/ideri  leue  ^  yenia  dignttm,fi  quii facrofandam  Dei  Leo-em  -vi- 
olauerif.f  quts  autem  homtnum placita  tranfgreffttsfuertt,fcelt(s  inexpiahile  ha- 
heri?Non  eft  quidem  nouum  exemplum,fateor.  Nam  ^  huius prauitatis ,  quem- 
ddmodumdixi,tnfimulat  Chriftus  Phartfeos,quod  propterfuxs  tradttiones,trri- 
tafaciantmand.tta  Dei.H^cyero  tUa  e^^ntichnfti  arroo-antia,de  qua  loqui- 
turPaultis,quodfedeat  in  Templo Dei,oftentans fe pro Deo.  vhienimincom- 
parahiln  Deimateftas  ,poftquam  huc  mortalts  homo  prouefltts  efi^ytetusleo-es 
aternis  Dei decretts  preferantur  '<  Omitto  quodcihornm  (^  coniugu prohihitio- 
nem,doi\rinam  d&montorum appellat ^poftoltfs.In  eo  qutdem  iamplusfattsma- 
li.S  ed  h  icfupremus  eft  impietatis  cumulus,altioregradu  hominem  collocare,qua/n 
Deum.S i ncgant meyerum  dicere,ego  ad  remprouoto. 

Jam  du£  tUxjde  coehhatu  ^  auriculari  confeflione,leges  quid  aliudfunt, 
quamdirdc.  animarum carnifctnx  i  Vtomnes  Ecclefiarum mintitri perpetuam ca- 
flttateml/oueant.  Voto concepto,ne iUw^nquam^/xores  ducerefasfit.  Quidfi 
contini'.nti& dono priuatm yratur f  NuUa,inquiunt,exceptio  hic  locum habeat. 
^t  experientta  oflendtt,  quantoprdiftittffet,  nunquam  Sacerdotihus  impofitum 
ejfe  hnc  iugum ,  quam  tnfornace  Ithtdtnum  inclufos ,  perpetuo  incendio  diftuare. 
R ecitant  aduerfatij  liirgtnttatts  laudes:  recitant  ^  commoda  coelt batus,  qtw  non 
iemere  tnttrdtcium  Sacerdotibusfuiffe  coniugium  euincant.  Decorum  quoque  ^ 
honeilatem  obtendunt.Sed  an  hti  omnthus efficient ,yt  laqueos  inucere  liceat  con 
fcientijs,  quas non  modofolutas ^  Itberas  rcliquerat  Chrtilus  :fed in  libertatem 
etiamfua  authoritate,  fui'jy.efangutnispretio  afferuerat  f  Hocfacere non auder 
P aului.  Vnde  igttur  hxc  noua  licentta {Detnde,yt  in coelum  laudthusfcraturl/ir 
ginitas,qutd hoc  ad  Sacerdotum  coeltbatum  ,  cutmohfcaenitate  faetet  totusmun- 
dus?Stcaflitatcm,quam yerhoprojitentur,re  tpfa  oflet/iderenf.tum  tUtfforte per- 
mitteremptitdecerettafieri,dtcerent.NuncautemcumnemononnoueritjCbtuoif 
prohtbitionem effe Sacerdotthus fcortandt  licenttam: qua  fronte,  ohfecro , yU.tm 
decori mentioncmfacere audent  5"  Quorumye,ononef}peruulgata  tnfamta,cum 
iUtsnemthidtu  dijfutareneceffefit  eos  adDeitribunal  reuoco,  yt  tUtc  defuapu- 
dicttia  dtfjerant.  Excifietaltquis,nemini tmpont  leo-em,nifqui fjjonteyouerit. 
^t  qu£maiorneceffitisfnoipotefl,quam  dum  ad~)>ouendum  cogunt^Omnibusde- 
nuntiatur  h£C  conditio,nequii  ad  facerdotif  ordineadmittatur,qui  nonfepriw 
yoto  ad  pcrpetuumcceithatumobitrtnxertt .  Qujyouerit,etiam  tnuittts  coo.ttur 
adpr^n-.xndum,  quodfemel  recepitmec^iUa  excufatio  in  contrariampartemau- 
diatur.Pofteal/oluntarium cffedicunt,qutftcextoitur  coelibatum.  Quod  autet» 

00    4 


4j8  DENECESSITATE 

contugu  incommodd  ,  &  commoda  cAlihatm recenjent ,  rhetorilm  concedendum 
i'^,ytde  ijs  rehn6  declamitando ,flyUm  infcholts  exerceant.  Veriim  quicquiddi- 
£lumft!ertt,tantt  effe non  debetjyt propterea  exitiali  lacjneo  tnduaturmiferdi  a- 
nfm£,quo cum luciari perpetuo ,donecJ}rangulat£fi4erint,opo>tcat.  Et tamenin 
tam  fiagttiofatufpitudine  ,  quodrtdtculumeii,  locum  etiamnum  habct  hypocri- 
Jis.  N am  qualcfcunque fint ,meltores  tamen  fe  hoc ncmine reputant ,  quodcarent 
Txoribiis.  Confcfbionif  eadem  eftcaufa.  Vttlttates  enim  colligHnt,qudi  inde con- 
fequuntur  .  JSIobts  exaduerfb nonminns promptum e{t ,  pericula  nonpauca  indi- 
care  ,qU£merito  timend.xfint:  plurimMetiam  (^ ^rauiji.mas  noxas  referre,qux 
indt manarunt.H£c,tnquam  ,funt  argumenta,  de  quibfn  inl/ tranque paitem  di- 
Sfutare  liceat.^t perpetua  eft  Chriili  re^uU,qudinecmutari,necfle{lihuc  "Vt/ 
illuc poteft.tmo  de  quanefts  eft  mouere  controuerfiamineferuttuteyrgeantur 
confcientite.Prieterea  etujmodi  lexefl,  quamlir^ent^vtnonntjiexcruciareani- 
nias,<^  tandem  iugularepojbit.lubet  enimynumquequefuapeccata  omnia,quot.. 
itnnt^,proprio  Sacerdoti  conjiteri^niji  tdJiat,nuUam  obtinendx,  'Veni^fpem  relin- 
quit.  idne  exccnttfimx  quidcm partepojiibile  ejfe,  expertifmt,  qutcunque fe- 
rto,hof  eft,  cum  yero  Det  timore,fecermt  pericuium  •  Neque  enim  explicarefe 
yllo remedto poterant,qitin addeTfer.xtionem  adi^erentur.  Qu.i yero leuitera- 
lias  Jainfacere  Deo  cupieh.tnt ,  ijs  aptifiimum  erat  adhypocrtftm yelamentum. 
Nam  quia  defuitBos  fe  apud Dei  p-ibunal  crtdebant ,  fimuUtque tn  auremSacer 
dotts  euomuerantfua peccata,  Itberim  peccare  audehant ,  cum  tam  expedita  effet 
fe  exonerandt  ratto.Detnde,cuminfideret  eorum  animt^  hdic perfuafio ,fe faccrc , 
quodLex  tuheb.xt ,  cmfrehendere Je,  qualtcunque  fua  enumeratione,  ormiafua 
feccata  ext  ftimahan t,quortim  ne  miUcJimam  quidem partcm  ajfequebantur. En 
cur dijiipatam a nobtsfutjfe Erclejix  dijctpltnamyociferantur aduerfarij noftri: 
quia  fubuentre  mtftrts  conJcient^ijluduertmti4,neJub  crudelijiima  tyranntde  ob- 
prcjfx perirent:  ^  hypocritA^  exjuts  latibulvs  tn  apertam  lucem exrraximits  :yt 
0^Jeipfos proj.finexcutcr:nt,'^Dei  nfdicium,  quod antea fubterfugtebaT,me- 
Ittiifenttre  inciperent. 

Verim,  ytcunque  multi  effent,  ^  correBione  digni  ahujni,  dicet quifhi- 
am,leges  tamenfancla<  a.ioqui,  (p^yttles,  ^  lon^a  vetuftate  qitodammodo  tam 
conftcratai,ita  protmm  in  totum  aboleri  non  oportuit.De  carntum efu,nthil ali- 
fid reyj>ondco,n!ji qt.bd doClrtnam  hahemus  cumyttert  EccUjia conjentientem: m 
qua  liberumfuijfefcttur,carnibuifemper'yefci,.xutabftintre  .  Coniuofj prohthi- 
ttoanttqua  eft  ,fateor ,  in  S acerdottbu^ :  jimtliter  m  jVonachis  ^Moniahbas 
perpetu^  Conttnenti£votum  .  Sedji  homtuum  corfuetudint  pr^eponderareconce- 
dunt  certam  Det  l/olitHtatem, poftquam  hanc  a  nobtsflcre,  nobtfqueaperte  fuf- 
fragari,illos  mintme iatet,qutdde anttqmtate  litesnolmjaciund  Claraeftfen- 
tentta:honorahtle  ejje  tn  omntbusconiugium.Et Epifcopi,  norftinatimyxoresat- 
(rihuttPaulus.Inyniuerf>mautemjadconiu^it4myocat,quicunqueyruntur:(^ 
dqCirinam d&montornm ejfepronuntiac,fi  corHugtum  tnteidicitur  ,  Qucrfum ad- 
tterfii'}  tam  ciaras  Sptrttu..-  Jaridiyoces  hojninum  confuetudinem  opponere  iuuati 
niftl/t hQm('^t^!>  Deoprajerantmi Detnde  oper^icpretiiieft animadi<ertere,quara 
intqui  ftntdi.fttmatores,qiii nobv^ yfum  yeterts  Eccleftx  tn  hac re  obtjciunt.  Qux 
emmyelbriQr^l/ei authoritaiedt^nior Ecclefidi,  anttqtutas,  quoimfub  ^poftoiis? 


REFORMANDAE    ECCLE.  4J9 

^tquinon  negnhmt  aduerfxrij,permijfum  tunc  adifittttumomnilni  Ecclefi£  mt 
niitrti  coniugium  fuiJfe.Si  expedire  cenfthant  ^poi}oli,yt  a  coniugio  arreren- 
tur  Sacerdotes ,air  tanto  bonofrxudabant  Ecclefiam^Fluxerunt  extnde anni  du- 
centi  circtter  ^  qHinquaginta,ifque  ad  Conciltum  Nicenum  :  in  quo  de  indtcen- 
do  miniftrii  coeltbatu  agttatum  ijuidemfuiffe  refert  S oii^menm ,fed  tnterceden- 
tePaphnutio,  totum tUudnegotium  fuiffe dijlolutum  .  Nam.  cumcoeUbsipfele- 
crem  de  coeltbatu  negajfet  ferend.xm  ejfe,  totam  Synodum  Ithenter  tUi  affenfam  ef 
fe  tradit.Crefcente  yeru  pauUtimfuperflifione,lex,qu£  repudiata  tuucfuerat, 
demum  receptafuit.  Extat  Canon  ynu.s  inter  eos,  qui  non  tamproptcr  yetuila- 
tem,quam propter  atithorum  incertitudinem ..yipoQolti  infcrihuntur:  ^uiclerictf, 
po{lquamtno rdinem  cooptati  fuerin tpvxo res  ducerenonpe rmit tit,n ififo Its  can 
tortbm  ^  le^lorihui .S ed altero  Canonefuperiore  prohthentur  Sacerdotes  ac  Di 
aconiyxores ,religionis pt&textu  abijcere.  Et  Gangrenfis  Conciltj  capite  quarto, 
anathtma  pronuntiatur  aduerfus  eos,  quiPresbyterum  coniugatum  difcreuerint 
abalijs:yt  hac  occajionefe  ab  eiui  oblatione  ahdineant.  Vnde  apparet,iUt6  tem- 
porthftialiquanto  pUn adhuc  fmjfe £quitat'ti,quam £tAS  pofieriorhabuerit  .Ne- 
que  tamenmihi  hic  propofitum  efi  ,totam  hanc  rem  dt^utatione  compleCii, 
Tantum  ohiter  tndicare  ltbuit,primam& puriorem  Eccleftam  non  ad.  6  nohis ad- 
nerfam  hic  ejfe,vt  ho£les  noftrtjingunt.  SedyttUn  id  quoque  dem^ti ,  cur  tamen 
tam  atrociter  nosaccufint:quafftcraprofanismifcuerimui?  Quafi~)ie)Q  fetor- 
quereaduerfus  eospromptum  non  fit  ,nobvi  cum  yeteri  Ecclejia  loge  meltm  ,qukm 
ipfis  conuenire .S acerdottbm  coniugtum,quod  iUu  negaruntyeteres ,  liberum  fa, 
cimui- Quidde fcortatione  mthi reffondehunt,qu£ inter  eospajlim obttnuiti Ne- 
(tabuntfe  approbare.^tcaftivari aJferius decuerat ,fiyetuQiS Canonibus obtem 
perare  "yeUent.Si  Presbyter  yxorem  duxerit  ,N  eocxfarienfts  Synodm  poenam  fla. 
tuit,ytab  ordine abdicetur.Si liero adulterium  autfcortationem perpetraueritt 
multofeueriu6yindicat:ytfcilicet  ah  ordtne  depofitusjetiam  excomuntcetur.  Nitc 
(i  quu  yxorem  duxerit ,habetur crimen  capttale:fi  centies fcortatu^ fit ,exigua pe 
cuni&fumma muldatur .  ^dde,quodfihodieyiueret,quiiUamde  coeiibatu  legern 
tuleruntprimi ,  prd^fcntibtti  experimentu  edoHi,  eam  proculdubio  prtmi  ahroga- 
rent.  Quanquam  ntmts,yt  dixi ,tniquum  foret ,  nos  hominum  authoritate damna- 
ri,-vhi  paUmDeiyoceahfoiuimur, 

De confcJ?ione,breuior  (^  ma^tiexpeditaefldefenJlo.Neque  enim  often 
dent adutrjarij ,yUam  JidelihusnfceJ^itatem conftendt,  ante  Innocentiumterti- 
um,fuijfe  impofitam.Per  annos  ergo  mtUe  ^ducentos  ignotafuit  orhi  Chrifli- 
ano  hxctyrannts ,pro qua  tam arriternobifcumdeccrtant .  ^t  eft Lateranenjis 
Concilij  decretum,Tale  nempe  qualia permulta.  Norunt  hiftoriarum  medio^ri- 
ttr  periti,temporum  lUorum  tum  tnficiam  ,tum  ferocttatem  .  Et  iUudyfuyenire 
folet.ytqub  tndo£\iores funt,qui pr£funt,eQ  mamfint  tmperiofi .  Cieteritm  tefles 
mihierunt  omnespix  animix,,  qiiali  implicari Ubyrintho  eos  oporteat  3  quiQunque 
iUa  lege  ohftringt  feputant.  .Accefferat  ad  tam  crudete  conjcienttarum  tormen- 
tum  blafj)hemafuperhia,quQdp.  ccatorum  remtj^ionem  tUtc  incUferant .  Nemi- 
nem enimyeniam a  Deo obtinere  Jingchant , nijtqui '\otum  haheret conftendi. 
Quidnam  hoc  quxfo  eft Pvt  modum ex fuo  capite pritfcrihant  homtnes ,quo  recon 
ciltetHrDeopeccator?yt,Deoyeniamfmplicitero^'erente,tpJinegent  jdonec 


449  DE     NECESSITATE; 

conditio,quamaddiderunt,implet<tfuerit  ?  Ex  (tltera parte  h£c  ^ejiinta  fuperdi^ 
tiopobulum  tenebat  .•  fmul  ac  in  aurem  Sacerdotn  exonerxjfent pta  peccata ,  o~ 
mnife  reatu  effe  liheratos  ,  Hac  opinione  multi  ad  foluttorem  peccandi  licenti- 
am  abutehantur;  qui  autemmaiori  Dei  timore pr^diti  erant,  ad  Saccrdotem  ta- 
men mao-t.s,quam  ad Chrtitum ,reTfe6labant .  C£terum,puhltcam  acfolennem  e~ 
scomologefinjficutilfocat Cyprianui,qu£ olim  iniun^i foiebat poenttentthuijcitm 
j:alefu  reconciliandi  forent , netno  fanus  e^,ijui  non  [audet,  ac  libenter  ample- 
{iatur.modo  non  in  aiium  trahatur  fnem^quam  quo  inflitutafuit.  Denique,ni~ 
hil  nohu  in  hac  re  eft  controuerfi£  cum  yeteri  EccUfiafed  recemem  modo  ryrani- 
dem,nec  ita  pridem  exortam,ajidelium  cerHicibui  prol^ligatam  .ficutipctr  eil,-vo- 
lumm .  Pr£terea,(iqu:^,  lit  confolatione  ^  conjilio  luuetur  ,  priuattm  mini- 
ilrum  fuum  adeat,  (^ familiariter  tnetui ftnum  deponat  anxietatti  futncaufas, 
quinid  pte  &  l/tiUtcr  fiat,nequaquam  refragamur.modo  ne  ex  libertatefat  ne- 
ceJSitas.  ReUnqitatur,inquam,  hic  cuique  iihertAs,  lit  factat ,  quodfibi  expedire 
nouerit:  nuUtus  confctentia  certn  le^tbm  obiigetur  ,  H&c  excufatio  tum  maie- 
flatttunjl/t  fj^ero,C£far,tumyol>ii llluiirifiimi Principes jfictit plena  efl£qm~ 
tatiSjfattsfaciu. 

Veriimt^^tcunquemerito,^  corruptam  yeritamdoCirinam,^  Chridia- 
nifmum  totummubn  yttijs  proftnatum fuiffe  conqueramur ,negant tamen  npre- 
henfores  mftri ,propterea  futffe  caufam ,cur  EccUJiam  adeo  turbari,(^  quodam- 
modo concutt  terrarum  orbem  oportuerit .  Equidem  ,  nec  tta  fumus jlupidi ,quin 
ftntiamus,quan:operecauendi  fmt  puHici  tumultui;nec  itaferrei,  quin  tagamur, 
atqueetiam horreamus  toto petiore, ci*  n  turbulentum  hunc  cemimws Ecclefu fitt 
tum,  Verum  qtia  £quttate  nubis  imputatur pr£femtum  motuum  culpa,cum  a  no- 
bts  minime i-oncitati  fucrinti  Imo  quafrontenolns  turbat£ Eccleft£  crimen  ohtj- 
ctunt,quos  conilat  omnium  turharum  effe  aHthores(Lupifctlicet de a^nu  conque 
runtur.  CuminttioprGdij'.Lutherus,paucostanwm,  0*  eosntmucrajjos  abuJUs, 
nectamtolerabtles,  leuttcrnotabat  id(jueea  modejlta^fteoscorrelios  cuperefe 
mao-is  indicaret,juam  auderet  tpfe  corrt^ere.Hlcab  aduofaparte  ad amaproti 
nus  conclamatu •«  eil :  ^  ciim  ma^n  ac  ma^is  accenderetur  contcntio ,  hoc  opti- 
nium compendium  ejfe duxerunt hoftes  noitri,yi  ^ f&uitia  yeritatem  opprime- 
re.Itaque  ( iim  noitri  homines  ad  amicam  dfceptationcm prouocarentj^jp-  placi- 
dtsrattonihm cuperent  dijiidia  copont;  fan^uinarijs edictticrudeUteryexatt funt , 
donecadmiferamiftamdtfiipationem  res  eit perduO.a. 

Neque  tamen  h£C  noua eftcalmmta.  id ,quod audtre  nunc cop-imur,expro 
hrabat  etiam  olimimpius  tlle  ,Ahah  Helt£;  nempe  quhd  turharet  Ifraelem.  Ve- 
ritmfanCius P ropheta,  fua  rejji onfioncjnos  ahfo lui t:  Non  egofum,inquit  :fed  ttt 
^  domttspatrti  tuiiqma  dereli^^ifistis  Dominnm ,(j^  ahijslts  post  Baaltm ,  Non- 
ero-oex  eo  o-rauarin-os  intitdta  £quumeft ,  auodhodie  feruet  tnter  Chrtftianoi 
tam  acrede  reiinone  certamen\ntji  Hf^liam  damnare  primum  libeat,cum  quo  no- 
bus  communps  eH  dtfenfio.  lllefe  hucfola  ratione  excufat,quod  non  nifipro  -vin- 
dsanda  DeiziQria,^  reftituendo  ei us puro  cultu,pu^naueri. :  turharntn vero  ^ 
cirtaminumcrtmen  reijcit  in  eos,qut,vtyeritatirejisterent,tumultuabatur.Nos 
autem  quid  egimus  aliud  hadenus  ,  ^  quidagimus  nunc  quoque,  nifi  ytcolacur 
Deusl/ms intcrnos,fimplex^U€ eiusyeritas re^net in Ecctefia?  Stnegantaduer 


REFORMANDAEECCLE.  44i 

ptrij  noftri,  faltem  ante  conuinci  nos  impix  doflrin^  conucnit,  quam  nohisid^yitio 
IfertaturyCjuod  Ahalijs  dijjent:amu-s.  Q^id enim  itgcndum  nohis  erat?  Vnaerat 
redmend£ pacif condi tio ^vt tacendu  Dci yeritatcwfroderemtis.  Quancjuamnon 
Cat^s  fu-Jjct  taccri,  nfumpiam  dodrinam,apertai m  Deum  hliffhemia5,^pef-- 
fimAsfuperftitiones,  tacito  confenfu  .^pproharemm .  Qutd  ergo  aliudpotuimtts, 
cuam  teftari ftltem  claralioce,nos  ah  impietatuconfortio  ejfcalienosf  Nos  er~ 
go  fimplicitcr,quod ojftcij noflri erat,facere Jhduimn-s .  Quodporro  in  tam  ho~ 
ftiiediJiidiHm  res  cxarferit,huim  malipenes  eos  culpa  eft,qu!  cceliim  terr<£mifce 

re  maluerunt,ciuam  p!&  fan^que  dodrmdilocum  dare:vt  tyrannide.n  fcmell^fur- 
patamjquoqw)  modo  retinerent. 

Tamerfi  hocnohvsad  deftnfonem  fatisfuperque  <ffe  ddet  ,qi.od a parte 
noJlraJlatftcroftnCia  Dei~)itntits,proqua  ajferenda  tantum  certaminnmlufti^ 
nemui-.aduerfarij  autem,nohifcum  pugnando,non  tama  .uerfum  nos,quamDeiim 
ipfum,heUumgerunt.  Deinde,quod  nonjponte  adhunc  contentionum  feruorem 
defcendimui,fd  iUorum  intemperic,pr£ter  opinionem  nofiram,futmm  pertra- 
ili.Quicquid  acciderif.non efl cur  odto grauemur  .  Nam  ficut euentn-< moderari 
non  eit  noftrum,  ita  nec  eosprxftarc.  Vetus  hoc  eft  ,fcculifque  omnihw  yfita- 
tum:  exEuangelij  doclrina  impios  tumultuandt  occafionem  fumere : poftea  hanc 
infamiam  irrogare  Euangelio  ,qu,af  dfidijs  caufam  pr&heat :  quam  ipfi,non  obla- 
tam,fua prauitate  captant.  Et  quemadmodum  tnprima  Eccltfia  impleril/atici- 
nium  illudoportuit  ,yt  domeflick  fuu  efJetChriflus  lapn  offenfionii ,  (^petra 
fcandaliiita  nihil mirum,ft  noftro  quoque  temporeyerum ftt .Elt quidcm hoc  ha~ 
bendum  prodigij  loco,quod  lapidem ,  qui  in  fundamcnto  principatum  teneredebe- 
at,rtijciant  architeclt  :fed quia  hoc  ah  initioJadumfu:t  tn  Chrifto ,  ne  miremur, 
cum  hodte  quoqueyfulienit.Hic  tuam  maieftatemappcUo,C£farpticflyamque  am 
plitudtncm,Principes :  cittn  infauftahic  Ecclef£diJiipatio,aliaque infnitama- 
U,qu£.ex dtjfenfione  ortafunt,lieloccurrunt  animulicftru jl/cl fermo)ie  homi- 
num commemorantur ,faci teytfimul in  menteml/obts yeniat,infcopum contradi 
fiionis  pofitum  cffeChrisltomyt  quoiies pr^dicatur  eius  Euangclium,  imptorum 
rahiem  accendatjia ttm  ad  repugnandum  .  lam  ex  confliCluferi  concufitonem ne- 
ceffeeit.H(£c  igttur perpetuaJuit,yfqHe  aprimofuo  txortu,  ^Jempcrerit,yfjs 
inJinem,Euangelij  condttto:  yt  eimpr^dtcattonem  magnis  contcnttonibus  exci~ 
ptat  mundHS.Sedprudettum  cft  ammaduertere,~\ndenafcatur  hutu4  mali caufa^ 
Hoc  quifquk  reTficiet,factle  nos  omni  culpa  liherabit.  Veritati  certe  teftimoni^ 
nrn  nddere,ficut  fccimiti,oportuit .  V£  mundo,f  Chnftum  mauult  adcertamen 
prouocare,quam  oblatam  ah  eopacem  amplecli .  Frangetur  enim  proculduhio ,qui 
(th  eo  corrigt  non  fuftinehtt . 

^t  fjic  nohis  rurfum  ohijcitur,rionomniaEcclef£yitia  tam  aTferts  reme 
dijs  corrigenda  ejje.nec  adyiuum  refcanda:acne  omnibm quidem  ajjerendam  ef 
fe  medictnamifedalta  cafltganda  ejfc  leniter,aha  ejfc  tolerandx,f  quiddtjficuL~ 
tatls  haheat emendatto  .  Rcsfondeo,nonyfqueadcoimperitoseffenoscommunts 
yit£,quinEcclefiam  nouerimiiffemperfutjjc  ohnoxiam altquihu^syitijSjJemper^ 
qHcfore:qu<Kptjs  improbanda  qutdem,potttii  tamenfiraid.t  fnt,quam  eorum  cau 
Ja  hoftiliterdtmicandum .  C£tcrum,iniuriamnohis  factunt aduerftrij ,dum nimix 
moroftatisnos  accufant :  quaf,  oh  exiguos  leucfque crrores,  moiesttam  EcclefiA 


^4»  DE    NECESSITATE 

(xhthuerlmui.Nam  hanc  quoquecalumniam  ad  alta6  adiungunt,quod  extenuant, 
qtio  poffunt  art!Jicio,eas  rcs ,de  quihu^  contfoutrjtam mouimui-yt  rixandi  magu  U 
hidtne  t.npulfi  y ideamt:r,qua)'n  iufta  caufa  adducu  huc fuiffe . Neque enim  idfa- 
ci.mt  tgnorantia,fda(luto  confilioiquiafcilicetnouerunt  eiufmodi  importuntta 
tc.quaiem nohii  ajfinoruntjnihtl  effe  odiofm.Tametfi  fuam quoqueimpietatem in 
eo  i}rodunt,quodderel(iiomniummaximv:  ita  contemptim  loquuntur .1  taneye- 
ro^.ytchm prof.warum Dei cultum,  cumhonorem eim prorfm imminutum ,cum 
imflicntam:  muUi^ perniciofis  errorihm falutvi doCirinam,cum fepuUam  cffe Chri 
{li  yirtuiem  ,facra  dcnique  omnia.  facrilegijs  poUuta  ,conquerimur,  noQram 
JluUttiadi.rideant,qu.tftdc  leutculuqu&(lionibu6difputando,nos  ^  totum  mun~ 
dumfruftra  fati^cmm  ■ 

Verhn ^qmah&ccuYfim ptrfiringinequeuntdocus \>oftuLtt,  ^t earum  re- 
rum,de  quthm  contendtmtPS,dignitatem  ^pondtPsdiUgentim  yohu  exponam-.yt 
at>Pareat,non  modo  non  fuijfe negUgendat  ,fcd  nuUomodofotwffe  anohispr£~ 
termitti,quin  maximofcelerc,^  tmpiaaduerfiu  Deum  perjidta  nos  obfiringe- 
rcmu-s.  Quodde  trihiisc.tpitthm,  de  qmhm initio  diCiurum me propofui ,  erat  in 
ordinc  tertium .Principto  fcirclieiim,qui  fronte  Chriflianosfe  nominare  auftnt, 
quinos,  ohnimiim  leues  caufas  dijcordijs  tcmoeturbaffe  EccUftam,  inftmulant. 
jNamfi  tanti  rcUgionem faccrcnt  noftram,  quantifuas  fcc^runtyeteres  idolola- 
trdt,eiwconferuand£Jludtum,  quodtUi  alijs  omnibus  curts  ac  ncgotijs  prxferen- 
dumduxcrunt,^tOn  itacontemncrcnt.lUt  cnim  cumpro  ari'^  ^fncis  dimicarefea- 
imt^caufam  fthiytdentur  aUegare  omntum  optimam,  ^maximefauorabtUm. 
JinytdLt:ir  elfc  ienefupcruacua  contentio,qit£  pro  Dcigloria,^  hominumfa- 
lutc  ,fuf(ipitur .  Non  cnim  de ymbra  aftni,  ficut diClum  efl, Uti^amus :fed to- 
ta  reUnont,i  Chrtfttani^  funma  tnqu<&itioncm  liertiiur .  Sinihil  aUudl/eni- 
ret  m  rationem  ,  an  tantulo  in  pretto  nohu  cftAternd  (;;*  inuiolabiUs  Deiyeri- 
t.u  ,  quam  tot  iUuftrthiPi  tcflimonijs  ccrtam  rcddidit :  pro  qua  confrrnanda  tot 
ptnfiiProphct£jtot Marrj:es  mortem  ohterunt:cuim  ipfe  DeiFiUmprxco  ^te- 
ftts  fuit^quamdcmquc fuo fanvtiine  ohft^nauit :ytnobt,s~\iidentibm  ^tacenti- 
lns,concHlcartdcheat< 

Scddcfccndo  adf^ecies  .  SQtmm  qnam  execrahiUsDeo  resftt  idololatria: 

^  quam  horrertdts  pocnvi  eam  yhmftt  tum  inpopulo  ifraeUtico,  tumtn  alijsgcn- 

tibm^pailtm  narrant  htJiori(ii..Audimtti  eandeml/indidam  eim  ore  denuntiari  in 

omnes  dCtates.Nobts  cmm  loquitur,ciim  perfacrumfuum  Nomen  iurat,nonpaffu- 

rum  fe,ytad idolaglortafua  tramfcraturicim teftaturfe  7;^'lotypAm  effe,quiin 

terttam  0*  quartamf-cn-erationcm  yindicaturmfit,cum  aUapeccata,tum  hoc  i- 

pfum  py&alijs.Hoc pcccatum cft,cuim  auft  Mcifes ,tam manfucto  aUoqui in^e 

nio  ')/ir,spirttu  Dei arcertfm,Leuitas difcurrere pcr caftra  iufiit,  ^  manmfra- 

truuifuorum  fangutnc  coyfecrare-xaim  cauft  pcpulum  fuum  toties  pcrfecutm  efh 

Demac  ptfic,famejpadto,o/mi  d.entque  calamitatum^enere  ajfUxtt-cuimcaitfa 

poti[itmtm,c'6ctd,t  re^num  Ifraeln  prtmiim ,dcinde  luda:  excija  I erufalem ciui- 

tas  f^nclaiTempium  Dci,qHodynicum  erat  tunc in  tcrrts,dtruiu:  populmtUe,qui 

exomnthn-ipecuUariterJcicc\merat,citife  DcmfoedLrcc6iun^eret,quifolmfer- 

ret  Dct  iirfirntXji^  fub  eim  tutelaprtncip.itUy  ytueret:  tX  quo  dcntque n.tfcere- 

turChriil^Hjan  Udmmoda  omntb/,'S,fpoltatiPS omni di^nitate,tn  cxiUu/npulfitSf 

'     " ^'   ."  '  O* 


R  E  F  O  RM  A  N  D  AE     E  C  C  L  E.  44+ 

f^propeddinteritumperdiiiiHifuit.Lonourneffet,onmuhicrecenfere.  NuUxefl-pao-ir.x 

in  'ProphetiSjqusnoncUmitet,  nihileffe  quod Dcum adindignationem m.t^i6 prouocet. 

Quidergo f  cum apertitidololatriapxfiim^rajfari in mundo cerneremtis,  fuirne coniuen- 

M<..Atqui,perinde  tdfuiffet,ac  mundufuo  exitio  indormientepalpare,ne  expergifceretur. 

Veniantvohiiinmentem,inuicJi[?.C£far,  ^  iUuflrifimiPrincipes,  totiUaincjuinx 
menta^qmbiapriw  oflendi pollutum futffe  Dei  cultum:reperieti<prnfeci6,ejuoddayeluti 
diluuium  imptetatn  exundtffe  ,quo  tota  relioiofuffocaretur.Hincflatms  exhibebantur  di~ 
uini  honores-.adeiu  pajiim  hominesprecabantur.illts  numen  ^potentiam  Deifubeffef.n- 
gebant,  Hinc  fancitmortui  colebantur,nonfecwiatqueolim  apud  ifravlitas  Baalim .  Et 
plurimialijmodiexcogitatierant,Sathandi,artifcio,quibmDeigloriadifcerperetur.Cla- 
mat  Dominm,fe ardercx^lotypia^fi  quod  idolum  erigaturmec  minmferuos  eimpro  affe-. 
renda  ipftwsgloria  :!^lotypos  ejfe  debere,fuo  exemplo  demonflrat  Paulm.  Nec  yuto-aris 
eJltUe  :i^lm  domm  Det,quijidelium  omnium  corda  debetejcedere.  Cim  ergo  totpoUuere- 
tur,veLpotim  Ucerareturmodis Deigloria,n6nne,conniuendo,^tacendo perfdifuiffe- 
mus(Canis,fiquamfuo  Donvnoyiolentiamtnferrividcrit,protinm  Utrabif.nos  totfacrite 
gijsviotarifacrumDeinomen  tacitiafj>iceremtts^  Etvbieffet  lUud^  Opprobriaexpro- 
brantium  tibi,  cecidertmt  fuper  me. 

lUa  vero  tudibria,quodnon  nifi  extemo^ftu,^f}ultis  hominumfomentis  coteba- 
tur Dem,fdentiopr<£terire  quifufuitl  Scimm  quantopere hypocrifm  oderif.remahat 
in  tUo  comentitio  Dei  cultu,quipafiim  erat  vfitattts  .^udimm  qua  verboru  acerbitate  inue 
hantiirProphet£omnesincuttti^,hominutemerttatefahricatos.Bonaintentio,hoceJl,iri. 
fana  quidtibet  audtdt  libido,optima  cotendiDeiregutaputabatur.Certe  ex  toto  Dei  cuttu, 
quatiter  erat  inflitutii-s,nilntfere  erat  quodtefHmoniu  haberet  a  verbo  Dei.  Noeflquod 
hic,vet  noflro,vetatioru  iudicioflemtti.  Sedaudieda  voxDei,qua  tcftatur  quanti  hic  cul 
tiisfui profanatione  £ftimet,ybihomines extraverbieim  fnes inproprijs  ccmerms  tafri- 
uiunt.Du.is  ajfert  caufis,  cur  poputU  ifraeHticii  ,pio  ^fanclo  Ecctefi£  regimine  prtuatu, 
exc£catione pmiat :  hypocrifm ,  ^  Wjx,^/»»»*»*^.  }ioceJ},formam  cottndtipfimhttma- 
nitus confcia. Quia appropinquat poputn^s  hic tabijsfuu, inquit,coraute  lonoe  efla me:^ 
quia  me  cotitmandatts  tjominum ,  ecce  edam  portentum  horribite,  cuim  auditu  omnes  ob- 
Jiupejcent.penbit  enimftpientiaa  fapientibm,  ^  prudentia  a  fenibtts  cuanefet .  Simitis 
autmaior  etiamperuerfitas,  cim  Dem  nos  excitauit,patam  in  Ecctefus  dominabatur.Cutn 
e  cotlo  Deiisfutminaret,an  quiefcendum  nobtsfuit? 

Qmd tingua incognita,aduerfm ctaram  D eipro hibitionem,fo tennes precationes in 
tepiisjierimons  erat,teueforte  erratii fuifje  exiftimabut.Sedeo  modo  derifumfuifjeDeti 
ciim  appareat,nobls  nonegabtltfuijjepttisfatis  iuflarectamadtcaufam.Quid,quodinpubti- 
cts  hymms  perfonabant  btaffhemi£,  qucu  nemopinsftne  fummo  horroreaudire  fuflineat? 
Notafunt  iU  t  Mari£epithetaj:umporta  coeti,fJ)es ,  vita,  (^ftttts  nominaretur.  Eoufque 
furoris  n^  amenti£proueciifunt,  vt  imperadiim  iUi  in  Chriftii  tribueret.  .Adhuc  enim  in 
muttts  teptts  execrabite  iUud^  nefandii  carmeauditur.R  ogap.ttre:iube  natum.Nihtto  mo 
deflioribm  (^togijs  quofda fancios  cetebritt:^  quidefuosjjoc  ejh,  quos  ipfi  opinionefuain 
fanctorti  catato^i  retuterunt.Nainterpturim.is  taudes,qtm  canutCtaudio,eulumcc£coru, 
yiaerrantiii,vtta^  refurreciiontmortuoriivocat.Tatibni  btaTjhemijs  refert£funt  pre- 
candtformut£,qu.uinquotidianovfuhabet.SeueriJlimaspoen.XiDominmaduerfii4eospro 
nuntiat ,quinomefuu  mtfcucrintcu  nominibits  Baatim,ftue  in  inreiurado,fiue  inprecibm. 
Qu£  igitur  vindicia  no  ftrts  capitibm  imminet,  qui  n'o  modofanciosytanquaminores  D  eos^ 


44f  DE     N  E  CESS  I  T  A  T  E 

turn  illo  mifcemii,Jcd  cwn  inpgniem  contumeliit,chrisiiijfoli.inmproprijs  ^fmguU- 
ribui  tituliSjCluibu^  eum  ommit ,-i>t  illos  crenturls  dcferumii^  ?  Hicncetiam  tacendHmno- 
hi/S  er(tt,ytperfidiofofdcntio  in  nos  cjuoqui'  tamg/Mc  iudicium  accerferemws'. 

fAceOyCjuod  ccrt.t  fdejioc  efl,ferio,  Deum  nuiltti  prccaLttur,  ac  nepoterat  quidem, 
l^mifepulto  in  eum  modi1,yt  erat,Chriflo:neceffe  erat,  depatema  er^afe  Deibeneuolert 
tia,  ^ anfihi  opemfirre yellet , anftlutemfmtcur£ haheret, homines perpetuo dubitarc, 
Ouid^.in  hic leuvs  aut tolerahiln eri'orfuit,quod£ternu  Chrislifacerdottii,quafipr£dx ex 
pofitU)n,adfancioruquemlibetdefereb.itur?Memincrimnf,huncfibihonoreChriiii(mor- 
tefutt  copar.tffe  ,yt  £ternwsfit  aduocatm  ^  pacificator,quinos  ^preces  noftra^  Patri  of~ 
ferat:quigratianobisapudeumimpetret:qmnobiifl}eobtinendi,quodpetimns,faciat.Sicut 
folm  ^pro  nobiiS  mortuM  efl,i^  morte  fua  nos  redemit,  ita  in  huiiis  hMortsfocictatenul 
lum  admittit .  Qupdergo  facrile^iii  iUofoedim,quodfulinde  aduerfarij  noflriin  ore  habci? 
Chriflueffe quide  ynicu  redeptionis mediatore:  atfanctos  omnes,interceflioriis. .Annon  eo 
tnodo  inglorim  relinquitur  Chriftm  '^quafifacerdotU  ojficiofemelin  morte  defunilus,illud 
mmcfanciis  refimaucrit.^n  tunc  etiatacendum  efl,ybipr£cipua  Chriflidignittts,^  qu£ 
illi  tantopretio  conflitit,ab  eo  perfummam  cotumcliam  erepta,  mterfanclos,  quafi  hoftile 
Jj>otium,diflribuitur?^t,fic loquendo,Chriflmn non ncgant ctianuncpro nobvs  intercede 
re:modo  idfacere  intellioamm  yna  cufanciis.nepe,  yt  ynuquelibet  exgrege.pnclarum  ve 
ro  honorefibi  acquifiuit  Chriftmfuofanguine,fi  hoc  tantim  confecutu^  efl,ytf)cim  effet 
fJugonk,(tut  Lubini,autalterim  cuiuffiaexyltimafi&ce  fanciuloru,  quos  PontifixRom* 
nmfuo  arbitrio  creauit.  Non  enim  hic  qu£ritur,an  orcnt  iUi  quoque:qua  de  re  nihiljcirefk 
tim  efl,cum Scripturanullamf.tci.it mentione.fedhocefldc  quo  contendimm, Chriftone^ 
aut  pr£tcrmijfo,autneg[eciim  habito,aut  in  totum  valere  iujfo,  adftnciorum  putrocinia  cir 
cunffcclayc  liceat:vel,fiquis  malit  apertim  ,fitne  vnicmfaccrdos  chriftm,  qui  ^ftnciua 
riumDeipatns  nobis  aperiat  ,n6fque  illucfolm  manuducat,(^Patremfua  deprccatione  ,ad 
preces  noftrivi  ex.tudicnd-tifleSiat:in  cuim  clientelam  concedcre,^  cuim  nomen  obtende 
rc  inprecibm  debeamm:  an  communiter  hoc  munm  cum alijs fxncits fuflineat. 

Qmnqu.tmnonfolimfacerdotijhonore,fedomniumquoquc  fuorubeneflciorumff'tt 
tiaChrtiiummagnacx  pctrtefuiffe  exutum,fupcrim  demoftraui.  Namredemptorquidem 
yocatur:fcdita,ytfequoqueexpeccati^mort'tsfruitute,perlibertiarbitriu,hominesredi 
m.xnt.Vocaturquidcm  iuftitia  ^ftlm:fcdita,vtipfifibioperummcritts  homines  falutem 
acquirant.  S  choUfiicos  tnim  nihdpudet  huc  reflringere  inxflimabde  illudredemptionis 
henefcium: cuienarrando  nuUa,nechominum ,nec angelorumfitcundiafujficiat: vtdicant 
eum  nobvs  contuliffe  primum  meritum,  quod  occafonem  merendi  interpretantur:  nos  vero, 
hocadminiculoitdiutos,yitam£temamoperibmproprijsmereri.Fatenturquidem,Chrifli 
fanguinc nos ablutos ejfe  a  peccatu:fedita,  vtfe  quifque,afcitvs  hincinde  Uuacnspurget. 
'  fl^^tbet  quidem  mors  chrifiijacrifcij  titulumfedita,  vt  quotidianis  hominumfacrijicijspec 
cataexpientur.Diciturquidem  chriftm  rcconciliajfe  nos  Deo  patri:  fedconditio  additur^ 
ytfatvifitciionibm  fms  redimant  homines  pocnof  Dei  iudicio  debitas.  Cum  fupplementum 
quxritur  ex  clauiubencfcio  ,nihiloplm  honorvi  habetur  Chrifto,quam  Cypriano  aut  Ciry' 
cio-M  artyrum  enim  ^  Chriflimeritafmulpermifcent,yt  cofciant  Ecclefi£  thefaurum. 
Nonne  qmt  hic  atidimm  verba,  totfunt  execrabiles  bU^hemix,  quibmprofcinditurac  U 
ceratur  chriftigloria?  yt  ipfe  propemodum  exinanitu^/tomen  retineat  tantim,virtute  au- 
tem  careat-Hic  eti.tm  t.icutjfcmmfcilicet,  cumflium  D  ei,in  quem  P  ater  omne  imperiim^ 
mmmpotcmiam  ^  gloriam  contulit,^  in  quofolooloriarinos  iuhet,  itain  ordinemr^' 

.    di^i 


R  E  F  O  R  M  A  N  D  AE     E  C  C  L  E  .  446 

im  cemeremns ,  yt  paululum  fufraferuos  fuos  emineret  ?  Ciim  em  hcnefcia  in  ohliuio 
ne  iacere ,  ciim  eiui  yirtutem  hominum  ingratitudine fepultam ,  ciim  pretium  fmgHims  eim 
yillefcere  ,ciim  frucjum  mortis  prope  abolitum ,  cumdenique  ipfum  ita  deformutum  fil- 
(is  f^  profanvi  hominum  opmionibm ,  yidercmw  ,  yt  inani Jpeciro ,  quam  fihi,  effet 
fmilior,  an  hoc  taciti  ^  quieti  tuliffemui  ?  ofceleratam  patientiam ,  ciim  imminuto, 
ne dicam proflrato  Dei honore,ita leuiter  tangimur,yt pofimw  conniuendo  tranflire! 
O  male  coUocata  in  kos  Chrtfli  benefcia,fi  eorum  memoriam  impijs  hlalfhemijs  itafujfo- 
carifuilinemml 

^dfecundam  Chriflianx  do&rins.  partem  iterum  redeo,  Qm  neget  itapafim 
delirare  homines,  ytcomparare  feyitam  £temam,  operum  merito ,  exifliment?  Con~ 
iunguntfateor,interimcum  fups  operihwi  Dei gratiam:  fedcum  nonaliter fe gratosef- 
feconfidant,  quam  fi  di^ifunt ,  eorum  ^fduciam  ^  gloriationcm  inoperihmre- 
fiderecon^at.  ti&c  trita  efiac  receptifima  inomnihtisfcholis  do&rina:  h&c  omnium 
fereanimu penitm  infxaopinio ,  itaquenque  amari  a  Deo ,yt quifque  fit dionu,s.  Hoc 
recepto ,  nonne  Diabolica  confdentia  in  altum  eriguntur  anim&,  yt  ^auiore  pr&cipitio  in 
defj>erationts gur^tem  poflea  mant  ?  Quid ,  quhd  non  yerls  fthem  chfequijs ,  fedni- 
hiliineptiis  Deum yolunt  demereri  ?  Siquidem  in  openhi^s  meritorijs  h£C hahenturpri- 
maria:  multoi  precula  fufurrare,erigere altaria ,  flatuii6  aut  tahuliiillic  collocare ,fre~ 
quentare templa ,  curfitare de templo intemplum,  multius  Mijfoi  audire ,  aliquivscmere, 
nefcio  quihits  ahftinentijs ,  qutsa  Chrifliano  ieiunioin  totum  difideant,  affligere  cor~ 
fHi,ferHandis  hominum  traditionihm  diligenter  incumhere.  In  JatlifacfionibtiS ,  nonne 
maior  adhuc  dementia  ?  Ciim  fcilicet  ethnicorvm  more ,  piacula  qu£rerent,  quihmfe 
cumDeo  recorxiliarent.  lam  yero ,  cum  onmia  ter.tando ,  diu  multiimque  fe  fattgaf- 
fent ,  quid  profecerant  ?  tJatn  cum  omnia  fctcerent ,  duhia  ^  trepidante  confcientiay 
femper  eos  excipiehat  horrihihs  illa  anxieta},yelpotim  dirum  illud  tormentum,de  quo  em~ 
te  dixi :  quia,an  Deo  cumfitu  operihm  exoft  effent ,  duhitarc  iuhchantur.  Euerfa  porro 
euminmodum  fducia ,  f.mul  accidere  necejfeej},  qiwdait  Paidia,  yt£tem£  hdtredi~ 
taits  promij^io alchatur.  yhi  tunc hominumfalus?  Nos yero ,  fiin  tanta  loquendi  n»- 
cejiitate  tacuijjemm ,  ncn  tantummodo  inDeum  ivgrati  ^  perfdi  ,fed  etiam  inh»~ 
tnani  in  homines:  quibus  yidehamm  &ternHm  omnihus  exitium  imminere 3  nijtinyiam 
teducerentur. 

Caritf,  fitantaminiuriaminferri  dcmino  fuocemeret ,  quantaDeo  contumeha 
irrogatur  infxcramentis ,  latraret  protinm ,  yitamque  fuam  potiw  opponeret  periculo, 
quam  ,  fe  tacente,  dcminum  ita  male  tracfari  fmeret.  ^n  nos  Deo  minus  pr£,ftare 
ohfequij debtiimm ,  quam  homini pr&flare  foletbeflia?  Taceo quod inflitutis  a  Chri- 
jiomyflerijs ,  coehflique  eim  atithoritate  commendatis ,  nudahominum  yoluntate pro- 
ditos  ritui  sqtiarunt:  quodtamen  ipfum  acriter  reprehendimerehatur.  Myfleria  yero  ipfa 
totfuperflitionibm  corrHmpi,totpraut6,quiu  retuhmm,opinionihm  fwdtri,  adturpeminfa 
jnemque  qu£flum,abfque  ylla  yerecundia,proftitui,an  difiimulanterferre  dehuimm  ?lU- 
gelIo'nummu[arios  fugauit  Chriflm  c  templo,eorum  menfts  manu  euertit,  merces  cxturha 
uit.  Non  omnihm  ,  fateor,flagelIum  tn  manum  fumere  Itcet ,  yerum  zclo  illo ,  quo  inct- 
tatmfuit  chriflm  ad  yindlcandam  P  atris^ghriam  ,fl.igrare  omnes  conuenit,  quife  Chri- 
Jii  ejfe  profitentur.  Proinde ,  qu&fibi  tantopere  di^hcere  temphinquinamenta  opere 

pp      1 


y  DENECESSITAT-r 

mnflrautt ,  noilrum  faltm  efl,  libera  conflanticjue  yoce  ,fortiter  exeryari.     QuU 
i<rnorat  yenalia  nihdominmfacraintemflii  iamdudum  effe ,  (}uam<jux  medioforo  pro- 

flantmerces  ?  Et  alia  quidem  condicto pretio  y^neunt:  de  alijs,poJlmultam  licitationem 

pacifcuntur. 

Sedquoniamin  Cocna,ma^k(juam  in  reliqm,iUu{lre  eji  exemplum  ,(^  plm  indimi^ 
tatiA  hahet,a^,qua  cofcientia  adtamult,is,tam(jueficrile^.t6  eiuiprofanationes,conniuere 
potuimm  ?  ^dqu^  exprimendif,cum  mihi nunc  defint  yerba,  quo  iure  nobis  yitio  yertitur 
quodin  em  inuehendo,nimlffuerimm  yehementes^  yos  hic inuiciif.C^far,^ tUuflrifi- 
miPrincipes,perfiCrumChriflico)fm,(]uodimmolandumpronobkexpofuit,peryeneran 
dum  iUumfanminem,quempro  noflra  ablutione  ejfudtt,  obteftor,  yt  reputare  cum  animts 
yeflriiyelitU ,quanti  debeat  effe  myflerium,  in quo  nohis  corpm  iUudtn  cibum,fangut6  ir» 
potum  exhibetur:  qua  religione,  qua  cura,cufiodtri  impoUutum  debeat.  Cuim  ergo  in^Or- 
titudinU  erit,fiquU  cocleflehocmyflerium,quodinflarpretioftJ?im£margaritx,nobti  com 
mendiuit  chriftm,calcariafficiatporcorumpedtbm,^  taceatl  ^tqui/ton  calca  ri  modo, 
rtdomnietiampoUutiomgenereinquinariyidebamm.  Quale  lud/briumerat,quodmort'ii 
Chrifliejficactaadtheatricam  homints aclionem  trasferebaturl  quodftcrifculm  tanquam 
Chrif}ifucceffor,mediatoremfe  inter  Deum  ^homtnes  interponebat?qubdobliterata  yni 
cifacrifcij  yirtute,  mtUeftngulis  diehmfacrtfcia  in  yna  yrhe  adexpiadapeccata  ojfifreban  - 
tur^uodmiUies  quotidie  immolabatur  chriflm  ,quaftnofujficeret  ,femeleffepronchi,imov 
tuum?^diflas  omnes  contumelia  Chriflo  irrogandAs.facrofanci^  Coenx  ti:ulo  abuffunt: 
fiquidem  in  folo  facrifcij  nomine  omnes  continentur.  Neque  yero  ignoro,quii  nunc  tnter- 
pretationes  obtendant  aduerftrij ,ad  diluend^ts  tantAs  ahfurditates.  Veriim,cumhacienHt 
omnes,quiiretuh,abominationestmpudenterexercuerint,nuncdtprehenfiperfodiuntfbi 
nouos  cuniculusiquibm  tamenfuam  turpitudtneminime  operiunt.  M  iffamfacrifcium  effe 
tradtderunt,quo  expiarentur  peccata,non  viuorum  modo,fdetiammortuorum.  Quidnunc 
frofciunt  tergiutrfando ,  nifiquod  fuam  impudentiam produnt  ?    Quantaetiam  facra- 
menti  poUutio,quodcum  aperta  yerbipridicatione  conflet  legitima  confecratio ,  flatu  durh' 
taxat  ^  murmure,panti  incantaturl  quod  non  dtftrtbuitur  in  coctufdeltum ,  fedfeorfum 
,  yoraiurah  yno,  yelinalienum  yfum  reponitur?  quodciim  altqua  ft  diftributio ,  popu^ 
Im  dimidia parte ,  hoc ejl,  calice, aduerfm  clarum  Domini  interdictum,priuatur  ?  Quale 
deliramentum ,  quod  aholerifuts  exorcifmis  fngunt  panU  fubftantiam ,  yt  in  chrtftum 
tranfmutetur  ?    Quale  prohrum ,  quodnthtlo  yerecundim  Mtffarum  exerceturmerci" 
monium ,  quam  calceorum  ?  Namfi  recipiturquod  dicunt ,  idejt  meritum  mortis  Chri- 
ftiyendere.  Certenonleuiorem  Chriflo  contumcliamfaciunt,quumfteimfaciem  con- 
(fuerent.  . 

■  Tthi,  qudtfo,  inuicfif.  Cdifar,  yobijque  iUuftrifimi  Principes,  in mentem yeniaf, 

quid  olim  Corinthijs  propter  ynum,  nec  tta  grauem,  primafpecie ,  abufum  huim  Sacra- 
'mentij  acciderit.  Sunm  quifque  coenam domo  afferebat:  non  yt  ccnferrent  in  commune,fed 
\yt  laute  epularentur  diuites,pauperes  autem  efurirent.  Hanc  ob  caufam  yehementtacfnutt 
peftilentia  fuiffe  a  D  omino  caftigatos,  afferit  Paulm:  qui  tamen  patemum  hocflageUum 
ejje  admonet,quo  D  ominm  eos  adrefpifcetiayocaret.Hinc  c.oUigite,  quidnohts  hodie  ex- 
feciandiiftt,qHinonpaululiiquiddadeclinauimm  a  re6ia  chrifliinflitutione^fedabeaim^ 

menfa 


R  E  F  O  R  M  A  N  D  AE     E  C  C  L  E.  44$ 

menfo  intermllo  difcej^imm ,  quinon  vno  ingenere  corrupimm  etnspuriutcm ,  fedcom- 
ptuyibnf,^  tjs  cjuidem  horrendu  modt<,eam  dtfirmituimn^y.cjuinon  vno  quolibetal^ufu  tur 
hauimm  h-o-itimum  eim  vfum,fedtotam  admmifirationem  euertimiis.    Nec  vero  dubi^ 
um  ej} ,  cjutnprtdem  hanc  impietatem  vlcifci  capcrit  Dew.  Jam  multos  annos  continuos 
plurimii  varifjue  £rumnii  ^  caLtmitatibu^  mundm  premitur:  ^  nunc  adextremumpro- 
pe  miferiarum  ventum  efl.    Nos  cjuidem  obflupefcimm  adnoflr.t}pLxgAs:  autalias  caufm 
imAginamur,cur  ita  nosDem  affigat.  Veriim,fi  cogitamm  c^UAm  leucfuerit  erratum  illud 
cuo  vitiauerant  facram  Coenam  Corinthij ,  prxutfunt  tot  inquinamenta,  qttibui  hodie  inter 
nosfj-darapollut(ique€j},mirum/iifia^ofcimu6,Deum,quitamfeuereinillosvindicauit, 
merito  nobt^i  effc  mcgn  iratum. 

Rcgiminis  Ecclefiaslici  corruptelaquamflagitiofafuerit ,  fivelimperfequi,  infni- 
tmfylmm  ingrediar.  D  e  vitafacerdotum,  propter  multas  caufxs ,  hlc  dicerefuperfedeo. 
U&c  triavitiaquamnoferendafmt,expendereprofequifquepotef{:  quod,fublato  iufldivo 
cationii  ordtne,pafimftcerdotia  autper  vim,autperfimonia,autperfraude,autper  alias  im 
probn  (^  fceleratits  artes occupantur.quodqui prxfunt,  inanes potim funtvmbr£, quantii 
admunnsfuu  exequenditpertinet^velmortuafimuLtchra,  quam  veriminiftri:  tadem  quod 
ciim  verho  Dtigiibernare  confcientia  debeant,  iniufla  ea  tyrannide  opprimunt  ,^multts 
impiarum  legum  vincuLis  conftricfas  tenent.  It.ine,  vt  non  modofpreti^  Dei  (j;«  homimtm 
leo-ihu6,fedproic(}aomniverecundia,fadaconfufiQinpromouendi6epifc(pii^presbyte~ 
ris  regnet :  libido  pro  iure  valeat :  raro  ahfit  ftmonia:  ^  tanquam  leuia  effenthxc  mala, 
correcJio infuturii feculum di^eratur?  Iamvbiiacetd^xtndicura,qu£reflatamptiii-smi' 
nifterij Jfecies?  lamprojfiritudt  confciemiarum  libertate,videmu-s quot  certamina Pau~ 
ltiifufceperit,quantaque  contentione  ea  exagitet.  ^t,qui  adhihuerit  in  iudicando  £qttita- 
tem,  intelliget profecio  longe  nunc iufliores  ms  habere  contendendi caufts .  In  tanta  eroo 
totiwspi£  dodrim  deprauatione,  in  tam  nefariapollutione  ftrramentcrii ,  in  tam  dcploratd 
£ccleft£ calamitate,qui nos  tamvehementer  commoueri oportuifje negant,  ijsnonalite/ 
potuimu,sfathfaccre,  niftvt  Deicultum,  ChrifIigloriam,ftlutcm  Ijominum,  totamftcro- 
rum  ^  Ecclefi£  adminiftrationem,pcrjidapatientiaproderemiis.  Speciofum  efl  modera- 
tionvs  nomen:pulchra  ^  lat{d.ihihsyirtm,tolerantia:fcdtenenda  ejlrcgida  vfque  adar^: 
flor  eji,  nefacrum  Deinomeprofcindi  impijs  blafphemijs ,  £temam  eiits  veritatcfujfnca 
ri  Diabolt  mendacijs ,  Chriftum  conFfui:  inquittari  eiips  myflcria,  crudcliter  interfici  m- 
feroi  animu  ,Ecclefiam  lethaliterfauciatam  cum  vltimo  exitio  tucfari ,paticnterfen.,t9us. 
Non  enim  h^c  effet  manfu£tudo,fedearum  rerii  incuria,  quthws  omniapofthaheri  oportet. 
HacienH6,quodpropofueram,fatts  oftendiffeme  confdo:nos  in  corripendn  Eccle- 
ft£  vitijs  nequaquamfuiffc  yehemcntiores,  quam  res  ipfaflagitahat.  Neque  id  noftros  re- 
prehenfres  fiigit.  Itaque  ad  alteram  criminaticnem  confugiunt.  Nihil  aliudnos  tu- 
ando  profeciffe  ,nifivtintefttnvsdifcordijsferueretorbis  Chriflianin,quifilteantepaca- 
f<«  erat.  ^dco  enim nihilcmcndationis  apparere ,vt prolapft in  detcritnfint omnia.ex  iis, 
quidoctrinanoftrafunt  amplexi  ,paucos  indeftctos  eJJemctiores:quin  etia  qutbufda,ftnon 
7naioni,at  diffolutiorU  nequiti£  audiciapr^buijfe.  obijCtuntpr£terea:  nuUam  ejfe  in  Iccle 
ftjsnoftrhs  difciplinam.piiUt^  abfttneii^  leges,nuUa  humilitatts  exercitia:plebem,qu£  nul- 
lo  iugo  retineatur,h'cetiaimpune  lafiuire.Poftremo,inuidtamnohts  de  honorumEcclefta- 
Jlicorumdircptionc Jactunt.  Principes  enim noftros  inea  ,nonfecm  atque  in  hofttlem 
pr£dam ,  inuoliffe:  ita  fjoliatam ,  indignaviolcntia,  Ecclefiamfuiffc:  hodicque,  conftifo 
dfcrimine  pojiidcri  ab  ijs  Eccieft£patrimonium,  quiin  medto  contcntionumjlrepitu  ea,fi' 

pp     i 


44,  D  E     K  E  C  E  S  S  I  T  A  T  E 

ne  iure.fine  honeno  vUo  titulo,occupauerint. 

Equidtm  non  nego,ciim  abjcjue  controuerfut  rcoTictret  impiettf  ,turhatum  eim  remum 
pernosfuiffe.    Qmd  fi  fan£ pt£que  docJrinx,  flatim atquc  mundo tlluxit,jj onte cmnesy 
promptUque animi^ ,  fcutipar erat, manum dedtffent,  non minw hodie  trancjuilla pax (3* 
quies  cffet  inter  omnes  Eccleft-t6,forente  Chrifltregno,quam  tunc,  ^ntichriflo  tyranni- 
dcm  ohttnente  .Definant  ergo,quos  yeritatt.^  curfum  tmpedire  con{lat,  cum  Chriflo  hellum 
vererc ,  ^Jlatim  optima  erit  concordia-.aut  dtffenfionum,  quas  agitant  ipft,culpam  in  nos 
reijcere  definant.  Nam  iftudcerte perqttam  iniquum  ejl,c\im  non  aliam  afepacis  conditio- 
nem  impetrarifufHneant,nifivt,profltgatapietatii  docfrina,  Chriflo  yelut  infepulchrum 
recondtto,  iterum  Ecclefiamfuhtgat^ntichriftiis,  nongloriarifrlv.m  tanquam innoxios , 
fednohii  etiam  yltro  infultare.nos  ,quinihil  aliudcupimns  quam  vnitatem,cuim  modo  yin- 
culumfit  £tema  Deiyeritas,  totum  crimen  ^  odtumfuflinere-.perinde  acfi  cotentionum 
effemui authores .  QuodnuUumfrucium ex docfrina noflra  confecutum effe exprobrant, 
fcio  equidem  nosprofams  hominihtts  oh  hanc  eandem  caufam  derifuieffe,  quod  infanahtles 
morhos  commouendo,nihilquam  exulceremm.  Sic  enim  exifltmant:  tamperdtto  Ecclefte 
flatu,fruftratentari remedta, ciimnuUafit fjes fanitatn.Vroinde mclim nihil  efje condu- 
dunt,quam malim henepofitum non mouere.  Quiin hunc modum loquuntur, Eccleft£ in- 
Jlaurationcm non  inteUimnt  upm  effe  Dei,  quodajj^e  opinioneque  hominum  nihilomagn 
pendeat,quam  aut  mortuorum  refurrecfio,aut  aliudmiraculum  ex  eogenere.Non  ergo  aut 
ex homtnum  voluntate,  aut ex  inclinatione temporum expecfanda ejl  hic a^endtfactlitits: 
fedper  medi.tm  deTferationcm prorumpere  conuenit.  Vult  Dominm  Euan^eliumfuuprX 
dicari.Hutc  m.tndttop.tre.tmm:^rfequamur,qub  nos  vocat.  Quis  futurmjit  fucceffm,in- 
quirere,non  ejlnoffrum.nifiqubdeum  qu.tm  optimum,^^;'  votis  optare,  ^precihm  a  Do- 
minopoftulare  dthemm:enitieti.im  omniftudin,fclicitudine,dtligentia,yt  taliA  contingat: 
tnterea  tamen  qu.tltfcunque  erit,£quo  animoferre. 

Immeritb  imur  hoc  nohii  crimini  datur,  non  tantum profuiffe  nos ,  quantum  ^  /?«- 
duimm,^  optandumfuiffet.  plantare  (^  rigare nos  Dem  luhet.fecimm.  Sclm  ipfe  ejl 
qui  dat incremcntum- Qutdfipro noffro voto d.ire nolif! Si quodnoftrarump.irtium erat, 
fdeliternos  ejje  exequutosconftat,nequidumplim  a  nohis requirant aduerfirij.defuccef- 
fu  minm  profpero  cuDeo  expoftulent.  Quanquam  idquoque  ,quod  ohtendiit  ,nuUt4  extare 
docfrin£  njftr£fruciu.f.xlfifimu  ejl.  oniitto  extem£ idololatri£ correcfionem ,t6tque fti 
perftttionum  ac  errorum:  qu£pro  nihilo  ducendi  non  ejl.     Sedan  nuUmeff  hicfrucfm, 
qubdmultivere pij  noht,s  acceptum  referunt, qubdDeumpuro  tandem  corde  colere  dtdice- 
rint?  qubdeum  coeperint  ferena  confcientia inuocare?  quodexperpetuis  tormenti6  liherati, 
yerum Chrifti guslum,inquo acquitfcerent ,perceperintl  Qubdji qu£rantur documenta, 
qu£  in  hominum  consfecfu  appareant  ,non  ita  infaliciter  nobtfcuagitur,  quinplurimkglo- 
riari  liceat.    Quam  muiti,  ciim  ante  corruptioris  yir£fuijfent,ita  refipuerunt,  vt  in  nouos 
homines  viderentur  conuerfi?  Q^am  multi,  ciim  omni rcprehenftone  caruijfet  eorum  ante 
acfa  vita,  imb  ciimpr£cl.tram  laudem  hahuijjet,  adeb  tamen  non  retrocejjerunt ,  vt  ahunde 
yitajua  teftentur,non  ejjejlerile  nec  infrucfuofum  noftrum  minifterium^Traducere  nos, 
adeuque  lacerarefms  calumnijs  hoftes  noftri  pojfunt:  apudtmperitospr£fertim:fedho  c  no 
hisnoneripient  ,quinplm  apudeos,quidocfrinamnoftram  funt  amplexi,innocenti£  ,inte- 
gritatis ,  ver£que  fancfimoni£  reptriatur ,  quaminijs  cmnibm  ,  qui  hahentur  inter  eos 
excelientijiimi.  Qubdfiquifunt ,  ytnimismultosf.ttemurejfe  ,qutadiaxandiunequitiA 
Ju£  h.then.is,Eu.tngclio  abntantur:  non  nouum  idquidem  ejh.fedquidadnos,  vt  eiips  culpam 

fuflinere 


R   E  F  O  R  M  A  N  D  AE      E  C  C  L  E  S  I  AE.  4fo 

fuftiKere  nos  oborteatfScitur  Euan^elit4m"i>nicam  ejje  hene  f<tnC{eque^iuendi  re^ 
^tilam.Q^odautem  non  cmncs  regife  f?atiuntur:cjubd etiam  alif  ,c]uafi  iu^o  Jolu ~ 
tt,uhertM  infoUfcuntyin  eo  agnofcimttiyerum  ejfe  quoddlcehat  Simeon:ChrtJ}tm 
in  hocpnjitum ejfe,yt  reuelentur ex multts cordthtn  cogitationes.Si  Euangelij  Itt 
cem,idto  acceridcre^lit occulta  impiorumnequitiadete^atur,  Deoplacet,inde E~ 
uangtiijminiflrii,eoriAmque  pridicationi  crimen conflare,  extremx,  impudtti£^ 
maltti£eft.  E^o^yeront.Uam  iUts  iniurtamfaBurw fm  ,ft  hocdequo  inmdtam 
conflare  nohk  conantur,  ineos  retorqueam.Vnde  enim  Ufiutendi  audaciam  arri~ 
ftunt  Dei  contemptores,nif  quod  in  medio  dtjfenftonum Jirepitu,  omnia  fhi  lice- 
reputant  ?  Stium  ero^o  hoc  ejfe  crimen  aojiofcant ,quodyeritatU  curfum  remora»' 
do,tmpunitatfmalunt  Improhorum. 

Qj-od  difciplina  ^  legihits ,  quxpopulum in  ordine  contineant  ,carere nos 
aiunt,ad  eam  yituperationcm  duplexnohu in promptu  efi  rejfonfio  .  Si  ordinem 
riteapudnos  cojiitutum  dixero,reftUent  me  quotidian£nofirorum  hominum  con~ 
ciones,quihui  difcipltnam  iacere  adhuc  negleClam deplorant.  Egolieroyftcutnos 
ijlo  hono  dejlitui  non  infcior ,ita per quosjleterit  ha^enus;^  nucJi^et,quominus 
eofruamur,reJf  iciendttm  (Jfc dico,yt  hiiculpa  imputetur.Ne^ent  hoftts noJ}ri,Ji 
pcJfunt,omnia  fe  machinart  ,  quonon  modo  lahorem  informandii  ordinandifque 
Eiclefiif  noflrum impediant,  fedquo  difipent  etiam  ac euertant  quicquidper  nos 
tnchoatum  futrit.  Sedulo  nos  quidem  in  Ecclefidi  xdtfcatione  elahoramus .  Dum 
in  operefnmu^  occupatijHi  nd  turhanda  principia  infejios  fe fuhinde ingeriit,nec 
yU^rti  nobtireLxxationem pern:ittunt ,  "^tcomponere  domefticum  Eccltftdi Jlatum 
liceat.     Pofiea  diJ?ipattonem ,  cuiui  ipfi  caufafunt , prohri  loco  nohis  ohte{}ant. 
Qii£nam  ifla  cfl  ino-tnutttu,  nolticontmuamexhiheremoleftiam:deindecrirriinis 
loco duccre,qt.hdpcr  eam  vmnes Ecclefxpartes conftituere  nonyacetl QHod mul 
tum  adhuf  dceft  ad pcrfcOiionem ,Dei>ngemituumnoJlrorum  ,homines  quenit- 
tun.  tefic<fu,,t..ydt  nonnuUa,  qu£  addifcipllnam  pertinehant,loco  mnuimtisNem 
pec,uem.\dr,iodtim  facere folent ,qt:icoUapfum idtfcium  reparare  cg^rediuntur, 
■yt iongejra  in  acerut.m  ^  confufa  ruinarum fraowenta  extrah.mt  ac  coUl^ant, 
aptar.d^^.pf^Jl^a  fno  lcco:ita  noht6  facere nectffe fuit .  N am  fiquid exyetert  difci- 
j  L  naf<ptrji  it,in  tantaEcchf^yafltatejitajin  deformi  ruinaru  aggere permlx 
tum  ^  pYutecium  ,  prljUnam  ficiem  amiferat,  yt  nuUum  adyfum ,ntji prius  ex^ 
traLum  extUa  confuftone  ,accommodart  pojftt. 

Vttnam  auten-fuo  faltcm  exemplo  nos  prouocarent .  Sed  quid^  Difcipllnam 
quinuUam  apudnos  ejje  clamitant,ipf  quamhahent^.  .Annon prdflaret^tttum 
juttmagnofere  ipfos  coramDeo  nohiJctim,(^  fateri,quam  nohu  exprohrare  quod 
mox  infua  capita  rttorqiieaturtDu^funtdifctpltndi,  panes .Vna  enim  ad clerum: 
altera "Vero  adplehem perttnet.  Scirenunc lielim ,quafeueritate clerum  fuum in 
honeftti  cafiijque  morthm  contineant .  Puriorem  tUam  0*  magvi  cxquifitamfan- 
£limoniam,ad  quam  clericos  adJiringuntanttquicanones,tUi6rcmitto.  scio  enim 
•^t tntta  rideant ,ciim  quis  ieges  tUiis,tam plurihti^ Jeculu  mortuAs,exdiuturna  ohli- 
utonefufttat.Tantumyul^aremin  eorum  clericnhoneftatem  reqpiro  :yt  finon 
exccU.tut')' tt<e tnnocentta jfaltem ne turpitudine ftnt Injames .  Sl  qutslielmuneri^ 
hus ,yeifauore ,yelfordidu  ohfequijs Pi/el fuhreptttla  commendattone  ohrepferit  ad 
facerdotiu ,ftmoniam  tjfe pronuntiant canones ^c^yindicart  iuhcnt. Quotufquifq; 

PP     *. 


4yt  DEKECESSITATE 

hodie en^yfjui  aliferperueniat^Sed^^ttleatjquemxdffiodum dixi,  fummus  ille rigo^-, 
Vcrumyt  nihii  legihus  pr^fcriptitmfit^Epifcoporhw  domos,apert£  ^  projlitu- 
t^ftmomx  (ffe  ojftcintis,(juantum  efdcderits  i  Qmd  dcRomana  curia  dicam  ,"V?ir 
licttatioriilw  paLimfuhtacere  facerdoti.i,lemcuimn  i.tm  liideturxum  ^  lenoci^ 
ntorum,(^yenejjciorum,(^  ohfcoeniorumfceierumftnt  mercedes  ?Si quafalter» 
inter  nos  yaiet  Ijumanitatu  ratto,duodecim  annorum puert^ mandari ^rcliiepifco^ 
patu,s,quantu  eH portetum?u4n  cum  coiapJns  c^deretur  Clirifi^ws ,indigntore  contit 
meiia  ajfeclmfuif^^n  apertim  Deo  ^  }}ominthtis  iHudi poteJl,cjuamyhtChri- 
fiianopopuio  regedo  pr^fiitur puer,^tn patrupaforijc^i  fede coUocatur^De pref 
hytervi  ^  Epifcopk  tta  fiatuunt  canonesiyt  infua  quifcjuefiatione  excuhtnf  agat: 
ne  quif  longiiis  ahfit  afua  Ecciefta .  Verumfng  amtps  nihtl  tale  prxcipi :  (juis  ra^ 
men  nonytdet,T urcarum quoque  iudihr^s profiitui  Ciyrifiianum  nomen,cum  pa- 
Jior  ^ocaturquifhiam  Ecciefi'X.,ad  quam  ne  femelQuidem  tota  liitaaccedat^Nam 
litqufi  iilic  perpetuo  hahttetpvhidefiinatw efipafior^iam pridem  rarum  exemplum 
efjecoepit.  Eptfcopt  ^  ^hhates ,aut  i pp proprias  auloi  hahent,  aut  ordtnarij funt 
tn  principum  auits.    ^iij profuo  qutfque genio  iocum  eiigunt  ^^^ht  deliciintur.. 
Quihuf  autenidmfuui  m4gi6piacet,tllil/erc  in  Ecciefttsfuis  reftdent  funt  enim  otio 
fiyentres,qui niiniminm  nouerut ,quam ojficiumfuum.  Vetttum  tUndqfoque efl 
antiquui  canonthm,ne  cui  attrihuerentur  duieEccleft£ .  Sit  hoc pro  ncn  di£lo  .  Sed 
quonam colore  excufa hitur  tantaaifurditas  ,  quod  quinque,  aut  plurafacerdotiit 
in  -vnum  iiominem  congeruntur^quodynui  ,  interdum  ettampuer,tres  Epijcopatus 
occupat,tanto  tnteruallo  dijfitos^l/t  eos  anmliertente ctrcuire  yixp<>ftr,etiam{i 
nihii  aiiud  apxt'.Examen,tn  promouendt^ftcerdotthits,^  morum,^  do^rin^^ca- 
nones  requirunt  exa^um  ^  enucieatum .Demm  fioc  ttmporilm<,ne  ad  tilamnimpf 
Aujler.im formulam aiiigentur  .  Sed^idemu^quam  indoCii,^  omnis ,non  rantvm 
fcienti(&,fcd  if.amprudenti^  expertes  -jftne  deieclutngerantur.Et  in  mulione  con- 
ducendo,maior  .-tnteacli£yit£ ratio  hahctur,quam in  eiigendofacerdore.Nthiifin- 
go:nihilampiifco.^guntquidcm,ceuhiJ}riones  in fcena,f.thuia:vt ftmulachrum 
aliquodanttqui  morts  repr^fentent.  Interrogantliei  Epifopi,yeleorumfujfra~ 
ganet,num  digniftnt,quos  dejlinaruntordinare.  .,4deilqutrefpondeat,dtgnot 
tjfe.  N^equeliero procui qu£rendus  e(l  tejlis,  aut pretio  corrumpendus  :  quiaenim 
ceremontA  tantiim  feruit  h£c  refjonfio,  eam  omnes  cubicuiarij,  tonfores,imitores 
cdoccntur.  lampoii  ordtnatiorHm,minima  inclertciifcortattom<fuJpicio,fecun- 
dum  antiquos  canones,corrigi  dehetifi  conuiCtumJuertt  crimen  ,ahdicatione  (^ex- 
communicattone puntendum  efi.     Remittamus aliqutd ex ajjeritate  tila  ')/eteri. 
Quid  tam€n,quodquottdiana  inilitifcortatiofic  toieatur,tanquam  iure  permijft 
foret?  Cieri(um,quiaut^enationt,aut  ale£,aut  comeJ?ationihus,autchoreti  tn- 
duigeat, nuih  modo ferendum,pronuntiant canones .  Quinetiam  eraduntexmi- 
niJierio,qutcunque infamia  aitqua notattfunt.  Simtiiter  eos  omnes, quifeimpii- 
cat projantsnegottti,  qui  ciuilthm ojjicijsje  ita  tmmtfcent^^yt  ahjirahantur a  mi- 
nifterij cura:qutdentque nonfunt  tn  munerefuo  exeq:endo  aj?tdui,  corrigi graui- 
ter,^  ntftrefpifcant  ,deponi pr£cipiunt .Excipient ,tam  ajpera  remedia,qu£ad 
yiuum  omnta^itiarefecant,£tateml)ancnonferre.  Stt ita.Nequeenim  tantam 
ah  tilii  puritatem  fagtto  .  Sedtam  ejjr^nem  peccandi  licentiam  inciericu  domi- 
nari,ytmundiim,aitoquicorrupttj^tmum,magii  infctant  ,  quaml/Um  aliusordo, 
c^uis  hoc  iUiA  ignofcat^.  Plebtt 


R  E  F  O  RM  A  N  D  At    E  C  C  L  t.  <yF 

p/tfe  "^ero  difaplina  fic  habet:  modo  clericts  maneat  inta£ittfua  domina- 
tio  ,  modo  trihutis  ac  rafinis  nihil  depereat ,  yt  reliqua  fere  omnia  aut  impune 
liceant,autpr£tereantnrne^li^enter.VidemuS}yt  in  omnegenm  nequitixpaJSitn 
diffluxerinthominummores  .  Neclieroetuirei  alios  aduocabo  tefles ,  quamte 
ipfuminuiBtji.CefarjyofqueiUufirijltmiPrincipes.Poffuntquide^curitafit^muU 
tecauft  adducijateor  fedinter  multas hdcpnma  erit,quodfuayel  indulgentia 
"i/elfocordia ,  improborum  lihidini  frma  laxarint facerdotes . Quidhodiel Quam' 
pur^andts  l/itijsjautfaltem  reprimendis,curaadhihent?vbimonttiones?ybi  cen^ 
fur£  ?  Excomunicatio^yt  alia  taceam,optimusdifciplin£  neruw,  quem  hahety^ 
fum?  Habent quidem,€Xcomunicationt6  nomine,tyrannicum  fulmen,  quodin  con- 
tumacesjytyocantjiaculantur.  Sedqttam  contumaciam  puniunt,  nifieorum,  q»i 
de  caujis  pecuniarijs  adtribunalfuumcitatipvelnonfhiterintfe  iudicio,yel  credi 
torihus,propter  inopiam,non  fatiffecerint?Ita  quodfaluberrimum  erat,adcorri' 
pendos  noxios ,remedium ,eo  tantum  modo  admiferos  innocentefque^exados  abu- 
tuntur.Ridiculu  porrh  efi,quodoccuitafacinora  interdum  anathemate  flageUant: 
vtfifurtumadmtffumfuerit,nec  reperiatur  author.^liena  cntm  eiiab  injiitu- 
tione  Chrifti  h^cratio .  C£terum,cttm  totpublica  dedecora  ante  omnium  oculos 
yerfenturyilliccejfat  excommunicatio.Ec adhuc  nobii»f*V*^ exprobrare audent, 
apudquos omnifijic funt  dtjiipata  ?  Quanquam  nihileorumaccufationeiuuamur, 
ftin  eodem  fumm reatu  .  Sedenim  non  huc pertinehant , qu£  haBentts dixi,yt  cri~ 
9»en,quonos  infam.int,ineos  retorquendo,  anobti  ahfler^eremfedytoQenderem 
cualnfuerit  eximia  iUa  difciplina ,  quam  anobisiabefa^atamfuijje  conquerun 
tur.Sifacere  comparationem  iibeat jnon^^ieremurjquin  aliquanto  faltem  ordina- 
tior  ah  omnihuspijs  iudtceturnojlra  quaiifcunque  diflipatio,quam  tottss  eorum  or- 
do  ,quo  gioriantur.  NonblandiormaiunodriAyCumhxcdico.  Scioquammulta 
defyderari  in  nobupoflint.Etcertc,ft  hodie  nos  Deuslfocaret  adcaiculum,dtffici 
Its  ejfetexcufatio:  fedcum  hofiihus  nofirUrefj^ondendum  efi,  meliorem  habemus 
caufam,^  faciliorem  yiCloriam  q  uam  yellemus, 

S  imiin  impudentiA  eil ,  quhd  diripi  apud  n  os  Eccleji£  opei  ,^  in  profanos 
ifm  conuerti  clamitant.Sinihii  hic  apudnospeccaridixero,mentiar.Etfane,raro 
tant£rerum  conuerflones  flunt^quin  fecumtrahant  aliquidincommodi .  Siquid 
igitur  hic peccatum  e^tnon  excufo.C£terum,qua  fronte  rwbis  crimen  hoc aduer- 
jarij  intendunt  ?  Ecclejidifacuitates  inalienos  yfus  conuertere  .facrile^ium  ejfe 
dtcunt.  ./iJfentior../ddijciunt,Jieri  hoc  a  nobk.  Excipio,nos  minime  fubterfugere, 
quinpronohts  rejjiondeamus :modo  ipjiquoque  ad  caufam  dicend^mlficijiimpa' 
rati'yeniant.Mox  igiturdenobii-.intereayideamttsqutdipJifaciant.DeEpifco- 
pU  nihiidico:ntfiquodomnesyident,eos  nonf^iendoremodhyedium,  menfarum 
lautitijs  ,copioJ'o  famulitio  ,palatiorum  magniflcentia  ,omnidenique  iuxtis ge^ 
nerecertare  cum  princtpihm-.fed ettam  in  fumptm  muithfoediores  diiapidare  opes 
ecciefafticAi,ac  profundere.  Taceoyenationes :  taceo  ale£  ludum :  taceo  reliqutts 
yoiuptateSfquA  non  exiguam  reditus  partem  abforhent.  Sedab  Ecclefia  fume- 
reeos  qttod  tnfcorta^  lenones  experidantjidl/erh  nima  indi^um.  lamhoc 
qutdem  abfurdum,non  dicomodhpompa  &  apparatufuperhire,fedtlltiredunda- 
repvnde  po^int,  Futt  olim  tempus  illud,ciim  tn  facerdotibusgloriofa pr^dicare- 
turpa^ipen*s  .  Sicenim  fiabeturtnaclu  .Aquiieienfisfynodt .  Oiimquoquefart^ 


4jj  DE     N  E  C  E  S  S  I  T  A  TE 

cu\   citurnfuit  j^t Epifcopusnonprocul ab Ecclefiajhojj^itiolumjl/ilem  menfam,^ 
4.cap.i4  fupelleciilemhabcret.  Veviimy^Vt  fxceffat antiqum  lUerigor: poftquamiaml^nX 
cum  opftlentia  muh<&  corrupteU  fuccretterant ,  titnc  quoque  tamen  confirmats 
iterum  lex  antiqua  fuitpvt  prouenttium  Ecclejlaflicorum  quatuor  jierent  portio- 
nesCvna  Epifcopo  cederet,propter  hof^italitatem,^  fufceptionem  pauperum:al~ 
teraclerQ:tertiapauperihm  :  quarta,  reparandvi  Ecclefits,     Hancrationem  fut$ 
quoque  £tateliiguiffe  tejlatur  Gregorins .  Pr£terea,yt null£  fnt  le^es,jicut  ali- 
quando  null£  fuerunt  (h£c  enim,quam  dixi,  quemadmodum  ^  ali£,  exmalts  mo- 
uanuin!°  ^^^^  "'*''*  ^T^)  yerifiimum  tamen  effe  iUud  Hieronymi,  nemo  non  fatehitur  :glo' 
riam  cffe  epifcopt,paiiperum  opihnsprouidere  :  ignominiamomniumfacerdotum, 
proprijs fludere  diuitijs .  .Aufieriu^s forte yidehitur  quodiUicquoque iubet,men~ 
fulamfacerdoth  peregrinis^ pauperihus  patere.fed  £qtte  tamen  eft  yerum..Ah~ 
hates  quopropiuf,  redituum  amphtudine,accedunt  adepifcopos,eofunt  iUlsfimi- 
liores.CanonicisO'  parochk,quia  ad  ingluuiem,delicias  y^  pompam,non  fuppe- 
tehafynum  facerdotium  ,faciU  compendium ,  quo  huic  incommodo  mederentur, 
tnuenerunt.     Nihil  enim  ohflat ,  qmminus  quatuor  aut  quinque ficerdotiorum 
prouentum  recipiat~vnHS,quimultopliisdeglutire  poffetyno  menfe,quam  haheat 
in  totum  annum.De  onere/ion agitur.Sunt  enim  in promptuyicarij ,qui libenter 
fupponant  humeros  ,modo  portiunculam  aliquam  liguriant.    Qujnetiam  pauci 
reperiuntur^qui^yno  eptfcopatu,aut abhatia^^na fmtcontenti.     Clericos,qut  pu-   \ 
c.  Glcri-  hlico  aluntur  Ecclefi£fumptu,cum  expatrimoniopofiintliiuere,fxrilegosHiero 
cosi.quac  njmus appcUat.     Qutdergo  deijs  fentiendum,qui  tres  fimuliepifcopati*s,hocefi, 
aut  quinquaginta,aut  centumhoneflapatrimonia  ingurgitant?  Etne  paucorum 
culpa  immeritofe  traduci  conquerantur,quid dc  !.iffentiendum,qui puhlicis  Eccle- 
fi£  flipendijs  non  luxurtantur  modo  ,fedad  foluendas  lenonibtts  ac  fcortU  mer- 
ccdes,ahutunti4r?  .Atqui,iam  nihil  dico,quod  nonjit  "yulgare.  ^dde,qubdjlro- 
»entur,qu6nam  iurel/elfrugale  modicmnquefiipendium  accipiant  ,nondico  om- 
nes,fedpauciiUi ,  quiinfacerdottjsfukrefident  ,  neadhancquidem  quxfiionent 
quodreJbondeant,erit.      Quibitsenim  officijs  idmerentur? Quemadmodum olim 
fubLere  qui altari  fcruiehantyliiuehant  ex  altari  litanuncqui  Euangelium  an- 
nuntiant ,  ex  Euangelio yiuere  ^tquum  efl .  atque  itaDem  prxcepit,    Hxcfunt 
Pauliyerba:  Exhibeantergonobts  Euangelij  minifhros  (^  fiipendium  iUis  non 
«cort  conccdam.  Neque  enim  houi  trituranti  os  ohligandum.  Boues  autem  aran- 
tes efurire,^  inertes  aftnos pafci, quam ah  ormiratione diffentaneum? .Atqui , 
feruirefe  altaridicent.  Rejpondeo,  altarUminiJierioyicium  meruiffe facerdotes 
fubLege:aliam  effe  rationem  noui  TefiamentifficutPaultis  teflatur.  Et  qu^funt 
tfiacirca  altareobfequiajquihuslitSiumdeheriia^ant^Nempequbdperaguntfuas 
Miffu,^  cantiUantin  templis,hodefi,partim  operam finefruBu  ludunt , partim 
facrtlegium perpetrant,quo  ira  Dei prouocetur  .  En  curiUis  ex publico pr&beantur 
aitmenta. 

Hifunt,qui  inexpiabilis  facrilegij  noflros  principes  accufant,quod  patrimo- 
nium  Ecclefi£,Deo  confecratum,rapuerint  peryim  ^fummam  iniuriam:^  nunc' 
inprofanosyfm  dilapident.  lamquidemteftatns fum,noUeme  omnia,qu£apud 
nosflunt,excufare  :  quin  potius  non  maiorem  alicubi  rationem  haberi  ^ytineos 
tantitm  yfus  impendantur  Ecclefix  reditus ,  quibta  funt dedicati ,mihi  dijflice- 

re 


R  E  F  O  R  M  A  N  D  AE     E  C  C  L  E:  4f4 

^profiteor.  Mccum  ett.im idgemunt omnts  hont.Veriir»,hoc tantum  inpr^rcn^ 
I  •fw  a?itur:rapuerintne perfacrile^ium  Ecclejldt  bonaprincipes  noJlri,cumex  ft~ 
xerdotumiir  monachorumerepra  manibt^s,  eaadfereceperunt?  Numqitia  alior- 
fumea  conferunt  ,c^uarn  adfagtnandos  illosl/entresjdco  ipfa  profancnt .  Suam  e~ 
nimadueifarij,non  Chriilt,nec  Eccleft£,caufar» a^unt.  Fateorcerre,orauetudi^ 
fju pronuntiari aduerfits  eos,qui Ealeftam  fpoliauerint,ytfibi raperent  quod il- 
liuferat .  Sedratiofmuladditur,quta~)>eros  minifiros fraudentfuoyiClu-.quia, 
fauperes  fame  necando,reifintfan^utnts.Hoc  autem  quid  adnoflros  aduerfarios? 
■^m  enim,  ex  eornm  cohorte  teftahttur,  quoddefeolim  tejlanpseft  ^mhrofitis:  r  .n ,. 
fumptum  effe  egemrum  quicquid pofidet?     Item ,  nihil hahere  epifcopum,quod £pift!jV 
fauperum  nonftt.     Imo  quotufquifque  eil  eorum  ,  qui  non  £qui  licenter  eo  auod  ^  ^^' 
poRidet,  ahutatur,  acfilthidintfua,  ad quamlihet profiiftonem,  expofitum  foret? 
Truilra ergofihi  aUata  effe expoflulant jquxnec^yllo  iure  occupabant ,  ^ dtla- 
*)idahant perfummumnefas .  Nonenim  licuithoc  modo  nofiris  principibus,fede~ 
tiam  necejfefuit .  Quid entm  cum Ecclefiam.lierts  miniilrtsnudam ac  deflitutam 
(ernerent ;  reditm  autem,  qui  alendts miniffrts  dicati  effcnt ,  ahotiofis  tgnauifquc 
hominihu6fupprtmi:cum  Chriftiac paupertim  patrimonium cemtrent,yel ino^ur- 
^ttariapaucvs  ,yel  infumptunfos  luxits  diffolute  profundi , an  non  admouerent 
tnanum-Imoium  ohflinatos  l/eritatti  hofles,Ecclcf£patrimonioincuhctre,^eo, 
ad  Chriflumimpugnandum,ad  opprimendam  pietatU  doCirinam ,  ad perfequen- 
dos eiiti minijlros ,abuti  cernerent,an  non  excuterent protinns  ex  eorum  manihtis, 
Ke adyexandam  Eccleftam,Ecclefi£faltem  opihtts arntati inflruCiique effentfZau 
datur  S pirittn  fanBt  teflimonio  Rex  loas  ,quodiumfacriis  ohlationcs  perperam 
tonfumi  afacerdotihui,animaduerteret ,qu£floremfuum pr^fecerit  rationihus  re~ 
fofcendti.  Et  tamen  illi  erant  facerdotes ,  quihns  ordinariam  adminiflrationem 
Deus  mandauerat.  Quidergocum  ijs  agendum,  quinec funguntur  legitimo  mi- 
«ifierio,  nec  templimodo  inftaurationem ,  fcut  lUi  ,ne^li^unt  ,fed  ad  diruend.tm 
£cclefam  neruos  opefque  omnes  impendunt? 

VerUm  adminifiratio  qualis  ?  dicet  quifj)iam:Sane,ytnonpenitus  reprehen- 
(ionecareat,longefaltem  ^  melior  (^  fanCltor ,quam  in  hoftium  noftrorum par- 
tibu^.Indefaitem  alunturlieri  miniftri,qui populum  falutUdoBrinapafcantxum 
antehac  nud£  ac  deflitut£  aPaftorihui  Ecclcfix,fumptH  tamen  alimentorum gra- 
ttarentur.vhicunque  fchoU  erant  autptochotrophia,manent:auCii  etiaalicuhi  re 
ditU6 ,  nufquam  imminuti.  Multis  etiam  locts  in  yicem  monafteriorum  infli-. 
tutaptochotrophia ,  qu£antenon  fuerant:  altcuhi etiam  creil<e  nou£fchoUr^hi 
nonmagiflris  tantum  ordinatafuntftipendia,  fedpueri  qiioque  in  eamfpem  edt4~ 
cantur^lt  poftea  Eccltfi£  feruiant.  Denique,multa  commoda  in  communeper- 
(ipiunt  Eccteft£  ex  ijs  opihus,  quas  facerdotes  ^  monachi prius  foli  heluahan- 
tur.  Neque  exiguafortio  in  fumptus  extraordinarios  ahfumitur:  qui  tamen  o- 
ptimoiure  inrarioneml>eniredehent.  Certum  eft,multoplusconfumi,rehu,sit(* 
fonfnfis^quam  fi  compofito  certo  erdine,inter  Ecdeftas  conueniret.Eiufmodi  im- 
ftnfis  ,qu£non  priuati  compend^  vyatia  ,fed  inpublicam  Ecclefdt  neceflttatem 
jiunt  ,noftis  principibu^  ac  ciuitattbtts  non  ferri  expenfas  ,perqua>n  iniquumforet . 
l> y£terea  nonfuhducunt  aduerfarij  rapinas  lUas  (^  tniuftas  exadiones,quibus  Ec- 
dcfixfubfacrijicn  expilahantH.rinmc  aytefuntfuhleuat£.  Verum  oh  ynam  caufam 


'  hn^ 


*^f  DENECESSITATE 

frofcf.^crU.cua  efi  tota  h.Muutio-.ciuhd  um  ante  triennium  teQ.ti  r.ntno^ 
'I^^^i^^^r.c'pe.^n^amfenulU^^ 

Cjreosfuaprom,J?,one  olfiriaos.  E.tatetiamln  mamb>. hoL^mZet 
-Vtaddoartn^  confenfionem  earesnondebeat  ejfe impcdtmento  ''"'"'^'**- 

Vlnm.macpr^apuum  ^onos  .rauant^crimene^  faa^abEccleMrcet 
fion.    ^t^ue  hcferocnernob.  .nfultant,^uodnulU  caufafit,cur  J^Lptu 
^<^'^'l'^^^f-^^f^^<^rn.Verum,ciuan^^^ 
r"-J^om,numl,br^^^^^^ 

fiad,fi.dere,nec  ab  e,,. commun,one  ejfe  al,enos  .  Ldcjuia  f^ecofo  ,Z  tdl 
tmlo,et,app  d,oqu,C^cordatisperfiyin.ereoculos  /olent    te  L  ^  /?  / 

defenfion,  nofir.  aurem  ,nte^am pr.beatts :  de,nde,ne protnL ,  Jud^E^^ 
nomtne,  terream,n,-yt  mem,ner,tis,tale  omnino  cum  iLata  ruirTliFrr    r\ 

rem,,nomn,umauar,t,amcrudel,tatem,  &  i,b,dines  l,ber,Js  muehZnturl7 
t,nuo,ll,s  regerebaturciuodhodiefimper  ,n  ore habent aduerrxru  nZT       '     . 
mun,fentent,a  d.fcedendo^Ecclefi.fandere  ^mtater^Zlttl^^^^^^^^       "  "'^' 
cefi.  re^,menpenesfarerdotes,[uLon  temere aZauT,^^^^^^^^^^^ 
^'^fI^^^otJeratLo„^t,.fi:t,nfin^^^^^^^ 

'*¥oj'r»u.contentt.Erat,ll,cutotoficerdoti-,U.,one^^^^^^ 

petendum  erant  ,Uorum  arma:Venite,cLfi,rem^  ac^erfi^  ^^^  "^Z"" 

^f^-ff^^^oteper,b,t:necconfilia^fcne!Lcfermo^^^^^^^^ 
fi^cerdos,cu,u,nonfiare,ud,cio,capitaleert     TnrullV^^^'^  -^^^^ 

ymtatem  y,olat,qu,,  fola  Dcl^erit.t.  inl     T     J"''''"'^<'>"  '^^Mat.^i  Ecclei£ 

fM-^^t,cu.er,lrLet^^^^^^^ 

'A^^^rdotum,mpitJ:lZ^^^^^^^^ 

Bet^erttatem,kProphetif^<y^  ^f,nO./,<Jj^-'         '  ^iohu  ^ternam ' 

^ue adel  auu.tnteUeZmpum^^^^^^^  ofiendere^at^ 

m^ontabEccieftt;ZT^^^^^^^^^^ 

Q-'dhahent,ciuoLyr.eant-prorrL,lnM^^^^^^ 

f.  reg,men  .  .At  c^uanttmeltort  tu^hoda^^^^^^^  ^^^^^" 

^.''^''>-^'^^odtepr.fulesl.ocdr,nulJts,necdtutn.,n^^^^^^^^^^^ 
buntfuamyocattonem.Stnt  tamenpares.  Nin  ,,L  AT  ^<^'^:''^''^^''°^'*- 
fana.m  ^ropheram  ,nth,UduerfuLo  plfjJZ^^^^^^^^ 
1  llum  ^num  ,  exempl,  crratia   nom.n  ,u,     /'/'''J'''^''  ''^o  Ecclefi^  nomtne. 


R  E  F  O  R  M  A  N  D  AE     E  C  C  L  E:  4^g 

Prophet£,ah  impijifacerduribus,  ^/tinftcrificijs  i^preciku  comunionem  intcrea 
cum  tUncoterent.  Fateorxiim ad idoloittriam non cogerentur.Sed qucm Prophe- 
tarumlep-immyntjuamfacrijjcaJJeinBethel^quemettampiorumimpuri^sfacrifcijs 
putamfn  communtcajje-.cum  templum ab  ^ntiocho poUutum,^ profanx, lUuc  ce- 
remonix  introdud^  ejfent? 

Summa  hucJpeClat ,  l/tferuos  Domint  inteUi^atts  inanemEcclefix,  titu- 
lum  nunquam  morari  folitos  fuiffe ,  cum  ad jlabiltendum  impietatu  rcnum  ob- 
tenderetur.    Proinde,  non  fatU  efi  Eccleftam  iaclare,fed  adhihcndum  efl  tudi- 
cium-rvt,qu£ ftlieraEcclefa, &  qualtf  fit  eimlmitas,  nouerimw.  Hoc  autem 
primum  omnium  ejl,  ne  Ecclefiam  a  Chrifto  capite fuo,feparemni .  Chrtftim,cum. 
dico  ,coniunBum  inteUtgo  cum  Euangelij  fui  doClrina ,  quam  fuo  fano-uine ohji^ 
vnauit.  Ergo  ytfe  1/eram  effe  Ecclefiam  perfuadeant  aduerfarij,ante  omnta  pu^ 
ramDeidoCirinam  apudfe  effe  ojlendant  oportet.  ^tque  idefi,qHodf£pe  di-^ 
cimns,ptrpetua  bene  ordinatx  EccUftx, infignia effe ,  fanam  do^rin£  pr^dicatio- 
nem,^ purum  Sacramentnrumyfum  .Fundatam  enimeamejfe  in  Propheticac^ 
^poftolica  doClrina  cumteJreturPaulifs  ,  nifthocfundamento  fulciatur ,  ruere 
extemplo  necejfe  efl .  Vtnio  adnojlros  aduerfarios  .  Chriftum  a  fua  pa.rtihus 
Jiare ,  magnijice  iaclant  lUi  quidem :  fedtunc  illts  fdesdemnm  h.thehitur  ,fieum 
inl>erho fho  exhiheant .  Ecclefix,  yocem  identidem  inculcant.Scdqu<£.rimti4,yht~ 
riitmfit  tUa  do6lrina  ,  quamPaultts  ~Vnictim  facit  Eccleft£fmdamenttim.    Videt 
iam  pyofiCiO  Alaiejlivs  tua,  C£far,multum  inrercjfe^yerit.tre  Eccleft£,  annomine 
armcntfehojlesnoilri  ,ad  nos  ohruendos.  ^h Ecclefta ,communi Jidvlium  om- 
niimmatre,  columna^  frmamenroyeritatis  ,qui  difcedunt,eosa  Chrtfio  etium 
dejicere,  nos  £quefatemur,  atque  ipfi :  fedEcclefiam  requirimtis ,  qu£  flios  fnos 
incomiptihtli femine  adimmortalitxtem gignat:qu£  genitos  aittfbiritu.tli  ctbo 
(^ftmen  autem  tUud,accihtiS  iUe,yerbumI)ei  efl)qu£ puram^  integram  cufto- 
diatfuo  mtnifterioyerttatem  tUarn , quam Dew in  eiits  finumdepofuit.  lUanot.-t 
tfiminime  dubia ,minime faUax : quam  Dcusipfe  Ecclefi£fu£tmprejltt,l/t  inde 
dignofccretur.   Ntmyidemur  iniquum poftuUre^vht  ergo nihil  extat  tale,nul- 
laiUic  relucet Ecclefi£  ftcies .Si  nomenohtendttur,  notum eji  iUud  leremix  -.frit- 
flrayerViA  mendacibtts gloriari  impiosfacerdotes,dumcLtmttant  :  TemplumDo- 
mini,TemplumDomini  ,Templum  Domini.cum  exTemplo  DcminiJJjcluncamU 
tronumfecerint. 

SimiliterEcclefi^ynitatem,  qualts  a  Paulo  dcfcrihitur,tefamurnohiseJfe 
facrofanClam :  ^  anathtfna  pronunttamm  aducrfm  omnes ,  qui  eamyUo  modt 
yiolauerint..yih  hoc  itaqueprincipio  ynitatem ducit P a,ulits ,quhdynns  fit  D ens , 
ynafdes,yni:m  Baptifma  :quodyntts  fit  omnium Pater ,  qui  nos  inj]fcm  ynam 
"yocauerit.  Tunc  e)go  ynum  crimus  corptti ,  ^  yntisjptrittts  ,  quem.tdmodum 
illic  pr£cipit,Jiyni  Dco  adfj£reainHi:idque,jideinodo  tnternoscoUigati.  Porrb 
memoria  rcpetcndum,  qtiod  alihi  dicit:Jidcm  effe  ex  Deiyerbo  .  Stt  crgo  hoc  con^ 
Jhtutum,  tunc  conjlare  tnter  nosfanfiam  ynttatem  ,  ciim  tnpura  doclrtna  confen- 
tientcs  ,  tn  ynum  Chrijlum  coaUfcimn-s.  Etftne  ,  Ji  in  quamiihct  doclrtnam  con- 
fpirare  f'Jficerct,quo  iam  tndtcio  amplim  a  proftnts  tmpiorumfaclionihmDei 
hccicfa  difcerncretur?  Quamohrem ^paulu poft Juhittngit ^poQoLm ,  ad&difca- 
ttontm  EccUfi£  injlttutim  effe  a  Chnjlo  minijlerium ,  doaec  peruemamm  in 


i 


^,^  DE     NECESSITATE 

{idciynitatem:loceft,.ignitionemjilij  De i:ne  fmni amplttts  j>ueri ,  qui  circunfe- 
ramurquolihctl^entodoclrinx^fcdlieritatemjeciantes  in  charitate,  crefcamm  in 
iUnm  ,(]iiie^cafut.  Poteratne afertim  totam  Ecclefi£  i>nitatem  inclttd^ire  in 
fanclal/erx.  doCtrin£  concordia,  quamdum  adchriftum,  adfdem,  qu£  etmamt- 
tione  continetUY,id  yeritatnohtdtentiamreuocat^Nequeyero  hoclongademon- 
flratione  opmhahet  apudeos  jCjui  Ecclcftam  cogitant  ouile  illudeffe  ,cuifolus 
Chrtflu^  pr£efi  lyhtyna  eiu.sl'Oxauditur,  ^  difcernitur  ab  alienorum yoce.^t- 
que idquoque altht  conjirmat,cum  pro  Romanti  Deum precatur,ytl)numfentiant 
cmnes,fedfccundum  Chrifiiim:yt  l^nanimes  honorent  Deum. 

Proinde,adChriflum  accedant  aduerfarij  noflri  primiim  :  (<;*  tunc  reos 
rf.hifmatis  nos  faciant ,quod  ahipfis  indoClrtna  difidere  aufi  fmui.    Cumyero 
tam  planumfecerim,  proflt^atum  ejfe  Chriilumex  eorumcontubernio  ,extermi~ 
natam  effeEuano-clij  eiu^  doOrinam,  hoc  tantumin nobii  accufant ,  quodchrifto 
potiiu  adh&reammiquam  fihi,    Cui enim ,ohfecro ,perfuadeant ,quicunque abduci 
k  Chriflo  ,  eiufque  yeritate,  recuf-nt  ,1/tfe  in  homtnum  tradant poteflatem ,  eos 
fchifmattcos ,  cir  ab  Eccleft£  confortio  tranffugas  effe  ?  Fateor  certe  ,  honorem 
hahendum  effc  facerdotthi44 :  (^  magnumeffe pericuium  indejj>eilu  ordtnarit po- 
teftatvs.     Quare-fi  non  temere  ovdinartA  potefiati  refiftendum  effe  dixerint, 
non  d:jftc::lttr  fuhfcrihimtn.     Neque  enim  rudes  adeo  fumm,  qutn  yideamm, 
quantafitftttura  pcrturhatio,nifi  authoritas  deferaturijs  qui  prifunt.    Conftet 
eroo  fitt»  paftorthtis  honorifcd  ita,ne  qutd  tmmtnuat  ex  fummo  Chrtfli  impe^ 
rio:cut  &  lUos .&  omncs  ad^num,fuheffe  oportet.Hac  entin  condtttone  fe  oltm 
J fraiiiticx  Ec(ltfi£  rcvimedcdiffe facerdotihta,  teftaturDetnper  Malachiam, 
"yt  faC\£  cum  illti  paCuonvs  fdcm  pr^flarent.     Nempe  ,  yt  labia  eorum  cufiodi- 
rentfcientiam ,(;^  legtm populo  cxponerent.  Huic  paiitoni cur»  minime  tuncjha- 
rentfacerdotes  fotdin fuum ,tUorum perfldia  abrogatum,  iamque irritum  cffc,prO' 
nuntiat.   TaUmtur  ,fi  altafe  /e^e  coUocatos  in  Eccleft£  regimine  arhitrantur, 
quam  yt yerit.-t^s  Dei  mintfhijint  ac  teftes.    Quandtu  ergo,  contra  officij fui 
lenm acformulam,  beUum  cum  Deiyeritate gerere pergent ,  ne  ftbt poteftatem 
yfurpent,quam  Dcits non  nifi,fuh ea,quam  dixtmm,condttione pvel  olimfacerdo- 
tthm,yelnunc  epifcopts,contuiit. 

Verum,quia  Ea  lcfiA  communionem  in  illo  regiminhgenere,  quod  ipfifihi 
fnxerunt,inclufxm tffe pirfuafifunT,eo  fololiiciffe fihiyidcntur,cum nobii  alte- 
nationem a R omanafcdc  ohijcium .N ohis  yero  de prtmatu  R oman^  fedts,quo tan- 
toperegloriantur  ,nonefldtfficiitircfJ)onfto.  Sedeam  dtfputationem ,tum quia 
nimvs proiixa  foret.tum  quia  copiofetraCiata  ejla  noflns  hominihM,  incnon  in- 
o-yedtar.Tamum  hoca  vobispoj}ui.tbo,tnutBifi.C£ftr,^  tiluflrijiimi Prtncipes, 
De  Cm-yt  Cyprtanu/ii  audiatts  diffcrentem  ,exquo  pottus  ordine  dtflimandafttyobts 
phcicate  ,        EcciefiAcommunio ,quam  ad  foium RomanumPonttficem aducrfarij  nofiri 

prelacor.  '  J  ,.  ,  r   n  i-      r  n  ■  r  i        t      r,  • 

rtuocant.  Nam  ">«  Eccl:Jiafrtc£  concordi£  fontem  confrttutt  tn  Jolo  Chriitt 
ebifopatu.cutth  afinguiis  in  folidum  partem  teneri  afftrmat ,  pojiea  fuhiungit: 
Etciejiayna  eft,qh£  inmuititudinim  latiii^  incremtnto  f(£cundttatt4  extenditur: 
quomodo foitiradii  muiti ,ftd lumen^ynum^ramt  arborumulti,fedrobur^num  te- 
■naci radicefsir.datum:^  defonteyno  rtui piurtmt  defluunt:numeroJtai  iif.etdtf- 
fujaytdeaturexundantn copix iargttate,ynitai  tamoi' tnanet  in ortgtne. .Aueile 

radtum 


R  EF  ORMA  N  D  AE     EC  C  L  E;  4yt 

rttdiumfolts  k  corpore  ,diuiftonem  'yriim  nortcapit.^harhore  frnnge  mmum, 
fru^us germinarenon poterit.  .^4 fonte prxcide  riuum: pruiftts ttrefcit .  Sic  ^ 
Ecclefta  D  omini  luce  perfufa  ,  fer  totum  orhem  forrigitur :  ynum  tttmen  lu" 
men  eit ,  quodl/hique  di0unditur,nec  corportsynitasfeparatur.  Proinde  hxrefes 
Cjr  fchifmata  inde  oriripronuntiat ,  quod adyeritatis  ori^irtem  nott  reditur ,  nec 
caput  qudtritur  ,nec  cosleftif  magiStri  doClrinti  feruatur.  Talem  nohii  hie- 
rarchiam  ft  exhiheant :  in  qua  fc  emineant  epifcopi,yt  Chrifio  fuhtffenonre^ 
cufent:ytah  illo  jtanquam  ynico  capite  ,pendeant ,(^  ad  ipfum  referantur: 
in quafc interfefratemam  focietatem colantpvt  non  alionodo,  quameitts  l/eri^ 
tate,fmtcolligati:tumliero  nuUo  non  anathemate  dignosfatear  ,  fiqui  erunt, 
qui  non  eam  reuerenter,fummaqueohedientia,ohferuent.  Hxcyero  mendax 
hierarchii  larua,  qua  fuperhiunt ,quid omnino  hahetfmile?  Vnus principatum, 
Chriflil/ice^tenetPontifex Romanus  ,quiahfque le^e  f^ modo  , tyrannicO more, 
imo  dijfolutiore  impudentia,  quamtyrannusquifquam  ,dominatur.  Reliquunt 
corpus  ad  tllittsmao^ifnormam,quamChriiii,compoffum.ExtinBumillud  lumen, 
de  quo  loquitur  Cypriantis:pr£clufafontiifcaturi^o  :deniijue,fola  a  rhoru  proceri- 
tcii,aradice  pr£cifa,ofientatur. 

Nonahsreefl,fcio,  quod de afferendo  Romantfedhprimatu  italahorant 
aduerfarij-.in  quofcilicet  conjijiere,  ^fe,  ^^  fua  omnia ,  animaduertunt.    Sed 
-iiejlrum  eii,inuidiJ?.C£far,  ^  illufiriJi.Principes ,dij^icere ac pr£cauere,ne  >o- 
Itiyftcut  imperitti  facere foliti funt,inani fuco  iUudant.  Principio  hunc,quem  ia~ 
£iant,primatum,nuUa  Dii  authoritate ,fed  nudo  hominumarhitrio  conjlitutum 
ft'.iffe,iamfateri  ipft  quoquecoguntur.Saltem  id  cumofiendimm^ctiamftnonpa- 
lam  aJfentiantur,contra  tamenpugnare,quodammodo  eos  pudet.Fuit  quidemtem 
j>tis,cum  audaBerScriptur£  tejiimcnijs,ad  tam  craj?!  medacij  confrmationem  ahtt- 
terentur  :fed^hi  comminiii  certatum  fuit ,  facile fuit  excutere  deeorum  mani- 
hfi  fefiucAS,qutu  progladijs proculoJientauerant.ItaqueDeilierhodeflituti^cott 
fugiuntad^etuJiattffuhJidium.Sedinde  etiam  nuUo  ne^otio  eos  depeUirmis.PaH" 
latim  enim  emerfiffe  Romanos  Pontijices  adhoc  honortffajii^ium,  quodahannU 
circiter  quadrin^entis  occuparunt,  yelpotius  ajiu  partim  ^  malis  artihus  ohre- 
ffffe,partim^iolenter  irrupijfe,  tumJanCiorumpatrufcripta,  tum  a6ia  concilio- 
rum,tum  hifiori€planumfactunt.Verum  vt  iUiflitrunque  remittamM:yt,inquamf 
nohif  concedentibus  ohtineant,  f^  coUatum  diuinitui Romart£  fedi primatum :  ^ 
conjirmatum  perpetuolieterii  Ecclejix  confenfu  fuijfe;tunc  tamen  demum  his  effet 
locus,ft  Roma (^  yeram  Ecclejiam  haheret,  ^  yerum epifcopum,   Neque  enim 
Jiahitfeda  honor,yhi nuUaamplius eritfedes.Ohfecro,qua  tn re epifcopum  fe pr£- 
Jiat  P  ontifex  Romanus,yt  taltf  a  noh^  cenfeaturl  Notum  eji  illud.y4ugu^ini:Epi- 
fcopatum  ojficijnomeeffe,no  honoris.Et  has  ejfe  epifcopi  partes  dejiniuntyeteret 
Jynodi  ipajcereyerhi pr^dtcatione populum  facramenta  adminijirare,clerum  ^ 
populumcontinereinfanCladifciplina,^  ne  ah  hudtjirahatur ,  profanis  omn  i- 
Lfts  huius  feculi  curts  fe  ahdicare.  Epifcopo  adiutores  inhisomnibusdehenteffe 
preshytert .  Qutd  horum  facerefe  ftmuiantP  apa  ^  Cardinales?  Dicant  igttur  quo 
tittdo habert  Jeyelint  legitimos pafiores ,  qui nuUam  ojftcij partem ,  yel  minima 
dtotto  ,ne  in  f^ectem  quidem,attingunt. 

yeium,ytdemus  httc  omnia :  epifcopum  effe,  qui  ah  omni  ojficij  fui  parte  in 

11    * 


4j,  DE     N  E  CESS  1  T  A  TE 

totum  ah{ltnedt :  Ecclcpam  (Jp;,qui£  teimlierhi  minijlerio,  quampuro  Sacramen" 
torum^yfu careat :  quid  tamen ,  ')ihi  omnia  contra  pugnant?    lam  aliquotfeculu 
fedemilltc  hahuerunt  impi£  Juper^itiones  ,apcrta  tdololatria  ,perue/fkdodri~ 
n£  :  ea  doCirtnx,  capita,cjuihm potifiimiim  Chriftiana  reltoio continetur ,  euerfa. 
Projlitutis adturpcm  qu^flum  ,  aliafque pollutiones  ,facramentis ,  extremo  ludi" 
hrio  hahitmfuit  Chriflm :  vt  itcrum  quodammodo  cructfigeretur  .Eritne tUa  om- 
nium  Ecclefiarum  mater,qu&  adco  nullam,  non  dicofaciem,fed  ne  lineam qutdem 
rettnefycr^  Ecclcfi<e^t  neruos  omnesftn£\£,qu£  interpdeles  effe  dehet,  commu- 
nionis  ahfciderit^  Nuncrcnafcenti Euan^eliJ  dodrimnon  aliter fe oppontt Ro- 
nianm  Pontifcx ,  quamfide  capite  fuo  a^eretur .  ^n  non  eo  ipfo  dcmonftrat, 
non  aliter  faluamfihifore  fuam  fedem ,nift  projligato  Chrifhi  Regno^    Ntsuit 
tuaMaieslas,  C£far  ,quantni hlc mihi dicendi campus pateat.    Ver'um,-vthre- 
ititerlocum  huncconcludam :  N ego  ^pofiolicam  cffe  eam  fedem ylihi nihil pr£- 
tcrhorrendam  apoflafianliifttur.   Nego  "yicarium  effe  Chriili,  qui Euangeliunt 
furiofe  perfequendo  ,.Anttchrifiumfe  cffe  opere  demonjlrat.    Nego  ejfe  Petri 
fucccffonm,qui addemoliendum quicquid sdificauit  Pctrn><,toto  conatu  incumhitm 
Nego  caput  Ecclcft£ejfc,  qui  rcftjfam  a  Chrifio  "yero  ^ynico  capite  Ecclefiam, 
jua  tyrannide  difcerpit  ac  lacerat.  ^d  h^c  omnia  mihi  reJfondeant,qui  fic  al- 
.  ligatam fedi RomanA  cffel^olunt Ecclefm  hierarchtam^^^tPap&authoritattcer- 
tamac  teftatam Euannlij  doClrinam  pofihaherenonduhitent .  Imomihirejport 
dear.t  ipft :  tantum  yos  expendite,  inuiOif^.  Cdtfar,  ^  iliuJ}riJ?imiPrincipes,£" 
qutimne  an  iniquum  pofiulemuf. 

Hinc  quoque  proct.ldtihio  fiatuerel^ohis prompttim  erit ,quamno  audien- 
daftt aducrfartorum  noftrortm  calumnia,dum  impixtemeritatii,  ^quaftinex- 
piahilii  audacide  nos  accufant,  quia  ad  purgandam ,tum  doclrinit,tum  ceremonia- 
rum  inquinamctis  Ec(lcfia,non  expeflato pontificu  R omani  nutu^a^rejii ftmus, 
jdjyerg ^uaiif  hominihtts  fof  futjfencgant.  .At  Ve/o ,  quid  ah  eo  fpcrandum 
erat ,quem  loco  ccdere  oportebat,~vt  Ecclefia  injiatum  melioremreftttui pojfet? 
Deinde  quifquiimtmoria  repetet,qu£  Lutheri  aliorumquefuerint  initia,  quipro- 
^ytfftis )  ntiUam  a  nohii  purgationem  rtquiret.  Supplictter ,  cum  inte^aadhuc 
effnt  omnia }  orauitPontifccm  Ltirhcrw  ,yt  grauijiimis  Ecclefidt  morhvs  inani- 
mum induceret mcderi .  Quid profecit: Re^^ltertits  prouecia:etiamft  taceretLih- 
tliertii ,fatt6  acresfiimulos  ad  incitandumP  cntificem  hahehat  necej?itas,ne  ampliitt 
differret.ldpalam  liniuerftis  orhn  Chrtfttanm  ah  eoflagitahat.  Pijs  omniumyo- 
tufitiffacere  illi inmanu  erat -.An ftctti N ■  nc  impedimenta  caufatur,  Verum,Jl 
fontemtnuejiigare  Itheat ,reperiamHS  eum  folum,^  fiht ,^  alijs  ohftare,ne  quid 
agatur.Veriim,quid argnmentn iftt6  leutorihui  infiito?  Quaftl>ero  hocynu,aut 
nbfatts  ftt illuftre ,au: non fatts ponderofum: quodnuUa  aprincipio  hucufquefe- 
cumtranfigendi altamfpcm  oftendit ^niftlit ,fcpulto  rurfum  Chrifio,quicquidtm- 
pietatisfuit  cumnos  tnmediumprodijmus ,firmiorihus  quam ante machinis ,Jiahi- 
Uat.Hxcfcilicct  caufa  efi,  cur  hodie  quoque  fortiter  prohiheant  aduerfarij,  Ec- 
clefu  inftaurationi  manum  admouerenon  quta  neceffe  non  fit(Jd  enim  negare^ni- 
nm  perdit£ impudenti&forct^fcdquia  tamfalute  EccleJi£,quaminteritum,exfo- 
loPontifcis  Romani  arhitrio  nuttique^fuifenfamcffel/elint. 

Nmcderemedio  'yideamm,  quodfolum  Ttohis  relinquunt ,qui  digitum 

moueri 


REFORMANDAE     ECCLE.  4«<> 

moueri nef^  eJJecenfentyquibufcurKjue  malis  prematurEccltJla.  .y4d  concilium 
nos  yniuerfale  reijciunt.  Qtiid- .An fi ^ohftinath animis ,in  fuum  exitium  maior 
pars  ru4f,ideo  noltsquoque  Jimul perirenecejfe  erit :  chnpenes  nos  falutinoflr£ 
confulendi  fitfacultas?  ^t nefai efl ,inquiunt ,ahrumpere Ecclefix,vrHtatem-qu'i 
tuncahrumpitur,ffeorfumali(juidinJidcidoClrinaparsl^na,noadhihitisalij!,de~ 
cernat.  Poftea,  <ju£inde  incommoda  nafcerentur,amplijiiant:nihil  pr^ter  hor~ 
rendam^ajlitatem ,  ^  confufum  cahos  poJfcexpeclari,Ji propriamfbijideifor- 
mam  inftituat  linaqu£<jue  gens  ^  natio.  H&c  quidem  merith,  (^  ad  rem  ap- 
pojite  tum  dicerentur,fiJJ>ontefe  vnum  Ecclefi£  memhrum  ah  alijs  ,cont€mpta  -vni 
tate,ft pararet .Verum ,id niicnon  dif^utatur.Vtinam impetrari  hoc  quidepoffet, 
"^/t fanda  conjjiiratione  omnes  Chrifti.tni  orhiimonarchdi^  populi,  adexpeten~ 
dampr£fentium  malorum  emendationem,fmul digitum  toUerent .  Sedcum  alios 
yideamma  melioriJlatuahhorrere:aliosyero,authello,  aut  alijs  cuns  teneri im- 
plicitos,quominm  hucjludiiijuu  applicare  queant.quoujque  tandealios  expeClan- 
do,noht6ConJulere  diJfertmHi^..Atqueyt  liheriw  malorum  omniu  Jontem  aperiam: 
yidemtn  Ro.P ontiJicem,quoad poterit,nunquam pajfurum^^^t conjentiant Eccle- 
fi£  onmes,non  dico  ad  iuftam  conjultationem  hahendam ,  Jed  omnino  ad  Jyncdum 
coUigtnd::m .S atis  quidcm  promittet,quoties  ro^ahitur.modo  l/ias  omnespr£.(lu~ 
fas,^  adttfi-s  omnes  impeditosliideat.  Verum  hahet  in  manu  remoras ,  qu.is  tden- 
tidem  ohijciat  ,neynquam  dcjtc  ter^iuerjandi  prHtextu^.Cardtnales  ,epiJcopos,ah- 
hateshahet  omnes,paucis  exceptvs ,  conjentientes  in  hacre  Jecum  .Siqutdan  hoc 
"ynumcogiant  ~)>tplurimum ,  qualtter pojjtjlionem  retineant Jemei~)>Jurpat£^y- 
rannidti  :de  Eccleji£  Jalutepvel  exitio,ne  minimum  quidemjoliciti. 

Nonyereorinuicliji. C^Jar,  ^  lUuJlriJl.  Principes ,  neyohts  incredthile, 
autetiam  ad perjuadendum  diffictle  Jit,quoddico  .  Quin  potitts  ')ieflrai  om:ii}tm 
conjcientieii  appeUo,an  aliud  rtfcram,  ntfi  qtiod  certo  experimento  compfrtr.m  htC 
hetis.  Interea  yltimo  in  difcrimine  iacet  Eccbjia:injintt£ anim£,quo fe  yerte- 
re  deheant,nefcientes,  mifere  anguntur:mult£  etiammorte pr£occupat£  ,  uijtmi- 
rahiliter  k  Domino Jeruentur^pereunt^JeClAl/ariA  exoriuntur  multi ,quoriim  pri:st 
latehat  impietas,expr£jenti  dijfenjtone  licentiam  nihil  credendi  fumunt:  multa 
lioqui  non  mala  ingenia  ,profanefcunt.Humaliscoercendis  nuUa  ejldfciplina. 
jnternos ,  qui^nius  Chrtfli  nomme^loriamur,  &  eundem  hahemm  hap:ijht::m, 
nihiloplus  tj}  conJenjlonis,quamJIdiuerJas  penitus  religiones projiterem^r.  Ec, 
quod  omnium  ejl  mijerrimum,infiat,0*  tam prope  in  conJJ>e(iu  ejl horrenda  totius 
Ecclef£  dij?ipatt  0  ,cui  frujlra  remedia  qu£rent»r.Cum  tgttur  ad  opem  Ecclef^fe- 
rend^m nutiapojiittjje,  tn  tanta  calamttate,  ^  in  tantupericHlis ,  nimia  celeri- 
tas,  qui  nos  ad conciltum  liniuerjale  ahlegant ,  cuins  hahendinuUaJpes  ^ipparet, 
cuid  altud  quamDeo  ^hominthus  iUi'.diint^.y4ut  ergo  Juflinendum  cfv  hociu- 
dicium  Germanu,  quod  Chrijtt  EccUfiam  infuo  i/uperio  pati  maluertnt,feyidcn- 
tihtts  ^  quiefcentihtts,  perire/um medertpoffcnt  eipts  morhis:autJlatim  adfifci- 
piendam  em curamfe  accingant ,  necejfe  cjh  Quanquam  ijlud  Jccundum ,  nun- 
quamjaciet  ita  mature,qutn  nmi£  ccjjationti  merito  etiamnum damnentur .  Q^i- 
cunqneyeio  ,generaln  concilij  pr£textu ,  moram  interponunt,  eos  nthil  aliudmo- 
liri  conjiat  ,nijiyt  hoc  artipcto  temptts  exirahant.  Nihilo  i^iturma^ti  Junt 
iudiendiiquamfilierbtsfatercnturjquodreipfademonjlrant^jibitantipriuatum 


^gi  DEKECESSITATE 

compendium  effePi/tid  Ecclef^  interitu  redmere  non  duhitent. 

^it  nouo ,inqmunt,exLmplo  id  fieret.  Namlitdc  religionn  doo^matihns, 
ft  quii  in  hii  controuerfu fuerit  exorta  ,cognitiontm proumcia  mafufcipiatac 
pronuntiet , nunquam  auditum  fuit.  Qmd audio  ?  an  folo nutu  perfu.tfum  iri 
ntundo arhttratur mendacium,quod temforum  omnium  biftorijsrefellitur^  Quo~ 
ties  emcrftnouaaliqua  hi&refis  ,autdifidto  aliquo  turhata  fuit  Ecclefix ,  nonne 
fiatim  prouincialemfynodumfolehant  conuocare j^^t  illic  componeretur  quodtur- 
batum  erat?  ^dgenerale  yero  concilium ,  nifi  tentato  frim  lUo  remedio,  de- 
currere nunquammorif  fuit.  Priufquam  adconf.tandum  .Arrium,Niceamcon~ 
uenirent  ex  toto  orhe  Chriftiano  epifcopi ,  iam  plures  in  Oriente  fynodi  coUeOiX 
fi.erant.  Reitqua  exempU,hretutati6  caufa,pr£tereo.Sed  quodhoJiesnoJ}ri,tan- 
auam  inufitatum  fuo^iunt ,ordinarium fmffe ,1/eterum fcrtpta  teJlantur.Facejfat 
trgo  mendax  ijle  nouttatis  prxtextits- 

Si ^phricanos epifcopostenuiffeth£c fuperfHtio,nimli feroDonatiJiis  ac 

"PeUgianviOccurjumeffet.Iam  m.i^n.im  .Aphricdipaytem  in  fuam  fa£\toncm  tra- 

xer.int  Donatift£ :  nec  locas  quifquam  erat  ah  eorum  contagione  omnino purm. 

'Erat  maximi ponderis  controuerfia,deEccleftAynitate,  ^•^  legitima  adminiQn- 

tione  haptifmi.     S  ecundum  nouam  iftorum  ftpicntiam ,  dehehant  adyniuerfale 

loncilium  reijcere  orthodoxi  epifcopt  iUxm  quAftionem,ne  a  reliquis  Ecclef»  mem 

brtifeahfcindr.-ent.  .Anfaciunt  i    Qutn potiit},quia  refttngendo  py£ftnti  in- 

cendtoftflinatione  opus effe iiidicant  ^yrgent  ^  infcquuntur Donatiitas : nunc 

ad fynodum ,nHnc addtjputattoncm  eos,quaft  manu  cor.fcrtum^ocantes.    Dam- 

nent  hoftes  nojlri  tr,ipt<x.  ah  EaUfi.t  feparationis  ((^ .AugufiirMm ,  ^jt*  fdios  etus 

£tatts  ftnCios  yii^i/s,qui  cumeo  conftnttehamiquod  &  Donattjlas , impertii li  au- 

thorttateynonconuQcatayniutrfdtfynodo^ftcumdtffutarecoegerintis^prouin^ 

cialiconcihotranfio-eredecontroucrfia  maxime ardua ^ pericuhfanonduhttaue 

rint.Pelagins  lUic  quoque  crifl.is  extulerat:Jtatim,adreprimenda  ettts  audaciam, 

hthitafynodm.Ct<m,fmuitta  adhreue  tempus paenitentia,yomitum  reforhuiffet, 

dcfxoin.y4phrtcatmpie:at'ti  fux aculeo :Rom.im  fe recepit ,yhi fatPi  henignejute 

exceptus. Quidfacimtpij  eptfcopi?.Anfememhriiduntaxat  Eccleft£  effc caufan- 

turpvt  ah~)iniuerfali  conctlio  remtdiu  expcCient?  Quin  potimconueniunt  ipf,pri- 

rna  quaque  occafione ,iterum  atque  tterum:impiu  tllttd dogma,quo  iam  inftclifue- 

rant  multi ,anathemate damnant ,pronuntiant  Irbere  ac defniunt ,quid de origina^ 

li pcccato ,  deque  regener.nionugratia,fentiendurii fit .  P oftea  Romam  quidtm a- 

liorum  exemplar  mtttunt ,partimyt  communi  ^  authoritate,^  confenfu,melitts 

<(^  yalidim  h^reticorumjrang.int  contumaciam:partim,yt  altos  admoncant peri- 

culiy-uod crat  omnihmcauendttm.  Torquent  hoc  aliorfum  Romani  Ponttfcis  adu- 

latore$:quaf  fuj^cndertnt ftntentiam ,donec quod  egtrant ,  ratumhaheret  Inno- 

centim,qut  tumRomanxhcclcfu  prdfidehat.Verumfatis  fuperquerefcUttur  h^c 

impudtntia  exfxnflorum patrum  yertts.Neque  enim  aut  conjilium  petuntabln- 

7icccntio  ,quidfacere  dtbcant :  nec  ad  cum  referunt  ,yt  pronunttet ;  nec  eimnutum 

authoritatemque  expcclantfcd  tam  fe  cognoutjfe  de  cauft ,  ^  fententiam  tuhjfe 

narrant,  qiia  i^  hor/iinem,  (^doilrinam  damnaucrint  ilitjuum  exemplum  ipp, 

niff- ti pa rtihm deeffe  yelit ,  tmitetur.    .Atqtte  hxc  quidtm  tumjichant ,  cum  irt 

fana  doilrina  confcntientes  adhuceffent  inter fe Eccieft^. Nuncer^o,ciim  omni^ 

inciment 


R  E  F  O  R  M  A  N  D  AE     E  C  C  L  E:  ^g, 

indi.ient  {tdr!un.ini,nificelerite>-fuccurratur,ciuidab  eorumpendearnm  cmfenfu,quinuU 
ium  nonmouent  Lipidem,vt  Deiveritate,(juamprnfl/^arunt,  imf>tdiant,c[uominn-snerum 
emeyg.it ?  Erat ^mbrofio,fua  £tate,cum  ^uxentio  certamen  dfprimariofdeinoslrx capi 
te:hocefl,de  diumitate  Chrifli.Taucbat ^uxentij  partiku  Imperator.  Neque  tamcnad 

<rmeraleconciliuproHOCathocobtentu,quafialtbitantamcaufamfnirifitnefufedtantim 
poflu[at,vtqui.ifidciftqu£nio,inEcclefia,corampopulodiifutetur.Quprfurnetiamfy- 
nod!prouinciales,qu£  bis  olim  quotanms  ex  more  habebatur,  nifi  vt  dc  t,-s,  qu£  cmerferant 
interfe  confultarent epifcopi'!  ficut  ^  canonfynodt  Chalcedonenfis  dccimws  nonm  conti- 
tiet.  lubet  antiquum  inflitutum,bt6  quotannls  conuenirevniuscuiufque  prouinci£  epifcopos. 
HocfynodiH  Chalcedonenfs inttrpretaturfertdeberevtftqua  emerferint, corrio-Mtur. 
Ifti  qu£  omnikii  notafunt,  ^  docJrin£,^  moriivitia,  vUo  modo  attingifa  c/T^  nto-ant 
donec  advniuerfile  conciliiiventumfuent.  Qmnetiahoc  ipfofubterfugw  Palladiw  e^  Se 
'   cundtaniii,.Arriani,ccncilium  .Aquikienfe  repudiabant, quodplenum acgeneralenoeffct. 
.yffbeffe  Orientales  omnes epifcopos:Occidentaliii etiam paucos coparere.  Ltcerti,ex  lta~ 
licisquoque  vixdimidi.tp.irs  conuenerat.  Romanmepifcopm ,nequevenerat  ipfe,neque 
aliquem  miferat  exfuis  pre^byteris  ,quifuonomine  intereffet.  .Adiflaomnia  reFpondet 
^mbrofiHi:non  effe  nouum  exemplum,vtJynodum  agant  Occidentales  epifcopi.ciim  morvs 
femperfuerit,Orientales  interfe  conuenire.  Prud.nterfeciffepios  Impera:ores,  oui  con- 
ciiium  irulixerint,fiJa  fimnibu^s  iilera  veniendi poteflate,nu[la  vero  necefitatvimpofna, 
yeniffe ,quibu4  vifumfuerit.quia nemofueritprohibittts.  Chm pergerent  infuts  tcro-iucr- 
fatiorakis  h^retici,  nonpropterea defttterunt aftopropnftofti: ftpatres.  T aiibm profe 

ciocxenipiiinonptohtl>eturmaieft<iituaC£far,qu(.minuiadrecoUi^'nduminfmctamcon 
Cjrdiani  imperij  corpns,h.ic,qu£fe  admanum  off<:rt,rationevtarii. 

Quanquam  non  hoc  aguntislinoflri,quiprocraflinandumfu.ident,Cicutiiam  di'hm 
eJl-,vtai;quantiJferdijferendo,tandem  Ec(iefi£  confuiatur:  fed  iucrii  modo  exmora  qu£- 
runt.P  orrofatU  imgoi  induciivs  inbituros  fe  exiHimant  ,f  advniuerf.iic  conciiiii  rei;cere 
nos  pojiint..y4gedi'.m  tamen.flngamm  iam  nihil  obflare  ,quominui  vniutrp.le  conciiiiimox 
cogatHr:fngammetiamferioindiciumeffe:adeffe  diem.omniaejje comparata.I Uicnimi- 
rum  pr^fid^bit  R  omama  P  otijex.autfi  venircgrauabitur,  vnum  quempiaex  Cardmalihtts 
Icg.tbit,quifuo  ioco  pr£ftt:et';mque  proculdubio  dtiig;t,qH€m  fdifimumfbifore  arbitrabi- 
tur.^jiidt  bunt  Cardinaies  reiiqui,Epifcopideinde  (<p  .Abbates:fubfeUia  occupabHnt  con 
fdi.irij.quosvtpiurimiidtiivpreno  fcient,nifiadfuamvoiuntateben?formatos.Eicriqni~ 
dempoterit,vtpauciquidam  boniinter  eosfediat.verum  ^  propterfuam  paucitatem  def- 
peciuierunt:^ metu debiiitati, vei profciendi defperationefiacti,taC(bunt.  Qitodf.- quis 
forte verbum ficere audeat,  flrrpitu  ^  cbimoribui,  dicio  cittm ,cbruetur.  M uti ii udf'  au- 
temfic  eritcomparata,vtquiduiipaffurafitpotiuA,quam  Ecdefiam  reftituiinftatum  me- 
liore.  De  doctrtna  taceo.  Viinamodo  integriac  dociles  adcaufam  ver.ii  et.^t  certo  certtia 
efl,vn(thancfire  omniu  dc libtrationc.quKquid dicatur,  qu£cunque ajj\  j  a,  ur  ratirne<:,nrn 
cjfe  aiifcultandtt  ■  Imo  nonpertinacia  modh  ^  obfttnaticne  auresfbi  cbftruent,ne  obediat 
veritati,fcdJjrocia  etiam  adrefiftendiife  armabunt.  Quidenim^an  quinuUamfan£  docfri- 
v£  mentionem  auribw  admittunt  ,eos  credibiie  efi,fmuiac  in  rem  pr^fentemventum  fue.. 
rit,J}ontecejfuros  ?  anquiomnia  moliuntur  ne coUapfum  Chrtftire^num iterum inmun 
do  refur».it,eosJj:erabimm  excitandt  tUtm  ^ promouendi adiutores  fre^an  quinuncfer- 
roz^igni  infannmt  aduerfm  veritatem ,  aliojque  adf£uitiam,quoadpnJfunt ,  acuunt^ 
\nf.ammant,  humanosfe  (^  moderatos,  tuncpr&ftabunt]Verum,vt  nihiiaiiudjit,tu<£  hoc 

5?    4 


4gi  /DENECESSITATE 

f^udenmimicfif^.  C£fir,yeffr£cjue iHuftyiJ^.  Principes  relin^uo  £flimandum,num pon- 
tifici Romanoyniuerfdiciue eita  fadiuni priuatim expec{iiit,reslirui inyerum  ordinemEc- 
clefictm,  (^itdrecfam  Eumgelij  normam  corruptijiimum  eimffdtum  emcnd.rri.  Qmm 
autem  facilefua  commoda  ohliuifcifoleant,  yt nuUa  eorum  hahita  ratione,  ad fufctpitndam 
communk  falutts  curam ,  yoluntaie  ^fiudio  feranturomnes  ,certU  experimentn  hahe- 
it6  compertum. 

Hi^ ,  Ciefar,  Ecclefam  permittes,  yt  de  eiuA  reparatione ,fuo  arhitrio,  yel fuapotitu  ! 
lihidtne  fiatuantl  ^heorumnutu  fuTpenfu^ih£rehis,ytnunquam ,  donecipfi  confenfe- 
rint,  Ecclefi£  confulendum  decernM  ?  Siillorum  erit  cognitio ,  facilife  compendto  expe- 
dient.  Pronuntiahuntenim  fcmanendum.  Sedfngamu^,yelpudore ,  yeltua  aliortim- 
cjue principumauthoritate  yi&umiri, ytnonnihil adhiheant  moderattonts  inf^eciem,  ^ 
defuo  ettam  tmperio  alicjuantulum  remittant,  eonejponte  ynquam  defcendent,ytfe  in  or~ 
dinemcoac{i<,ChriftiRegnumerigatur?  Quorfum igitur iUi6  mandeturreformand^Ec- 
cleftte  cura,  nifi  yt  oues  lupts  exponantur?  S  i  alterutrum  accidere  neceffe  ftt,fr£flaret  ta- 
me  Ecclefiam  pro  derelicia  defferataque  haheri,quam  in  tales  medicos  inctdere.Decuerat 
cuidem  eos,quipafloru  nomen  lociimque  ohttnent,primos  omnium  aduolare  adopem  iUife-  i 
rendam.  Decuerat,fateor,duccs eosfe profteri: principesyerb  fe iUis comites  adtungere  , 
moperetamfm&o ,^adiutores.  Sedquid finonfaciunt?  Quidfi  feriah  alijsnolunt?  ' 
Ouidftadimpedicndum,nuUumnon  mouent lapdem?  ^nrefpiciendttumquoquenohts 
funf.nequiife  moueat,donecipft  di^itum fuflulerint?  adhucne  audienda  tUafolennn  eo- 
rum canttlena?  nihil tentandum donec  pontifexapprohauerit.  S ic ergo haheat  tuaMa- 
ieflas:  adeoqueyosfmulomnesreputatecumanimts  yeflri6,iUuflrifl.  Principes,yirique 
ornatif.  Ecclefiam  a  fuvs  Paftorthm  non modo  proditam,  defertam ,  def}itutam,fedye- 
xatam,  affliciam  extrema  calamitate ,  denique  exitio  defttnatam ,  adfidem  yeUram  con- 
fuo-ere.  Qutnpotiinfic exiflimate:offerri hicyobts a  Deo materiam, inquaffecimen edct 
ttunftone  acteftatum  yeflr£€rga  fc ohferuanti£.  Nihilejl ,quodnobvi  omnihm  maiori 
cur£.effe  ,^inq:io  elahorarenos intentiore  Jludioyclit Dem ,  quamyt  iUihatamaneat 
nominiAfut  ctoria,  yt  R  egnumfuumflorcat,  ytpura  yigeat  iUa  docirina,  quAfcla  adipCum 
rite colendum pr^lucerenohts dehet.  Quanto igiturmagts h^cprinceps curare ,h£cmedi- 
tari,h£cao-ere  ^  pcrfcqui dccet  ?  quostdeo  nominnfui  communicatione  dignatm  ejl,yt 
glori£fu£  cuftodes  fint  in  terris  ac  ytndiccs. 

Nolite ,ohfecro:  proftnvs  hominihm  aurem  accommodare ,  quiyel faUaciconctlij 

oflentattone  yos  lactant,  ne  quid  leuationls  ex  yobisfentiat  Ecclefta:  yel  hanc  caufam,ciim 

fit  omnium  maxima,  extcnuant,  quofitis  adeamfufcipiendam  remifiores:  yel  adyiolentns 

etm  tranfigend£  rationes  impeUunt.    Hactenm  operam  perdiderunt ,  quite  ad  fxuitiam 

inflammare,inuicitjl.  C£far,^  tihi  quodammodo  arma  induerc  conatifunt.  Pr£.claram 

certe , (^ manfuetudinis ,  <^ prudenti^laudcm adpofteros  confecutmes,  quodturhulen- 

tUconfiijs,quibm  f£pe  multiimque  tentatm  es,  nunquam  te  a  perpetua  moderatione  paf- 

fm  es  dimoueri.  Ea  lam  nequado  tihi  cxtorqueatur  hofttunoftroru  importunitate  ,etiaat- 

que  etiayide .  S  i  terreantur  h^rctici,  no  doceantur,  improbaejfe  domtnattone  .yduguftinas 

agnofcit.  S  i  hac  manfuetudine  tractandi funt  h^retici,  qui  Ecclcftam,fua  intemperie ,nuUci 

tufta  caufaperturhant,yt  caftigationem femper  dodrinapr£cedat,quanto  plm  adhthere  in 

hac  caufa  humanitaits  decet,in  qua  D  cu  ^  homines  teftamur,  nihil  nos  altudqu£rere,niji 

yt  inpuraD  et  doctrinaytrinque  cofentiamm  ?  P  ontiflccm  R  omanu  cufuts  nihil  quamftn 

guine^  C£desjj)irare,tti  optimm  es  tefii,s,C£far.  Quodfi  eoru  obfecutm  effesfurort,iam- 

pridem 


REFO]lMANDAE     ECCLE:  ^(J^ 

ff)-idemfuofinguine  Germania  redundaffet.  Neque  idvos  Utet,illus}rif.  PrmipC5.^(i 
tantam  crudelitatem  pr.-ecif>ites  ipfos  ageret  T>  ei  Spiritw  ?  Sedhoc  ejlfcilicet:  libido,  qtus 
diu  graffata  eflfine  obslaculo ,  fcohiberi  mcipiat,proriniii  ad  infmiam  erumpit.  Siqui 
fumpr£tereos,quioppreffosyi^arrm  nos  yidere  cupiant,aut abilhs  flabell^saccenf, 
aut  tnconfderato  T^elo  fponte  inftigati,  caufam  incognitam  odcrunt.  Kam  quodnafcenti 
primiim  Ecclefxaccidife  TertuUianws  queritur,idnobii  hodie  quoqne  yfuvenit:  ytfo- 
lins  nomims  pr.<:iudicio,fne  caufe  inquifitione,damnemur.  Et  nunc  quidcontendimm  aliud 
nfi  yt  fufceptafemel  iegitimacngnitione ,  cxyerotandem  <!^£quo,nonex pr^fumptx 
f.dfo  opinione  iudicetur^  ^tquthoc  quidcm  pr£clarhm,^  humanit.itUtU£,  ^  fm~ 
guUnsftpientixdocumentumedidisli,  Cxfir,quod  hadentisfuri-fx  hoiliumnoUrorum 
ltbidini,ne  tc  ad  iniuilam  fxuitiamabriperet ,  conilanter  obilitiili.   Sedhocfccundum 
fuperefl,  ne  perniciofis  eorum  conflij!  moremgcrai ,  quifub  diUtirmts  fiecieftnclum  hoc 
optis ,  refrmationem  Eccleji£  dica,  umdudum  impediunt :  ^ ,  qtiodpciui  efl ,  abrumpere 
moltmtur. 

Vnaforte  pofciendi adhuc  reflat  difftrult.u,qu£yosab  inchoandononnihdre- 
tineat.  plerofque  enim,  non  m.dc  alioqui animatos ,  non  alia  caufa  auertit  k  tamfantio  in~ 
flituto,  niftquod  antequam  periculumfxci.int,fucccffm  dcl^eratione,  concidunt.  Sedhlc 
rvohvi  dito  funt  confderanda:  nequc  tmtam  ejfc  difllcultatem ,  quantaanimis  concipitur: 
^quantacunquc  fit ,  nondeccre  t.xmeneniicogitatione  ac  metuyosfrano-i ,  freputetts 
ripudyos,  hoc  effe  Deiopits:  in  qtio  gubtmando  (fp^flem  noftramfupcr.iri,  (j;.  opinionem 
falltoporteat.   Priorem iU.impartcm explicare,nonefl huiu^opcri^.   ^ptior^oppor- 
tunior  erit  locm ,  fi  adferiam  confiltationem  ycntumfcmelfucrit.   Hoc  tantum  dicam: 
wagt,i  expeditamfore  rationem,  ncc  tantxmohf,  qttam  ytdgo  cxiftimettir,  modofataftt  ad 
temandum  etnimi.    Vcrum,  ciim  yeteri  prouerbio  cclcbr.ttum ft ,  nihil  effe  pr£cUrum 
quod  non  arduum  fimulquoque  fit  ac  dtjfictlc,  miramur  ,ftad  rem  omniiim  maxim.tm  i^ 
pr&flantijiimam  permulta  dijficultatesftenitendum?  Deindc,quemadmodinndixi,ni~ 
fi  ytlimm  graucm  Deo  iniuriam  facere,  altitu  hic  attoUere  animos  conuenit.  Certe  enint 
Dei yirtutemmetiemurm€nti.<nofIr£captu,fideEccleft£  rep.iraticnenihilplits  fhera~ 
limui, quam ipft pr^fentium  rerum conditio flatuufte promittat.  Quanlibct tenuts fles 
appareat,  bono  animo  nos  effe  Detn  iuhctivt  cxcuffo  procul  omnimctu,  adopits  aUcres  ac^ 

cingamur.  HuncfattemiUihonorcmpr£^emiis,ytfduciayirttuiseiwfreti,experirinon 
recufemtis  ,qualcmdare  fucceffumvclit.  \,w\'^ 

Vtnunclmperij  res  habent ,implicitosyarijscurvSteneri  vos ,imiciifi.  C^far^ 
^iUuftrif.Principes,ipfaquenegotiorum  multitudine diflraclos circumao-} ,  ^qnQ-; 
dammodoflucfuare  necefjeefl.    Veriim,ficflatuite:  vnumhoc prociildtibio alijs  omni- 
hui  effe  vobis  anteuertendum.  Sentio,quosneruos ,  quamvehcmentiam ,  quosacttleos, 
'juemardorem  rcqmrat  huitps  loci  tracfatio.    Et ccrte  nond^fitturos  fatk  fcio, cuimein 
tam  tnfgiii  fllcndtd.iquemateria  itafigidum  effcmircrnur.   Sed  quidfacerem?  Pon~ 
ieri  rcrum  ac  grauitati  fuccumho.    Nihl  itaque  melita  video ,  quam  rem  fmplicitcr, 
jT»  abfque  vUo  verhorum  fllendore  ,  vobi^  proponere  :  yteam  veflro  dcinde  examine 
midi-reits.  Primiim  vobis  inmcntem  veniat horrenda  h^cEcclefx  calamitas ,  qu£fer~ 
tos  etiam  animos  flecJere  quodamfnodo  ad  mifericordiam  pofit.    Imit  ants  oculos  vo~ 
'is  fqucilidum  htinc  deformemque  habitum ,i^yaflam  dtftpationem ,  qu^funt  in  omni~ 
m  con^ccIu,flatuitc.Quid?fponfamChrifii,yes1ram  omnium  matrem,qttoufque  tandem 
\cp)-oflratam  afflicidmque  iacerefemU?Pr£fertim  citm  ^fdem  veflram  tmploret,^ 


4^,  DENECESSITATE 

yohvs  ad  ntmumfit  eim  fubleuande  ratio  ?  Percipitc  deinde  animU ,  ^uanto  acerhiora  iam 
inilent.  Nonenim  j^roculabefivltimui interitm,nifiqHcim citijiime ohuiameatn.  Serua 
hitquidemmirahiliter,)^  fupra  hominum  opinionem  yhicun(]ue  yolet,  EcclefiamfuaChri 
Jlui-.fedhocdico,  fi  paululummodb  ceffatum  adhucavohi^fuertt,  Ecclefi£  formamnos 
in  Germania  nullam  hahituros .  Circuntpicite  quot  indicia ,  illam  ■,  cui  occurrere  yos  par  ejl, 
ruinam  minetur,  iamque  imminere  denuntient.  lUafatU  locjuuntur,  etiamfi  taceam. 

Quanquam  non  prxfenti  tantum  aTpeciu  mouere  nos  h^c  indicia,feddtuin£  quoque 
yltionti  commonefacere  dehent.  Vitiato  totprami  opinionihta,  tot  impijs  foedifque  fuper" 
ftltionihtaperuerfo  Dei  cultu,  atroci  contumelia  afftcitur  facra  eim  maiefla ,  profanatur 
fancium  eim  nomen,  eim  Horia  tantum  non  pedihm  calcatur :  imo  cumpalam  idololatritt 
inquinatmfit  totm  Chyi^i-tnin  orhis,fua,  eim  loco,fiffnenta  homines  adorant.  M  lUefu' 
perftitionumjfecies  rem<mt,  qu£  totfunt  aperta  eim  ludihria.  Virtm  Chrtftiprope  obli- 
terata  ex  homintm  animu:jiduciafalutis  ah  ipfo  adinanesfi-iuolafque  ceremoniarum  nugat 
traducia.  facramentorum  non  minm  execrandapoUutio.  Baptifmm  multn  additamentti  de- 
formatm:  ftcrofcrtda  vero  Coenaad  omneignominiigenmproftituta  :  tota  religio  irt 
alienam  prorfmformam  degenerauit.  Sinos  ad  hxc  curanda,  rwgligenter  adijcimm  ani~ 
mum,nonohliuifciturcertefui Dem.  Namqui  imminuifuum  honoremyUomodopaffu^ 
rumfe neouc,quoyAodo eum lahefa^ari ^ deflruipro nihilo duceret^  Quidtflipationepo 
fulti  omnihit6,apudquos  dcfeceritprophetia,minatur,quomodo  apertu^cotumaceprophe 
tiarumconternpttiinternosimpunitufineret'.  QuilemCoen&fuAmarulam  tamfeuere  virt 
dicauit  in  Corinthijs,quomodo  nohi,sparceret,fieam  tot  nefandis  facrilcgijs  coTfurcare  per 
nmrn^.  Quiprophetarum omnium ore advlcifcenda idololatriam armatum fe teflificatuf 
^  clamitat,tot  idoioU:ri£portenta  an  intacJa  in  nobis  relinqueret?  Et  certe  non  relinqutt: 
ydemm  enint ',  ytfoi  yrgeat  ^  infequatur  armata  manu.  Turcicum  nunc  heUum  omnium 
infe  memes  'on:iertit,actrepidattone implet.  Meritoidquidem.  De comparandii adrc" 
fiftendiipr&fidijs  co^fultatur.ldquoque  prudeterft  acneceffario.  Feflinatione  novulga- 
riopm  effe  clcjnat  ownes.Tateornimiaeffe  nonpoffe^modoneinterea  reflituenddt,tnfuum 
Jiatum  EcclefiA  cofultatio,quteprimaeffe  dehet,  yelnegligatur,velretardetur.plm  enim 
fati6  morartl  interpofiium  iamfuit.lntm  efi,in  vifceribm  no(hii  inclufa  heUi  Turcici  mate 
ria.Zam  inprimis  toUere  oportet,ftheUuipfumfosliciterpropulfare  cupimm. 

Quamohremquoties  vobupoflhac  h£C  voxoccinetur,differenduminpr£fens  effe  re 
jx)rmanddiEcclefi£nemium:fore,alijstranfaciii,fat(imaturueimcurandttepm,dceoyO'- 
bti  initiciifi.Cs.far.  ^  illt  ffrif?.  Principes,deliberandueffe  meminerttajmperiiine  velittf 
aliqmdpcf}ertfVfflr'ii ,  :!':iJitere,anmiUu,  Tametfiquiddepofleritatc loquor? laenim, 
yohis  viditihm,fc7ninit>^.f^ltimt'ruinaincli;iatf  Quhd  adnos  pertinet:vtcuque  res  recide 
ritjhdicmsconfcienmferrperfuftiiiehitinDeicon^feciu^quod&^feruireeimgloriA,^^ 
£cclefia ipfmp^odcff:  vol-uerimm , quodfdeliter  incubuerimm  in  eam  rem,  quoddenim 
quefecerimm.  quantum  innch^erat.  Namnonaliorfumfj>eciaffeconatm  noftros,no^ 
flraque  ciifmiafiudia,ipfprtmhmnob'uifummfat'pi  confcij^f^idluculentvi  teflimonijs  vt  te 
fiatumforetjdedimm  opcram.^Et  certc  clmnohn  conftct,  Deinegotium  hicnos  ^  curare 
^ agere , ipfumfhi, operir^tic fuo minim? defuturum confdimm .  Csterum, qualifcunque 
exitM  eritynunquamnos  c^pijff,aut  hiicvfqueprogreffos effepxnitehit.  NobnSpiritm 
fancim  docirin£no{lr£Jidelis  efiac  certm  teftts.  Scimm,  inquam,effe  dctemam  Deive- 
ritatem  quampr^dicamm.  Miniflerium  noflrum  vt  mundofitfalutare,  optamm  quidem, 
ficutpar  ejhverum  vt  idconfec^uamHr,Dei  efipr&ftare/iori  rtoflrH.Si  itameretur  eorum, 
■   .  quihu4 


reformandaeeccle:  466 

duibiu prodeffe  cnbimm ,  partim  contumacia,partim  in^ettitudo ,  vt defperato  profecJu, 
omniapeffumeant:  dicam  ,  quod homine  Chnfliano  dtgnum  efi:  fubfcrthent ,  fticunqtie 
huic  tam  fand£profefitoni  reffondere  volent:M  oriemur.  Sedin  morte  quoque  yidores 

crimiii  :non  modo  quodtnde  certn-s  admeliorem  vitam  tntnfitips  nobii  erit, 
•■  fedqHiafmgiitnem  noslrum  adpropagandam  tllam,  qux 

nuncreffuitur,I)£iyeritatem,femi- 
,.,  .  ;  ..  miinftarfuttirumeffe 

fcimm. 

F  I  N  I  S. 


BREVIS     INSTRVCTIO    MVNIENDIS 

Fidelibus  aduerfus  errores  (cdx  Anabaptiftarum. 

ITEM    ADVERSVS    FANATICAM    ET 
furiofam  feftam  Libercinorum,quifcfpirituales  vocant. 


Uuncfrimume  GallicoyerfaLatimperNicolaum  GitUafium. 


I  LLVS  T  R  I      V  I  RO      I  ^C  OBO      ^     S  V  R- 

oundia,fakfij  Bredxnlcjue  Domino,Nicolatii 
Gallafm.    S. 


I  V^E  rationes  ,yirclayijiime ,  Caluinum  impulerint  ad  fcrihendum  aduer- 
ft^  ^naLtptiftits,fati6  cum  libelliti  ipfe  declarat,  tum yero  epiflola ciprii.po- 

^l^fita,(juamyna conuerti.  Mtdtiqmdem ac dociiyiri erudite ac ccpiofe aduer~ 
fi'A  hoc  ho>ninumgenitifcnpfrtmt:atcjue  adeo  Calttinm  ipfe  infua  Inflitutione  fparfim  eo 
rum  deliria,^  cjuideabiide  ,refellitfednemo  idfeorfimpr£fHteratno(lra  lingua.  Qmm~ 
chrcm  necefjariumfuit eos iterum eodcmfermomi genere reftitari, (juo ipfinoflratesfal- 
lere,^  tn  animos  imperitorum  irrepere  conatierant.  Solent  enim  illheratos  ^  rttdes  ado 
ririiquos  ciim  rtperiunt  imparatos,facile,  quafunt  aftutia  ^  calliditate  pricditi,eos  fihi  ad~ 
iunvunt.Cui  maloytmedereturnofler  Caluintts,lthellum  huncyulgarilinguafcrtpfit,cjuo 
hreuiter  ^  aperte  dctegit  ac  dtluit  eorHmftllaci.u  -.adeb  yt  yel  indocH  ,^veritatem  ipfant 
intueri,(^  adtierfii^s  tampernicirfos  hoflesprobe  muniti  effe  pofiint .  Latineporrofcribere 
noluit,(juod docitfimorum yirorum  extent Itbri,  cjuihtK  Itteratt  homines abunde tnflruan~ 
tur.Sedquoniam  illt,dum  cuncJos  errores  qui  ex  ea  fecfaprodieriit'fumuntfibirefutarjdos, 
infinitam  pene fyluam  ingredt  cnguntur:  hoc  autem  libello  rcfellunturflum  ylttma  eorum  ■ 
pronuntiata,  qu£pro  oracuhi  hahent,  ^  typis  excufa  tum  Gei-manica  tum  Gallica  lingud 
euulgarut,eumn  mtnw  doctis  quaindocfts  ytileforeputaui.^ddo  qubdpaucis  ^familia- 
riter  explicantur  omnia,fltdtSque  armmenttsfirmantur.exponuntur  etiagenuine  acfde- 
literpleriqueS  cripturx  loci.  Itaque  operdpretitl-  mefaciuruputaui,fi  eii  cbmunicarem  lin~ 
gu£  Latinn  hominibn-s .  Quodattinet  adpofleriorcliheUii  quefcripfit  aduerftu  Lthertinos: 
ijuam  neceffefueritportentofam  ilLt^  belluinafeciareprimi,  nemofan£  mentis  no  yidet. 
Eos  Autequiacerhiiis  tradatos  ,aut  dur'ioriki.s  yerhis  ccpellatos  exiftimat,rogatos  yelim,fe 
cum  reputent,numpttls  atrocia  aut  indigna  de  tafcelefto  hominumgenere  dtciaut  cogitari 
fofiint.  VideantquantayerbGrumacerbitatetiimChriflmipfe,tumProphet£,^^po~ 
floli^yeritatishoflesinfeciatifmt,  Etqualeshofles'^  Quifcilicetprxiftvs  yixleutfitmtt 

reprchenfione 


EPISTOLA.  4^7 

reprehenfone  digni  yideri poffent.   Nec^ero  ijs  ajfentior  ,  qui fhndum potitn, 
^uam  IJ£c  fcriptti  euulganda  putxnt .  Tales  enins^iut  lUorum  fautores  ,  autyal 
defocordes  effeoportef.qui deteilabilem  hanc  pcflem,qua  non  tantiimrel&io,l/c 
rumetiam  humamtns  omnis  deletur,quo  magis  impune^raffetur  ,quietamfiniyo- 
lunt.CumpuhlicatisfcriptUf^arferinfyentnumfuum^a  rcCia  yiuendi  rationeab- 
duxerint permultos,anjideles  Deiferuimuti  ejjedebent?    ^tplures  qui antea, 
ignorahant  quid fhilieUent  Lihertini,leC\o  hoc  ItheUo fiatim  tntcUi<rent,quod  i- 
pfosncfcireyttliusforet.  Quffo,n6nne  prsfrat  cmnes  depejlileti  LxcfeCxa  monitoi 
effe,qHam  incautos  tpfos  ^  imprudetcs  decipi^ ac prius  medicina  eisin  manu  ejfe, 
quafe  tueantur  ac  muniant ^quamlieneno  infecltfinf! (lif,dfipaucoriitatitm  ani 
mieo  corrupti  effent,fortaffe  tali  confilto  fuiffet  locti^szfed  ciimhxc  lues,  iaper 
multoi  regiones  fxuiusgraffata fit,quant£crudelitatvi  foretintereuntthits  antmis 
nuUam  opem  ferre'(Nemo,cui aliquidcordi  ej},nonfacile a^ncfcit,quamnecejft- 
riiimfutt  tantam  ahominationem  detevtcyt  omnes  eiusfoetore  abJ}erriti,procul  ab 
eafu^iant ^necl/Uis ,fe  iUicehrti  irretirt patiantur.  Etquo  quifque  ftbi  dilip-entiui 
caueret,authores  feil£  nominari  oportuit  Nam  injlar P rothet .ftbinde fefe  tranf 
formant,nouafqueJj)ecies  indiiuntiital/t  faciledecipi  pofint,  quihus  imota  efi 
eorum  aflutia.    Simulare  cntm,mentiri,J.xUere,Jummam  cjje  yirtutem Jiattmnt: 
fecum  rident  omnta:^  quicqutd in  mundo  ejl, nifnl  ejfe atunt .  Quoft,yt hodie 
talia  fedogm.xta  tradidtjfe  autfequutos  tjfe  ne^ent  ■■  quia  ex  eorumfententia, 
doCirina  ipforum  nthil  ejlii^  cim  loquuttfmt/ithtl  dixerunt .  Qnis  adtam  in- 
fana  deltria  non  objiuptfcat?  Proinde ,quoni^m  malum  hoc,longtin  ferpehat  in 
GaUia,ac multa  iam  hominummtUia  corrupta  erant ,  tdeo  GaUtcefcripft  Calui- 
nit-rrvt pr£fertini [ingU£noJlr£  hominihwjubueniret.   Std  ciim  intiUi^trcmnon 
mintis  in  Flandria,Brabantia,  ^  nonnuUiA  inferioni  Germanixpartihti^  hanc 
peilemgrajfari^exiftimaui  me  rem  pijs  omnibns  gratam  faclurum  ,ft  Uhellum 
hunc conuerienSjCommunia facerem ipfishxc arma,qmhm  mtintti^pojimtynano- 
bifcum  tamperniciojos hofies  depeUere.Vt,fi  manta  conferenda ftnt  cum  ipfts,h.t- 
he.tnt  ynde  eorum  tela  ^  gladios  retundant  .  Sunt  enim  hic  omniadefumpta  ex 
yerbo  Dei:quofolo  falfa  omnis  doclrinaconuincendacji  .    Haud equtdcm  arhi- 
tror  diutumiorem  fore  hanc  Jeclam :  cimab  omni  naturali  feyifn  ira  abhorreat, 
ytnuUos  nifideplorattfiimos  ei  adhxrtreyerifmileft .  Sedciim  tantaftt  ino-rati 
tudonoftra,yt  longe  etiam  dcteriora  yereri  oporteat ,nos certe  inftruiios  tffc 
ycrho Dci  neceffe  eji:  atque  hic  ,yelut tnJJ)cculo  ,  contemplari,quale iudtctum 
Deui  exerceat  ineos,quiJacrofando  eiiK  Euangelto  ad  fuxs  lihidines  ahutuntur, 
autipfumin  l/anam  philofophiam  conuertunt.  Necyeri)  libeUt!.shic,yfui  tan- 
titm  erit ,quod  eo  Lthertint  rtfeUantur:  fed etiam  qucdytilem  alioaui perfedoCri 
nr.m  (^  Jamiliartter  expitcatam  contmeaticumde alijs  rebus  ,tum  de  Jhtritu,de 
froutdentia Dei,de  lihertate ChriJ}i.tna,de  reJurreCitone,deyocatione,de reo-e- 
nerationc ,de  communione  bonorum  .     Qtu  tametfi  tum alijs  lihrtijtum  Inflttu- 
tionc  abunde  tradantur:  tamen  ^  ad  formandum  iudictum,  z^  ad pltniorem 
inttUigtntiam  non  parumyalet,rem  eandem  yarie  ,  eodcmquenihilominttsfcn- 
fu  traditam ,cernere .H&C  egociim  inpiorum  omnium  gratiam  ye,tcrempi>ellem 
tamen alicut potiflimiim  mtttere:tu  mthi  inmentemycntjii ,cui  Ithenriitsea  di- 
larem.Vidt  enim acperJ^exi,qHam  fisl/ernpietatti  ^  fyncer^ doclrin^Jiudio- 


rr 


4jf  S 

fits.  Intellexi  hontantum  ex  tuis  femonihm ,  fed  experientiaipfa  didici,ejuan- 

to  animumtuum  dolore  ajficiant  h£  feCiarum pejlcs ,  qutualijs  etiamfcriptlsop- 

tugnandiU  curafii .Oftendifti  quam  iniquo  animo  ferres  miferam plehem ,  ^  Px 

jiorihm  ^  do[\rina,in  hac  rerum perturhatione  deftitutam^yulpecuLirum  ifta- 

rumfraudihmin  exitium  duci.Ciim  igitur  hanc  luem  profligatam  cupias,^  fcri- 

ptis  Calutni  infignis  Ecchftx, pafloru fummopere delsClerniquiX,  tihi  Gallicc fcri- 

fta pLicutffent,eadem Latina faCta  non iniucund.i  fore  exifiimaui.Nonqnod ifin 

cam  lUis  comparari  poJ?tnr(pr£jlat  enim  qu£  ah  authore  fcripta  funt ,  quam  a  me 

conuerfa,legere)fed quoniam  ea  qux  lingux  noflrx,  fiominihmfeorfm  fcriptayide 

hantur,c£terts  communicariyttle  ej}:quihm  etiam,pro  Chrifliana  pietate  tua,be- 

neconfultum cupis . Quamohrem  fuh  tuis  auf^icijs  h£c  prodire  yolui,cuimgratia 

Cir  opera in  quamplunmorum  manmperuenient ,  ^  magnum,yt Jfero,fruCium 

funt aUatura.C£tcrim non  t.im  hicfcrmonis  ornatum,quam  rationum  momenta 

qu£riyelim.In  hoc  pr£cip:icjludui,yt  mcntem  authorls  fdeliter  ^facile  expri- 

^ynerem  i^  quanuis  peculiares  quafdam  haheat  loquendi  formas  ,qu£  Latine 

neque leporem,neque  yim  eandem  retinere  poffunt ,ejftcercm  tamenlttfcn 

fm  omnihm  fatn  dilucidc  confiaret . Qmd an fim  affccutm,tihi  C£:erij- 

que  iudicandum  relinquo.  Dommmfu.ts  in  te  dotes  augeat, 

^  teincolumemferuet,  ac  tueatur,in  ea  fde ^ con- 

Jlantia,  in  qua  hafienus  perjlittfli .     Idthtu 

Mart.     M.  B.  X  LV  I. 


4^> 

BREVIS    INSTRVCTIO    MVNIENDIS 

Fidclibus  aducrfus  crrores  communis  kdx  Anabaptiftarum. 


/  aduerjks  omnet  errores  ^  fAfis  opinionei^nahaptifla-^ 
rvmfcribereyellem,lonvtiTn opus  fukiperem: atque in^rede- 
rerdhyjjumji/nde  mihi  exitusnonpateret .  Nam  iiiacoUu~ 
uies  ahalijs  h*reticorun JeClts  in  eo  dtffert,  c^uodnoiantiim 
certis  in  rehm  erraueritrveritmjlt  immejitm  quodlamjlupen 
dorum  deliriorum  mare:adeo,l>t  "vix  ynius  ^nahapnjlxca- 
put  reberiri pojiit ,quodnon Jit  imhtftum  aliqua  opinionedi- 
nerfta  reliquis.  Itaque,nuUus  ejfet  opert  Jinis ,ft  tmpias  omnes  humJcC\£doc\ri- 
ntu  excutere,aut  etiam  recitareyeUem.T andemyerh  ad  duas  feSliu prdncipuas  re 
duClafunt  omnir.quarumyna  ,etfi  multpserrorthi^impijs  ^ perniciofis  nfert^ 
eJi,maiorem  t.imenfmplicttatem  retinet.Saltem  enimfacr£  dailrin^  Itbros  pro~ 
hat  ^  nobifcum  rxipit .  Si  cum  eiui  fe^atorilm  aliquid  traclandum  ej},quid 
cttm  eis  ftt  dijitdij  jnteUigi potejl.qutd  animo  conceperint^dcclarantiic  tandem  irt 
quo  conuentum ft ,qu£  fuperfit  contt,ouerfta,percipt'.ur  .  ^lteraejlyeluti  impli- 
catiJSimus  l:hyrinthus  deliriorum,^  quidem  ad£o  abf^rdorum,vt  mirum  fit  crea, 
turttifi^uram  humana^erentes  itaratfone  0*  fenfu  dejiituij^vt  in  eas  tnddant 
imagina:iones,a  qutbta  befltdt  ipfr  mutAahhorrertnt.H^cf.Cia Libertinorum ap- 
feUatur.Hi  adiofejpirituirles  fimulant,yt  nihilo  pluris  faciant  facrofanHum  yer 
bum  Dei^quam  fabulif,nificum  ipfis  yifumejl ytdque  ita  pojfunt deprauare ,yt 
diaholicis  opinioniluifuisl^tolenterferuire  covant.  Hahent pr&terea peculiare 
quoddam^tnus  fermonis(eorum  morequos  GaUne  Gueos  ho^ia)i£yocamus,)quo 
quid ejfari^^elint ,inttUtgi non  poteft-.neque ettamjeipfos  intcUtgunt ;  ntfiquad 
talihus  affut^ sl/ti nouerunt ,yt  eotuodo  tegant  tmpitudinem  dodrin£  fu£.  J£tM* 
enim principia  funt tOmne  boni  ^  nhilkdifcrimen  confAndere,Deum  cum  Diabo 
lo  mifcere,itayt  alterum  ab  altero  ampUmdifcerni  nuUomodo  pnj^it:  homines 
nonjolum  flupidos  reddere  in  confcieniijsfuis  cov4,m  Deo ,  yerumeiiam  cnrnm 
hominibus  impudentes.Encurhacyerhorum  amhiguitate  ^  olfn^ns  tnuOiUcrrs 
fefe  occultant ^ne fceditas  eorum  apparea: fimnefque  ipfos  horrean:  ^  execrentur, 
ytreuera  communis  homtnum  ferifus,.  monjirsi  qu£  ijli  proferunt,pyorfui  rep.t- 
gnat .ltaqu€,yt inf.mma fcribamu^  aduerfus  ^nahaptiftari.merrores ,  ^  bre- 
mius  C^  exptdttim  erit  hanc dtuifimem  tenere:atque  in  traciatitynum  colli^ere 
errores  eorum,quino  tamdrjperata  omnino  infania  abreptifunt.ln^altero autent 
yenenatamac  pefltferam  mftlicium  tflorum  malitiamdete^ere ,qut fub Jj/tri- 
tualitat'is(yt  itanominem)colore  ,homines  beUits  muttsfimiLes  reddereyoluat.Ne 
que  tamen  pr.ionifeci£  homines  tta  interfe  conuemunt,ytfacile  tpforum  errores 
inynum  coUi^ipopnt,quo  certo  ordtne  refutentur.Sedquia primarif  eorum  doCio 
res,&  ycluti  lotimfyna^ov^  Patriarcha,  poJimult*s(^  yavUs  cofarcinanones,, 
tandemdtfnitionemjitam  protulerunt,quaJummaeorum  ,in  quibus  nobu^  Papi 
Jlu  aduerfintur  ccplexi  Junt  articultfftpte,quihus  ^nabapttjl^  omne$yulgoadn&^ 
rent:atqj  etum  yiainuenerunt,q»a  prAcUra  hdcdejinttio  excuderctur,ytyhrqi 

rr     , 


4^9  I  N  S  T  R  V  C  T  I  O 

Jhar^at^enenumfuum,^  mifevam  plehem  injiciantyContentm  ero,quodetiam/^ 
niihi  quide  ')iidetur,fujficiet  oflendtffe,  quam falfa  ftnt  ea,  qU£  in  maiore  horum 
articulorum  parte  continentur:nepoj?int  coqueri,  me  quorundam  culpamfaijoin 
eos  tranfferre,quo  totamfecla  immerito  traduca.Eo  alfoluto ,f  mihi per  otium  ali 
quando  itcuerit,lihtllum  aliumfcriham  aduerfus  fccundum  iilum  ordinem :  nempe 
JLihertinorumjde  quibiis  anteafum  loquutus.  Ntmcl/eropvt  iam  dixi,fujficiet  om 
nesl/eritatiffludtofos  monuijfc ,  quod  mtferi  ijli  homines  communi  confenfupro 
inextiugnahilifundamencofdeifux,  hahent jlethalsm  impojiuram  tjfe,a  qua,tan- 
cuam  a  pe{le  omnes  cauere  oportet :  omnes  inquamqui  fe~Veritati  ohfequentes 
pr£,hereliolunt .Sunt  enim  in  hacinfelici  S eBa  nonnuUi ,atque  ij  pr£cipue,quido 
Ctores  agereyolunt,qui  fuperhia  ^  arro^antia  pr^occupati  in  omnihmqu£ipfts 
proponunturcaligat^autperuicacia  potim  &ohftinata  malicia  claudunt  octdos, 
neclctram  lucem,cum  evs  proponitur,intueri pojiint .Irayt  rationthmcumcts  age 
Yc ,quo in^^iiamreducantur ,ftt operamiudere.mfi  qvM  faitem  h^^-c  ytiiitasredit, 
cum  honi  impudcntiam  eorum  depioratamlfidentjfcfe  ab  ets femouent,^tanquam 
yenenum  iethaie  effugiunt. 

Quia yerb  nuliajpecie iilujiriore  feduci  pnjfunt  mifcri  Chrijhimi,qui  zelo 

aliqtto  Dctimfef{antur,quamdumpr£tenditur  i>erhum  Dei:^nahaptifi^£,(iduer~ 

fwsquos  nunc fcrthtmm jtpftim  perpetuotn  ore  ij.thent ,idque femper prxfantur.Et 

certe fmuiatque  hoc prnp^ftum  efi ,  Deum  ejfc  qui  loquitur,  creaturas  omnes  re- 

Kerentia  nomints  ipftmcommoueri  oportetpvtanimo  Immili ^  dcmiffo  qudidtctm 

turaufctdtent.  CitmintelligimiisfermonemDei  reuera  proponi ,  ne  hifcendum 

quidempnt  repugnemui  aut  contra diTjutetnm  :fed  omnino  ohmutefcendum  efl. 

/^ec  enimPapidarum  more  dicimtisfacrofanclas  Scripturoi  miffasferi  oportere, 

-ytautljoritati  imninum  acquicfcamus.Hoc  entm effugium ^cenfcmm  hlafpijemiA 

execrahile  cffc .S edyoiumm  omnia  qu£  a  Deoprofe[\a  atque  cxipfusyerbo  hatt 

fla  effc  co[lahit,a  cunclis  humiliter  admitti,^  recipi  fne  cotrouerfa.  Quinetiam 

nuUam  aliam  docirinam  cenfemm,pr£ter  eam,qu&  ah  hoc fonte  ynico  yeritatvs mct 

nat,pro  yera  ac certa  rccipiendam  ejfe.  Quocirca  fue^nahaptifli£,fue aiij affir 

ment  ea,  qu£ proferunt ,fe  aDeo  accepiffe,(^fumpftffeex  ore  ipfm,idefl  exfcri 

ptii facris ,eamgloriam  trihuamm  Deo,yt  audiamm  placide  ac modesle  , atque 

anitafttintcUigamm.  Verumytnoflraru  efl partium  ijs  qu£  dicuntur  audiendii 

aurem pr^here jdonec  quale ffynumquodque  copertum  hahuerimm^ttaneceffariti 

efl  prudenter  interyerum  (^faifum difcernere,  adinhendiimque  iudiciununquid 

yere  anfaifonohisyerhum  Dei  ohtendatur.IuJ?i  enimfumtis  probarejpiritm ,  ^ 

'  expendtreanexDeoftnt.QuodquamneceJfariumfitreipfaperfpicimm.Naipfe 

Matt.4.  quoque  Diahoimfefe armauttyerbo  Dei,e6que  giadi^fe  accinxit,yt  Chriiltl  in- 

uadere t..Atque  expertmur  ipfii  quo tidie  his  a rtihtn  T ti  per  organa  fua,y  fVerita 

tem dcprauet,fcc]ue miferas  animas  in exitiu  ducat. Q^od ad miferos  iftosfanati 

cos  attinetjoui  itayerhii Detfecitfacere iaclat:an itafit,res  ipfx"cr  fefatli demo 

flrat.IammultU  tepm  ajlidtus  laboribm  conamur  fanCium Deiyerhiircfli^uere: 

cuim  rei grati.i  beUiiaduerfusorbeyniuerfumfuflinemm.Hiyero  quantumidpro 

niO:!cr>mt,aut  quid  pr^hueruntnobis  adiumetilTurharut  nos  potiiis  ^  yehemctcr 

im'jedierut  ..yjdtoyt  qnidprnfecerint  dici  nonpoJ?it,nifyt  quantupromoueh.ttnr 

anoblsyerhuDei  ,tantmdem  retardaretur  ab  tflt,s,ac  ceflimiret.  Qmnetia  innrir* 

nuUts 


A  D  y  E  R  S  V  S    A  N  A  B  A  P."  471 

nuUii  Chyifiii(n£  rdigionis  capitihns  pr^cipuis  coueniunt  cum  Papiflis,<&*  opinio 
nes  tuenturfacr£ Scrif)tur£  ex  diametrocontrartis ,  vt  de  Lthero  arhttrio,de  Pra 
deftinatione  y  de  Cauja  noftrxf.tlutn.Falfo  i^itur  ahutuntur  hoc  f>r£textu,atque 
fimpliciorihus perfuadere  moliuntur fe ex fxcrarum  littrarum  pr.<fcripto  ^uher- 
narf.cim ijs  omnino  ahteCiis,folius  cerehrifui ima^inationcm  fecjuantur .  Nunc 
adprimumarticulumyeniamuspr£clar£illius  dcfinitionis ,  quampro  rcuelatione 
e  coeloprofe^ia  hahent. 

^RTICV  LVS     I.    DE     B.APT  IS  MO. 

Baptfimus  exhiberi  dcbet  iis.qui  ad  pcEnitcntiam  edofti  funt 
8;crcduntpeccatafuaperChriftumcleleta  eflerac  yolunt  ini- 
pfius  refurreftione  ambuIare.Quamobrem  iis  diftrib  ui  deber.qui 
perfe  ipfi  flagitant,non  infantibus,vt  in  regno  Papae  fadum  eft. 

REfvT^T  10. 

Hoceorum  efipronuntiatum.Sed  rejpondeo:  Primum  non  effe  moremrecen 
ti  memoria introdudum:nec fuh regno  P ap&initiu cepiffe .^io  enim  facrofanClum 
inflitutum  effe perpetuo  ohferuatum  inEcclefta  Chrijliana  .  NuUus  enim,ejlpn~ 
fc£  l/etuflatti  tam  antiquusdoClor ,  qui  nonfateatur  ^poftolos  ita  femperl/fns 
effe. Quod perflrinvere  ohiter  yolui,non alia  de  caufa,qua^yt  fimpliciores  com 
monefaciam  hos  fanaticoi  impudcnter  calumniari,cum perfuadere  volunt  ohfer- 
Uitionem  adeolietuflam  ftiperfiitionem  nouam  effi  :.icfingere  a  Papa  profeBam: 
cumliniuerfaEcclefia  eam  teneret  antequam  intelligentur  quidftht^Vellet  regnum 
Pap£,autquicquam  de  eo  audttum  ejfet.C£terumminimepeto,yt  ineo prohando 
nos  antiquitas^yllo  modo  iuuet,nift  qu.ttenns  inyerho  Deifitdata  reperietur.Scio 
enimficutihominumconfuetudo  authoritatem  facramento  non  rihuit^ftcl/fum 
facramentipvt  reCitis  fit,ad  normam  confuetudtnk  exigendum  non  cjfe.  .Ad  ye- 
ram igitur  reguUm  -veniendum,  de  qua  loquuti fiimmnempe adyerhiim,  quodfo- 
lum  hic  locum  hahere  dehet.Hoc  eorum  ejljjropoftum ,  haptifmum  nuUi  communi 
candtim  ejfe  pr£terquam  ei qui pojlulat^cumfidei  ^ poenitentix  profeJitone.Pro 
fterea  haptifmum  infantium  inuentum  cjfe  ah  hominihus  contra  yerhum  Dei.Vt 
id prohent,yltimum  M atthfi  ciput  alleo-ant^lihi  Chrtflns  ^pofiolos  ita  alloqui^ 
tur.Euntes  docete  omnes  gentes  ,haptf:!^n:es  in  nomine  patrt6 1^  filij  ^  Spirttiis 
fanclt: cut adiungunt hancfentcntiam exyhimo Marci.Qui credidcrit ^  hapti- 
Tf^ttis  fuerit ,  faluui  erit.  Enfundamentum,quodeis  adcofirmumyidetur,yteuer~ 
tinon  poJ?it .  Cui  rejpondeo  in  illis  locis  de  haptifmo  ohtter  foliim  mentionem 
feri  .  ^dijcitur  enim  yelut  abpendix  prxdicationis  Euangelij  .  Domtntis  le- 
fus  ^poftolos  fuos  mittit  yt  concionentur,hominefque  injli  tuant  in  doclrinaDei; 
deinde  haptifmum adiungtt ad do[\rin£  confrmationem .Efl  autcm notandum^do' 
Clrinamdchereeo  modofacramentoprxiye,quod  ad  eam  ohftgnandam  adiungi- 
tur.  ^tque  in  eofacileconJtntimii.s.  Sed  de  modo  quxrcndum  ejl .  In  eo  tnim 
deceptifuntmale  feriati ifti  ^fanatici  homines ,  qmdmodum  non  confdera" 
runt  .  Si  quisigiturftt  altenns  ah EccleftaChrifttjl/elutiTurca  autlud.'(is,  aut 

vr    } 


47X  1  N  S  T  R  V  C  T  I  O. 

quiuis  alitn  injidelis  ,yt  fiat  Chrijlianus  non  eji  a  baptifmo  inchoandumfcd  an~ 
tcquam  haptijetur  inflrui  dehet  .^tque  etiam  talts  "yfufveteru  Ecclefix  fuit. 
Qui  enim  ad Chrijlianifmum  conuertehantur , fu:ts  hahehant feparatim  concio- 
nes,quaf  Catechifmosyocahant.Detnde,hahito  fidet  ^ posnttentiA  ipforumte- 
flimonio ,haptifahantur.I dque  ratiopojlulat.  Nam  cUm  homo  non  tamum  inEc- 

clefis, comunionem  coopteturper  haptifmum-.yerumetiam  tefiijlcattonemohjip^nx 

tam  haheat,qua Deusprojilio  eum  agnofcif.duhium  non  efl  doc\rinampr£cedere 
deherejC^uadoceatur^^ytcumfide^ poenitentiaconuertatur  adDeum.ldemyi- 
demu^s  erva  ^hraham  in  circumctfione  Dominum  feciffe  ..Antec^uam  enim  hocfi- 
^numflatueret,eumtnfoedti6fuum  receperat,^  inflruxerat  tndo[lrina. 

Nmc  autem  notandum  efl,  cum  homo  a  Deo  incoetumfldelium  admitjitur, 
promiJ?ionemfaluti<  (ju£  ei datur  non adipfitm  folum.yerumetiam  ad liberorper 
een.17,  tinere.Nam  ei  dicituriEgo  fumDeustuuf,^Deu4feminvi  tui pofl te .Proinde qui 
in  hoc  foederk  yinculum  non  efl  ah  incunahulvs  a  Deoreceptus,  is  ah  Eccleftn 
alientvs  eflydonec per  falutis  doCirinam  ad  fidem  ^  poenitentiam  fit  adduclus. 
Tunc  autemfemen  etus  domeflicum  Ecclefidi  effe  incipit.ldcirco  infantesfideltum 

bapti^^inturyi  hutusfotdervs,  cjuod  cum  parenttbta  initum  efleorum  nomine.  In 

hoc  intur fefe decipiunt  miferi  .AnahapttftA.NonrepugnamtisquindoCirinafa- 
cramentum pr£cedere deheat .S ed in  eo  tota  difficuhasfita  efl,quemadmodum  di 
Xt,ytmodum(^  rationem  conftderemus .  Cumenimhomo  iam£tateproueciu4, 
quinunquam  Chriftianus fuit,hapti2jndiis  efl,prius  doceri  dcbet ,  ac moneri  eo- 
rum  qu£  per  baptifmum  figurantur  .  Liberi  autem  ipfius  haptt^tntur  in  ea  do- 
{Irina  quam  recepit:qu£  continet,Deum  nontantiim  ipfi ,  fed  etiam  liberts  in 
Deumfore.Vtyerh  factlius  intelligaturcumis  qui  alienui  fuit  acoetu  fdelium 
conuertitur  adDeum,doi\rina  in  qua  bapti^xatur  ,  ipfum  compellat,  ^  quodam- 
modo  alloquitur.  Propterea  ah  ipfo  intelligi  debet ,  ^  antc  pcrcipi  quamfacra" 
mentum recipiat.Doflrinal/ero  inquapuert  inf.tntes  bapti:i^ntur,noncompelIat 
eos,fed  parentes  eorum  ^  totam  Ecclefiam.  Non  efligttur  necejfel/t  eampritts 
inteUigant,quamrecipiant  ft^num. 

Quamobremcum  hoc  flruitur  argumentum-.Dominm  iuJ?it.Apo^olos 

prxdicarc antequam  bapti^^i^arent ,4tque dtxit,Qui crediderit ^  hapttxjtui fue~ 

rit,faluus erit.Sequttur  ergo neminem adfacramentum  admittendum effe,pr£.er 

eos  qui  iam  credunt,pejlimt  concluditur.    Pcrjficuum  enim  efl  Dominum  in  iflts     I 

locu  de  ijsfolumloqui,qui  doBrin^funt  cap.ices,quique  prius  ahEcclefia  Chriflia 

tiafuerunt  alieni.Si  nuUam  huiws  circunflanti^  rationem  habeamus  ,multos  locos 

i  Thef  ?  f""/''"^'  ^f^cejfe  erit,n6fque  ipfos  in  eis  explicandts  perturhari .Scriptum  efl  eum 

quinon  laborat,manducarenon  debere.Nemo  tamen  adeo  crudelis  eflpvt^/elit  in 

fantes  eo  fupplicijgenere  condemnare,yt  famepereant .  Omnes  enimperffici~ 

unt.Apoftolumnolle  ipfos  in  hoc  ordtne  cenfcri  ,fed  tan.um  deijs  loqui ,  quibus 

fuppetunt yires,^  ratio 'yiclus  quxrendi.  Ciim  tgttur  iUis  in  locts  Dominus  men~ 

tionem  de  ijsJJ)eciatimfaciat,qui  doceri poffunt ,quique  antea  ipfmdifctpulinon 

fuerunt:  omniadeprauant^  peruertuntfj,qui  eos  detorquere  yolunt ad  Chriflia 

norumpueros  infantes,quihus  nuUa  efl  audtendt  facultits.atque  iam  infaedenDei 

funt  cum  parentibus  comprehenfi^ytfint  Ecclefix  domeflici. 

^dducunt  poflea  mtferi  ifli  phanaticiyfum  <^  confuetudine  .Apoflolorum, 

^ao- 


A  D  V  E  R  S  V  S     A  N  A  B  A  P.  471 

\AC\oru fecundo  refertur,hommes adduomiUiaauditaPetri codone,copm{ios ifi 
animo  confiliumpetijffv,qHid  agere  deherent:Petrumi>e>o  reIf'odiffe,Poenitemt 
niyO'  crediteEuangelio.  lttm,cum  Eunuihm  fttijtyt  bapti-;K^tretur,P htlippum 
dixiffe,id  licere,fi  modo  ex  animo  crederet .  Hmc  conciudunt  ^poUolos  in  ijs 
quos  hapti^^^hant  frimfidem  ^ pamtentiam  requinre folttosfuiffe . Quod qui- 
dem  concedo  in  ijs,quos  recens  tn  Eccleji£  ChrtfltanA  communionem  rectpiopor- 
tehaf.fcd  inpurti  infantibtis,qui  antequam  exytero  prodierint  iamin  communio- 
ne Ecclefi£  funt ,lon^e  diuerfa  ratio  eft .  Nam  ipforum parentes  atque  aui  pro~ 
mifionem  recipiunt.fnper  qua  Baptifmus eorumfundattn  eft.  Neceffe  io-itur e~ 
rat  lerofoljmitanos,  qui  alieni  erant  ah  Ecclefia  Chrtfti,  quicjue  tn  c<edem  Do~ 
mini  noslri  confenferant,ycra poenitentia  tangi ,antequam per  Baptifmumdare- 
tur  e'u  tefitmonium  ^ratiA  ,  qua  Dominus  I efm  i pfos  infideltum  numerum  re~ 
cipiehat .  Ncceffe  erat  Eunuchum pcr  l/eram fdem  in gregem  Chriftt  cooptari, 
antequam  ipftns  nota  infignirtpoffet .  Sedcum  omni  fdclt  homini  h^c promiBio 
fac\afit,EgofumDeu6feminvstui:liheriquiex  ipfo  nafcuntur,altofruunturpri  Gen.17. 
uilegio.nempe .quodDetts eos profuis propter parentes agnofcit.  Quodne  ex me 
ipfo  comminifci  aut  excogitareyidear ,  Domtnus  eim  reinobvs  in  ifaacexeplum  _ 
dedit .  Nam,ftcutidtximus ,  pritts  inflruxit  ^hraham  in  do&rinajidei  ^poeni- 
tenti£,qtiam  ei  Circuncijionem  communicaret.Poslquamyero  ipfum  tn  Eccl  fiam 
fuam  recepit,flatuit  etiam  yt  eimfoholes  tantt  honi  effet parttceps .Itaque  ifaac 
^  reliqut  ahinfantia ipfacircuncifl  funt.Deum  ivtturhuittsdifferentt£,ex  qua 
tota  hutufce  qudiflionU  dijficultas  pendct,authorem  hahemus  .y§ed^majimilttu~ 
dtnem,  guam  adducimus  tnterCircuncijionem  /<t'  Baptifmum ,  admttterenolunt, 
priufquamylterii^.^p^ngredramut^riefpj^e  erit  oftendtre  idem  effe.  Cum de  Sacra^ 
mento  aliquoagitur ,  animaduertendum  eftfuhftantiam  omnem  ^  yim  exdo- 
Cirina  ^fiimandam  effe,  a  qua  conjirmationem  capit .  Notemus  ergo  doCirinam 
■veluti  rem  prxcipuam ,S acramentum  yero  '^elut  appendiccm  ejfe  .  Nunc  Bapttf- 
mumcum  Circunciftone  comparemn^.  Baptifmus poenitentiam  autrenouattonem 
'\it£continet,cum promfione  remijiionu peccatorum  .  Vtrunque  iftorum,Cir- 
cuncifio  necplus  aut  minits  compleflttur .  Nam  qubd  ad  pcenitenttam  atttnet,  de 
eaftepe  ^apudM  oifcm  ^  Prophetas  ft  mentio ,  cum monent  yt  circunctdantur 
corda.ldipfum enim  Cil quodnouo  Teftamento dtcttur,yeterem  hominemmor~ 
tijicare.Infumma,Jj)irituali4 Circuncifto idemfthi >«/r quodpoenitentia .  Qupd 
yero  ad  alteram partem  attinet,fcilicvt  adremijiionem peccatorum,  clarior  ap- 
prohatio petenda  non eft ,  quam ea P ault fententia,yht  dicit Ctrcunctfionem Si-  Roin.4. 
hrahdi.  datam  effe ad  iuftiti£gratuit£  conjirmationem,quam fde  ohttnuerat .  Si 
igitur  ita  argumentari  yelint ,  rattoni  confentaneumnon  ejfe,yt  infantes  hapti~ 
^ntur,qut  ner  fdcmnec  poenitentiam  hahent,cum  Baptifmm  fit  Sacramentum 
regenerationti  ^  lauacri  fptritualts,quo  per  Chrtftum  ahiuimur ;  reffodeo,idem 
de  Ctrcunctfione dici poffe .  ac  Deumnthtlominw  tujliffeyr  infantes  circuncide- 
rentur.  Deum  ergo ipjumredarguunt ,cum aiunt  rattoni aduerfart,f  Sacramen~ 
tum ,quodfdei ^ pwnt tentia  tejlimonium  eJl,communtcetur  tnfan^tihu^i .  Quid 
igitur dtcendum  ?  Sanefiqu£  aDeo confiituta  funt prohemus,  eiitidoHrina  cerio 
ojlendit  mtnimeneceJfariumeJfeyeritatem,qu£Sacramento  fgntfcaturfemper 
^cedere  yfcdaltquandofu^icerejfi  fuhfeguatur  ftltem  pro parte  •  Renouatio 

rr    + 


4^4  J  N  S  T  R  V  C  T  I  O 

enimyitx,  fignificahitturper  Circuncifionew :  acfimiliteriuflitia  quamfde  ohti- 
nemta-ntc ^oenitmti^ ,nec  fides  erant  inptiero  infante,nec  tamen  propterea  mi~ 
nmcapaxerat  S acramenti  recipiendi .En  igitnr  (juomodo  fi^rtumlieritatem an~ 
tecedehat.  Si  hoc  altquando  Ucitum^ratiom  confentaneum  futt^quarenunc 
erit  diffentaneurn^. 

Verum  olijcietaliqulinonfujficereftfimiliterfaBumftdffeAUegemui,ni 
fi  etiamofiendamiu  idem  hodte  fert  oportere  .  Hocqmdem  fateor,necinilare 
-volo  "Vt paruulorumBaptifntis  approhttur  ,nifi  etiam  talem  ejfe  Dei  l/olunta- 
tem  odendero  .  Intcnml/eroquodiamprohaut  teneamm  ,di^utart  aduerfui 
Deum ah  ijs,quifemper  yerttatemfigno  priorem  ejfe "^iolunt .  C&teriim,a  nobts 
prohandum eSl,yerho  Dei confentaneum effe,quod  tnfantes  hapti^s^fnm.  Quod 
facilepoteritfine  longa controuerfta  a quoun percipi^fi^ratiam,  quam  Domtnus 
lefta aducntufio  nohn  attHltt,agnofamm.  P rtus promtttehat Dens  luddiufe i- 
pforum  liherpi  fore  in  Demn  .•  atque  in  eiifs  rei  teftimonium  Sacramento  foederts 
fui eos  infmiiehat^Nunc ye)h,yt  ait  PaulusRom.xiij.  Dominm  Iefi4,s aduentt, 
■ytpromtfitones  ludxii  faclas  confrtnet  ac  ratas  ejfictat ,Dtlquemtfertcordiam 
peryniuerfum  orhem  ejj':mdat..Atque'\itnotat  alto  in  loco  ,  tntcrmediumparie- 
tem dirnit ,quo  alij  ahalij<ftctrneh.tntur ,ytnthilawpltu^  fuperftt  difcrimmn: 
ftdomnes  yna eodem  fruentes priutUvto  fimusflij  Dei .  Quamohrem  quifquis 
minoremliult  ejftcere  ergif,  nos  c^  liheros  noiJros  vratiam  Det,  quam  erga  popu 
lum  ludaicum  fuitjiimagnam  Chrido  iniuriam  inferr,  tumque  yehementer  hla- 
f^hcmat.  .Atdtcet  qutTpiam,  non  immmmgrattam  Det  erga  nos,f  tnfantes  ad 
Baptifmim  non  admittentur : modb non  negifur  Deum ipfos  parimtfericordta 
profequt,qua  i.heros  lud^orum.Egoyerol/alde  imminui  oflendo.  Namgrati- 
am  Dei prxcipue^fltmare  dehemas  ex declaratione ,quam  ftm  "Verho^tum  Sacra. 
mentisfAcit.Ciim  igiturB.iptf/:ns  hodie  inflitutt^ftt  ^yt  promifto  falutk  in  cor~ 
porihm  noftris  ohfgnettir^yt  olim  tnpopitlo  ludaico  febat :  finguiart  confolati- 
one  priuarentur  C  hrifliani,  fi  h£c  confrmatto  itbcriifuts  adtmeretur,  quafemper 
potitifuntpdeles  omnes  :  ytyifthilefignumhaherent ,  qnoDominus  oflenditac 
teftaturfe  Itherot  ipforum  in  Ecc(cft£  communionem  recipere. 

C.iuiUationem  c.ua  hic^ytuntur  ydnabapttft£,nontgnoro:dumlnfanttsno- 
men  allep-orice  .icciptunt , pro  ijs  qui malittafuntparuult ,  non  a. tate  inpfquepro- 
ftereairrident,quod itafimplicesfvntisjytliteri^fenfumfequamtir. Sedqualtseff  \ 
ifla,qudifo ,fuhttittas  ?   Velleprointffa  Det  adeoclara  (^facilia  euertere,  quihtn 
aitfe  mifertcordta  fua  fdeliim femen,etiam poit  ipforum  mortem profeqm? Hu 
itisyero  rei  quemmeltorem  auf  ctrttorem  interpretem  hahtre  pojfumu^  quam 
Spiritum fanChm  ?qui  ipfe  per.Apoftolos  expofuit quodante denuntiauerat per 
Propheias .  Petru^sfeftatur  ludmtpfos  promijlionum  fltos ,  ideft,hieredeseffe, 
quatenui  cx  Jlirpe  Ahraham  origincm  dut unt .  Paulips  etiam  quanuts  data  ope- 
ra  pugnef  aduerfm  Iud<x,orum  arroganttam ,  quajeje  oh  cogn.tttone?n  ilium  car- 
naiem  ejfereb.int,  non  tamen  neg.tt  .Ahr.ih<)^jiirpem  propter  foedfts ,  quod Dem 
cuip  ipfo  tnijt ,  pecuUariter ftn(}ifcai am cffe  .  Euenit qutdem interdumytfdeU- 
itm  Ubcri  maioresfacitjfeje  aUenent  a  Deo,^  quantum  in  ipfts  efl,Baptijmiye- 
ritatem  tnnihtlum  redigant :  ftdnon  propterea dicendum  eo  minm Deumipfos 
(nlegijfe  ac  fegregajfe a  reUqHis,l/tfalutem  ipfis  o^erret ,  ^Uoqui .fruftradice' 

rei 


ADVERSVSANABAP.  47? 

vetPauluiyinfantempatre  aut  niatrefidtlt  natumjjanclificatum  ejje :  quialioqui 
immundtiiJoret,fi  progenittts  effet  ah  infdelibtti.Cum  Sftrittis jancnt^,0irn't6fAn  '•  Cor.7. 
{lifcationts  author  ^  origo  ^teftctur  Chridi^norum  Itlnros  fanCios  eff-.an  no~ 
{Irum  efi  eos  a  tanto  hcno  excludere  ?  Quod  fi  BaptftntyeritAs  tn  en  reftdeat: 
qui  €0  figno yCjuod longe  minui  ^  inferiu^  ejl,priuare  audehtmus? 

^t  olijctunt  yfum  ^  confuetudinem  .Apoflolorum  contrariam  fuiffe: 
nam  fcriptum  ei?,Paulum  ^  Stlam prdi.dtcaffeyerhum  Domtni  cuilodt  carcerU 
^dcmefiicisipftu4,antequam  hapti7:\irentur.  HutcohieSlioniiamanteafttts 
refiondi,  ofiendens  in  eo  cjui  alicnmfuitah  Eccltfia  ,  docirinam  antecedcre  de- 
lere:  fed  pofleaquam  fmel  in  communionem  fdelium  receptws  efl  ,promt(itonem, 
yit£^non  ipfiia  tantitm  nomine,fed  Liherorum  quoqueilli  ojferri  .  Sedexprejlm 
aro-umentum  fe  hahere  putant,^'  cjuod  fhi  m.ioiifujfrageturexdecimo  nono  ca- 
pire  .Adoriiryhi  fcrtptum  eH-  ,Paulum,ciim  aliquos  d  fipulos  reptriffet  ,qui  non- 
dum  SpiritumfanCium  receperant,eos  de-integro  hapti:i^ijfe.  Porro  ctnijiimurn 
eft LucamiUic agcrcde^Mfduiihm gratijs  Spirititsfan^i .  Kecenimalittrea  qu£ 
dicit  conuenire prjftnt:  ntmpe  cjuo^'  if  de  quihwsl-ic^uitur  qui  lud^i  erant ,reTpon- 
dentfe  nefcire  an  ftt  SpiritiisfanCitis .  Ignorare  autem  minime poteranrDeum 
Spirltufuo  fddes  flmCifcare,ciim  deeoapudProphetas  omnes  tam  crehra  men- 
tiofat.Sedmfiehant  an  grati£ill<£  ,dequthii-s  tnterrogahat  Paulw,  EccltfidS 
Chrifiians.  datx,  efftnt .  Cum  itaque  nominentur  Dif  ipuli,  non  adto  ign.iri  e. 
rant,quin  Deum  ac  Chrtslum  quodammodo  cognofce^  ent,  yt  hodie idiotaqtitTfi- 
amcx~Vul°-o  cJ;ri fftanorum -Sed  hoc ipfis deerat ,quodgr.i.tiAs'yifihiles  nonacce- 
perant,qu!i<  tum  Dtttsin  feruos  fuos  tjf,mc[ehat  .  H£ permanuum  impnf:ioncm 
aPaulo  tpfis  cclliTxfunt.Non  eflnouum  in  ea  fgnifxatioyie  accipiBaptfoii  no 
men.Vt  apertj^mo  exe  rplo  docemur,^Slorum  yndecimo,ciimdicitur.yipo^o- 
los  memtnijfe  l/erhorum  Domini,  quihuidixerat,  loannem  haptt^ijrfje  aqua,fe 
yero  haptt\tturum  Spirttu.  E^ prditerea  hic^fttsfrequens  inScripturis^ytl/er- 
humltnumper  altud,fenten'ia  aliquiper  aliam  exponatur.lUic dtclum  eft^Pau-  ACto.  19. 
hm  innomtne  Chriflt  ipfs  haptt^n^jfjfe  .  Deinde,yt  explicet  quidhocfthi^elit, 
adiuno-tt  tpfum eis  impofuijfe  mamts,ac  Spiritum  fanCtum  defcendijfe, Eftigitur 
res  eadi m,duohtts modti,ex Scripturdi^^ft^arie  txpr':ffa.,ficuti  diximus ..  Sedni- 
hilominus -vtdeam^^quidprohi  tfttliirt  coUigerepoterunt, etiamfiomnia  quspo- 
ftulant^eifconcedamtts.  Nihilquidemcerte  aliud,  quam  Paulumtterum difcipu- 
los  iUos  oh eorum  ignorantiam  hapti^xjffe  .  Quodji  oh  hanccaufam iterandus  ft 
hapt'tfmtts,quid .yJpoftohifa^um eJJ:t,qui  tres  annos poJiBapttfnumfn.um ad- 
huctoterrorthus  ahfurdifjue rpinionthtts  tenekxntur?  Iiayt  exiftimarent Chri- 
ftiregnumterrenum  tjjc  ,nihild-  morte  aut pajiione  ipfm  animo  conciperent, 
f^plcraqne  eiufmodi^Tanta  certe  ruditas  alterum  Baptifnum  merito  requirehatj 
ffgnorantes  tterumhaft':i:andi  tjfcnt .  Qu^od aatem adnos pertinet,lacum aut 
fiuuium  femper  a  ttrgo  habere  oporttret  ,jiquoties  Domintts  nos  repurgat  ali- 
quoerrore  ,  ex  integ)'o bapti^^andi ejfemiis  .  Huc prditerea accedit,c^uod Paulus 
eos  dcquihusagitur,  hapti:!^uit antequam eis imponeret  mantts.  Quiordo  repro- 
handws  ^Jp-'^}f'  't^iffi  i^H  fanattci  yerum  dtcerent.  Nam  ex  eorum  imaginatione 
Spiritum  fancium pritis  dtfctpuln  dari  oportehat ,fignumde'tnde  fuhftqui^  Sed 
quidampliorediffutatione  opftse^,cum  res  ipfa  omnino  perTficuafni 


4y}  I N  S  T  R  V  C  T  I  G 

NtiUa  igitur  fupere^  amplius  eu  calun}nfa,yt  pxruulorum  Bdptifmum  in^ 
feClentur  ^  mordeant,pr£terquam  quodaiunt,  nufquam  commemorari  ^po{lo~ 
los  eo  yfos  effe .Rc7pondeo,nufquam  etiam  legi  adminiflratam  ah  ipfls  fuiffe  Cce 
nam  l/elynic^  mulieri .  Cur  ergo pltisdifficultatv>  inlino quaminaltero conili~ 
tuunt? D icere non  audebunt  mulieres  recipiendie  Coeni£  Domini  non  effeidone- 
as.Non  tamen  legimus  ipftts  linquam  ex  manu  ^poftolorum  eam  accepijfe.  Vn~ 
de  ergo  reddemur  certiores?  Nsmpefinftitutiontm^ntituramf^fuhdantiamStt 
cramenti  tntuemur  .  S ic  enim  perjpiciemtts  xqui  mulierihtts  acyiris  conuenire. 
Oflendimm  autem  idem  effe  iti  Baptifmo  .  Conuenire  fcilicet  infantihus ,  atque 
ad eos pertinere-.quoniam Dominus eos pro domefticM hahet Ecclejtdi fu£.  Quid 
plura  requirimusfNonnefuperfluum  efi  de  confuetudine  inquirere,yhi  ius  ipfum 
apertum  ^  perFpicuum  efli  In  haCjinquamjmAteria  in  qua folum  Dei placitum 
fujficere  nohvi  dchet^  QuodadhuncarticulumJpe^at,Jperome  omnihus  ahunde 
fatvifectJfe,quiyeritatiinormamJequiyolent.Quanquamfiquk  amplioremde~ 
flarationem  dcJyderet,poterit  ealiidere qu£ trallaui  mChrifliana  Inftitutio- 
nepihi  copioftus  omnia  horum  argumenta  deducuntur. 


^RTICVLVS    II.   DE  EXCOMMV- 
nicatione. 


I 


Vfus  excommunicationis  intcr  omnes  effe  debet,  qui  fc 
Chriftianos  profitentur.Qui  baptizati,  nihilominus  noxiam  ali- 
quamimpru(lenterautcaruadmittunt,nonexinduftria,  ii  fe- 
cretdmoneri  debentfemel  atqueiterumrtertidpubhcecoram 
toto  coetu  exterminandjfunt.  Vtpofliimuseodemzelovnapa- 
neni  frangere,&  cahceni  bibere. 

^£f  KT^r /o, 

Excommunicationem  honam  ^  fanClam  politiam  ejfe  non  negamuf :  at- 
que  etiam  inEccleJianonytilem  modo ,fed etiamnecejfariam conjitemur  .  Qutn 
etiam  himiferi  ^  ingrati  quicquidde  ea  tenent,^a  nohvs  didicerunfnijl quod igno 
rantiajua  aut  arrogantia  corruperunt  doclrtnam,quam  pure  docemus.  Sedyt  hre 
uiter  arttculum  ifium  expediam-in  quo  confentiamtts  annotaho,  ^  quid  haheant 
nobifcum  difcrimtnis.  Docemus,yt  tam  dtxt,confianter,excomunicationem,qua~ 
Iti  a  Chrifto  infiituta  efi  inyfu  ejfedehere,  ^  conferuands,  Eccleji£  adminicu- 
lum  necejfarium  effe  aJftrrnamm..Atque  etiamcuramm  ^  omnifludio  contendi- 
wm,yt  refiituatur  in  fiatum fuum ,eaqucpvt  decet,ytantur  omnes ,admonentes  e* 
rorem grauijiimum  ejfe,  ^"vitiumyehementer  reprehendendum,JinonitaJlat. 
Jn  eo  io-ttur.Anahapttfi£nthtlcinohii  difcrepant .  Si damnaremus  excommuni- 
fationem,autfuaderemm  inutiiem  ^fuperuacaneam  ejfe,aut  lihenter ajfentire- 
ntitr  ne  ettnEccleJtalocmeJfet,  tunc  murmurandi aduerfumnos  occafionem  ha- 
herent.  Seddeeohene  inter  nos  conuentt .  In  hoc  tota  eft  controuerfia,quod pu^' 
tentnuUj,m  ihi Ecc^lcfianteffefybihxcpolitianonefi confiitutajautnon  eo  quo 


ADVERSVSANABAP.  47r 

iecet  modo  ixercetur:nec  lUic homtni  Chriffiano  licere  Coenam recipere .  Eoque 
pr^textHfefe  ab  Ecclefttsfe^^regant,tn  quihtis-perhum  Deipure  annuntiatur:  no 
lentes,yt  inquiunt ,eini poUutionu  participes  effe,qua  commaculantur  ij,qui  Ra, 
o-itiofos  ^fccleratos  non  rekgant.Nose-diuerfofatemur,fihicordoalicuiEc~ 
cleft£  deftt jtmperfeHiorem  eam  (^ praua  maculanotatam  ejff.fednon  eo minm 
fro  Ecclefict  ipfim  habemus ,ac perftftimta  in  emcommunione,atqi  affirmamWy 
finvultifefe  ah  ea  fegregarenon  licere. 

Quia^ero  nonfatti  eftyerbo afferere: yideamti^ anex Scriptur^ do^rina 
firmaprobattonemftmni  hahituri .  Huic  enim  legi  me  Itbenter fuhucio  ,"Vr  dt^ti 
mcvs  nulla  adhiheaturfides,nifttef}imonium  ex Scriptttrahabeam.Prima  igttur 
qu£ftioeft:anpro  Ecclefta  Chriftiana  habe»ditsfttiiccetui,quinullum  excom- 
municationtsl/fum  Ijabet^qualtsa  Chrifloinflituta  eft.Hoc certedeerar  Corin- 
thijs  eo  tempore  quo PaulurS ad eos fcrtbebatjyt ipfe oflendit ac  conqueritur  :  at 
nihtlominus  eum  honorem  evs  tribuit,yt  eorum  congre^ationem,  Ecclefam  Chri-  i.'Cor. i. 
flianamyocet.Diuerfte.  tUicfe6l&  ^facitoneserant.  .Ambitto^  auaritiayi- 
vebantinterplures.Lttibns  ^  iurgijsfefemutuo  corrodebant .  Crimen  quod  in- 
ter  infdeles  execrabilefuiffet,non  tolerabaturfolum,fedetiampropemodumfo- 
uebatur.  Quinetiam pr£ter  tantamcorruptionem morum,  errores  tnipfa  dociri- 
na  reperiebantur.Paultistamennonexfeipfo  loquens^ftdl/elutos  ^  organum 
Spiritusfan0.i,fic  infcribereEpiftolamfuam  non  definit:Eccleftdt  Chriftian£qu£  ''  °'' '' 
efl Corintht .  Quu nunc ex nobi^  tantum  audebit,ytfeuerior  tpfo  Dco  effc yeiit 
in  iudicando?  Qui  hoc  aufi^  fuerit, prxbebit  inftgnedocumenttim  fu£  temerita- 
tU.Nihtl  tamen de  eo ,quod femel pronuntiauit  Dens,immutabit.  Quid  dicemtts 
de  Galatu  i  Scimi^  quanta  apud  eos perturbatio  ^  confuftofutt:  td  tamennon  ^*^''* 
prohtbetPaulum  iUtc  Eccleftam  agnofcere  .  Omnequidemftttdtum  a  nobts  adhi- 
bendumeft.yt  eam perfeBtonem ,qu<x,  inChrtflt  corpore effe debet,affequi pofii- 
mui  ^fedl/na  Ecclefx  conditio  alia  a  nobii quxrenda  non  eft,  quam  qu£  prxdicia 
eft  a  certa  ^  immutabiliyeritate  .  Ne  ergofaUamur,  perfeCtam  in  hoc  mundo 
Eccleft£  formam  tmaginando  .  Namfemelpronuntiauit  Chrifltts  eam are^ftmi-  ^**'"^' 
lem  forePiibigrana  tritici  fc  pale£  admtxta  funt,yt  fepenumero  non  appareant. 
Item,reti fimtlem  fore,in  quodyariapifciumgeneraaggregantttr.  Qu^fimilttu-  Mat.13. 
dines  nos  docent,  quanuts  puritas  fumma  dcfderandaft  tnEcclefta,Qp  tn  ea  co- 
fequenda  omnem  operamadhiheri  cporteat  ,nunquam  tamenttapuram  fore,qutn 
multii  adhucmaculu  poUuta  fit . 

Qupdenimdicitur  Chrtftum  ejfudijfefanguinemfttum  ,  quo  eammunda- 
retpvt  careret  omni  ruga  ^  macula ,  nonfi^nificat eam  omntno  iam mundatam, 
^  omnin&uoyacuam  eJfc,fdpotinsadolefccreindieSj^profcere:  to  tenden- 
tem,quo  nunquam  in  hocfeculo  poterttperuentre.  Verum  adhuc  duobus  niodi>i  ma 
culaca  eft  Ecclefta.NuUum  entm  eftipfinsmembrum  adeo purum  aut perfeclum, 
quodmultisadhucyitijs  circunjeptum  nonftt .  Fideles  i^itur  omnes,  quandtu  hic 
-)ierfantur,  feniper  immundtttem  aliquam  habent,qu£ineorumcarnercftdet  ,yc 
tota  Scriptura  teftatur,ac pr,xfertim P adm ad Romanosfeptimo  .  Quhdadhanc 
mmundtciet  ffeciem  attintt,etiamftEcclefiam,quamoptimcfieri  pojiet,admini~ 
Slratam  haberemus,tamen  euitarenon  poJfumus,quin  a  Domtno  nos  abluinecef- 
fefc,(^ ipfiui mtfertcordiano btipeccata nojlra remttti.  Sequitura Iterumgenm 


478  INSTRVeTlO 

mnimdicict,  quo  Ecclefiam.xcuLita  ejl .  BonorHmgregi  fmjjer  admixti  funt  hy^ 
pocrit£,qi{i  fordihus fuii  totum  coetum  inficiunt.Nonnunq-Mm  etiam  admixti  con 
tem^torti  Dci,lnt£ diffolut£,  ^  f.agttiof£:.\ut  qutfibi cxuvhunt,  ne  reprehen- 
dantitr  ah  hominihiti,fed  interim  oilendcnt  fe  nuUo  Dci  ttmore,  nuUa  reuerentix 
tangi.  Hxc  p:Uutio  excommunicationndifcipltna  toUcndaeft,  ^  ineo  quanta, 
fieri  potc^l  diltgcntia  elahorandum  .  .At  multx  repericntur Ecclcfii  ,  qu£  tn  eo 
rnale  officio  fto  defungunturj-vtah  eiufmodi fordihta ffc  re^urgent .  .Ali£,qU(t 
(ludium  ^  dtligcntiam  adhihcbunt  ytantum  efftccre  non  poterunt ,  quin  ma- 
vnu6  iniquoYum  nttmcrns  im^unitm maneat :  quoniam  hypocrttarum  malitiafx,- 
peocculta  e(l.  aut  faltemnon  ita  dete^itur,  l^t  aduerfus  eam  ferrifententia pof- 
ftt .  In  fumma  t^itur  ,  tcneamm  quod  Dominu-s  noilcr  ait ,  ad  fncm  yfque 
jvundi  permultas  herbas  nociuas  tolerandas  effc,ne  fiomnes  yelimu-s  eiieUere,fi- 
mulquodhonitritici erit^lina perdamtis  .  Qmd  dcfydcramus  plura?  Dominm, 
■vtproharet  fuos,  huicmifcris.  obnoxiamrcddcrc  Ecclefiam  fuamyoluit  :nem- 
pe,ythoni  perpetuo  effcnt  admixti  malts .  Subeunda  i^itur  efi h^cconditio. 

Et  fane  ftc  agcndi  optima  rH)hii  ratio  conilat .  id  cnim  honorii  nos  facro- 
fanCip  Deilicrho  fandifque  eiiis  Sacramcnttidefcrre par  eil  ,lityhicunque  an- 
nttntiari hocyerhum^yidcmas^atque exrc^ula,  quam  nobls prxfcribit,pure Deum 
adorari,rcieCla  omni  fupcrftitionc  adminiftrari  Sacramenta ,  iUic  ftneyUacon- 
trouerfa  Erclcfiam  Dci  ejfc  concludamtts.  ^lioqui  quid  dicemus? .An  hypocri- 
tarum  aut  contemptorum  Dci  nequitia ,  dignitatem  ^  'yirtutem  yerhi  Dei  ^ 
Sacr.imentorum  aholerepoteft  i  Fateor  qutdcm  difcipltnam  adEccUfi^fubftan- 
tiam  requiri:  quodadid  attinet,yt  rite  ordtnetur,fiquereC}a  adminiftrandira- 
tio  &  politia  defit  ,yeltiti ficxcommunicatio  non  fit inyfu,  tantundem de  eius 
fhccicdctrauum  tri^lrfu  quodammodo  dcformts  .  Scdnonproptcrea  dicendum 
eam  omnino dtnttam  cj]l' ,ncque xdtfiitm  ampliusyUummancrCjCumdoclrinam 
retineat ,tn qua fundata  eft  Ecclefia.Pr£termittoqiwdcopofito,nuUiusrci  ha- 
hcndam  cffe  rattoncm  qukm  hominum  morumque  ,f£pe  tamen  fallipojfcmwjcoc:- 
tumaliqucm  impyohandi,ciimque  £ftimando,propter  fualiitia  ,Ecclefi£nomtne 
indignum..Accidcre  enim  fepenumcro  pojfct^l/t  probuc^  fandisl'iriijicret  iniit- 
ria,quorum numeriis  inter  iwprobos  ftc  tatetpvt  tritici grana  fub paleis  occtdtan- 
tur.  Pr£tcrta cogitare dcbemus :,nonnuUos qutyitijs  laborant,fiht  nthtlominm in 
thfs  dilh liccre,  e^T*  cumyera poenitcntia  cupere  fife  ex els  eripere,  yt  integrita- 
te  maiore  Deumcolant.Hoc  eti.tm animaduertcndum ,fcueriiii  cffe ac ditriiis ,a- 
liquem  ohlrnicum dcliclum reifci .  Addo  quodnat:ir£ noftr£ ea  eft prauttas ^yt 
tiim  admale  fulftcandum  fit  procltuts/itm  ad  tcmere  iudtcandum ,antequam  res 
bene pcr^cciajit. Quatnobrcm  eo diligentior cantio a nohn adhibenda eft ,  ne  hic 
impinoamus.  Vcrum,yt  dixt,perperam  a  nobtsferet  ,fi  hominum  tantum  ratio- 
ntm haberemus.  Tanti  enimfaccredchcmwsycrhum Dei  r^T" Sacramenta ,  yt  y- 
hicunque  yiderimus  ea  ,  ibi  Eccltfiam  Det  tffe  ccrtofciamus,  quanitu  errores  ^ 
yitia  tn  communi  homtnum  yita  reperiantur .  Injumma,  ciim  qu£riturquidft 
Ecclcfa.mcrito  iudicium  Dci  noftro  pr^ftrcndum  cft.  ^nabapttft£  ycrb,yt  0- 
fiendtmiis,iudtcio  Dci  acquiefccre  nonpojfimt. 

.Aitcra  qu£slio  tn  hoc  arttculo  eft ,  Ciim  excommunicationis  ordo  non  ejh 
in  altqua  Ecclejia  conJitttttiis,yel  in  eo  quo  dccet  yfn  non  ef,  anpropterca  nos  ab 

eafe. 


A  D  V  E  R  S  y  S    A  K  A  B  A  P.  48, 

eafegregdfi oporteat,nec liceat  m  ea  Coenam  recipere  ?  ^nahaptiflx, aiunt^-v- 
hicunque  malinonexcluduntur  acommunione  ,  lUicChridianum  communican- 
do  fefepoUuere.  Nos  e dtuerfo dicimm  Chridianum  tmoeftita  ajfiii  dehere  ,cum 
facrofanClam  Coenam poUui  yidetah  iniqmc^  impohn ,  qui  adeam  admittun- 
tur.  (J7*  curare quantum  in  ipfo  eif,  neidfat:  quodfifiat,ipfitamenfefepriua- 
re  Coena,  &  acommunione  fuhducere,non  licere-.diherepotita  tnco  perffte- 
re,-vt  (juandiu  in  eo  loco  agit  cum  cxterts,  Deum  adiret,y£rbum  audiat,Coenam- 
querecipiat.  n, ''n^v 

Proferant ^AnahaptidiX,  attthorem  fuum,yt fcritentiam  fuam prohet.Noi 
enim  nihil  omnino  ajferimn-s^quam  ex  Prophetarum  ^  .^poftolorum fcntetia .  . 
Videmns  qu^yitia  in  Erclefia  ludaica  Prophetis,  reprehendanf.aut potim  cotra 
qim  ahominationeslfociferentur  .  Neque  yero  reprehenfiones  ilh  competuntirp 
'vnumgenm  hominuwfedpalamdenuntiant  a  primorthns  ad plehem  ifque,afuml^^-'-^: 
mti  ad  injimos  omniaficcorrupta  ^  deprauata  fuiffc j-vtyixynicii  mehyum  fa~ 
nu  reperiri pojfet .  H&c  enimfunt  ipforumyerha.^nl/ero proptera  defitrut  cum 
populo  iniquo  ^peruerfo  conuemrejyt  udorartnt  D eum,yt  offerren  t ftcrtfcia, 
yt  audirent  dodrina  Le^ii^^nfcorfttm  Templtm  autaltare  extr.uxeruntpvt ptt- 
ra  Ecclefia potirenturl S i  polluiturjideUs,qubdinprecihfis  cum  iniquh  comunicet, 
in  audienda doCirina,in  Sacramcntli recipiendis:Prophet£omnes pvtluti  j uerunt , 
ac  yeluti duces,qui  c£.tcros  exemplofuo  m  cxitium  ducerent  .  Nunc  ad  Chrifttm 
Dominum  noftrum  &  ipfius .Apoflolos  l/eniamtis .Primiim,fcimus  qualii eo  tem-  -i.is^j 
pore  fuerit  EccUfix  lerofolymitan^  fiattis  .  Tamen  c»m  c&terii  Dominw  Icfas 
circuncidtlioluit.  Deinde,purgatiomi  dieadTtmplumajferri,i>t  ex folito  more  Luc». 
Deo  ojferretur.Si  allegent ,fan£li  yirt  manthusfufceptumfutjfe:ytjpondeo,idto- 
tius  Ecclefi£nomine  faCium  :  qu£  tamen  fpurcitia  multa  ^  ahominandvi  yitijs 
fcatehat.Si  rurfum  ohijciant,infantemfuiffc,nec  aheoproprte  facla ;  reffondeo, 
ita  infantemfutffe  in  humana  natitra,quaa  nohii  acceperat,\t  interimprouiden^ 
tiafua  diuina  re^eretur,quanunquamfiuijfetfi:yUaaCiionecontaminart,qu£fi- 
liorumDei puritati repu^naret .  Qu^inetiamyirfadiis^acquodamplms  eft,ciim 
pr£dicaret~)/trhum Dei,&  ojficiofuofungeretur,eamyiamperfequtttu,s  cflyfq; 
adextremum  dtem^it£.Si  oJjendtturDetts  ah  eo qui prccandt  ^teftijicand^  fi- 
deiftt£gratia  in  coetum  aliquem  ingyedttur,a,  quo  fcelerari  non  arcentur:  qutdfhi 
yoluitDominus  nofter,  qttale  exemplumpr^huit,  cum  Teplum  lerofolymitanum 
ingredereturpvtyna  cum  Scrthti^^PharifxiS,^  populo  tunc  perdittjiimo  fac.ra 
faceret?Protinns,fatfcio,excipicnt,ChriJlu.»in Tcmplum  non  afcendijfe,nifivt 
liitia^fcelera  reprehenderei ,qu£  ttim  admittebantur:  nonytcum  eorumjacri- 
ficijs  ^  C£terii  tefltjicationihis Jidei participaret .Venmfalfam  ejfe  h.tnc  folu^ 
tionem,facile  esl  commonftrare .  Non  ahs  re  dicttPauhps  etim  fuhditum  Legt  fa-  Gal.4, 
Clum  (de Chriftofcmper inteUi^o^lit abeitts  feruitute omnes,  qui ei fulijcteban- 
tur,ndimeret.De  ceremontaULegenomtnatimyerbafacit .  Ciim  i^iturad  Tem- 
pUim  ac pr£cipui diebus  feftn  (fpfoknnibips  accedebat ,  quaniui  to  ycniret  ,yt 
mcUorem  promouendt  Euan^clij  ,  ^  coyri^endis  tmptorum  Ifitijs ,  occafioncm 
nancifci  poffet:  tamen  non  d(.Jinebat  fefe  Lem  ohferuatorem  oitendere  ,qu£ 
Lege  iubentur  faciens  ,yeniens  in  Templum  adorandi  (Sjp  facrtjicandt  caufa. 
Quod  ipfe  orefuo  conprmauit ,  cim  Samaritanam  conueniret .  Loquens  enim 


Aflo.zi. 


z.cor.f. 


4J0  I  N  S  T  R  V   CT  I  O 

ioan.4.  exomnium  lud^orum  perfonayaif.SeimtiS id quod adoramn^ : tttvos ,quod adorit-! 
t'n,nefcitti :  qutafxlu^  ex  ludx.ii  efi .  Haudcerte  ab  tUii  fc  fegregat ,  cim  loqtti- 
tur  de  adoratione,qua  etiam ftcrifi.cia continentur,  l/erumfefe  redigit  in  commu- 
nem  ordtnem  cxterorum  .  id  quod  ratioaheo  adiuncia  ,m.tg'ii  etiamconfrmat: 
nempe,quiaftlui  ex  lud^n  eft..  Hts  enim  lierhii  nihilaliudintelltgit,  quamcul- 
tum,qui lerofolymts  exhihebatur  Deo,ipfigratumfutffe,tantttm  obfceduf,quod 
tumpopuloiUomierat.ExquihmperJftctmm,  eum  qui  S acramcntu  aDeo  tn{ii- 
tutii  cum  tmquvi  communtcat,ipforum  congrejfu  nonpo[lui,}nodo  ipfe  crimineya 
tet,puraqueconfctentia  ftt prxdittti.'  '\t»^  r>A<\VY'.'''»'*^'!'^>«''>V'^^ 

Idem  ^poilolt  ,M agtiirifui  exemplur»fequmi,fecerunt.  Verum  nepro- 
lixiores  fimni,quam par  ftt jP aulolinocontentt  fimm.Omttto  qubd  quecunqs  in 
locumlieniret ^ftnel^Ua  dijficultatein  Synagogam  lud^orum  ingrcffps eft ,~)>t  o- 
raret  Deum,^  de  Scriptura  traBaret.Omitto  ttiam,quodet  religio  nonfuitfefe 
in Templo  exhihere,l/t ibi Deumadoraret,c^ ceremonijs  legittmisyna cum reli- 
quiil/teretur:quanut6fumma  efjet  Sacerdotum  ^Scribarum,  qui  tum  lUic  erant, 
improhitoi^  nequttta.NonquodtUa  ad  rem  non  factar.fed quia  clariore proba- 
tionum  <renere,qu£  calumnijs  minui  eludi  poffunt,non  caremm .Nempc,quod  con- 
Oieritur  eos  qui ipfum adiuuare  debuerant,i hiifli  honore  ^ Eccleji^ propagati- 
oncpofihahiti^s,  priuattscomodtifuisfiuduiffe.  Neqs  tamtn  legimtts ipfum,ne pol 
luereturfe ab eorum catu  fegregafje .1  tem ,cum vitix  tUa  horrenda,quihu4 Corin 

CaT.j!'    thij  c^  Galatx,  laborabant,reprehedit:nonyetat  eos  qui puri  funt  ^  immunes, 
"yUam  cum  cMerti  communtonem  habere,  quoad bene purgatafuerint  omnia  :fcd 
.......  tantum  adhortatur,yf\itta,qux,fuo  quntque  loco,reprehendit,corrtgant:  nuUi 

menttone  faCla  de  eiufmodt  fcgregatione,qualem  tfttfanatici  introducere^oliit. 
Quidyero  neceffe  eft adto  diJfutare'i cum  ^poftoltn tpfe  alio  in  loco 
traClans,quo  quifque  modo  pr£parari  debeat  ad  recipiendampvt  decet,Caenam  D  o 
niini ,  non  iubet  ynumquenque  proximi  fut  yitiaexaminare  :  fed  ita  loquitur, 
Trohet  feipfumhomo,acftcdepaneiUoedat,^decalicebibat  .Namqui  edit^ 
htbit  indt°-he,tudicium  jilijpfedit  ^  bibit.In  quilmyerbtsduo fmt ol feruan- 
da.Prtmum,tndignepanem  Domtni  edere ,non  efie  cum  ijs  qut  imignifunt  com- 
municare-.fednon  rite pr£parare  fcipfum ,  nec  expenderefdem  propriam  (^  poe- 
nitentiam  .  ^lterHm,cum  Coena  rectpienda  eft,ne  initiumfaciamus  abalijs,qHO 
examtnemus  ipfos,fid nofmetipfos  probemm  .  Et  certe  ,ft  accurate  confyderen- 
tur  omnia:qut  tta  otio  abundant,yt  tnquirant  inaltos,fi£ptustn  re  fua  funt  ne- 
gltgentes  ^  obliutofi. 

Hominem  noui  adhuc  fuperft'item,qui  hoc  errore  detentus  ,qi  odvereretttr 
nohifcum,propter  quorundam^yttia  ,  Coenamfumere  ^fefe  EcclefiA  communionc 
priuahat:  intertm domi  duos  habehat famulos  yit^flagitiofe (^ diffolutA.Quod 
cum  tnteUexiffem ,eum  commonefaciendum  curaui^quontam  eo  temporemihi  au- 
fcultare  nolutjfet )  merito  cogitare  ipfum  debere  de  purganda  domo  fua,qu£  ipfl 
cummiffa  erat,cum  fepoUui  exifltmaret eorum^Vitijs ,  qui  adeiu^ admtntftra- 
tionem  nuUo  modo pertinebant .  Tumfiultitiam  ipfe  fuam  antmaduerterecaepit, 
acliclutt  caftigationem  a  Deo  mijfam  agnofcere ,  quajuam  lUi  arrogantiamex- 
probraret.ltaje^ Ecclefi£  ^mihirec6ciliauit:agnoJcens  hoc  ejfcprimujytde 
noltiac  famiita  nofira  cogitemui:deinde  haheamui  cxterorum  rattonem:nonyt  in 

eorur» 


i.Cor.it. 


•   A  D  y  E  R  S  y  S    A  N  A  B  A  P?  4!» 

eorum  oclium,  quvdnonita,  yt  decet,fe^era»t,nosfuhdHca»itti  ah  Ecclefia-fedl/t 
corri^ammeos,ac,ffieripotefl,reducamiis  inyiamiaut  eijcicuremm.  Sinmmus 
commendemtts  Deo,yt inmelioremjlatum  redt^at  omnix. 

Obijci  j)Oterit,Paitlum  eadem  Epiilola  acriter  reprehendere  Corinthios,  ^ 
euod  in  eorum  ccetuyitianon punirentur excommunicatione:  atque  adto  prohi- 
hetnecumfomicatoribns,ehriofis,deceftorihw,idoloUtrii,  (^  eiufmodi  homini- 
htisyerfentur .  Cui  ohieCiioni reij>ondeo,yitium  in Ecdefta yalde reorehenden- 
dum  efje,cum deliClunuUacorreCtioadhihetur.Imo yero  aio,fepe accidere vof- 
fe ,yt  Domintts hanc  folam  oh  culpam  ,  in  populum  yniuerfum  anim.iduertat, 
Quamobrem,nequa Ecclefta  adhucifta  excommunicationU difciplinacarens,fthi 
aduletur,quafi  leuti  culpa  fit  nuUum  eitts  'yfum  hahere  ■.fedpotins  ynaquxaue  fhi 
prbfhiciat,detque  operam  ,yt  erigi  ^  flatui  pofiit .  Similiter,pyiuatttsquifquefe 
in  €0  impendat ji^  eireflituendx,quam  qmnino poterit,operamnauet .  Sednon 
fropterea  dicendum ,  iuflam  cffe  caufam  prtuato  cuique fefe  ahEcclefia  ahalie- 
nandi,  quoties  rerumfattts  ipftwslioto  minime  relfondehit .  Notare  entmdehe- 
mttshancpolitiam  non  cjfe inynittsmembri potefiate :  yeriimextotiitscorpom 
confenfu  exercendam  efje  .  idcirco  Paultts  nonj^eciattm  fingulos  compellat ,  "Vf 
feorfml/itiu  cuiufque  culpx,  hoc  afignetifedtotum  corptts  infmulat. 

Infumma  ,  quod  adEcclefix,  communionem  attinet ,  demus  operam  ,yt 
memhraputrida,  aut  conta^ione  infeCia,  omnesfcilicet,  quijla^ttiofam  &  dif~ 
folutam  yitam de^unt ,ahfctndantur.  Quidautem  in  nobtsftt^ipfconfyderemm: 
cumque  funcli  fumus  ojftcionoflro,finequeamus  ajfequi  quodyolumtts ,  quod- 
queyehementer  optandum  ejfet ,reliqua  commendemtts  Deo  :  ~yt  quemadmo- 
dumipfius  efi  optts^  ita  manum  admoueat .  Interim  ,etftmertto  trifies  ftmtts, 
quodEcclefiam  nondum  rtte  ordinatam  ^  in  inte^rum  reflitutam  inttiemur,fe- 
ramttstamen^itia,qu£emendarenonpojfumni.  Quodautem^yetatPaulttscum 
ijs  cihum fumere ,quiyit£  funt dtffoiut£ ,  idadpriuatam  confuetudinem  perti- 
net,non  adpubltcam  communionem  .  ^t,  dicet  aliqui^,fi  homtni  Chnfltanonon 
liceatcum fcelerato ycrfari ,corporei yiClns perctpiendi caufa , multo mintts pa-  »« 
nemDominicum  tUofumere  licehit .  Ref^ondeo,in  libertate  noftra  ^facul- 
tate pofitumejfe/tn  familiartteryerfemur  cumfceleratts  .  Qupjit^yfyntcuiqiie 
ftt  ah  eo  abflinendum.  ^t  non  efi  tta  in  arbitrio  noftro pofitum ,  an  Coenam  re- 
cipiamtts,necne.Itaque dtuerfa efl ratto.Notemus  ergo,ftEcclefia  hominem in- 
dignumferat  ^  toleret,  prohe  Jaclurum  eum  qui  talemnouerit  ,fiah  eittscon- 
fuetudtne  abfttneat, idque,quoad poteritjftcere  dehere:.modo nefchtfmaylluaut 
feparationem  in  Ecclefdt.  communtone  inducat. 

De  excommuntcationiimateria,  quantum  locm  hic  requirehat ,  tra^atum 
efl.Tantiim  ohiter  omnes  yeritattsjludtofos  monitos yelm,eitn  quod  tn  hoc  tpfo 
^Anahaptiftarum  arttculo  continetur-.^t  ex  eo  animaduertant,quatumjidei  de- 
beant  reliquts  adhibere:nempe,quod  atunt  homirtem  ,qui  tmprudentia  ,nondtfiina 
ta  malitia  erraucrit,pofieaquam  buftorfimfuertt  admontttts,puhli(e  cafit^aride- 
here,aut  excommumcari.In  eo,  errorem  ynu  eii  condono:  quod  D  omintts  nonyult  Ma«  .it> 
Eccleftam  ad  excommunicationem  progredi,  etiam  cum peccator prtuattts  admoni 
tiones  hintisneglexerit:fedyult  tcrt.oadmoneripuhlice,antequamrtijciatur.  Fal- 
lunturiterumtneo,  quod non  confydtrant  Domtnii  eo  inloco  defecretts  deli^ti 

'--      -  ff    * 


4St  1  N  S  T  R   V    CT  I  O 

yerbafdcere.Manifeila  enim,qu£populo  offenftonii  caufam  pr£bent,alia  ratio- 
ne  corrigendafmt  ,(^uam  fcoeta  momtione.Hi  duo  erroresfactle  demomlrant, 
,quam pr£clari  Do^ores  fint  ^nahapti{l£,qm  fpirituducantur  adomnia  refor- 
rnanda,  cumyix  tria  yerbaproferre  pojiint,  <juin permifceant  ^  confundant  o~ 
mnia.Verum  hoc adhuc ets  ignofco^t  adeam  partem -veniam,qu£ plm momenti 
habet.  Cftm  enim  aiunt,eum  qui  imprudenternon  f^onte peccautt ,fignif,cant ,  "Vf 
etiam  aperte  docent  ^  affeucratit,hominem  quiJj)onte  deliquit^nnquamDeniam 
ohtenturum-  Nam,  ex  eorum  opinione,pcccatum  d oluntarium  aduerfus  Sptrttum 
fanCium  committitur,cutnulla  daturyenia  .Hanc  opintonem,hlaJphemiam  execra, 
btlem  elfe dico,^ delirium perniciofum,quo  mtferdd  animte  in  dejperationem  con 
ijciutur.  Quodre  ipfa  in  nonnulliiyidi,qui peraliquod  tempusah  hacinfelicife- 
i:\af uerant feduClt .    Nos  quidem  cogitare  dehcmns  in  nobift^fis ,  ^  alios  monere 
rem  ejTenon  parui ponderts,DeumJponte  ojfendere,^  repugnante  animi  noiiri 
confctentia  aliiiuidadmittcre,quo  ira  Det  aduerfumnos  prouocetur. Quifqun  er 
go  hts  'ytereturyoctbtts:  Quanuu  accidat  nos po^  agnttum  Dcum,contra  antmi 
noftri  confcientiam pcccare,ea  cvlpafacile  remttttturineceam  tantifactt  Domi 
niisPvtmagnopere  torqueri  nos  oporteat:  ts  repellendm  efjet  ceu  Sathanaliquu, 
qui  talihm  nos  adulationthtts  ad  Dei  contemptumyellet  adducere..Ajiidue  potin^ 
medttemur,leue  crimen non ejfe contra  fanllijiimamlioluntatem  Dei  rebelli ani 
mo  ^  contumaci aliquidfacere,imlitiam  eiusdata  operayiolando: ^  quitdfa 
ciunt,eos  nimii  dtffolute  ahuti  roUata  infegratta  :proindeptriculumeffemaxi~ 
mum,neu  qui  adeo  hahenasfthi  laxat,dentur  inreprobum  Jenfum,yt  in  malitia 
ohdurefcant,ne  ynquam  conuertantur.Reuocaniis  etiam  in  memoriamcominatio- 
nes,quas  Scriptura  in  talem  ingratttudinem pronuntiat .  Verum poslquam  h£c  o- 
mniadiCla  ^fa^afuerint,ncn  tamen  conijciendi  in  deFj>erattoneu  funt,quibits 
ficconttgerit  labi.Qm  enim  delaheremur'.V tx decimiis quifque reperietur ,qui af 
ferere piijlit ,fe pofteaquam  Deum  nouit ,non fhonte dcliquijfe .  .An  non  effetEc- 
clefiam  perdere^^yeUe  eos  omnes  conijcere in  dtfferattonemi.ydt  diccntficconfci 
€nttAsfopiri,ytfaciie  affentiamurmalo.Egoyero  cotra  reifondeo,confopiripo 
tiHS  eorum  antmos  quijibi  ita  imponunt,yt  putent fe nunquam  nifi  ignorantia pec 
care  fequeadeo  innocentes  extflimant  ^  t  niiquam  malo  fint  animo  autprauayo- 
luntate.  Conjyderemtts,qut£fo,quot  modis  nos  tentet  Diabohts.Sinon  opprtmi- 
mur  omnino,quis  tamenyirtute  tanta pr^dttm  efi^yt aliquandonon  deJleCiat, 
nunquam  aberret:  quanuvi  Jit  commonef.t£\m  a  Deo,^  teftimonium  habeat  con 
fcienti£fu£  ,quo  in  reclam  liiam  reducatur\l>eccato  contra  spiritttfanfluadmijfo 
yeniamnuUa  dartaUegant.Fateor.SedpeccttiilioluntartumultumdiJfert abeOy 
quod  in  Spirttumfaniium  comittitur  .  Is  enim  refiitit  Spiritui  fanCio,qui  aperte 
repugn.it  yeritati  Dei,^'  obftinato  animo  nitttur  tpfam  euertere,quafiDeo  cer~ 
tamen  indtcereliideretur .  P  eccare  autemfponte  poierit  altquv;,qui  tamen  nec  hel 
lum aduerfm  Deumgerere,necinetiisyerb,im  contumelioftts  effeyolet. 

Sedhreuiter  (fp  facile  expedietur  h£C  quxftto  ,Ji  etm  dejinittonem  ad 
Deum  referammitd  eftiji pronuntiatts  ipjitts ,yt  £quum  eil,acquiefcamHS .  Cum 
entm awhoritatem  remittendi peccata  Jibtfoli  referuarit :  tpfutietiam  eft foltus 
dejintre,  qu£  remitti,  qu£  non  remtttt  debeant .  libinitio  yero  inpopulo  ludai- 
coinftituit  duo facrijiitorum  quotidianorum genera :  linumproyoluntarijs  pec- 

catif: 


A  D  V  E  R  S  V  S    A  N  A  B  A  P:        '  4«? 

catU  ,  altertmpro  ijs  qu£  ignor^tiA  admittercntur  ,addit,t  Inxc promijliQne ,  tam 
priorihm qukm  poflcrioril;Hife  l/eniitmdaturum.  Quidxdh^c  niiferi  ijlifanati- 
c/  refpondebunt? Pronuntiat  Domint(s,feremijfurum  fidelibits peccata  yolunta^ 
ria  (pebant  enim  ficrtfcia  proijs  (jut  iam  Ecrk'fi£memhra  erant)  idiyero  Dco 
manui  colli^are,ac  ne  talem  mifericordiam  cxerceat,prohthere  yolunt.  Si  excibi- 
ant,id  tn  neteri lege faCium,aliamyero  tcmporls  nodrt  effe  ratione,  nimiumfri 
«ola  erit  h^ccautUatio.  Satis  entm persfeCtumefl,injinitam  bonitatem  Dei,ad- 
uentu  Chrifli  Domini noflri haudquaquam imminutam,fed potius ampltftcatam 
effe .  Pr&tereafcimtis  facrtfcia  antiquafguras  taniiimfutffe  eorum,  qu£tn  Chri- 
itoimplenda  erant .  Cumergoyoluntartorum peccatorumremtfitoncmfacri^ci*  ■ 
antiqua  repr£fentarent,qu£  domefitcis  fdei  exhthetur  ,certum  &perfptcuum  te- 
itimonium  efl,jjdclcs  non  tantum  i^noranti<efu£,fedetiamdcli6lorumJJ}ontc  ad- 
n}ijforum,remtj?ioncm per  Chriflum  ohtinere .Cuius  etiam  rci  tothahcmu4  excm- 
pla,yt  eam  reuocare  in  duhium ,impudenti£ftt maxim£  .  Si  exl/etert  Teiiamento 
fumamni .V atriarch^citm  injratns  necem  conff  irarunt ,male fe  agerc  non  i erno- 
rabant.Ruhen  non  imprudenterpatrtsfuithorumcontaminautt.  lud.ts  fatupcr- 
Tbcdum  hahehat fomtcationem  difplicereDeo:ah  ea  tamen  nonabifinuit.  Da- 
itid,quifontes  quotidie puntehat,non poterat  errore  aut imprudeciatUtid adiUterij 
crimen  admittere .  ^n  mifericordta,quam  Detn  tUis  omntht^  tmp^rttuit,defcctc 
aut  interijt,yt  non  poJ?it  tpftm  eodcm  modo  futs  hodie  exhtherc  t  S  ed  ex  yetcri 
Tefiameto  exempla  mutuari minime  neceffc eflxum ijs  ahundetnouum.Nam P e- 
tras antequam  abnegaretChriftumJjancfententiamaudieraf.Q^i  meccram  ho 
minihtis ahnco-attcrtt,iUum ahnes^abo  coram  Deo Patre meo.Io-nor.tnti^  ero-o ex- 
cufationcm  ohtendere  non  poterat  :  Chrifltts  tamen  ei  yeniam  dedit  .  Paulus  de 
nonmiUts  conqueritur,  quiTheffalonic£  Jla^itiofaml/ttamducehant :  ncctameit 
definit  bene  dcijsfj>erare:  modo  corrigantur ,  ytadpaenitentiam  adduci pof^int. 
Qui  in  Ecclefia  Corinthiorum  in fla^itiofis  Ithidines  ^ yit£gcmis  adco  dtjfoln 
t£  froruperant ,fihique adeo piacehant  inyitijs  fuis,ytnuUam  admonitioncmau- 
direyeUent ,n6nne  rei erant  crimints  praua~)/oluntate admifit  ?  Nontamendcfi- 
nttidcm  ^poflolus  eos  adrcfipifcentiam  adhortari,yeni£  bcutn  ipfis  apudDc- 
um  relinqucns.ldem  legimu^jde Petro  crga  S imonem M agum .  Q^tdplara dcjy- 
der.imtts 5'  Dominm  thefauros  mtfericordi£f£  aperit,ctiam  ijs,  qui  conciiptfcen- 
tijsfuislfi^ii ,  quanuti mali  cognitionem  haherent,  tamcn  infrmttate  carni;j"u£  a 
reiio dcjlexerint.  Quishomtnum  miferis peccatoribns ianuam claudet(nec finet c- 
osgratiam^quam  ipftsDctis  offcrt,rccipere  i  Ex  his  igitur pcrsficimm  yenenunt 
Icthalefub  tftts.Anabapttftariiyerhislaterc-.cummiUi^  alus peccatts  Vcniamda- 
ri  aiunt,quam  ijs,qu£  imprudentcr  admittuntur. 

Vtautem  tn  hoc  articulo  concludarmis ,Chriftianos  omnes admoniios  effc 
necejfc  eft,qu£  fintexeo  confequentia.Nam  erft  facile iudtcati<rnir,?i£  ejfcfe- 
ucrttatU,noUeliUum cmnino ytttumtn Ecclefta tolcrare : non tamenprimo  tn.ui- 
tttyidtmH^jqua.'}? perniciofi  fth^copinio  ,  quod  caq:i£  confquuntur  non  ani- 
ni.idHertamtts.Ol:m  du£fuerunt  h^reticorii  fcd<f,]U£  Eccliji.rmyehoiicnter  tur 
barunt. Quprnm ahcri  Gr£conomine  Cathari,id eft,Puri:alteri Don.tttjtx ,  ex 
primi  auchom^magijlri  nominc  appsUahantur.  Vtriqj  m  codcm  errore  fucrunt 
quo  ifttfomniatorcs:Ecclcftaqti£rentes,in  qua  nihil  pojfct  dtfyderari.  idcircofe 


4»+  1  N  $  T  R  y  C  T  I  O 

ahyniHerpi  Chrinianoyum Jocietate fe^re^auerant ,  ne  commacularetuy aliorunt 
fordihits.  Porro,quidacciditf  Dominm  eos  cum  tam  arroganti  coepto  diRipauit. 
Hincer^o  moneamurcumfubjpeciejludif  perfeCiionii ,  imperfeCiionem  nuUam 
tolerarepojfumui  aut  in  corporejaut  in  memhruEcclefi£,  tunc  JDiaholum nos  tu~ 
mefacere  fuperhia,^  hypocrif  feducerepvt  addeferedum  Chri{li gregemnos  in~ 
Jii^et :  certb  fciens  feyiCtoriam  ohtinere,cumnos  inde ahduxit .  Cum enimnuf- 
quam  alihifit  aut  remtfiopeccatorum,  aut  faliK,tametfi')iit£ plufquam anve- 
lic& J^eciem pr&nohiv,feramni  ,  tamenjl tali audacia nos  fparemui  a  Chrtftiano 
coetu,JimmDiaholi. 

T  ERT IV  Seorum  arttcului,eilde  receptione  Coen£:in  quo  nihildicunf, 

quod  ipfts  non  concedamm :  tmo  quodnon  quotidie  doceamtn :  nempe,  ne  quts  ad 

facrofanilam  hanc  menftm  accedere  audeat ,  nifliere  fit  membrum  corporu 

Chrtfli^num  Deum  cum  fdelibus  cun&ti  adorans  ^  colens ^inyocatione  tuHs 

^  legitima.  S  ED  tum articulo  quarto  declarant ,  quomodo  quifquefe  caftum 

integrumque feruare debeat,yt  adhxreat Deoiiterum  omnia  diprauant.  Quauis 

initio  boni^ytanturl/erbiSjyeluti  clim  PapiWcasfuperiiitiones  damnant,^  in~ 

lent  Chriflianos  omnes  ab  eis  ahftinere  .  Sed  'Venenum  efi  in  cauda  ^Tt  inquit 

prouerbium.Tandemenim  concludunt ,  omnem  armorumyfum  dtabolicum  ejfe. 

Nulli  quidem priua tOjlifm  gladij permittendu4,l/t o bfftat  malo .Nam  Chri/tia- 

Luc.ii.    norum  arma  ,funtpreces  ^  manfuetudo  •l/t  in patientia poJ?ideant  animasfuas, 

Rom.  II.  ^  ^Q„(,  tnalumliincant^iuxta  doBrinam  Euan^elij.Vniufcuiufque  igitur  ojfici- 

um  eft,patienter ferre,potius quam  yi  f^  armiil/[i,(<im nohis  inferetur iniuria: 

fedpublici  glddij  potedatem,  quam  Dem  noftri  protegcndi gratiaconftituit, 

condemnare ,  in  Deum  ipftm  blaTfhemia  efl  .    En  Spiritm  Dei  perPaulum 

Rora.ij.  pronuntiat  magijiratumminiftrum  Dei(ffe,in^ratiam(<;*ytilitatemnoftram 

conftitiitum,  quol/is  ^furor iniquorum  reprimi  ^  impedirt  pojiit .  .Atque  id- 

circogladium  ipfidatuminmanu,ytflagitta^fcelerapuniantur  .  Cum  Dem 

I  eafc ordinauerit ,qui fumu6 nos,yt  audeamm  ei  obfiftere  i  .Adh£c ciim  talepr£~ 

fdtum  nobn  oJferat,cur  eolitinon  Itcehiti 

P r£terea ,certijiimum  eft  mtfcris  iftis  fanaticpi  hoc  effc  propofttum,yt  tm- 
probent  ^ damnent  munitiones  omneSjpropttgnaculayrhtum^armorumpr^fdia, 
c£teraqueciufmodt,qu£  ad  tuendam  patriamfpeclant ,  atque  prohiheant  fubditos 
principihiis ^  magtftratihm  ohedire,cumre poftulante,eorum  operaytiliolent, 
Jmprohare  autem  quodnunquam  improhauit  Dem  ,  nimi£  eft ,  homini  inquam 
mortali,temeritatv>  ^  arrovanti£.Hoc  autem  pcrpetuo  teneamm^yfurpari  Dei 
authorttat€m,ciim  id,quodpermifit,condemnatur.  Nufquam  yero  Scriptura  men 
Icfi.j.  tionem facit ,prohthitum  ejfe prtncipibm  armoru  yfum,  aduerfm  eos,qui  ipfts  in . 
iuria  moleftt  erunt.  Prophet£quidemde Regno  Chrijti  loquentes,aiunt futurum 
ytgladij  ^  lance£ in  ligones,^yomeres commutentur :  yerum htsloquendifor 
mvsnihil altud ftffiiflcant ,quamhella  omnia  ^  intmicitiis  inter fldeles fublatum 
iri.  .y^tquel/tinam  ita  inter  homines projecijjtt  Euangelij  doCtrina  j^^t  idlocum 
haberet in  ommhm.  Sed cumfldes  ^  amorDet  non  ita  tn  maiore  hominum parte 
dominentur,qutn  ambttio  ^ auarttia  fuperiores  adhuc  partes  teneantuiim  yrhs 
aut  regio  aliqua  iniujlo  hello  inuadetur  ac  infeftahitur  ,tantum  abeji,yt  princeps 
adcamtuendam^defendendam  conflitu/tm,  male  agat,iniqu£l>iolenti£  ohf- 

Jlens, 


A  D  y  E  R  S  y  S     A  N  A  B  A  P:  48j 

fietts,ytpotius  offkiji&munens  eius  ftt  idpr^Jlare,  neque  aliterfacere  deheat, 
Princepsquidem  Chriilianus  omnes ineund<e pacti  rationes  inue^li^ave  dehet,at~ 
que  etiam  paratus  ejfe  remittere  de  fuo ,  lit  eam  care  redimat :  ita  "Vf  omnia  tentet, 
friufquam  armis :  extremiimque  hoc  remedium,quantum poterit,  yitet,  nec  nifi 
inuitmad  id  confugtat.Sedciimnihil  omnino ,  quodojficij  fui  effer,fr£termifit, 
heUumcjue^quoadeius  feri potuit,femper  auerfatui  eflfi  non  aliter  regionemfihi 
commijfam  tueri pofit ,extremum  remedium  eJi,litigUdio,quem  Dem  ei  in  ma- 
num  dedit.Eadem  enimeft  ratioJlringendigUdij  infceleratos,  quipuhlicum  or- 
dinem  conturhant :  ^eos ,  qui  regionem  aliquam  iniuile  tnuadunt,repellendi. 
Qmd  clim  accidit^filiir  Chrijiianm  ex  regionis  injlituto  ad  operafuamprincipi 
prx^landamyoceturjnonfoliimnonojfenditDeum^ftarmdcapiat^yerumetiam 
fada  ejl  ea  yocatio,necpoteJtcitranefandaDeihlafphemiaimprohari.Proinde, 
citm  milites  ad  loannem  Baptiftam  accejferunt,ytin  struerentur,non  iufit  eos  ah-  ^"^-J' 
ieliayocationefua,arma  deponere:folitm  admonuit^yt  Jlipendijsfuis  contenti,ne  Aao. 
fninemyexarent,neprsidarentur,fedahomnifcelereahilinerent .  Petrus  Come- 
liumhapti-::::auit,eumquecentHrionem,ideJt,ordinis  militarts  ducem.nec  tamen 
iuhet  ipfum  miltti£munusl>t  reprohum ahijcere :  quinimoyifihiliter  acceptoSpi 
ritufan^o,militi£  muntts  exercere  nodefinit.  Vtfnem  orationi  huic  imponammi 
fimediumtenerel/elimm  in  reprehedendviyitijs,qu£ armtsconiun^afunt, ne  om- 
nino  damnemas  eorul>fum,cum  authoritate  j?rincipis,pro  patri^  defenfione,fi<fci 


10. 


,quihm  hellafufcitatur ,reprehedamns :  damncmm  crudelta  fa( 

ra^rapinaSjeJfr^natamliiolentiam^direpttonespvaQationes^depopuUtioneSyalia- 
que grauia  ^  horrendafcelera,qu<£  inijs  admitti  folent.  Sedhonum malo  commi 
fcere pvt  fine  dtfcriminefimul  ytraque  damn<mtur,omntnonon  conuenit. 

Q^ I N  TVS  .Articulmejlde  Pa{lorihus,inquo  confilium quodamodo 

fuum  immutarunt.Prius  enim  delirium  hocmentes  eoru  omnino perfirtnxerat^lit 

putarent  eos  aduerfari  Deo,quipaftores  certts  loci,s prx{iituil/ellent:atque  cenfe- 

hat,ones  quiadhocmunmliocahatur,huctUucdifcurreredehere,quafi^poJtolorii 

fimiai,non  yeros  imitatores.H£c porrb  philofophia  inde  manahat ^quhdferiocU' 

perentfdeles  miniflrosfihi  cedere  ,yacuumque  locum  ftnere  ^quo  liherim  yenenum 

fuumyhique  effundere  poffent.Nunc  yero,fiue agnofcant  errorem fuum ,fiue plm 

fihi priuilegij  arrogent,quamc£tensyelintconcedere,inhoccum  evs  confentimus, 

nuUam  Ecclefiam  pojfe  ahfque  mimjtro Jtatum  fuum  retinere,  atque  ideo  in  omni 

congregatione  paflorem  conJtituendum:modb  etiam  agnofcerent,yhiciique  mini- 

Jlerrtteconflituttts  ejt,  acfdelitermunerefuo  fungitur,ynumquenque,qui pro 

Chrifliano  haheri  yult,dehere  ei  adh^rere,  ^  cum  reliquo grege ,ipfm  mimjic- 

rioJrui.Sedquidagunti  Quta  eorum  errorihm  ohfecundare  nolumm,quauis  pure 

annunticmmyerhum Dei,nos  tamenpro  lupisrapacihm  hahent,n6fque  ita  ahomi 

nantur ,yt credant fe facirius mortedignum admiJfuros,fivell>ni  noflr£concio- 

ni  adfuerint.Dehincfuhitos  minijtros  creant,^  momento  Inofados^ytdiuel- 

UntEcclefiam,populumdiJtrahant,ccetufque  tneant  inter  fe  contrarios:ne  Dei 

nomen,yno  omnium  confenfu,^  ea  quadecet  concordia  inuocetur. 

ir  - 


4p  INS  TR  yC  TI  O 

\A  RT  I  CV  LV  S    VI.     D  E 

Magiilreitu  . 

Concedimusgladium  effe  ordinatuma  Dco.cxfraperfc-.' 
dionem  Chrifti.  Itaqueprincipes  &fuperiores  huius  feculi  con- 
flituti  funt  ad  puniendos  fontes,&r  morte  muldandos.  Sed  in  per- 
fedione Chrifti,excommunicatio  extremapana  eft.fmemorte 
corporali. 

RETVT^TIO. 

\AnimdiueYtendiim  hcmoderationem  cjje  abipps  adhthitam:vt  corrige- 
rent  ea  qu£  brim  dixcr.xnt:  cjuoniam  profua  ahfurditate  "videhant  ah  omnihus 
rcMci.  Hoc  cnim  honoris  principi  tn  (^  magtflrcttui  defcrchant,yteos  haherent 
pro prsdonihttf.Scdcum vidercnt  hoc  nuUo  modo  tolerari poffc ,  conftlium  ets  fuit 
hocfenfm  <&*  lcniterfuh hocjpeciofo  colore retraCiare : nempe  terrenam  domind 
tionem,Dci  ordinationcm  ejje,extra perfeCiionem  Chrifti.  Hoc  auteml/crhofi- 
gnijrcant  muntts  cffe  Chrif\:tanis  omnihtulietitum  ac  tllicitum:yt  ipjt  etiam po- 
fiea  dcclarant.Nunc  expendamtn  an  Chrifliana  rcligio  cum  magtilratu  autprin 
cipatuconuenirenon pojlifadco  'vtqui adlmumyocatttr^coo^atur fe altero  aSdi- 
Circ.Primum  qu£ro,p  muniis ftt  fdclium  l>ocationi  contrarium  -.^ladij  potefla- 
temexercere  ,aut  prtrKipatu  altauc  dominatione  funo^i,quomodo  inlietertTefia- 
mento  Itidices,ttem  honiiUi Reges^DauidyETs^cchinst  loftos,  atqueetiam  nonnuUi 
ex  ProphctiSy^yeltiti  Daniel^ijsl^fitfunT^  Nec  enim^yUomodo  conuenit^t  dica- 
mus  id  yitiofum  in  ipft<f,iiffc:chm  S piritus  fanBtis  teiletur  ludices  aDeofufci- 
tatos ^lit per  eos populn-s  lthcraretur:idjuepr£cipue  in  Moyfe  perjpicuum  ejljqui 
ciim nomtnatim  eo  mttna^e fungi  iuherctur,lihentcr  tamtn  recujfafct.  Sed vt mo- 
rtm  ^ereret  Dco,hoc  mHma fufctpere ei ncccff: fuit .D auidisliero  regnum,Dem 
nonjbiitm  approhauit  ,fedetiam  laudihtts  extulit,  ^  ornauit  tituhs  magnijicti. 
De  cifis fuccejforihus ,cum  cademfit  ratio,idcm  cenfendum cfl .N uUum igitur fu- 
percfliilU  omnis  ordtnis  hoftihtt^  fuhterfugium^quam^^it  dtcant  maiorcm  aDo- 
fnino perfcCiionem  tnEcclefia  Chrifltana,quam  olim  inpopulo  ludaico  requiri. 
Hoc  qiiidcm  verum  eft,quod  adccremonias  attinet.lUudJaifum,  nos  aliamviuen 
diregulam  hahcre  quam  veteres ,quod JJieCat  ad lcgcm,  quam  moralemvocant. 
Qui  hoccogitarunt ,  coeperunt  occaftoncm  ex  quinto  capitc Matthdii ,  vhiprima 
frrmtevidctur  Domintts qii^dam  ad  ca  quizprtuspoptilo  mandauerat,  adiungcre. 
Scdfi  hene  diligenterque  conftdiremus  ca  qu£ continet lexMoyfts,^  coU.ttione 
faCia,alterum  alteri  comparemus,perfj^ictcmti6idnonfuiffe  confiiium  Domini, 
aiiquid adderc:fed  vcr.tm  icgis  inttUigenttam,  quam  Rahmi faljis  interpretatio- 
nih/tf  deprau.irant,rejlituere  in  integrum  .  Hoccrgo  apud  nosJirm:m  rattimque 
ftt:  Qjwd.idycram  iufitttam  fjiritualem  fpeclat,id  efl  ,vt  fdclvs  honaftt  confcien- 
tia  prxdtitts  ,fttque  integcrcoramDco  tum  tnliocatione  fua,tuminoperibni,nos 
plenam  atquc  inregram  dcclararionem  haherein  lege  MoyJis,quam  nosjimplici 
terfcqui  oportet,fi reclamviam tenere velimns. Quifquis ergo ei addtt,aut  de ea 

imminuit. 


ADVERSVSANABAP.  487 

immintiit ,teminos  tranfgreditur .  S ic  argumentum  hoc  certlj^imum  atque  omni 
dubttationeyacuum  erit.  Nos  ciim  eundem  colamus  Deum,quemolim  yeteres  tUi 
patres  coluere,^  eadem  nohis  qu£  olim  ipjts  lex  ^  yit£  norma propofitafit,qu£ 
docet  quomodo  -vnufquifque  fe gerere debeat,yt  reCie  amhulet  coram  Deoxonfe- 
(juens  efi,yocationem,qu<£ tum  yt  fanCla  (^  le^itima prohata  efi,  nonpoffe  inter 
Chrtjltanos  improhari.Vocatio  enim  pr£ctpua pars efl  human^^^it^,  ^  quxplus 
momenti habet coram  Deo.Concludendum  er^o  ciuihs  iuftiti£munti6ni;que ana 
hif  ahdtcandum,nequeah  Ecclefia  Chrifliana  reijciendum  ejfe,cum  Dominui  td in 
populo  ludaico  inflituerit  ^  approharit:  ciim  pr^flantiores  e  fcrt.is  futs  atque  e- 
tiamProphetits  eofungi  yoluerit. 

^tfortajfe ohijcient  adminijlrationem  illam  ciuilem,regni  jpiritualis  Chri 
fii  fguram  futfje:ac propterea  yfque  ad  ipftus  aduentum  folitm  durafjc.Fateor  qui 
dcm  exparte  fuiffe  ymbram  ac  fgura/n:fednego ,nec  ahfque  rattone ,  nthtl  aliud 
quam fgura fuiffe .Fuit enimperfe  ciuilts  adminiJlratio,qHalts in  alijs  popultire- 
qutritur.Quodita  ejfe  fatis  demonjlratur  ex  eo  quod  dicitur  defacerdotto  Leui- 
ttco:nempefinem  acceptttrum  ^  abolitum  iri aduentu  Chrifti,  vhidepolitiaex- 
terna  ynquam  diilumfuitlSceptrum  quidem  auferendum,^  toUenda  admintjlra- 
tio  detribu  luda  ,  &*  domo  Dauidis :  atnuUam  omnino  admintjtrationemforet 
id  Scripturx  apertifime  rcpugnat. 

Verum  ad extmendum penitta  hunc  frupulum,probatione  clariore  ^  mani 
fefliore non caremtts .Citm P rophet£  loquuntur  de  regno  Chrifii,aiuntyenturos 
reges  adoratum  ipfum,atquepro  Domino  amitmos.  Non  dicuntfefe  ahdtcaturos 
fuo  munere  yt  fant  Chrijiiani  :Jed potius  yt  in  regia  dignttate  locati,  Chrtjlo 
tanquamfummo  Domino fe fubtjciant  .Exinde  Dauid ipfos monensyt  fungan~ 
tur  ojfictofuo,no  iuhet  eos  fceptra  aut dtademata  ahijcere:fed tamum  Ftlium  exo 
fcuUri,id  eJi,honorvs  (^fdelit.atisftgnumexhthere,quo  ffe  eifummt  ttant  c^tervs 
dominando .Certum  ejtde  regno  Chriflil/erha facere .Reges  acprincipes  monet, 
yt fipiant  ,fibique  prouide.int .  Qualti  yero  hxcfapientia  eJi^Qua  r.itione  ipfos  in~ 
fiituit^..Andocet,yt  ahijciant  QmnialMtnime  :fed^tttmeant  Deii,  ettijquefilio 
honoremexhiheat.Qujnettaprdidixit  Iefaiiis,reges  Ecciefi&  Chrtjiian^nutritios 
fore-.rennayeluti  nutrtcesyhenhusjuts  ea  lad.aturas .  Qu£fo,qui  pojfunt  tjia  cort 
uentre,yt  reges  tutoresfnt  Eccleftd^  Chrtjitan£,nec  tamepojiit  eorum  muntts  cum 
reltgione  Chriftiana  confiJiere^Si  Domtnmipfisyellocumtantummodo  tnterpo 
pulumfmm  dtdit^t  Propheti4,qui  ipfos  antecefferut,iam  tUud  ad prohandam  no~ 
Jira  Jententia  ahundejujficiet:  nuncyero,cim  tamhonortficam  Jede  eis ajiigntt 
in  icetu  popultJui,hoc  tnquam  honoris  eis  trthuit,')it  tutores  Ecclejl£fu£  ipfos  con 
Jittuat,quant£impudentt^  eji  ipjos  inde  omnino  excludere^  Cocludamus  er<ro  prin 
cipes,qui  Deo  tnferuiunt ,Chriitiiinos  cffe pojfe ,ciim  Dominus  talcmeis  eminen- 
ttam^dignitateminChrifiiana  republica  tribuit. 

Itaque  nimts  abfurdum  ejfet  talem  yocationetantifieri,atq:  ita  txtoUi  aDeo, 
fi  hominem  Deoferuire  prohtheret.Paulmynumqueque  Chrijiianorum  hortatur, 
yt  in  ealfocarione permanea',in qua  Juerityocatm .,  Omnes  opiltones,buhulci,a- 
vricol£,opifices,  c£terique  eiufm.odt,munits  Juum  fanCium  exijitmare dehentjnec 
ChriJiianAperfe[\toniimpedtmentaeJfe.Nuncytdeamusytrumytt£genusmagii 
ttDeo  probeturjpaftorifne pecudHm,an  hominumgubernatora.nec probeturjo- 


48«  INSTRVCTlO 

litmifedetiatanqtiamdi^niuipraJiAntiufquecAtefis  Uudetur .  MultaScrlbturt 
teftimoniitnon  aliena  ab hoc  propoftto,breuitatii  caufapr£termita  .  Vnumenim 
fujficiet  pro  omnihin..An  matore  alicuius  munerii  laude  defyderamiiSj,quam  cnm 
ex  ore  Dei  ipfius idiiiinum appellatur  l  Si  titulus  hic  principum  munert  datits  ejii 
Deo,quts  audehithomincfdeli  indignu  dicere^ S edadhuc  maiora  audiamm.  Do^ 
rninmtantu,  trthuit  principihiii,yt  ipfoi^ocet  Deos,no  pcrfonaruratione  ,fed  pro-' 
|oaa.  10.  pter  offn^ dignitate.Ratione  reddttChriflm ipfe-.quonia  cofiituti funt a  Deo,qui 
Uiie  munus  ipjls  mada.uit.No  niiht  quide  yideturDominus  locupletius  teflimoniti 

d.irc poffe.quo^enus  altquodyitteprohetjqu4mcumnomefuumhomint,queineo 
coflituit,comunicat,  acfil/icariufuu^qui perfona  ipfiusgerit;vocaret.  Quaohrem 
cocludo ,omnesqui  hanc  yocationem^qua  Deusadeo  honeftauit,contenunt,in coe 
Lefie  ipftmmaieilatem  blafphemos  effe..Atref^ondebunt  mtnimeafe  contemni, 
cum perfeClione  Chrifliana  inferiorefaciunt.Ego  l/ero  nihil  contumeliofius  dici 
poffe  afftrrno.Cum  cnim  Chriflians, religioni  non  conuenire aiunt,yt  profmam 
reijciunt.Spcciofos  colores  nihilmoror,quibm  blafpherniam  fuam  tegere  yolunty 
cum  dicunt  effe  ordinationem  Dei.  Tota  enim  controuerfta  ineofua  ejifitnemtt 
nm  fanCiiim ,quod  a  fdeiihm  exerceri pojlif.an  quifefe  etadmifcet,  poUuatur. 
^tunt  autem  omnes  qui  in  trtbunaii  fedet,indtgnos  effe  qui  habeantur pro  Chri- 
ilianis,propterea  quodgladij  muntis,in  Cfirifttana  republtca  locumnon  haheat. 
Etiamfi nifiii effet prxter  idquod  ait  Pauim,  tdinquamynicum fatiffacere 
«  poteftijSfquirationiacquiefaeyoicnt.Pronuntiatenimjprinctpesminifiros 

effe Dei,atqucgladium ipfts  a  Deo inmanumdatum,yt  conferueturboni,maiiye~ 
Yopumantur  Hoc  mtfert  iflifanafici  commento  dcprauant:  confiitutos  quidem 
ejfe  a  Deo,fedfideitbm  eo  munere  fungi  non  licere.Perinde acft  quis  dicerct:  Fa~ 
teoropus  lioc  aDeo  mandatum  effe,  anemine  tamen iiisft confcientia  efftcipoffe: 
quinimo  quifqtiis  effictet,  ahnegabttDeum.Q^xfo,an  is,cutl>el foiacerebri^yn- 
ctafupcrefjetjita  loqucrctur?Sed  iiuic^nicatrattoni  refpondcant.CumnuUo  mo 
do  dubitentyniuerfaf  arteslittlttatigencrislntmani  defitnatas,  iicitas  ^fan^as 
effe:curex  eonumeroprtncipuyocattonecxciudut,qu£  reiiqu^omncs  exuperat? 
yt  exepii  rratia:Sutorem  autcerdonemChriJlianum  ejfepojfe  nonnegabunt:ciim 
tamen h£C optfctanulliihaheant  exprcffnm  tejiimontua  Scrtptura.  Curinturno 
fodem  moclo  ftnunt  Chrijiianii  magiitratufungi ,  cUm  munus  hoc  Dei  tpjius  ore 
cumfumma  iaude proheturl Dcm pronunttat prtncipcs  ^  magiflratw  omnes  mi 
nijlrosfuos  effe,^afe  cofittutos  i)onoru  (^innoxtorii  tutorcs,ac~)iindtces  maioru: 
cumquefungiiturfuo  munere,eos  negotiii  fuum,id efi ,  quodipfts  dciegauit,  agere 
tejlatur.  Quis yetofanaticos  ijios  cb  adigit,  yt  hoc addant:magifiratm,diiferutue 
D  eo,arcert  a  cae  tuCh  rtdiano  rUi  Quod  de  canu  ianton  c^  tfatetur  ipfi,n  o  diceretur. 
Vnicum  adhuc  locum  citabo,  deindcjinefacia.  CitmPauim  yideret  fui  teporii 
principes^t  plurimilEuageiij  ijofies  capitaies  effefidquefdclespoffeindigne  fer" 
re,ac  mmm  bono  ^rga  tpfos  effeanimo:Timotl}co pr£ctptt,ytnthtiominm  preces 
pro  ipfis  in  Eccleftafolcnnesfiant:.Addtta luc  rattone,  quodDemyeiit  omnesfal 
uosfierijC^  ad^ycritdtis  cognitionem  yentre.  Non  intcliigit  Deum^^eile morta- 
ies  ad  ynum  omnes  ,ncmine  exclufo,ad faiutcm ,ficqi  ad  Euangciiumfuumadduce 
rcfed  omnes  yit&  codtttones  ^jlatm:  quiafiatmprincipum  rcic^lma  Deo  ^ 
maiedi0myideri poterat)€0  qubd  omnes  Eua^elittrn  injfeito  anim  perfequeren 

„      tur. 


A  D  V  E  R  S  V  S     A  N  A  B  A  P.  4J9 

tur. Quod  fiitafuijfet,fiiperudc.ineum  erat ac ftultum pro  eti  ro^are.  Nunc  exijs 
^poftolil/erhis  quod  aperteelici  poteft^coUigarrm.StDemyelitfrtncipesad 
coo-nitionemyeritatis  adducere,  cjua  authoritate  .ylnahaptift^ipfos  repeUentl Si 
ciuis  refbondcat,principcs pnffe  adDeum  conuerti .fcd ahiccla  fua  dignitate,nimu 
aperta  calumnia  eft.Nec  entm  dicitPaultts,  ipfos  abnega  turos  prtnctpatum  fuumj, 
Vf  {iant  Chrifttani . i^uinimo , yerba quilm  ytitur ,nullo  modo pnffunt  cum  eiuf- 
modt  ter"-iuerfatione  conuenire.Nam  fpnnapem  oporteret  digtutatem  afe  abdi- 
care,yt  feret  ChrisJtanu^s ,fequereturmunus  iUud ^yt reprobum atque indignumj^ 
Dei  gratiadeflitui.  vi  ^«Y.i>.:;v-  i.) 

Veruml/t  ab  Ecclefts.  comunione  ^  omnifalutif  ft)e,reijciat  principes,ratio~ 

nes  inexpugnabtles  fe  habere putant ,dum  locos  altquot perperam  afc  intelle^los 

adducunt,  (juos  eotmpudenterdetorquent .    Primumallegant  Domtnum  lefum  °^°"  ' 

non  conftttuiffe,ytmulier  qu&fueratin  adulterio  deprehenfa,lapidtbus ,cjuemad 

modulexDci  iubebat,obrueretur:fedmifericordiayfum  erga  tpfam ,dixijfc:.Abi ^ 

ac  noliamplius  peccare.Priufquamreft}odeam,hoc  eos  rogabo.  .Aiunt  enim  ex- 

communicationem  in  gUdij  locumfuccefttffe  in  Ecclefia  Chrifttana,tta  yt  crimen, 

quod  olim  morte  plei\ebatur,nunc  fit  excomunicationepuniendum-  Qmroigitur, 

quomodo  ChrifiumfaCli  fui  excufabunthpforum  enim  reguUmmintme  obfcrua- 

uit,quodnon magiA afancia  congrtgatione  ablegauerit  multerem illam,quam  mor 

te  damnauerit.Hinc  iamperft>tcitur,ytcercbro  careant.Nunc  adveram  folutio^ 

nemlienio,qu£  faciUtma  tft.Notandum  eftmiferas  hafce  beftias  tn  huius  loct  in- 

terpretatione  facerdotes  Papifticosfequi,  qui  nefandas  Itbidines  fuAS,  eo   tutati 

funt.Quod enim tnterdiCium ipfis effet  matrtmomum,  tdimpunefcortadt licentia 

copenftri  yoluerunt.Itafibt  mutuatifuntyxores  yicinoru  .  Nel/tto  tagrauea- 

dulterij  crime^nderetur,nos,quantuadidfj)eClat,fuh  legegrati£  effcdtxtrtit.Nec 

fere  tnylla  alia  re grattaChrtfli agnoueriit,quam~)it impunita fnatur  adulteriai 

Miferi iftihomiaes ^^it tam dtxi,illo$ fequuntur-.idli  euenit  quodfcntetiafuapro- 

tultt  Chriftus-.Ciifm c£ctis  C£cum ductt,ambo  infoueacadunt.Eft  auteccrtiftimum, 

Chrifium  deordtne  C^  admtniftratione  ciutlinihil  immutareyoluifftxui dero- 

o-arenolens,eo  ojfictojuncius  eft,cuiiisgratia  inhunc  mundum  yeneraf.nempe, 

■vtpeccata  remitteret.Nec  enim  miffus cftaDeo  patref)itiudtcts  terreni  ojftctum 

exerceref.fedyt  morrefua  redtmeret mundum,^ pnedtcatione Euangelij,grati£ 

huiusredtmptionlsjbenepciorumqueomnium,  qu<£peripfumrecip:miso,tefttmontii 

d.tret.Quemadmod!,myidcmm  eum  promittere  Utroni,fe rccepturum ipfum  in  i^c.ij. 

Paradifoiqut  tamenfceierum fuorum poenam  ferre  non  definit.Eodem  igtturmo- 

do  adulteram  liberat,^  latronem.Sedlatro  punitur  iudicum fententia:  adulte- 

raliero impune euadit,quod  tudices  pud  ftdi fcfe fubducunt.Infumma,quod Do 

tnini^snofter  lefus  Chrtftm in  adulteram  ficir,non  eft  aliud,  quamquod hodtefer 

ui  ipfi ,miniflrt  lierbt ,agunt  inomnes  fceleftos.Itsentm folumexhortandtsope 

ramdabunt,ytrcftpifcant,^poenitentta  ducli  ,redeant  tnl/iam^deinde  confcien- 

tias  eorum  confoiabuntttr,  obUta,Iefii  Chrifii  gratia,^  de  peccatorum  remiftio- 

nectrtiores  rcddcnt.Hoclfcro  mintmeftbi fumenr,yt puniant  deltiU  ;  nec  enim 

ad eorum  munus xd  pcrtinet.Sed  tnterea iudtces  manum  tnijci re  nonyetabut.Ca- 

put  rei  eft,~)/t  ojfictiiDomini  noftri  lefu  Chrtftt  intelligammftc  enim  dtjftcultate 

omni  eXj^ediemur.Eim  offtcium  eft peccata  remittere,^  fermonemfuum  ad  pcc' 


49©  T   1 N  S  T  R  V  C  T  I  O  ?  ^ 

ctttoru  cofckntits  deilinare .Cor^ortm  veim  funitionem  mn  attingit:  fed  illti  hoc 
relinquit,qui  eit  authorit.ite pr^diti funf.quihii^s  idmuneris  efi  deleo^atti.  Vtipfa 
alio  loco  dtcit-.Reddite quffant  C^firif  Cfftn.Ex eodem  i^noranti^fonte  manat, 
tjtiodfecundn  loco  .iUeg.tnt.ChriJlu^SjCtiunt^noluit  inter  duos  fratres  fami li£  herci- 
fctind^  arhitcr  eJfe.Sequitur  er^o  nuUum  Chriiiianum  deberefe  controuerfmci- 
uilibui admifcercy^Hde  vs  itidicet.Primiim,Chri{lianis p€rmittitPaultis,quodChri 
flws  eo  in  loco  recufattif.yt fcilicet  lites  ^  iurgia ,  quccpropter  fortunas  acctdcnt 
rnterpdeleSjamicecomponant.PoJlquam  enim  Corinthios  reprehendit,  proptcrea 
quod litigarent coram Ethnicn  iudicibuf: atque  ea  occ-tfione  biifphemareturno- 
men  Def.ftmul  monet  quanto  pr^Jiet  controuerfm  dtrimere  bonorumyirorum 
arbitratu:atq»e  ex  ipfisfdelibus  iudicef  eltgere ,  qui  pr^ftnt  litibm  decidsndts. 
Qmneti.im  hoc  argumento l/titur :  ciimftmus  .Angelos  tudtcaturi,  rebns terrenis 
iudicandvs,mHho  ma^is  idonci fumips .S i  exemplo  Chrifti  iudicia  cJt*  arhitria  om~ 
nitt  a  nobis  recufanda  effcnt ,  perpsr.tm  ageret  Paitits,  qni  nos  ad  ea  fufcipiencU 
"yellet adducere.Minimeliero  duhiumejl ,  S piritmn fanCtum per  osipfitm  loquutu 
ejfe.ltapie^perjpicttum efl ,quomodol/erti_^inoft  ifti Deum  bLtfphemant:dum ,  id 
qiiod ipfe approhat ,  condemnarevolunt.Pr£terea,fi  non  liceat  homini  ChrifHa- 
nofefedirtmendis  controuerfits admifcere ,qudt,  ad pr&dia,poffeJiiones,^  reliquit 
bonaJJ>eClant:abonl<  iJii,sdociorihmqti£ro,quid  mundoeuenietiNamfierinonpo 
tejl,qu:ndum  tnter  fe  contrahunt  homines  (quod  ad  communemjlatumretinen- 
diim  necejfe  e(t)accidant  f£ps  duhitationes,qtt£  interpretem  ac diremptorem,fiue 
iudex  fit,fiue  arhiter,defyderant.  S i  dictnt  inter  Chriflianos  minime  id  euentu- 
r:im,deliyium  ejl:cum eriam duo  honi  viri,qu£ natur£  noslr£  eft infirmitas ,in  con 
trotierfi.tm  aliquam  incidere poJ?int.  Vt  in  c.iuft  noflra  ipfi  cAci fumus,  literque 
xquum  ttierife  exijlimahit.  Sil^ir  Chrifliantts  noliteam  cotrouerfam  attinvere, 
yt  arhitrto  fao  eos  concilietyquam  tandem  cofufionemaccidere  necejje  erit?Hinc 
facile  ejl perfp icere ,miferos  iilosf.tnattcos  no  alio  tedere,  quamyt  coturhent  om 
nia,&talem  homru comunionem  inducant p^t  qut  adfe  raptre poterit ,is  laudetur: 
quanuis  td  ')/ehementer  nsgenc.Sed iudicia&  arhitria  toUantur  e  mu^dopvt  ipji 
~\iolunt,(;^  .trCle  iuhcnt:qttid  euenict/iifi  latroctniorum  fumma  licentta  ^  impu 
nitas^^ut  ccrte  cuperent principthns  (^m.tgiftratibu^somntbtts  perjtt.idere,vt  ce 
dant  locofuo  ,cuo fuccedercnt  ipf, t^  tanqu.tm  invacua  poffejitone  irrumperent. 
Quid igitur,inquietl^n Cfirtji^us ftn£\u c^ ptum  optps  recuftjfet  ?  ^udiamns 
eius rcJponfum,zsr  qu&Jlio folii.ta  erit.  Qujs  me ,  inquit ,  conjlituit  iudicem  aut di 
uiforem inter  vos?    Non  dtcit rem  iUicitam  effe :  fed  tantum  fe  in  ea  yocatione 
mtnime conjlttutum  .     Et  certe  ohfcurajfet  officium,  cuius  gratia  in  hunc  mun- 
dum venerat,fifc negotijs  lUn admifcuifjtt.      Qjiare,fi  quam ex  eo  exemplo  ~)/ti- 
Ittatem  coUigereveiimui,  i>t ipfum  fequamur  :fumendaejt  regula,quam pr&fcri- 
bitPaiiliii:vtlinufqutfque  mmiis  ad qnod  vocitiis  ejl,')iide,it:^  quoniam  l>num 
corptts  in  Domino  fumits  ,  ne  quod  oculieji,  hrachtum  vfiirpet:  aut  mantis,quod 
c>'? pedts .  .Atquev : paiicis  concliid.tmu4  :  qu£ro ,n6nne  Itcitum ejl  inter  Chriftia- 
nosfamiltan  hercifcere?velan  omnia  confufa  ^ permixta  effe oportet?  Sienim 
pr£dta  diutdere  ^partiri  liceat,  quife  huic  ne^otio  interponet,  nihil  reprehen- 
jione  dtgnum  admittet,modo  fcilicet,  in  co  fit  munsre  conjtitutns. 

.^dhuc alio arp-umento  vtiitur  ijti ordinis  ^ politixhoJtes.ChriJlus  ,atunt,fe 

■.    recepit 


A  D  V    E  P.  S  V  S     A  N  A  B  A  P.  491 

recepit  in  montci^  alfcondit ,cmi populia  eum  m  re^ecreare  yellef.SequitM'  ergo,Chri-  ^^^ 
{Itanum  riMimao-nlrattafuncirmtelrratur,  nuUo  modo  accedcre:fed,Magislriexcmplo 
lono-ifiime  aufu^reredbere.  Mcfirvpudet  iftaadeofriuola  rccitare:fedquoniam  yidco 
fmplices  ^  rudes  honiines  htifeduci,cjUomodofefe  ifli$expedient,eos  monere  cogor.Ne- 
minito-notaedflulta  ludsioru imagtnatio  de  Mefia^quefutabatflorciijiimurevnuin  hoc 
mtido  habitviru,yt  hkin  otio  (^  quiete,beata^fa:ltce  vitaducerei.^deo vt^poiloltipft 
etia  pofl  refurrecJionem  D  omini,adhuc  opinione  ifla  teneretur.vt  ^cfor.^.Luca  ofledit. 
tJ^cefl caufa,QU£populu adchrtslii  inregtvicreandH incitabat:vtfciliceta Rom.inoru 
feruituteinlibertattvindicaretur.Noefti^iturmiru,fifedominmoccultauit,cuidaberro 
reperuerfo  acdeterrimoprofctfceretur:exquo  multa  cofequutaejfentpemitioft  e^  noci- 
ua.Certiliimum  eft,regnum  ipftu6  neque  cama[e,neque  ex  hocmundofedjpirttuule  omni- 
nocffe,atqueinrebn^snthdadterramflcciantibmconfi{lere.Siigiturobtemperaffetflul~ 
titieipopuLi,  nonne  errorealttiK  iam  eorum  animis  infxum  confrmaffett  Nonnefcconfe- 
pultafuifflt ah eo ipfm virtm  ^gratia'^ c^uonianihilde eo  quam ca>7iale  imaginatifuif- 
fent.  pr£tereafuiffetfeditione  coslitutips  ab  ijs,quorum  minime  im  erat.Nam  ciim  lud^a 
Jlomano  imperiofubdita  effet,non  erat  liberum  populo  nouum  regem  ehgerefuo  arbitratu, 
Itaque,his  ob  caufts  regtum  munrn  detrecfauit  chriflm,non  vt  tpfum  tanquam  nefmum, 
autvit£Chrisli.m£  repugnansimprobaret.  Sedinterim  per  ipfumregn.xre  dicunturre- 
ves:  Prouerb.i  .Dicitur  ipfe  g-atiam  fuam  magiHratui  ^  iudicibu-s  impartiri,vt  £quU  le~ 
c-tbMc^y-ftatuthpopulosregant .  QHidpluradefyderamui^.Chriflwnoeft  rexinfuaper- 
fona.fedvt  omnia  reo-nafundauitatque  tnfiitutt,fic  eorum  tutor  ^  defenforeft. 

Verum.phanattct  idi  obijciet  D  ominum  iiififfe,  vt  tdem  ftceremm  ipfl,  ciim  diceret 
^poftoliy.Re o-es  Gentium dominantur ipfis,vos autem nonficFateor mn tdem effe  .^po-  Luc.is. 
flolorum  ^  prmcipum  off.cium :  atque  in  illo  nuUam  effe  d  minationem:  Chriflws autem 
nihil aliudquam  alterum  ab altero  dfcernere  voluit.  Inde  enim  ortws  eftfermo:  quodiam 
inter fe ^poflclicontenderent ,quls inter eos maior effet,  ^veluti recior aliori! inregto 
Chrifii.  Vt  eiufmodi toUeretur ambitio,monet regnumfuumfl  irttualc  effe,non  in  mimda- 
na  celfitate  pofitum:  non  in  pompa  aut  dominattcne  :fedomnem  miniflrorum  fuorum  emi- 
nentiam  in  hoc  confiitutam  efft  ,vt feruiant .  Cim  ergo  non  agatur  eo  tn  loco,an  rcges  Chri 
fiianiefTepof?int,necne:fedtati<m  dicat  .ApoHclos  ^  miniilros  Eccleft£  regibn^  nofre 
fimtles/iempe  vt  dominentur.fumm^ftohditati-s  eft,iUtnc  coUtgere  ,omnem  dominationem 
nobts  vetari.perinde  eftacflqms  d.cerct:  officio miniilrifungiregibns  non  licet, adquod 
minime vorati funt.  officium ergo miniflri neftrtum ^ iUtcitum eft. Qu£fo anfacit mu 
nerum  ^  rff:ciorum  difcrimen,vt  d.tmnctur  vnii,  qubdalterum  laudetur  (^  tnpretiofit? 
R  e  o-es  io-itur  fe  intra  fltos  limites  contineant:paftores  vero  exercendo  officiofuo  contenti 
f:nt:mque  idvfurpent  ,quod  ipfls  minime  conuenit:fic  probe  omnia  habcbunt.DominuA  ve~ 
ro  vtrofque  approbabit.  perpera  igitur  ab  iflUphanaticts  expofltm  eftiUe  locus,ciim  aiunt 
eo  oltdij poteflatemvetitameffe. 

Vt  autem  in^ntem  cogtnt  teflimoniorum  aceruum ,ftmiliter  citant  quodaitPauha,  Rom. J. 
Deum  quos  pr£uidtt  eos  pr£ordinaffc  ,vt  effent  cbformes  imagini  Filij fui.  ^ffentior,iux- 
taPaulimonitione,nos'Chrifiimortifcationeincorporibmnofln<fcrredebere,£quoani- 
mo  patiaffltcdiones^  miferi^ ,quibips  nos  Densprobare  volet.Sedan  ex  eofequitur,pde- 
l/nopoffc  populri fu£  adminiflrationt  comiffum  gubern.irc'!  Hiverofequi  .tiwit,quia  chri 
fi.uspaffm^odommatni  eft.  Quodadprtmu,dico  Dautdteti.tmultapaffum:acfiguratiii  in 
amperfona&rumna  ^  afjliciiones,qu4^Dominm  noftra  caufa  tulit.Neque  tamen  eomi- 


tt 


49t  I  N  S  T  R  V  C  T  I  O 

nH4dowinatMeftDefuo{gituralteKimpmeadimgHr,epii'JfA.i  Petrifalfodifmt^me^^    ! 
Sicenim  infuo  ItbcUo Pctrum loqni  fin^mti  ciim  nihilmintis.  Eni^itur  Dauid ^cjui Rex    ' 
fuitMadijfoteftatem  adminiilrans:  necjue  tamen  hoc  iHiimpedimentofuit,  quominm  fa- 
teretur-.acpatiendo  conformarctur  imagim  Chrisli,ade()  vt  eiM  effet  typw  ^fguraHiiC 
hSio.%.    fequutm  philippui,  ciim  Eunuchum  haptifaturws  cjfet, quiynm erat e  gubernatoribw  re- 
o-ni^Ethiopum,hanc  eilegemminimeimpunit,ytnondomineturamplitii:fedtantumpe- 
tit,an  ex  toto  animo  tn  chriitum  credat.eitmque  in  ipfo,in  quo  erat,Jiatu  relinquit.Et  certe 
fi  dominattif  Chrifliano  homminon  conueniret:id  £(jue  inynico  homine,  ac  in  yniuerfopo 
puloyerum  erit.  Pauln^autem  dominatum  (^ poteflatem  Chriftianis permiftt  inferuos, 
qui  tum  mancipia  erant.nec  iufit  eos  im  illudafe  abdicare:  fedtantum  yt  moderate  ytcren 
tur:  ac benime  ^ humaniter  feruos  fuos  tracfarent.  Quinimo paffm  ejl  P hilemonem, 
quem  coUe o-amfuum yocat,feruumfuum  inpoteffate  retinere:  tantum,yt  eum  humaniter 
tracfaret, ipft commendtuit . Quanuis igitur nomtnatim diclii effet Chriftum minime  domi^   i 
natum  effe,  pcrfiicimm  tamen  quamftultafit  h£C argumentatto:  Chriftmpajfm  ejt,  non 
dominatm.Omntsioiturdominattoimprobanda.  idtmenimeflac  fiquisdtceret:  Chriflm 
non  habet  locum,  ybt  caputfuum  recltnet,yt  ipfc  teftatur.  Perperam  tgituragunt  Chriflix 
niquidomum,auta^rum,autdeniquepr£diumylIumpofident.  Quantumyeroid  a  ratio~ 
ne  alienumftt,  omnibm  perFpecium  puto . 

Tandem,  quemadmodu  ebrioftpojlmultos  rucfm,crapuLtcu  multofoctore  euomunt, 
fic  infalices  iftt,po{lquamunerifancfifimo  quod,<xdeo  honeftauit  Dem ,  multti  detraxe- 
runt^blafhhemiAsatrocioresplenoguttureegerunt.Miigiftratutijinquiunt^gubernatiofe- 
cunduCArntefl:Chriftianoruyero,fecundufjiiritum-MthtPapa  Syriciumcotrafancfum 
tnatrtmonmm  blafjhemantem  audire  ytdeor.  His  enim tpfis  yerbts  ytitur.Sedcxigua  h£C 
funt  pr£  ijs  qu£fcquutur.Magtftratuu,inquiunt  Jiabttatio  tatumodo  in  hoc  miido  eJl.Chri 
Jlianorum yeroin coctvi.  Vos moneo  omnes  yerifdelcs,^  obfccropermmen  Dei,yt  dili- 
o-cnter  conftderetis  ea  qu£  P  etrui  ^  luda  dc  nonuUiA  corruptoribm  dixerunt,qui  iamfuis 
tcmporthmftmpltciumfdemperuertebanf.^eorum  yerbaconjeratli  cumijs^nabapti- 
(f.trumfcrmonibm,quos  nunc  recitaui.Nihtl  aliuddico,quam  quodynufquifque  perfptciet, 
fecfamiUam  nthtlabifladtjfcrre.    Quiayero  nonfunt  itaomnibm  libri tnmanu ,  locos 
ipfosadiungam.  Priorftcloquitur.ij.  Pet.  ij,  Eruntaudaces,pr£jracfi,  qui domtnationem 
contcmnent,qui gloria  pr£ceUcntes,non  ycrebuntur  conuitijs  inceffere:  brutvs  anim.in- 
ttbmftmiles, yituperantes  eaqu£ non inteUigunt.S imiliter  ludas,  DominosJfernunt,in 
poteftate  pr^ditos  maledicfa  congcrunt.  ^t  Michacl  ^rchangelm  citm  aduerfm  Dia- 
bolum  certans  dtfceptaret  de  corpore  M  oyfts,  non  ejlaufm  iUimaledicfionii  iudtciumpro- 
Jerre.feddixtt ,Incrcpet te Dominm.lftiautem  yituperant,qu£ftbiignotafunt: inomni- 
hm  qu£  apprehenduntnatur.ilifenfu,fcipfos ,  yt  hrut£  pecudes  corrumpunt.  En ^pofto- 
lorum  yerba  qu£  tamproprie  conueniunt  .y^nabaptiftu,  yt  nominatim  de  ipfts  pr^dtcfa  yi- 
deantur.  Quodaiuntprincipes htc permanentem habitationcm  habere: quoties Dauideos 
conuincit mendacij,  clim  teftaturfe  totojludio  adyitam  Jftrttualem  affirare  ac  tenderc? 
^c  certtj?imum  cjfreliquos  omnes probos  reges  idemfectffe.  Dem  pr£cipit  Danitli  ,yt 
incuriarenspcrfarum  fuum  admtniftrationis politic£  munm  exerceat : interim  dumctt 
qu£ipfi  reuclata  fuerant ,  acdemque  rcfurrectionts diem  expecfat.    Moyfes  yerhpro- 
phetarum  prtnccps ,  non  dcftjtffe  (fj*  yotts  in  coclis  yerfari ,  dum  in  hifce  terrls  populum 
gubern.tkit.Opponoigitur.AnabaptislisMoyfem,Dautde,Ezechiam,Ioftam,Ioftphum, 
Daniele,dcnipue  omnes  iJraeltsReges  ^  ludtces  ,yt Juacaujam  tueatur:  anjciltcttpriue 


tur 


Adversvsanabap:  ^^, 

yegM  D€i,quod  in  hocmundogladtjfoteflattmexercufrmt.  Quoddutemdicmtomnes 
frincifum  folicitudines  mmdu  huncjpecfare :  jfai^ii  yehemeter  en  repupictt,  puiprxd:xit 

fore,Ttrcgcsterreniconfe)-Uitndocoeleni^Jjiritualireg/ioChrif{iferuiant.Pauiiisetia 
hortatur,ytpro  ommhm  quipr£funt,fundaturpreces:vt/ul}  en  in  otio  ^pace  i>iuamui,m 
1 1     timore  Dei,  ^  vit^fancfitate.In  quo  demoilrat  no  ejfe  prxapuum  m.^gislrattnjincm,pa- 
n     €em  interfhhditos  extemafoliim  tueri.fedpotim  curare,vt  in  ipforudiusnthia  colatur  (^ 

i     honoreturDetiS,acvniiiquifquefinciamatquehoneilamvitamde^at.Hincper?licimnf 
quamfalfs,  ^peruerft.fmt  ^nahapti(laruallegationes,quihw  magiflratuUvocationem, 
^uam  tantopvreprobauit  Deus,damn4re  volunt.^tque  etiam  videmw  ,quomodo  DiaboLts 

fereoruostoquitur,vtauertatprincipe5,^fuomHnerefungiprohtheat.Cum.enimpotiw 
moncndifmt,  vt  omnem  operam,fiudiumac  ddi^entiamaAlnbeant  extoUendo  nominiDei 
I  ita,  vtfupra  ipfos  rev,jct  ,fmtque  tantumcdo  ipfm  clictes  ^  minislriJQicotraperfuadere 
nituntur,hocmhd  adipfosperrinere/iec  vUo  modo  deherefe  ijs,qu£  adhonorem  Deifhe^ 
cfant,intcrporKre.De  fne  vero  quemfibi  proponiit  ,pduca  dica.nempe,  quodin  eo  oftedmt 
fe  ^  Dei,  ^genem  humant  hofles.I-fientm  hellumgerere  cum  Deo,dedecore  afficere 
auodipfe  honorauit:^  quodadeo  extulit,pedihu4  conculcare.  Neque  vero  breuiore  ccpen 
dio  mundiruinammoliri,^  latrociniorum  licentiam fummamvhique  introducerepofjent 
quam  cltm reipub. acbninislrationem, autgladij  poteftatem  abrogarivolunt,  Ou<& cerie 
toUitur  omninojfi  non  liceat  eam  homini  Chriiiiano  exercere, 

^RT  I  CVLV  S     V  I  r. 

Quod  rpcftaradiuflurandum.vcnimus  inhanccocordiam» 
vt  iudicemus  elTe confirmationem,  qua:  fieri  deber.tannim  in  no- 
mincDeirin  vcrirate.non  mendacio.iuxta  pracccprum  Legis:  (z^ 
Chriflianis  omnc  iufiurandum  per  Chriftum  prohibitum  cSc, 

RETVT^TIO. 

P rimafacie,nihilhuic articulo videturineffe mali.  Videmns  hodie rKmdiHn iurame 
tU  ejfr£.ne(^  dijfolutu  ejfe.  NuUus  ejlhonianimivir,  cuinon  valde  moleflumfit  ita  con^ 
temptuih4herinomenDei.Eoft,vtomneiufiur.xdum,qualecunquefit,odiofumreddatur, 
PrdttereanonnihitJpecieihabetquodexverhtiDominialIegant,iufturandiiomneintotum 
prohiheri.  Hoc quidem  ita  videbitur, nifipropita  fenfum eiw  lociattendamtts.   Quodad 
frimHm/iobt.iprofecfo  vehementer  diTpticere  debet  tam  dijfotuta  iurandi  licentia,quaho- 
mines  hodte  abutuntur.  ^c  longe  melim  effet  non  iur.ire  omnino,  quam  ita  temere  ac  leui 
dec.-fufa,autntdiapotius,iufiurandt{m  adhibere.   Scdanimaduertamusmodum  reprehen^ 
dendx  ^  co)ri^n<k  corruptelx  non  effe,  eam  cum  tegitimo  vfu  mifcere  ac  confmdere,vt 
ytrumquefme  difcrimine  damnemm.  Hodie  in  efu  ^potu,acpr£cipue  in  conuiuus  nimius 
eflapp.xr.itui  ,acprofufiJiima  tuxuries.  Ebrioftta  vttium  turpijitmum  ^  inhoneflijii- 
mumvi^-t  l]odie  apud muttos.  Siquis,vthii  corrupteiu  reprel)enderet ,  omninovini 
cmniumque  boncrum  cihorum  vfum  damnaret,  nonne  hlafpljemaret  Deum,ftc  vituperans 
ac  improbans  creatura,  quoi  advfttm  no  ifrum  dcftinauit  (  idem  de  lureiurando  aut  etiam 
mutto  magii  dtcendum  ejl.    Dominus  id  inffitutt  ,vt  veritas ,  ciim  res  poffutat,  con~ 
frmctur,  atqw  approhctur.     Talis  iunmdi  modus  ad  lionorem  Dei  bifariam  ver^rit, 

tt     t 


,4^4  IN-S  TR  V  CTl  O 

l([enit^hocmodochmtatemtuemm-interhomines:(^yeritdtem,qu^fummoinpreti<>eJh 
apudeum ,  conjeruamit^.  Et  cumfolui  yeritatn,  teftti ciUcgMur,  ynam eprxcipws  Uudihm 
auManohtirequirit,  ipfitrihmmm.  ^ccertein  lcge  oftendn  tufiurandumyerum  ac  le^ 
o-itimufpeciem effe honor^s,qu£ ipfi a populofuo exhihetur.  Queadmodiienim yultfolnf 
adorari  ^  inuocari,  ita  iuhet  yt  tantummodo  per  ipfm  nomen  luretur.  Et  Prophetx,  i^o- 
ciferantes  aduerfin  idololatriam  ,fepe  mentionemficiunt ,  quodperalienos  deos  iuraium 
fit:  yt cum  £  diuerfo  cultum  Dei  reflitutum  irifi^nijicant,aiuntfore  ytper  ipfiui  nomen 
lurent  omnes, 

Jlicio-iturtflyerm tra&andi iurifiurandi modu^.  Primum,oflendere conuenit dupli 
cemipfim  yfumeffe.  Nempeyt  teflimonium  reddatur  anteacfarum  rerum :  atqueytin 
futurum  a  ftrin  vamur  ad  ea  peragenda  qu£  anohis  licite  requiripojfunt.  D  einde  monen-, 
dum  quidfit  iurare,nempe  teflem  citare  Deum.  Qua  in  re  oflenderepar  ejl,  quidtUtreue^ 
renti£  diferamm.Hinc  confequens  efl,neminem  ynquam  iurandicaufa  yel  hifcere  tantiim 
dehere,nif  cti  m.igno  timore  Dei.fumma  humilitate  ac  reuerentia.Sic  omnia  hla^hemia' 
ru  ovnera,quihiii  contumeliofe fumiturnome  Dei^  lefu  Chrifli,optima  ratione  improha- 
retur .  P  r.ttprea  docendii ,quot  modis  nome  Deifumitur  in  yanu.ac primum periuria  acfaU 
fa  teflifcationes,yt  hla^hemi.ts  execrahiles  deteflari,quodyeritiu  Deiinmendaciuco- 
mrtatur.qHodeuertaturgloriaipfini.quafihomineseumadfefcahneganducogereyelint, 
Hinc  0  (lcdere  qu.inttt-s  D  ei  conteptws  fit ,fanciifimu  eiui  Klometemere  affumere  aut  anir-  i 
mi gr.itia,aut fucadt fermonis  caufi;veliracudia,yelrifu-s  ^felliuitatts  caufa.idqueyitiu  'I 
eo aTp^ritts  ^ acerhiw  reprehcdcre ,quo altius in homimhm  radtces  egit,eaque  cofuetudo 
fnii.flnir.Jlurfim  yitiiperadxfuperflitionesyquihiispolltitii  eflnomeDei.citm  ahfque  difcri 
tninefumptafuntfmchrum  nomina,yt  cum  ipfo  mifcerentitr.Sic  enim  tureiurando  minime 
brofaia,eturnomenDei,fedhonoricmpermultiiferuiret.Qmdfiomnihi!,si6effetpropp 
fitmfinis,qta'>remm.iUm&'yitiofameffepronuntiareauderet'.SummaeJ},ytmoneantur 
omnes.nihil  tam  commendatum  effe  D  eo,  quamglori.tnominlsfui,ytfiluafit  (p*  iUihatay 
ijqiiepuniatur quiipfam aut imminuerint aut ohfcurarint.  Quia nemo ipfnn nomeyfurpafe 
dchet/iifi  cufumma  religione,eumfvlummodo  fnefhiproponens,  yt  ipftgloria  trihuatur, 
SC'd^iin.ih.iptisl£  fine yUamoderatione  teminos perriipunt ,  (^  omne iufiurandum 
fine  exceptione  citmnat:neque  difcemut,an  honti  an  maltifit.  Vndemanifefle  apparet  eorti 
docfyifnii»  nuUa  f.mnino  ratione  niti.  Nunc  adauthoritateyeniamns:  anfcilicetaliquodte- 
jiimonium  haheat  ex  yerho  D  ei.  Infgmfe  clypeo  muniriputat,ciim  citant  yerha  Chriili, 
qtiihm  omnino  iurareyetat.  lUinc  enim concludunt/ieque iure neque iniuria iurare licere, 
Quihm  yt  reffondea:  primitm  qu£ro,an  chriflm  legi  p.itrkfui  aliquidadiifgere,anfblii- 
modo  imofretari  voliiit.  ^didaiunt,ipfumperfc'cJione  legis  docuiffe.Sedmagis  yrgeo  ac 
qu£ro,an  nunqucicognitafuerat  h^cperfeciio  ?  Si  enim  incognita  fuiffe  reffondeant,  dico 
apcrtiieffemendacttl.M  oyfesptihliata  lege  teflatm  ejlpopulofe  yia  yit£^mortif  ojie 
diffe.ItcinfummacoUgcs  omnia,dicit:docirinafuaeo  tendere,yt  homo  extoto  corde,tota 
mente,tota  anima,dc}iique  totn  yirihm,Deu  amet,  Item  alio  loco:Et  niic  ifrael,  quida  te 
requirit  D  em  ,nifi  yt  ipftoto  animopenitm  adh£reits  ?(^c.  Hiifententijs  ahude  prohatur 
dockin.tlegi,s,hene yiuediregula  continere ,qu£ homineadintegram  perjeciione deducat. 
Ejligitur  certifimti  ,Deum  yoluntatefit.im  in  lege  patefcciffe:Matth.i^ .  ^  alihi.femel 
inquam,pronuntiaffeqHidhonum,quidmalum,quidipfigratumfit,quiditediff>liceat.  Qux 
re  Dominm  nofler  Icfm,  quoties  de  yita  perfecia  incidit  qu£flio,eos  quos  docektt femper 
iUucadegit.  ^c paulm Rom.^^.nos adeum  fnem reducit ,  ytrecie  inteUigamm  quidfit 


A  D  V  E  R  S  V  S     A  N  A  B  A  P  :  ■  49^ 

offtcij  noflri  Itaquedicere  Moyfem  dimidut  tantv.mex  j.aytefCiptdum Indaicuminni- 
mfje  in  culta  Dei,execranda  bi-iTphemia  efl.  inuenta  frimiim  a  Papislts,nuncycr6  a  mr~ 
ferii  iiitsfanatictA  renouata,  ^uifabuliu  aniles,  quas  ab  auijsfuis  audtcr;i?it,pro  reuelatione 
ecwloprofcdahabcnt. 

Stcontra  obijciant,chriiltmperf&ionemlegi,svocari:acfcripttm  effc,nosdocirina  Hcbr.r. 
'    tuerilinon amplitts^vtveteres olim,giihet7iari:resfddeo,Perfediont.s vocahuliim addocfri 
nam  minime  referri,fed  adgratiam  Spiritu6fancii,qua  qtticqutd  in  lege  continetur,tnfcri^ 
pttmatcpueimpreffumeflcordibmnoilns-rvtDominits,mtantumauresmflras,fedetiAm 
yolu:jtatemalloquatur: nequefolum audiamits cju£ iuhet , veruni etiam faciamtti .  ^ltera 
ratio  cfl,  qtwd  Chrifttis  ipfe  folns  onmcm  iuflitiam  in  feipfo  adimplcuit,  legemijue  exacle 
feruauif.vt obedi^tia quaexhibuitDeoptttri,nobisacceptaferatur.  Qmdpaulm Lcrcm,  Gal.4. 
docirinamptterilemvocaf.idadceremoniiutantum  ^fgtiras  perttnet.  Eoquefenfualihi 
dicitur,nopoffe dfcipulos fuos adperfeciione.tdducere.  Qjipniamfmsipfitts,complcmentii,  ^eb  7. 
f^  veritasjin  Chrtfto  efl.  C£teriim,quodattirwtaddoclrinam,qu.ilisiihmitiofutt,nuncea- 
dem  efl,ac  nohu  efl  cumpoptdo  ludtico  communn.Nequc  variatur  ipfa:fedvt  coslans  ^ 
immutahilis  eflvolutas  ^  iuftitia  Dti.ita  lex,  qtt£  certa  (^  vera  eflipflti  declaratto,ca- 
dem  in  omne  mumpermanehit,quulis  ab  initiofuit. 

Siftteantur  chriftumfmpliciterinterpretatum  ejfe  pr£Ceptum  Patrisfttide  iureiu 

rando,  nec  quicquam  adiunxifje,  vt fateri neceffe  efl:  iam  obtinemm  quod  volumus .  Nec 

enim  lcx  prohihet  quouis  modo  affuminomcn  Dei,fedin  vanum  affumi  vetat:fonifcans 

aliqueeffe  nominis  Deifumendimodii  licitu  ac  legitimu.SedverhaDomininoftriexponc- 

remceffcefl:quiaprimafacieiuftur.tndfiprohiherevidctur.Quoyuvtccrtaacredaintet~ 

ligentiam  habeamtii,animadu€rtendum  qtia  occafone  ita  lcquuttts  ft.Matth.'>.  Scrib^  ^ 

P  harifsi,vt  ex  toto  illo  rapite  apparet  falfs  comentU  ita  pcptilti  corrupcrant^vt  nulla  effct 

religio.pr£cepta  Deimultis  modis  vinlare:  modofefc  aliqua  tcrgittcrfatione  aiit  diucrticulo 

tegere,acejfugercpofjent.Ita  vulgo  minime  malu  cffe  ducebar,fyuftra  ^inaniterper  coe 

lum  ^  terra  itirarc  ,modo  ne  diredoper  n^^meDci  iuraretur.Chriftm  vero  inrptam  ctuiU 

lationemacfophiflicameffeo{lendit,ficveUefefecoraDeopiiygare,cimfubnomin€COE- 

li  ^  terr£,nomen  etiam  ipfiu6  oblique  comprehendatur.  Sic  citm  iufiurandum  omntno  ve~ 

tat,h£C  didio  Omnino,adloquendtformam,autadverba  qiiihiti  vtitur,refercnda  efl.  Quod 

facile  confrmaripoteflex  eo  ,quodpo  flea  adiungif.Ntque  per  ccelum,quia  throntts  D  ei  efl, 

nequeper  terram,quoniamfcahclli'i  eftpedum  eita.  ^nahaptift^  veroperuerfe  adcaufam 

iUaapplicant :  acfiiurarevetitum  effct  quacunque  occafionc.  Quodpyoyfts  conflioDomini 

repugnat,atquefententi£,quam  exprimit  poflea  ipfo  veyborum  contextu. 

Interim  hoc  imponunt,ms  ita  locum  hunc  intcrprctari,acfi  diceretur.per  coelum  ^ 
terram  perperam  iurari,fed  lurare  per  D  eum  licerc,  ^utfaltenos  ita  apud  fimpliccs  crimi 
nantur,quinihil  fcriptorii  noftrorii.tutviderHnt  aut  audicyiit,vnde  iudicare  pofint.Dein 
dejparft  hac  calumnia  exclamat,6flulri,o  C£ci,  qui  Deum  throno  fuo  m.-tioreeffc  non  ani~ 
madutrtutlSedtn  quos  infidtat,nifi  infeipfos,  cim  iUi  ipfiftnaticofuo  ingenio  hoc  comcnti 
f.nt^.  Quiain iUts dominiverbiffequitur,ne quvspcr caputfuum iuref.quodnuUu^pilucapitvi 
fuinigriiautalhuftcerepofit.En^inquiutjCuriufuradumomncprohibecturjquodnequea- 
mtispr£slare  idquod  promittimw.  ^tcontra  dico  beflii^  ipfxf,ffaripoffent,prudentius 
loquuturoi.Primtmin ijs,qu£hl.iterant,ftbiipfi  contradicunt.  Specialti enim efl iUaratio 
in  iureiurando,  quo  nos  aliquidfaciurospr^ftiturofvcflondcmits.  Sequitur  ergo  iufiuran- 
duni  quo  iam  ante  ada  ^  pr£terita  affcuero,mintme  malum  fore.   Norme,  qu^fe,  omnino 

tt     i 


4^6  INSTRVCTIO 

infanirc  ipfo!  oportet, ciim itaur^umentantur?  Nonpoffunnps pr£ftare quodpromtttimm: 
tdeo  iufiurandum  omnc  vetitum  cft.  R  cTponfio  ad  id  tnpromptu  eft,[j)eciem  effe  aliquam    '■ 
iurifurandi,  qua  dc  obligatione  faciendt  prxftandive  non  agttur:  fedfolummodo  de  ijs,  qMt 
anteacJafunt,teSlimoniumdandumefl.  ^tqueadeoeacftfrequentioriurijiurandiforma,    : 
Mat-j.  Deinde longifiimf: abe fl a  vero fenfuquod imaginatur.P ergit entm Domintii idquodcoi~ 
perat ,demonftrare:S i  qukper  caputfuum  iuret,oblique  affumere  nomen  Dei.yt cum iurat 
pcr cxlum autper terram,autper lerufalem.  Quem.idmodum igitur dixerat coelum,thro~ 
num  Deiejfe:  terram ,fcabellum  pedum  ipfiu^s:  Ierufalem,ctuitatem  fancfam:  ftc deincept 
oftendit  caput  hominis  imperiofuo  ftmtliterfubditum  effe ,  qutafolm  ipfe  de  eojlatuitfuo 
arbitratu.  .ydcfi  diceret.ciim quisper caputfuum iuratffiexiflimetfeper idquodfuum ejl 
iurare,neciureiurandofuo  maicftatcm  Deiattingere,Jallitur.In  idenim  dominatur  etiam 
Detn,ttaytnullahominiinipfumrclicfafitpotefias.SicergofemperfumiturnomenDei. 
Videmn^s  vt  Chriftm  continua  yerborum  ferie fermonemfuum  fit  profequutm:  quem  ta- 
mcn  yefani  ifti  quaft  defultorieagaUo,  yt  aiunt,adafinum  traijctunt. 
Mat.5-  Porro conclufto eJl,Vtfermo nofterftt,ejl;ejhnon,non.  Qmdvltra hdicadiunniur' 

profcifct  a  mdo.  H£cfaciliafuntinteUcciu,ntfiporciifliroftrvsfuuitaintierterent,yt 
confundant  omnia.  ^iunt  enim  idem  effe  acfidixijfet  ,fermoms  noftros  tales  effe  debere: 
eJt,eJ}:non,  non:  ac male  agi ciim aliquid pr£terea adiungitur.  Domtnm autem  bls  vtrum- 
que  verbum  rcpetit,  quo  nosfrmos  ^  conftantes  infermonibm  eff  oporterc  demonftret. 
^cftdiceret:  Nevarietls,aut ftts  inconftantesineyerbayeflrafubinderetrazletvs.  Ne 
fitinfermonibns  yeftris  mendacium  aut  fimulatio.SedvtyeftrumcJl,fit  cft:  yefirum  au- 
tem  non,fit  non.  Et  certe  lacobn-s  eandem  doctrinam  tradens,ftc  fere  adverbum  loquitur. 
lacob.t;.  Veftrumejljftt  eft:  veftrum  non,fitnon.  Qmfignifcatdeberefidelesfirmam 
in  yerbtifms  conflantiam  habere.  S  i  talvs  effet  inter  nosfdelitM  ^  conft.tntta,  iufturan- 
dum  omnefupertiacaneum  effct .  S  njficcret  enim  iUa  yerborum ftmplicita/ ,qua  citra  iufiu- 
randum  aut  ajfirmatur  autntgatur.  vbiergofrequensejtyfm  iurijiurandi,tbiyeritatem 
non  regnare  neceffe  eft.  ideo  non  abs  repronuntiatoDminm  ida  maloprofcifci.  .Ac  certe 
caufa  curiuretur,  eaeJ},quoniam  totmorhs  adeorefertmeJlmendacijs,afluttjs  ,ftmu~ 
lationibm,  infdelitate,  vt  nemo  fit,qiiiyelJ,-atrifuo  fdere  audeat.Sic  mala  truhuntur  ma- 
hs.Sedinijs  omnibm  DominmnuUomcdo iufurar.dum  legitimumattin^t,quodlegeper~ 
mittebatur  :fedreprehendit  foium  ^  corrtgit  eJfr£nempopuli  iicenttam ,  quam  male  in~ 
jlrucim  afuvi  docioribmfbiindulgeLtt,  acputabat  non  iurari,  ciim  oblique  fumebatur  no- 
fnen  Dei:periurium  pro  leuiojfenfionc,iufturandumautcmfuperuacaneum  ^  inan€,pro 
rcnihiliducebat. 

Citmpenitm  eucrfaftnta  me  fundamenta,quibm  nituntur.Anabaptifl£,dumftneyl 
ladiftinidicne  autexceptione  omne iufturandum  improbareyolunt :  fuperejt^ytratiom" 
bm  ^  teftimonijs  Scriptur£  oftcndamm,quo  modo,citra  ojfenfonem  Dei,  chrifiiano  iu- 
rare  liceat.  Teftor  atitcm,  quodprim  dixi,  me  noUe  homtnibm  habenn  laxare,  vt  temere 
iurando,  Dei  nomine  abutatur.Jcio  enim  ntms  yulgare  yitiu  effe.potimdue  reprimi  quam 
augerioportere:fcio  quoque  non  leuscjfe  culp.ttemere  affumere  nomen  D  ei,e6que  maiore 
impendendam  effeopcram ,  vt tantttm malum  modvs omnibiu coerceatur.  Quidyero?yt 
corruptela  toUatur,  anfimul  damnandil'  quodbonum  eJ}?H£Cprofecio  minime  tenenda  eji 
yta.  Quamobrem,  chmdico liccrc interdumhomini chriftiano  iurare: irucUigant omnes 
Tne de rccio  iurifturadtyfu loqui, qui  cum timore  ^  reueretianomtnis Dei  coniuncim  ejl: 
fie  qutfquam  ex  yerbis  mea  occafionefumatjn  eam  licentia  prorupendi,yt  temerario  autjit- 

fer 


A  D  V  E  R  S  V  S     A  N  A  B  A  P.  497 

feruacaneo  nut  yllo  modojl/itiofu  iureiurandoytarur.  Et yt  clarim difiniamui, 
cumdicohominem  Chrifli anum  citra  ojfenfioncm  iurare^ofj^e^prittnim  intelligo: 
cum  agitur  de  teQimonio  reddendo  yeritati :  detnde  cum  oper£pretiumeft .  Qudi 
confideratio adhonorem  Dei  referendaefl  ^  amorem proxtmi :  hoc  efl.ytexpe- 
diat^yti  lefit  iurare ,  tum  ohhonorem  Dei,  tumyt  charttas  irirernos  conferue- 
tur .Tertio,cumneceflitiif poflulat ,id eft ,fineccjf.trium  ftt  yti  talt confrmatione . 
Quarto ^t eiwtiui iurat ,  taln  fttfnt/i  ^ delihcratio .  Dcniqueyt  eodefccndat, 
cumtimore,  acfludio  fanClifcandinomtnii  Dei.  Htsego,nonalijs  conditionihtts, 
yfum  turifturandi  ,f)omini  Chrifliano  Itcttum  ejfe  dico  .  Si  quii  contemptorhinc 
licenti£pr£textumcaptet,idfacietfuo  exitio. 

Qmdyt  confrmem,aUego prxceptum Dei, cui omnino  acquiefco :  Nempe 
quodflatuttacl/oluit per nomenfuum  iurari,ft  legitima  caufafuerit.  Hinccon- 
cludo,rem  no  effe  fimpliciter,nec  per  fe  mala,iurare  .N  am  fert  non  potefl,~)/tquod 
fnalumfit,placeatDomino.Quinim6 cum  fl>eciesftt  honons,quiDeo exhthetur a 
fdelthtti ,yt  per  Prophetas  fnpe  oftendtt:qui  yitium  acpeccatum  effe  dicunt,nimis 
aperte  reftfluntyeritati.  ^ccedit  etiampmul  ratio .  Ncmpe  quod  expediatl/eri- 
tatem,qu£altoqui  lateret,atque  in  duhio  ejfet^confrmari.Quodaliterferi  quam 
fer  iufiurandum  non  potefl.  Qupdallegant.Anahaptifl£  de  correCiione  huiuspne- 
cepti ,manifefla  hlaj^hemia  eft.  Sequeretur  enim  Chriftum  retraclaffe  qucdfc- 
melaFatrefuiJfctconflitutum.Quod,ytyidimn^s,nulIomodo  toleraripoteft..ydc 
certe.y^poflolui,de  iureit-rando  loquens ,ohiter  td quidem  atquealiud  traCians ,non  Hebr.tf, 
dicifyjum  ipftas  ahrogatum  effe:  fed  humanarum  controuerfiarumjincm  &  de~ 
ctfionemyocat.QuffOjCum  .Apoflolns  apud Chriflianosl/erhafaciens  pronuntiat 
finem  imponi  controucrflis per  tufiurandum :  nonne  ahundefigmjicat  talem  yfum 
ejje  approhatum a  Deopvt  in Ecclefla  Chrifliana  locum  haheaf! Quanrts, ergo  r e- 
rneritatUefl,c6ntra  repugnare,^  quafi  damnanduml/itium  rctjcerc  quodpro  re~ 
medio  dedtt? 

^ccedunt  ad doBrinam  exempla,  tum  Dei  tum  feruorum  ipfiinHehre.C. 
Jiomines, inquit  ^poflolns,  iurantpernomen  Dei,  quodipfts  maiuifit:  Deusper 
feipfum  iurauit,  quodfuperiorem  fenuUum  haheret  ,fedfupremus  effet  omnium: 
QuodadDeum  atrin€t,^nabaptifl£reJj>ondent  eum  iurarepojfe,  quiapotefl  o~ 
mnia  qu£  dicit,pr£flare:Jicque  ejfe  extra  periculum  periurij:^ iimfttjidclis^acyelit 
omnia  qu£promittit,ohferuare .Diuerjum autem  ejfe  in  hominemortali:qui,  etiam 
Cicupiat ,j£pe  tamen promijfa  exolnere  non poterit.ideoque  temerarium  effe  fefe 
iuniurando  adflringere,  ad  td  quod exccditfacultatcmfuam.  Cumhanc  foh:tio- 
nem  in  aera  iadarunt,iam  adum  ejfe,^  os  fenohis  ohflruxiffe  exiflimant.  Veritm 
cuod contra ohijciamu^  inpromptu  eft:nempe  ipfos  nonpojje  idem  dicere  dePa- 
trtarchtijP  rophetis,Jan£lis  regihus ,patriht44  anttquis,  qui  Dei  exemplo  etiam  iura- 
funt.  En^hraham pdelium  omntumpater iurauit .  En  ijaac,  Iacob,Dauid,E:s^~ 
chias,  ac  lofiasfmtiiter  idemfecerunt.  Qualis  eflinternos  ^  ipfos  dijferenttal 
Saltem  coniiat iflorum  reJj)onfionem,meram  cauiUationem  ejfe:  imojacile  efl 
iudicare  ipjos  adprimum  Jtaiimyerhum  impingere. 

St,yt  tergiuerfentur ,  allegent  exempia  h£c  exl/eteri  Teflamentofumpta 
€ffe,nunc  ycro  in ecclefta  Chnfliana  ardiorthtn  hahenu  conflringi:  tameifl  error 
htc  iamfit  refutattfs,fic  tamen  nihil  projicient .  Produccmus  enim^poftoloi,qui 
^,  tt  ^ 


49«  INSTRVCTIO 

iurtiuradol/pfunt  etiam  infcriptnjuii,fum  res  id poflulahat.Sed audtttmif/ pr£~ 
clara  cxcufatioae qua  ejfugimt.PetrM,  incjuiuntjacP.tul^^jureiurarido  nthil pro 
mifertmt  ipfi,fedtantlmpromiJ?ioneaDeo  ajfirm.tmtfacla.  Hic persftcue  tntue 
ri poJJumui,quantis  ahfurditatihns fefe  impltcent,qui  ex  induftriarejiflunf^en- 
tatf.ncc  tamen  ipfos  pudet  impudenti(£  fu£,  Prinium,cumitarefhondent ,  conce~ 
dunt  aliquam  iurifurandijpcitem  licitam  effe  ,  nempe  cum  de  pr£tertttfrebui  te- 
Jlimonium  datttr.Sequitur  enim  ex ipforum^erhts,tunc  folum  iufiurandum  malum 
ejje,ciim  infuturum  aliqutdpromitttmii^.^dhitc,annonl/alde impudentesfunt, 
quod  tam  aperte  mentumt  ur ,ac fuaderel/elint ,id  omnino  non  ejfe,  quod  oculu  i^ 
pfs  cernimtts? Paultfs  lureiurado  ajfirmat,t.Corinth.^.fe  adipfos  non.l/eniffe,'\t 
tisparcerct :  quod  ei  neceffe  fuiffet  ipfos  durins  traBare.Item  R oman.^  .fc  cupere 
a  Chriflo  reijci,  ytpopulum  ludaicumfaluum  redderet,  Similner  turat,yt  tefte- 
turamorem  quo  Philippenfes  profequitur.  Iterumt.Corinth.ix.ntreturandoaJJe 
ueratfe  apudipfos  reila  cofcientia  l/erfatum.Item  Thejfalonicenftbm,  quodnon 
pecuni&aut  lucrijludio  ipfos  adterif.ac  Deumteflem  innocat quam  faniie fe ^ef- 
ferit.  Phrenetici^eruifti  atunt^poflolos  nunquam  iuraffc,vt de fa,[\o fuo ajfir- 
marentfedtantumyt  tefttfcarenturdefocdere  Dei.  Quxfo ,quid  meretur  talif 
impudentia?^n  '\eldigni funt  quthm  rejutandnlierhumduntaxat fiat . 

Verum,dijftcultai  quamproferunt  expedienda,efl.Nempe  neminempro- 
mittere  qutcquam  dehere  cum  iureturando ,qu^ d  tpfiia non fit  id prx,flare.Rtfhon~ 
dco,cumfuhditu6 principi iureittrando  ipji promitiit  fe  qutcquidcd  ojftcij fui prx- 
jlaturum:fdilcmnempeacobediaemJore:haudquaquarNfduciavirtutnJi:^idfa 
cit,  qu.tfdejjicato  Deofefe  iacliins:fcd  pottustnuoctns  opern  Detjdejutflfolun- 
tate  fj)ondet ,  qualem  ipfam  ejjc  oportet .  Tamctfi  ni,niy.m Jiultafit  imafina- 
tio  ittfiurandii  improbare,cumfimplices  promijitones  approhantur.  Namfi  in  yno 
fit  temerita^,itidcmerit  inaltero.Quare  ft  promittere iicet,aUe^anda  effetratio, 
curpromifiionem  nojiram  iureiurando  conjirmare  minime  licet ,  cum  res  poftulat 
^  requirit.  Quaconditione poftta  iufiurandum fan{lt<m ac  legi timiim effe ,Scri- 
pturxexemplaj?ai'i  oftendunt:ac pr£  alijs  triaquxpr<ecipue  notanda funt  ,  Scri-  - 
ptum  eft  Ithro  Chronicorum ,^fam  regem  luda  ab .A-xjria  facerdote^f^^Prophetei 
monitumpvniuirfum  popuium  conuocaffe  in  lerufalem,  ac  tjijjc  omnes  iurare,fe 
Deocultum ac^yenerattonem inperpetuum  exhjbituros  ^.Par.i^.  idemrecitatur 
de  lQfa,cum  lihcr  legisreperttts  tfjet :  adnouandum  joedm  a  M  oyfe  initum,popu- 
lum  adturajfc^t  promitteretfe  in  ohfequio  Deiperpetuo  Juturum  .  Tertium  ex~ 
emplum  eft  dcEfdra  ^  Nehcmia,quorum  aufficijs  (^  dudu.populu^  e  Babjlonc 
reuerfin,iurauit  fe  Deumac  yerhum ipftts iu pojierum Jequuturum.  Tametftnec 
perpenfis  omnihtis  idtminprima  leps ^ublicatiqttefaCiitJit.Sedqiiiafciomthine- 
potium  cjfe  cum  hominihus  nuUitis  cerebri ac  pertinactbus,eos  tantiim  locos  allega- 
re  yoluiyquihti-i  exprcjftft  mentio  iurifiurandi.  En  igttur  tota  Ecclejia  Ifraelis, 
quA  tufiurandum foiennc  dat ,  ac  remdiJJiciUtmam  promitttf.nempefdeltter  adh£~ 
rereDco.ld autemr}onfemel.QuinbonaJitailiotpfa,mtnimedubium  efl:  habet 
tnim  a  SpiritufanClo  teftimontum  ^laudcm.Non muitum  tmmorahor in  eo  expli 
cando ,  quomodopojiint  homines  fefe  obli^are  Deo,litJaciantea  qux  non  habcnt 
inpoteitate:  tantiim  moneho,quod  ante pcrjlnnxi ,  memoria  tenendum  cjfe,fdcles 
hocpro  certofumere,Deurn minquam ftbidejuturum in  o-ratia,quam promijii .atque 

hoc 


A  D  V  E  R  S  V  S     A  N  A  B  A  P.  497 

Jjoc  hdheve fmdamentuiurifiurandi .Cum DeiK  hanciurifiuradi Jpecient  approhet, 
^  Ecclefa  f£penumero,ex  ipfn^infitutOjeayfafir.peto  ayertiginofs  iflis,cju* 
authoritate  audeant  ipfum  improbare?^ut  potiii^,necum  ipfs  ao-endo  ,tempti^  fru^ 
Jlra  tcram,^ operam  luda.hortor  ^  ohfecrofdeles  omnes^^yt confderent,quan~ 
t£.ft  arrogantidi,  ignaros  iflos  ac  infoelices  homines  cjuaffummos  mj^iftrosfla- 
tuere  defnitiones  fuAf^ad  quasyelinttotumorhem  adigere ,  acf  oracuLt  effmt 
diutna  a  quihtts  difcedereno  liceret.Egoyero  non  duhito,cpuin  in  h.tc  iuriCtnrandi 
niattriari't  infuperiorihui ,  ahundefatiffecerim  omnihus ,  (juihui  aures  ^  ino-e- 
niumnon mintme  defuerinf.cjuiqueperJpeOieyeritati^olent acquiefcere. 

Expediti  funt  articuli  feptem  eo  lihro  comprehenf ,  quem  ^nahaptifarum 
patriarch£,yeluti  defnitionemfupremam  eorum,iju<£  tenent  feorfm  k  reli(juls,edi~ 
derunr.ldcirco nihilaliudfupereffetyquawytfnem  imponeremuf  huic lihello,nifi 
duos  articulos  reliquiffnt,nonminorif  mometi ,quam  cjuiun  ex  alijs,de quihus  tra~ 
l\areneieffecji:cum  ^nahaptiflx.  omnes  ijs  yulgo  adh<£reant.  Quinetiam  hoc 
fcio  ,iUosacjuihui  pr£clara  h£C  defnitio  fcripta  eft ,  eo  tempore  ita  docuiffe. 
Vntts  e(i ,  quod  Chrifiumyerum  hominem  fuiffe  non  putant  -.fed  potins phan- 
tafma  fuiffe  corptti  eittsfngunt.  ^ltereft,  qubd  exifimant  animiti  feparatas  a 
corporilfn  ,lifque  ad  diem  iudicij  fne  fenfu  aut  intelligentiaylla  dormire  ^yel 
animam  hominn  fffe  l/itam  ipfus,qu£  moriendo defcit  ,quoadfufcitetur .  Vnuf- 
qiiifque,quanti momenti fnt  hi duo  errores  ,fucile poteff  perFpiiere.Qupdde  tjs 
Jiihticent,nefc:oan  ajlutia  fai^um ft ,qu'od  adenfnt  odirf,yt meritb  tpforum do~ 
Cirina,  execrahilisrcddi debeat.Quicquid  ft , ciim  hoc fufceperim  ,~)it  armemfde- 
les  ac pruhos  yiros  adierfnsfalfits  eorum  opiniones,non  cjlitquiimme  h^c adeb pe- 
Jlifera  zi;^flagitiofi  dogmata,cum  inter  ipfos  yulgb  receptaftnt,diftmu!are.  Quod 
"^erononnuUi  ipforiim de bonorum communione  tenueruntitemyirumynumplures 
'iixores  hahere pojfe^ital/t  eo  adigerent  eos  quiyna  contenti  erant,  fexcentf^fque 
altas  abfurdirates  non  attingam.  vbrbenim  ipf  ,cum  eosfcilicetranti£infani£ 
fuderet,maiore  ex parte fefe pmlatim  ah  etf  errorihtps fuhduxerUt.Sed  inhv^  duo- 
bus  articuhs  ,de  quihus  fum  loquutu4,diuerfa  ratto  efh.iAdhucctiiminhUperftfut, 

Quodadprimum  attinet,de  corpore  aut  naturahumana  Domininojlri  leftt      t^c /la  Jj^'»,:  {4\ 
Chrifi,notandu  ef  duas "veteres  hxrefes  huicperfmilesfuiffe,aHt quafaltequam       h  •»•/ '  /< 
proxim\  accederent.Nam Manjchft  imaginatifunt Chrijlti coelejfecorpus inyte     yff , 
rum'yirnnv.intuh(Te.Marctonitarum  dtlirium^aliquantum  diuerfum  futt.Finxe- 
runt  enim  ipfum,non  corptis  rel/erafuhftantiale.fedjjieciem  tantummodo  autf*      /n  »  y-^V/wf/»^ 
militudinem  corporiihahuiffe,  quodphantafna  yocamtts .  vhique  hunc  fhifnem 

propoftum  hahehantrvtnegartnt  Chrijiu  ex  hurfianofemine  quicqudmfumpfffp.  

puamohrem ^'Mdemti* .Anahaptifiii  folummodo  expergefacere  iam  fopitos  er^ 
rores  ,quos diabolusante quadiingentos  ^  miUeannos  excitaratiqui^^erbo  Dei 
fuhlati  fuerat  ac deleti.Vt  tamen  initio  tefattts  fum,nuUitexeo pr£tudicium  ip~ 
forumcaife adferri^yolo^nif  pritis  ipjosconuicerofoloyerbo  Det,acfinuUalfn~ 
uua  habttafuiffe t  abhomintbtu  mentio.ldlierb  ea  decaufafolum dtxi,yt  omne» 
tnteUigant,ex  quo  fontemanant,eaqu£^nahapttfl£,quaftnuper  ipfis  c  coelore- 
uelata proferunt.^tque  etiamytcommonefaciamipfos,  Nam  eitnfeCliyeldoClf 
fimi,hifoyt£  ^  omnts  antiquttatis  adtb  ignari fueruntj^yt nuUus  eorumynquam 
hocfolum  inteUexerit,quid fbt  yeUet  nomen  M  avcionts  .Operxpretium  ejltfitur 


500  INSTRVCTIO 

tum  tbfos,tun}(fliosmoneri,primumauthorem  huiufce  opinionU,qUA  hodie pertur., 
hant  hofnines ,^non  4  certisfoltm  hominiht^,fed ab^yniuerJkEcclept  reieclum,^ 
cu  anathcmate  damnatumfuij]e:id(^uefiatim,idc(l,circiter  quadra^intaannos 
pofiohttum  ^foQolorii.Ijiifidiimxnim  ^  Hiero nymm  referunt P o hcarfmm.qui 
difctpulus  ^familiarisfuerat  loannis  u4poftoli,obuiumMarCioni  Rotn^faflumf 
atm  primogenitum  Satan£  appell^ffe  .  ^ltos  errores  quibus  Ecclefiam  turbauit 
prxtermitto.  Cumenim  hic  diligenter  expcnfu4fuerit:perfficient,-i>tffero,om' 
nes,magt6execrandum  reperirinunquam poffe. 

Primum,multii  ac  certifiimti  Scripturte  teslimontjs  oflendam ,  Chriftum  re 

yera  carnem  nojlram  cJ/"'  humanam  naturam  fumpfiffe  :  cum  nobis  a  Deo  patrein 

j  hocmundo  reuelatm  efl.idquetam  aperte  oflendam,ytetiam  a  minimo puero per- 

fhici  popi[,nimia  impudentia  prMitos  fore  .yinahaptiflas  ,fiylterim  ter^iuerfari 

pero-ant.  QuancjUitm  haud neceffe  ftt locos  omnes, quiad rem iftam faciunt ,colli~ 

o-ere.Ne er^o  fim prolixior,eligam  eo$,qut  mihi  conuententioresyidebuntur^^- 

wui Dominum  ah  initio  mundi  jEuiCpromifJfcfforel/tfemenipfitisferpentemyt» 

,  ceret.Videamtis  an  id in nobis impletam  fit,aut  inylloyfquam  homine  mortali,ni 

jlper  leftm  Chrijlum ,qut  nobn  Sathanamlticit  acfuperauit .  &ei-quiapromifiio 

hdccadhuc  quodammodo  obfcura  erat,pofieamulto  clarior  facla  efi,tumy^brahdi 

tum  lacobiciim  eis  diClum eftrvniuerftis  terr^nationes  in  eorumfeminebimddiio- 

ncm  recepturaf  .Sjjnto^fludyyt  interpretaturPauliis,^  ratio  demonfirat,efl  Chn- 

nas.Promtfitonvi  ergoyeritAS  alittr pateneri non potefl ,  quam  ft  Chrijins ex pro^ 

£enie  .Abrahx  defcendxrit  §jmiltter ,cum  dtclum  efl  DjMidtiFmCium  'Veatm-tui 

(uperfedem  tuam  coUocabo .rvtjremet  in  Atemum.  Hoc  ipfum  eodemfenfu  conjir~ 

maturab Ejjjapropheta ,  qui  attfore lii^uajifujixului_^dk.radtce  IJaLexoxuaur^ 

Scimiii  h&c  de  alio  intelligi  non  pojfe ,  quam  de  tpfo  redemptorc,  qui  .Ahrahxfue- 

rat  promtffu^s.Igituripfum  de  fobole  Dauidis  fecundum  carnn propagationem effe 

ncceffe  efi:aut  tnaniseffet promifiio  .  Jdeo  Matth£tti_genealogtam  ipfttis  recitjre 

l/olcnsyindeexordtturtl/ocans  ipfum  plium  Dauid,flij  ^brahx:^texprej?iftsde~ 

ftgnet  eum  ipfum  effe  qui promittcbatur.  It  certe  ea  loquendtforma  atque  hxc  ap~ 

fellatio  comunti  (^lfttata  erat  inter  ludAos ,quemadmodu ex EuangelifitAcofiat» 

^dhic  omniafic  reJj)ondent^nabaptiJ}it,ytfacile  ojlendant  qualesfinthe 

Jli^,^'  quam perdite  iniput1fntp<.  yq^^tuf^jtiq^i.iunt^fi.liiof  r>auid ,nnn  guo^ ^li.. 

ijuid  ex  yirnne  Maria  fumpferit ,  aut  quod ex  ipfius f^bjiantia  hjQxmfltfjIlu^ , 

fed quijLfQhmmodo  ipfurrnnfytern gefidrit,ctutuhulti^  pei^  ^uem aqua^^citur. 

rlf   )Hqc quidemdict poj^it ,nifi  femimslfocabulum  exprimeretur.  quanuis re yera per- 

jbicerent  omnes  fani  iudictj  homines  meram  ejf  tergtuerfationemipln^  tamen  co- 

lorlsaut  inte^umenti  quodammodo  haberent.  Sed  cum  adeo  frea^uenteriteretur, 

cxfemine  ^brahx  effe,qu£ftipereflcauillatio,qua  1/erum  hominemfuiffenegent? 

tAc  certe jcitm  Efiim  aduentum  ipjtipspr^nuntiat ,  non  folitm  exl/irgmcnafcttu- 

rum,fed  ^v^//^A  fi^rf,jjrfpti^ip  ,\;nnrmnvtt,ry,^,rit  Cntirfpfin  ij}(t  oftendtt  exfemt 

__      ne  ipftn-s formandum fuifje ,fi  ytij,quthiis  nota  efi  yerbiJtgniJicatio,facile pojfunt 

1 1        iudicare.Sedma^Vradhuc  ipfos  yrgetPauluSjCum  aitfaiium  fuifje  exfeimneDa- 

uidfecundi:mcarnem  ••  ac  nihilominiis  decUratum  ejfe Jilium  Detin  potentia.En 

pojlquam  Chrifw  pronuntiattis  eji filini  Dei.demde  dicttur,fecundum  humanam 

tiiXinram  aDauide  ori^ine  ducere,N onne  homine  yehementer  infanire  oportett 

qui 


ADVERSVSANABAP.  cor 

qui  adhic  om-ii.t  clxudit  oculosjdtque  tturef  ohtuyatj^t  e  contrai-io  ajfemt  Cliri- 
jlum  nthilnaturdi  Humanx  habere,cjuantum adfuh{iantiitm  corporU  bcrtinet  ?  Si~ 
militer  alio  loco  ^poftolm  de  ludxorum  di^nitate  ac  prjero o-atiua  loauens-.inter 
c^ttra  air,fucceJfores  effe  patrum ,  atque  eorum  fobolem  ,  a  cjutbu^sChridus  ortm 
cft.  fecundum carnem.  Multos  alios  locos  prAteymittOy^Mcltm  ait  Deumexhtbi- 
tum  in  carne-.item  tn  hum ilitate  carnispajfum  ejfe  :fi>mlttercum  1nane<  ait:  Ver 
hum  carofaClum  eft:acprg.fertim  quodfibt  ipfe  tamjirequenter  EJuJiomjjik  titu^ 
lum  attrthuit:c£ter6fque eiufmodi  ,quia poft illos  duostaminf^nes  quos  adduxi, 
fuperuacuil/iderentur.Hts  tgitur  contentus  ero,qu£  idquodyolo  abunde probant: 
fmulque  declarant,  quantum  neceffft  rredt^rp  Cfiviflum .  cum  homojF^ffu^r^ 
comunem  nobifcumnatur^m  re^yerafumpfJfe.Jt^pofiolwin  Epijlola  ad Hefirx^Ueb.i. , ,, 
fritclarum argumentum fumit ,-vt amorem,quo  Dem nos profequutm  eft,  ampli{ 
fcet.quhd  non  ^ngelorum  naturam,fednoflram  acceperit.Si  infoelicium  ifiorutH 
fomnia  admittamHi,h£c gratia  (^  tnx,ftimabilisbonttAi  Domini  noflri  lefu  Chri-i 
fti  e  memoria  noflra  delehitur.ne  amplitfiipfum  nos  maojn  quam  angelos  hono' 
rajfe  agnofcamw.Poftea  addtt ,per communicationem  guatn />y Cjjrnefua  ^  fan{ 
^uinenohtfcum  habetjefratremnoilrum  ■vordrejar  rf-\era.  fr^tfrnam  nnbijrnm 
coniunCli_mie»>  hahere.  Hinc  concludendum ,fummum  omnium  bonorum  nobti  ere-t 
ptum  iri^ntfiChriQusnobifcum  in  carne  (^fanguine  communicet. Quj.  enim  effe-  _ 
nmjilij Det.mft  ipfff^fratres  fimtis?.y4pofiolui  autem  aitnos  tale  bonum  non  ali 
ter  obttnere,quam  quodeiufdemnatur&focietatenobifc>  m  contunCitfsfit.^difciti 

deinde  congruum  fuijfe  ^"M  fratrtbui fuvs  perfimilu  eJfetj^^tfd^^lf^p^rr^cinmf-JffX _ 

a^jnifericors .Vnde  fngularem  confolationemdeducit.no s  non  hahere  aduocatumi  Hebr.4. 
qui  tnfrmitates  nofirtufuflinerenonpofitjcum  tpfeeodem  modofuerit  tentatttil 
per  omnia  nobn fmilufaBui ,  demptopeccato.  Cum  in  eafmilitudine ,  qua  nos 
Cfirifto  comparat,folam  hanc  exceptionem peccati addat ,Jequitur  in reliquunohvs 
tffeperfimilem,  cumnominatim lUicdenatura  humana  loqmttur. Ex  his  locts  non 
tantiim  C  hrifium  re  ytra  natur£  humanx  coniun(\ione fratrem  nofirum  effe  ,fed 
etiarn  Iftilitatem  quAinde ad  nos  reditjperjjjicimtts :  qua nosf^oliant acpriuant 
ijjqui  nefcio  quodcoelefie  corpusei  attrihuut,quodctinoj}ro  nthil ktbeat  comune. 

ISjmiliterPauli diJj>utatio  ,quam  habet apud  CorinthiosfDtjn  Chrjftijte-  ^Cor.j. 
furreSiionenofiram  gmnium  fabiliatxtota  corruit,ntfnaturam  no]?i{cum  cornmu-_"*' 
ziliaLhahiMt.Si  Chrifins  inquit  refurrexit  ,nos  quoque  refurgemm.QmdfinuUaftt 
nobii  refurre£lio,nec  Chrifitts  omnino  refurrextt .P arata  tnimadrepuvnandu  ejfet 
reJj)onfto,fidici  pojfet  Chrifium ,  corpus  coelefiefecum  in  matrts  l/terum  detuLjJe. 
l^ec  enim  mirum  ejfet ,fubfiantiam profeBam  e  coelo  eximi  a  corruptione :  nec  tn- 
defequeretur,corpora  nofira  terrefina  ^qutprixterputredinem  nihil  in  feconti- 
nentlfufcitanda  ejfe.  Vt  ergo  frmum  fiteiftsdijputationiffundamentum  ,necejfe 
efi Chrifium  nobifcum  etufdem  naturd  contundione participare .Hac  enim  efiltni-i 
cafies  quam  habemtts  de  refurre£lione:nempe  carnem  tfiam,quam  nunc  corruptio^ 
nt  obnoxiamcircunfertmui,iamfufcitataminChrtfio,  ^  tnpoffefiionemcoetiin) 
greJfam,ihi(^ueimmortalemeffe.Hoc,tnquam/nodo  optimum  ^  certij?imum arra\' 
bonitja-habemtts,  quo  certiores  reddamur:  alioqut  omnt  Jpedefiitutifumus.  .Alio 
loco  tdem^pofiolits oftendere l/oLens,  Chriftum mediatorem  noftrum  efJV.homi-  '" ^""'^' 
nem  tjfe ait. Qma tnteUigehatnos rtunquam adduci pojfepi/t  ad  ipfum  confuo-erC' 


5ot  INSTRVCTIO  j 

mi4 ,ni  fi  priui  ejfemit^ pt'rfuafi,nohU  eurn  proximm  ejp ynopjuc  attin^ere.En  ip-    j 
tur^hi  fitd  eft  ^  quicfcir  fducia  noftra  :l/tadh£reamw  chriflo,eum(^H€  pro_  : 
£fj  -      jncdi^tnrequ£ramjts:qi'odyidclicet  nohifcumconiuziclmJjJ^<r^tiplcmJmux£/it    ' 
'        parti££fS'  idque  inttlligit  Eftias  f>ropbeta,cum  aitfadum  ejfe  Immmuel.tdefl 
nohif  um  Denm.    Hoc  ennnfme  '\cra  fimilitudine^^  natur£  l/nioneferi  non 

pute^. 

Sunt  ^  ali£  rationes foltdtfim£ :  qu£  tametfi  in  Scriptura  no  expriman- 
tttr^non  minm  propterea  cert<£.funt,<.um  in eafundamentumfuum  habeant. Quam 
tnim  neceffarium  fuerit,eum qut  Mediator  nofler  futuriis  erat ,lierum  Deum  ac 
'\erum  hotriinem effe,conftat ex ojftcio  mediatoris,  quodineo  confflit,ythomi- 
nes  cum  Deo  concilnt,^^  tnimicitia^  capttales  aboleat,  qu£  prirn  intercedebant, 
NuUa  autem  fbes  erat  idjuturum,nifi  Det  maieflas  adnos  defendijfet,fcque  cum 
natur£nojlr£iniirmitateconiunxiJfet.Similiter,  ojftctummediatoru  erat,nos  Fi- 
lios  Dei  atque  hdredcs regni  et  ns  ejf:cere,cum  antea  mortts  & damnationis  h<ere^ 
des  effemm.Hoc  arrahonefducia  noflra  confrmatur ,  quod  fimusfli^  Dei:quiaf- 
lipbs  eius  naturah ,corpni  e corpore nojlro,carnem  e  carne nofira  ajfumpfit.  Pr£- 
terca  id  omnino  ad  redemptionem  noflram  ntcejfartum  erat  ,~\it  inohidientix 
commtjfa  in carnc noflra ,  tneadem  farciretur.  ideo  yenit  Dominns  nofterre 
"yera  homo,yeluti  perfonam  tpftm./dd£  referens  ,  cuius  etiam  nomen  fumpft, 
'ytpoenampeccati  tn carne  in  qua  admijfumfuerat , perfolueret.  Qui  ergo  na- 
tura  humana  Chriftum f^oliant,nlfcurant honitatem  ipfmimagna  etiam  nobtsft' 
ciunt  inturiam  ,cumyerumohiet\umdcJ\:ruHnt ,quo  adplenam^integram  eitn 
fduciam  dudmur. 

Sedneliidear  quicquc.m  difimtdare  eorum  qu£  ipfis  fujfragari  pojjent: 
producam ed,qu£jolent  adducere,  ytaliquid  coloris  adimagmacionem  fiam.xjfe- 
PLilip.  i.  rant.  PaulHsatt,Chriflumfetpfum  extnaniuijfe ,cum  indueretformamfcrui,ac 
fimilemfadum  homimhtts,  ^ fpccie apparutffe tanquam  hominem.  Htnc Mar- 
cio  olim  coUtgeha t  corpus tpfa  phantafmafuijfe.  .Anahaptifl£  eo  luuari  'yolunt, 
-\itoftendant nonfutffe noflroftmile.  Rc^onfio  facillima  eft.Nec  enimPaulm 
dejubflantia  corpans  Chrislt  tratlat:  fed  tantiim  oftendtt,Chriflum  cumpoffet 
fe  in  maieflate ^loriofayt  Deum  exhtbereife pufiUum  hominem  in  omni  humi- 
litaie  exhtbuiJfe.Nam  Phihppenfes  ad  humilitatem  hortatur  .Cuim  rei gratia 
Chrifli  exemplum adducit jinqutens ,ipfum  informa,  hoc  eft,tn  gloria  Deifuijfe, 
^  tamen  exinaniuiJJeJemetipfum.Pofiea  adiungtt  quomodo  tdfa^umft.nempe 
quiainhomints  formafefeiexhihutt,acfelit  hominemgtjitt.  Quidaltudfignif- 
canth^cyerha^nift  fuhvelamentocarnis,inqua  parum  (^  contempttbilu  appare- 
hat ,gloriam dtuinttatts  fu£ abfcondtJiL-.italit eimcondttio  Jragiits ,quam pr£  fe 
ferebat  foium  agnofcereturl  Itaqiie  in  huim  locifoluttone,nuUa  eftdtjficultas, 
Sedalius  efllocus  quiplus  aliquantojpeciei  habet.  Nemps,ii  ■  priorn  ad  Cortn- 
thios,yhi  Paulus  att primv.m  .Adam  de  terra  terrenum,fecundum e  coelo  coeleflcm 
■effe.lllinc.Anah.tpttfl£  cum  Mantch£tf,maiortbus  fiUi,concludunt:  Chrtflnm  cor- 
pus  ccelefle IJabuiffe,nonex  fcmine humano  creatum autJormxruw,hoc eft,ex  fub- 
Jl.intia  yirginii  r»atriifu£.  Solutio  hutus  argumenti  in  eofita  ejijyt  quidillic 
Pauius  traclet  Jbixlemus :  ac  conneclantur  fententi£ ,  non  addeprauandum Jenfum 
abfcmdantHr.  Paulns  ojlenderev oUnsynde mors ,  ynde  refurredio  oriatur,  lilain 

nempe 


A  D  V  E  R  S  V  S     A  N  A  B  A  P  T  I  S  T  A  s:  '^c  J 

nmpeex ^dam,hanc  ex Chri^o  ejfe,inter cxtera  ait:  uddamfMiKm  in  einimam 
'^tuentem ,Chriflum  in  animami-iuificanttm.  His  autem  ne^are  nonl/ultjChri- 
Jium  animam  noflr^fmilcm  hahuiffe ,fed fln^  habuiffe  fgnificaf.nembe fhiritum 
non  tantumyiuentem.fed qui  infe^iutficandi  ^im  haberet  .Dei/ide  adiun^it  brt~ 
inum^d.tmdcterra,  terrertu-.fectmdn .^dam coeleflem^e ccelo.Dubium no  efl,lo- 
cumtffutn  eodemodo  cjuo  aliti,acctpi  dcbire,dequalttateChriffinon  defuhflan- 
iia.InteUigodc  iUafupernaturali ^  diuinarirtute ,quamytfiliiis Dei  habete 
calo-.non e terra,vt  mortalii  homo.Et certCi^yt  iamdtximtis ,fundamentum  auod 
fumitPauliis  adconfirm-tndamJj>em  refurre£lion'is nuUum  ejfet,  fi  Chrtfln^corpo^ 
nsfubflantiam  a  nofiro  diuerfam  httheret ..AUe^at deinde  conccptumfuiffe  a  Spi~ 
ritufanflo.  Verum,h£c Spiritusfxn^li^iirtHinonexcludttfubfiantiayn  matns. 
JSI uUa quidem^ iri c^  muheru  coniunClio  intercefit ,yt iuxta naturalem  altorum 
ordtnem ^eneraretur :  fed  hoc  non  impcdit ,  quomin m  admirabtli Spiritus  fancli 
operatione de fubffantiamatrii formatus  ft,ytyere  fit .y^brahdi  femen ,  ^fm- 
ilmycntrii  Dauidrvt  S piritns ipfe,lono^o priut  tempore,ipfum  nominarat .  Scio 
quid  adhdc  obijcianf.hoc  abfurdum fore^quodfemen  humanum  malcdidu0*cor~ 
YUpTum fit-.ficque fequereturChriflum excorruptionedefcendiffe .  Sedrefhondeo 
admirandam  iftam  conceptionem,omnemdifficultatem  toUere.  Quodentm  tnter^ 
uenit  Spiritusfanchnjhoc  eiusab  initio fanihficandi gratiafaBum  eji.Quafan^ 
Ciificatione  pr&fcruatns  fuit ,ne  qua^eneru  humani  macula poUueretur  .  Ideoait 
l>autm,ipfum  fmilitudinemcarnt^ peccaiifumpfiffe  ,  If  ineapeccatumdamna~ 
ret.  .y4jfumens  enim  carncm  noflra,peccatu  minimefumpftt:  quoniam  'yittHi  Spi- 
fitutfanBt  eumftcreuit  a  rcltqHU. 

Sttilta  etiam^fanatica  conftderationetcnentur,  cifm  exiflimant  dcdectts 
inuri  Chrifiojt  Lodemittaturj^yt  naturx.no  ftrd  fimtlii  fiat.ldcirco  imagtnantur^ 
ipfitiidignitaa  conucnientiiti  effe,Jicoelefiecorpfiseitrtbuatur .  Re^o  .deo,m.t~ 
gne,  effe  dcmcnti£,exifiimare gloria  Chrifii  ylla  in  re  minui,  yel  ipfm  dimitati 
liUo  modo  derogari ,cum dtciturfefe  ita  abiccijfe,atque .tdio exinani utjfe ,  ftlutis 
^  redempttomnofimc  caufa.idhie^iioramulto  dtcunturde  en,Pfalrno.x'^.  Ver~ 
mem  cfje  non  hominem,  opprohrium  hominum ,  c^  abieCuonem  plebvs .  Simliter 
quod  ait  lefaiasjcontemptim  fuijfevthomtncm  nihili,infiar  leprofhabttum, 
anni.meratum  cumfcelefits.Sedqmplura  dicere pojfet quam Pau/its  tpft^Nempe 
tnalediCium^  execrabtLm pro  nohiifaClum  ejfe.    Si  hoc  honorem  tpfi  debitunt 
trmr.inueret,pudeatnos  etiamfatert  ipfumpro  nobis  cruci  ajftxumfutfh.Fuit  enttn 
genns  mortii  magu  infame  ^  prohrofum ,  quamft  quis  hodie  infurcas  toUeretur. 
Quare  ne  Jlultis  tmaginattombus  iftti  inh^reamta  ^yt  nosJro  morelienercmur 
t  hriftiim:necyereamur  i  pfum  dedccore  ajftcere,cumfc  eum,qujntum  ad  humanam 
naturam pcrtinet,proptcrnos  ahieCtumfuiffe agnofctmiis.Vt  enim  abaternofue- 
ratDei:k,etufdemglori£  particeps  cumPatre  fuo:fic  ettam  talvs  permanftt fineylla 
dirmnuttone .Quod tndmt carnemnoftram,  ^  tn  ea  hkmditer abiedus ef ,  tefii- 
montum  efl  memorahtle  infinitdi  fudi  bonitatif,(^  incomprehenjibi Its  amorif,  quo 
nos profiquutin  ejl.ltaque,tatitm  ahcjl,vt  ceifttudini  ipfu4  hocl/Uo  modo  deroo-x 
repojitt,yteiu4  laudandt  {^magntfiieextoUcrtdt,pt£cipua  nobts  ft  materia,  /» 
fumma,Ji  Chrijium pro faiuatore  nojlroycre  agnojccre  yelimm ,Jequ.imur  loanpi 
gxlmtauone,^^  fateamur  ipfum  in  cttrneyentffeiquo  nosDeo patri coniiio-eretf 
"  m 


'504.  INSTRVCTIO 

per  ohedietiaqtiX ipji  inhumanitate fua,cjudfi in pcrfona.  noflra  exhihuit. Qul ts    : 
Le  cofefiione  edere recufat,^ntichriftus efl.eaijue  exhorrere,f^execrari dehemtts, 

Reftabat  aker  articulusdcanimarum  ftatu,  poftquam  e 
corporum  vinculis  exceflcrunt :  in  quoetiam  perniciofe  errant 
Anabaptiftsc.Sed  quia  hoc  ab unde author  ipfe  alio  libcllo  Latine 
fcriptotradtauit, quo apertiffimis  Scripturac teftimoniis  animas, 
quzexhac  vitadecelTerunt.inChrifto  viuereprobat,eadem  hic 
repetercfuperuacaneumexiftimaui.  Prscftat  enimomnino.qusc 
abipfoauthorcfcriptafunt.quam  ame  conuerfalegere.  Quod 
etiam  ftudiofis  omnibus  magis  gratum  ciTe  fcio.  Itaque  ad  hbelli 
concluflonem  veniam. 

TeftatHffum  initto  mihi  minime  propojitum  effe  omnes  ^nalaptiflarum 
obiriiones  figillatim  cxpendere.ldenimejfet  immenfam  fyluaingredi,~\inde  nul~ 
lui  pateret  exitu^.ldquodetiam  minime  neceffe  eji .Sufceptumque  ejfet magis  ct* 
riofum  quam^^tile ,colligere  omnes  imaginationes  tam  ahfurdas,quasJiolidaqut,~ 
que  i{lorHm  capita protulerunt .Mihi  tgitur fatufuit ,quamfidelifiime potui ,hre 
uiter  traClare (trticulos ,quihws  vulgo  adh^rentij  ,  qui minustemulenti  funt  cere- 
lri,autfaltem  non  omnino  verti^inoJt.Nam  de  infants  illts ^  furiofts  quifc  Li~ 
hertinos  yccantjalio  lihro  tradare  inflitui.  Nunc,vt finem  faciam  ,pios  omnes 
leClores  rogatos~velim,yt  ad  Scriptur&normam  examinet  omnia,Dt  lydiut  ejlla- 
pti,quo  dothtna omnn prohatur .Nec dubito  quinomnihm qui yeritatem ducemfe- 
quentur ,fcque ftihtjctent  rationi ,ahundc fattifiat  tjs,  qudtin  hifce  articults  traCia- 
iti.Prxtereame  imhecilliortim  rudttati ,  quorum gratra pr£cip:,e  lahoraham ,  ac- 
tommodareniftisfum.Sic^nabaptifl£minimeytfolent,calumniari  potcrunt, 
mefuhtilttatdm  ipJ'osyincere,aut  eloquettx,human&artificio  opprimereyoluiffe: 
citm  formam  adeo  popularem  ^  ftmpltcemfequuttnftm,  'Vtfnnpltcior  defyderari 
non  pofiit  .Verum  fdtles  omnes  a  me  de  iflorum  malttia  commoneferi  necejfeeft: 
Quiacaufam  nonaliter  dpprohare  poffunt ,  niji conftmdant  omnia:  itaytomnU 
eorum  do£inna  fit  confufa  qutdam  permixtto  ,quafi  corptis  capite,hrachijs,^  pe~ 
dihus  carens  i^Vtuntur  abfurdii  ac  pere^inis  formis  loquendi  ,(^  dedita  opera  a  le~ 
gione,quod  aiunt ,ad  culinam  fuhinde  tranfiliunt  ,liari6fque  fermones  interte^ 
xunf.concifos  ^  abruptos  adducut  locos  Scripturstiatque  in  eofibi placent ,ac  per 
fuadent  longeplu6  maiefiatts id pmfeferre  ,fl  halbutiant  ^confufe  loquantur, 
quam  fires dtgerant ordine.Horum autemconfutandorumnulla  melior  iniri  po~ 
tefl  ratio  ,  quam  fi  diftinBe  ^  dilucide ftgillatim  ^  certo  ordinemateria  qux~ 
que  explicetur.expendanturque  ^  obferuenturfententii  Scriptur£,quo  yertK^ 
naturaliieliciaturfenfiiiiftmplexque^  aperta  fit  oratio  a  communi  hominunt 
"yfu  minime  ahhorrens .  Cim  idfit,clamantfihi  a  nobis  imponi  ,feque  humana  a~ 
jiUtia ^ fophifltca  circunucntri.  Quaflyerotalis  ftt mos aut  inftitutum  fophi' 
J}ar.um,res  inuolutas  euoluere atque  enudare  .  Equtdem  fateorme  in eofiudiur» 
0*  dtligentiam  adhtberePi/tquA  trado,certo  ordine dij^onam ,yt  facilem 0*  cla~ 
ram  inttUigentiam  prdi.heam.Si  ^nabaptiftx  idferrenon  poffunf.nthil  altud  re- 
ffondeOjCjuam  exofam  effe  lucem ijs  qui  male  agunt. 

Vt 


A  D  V  E  R  S  V  S     A  N  A  B  A  P  T  I  S  T  A  s:  50, 

Vtttutcm  aliquid  pr£terea  cobrvi  fu<g,doclrirt£  '.ifftrrent,ci'.r>iruntl>t  cum 
definitione  fua  excuderetur  htjioria mortti cuiufdamMn  hxelis  affecUfui-.ac  certe 
hoc  tanquam  frmo  clypeo  te^erefefolent ,  multos  obiijfe  rtiortem ,  qtwd  obinionei 
ifof  defendiffent,necvoluiJfeyllo  modo  iffas  retradare,(um  alioqui  ea  conditione 
foffenfyitamfuam  redimere.^c  certe  te{lmonium  hoc perbellam  fhecicm  pnn  fe 
fertfytdoBrins  alicui  trihuaturauthoritas,  cum  quii  adeamconfirmandam  con- 
Jlanter  omniquedijftcultatefuhlatayliitamprofundit.  Vt  cumproponuntur  ea  qu£ 
Prophetdij^poftolt^c^tcriquemartyres perpefii  funtjDtyeritatem  Deitueren- 
tur.co  ma^tirohoramur,^fdei  no{trx,,quamfanguinefuo  ohJi^narunt,firmiui  ad~ 
hdtreanm.    Fateor  igtturnon  ejfeparuifaciendammortemferuorum  Deixiim  in 
eiU6  conjpe^u  pretiofa  fif.eorumque  conflantia  ac  firmitudo,ad  infirmitatemno- 
Jhram  tuuandamnonparuofit  c.diumentc.    Std quiafuhinde pnffcmus  de(ipi,ni(i 
"yltra  progrederemur-.redeunditm  e^ adfttnd tmentum  ,finequo  certum  aut  £r~ 
mum  tudicium  in  hac  caufaferri  nequit .Certum  eft  mortem  hominU,qufqui,i  iUe 
fit,nunquam  tanti  ejfe  dchere,ytprxiudicio  fit  yeritati  Dei :  nec  tantitml/alere, 
"ytfalfam  acperuerfam  dodrinam  approhc  t.     Hoc  i^itur  teneamm :  quemadmo- 
dumfana  dodrtna  ac  rationefuhnixa,a  ttflium  (^Jr  confejforum,  qui  eam  tuentur 
dcfujiinent  morte  tonfirmationem  capttficomnes  yniuerfi  orbu  homincs  morierp 
do  nunquam  mendacium  approbaturos.    .y^tque  tUudeft  difcriminps  inter  Mar^ 
tyres Dei ^  Diaboti  :quod  tlli,pro  itifla,hi proiniuiia  catfa tuendamoriuntur» 
Itaque,ficuti laudabilviconftantia  efl,mortem,fi  respoftulat, pcrpeti,nh teftimo 
nium  lieritatisiita  infana  eft  ohfiinatto  oh  m.tU  caufx  dcfenftonem pati .  .^deo 
"Vf  quo  quifque  obeamgrauiorafufttnet,eu  ma^isfitliituperandits.TantUinahcft, 
"Vf  hoc  pritextu  omni  ludicio^  confiderationc  prtuati  nos,Ji^atim  rapifinamfis.Si 
"^eritatif  diuin£.quam pr^dtcamm ,  ctrtiiudo  qu£r:tur ,  eam  copiofam  ^ yherent 
fupra  qttam  ncceffefit,habemiii  in  morte  Chrifii  Domtni noilrt ,omniumque 
'Prophetarum,.yipoftolorum,ac  Martyrum,tiimprimitiu£Eccleft£^ 
tum  huiufce  temporii.  (^od  autem  ei  repugnat,fruftrafan 
^uineaut  c*ra  ohftgnatur:nunqmm  tnim  mmda- 
cium  ejfe  definet. 


l  I  N  I  S. 


it  o  6 

ADVERSVS    FANATICAM    ET       FVRIOSAM 
fedarn  Libercinorum,  cjui  feSpiritualesvocant.inftruftio, 


PR^EF^TIO. 


tpNahs  reaitPaulw,fc{lai  ejje  oftortere-.yt  qui  prohati  funt 
i.Cor.n.  [<'l|^^'^^^^^^i^J»j.t»;/f^//j*t»r  -.nam fi  quid  turharum  fuerit  fuhortum  irt 

Ecclefia  Dei,autfalfa  aliquadoclrina emervat,detegttur es 
occaftonemultorum  animas,qui  feChrtfiianos  haheriyolunt: 
^  qua  quifque  ajfe^ione  Verhum  Dei  receperit ,  cognofci^ 
tur.Tunc  entmqui  conftanter  perfeuerani  tn  -veritate ,  eam 
\in animis futs  radices  egiffe  re  ipft  ofienditt :  alij ,dum feduci 
fe  ftcilefinunt,  ^  quafi  omni  yento  tranfferri,fua  inconfiantia  demonjlrantfe 
eam  leuiter  tantum  attigtjfe.    Hocnuncplurthm  explicarenolo :  fed  tantiim  ex- 
emplum  fumere  eorum,qux  ocults  ipfis  intuemur.Sathan  a  ^itginti  annis,yt  doBri- 
nam  Euan^elij,  quam  tmergere  "yidehat,  exttngueret  aut pr^focaret ,  aut  faltent 
diffamaret,(p*  hominihm  redderetodiofam,  '^artas  hirefes^  peruerfas  opinio- 
nesexcitautt.    plurimi  qui anteafdeliter  inpura  Euangelij  doclrina  edoCufue- 
rant  ,flatim  ahreptt  atque  abaltenati  funt .  ^lij ,quorum  animta  adfufiinendas 
offenftonesparatui  erat  ,magis  ac  magnrohorati  funt,  ^  in  Verho  Deiconfr- 
mati.  Hoc  il/tdixt^ftceuentre^yult  Dominus  :  atque  itafi^tuit ,  ttmlitprobet 
fuos ,  tumyt  hypocrtjln  c^l/anit.ttem  eorum  detegar,qui Jefdeles proftebantur, 
priufquam  ohlata  ijfet  materia  incredujitatts  ipforum  dignofcende.Nonullos  qui- 
dtmcerte  ignorantia  ^  fimplicit,ite  circunueniri  accidit:  fed  duhium  nonefi 
Dominum  fuijfe  tales  laht,yt  eos  in  pojlerum  humiliores  redderet  ,^  magis  eru- 
direti^Vtpriorefecuritatefuaautarrogantia  correC^a  ,frmiu6 ac  foliditti  fundx- 
mentum  haheant  in  Verho  Dei  .  ^deo  >t  nemo  a  reCla,  ~via  ahdu&tn,  quo  men- 
d.tcio  ^falfitati  adhx.reret,excufationemhaheat,quin  'pjius culp£aj?tgnandum 
fttiac  merito puaiaturjquodno^yt  par  erat,amauerit  ac  timueritDeum^fcutipoJl:^ 
ea  dicemiis.    Q^icqmdfit  ,nim  fcelefta  ^  pernicioft  altquafecia  pullulare  coe- 
pit,pri:fertimliero  cum  augefctt ,  eorum  quos  Deti^  ad  £dtfcandam  Eccleftam con- 
Jlitutt,oJficiumeft ,  ireobutam  acfortiter  obfiiere  ,priufquam  adperdenda^ 
corrumpenda  omniayires  fumpferit.  Et certe ,cum  ftnt  Ecc[efi£paftores,  nofolum 
leCla  cth.xria gregi  Domtni  .xdminijlrare  debentjed  etiam  excubia^  an're,aduer- 
fus  lupos ^furesCytf  adgrege accedtreyoluertnt ,eos  magnvs  clamortbm  (^  acri 
"Vociferatione  quam  longtjiime fummoue.int.Licet,yt proprte  loquamur,  Hdretici 
nonfolumlupts  ^furthus fmiles ,fed longe  deteriores fint . Quia dumfacrofanClum 
Verhum  Dei  corrumpunt ,  tanquamlienefici  fuhjj>ecie  hont  Ctbi,quofe  alios  pa- 
fcereyellejingunt ,  miferas  antmas  tmcidant.  .Adf)£c  citm  Sathan  modts  omntbtn 
moliaturdiJ?ipationtfan£liJ?im£  ~\nitatishuiui,qua  habemmin  Chrijloper  Ver- 
hum  ipfitts ,eo  magts  nos  tpfoyerho  adEccleftam  conferuandam  armari  decet,yteo 
"yelHttgladio  ^  clypeo  y tamur ad etufmodi machinationes  repellendoi.Quia  >e- 
ro  Dominonojlro  , per  immenftm  ipfushonttatem placuit  ,nuUa  hahica  ratione 
qualis  ipfe  ejfem,me  ad eorum  numerum  adiungere,quos  nonfolum  ad  yeritatem 
fuam puhlicanda,fed eam  quoq,  afferendam  cbtra  aduerfarios  omnes  conjlituttr)it 

tnetpfur» 


ADVERSVS     LIBERTINOS  '507 

tneipfur»  pro  ea  facultate,quaf»  mihi  conceflit ,  ei  muueri  impend.imnfcejTt-  esf. 
Cum  etiam  multt  boniyiri  acjideles  intelli ^erent ,partim  ctiam  oculis  intuerentur 
horrihilem  difiipationem  quam  ifii  male  feriati  homines  inchoauerunt,mihi  af?i~ 
iue  injlare  non  deJierunt,donec  me  manum  operi  adhtbiturum  recepi. 

C.APVT    I-    VBI    BOCETVR    ilV.A M    PERNI 
ciofafitfeC\a  Libertinorum . 
.Jmetfi  omnes  H^reticorum  feCl*,pefles  lethalesfint  in  Chrifliana  re~ 
publtca-.tamen  in  yeterihui  hidorijs  nufquam  le^imtu^/Uamfuiffe  adeo 
perntciofim,quan7  ea  efl,qu£  hodie  Libertinorumyocatur .  Verumyt 
fcelerata ,  ita  longe  magts prodigtofa  ac  helluina  e{i:adeo  ytnemofana 
tnente  pr£dituf,fine  horrorede  ea  co^itarepof?it.C£terum,hocfaltebonieii,quod 
terrerinos  minime  decet,acfinoui  aliqutdcontineret.  Qupdenim  attinet adfum- 
mam  doclrin£,ea  iam.Apoilolorum  temporibtis ,  faltem aliqua  ex  parte,ytflatim 
ofiendamjnitiu  coepit.Reliqua  hahent  a  Valetintanu,  Cerdonitts,aut ManichMS 
qui  ante  quadringentos  ^  milleannos  Ecclefiam  Dei  coturbarunt.Hi  quidem  ho~ 
mines  indo[\tfunt,ac  idiot£,qui  nonyfque  adto  euoluendis  chartkfunt  exercitati  ' 

"^texeisdeliriafuaaddifcerepotuerint.  Necyeriftmileed  ipfosfcirel/lIamyn~ 
quam  dehti  mentione  habitam  fuiffe.Deniqs  id letiione percipere non potuerunt: 
fed  tdem  magtfler yquilieteres  iUos  H^ereticos  olimfufcitarat,eadedoCtrinaiflos 
mhuere  potutt,qua  tUos  inftruxerat .Ciim  enim^ytmonetChrtfltts^fdamitseum  ab  loaH.l." 
initiopatrefuiffe mendactj ,minime  dubium eft  errores ^quotquotynquam fuerut 
ac  futuri funt ,  tn  eitts ojficina  fahricatoseffe.QHofit,ytmirum  nonfit  ipfum  in~ 
fotlicem  hnncfeClam  itcri*  expero^efectffe:atqi  ignaros  homines  excitaffe,4  quibtts 
inflauraretur.Nec  enim  quempia  aliafchola  edociumfuiffe  opus  efl,quo  dtfcat  bU 
T^hemareDeum,^  malttiofts  aflutijs  "Veritatem  ein-seucrtere.QuicquidentmeJi 
inuentionum  ad  lieritatem  impugnand^m ,  fuh  mend.tcij  nomine  combrehenditur, 
cuiui  ipfe  doClorefi  pr£cipHws.   Sed  quoniam  leue  cffet  iddicere ,nift  re  ipfa  it4 
effe  oflendami^idendum  efl,num  ea  qu£  dixi ,yera  ftnt :  ^clarti  prohationibui 
demoflrandum ,Libertinos  nihilnoui producere ,quod attinet  adpr£cipua  capita  do 
{Irinx,  fudt,:fediam.Apoflolorum  temporihtn  fimiles  futffe  H£reticos ,  acflatimpo~ 
flea  alios  fubortos  tffe,  qui  eadem  deliria  fcquebantur  ,  qHihus  tfli  totum  orbem 
cupiunt infcere.Sic enim  qualtsfit eorumfeC\a,facilepotcritiudicari, 

QVID    SIMILITVDINIS    H.ABE.AT    LIBERTINO- 
rumfe(iacumea,dequaPetru4(srIudailoquuntur.  Cap.    II. 

"C  X  pofleriore  epiflola  Petri ,  tum  etiam  ex  ea  quam  ludas  fcrtpftt ,terfhicitur 
^  lameo  ttmporefceleratorumfe£\amfu'.ffe,quifuh  Chriflianx  relt£tontinomine 
pmpltces  ad  vit£genui  diffolut£  adducebanffubiato  omni  difcrimine  boni  ^  m* 
li ,  yanis adulationihtis  fopiehant confcienttas  :  yt fine^yllo fcrupuloynufquifque 
"yiueretfuo  arbttratu  .Chrtfliana  libertate abutentes,fr£num  laxabant  cutuiscar~ 
nii  liccntt&  ■  in  eo  ftfe  oble{lantes ,yt  totum  orbem  confunderent ,  omnemque  po-. 
litiam,ordincm,humanttatem,denique  honeflum  omne  tnuerteret.Htf  entm^erhis  - 
VtiturPetrus  ,^eluttmutu£  beflix,  animales ,ocnttA ad captionem  ^  perniciem,  *-P''»« 
ijs  qu£  non  intcUigunt  male  dtcentes  ,inl/ants  yoiuptattbusfoeltcitatem  coflttuunt. 
Veindc  eos  nubibui  comparat,qu£  tempeflate  huc  C7*  iUuca^itantur.^fontihne 

uu    I 


50«  INSTRVCTlO 

"yacuU  4qu.r.(jt!od  ctiwfuhlimi  (lylo  infonuermt,  ac  fil/tUent  auditores  fupra  coelos 
tranffcrre ytd cirntf  delici^  ipfos  attr.thunt,^in  concupifcentitu  iterumdcijciuty 
a  quihui  fefe fuhdux'.rant:^ cum  omnicorr  'ptioniferuiantjibertatem iUnpoUi- 
centur.Similiter  luda  ait: Q^U£nonnouerunt,ea  malediclii infeci.trtineque prxter 
carnalem  fenfum, "^Ua  cognitione  h.ihcrei^iit  animantia  expertia  rationis in o-» 
mni apprehenfmne corrtipi . Quifcjutf  nouerit  cjualesjint  Lihertini,^  attente  di- 
ligentercjue  eos  locos  ohfcyuarit,f.tcileiudicahitSpiritumf.tn{liieosdefcriherel>o 
lutffe Pvt  monitt  nohts  ipfis  ciueremm.Ego  pmfeclo  nuncjuam  plane  ^ perfpicue, 
qu£  thtdefcripta  funt,inteUexiJfem,nif  ea  in  ipfis  recognofcere.S ed quoniam  non 
omnes  eos  nouerunf.optimti  eritnotai  ifi.iipvtre')iera  adeos  pertinent,accommo~ 
dare.Primum,quod attinet  ad  fuhlime  <i^  tumidil iUud  dicedi genm ,de  quo  lUicfit  ,■ 
mentiotohferuandii  eft  cum  iftos  audirc  coeperts,parumahfuturum,  quin  ecflaft  ali 
quando  fupra  nuhes  raptos  futffe  putes .Nam,pr£terquam  quod totits  eorum  fermo 
dejpiritu  efl,idiomate  qttoda  adco peregrino  loquutur^litqut  ipfis  audiunt,  prim* 
facieflupefant.ld  aute  affe£lat  ex  induflria,yt  auditores  rapiantin  admtratio- 
nem,^  talihmfnmis  eoru  oculos  perflringant,fkq}  prius  ohrepant  in  eoru  ani~ 
mos,quam  ahominationedoitrin<e  tpforum  potuertnt  .tntmaduertere.Sed  poflquam 
fuhlimi.t  proemiafua  dejpum.trunt,flatim  tn  harathru  hocdecidunt,ytfubLito  o- 
mni difcrimine jhomines pecudihusflmiles  redd.tnt .P erfuadent  enimfruflra  homi- 
nem  torqueri ,fi  quo-)iUa  mre fcrupulo  pungatur  :  fed  linumquenqi  dehere fefe fuo  ' 
fhirttuiducer.dumcomittere.Sicomneordinem  conjundunt ,i^ium  Dei  timoremf 
emfq;  iudiCiii,quo  tangunturfideles,tum  etiam  vmnem  honefli  reffecium  ludibrio 
h.thtnt.   Eafcdtceteil  lthtrt.ii,iuam promittunt ,  ythomofit ita  fue  Lihtdint  ^ 
cupiditati addtaits,t>tfinedifjtcultate  omniaperperret,  arfinuUi  legi,aut  rationi 
tjfttfuhditiis.  idenim pro  feruitute  hahent,de  qua  nihilprorfm  audtre  yolunt.Si 
quti  me  ipfosfalfo  crtmtnart  putet,dio^ito  ofiendam  mefoliim  ipforum  yerha  reci- 
tartiac  tantummndol/firatis  loquendtformti  ea  proferre,qu£  ipfi pere^rino fermo-  ■ 
netranfform.tnt.Quodfuo  loco pattfiet. 

DE    SI MILITVD  INE    QJT^  M     LIBERT  IN  I     HA- 

htnt  cum  mutttsl/eteribui  HAreticts.  Cip.     III. 

^Tatim  pofl  tepora  ..^poftolorti  exort^funt  H^rrfi  porterof£ ,  ytmirtifit  deli- 
ria  adtoahfitrdajin  hominu  mentes  irrepere  ynquapotuiffe.  Hu  tamen  yexata 
efl per  altquod  tempus  Eccltfta  Chrifliana.Sed poflqua  cognita  efltanta  abfurdi- 
tAfj^ynufquifq;  abhorruit  :  adtb  yt  a  miUe  (<p  ducentu  annii,nemo  in  toto  orbejit 
repertm,qutijs  .idh£rereyoluerit,autfalteaufuif..erttprofiteripvfq;  adiflos  dies 
qutbm  infaehces  ifli,quifc  Libertinosyocant,a  Sath.tna  incitatifuere:  non  tan- 
.tumlitfintli  modo  quo  c£teri hlajfhtmarent ,fedyt  execrabiliores  etiamerrores 
(idtungerent.Primus  fuit  Cerdo,quiduo  prtnct pia ponehat:alterii  honum ,alterum 
malum:.itqj  aiehat  ablmo qutcqutd tn  mundo  tflyenire,^ expropria  ipflmfub- 
flantia effc .S icrefurreClione negahat:quia  imagtnabatur omnia ,qu£ ahyno  horum 
principioriiorta  erant,adfuam  origtnem  redtre.Chrtflumyerodicebat  tmaginarie 
tanmm  apparuijfc:^p.tjfum  effe.Poflea,exortm  ejt  Marcio,eifere  fimiln:  nam 
ciusyerbt/Snoua  formam  tnduxit,potimyt  nou&  opinionti  ^loriapottretur ,  quam 
lit  ea  qu£  perperam  dicla  fuerant ,colore  aliquo  tegeret.Eodefere  temporefueriit 
^  Gnoflici,quifehoc  nomine appcUahant  f)it  exceUente  fibi  fuprac^tcros  cognt- 

tionem 


ADVERSVS     LIBERTINO  S.  yo, 

tiMem  t:-ihifcrent:(juamfdcli'<  eos  ncminarentB  oi  horitAf,yt  ofier.dcrentfe  illos  tam  nihi 
I  lifaQere,quarriran!uecxnofrofeBxi.Hijmiliteyaffiirtmhatanimaexj^ro^riaI^eifu^^ 
:  tia effe:  duocjueprincipia  conflttuehant,alterii  honum .^alteru malum.afferentes  a/wm^Mua 
fe  caflitf  (^furAi  m  humams  corporikcsferuafcnt,  adhoni  Deinaturam  reuerti:  admali 
veronatura,cjU£fe  fadnroluptatihu^ poUuiffent.  C^tervmvh  curo  f^ ferecn-ino fermone 
ytehatur,yt  de  rehm  fj  iritualihuf  obg.in:entes  minime  intelli^i  pofent.Haudmacrna  erat 
interipfos,^'  Valentinianu.^^peUedijfercntia^nifcjuodynuicjuifcjue ad  dicia aliortm 
alicjuidadtungehat  defuo:ytfe  nou£feci&  authores  cl  flituerent.  ^  famaindc  alic.ua  col~ 

ligerent.SedcjuiaManichitorumfeciainterrclicjuttApcrcelehnifuit.^maiorcmfecfato- 
rum  multitudine  hahuit. ^fuit  diuturnior,  confarcinauit  etiam  yn dtquaquc  errcres,  yt  in 
falps  dodrinls  copiofim  ahundaret,fumendapr£fertim  erit  yelutiprojj  eculo,  yt  demoilre 
mwsidcjuodyolumiti.lUtigitur  reiecioveteriTeilamento,  legem ^  ProphetOi  ludthriot 
hahentes,Deum  crudclitatis  (^  ntmtj  rigorh  accufahant.ExnouoTefiamentu,Jfarfm  de~ 
ceifehant  ea,  qu£  adrem  tpforum  yidehanturfacere,ahiecits  ijs,qu£  minime  ipfis  placehant, 
auteorum  opinioni  aduerfahantur .  IDeinde  duos  diuerfos  Decs  conflitut  hat,alterum  honi, 
alterum  mali  initium.  Similiter,du.ti  in  homine  animas  fngehant    :  alteram  a  hono  Z)  eo 
profeciam.quam  dtcehant  inferiorthm  iflif  rehtts  pollui:  ideoque  purgand.im.yt  yeiuti  crra- 
dihtii  adprimam  originemfuam  rediret:  alteram  yero,corriginonpoffedicehant:fedin  te- 
nchriif,ynde  tnttium  hahc  hat,redirc.  Purgaticnes  autem  iUorum  nefari£  eratpr£fHcri£  ^ 
execrahtles  fctdttates  ,ficut  ^  ahorl/  h^reticorti  ,cjuos fupra  nominaui.^nimcu  eorumqui 
afectafuaalienierant,  in  animantia  hruta  redtre  ajftrmahant.  Pr£terca,in  tres  ordinesfi- 
ue  clafjes  ,eorum fedadtutfaerat  .Dociores  ,Macaros  ,idefi.fa  lices fe  vocabat:Catharitii 
yerOyCum  inpurgando  ojfu  iumfuum  exercehant.Deindcfcholafiicorum  du£  eratflecies. 
^ltjquihui  arcanafchol£reuelahant,yocaha/ur  Elccii :  alij ,quos tminta pedctetim irw- 
fcahant.nominalantur^uditores,  Quauis  nondu  hic  locu-sftr  dt  ducend£  articulatiw  ^di- 
Jlinde  docirin£  Lthertinorti:  nunc  tamenotare  dthcmu6,yeteres  ilLtf  h£refes,quas  receftd, 
folum  ah  ipfis  expergefacias  effe,yt  cttones  exfmguh  coUigtdo  clfufonS  aceruC/Jirueret: 
nifiquodtandem  hoc  confequutifunt,yt  alijs  omnthus  diffolutiores  effent,ac  tam  dementia, 
quam impudintiavinceret omnes.  Initio audacier  reijciehant  Scriptura.prohrofis etia  fco 
matthtti  vnilquenque  ^pofiolorU  incefftbant ,vt  eorum authcritate  eleuarent-  ^pudeos 
Paultps^vxi  confra&um erat:Petrui,abnegator  Dei:  Ioann€S,adolefcensJiolidului:Mat- 
th^tisfanerator.NecyUopudore  retinehantur,  quo  minm  ita  aperte  blaffhemarent  .p  ofl 
ea  ciim  viderentfe  ita  aUoquentes  omntbm  effe  horrori,  teciim  ^  obfcurim  apendum  effe 
animaduerterut:  Vt fmulates  fe  S  criptura  minime  reijccre,in  aUegori.u  ipfam  couerterent 
f^dttorqueret  in  alienos  ^peregrinosfenfii^i.equu  in  hominetra'formaies,f^(quodvul 
go  dtcimuf)f.ngetes  nubelatem£  cornu  effe-Quaanutiaa  PrifciUianiilu  acceperunt,  qui 
clim  hocartifcio  vtebatur  ^  in  eo  a  Manich£u  dijferehat.Pofiea,  quomodo  talibm  aUe 
gorijs  inuertat^  torqucatScriptur<is,traciahimm.Ht6  enim,qu£nucrefro,(oluofledere 
yolo ,quaviafecuti fint ,^ qualesfuermt eorii antecejfores.  Quantii ad Deii ^ animarU 
fubfiantia,tametfi  no  eodtomntno  modo,quo  M  anicl)£iJoquiitur:  qu£  tame  chflreput  ^ 
(ibfcure  mufiitat  ,eoredeunt  ,vmcu  tantu  effe Jjiriiii jDcii fctltcet:ex  altera  parte  ^iidum: 
crcatuni6omnesnihileJfe,ntfiquodhominesjpirituDei/iui  inipfis  ejl  ,coferuatur,quoad 
fefefubduxcrit:quodautepr£ter  idhabent/ion  nifi  mundum  effe  aut  Satana,  autnihil.  S  i 
quti  eorumfed£fit,ipfumfaciii  Deu  ,atque  antma  tpfimjj  iriiii  Dei  effe  aitit,  nectameplu 
ns  ipfumfaciMnt,quam cquum: quianthtlin ipfo  ej},pr£ter mundum, quodnihilej}.  Quhd 
fi  rem  adviuumpejfequamur,comperiemm  eosfomniafuaJuperfundamentumManich£o~' 

uu     4 


^io  INSTRVCTIO 

rum  £difcaye,(jHod^ittinet  adduopmcipia:nifi(jmdfacilinyev!M»  imencrunt,(iH}^ 
nich£i,quafeipfos  Deosficerent.  Nam  pur^ationum  ^  exorcifmnrum  loco,inqutbw  illi 
niultum  ofer£fonebant,hifuifurgandi  caufa  nihil  aliudhoLmt^quam  vt  claudant  oculos, 
ac  omne  boni  ^  mah  dtfcrimen  tollant,  ^fipiant  confienti-U,  ne  cjuo  inferorum  timore 
perccUipofint,tunccjuefunt^ngehi  nitidiores .  Quicquid  Chrisliant  de  vita  teterna,dc  re 
furreciionc  tenent,iffisfabula  ej}.  Hoc  entm  imaginantur.animam  hominis ,qudt,  efl DeiHy 
adfeipfam  redire,ciim  admortem  ventum  ejl:  non  vt  tancjuam  anima  humana,fedtanauam 
Dem ipfe  viuat ,ficuti ab initio,quodpoflea plurtbii4 declarabitur.  Quodattinet addiuer- 
fosdifctpulorumgradui,Manich£orumomninofequunturmorem.Necenimfactleprode- 
mt,quofepatefaciant:necvntcuique,quodanimogerunt,  declarant:feddtu  fuTpettfos  te- 
nent,^per  longas  ambages  circumagunt ,  (juos  volunt  adfectamfuam  adducere.nccprim 
arcanum  excubiarumfymbolum,vt  atunt,  tpfts  reuelant,  quam  perff>iciat  ita  afefafcinatos 
ejfe,vtfacitequic(juidvoluerint,perfuadeant.  Solimijsqui  velutt  iureiurando  aftridii 
funt,deteguntmy(teriafua:nifiquodprimarijdoctoresfibifempercapitaalic]U4referuant, 
quibw  extftimattonemfuam  ^  dignitatem  tueantur.  Nunc  comparationes  iftas  attigifje 
Jujficiet :  nam  ordo  quemfcquiinftitHimui,vtpluribni  rem  tractemm  ,poftulahit. 

QV^LE  FVIT  INITIVM  SECT^E  LIBER- 
ttnortim,qutcjue  eius  fuertntpr£ctput  duces.  Cap,  1 1 1 1, 
C  Q^ I DEM  fiin vntuerfum comprehendere  aut recitare veUem omnes, quihunc 
*— '  Libertinoru  tituluaffumpferunt,quiqueadvagii  iftorum  imaginationes  acceff<frunt, 
dequihm  hoc  libro  tractare  inftitui^ntmquamfnemfacerem.Etentmvari^fueruntfecld, 
tumiaHoUandta,tum inBrabaniia,C£tertfjue inferions  Germani£regionibn6.  Sedquia 
ijsfolumfcrtbo,  quibw  lingu£  Gallic£  vfa  efl,ab  ijs  qu£  in  alijs  rcgtontbm  acctderunt  re~ 
citandii,t.tnquam  a  refuptrflua,abftinebo.Mihtfatts  erit,ftcommoneftceropaucti,quomo 
do venenti hoc adnoftrates peruenerit^qiiicjue prtmi hk atque  tUicipfumffarfertit.  Qupd 
ytnarrareincipiam:  a  quindecim  annti  i(c;*  eopLn,Flanderquidamnomine  Coppinws  Infu- 
lanips,vir  indoctiis,cui  nihtl  omnino  erat  quofe  promoueret,  pr£ter  audaciam  ,f£Ces  iftits,in 
eaciifitate quanatin cr,tt,comouere  coepit.Pofteafubortus  ejtaliwsnomine  Quintintps,qm 
tantucoUcgitfa)n£,vtpriori6extinxerit  memoriam: adeovt huiusject£  caput  (^author 
exiRimetur.  Et quafuperbia ganeo iftepr^ditm ejl,hac exiftimationevehementer oble- 
ctatur  ac  diligeter  cauet,ne  mentione  faciat  tUim  magiftri.aut  ah  eo  quicqua  videatur  didi 
ciffe .  Hic  ex  Hannonia  aut  circa  eam  regionem  natm  ejl.  Ex  quo  autem  tempore  in  Fran- 
ciamvenerit,nonfattsfcio.  Hoc tamenfcio,me ante annos decem  tUumvtdtffe.  TunciUi 
focietate  coniunctm  erat  quidam  ,nomine  Bertrandus:quidam  a  Moletrims ,  quinuperaftt 
Dem  aut  nihilfactm  ejt,  cx  eorum  opinione:  idejt,  excefit  e  vita.  Ego  vero  nonfolum 
ipfos  noUemjalfo  crtminari,fedfiquis  tdfaceret,pro  viribm  impedirem.  Tamen  dt(?imula~ 
re  nonpoffum  quodex  Stephano  k  fabrica  inteUexi:(cuim  recordatio,vtfancfi  chrifti  mar 
tjrls,inter  fdelesftncfa  effe  debet:)nempe  iiiospotim  ob  malefcia,quam  ob  verbum  Dei, 
i  patriafua  egreffos  effe.  InteUigo  etiam,tertiumquendam  nomine  Claudium  Perfeualum 
hts  adiunciumfuijfe.  Hi  omnes  tam  egregiam  operam  naitarunt,  vt  quamphrimos  corru- 
perint  in  Francia:  adeo  vt  nuUo  habitarint  in  loco,  quempurum  ^  integrum  ab  hac  conta- 
gione  reliquerint.  Quanquam interim idem  agere  ^  molirt  inpatriafua non  defterint,vt 
ftmpliciores  0»  idiotM  autquos  reperiekint,adfiiiimitationeappofttos,feducerent,  Inquo 
ttaprofecerunt,  vt  Ijorrihileaudttufit,  quam  infecfaftntiUic  omnia.  Verim ,  quodomife- 
Titm,opem  etiam  eis tulit qHidamfacerdoSjJlaturaparum ,  (juem  ^ntoniHmPocquium  v^- 

tant: 


ADVERSVS      LIBERTINOS. 


Ut 


'  rant,quem  etiam  a  tribm  annis  co^oui.En  totiw  ordmU  primi  dnclorcs,  ^  ytluti  Patriar 
ch«.  Pofleaeorumexemploynufquifcjue,(juemadn!odum ^  iUi^aliquidnominiifbtcom^ 
parare  nifin  ef.  Flandrui,Hollandii  ^  Brahantinu,-vt  iam  d:xt,ahfiini  ho.  Sedin  Calltca 
lin<rua,iam  yeluti  examen  Dodorum  huinifeBx  referietur,  quitertio  flatim  die  eum^ra- 
dumadcptifunt: nec quifquam eorum efl, quimaxinm  efjc  non afpctat.  Necproftcih mi- 
I  vumefl.Non  enim idem cfl,acfidocdumautfr&clarc  ingeniofrxdittm  ejfe adaliquam exi 
pimaticnem  confquendam  oporteret:  foit  enim  imfudeniia  tUtc  palmam  ohtinet.^c  ccr- 
te  cmnes  ,de  qutbmfum  loquutti/s  ,adeo  i^narifiintfupra  quam  dirtpotcfl.Nec  qutcqnam  eo 
rum  frmcnthu6  tnefl,yt  yulgo  dicifolet,aut  rith  mi  aut  rationnmon  tna^n  qua  mfi  cetaridi 
de ahrologia diFputarent.  Qupduutem Quintinta eiufque focim exfartorihm Dociores 
facfi,atque  tta in.mutatifunt,  tdin  caufafuit, quoddelicate  ^  moUiter  yiuere  vellent:  nec 
fht  putarent lahores conuenire.  Propterea  commodiits  cmnino exiilimarunt,ytquemad~ 
modum  facerdotes  ^  monachi  cantiUando,ftc  ipfi  garriendo  yitam  quxrerent.  Tametft 
alter eorum hofHariin, alter cuhicularins libenter feri fuiiinuerit .  Quhdad^ntonium 
tittinet,putauttamcen£fbiyoluptattfore,fipoflquamMijfamfuamcecinit,haffl:ecula~ 
tionesruminaret.  Nec  enim  eins  conditionis  hominesmuitum  habentnegotiorum,c'uihtts 
ccrupentur.  Sedclimexpltcatumfuerit,  inquo fttafit eorum fapientia,adhuc apertif^ per 
j^icietur,quamfacilefitflrenuumfe^rereadma^amfamamflatimcolligendc<.m.  Du£ 
rationes  me  adiflos  infoclices  ncminandos  impulerunt  ,qut  altoquine  mentione  quidc  m  ylla 
di^ifunt.tantum  abefl,yt  chartdi,  dcbeant  eorum  nominibta  ccjfurcari.  Primiim  nonnuUi 
qui ignorabant  quidfbi  yeUet Ltberttnorum  nomen,id  Quinttni  nomineconituri  funt, 
£xptdtt  etiam  bettm  adeo  pemicicfi^  nota  aliqua  infontri,  yt  di^nofct  pofint  ah  vnoquo- 
cue:necquifquam  non  monitm  dtmnum  aliquodrectfi.-.t.  C^teriim  minime  ipnoro  me  hatid 
pratumcmnihii<facfurum,quodeosncminem.  Sedquida^ertm?  Ci.m quatuorganeones 
yideo,qui plufc^uam quatuor miUia  hcminum  inextiit'.mdi.xerunt,etiam.numhuncaflidue 
lapidtmvcluere  ( auttres  faltem)  yteuertant  yeritatem Dei,miferam  Ecclefamdif?i- 
fent,  in  errorem  abducant  omnes,  quos  irretire  poffunt ,  hlaffhemitvs  execrahilcs  faroant, 
^  quodomnium  deterrimum  efl,  totum  orbem  pertmhcnt  ea  confufwne,  k  qua  hcflt£  ipfn 
ahhorrerent: an tdcere  dcbeo aut dtfimularel  Quamyerb  crudeliseffemffiyt parcerem 
alicui,  autplacerem,fnerem  ah  tjs  yaflari  (Jr  dcflrui  cmnia,  neque  monerem  homines,  yt 
fihi pr£cauerent?  Sifcirem  yiam aliquam  a  latronihm  obfdt ri,  nonne  meum  effet idreue- 
lare ,  ne  miferi  yiatores  in  eorum  manti6  inciderent  ?  ^»  e^o  yenefcos  celare  debertm, 
qui inyniuerfi  alicutus popuh necem conffiraffent?  NuUtimeflautem  latrocinium  adeb 
fceleftum,nec yenenum adeb  perniciofum,  quam  execrabilvi  h&c dc6frina:qu£  eb  ttndtt,yt 
nonfolhm  Chriftianam  relioionem,fedetiam  honeflatem  omnem  atque  humanitatem  difi 
fet  ac deleat, qux  hacJenus  etiam  inter  TurcM  ipfos  atque  infdtles  fcmper yaluit.  Siioi- 
tur  hocfacerem,  meritb  ipfe  cenferer  homicida.ciim  malo  yeluti  afjenfum  priiherem.E^o- 
ne  ohmutefcerem,  cum  iftos  yideo  ita  Chrifli  nomine  abutentes,  yt  eim  prditextu  ahomi-         ,^/ 
nationem  omnium,  qudt  ynquam  in  yniuerfo  orhefuerunt ,  teterrimam  introducant ,  ac  ipft  \^ 

Chrifloprobruminurant,qubDiabolodeteriorcenferipojltt.Hocfifacerem,n6nneeffem  ■'    \ 

cane  yecordicr,qui  dcminumfuum  inuadi nonfinit,quinfaitem  ohlatrct  ?  Eiato  intur  cia- 
more  yociferari  rogor:  fi  y  Utynquam  fuerunt  h<£retici,qui  effr^ni  ^  profufa  libidine,  non 
dicofifts  opiniones  ^  errores,fcd  execrabties  ^  horrendas  blaffhemia  protuierint, 
omnes  fuifjc  ab  hisfupcratos.  Nunquam  taitafuerunt  monflra,adcb  ynquam  abominanda, 
quamQuinttnu4,cumfuacohorte.prAciarumprofecibeffetmePapametufquefQCiosatque 


fti  INSTRVCTIO 

admniffro s pro  yirihm  inftmare(nc centm  diter Eccl.fiA  D ei £cl/fcetre poffum,  (julmM  \ 
lii  o-eres  cii ijs,qui  e,im  diruere  conittur)interim  Aute  isln pcircere,qm  hoflesDeifunt  longe  i 
pernicinftores,yerita,temqtte  ipfiws  t,ugvi  euertunf.Na^  P-ip(tali<juitadhuc  religionisform* 
felificjuif.JpeyitiS  stern£m  tollit:  docet  timendfi  ejfe  Deum:  .ili(juodffatuit  boni  ^  mali 
difcrimcn-Chrislum  ysru  Deum  .ttquc  homincagiof:it,ali(juidauthoritatU  tribuit  Verho 
Dei.ina  autem,hicfn'tsprnpofiti{4  ejl^vt  c.alumterr£mifceant:omnemreligioneminrii~ 
hiliim  redigant :  omnem  ingenij  h  umani  cognitionem  deicant:foplmt  veluti  lethargo  con^ 
fcientia.nec  yUumprorfws  inter  homines  ^  befliis  dtfcrimen  reiinquitt.Caufa  cur  tandii» 
t.tcuerim,eafuit,quod  tam  ahfurda  dcliria  piacide  euanefcere,priufjuam  in  hominum  noti' 
tumyenirent,opt.ih.tm..AtcumDominMColluuiemifl.imtamlatefj:argifiuerit,vtpubli 
cafit  contitgio,mtM  iamfiiendt  tcmpm  efl.  Quamobrenemo  concjueripotcrit,quodtamfcc 
leflos  homiacs  dete^r.nifi  eti.tm prodere  yeiitfe non  inuitum  opcm  eu  iituru  adrtocH^dum, 
eorumneqMtiatevmdo.  Siquxr,itioeffet fuj^primend£eorumturpitudinvs,hacligene fi- 
lentio  aieretur,eam  lihenter  tencrem.Sedcim  omnino  necejfefit  me  digito  ipfos  common^ 
Jlrare,m;  nocere perg^t ,nemo  certe  ojfendi  debet,pr£frtim  ciim  diuturnitis  mor£,  me  ne- 
cefitate  prorfM  v-g  'ri  oflendtt.  Siprima  ftciefic  ejferhuijfem,  vtfcripfiffem  aduerfns 
ipfos,  tametfi  ojficij  m:'i1nes  non  effem  pr£terg.'ejfM,t.t:mn  morofns  aiiquis  me  nimi^fe- 
Jlin.itionUargujdi colorch.d)ui[f€t.  Nunc autt  cum p-^fiiingtm expe^atione  mihi nullum 
aiiudrem"dtum  fup:'rfit:fi  quis i.iiquo .taim-^  fr.it, qHom-)difu?picioneeluercpoterit,quo- 
minns  eorum  confim  acf.tutor  cenfeaturi  Qjvnimo  quifquis  yei  tantiiiu^i^eit  h.ibet,potiut 
niti  di'bst,yt  cogiofcamur  a  fumm:s  ^  injimi,' .  .Ac  omnes  ad  pueros  vfque  ipfos  consfue- 
re  inficiem  prxtereuntium  deberent ,  vt  hoc  exscr.ttionvs  figan,pudore  ajftcerent  eos,  qui 
dnw  ipfos  tiK-ntur  m.dtis  .tiim.trum  mtilibus  cxittj  caufafuerunt.pr£ter  ojfendicuia  ^  re- 
morof  qtiihu6,Euangiij  curfn^s  yeljcmenter rctardatM  efl:.tc,  ne  in  poflerummagvi  retar- 
dttur,pericuium  cfl,  nifi  Dcus  Opt.Max.inJinita  honitate  fua  obuiam eat.  Quodadinfa- 
miam,qu£  iliis  inde  inuripotcj} ,  an  miin  cur£  efje  di'h::t  tUorumftmam  tueri,  quifacrofan- 
cfum  nomen  Dei,^  verhum  ipftm  maioriprobro  (^  ignnmini^  exponunt,quamyUumfue 
rit  iddii.tb  initio  miitdi^^dh&c,maior  adhuc  r.itio  me  adhocfaciendiiimpeUit.  Quantum 
enimpcrTficerepotiiijCanes  ifli  iitc  vtuntur  aflutia,vtfcfe  infinuent  fubpr£textu  nominis 
feruorum  Dei,ficquc  firnpiiciores  fedudnt.  Sicutia  duohM  iamcirciterannif,cimHnnto- 
niui  P QCquiits  aiiquod  tempM  in  hac  ciuitate  fgijfet,  ac  dijiimuiaffet nefariam  docirinam 
fuam-.dtfcedcns  hoc  .io-:b.tt,^foUicite  curab.it,  yt  teflimoniumaliquodex  me  haberetyquo 
fefe  iuu.iret  apud  eo-<,  qui  mthi  aiiquid  tribuUt  authoritatis ,  acft  diaboiicos  eim  errores  ap- 
probare.  Perfonamyerofuanonfic  caUide  egcrat,  quinfaltem  eum  pro  deiiro  ^fanatico 
homine  habuiffem:  vtin  caetu  cti.im  noflro  eum  monui  .quanms  nequitiam eitts  igiorarem, 
qu£  poflea  miincompertafuit.  Certior  enimficinsfum  ipfum  tunc,  ex  ^nnonia  (ty  .Ar- 
teftoajfargcdoyenenofuoredijjfc.citmfemhd.imeeiicerepojfeper^exttjtummihial- 
legauitfratrem  no  ftrtm,  M  .trtinum  B  ucerum,  (cuim  nomen  apud  Chriflianos  omnes  ho- 
norijicum  ejfe  debet)quodei  dencg.tb.im,ftciie  concejlifje.vnde  apertijiime  conftat ,  ;s7w, 
dum venenumfuum cei.ib.it, probum iUum  DeiferuumfefeUiffe:  ytpofteaeim authorita- 
te  abuteretur.atque  .iditum  fibi  patefaceret  ad  eos,qui  aiiquo  Deitimore  tenentur.  Qu£jb, 
anftlendummihiefl.ciimocuiisipfis  intueor impuros  ifios atque  impudentes,nobis,tdeti- 
am ignorantib»i,quafi lenonibits yti,yt mtfern anim.ts corrumpanti  Quam fhenue filen- 
tio  nofiro  abutentur,ciim  adco  inuerecundi  fint  ,yt  nefaria  dochin<£fu£  a  nobvs  approbatio- 
ffemcxtorquere  yelint?  Quamobrem,£quiJiimum  eji  eu  laruam  detrahere,  qua  aliamfor- 

mam 


A  DV  E  R  S  V  S     L  IB  ER  T  IN  OS.  yjj 

rnaminduerenumtur,vtdctei^al?ilesconatuifuosperjidant,hoceJ}vthonoreDeieuer'  . 
tanty^fdutemanimarum. 


D 


QJfl     riERI    POSSIT     VT     ^DEO     BELLVIN.AE 

fpciionu totfint affeclx-ybietiam traciatur ,quA  hominurn  w- 

neraeamfecientur.    Cap.    V. 

ICET  hk (juifpiaxiim h£c docfrina adeo ahfurdafit, nequefoliimficrofancfx  Scri 
_  ptur£,veriim  etiam  omni  humanitati  repugnttxitm  etiam  eins  docfores  adeo  rudes  ^ 
ivrutri  fmt,(]Uiferipotef,vt  tot  ftciatores  habeathnde  fit  vt  multos  adfe  adducant ,  qui  an 
teapurA  Euangelij  docfrinx^ufium  hdbueruntlprimum^ficutiDomimnfecftts  excitarifi- 
nit,vtvniufcuiufjuecoftantiaprobetur:^  bonia  malis  difcernipofinf.itadeclarationem 
tale  feri,  itacjue  euenire  necejfe  efl,vtplurtmi,qui  injfecieEuangeliumfequt  videbatur, 
^formam  chrifliamrum  induerant,  tandem  quales  funt,patefiant:  vtpurgetttr  eiufmodi 
fxcibui  Ecclefta  Chrifliana.ftntque  exemplo  dttervs.quo  difcant  omnes,  cum  Deo  minime 
iocandum  effe.  Veritmprxter  radicem  communem  f^  quafi  matrem  omnium  hxrefum,ar~ 
ro^antiam  videlicet,dut  confdentiam,fpropius  iruuemur,  comperiemus  duo  vitia  in  caufi 
fuiffe,cur  tanta  hominum  multitudo  in  hofce  errores  incideret .  NonnuUi  enimflult£  curio 
fttati  addicii,((dvani4  (^fuperfluiU  quifiiones  animum  appellebant:citm  debuiffent  vtilia 
^  £dtfcationipropriaqU£rere:necScriptur£ftmplicitate  cotenti,in  vanvs  (^friuoUsJpe- 
,  culationibus,  velut  in  aere  volitabant:  quo  velfattffiiCtrent  infan£  ^improb^fux  cupidita 
tiyVelfefubtiUores  effe,acfubltmioraperfequioiienderent. 

^lif,qui  Euangelij  puritate tmbui coeperant ,  eaabuflfunt ,nontantum ceu  fcientitt 
profana,fedetiam  vt  eflrjmem  licenttamflbi  fumercnt,  ac  vitam  ducerent  flagitiofim  ^ 
diflolutam:  autcim  perTficerent  idEuangtliominimepermitti^fedpotimipfoquaflflxno 
fecohtberi,fecefft46aUquosautdtuerticulaqu£reb,m,vbifefeinomncmturpitudinempro~ 
fundere  ipfis  liceret.  ^c  quidem  certe  omnes  huiwfeci^  dtfcipuU ,  frre  fub  ifia  duo^ene- 
racomprehenduntur.  ^ut enimfunt  fanatici ,  qui  fluUas  ^  euanid^u  qu£fiiones  fcliim 
tnouere  cuptunt,  ^  in  rerum  inutilium  occupatione  deleciantur:  aut  hominesprof.ini,  qui 
iugo  Chrifti  ferendofatigati ,  deinceps  fopire  volucrunt  confcientits  fuas ,  vt  flne  vlU 
reUgione,SMhan£  inferuirent.  Veriim  adhuc  qu£ri  poterit :  qut  feri  pofit ,  vt  m  qui 
fludium  fuum  in  eo  appUcant ,  vt  maiora  inqutrant,  quam  adfe perttneat ,  fe  ineptijs  adeo 
puerilibi^  Jhpeferi ftnant,  quibtts  rudiflimiomnium  atque  obtuftf/mi  haudquaquamfal- 
lerentur  l^c  vehementer  quidem  nomm  videtur,  eos ,  qui  quamlongiflime  a  D  eofu  nre 
cufiunt,vtfuoarbitrioviuant,pofledelirijs  tam  abfurdis  acquiefcere .  ^trefhondeo,iu~ 
flam  effe  vindidaDei,  qua  ipfos  in  reprobumfenfum  tradit,  vt  beslijs  ftnt  perflmiles,  nifl 
quodflectem ,  ^fgurm  hominum  gerunt.  Quanto  enim  dedecore  Deum  hutwfe- 
ci£principes  affecerunt,dum  vagi  ipfl  ^  tanquam  abreptitij,inuefiigandii  nouis  quxfiioni ' 
bu6  in cumbebant,  acfl  cceLefitsfapientia, qu£  nobn  per EuangeUum  reuelata efi,pro  ipfo- 
rum  magnitudine nimium fimpUx ^  abieciaforet.  CumDeus  idonem  ipfls  magifier non 
Videatur,n6nne  £quifimiiefleosahipfQtradiSathan£,^adeiii}fcholamablegari^Cum 
intra  verttatu  terminos  ingenium  eorum  contineri nequeat ,  nonnc  in  labyrinthum  falla~ 
ciarum ingredt neceffe efl ,  vbi aut  via autfemita  nu llaftt  ?      Qui vero  docirina  Euan^ 

geiij  ftcabuflfunt,vt  ea  occaftone  fe  areciaviuedtviafubducerent:autquiaea,vtnimiu  ati 
fleraferrenopotuerilt-.nonnedignieratquibttsfenfu^s  comuriis,(^  omne  boni  ^  maUdif 
cnmcntolieret(trXognofcmt4i crgoDei{flcvicifcicotumeUam,^uxverbQfHo  irrogatur^ 


I 


jji^  .' •  IN  S  T  R  V  CT  I  O  ! 

dri  nh  (dm  hahetur  conteptui^^h  alijs  incccafioncni  jiagitinpi,  licaix  rapitur.  Curn  autem  ho 
tnines  ftc  fc  k  yerho  Dei  exclujerunt:  qtiofolo  tanqu.im  lumine adredam  viam  dirigimur: 
h.tcPauitfententi.t  in ipfis impkri nporti:t:nempe ,yt DeM det ejficaciA Sathanix,,qm eos 
quoclique  Ithuerit  ahnpiat.EnpatiCM  caufts  prAapuas  rctuli,cur  Quintinws  eiufquefocij  tot 
haUant feciatores.  C!eterum,haudinfcior,cjuinafiutia(juaytuntur,plurimhmipfosiuuet. 
nam  initio  ,  tam  nouo  .itque  tnfnlenttfermone  ytuntur,  yt  rapiantur  idtotx,,  credentesfe  in    ' 
coelos  fuhittum  iri :  ftccjue  auditorcs  fuos  diu  fufpenfos  tenent ,  quoad  iffos  itafafcinarint , 
ytPerfu.tdvantur,ymhram,quoddiCifolct,cffearhorem.  Hacporro  ratione  plurimos.-tb  _ 
ipfis  tll.iqueatos  efje  certi(?tnium  ejl.l-os  enimquifefeficilius  committunt,pedetenttm  hac 
^  iUacctrcunducunt,ficqucnouo lUo  ^ ohfcuro loquendi genereflupeftcitint ,  ^pcr- 
firinoiit  ocidos,ytalhim  (quodvulgo  dicimtts^a  nigro  dtftinguere  mnpofint.Nec  tamen 
in  tam  craffa  imoratia  ^  delirijs  adeojlultk  ^  ahfurdts  quicquaprrfcerent^yt  adfe  alli- 
cercnt  homines  ,ficuti  f,iciut,nifi  DominiM  cospunire  yellet,  quife  irretiri  finunt,e6fquc  in 
reUrohufenfim  traderet ,quodnec  fiht  nec  yerhofuo  acquiefcere yohterint.  Dentqucpr&ci 
ptia  qu£d.icjl-  caufa,qu£jfeciat  adprincipes  ^(7«  omncs  m.igiflratM  cujufuu  ordims:  nempe   j 
quia  nituntur  impedire,  quominuifana  D ei docirina in  eorum  dtttones perueniat,  eamquc 
aholere  con,t:ur  ^  extingH-:re:diieosperfequutur,quiaute.im  annuntiat  ,aut  viisfiemur, 
quihMadtpfimpcrueniripofit:quthiiideniqucpofftintmudii,e,iproculreijciiit^propul~ 
fant.  idco  Dojninm  cospunit,  dumfintt  ipforum  regiones  hac  coUnuie  infci.Nonne  yero 
4cqutfiimii  eJlyCum  rcijciari-t  benediciioneD  ei,eiui  loco  maleditfionem  tUi-  fucccdere  ?  HoC  - 
quidiminime  co^itant,  quinpotm  cxiftimatgladijs  ^  ignihmfefe  quodyolunt  facile  ef" 
fcduros.Vcrv.mf.tUttniur.  Qujcquidenim moli,tntur  (^f.tci.int,fortiu6  erit  yo bii  Dei, 
acfuVer,ihit  impcdimcnta  omnia,qui£iidahrumpendnm  eiits  curfum  ahipfts  ohijciuntur:  at^ 
quc  Ecclefta ipfa augcbttur  in  medtjs  perfecwiomhM .  Interim  tffi let  D ew,  yt fi.igttiofe 
fccix.  ma  o-i,s  ac  mans  in  ipforii  regionthmpuUuh  nt^quibm  eorHpopuli  corrumpantur,quoad 
in  t.tntam  conjufiom  yencrint,yt nemo  homtnii mederipofit.Nihil  enim profciet,  quan- 
diu  eo  ytentur  confilio,  quofinc  dtfcriminc  puniunt  omnes,  qui  .Antichrifli  fuperflitioni-- 
■hi^s aduerftntur.quoautm  nuUa  ejlalta cueUcdts  imptjsfcciis  ^  h<erefbui  apta  ratio,  quam 
fipurADeiveritati,qu£ynafuofj-Udoretcnehrufugat,locuidetur.  QuodipfaQXperien 
tia.tpcrtijiimedocet. 

QJ^  I  B  V  S     RE  MED  I  I  S     C^VERE      QJ'  I  S 

pofiit,ne  in  Lihertmoriimerrores  incid.tt:aut  fi  iam  forte  in~ 

ciderit,fcfeeripi,it.     Cap.      VI.  '  ' 

CV  M  Domimis promifcritffe  cr^gaitinnefuip,itefaciurum  ijs,quiin  tlmore  ^  hu- 
militate  ipfum  qu£rent:ft  adeum  cupimin  acccdcre  ,hoc  iter  teneamus.Demu6,yide~ 
licet ,oper,im ,  vt  eiim  cognofamtn m  Domino  lefu  Chriflo:  nectantum  nobis  arro^mui, 
ytputemui  nos  in  tantajuhlimitate  proprio  ingenio  euolaturos:fedrogemi*s  vtnos  tdoneos 
redd,tt,adcapeffcnd,ieius  doch-ina:quodnequimitii  cjficere,  nifiprius  abiecerimus  iflam  a^ 
Rom  i'  y'g<intia./ie plufquapar fit fapere appetamui.Vnu mqua  Deu  cognofcere optemui in  Chri 
Jlo  Iefu,necquicqua  aliud  nohis  propofittlfit.yt  re  ycra  Dem  nthil  aiiudnobif  Verbofuo 
proponit.Nect,tmorofoingenio,autdelicatis  aurihmpr£ditifimtis,quinacquiefcamu^pu- 
r£  ^fimplici yeritati,inquatnfinitiDei thefauri mclufifunt-Ne profanemu,s  VerbuDei 
ipfum aut in yana^  inf/ugifera  fcientta,aut in  aliii  yfum,quam  in £dijicatione,coferedo, 
pjir'  in  yanit  recipiamm  ipjum:  cotmnentes  tU  minas  (^  terrores  iudicii  D  ci,tumgratiar» 


^ux 


A  D  V  E  R  S  V  S    L  I  B  E  R  T  I  N  O  S.  j.y 

au£ nohlsin eo offertttr .  ID enique {vt Jciamm  qttem  infinem nohli datum  fit  £- 
%nngelitm:atquc  if>fum,Jicuti  Deoplacet,yec/piamu^s .  Ji eputtmia  cjualtter  ani^ 
misnos  ejfe  comparatos  oporteat:  atque  a  Deoptnos  ita  fo)-met,precihispofiule- 
tntts.  Tunc  yerendutn  non  erit,ne  h*retici  nohu oculos  configere poJSint ,  q:io  nos 
a  Dco  auertant .  ^tqueinprimi^snoereamur  nos  ita  aheo  deiittutum  irtjl/t  in 
hanc  heUuinx  ZihertinorumfeCjA  ahyffum ruamm.Htc  admonitio  adomnes  fhe~ 
£\at.Domimi'5infinitamifericordiafmcoepera,t,PrinciptiaulMperyerhumfitum 
yifitare.Multi  ohlcclamenti  loco  Euangelium  fumere  'yoluerttnt .  A^os  quod  illts 
accidtt,fpeCiantes:eoiMm  cxemplojtanquamfj^eculoyl/tamur .  SpccKlum  perfimile 
hahemiis  inqu£^orum<erariorttm  menjis,<^l7ominumoticjoruwfece^ihu-s,in 
rnercatorum  taherms  ,atque  in  ojftcims  opificum  .Ne  i^iturfimns  tanquam  arimdi- 
nes omniyento  apitata-.a^amtts  radices  inDomino  Itfu  Chri(lo,nc  pucns  inftn 
tihmfvnilesfmiis,  omni deceptioni  expofiti :  confrmemur  ^  au^eamur  tn  ipfot 
in  Domtno,incjuam,noflro,Iefu  Chriilo,qualisiam  oltm  demonjlrattn efi a  Pr» 
fhetis^fifplenetn  Euangelio  exprtmitur  .  QuJdfinonnulltlcuitatcfcduCiifue- 
runt,ncftbi  placeant  in  fuo  malo:ne  ohdurato  jint  aduerfas  Deumanimo:ncad 
fanClif  admonitionss,  ^uj^  Ihc  audituri funt,aures  ohftruant :  nefua  shonte ine- 
brienturj,quo  omne  tudiciumfihitoUant,  nefemifopitas  confcientiaffu.'jS  ohfiupc^ 
faciantO/eriim excitari  fepatiantur,ah  eo,qiii Scl eft iufiiti£:qui in mtindumye 
nitf)it nohvs  illuccfccret.Suflineat  omnes  yna,  dkm  en  animaduertcre  Itceat mo~ 
nitiones jquihtis  agant cum  ipfis:yt  fintyeltitinotd,  qnthmfihi  caueant_,ne  impru, 
dentertntercipi pofint.Spcro  enim,adtmante  Deo,mefc adytuummonjhraiflitt 
deptCiurMn,yt  ynicttique  ea  etiam  eminm  animaduertere  ^  cauere  Uceat, 

DE     IDIOM^TE    ET    FORM^    LOQJfEN- 
di  ,  quthn<s  ytun:ur  Qumtnuftx. 
Cap.     VII.. 

PR imum,  quemadmodum circttlatores,alijque  errones ,  qualesfin t,cjui  cx  Bo~  > 

hemii  proJcdi,per  totumfere  orhem  yagantur ,c<tteri(jtie  eitts  frinx  homt- 
nes  ,pecultari  cuodam  fermoms  gcntreytuntur,  qt-oda  ncmine ,  nifi  f.:£  facii- 
onis  (^fratri£,  intcUigttuv.tta  ytcoram  homtncm  faUere  ,ac  prodere  pojiint 
nonfentientem  :  fic  Quintinift^ peregnna  e^  injolenttytuntur  lingua,  qua  fic 
comicantur ,~)/t nthtlo pltis  perfficuitans  infit,  quam  in  auium  cantu .  Nonnc- 
go,quinytanturcommunihttsyocahuUs,fcdtta  Jijnufcationem  corum  deformat, 
yt  nemointeUigat  qualii  propofta  fit  materia,  dc qua  agitur,ne  cuidnegare  aut 
affirmare  yeltnt.ldquidemmalitiofc  agunt,  litpojiint  clanculum.,yelut cx  tnf- 
dtjs  idiotascircunuenire.Ncmini  enim  reuelant  abominationum  fuartim  myfle- 
ria,qtt£fuh  iUis  yerhorum  tegumcntis  latent,pr£terquam  iis  qui  tam  iureiuranda 
fihi afrtclifint. Quos  enim adhucpronouitus  haheni,us  nihii  omnino patcftciiit: 
^  quafi  ohftupefcentes ad  eorumyerha ,hifcere  finttnt .  Itafub ifits  amhagihifs^ 
tanquam  latrones  in  latchris fuis  fefe  occultant.^tquehiqutdcmftiblimesfintiUi 
fenKones,quos  Pctru^-^  Indas  bnUi^  ^fhum'ticop.trant,qi'.odnthil  cx  cKconfe 
quatur  :ftddum  aliorum  mcntcsfuofuhlimijiylo  tn  errorem  abdt<cerefndent,ff 
^uocjue  itaahripiHntipfos  ,ytquidgar}-iantmtnime  inteUtgant .  Mcmmuurn 

XX 


fti  I  N  S  T  «.   V  CT  1    (5 

alhmndo  Qutntinni  inmagno  hominttm  «jetuyideret me,^arritttm  fuHm  nimii 
acritcrreprimere-.ac tClttm ,(j»od aiunt,declinare lieUet,dixtjfe:me  orationemfH 
am,Quodeam  minimi  inteUigerem,improhare,Tum  rejpondi me inijs paulo pltfra, 
qukm  ipfum  inteUigere-.c^uod ea  c^ux,  dicehat  nuUo  modo perciperef.mihiyero per- 
Sbedum  erat  ipfum yeUedelirijs  tfttfahfurdn  (^  perniciofis ,hominum  mentesfa 
fctnare.  Quod cjutdem  ita  tjje comperietur :  nempe^ftc  ipfos  in  flultas  fpeculatio- 
nes fuif fe immer^ere .ficc^ue  inuoluere,  vt  nequecoelum,neque  terratUifappare- 
at  Hac  igitur  nota  dijcernantur  ah  aiijs,cumftc  loquentur,  aut  cornicahuntur  po' 
tiusj^ytnthil  inttUigip^jiit.  Lingux  enim  ad  exprtmendas  cogitationes  noflrasa 
Deo  creata  eft,  yt  ynx  internos  communicare  poftmus  .  Qm  jit^yt  ordinem  a 
j.Cor.i+  Deo  infittutum  peruertatft,  qui  confufoyocts  fonoyerherant  aerfm  :aut  lono-is 
amhaothtis  ctrcumeunt ^lit alternandt  materiam prdiheant  auditorthpii,ac  demum 
fufpenfos  reltnquant .  Pr<eterea,  cum traClarida  funtmysleria  Dei,Scripturam 
pro  reo-ula  hxhere  dehemtK.  Sequamur  ergo  loquendi  regulam,quim  tradtt,  ne- 
que  extra  tUos  fines  euagemur.  Clim  entmDominm  fciat  ingenianoflra  euyfque 
confcenderenon  poffe.ft  tanthmijsyerhti  ,qu£  m.tteftatemfuxmdecent,-vtere- 
tur.ffe paruttatt noiir£  accommodat:  ^  quemadmodum  nutrix  halhutttcum  in- 
ftntL-fuOjfc  erga  nos  rudtorthtn  loquendt  formi«ytitur,qu6  inteUigi pojitt .  Qui 
tro-o  hunc  ordmim  inuerttreconatur,nthilaltudf^e(\at,quamytfepeli.ityeri- 
tatem  Dci ,qu£ percipt  alto modo  non poteft ,  quam  eOijuo  Dominwnohts  tpftm 
reuelauit .  En  cur  laborandum  erit  incxplicandn  eorum  .imhagibin,  >f  in  lucem 
quafiyi pertrahantur:fi  que  ahominationes,quas tegere fludent,  omnihns  tnno- 
ttfcant.  StmiUter  Chrtfttanos  omnesmonitos  effe  oportet,'^ t ciim eos fic obftre^ 
pmtes  auditnt,flxtim  abrumpant  fermoncm,  ac  dicant :  ^ut  eofermone  ytamini 
quo  Dcmtnmnos  tnstruxtt,^  in  Scriptkrtiyjltato:autabtte lapidtbns atque ar 
boribus  yerhafaclurt. 

DE   SVMM.A   M.ALITI.A   ET   IMPVDENT I.A 
Ltberttnorum,qua  fe  duplices  ^  animo  ^  Itngua  efc 

olcriantur.         Cal).      VIII.  ^'M 

\T  Eriim, idhuc  ejfranatiits  &<  mxgis proiecla  li,  hidme pr£cipites  ruunt .  Ntm  ' 

^  ahfqueyUxreUoione,nunchoc,nunc  tUud .ijferunt : atque ad audirorumyo- 
luntatem <(fr arhttrtum fefe transfutTnxnt .  Qfinettamychementcr in eo glori- 
antur,^  magnt fe £fttinant,qu(jd  eafimulattoneytinorunt..Atq:.e adeohicy- 
ntis  eft  eX  pr&ftpuii  capittbn-i  theologi£  tpforum  '■  artem  fimulandi ,^  fefe  tranf- 
formandt  nofje  oportere,quo  faciltm  homindm  imponant .  Quodan  impudemi- 
am,an  maltttam  vocim,n(fcio  .Citm  enim  ftmplicitu  pr£cipux  fityirtiis  ,qu£  apud 
nos  commtndxta  effe  dchec:nxtur£  omntno  peruofs  fignum  eft,fiquii  to  animum 
applicet,yt  nunc  hac  nunc  lUxc  fefe  inflec}at,xnguium  more,^  complicet,  "yt  ex 
eorum  manihus,qui  tpfum  tenere  putxnt,elxbatur.  Jiurfim ,yerecundiam  omnem 
ipfos  prorfus  abiecijjc  oportct,dum  nuUo  ajfictuntur  pudore  ,  qubd  eisexprobre- 
tur  nuUxm  effe  in  eoriiml/crhifdtmncc  conftantiam.  Ex  eodefonte  manat  h£C 
fimulatio,  quxfihi permittunt  omntm  fheciem  tnduere ,quo placeant hominihus. 
Quemadmodum  nuUa  eftipfis  religto  coram  idoUs  fe  profternere :  ita  fe  omni- 
hui  faperftitionihtis  Papiitarum  adf)£rere  fimulxnt,  quod  ex  eorum  opintone   ' 

exter- 


A  D  V  E  R  S  V  S    L  I  B  E  R  T  I  N  O  S.  ii^ 

externa  omnia  in  hominis  Chrifliam  libertate pojitajint .  Vermnhocargnmen- 
tum  in  ahudcapttt  referuo  .  Tantlim  hoeJiriCiim  attin^ere^yoluifnt  moneam  le~ 
{ioreSjmapTtaminisijJeohledationeminridendis^fuL-JannadiSjtumgeUHjtum 
fermone hominihmit^liefie yquod aiunt,fuhinde inuertenda :  itaytqua exj>arte 
apprehedi  bDf^int/iefcta^.Hinc  ftfvtfi  hodie  Quimintis 'Vinclus teneretur  fiue a 
Chrtftiam<,ftue  aPapiilHj^Jlaretur  ipfin  confcfioni,non  midtiim  effetanxi^ 
Ui .  Certus  etiim  efjet  defua  Itherationc,  quodtum  horum,tum  illorum  yoluntati 
affen  tiretur.Neqiie  tamen  propterea  dodrinamfuam  ahne^aret.  P  rimui  enimji- 
dci  ipfortim  articttlft}  ejifvt  iam  dixijhoc  artifcioytcdum  effe,yt  hilin^uesjintf 
^  in  multiflices Jj>ecies fefe  transforment .  In  tjuo nuUos  alios  iudices  pr£ter e- 
thnicos  hahereyehmjaquihtacondemnentur.Noueruntenim  ipf,ac  pronuntia- 
funt proh<t  natur&  nihil tam  ejfe contrarium,quam itafe  aftute  transformare:a- 
dto  yt  ex  eorum  fententia  pr^flahtliu^  fit leonis,  quam^^iulpecuU  fimilemejfc. 
Veritm  neque  hoc  ipfi  adhuc  contenti  funt  ,nifietiam  Deum  prohro  afftciant: 
dum  fehocah  ipfodtdtciffe  ajfeuerant :  feque mmiitnt  eo  locoPftlmi  fecundi: 
Qui hahitat in coeliijmddnt eos  .  Hinc prohare^yolentes y  Deum  ftmuiatorem 
tjfe .  Entjuomodo  applicant  Scriptttras .  Propheta fi^nifcans ,  Dcum,  iudtctum 
quodin  iniquos  (^ Ecclefjeptrfecutores  laturns  eji,differre  ,^  ad tempttsfnere 
impunitos,  non  quod  dormiat,  aut  remedium  nuUum  ajferre  poJiit,fdpotius  qttod 
eorum  audaciam  rideat  ,quoad  tempus exitij  ipforum ad.ienerit,l/tttur hayer- 
Its,  idquenoflri confolandi ^ratta,ne  animtm  de^ondeamtis,cum  rentmpoti- 
nnturfcclerati  homtnes,nequetn:erimnohtsapparetauxilium  Dei.  Putidi~)ic- 
ro  ifli  hoc  fic  accipiunt,  quaft  Deus  inifar  qutdam  effet,  Protheum  quendam  fe 
faciens,  quo  imponat  homtmhus .  Eod.m  etiam  criminc  poflea  Chriftum  one-  Matt.3, 
rant.  .Adid  aUegant refj^onfum ,quod .^4 poftohs  dedititpfts  quidem  clare  expo- 
nenda  ejfefecreta  regni  Dei:  populo  autem,qui  audiend^fmplicvs  ^  apert£  ye- 
ritatU  indimtiierat,fe  loqui  tn paraholts. Quafiyevo  Dominmnofter  lefis  Chri 
f{u,s,paraholtsytens,alhum,nigrumejfedixcrit,autahudproaiiofuppnfuerit^t 
circunduceret  animos  auditorum:  autpotias  cq  adduceret ,  yt  quod  ah  ipfns  men- 
te  alienifimumeratyconcipercnt .  Quales Juerint ftmilitudines  autparahoU^de 
qiiihus  agitur ,per^ictmn  efl:funtcntm  ad ea,qux proponebat,f^ntjicanda  con- 
Menientes^apttfim£.CuiytrolifuiaptafntyCOgnr>fcitur.Primum,ytomamuTt 
tum atque  etiam  maieftatcm  ajferant  orationi ,diim  auditorum  animos  excitant, 
(^  attentiores  reddunt.Deinde,yt  cnjdcmjtrt^iim pungant,atque  occafione  prA- 
heant  fecum  accuratitifconfjderandi.Fateor  qtiidem  ipfa  expcfuioneindigere, 
quod  res  ftih fgttrts  infnuentur.Sed qutd populum  eas  inteUto^ere prohihehat,nif 
qiiod  aFpernabatHr  f'  tn  ignorantiafua  dditefcere,quam difcendt  cauft  inqydrere 
malehat  ,  lam  oltm^ettns  Teftamcnti  ttmpore,  teftatmfuevat  Dctis ptr  le- 
faiam  Prophetam,fe  non  clanculu.n  attt  tn  laiehris  loquutum  effc:  necfruStra  fui 
inquirendimandatumpopulo  dedtjfe  ..An  tanto  dedecore  ajficiemttsChriftiim^ 
yt  dtcamtis  ipfim inmundum^yenijfc ,yt clariim  lumen  ohfcuraret,  autpotim  ex^ 
tingueretiyt  rchm perFjicuis  vjjurideret  tenehras,  ^  tnuolueret  ea,qtixplana 
f^ ixpedita eranti Quomodo  id in  eumcopereret,qu!  Sol  cft iufttti£,Lux mundi, 
<^  cuius  ojftcium eft  tenehrtA  lumen  ajfcrreiNonne  atroctftma  hxc  conttimelia 
(Ji  i  P rxterca  mHltH  a bej},ijuin  ea  quxP (tuUts  de  Euangelio  prxdica t, conueniant 

XX    % 


,i8  fNS  T  R  VCYTO 

cum  ijs,(ju£  iiH  ohtcndunt .  Teftatur  enimpianitm  ^  tUaflrem  ijfedoclnn^tm, 
qitafacies  Dci  nohti  in  ChriiJo  lefu patejiat,ftibLito  omnilielo  ,qmno{lerin~ 
tuitwimpedtri  pojJct.Deinde  Adiungit ,ft  quii  in  t.imcUra  lucenihtlDideatjeum 
a  Diaholo  ohci£cattim  cj?e.    Lc^orihtps co^itandum  reltncjuo ,quantum  fit  difcri^ 
minu  interPaulum  ^  isios  nehulones .  Ia6latentmfedoclrinamclaram,cer*. 
tam',puram,  omnthiifque expofitam  hahere : incjuiens, ettm,qui ohfcuritateliti-^ 
tur,pudor'tsyelum  affumere,auo  turpitudinem fuam  te^at .  Ht^erhyehemente^ 
labor.xntin  eo  ,  yt non  folumintorque.tnt do&rtnam  fuam ,  adtol/t  neque  initi^ 
um,nequepnts  appareat;fed ctiam,yt  hac  ^  tdac  ipfam  imertant,^  prdiftio-i-, 
atorum  more  fuhinde trartftlire  cogant. Quhdattinet ad exemplum Chrifli ,qu» 
fe armareyolunt-.neceffe effetipfum  fefe abnegare , qub  ifluadhsreret .  Nece- 
*"''^"  nimnaturam  hahet  Eu.tngeito  fuo  contrariam  .  .Atque,yt  iammonui,  non  efl 
loquutm  in paraholts  ,1/ 1  amhto^ua  oratione~)iteretur  ,  aut  ftne~)/Ua  inteUio-entia 
dehlateraret  :fed potiuij^^t  rnjigeret animis  audttorum  doclrinamfuam,  ^ph'.s 
eiponderii  adijceret .  Etqu.xnuis  injideles  nihil  inteUigerent ,  neque^Uam  yti~ 
Ittatcm  referrent mori  tamen propterea  £ni^ata  confufa  diccnda  funt ,  fed po- 
tii*s  intuendum  ,  cuiit-s  culp£  afignari  deheat .  id  autem  aperte  exprimit ,  cre~ 
hritishocrcpetens  :  Qui hahet aures  audiendi^audiat  .Hvsenim  fignifcat per- 
multos  ejfe  furdos  ,quihus  fruftra  funt  yerba  ,aur€s  enim  minime  accommo- 
daturos  .  Tandemconcludit  inijs  dtCium  Iefai£  comprobart :  ohc£catos  effe  a- 
nimis,^ indttratos  corde,yt  pere.-tnt  in  incredulitate fua  .  Quocirca ,  fi~)/eri i- 
^Qg^^^.mitatores  Doniini  effeyelint  ,Pauli  exemplum  fequantur:  auferant  acreijci- 
antyda  omnia ,  qu£  dcdecorts  figna ftmt :  puriimqueac  fyncerum  Euano-efi- 
um  doceant,  quodncmini  ftt  inttUcCiudifftcile,pr£terquam  ijs  qui mentem  fu- 
am  incredulitate  ahalienarunt .  .Altoqui,eos  inChriflum  hlaTphemos  effedi- 
10,  qubd  fc  ao^endo  eim  fmiieyidcriyelint .  Hanc  etiamauthoritatem  addu- 
cunt :  Nos  fcrpentumprudcntia  prxdttos  cffe  oportere .  Scd  cumeodem  in  loco 
'  etiam  columktrum  fimplicitatem  rcquiratfVtrunque  ynk  coniiingamu^s :  ac  facili 
erit  tudicare  ,minimc  tpfumyeUenosaftutia  mahtiofapr^ditos  tffe  ,  quater^i- 
uerfcmur,  ^  hominibm  imponamus :  fed  taniiim  admonet,  ne  quid agamtps  in- 
confyderate  .    Qubd  fiquis ampliorcm  huius  prudenrix  dccLtrationcm  requirat, 
eam  fumat  cxipfoPaulof^biynonet  ^litciim  nohtsin  mcdio  mundo  yerfandum 
fit ,  qui  pcruofw  omnino  ac  corrupttts  efl , dilioenter  c.tueamtts ,  ne  feducamur: 
'Verum,fcientes  qu£  fttyoluntas  Dci,redo  curfu prudentcr  incedamtii  .  Ifiiye- 
rbcanes  ,  fuh  pr£clar£  huim  doClrin£  fpecie,aud.t£icr  mentiuntur ,  quoties  eis 
commodum  yifum  fuerit : neqtte  foliim  tn  omnibtts  fimulationihm  ^  mendacijs 
fuiifcfc  excufant,^crumetiamgioriantur :  atquc  adeb  tnnocentes  homines  tnpe~ 
riculum  mortts  conijciunt,qub  tpfteuadant. 

QJf^M    .AVTHORIT.AT  EM    LIBERTI- 
ni  facrofanci£  Scriptur£  trihuant. 
Cap.      I JC. 

4 

T  .Am  diximtu  iflos  initib  aperte ridere folttos fuiffe  ,ftquis Scripturas aUe^a* 
ret:nec  difimuLiJfe,quineaiprofabults  haherent .  Interim  tamennondcfine- 

bant 


ADVERSySLIBERTlNOS.  J19 

hattt  ijs  ytiMquntJJet  loctu ,  quem  in  fcnjum  fmm  torqucrc  pojjcnt .  A^on  quld 
ei  adhiherent  fidem  :fed  tmtum^  i't perturhxrent  idiot,K  >  atque  itu  concutcrent, 
"Vf  tandem  eos  adfe pojfent  facilmaddacere  .  Si  ^ms  locm  ipfts  olijceretur,  re~ 
Siondebant ,  nos  liter£  rninimc  ohnoxios  tffeifed  SptritHm,  qut  "ytuificat ,  fcqui 
oporttre  .  Quinetiam porcas  ille  Qmntinn},ynumqifen(jtie  ^poftolnrum  ali- 
quo  fcommate notauerat .  Veluti P tcardtcofuo  fcrmonc Paulum  -vocansyas  fra- 
cium: loannem ,  iuuenemftolidulum  :  Pctrtm ,  ahnegntorem  Dei :  ALitthxum, 
fosneratorem.En  quomodo  ille  fo3torU gurges putido  orefuo  bUiJ>hemarea'.(de- 
hat.Etqui  tam  feuere  ineum  animaduertere  debuiffentpvt  cs,teris  cxemplo  ef- 
fetjcum  alunt ^ fiipendio honorant. Equidem  inuitm de  ijsyerha ftcio jl/cru/n 
fi  ekpepercero,Defis  nec  miht,ncc  ipfs  parcet.  Cum  autem  antmuduertcrunt  bo- 
nos  omnes  tale  fimlegium  deteftartjquofacrofmrium')icrbumDeipedtht{,scon- 
culcatur :  iuxta  fdci  fu&  articulum ,  quo  flatuunt  biltnguem  effc  expcdire,ftfc 
hoc  amiCiH induerunt ,fuh quo nunc  delttcfcunt:nempe,quodnon projitcniur fejar 
crofanOas Scripturas  reijcere : fedcds admittere Jingcntcs  ,  maiorutn  fuorumPvi- 
fctUianislarum,  dequibits  loquuttfumns,  exempio,  detorquent  ,^  in  aUco-orias 
commutant. Qmcqmd fit ,nzn maiore  affictunt honorel/erbum De:,diimjic ipfum 
deformant ,quam  fi  omnino  abncgarcnt.Semper  cnim  hocrettnent  prmciptu:Scri 
ptur.im  in  naturalifcnftfuo  acceptamjitcram  mortuam  effc,atque  occidtrc:idii- 
oque  mijfam  ejfe  factendam,yt ad Spirituniyiuificatem  yentamw.In  q'toJibi 
duo  proponunt  .Primum,ne  fimpltct fenfui  Scrtpturtt  acquiefcamas^fd  ludamns  al 
legoricti  interprctattonihus.Deindejac  adh^reamtts  ij  s  ,qi4£  fcriptafunt  ,yt  ajfcp- 
tiamur  onino:  fedfubltmins  Jpeculemur,/^  reuelationes  nouas  inquiramti-s.Tam- 
etftaPapiftarumfeda  hdtc  multiim  diucrfa  fit ,longequc  dcterior  acperntctofiov: 
ytraque  tamen  hoc princtpium  tnter  fe  commune  habct,')/^  Scri{)tur.:m  in  allcgo- 
rias  transforment  ,^  faptentiam  meltorcm  ^pcrfeO.iorem  aJJcClcnt,nuam  qux  il 
lic conttnetur.  Vtriquc  comani  cofnfu  hmcP ault fcntentiam  ohtedunt,Literam 
occidtre. Quiayero  locum  hunc adfc tr.ihcndo,nequtter dcprauctn  :neccfft crtt pu 
mum mentem Pauli  declarare : deindc,ad ea,qux.  ex  ipfa  confequcntia  ejjc y 0 lunt, 
yeniemtts..Apoilolui  eo  loco Legem ,Ji  a  Chriftofeparetut,cum  Euangeiiocompi- 
rat. Legemliocat Literam ,quad fme gratta  Deifrtgida  Jit <^  tntjjicax, eo  quiul 
"yfque  tncordanonpenetret:  Jicuti alto  in  loco  CtrcunctftoneinLiteraleappcll.tt,  Rom.i. 
eam  qu£ folum  fit  in  corpore ,quod ft  cxtcrna  tantummodo  ceremonia.Econtr.ixio 
autem,  Eu.ing€lium  Dodrinam Jfintualcm yocat:  quta  Chridits  in  ea  comprehcn 
ditur,quiyiuijicatyerbti,atqj  cjficit  per Spirttum f:uw ,yt  in  animiAnoftriipro- 
fciat.Deinde  att,Lcgem,fieomodo  litcraln  mari.jc-fit ,occidere ,quod nthi l pojli- 
mtts  in  ea  reperire,priiter condenationtm  .  Qupd paulhpoft  dccl.trat ,ciim .iddit , 
Predicattonem  ejfc  mortis.Econtrario  .Uitcm  Euangcliumytuifcirc^quod  itjf-rat 
grattxm  Chriitt,per  quam  in nobis  fruCium  edtt  ad  Jalutem.Hic  frr/pUx cJlPau 
Itferfin:  exquo  nihil aliudcltci potcsl,ciuamdijccrenos  oportere,noncJjcfpa- 
randum  ycrhum  Dci  ^quafi  ahfindcndri  a,  Chrt {to,qu!  cins  antma  eit,yt  pojiea 
etiamonet: ptr  que  folum  eam "i/n.i  hahet,yt  mlm  fit falutarlf . Quid  vcro  pr£clx 
ri  ifti  intcrpretesiEormafciltcct  no:ta.)i  introd.icercyolunt,qHa  Scnpttira^najiif, 
qtiodyuloo  aiunt,  ccreuifat ; atu  in4tar pii£  furf.:mdco)fumque  agttctur.  Ncc  t- 
tnmpltts  cflfnnitatn  tn  alle^ortjs^quam  in  bnllii,qu.ispueri  camjeftuc^  emict^t. 

XX     i 


P 


Uo  INSTRVCTIO 

CertocertittsciT:  Paulum  nunquam  idco^irajfe  .  Definant  igitur  euminteilcm 
producerc,quo  iuuent  cAufam  fmm .  .Ahcrum  quod  fibi proponunt,  adhuc  ma^i/s 
diabolicum  eil  •  Conanrur  enimnos  a  Scriptum  auertercjlit  tn im.tmutionihits 
fui,sliagari,aut  potim  cxtra  Scripturxfmes  errareco^antiyt  linufiHifque fom- 
nia  fua,^  Diabolipr^di^ioi loco  yerbi  Deifequatur.  Vt  autem  de~Vitanda  ac 
repellenda  adeb  periculofa  tentatione  monitt  fint  Chriftiani  omnes,  quem  in  f- 
nem  Dominm  Spiritum  fuum  nobUpromiferit ,  notandum  eft  .Non  enimideo 
promift,ytpr£termiffaScriptura,per  nubts  ^  aeraya^emurfedytyerameius 
tnttUigcntiam  adipifcamur.eaquc  contentifimns.  H&c  cnimfunt  yerba  Chrifti: 

Ioan.4.  c^fffy(;f^gyitsptritusyeritatis,patcfacietyob'K  omnia,qu£a  meaudijftis .  Vide- 
mns  eumnon  promittere  ^pofiolis  spiritum:,qutnoHas  doHrinasfabricet:  fedqui 
foVum  eos  confrmct  in  Euangelio ,qitod ipfis ftterat prdtdicatum .  Deinccps,  cur» 
pofi  refurrethonem ,duobii$  dtfcipults  futs  mentes  aperuit :  nolebatpcrc^rtna,^ 
qu&  Scriptura  minime  continercntur  tnTpirare:  fed  ejficere  ,yt  Scrtpturam  tpfam 
mtellto-crent  .Etycrb,quibus  ybcrius  dattps  eii  Spiritus  Dci ,  quam .ydpoftolts^ 
Nec  tamen  inde  occafonctN  reccdendi  a  Scriptura,aut  eam  contcmnendi fumpf- 
runt  :fed  contra ,  yidemus  ipfos  omne  fludtum  ^  dtltgentiam  adhtbutffe ,  yt  ci 
parerent,n6fquc  fuh eadem  obedtentta  continercnt .  Qmd  adPaulum attinet, 
abfit,ytnos  lielitah  ea  abduccrc  .  Cum  cnim  totm  in  eoJit,yt  etu-s  dulcedinis^u- 
fiu  nos  alliciat ,authoritatemque  ciu-s  comendet,yt  nobis  perfuadcat  ne  qutdfcia- 
mus,autfcire  cupiamus ,niji quod in  ipfa  continetur,  ajferens  ipfxm,  addocendt4m, 
exhor.andum^arguendumlitilcm  cjfc: pojfe nos  in  omnt  cperebono  reddere perfe 
ilositlltnc paticntiam,conf)lattonem  fumendam  effe,yt  tnfjjc  confrmcmur.Ver- 
ho  aute  Spiritmnihil cumfupcriore  loco  aScriptura  diuerfim ftgnifcare hinc ap 
parct,quod  prxdtcationcm fua  S piritus  mintflertumliocet.  .Ad T hcJ?alonicenfcs 

'•The.j.  fcrihens ,posteaqua  monuit  ne  Spiritu  cxtingant,  adtungit,nc  prophetias  affer- 
ncntur.  Qub diclarat,fujfocari  lumcn  Sptrtti^s Dci,Jt  nos  ah  eittsycrhofitbduca- 
mHi:lierbo,inqua,quodnohtsprxdtcatur.Scripturaenim^pr<£dicatio,yeraSpi- 
rttus Deiinitrumeta funt . Quocirca omnes  tUos pro  Diaholts  habcamas ,qui  nos 
ah  illts  aut claculum ,aut  aperte tn  alia  dtucrticuia  ahdttcent:c6fque ceuycnenU ie 
thalcfugiamm.^dhxrcamus,  inqua,puro  ^ftmpLct  yerbo  Dci,inquoplenifii 
mamli  oluntatis  fu£  dcclarattoncm  pro  tulttiac  rogernws^t  per  S  piritum  fuum(cu- 
imettaofftctum  eft)yelit  eam  animvinoiirts  infgere .D tcamus cum  Dauide:Do- 
mine,aperi  oculos  meos,^  conjjdcrabo  mirabtlta  exLcge  tua. 

V\ARIIS    MODIS     LIBERT INOS    ^BVTl 

lierbo  SpirittiSjquodfempcr  in  orehabent. 
Cap.     X- 

PR£ter  id quod nuper diximtfs ,  notandum  cft,eosnullum  poffe  aliqua  de  re 
ferrnonem  inchoare ,quin  nomcn  Spirttiis  fxa:ttm  ab  eU proferatur:yixque  bi 
.  nasclaufulas  conttnuarepoffunt,quinf,hinderepetant.ldyerb  nonfoluminy- 
na  ftgnijicatione:  fed  qucmadmodumrufiicaniparochifimulachrum  aliquodquin 
quc  aut  fex  fanCiuhs  accorHmodare  foient ,  yt  totidem  ohlationum  generibus 
ornentur :  fic  ganeones  ijti  ,nomen  S  ptritns  ad  omnia  appitcant,quoties  ipjis  com- 
,    modumliidetur,yt  omnibns  modts  rcs  fuas  agant:  aur  faltem  commune  ex 

eoci- 


ADVERSVS     LIBERTINOS.  j:i 

eo  cihlsomnihts  condimentumconficiant .  Verhum  Dei  jpiritumejfc  aiunt.f^p~ 
tnintfs quidem  femel hac locutionc yjiis  eJ}:in(]uiens,Veiha  qu£  ego  loquor,Jpiri~  loan.<. 
tus  &y ita  funt. Sjdneminiduhium  efj-guin  int<llin-dn>fvktfuiffh-irualid.  pjp-^ 


ac  yiuijicaye.Nam  de  ipfias  corpore  edendo  agehatur:Qu()d  Capernait^imagi- 
nahantur  feri  modo  aliquo  carnali .  id  autemnonita  ejjedcclarat.     Quodad 

hunc  articulum  pertinetinuUa  controuerfia  e(},quin  QmujJoCtring  Dti  ftjhjyj- 

uialis .ficuti ctiam  docemiis.  Fanaticiyero  isli,  mhtlaliudin  ltno^uagerunt,quo 
quidfiht  yelint,i^oratur:nifi  quodnouum  quoddam  "Verhum  taquam  phantafma, 
nitunturfahricare.ChriJlum  ettam.J^ritum yoiant .  Paulusei  Jemelhoc  nomen, 
fidnonfmplicitcr,attrihuit.Vocat  enimjj^iritum. id cjljdnimam  leo^u>:pvnptPrPf 
quodfne  ipfofityeluti  mo)tua,ficuti  iam  diximus.  Veriim  hejli£  ijl^  omniafne 
ratione  confundunt.nihilque  ponunt  interFiliuDet  ^Jfiritum  eimdifcrimints. 
Ku  omnes  modos  refcro,quthtis  ipfytuntur.Nunqttam  entm  fncmfacerem.  Hxc 
folummodo  exempU  allegare  yolui:quofdeles  omnes  moneam ,  ytf  ah  cts nomen 
^irituinominart  audiant  ,ohferuent  in  qua  ftgnifcatione  accipiatur.ne  fe  confufis 
rchtis  implicari  fnat,quih!n  ratio  nuUa  autfentetiafuhie^aftt.P  r<£terea,notandU 
ejlchmfc  cofufe  ncmenjjiirittts  applicant  adomnia  qux  ipfs  in  menteycnerint, 
nonfolum  auditorum Jenjti6  perturhare,ea permijcendo,  qu£ dtjltngut  necejfe  fo- 
ret-.fed etiam  illudere,fuadentes  ipfts  fejftrituales  ac  plane  dtuinos,  ^  iam  cum 
^ngeliijemiraptos  effe.In  quo  etiaopttmos  quofqueinitio  decipi  facile  eJ},quoad 
perjbedum  hahuerint ,qm  Jfe^let  h^cjfiritualttas.  Hac  autcm  dtco,quodmao-na 
ftt  honts  omnihus  ojfcnfio,ciim  magnam  leuium  hominum  multitudincm  yident  ycr 
bum  Dci adlihidmem  fuam  trahcntium,atque lihenatem  Chrijiianamyertenti- 
um  in  diffolutam  licentiamcarnU:autdumfermocinantur  de  Euangclio ,  intcrim 
turpem&*  fagittofamyitam  degunt ,  ^-operihttsfuis  Deum  hiafphcmant ,ore 
(rloriam  ei  trihuentes .  S i  quifigitur  yir  pitis  in  manm  iftorum  impofloruminci- 
dat,atque audiat  eos  de  Jfiritu  tantum  yerba  facere  :  verbum  Deinihtl  aliud 
quam  Jhirttum  ejfe.fimtliter  Chriflum  effc  Jj)iritum:n6fqu€  cum  ipjojfiritus  cjfe 
oportcreiyitam  etiamnoflramffiritum  ejjc deherc'-prima  ftcte  ytdcbunturpicta 
ti,sJludioft  homines,^  ardenti  7;clo  pr<edi  ti,  quthu^  moleftum  fit  yidcrefic  poUu- 
tumyerbum  Dei,^  omnium  yttnperio  expoft:um  obflagittofam pfeudochrijiia- 
norumyitam.Sic  incfcatits,bonam  de ijs  optntonem  conctpiet:  qua  tn  amorem  eo- 
rum  inducetur,(^  eis  quodammodofdcm  adhibehit.  Pofiea  Dcro,  yenenum  fuum 
euomere  incipiunt,^  defuhlimi  tUofermone  decidunt,yt  inquit  ludaSjin  doCiri-  £„;['" 
nam  btluinam.N  am  ,poflea  yidebimmnuUumqualibetproftttutdi,  libidintejcorta- 
torem ,nuUum  latronem,nuUur/i  ex profligatijhmis  ac  penim  dejfcratis  homini- 
hus  cjfe,qui  coprogredi  auftt,aut  l/t  omniacrimina  approhet quantumms  execran 
da ,quemadmodum prohi  tfti  ffiritualesfaciunt .  Quidergoi dicet quijjiam :  m 
piQptereaJJrritus  nomen nohii  fujpe^^hmejfe dehetlAJimm&^ro  :  akjita  me^it-. 
id  cogitcm .Eam  oh  rem  ab  initio  dtxi  nos prudentes  ^T^sircmJfeclos  ejje  oporte-i 
rc-.no^ytipfum  ajj;crnemur,aut  rideamusjcd^ytqucm  in  yfum  accommodetur.pofj 
fima^s  difccrnere . S i  quis  igitur  hominejimplicem  ^  candtdum  animaducrtat ,mo-^ 
nenteml/erbum  Det  fj>trttuale effe,quo  animi noftri  tnfde^yitdifanOitate rc 
formentur:filoquatur de  tnuocatione nomints  Dei ,de  bonvs  opcrihiis,ac  pijs  Chri- 
ftianorum  cxercitijs,purum  ipfo  rum  l/fum  ex  Scriptura  dcmbjlrans:fi  yere  acfine 

XX     ■♦ 


j,,  INSTRVCTIO 

yllofuco ca  traStef.fiyttnitatcm  eorum reprthcndat,qui in  ^rtmorilm folum la~ 
lijs  luhcnt  yerhum  Dei,  atquc  moneut  in  aliimifum  funiendttm  effe ,  vi  attente 
auiiatiir jadiuiHtiir  ettaw  ahaliji,rn reprehendendn  ac corrigendu l/itijsjquihus 
hodie  fcatct  totM  nrhis .Vermi  fi  qut^  audiatur  longa  ytrhorum  amha^ci^circui 
tulitem ythrumfcndus  eJ}cifermo,ac  (ju£rendum  (juidji^nifcareyelit.  Qujjd  fi 
ita  circumire  per^at,(^  imblicare  fermoncs  fttos  fmHofis  fexthm,  ft  ferpentes 
catidam ,tum  adclaram  lucem pertrahatur  etiam  inuitm:  acfi  latro  aliquls  autfce 
leihis  e  latihidis  fuii  educeretur.  En  quomodo  diftin^uemus  trtterlumen^  tene- 
hrASjneth  omntum  ahominationum  1/oraginem  cum  miferii  iftis  prxctpitemur: 
dum  putamm  nos  enrum  opc  in  coclumfuhLttum  iri.  Vnufijuifque  cttam  "ytdet  auo 
iure  ac  tttulo  Spiritualium  nomcnjquogloriStur^lifurparunr.adtol/tChrtfitano- 
rtm  nomen  pr&  iUo  nihili  putent, 

DE     PRIMO    ^RT  ICVLO     DOCTRIN.AE 

Lihertinorumiquo  docentynicum  tantum  S piritum  immortx- 
lcm  cffc.Cni  adtuncla  eftdeclaratio,quomodo  id  Scri 
pturxl/erttati  aduerfctitr. 
Cflp.     XI. 
T  .Am  adqu£flionum  tra[\ationtmyenitdum  cfl,qu£  in  hac  infaelici  feCtafuntj 
^  'velutt  articulifdti.Primumj^Vt auiftcato  ordiantur ,hoc fiatuuntiVnicum effe 
tantiimjfiritum  Dei,  quijit ac~\'iiiat  tn  omnihus  creatttrvs  .  Itainnihilumredi- 
gunttum  human£anim£,tumangelic£naturieef[intta.  T amctfi  refeJlendt  ijl ius 
errortscaufa nihilproferrem,atque  ohmutcfcerem omnino.nemo  tamcnftni  iudicii 
yir,tantam  ahfurdttatem  n'o  ahhorrcret .Verum  quanta  ahominatio  fuhca  lateat, 
uuidediuerfo  doceat  Scrtptura  ,  demonflrandum  efl.  olim  quidem  interyetcres 
Phtlofophos  nonuUi  jucrunt  adeo  f.tnatici,yt  im.tgmarcnturlinicum  tantumfhi- 
rttum  ctjc  yhique  dijfufum,omniaquc  animantia  motu (y*  fenfu pmtdita.eiitseffc 
partes,qttA  ah  ipfo projicifccrcntur,^  ad  ipfum  toiidcm  rcdtrent.  Sedquta  ratio 
^  ixpcricntia,repugnant ,  ncmo  ynquaw  wodcrati  ingenij^ir  (de philofophis 
ethnicu  loquor)tantam dcmentiam  non  tmprohauit.S tipcrtiis  fecJa^s  quafdam  nomi 
nauimiis,qu£  olimEcclejiain  Chrifli.tnam pcrturharunt  di.ltno  non  omnino  fimi- 
lijfedtamcn  multitm  afjini,  Nempe,aichant  an.mas  ac  coelcfles  fpirttusex  pro- 
prta  Dei  fubslantia  conihtr£,yt  ardens  carho  cx  tgne  aJfumttur.Lihertini  liero, 
'ytomnes  H&reiicos  qttt  ynqu.tm futrunt ,tmpudcntia  fitptrcnt ,ad  yetcrcmislam 
ethnicorum  imagtnac.oncm  rcdtcrunt  :  Vnicum  effc  fjiritum  dijfufum  yhiquc. 
.^hfurda  muita,qui£tndtfequiintur,hic  minimi  traciabimtfs.  Ea  eniminfuum  lo~ 
cum  dijfcro  .  Nunc  tantum  cffemi£  quajlionem atttngam .  Citm  igtturlinicum 
tantumJpiritumJiatuunt,fnj^unt^ngelosnihiLtltud,  quam  tnJj>irattones  aut 
motM,no  creatur.ti  ejfcntta  pixditas  tjje.^nimarum nojlrarum  loco  attmt  Dcum 
'Vtuerc  tn  nohiS,yegttare  corpora  noflra,nosfuflintrc,atqucomnesl>itales  acliO' 
mesejficerc  .Prxter  altos  autttn prxtexcus ,dc  qtnhns poitca  loqttemur,hoc  prin- 
ciiiuui  fummr.nos  non  foium $crtptkra,ycyiim etiam  nttttradoccri  ,fhiritum <c- 
ternum  Dct ,Jontem atque  orio^incm  rcrum  omntum  tffe  .  Quod ipfts  libenter  con- 
ccdmtis.Stdnon  indejequitur,ipfum crcaturts,yt  ejjcnt ac  j uhjijicrcnt ,non  dtdif 
fe.H&c cntrn IfaLdc diucrfa funf.crcaturas  omncs  a  Dcoproficifci, i^  quoda Dco 

creattm 


A  D  V  E  R  S  V  S     I  I  B  E  R  T  I  N  O  S.  fi4 

treatuefljffumefjc  Deum,Inij}fn  fummJnfjuit  PttulM,ac-yiumui,Vnde  merito 
<renm  ipfiHS  nomindmur.  Verumid  quidem-.fed  non  f^nrfcat ,  Deum  effe  natu- 
ratntUam  fj)iritualem,  (juxhabitat inhomme  .  Inipfn  quidem  fhftfiimM:  quod 
fHndamentumnoftri  in nobts tninime fitum ft .Std inter opn-s ^  authorem ipfum, 
ma«-na  efldtffertLntia.Nuncaban^tkrumtra^atufuperfdeho.  Quahyero  id 
eft,negare  homina  animamiieram  fuhflantiam  accreatam  effe?  Nonne  horren- 
dumj/octntereos  c^uifeChrtslianosyocantyinduhtureuocart  i  Veruntameri ciim 
fii.  acciderit ,  hellas  ipforu  rationes  audiamtn.  Vnicuiefi  tantitm  Deti,s,qui  yerk 
fit.Fateor  ifednon proptereadefinimtu  in  eofuhfiflere  :  qucmadmodum  nos  femel 
creauit  eaconditione,nofque-iiirtutefua  tuetur.Pauln^,  inquiunt,  yocat  Deum 
folum  immortalem.Mihil^ero  heneconuenitcum  Paulo.SedtnteUtgit  Deumjo-  i.  xim.t. 
ium  exfeipfo,^propria  natura  Iwc  priuilegium  hahere,ita  ytfit  immortalttatn 
ori^o . Quod autem exfe hahetjjoc ptr ^rattam  fuam  communicat animnnofirtSy 
pojlfjUam  eas  ad  imagtnem  fuam  formautt .  Enl/altdiftmx.  argumentationes  ad 
confundenda  omnian>t  Dcusfat  creatura,(^anima.  humana  in nihilum  redt^a- 
tur.Si  diahoiica  ifla  opinio  coarguenda efl ,tam apertdifunt rationes fvt  tejiimo- 
'nijs  Scriptur^armari  mivime  nectjfe  ftt .^nima  humana  ignoranti& ohnoxia  eft: 
HocDeo  compiterenonpotefl.^Ajfeciionihui  ohnoxiaeJl:Hoc  nihilo  magts  Deo 
conuenit.  Quidliero  de  inconjlantia  ^  mutahtlitate  dicemns^quidde  imheciUi 
tateeiui  atquefragilitateUjutdtandemdepeccatol SophidictifrofeCioetLxfijni- 
hiv.fuis.  nthil  projicient,  dum  inquiunt  opinationem  tantummodo  effe  in  homine, 
non  Spiritum  Det  ..Accedatenim  Quintinuiipfe,aut alius  apoftata  ex  eius  co- 
horte  ..Audehitne iadare  fe  omnia  ^fcire^  0^ pcjfe^  l d ([uidem  afferet  fat fciOy 
fiioiUo  incogntto  idtomate.Verum  hocnonadmitto.yt Deus  omniafciatincoelo, 
idem  autem  ipfe,ciim  in  homine  efi,aliquid  ignoret .  Porrh,talts  eorum  imagina- 
tio  effyDeum  afeipfo dtuerjum  eJfe:quod  alius  omnino  in  hoc  mundo  quam m  coelo 
fit  .Nonnemulto  me otio ahundareoporteret,fi profiigandis  htfce monflris  diUT 
t  ius  infijlerem  ?  Quamo  hrem  nefruftra  tempus  in  eo  confumam,  mihifx  t  erit  digi- 
to  comonJiraJfe.C£terum,dodrina  Scripturd fmplex^  aperta  efi,Deumformaf-^ 
fe  animasnoftroi  ad  ftmilitudinemfuam:  qu&  ficin  corporihtisnoflnshahitanty 
"Vr  cum  inde  excedunt^^^naquxque  adeum locum  redeat,quem fibi  ipfa  in  hoc  mun. 
do pr£parauit:ali£ in  quietem  ^  confolaitonem: alt&  inanguiitoi  (^  tnrmema., 
tnferorum .Veriim  de  hoc  ita  ahunde  traclaui  fcrthens  aduerfus ^nal>aptijiai,yt 
ampliusyerhafacerefuperuacaneumjit., 

QJ-  I  D   L  I  B  E  R  T  I  N  I    CENSE.y^NT    D  E 

Dtaholo,mundo ^^  homine  afcClafua  alteno.Econ- 

trariolieroyquidfentiendumjit. 

Cap.    XII. 

QV£ret  igiturhlc aliquis,qu£ fit  eorumopinio  deDiabolo.  Refpondeo,ipfos 
eumncminare ,  ^  deeo  toquijfedfuo  more  ^  fenfu .D iabolum  enim,mun- 
dum j&^ peccatum accipiunt pro  tmaginatione,qu&  nihil  eJl.Talemque  hominem 
cjfe  atunt,quo.tdfittn  ipforumfecla  reformatus.  ideo  htecomniayno  yerhocom- 
prehendunt,nempe,opinatione.  Quo  fignijicareyolunt  imaginattones  tantiimfri 
uolas  ^  inanes  concipi  ,ciimaliquid  dedtabolo  dut  peccato  opinamur .    Nec. 


,,,  '  INSTRVCTIO 

folum  (^eDiaholo  loquuntuY^vtde^ngclu,  cenfcntis  ipfos  effc  infpirationesef' 
fcnttA  vacuaafed .timt yMAS  effc  coo-ttationcs,cju£yyelHtt  fr^mniit iobiiuionc 
' o^rucndi funt . Qujtd a,d ptccatum  Attinct ,non foiitm aiunt  honi priuationem  effe: 
fcd  efl  iflii  opinatio,qu£  euancfcit  ^  aholttur,cum  nuUa  hahetur  eins  ratio.  De^ 
nicjucficdeeo  loquuntuY,-vtPauluideidt)lti .  Citm  enim  ait  idolum  nthilcjfc,in~ 
telligit  tdfolum  in  apprchenfnne  imperitorum  hominHm,citra  ratione  autfunda- 
mentumfirumcffc-.ideoqucnuUo  loco  hahcndum.  Sic tft: ch  tendenres ,yttclUnt  1 
difcrimcn honi  ^  mali,docent non  tffc  amplfi^t-s  tnhercndum  opinationi,cum  aho-  ' 
Ittum  fit peccatu-.jitdtilmque  cffcyacfi  altc^Hidforet,  de  eo  ampli;ts lahorare.Simi 
liter  homincm componunt  cx  corpore  tpftiti,<^  opinationciinquientes  hominem 

.:.■  naturalem anim.t^n  hahcrcdiaholi  ^  mundi  partictpem :  ideoquel/eluti  fumum 
fr£ tcreuntem  tffc/ninim ccjue perrnancre .  Nunc  a d  puram  Scrtpturdt  dndrinam 
'yeniamtis.Docet enim  Diaholos  Spiritiismalt^nos  cffe,atti  nohifcum  afiiduehel 
lum  ferunt,l/t  nos  in  exitium  ducant.  Et  cjuem.tdmndum  £tern£damnationi  de~ 
fiinati  funt/icnohts  in  idem  exitium pertrahendtifempcr  intentos  effe.  Item  effe 
jnflrumcnta  irs,  Dei,cpux  ipfim  yindiCtam  excc^uuntur,incrcdulos  ^ rehcUes pu~ 
niiint,nos  exc£C.tnt ,0';mr.tm  exetcent  tyrantdcm,yt  ad  omne  fta^itium  incitent. 
Utsomnthmreferta  ef\: Scriptura.juntijue  adeo  yul^ata  tef}iriJonia,~)it  ea  necef 
fe  nonfit  adducere  .NtfitgiturScripturam  ahifcerel>climu4,res  ipft  perfe  omnint» 
fatvs  aperta eJl.Vcriim hk aftutiam S athan£  animadnertere  oportct .  Nihilefiy 
amd  wapi cupiar,<juamytnos  cx  improutfo  adoriri  ^  intercipere poJ?it. Quar/t 
"Ve/o  mcliorerattont  intre  potcfi  ,quamyt  nohu  fc  imponatptitputemui  ipfum  nuf 
quam cffc,nc cjuis  ahcofbi caueati Quaohrem,ytdemits quatofit odio  hahcda  hdtc 
docirinainonfolitm  cjuoJ  .tduerfeturlierttati  fcd  quod  pernicinffitm.t  ftt  omnium, 
qute ~)/nquamexco?'itari poJfunt:e6que  tendat,yt  m:fcrai  animas  dtripiend.ti,  ve- 
luti prxdam,di.thoio  cxponat,fuadcndo  nuUo  nos  hoilcinuadi  aut  oppuo^nari,cum 

|oaD.8.  fimiisyclitti  oues  in  med.o  luporum,yelpvt  Scriptura  eos  nominat,leonum  rugien 

tium.Atundinomtn,in Scriptunsyarte  acctpitur .  Scdciimfumitur  in  maiampar 

tem  jfo^nificat  corruptioncm  ,qu£  proptcr  peccatumcj}  ingcncve  humano.    Vnde 

manant  yitia  omnia,qu£ah  hominihm  admittuntur:  amhitto,auaritia,odtum,de~ 

tradio,  heluattoJupcrhia.formcatio,arro^atia,  ^  ormtum  malorum  fons,incre 

dttlitAs.Porro  omn  sl/ittoft  na:ttr£nojlr£cuptdit.ttes,Zj^  omnem peruerfttatem, 

qu£ybique  terr.tYiieQ,fuh hoc opinationtslierho fcpcltre ,n6nne ide  e4l ,acfflatti 

marcyniuerfum ahforhere  yellent?  Scdq:iem,-td/nudumdiahoiorummemoriade~ 

hrc  nittintur,n£  arnpiim  pr£C.tucndt  catf.t  yigilcm4<,fic  ohiiutonc  ohrui to imt 

qutcquid  trodtt Scriptura,  de armis  (<p  injlrumcntis ,  quthits  ah  hoc hofte inuadi- 

rnur.nonl/t  dcjhuaatur ,  fedneylla  de ijs ia  mentcml/eniat  cooitatioj  quoadle- 

thaittcr perciifit  fimui,^  "i/uinm rcceperimtts^quadnulla  curatione fanari pofitt. 

idemfaciunt  dc  peccito .  Q^id quxfo  altud cfl pccatumyocare opinationem,nifi 

laru.t  tpfumtcgere,ne ampitm perfptci p^fit ,qtitcqttidmAli  inferat  ?  Vrgetadto. 

Scripturaytmonitifmm,quampc^tiens  yeneniijit peccatum:atque  hortaturyt 

vifortiter  omnijuejbidio  ^  dtiigeniia  ohftji-arms.  Tam  diitgenter  oftendit qut^ 

h  fit  eim  natura  ,  qu£  ra<lix,quales  fruilm indenafcantur.  Necimmeiito,  EJi 

cnimperqnam  ncccjjarium.  Htnc perjpici  i)otejl,quof}>iri:u  mtfri  ifli  aguntur: 

dum  l.auc  docirtnam  adto  neceffmam  nmfoium  obfcurare,fcdin  mhilHm  omni- 

ntf 


ADVERSVS     LIBERTINOS.  ftf 

no  redio-ere  yolunt.  QuodaclhominemfpeC!at,Scriptura  docet  animamipjiw, 
€X quo auerfu^s  ejl  aDeo ,i^norantix.^yanitatvipienam  ejfe ,  peruerfitate  ^ 
rebellione  mDeum refertam,mdo  deditampifi6lam  atque  oppreffam  infirmitate. 
Neque  tamen propterea  dejlnit  eam -vocare creaturam Dei,hahentem  tnfecondt^ 
tiones  naturales,quihHi prxdira  ejia  Deo :  nijiquod  omnia per peccatum  corrupta 
^  deprauatajunt.  Quamohrem  ex  Scriptur£fententta,antma  efi:  fuhflantia  J^i" 
rttualis,fenfii(^rationepr£ditajquihtfi  inteliigat ^ diiudicet: prxdtta etiamya 
luntate,qua  deltgat  atque expetat  ea  adqu£  fertur  fuomotu  .  Nos  quidem poilett 
tnonet  Scribtura,  peruerfam  in nohu  ejfe  inteUigentiam propterpeccatum,itayt 
cxci  fimus-yoluntatcm  etiam  malam  ejfe,yt  nihtl  niji  iniquumahea  manarcpof 
fit.Sednon  ideo  anima  dcftnit  in  ejfcntta  fuapermanere  ,ac  retinere  quodnatura^ 
ltter,&  luxta  ordinem  aDeo  conJlitutum,non poteji  ah  ipft  feparart  .N onne  igi 
turnimu  tmpudentsrrefjtuntyeritati,  qui  animam  ,imagtnationem  tjfefnmnt, 

hrdtterquam  quod  hommem  adducunt  ad  io-norationtm  fut^ytnuUa  amplius  animx 

J       ^,'    .     j  -r.  ^     t^       I  i     ■      /     jMatc.U, 

fuifcUtcttmine  tangatur,quam Domtnw  tott  terraruorbt,a  nobn pr^Jerrtyoiutt^ 

D  E    O  P  I  N  I  O  NE     L  I  B  E  RT  I  N  O  RV  M 

qua  fentiunt^ntcum  Spiritum  immortalem  omnia 

efftcere.Qui,  peftts  lateatfuh hacfententia, 

Cap.    XIII. 

POfleaquamynicum  Spiritumfuo  arhitratu fnxerunt ,  defiruBvs atque  aholitU 
tum  .Anoclorum,tum  dtaholorum,tum  etiam  animarum  naturiiiaiuntfolum  hitc 
Spiritum  ejficere omnia:non yt idf^ifcent,quod  docet  Scriptura^dc to  loquens,  Ephc.i. 
omnes  cre>tiura.s,'yt  in  eo  fuhfijiunt  Jic  ahipfo  guhernari ,eius  prouidentt&fubdt- 
tas  effe,atque  fngulas  in  ordtne  fuo feruire  ipjm  yolunt(tsi:fed  quicqutd in  mun* 
doft,opus  ipfwi  dtreCio  cefe7idum  ejfe.lta  nuUam homini  yoluntatemtrihuunt, 
acji  tjfet  lapti :  atque  omne  bont  (^ malt dijcrimtn  toUunt:  quod  nthtl  eorum  iudi- 
ctoperperam  a^^i poJSit,  citm  Dei^sfit  author  omnt.m  .  Vt  ahttm  res  aperttits dc- 
claretur,exempLim  altquodfermocinattonti  eorum  adducam .  Cltm  aliquandopor- 
ctti  tUe  Quintinuifone in  locum  ventffet , l/hi quidam  tnterjecm  tacehat,acque 
tUic adejjet  aliquisyirptu4,qui p)di  horrore  diceret,Hei  mi :  Qm  hocfceltn  admi- 
fttlfiattmiUe  P ictrdicofermone fuo  reJfondit:Ego,fifctreyis,admiJi.Tum aitev 
'\ei«tiattontti*{.Tune,mquit,adc6Jceiefttises^.Exccptt  Quintinm.Is nonfum, 
fed D eus.Quijinquit atter,  fmtne tmputada  Deo cnmtna,qu£ puniri  iuhetfTum^ 
putidtKideyenenumfuum  magiieuomere ccebit,inquiens:  Itares  hahet:  tutpfe 
admiftfii,ego  admtfi,Deus  admiftt.  Quodentmego  aut  tufactmm,  Densefficit. 
Quod etiam  Deus  facit ,tpftfactmtis.N am in  nohtf  eJi.Hoc conceJ]o,imputandum 
eJfctDco  peccatum.aut  conciudendum  nuUumin  mundo peccatumjieri,citm  nihil 
jicquodnonfat  a  Deo.Stc  omne  boni ^  mali dfcrimen  toUttur.Vndcfcquetury 
nohtsnon  licere  aiiquid,ytmalum,l/ituperare,cum  omniafintopera  Deiilicebit- 
que  Ijomtnihiisyeiuti  laxis  habents  qutcquid tn  mentemyenerir,peragere:nonfo 
litm  quiafumus  excra pericuium  peccandi,fed etiam  quod  d  fydertum  aiiquodcohi 
bere,ftt  impedire  Deum.Exempii gratia.ScortatuseJl aLtqui-.i  Vttuperandttsnon 
eJi.Nam  Deo  trrogaretur  hiaffhemia  .  Concupiuityxorcmlftctntjuiqutjptam^ 
EapottatuTjftpoteJi  .Certoentmfcttjfe  nihil  a  yoluntate  Deiaiienumjaccre^ 


jp?  ^K  S  T  R  V  C  T  I  6 

Quh(lttdf3i'tun.u  attinet: Qut  tttf  arripere poterit  aut^vi^Mt fuhtili aliqua  ratio~ 
ne,iiud.iacr  idftciat.Nihileniwfufcipiet  quodnonprobetur  a  Deo.  Qtiirapuit 
omnia  <jh£  potuit,ne  muUtm de i/s  rcflituendn  laboret .  Ncque  cnim  cunuenient 
ejl^ytDen-s  corri^atur.Po^}eaquid.irnfir£clarai  iil.vs  f^cculationcs  in  commodum 
juttmyertunt.Nam  quicqmdjit,>iccfc  .tttingi  yolunt,nec  Dcum  quem  ima  <finan~ 
tur,quicquam  a^cre  quodcisnocumcnto  cffepofit.  Si  quis  atitem  dctrimentum  iri 
fe,aut  honorum  iaCltiram  tulit ,ridcnt ,eaquc  omnia  optima  cffe  aiunt :  cos  etiam 
liti^are  cum  Dco,qutfccleiii  authorcs  acctiftnt  .S  ed  fyel  mtnimtu  eorumdi  <fittts 
dttingatur ,heUartim  tftarum rationum  ohltti,fiattm  in  Lilem  brorumpunt,nccylli 
fiom.ichantur^vehementiiii.Htiloriam  iticund^m  hicnarraho,qua  oftcnd.tm  quij 
niiyCitmmaximcneceJJe  eflyprofnthtecdiliria.Luteti^quidaccido,  fniittsfeC\£ye 
nenofc  imhutn^  er.it, yttam  nihil  malum  effe  iudicaret  .^ccidityt  cum  is  aUqtt.m 
do  Stepharium  k  Fabrica  tnuifret  ,cHm  qtio  aUjuidlfyj  hahebat,eumc!ue  moejtum 
rcperijfet  fropterjamutum ,  quieo  dereUilopecurnam  ^Uquam  fecum  abflulerat. 
PriUiptiayero  trtjhtis,  caufa  erat,quodyerebaturne  aUcubi  abuteretur,apudne- 
^otiatores,tpfitt4nominc.Cerdo  ille  rogauit ,  qttideummale  haberet .  lUe  tribits 
yerbis  refj^Oudtt,'^^ er.Wyirpaucorum yerborum. Statimcerdojtfc attolles,quci~ 
riexp.tnfis  altsfupranubes yoUturuf, Stephanum  reprehendit,quaft  blafphcman- 
tcm Dei>m,qu:d etm opus  nequitiaml/ocaret:  curnquc  Dctnfaceret  omnia,nthi[ 
ccnferidmi  cjfe  malum.StephanttsJcicnsfe  nihil  ratiocinando  cum  iUo  profeCiu- 
rum jl/noyerbo  fermonem  eiii4  abrupit  .^Uquotpoftca  diebta  accidit ,  Dei yo- 
luntatc,  yt  huicphilofophailro  i  erdornJamulu,s  quidamfurtumfacerct.lUe  quajl 
furore  correpttti  hac  &  lUacdifcurres,  aUqnidde  famulo  audire fatagehat .Ciim 
nonrcperint  horninem ,ad S tephani  domum  acccj^it,yt  conquercndo  aceiulan- 
do  animum  (tUeuaretfntim .  lam  (oepcrat  conuittorum  aceruQs  injurem  tUum  ta~ 
{larCyttcjueyUertM  pro^reffurits  eratjcitm  Stephanttsjtc  ei^tsfermones  intcrrupit. 
Quid^.  S iccine ,att ,hl.ij phcm.tndim  eji^  ^npoffumius  accufire  Dcum?Si  ipfl-  lyoc 
fecerit,potittf  laud.mdm efl.phanatictts lUe fmlicrhiSjquthtis  anteal/fus  erat,yi 
dtiSj&'  pudorefujfufps  ahijt.nix-  tamen  propterea  reftpuit .    Hoc  excmplo  doce^ 
mur,quomodo  Dominus  infanos  ijlos  experientu  tjfa  confttndat :  neqtie  tamen- 
hocctiprojicit,  quominusperttnactterinh&rcantdc.'fie<:ti£fuiS,:pofiidentur  cnim 
adiabolo,qui nonf.ntt  ca quA  oculis  eorum  ohit:cia  funt,cernerc.Notandum  efl  ex 
hocarticulo,'ria  admodttm  execranda  confequi.  Quorum  primum  efl,hoc  concejfo, 
nullum triter  Dcum  i^  Diaholumdifcrimenfore:yt(;tiam,reycra,Deusquemno 
his  fabricant ,idoiumeft  di.tholi4  tpjis  detertus  .  u4lterum,  qi.od homincs  nuUa  am^ 
piius  ad  yttandummaium  confcicntia  mouchuntur:fed  belu£,  nuUo  rerum  habito 
dtfcriminc ,fequentur appetittim fuum .  Tertium,qii(idnemo  iam  audchttde  reaU- 
qua  iudicareffed  omniaprob.tnda  erunt:fcortationes,lromicidta,furta,  ^  crimina 
cmntumfagttiofijlimapro  laudandts  facinoribus  hahcnda  crunt.Vt  hic  arnculm 
tneiius  cxpedtatur,de  hts  tribHs  ordtne  tradandum  erit,  qu£  confequentia  ejfe 
oflendt:eacjue,dirntisfundamcntii (^uibui  ahutuntiir, refutanda. 

Quo' 


ft  D  y  E  R  S  y  S    1 1  B  E  R  T  I  N  O  S.  -  f-7 

Qjr  O  M  O  D  O    CONSIDZR^NB^SIT 

woutdtntia.Deiyquaejficitcmnia:c^uotnodoLihtrtinideea, 
loquenteSjOmniaconfundunt  .  Qug.  prima  ejlfupe- 
riorisarticuli  confequentia. 
Caf>.       XI III. 

NOi  negamns iffijtiuin omnia  fant Det-vcluntate.  .Atc^ueadtl  cunt  decla- 
ramus  curdicatur  omnipotcns,pote^atcm  in  omnibuscreaturU  efficaccm  ei  q^^  4, 
triluimus:at(jue  docemusp>tftmel  creauit orbeml/niucrfum,  fic  etiawitfumre- 
^ere,manum<jne  operi  femper  admotam  habtre^lit  cmnia  infiatufuoconftruet, 
^  arbitrio  fuo  difponat.Vr  faciltus  txprimam  ciuidhoc fihiydit:  aio ^nobif  con 
fiderandum  effe ,DeHm ,inyniuerfi adminiQratione ,trihus  mcdisoperari .lEjle-  "T  y  ■  '  /  (■ 
nimprimum  yniuerfali/i  operatiOyCjua  dirigit  omnes  creaturas  iuxta  conditiomtn 
^  proprietatem,quamfingulif,dum  eas  formaret,  dedit .  H&c  guhematio  nthtl 
(fliud  ej},quam  guodordinem  natur£ yocamus .  Nam  cum  infdtles  nthildiud  in 
diYpofitione  mmdi agnofcant,quam  quod oculis  intuentur,  idt oijue  naturam  ye- 
luti  dcam  conflituunt,  qu£.omnihu.s prsfit  ac  dominetur.h^c  Dei  yo/untati Lus 
tribuenda  eft,quodtpfafola  moderatur  acrcgit  omnia  .  Qitocirca  cumfolem,  hi^ 
nam ,^ellAS ,curfuru fuum confcere yidemus ,exiilimcmi!s  ipfa  ohtdire  Deo,ipfus 
iuffa  exequ  i.neque  idtantum,fid  Dei  quoque manugubcrnari ,iitri^ue  omnia  e- 
iiisyirtute .Sic climrerum terrenarum  curfum  cernirnKS ,tribuenda  Dcoomnia: 
creatur£l>cro  cenfend£,yeluti inflrumeta  in  mxnu  ipftus,qu£.  quomodocunque li- 
huerit jOperi  applicet .Vniuerfalem  iflam  prouidentiam f<epe  attingit  Scriptura^t 
difcamtisglortamtrtbuereDeo,inomnihus  operibus fuis . .Ac pritcipue hanc fuan^ 
yirtutem  noVti  Dtm  commendat ,yt  cam  in  nobis  agnofcamus^quo  exuamur arra- 
gantia,qu&flatim  innobis  exurgerefolet,fmutatque  nos  in  tpfuis manu  effe ohli 
ntfcimur.Huc  pertinet  quod  .Athenn  diceh.xt  Paulus:Ipfe  ef  in  quo  l/iuimuSjmo- 
ttemur  ^  fumits.Itienim  admonet,nift  nos fuflmeat  manu  fua^l/el mtnimo  tern- 
poris  momento  fiare  nonpoffe ,  cum  inipfofuhfifiamus :  atqueyt  animx  yimfiam 
per^yniuerfumcorpus  ejfundens,membra  agitatific  nosyiutfcari  ,a  Dec,aquo 
^uicquid  ejt in  nobts facultatis  autl/irtum  obtincmus  .     Hjc  tamen  yniucrfaJis 


operatio  Dei  non  prohihet,  quomin!ts  (injruU  creaturs,  turn  incG:lo,tum  tntcr- 
ris,qualttatem  ('<;'  naturam  fuam  retinetnt ,  propriamgue  inclinationemfcguan- 
tw'.  Jdlter  wodus  quo  Dens  operatur  in  creaturtifuis,ef,  guod  eas  addicit  tnob^    / / 
fequium  bonita tts  fu£,iu{}iti£,^ ittdicili^^rolft  nunc fcruos fnos  adtuuars ,  nunc; 
fontes punireyuh ,nunc  fdeltum  patientiam  prohare  ,  aut  eos  caftigare pater- 
no  ajftClu  .     Sic  cum  fnigum  copiam  nohis  '^ult  largirt ,  dat  pliiu!4^fuo  tem- 
pon  ,  calores perfolem  fuum  immitttt ,  lucidofqtte  0*  fcrenos  dies:  tumetiam 
naturalibus  alijs mcdijsytitur , yeluti  inftrumentis  henignttatii  fui, .      Citm ye- 
ro  manum  fuam  adfereuocat ,  caelumft  yeluti  menm  ,  terra  quafifcrrca.,  Ita-  . 
que,  is  eil  qui  tonitrtta ,  gelu ,  grandines ,  tempeftates  ejficit ,  0*  fterilitatii 
taifa  eft .  idcoqutcgutdEthnicif^  i^nari  tribunnt  fortmji  ,  nos  dtuinxpro- 
Midentt&afiignare  dcbemus  :  non  tantiim  yniucrfi  iUiytrtutt  ,de  qua  locutifu- 
mtis  ,fed  ordinattoiti fjeciali ,  qua  modtratur  omnia,yt  maxime  exptdireaccon- 
dticereipfiyidetur  .    idque  docet  ,(umait  per  prophetas  ,ft  tcnehras  0*  lucem^^^^-'^^' 
crearc  ,  yitam  0*  mortem  inintittere:  nthtl  boni  aut  malt  accidere ,  nifi  e 


Ui  I  N   ST  R  V  CT  I  O 

mamfua:  adeo  ytdicatfe  etiam  fortes  ,^alia  qt(£  fortutta  yidtntur,mcde-  \ 
Prou.  16.  rari.  Quodfaliquts  forte  occidatur  non ex  induftria,  fe  caufam ejfc mortu iUius,  \ 
atqueita  conJlituiJfcMequicquamfortuitofedomniacxconflij  ipjlits  dejinitio- 
ne,euenire  putemm.^cl/chementer  indio^natur^cim  exiflimamm  quicquam ali 
unde projicifci,ncque  in  ipfum  intuemur  ,yt  eum  agnofcamus ,non foLum  yt  prx-  ^ 
cipuam  omntum  caufamffed  etiamlit  authorem  ,  hoc yel  tUo  modo  omnia  conflffo 

fuofiatuentem.Sici^iturconclud.trnm,tdmprnfpemsiuamaduerfa  ,pluuias^ek~ 

tos ,grandines ,^elu,fercnitate s .  ahundantiam.famem.  hellum  pacem.  operji  Tifi 
ejfe:creaturas autem ,qu£  inferiorcs  cauf^funt  jnfrrumentd Jnltim  effc  gujfjn^f,^ 
hahet  adcxcquendam  yolufiratemfuam :  ide oquc ijs  arhitrtofuol/ti^quocunque  li- 
huerit  eaconuertere,e6que  adduccre,vt  omninofiat  quodconjlituerit  .Prdtteren 
no tandum  eftjpfumnon  foliim  creaturvs  fenfucarenti hus  hocmodoytiCvt  pex—L. 


lefa.f. 


eas  operctur ,!&> exequatur  yoluntatem  fuamfed^<^  hominihus ipfsatqueetijf^in 
diaboUs.^dco  "Vf  (^  Sathan  !^iniquijiit  exequutores diuin^ l/oluntatis.  Q^m 
admodum  ^E^yptijsyfus  cjl^ad  ajfli^endttm  populum  fuum:aliquanto  pojlfufci- 
tauit  .y4jiyrtos,aii6fque  fimiles,yt  etus  dehciayindicaret.Diaholoyfum  ejfc  cer- 
nimiis.yt  Saulem  torqueret ,yt  deciperet.y4chah,^  in  omnes  iniquos,cum  neceffe 
fuit,tudtciafua  cxcrccret:aut  e  diuerfo  ad prohandam  fuorum  coni}antiam:cuius 
Iob.i.      rci  loh  nohti  ejl exemplum.Qu£ ciim Lihertini audiunt,tcmere atque inco^ttan- 
ter  irrucntes  ,neque  longim  fpeclantes  ,concludunt  ,nihil  amplins  a^ere  creaturas. 
Sic  horrthiltter  omnia permijcern .Nec  cnim  tantum  coelum  cum  terra,JedDeu  c» 
Diaholo  confundtmt.ldduc  itaaccidit,  quod  exceptiones  duasyaldc  necejftrinf 
minime  ohferuent\PiUit-eJl ,S athanam  c^ tniquos  non  fic  ejfc tnftrumcnta  Dei , 
qmnipfetiamfuas  a^ant  pxrtes.Necenim  tmaginart  oportet,DetmJic_perhoz^ 
minem  tniguum  vipcr^{jpidem_autjruncum  operari  •fcji  yt  per  crejtmzjjq  ratio  - 
titA p.irticipem ,ftcundLLM»i*m*^,quam  ei  dtdit.quiilitft.tem  .  Cum i^itur  dtcim:t4 
Deumper  crcaturas  opcr.trt :  td  non  prohihet,  quominas  etiamimpijfua  expar 
te  operentur.Quod  etiam  Scrtptura  aperttjiinie  oftendtt  .  Vt  entm pronuntiat 
Deum  fthtlaturum  ^  qu.tfi  canturum  tuba,vt  adbcilum  educat infdclesiindura- 
turum  aut  tnjlammaturum  antmos:fc  narrare  non  definit  proprium  eorum  con- 
filium,!^  quafucrinfyol:!ntatc:atqueopiisilItsadfcrthit,quodDci  decreto  exe- 
^^  -^    quutifunt.  .j^Ucraexceptto,  c.utastnklices  iftt  nullamhahet  rattonem,h£c  ejl: 

,    y^--  ^    A  mamam ejfe  dijfercnttarntnter  opm  Dei ,  ^ir  opm  impij  ,  ciimco  Detnyicetn- 

l.//rt^t'  .  ftrumenti  ytrLu.r.  Impitfs  enimfua  auaritia aut ambittonc ,aut inutdia,aut cru- 

delitate  incttatur ad  factnm  fuum ,nec  alium  jinemfpeciat.ldeo  ex  radice  iUa,  td 
eft,ex  animi  ajfeCiione  ^ Jinc  qucm J^e^at  ,opm  qualitatem  fumit,^mertt6 
malum  iudicatur.Sedpem  refbcdum  omnino contrarium  habet:nempe^t  iujlt- 
tiamfuam  exerceat ad conferuandos  bonos ■^ratia  tt^T^bonjute fual/tatur  erga  fde 
les:male  autcmmcritos  c.tJligct.En  quo  paciofit  inter  Deum  ^  homtncs  dijcer- 
nendum,-vtlnnc  ineodem  opere  iujlitiam  ,bonitatem  ac  iudicitm  eimcontem- 
plcml.r-.ill.nc  Diaboli  ^infdelium  maiittani.S  umamm  autcm  pr&clarum  ^  per- 
luciditm  Jheculum  in  quo  ifta  intueamur.^Mrjj  lahi ajferturnuntium  txnti&  bono- 
rum  ia6iur£,interit(isjiliorum,  tot  caiamitatum  qux  ipfi  acciderunt:  a^nofcttfe 
yijlari  aDeQ,tnquiens:pominui  hxcmihi  omniadcderat,eadeipfe abjiulit.  Et 
fane  fc  reshabebat.Sed  intcrtm,n6nnefciebat  Diaholam  eamtpfi  cttdiffe  fa- 

bam? 


1 


Iob.i. 


ADVERSyS    LIBERTIKOS.  f:, 

ham.Nonne  Intellexerat  Chdd£os  armenta.  ^  pecorafua  xhegijfel^npYfdato- 
res  illos  &  ittrones  Uudak-ithn  excufahat  D i.tholum ,  c^uod  aDeo  ajfliCtio  illd 
orireturlMinime.Alagnam  enim  effemter  h£c  dijferentiam  mtcUigehat.Itaque 
malmdamnans,inquiehat:SitnomenDomini  henedtCium.  SjmiliterD auid xum  i.Reg.i^. 
tumSemei perfequeretur  ,dicitfeid  reciperea  Deo  :  acyidetimpium  tUum  effe 
yirgm,qua  Dens  eum  caftio^at :  fcdDeum  laudans,  non  eo  mininpoQea  Semei  r g 
codemnat.De  hoc  autem,idhttc  alio  in  bco  tnclandii erit .  Hoc  nunc  tenere  fuffi 

ciat:Dmn_Lpc pe.r  crratura^futti  operari^fcjue yti ad prouidcntiam fuamn/t m~ 

Jhumentum  guo  a?itjnalum  effe  non  definat: quodclue Sathanis,  f<T>  irnpiormnUnJ' 

^inua,mjli£lamJnJionum^^£ont(e):tjt , non propterea  excufari ipfos_aut_expiari)   ' 

qtiO  minfis deltnquat-,coriimque  opera  iniqua  i^.T  damnada  fint  ^fimumtenim  om-j 

niaqualitaJm2-prop±fitoj^yjAmtajtL-AUt_hom  .  Quiigitur  inanondidin- 
guntfOmnia  tanquamporci  roilro  fuo  euertunt ,  ^horrihili  confufoncpertur- 
bant  qu£  pulcherrimofunt  ordine  conftituta.  Talesftint  lihertini,quinon  tan- 
tiim  Diaholum  ctm  Deofocietate coniungunt: fsd etiam  in  Dcum  ipfum  tranf- 
formant:laiidahilia  eitts  opera  cenfcntes  hoc prxte}ctu,qu]dnifiil  agat  nifi  a  Deo 
fnnfitutum.  /  H£c  atjtepi  h^refs  ^fi  antiquti  doCiorihns  fdem  habemiis ,  orio-i- 

nem cepit  a  Simone  Mao^o  . Nos  contra  ohferuare dehemits ,  creaturas  in  fuo  o;ra~ 

duo^erafua  in  terrls  ejficere,  qu£  pro^^t  effeCafuennt  hoc  -vclillo  fne.fic  aut 
hona  aut  nuU  exiflimadafunt . Interim  ormiajjihernat  ac  moderatux^Dfi4^,f^.~  • 

que  ad  refhm^^nem  dirjjjlijnalum  in  honumconuertit:aut  faltem  natur£fu£  ho~ 
nitate  agens  ,ex  eo  ,qHodm.xUm  efl,  honi  aliguid  elicitita  ytitur  Di.xholo,ytfe 
CHmeononadmifceat,qubaliquidhaheat  cum  ipfo  commune  jlielfocietatemali 
coniunCiui  tmplicetur,yelmali  naturam  deleat  luJlitiafua.Sicut  enimfol  in  cada  Q 
mr  radiosfms  emittcns,^  corruptionem  quandam  in  eogener.ms,nihil  atit  cor~  1 
riipti ,aut impuri adfe  trahitmeque  ejftcit  puriratefua,  quomimts  cad.ruerputri-  I 
dam  ac  foetidii fit :  ita  Den-s  per  impiosfic  operatur,yt  iujlitia  qu£  in  ipfo  eJ},eos  / 
non  iujiifcet,nec  ipfe  eorum  nsquitia  <(^  corrupticne  contaminetur.)TertiaJhe-      ,  ff 
ctes  operationii diuin£,tnguhernationefidtlitmi  confftit ,  in  quihn4  'Viuit  ^  re~ 
^at per  fpiritum  fuum.Quatenui  eni>n  corrnpti Jumits peccato  ori'~inali  ,  terr£ 
pcc£  ^Jlerili  perfimilesftmm,  honijruclus  nihtl  omnino  producenti .  Nam  cor- 
ruptum  eji  iudicium  noftrum,yoliintas  noftra  Deo  rehellt,s,admahim  procliuis  ^ 
propenfa:denique  totanatura  noftra^Mtiofa  ejl.  Q!iod ciim  itafit ,  nonfoliim 
bonv>  rehta  animum  appeUere  non  pojfu/rats :  ycrum,quod  m.tiiK  cft^^^^nic^  hon^ 
cogitationiconcipiendxnonjumu^idonei.fd^ytinqtat  Pauhis,fquididoneifu' 
mus,id  abipfo  profcifci  necejfe  e/L  ideon  ejlqut  operatur  innohis  ^ycUet^ 
perfcere:qui  nos  iUur/!inat,ytadfui  cognimnem  adducav.nos  ad fe  trahit,format 


noua  corda  in  nobis,duritiem  nojtram  emoUiens  .  idem  ipfe  ejl  qiii  nohis  mjbirat  p 
precandi  aJfeCium  :yim  ac  poteflatcm  impertnrtfjlcndt  omnihns  tcntationtbtis        ^  ' 
Sathanx^ejficitque-^t  inprxceptis  fuls  ambiilemui.Sed interim notandum  eJi,nos ,       ^^-fX' 


anatura  ele^ionem 0>  1'olunt.Uem  habere  .  Cxteritm^(piu.t2tjU^ejcaaio][^   _2ujLM^^,^f-f 
prauata  eJt,Domini{6  e.iije£ojmat^  e  malis,  hon.u  fxctt .  QuJ)d igittTr  ad  difccr\ 
nendxmapti  fumttSjquodl/olumm^quodhoc^yeliUud facimus,  td  nat.tralc donumf 
^fl'      Q^odyerbnihil  aliud pojfumw  eligere,cxpetcre  aut  fxcere  qua,n rna-     AiaU 
lum,;d€XCOrruptionepecc4ti  eji  .  Qupd  bcne  operari cu^imus^atque excgumdi      (^^t( 

:)'y  • 


J5P  1  N  S  T  R  V  C  T  I  O 

poteSlsttefumui  pr£c{iti,id  afupernaturali ^ratia  projicifcitur,q«a  tnmelioreni 
yitam  acplane  diuinam  regcnerati fumm  .En  igtturquidDeus  infilijsfuis  eifi-i 
ciaf.Peruerftmnempe  eorum  naturam  delens,eos  f^iritufuo  dirigit  in  obfcquium 
fuilioluntatis.fremulenti  yero  iiii,a  Deoferi  omnia  perftrepentes,  eummaliau- 
thoremcoJiituunt.Deindecjuafi  tmmutetur  mali natura,cum  fub  hoc  nominls  Dei 
yelotegiturjhonum  effe  ajfirmant.  In  quo  atrociore  (^  fcelcratiorecontumelia 
D eum  afficiunt ,(juam  fi  poteftatem  autiuiiitiam  ipfim  alio  tranfferrent.  Cume- 
nimDeo  nthil  magispropriumftt  quamfua  honitAS,tpfum  afe  abnegari  oportcretf 
(^  inDiaholum  tranfmutari,yt  malum ejftceret ,quod  ei  ah  iflts  tribuitur.^ccer 
.     ^.  te  tftorum  Detts  idolum  eft,quodnohtS€xecrabi[ius  effe  debet  omnibus  Gentium 

7      idohs  .]Veritmrite  ablutas(yt  aiunt^manm funs putant  ,cum  reJj>ondentfe  ajfir- 

I,  mare  omnia  hona  effe,cum  k  Deo  fant.^Qu^aJiJnjpfhmmpoteJtate  effet  ^nigrum  in 
album  commutare.Prxclarefcilicet  defun6\t  funt  ,fi  poftquamD  eum  latronem,fu~ 
rem,fcortatorem  yocauerint ,adijctat  nthil  omnino  hts  ineffe  mali.Verum^ttis  ho 
mictdiumdamnauitfi:ortattonemjlatrocinta,fur^a,nifiDetii?S ic  eum profeClh  <i 

;  /      nobii  mcndacij  argut  opOYteret,yt  opera  ipjim  excufaremits  .  .idLAcriptura,inqui- 

mt,inliniuerfum pronuntiat  Deum^mniae^uere  inomnibm.  Ilejpondeo,tpfos 

perperam  ^  Jalfo  Scripturam  ad  id accommodare  .-fum  enimhac  fententia  yti- 

Pi    tur Pauiu6,tantumJo^tjur degratijs  S piritjiifanQi .idgue  locta ipfe ,fatu demort 

^'^''^'Jlratjin  quo  admonetCorinthios,ytijs  heneytantur ,cum fnt dona  Dei:quontam, 
1/t  tnqutt,nemo potejlyel  ynicuml>erhum  in  laudtm  Chrifli  efferre,niftper  Spiri 
tum  fanBum  loquens,a  quo  bona  omniaprojicifcuntur.Etcerte  qubdadbonit per^ 
tinet ,id totum perlubecer tribui Deo  finemn^.Adalum^ero, qui  oftcndent  a Deo 
naJciivhidemonJtrabuntDeumfurari  infure  ?  in  latrone  (^  ficano  interfcere 
innocentes  fltaque  h£C  tegumenta  non  tantiim  nonpurp-at  ipforum  hlafphemias, 
fedyehementer  adaugent  ,0*  duplo  grauiores  reddunt. 

D  E    .A  LT  E  R  ^     C  O  N  S  E    Q^V  E  N  T  I  .yd, 
qu&  ex eofequitur-.Detts  efficit  omnia.ncmpe ,nerhincm 
amplm  yllius  rei  confcientia  moueri  debere. 
Cap.    X  V. 

SVperiui  diximtis,ftDeo  trihuantur  omnia,yt  yolunt  Libertini,  ^  homo  nihil 
agere  dicatur,fore  yt nuUiiis  rei  confcientia  moueamur .Nec  enim  idejfetcaue-  \ 
re  a  peccato,ftd potiusretroagere  opmDei.Nec  tantiim dico  id poffe exfuperio  ' 
re  eoril  fermonededuci,ne  lahoremm  diT^utando,  antaltsfit  eorum  fenfi^necne: 
fed  idipfum  aio,quodipftconfitentur..Atque  adeo  id  prxcipue  fbi proponunt,yc 
Jopiantconfctetiii4,quoomnifoUicitudineyacuihomines,  quicqutd ftfe  ojferet,  \ 
qutcquidappetierint^perpetrent.QuafiDettsfruflra  lcgefuam dedertt,qua bonU 
amah difcernatur.Hoc  autem ah ipfts  qudiro ,.An  non  in  lege  dcclarationc diuinx 
yoluntatis  hahemws^.Ea  autem  pronuntiautt  Deus,fcortationem,furtum,homicidi 
umj^yt  confequens eJt,auaritia,odtum,inuidiam,imhitionem ,c£teraque eiufmo  . 
diftht  dtfJltcere.Nuncft  illa ipfigrata  ejfe  dicantur,n6nne  armitur  mendacijiTe-  j 
jtatur Mofes  datam  ejfe leoe,ytfcruire Deo, atque ipji adh*rere,yoluntatt  eius 
parere  dijcamus  ,ne  ipfm  iram  fagitijs  noftris- in  nos  prouocemus.  Infaelices 

ifli 


A  D  y  E  R  S  y  S    L  I  B  E  R  T  I  N  O  S.  y^ 

iiiihoc  moliunturjl/t nolUtales  cogitxtiones  excutiant.Etne  quicquiimferj^ice 
re  foRimufjhacfitfcia  oculos  noflros  obligant :  nempe,jleri  omnia  ■voluntate  Dei: 
propterediiuenihil ipfi  dijp Itcere, acfi  mutabilis  effetD tus,fihique tpfe  repugnaret: 
aut  ejfet ftmuUtor,affirmas  fe id odijfe acdeteifari ,quod  tamen  cupit  ac  prohat. 
Propter hiec,inquit  Pauluifvenit  in infideles  ira Dei.Moerore  ajficitis  Spirttum 
Dei,inquit  lefaiAS.Molefli  mihi futftis^inquit Dominus  alio  in  loco.Itcm,DQ- 
niinui  yehementeriratus  ejliinflamata  ejl  tra  tpfms aduerfus  Ifrael.Scto  quidem  s.K.e.i4. 
DtM  humanis  aJfeClionihus  minimc  ohnoxtum  ejJe.Si:domnes  h£  locutiones  fmi- 
ficant ah ipfo improhari acdamnari malum  atque ideo peccatum ,inimi(.itiarum in- 
ternos  (^  ipfum,caufamejfe:nec pojfenohis,  quandtu  male  agimus,cumipfo  con- 
tienire:expei\andam ejfc  potius punitionemacyindidam,quod  tufiusftt  ludex,* 
quo  nuUa potefi intquttoi  tolerart .N ihil aliud inlrniuerft  fere  Scriptura  lcp^imusy 
fr£ter  idas exhortationes:  Time  Dominum :  Videne  ipfum  ojfendas :  Cauetihi  i 
malo.Infani liero  ifticontra yoctferantur,Jiultum ejfeyereri,ne  ipfum  ojjenda- 
tnui,cumnihil a^amus  aut  honi  aut mali,fed  omnta  innohts  ejficiat.Paului  admo 
net  Gentes  ipfas  ,^doC\rina  ^  Scripturii  carentes,le^em  hahere  imprejfam  cor-  Rom.i. 
dihui  Juis:nempe  confcientiam,qua  fefe  coramDeo  1/elaccufant  yeldefendunt. 
Zam  malefertati  ifti  homines  delere  cupiunt ,  negantes  quicquam  ejfe  ,  cuiits  nos 
accujemm.cum  omnia  flant  4  Deo.Qui  eos puderet Scriptur.ts  eucrtere,ciim  tan- 
tum  audeant ,yt perfuafionem  naturaltter  antmu  nojhns injixam  atque  tnkulptam 
aDeo,eueUerenon  duhitentlSinoftri  excufandi  catift  ignorantiam aUegareye- 
limits,  ad  cofcientiamnoftram  nos  Deus  amandat,  quxahunde  aduerfum  nos  tefii- 
fcari poteJl.Phrenetici  l/erb  tfii,  hoc  teftimonio  Jupprtjfo^atunt  Deum  oportere 
priusfeipfum  accufare,ft  aduerfum  nos  accufttionem  tntendereli eltt ,  citm  in  no- 
btieffictatomnia.Moyfesid')iocatr.idtcem,fei  ^  ahfyntfntim  germinantem,  ^^^-'9' 
cum  adulationihus  conamur  omnemfnterefinfopire,  nohifque  tta  imponere,~)/t 
niaiHmputemusludtcrumeJfe..^creyera,  quodinyniuerfo  orhe^yenenum  leiha- 
Itus  autpefitlentiui  effe potefi^.ld etiam l/ocat  ehrtetatejitt  adtun^ere,ac  merito.  Deii{.4 j. 
naturalti  enimajfeOio  nojira,tnordtnatus  ej}  appctitm ,  ^yeluti  male  a^endt 
fitii.Cum  igiturnohu  ipfi  benedtcimm ,yt  eo  loco  ait :  atque  nobu  perfuademus, 
nospacepotituros  quandiu  nequiter  (^  perditeyiuimits  ndperinde  efi,  acftquis 
yehementi  fiti  accenfusftfe  tnehrtaretytno  ,neyUo  amplm  tanvcrcturfenfu,ciim 
potiusfttim  lUamfr^nare  (^  rejiin^uere  fohrterate  ^  ahfcincntta  dehwfJet.Pns.- 
clarusfane  locmncftrt  commonejactendt  (.aufi-rvt  inttUigami'^s qutdamaritudinti 
lateatfuhmeUe  yquod  inaujpicatt  iftt  homines  nohis  profinant.    .Adhancni- 
hilomtnui  latehram  Je perpetuo  rccipiunt  ,nihil  omntno  jieripr£.ter'\olunta- 
tem  Dei.    Sed  re^ondco,  quod  atttnt-t  adopera  qu£  nos  fact;>Jus,conftdcran- 
dam anohuyoluntatem  Det,quaiiter  eam  tpfedeaarat ,     Vtjexemplt^ratia,, 
cum  iubetfuum  cmqueferuart:ne,cui  damnum  aut  iniuria  infcratur.tbil/oiuntoi 
€ius  perjpicua  eJi.Qutd i^itur  et placeat ampiius  difqutrt  non  oportet.Scimas  e- 
nim  nosjji  tdfacimus,eius yoiuntati ohfequuturos :jra  minus,et  mintme ^ratos  fo 
te.Siquts er^o furetur,ac deinde dicat ,fe nthil adm;fijfe  p-xnr  yoluntatemDttj 
mentitur impudenter.citmtranjvrejfus jit prAce^tum  Dei ,  quo  de  ipft  docehatur. 
Quiret  quijj)tam,an  inuito  Deoaitqutdjiert  pojlit:  Fateomon pojfe  .  Sedca- 
uendum  ommnOfnede  eius prouidentia,qu£nohts  occuita  eJl,tnquiramHs:cmn fctn 


jjt  i  K  S  T  R  V  C  T  I  O 

mtis quid  anob'tirequirat,quid .ipprobet,aHt  condemnet .  Non  abs  re  Salomo  af- 
Ttoa.ii.jirmatforejTtt6  obruatur^loria,qui maiejlatemfcrutatur.  Et  certe  ficomnino 
accidere necejfe cjl,atque  hoc modofuperborum arrogamiam puniri.  Quod in ifiis 
experimur,qui  cumfupra  nubcs  afcendercliclmt^yt^^oluntatem  Dciinquirantj. 
cum  reuelationi ,qu£  de  ea  in  S criptura habetur acquiefcere  nolint,  in  dcltria  t  am 
abfurdatdmquebelluina  ruunt,yt  horribiledidu^  auditujlt. 

D  E    T  E  RT  1  .A     C  O  N  S  E  QJT  E  N  T  I  .A 

quam  Libertini  trahunt  ex  hac  propofitioncDeusfacit 

omnia.ncmpe  ,non  ejfef-n  quicquam  improbare. 

Cap.    XVI. 

POfieaquampcfrma  laxarunt  omnibws ,yt finant  l/numquenque  -viuere  fuo 
arbitratu,  hoc  pri&textu,  quodfc  a  Deo  re^ifinat,  ex  eodem  principio  dcdu- 
cunt perpera  feri,fde re  aliqua  ludicetur.NulIamyero aptiorem do^lrinam  ha- 
here  poffunt,quafuts  abominationtbu-s  aditum  patefaciant.  Multum  enim  confe- 
quutifunt,  cumfic  obJ}ruxerunt,aut potitts  confxerunt  ocidos  audttoribitsfuis,- 
■vt  ncmoa/npltus  audeat  tudicarc,an  dtcla  eoru^fai}a,bona  1/el  maitfint .  .At- 
qut,fi  hoc  eis  conccdimM.quo  fpeiiabit  h^c  Dei  fententia,qua  maledicitomntbus, 
qutmalum  bonum tjfe dtxertnti   En  Deusdira  &  infauftaomnia  nobisdenun- 
tiat,fiquodmalumejfe  tudicat,pro  iufto  haheamus.Hi  contra,nihil omnino  con- 
demnari patiuntur.S ifupertorcs  tpfo  Deo  ejfent ,yt poenam ,quam  cdicit,poJfmt 
remittere,cjfct  fortdjfe  deltber.tndt  locus.Sedquis  yolet  condcmnari  a  Deo,yt  i 
Quintino  .xbfoluaturK'um articulum  liium  in  medium profcrrcyohmt ,hifccycr 
hts  ytunturiOportere  Chri{li.tnum  omnia  in  ytilttatemfuam  conuertere.  Nam, 
"Vf  ab  tnitio  dtxi,  nunquam fimpiiciter  ^  apcrte  loquuntur,  yt  quod  animo  con- 
ceperint,liquidoexprimanf  fcdobiiquvi  fiextbni  rem  implicant.   Libcntcrqui- 
dem  ipfis  concedo  ,Chriiltanum  debcre  quidun,  yt  iile  ait,  reputare  in  lucro:Jcd  eo 
Rom.8.    renfu  quo  docet  Scriptura:nempepi't  aduerfis  rebmfecum  rcputet^quod P aultis  aiti- 
idto  ajfli^i  fideles i^yt  conformentur  imagini  Chrijli  flcque ajfttJtones  ipftsadiu- 
mento  fnt  adftlutem  confcquendam,  (jT*  eo  foiattofefuflcntc: .  S  ifratremfuum 
labi  aut  errare  yidcat ,  hocei  fitl/ice  fpecuii ,  quo  natur£  hum.tn£  infrmitatem 
co^nofcens,niaiore  in  timore  ambulet .  Qupd fi  ipfi  lah  contingat,eo  moneatur  im- 
bectllitaitifii^jl/t  yiribips  fuis  dijfidat ,  humiiior  reddatur  ,  omnemque arro^an~ 
ttam  ponaf.fitque  etyciutt  Jiimulii^  ,  quo  ad  Deum  ardenttortbusyotts  inuocan- 
dum  infli^etur  .   En  quomodo  Chrtfti.tni  omnia  in  ytilttatcm fuam  conuertunt: 
non  yt  Jibt  placeant  tnyitijsfuvi^aut  claudant  oculos,  ne  quodmaium  ejl  animad- 
uertanf.fedpotitts  yt  motjitac  trifies,qubdDeum  tumabsfe,tum  abalijs  ojjcn-^ 
di  yideant,  ad poenitenttam  ,  humtlttatem  i^timorcm  Det  infiruantur,finrqHe 
foUictti  yt  fibt  tn  pofterum  caueant .   In  hmc  modum  Dautd  ix  eo  ,  q,tod 
admifcrat,deii[lo,Jtuclum  coilegif.  minime  qutdemfcfe  tuftijicans ,  fed  condem^ 
nationefui audita,  magts ac magts fefe confirm.tns  tn bonitate  Dei,pr£cauens  ne 
dec£tero  in  tantam caUmitatemrcctderet .  Eadem ctiam ratione  Pauiusnosmo- 
x.Corio.  nct^yteapeccata  ^  qu&fiij  ifraeiaduerftts  Deum  .tdmiferunt,inytilttatem  no- 
firam  conuertamtts :  nempe  ,litdumpunitiones,  qu£  fubfecut£funt ,  conjidera- 
mtis,  corum  excmplo  doceamur  .   En  denique ,  quorfum  Scriptura  recitat  tum 

fdcltum. 


ADVERSVS     LlBERTlNOS.  m 

fdelii(>fJ,tHmcontemptoriimDapeccata : nonytnos  cxrosreddatt  (juonihilcer- 
todcHnire  aut pronuntiare fo^itnuiyttquc dMhitemm ,anqmdmdum  eiljbonum  ' 
ftf.fedyt mali (o^nitione perccpta,ififumyitemus.  Vt  etiam  ipfaaperte pronun- 
tiat,quid  a  nobtide  quoque  opere  cenfendum fit .  Verum,all€gant fcrtptum  effe,ne 
iudicemtts.  Domininquidem  hnverbts  l/titur.Nolite  ludicare.  Scdquorfum^  J^fMat.7. 
eorum  temeritatem  reprehendat ,  ejui  authoritatem  Dci  yfurpant  de  rebitsfibi  i~ 
o-nottsiudicando.  idem  argumentum  tra£laturAPaulo.,decimo  quarto  adRoma-'' 
nos  '.ybireprehendit eos,qui  obaCitonem indifferentemfratres condemnant .  V- 
num,  inquit,  iudicem  habemtts  omnes.  Zireddendaanohts eft ratio  .  Ipfttceiide 
ciufmodi  rebm  defnire.Ne lo^iturproximos  opinioninoftrafuiijdamm.Pr^cU- 
r.i  quideni  ^ytilifima  dodrina  eil :  quemadmodumynicttseit  Legiflatorfhirt- 
tuahs,yiddicct  D  eitr.j,  cfolum  ejfe  tpfum  idoneum  iudicem  animarum  noftrarum. 
Interim  yero,non  ideo  minus  validum  ed  iudicium,quod  iam  tulit.  Cum  er^ofcor 
tattonem,f.irtum,blaTphemiam,ebrietatem,imbittonem,flagitiofa(ffeyitiaiu- 
cficamus,  nonprofcrimn^s  ex  nolis  iudicium,fed  quod  iam  tulit  DetK,idapproba- 
mm.  Vcritm,e  diuerfo  impudentes  ifii  canes ,fingentes  fe  noUe  iudicare ,  feipfos 
Deo  fuperiores  iudices  conftituunt .  Qu^fo ,  fi  poftquam fupremtu iudex fenten-^ 
tiam  tulit  ,priuatnf  quiffiam  diceret,rem  in  dubio  relinquedam,  acfinihtl  omnt- 
nodefnitum  cfict,  ^  rem  iudicio  damnatam  pro  mala  habendamnott  effe ,  nonne 
is  tanquam  faCtioftti  aut fcditionis  author,graui  animaducrfione  dignm  mcritoptt 
taretur ,  quia  iK.Uet  omnem  iuru  ordincm  euertere ?  Itnpuriyero  ifti  canes^fab 
hocprxtextu,  quodnon  efje  iudicandum  aiunt,fuprema  fummi  Dei  iudtcia,qu£ 
toti  orbi pubhcauit ,  irrttaeffeyolunt:  meramque  jruitrationetn  tffe  quicquid- 
pronuntiauit .  Videmu-s  itaque,ficutinonyfque  adeb  nobti  audendumeit,~)/t  ex 
libidine  animi  rtoftri iudicia  feramtts  :  ita  approbanda  effe  omnia  ^  affcnfu  no- 
flropnelutirata  habenda^qu^  Deus  tudicauit.Proindc,yt  eum  honum  ^xquum 
effeiudicetn  tefletnur ,  operaitiiquacum  ipfocotidemnemus  :  atque,yt  monet,ar- 
boremhonam  autmalam  cxfruciibui  tudicetnus .  Pofteafententiam  iftatnalle- 
o-ant:Hypocrita ,erue priiti  trahcm  ex  oculo  tuo ,dcindcfeitucatn  ex  oculo  fratris 
ttii remouehii .Verum,quid ex  eo concludere^i^olunt^Hdicrcprehenfio ad hypocri-  j^jjjj^  . 
tas perttnet^quiliitia  fua  occultantes,aliena  tantummodo  obferuant.  Veluti  cutn 
tfs,quiadultcram  accufabant,dixir:Q^iyeftrtitn peccatocarct,pritnns  in  eamla- 
pidem  conijciat  .N  on  idcoli  ctat  ^untri  fcelcratosfed  tantum  admonet  Pvt  cum  re- 
prehcnditntts  alios,initium  jaciamns  anohijipfis:  cum  eos ,qui dcliquerunt ,  cor- 
riginitiSj^yaccmw hifcriminibu-s ,  obqu£  antmaducrtimits in Ipfos  :yt oftendamus 
7tos yero  iuiliti£ :i^lo  duct:  malurn  tarn m  nohti,quatn  tnalijs  odijfe,  fine ylla  rfc-' 
ccftione  perfonarum.  Sedpermagna  inter  tfta  duo  diffcrentia  eit:  nihilperhy- 
pocrifin  tudicare^yeLnon  iudicare  omntno  .  luhet DommttsfVt exyeritate tudi- 
cetnuy.ne  magisaduerfus  proximos  ,tjuam  aduerffts  nofipfos  fcueri  fltntif.Canesye-  if^^ii^o, 
ra  ifti,hoc  colore,iudicium  omne ,quantumuis  rationi  cotifcntaneum,excludt  atque 
aholcri  yolunt.Quanquamfihypocritafefe adulans ,aiium  reprehenderit ,nonfe- 
quitureum  ,  qui  deliquit ,  propterea  excujari  :  fetnpcr  entm  ivalutn  datnnatidum 
e(l .  Stdhoc  hypocritdiyitium eft ,quod  noneademfe  meiitur  regula  :^fa- 
cile  fihi  ip7tofcens,futnmo  iure  ytitur  tn  alios .  Veriim^t  tnitio  dixi,nonfruitrx 
ganeonei  ifti  hocaffci^uimtHntur  .PrxcUrum  enimfihi  in^rejfum  patejacercm. 


^j4  INSTRVC  TI  0 

(l  perfu^derentmundoynihil  omnino  improbandum  ejfe ,  Cdterum,dfiutiam  Sa^ 
than&  hoc  loco  ohjcruare,  ^  quem  infnemJpe6let,optimumefi .  N.am pr£ter~ 
quamqubd proximorumdeltda,  ^  cafli^attones  cjuibus  Deta  eapunit,fatti  nos 
monere  debent,  ne  iram  tpptts  aduerjumnos  prouocemus :  aliud  etiam  4  nobu  re~ 
ijuiritur:nempe,animos  noftros  dolore  ajftci  oportere,quod  Deus  o^enditur,qubd 
antma peccatorn  tn  exitium  ruit .  Tttnto  nos  honorii  Deis^^lofla^raredecetjyt 
clim  lxditur,premamur dolorum  anguftijs ,  qmbus  animus  nofter  aduratur  .  Tant 
propenfa antmi  affeciione proximfi  noilros  profcqui debemm,yt cum imminere 
tpfis  , pr£cipueque eorum animtf  exitiumvfdemus ,  mifericordia  commoucamur, 
Sathanyerb  pernebulones  iilosycUet  homincsjlupidos  reddere,yt  quamcunque 
"Viderimus  confufionem  ,nulla  omnino  cura  tangamur,  necyllo  modo  afftciamur.fi 
nomen  Dei  blaffhemijs  profctndi  cernamus ,  facroftn^a  eiuspr£ceptal/iolariy 
ferdi  animiif,grajfar(  omnia  fcelera  ^  flagitia.Vt  reyera  ifti  fuhfannatores, 
quicqnid acciderit ,ridcnt,nulla  curatan^untur,neforteeQs  enecet ntra,  bilis,nifi 
cum  altquid mintfs  ipfisgratum  admittttur :  tunc  enim  lepid^  h4s  omnes  ffecu- 
Utiones dc  non  iudnando  obliti ,C£ter'is longe  acriores  0*  rigidiores fiunt .Jdtque 
etiam  coskquibusnutriunturcUm  irrident,  ^ Itn^uam poft ipforumtergaexe^ 
runt.Omnis  cnim  eorum  oblcCiatio  ^Jludium  tn  eo  eft,yt  quieti  ^fecuri^eni- 
umfuumbene^  hiitriter  acciptant.  .Audierunt  fcilicet  hanc  Solomonu  fen- 

Prou.!;.  tentiam.Trtfti  fftritu  ojfa  dcficcari .  Ita  ne  macic  deterantur ,  hanc  ir^uenerunt 
'yiam,fu.tiiiter  i^^placidcdcltciadij  excuffa  omni  foUicttudine^idelicet  ea  omnta 
probando ,quibu6  fllios  Dei  angi,  ^  animo  torqucri  necejfe eft:neyUam  amplius 
moeflttis,  cauftm  haberenf.  En quomodo in malij  rcbu^,per£qu(  ac  tnbonti,fefe 
obled.tntcs^omniainytilitatem  fuam  conucrtunt.PaulusvcrQ  ait,hunc  nequttta 

Rom.i.    cumulum  cffc,cum  quis non  foium  admtttit mala,fcd ctiam eis  cum  obieclattone af 
fcmitur ,  Quamobrcm  ,ftjides  Paulo  adhibenda  eft,  tftos pro deploratifiimu 0- 
mnium  homtnum  hahcmus  ;  qui non  eo  contenti ,  qubd  indormiant  malti fuis,  eo 
ncqutti& proru.fi punt,yt  etiAm  aitorumyitijs  appi.tv.da^^t, 

» 

QV.AIIS     SIT     CHRISTVS     LIBERTX- 

norum,(^  quomodo  tpfumpro  redemptore  fuo  a- 
^nofcunt.       Cap.     XV  Ih 

POftquam  ad  ithidinemjuam  Dcumfibifabricarunt,quifit  yeluti  ele^ans  pi- 
clura,fuh  qv.a  omnes  eorum  abommatiQnes  te^antur^  in  eadem  etiam  propla- 
fitce  Chriitum  Jingunt ,qui  non  tanritm  idoiumftt  ereClum  aduerfus  Filium  Dei, 
fcdyciuttfordtum  omnium  faccus,  aut  cioaca,  tn  quamf^ces  omnes  recipiantur, 
Primim  eum  componunt  ex  Spiritu  Det,qui  tn  nobn  omnthits  eft,  ^  exeo  qubd 
opinationemytutmmduml/ocant.  En  monftrum  quodnobis  imaginantur  eiuslo- 
1:0 ,qut cum foijiifit  l/erivs ^  naturaiisFiiim  Dei ,  eit^fdem  cffentis  cumPatre,. 
naturam  noitram  aJfumpfit^^Vtfraternam  contun^iortcm  nobifcum  haheret,  Nc 
yerb  quifquamexijttmet  mefaifo  ipfos  crtminari :  duo  Valentianx  extremofup-^ 
piicto  ajfedi  fiint,qub.ddicercnt  Chnftum  non  obijffe  in  cruce  ,fedtantum  opi^ 
nattonem.Nonne  prxciarum boc  eftfrincipiii,quo  Clmflusflatyeiuti  phantaf-, 
ma,in  quo  niJjii  co^nofcaturi  C  um  de  offtcio  etus  agitur,(^^ratia,  quamper  i- 
ffum  obtinuimm,mHitb  adl)Hcdeteriorafromunt.  In  eo  enim  conflituunt  rcdem 

ftionem 


ADVERSVSLIBERTINOS.  f» 

ptionem  nonram,quodCJ?riJ}uifolum  yelut  typusfuit,  in  quo  cQntemphmur  eaj 
au&  adfalutem  noSiram requtrit  Scrtptura.  Vtuntur  quidem pr£cUni  ftntentijsy 
pertnde acfi^Mrtutem  eius  ytUent  extolIere,yt  turpitudinem  do^rin£fu£  te^at, 
Sedeo redit  omnU  eorumoratio:quod  Chrifimfecit  (^pajfm  eftytantum  comoe- 
diam  aut  hidriontcam  adionem  fuiffe  in  theatro  exhibitam^qua  myfiertumfa^ 
lutiinoflrx  nobi6  f^uretur.Exemplt  gratiaiCum  aiut  ChrtQuaboleuiffc  ^eccatti, 
fenfui  eorum  ciliChriftum  aholittonemtll.tm  in perfona  fuarepr^fentafje  .  Cum 
dtcuntjl/iClam  ejfemortem,  quta,tnqutunt,Chrtftu4 perfonam  iUtn-s  egtt,quiear» 
pattehatur.in  refurrecltoneyerufactnu-s  edtdtt  ducti,-viClortam  abhoiie  referen^ 
tii.  C£terHm,-vt  imaginantur, nemo  nodrumno  efl  Chrifius:qu6dquein  ipfo  fa 
Bum  eft,in  omntbits  ejfeClum  dtcunt .  N am ,yt  dixi ,ChrifiumfngHnt ,-velut  tma~ 
o-inern  aut  txcmplar ,  in  quo  fvurata  funt  ea,quig,ad  falutemnoiiram  requirun- 
turfedintenm  tmaginantur,quod in  tpfofacluefi,tn nohis  quoquefadumfuife. 
Htncft,yt  Quinttntii  excadefcat,quottes  rogaturyt  yaleat.  Quomcdo,inquit, 
an  Chrtjlnimale  hahere potefi^.Ade6q;  hocmodo  exponuntyerba,qu£  Chrifttts 
moriens pronuntiauif.Confummatum  eil.  Cumenimftmtn  Chrifttis,  td  quod per- 
fcBum  in  nohts  fuit,iterandumnon  eii .1  taque Chrtiius  ipfis  idolum  eft,quoex- 
c&cantur  -.ytfthi  falfopcrfuadeantfe  omni  ohligatione  erga  Deum  atquc  homi- 
nesfolutos  effeiatque  ttafolutospvt  nthtlinpofierum  honi  agere  deheant.  .A  fc- 
rendu  moleiiijs,quantum  feri potefl,fefe fuhducunt  atque  eximunt.  ciim  altj  af- 
Jliguntur  ,magnanimi  ac  fortes,yidert  yoluntiDeum  hlalfhemari  aiunt,ftquti  U 
mentetur,autfenfumaliquemdolortspri£feferat.Vtahquandomepr£fente  Qutn 
tinu^,homint'yehementer£grotanti,proptercaquodfolumtddtxtffet  .Heu^Detts 
mi,q  uantos  dolores  fentto  ■adiuua  me:ohturgans  ,reffodtt:  ^in  yerotreclene  hoc 
dicitur,Chriftum  male  habere^nonnedolores  ipjittsomnes pr£terierunt  ?  N6nne 
eittngloriaPatrvi  fui^.Huc^fque  tantumprogrejiii-ses?  Sed cttmipjos  exercet 
Deus,Jlupent  attoniti,quod  hominesfe  ejferepertant,  dijimiles  Filto  Dei  :aut 
fitltem,qu6d in  fenon reperiunt idolum  iUud/juodfibi  tn aere  fabrtcarant -Vt  Co 
ioni£fuperiore ^itatel/nus  ex  hoc grege  conquercbaturgemens :  .An,inqutt,  me 
adhucpati oportet,citm omnta cofummaraftntiEn  quid profictunt/.iim deiirijsfuis 
naturam  rerurn  transformant.Nec  dubium,quin  Ftlius  Dei  tnturiamylcifcatur, 
quam  tpftinferunt,dum  eiusnomen  ftc  yfurpant,yt peruerftjiime  abutantur.Nos 
yero ,ciim intelligimusnomen  Chrijtt  tamnequtter profanart  ahipjis,yt  eorum  a- 
hominationthui  feruiat  ,ne  commoueamurjUud  eorum  ore  pronimttari  audtentes, 
ntfiyt  tantum  facrilegtum  to  magtsexecremur. 

QV^   SIGNIFIC^T lONE    LIBERTI NI    V E K- 

hum  Revenerationts  acciptant :  ^  e  dtuerfo, quid  tuxta 

Scripturx  yentatemjtgntjicet. 

Cap.     XVIII. 

TZi^tentur  quidem nohifcum,nos  Deifiiios  effenonpoJfe,niftrenatiftmits. .Ac 

*■    prima  qutdem  facte  tdem  nobifcum  fentire  ytdert  pojiim  ,  fi  tantum  yerbx 

Jpedentur  .Magntjictsenim^  fplendidn  admodumyerhtiytutnur^ytrcgenera- 

ttonem  extoUant .Etyero,cum  in  tpforum  ore~)ierba  ijta  refonari  audtmu^i.fi  Dei 

fumus ,  lieterem  hominem  in  nobn  cructfgi  oportere :  yeterem  ^damum  tntertre: 


,5^  INS  TR  VC  TI  O 

nnortifcari  camem  noflram:  mundum  defirui,ne  peccatumin  nobii  regnet  amplm: 

auunon  fJleretuytEii  enimpura  Scripturtcdodrina,^  pr£cipuum  'yitdi,  Chrijli- 

ttnx  Ci.iput:adeb,'vt  in  hvi-verhvi  nifiil reprehendt poRit^neqne  ^ngeli  tpfimelitcs 

loquerentur.  Ipfe  enim  Demnos  fic  loqui docuit.  Scdcum  explicandum  efi,  quid 

pcr  eaf^nificare  yelint,omnia peruertHnt:tum impias  ^  execrabtles  bUrphe-. 

miasfuof  euomere  incipiunt.yt  nonfo  lum  omnem  timorem  D  ei  ^fanclitatem  yi 

t&  euertant ,yerumctiam  honeflum  omne,  quedetiam  apud^entes  femperinuio- 

lahile  fuit:.ttque  omnihusfrxna  Uxant,ytfinant  ynumquenque  tn  omni  libidi^. 

num  etiam  belluincirumgenere  liolutari.  Hoc  enim principium  fumunt :  nempe, 

re  o-enerationem  effe  reditutionem  innocentiie,  in  qua ^dam,  antequam peccaf- 

fet,con(litutttser.xt.Hunc  autcm  innocentixflatumfic  acctpiunt :  nihil di^no-. 

fcere.nec  inter  aVnm^quodaiunt,  ^  nigrum  difcernere :  quia  hoc  .AdApeccatum 

fuit  ,C3medere  de  fuau  fcientis.  bonii&*maii.  Sic  ex  eorum  fententialieterem 

^damum  mortifcare ,nihil aiiud  eil^quamnihil  difcernere,quajt  maii  comitio- 

ncfubiata:ac puerorum  morenaturaiemfenfum  afque  inclinationem  fequi.  Huic 

orationi  locos  Scriptur£  accommodant  ,quihu6pueriiU  fimplicitas  commendatur. 

QuafSpiritii^  Dei luhens  nos puern  inftntihttsfmiles  effe^non ctiamftmulad- 

iungiit:  haudquaqiiamfenfihus,fedmanfuetudi?ie,fynceritate  ,fimplicitate  eos 

veferre  oportere.  Quafiliero  rurfws non moneat^t crefcamiis  in  Chrido ,  donec 

ad  iuftam  ^ pcrfeclam £tatem peruenerimin. QMfnon requirat  a nohts ^'^t prit 

dentia  fhirttttaii  abundemtts .  Quafmon  hortctur,ne  temcrarij  ^  inconfydera^ 

tifimii',fed circunlfeclt,qui£  fit^yoluntas  Deiintelligentes .  Qms ad conuincen- 

dam  impiorum  iftorum  impudentiam,qui  ScripturM  fic  deprauare  audent,clario- 

res  interpretationes  difydercti  ^d prxcipuum  igitur  ipforum  axtoma  redeamtts. 

Si  qucm  ytdcant  maii  confcientia  moucri :  O  .Adam,  tnquiunt,  adhuc  aliquid 

cernii^Vetm  homo  nondumtn  tecrucifixus  efil  Si  quem  perf^iciant  timore  tu~ 

dicij  diutni pcycclli:  .Adhuc,inquiunt,pomiguflumhahesKaMene  bucceUa  te  ifla 

jlranguiet .  S i  qui^  peccata  fua  confyderans  fthi  dif^liceat,acmoerore  afftcia- 

tur :  peccatum  adhuc  in  ipfo  regnare  aiunt:  ^  fcnfu  carniifu£  c.tptiuum  tene- 

ri  .     Vt  autem  jaciim  iiiorum  turpitudo  innotejcat,  notandum  eiJ^peccatHm, 

m  .ndum  ,  carnein,  yeterem  hominem,  nihii  aliud effe  apud  ipfos,  quam  id  quod 

Opina:ionemliocant .  S ic ,modo  ne  amplim  optnemur,ex eorum  fententia  non 

peccamm.  Sub  hac  autem  opinatione  comprehendunt  omnem  fynterefin ,  fcrupu- 

ium ,  denique  fenfum  onmem  iuduij  Dei ,  En  prxclara  regcneratio  ,  qu^  edifci- 

tur  in  eorum  fihoia :  neyila  omntno  re  amplm  antmm  tangatur ;  fcd ad  libidi- 

'/u:mnoftram  fineyila  difficuitateyiuamm  .  Qui  nuilam  habent  rationem  pcc- 

cati ,  ipfum  pro  nthilo  ducentes ,  Nouac  creaturas  yocant:  quhd  ab  opinattone 

yacui  jint  ,ftcqucnullum  tn  fe  peccatum  habeant  .   En,  tn  quo conflitumt  be- 

ncjicium  redemptionts  per  ChrtJlnmfaCi^  •■  nempe,quod  opinationem  tUamdeftru- 

xit,qu£,.Adami  cuipa  inmundum  tngrefftcrat .  Ciim  h^c  optnatio  abolita  ejl, 

nuiltis,  exeorumfententtajfuperefiautmundii^,  aut D iaholm  .  NuUumenim  a- 

lium,a  quo  infcjlentur,  intmicum  habent .  Vnde  afparet  bene  ipfis  cumSatha- 

na  ^  potcjhitihm  i^fcrorum,cum  eas  omnino  nihiii  ftciantconuenire .   ^tqni, 

Spiritus Dct ionge aiiter  de regeneratione  loquitur. QuQdfinos  omnino  defcerct 

Scrij)tur^,fola  tamen  hnmana  ratiOjabunde  fujficeret.  Rationem  intelligo ,  non 

earh 


A  D  V  E  R  S  V  S     L  I  B  E  R  T  1  N  O  S.  f  57 

eAm  au£Jiultiti£  damnxta.  tjl ,  ob  (xcitarem  qu£  infita ej} nobli :  ftdratione  eji£ 

nitturalitcr  animvi  noflriA  imj^rtjja  efl  a  T>eopvtomnh  txcufatto  ^  ignorantti& 

pr£t€Xttis  tnjidelibtfi  adtmatur.Naturalvi  tgitur  ille  fenfMiielutt  edtaum  rnanu 

Dei  infculptum  in  nobts ,  fatt^  ojlendtt  ac  diciat  fanclam  ^  honejiam-vitam, 

quamfatentur  omnes  regenerattonts  Chrijltand.  fruClum  tffe  ,  non  confiflere  in 

eop^t  bonum^  malum  ignoretur :  fed potitn,  >f  inrerytrunque  difctrni  poftt, 

yt ah  cmni  imquitatepuri (^  liacut  ftmtii,^confiitnti£teflim-)ntu  coramDeo, 

operumyero  coram homintht^s haheamui.  Hic  cfl naturaU' fcnjiis,  quem  Dem  ab 

initio ,11 1  inc^uit  J? aulm ,gentihni omnthtu  dtdit.Scripturaye,6  nosadhuctlari- 

ttidocet,qualtifit  reg€ner.ttorum  flattu.  Haudcerte  n  efl,  ejuinos  itafecuros  red- 

dit,~)it  fine  dtfcrimtne  (juicquidcoUihitumfutritJcijU  -.murfdcontra^t  ■vigilan 

tioresfmus,  quam  ynquam,  ^  maiore  cum prudentia  acJi.Utcitudme,  quxm  an- 

tca  inced.imti'S..Admonetehim  Diabolum  hodem  noflrumperpetuo  inftareytc  cir 

cumirepvt  prddam  adfcaltqu.im  rapiatiideoquene  na  intcrcipiat.,fine  intermtf- 

fioneyigtlartdum-.eiufque  tentationihw ajitdue  olfiijendum  tffe  .  Stmil  ttrhcl- 

lum  continenter  ^fine  inducijs  gerendum  aducrfts  camcm  noQram  ,  ^  yitto- 

ftts  cuptditatcs,quthii^  admalum  tncitamur:  peccatum  habitare  tn  nobts,  cui  fem- 

per  obftflendum.Minime  etiam  nos  fomnoLntos  reddtt,neque  eo  adductt,yt  nul-  prou.  18. 

Uamplimculp£confcientiamoueamur:  ciim  dicit,iufium  a  feipfo  accufiri :  ^ 

fcelicem  eumpronunttat ,  qui  antmum  fuum  ad  timortmfollicitat,  in  memoriam 

nductns  iudictum  Dei,qubfefe  cohtbeat^^  adhumtlttatem  inftruatur.Veriim, 

ytbreuem  ^ perTficu.xmiotini  rci  dtfnitionem  habeamu{,taitsScriptur£do- 

Clrina  eft:regcnerationem  in  potnitentia  confiftere.Poenitcntia  enim,yt propne 

hquamur,nthil  aliud  cfi,quam  abnegatio  noftri:ytfimw  nou£  cre.ttur£j,^  lux- 

ta  Deilioluntatem  viuamtis .  Qnidautcm  iftafigiifcent  ,nemini  tgnotum  cft: 

an^t  omni  foUicittidine  ahteda,  molliter  ^  dtltcate  liikamm,  rtrum  nominihtis 

immutatU :  an^t  liim  ajferamm  animo  noftro,  titmque  ab  tnclinatione  nat:nali 

in  obidientiam  Dei reducamuf ,ac ptruerfos  nostros  affccltis  corrigamtt:.Ve)Ufn, 

ne  fim pYoltxior , quod accidere  necejfe  ejjet,  fipUnins  tfta  traclare  ytllem ,  tan- 

tiim pYcducam altquot ScriptUrx  teitimonta:  Jtd adto pcrfj>icua,yt  nemofit  t.im 

Yudvs,qui non  apcrte  intueatur,Regenerationii  yccahulum,quo  tmpij  tflt  ahutnn- 

turjyerx  regenerationiacChrifttan^  adeo  tam  contrarium  cffc,quam  cftignt  a- 

qua .  Priih iim  enim,pro  eo  quodgarriunt  Chriftianum  dehere  Jtfe ^jjcclio/n  fu£ 

committere,neque  ampltuspeccathm  intueri;  ccontrario,  Chrifttanos  omncs  hor- 

taturPaultn,yt  mortifictnt  terrena  membrafua : nempe,yt  ipje  exponit, prauai 

cupidttates :fornicattonem ,au.xritiam ,amhittonem ,^  ciufmodt.Vt  timorem  eti 

incuti.it  ,mittit  eos  adiudtcium  Dei :  inquiens  propterea  iramDci  in  rcbcUes 

prouocari .1  uhet ,yt  yetere  homtncahnegato,de  die  tndiem  renouentur.Montt, 

-)/tfohrietatifludeant,fcuttdecetJlios  iucii.Hortatur  nelianus  aduUtiombm de- 

c':pi  fe  finant.  Commontfactt^ttn  yocattonefua,cumtimore  ^tremorenmhu- 

lcnt.  Ipfos non  ad immundiciem,ftd adfancltficattonemyocatos  effecommemo- 

rat .Exhortationes  tft£,quthtis auocatnur  a mato  ,  ad bonumyoo incitamut;  tam 

"Vulgares  funt  in  Scriptunipvtnthilmagts.Quidyerhpvt  lam  dixi,Dominui.A- 

po^toloi  p- &dt(areiujlit ,  nfipoenttcnttam  ^  remtjiionem  ptccatorum  f    idjue 

nonynum  t.intu.»  dttm,autprtmo  ingrtjfu  Jedyfque  injiaem  .  ldcnco,PaulM 


-j3$  iNSTR  vc  !rr  0  ! 

tenarifolens ,  fe  Juomunere  rhedefunClumejfe  ,  ait ,  feytrinquetu/n  Iud£ot,\ 
tum  Gentes docere  non deilitife.  Qmmohrem ,omnes  quij>ur<e ycritati  Dei  ad~ ' 
hf.rere^yolcnt ,dent  operam,'^^  totoyitx,fu£  temporetn  ea poenitentt£ doCirina af 
(idui fint :  qux>  continet ,lityirtute Sfirttits Dei <:^ gntta  ipfw  adiuti ,opera 
farnu  morttfcemmine peccatum regnet  in nobk :'Vtab ino^enio proprto  atque ani~ 
mo  tyansfortnemttr ,  & reducamur  la  ohedientiam  Chriiti :  it  pcUutionthtts  huius  • 
mundi  caueamui:quo in yocatione noftra contineamur .     Quodad  innoccntiam 
ferfeclam  attinet,quam  ifti  ima^inantur,flngentes  hominem  rcgeneratum  ah  o~ 
mni peccato  purtim  ^  immuntm  effc :  atque  regeneratione  inilar  u4ngelici  cffc  \ 
Jlatips^in  quo  homo  delinquere  aut  lahJ  nonpoftt:fi  resitafe  haheret,quo perti-  " 
neret  oratio,qua  nos  Chrijlusprecari  iuj?it,y  t  remittat  Deu^  nohii dehita  noft-raf  : 
Jd  enim  ad  infdeles  nonpertinet .  Sed  otnnes  Jilij  Dei  fic  iuxta  rep-ulam  Chriiti  ' 
orare  dehent .  H&c  oratio  teilifcationem  contin-jt,  quafdeles  fepeccatorcs  ejfe  ( 
conftentur.Quifquis  eiiis  ordinis  efferecufat  ,a.numerojiliorum  Deifefe  exclu~ 
4it .  Si  exemplumf^eciale  qus,ritur,  an  yllitsinter  omnes  mortales  nominari po-  ■ 
terit  tam  integer ,quam  P aulta  fuit,  aut  pietatps  tam  eximix  ^  Fateturautcmfe  'i 
dum  hts  corpOYVi^yinctdiSionftringebatur^aJiidueei  hcUigerandum  fuiffe aduer-  '■ 
ftts peccatum,quGd  in  ipfo  hahitahat:fua  autem injlrmttate  adco  pr£pedttum,'\t  [ 
bonum  quodyolehatmmime  ejjtcerc pojfet .  .yiltque adextremum  tartdcm  excla-  \ 
R.om.7.    t»at:Mifer  ego  homo^quls  me  liherabit  de  ifto  corpore  mortU?  In  quo  fignifcat, 
nuUam  altam  rationemintri  pojfc,quainperfc&tontsJ}atum  euchatur,atque  c-  ' 
rtpiatur  a  fcruitute  peccati,quamfiecorpore  excedat,  tnquocaptiuui,yelut  in  1 
carcere  tenehatur.Subftnnatores  iiti  quidem,qu<g  iUicPaultts  traclat,deprattan- 
tes,cum  reprchenduntur de malefcijs fuii,certo  proucrhio^Vtuntur:  fe  iU.t  minime 
admifjfcyftdaftnum  .  Q^anquam id  mimw^  conucn,iat  cumijs  quAdicuntdeper- 
fcclo  ChriitianorumJlatu,ac  manifeiia  Jtt  in  eorum fermonibiis  repumantia ,tur 
ptj?ima  tamen  0*  execr^thilts  hlafbhemia  efi,  afinumfuum,yt  a  malofefe  excu- 
fent,inflar  clypei  opponere.Chm  enimdicitPaulns:  Non  ego  malum  operor,fed 
f,cc<.atum,quod  habitat  inme  :  n-on  idcofe  luftijicarel/ult ,aut iocandoltitiorum  I 
fuorum  culpam  alio  rcijcerc:fcd  tantttm  oiiendcrel/ult ,hanc  prccipuam  effe  affe-  • 
Ciionem fuam  ,  yt  adDeiyoluntatem  omnino  conf)rmetur :  quodji aliquidtne»  ( 
dejydtretur,  non  ideofert  quodfit  malo  deditfts,fed  quod  infrmitate  carnu  fua  ? 
va  rapiturfvtnon poj^tt  ex  animifententia  tnfolidum  Deofcruire.Sicuti  etiarn  i 
foftcadicit:  Qjufiiij  Dctfitnt,Spiritu  Det  duci  dchcre :  nc  ohfequantur  carnts  > 
ajfeclihus  .  Certum  efl  a,utcm,peccatum  in  Jt.ijs  Dei  hahitare,  quandiu  yerfan- 
tur  in  hoc  mundo  ,  non  tamcn  regnare  .  Impedtuntur  quidem ,  ^  yarijs  ajfi. 
citmtur  molcfiijs  a  carne  fua  :fed  non  ita  eam  fqutintur ,  yt  yinci  fe  finant.   1 
idque  fitis  dvmonilrat  Paulus .  Pofteaquam  cnjm  fe  malo  ajfenfum  nonprx-   \ 
here  dixit ,  non  co  mtnus  fe  infclicem  cenfct ,  oh  captiuitatem,  inqna  detinctur.   \ 
Xmo  l/era  nobis  exprcjfam  imagmem  jlattis  regencratorum  tn  fcipfo  proponit,    } 
atque  cxhihitiinqutcns  fdclcm  hamincm l>elHti  tn  duas partes dtuifum effcmem-    < 
fc,quatcnitsrcformatui  cftpcr  "ycrhum  Dei,ajfcntitur  bono:  fecC  quatenus  corru- 
ptxnaturA  reliquidt  adhucin  tpfo  mantt ,repugnantiam fcntit ciufmodi ,  yt  ipfim 
caro ,hoc  eft,  ea  pars  quam  nondum  rejormatam  aDeo  adhuc  infe  reliquam  ha- 
hetjipfim  ahriptatfi^  ad  contraria  impeUat .  Si  qu£ratur,yndeproJicifcitur  ift* 

repu- 


ADVERSVS     LrBERTlNOJ:  ?j» 

ifpugMnm,rmoncm  reddir.  Quia^inquit,  lexjpirituahs  eJl:ideJI;perficfMt  yit£fcncii^ 
tdtcm^  confcientiam  puram  at<jue  integram  requirit :  nosautem  e  contrario  carnalcs 
fumui  .  Iis  igitur,qu£  defmt,acquiefcamii6:  nempe,fdeles  omnes ,quandiu  hic  degut,  legi 
Deiparer€,quatenu,spergratiaeiw  renouatifunt:  veriim,fecundum  ca>nem,peccato  efe 
obnoxios-Ita  chri(tianorumperfeciio,yt  trilnu  yerbis  ahfoluam,in  eofita  eii,ytfine  yl~ 
lafmulattonepuro  colendi  Deiajfeciu  ducantur :  nefnt  animo  duplices  :fedfyncera  ^ 
fimplici  integritatcprjsdtti ,  ita  ytte  flaripofint  ,fe  h  ocpr£cipue  tn  yotk  hahere,  ytpla- 
ceant  D eo .  Interim,yt  ait ^uguftinti-s,fumma  eorum perfe&io  erit,  amofcere  imperfe- 
cfionemfuam:atque  a[?idue  infirmitatesfuas  coram  Deo  confteri.^t  isUfanatici,quo  er~ 
roremfumprobttjhac  loanmi  authoritate  nitiyolunt.  Quinatu-s  eflex  Deo,nonpeccat, 
Jiocquidem  tpfis  facile  conccdo,fi  qukperfecle regeneratus  rcperiri pofet ,  nuUum in eo 
peccatufore.Sedin  hoc  tota verfttur dijficultAs.ytfciamu^^an  regeneratio  ynquam  in vl 
lo  mortaliumfueritperfccia.^io  verb  nullum  ab  origine  mundiexemplum  extitijje.  Qm 
re  loanms  yerba  nihtlaUudfgnific.mt,quam  hominem ,quaten'M  regcneratin  efia  DeOy 
nonpeccare.fedquiaidtantum exparte facium  eil,qucmdtuyitam trahimiis  in hocmun- 
do,nelmaginemurnosiamadmetamperuenifie,ciimadhuciterfaciamif^s.ohucietaliqutSy 
fuperuacaneumvideri, eofenfu  loanmsverhaaccipi:  atqueadeb  uUameJfe  loanms  men- 

tem,exipfocontextuapparex-e.Re^ondeo,IoannemqutdeftgniJicarevelle,haudampU'n>s 
inhomineregn4repeccatu,txquoregencratt*sefi.  Gratia  enim  fi irktn  Deitn  eofupe- 
riorejfe  debet,  adcohihendu  omnino  ^comprimendis  ajfecitones  camls.  Verum  hoc  in- 
terimpetpetub tenendfi efi:homineafruitute  peccati eximi  iuxta  menfura  pyatixabeo 

accept£,qu£ybcrioraUjs^aUjstenuiorexhihctur:fdinnuUoomnino,quiJqu;sil!efit,ptena 
atque  abflutafit.Necprofeab  loannes  alio  interprete  indiget,cum  fcipfiifitii  expUcet, 
iuhcns  omnespro  remifione  peccatorum  orare:inquiens,Siqui-i  itafbiimponat,vtfe  pecctt 
to  carere  ptttetfaUitur,ytUtquc  medtcij  Deuarguere.  Hx-C  itaque  fujficerc  debet  adde- 
mofirandayeraregeneratioriefdioruDei,qualvsftt eoruperfitiio in hocmudo:  ^ qttam 
contrariafnt  infiltcium  ifloru  deliria ,  ijs  qu£  de  ytroque  docet  Scriptur£:CttmfanciitMe 
jtdeUuconnituant in  ignorantia  heUuina  ,fuadintes  hunc  innocentix  fiatiim ejfe,  naturx 
uppetitumfequi:  atque  homincm  tunc pcrfecium  eJfcfomniantes,cumiudic:J  I)eiohljtui, 
nuUaatJipUiti  honi  autmalirationem  hahet.fedquicqutdeicoUihitumfuerit  ,idbonum  ejfi 
cenfet. 

DE    LI  B  E  R  T^  T  E    CHRISTI^N.A.    QJ^  O 

modo  eam  accipiant  Dherttni:  qualem  e  diusrfo  nobti  eam 
Scripturatradat.  Cap.  XIX- 
P  R^EC L.AR^  ifta remuatione , quam  nohisfabricatifunt,confiituta,hhertd^ 
■*■  teChriflianadeinceps  itaextendunt,ytfiatuat  omnia  hominifne  exceptione  licita  ef 
fe.^c  certepofiquahomo  in  beUuacouerfa  e(l,cur  ei  heUttinu  ajfeciti  fequino  licehitha 
rnetft aut cohtheturaU^ hefii£,aut Itgatur cathenis,aut  includiitur.Infamyerb iftiftc ho 
minifrxna  laxat,vtnuUa  reprorfis  retineriautimpediri  pofit ,  quominns  fhi  omma  per- 
mittat.Primum,cumScriptur£o(iendat  nos  a  legimalediciione  exeptos  ejfe,ficque  in  U- 
bertatevindicatos,ne  amplins  horrihiUfententix  ohnoxijftmns,  quam  tranfgrejforthiu  de 
nuntiat.phrcnettciifiifuhlata  omnidininciione,totam  legem  ahotcrc  voltint.inquientes, 
nuUam  amptius  eim  hahendam  ejfe  rationem  ,proptcrea  qubdin  libertatem  ajferti  fimtts. 
HocadhucpLtniiti  0*  apertiut  reddam.  Duo  in  lcge  conJiderandtfunt.Nempe  docirin^ 


540  I  N  S  T  R  V  C  T  I  O  I 

5«£ bene yittendi regula efi.  Ett  enim  oflendit  Dominm  quidfihigmtumfit ,  quidque  ctf-  I 
frobet.lta.que  docihna  lega  eujpecfat,  ytnohu  viam  ^  rationem  o^endtt,  qua  vita  no^  '' 
jlra  adDeiyoluntatem  conformetur.^lterum,eJl  rigor:  eo  quodmaledi&ionem  omnilns 
denuntiat,quiyelapice  inyno  lapftfuerint:nequefalutefromittit,fr&terquaijscjuiomnix 
fr£ceptaperfe£ieobferuarint.  Quandiurigori  iflilocttseft,omnesayit£jpedei^cimur, 
atquefub  condemrutione  includimur  ,quam  omnihm  denuntiat .  Nemo  enim  omnium  mor~ 
talium  reperietur,  quiin  ys  qu£  requirit  ,fuU  defungaturpartihus.  Sic  omnes  in  desfera- 
tionemconieclos cemimmjfilcxcumappendicibmfui^ authoritate  innos ohtineat.Nafe 
ri  omnino  nonpotefl:,yt  ijs  qu£a  nohn  requirit fatUfaciamm :  condemnationem  autem  e/> 
fugere  quipoffumm  ?  NuUum  igitur  aliudfuperefl  remedium,quam  vt  ah  eiufmodiferui- 

%om.(.  ^^^^ '" hbertatem yindicemur.Manumifionem  iilam  nohvs ajfert ^uangeliu.citm  afferit 
nosfub  lege  amplim  noeffe.  Hicporro  nuc  contrcuerfia  eJ}:quod  phrenetici  iflihts  yerbu 
intelligant  legeprorfm  abrogataeffe,  yt  eoruqux.  docet,nulla  ampltm  ratio  haheaturfed 
finammeamquiefcere,tanquamdoclrinam,qu£nullainreadnosJfecfet.Sedlongealiam 
effe  Deimentem,^  Scriptur£fententiam,neminifano  duhium  efl.nempe  docirinam  itlx- 
fam  infuoJiatupermanere,yt  nos  in  reciam  yiadeducar.tantumfublatam  effe  malediciio- 
nem  yitayt quanuu  infrmitate  labamur,gratiDeoeffenon  defnamm:  cultumque  quem 
ipfi  exhibemm ,  quanuis  imperfe£ium ,nihilominm  acceptum  haheat:  quta  culpam,  qua  rei 
fum»^/iobif  remittit.Paulm  enim  pofleaquam  in  Epiftola  odRomanos  de  Itbertate  Chri- 
jliamtra£iauit,acdtxitnosabeimferuituteliheratoseffe:nosnihilominmadeimdoCiri- 
namreducit,docenseamobjeruaridehere.  Quomodo h£C inter fe  conueniunt.nos amplius 
fub  legisferuitute  haudquaquateneri.docirinx,  tameipftm  adyitanofiradirigendaadhuc 
cJJeloct4.perfficuecernimm,libertatehanc,malediciionetantumautrigoreJpe6iare.lde 

Oal.f.  /«^'' '"  Epiflola  ad  Galattu  .  Poflquam  enimfdeles  hortatm  eji,yt  libertatemfuam  tue 
antur,Jiatimfubijcit,ac  iuhet  yt  charitatem  colant,quldftt  lemplenitudo ,  Denique  nuUa 
€XtateimEpifiola,inqtfanonremittateb  fdeles,tanquam  adheneyiuendi  regulam,ad 
quam  omnes  conformaridecet.  Quodfi  iUa  tantum  extaret  admonitio  ,quafcribens  ad  Ga- 
latai,pr£cipitnc  ahutamur  libertate  noflra,  aut  in  ejfrmem  camU  licetiam  prorumpamm: 
ea  refiriciio  anteuertend^  canum  ifiorum  impudetiig,fuJficerepoJfet,  quiiugum  omne  ex- 
cutiunt.ytfublata  omni  lege  ac  regula,  quamlibet  yit*  degend^  licentiamfht  indulgeant. 
SimiliexhortationevtiturPetrm^citmaitliJertatemChriflianaquamnobiiChriftmac- 
-  quifiuit,nequitidiyeliieffenodebere.Quomodoyeroidferipoteji,niftcumarigoreleoii 
liberamur,ne  perea  amplim  cora  Deomaledi&i fmm:  acnihilominmexeim  pr&fcrtpto 
inflituamtis  yitam  nofira^  ciim  hona  ^falutarts  dochrina  ejfe  non  deftnat ,  quanuk  iUam 
feueritatem  erga nos,quaerga  infdeles,exercere  defierit .  Enpr£clarum principium quod 
jiatuut  Ubertinijn  traciada  libertate  Chrifiiana.DeincepsScriptura  docet  ahrogata  ejfe 
yeteres  ceremoniaijideoque  nos  adearum  objeruationeminime  afiricios  effe.acgcneratim 
confcientias  noftriu  rebm  extemU  minime  ohligari:  fedpotim  omnes  nobi6  effefubdittu  ,tic 
nuUaidcircopoJfe riohiS neeeJ?itateimponi.  yertiginofi yero ifli,in yniuerfum docirinam 
hancfumunt,  acjt  adomnia  extenderetur,atque  adea  ipfa  qu£  Dominmfeuere  a  nobis  exi 
git,fine  quihm  nuUapotejifanciititi  aut  honeflas  yitx  cofiflere .  Vt  autem  h^cfacilim  de- 
cUrentur,  S  eyipturxjentetiisfumam.quii  ifti,dum  eas  imaginationihm  futs  accomodant, 

^        ^  omnino  peruertunt.  Paulmomniaftbtlicereafferit.  Quorfumiddicat,nemomenttsfu* 

i.Cor.io.  compos  nonperfpicit.   jdquodetiam  circunftantia loci  apertc demonftrat.de  rehm  enim 
extemn  agttur:  yeluti,  de  carr^nm  efu,  qux  idoltsfunt  confecratx ;  modg  abfitfuperfiitior 

Quoniam 


e 


ADVERSVS     LIBERTINOS.  541 

^ QuontA  idmliifercns  efl,PiXHln6  idperft  licerefatetur^Jtdyfum  eim  Ad^difcMionisnor 
piammoderxndueJfe.D<!i>noniaciyeroifli,generakrnfententiaJ}attiunt:eocjuepr£textu 
nihiloninino chridiano hominivetitu ejfeyolunt.  QtufiveroPaulwfcortari,fiirari,at~ 
que ho»iicidaeJfe,licere intelligat,  Quidverk Quaim Scripturavniuerft,cim eisvifum 
€jl,irrideant:hictumenfmulantje  ein6  verhu  inJiflere.Qui  cmnia,tnquiunt,nominat,ni^ 
yiexchidtt.verummateri.im,dcquat!Iicagitur,J^ectareoportuit,noi'Hagari  cxtraoleM. 
Uam  de  re  mediaillic  traciabatPaulm,qu£  nec  honaperfe,necmala,fedex  confecutione  iu 
dicanda  eJl.oHcnderatfe  abilinuiffe  ab  ijs  quxfbiper  Deum  liccbat,vt  omnem  ojfenfio-. 
nem  vitaretrurfumpatefccerat  idma^aojftndiculi  caufampr£bere,quoderat  in  contro- 
uerfia.Vt tand^'coyicludM:ait,non quodnobts  ltcet,ffe£landum,fedqutdexpedtat,idque in 
^dtficationefratrum.  Hn  autemfcne  /j7*  befiixinferre  voluntfine  exceptione,lictta  ejfe 
cmnia.  Verum,han  c  eorti  impudentiam  ne  miremur,cum  ad  h<tc  adiungerc  non  vcreantur, 
tju£Pauhn<fntedixerat.  Nonne  mihi  (j^  Bttrnab£potefI.u  ejl  circunduced.trum  yxoriil  i-  Cor.9. 
^dcb,inquam,  inuerecundi funt ,  vtpro  clypeo  hancfcntemiam  obijciant,quo  toUant  omne 
dif^imen  boni  ^  mali.Sedqua  de  re  loquitur  Paulm  ^.Haudqttaquam  de  re  vetitaaDco: 
dematrimonio  enimagit,qHodDeusomnibuihominumordmibui permittit.  Eofcmini- 
nte  vfum  ejfe  dortatur:aut  filtem  quodin  ijspere^inaticnibiis ,  qu,vfufcipidat^ton  cir- 
cunduceretvxorcm,ne idipf  impedimento effet .  Siidegtjiet , nihtl admijifct mali :  ve~ 
rumjfontc  abilinebat,ut  quorunda  inprmitattfuflincret.  Nonyte  mare  vnop.ijfu  tranfi- 
lire  cjl,fic  eam  torquere fcntentia,vtprobcnt  cmnta  licere  homtni  chrtfliano,  eique  nthil 
prorfm  vetitti  ejfe  <.H£C  excplafufficiet  moncdvs  lccfortbm  ,quam  impudeter  canes  ifiila- 
ceretScripturtUS,vt  Diabolic£fu£  lihenati,quain  mtdiiiprof  rre  conarur,pr£textu  ex  els 
aliquem afferant.  Sub hoc hbertatU  ttgumtnto fmulationc  occultant^quafnguntfe  omni 
inipictati  (^irr.  idolvlatri£  confentire.  Homint  enim  permittunt  anteidolam.nu  fiecierey 
canddivs  offrre^peregrinationes  addiuorum  templaffcipere,  celebrareMiffs,  denique 
fino-erefe  afjentiri omnihm  abominationihm  Paptftarum:  licet  eits  in  animofuo  irrideant. 
Siobijciatur,  nos  dcbere gjorifcare  Deumin  corporihm  nofirls^ac  coramhominibm  Chri 
fium  confiteri,fidemque  noflram teflari  coram mundo, reTJonfionis  loco  hunc libertatis     , 
clypeumfo lummodo  obijciunt.  Sedquia  in  alio  traciatu  de  hac  materia  abunde  fcripf,  iUuc 
leifores  remittere  malo,qu.tm  nunc  diutim  immorari.  .Ac profecio  fala  ifia  monitio  con' 
uincend.A  ifioriiimpudenti^fujftcerepotefi: quod adeapertinct, Quf, Dem iujlit aut ve 
tuit,nuUafttimmutadihhert<ti.NecefitaseniminuiDUbilt6efi.C£tcrafttntindtJferentia, 
^  pofita  in  nofira  hbcrtate:fic  tmen  ytfemperin  idijicationem  iUn  vtijludeamm. 

SJ'  I  D     L  I  B  ERT  I  N  I    P  ER     V  O  C  .^4  T  I  O-   , 

nemfdelium  inteUtgant:^  quomodofub  hoc  colore,omnem 

turpitudtnemexcufent.     Cap.     JCJC. 

Xf).AVLVS  admonetvt  vnufquifque inea  yocatione inqua  yocat(i4eJl,permaneat.  '    ^'^ 

■■■    Vocationif  autem  nomcn,omne ^nm  vit£ ac fiatti  comprehendtt ,inflittttum  aDeo 

firfundatum  in  verbo  ipfius.Hoc cnim  S criptura  nobts pr£cipue  commendattim  ejje  vult: 

ytftc  infiituammvitam  nofiram ,  ne  pro  animi  libidtne ,  quodcunque  vifum  Juertt  deli.. 

gamits:fedeaqu£  ipfe  probauit,fequentes  ,intrayerhi  ipfim  terminos  contineamur.  .Apo- 

jloli  igttur  menstalisefl:  vtvnufquifque  ineofi.ttu,  inquo  vocatm  efiy  Deoferuiat, 

eoque  fit  contentm:  neexpetat  mutationem  ,neirruat  in  munm  alterim ,  ne  inuitm 

aut  perfunciorie  ojficium  faciat :  nam  de  Matrimon^  fiatu^virginitate  loquebatm\ 


^4£  1  K  S  T  R  V  C  T  I  O 

Captaocca  fione  etiam  loquitur  dc  alijs .  ^d  id  concludit,  yt  ■vmjcjuijcjue  in  fua  conditione  \ 
fcfe  contincaf.fi  modo  yocatto  Irgtttmafuertt.  Infa. Itces  iftifententiam  hanc euertunf.vt  ' 
probentac  perfuadeant  omnilM:  ynumqucncjue  oportcre  naturalem  inclinationem  jequi^ 
atcjue fic agcre  ^  yiuere yt  ltbebit,aut  e  refua  effe ytdehttur.  Tametfi  frouerbium  hoc 
yulo-arefitinterhomineSyVlulandii  effc  cum iMptr.cjui tamen eo yttitur, idlaudare noau- 
fint  tancjuam probe  faciii-.fedqualtcuncjuc  hanc  excufttiomfumunt,  yt  culpafuam  lcuio- 
rem  reddant,  M  ifri  yeru  ifti,nonfoliim  inicjuitatem  exrufant,dumfatetur  ideffe  ylulare 
cum  lHpii,cum  quufociorti  corruptcla  ^  contagione  ad  nequitiam  abducitur:  yerumetiam 
honorando hoc yocationvs titulojpftm ornant,cjuafinos Dews adcamyocaret.  Sednotan- 
dum efl,triaprorfm  dtabolica in  hocarticulo  contineri.  Primum  ejl, quodnullafttin orbe 
yiucndiratio.,(juam ipftnon probent,tametfi Deiueam  yerbofuo  condemnet,  vdutifa-  . 
cerdoiium  Papale  honum  effc  cenfent.Itaque  ex  eorumfententia  canonicm  aut  malejicia-. 
ttn  aliquvi  {quodyocmt)  in  coenofuo  delitcfcere  dcbet,  qu£  idohs  offeruntur  comedcre,fa~ 
crtlcgjjs  yefci,  M  iffam  canere,  ^  aliapcr,igere  eiufmodi.  Vocttio  enim  ipfins  cji:  M  o- 
nachi incUuilrlifuis ,  tanquam porciin hara  Jlcrtcrc ac  faginari dcbent.  Ejlenim  ipfo-  '■ 
rum yocatio.Htnc accidit,yt cum aliquando  Quinttnm  folcnni cutufd,tm Cardinalis M if-  '• 
f^ adeffet jdiccret fc gloriam  Deiyidere.  Ncquefoliim  hoc  pr£textu  omnia  yit£gcnerx  ' 
proh,int,qu<erepugaiintyeritati Scriptur,irum:fedeti,m eaqu£  Gcntesfenfu  tantim  na- 
tumli  prxdi:(£  condcmnarunt .  Leno,inquiunt,fungatur  munerefuo.fur  aud,tiicrfuretur: 
ejlentmconfentancum  r.ttioni,ytynuJquifque  yocationcmfu,tmfequatur.  Siqutsexad-' 
uerfoobijct,tt,t,imfdcdatllacffe,ytn,ituranosabei.iahhorreredoceat:reffondent,hocf)-  i 
liimfufficere,q  bdynujquifque  infua  yocttione permancre  deheat.  lam  yero  reprehend^fit 
d£  huins  hitsfhcmix  r,itioncm  oshndimits.ncmpe  conftdcrandum  quo  nos  Dew  yocet:^ 
pro  yoctiionc  h,ibere,J}.;tii-s  rmncs  quos  proh.it,  ^pro  legitimi-i  h,tbet:  Omnem  yitx  de-  i 
oend&  rationem  ,cuinullum  .t  ycluntate  ipfiw  tviitmonium  d,ttur,  nonf  liim  incertam  ^ 
fertculoftm  cenferc,federrabundum  curfum,  taquam  hrminli  ab  itinerefuo  auerfi,^pcr  ' 
deuia  loca  yag.tbundt.C£teriim,qu£  repugnantyerboDei,peripfum  reprobanda,acpro  cer- 
to  inferorii  n/greffu  habcndafunt.  ^lterumeJl,quodahufm  ^  corruptel£,qutbm  omnes 
yit£  ordines  hodte  infcciifunt,nihil  habent  mali..At  mundum  yniucrfum  adcb  corruptum 
tic  dtffolutum  hodie  ccrnimi*s,yt  horrendumfit  quantis  yitijs  turgeant  omniagenera  yit£, 
qu£perfe  alioquiigitima  ^  honafunt.non  qubdideb  licita  effc  definant.fedyitiacorrigi 
oportet.  Vclutinobilitii  y,tnitatiiplenaejl,atqueimmodic£pomp£,fuperbi£,diffolutio^ 
num,infolentt£,bitsfhemiaru,amhitionis.  Forum  iudici,tle fauortbm ^auaritia^fraudihmy 
refertum  ejt,,itque  adeb  itnicna  qu£d,im  effe  videtur.M  ercatorum  commercia  mendacijs, 
doiii,periurijs,  rapinvi,  deceptionihui,crudclitatefcatent.  Denique  nuUa  ejl omnino  yit£ 
conditio,in  quafl,igitia  multa  non  admittantur.BeUt  yerb  ifti  d'jciores,interpuram  inftitu 
ttonem  Dei,  ^  hominum  corruptionem  dtftingui  nolunt:fed omniafuh  yocationis  titulo 
comprehendt.Ita  profccib  fihuic  theologi£  adhtbetur fides  ,culpayacahut  nobiijs  infolen' 
tesacproterui,atqueeti,tprofligat£ltbtdinti,proftitutiadomneyanitatt^pompa,deni- 
que in omni yoluptate diffoluti. Sic enimfert eoru vocatio  .  Qmmobri-i  Qujmi.iitafege 
ritmiidin.Quaftycrb  homtniic6fuetudo,Deiiustiti,timmutet.  Siiudexiu^  habatyena-. 
le,fialterufuhlcu,treyelit,qub,tlterifoneret:ftbon,t  caufam  ojprimat,qubf,iueat  iniufl£, 
minimi  yituperandm  erit.Ej}  enim  rationi  confent,ineu,yt  ynufquifque  yocationii  fu£  cur 
Jiimjequ,xtur,    Si  mercatores  mompolijs  yntuerfum  orhemdeQruant,fimerces  fucent  ■ 
atque  (idnlterent,fipeierent  qualthsthora,  ytfraudent  ^  circiiueniant  alios :  fi  quicquid 

arripere 


A  D  V  E  RS  V  S     L  I  B  E  R  T  i  N  O  S.  ^5ij 

■arr!perepoterunr,expilcnt  ac  deHorent,ohmutefcendum  cjl  :alio(jui  Deivocatio  llaTphe- 

mahitur.    Qmi,  cjuxfo , orationem adco  execrahtlem  ex hormms  ore prodituram  exiQi- 

maretUutyllumhominem  itamentecaptumfore,  ytaufitrestam  abfurd.u  acturpesin 

mediumproferrei  In  ijstamen^oriantur,acfpr£claraquxdam  effttfuhtditas .  Tertium 

■efl,quodomnt^hominum  tncUnatio,fiuea  naturafiueamaL  confuctudtne profcifcatur, 

■yocatio  Deiefi.  veiutt,fiquiiadehrietatemfitproclimi,hoc  vitiumineovituperarenon 

licet:  adid  enim  yocitits  efl.  Si quk  ludofit  deditm ,  tolerandum :  non  eflenim  afua yo- 

catione abducendw.  Denique  yolunt ynumquenque appetitumfuum  fequtpro  re^uU:  ^ 

cor  homints  quoquo  impeUat ,  yocattomi  fu£  magiilrum  ejfe.  Ex  hoc  fonte  Turpifima 

cmniumqu£ynquam audttafuere  lenocintafequutafunt:  nempe ,  tum yins  tummulieri- 

hu6pe>-mittuntfefequibufcunqueyfumfuerit,copuUre.ldquematrimoniumj}iritualeyo 

cant,cimalteralterocontentH^efl.Stqu\itgiturnonoblecleturyxorefua,aliasmulieres, 

at,u'fibiad!un<rat,quArerepotefl.Interim/u:yxorde{litutdftt,eiconditionemmeltorem 

auJere,  dr  yhicunque  obUtafuerit,  eam  acciperepermittunt.Siquk  igiturpetat,  quidde 

matrimlwsfet, qu£ indtjfclubiliaefe exiHimantur^feaadeh  temere retraclare liceat? 

^iunt  matrimonium  etiamfolenni  ritu  initum  coram  homtnibta  camale  ejfe,  niffliritut 

ipft  hene  conueni.int,  atque  tdeo  Chriaianum  hominem  minime  ad  id  ailriaum  ejfl,fed 

idfolum  inter  chriflianos  frmum  ejfe  debere ,  in  quo  ytriquefmul  cum  altero  hene  efl. 

Cuanquam  ,nequeh£cfrmttas  perpetuaefl:  nam  fmuUcque  adulteram  fcortatori^fui 

^tum caperit, eumfuhtnde commutarepotefl,ftqui6 alitfs ma^ gratmfefe ojfcrat.  Si~ 

militerfcortator,hac  c3r  iUacprocandicauftf  infinuans,  ytmu^  yxores  flirituales  acqui 

rat,tsrqu^i  reperent  aJfumat.Etadco  impudentcs  funt  ,yt  talem  turpitudtnem  tegantyo- 

catioms  pr^textu:  quoniam,yt  dixi,interpretantur  ideffe  yocationem,  antmiappetitumfe- 

qui.  Nunc  confiderem  omnes  quidfaluum  manehit  in  toto  orbe:qutdordin,s,quidfdelitatts, 

luidhoneat,qutdfccuritatvs  mpltm  erit:ftmatrimonium,quodftnatJ?imum  omniumfoe- 

dus  efl  cSr  quodfideliu6feruaridebet ,  fcpotefl  yiol  n  ?    Matrimonium  inquam  inili- 

mm/aDeo :  inquo  tantam  yim  poftamejfeyoluit,  yt  naturales coniunaiones  ormes 

exuperet,  adcb  ytarclijiimo  necefittudimi  yincub ,  quoflm  cum  patreconiuncJttsefly 

brtferatur^  M^trimonium,quodChri{lui  indiffoluhile  cjfe pronunttauit .  Matrimon^ 

\tm,quod  in  nomineDei  confecratum  efl,fcutm  ipfitts authoritate fundamentum  ha^ 

het.   Matrimonium,quod  Solomo  diutnum  fotdm  appellat :  quod  Paulm  comparat  v, 

nionikirituali ,  qua  cum  ChriHo  iuncfi  fumm.    N6nne  eos  a  Sathana  pofidcri  nccef- 

feefl,  cum  tam  prodigiofe  omnia  confundmt:  ^  tanquam  coclum  terr£  permifcent? 

Quod  aium  matrimonium  iUud  camale  ejfe ,  clim  Vtri  animm  yxori  minime  adh^ret, 

cmfmaritus  yxoriparum  gratm  efl :  n6nne  turpij?im£  impudentii  efl,  promijlionemfo- 

lenni  ritu  in  nomtne  Dei  coram  Ecclefia  foBam  fc  rtdere  ?  Qmd  re^ondent  homi- 

nem  chriflianum nuUa ohltgatione conQringi:  qu£ro,quo  de  yinculo  loquebatur  Domi- 

nw,cum  atebat,  QupdDem  coniunxit  ,homo  nonfeparet.Neque  enim  quicquam  tunc  au~ 

ditumfuerat  de  execrando  tQo  matrtmoniofpirituali.  Qmro,  quorfum  Paultu  yiros  horta 

tur,  yt  vxoresfui4  diltgant:  ac iuhet ytrofque  adextremum  yfque  diem  yit£  yna  yiuere? 

Qubdf  diffcnfo  aliquafuhoriretur,yetat  ne  yxor  nuhat  alteri.Ediuerfo  canes  iili  matri- 

moniucarnale,ide6quenuUttismomentieffeaiunt,f,yxorcmarittfuit£diumcaeperit.pau 

hii  iubet  yxorereconciltari  yiro,f  qua  k  aut  dtjfenfiofuhortaftt..yitfcriptum  efl  homi- 

■maDeofuiffeconditu:mar^&fominacreatoseffl.It.iquetantumrcaat,ytdtligamw, 

cum  omnes  yniicorpu^fmui.Quafifruitra  dtceretScriptura,duosfore  in  yna  camc.Neqi 

XX      1 


54'4  INSTRVCTIO 

tnim  (lUt  tres  aut  quituornoniimt,fedcluo  t(intimi,incjuiens:Derelin^uethomoparrem  ^ 
nMtretn,  yt  adh^reat  yxorifuA.  ^cfifruflra  D  em  legem  fua  dcdiffet  ,qua  yetat  yxoreal 
teriiis  concupifcere .  Q^uafi  Dominm  abfjuecaufa  adulteria^fcortationes  damnaffet. 
QtiafifuperuacaneaeffetPauli  monitio,quaiuhet  ynumquenque  yxore fua effe conten- 
tum.  Quocirca,yt prim  oRendiinfoelicem  hacfeCiam,licentiam effc latrocinia ac  homici^ 
dia  omntaexercendiin  hominum  corpora,prdidadi,expilandi,diripiendi  hona  omnium,qua^ 
fiprdi,d£expofita:ficnuncperTpicimm,eafene{lramaperiri  commaculandts  omnibmtho- 
rti  ac  domibm,atque  omnn  caflitatls  e  mundo  exterminanddi. 

QJ^  ^LI  S     S  IT     F  I  D  E  LI  V  M     C  O  M  M  V- 

nioiuxtafvmentumLihertinorum.       Cap.     XXI. 
if^M  yidimm  (juomodoinfo^lices  ifli  matrimoniumprofanant,  homines  cummulieri' 
1  bm ,prout libido ducit,permifcendo,inflar beluarum .  Quo paclofub matrimoni^Jfiritutt 
hi  nomine,  beluinam  hanc  poUutionem  tegant:  Jfiritualem  motum  yocantesfuriofum  im- 
petum,quoyiri taurorum inflar,fvEmin£ytcanes coitm  appetitupercitx, accenduntur.  Vt 
autem  nuUum  ordinem  hominibm  reliquumfaciant,eandem  in  bona  confufwnem  inducunt: 
communionem fanciorum  ejfe  dicentes,finemo  quicquampofiideat  taquamfuum.fedynuf 
quifque,  yndecimque  nanctfcipoterit,  adfe  rapiat.  Initio  nonnuUi ^nabaptiflarum  cere- 
bro  carentes,fic  loquuti fmt:yerum,exquo  tantaabfurditAs  ab  omnibm  repudiatafuit ,  tan 
quam  humanofenfuicontraria,  adeo  ytprimarios  authores  tpfospuderet:eam  ifltquafipro- 
fuo-am  rcceperunt,ficuti  eorumfecia  cloaca  ejlaut  fentina  quxdam,  in  quam  onmesfordes 
confuunt.  PrimaquidcmfronteJ])ecioftimccloremobtendunt,dumconquerunturdeaua- 
ritia  eorum,  qui  fe  chrifli.tnos  yocant:  eoquud  omnes  adeo  auidi  funt  lucri,  yt  maiorpars 
fint  fmilesf.tmclicii  beflijs,autpotimfmt  yoragines  .Necprojecio  dubitandum,quin  Do- 
minmpermittat  ^  habenas  laxet  Sathan.i; ,  qub  eiufmodi  furicfos  impeUat ,  qui  fic  bornt 
omnia  prxdie  conentur  exponere :  yt  mgratitudmem  eorum  puniat ,  qui  ipfis  abutunturf 
idefl,yniuerfipropemodum  orbu .  P  erfpicitur  enim  yt  hodie  cmnes  ^  fummi  ^  infmi 
dccumulandi  ^  rapiendiadfe  cuptditate ,fornacum  inftar,  accenfiatque  injlammatifint: 
quibm  etiam  artibm  i^  commcrcijsccnenturditefcere .  Videmmyt  ij  qui potiuntur  bo" 
nti  ,ea  ingurgitant foli,aut  inclufa  tenent.nec  inopumfratrum  eos  miferet,yt  eorumfubue^ 
niant inopi&,^bonorum fuorumfaciant  participes .  NosDei  monitii  non  aufcultamm, 
Ejligitur  rationi  confentaneum,Diabolum  iflos  injerorum  titiones  mouere  atqueexa- 
gitare,ytconfufionemaugeant,quam,Deoadmonente,nonemendamm .  Quare  iflhinci- 
nitiumfacere  neceffe  efl:ytfciamm  qualiter  nos  Dem  yelit  erga  opes  huim  mundi  affe- 
£los  effe.quiS.  rationes  earum  acquirendarum  licitdifmt.quis  eorum  yfm  re£fmfit  ac  leoiti- 
mm.P  rimum  igitur  acpr£cipuum  efl,ne  honorum  huimfeculi  cupiditate  ducamur.  Sipre 
mamurinopia,  eam  moderate  feramm  :  ft  yero  potiamur  bonk ,  ne  ijs  animum  aut  fi- 
duciam  adijciamm:  eaanobn  abdicare  fimm  parati ,  quoties  Deo  libuerit.    Siue  ha-» 
heamm  ea ,  fiue  careamm :  tanquam  res  caduciu  f^fragiles  afpememur,  atque  folam  he- 
nediciionem  Deitoti  mundoprdiferamtw.fpiritualechrifti  remumqudiramm,n€Cpra- 
mcupiditatihm implicemur.  ^lterumeft,  ytijs,qu£advicium  cultumque  necejfaria 
funt  ,qudi.rendt6  operam  naucmm:  lucrum  quod  tnde  profcifcetur ,  capiamm  tanquam 
exmanu  Dev.neque  maltiartibm  ytamur,  quo  facultates  aliorum  adnos  trahere  pof- 
f    fimm: fed  bonaconfcientia  feruiamm  proximui :  fru&um lahorvsnofiri ,  tanquam iuftam 
mercedem ,  percipiamm:  ne  vendendo  aut  emendo  mendactjs  aut  fraudtbm  aut  faUa-. 

cijt 


A  DV  ER  S  VS     LIB  ERT  IN  OS.  y4y 

f^s  ytamuYi fedapertefim^liciterque  agammomnict,  eademque  ji({elitate,quam 
vequirerem mah  alijs.P oflrem u  eflpv t qui pa uca  ha het,nonpropterea  defina tgra^ 
tias  agere Deo,^ placide  edere panem  fuum:qui yero  ahundat ,  nepertno-luuiem 
aut  intemperantiam  ahutatur  :ne  per  amhittontmauf^/ttnitatemfumptn^  ftciat 
fuperuacaneos  aut pompxferuientes:  fed modtrate  vtendo  ,  facultates  tnfe  a  Deo 
coUatas ,pfoximt6  fuhltitandts  ^  iuuandtsimpendatia^nofcensfe  Defyeluti  oeco- 
nomum  effe,ea  conditione  hona poftdentem  ptit aliquando  rationem  reddat,fimi- 
htudinemtUam  perpetuomenteagitans  ,quaPauluidiuitias  cummannacompa- 
tatinempe^^Vt  ts  qui mama  copia  ahiidat ,idtantumodo fumat,quod^ifu^  fiticut >c- 
toparum  eflyUne  indigeat.Denique ,  yt quemadmodhm  Chrijhnfeipfum  nohisde- 
ditjfic  henefctainnos  ahipfocollata,proximtscommunicareftudeamits:e6quepa- 
Clo  opem  ferentes  ipfts ,communicemit^  eorum  inopi£ .  En  qual/iapro  frediendum, 
^ qms  mndtis  tentndmfit. Quoniavero  id minimefacimns,a^nofcamits  iuflaDei 
yindtClaferi,yt  infani  ifli  eo  prorumpant  adomneordtnem  euertendum  ,omnem- 
que  lonorum difltndionem  toUendam ,  dum  exyniuerfo  orhe,fyluam  facere mo- 
liuntur  latrociniorum plenam:inqua  ynufquifquefne pretio ,  aut  nttUa  flde  ha- 
bita,quicquid poterit  ad  fe  rapiat .T otyero funt  teflimonia  Scriptur£  ad  foedam 
iftam  cofuflone  refutadamj^ytnunquaflnem  effemfaCiuru^sSi  omnia  recitarel/el- 
leHoccontentiflmu6,haudquaquaiuheriaDomino,')'tahijciamt{^omnia:vtfldi-' 
viiijs affluimm,eai penitns  ahdicemm  a nohu:fed tanttim  moneri,yt  ijs  hene lita- 
mur.Non  yult  humanos  contraOm ciutlemque agendirationemtoUi ,ad  'yfu4~Vit£ 
necejfariam:ftd  tantum  addcquitatem  ^  litritatem  reducit .  Superuacuum  i^i- 
tur  ejftt,multa  adhxc  tc  flimonia  aUe^are,cum  tjs  adto  ahundet  Scripturap^tea ne 
rno  ignorare pofltt .  Verum  phrenettci  ifli , "Vr  colore  aliquo  errorem fium pr£te- 
xant  ,id  aUegant  quod  monachi  folent  ohtendere  ,yt flatum  fuum  perfeclii  ^.An- 
geltcum  effe  prohent.Nempe ,  quod  Dominm  adolefcenti  tUi  qu£renti  quidage- 
ret,ytyitam£t€rnamadipifceretur,refj?ondit:Vade,  inqutt^^yende  omnia  qu£ 
habes,^  da  pauperihm,acfequereme.Sedfactlii  eflfolutto :  nec  enimDominus 
iUicfententiamlimuerfxlem  omnibufque  conuenientem  pronuntiat:fedhommiiy 
quem  aUoquitur,rationem  hahet.Cum  enimfe  erga  Deum  officiofuo  egregiefun- 
Cium  extftimaret  jOmnia  legismandata  ohferuando  :  ficquefllijpflper  hypocriflrt 
imfoneret,Dominm  morhum,qui  ipfum  latehat,detegit.  Erat  enim  diues,opihtif- 
auefuts  animum  adiecerat:neque  idyitiumejfe  ducehat  ,Eim  igitur  fahiem  Do^ 
minm  fcalpfaCvt malum  ipfefuumfentiret,  neque  iaBaret  amplim  fe  omnia  Dei 
pr£e€pta  adimpiejfetl/nde  longtflime  aherat.Summ£  ergo  Jtupiditatis efl,fenten- 
tiam  hanc,qua  prohando  ynim  homints f^eciatim  animo  vfm  efl  ,flc  torquere^lft 
ex  ea  '\niuerfaliAdo(lrinaflatuatur.C&terum,rationi  confentancum  efl,  yfvnm- 
quifquenonfoliimyendere,fed  etiam  perdere  quicquid  hahet  paratm  flt,  ob  hono~ 
tem  Det:  ~)itque^,quihm  honorum  copia  in manu  efl, nihilominus inopesflnt ani- 
mo.Certo  autemjctmm^endttionemhonorumretpfa  mtnime requiri  ah  ijs  ,quo$ 
Dominm  tnflrutt adperfeciionem  Chrtflianam:yt non poflint tffe  Chrifltani,nifl 
fe  honts  omnihm  exuerint.  S imiliter  eo  nitiyolunt ,quod  in^cttifcriptUefl.-ne-  Aao.4. 
mintmdifcipulorum  aliquidfuum  effe  dixiffe  ,fed  omnes  protuliffe  bonafua  ad 
tedes  ./dpojtolorum../^tque  adto  eos  quthm  agrt  &  pofftfltones  erant,  ea  yendi- 
diffepvtexpecunia  quam  redegijfent,fuhuenirentpauperii  inopix.  Prisclarumcer- 


54&    ^  IN  ST  R  V  CT  I  O 

teextmi>tnr»)nifi(Jo  reElc  ctccnmmodetur.  ^tcjHe^tin,im  talis  ejfet  hodie  affe{\io  in 
(^rnnihws quife  ChriJ}t.inos  'y ocant .Vni ufcinufqHe  cnim necefittati  fubueniretur, 
ai  longemeliori  r.ttione  djjlrthuerentur  hona,quam  hodieferifolet.^tl/erti^t^ 
i.ofnfli^lon^i aliud im.tgtn.intur,quam  quod Lucof  docere  lioiuit  .    Quamohnm 
ne  in  hoc deltrium incidanim,quo  f.iUjmur  if'fi,ac  mundum perturbant :  animad~ 
vtrtammqttam  hnnorum  com>/iuninnem  Lucas  figntficet,dHm  ait ,neminem id quod 
pofidehat,fihi  proprium  effcdixiffe  .    zfl enimforma  loquendi  lingutsomnibus, 
''""        cummunU.yt  cum  de  homine  liberali  loquimur ,eumnthil fihi proprium  haberedi^ 
camwr.quodfemperapertafitiitamAnmadlargiendumijsquiinopiaUborant.^c 
waiore  qutd-.m  ratione,fi  quts  fi'  amicorum  C(jetm,tam  bene  interfe  couenientium^ 
'ytnemo  ipforum,C£tern  lahorantihno  deeffe  yelif.fed  ^mufquifque proximum  iu~ 
H:trefit  paratu{,meritu dicentur  tales  homines  nihil  fihi  habere  proprtj:  etiamfi 
inttrimlinufq-Aifquef.imili.imfuam  regat,bonii  fuis  fruatur ,  poffefitonumque  ac 
facultatum  adminiftrationem  haheat:nec  in  eundem  aceruum  congefta  0*  confu- 
fafnt  cmnia.Taltn  erut  fdelium congre^.itio  de  qua  loquttur  LucAs.Vnufquifque 
retinehatfamthxfiii£  regimen,resfuis  fihi  habebat,  ^feparatim admmiilrabat 
fi:a.Verum,itafe  mutuo  ac  faterno  amore  profequcbantur  ,  litnemo  inter  ipfos 
inopia iihorare:.ldque , l/t  iam dixi,dtle{}iont6  Chrtfiiani fpeculum  "^erifiimum 
ef-iut >f  confomiA re?nur ,mapio  fudto nos  eniti oporteret.^tquel/tinamQuin- 
tinti:  (jp  eius.-Jfilx  talem  rejormationcm  reftttuere pojfent.    Mintme  quidem 
tpfs  ohfflcrcm .Verum ,neque id mquirunt ,neque  eum  jibi  proponunt  jinem.Huc 
enuri  toiduntjytfnfeant  ^  confurid.tnt  otmia.  Nam  in  hoc  tnfiflunt ,  ytnemo 
aliquid  habeat  proj.rij.Et  litm  rcTfonfioncm  hac  admittere  debuiJfent,'juod  poJ}~ 
Aflo.^.    eafqui:ur,i.hijuuyit:Omnesfcilaet,quibmao^rt(^  p(iJfcJ?iones  erat,ea  yendtdif 
fe.Itaq-ie,ex  eorum  fntentta  uemo  Qhriiliarm  ejfc potejl ,  nif  qui  fe  omnihusijs 
qux.  p(fidet,exHerit..y4dh£creTfodeo,ipfos  dupliciterftUi.Primum  enim^haud-' 
qua(-^ucrrid:cit  Lucas^cmnesbonafua^yendidtjfemequeeos  c^ui^^iendehant ,null t  re 
fiorfu-i  exccpta,autfihireferuata,omnia  dtftraxiJfe.Ne  aute^^/idear hanc ipfe fo~ 
/Htionemconfno-cn  qu£fo,an  '^erifitmile  ejl Lucaduos  tantumpropofiturii  fuif- 
fi'  extmpli  cauft ,q.iorum  >«>«  hypocrita  Juit^Deoqueyolebat  imponerefiomnes 
"yend  dtffnt\  I  ofem  Cyprium  r:ominat,qut  bona  animi  ajfeclione  duClui  ,reyera  A- 
^rum~)/cndidit  .^her  quem  nomtnat  ,inarM  glort^Jindio  ducebatur,^  partepre^ 
tij Joiutn  attHlit..An  credibilc  ejl,e  fex  mtlibtisfidelium ,aut  eo plm ,omnes  quia- 
gros  0  firxdia  hahehant ,i pfa  yendtdiJfe^Lucam^yeroynicumtantum  exeplt^ra- 
tiafuijfe  nominaturum^DixtfecundOjfdeles  ipfos,qui  eo  tempore pr*dia  fua  di- 
Jlraxerknt,yt  fratrhm  inopi^fuhuenirentynon ita  omnta yendidijfe, "Vf  nihil  Jihi 
reliquum  facerent.R etmebant  enim  domos  ^familiAsfuoi,  eafque tuebantur ^ 
alcbant,ijfjue  borjn,qu£  Dew  ipfsdederat,ytebantur.ldautemfatudemon^ra- 
Aao.?.    ^^j.  ^^  ^^  quodpoftca  adifcitur  de  Tabitha  ,foemina  fngulari  charitate predita, 
Ibidem.    & in  paupercs liheraifitma.Vnde  yerb cjft  larvtta,fi  omnia  ahieciJfetfScriptu 
AiXoii.    ejlpetrum  apud Simonemcoriariudiuertijfe  :  quod fieri  non poterat,nifi  domum 
^  J.xm:iiam  hahu ijjet. idempoflea  dtcitur  dc  M aria  matre  loannts:  nempe Pe- 
Aflo.  j6.  trum,Jiupendo  miracuio  ereptum  e  carcere,tn  eius  domum  yenijfe.ldem  de  Lydia. 
Poftqu.tm  enimad  Chriftum  conucrfa  fuit,haud  femel  ^poftolos  hoiiitio  re~ 
cepitijed  etiam  tpft  carccrc  liberati ,  tn  em  domumfefe  reciptunt .  ItaHtem,de 

^uikts 


A  D  V  E  R  S  V  S     L  I  B  E  RT  I  N  O  S.  ^,j 

^uilu-s  lo'quor,inter  Chriilianos  ferfiBiJitmifuere.Nec  tcmen  inter  ipfos  confu- 
fdfutthonorum communit).Verum  fupeYuacaneum  f^  nimvs  hnvum foret,ftn(fu~ 
lariaextmpla  cmnia  coUtgi^re  ,1^  oilendxm  fdeles  honafua  mterfe  communi- 
cando ,eanon  fimul coaceruoffe.  fed quenque  apudfe  retinendo ,altj5,  quem.idmo~ 
dum  res  cxigehat^dtftrihuiffe.Boclrinam  entm  ^eneralem  halenus,  cui acquie- 
fcere  tutim  eft.Vnum  adhuc fj>tciale exemplum producamideinde concludam  iux- 
tttyiiitteifalem  illam  do^rinam  ,  cewveram  reguUm  3  qua  dimetiendafnnt  om- 
nia.  En  philemon,  qutm  Paului,non  ahs  re ,commtlttonem  fuumyocat  in  opere 
Domini,^^  laudat  oh  fdtm  ipjiu^s  ^  exceUentemcharitatem ,  celehratam  yhi- 
cjue  ,  qua  erga  Deum  ^  omnes  fanClos ajfeCltis  erat .    Neque  tamen  propterea 
defintt prdidt.i fua ac  mohilia pofiidere.fed etiam  feruos  ^  ferua  ,qui  eotempore 
rnancipia  erant.   Neque  entm  tunc  mercede  conducehantur feru i,fedita  poRtde- 
hantur,yt^el  totoyit^  tempore  retineri^lielalienari pojfent .  Erat  io-itur  lon- 
^e  ahfurdini ,dominum  ea  conditione  frui ferutifuis ,quam  reliqua  hona,tdeJ},cen- 
ftts  ^p'Jfe[?tones  retinere.  Paulits  autem,minime  iuheteum  omntaahucere:Jed 
rogat  Dt  feruumfuum  Onefimum,qui  aufugerat,recipere  yelit .  Si  U  qui  Ctttervi     '- 
ejll/eluti Jpcculum perftCtionu  ,  ill£fjconfcientia,honiifuis  fruitur , atque  in eo 
prohatur  a  Paulo,  quts  dtuerfam  omnino  legempoterit  Chriflianii  imponere] .Ad 
communemdoc\rinamytniamtu,inqual>era  dejinitio  Jita  eff.  Paulm  non  docet  ,.•!•;„,  g^ 
Timotheum^Tt iuheat  diuites  huiusjtculi,diuitijs  omnihincedere  tjed  nonfuper- 
hire,nein  opthttscorruptioniohnoxijsjpem  locent,Jedyt inhonis  operihu^ fmt  dt- 
uites.  Non luhetdcminos  manun.itttremancipiitfua,ftdtantum  humamter^,  ^P'^^'^-'^- 
henigne  traBare .    Nonyetat cmptiones  aut  yenditiones:fedne  yendendo  aut  i.Tef.4. 
emendocirciiueniamus  proximos,a»tfraudemti6.Ittm,  ytij qui  emunt  talesfmt,  i-Cor.y. 
acfinon  emerent.  Non  luhet  pridia  reltnquijfedl/t  qui  eapofident,itafe  p-crant, 
acfinuUapoJiiderent  .Denique,  detlccmoJynisyerhafaciens,non  iuhet  inaccr-  i.Cor.tf. 
mm  conijci^lftl/n  ufquifque,quan:um  fihi  necejje  erit,indefum.tt :  fedyult  >«  ttm- 
quenquepro  arhttratu  ^  affeflione  animi  fitt  dare.non  quaficoaCiumaut  ytim- 
fulfum.Jtd  ingenue  aclihentUtcr.nonyt  qu:  dir.es  ef},fefe  ad  mopt  a  redi  c:it  ,quo 
fuppeditet  alijs  :ftd  "V  t  penurixproximoriim  ex  ahundantta  fua  fubuentat .    Hne 
funtPaulil/trba.Qujd plura requirimtts  ?  Difcamui  ergo communtonem,  quam 
tnter  fe  hahentfidtlts,quod adfacultates  Jpe8at,cum  ordine  ^ polttiacontun- 
fereijicque  nijciamtts atque  ahominemurdtaholicaiftorumdeltria,qut  hona  om- 
ntaconfundtl/olunt  ^'^tnonfoliim  Uhyrinthos  in  mundum  inuehant jfed ettam 
fiorrenda  Utrocinta:ftcu:i  ynufqutfque  animaduertere poffet ,  ac  cUrius  experi- 
tnentoper^tceret.    Quod attinet ad lUoffententiis Luc£,qudi, pritps aUe»aA fue- 
runt:  conflat  ijs  nibilo  plusfaiaticos  ifl:^siuuari ,  quammonachos,qui ijs niti 
-)ioluerunt,yt  py£cUrasfuas,tmbfuum,communionesfundarent,quihus  tn  ciauslris 
fuii  ytuntur.    Omitto  quod  charitas tpforum  non  eb pro^reditur ,yt  diteriorem 
condittonem  fuamreddant,qub  heneficijs  ajftciant  ahos  :nam ,  £quo  animo  ferunt 
aliosfeft exuere,(iuo ornentur iffifed qutdjtt alifs  donare,prorfus imorat . Quam- 
ohn m  folttusfum eos^yoraredoaores paJituAcharttatis.quia  fe quantnfieripote- 
rit,heneficijs  ajftcipatiuntur:  yeriim,yhi  omnia tngurgitarunt^nequefic  tamen 
contentt  funt,jemper  ohmurmurant. Qubdfi dandumfit,q:<£r.'.turalius  qmidfa- 
ciat:ho.c  eorumanimosfuhire  nonpotefi .  ^tque  tantum aheflyt p^fimt  cha~ 


J48  I  N  S  T  Pv  y  C  T  I  O 

ritatem  aCliuam  honts  exemliitidoctreiytnunquameadddifceyepoj^int.CdCterum, 
quia  \.n  eo  ofienditt  tatum  ^quo  animi  fludio  ao^untur.in  hac  parte  eos  Dlteriin non 
perfequar.Mihi  enimfatif  ejl  oslendijTc  quam  impia  ^  dananda  hxc  dodrinajit. 

D  £     RESVRRECTIONE      Q^V  .AM 
tenentLihertini,  Cap.    XXH. 

i.Tim  .2.  j^  ^ultK  mentionem  facit P hileti  ^  Hymen£i ,qui  iam  fuo  tempore refurreCli 
■l  oncm  eJfefaClam  dicehanf.oflendcns  nejariam  effehdirefim,  quafides  Chri^ 
jlianaprorjii^s  euertitur..At  mhilominu-s  canes  ifti  execrahilem  crroremfuumad- 
tierfusfententiam  adeo  pcrFficuam  tueri  nondefinunt  .Rident  enimjpem  omnem, 
auam  de  refurreHione  hahemus ,tdque  iam  nohu  eueniffe dicunt,  quod  adhuc ex- 
peclumus.Si  qufiratur,quomodo  td  intellt^antinempe jinquiunt ,  ■vthomofciata- 
nimamfuam f^iritum immortalcm  cffe perpetttoyiuentem  incoeln:ac  Chnftum 
mortefua  opwationcm  aholeuiffe,eaque  ratione  nohts  reflituiffe^Mtam ,  qu£  ir» 
eo  efi:^tnos  minime mon  cognofcamtPi-  En  quomodoimptj ifli  cummaiorihttsfuif 

i.Cor.if.  J-Jjrnenso  ^Philvtopr£cipuumJidei  noflrxfundamentum  euertunt:fine  quo  E~ 
ttan<feiiii,i't  ait  P  at:lm,ncqutt  cofiflere  .Suhlataenim  vefurreBione,qutd  amplius 
refiat^ToUitur  autcm,cum  talnconcipitur  imaginatto^qualieritas  defiruitur. 
Verum  quidtm  ej},€um  qui  credtt  nunquam  intertturHm,ftd  a  morte  in  yita  tranf 
ijffcniiUam  aduofm  eoseffe  condcmnationem.mortcm  ipfis  amplttts  nondomtna~ 
rf.quateniisrefidti  tn  tpftsDct  Spiritti-s,qm  Chriftum  a  mortui6  fufcitanit jfemen- 
que  ipfis  immortale  ejt .  Verum,ex  co  non  fquttur  heatitHdinem,  quam  expeCta- 
nius,t.tm  tn  nohti  reuclatam  effe,nos  iamipfa  frut,atque  in  hAreditatts  noftr& 
fojftjiionem  re  ipfa  cffe  ingrcjfos.Expedit  autem  ScripturA  locos  annotare ,  qui- 
hii^i  r::dtum  (^  imperitorum  oculos  perftringunt,  quofeiam  refurrexiffe credant, 

Ecdc .i:.  Solomo  in  Eccltfiafie,de morteycrhafacitns ,aitjjiritu hominii  redire adDeum 

qut  tpfim  creautf.quemadmodum  corpm  redttin  terram  ,  "vnde  originem  cepit, 

jUinc  concludmit fptritum  adejfentiam  Dei  redire,eique iungi,ita  "Vf  l/nicwjj^i- 

ritmmancat.Sedcut  perjuadehunt  h.mcyerhorum  fgnifcationem  talemejfeiani^ 

m.imfcilicet  humanam,adDeumredeunte.,fiertDeum'.DominiPs  quidem  moriens 

fic  loquehatur.P ater,tnmannstuis commendo  fjiritum meum  .  StefhanMietiam 

fmili  orationcDeum  rogauif.Domtne  lefufufcipe  f^irttummeum  .Sedtantum 

aheftlit  loci  ifti  eorum  erroreiuuent^l/tetiam  adeu  pUne  conuincendum  ahunde 

fujfictaf.dcmonflrcint  entm  aperte,Deum  animas  noftras  tn  tutelam  fuam  recipe- 

re,  ac  conferuare^yfque  ad  id  tempttSjqiwfuis corporihm  coniungentur.  Si  quxra- 

tur  qualtsft  intertmeorumflatui  ^  conditto  ,  fatiioftenditur  alijs  in  locn,eii 

vaudium  0*  confolationem afferri ,  ^miferijs  iiberatai,honis  omnihus  a  Deo  ex- 

_  ,    ^     pieri.Enquod  fpe^l.itad  animas.Nunc  decorborthmloquamur.Pauluimagnifici 

cxtollerel/olensgratias,qnai pcr  Cfmftu  recepimm,atf.  nos domeflicos  tfje Deiy 

atqucynacum  fanclis  ciues  rcgni ipfm:  0>  mm  m  locts  coeleftthm,  cumChrifto 

Colo.:.    federc..Alio  etutmin  loco  ait,noscum  ipfo  refurrexiffe  .  Veritm,id  quod  injine 

adijcttjdtcere  omittunt :  nempeidtotum  nos  Jhe  ohtinere  .   Itaque  omnta  qu&  de 

pr£jcnti  Chriftianorum foeltcitate dtcuntur,iid eam certitudinemreferend*  funt, 

quamDeus  corum  animiiinfixit,mn  quod  iam  ivja  foelti;itAte  fotimur 3  aut  e- 

IhS 


A  D  V  E  R  S  V  S     L  I  B  E  RT  I  N  O  s:  j4» 

citti efeClum cernant. Quod enim alihi ait Paulw,  yerum effe oportet:ner}ipe,falu 
tem  noilram,cum  injj>efitaftt,adhuc  abfconditameffe.Spes  enim  ahfentiumi^  ColLj. 
futurarum  rerum  efi.Item,infj>eciem  nos  fimiles  effe  mortuvi  •.nequel/itanoftram 
ffriinmanifeft>wdam,qi4am  Chriflus  ad  iudicium  yenerit.Dc  omnihns  io-itur  qua 
Chrtiitufromitttt,certifumus.ldqueinterimdumipfumpY£floUmur..Atque,'\t 
nit  Ioannes,f(imt*s  nos  effcfUos  Deifednondum  apparuit .  Idcirco  dicit  ^po- 
firlttialihi/iosgedarearramyiti.  in  animUnoilns,hahtntes S piritum Dei ,quQ  Ep^he," '' 
nohti  tefiimonium redditur,nos effe  jiliosDei.  Quhd P aulm dicit nos rcfurrexiffe,  ^°^-'' 
non  hqutturdeglortofa  'Mta.quxnohtspromiffa  efi .    Itaque  non  ftmifcat  nos 
ipfa  nunc fruiifed  tantum  de  regeneratione  lierhafacit ,-t>t  ex  or.xtionts  contexttt 
factleefiiudicare.QuidtgiturfthiyultWaudquicquam  aliud,quam  nos renun- 
tiantes  mundo ,  alftrare  adyitam  coclefiem dehere,  dere^o  Dei meditari ,  nec 
quicquam  aliud qu^rere ,quam  ytipfiw  ^oluntati  conformes fimtts .  Qutdhxcfa- 
ciunt  addtdruendam  f^em  refurre6ion'ti,quam  DettsnohU  deditl.An  credihile  efi 
PattlumyoLnffenos  aheaauertere?  Qu^iomnes  aperte  tanqtta  hxreticos  condem- 
nat^quiehtendebantlVtl^aneof^eBatquoddtcitdenouitateliitA^.-Minimequi- 
demcerte.Hocigiturei  imponere,nimi£ impudentis  efi.  Itaque,quemadmodtm 
Deui  nos  elegit  atque  adoptauitante  creationim  mundt :  ita  eumadoptionis  no- 
Jir*  tedimontum  animti  nofirUper  Euangelium  ohfonaffe  inteUigamtfs :  (^  iam 
quodammcdo  in pcffefiionem  hxredttatknofir^^fpeyidelicetfimmiftjfe  .  Quan- 
diuyerodepmuitn  hocmundo,yelutperegrinifumtts,expeflantes  quoad  bona 
nohuprom:ffa,re  ipfaprAfietur.quodque  nohtsnunc proponitur,tanquam  infhe-  ^•^^'^•^i- 
culo  ^  jigufts  olfcunorihuff)it  ait  Paulus,coram  intueamur.  .^hfumttsa  Deo;\rt 
(ilio  l oco  dicit,qutafide  amhulaniuiinon  autem  ocult6cemimm,aut reipfafruimur.  ''    °''^' 
Prcinde  lahor^mtts,ffequietiipofimortem potiudc:puvnamus ,cumfhepercipien- 
di  fuCmyiCiort£  nofi)£:gemtmtfs,cum  fpe  confolattonis^  ^audij perfruendi . 
Deniciue,quoniaminfo£itctfiimi  effemus  omnium  hominum,fi  fiiesnoflrainhac    _ 
"V/rrf  inclufa  efftt,<.idfummam  illamfxlicitatem,qu£  tngenium  nofirum  exuperat, 
4iiiramuy.fa:ltce)f:,inquam ,  yitam tUam,in quam Dominttsnofier  lefus  Chrifius 
in?refff4  ejljquo  nos  etiam  aliquado  fiQum  deducat.  Interim,certo  credimus,quod 
nobUperoiPaalt  dtclumefiinos  ,cumterrefire  hocdomiciliumdirutumfuerit,per- 
wanen tem  in  cc:lu,d  mum  hahtturos .Eonosah  Euangelio  yocarifcimtts :  ideoque  pj,iip  r 
ex  hoc  carcere  cupimus  migrarepftfimus  cum  Domtno.certo  perfuaft,nos  cum ipfo  i.Tim.4. 
yere  contentos  fore,ac  bonts  omnihuf  perfrutturos  .  Cdtterum, quiaScriptura nos 
femper  ad  extremum  diem  reuocat,quo  promittit  Chrifiumlfenturum  ,yt  iudicet 
•viuos  acmortuos:in  eo  omntffpesnofiraftta  efi:nam  etftfdeliuanimx  ,fimulat- 
auefeparatAfuntacorporibuiPviuuntcumDeo,(icfoelici  regni  ipfius gaudio pOr 
tiuntur:tamen perfcda  omntum  fltorum  Detfoelicitaspvfque  adfecundum Chri- 
fii  adutntum  dtjfertur.Ita  yt  .y4bel,N  oe  ,.Ahraham  ,omnefque  antiqui  patres  nos 
expe£ient,necdum  coronasfuas  receperintjl/fyna  omnes  coronemur.  Oportet igi-  "* 

tnrfidelium  mentts  in  eum  diem  tffedefx'is,eoriimque  animos  in  eo  conquiefcerei 
(icuti  etiam  Scripturas  taliumexhortationum  plena^liidemits.  Quidigiturftbi  "Vo- 
Lunt  infoelices  ifii,qut  pr£dpuumreligionv>  nofir£  caput  nobis  adtmuntl  Clamat 
Scriptura,^  clara  voce  contendit,  ytffalutem  nofiram  'velimus  contemplari, 
^dJupremumiUumdiem  animoserigamus.Canes  yero  ifii,latrantfrufira  idferi. 


j,o  INSTRVCTIO 

nofque  iam  refuryexiffe:nuUam  ampltM  refumCuonem  ex^eClciniam.Teflimonia, 

adeoperBicuafmtrvtnihilfnpra-.quibtisvftenditurcorpora.noJlraj^uenmccor- 

■  rtiptionijCAteriJque miferijs  ohnoxiafunt,  adgloriofam  lUam  immortalitate  adi- 

piCcendam-fimiliterque infdelium  corpora,  ad  ignominiam  perpetuam  fufcitan- 

I,  Cor.j.  ^^^  effe.Si  non  refHrgimm,tnquit  Pauliis,neque  Chriftm  refurrexit :  Euan^elium 
nihil aliudquammendaciumefl-.exinantta  ejhfides.  SimtliterhxcdoClrinatam 
crebro  iteratur,Dominum  lefuml/enturum  in  maieftate  fua  cum  ^n^ehs^adftt- 
premum  iudtcium ferendum:adfiiios  D  ei  inplenam  coelcfits  h<£,reditatis poffefio- 
nemyocandostimpios^yero  mittendos  ad fuppliciumAternum^lit feo^reget hoedof 
ab  azms:yt  opus  redemptionu  a  fe  facl£,inmemhns  futs  adimpleat.lftt  yero  por~ 
ci  ex aduerfo  do^rinam  hanc  roftrnfuis  euertunt,  dtccntes  nthtl  omnino  amplim 
reflare,opinationcfuhLtta:hocfujftcere,j^tritum  exccdetem  e  corporihws  noftriSy 
redire  ad  Deum.Tunc  cnim  ex  eorum  fomnio ,yere  in  locttmfuum  ^ perfeciio- 
ncmfuam  redaCiuf  eji:.  Ex  quo  perTpicimtis^eos  non  minm  peruerfe  ac nequiter  f- 
nemquam  initiumfacere.  Sicut  enim  de  hominum  creatiane  ^  omnihm  operi- 
hus  Deifyerha  facientes,Deum cum  Diaholo mifcent acconfundunt : ita  cumad 
reftaurationem  omnium  yenttl  efi:,quicquid  Scripturu  continetur,euertunt  :Jjient 
falutps  noflrx,  tollunt:nihil  nohts  reltquum  faciunt  pr£ter  hanc  yitam,yteam 
tranfiv.tmm,deinde  innihilum  redtgamitr  .  Quamohrem  de hac execrahili bla- 
JJihemiamonitipviuamus  in  Jj)e,quam  adeo  certam  ^  perTficua  nobisDemper 
_,  .  totamScripturam  proponit.  Nempe  Dominum  lefume  coelts  appariturumfuo 
tempore:^  eos  qui primdecejferint ,quorum  corpora  iam  computrucrint  in  terra, 
ad  tuhie  fonttum  ,id  eJl,adyocem  .Archangeli  ,qui  eos  adiudicium  citabit,fufcita- 
tum  iri:rcltquos  1'erofuperftites  momento  immutatum iri:ipfos  quoque,omnefque 
'vna,  innouatos  obuiamyenturosregi^litfefecoramipfin^imaieflate  reprxfentent. 
Tftncflios  Deipr&miumJJei  fu£  recepturos,e'ifque  rettelatu  iri  heatitudinem  il- 
lam,quamnunc  auide  expedant:cam,inquam,  coram  acplene  ipfspatefa£iumiri, 
ytcunquenunc^quod  ad  humanumfcnfnm ,eos  lateat .  Tunc  nos  tnduCium  tri  irt 
.  pojfij^tonem  h^rcditatknobti  per Euano^eliumpromiJf&.Tunc  foslicit.ttk plenam 
fruittonem  adepturos.cum  nunc  miferijs  ^ calamitatibm  ohruamur .  Tuncnot 

i.Ioan.3.  prxfcntem Deum hahituros  ,eumque  ^ifuros  fcuti  ejl.cumnuncfde  t.-tntiimco- 
^ofcamm.Tunc  corporanoftra,tametficorruptioni  ^s* ptttredinimmc  obnoxia, 
tnglortam  Domininoflri  lefu  Chrifli  tranfformatum  trt.  Sic  itaquefttturam  re- 
furreciionem noflrain  ipfns  rcfttrrcfiione  contemplemur.Nempcquemadmodum 
adimmortalitatem  refurrexit ,  ita  non  dubitemtis ,  qiiin  idem  in  membm  ipfiiis  fit 
futurum,cumtempus  aducnerit.  .Ac  ccrti fumns ,ficuti  ^ poftohts  tefiatur ,nos  a 
patribus ,Prophett6 ,c£terifque fdeltbii^  expedari,  qui  nondttm paratam fikt  a  Deo 
coronamreceperunt^t  caomrtcslina adipifcamur.Neque  idfoliim  ,fedetiam "vr 

R.om.E.  creatur£  omnes nos  comitentur,qu£-;)it att  Paulm,  cumgemitu  expetuntdtem  re- 
demptionis  noftrA^t  rejlttuantur  in prijlinumjiatum,^  eripiantur a  feruitute 
inquamnuncoh  peccatanoJlrarcdali(&  funt  .  Qm magpiperfftcitur  mtferorum 
ijioruminfanta,quicreaturvs  ipfisfenfu  carentihmjapidihtn  inquam  tpfis  ^  fi- 
fittbmfiupidiores funt.Inde reputemtti  quidfit in reprohum fenfum  dari:  ^  iu.. 
dtcium  Dei  timeredifcamtn. 

Cap, 


^  A  D  V  E  R  S  V  S    L  I  B  E  R  T  I  N  O  S:  f  j^ 

C^P.    XXIII.    HVO  OMNI^,    QS^^  TVM   DE    STT^ 

lojtum  defalfa  ac  dammnda  impierate  Lthertinorum  diClafunt ,  aUA- 
fidi^ito  commonflrantur  ex  libello  ^ntonij  P  occiuij  huius 
feCi^  aJfecU^quOflit  aiunt,  a^allo  adaftnum 
fuhinde  tranflit. 

QVoniam  ea  qu£prius  tra^aui ,  tum  de  execrandiierrorihtu  Quintiniflarum, 
tum  de  eorum aflutia ,quafuh integumentu-verhorum  callidetnuoluuntve- 
nenum  impi£  ^  perniciofte  doCirin^  fu£ ,  longefactlim  comprehendi  poterunt,  fl 
exemflumali<juodpropojitumfuerit:quopleniui  inflruatur  leC\ore$  ,inuolucra  aut 
amhages  nefcio  quoi  ^ntonij Pocquij  facriflculi  tUnu ,de  quo  initio  loquutuifum, 
hic  inferenda putaut :  additis  exhortatiuncuinnonnuUu ,  quihui  rudes  ac  imteriti 
tnoneantur,qui  aliasforfan  minime  fihi pricauerent.  TricAs  a.. tem  ifliis,  dcfulta- 
tiones  "^ioco  agaUo  ad  afinum:quod  fermones  lUic  con^efli ,tam  hene  cohicrentt 
quam caprarum flercora^ficutt^ynufquifq: e  facile  iudicahit.Porro  notandumefl 
tUic>TUiciendti  imperitu^l/cluti  efcam proponi . Neque  enim grandiamyfleria  de- 
teguntur ,  qu£ nuUts  apertrtfolem,pr£[crquam  ijs  qui  fe  omntno  ipfls  dcdtderunt, 
"Vt  ineorumfchola  ini}ituantur.  llluden:^idelicet,quod ah  initiod  xi:quemad~ 
tnodum  monachi  nouitiumaltquem  mefcareliolentes^dili^entercauentne  ordinif 
fecreta  ei pandantur.fd qu£pulchriorcm  hahentjj?eci(m,ci  in  coi^ilpeclum ponHt, 
dontcipfos  in  laqueosfuos  attraxerint.flc canes  iitt,tnitio  hcUa  aliquajhecie  fefe 
fucahunt^t rudiorilti>,altquem  doarin£fu£ ^uilum  dare  poflint:neque  ■vnqnam 
fentinam  ahominatiomm fuarum  dete^ent,quoad certi flnt  hcmtnem  ita  atfefafci- 
natum  effc,yt  eorumdeirsjs  prorjus  confntiat.Vt  ergo  mferinouitij,ctpudmona- 
chos ,po{teaquam proftjii one  fua  Liqueum  perperu^firuituta  induerunt,ihi infe- 
ros  ejfe compcriunt,yhi  coeleftes dtLicioi cju£rthant ;  atque  melipfis  infcl conuer- 
titurftc  rudes  ac  imperitt  homines  ,prima  facie  exifiimantts  hanc  tnfclicemfeClam 
yeluti  coelorum  ianuam  ejfe,prtui  in  exttium  pr£cipitcs  ruur?t,q»am  malittam  ac 
nequitiam  eorum cernere  aut  animaduertcre  potuerint ,  Quamohrem ,ne qutsnon 
monitu,sfaUatur,magnum  iflum  doCiorem  udntomum  Pocqnium,eorummorecon- 
cion<tntem,.iudiamui. 

L^VD^B  ILIS    EST    DEVS,     CVI    HIS    POSTRE- 
niisdtehus,mihi  fer  organum fum patcface.  e  lihuit  magnum,in  quofui,errorem,  ^*""-"* 
quodyos  reprehedere ac corri^ercl/elle ,ciim  fcriptum  fit.Omnes  erut  doCli a Deo. 

C  E  N  S  V  R  .A. 
Bfruate  prdtcipunn  tfltui  'Jfe  J.tpientiam  ,ftnerelinumquenque animifui 
lihidinem fequi ,nec  mifcros  hcmines  errorefeduClos,  reprehettdere.  Ita  om' 
nem  d<jfirinam ^  monitiontm,lnter homines  cejfare  oportehit.  Quod lon^e alie- 
num  eiiah  eo ,quod P aulus  ah  omnihus  fdciihus  requtrit.  Docentes ,inquit ,i>os  ^ 
admoneies  mutito.  Item,plcni efiiifapientia,ytyosinuicem hortemini.Ittm,ar 
ffte,admone,tncrepa.lte,quodaitDominus:Stp€Ccaucritfrater  tuus,corrtge  eum 
inter  te  ^  ipfum.  Sequitur . 

t  EXISTIM.AB^M  ME  .ALI  QVID  INTELLI  GERE, 
nec  quicqua  inteUigo.Deui  enim  inteUeclw  meii,:.  efl,yirtui  mea,^Jalus  mea:atqi 
adchyos  iudicahd,(^Murmurahaacute in proximosmeos,tn  meyeronihtlcemes. 


o 


.  jf,  m  STR  V  GTId 

Qut  ornniayetitafunf.fecit  enim nationes  miidi  cdp.uss  ftlutis.  ^nUqui Beunt   • 
pro  intelleB»  fuo  habet,nihilintelligit  ^.  ficenim  DeHsnihilaliud  efficeret,quam 
nos  excAcaref.cum  nos  illHminare  iffm  officium  fit. 

C  EN  S  V  R  ^^ 
T_T owo  quidtm  jidelii,fe  nihil  exfeipfo  intelligere  cenfet.  Sed  an  proptereade- 
*■  ^-  het  oculoi  cUudere,ne  quid  intueatur,yt  -vult ifie  infamts?  Prohihitum  qui- 
dem ejl,ne ohferttemus alios,^idyitianoJi-ra  conniumdo  :ftd  Dominusnonl/etaty 
quominui-vno  pera[io  ,alterum  ttiam  efficiamtii.Dtligenterautemnotandx  efipr£~ 
clara  ratio  quam  adiungif.Omnes  nationes  capaces  funt  falutts.  Non  Itcet  igttur 
in proximum  animaduerterefedcontrariumprorfusconcludo.Citm  enimfimta  mi 
i.Cor.j.  nifiri  Dei,^  eim  coadiutores  adproxtmos  nofiros  in  fjlutem  inftruendosmos  o- 
Marc.itf,  peram  nojiramipfts  imptndere,necl>nquamceffare  oportet. 

Sequttur. 
PRIMVM  H^VD  QV.A  QJl^^M  INTl.LLlGEB.y4M, 
quomodo  exnihilo creatifumtn,^*  corpora  nojlra  in  cineres  reducenda.fpirittiye- 
ro^-vt  aerem  cUrumfore,  ^fjarfumlit  nuhemmeque  etiam  inteUigeha  me  exge- 
nere terrejiri effe ,id efl ,ex  eo  quiprimumfa£\meJhinammayiuente.Deuinthil 
finecaufa  ficit,^  quomodo  exijmui  txyteroterr£,matrvsnoJlriiiPvhi  ommsineil 
dolor? Qttaohremdicehat  Ioh:Quiyulntisinflixtt,ipfiimqi  fanauif.quideducitad 
inferos  (^reducit:qui  Itherat  afex  tribuUtionibu^  ,feptim*yero  maluno  attin^et. 

CENSV  R.yd. 
iViffoyquU  tenorin  hvfermonihtu  ?  haud fane  maior  quam  indelirijshomints 
phrenetide  UborantU.C xterUm ,ingreditur in pritcUram  illa  phi lofophiam 
quam  attigtmus-Jpiritum  adDeum  reuertipojl  interitU  hominis,dicens  in  nubem 
Jparfumiri. 

SequitUY. 
TVIT  ENI  M  .ANIM.A  ME.yi  VIVENS,  QJ^.AEPV' 
tauit  loqui.Sedgratta  Deo,per  huc  Spiritum  renouationis  a  morte  ereCinsfum,^ 
'yiuijicatus  fum  cum  Chrifioimihi pr£terierunt  opera  legts:l>ocatttifum  cum.An- 
Zeln.^fallusfiliiii  Dei:h£res  immortalitatk  ^  memhrum  Chrijli,corporanojfra 
tcmpU  S firitfts  fanCli ,anim£  noftr£  imagirtes ,^loca  fecreta  dtninitatis.Horribi- 
lisyerbilla  beJ}ia,qu£yocatur  Diabolus,cui  ohligati ^ferui eramus,erdtqueim- 
poJ?ihtle  ex  nobismetipfis  ah  ipfo  Itberari.  Erat  igitur  fuperhia,aut  auaritia  aut 
tnunduSiqutiamperignemfinituseflj^^t  ampliu^sfumdtBurut. 

CEN  SV  R.A. 
"VT  Vncyndas iU<vs dtYfumat,de quibtts ludns  loquitur,ideJi,grandiloquenti.imy 
■^  qu£mirifit£jj)iritualitatU  Jpeciem  prdifeferat .  Quts  enimprimafacienort 
itjfirmarit  .Antonitt  Pocquiumftmiangelum  effe.fieum  tamfublimijlylo  intonan 
tem  audierit?  Verum ,  ft  bene  perpendantur ,  nthil  aliud funt  quamlieftcx,  f^e- 
ciefua  henetumid£,fed turgidA  liento.nift  quodfub  harum  ffumarum  tumore,mul 
t£  Utent  hUif>hemi£  .  Vult  enim  fanaticam  hanc  refurredionem ,  dequa  lo- 
quuttti  fum,  introducere.  Deinde quanuUnominet  Diaholum  ,  tamenindicat  id 
tantiim  tmaginatione  fe  facerf.dedarans  fe  nihil  aliudinteUigere  quam  fuper- 
hiam ,mundum,aut  auarttiam.  idquodefleorum  opinatio,dequa  iam  tra^iaui. 
En  igttur  quidDiabolits  apud eos ft^nifcat .  Denique quoddtciturde  confumma- 

ttone 


Q^ 


AD  VERS  VS     LIBER  TIN  OS:  ^jj 

tione  mmdiper  io7tem,adJ}ultam  alle^oriam  trahens,  hmrfdeinojh-^articulum 
dejlruit,  quitamdiferte  exprimitur  tn  Scripturn:J]?emque  tollit,quamdeomniwn 
creaturarum  renouationehabemm- 

Sequitur. 

HyEM^DMODVM    S  C  R  I PTV  M  E  S  T  D  E  T  R^  N  S- 

jiguratione,')>hi  erat  Mofes,Helitii,^  lefuiin  medto.Mofes  erat  lexyetus,du- 
ra  e^  tmportahilii-.Chriilm  erat  lexmitvs,pergrata  ^  traCitthtlu-.Helitis  pokre- 

muieratyfinem  mundi fignifcans  ^l/tdifcedens  in  ardenti curru  fuo  jo-nti  pleno  o- 
Jlendif.qui  yocattts  e^  Jj/iritufduplex,per  quem  extra  huncterrejlrem  mundttm 

confumimur.  Ideo  per  loannem  dicehat  Chrifltn:  Video  coelumnouum  ^  terram 
nouam  .  Erat  fcilicet  mundus ,qui  iam  jinem ceperat.non  omnihu4 ,fcuti  neaue  ad- 
huc  hodtejinern  cepit.Mundtts fnitus  eflpro  ijs  quifunt  in  Chrifto,neque  amplius 
yiuuntfecundum  carnem:nam prudentia  camis,mors  eft,^plenA  mortis. 

CENS  VR.y4. 
T)ErJj)icite huitn  furciferi audaciam,quem  non  pudet  magnumdoclorem  ao-ere,  ^. 

dum  recitatfahul<u  antles,ex  lihro^l/t  atunt,coli(um,  pro  myJlicU  tnterpreta- 
tionihm  Scriptura  .En  Chrijltts  quife  ingloria  exhihet  in  medto  Moyfis  ^ He- 
li£,idefl,L€gu  ^  ProphetarumCvt  indicet  Moyfem  ^  Prophetas  fihi  teftimo- 
nium  reddidijfe,feque  ejfe  '^ierumfnim,adquemomni,s  tUorumdoSirinareferenda, 
eft.atque  in  n:edio  ej},vt in  loco  eminentiftmo  quofe  ojiendat  caput  in  domoDei, 
ytdicit  ^pojlolusialios  autemfamulos  tantumfuijfe.  Porctis  ifle  pr£clarum  hoc 
tnyji^erium,ro[lro  euertens,ne  Chrifltaftt  amplitts  omniumjinu,Heliam  tnfupre- 
mo graducoUocaf.^  '\niuerforum perfeCiioHem facit,nihti.xliud  Chrifio  attri- 
huens,quam  quod nos  admedium  itineru  perducit . Qux,  Mahometis  docirina  eft. 
Deinde,cum  dicit  mundii  iam  fnecepijfc,adhuc  apertitis  bUfJhemiasfuas  euomity 
tumdefua  perfe&ione,  quam  tmaginantur,tum  de  ea  refhrre^ione,quam pr^di- 
cant :  nepe  iam  ejfefa[\am :  quod tmaginatione glorioft  atqs  adeo .Angelis tpjis  ex- 
celfioresfunt.  Qvhdfngttcurrum igneum,  in quo Helias extra mundtm hunc  ra- 
ftus  efl,dupltcem  Jj/tritum  ejfe:primitm,textucorrumpit,^  apertdifalfttatis  con- 
nincitur.lUic  enimfolhm  refertur,  Elciifeum  amagiftro  fuo petijjfe ^Dt  Spiritum 
Dei  ahundatiorem duplo  quam hahuerat.poft ipfum  haheref-atque additur,idip(t 
cortcejfum  fuijfe  .  Deindc  in  hocyocahulo  latet  huiusfeClit  ahominatio,quudfefe 
fingunt atcjue fucant,rum inlierhis^tum  tn geftu,tum  etiam  inoperibus :  Chrijita- 
namperfcBionem  effcdtcentes  ftcdupltces  tjfe animoine^^Uaexpartedeprehendi 
poj?int,nequeyUus  in  ipfis  tenorliUauecertitudo  ftt. 

Sequitur. 
N.AM  SCRIPTVM  EST:  F.ACTVS  S  VM  TOTVS  HO- 
tMO.CumfaOuijit  totus  homo,accipiens naturam humana,ac mortuuifit, potcjlne 
adhuc  tn  hU  inferiorihu/s  loct^  mortl Magni effet errornhoc credere:na mortuusejl 
^refurrexif.^^credendU  ejl eu nuUtt  memhrorureliquiffc,'juod cum ipfo  mortuum 
nonfit,atque  etiam  refurrcxerit.Quarefcriptum eft.Omnes fumusmebra  Chrifli. 

CENSVR.A. 

A/  Btfcriptum  ejl  quod  aUegat^.  Nonnefalfittis  manifeflaefi?    NuUaenim 
^     talts  fententia  tn  Scripturu  reperietur  .    Sed  inprimts  notemns  quid  ex 

iUa  falfa  aUegatione  deducat,     Nempe  nos  amplius  non  mori :  acfi  nihil  a 

.A.A   t 


5?+  IN  STR  V  CTIO 

Chrifio dijfeYremM.Nos  quidem^fimembraChriJli  fumuSfiam  mortui  &fufcitati 
effedehemws ,  quodad fartBitatem  yit£ pertinef.abne^ando ,inqmm,nofmetipfos, 
■yiuereDeo.Sedart  id  iamefl  ferfeCium^Econtrario  odendtt  Scriptura  idnunc 
jieri  tanium  ex parte.^nproprerea  abolita  eflmors  naturalu^. ^n  dicendum  nul- 
lam  amplius ftpereffejjjer» refurreClionif?  Contra  ait  Paulus,  mortem nouiflimum 
hoflem  effe  qui deflruatur .Videtur  quidem  huic  l/enerahili  facrifco  tnepitjs  com 
frohandi^ fufftcere:quod fcriptum efl ,nos  effemembra  Chrifli.Sednon  animaduer 
tit  Deum^^ratissfuas  in  menfura  largirt  ^linicuique partem  fuam  inhocmun^ 
dodtflrthuere,pro  cuiufque  memhri  qualitate,~)>t  ait  Paulus  .  Quareftcuti  Chri' 
Jitif  non ahfolute  adhuc  in nobis eft:pc  ttiammultumabefl quin bonvs  ipjimacdo 

i.Cor.f.    ^^ integrepotiamur.  Redeamui  io^itur  ad  id quodalio  locofcriptum eft:  Vnum- 
quenque  fuo  ordine  ad  beatam  refurreCiionem  peruenturum. 

Seauttur. 
Q^I NI.TI.^M  DICIT:  INriRMIT.yiTES.ALII 
aliorufuftinete.nam  ftdetraClores fimus,adhuc erimus cumftrpente,qui  Diabolus 
"yocatur ,accufante  fidclem ,  quodinfuperbia  fuafe  adhuc  tjfe  opinetur.fed  Dem 
extoUet paruos  ^  humiles:  magnosl>ero ^fuperhos  deprimet.  Quamohreij  qui 
Chrifli funt ,hahetes  fapientiafdei^hique  opera  Dei  agnofcunt,nthit  mirantur, 
omnia  in  ytilitatemfuam  conuertunt,  agnofcentes  omnia  exvoluntate  0* proui- 
denttaDeiproficifti.  CENSVR.A. 

Rom  if .  T^Ominm  quidem  iubet  '\itfratrum  injirmitates fuflineamusmon  tamen  yt  ap- 
prohemus  ipfas  ,fed  tanquam  yitia  corrigamw.  Hic  autem  impius,  quo  repre- 
henfiones omnes  toUatpvetat ne ftmm Diaholo  fimiles . Qua  in  re?Detrahendo in- 
quit.Fateor.  Sednonne  magna  ejl  di^erentia  interdetra^ionem  y^  reprehen- 
Jionem,qu£ptJratrt6€mendandi  caufa^.Si  igtturfalfo  calumniemur  proximum,aut 
maledicedicupidttatejtraducamuf^mitatoresfumnsDiaboli.ctimyeroerroreiquos 
animaduertimusin  ipfts  ,Jyncero  animi candore arguimu4  ,  imitxtores  fumusDei, 
.Atfurcifer  ifls  adhuc  tjfrix.natiut  erumpitiaddesfdei  hac  efft  fapientiam:  omnia, 
tanquamopera  Dei,bona  cffe  iudicare..Ait  nos  ntmmemyituperare  debere.Ratio 
nemadtungit,quianihilmalum  effepotefi.  En  quomodo  indulgethomicidijs,  la- 
trocinijs  ,fcortationibus,hoc  pr£textu,c^uod  alteri  minime  detrahendum  Jtt.  Quod- 
que  omnium  deterrimum  efl,hanc  infert  Deo  contumeliam, yt ei  malepcta  omnia 
imputet,ne  improhentur.  Sequitur. 

SCRIPTVM  EST  E  N  IM:  O  M  N  I.A  MVND.A  MVN- 
dii. Qut autefde purijic.ttui eJl,totHs tjlgratits  Deo.Sedcaueat  ne  infirmo fratri 
ruinafit.  Quare fcriptU efi: .Ama proximum ,^  iUi  coniunCius Jis fde :  neque yl- 
cifiiyeii^s.  Qui  enimliutt  feylcifci,yindt^am  inueniet  aDomino  ftruado  peccata. 
Quare  fcriptum  eJl:Ignofce proximo  qui  tibi  nocet.Etcitm  orahts ,peccata  tuatibi 
remittentur.Homo  enim  ira  aJfeClus,nihil  rogaredehet.Quomodo  enim fanatio- 
nem petet , fimifericordiacareat  erga hominesfimilesfui  :  ciim  adhucftt  in  carne, 
nouijiimorum  temporum  memoria  carens  j  cum  nonfinat  effe  hoJlts,ideJl ,  Di,tbo- 
linnon  reminifcens  teJtamenti,quoddocet  ahjlinendum  efft  a  rixis  ^  contentio- 
nibws,aholens  omne peccatum,  necffe£lans  ivnoranti.tm proximi  tui?  Dixitenim 
Dominm:Percutia,((erfanaho.Interima,0* liiuificaho . Quare ex  toto animo  atten 
aiteyerba  mea,  ^  renouemini  in  nouitate  fenfus ,  1/tcognofcatis  quxfit  yolmras 

Dei, 


Apo.ii» 


I 


\ 


A  D  y  E  R  S  V  S    L  J  B  E  R  T  I  N  O  S:  5f  j 

X}ei',nonreddentes  malumpro  mitlo,fed  yincentes  hono  malunnnamp ames proxi-- 
tnum,  adimplebn Leo^em,  DileCiioproximi  tui,nihilmali  admittit :  ejienmple" 
nitudo  Leg\A.  C  E  N  S  V  R  ^- 

LJic  per^icitur  qua  impudentia  honum  cum  malo  confmdunt  .  Paulusdeci-' 
bn  ioquens ,  dicit  nullum  immundum  effe  ,aut  reijci  dehere  :  quoniambo" 
n£ funt creatur*Dei .Putidus  i{l€,hancfententiaeQ  applicat,  l/t  Utrocinia,fcor^ 
tationes ,homicidia,pro mundn^janclii  rebus habeantur.Quod pofieafequituTt 
confufus  efl  fcntentiarum  aceruus,nihiladrcmfacientium.  Veruntamen,certum 
efi,malitiamfuhets  occultam  latere.Cum  ait  tgnofceda  ejfc  deliCia-.intelligit  af~ 
fcntandum  ejfeiatque-vltionis  yerhum  cum  reprehenfione  confundit ,  yt  concludat 
neminem  lictre  in  malofuo  condemnareiquia  debemits  ijs  ignofcere,a  quibus  ojferk 
(ifumui.Verum tdquidem:.^tremiJSio  tlIa,qu£nobiipr£cipitur,adcharitatemre— 
fertur.Jnterim,nonyfurpam»s  authoritatem  Dei,-vt  malum,bonum  tjfdicamw, 
Videmus  intur  quomodo  canes  tHi  ftcrofanilo  Dei  yerboab  bla^htmiasfuas 
abutantur.  Sequitur. 

EN  CVR  SCRIPTVM  S IT  VENTVRVM  QV I 
liheraret  injirmttatem  Iacoh,dicendo:Hocfummum  teilamentum  ex  me  habebunt 
cum  ah^lulero  peccata  ipforum  .N  am,fcri  ptUeJl  Deti  inclAfiffe  omnia  in  injideli- 
tatejl/t  omnium  mifereretur.Iudicia  entm  ipfius,incoprehenfiiHtafunt .  Nam cx 
ipfo,&  in ipfOyC^ per  ipfum  omniafaCiafunt.  M oyfes  dicit: Miferebor ,yht  mi- 
feiehor.Quocirca.Dominasmtfereturcuimliult,^^  indurat  quemyult  .Deinde 
Jefus  dicitiSine  menthilpotefttsfacere .  ^Nemo  poteillienire  ad  me,nifi  ei  datH 
fitaP  atre meo.Nonneyeritas infalltbihs  ita  loquuta eft^.^n  yolumm ipfiml/er 
bocotradicere^  N6nnefcrtptuefi,Deumcoo7iouijfe  antequamnQscrearet,tnhoni 
liel  maiifuturieffemmlEt  omnia  nouit,(^  qu£euencrunt0*  quxyenturafunt^ 

CENSVR^. 

T^N  prddara  eorum  theologia»^iunt  Chriftum  inhuncmunduyenijfepvtpec- 

^catum  tolleret..ytlbolet  qutdem peccatum  infuts fdelibui:  lierum,  idfacitmor- 

tijicando  ipfosper  ^rati.tm  Sptrituifui,l/tytrtuteifequaturpvitia  yerofugiant. 

Delet  etiam  maiedi6lionepeccati,ne  noha  amplius  coram  Deoimputetur  :jednon 

ideo  peccato  carentfdcles  ipfi ,  nequemintis feipfos  in  malo  ftio  condemnare  de-- 

hent,yt  a  Deo abfoluantur.S imiiter  nonminusdehent fefe  ,mutuu  admonitio- 

nihn  corrigere^vt  refiptfcant  alittijs.Deiis  incluftt  omniafuh  incredulitate,id  ejl 

homines  omnes  conmdos ,  ac  propria  incredulitate  damnatos  tenet:  adeo  ytnemo 

faiuus  euadat,niji mifericordia  ipjius,  quam  ijs  exhibet,  quibnsfibi  yifum  ejlifed 

no  ideo peccatum  iuji:ijicat,c'um ipjum ignofctt.Sed quorfum,qu<ejo,  ornnes  iUasfe^ 

tentiasnuUo  ordineaut  rationecongeitas  accumulat,nifiadperfiringendos  iecio- 

rum  ocuios,yt ignorent  omnino qub  fe '\'ertere,'ybi confiilere debeant^.  Quemadmo 

dumij  quiaberrant  a^yia  nequeautiter  aut  femitamlillamytdent  ,permcdios 

agros  incertil/agantur.  Sequitur. 

SC  RIPTVM  EST  ,NON   TENDES  ^i>  M  .A  LV  M:   C.A 
«es ne adulteres  in~Vcrbo,ficutmuiti  faciut.Taln  egofui  :fedomnta remijfafunt. 
Nafcriptu  ejl^uibjlinetelios  ah  aduiteratione,yt  po^ttisyas  yejlru  infaclifcatio 
net^honore  poJiidere.Cii  ftmus  mortui  legi,percorpusChri{ti^t  altertt{6fimus,qui 
fufcitatuieJiexmortHisivtJruCuJicemi^sDeoyiuetiinoeJlisi^itHrincarne.Prude^ 

.A.A    l 


-vj  :       IW  S:TR  V  CTIO 

tia.carnii  efi  inmica  Deo,ntc  f>ote[h  Deo  pU^ere.Nifi  e  nim  Jp  iritm  Chrijlifn  in 
,-)/ohvi,(iuomodo  ejfetii  in  ipfo?Sedfi  in  nohtsfit, coYfns  mortuum  eft  propteypecca 
tumSedfhiritm  yiuit  oh  iufttficattonem:id  ej},iuftijicauir »os ,  quatenus  eiufdem 
,  fbiritiafumHS.Si  er^ojptritus  lUius  qui  Chriftum  amnrmts  fnfcitauit,  qui  hahitat 
.  tnyohi6,cum  mortms  fit pro  omnihus ,acfcriprufit  ipfumfutjfe  omnem  hominem, 
.■^  proomnihus  mortuumeJfe,~)/tc]uiyiumt,nonampltusl/iuant  infe>pfis,fedei 
.  qitipro  omnthits  mortuus  eji  ^  refurrexit. 
;  CEM  S  V  R  .A. 

.T_I  .y4ud  multumlahoratDenerahilis  preshyter  .Antonius  inaUeganda  Scriptu- 

ra,eal>idelicet ,quam  fequitur  ratione.falfo  hunc  locum  atam ,  tUum  depra- 

:1tans,nonnuUos  etiafahricans  pro  fua  lihidtne  Jcrtptu  tdeffejinges  quodipfefm- 

.niauif.confundens  omniaiacjl Scriptura in hoc edita ejfet^lt tanquam cofufm ex 

fa  &difcium  conilrueretur ,  ex  omni6 generti  fruflti  fine  >//-)  ordine  congeftu  in 

j.  Cor.4.  aceruum.Paulus  ad  Cortnthios  fcrihens,dicir  fenon adulteraffeyerhumDei ,more 

multorum,ideft,nonfucaffe{quemadmodum  mangoncs  merces  fim  fucare  folent) 

yt  inqu^flum  ahuteretur.Stolida  h^cheflta,  locum  hunc  coniungit  cum  eo  quod 

■^poiloltii  Thejfa  lonijfencihtts  dtcit  de  ca  (litate.dehtnc  tranfubat  ad  odauum  ca- 

putEpiftol^  ad Romanos pvt fan^as  exhortationes ,  qu£  nohts  tUtc  proponuntur, 

Rom.S.    peruertat.Namcum  tUicPaulus  nos  ad  'V/V*  fanClitatem  hortetur ,  ytmundum 

^  cupiditates  carnii  ahnegemus ^infoelix ijle  ,  rudes fafcmare  conatur , Ift eos ad 

infern.tlem  Jpirttualitatem  trahaf.quam  in  eo  conflituit,  totamque  perfcclionem 

ineofitam  efje  yultjytmhilmxlum  ejfe  tudtcenf.eo pratextu,  quod, ytipjiyide- 

tur,ha  eant  Jj)iritum  Chrifli.^tque  tUudefl  quod  in  fne  dicit ,faiJo  aUegans 

locumPauli,nos  ejfeiuftijicatos,quodeiufdemjpirituijimits:cum  Paulus  dicat, 

fyiritum Deinohu effcliitamjpropter  iujlitiam,quam  nohiidedit. 

Sequttur. 
(IV  .A  M  OB  R  E  M  N  E  M  I  N  EM  N  V  N  C  S  E- 
tundum  carnem  cognofcimu4quareficognouimusChriJtumfecundum  camem,nunc 
fionji:  eum  ampliui  cognofcimus ,quia,renati 0*  regenerati fumus,noua  creatu- 
ratn  Chrijlo  .Itaqueresyeteres  ^  aridx  prxterierunt  ,qutaomnia  renouata 
funt,(^  omniafunt  ex  Dco,quinosfiht  reconciliauit  per  Chrijtum.  Dettsentm 
erat  inChriJlo,reconcilians  mundumfihi,non  imputans  ipfipeccata.ldeofniptum 
(ji:  Qut  yidet  peccatum  ,peccatum  et  manet  ,^yeritastn  ipfo  non  eJt.Deinde,pr£ 
ferea  dicitjeumqui peccatinyno^peccare  inomntbus. 

C  E  N  S  V  R  ^. 

Yy./iulus  yolens  eorumfuperhiam  deprimere  ,  qut  in  rehus  externkgloriantur , 

.      dicitneminem  cognofcendum fecundum  carnem,yt  eum  ah  externa  l.trua  <e- 

Jtimemu-s^fed eos magni faciedos  ejfe,qiii  nou^funt  creatur£.  Hic  nehulo  eojpe- 

{laf,yt imperitos rapiat  inijlam tmagtnationem ,ne ampluis tntcr  honum^m*- 

lum difccrnant ,  acfi  ejfet  fecundum carnem  iudtcare.  Quodl>t  melius  conjirmet, 

Ioan.9.    imp>tdenter  corrumpit  locum  loannts,  yhiDominm  P  harifdiosfic  aUoquitur:  Quitt 

dtcnvs jl/idemu^:  peccatuml>eflrum manet:eumque  in  altam  omnino  formamcon 

uertit:  Quiyidet peccatum,peccatum  ei  manet. ^n egregie  fuhlimes  lUos (3*  tu- 

mtdosfptrituaiitattifermonesdtJfumauit^.nuncynoyerhodefnit^quaitifttprA- 

.  clara  illtusfeCi&  mnocentia  (^fanclit<is.Nempe,fenfu 0*  inteUigentia porcis  nir 

hil  prtceUere,  Sequi- 


I 


A  D  y  E  R  S  y  &-  t  J  B  E  R  T  I  N  O  S;  „7- 

Sequittir. 
SED   CVM  INSPICITIS  IN  DEV  M,0  M  N I  ^  I ST  ^ 

non  yidem .  Non  enim  hahitat  in  D  eopeccatu:  ^  tamenftcit  omniA :  ^  cju£  ficit  omnia , 
hondfuntiacfcientia hominif,pultitia eJlcoramDeo.  ^n er^o  refpicietts  in  homincmiid. 
eJl,incarnem,qH£non  eJhDemi  Etiam  ipft  nonfunt, 

C  E  NS  V  R  ^.  ,. 

T  Tic  fo-7ficitur  quomodotribuens  malum Deo,ythonumiudicetur  ,t)er£que DeitM 
■*•  ^  hlaSfhemat,aut  etiam  atrocim,  qukmfi  tuilttix  eimpalam  maledice  ret.  q  «m  yero 
nuUtts ejlhtimanofenfu  pr£ditti^,qui  tamprodi^ioftmfcedicatemferre  pofi  f.cmniajisri 
a  Deojideoque nuUum  effepeccatum  :fapientiam  homimsjluhiiiam ejje  .tlle o-at.  OMod  ei 
concedo:  feddico,condemnare  malum,(^  peccatum  cemere,yt  ipfum  odtj  habsamtis,fci\ 
entiam  ejfe  Dei,nifi  omnino  yelit  Diaboltimperftcrofandam  S  cripturam  Idqtiutum  eff^. 

Seqititur, 
ET     QSI^     OMNI\A     iiy^E     FIVNT      EXTR^A 
D  e  u,nihilfunt:dtcit  S  criptura,quodomnia  quAfacimm  ,autfcimuifacere,nihil  funt  quam 
yaaitds.  Quare dtciumejl: .Abnega  temettpfum,tolIe crucem tuam ^fequere  me.  Qui 
mecum  ambulat,noneJltn  tenebni,fedambulat  in  tuce. 

C  EN  S  V  R  ^. 

NttUa  adeo  prAclara  in  ScripturUfententia  ej^,quam  os  ifludimpurumatqueimpu- 
dens  adhdluimm  affeclionem  fuam  non  trah.it,  nimirum  yt  ynumquc  nque  adyitam, 
fuo  arbitratu  degendam,  tmpcUat.  Cttm  Scriptura  dtcit,nihilaltudeffe  in  nobvs  quam  yani- 
tatem,necftne  L  hrislo  boniquicquampoffe  cfftcere:  ide6jjecfat,ytfe  quifque  inutilem  ad 
hene  agendum agnffcens ,  Det^atiam  iniploret,  qus,  omnia  operetur  .Impiiu  ifte,con~ 
trariumprorfmconcludit.Nempe,nosnthilagere,idquefujficere,ytcred(ttnmDeumfct- 
tere  ortmta:ac  nos  tum  nihil  admittere  mali,cum  Deo  imputamm. 

Sequitur. 
^SP  ICITE,  .ADEST  TEMPVS  QJVO  D  I S  C I-^ 
fulitsHeli£duplice)nfJiritumpetf:bat..Atque  illuderat,quodchriflm  dicebat  ^poflo- 
Itsfuts  ,  inquiens:  .AdhucnonmiUahabeoyobisdicenda,qu£  nunc  ferrenonpoffetvs:  fed 
ciim  Spiritm  iUe  yeritatvs  aduen€rit,yos  omnem  yeritatem  docebit.  Neque  enim  loquetur 
afeipfo,fedomniadicetqu&audiertt,^yenturaomnia  nuntiabityobts.  lUe  clarifcabit 
me.^ccipiet  enim  de  mco,^  yobis  nuntiahit,per  quem  incorruptibilesfuturi  efiii,  qualk 
tgofum.pluradicerefuperfedeho^donectempmaduenerit. 

CEN  S  V  R  .A. 

Acute  ^  folerter  nohis  effet  dtuinandum  ,  yt  quorfum ffecfet  huim  facrifcifer- 
mo  inteUigeremm :  yidetur  enim  a  primo  M  iffiiftt&  momento  ,ad  fecundum  tranftli- 
re.  SedantmadiiertendumeoipfumfJeciare,ytmundumafimplici^puraScriptHr£do- 
cirinaauocet:  acfiChrifHmorum  fapientiaineo  fttaeffet,yt  nouiu  reuelationes  inqui- 
rerent:idquenuncduplicefj>iritumyccat,eapr£ter^redicjU£Scripturxfinihmcotinentur. 
Tametfi,quotits  ipfilibet,tdditterfa  omnino  ftgntfcttiorK  accipiat.C£teriim  perdite  ^;^  ne 
€iuiteradh.lterat  locum  IO!fnn-jS,yt  bUTphemiamfuam  confimet.  Nam  cumDominmdi- 
tat  .^pofl(l'.6,SptntuiT7  patcf.xclurum  inteUigentiam  eurtim ,  qu£  exipfim  ore  audierunt: 
veterator  isle  iUafc  immut.it,  ipfm  nuntiai  uruni  ea  qu£  futurafunt .  D  einde  Chriftum 
loquentemfactt  profuo  arbitratu ,  eiiifiuc  pcrfonam,tanquam  in  fubula,introducit,dtcen- 
tem  eA,qtui.  ne  in  mentem  quidcipfiynquam  yeneriit.Scd,ea  reuerentia  Scripturam  colunt 


SfX  ."  O  >f  T  I  NS  T  R  y  C  T  I  O 

yt  eius nonien  ohendMit:quoplebiir»perit£,^  cjuidipft  contineat ignormiy  imponm. 

Set^uitur._ 
^SPICE    QJ^  O  M  O  B  O    DEVS    PL.ANT.AVIT 
firtuni yoliibtms-.dtinde conjlituit  in co hominem,yt eum  coleret ^feruciret .    Citm nu- 
tem  Deus  ipfum  creaffet ,obdormiuit ,  &  Deus  cepit  ymm  e  cojiis  ipfius ,  exqua  cre.tuit 
foeminm,ytconfociarete.tmyiro,deindedixitets :  Crefcite^multipltcaminifuperter- 
ram.  Enpyimalex(}uamordnauitDeus,(]u£yoc.xbaturlexnatur£.   Itacjue  ,intcllivite 
Apo  j.     ^"omodj  loanes  oftendit  in  .Apoalypf  defeptem  teportbus ,  yt  defcptem  candtUhris  ^ 
feptemftellt^i.quomodo  inquintoambulaturteramtnin  tenebrk,  dcens primum  effe ftn- 
clum,^  poftrcmum  eiufdemfolennitatis  cumprimo.  Nos  autemfumns  inpoftremo  tem~ 
fore^^fuityerumyincult4mfadiiinarborecrucl<,quodyocamn,sMatrimoniii:^tiinc 
pbdormiu/t,^fuit  apertii  latM,ytcoflareponereturqu£eft  fxmina ,  Eccl'jfudiJa,ff^ 
ynio  totitus  naturx.  humans,:^^  feri omnes  in  yno membro,ciiiiii  Chriftm  eii  caput.  Qju- 
fe  fTtiincjtuimm  mortalibm  cjuodefl  mortale  ^  corrupttbile  :nam  regnum  ^  excellen- 
tia  anim£noftr£,non  efthlcinfcrim/iiffordida  (^T  ma£ulu.x..Af\iciamw  bene  quomndo 
EcclefiafaJaft{it(^formata,cjii£eratpr£fgur.itaper.Ad.im^Ettam.QHareChriflti,i 
eftjfonfhs,^  nosfum^tsffonfa^ytfcriptum  eil  in  cantico.  Veniforor  nK^a,Jponft  mea. 

C  E  N  S  V  R.A- 

CVm  P.ttiliis  hacfimilitudine  .Adami  ^Eu£  ytatur ,  ytvinculum  illudfjirituale, 
quo  ctm  Chrifto  iunclifumm,ncbi^  yntce  commendet.nempe,  yt  crmmuniccmm  ctm 
ipfoberu:fcijsqueipfms:fceleftn4  tftefedudor,eam  dctorquet  ad  Diabolictm  imagina- 
ti-jn/jmfuani:  nempe ,nos ipfam effe  Chriili perfonam .  Pr£tereaquod legem  naturahm 
yocat multtphcare  ^  crefcere.deinde  addit  eo  effe  redeundum ,  ytfmtts  in  primo  inno' 
centi^flatu :  tdfacit  iitxta  eorum  dochinam  defjiritualibi-t,s  matrimonijs ,  yt  ynnsqui^que 
Jefe  adeam applicet ,  qu£prima occftrrerit .  Quod interfcrit  de  .Apocalypfi ,  a.  g.illo  ad 
aftnum  eil.  ^ttamenperjficut{nteftfenfnmloci.ibeoperuerti.dumadhoc  ternpinper- 
ficfionem  regni  Dei  alligat :  quodyt  adtteniat  cpuotidie  rogantes,fatemur  nondum  adtm~ 
fletumeffe.  ^ 

Sequitur. 
S  E  D  S  I  ^  D  H  V  C  C  O  M  M  IT  f  .A  MV  S  D  E- 
licfum,^  ingrcdtamur  horttm  yoluptattS ,  quiadhuc  nobis  prohibitm  efl,ne  quidyelimns 
facere,fedfinamtu  nos  ducia  yoluntate  D  ei .  ^lioquinon  effemus  exuti  yeteriferpen 
te,quieilprimitsparensnofler^Adam ,  (^yideremmpeccatumficutipfe  ^  yxoreius, 
^uiput.ibant  tegere  humanitatem  ^  pcccatumfuum ,quodttinc  commiferant.  Prim  non 
yidcbantyoltmatemfuam,  neque pudebat  eosfu£  humaniratis:  nonyidckint peccanm 
fuum ;fed cum y iderunt ipfum ,imputatum  efl en  inpeccatum:i^ prorfas  immutatum  efl 
incontrarium.  Delici£enimfuerunt conuerfe inrniferioi g^  labores:  ^maledidaeft 
terra,  in  omnibns  qu£producebat.Homo  yerfits  efl  in  vanitatm. 

CE  N  SV  R.A. 

QValemmoxtificationem doceant  ifliganeones  h'ic perfjicimits:nempe  yt  homofefe 
^  appetitutfito  committat,neque  ylliiis  rei  confcientia  moueattir.  Tunc  enim  ex^ 
eorum  fententia  D  etts  opcratur  in  nobi<,cum  rpits  noflrum  effe  non  dicimns  .Hanc  bitfphe 
fniam  adhuc  iteratam  yidemt!6,tollcndii  effe  ex  animo  omnem fcrupulum :  atque  in  eo  totA 
^ocentiamfuitmfitam  effe  j  yt  claudat  oculos/te  bonum  aut  malnm  intueantur:  auod ,  yt 

inquit 


A  D  V  E  R  S  y  §    1  I  B  E  R  T  I  N  O  S:  f,^ 

inquit  Solomon,ormii  miquiuits  fafligium  ejl.  idem  etiam  pofl  ipfum  dicitpaulm  ,  fi~ 
^um  effe homim  a  Deoprorfm  deihtuti,cum mllo  tanoitur dolore  auttun <ntur.Pn<~  ^r°"'«*' 
terea,obferuandum  qmmodo  omnia  euertit  ,dum  originem  exitij  humaniflatuit  in  eo,(iuod 
hominemfui  ipfiu^pudere  coepifxummalum  ortumfitex  inpdelitate  ^  inobedientia: 
ille  yero  pudor,punitiofuit qu^fequuta  e(l,quam  tamen  Domintti  eiinfalutem  couertit.  ^"•^' 
Perjpicuum  efligitur  quantafitfadiiflini  hominU  impudentia,affrmanmpeccatum  i~ 
deo^dxfuiffe  imputatu,quodiUudviderit  ^  nouerit.Nttm  e  cotrario,quodviditpecca~ 
tum,ohtinend£gratiA  initiumfuif.vt  re  verapeccatorem  afeipfo  codemnarioportet,qHO' 
yeniamaDeooltineat.   .y^lioqui,quo  Jpecfahitpcenitentia ,  quamChriflianiomnes  ad 
mortemyfquemedttaridebent^  C£terum,aliaadhucmalitianotanda  cfl:  nemve  quod 
^damum  ^ferpentem,ynum  eundemque  facit  ,iuxtafuam  docfrinam,  qux  docetpecca- 
tum^Diaholii  ,mundum,animahominn  yiuente,^  opinatione,ynaatque  eandcrem  effe. 

Sequitur. 
QJ^  ^  RE  R  E  LI  N  Q^  u4  M  V  S  V  E  T  E  R  E  M 
\Adam,  ideft,animm  noflram  yiuentem ,  ^  yeniamits  ad  rem  maiorem,  idefl,adfbi- 
ritum.Dicium  enimfuit ^d^  quod  moreretur,  ^  re  yera  mortuia  efl.Nunc  viuifica- 
tifumm  cumfecundo  .Adam,quiefl  Chriflm ,  mn  cernendo  amplins peccatum ,  quia  efl 
mortuum:namexpeccatofaciaeflgratiaperPatremnofti-umin  lefu chriflo .  Vnde  i~ 
gitur  yeniret  hicpauor  ^  timor  morits,aut inflmi  deieiii^.  Vndepoffuntfic mitti  in  er~ 
rorem,  decepti,quinihilaliudfuntquam  vanitis? 

CENSVR^. 

Hlc  persficiturquomodoferpentes  ifti  Vetens  hominis  f^  Spiritui  vocabula  intor- 
queant.Namfim  Scriptura  Vetens  hominis  nomineftgnifcctcorruptionem,qu£in. 
nos  irrepfit  propter  peccatum:  ex  enftciunt  animam  viuentem ,  qu£  homini  a  prima  crea- 
tione ditafuerat,anteqH,wpeccaJJet,autylloyitio laboraret .  Verbum  Spiritus  noneft 
ipfs ex^axia regenerationii:fedimaginatio  illa,quodDeus  in nobn eft, eumque ,  omnia 
qu<&  vult,agerefinendum  effe.perfpicitur  etiam  quidintelligantperyitam,quahabemtii 
in  Chriflo  :  nempe  omnia  nobts  licita  ejfe,nihd  ejjc  malum/nodo  nullum  eitfsfenfum  ha~ 
heamiu-Fidelis quidem  nec mortem mx inferos  timere  debet:  nempe  dum  comofcttfe  re- 
demptione  Chriftiin  Itbert.ttem  vindicatH.^t  contemptus  hic,  minime  ex  fiupore  nafci- 
tur,quemadmodum impij ifttyolunt,autfublata opinione  mortis ^ inferorum,  acfi  pue~ 
rorum  terriculamenta  effent..Atque  «  eftfnti  quemPocquius  iuxta  communefeciixfue 
dochrinam  f^  e&at.  S  equitur. 

N  .A  M  CV  M  I  E  S'V  S  DESCENDISSET  I  N 
terram,qui  in  muliis  adhuc  clauJUs  eft,  quanuls  Chrifius  vicerit  omnes  Diabolos,quiefl 
mundus,^adeoadmirabaturqaiseratrexifletamgloriofui,reddenslumenfuumtene- 
briij^fauribtiiinferni :  dicebat,.Attolliteporttti  ^c.ficutanteadixtyobif,deducitnos 
^reducit.Sedperpetuoeflnobifctim.NonpofJumtUieJJefineipfoinequeipfeftnenobts. 
Sictttenimdixi,nos  Jibide^odit  incruce,^tamJirmiterafJixi*ifuit,ytno  poflit/ieque 
velit  remotm  efje  a  nobnpropter  magnm  charitatem  quam  habetin  nos, 

CENSVR.A. 

DlfficttlimumquidemeJJet,omniainterpretartqu£  Mijfaritn  hic  doctoreJfutit.Ejfet 
enim  rationem  agere  cum  injania .  Semper  tamen  redit  adilla  duo  capita ,  vt  talem 
nohiifingatChrtflum,quofreti,DeumoJfmderc  non  vereamur,  nihit habentes  innobtf 
frdCtCYittflitim.dmdevtperfuadeat  omnia  adimpleta  efje  ,ne  aml>liti4  aut  paradyfum 


ytfo  INSTRVCTIO 

ain  inferos  expe^emiu.Notandu  etiamperpetm,  Diabolum  nihil  apudipfum  effe  quam 
mundum^tdeilopimtionem.  Qupdattinet adlocum  Dauidis  qucmcitat,  erratum  illud 
ftcile  ipfpote  ;>?  condonari,cum  totam  fcientiam  fuxm  hreuiariofuo  inclufam  teneav.eam- 
quefahulam  die  Pafch£,quamfloridam  yocant,tn  pagofuo  agi  viderit :  nempe  cumfkcri- 

Pfal  4  fi^^  baculo  cructsfores  templi petit ,fingens fe  inferorum porta  difntmpere.In  textu  au~ 
tem  Dauidi<,nthil  omnino  tale  habettir: fed  orationemfuam  dirigit  adfores  templiDei, 
lubem  yt  capitaftia  attollant,(jub  Dem  ingredtatur.  Quare  aptiin  omnino  ^  cmenien- 
tim  effet,yenerabilihuicpresbytero  dcmurmurare  precuLu  breuiarijfui,Mijfam  canere, 
f^fublata  mappa  lingere  paropfides  culinx,qttam  agere  doclorem. 

Spquitur. 
ET  CH.ARir^S  OMNI.A  IN  VTILIT^TEM 
fuam  conuertit,nec  quxrit  ytilitatem  fuam.necpro  feipft  efl ,  fedpro  omnibm :  oratpro 
inimickfms,^  donat qtiodilli^  deeft,  ^  operit multitudinempeccatorum,ncc  cemitpec 
catum.  Defiruxit  enim  omniaperfummum  hocmandatumquod  ftatuit  ^  ordmauit ,di- 
cens : Dili?iteinuicem,qtiemadmodudilexiyos.Nonyenipro mc,fedpro ynbts  omnibm 
qut  credttis  tn me.Et  ero  in  vobti,^  yos  in  me.Sicttt Pater  ^  e^o  ynumfumm  ,  ita  yos 
^  eorr>  ynum ertmia.Scitls  me exijffe k  Patre  i^ yeniffe  in mundum.  Iterum  relinquo 
mtmdum,^  yado  adPatrem.Quamjum  nonfumfolu^  ,fedpater  mecum  cjl. 

CENSVR.A. 
*  I  *.Ametf,pro  morefuo  muoluit  fermones  iflos ,  tamen  infummafignifcare  yidt,pec 
i  ■*■  catumnoneffeamplini,cumremtffumfitpercharitatemDei:rKqtie  nos  itnputare 
ipfum  dvbere,cum  charitM  multitudinem peccatorum  inter  homines  te^dt .  Dcia  certe, 
fateor,peccatanoflrategtt,ftquidemadeiu6mifericordiamconfu^imii6:fednon  ideo  mi- 
nime nos peccure dicendum ell:  alioqui,qualt,seffetremifiio,finulla  effetculpa?  Neque 
etiam  dicendum,nos  peccatorum  nojhrorum  fenfu  tan^inon  debere ,  ciimfdes  finepoeni- 
tentta  nequeat  confiflerc.Similiter,fa[eor,charitatemfideliu  tegere  inproximv,  multitu 
dinepeccatorii.  Veriim  ,idneutiqua  affentando  aut  hlandiendo  ,Nec  enim  Pauhn,quanuii 

Cala.j.  dcriter  fratrum fuorum  yitia  rcprehenderet ,charitate pr&ditiii  effe  defincbat.Nec quic- 
qua.i charitate altenumf.%ci:,cim dicitfe Utari, quodmoerore ajfccit  Corinthios,^ do ~ 
lons  caufam  intulit,qu£  ipfos  adpocnitentiam  adduceret.B  lafphemta  eft  i^itur,dicere  cha 
ritatem  non  yiderepeccatum.  Sequttur. 

DICO  VOBIS  VT  P.ACEM  H^BE.ATIS  I N  V I- 
cem,idefl,inme:oppreJ?iones  habebittstnmundo.Confldite ,ego yicimundum .  Sedtjqui 
funt in came ,Deumytdere non pofftmt .Scriptum eft enim,Caro  ^fxnguis  regnti  Dei 
nonpofiidjhunt.Deind^diciumcfi:  Beatif^  benedicii  qui  funt mundo  Corde.quoniam 
ipfiDeum  yidehunt.  CEN  SV  R.A. 

I  Onclufio  reliqmsperfimiliA  efl,ide{l,fententtarum  male  cohdirentium ftrrago .  Ih 
I  terim  fcopus  esl:yt  yideamits  Dcum,nos  in  carne  amphus  efjc  non  oportere.  Quo  in 
tcUtgitnuUimreiconfcientia  debere  amplim  commouerifed  exiflimandum  nos  ixmin 
C(xlii  ipfiagere,cum  ibiftt  chriftiis,quiipfc  tn  nobts  cfl.  Quoddclirium  vt  confrmet,ci~ 

^^Q^^      tat teilimonium P aulv.camem (j;;' fangumemregnum  Dci  pofiderenon  poffe.omnino 

prtster  mentem  .Apoflolt.lbienim  loquitur  de  vltimu  refurrecIione.Perdttus  vcro  ifle, 

ftc  tlludadducit,  acfi  iamperfecla^  adimpleta  effet.Sedmtnime  mirandum.  Pr£cipuum 

.  enim huiitsfeci.<fundamentiiefi,yt  iamdixi,omniaeffeftcia,ciimfmni  in  chnjlo:.tni- 

mam  camalcm  in  nobn  ampliits  non  ineffe,fedfjiiritum  yiutfcamem'in  eoque  non  foltim 

iuflitiam 


c; 


h 


A  D  V  E  R  S  y  S     L  I  B  E  R  T  I  N  O  S:  f  (fi 

iujiimm  no(lrm,fedrefurre&iomm  ^^loriamfTom  effe.Itaque  nemo  non  cemit,aut 
fotim  contacfupercipit,^uam  vere  de  mfam  liJvi  heitifsfim  loquutw.nec  ^uicquaillti  ca 
lumniofc  affinxerim,vt  eosgrauarem  aut  reddercm  odiofos.Nam  lepidum  hocjfcctmen 
^ntonij  Pocquij  locuples  te^imonium  reddit,tumpr£clar£  rhctoricx ,  quam in  yfu  ha- 
het,tum etiam  confdij,^quem  infcopum  intendant.Rurfum ij,qHos  turpvs  Miffutor  nu- 
o^iifuiscircunueniremolitur^inf^nemhicnotam  animaduerttnt,qua  commonefant  quo 
fbiritu  agatur :  nec  ipfcfolum,  yerumetiam  omna  huiufce  facfioms.  Quanquam  oporteat 
ipfum  inter c£teros,cum apatre eiu6  Qmmino difceJferim,notatum eJfe.Nampr£rer a- 
ditum  qui  ei  adplurimospatefit,vtyenenumfMim  ejfundaf.prxterquam  etiam  quod  in  dt  - 
fcurfando  hac  ^  illac  nimium  eslfedulns,rt  mifhra  anima  perturbet  ,ybictmqH€  Diabo 
lo  magijhofuofinepericulo  inferuire  potef  :fe  quoque  tegit  ,quantum  tntelligQ,Valden- 
fium  nomine ,  ytfaciliinfe  infimplicium  animos  mfinuet,  quibusperjjecfa  eii  eiw  popu- 
liprobitM-Ciim  ergo  omspellefefe  induat,adagediU  lupipartes ,  hoc  eJl,addeuorandu  ^ 
perdendum:hoc eum tegumento  nudartpar efl. Quodme etitaademiffeputo,  yt  qualnjit 
heftia  omnes  intueripoJ?int.Pr£tcreaferend:<m  non  efl,yt  tmpiii^  tjleprobru  hoc  inferat 
populo  tam  chriJliano,(l^  fimplici  animi  cayidore  Euangelij  puritatem  colenti.yt  ex  eofe 
effe  iaciet,quo  illum  apudfdeles  Deiferuos  atque  etiam  tmperitos  traducat  ^  dtffamet. 
j>r£fertim ciim ttapr^beatur  occafio  bUffhemandinominu  Dei,ft  yaldenfes  commune 
auicquam  cum  ijlo  cane  habereputentur, 

C^P-     XXIIII-      QVO     MONENTVR      LE- 

clores  de  nonnuU^  libns  in  yul^M  £dttvs,quibnf  ytuntur 

Lihertini,quanuis  non  omniex  parte  cum  ipftsfaciant. 

QViafemel  imbutum  aut  implicitum  flulto  altquo  delirio  ingenium,femper  in  dete- 
riuiUhtflet,  oper£pretiHmeft,fideles  leciores  denonnuUts  librts  monitos  ejje, 
quifanaticis  opiniornbw  infec1i,poffentyeluti  aditum^yiam  munire  adfeciam  Li- 
hertinorum.yt  re  yera  ijs  caufam fuamfulciunt,quo  rudtum  ingenia  in  errorem  impellat, 
Inier  C£teros  ynus  extat,falJoinfriptui,Inflruclio  ^falutaris  admunitio ,  yt  perfecfe 
■viuamuiinhocmundo^^quomodopatienteserirmstnnoflns  aduerftaiibips .  Siexme 
qu£ratur,quidineomali reperio:primum,dico totum  eiu4 argumentum effe  yagum ,  nec 
certam  ex  eo  defnittonemfumipoJfe.Deinde  flult£funt  ^  abfurd^ tn  eojpeculationes 
qu£nulliommno  yfuieffepoffunt,quamadconcutiendaingenia,ytpofteadubia^fufpe 
fa  relinquatur.Tertiofermones  dtjfolutos ,atque  ab  omni  ratione  alienos  continet.  Velu- 
ti,hominifxdeli  tamgratum  effe  agere  in  inferU,quam  inparadifo:^  eiufmodi.C£terum 
rnihifatiA  eJlnominaJJe:nec  enim  efl  injlituti  rnetcontrk  di^utare  ..Alim  extat  liberpau 
Vo longior,infcriptus,Specillum  ChriJltanorum.quireyera  adturbandam aciemquamiu- 
uandam  longe  aptior  eft,.y4uthorqutdtm  ltbeUi,non  tam  bardits  eflafinws,quam  Quinti- 
ntti  ,itut  P  ocquiiti  ,quibits  autplui  in  fpecie  ejl,quam  in  re,dempto  confufigarritus  ac  flri 
dendipotias  quam  loquindiaJ}u,yt  ex  amhagibtn  ^  inuolucns  fcienti£  opinionem  coUi- 
pmt.liic yero  nonnuUins  eftingenij,alicuius  ettam  docfrin£,(^  nonnihil  habct  metho- 
di.ii^ ytffeciem aliquaopw  eius  haberepoffet , niftftult£  (^pemictof£ opiniones admix 
t£effent.Rationibu4qutdembeneexpcfis  ^fubductis  totu-sitber  a principio adfineyf- 
que,haudmtdtumhabetfucci:fedtamenquodimmodoreciperetur,fiJlultaiUadeliriaab- 
effent,qwhm  infrcttui  eJi..Ab  initio  ipfo ,  negat  afjlicliones ,  quxi  in  hoc  mtidopatimur, 
ejfe  flagella  D  ei.  Vt  idprobet,addtt  medtcincu  tantiim  f^irituales  effc ,  qu£  nos  a  vitijs 


ftfo  ■    ->  '.      INSTRV  CT  lO 

rcpur^int.  Non  efl  dutem  ydidi  h<ec  ratio .  Cur  enimpaterplium  Ctijligat ,  nifi  vt  i- 
pfum emendet: Noncfi igitur alienum a  ratione,fla^eUum  ipfum ,remedimn  effe .  Ruf- 
fum  mtandum  ej},ftcuti  Domimafldeles  hello,fame,pefte,altjfque  aduerfis  rebiis  cafli- 
gatinipforMn  coiyeciioncm  ^ falutem.ita  incredulos  ^  contcmptorespunire,  iuilam 
aduerfti  ipfos  yltionem  exercens.Protndc,cjuemadmodum  ignis aurum  g^  argentum  re- 
purgans ,palcam  ^foenum  confumit:itAafflicttone>pur^advs  boni6,reprohiS  verb  dejirue 
</«  tmmittuntur.Poflea,dicit eos quimembra  ChriJlifunt,yitamcorporalemamplini  non 
dsgere:qu£  loquendiformantmvi  hyperbolicaefl,videturque  hominv^  exfomnio  deliran- 
tis.  Omitto  quodab  ipfo  perpenwt  exponitur  locus  loannis,  inquo  pmcipuam  thefinfuam 

^  fundat.D':hincpolitiamomnemcondcmnat,qu£bonviConferuandi6  conJlitutaeH.  RHr~. 

fim,medicinam  qu£  tuend£  human£  vit£  ordinata  eJi,improbat.Et  quanuts  nonnuUis  in  lo 
cis  talem  temcritatem  corrioere  ,itut faltem  moderari  coneturfcmper  tamen  in  coperfcue- 
r.it,omnes  human.u  L'ge<,qu£  adreipublic£ ad>niniJIrationempertinent,Diaboli  cffe  in- 
uenta,  medicinamvero meram effc idololatriam.  Sicorrupteiti  ,  qu£tn  ijs  admittuntur 
foliim  reprchenderet,facile  ei  confentiremmec  tam  multa  dicere  poJfet,quin  ego  pluraad- 
derem.Seddumeaqu£bona^fanciafunt,vitupcrat,blaffhematDeum,a  quo tUamana- 
runt.  Dcinde,bella  omnta  in  vntuerfum condemnat,fubitto  omnidifcriminc,un  iuila  de 
caufa  fufceptafuerint  vel  tniufla:atqtie  etiamfiprinccps  defcndendtfofumpopulifui  cau~ 
fa  bellum  £erat.nul!a aut amhitione ,aut auaritta impulfas^fed tantiim vt cfjiciofuofunga- 
*""•"•  iur.  Vt  idconfmet,adducit  locum,qtto  iuhemur  ir£  locum  cedere.Pattia  autemper  nome 
Ir£,vindtdam  Dei ,  ^  iujl.tm eim punitionem  inteUmt,quamprincipes cxcrcere tuhet. 
D  e  bellts  vetern  Tejlamenti  loquens,ait  ea  nos  imiiarinon  dehere,cumfub  charttatvs  lege 
fimiii:qu.iftvero  tunc  etiamipfaneutiquamfuiffet .  In  eo  nonfolumgraui  contumelia  af- 
ficitftnt ios  Patres  fcdDeum quoque  ipfumjt  quofuerunt edocli .  Neque  verofmpiici 
^  moderata  vtitur  reprehenftone,fedvociferatur  ^  tumultm  mwet.acfi  cum  ornnibut 
infirni  Diabol>>  biUumgereret.  Execrabilem  enim  ccnfet  cffe  bitJj>hemiam,atrocem  in- 
iuriamin  Deum,impiam  infdelitatcm  Jcgibu^  humanis  admttndumgubemandit  vti .  Cur 
ita  i  Quia  Dens fttis fupcrque tpfum proutdentia  fua regerepoteft.    Veriim prouidcntia 

?rou.?.  Dci,perSolomonemclamat,hocafeproflcifci,quodprincipes  ^  confilurij  ipforitm le- 
gci,^  iura  conflituunt.Imi),inquit,Sathanprincipum  anirnh  hocfuggmt,vtquodfolius 
Deicji,fibivfurpcnt  :nepe,  cfftcere  vt  volunt^  ipfitu  adimpleatur.  Qji.iflcgcs  humanA 
Jpeciarent alio,quam\tmuridum in iujlitis. ordine ^ modo continercnt .  idquodctiam 

Rom.i?.  vuitaciubetDe:t6:et4mqueinfncm,vtPaulu6ait,principatiiiinmtmdoordinauit.  Non 

'"  efl,inquit,principti  muniusyiudirequerelu^cometionesfttbditoru,  aut  lites  dtrimerc: 

nam  vhicunque  eft /« ,vtrinque  ettatrafn-ej^io  efl.Primum,hac ratione  veracffc  ncgo: 

lierienimpoteflvtaltcriquiitueatur.  Velutii  quiinifmdefendit ,  cim  iniufle  inua- 

ditur.R  urfum  dico,fquid  malifit,adremedium  veniendtiejfc.Cauftm  omniuctlamttatu, 

i.Re'.ti'  ^^''^^f^^j  lf'aelperpefifunt,huicculp£aJitgnat,quodregepofiuiiriit.  Quafiveropopu- 
i.uantea  afflictiontbiisminortbinaut  pauctorihits,  quam  poflea  vexatta  futffet  ,  Ni- 
nits  igiturinconfidcrategarrit,^nimtsfocordi  htflori£  igaorantia  labttur.Veriim,hoc 
adhuc ah  ipfo  qu£ro,num priu-s  polittctts  ordo  inflitutus  erat  aDeo,  qualis  hodietsefl, 
quem ipfe  condemnat  ?  Rogo  ,an non  M oyfes (t^  iudices  audieha-it controuerftaspo- 
ptili,  e.ifijue  dirimebant  T    Quid  vertiginofo  homini  ftcixs  ^cerebrocarenti:  dum 

-  tranfuerfiis  rapitur  invanu Jjecuittiones  ^Jundamento  vacua/ATitntiim  obiter  hoc 
ferfiringcre  volui,vt  indc  liceat,  quctiiift  totns  liher,  £flim.ire.  P  erflrinxi,  inquam^ 
ntmvsemm  iongumfuijfetpienepertralfarc  .^dh£C,fuperuacmm  mthi  videbatur,qu£ 


A  D  y  E  R  S  V  S   L  I  B  E  R  !r  1  K  O  S.  fg^ 

tlt^stn  mea  lnJiitutionedijferui,vepetere.QuineTiamacieoJlulta  ^ ahfurda de- 
iiriafunt,yt  inter  homines/ani  iudicij  ea  di^ito  commonilr.tjJcfufficiat,cjub  pri-- 
caueri poJ?int.Cum  ad medicinamyentum  eJl;non  minns  ejfrdnate  erumpif.  rin- 
£itur,furtt  aduerfm  eam,phreneticorum  more,quiferiunt,mordent,')in  <ruthm  pe- 
tunt  eos  qui  ipfts  opemferre ac  confulereliolunt .  Nunc  autem  omnes  medtcindt, 
laudes  referre,ac  perfingula  demonilrare  artem  iUam,non  tantltm  bonam  ^  di- 
ninam  effe,fedetiam honore  ^pretio  di^nam,nimis  longi fermonvi  effet.Rejhon 
dere  ettam  calnmnijs  omnihus,quthui  eam  traducit,proltxtort$  effet  controuerfi£. 
NecprofeClotanta  proltxitate  opnsefi  ad  refutandas fiolida  tUairationesqiias 
adducit,yel  tuendam  tam  liquidamcertamciuecaufam,  qualis  eJltUa  quam  impu- 
vnat.Primum,res  ejlpudenda cumijs,quife Chrijlianos  nominat,^taUs  haheri 
yolunt,imb  etiamdoClores  fe proftentur,de ea  re  c&ntendere ,  c^ux.  incer  Gentes 
certa  ^  induhitata  fuit.  Communis  enim  inter  eosjuit  hic  fententia,  medicin.im 
ejfe  donum  Dei. Tametfinolim hoc  eum praiudicio^rauarejnjji quatenHfl/erttxs 
"ynicuiquepatebit.  Dicit  medicinamjjiritus  malignt fuggefltone,in  mundum  ir- 
rebftjfe.Egoyerb  dico,atque  etiam  prohoeffe  a  Deo  proJeCtam:  citm  fctentta  fit 
hene  l/tendi  Dei  creaturif,qu(is  nolndedinat ^prolit  necejittati  nos  ohnoxtos  effe 
yoluit.Sicut enim  Deus  corpora  noflrafami  0*  ftti fuhtjciens ,  efculenta  ^jT*  po- 
culenta  dedit ,quibus  huic  neceJSitati  fuhueniremu^  :Jrigori  (p*  calon  nosfnbij- 
ciens ,adiumenta  quihus  ohuiam  iremtis  fuppedttauit  -.Jicchmnos  morhifreddi- 
dijfet  obnoxios,remedia  fuhminifirauit ,  qutbm  mederi  nobuac  projhcerepojfe- 
rtrn.  Quinegahit  morbos  A  yitiojis  qualitatibui  projictjci,ah  intemperantta, 
ah  accidentibus  etiam  qux aliundemanant,  ismeritb,ytfenfu  ^  ratione  carens, 
ab  omnibui  reijcietur  .Herbarumypi  cxterariimque  rerttm  percipitur  experientia: 
itavt quil>elmicam habet  cerebri,id oculvs  ipfts cemat .  Scrtpturarefert Solomo-  ,r,o4. 
nemlihrum  compofuijfe  huius  argumenti ,  ^nnaturaU  lUa  covnitio  tam pr£- 
clara,qu£  ineuidenti  ratione  fita  ejl,0*  a  Scriptura  facrofanCia  approbatur,pro 
tncatatione,aut  prAftio^ijs  Sathanx  habenda  eJi^Ciim  Paulns menttonem  factt  de  C0L4» 
Luca ,  medtcum  nommat ,  Lucas  ,inquit ,  medictis^os  Jciluta: ..An  hoc  titulo  eum 
dedecore  afficere  yoluit ,acfi  latronem  aut  pr^donem  liocavet?  Nuac  ahegre- 
£10  hoccenfore  diClifui approbationem  requtro.nempe ,medtcinam  aDiahoiofa- 
bricatamjuijfe.  ./iUegat  nos  debere  in  meditatione  legvs,noCies  ^  dies  occnpa, 
ri:ide6quenthilnohis  yacui  adcognofcend-ts herhasfupcrejfe  temporis  ,  quiafunt 
S^eculationes  otioforum  hominum.  Tahs  fanattcus  dignus  effct  qui  in  cubicula 
cumBtblfjs  includexetUY^demptti  omnibus ciharijs ac yeittbm,ytperjhict pfjfctf 
quomodo  c£tevts cogttationihtts pr£termij?is  ,  adjacriyerbt  Dei  lecltonem nucles 
^dies animum appeUertt.  .At dtcet ,nobtscomedere iicttum  eJfe.Excipiam nuUo 
modo  licere,ft  eiusdemeti^jides  adhiberetur.  Quales  enimfunt  hxdtftracitones, 
terram  colere ,ferere ,  metere ,  triturare ,  molere  ,  pinjere,  coquere?  Q^an- 
tum  temporisconjumendtm inijs  artthusperdijcendts,  quix,  adl/iclum  ^  cuuum 
corporisnecejfartA  funt :  quanto  etiam  longiore  optis  eji  in  ijs  exercendvs  ?  Inte' 
rtm medttationi  lierhi  Dei,qu£nobts  adib  coiomendatur ,nihil  detrahi  'yelim: 
Jed  oftendo  deliros  tftos  homines ,qmd prxceptum  tUud fihtyeUtt  ,nunquam 
inteUextJJe.  Nec  enim  Dominus  nos  in  ijs  occupariyetat ,  quxadhanc  yttarn 
tuendam  re^uiruntur :  modb  femper  ad  attiora  aj^iremus ,  neque  in  eo  prxci- 


,64  ADVERSVSFRANGISCANVM 

puam  inipendxmtii  oper.t»t ,  quod  accejlionis  tantum  loco  <ffedehe't.  V't  ojienddf 

■Deum  non  tentari,p  medtcina  contemnatur  ,dtcit  ^yerhum  fore  diaholicum,Jt  outf 

{ectti  loqttarur:  cjuo  euerritur  yniucrfa  Chrtftianorum  relig^to.  Sedqu£  ej}  ratio? 

Quoniam ,inquit ,ii  nm  tentat  Deum,  qui  omnem  in  eo  jiduciam  locat.  Fateor: 

ftddico  eum  qui  medta  a  Deo  ordinata  contemnit ,  inipfum  minims  cojidere,Jed 

prAua  temeritate  ^  arrogantia  tumere.En  priiclara  argumenta  ad  condemnanda^ 

creaturaiDei,cum  eim  dedecore  (fp  probro  qui  ipfas  m  ')fjum  nojlrum  deitinauit, 

"Vr  ipfis  cum  laude  ^gratiarum  aClione  frueremur  .  De  multvifententijs  Jlultts 

^  abfurdvi,quihu4  paRtm  afperfus  ejl  Ither  iUe,dtcere  omitto  .  Veluti,cumdicit 

Dominumnoflrum  lefumfolum  effe  hominem,m  quo  cmnes  fumus :  ^  cum  po- 

ftremus  fit  ,nullum  pr£ter  ipfumfuperejfe.  id  quod  ad  Lihertinorum  hlafphemiam 

accedit,de  quaprius  dtffcnitmus  .Item,folam  animam  yiuentem  homini poji pec- 

catum  remanftfje.  Quajinon  ejfet  eadem  anima  dtutnis priits  ornata dotihus ,  qu£ 

nunc  etiamperChrtfium  injlauratur  .  Item,hlafphemi.tm  effe  magnam  contra 

honitatem  Dei,parentes plufquam alios  diltgere. Qmfifruftra  hdic pr£cepta ef- 

fenf.Honora  patrem ^ matremiVtri  ddigtteyxoresyeftrAs.fimiliterDXoresl/i- 

Ephc.f"'^"  i'osfuosament.Sedhahtmus,inquit,fraterntratemfj^iritualemqu£longepr£fi:an 

tior  eJl.F£teor:Jed nego  alteri  ah  alteroyllo  modo  derogari  :  modo  in  gr.xduJito 

finmit  permaneant.ltem,cum  dicit,qu£  Deus  pr£cipit,nonideo  faciendaquod 

tta  luheatyfed  tantinri,quhd  exemplum  tpfe  prxhuerit.    Item,  cum  dicitferre  crw 

cem ,effe pati  £quo  animo  nosfert  yafa  tgnomini£:ciim  e  diuerfo  Deusnohts  hanc 

perpetub  confolattonem proponat:crucem  quam  ferimus  fociet.ttem  ejfe  cum  cru^ 

Rom,8.    ce Chrifti,yt  imagini  eins  conformes  faclt,gloriof£  eim  refurre£iioni  communice- 

rmn,ficquefamm  honorviyafa,non  tgnomini£  .Extflimo  nemini  non  ejfefatis 

perjpe£ium,quamfugiedi  ftnt  tales  lihri,infedi  opinionihm  adeofanaticii.Quod 

ego  demonftrare  ,nec  yltraprogredt^'olui . 

CONCLVSIO. 
'^^Vncomnes  quiexanimo  Deum  quArunt ,  acyeritatieim  lihenter parent, 
^  rogatos  yeUm,yt  diligenter^  tanquam  in  Jpeculo  confiderent  quamper- 
niciofum  ac pejltferum  ft ,finere  fe  apura  Chrifli  ftmplictrate ahduci .  Eji  enim 
formtdahile exemplum  tr£  Dei ,homtnes  ratione  pr£ditos,qutnetiam  lUuflratos 
aliquo  tnteUigenti£  lumine,in  tamhorrihtles  tenehras  lahijl/tfe  heftijs  muitif- 
miles  reddant.  Qup periculum  eiufmodi  yitemus,demm  oper.vm,yt  in  timore  ^ 
foUicitudinc^^ocationts  noftr£ curfum perfequamur :  (^ profciamus  in  doBrina, 
fedhona  ^"ytilt^eumque  nohiA ante omnta  fnem  proponamm ,  nequidl>elimns 
fctre,pr£ter  idquodDominm  Scripturafua nohis  reuelarel/oluit:nefacrofanciii 
Detl/erhum^fenfut  noflro  aut  cupidttati  fuhijciamm:f(.dacquiefcamm  omnino  ijs 
qu£nohn  pr^fcrthit.  Cauedumfeduio  ne  profanemur,cumnos  infanclifcatione/n 
yocare  Deo  Ithuertt.Ne  ftmus  rerum  nonarum  cupidi,ne  pruriamus  aurihm,  quo 
curiofifeCiemur.fd  qu£r.imm  ea  qux  ^  nchis  "^itilia  effe,&  xdifcattoniferutre 
poffunt  .  Neinconjtantes  adeo  fimus  aut  mutahiles,  yt  tndtes  yarietatem  alt- 
qu.tm  expetamusfed  adyerum  tter  dedu^i  ,ne  inde  defeclamus:compotes  diuinx 
yeritatu  faBi ,tUt  adh^reamus ,tanquam  tndiutdua  copula  connexi.  Cxteriim  nc" 
mo  mireturaut  conJlern€tur,cum  tam  infolitos  atqueah  omni  ratione alienos  erro 
res  cernit.Nemo  coturhandt  fui,.xut  ahftjlendi ah Euagelto  inde occajionefumat. 


i 


AD  VERS  VS   LIBER  i^lNOS.'  fSi 

Pottus  dmnihus  mojisnos  ineo  cojirmarefiudeamMsrvt  hoc  tanqua  pevenifulcime 
tofuhnixi,aduerJfts  omnes  tepe^ates  ac  proceUoi  inuidijiemus  .  Nbpeto  -vt  cuif- 
quam  fententix  me&  adhxreat,ntf  ea  condittone:  fi prius  id qund  doceoyttle ejfd 
cognouerit.Nonpeto  ytinfaujla  h£cdo6lrina,contra  ciuamfcripfi,tmprohetur/tifi 
^Hatenus  repugnatdo£irin£Det:neque  idtantiim  fcd  erronhui  etiam  referta  eji 
adeo  execrandtfj-vtfolo  auditu horrorem incuttre deheant.JHcJlat folitm ne  oculi, 
adcernedum quodpalam  eji,deftnt.  Siquidem  certum  ejlneminem  mfi  lujla  Dei 
yindiila  excxcatum,  f^fenfu  reprobodamnatumyhic  pojfe  circunutniri,cuod  De- 
$tm  in  yerhi  eiuicontemptucontumelia  ajficerit..yitque  tdcaufs,efi,cur  tamfdtt    - 
lojideles hortatusfum,ytyocationvsfu£perpetuo memores ,nunquam ah  ea  defle- 
Manttatque  profpctat ,quorf»m  Scriptura  nobis  dataJit,quomodo  eafitytendumf 
neprofaneturipfa ,  dum  in  alienuml/fum  trahitur,abeo^n  quem  a  Deo dejlina.- 
tafutt. 

lOANNES    CALVINVSSERVVS    lESV 

Chrifti,   Omnibuspiisquidegunt  Rotomagi. 

IeIus  quo  ajficiorpro  domo  Dei,fratres ,  fiasme  literiis  advos  fcrihereco^ 
\git,tum  qutafoUtcitus  fum  defalute  yejlra,tum  quia  dum  yjhiam  mmert 
Dei  htajphemari,etufque  doClrina  corrumpi  intcUigo,diJ?imularenddcbeo,fi  qua 
mthi  cotradicedi ratio  Jltyaut  facultas.Oblatafunt  mthifcripta  cuiufdam  Fraci- 
fcani,qui  apudyos  ,tanqua  religionts  Chri{itan£fiudiofn,inyincult6  tenetur.qui- 
hitsperjhtcio  hominem  hxreticum,acnequiJ?imum,cutusyeneno  mtferdmultorum 
animA  injici,atque  in  txitium  duci pojfent, ntji  ah  ijs  quthm  iUuxit  gratta  Dei, 
remedium  ajferatur  .  ^c,ne  incertts  quorundam  dclationihus  temerefdcm  ha- 
huiJfeyidear,yos  monitos  yelim/ne  iam  anteannum,dtalogum  ah  eo  co/fcripttim, 
horrendis  hbfphemijs  refertum  legtjfe  :  ac me nuper  a  l/irps  pde  dto^nn  i  ertiorcm 
tedditum,alta  fcripta  qujcadme  mtjjafunt,^  qu£  finem  eundcmJpeCiant^abe- 
ius manuprodijJJe.Vnica  enimpvt  aiunt, cantHena,ipfinota  eji,  quam perpetuo 
recinit:  nempe,iitm  Detts  rerum  omniumauthorJit,nuUum  iamhoni^  maltdi- 
fcrimen  ejf  hahedhm:Jtd  quicqutd  agitur,honum  ejfe,modb  nuUM  animo  fcrupulus 
mh^reat.lnteUigolierOidiim  execrandas  hafce  hlafphemias  euomit, permuitos  ei 
fauere,atque  adiojoemtnas  quafdamnon  liulgares  eum  hahere  in  delicijs.Ex  quo 
facile  ejl  iudicare,lafciuAs  ac proftituti pudorts  idic  ejfemulieres,qu£jplendidins 
ornantur,  quo  injimiora  fcorta  fint.Nam,  fthoneftt yel mica  tantitmus reliqua 
ejfet,neque  perfrtiix  omnino  frontts  effent,yel  minimum  cum  ipfo  commerctum 
txhorrerent  .S  cd  quoniam  audio  quofdam  etiam  minime  malos  homtncs,primafron 
te  ah  ipfo  faUi,yos admonttosvolut,yt  ciimyenenum  eiui  detexero  ,dtligenter 
abeocaueatif. 

Spectofis  quidem  pr£fationihusytifolet,ytfucumfaciat:fcdcum  adrem 
a^redietidum  ejl ,  mhtl  pr£ter  inanem  Jpeciem  deptehenditnr  ,  tanquam  fe- 
pulchri quod intus  corrupttone^foetorefcatet.Lonmyerhproeiriijs^ytttur^eltt 
irOmnes nojlri  fcnftts  D eo fuhijctendtfunt ,m c  quicquam  dcfaptetia  noftraper- 
fuafum hahere  dcbcmtu:mes nojha Jubioe4a,l/tyelutt  cajttua  moreChriJIoge- 
rat :  ^uod^  ipfifatcmtr .  Im nuUoytttur apparattt  hic tmpo^or,qut  ex dodre 

3B     a 


j6.6  A  D  V  E  R  S  V  S     F  R  A  N  C  1  S  C  A  N  V  M 

'  nanojhafuriftus  non  Jlt  .S  ed  dum  yohis  aureum  caltcem  porrhit  ,eo  tantumodojpe 
{lat/vtyosl/eneHoptoenecet.NoneJ}  igttur  hxrendumus  locis^quosextrarerh 
citarefolet:  fedyr^endu^  Jlatimat^jue  mpellendu')  ,~vt  adrem  redeat.    Pri^ 
mtm,eiyulgare  eJl,(juod Libertinti omnihus ficroftndis S crtpturx,  l/erbtf  ludtjici 
fi-.dum  eam  j^ro  Itbidine  torquet^ariifque allegorijsTranfformat:  (juodntfiilaliud 
ej},quamgenuinum  ctus  fenfum  adulterare  .  Hocdum  ifte  agit ,  injinitadeliri» 
comminifcitur.deinde  Scripturam  inuertit  impudenter ,  yteam  fomniisfuu  ac^ 
commodet,ac"veluti  fuhftrutre  cogat.Vtautem  adfummam  rei  pr^ctpuam  '^enia- 
rnHS ,  Deum  infimulat ,quod homine crearit  cumeaprauitate  (^liitiofitatenattt 
ri£,qua nunc prjtditmefl.  Qu£aperta  blafphemia  efi:,occafiont  hommi pr&hens ex 
cufandx  nequiti<efu£,vtinUeum  culpam  rcijciat  .  ConteQaturquidemfiht  longe 
aliamejfe  mentem-.feque  Deummalt  atahpre m fuere  nolle,affirmat.Sed  cjutd 
prodejt  eiufmodi  fuhterfugium  tn  re  tam  aperta  .<'  Sicum  malam percuffero  ,  an 
excufahor,fi  obtefter  td  me  ojfendendi  hominis  caufa  non  egiffe  .  Etenim,res 
ipfa  manifejla  eJl.Vt  errorem  fuum  approhet,teftimonio  Pauli  ahutitHr,cumad 
Ephc.i.  Ephefios  ait,naturanos,ir£  flios  tffe-.atque  admonet,yt  nomennatur£  dtligen- 
terexpendatur.^tqui,perfpicHum  eJ},Paulum  de  natura  corrupta  loqui,quam  ex 
^ilamo ducimus.Vndi-yero  orttur h£c corruptio?  Paultts  ad Romanos  quinto  id 
declaratinempe  ,per  vnum  homtnem  peccatum  inmundum  ingrejfum  ejfe.ltaque, 
nomen  natur£,creationem,qua  conditi  fumtps  aDeo,nonfigntficat,  edgenns  quod 
omnes  a primo parente ducunt . Quemadmodum  fecundo adGalatai  aif.Nos  tu~ 
diifumtisnatttra.Nam  intelligiteOs  ortginem  duxtffe  ah  ^hrahamo ,  atque  ita 
benedtOtonii  ei,acftmini eiuspromiJf£,eJfe participes .  Vt  etiam adRomanos  deci- 
mo,omnes  ludxos^naturaltsramos  fanttdi.  radicpsyocat.Itanaturaxternxdamna 
tiontihxredes  fumni:quoniam  omne  humanumgenm ,in .Adam maledt^um ejl.V i 
detis  ergo  yt  Janaticin  ti}e,Deum  etus  rei  ir^fimulet,qux  primo  homini imputart 
da  eJl.Scriptum  ejl  enim,Deum  creajfc hominem  adimaginem^  fimtlttudment 
fuam:atque  ofiendttPaultiS,imaginemhanc pritistnnobts  infiaurandam  effeiyn- 
de  fequitur,  ^d£ peccatofutjfe  deletam.  .Atque  hinc  concludo ,peruerfam  acyi~ 
tiofam  hanc  naturam  a  creati oneDei  no  oriri,fed  a  culpa  ^d£,  qui  fefe  corrupit: 
j^^^^-^quemadmodum etiam S olomo  teftaturjinqutens:SctoDeum  creajfe  hominemre- 
Oum.Sed  tpfiyarins  inuentiones  qu&fit:runt. 

P orr6,fub pi^dcjlinationis  prxtextuftc  hominemin  nihilum  redip^ere  cont 

turrptreprobi  exittofuo  nthtl  agant..AtqHe  hinc prideftinationts  doclrinam  oh- 

fcurat  exeplo  fophtJ}arum:quam  yt illujlrare  (^ planiorem  redderem,  omnes  me 

Jiudium  atque  operam  adhthuiffe fciunt .S ed ft  comparetur  ea  qu£  traCtaui  cum  in- 

terpolatisfementijs,quif  ifteyndequaque  euerrit,perjhicuum  erit  omnihm  quanta 

hic  audacia Scrtptur£  locos  adniteretjquihu^yeraaccertafolutioneattuli.Quid 

enim  eius refert,rnodo  euadaf^Fateor  tgiturDeum quosl/ult  indurare,^  mtfere- 

riquorumyult:  necrationem  cur  td  factat ,ah  tpfo  repofcendam  effe.Nec  tamen 

fequiturreprohos,propterea  quodinduratur  aDeo,afetpfis  no  indurari.Nadiiita 

ioquitHr,facra  Scrtptura  arguttmedacij .Interea nihilad refactt,quodait,malu 

.  nolti inh£res,aboriginali peccato,hoc ej},ah homine ipfo no  oririitametfiDeuiprx 

uiderttacJlatuerttpriufqua/nudiicrearetjqtiidvnicuiquenoflrtimjiertyellet.N^ec 

yerofrujira .id Dei  im.tgtne  creati fumm  :f^d nos  conuiclos  tenercyoluit,yt.  ano 

bti 


L  r  B  E  R  T  IN  I    E  R.:    S  E  C  T.  A  J^7 

hU  tpfs  exitium  noQrum  orirt  intelligamH^,  quemddmodiim  per  ofeam  Prophe- 
tam  teftatus  ejl.  Perditm  hicnebido  tria  folunmodo  in.teriora  beccataeffe  ajfir-  ^''^•'J' 
tnat  :  nempe,inar^emfapienti.-e,'yirtutlsjac  iuslitix,  no^rx  perfuafionem  accon-  ' 
fdentiam.  ^cfuhijcit  exteriora peccata  omnia  eo  referrt  pcjfe  .  Fateorquidem 
h£c  tria  "^ehementer  damnanda:  ncc^Uam  ejfe  capitaliorem pcfiem,  quamfiquii 
arroganterfibt  defe pofuadeat.Sedft  h£c  tria  folummodo  peccatafunt:  quidaua 
ritia,quidinuidta,quidylcifcendi  ltbido,quidmoechandi  cuptditAi,  ^  ctufmodi?  ■•- 
Detnterioribus  yitifs  tantitm  loquor,qu£  ariimU  inh^refcunt .  Cum  hutm  quod 
cudit  ternarif  Jpeculum  proponere  "yult^Petriexemplu  citare  foletfed^nicU  tan- 
dem:nempe,peruerfamyirtutu  conjidentiam  reperit..Atque  in  eo  btUuinm  homi^ 
nlsJ}upor  aper.e deprehenditur.Tres  inquit,abnegationes  quibn-s  Petrui  yfm  ejl, 
triplictipeccati  fguram gerunt.  P  oilquam  nominauit  primum ,fi  alia  duo  qux~ 
rantur,nihil  habet  quodreTj^ondeat .S edyidsamtK an  P etrits  arrogantiatantum 
f^Jalfa perfuafone  elatiis,peccarit .  Nam  abnegauit  Dominumfuutn^quodyi- 
tamhancmiferam  ^ caducam pluris,quam  pretiofjlimumjidei  teflimoniumfa- 
ceret .  H&c  antem  imhectUitas  quaftc  ad  momentaneam  mortem  treptdamttSjl/t 
fontem  yitx  ahnegemu^,  ac  pluris  faciamus  mundum  hunc  quam  honoremDei,de~ 
teftabtleliitium  cjl,ftcuti ahunde patet.Et  tamenl/enerandus  liicdoclor,huiiu  rei 
rationernhabertl/etat^ne peccatum  cenfeatur. 

Vcriim,ex  confequentthm  qux,  hinc  dtdticit,magti patet  ipftis  neauitia.^ii 
enimpeccaium  tdeb  nmijfum  Petro  ,  qubd  a^noueric  ^  confejfui  fit ,fihi  quic- 
quama^endipoteilatemdcfuiffe,feqHe  nihtl  egiffe .  Contra.non  ejferemiffum 
Iud£,quhdytrihnifuisprdifderct,tnquiens,Prodidifanguinem  luilum.Quis  tan~ 
tam  bbfphemiam  non  exhorreatfqua  yniuerfapoenttcntta  in  eo  Jtatuttur,ytdic* 
mits nihtl a  nobtsfaClum  aut  admijfum eJfe.Quj  tgtturpoj} admijfum  adulterium, 
latrocinium,aut  homicidium  dictt.Nihtl  ao^ere  pojfum,'taque  nthtl  egi^iujlm  ertt: 
f^  qui humili  ^moejio  animo  fatebuntur je grauia  inDtufcelera  admtftjfe ,dam 
nahunturytrei,acpoemtenti£expertes .  Qmdergoperditu^  hic^aneo  dePaulo 
fentieti  Ineundem  enim  ordtncm  cum  luda  tpfum  redi^et ,cltm  fmihm  cotifcf 
fionem  edat.  Pojlquxm  enim  dixitfe prius  Eccuft£  perfecutorem  atque  jidei  hu~ 
J}emfuijfe,fibiungit ,fe ignorantia i^  incred^litate id ftcijfe . Qutdde  Daui- 
de  pronuntiahiti De  crajfa  (^  heiiuina  eim  ignorantia  omittodicere:cmi  nuUum 
in  Dautde peccatum  pr£ter arrogantt.tm  agnofcit.Na>n  .xdeo  impndens  ejipvt  dt- 
catDauide,tum  Vri.xm  occidt  iiific,tnfiitt&fu£:clim Bethfabcam  rapuit,yiribin 
fuis  confidijfe  .S  ed  hts  pr£termjius  ,de  eita  poenttentia  yldeamus.  N  6nne  je  crimen, 
cuiusNathan  ipfum  accufat,  Jatetur admtfjfe  l  Expr£clarihuius  dod.oyi^s fenten.- 
tia,Dauidproinduratohahendni  eji.qubd tn Deum fccln^  n.onr(uciat,ncc fatca^ 
tur  fe  nihilpoffe.  Denique, tmproh.it  ormes  confeftones  qu£  a  Scrtptura  proh.{n 
ti4r,citm  fdeles  aiunt ,P eccautmus ,iniqu€  egmii-s.  Nec  tamin  huic  mtfero  homtni 
fuffictt  h£c  blafphemia:nifi  eti.im  addatjlimulos^quibtn  hamines  ad  l^titiam.inctr 
ict,poftquam  inique  egerintiqubd  itapiaceat  Deo,cui  quodpi.xcet,reCium  eji:cut» 
fottits  ipfos  adgcmttiii ^  luCnihortart  oporteret.  QiJ)  euadet  doCirtna Pauiimo-  j,  cor.7. 
nettf,€Qi  quosfceiertsfuipoenttet,  triftes  effedehertfIte,qiiod  ablT^chieiePra-  Eze.is. 
phetadtCiiieJi,Tuaru  tiht  'yi.triitn  memelieniat,c^  erubefces.Vt  talembiafphe 
miacoproht,Iermi£  iocuadu.iteratfyhiait,Sc(ononeffc  homtnis  yi.tmeitts,nef  ^"'-^^' 

:  '        '  '      '         ^  3B  i 


'J6J  ADVERSVS     FRANCISCANVM 

m  hominU potejlate  ejfe,yt  dmgat  ^rejfmfuos.  .Atqui^no  ejl  ea  Prnphet£tMenSy 
ytnihil  inpojlerumali  a^ere poJ^tmus,cjUeadmodnm perditu^  hicnehulo  cocludit: 
fedcum  nonfit  in  manu  nodra  pofitum,-vt  quodnobifwv  ipjtj}atuimiis,adexitum 
perducatur-.nec  quicquam a  nobts  conjlitui  poffe  ,quodnon  euertat  Dominus^t 
dementiamnoflrampuniat ,ideo fe totum addicit ac fummittit Deo  ,-i>t  ipfoduce 
ac  dire£iore  ytatur  .  ^dulterat  etiam  lfai£locum,-vhiPropheta  aif.Vtfcia- 
'*  mtts  yos  deos  effe ,  hene  facite, aut male  facite .  Quem  locumjic  interpretatur, 
dcfi  Deusimpios  rideret,qui  hene  autmale  agendi  poteftatem  fihieffeputant. 
.Atquijillic  agiturde  tdolis,quorumyanitatem arguit  Dominu,s,quodnequ,e fuis 
cultorihm prodeJfe,nec  contemptorihus  obeffe  pojiint .  Boni  enimnomine ,hene- 
ficia:  mali  yerolupplicia  atque  animaduerfiones  intelli^it. 

Idemant  alijs  lociSfquosl/eluti  fws  impurusroftro  euertit:  ac prisfertim 
feptimum  caput  EpifloU  ad  Romanos  s  inquiens  Paulum  illic perfonam gerere 
./4dami,quodta[\etfe  male  a^ere  pojfe.^tqui  Paului  traClat  de  homine  regenera 
to,cuifemper  reliqui£ peccati  nonnuUdt  reftant.  Quinetiam  P auhiifefe exem^ 
plo  proponit ,^ fatetur fe  oh  carntA  injirmitatem,  quxjpirituali  defyderio  repu- 
gnat,honum  qHodcupit,eJftcere  nonpoffe.Sed,infaufto  huic  hominifacras  Scri- 
pturas  dtfcerpere acdiueUere  nuUa  relt^io  eft.  Equidemnon  nego  eum  quiyero 
panitentii  fenfu  ajftcitur ,  agnofcere  debere  fibi  nuliof  omnino  ad hene  agendum 
autyitandum  malum  inejfe l/irestytpoflulet  a  Deo yirtutem,  qua  alterum fugi- 
at ,  alterumyerhfequatur  .Sednon  ideo  concludendttm  efl  peccatoremfcelerum 
fuorumfenfu  ajfici  non  debere ,1/^  fe ptccaffe  inttUigat. 

lamfatiA  fuperqueliobn  not£funt,fratres ,  execrand^  bUfphemi£,quas 
impurmhtcnehulo  aduerfu^Deum  ^facram  ipjitis do^rina  cuomit.Nec  quicqua 
pr£terea  cordatis  ^  hona  confientia  pr^ditis  y  irii  referendum  erit,yt  ipfum  ex- 
horreant  acdeteftentur.  Si  iubetPaulus  eos  notari  qui  admonitiont  fu4  fiarere 
nolunt,')'^  omnes  ipfos  deuitent-.quato  magvs  execranda  h^cpefltsnotada  efl,  qu£ 
citm fimulet  fe glortaajftcere DtuyeUe ,eum  in  Diaholtm comutat  ?  Neque  yero 
hic  nohts  Scribas  ^  Pharifxos  aUeget,quos  doCirina  Chrifli  ojfendebat .   Nam 
hierefes  qitas  ifte  docet  ,nihilo  magis  conueniunt,autCommune  quicquam  cum 
Chytflo  habent,quam  Beli.d .  obtendit  perfecutiones  qttas  fufitnutt ,  acfi  Sa- 
than  martyribus careret.Parum  enim  ejl perftcutiontm pati,  nifi  caufa  dtfcerna- 
tur.Quhdomnes  qui ipfirepugnant ,  tanquam  fuperbos  ^  in,xni fcientia  tumi- 
dos  condenmare audet,tsipfe arrogantiamfuam  demonflrat.Namij  quibusfanum 
iudicium  ef:,facile  perf^iaunt  beitiam  ejfe  ignara,qu£facras  Scripturas  coueUit 
ac diflurquet.    .Ac nihtlominia  ejferturltana  perfuaftone jui ,ficque applaudit 
ignoranti£  fu£ ,  yt  eosrideat,quos  Deus  donts  ampliorihm  ac  prxftanttori- 
hm  ornauit .    Tametjlin  eojibi  tpfe  repugnat .    Nam  interdum,  qmd  nefcit, 
yituperatiinterdumfe  Hehraicum  Jingit  ,qttQ  plurtsab  idiotts  ^  yulgo  £- 
ftimetur.Vt  cttmaif.lfrael  fignijicat  Vidtntem  Deum  .  In  quofeplane  C£cum 
demonfirat .Moifes  enim  tnterpretatur  Fortem coram  Deo,  aut potentem.  De" 
indt,  Litin£  lingu£  interpres effeyult,cuius  haud mam peritits  eft,  quamHe- 
braic£.Sed pauonemejfe  diceres,quiexpanjis  aliifefe  admiratur,dumtemerede 
rebiu  incognitis  disfutait  .Enl/  enerandi  hutus  dotioru  humilitas,qui  tanquam  o- 
raculum,  pronuntiatfefex  qtto  Dei  notionem  adeptits  efi,  nihil  nifi  opttmum  dt 


1: 


t  I  B  E  R  T  I  M  I    E  r:    S  E  C  T:  -  y^^ 

xijfe.  Cui  ego  cum^u^ufHno  fejpondeo,  eiufmodt  iaCiationem  non  pojje,  nifitb 
homine  infano,atque  prorjus  hehete  projicifci. 

ConnhornihilomintK  fummam  doclrine  ipJJus paucU  explicare ,^tde  ea 
ipfe  loquitur.Hominem  creatum  ejfe  improhuma  Deofmul^  Diaholum,Jin- 
gif.ac  Deum,cum  idfaceret,nihil  mali feciffe,dtctt .  Hoc-vt prohet ,fententiam 
ddducrt  lfai£,dicentii:  Ego  fum  Det*!,creans  lumen  ^^  tenehrxs,factens  pacem 
^  malum.Inquofihi  ipje  repugnat :  nam,  ex  etttsfententta,  Densfe muli  autho- 
rem  yocat:quodtamen  negat.Difcat  igitur  concordihm  tihijs  hic  canere.Notan- 
dum  eft  autem  Ifaix  fententiam  ah  ipfo  corrumpi ,  quemadmodum  ^Ieremt£, 
dum  aif-Eflnemalum  in  ciuitate,quod nonfecerit  DominmiVterqtte  enim  Pro 
fHeta  incredulitatem  eorum  reprehendtt ,  qui  iudicia Dei,fortun£  trrhucktnt. 
Maliigiturnomine  inteUigunt,quaiyulgo  res aduerfasyocamus.  Itaque,  Ifaias 
malum  opponit  paci,qua  res  prnf^erA  apud Hehr£os  Jignijtcantur. 

C£terum,cum  Diaholumfemper  malignumfuijje  afferit ,  idScriprur£  a- 
perte  repttgnat.  Niftfaitifaciat  ei,  qu£  odauo  capite  loannis  dtcttmur ,  .^perta 
funt  teftimonia Petri,Epift.ij.item  Iud£ ilihi  trallatur de  lapfu eorum,qut, dtm 
^ngeli  ejfent,Diaholi  fadi  funt .  Sedyideamtts  qualem  inmodumfea  loam.is 
tejlimonio  expltcet..Ait  yerbo  Standi  Latineftgnifcari.Ejfe .  idfofin  yerum 
efljidiomateErancifcanorum.Sednon  animaduertit  loannem  Gr£ca  Itnguafcri 
fftjfe .  Quid  ageres  cumlepido  hocmagiilro,  cuifatisefi  modo  a prohts  muLter- 
cults  £fltmetur,qu£ipfum  delicate  tradant,dum  teneturinyincuiis^vtfe  lenonem 
ijs  fr^hcat ,  acperfuadeat  nthtl  effe  mali  in  fluprts (^r  adultetiji ,  citm  a  Deo  o- 
mniajieri cognofcimus.  ./itfecumfttcere  contendit  quod  lUtc dtcitur :  Diabolum 
mendacem futffe ab initio  .  ^cfi  loannes diceret ,tpfum  a  creatione  talem  fuiffe. 
.At  longe  ipft  alia  mens  efl^ftgmficat  enim,  Dtabolumah  initiofeduxiffe  homi- 
nes,cumprtus  averitatein  mendacium  dectdiffet. 

fateor  quidemPaulum  ad Romanos,ix  .  fic  de prxdeftinatione  tra^a- 
ve,-vt  oftendat  omnia  feri admirahili conftlto  Dei .  Nequeyllacaufaeflcurca- 
lumnietura  nohispaJ?tuumejfingi  Deum:nam,  ei  fummam  rerumomnium  ad- 
mtniftrationem  trihuimus.Sed  mhilominus  cum  Diabolt  ^  homines peccant,id 
eorum^yitio  ^  culp£trihuendum:ytde Diabolis  dtcttur  tUo  loanntsioco ,  quetn 
citauimus:Ci4m mendacium  loquitur,dicitur fua  loqui .  Quod  attinet adco..filt- 
um  illuddrcanum  Dei,  humiliter  ipfum  adoramus ,  quod  eajit  ingenij  nostri  im- 
heciUitas,qu£  ad  tantam  celjitudinem  pertingere  nequeat.^ 

Vtfe  excufet,!tit fe non ignorare  malum innohfs hxrere , Quid pr£terea? 
.Ajferit,nihil a  nohti  agt.Contra,fatetur Dauid:Malum  c'jramtejeci,Domtne,  .  . 
"Vt  iuftijiccrisaduerfuseosqui  te  condemnant  ^Sedalta  adhucinettisl/erhtsrepu 
gnantia  eft.NamJiDeusJic  omniafactat,vt  creatur£  nihilagant,ffquitiir  nihtl 
fieri  malt  .  Siquidenim  agitur  malt,  author  citetur  »  .Atqut  nuUus  repertetur 
fr£ter  Deum,in  quem  hoccaderenonpoteftvt  male  agat .  Qu^o  tgitur  euadent 
nomina  feccati  ,iniquitatvs,pr£uartcattonts ,  nequitt£,contum.tcix,  qutbusScnptu- 
ra  referta eft  ?  Quorfum^^ero  Deus  homtnes  accufac,fi  ntinl  maii  agunt  i  Qtvd 
tandem reperiet  tn  ijs  quodcodemnet  aut puniati Qu£ret,v tru.n  negi-m a  Dcope- 
ri  omnia.Refpondeo,Jic Deum  agere,ytettam  creatur£  ag.int fi.omnd)  zs^gra- 
du:atque  in  eodem  opere,cum  Detapro  fua  honitate  hene  agir ,  homtnemprofu^ 


,70  A  D  V  E  R  S  y  S    F  R  A  N  C  I  S  C  A  N  V  M 

wcilitia  tnaU  xgtrc  .  Infumma,  fiuc  t,intiimjj)e^at,  ytdifcrimert  toUat  honif^ 
m.il\iyt  nemini  quidvU  facere aut perpetrare  religio  Jit,tiim  omnia  Deo  trihuet, 
QuAmohrem,  ait  peccatum  Sodoms,  ejfe,cum  quisfe  male  agcre putat,  Ita  exe~ 
crandum  lUud  t^  heUuinum  Sodomitarum  crimen ,  quod  tam  grauiter  damnat 
Scriptura,dilutt,atque  in  aur.ts  emittit ,ne peccatum  cenfeatur.  Qmdego  tpfum 
haudahs  reficere  arhitror  .  Nam  factle  exiftimo  ipfum^ft  ordtnii  fuipriuile- 
o-ijs  fruerctur,  inftgne  hocfacinus  exercuiffe  ,  Et  nunc^l/t  prxclarafert  eiusphi- 
lofophia,ijfdem  cogitat\omhws  fefeohleclat,  quoniam  opus  Deieffe  cenfet  .Nec 
enim  pudet  ipfum  ajferere,  nos  mahs  agendti,  cooperari  Deo  .  Scriptura  quidem 
ait  imptos  ejfeyelut  tnftrumentairAipfitK:  fedexecranda  hlaTphemia  eflijs  m- 
huere  Cooperariorum  nomen,  quod  focietatem  ^  coniunciionem  notat .  Nimi* 
yero  admodumque  Jlolida  ipfius  impudentia  eil,cum  nos  ^damo  cre.rtionem  no- 
ilram  trihuere  fingit^tquAdepeccato  originali  dicimws ,clHdat .  Namfihominis 
elephantiaci  liheri eandcm  ah  ipfo  corruptionem ducunt,  id  tamen  honoremDei 

pral.51.  "^*^"  "^°^°  imminmt-Nec  quicfAam  dicimtts,nifiquod  Dauid  tefiatw  efl;nos  in 
iniquitate  conceptos  effe .  Sed  talem  creatum  fuiffe .AcUmum  contendit ,  quales 
mnc  fumus,ncque  ah ipfo  natur£no{lr£  yitium  projicifci .  Qupdcerte>prorfu$ 
repurnat  doclrinx  Pault,docentisnos  omnes  in .Adam peccatores  cjfe.  Simtlttu- 
do  quam  adducitex  leremia,nihil adrem  facit .  lUic  enimPropheta  nuUo  modo 
loquittirdcpeccato,  aut  creatione  hominU  -.fedquiaperuicaci  ^  ohdurato  ammo 
refiflehat popultis ,nec  minas Deiyerehatur ,  dtclaratPropheta  tamfacile  Deo 
fore  ipfos  delere ,  quamfacile  afgulo  l/afa  lutea  conteruntur .  Nam  ah  ipfo  in 
€um,c^ucm  ohtinehantJlatum,eHedi  erant.  Nouamergo  naturam  nohis  ah  Sdda- 
motradttam  eJfenondicimits,fedDeum  tufto  iudicionohtsinipfo  maledixiffe ,ac 
yoluifienos  ob  tUnts peccatumjcorruptos nafci,yt  inChrifto inftauremur. 

Vt  pYohet  /s'  Diabolos  ^  homines  natura  malitiofos  effe,  imo  Deum  us 

lob  •♦  malitiam  tndidiffe,locum  lohi  citat,  yhi  DfHiiniqtiitatem  in  .Angeltsipftsde- 
prehenfurui  eJJedtcitur.Cum  adducit  hunc  locum.ctl  Scripturafacra,morefuo,ltt 
dit.Nam  fideDiaholis  iUicageretur, argumentatio  conuenire non pojfet .  Huc 
Jheclat  Spiritii^fanClti^sfythominihu^s  demonJ}ret,nemincm  prorfmcoramDeo  itt 
ftumfore.  ldque,yt planmdoceat, ait,ne  y^ngelos  quidem  tpfos  adeopuros  aut 
perfelhs  ejfe,quin  multain  ijs  requirat ,  fi  fummo  iure  cum  ipfis  agere  yelit .  Et 
C£rte,qmdcreaturaefl,ficum  Creatore  confpratur  i  Queniadmodumetiamdici- 
tur,neflel!as  quidem  coram  ipfo  lucidas  ejfe.  Qjiid ,qui£jo ,f.inaticum  hunc  homi- 
nem  ifta  iiiuati  Deinde,cim  et^^nfum  eftfjatetur  ejfe  Diabolos,ac  momento  vel 

Gcn.j.  ntinimo  ,  fententiam mutat ,  negansferpentem,  de quo  loquiturMoifcs  ^  Diaho- 
lum  fuijfe.  . 

ift  autem prohet ,Deum  nihilominus  animaduerfurtim  in  eos,,quiah  omni 

Mat.ii.  noxa  ahftinuerunt ,  exemplumfici  adducit,  qu£  a  Chrjfto  maledicia  eft ,  cum  ta~ 

Marcii.  ^^„  Detisfierilem ipfamreddeyet,foliifque  in  caufa  cffet.  Sedlongealiterde ho~ 

minthiis  loquitur  SpiritusfanCm,yt  cum  ore  Pault  dixtt,  omnes  provt  in  corpore 

gejferintjfiue  honum,fiue  malum,rcCepturos.Nec  tamen  inteUigo  nos  honi,quod 

agim.i'^,  authores  effe.Si  excipiat  eandcm  in  malo valere  rattontm:  longe  aliter 

Ofe.ij.    ^  Propheta  pronuntiatum  efl :  Perditio  tua  exte  Ijra.l:  a  me  tantummodoefl 

Kom.6.   (in^^^ii*"f.  tuttm.ldeo PaHlmjfllio  loco,mter  h&c  dttg diftingtiit no}p,in^atnn:inqtti~ 


ensj 


L  I  B  E  R  T  I  N  I    E  R.    S  E  C  T.  J71 

€ns,morfern,pecCittifi/pmdium:vifamyerb£t€rnam,doriu»}Dei^vatuitumeJ?e, 
^tperdttw  hic  nebulo  omnia  confundtt ,  ntque  yllum  difc  irnen  admttin 
intereamagno  faftu  fententias  ia&atmale  inteHediu  :  yt  cumalle^at  idquod 
Chriflus  ait:Patcr,qui  inme  habitat,ipfe eii  quifacit  opera.  ^tciut,illic  agttur  Ioa.:.i4 
deprobanda  diuina  yirtute,qu£  in  mtracuh  ipfwelitcehat.Propterea  dictr,fe~ 
ri  non  poffe,yt  ea  miracuU  ederet,  ntfPater  in  ipfo  hahitaret :  quoniam  opera 
fUal/iribui  humann  fuperiora  erant .  Delirm hic impoilor  locum  lUum  torquet, 
ytDeum  omniafacere  oftendat.  C£ten)m,non  ne^o,Deumproutdtntiafua  effi- 
cere  omnia:pddeclarationem  adiungo,c^uam  Scripiura  docet:ncmpe,nos  reo-i  i>pi~ 
ritu  ipfuf,yt  bcna  a^amu^,(ju£  nobn  a^enda  dedit.  ^tque  ita  inferiore  o-radu  a 
nohu  agi,quodper  nos  ipfe agit. Quodatrinet ad malum,nos  eius authores  '^ocan 
difumus^ytque  iamantea  diximus  tdno{lrumeffe,quodetus  radixnoftraft,^ 
natur£  nofir£  infitamon  ei  quam  Detts  creauitfed quatenus  corrupta  ^  yittofa, 
reddita  eft-Quodautem obijctt,hoc modo  nonfore authorem  rerum  omniumift- 
ctlis  eft  folutto  tnter  eos,  qutnonpenitus  cerebro  carent .  Malttia  emm  ^per- 
uerfitAS,qu£  tum  nobi^  ipfts,  tumDiabolo  inh£ret,creata  fubftantia  non  efl  :fcd 
operndiuini corruprto,  atque  tH.minutio  eorum,  qu^nohis  a  Deo  indtta  fuerant: 
quemadmodum  omnespraU£  cupiditates  nihil  aliudfunt,  quam  effr£ne$  ^  dijfo- 
lHt£  eruptiones  adtierfus  rc^ulam,qu.tm probauit  Deuj  ac  pr^fcripftt .  Quamob- 
rem  dtcimm D iaholum  (^  hominem ,cum  creati  funt  a  Deo,fuijfe  bonos,muta' 
htles  tamen,  atque  yoliitate  Dei ,  nobi;  incognita  ,£qua  tamen  ^  iufta ,  ytrofqi 
laffos,  lapfuque  fuo  naturam  fuam  mutaffe ,  atque  eidtm  condtmnationi  fubie^ 
Clos,excepusfjs  quos  elegtt  Domtnm,atqueeximit pergratta  lefuChriflt.  H&c 
(pu&nos  Spiritusfan{lus docet,impius  tfte euertere  conatur,yt  tenebras  cum  lu-r 
cemifceatac  confundat. 

Obijcit,Deum  miftffe  Sathanam,yt  feduceret  ^chah:  fateorjtec permi-  Reg.j, 
fjpf(-'<i  'ta  fiatuijle  dico  .  Seddtaholtc£doCirtri£.  eft,  negare  Sathanam  ftlfof- 
que dodgres  nihil  agere  maltjdum  homtnes  feducunt .  Videte,  qu£fo ,  fratres , 
atque  iterum  legite  diitgenter,qu£  de  hac  re  tn  mea  Infiitutione tratiaui:  ac  re- 
perietiS,quodanimos yestros  pacatos  rtddat ,ytgloria  rtddaturDeo  :.yQs  autem 
pudefai^i fVofmetipfos  fummifje humihterquegeratts  .  C^terumyquodfno-itMi-. 
cheam  ad  tempus Jedutiorem  ^  fmuiatorem  Jutjfe ,  idemque  dePauio  o-biique 
perfuadere conatur ,impia calumnta  eft .  Nam  Mtcheof  ridebat ^chah,  quodaf- 
fentatorem potiu4,quam Propljetam  l?abereytllit:.tcfidiceret,Nonfum  a  te  accer 
fituSjytfungar  ojficio Prophet£,  tiliqueyerapr^dtcem  :  fedpotiuf  ,lit  affenter, 
tilique  piaceam  . .y^gtdum : quandoquidem  ex  itbidtne animt  tui  h£C  fert  cupK^ 
^tque  h£cironia  pianeab  impto  Rege  tntellecla  eft . Quare,fanCufimo Propl^e 
t£,maxima  aperdtto  hoc  homtne  tnfenur  tniuria  .  l4-~m  dePaulo  dicendum  eftz 
nec  entm ftmuiationeyfus  eft,yt  ilhciti  quicquam  ftceret ,  autimperitos  falle- 
rev.fedeorum  tmbeciUttatt  ftfe  accommodauit ,  quantumper  C4mittanam  ither- 
tatem  ipfi  iicehat ,  qu£  omrnbm  pijs  adpromouendam  atque  tdtfcandam  Chrtfii' 
Ecclefiamdataeft. 

Sed  quo  deinceps  hic  tendat ,perjf  icuum  efi:nempe,jdjpiritum  duplicem 
Liherttnorum  .  ^it enim,.^brahamum,dummentitus eit,  aSpirituyerita.nim-' 
pulfum ac dire^umfutffe:  quod  apud  tmperitos menttrt  tpfiiiceret .  ^tque  tn  ep- 


,7»  A  D  V  E  R  S  V  S    F  R  A  N  C  I  S  C  A  N  V  M 

aduerfMfiinCmm  P a trict rchxm  ^  aduerftis  D eum  hlafp hemm  cSl:  nct  cnir,-  rfncn. - 
tittis  efi ^hr^hxm :  hoc  eSl,  nihilfua  fponte  aduerftp; ■veritatem  pronunr,',^ ni:- 
Jii cnditcium  yelut  Itcitum  tueri,lit  imperiti  fallantur,hU^hemia  ed  in  Dcuni, 
cuitti  officium  e(l  mtndaces  perdcre  acdelere. 

Mortijicationifnomen,f£pe  ipfl,ytc£tertsLihertin'ts,in  ore  eil  :fed  cjuale 
fnortijicandi gentts  inteUigat,attendtte:yt  fe  ipfe  aperit.Si  quis  intelligat  omnia 
fieri  a  D eo,ratum  deinceps  erit  quicquidaget .  M odo  enim  quifpiam  dicat:  Ni- 
hil poffum,quicquid Ithet ,ei  licet .  Denique,  morttfcatio  eft,  cUm  quts  nechoni, 
nec  malt  difcrimen  tenet:(irtanquam  laxtf  hahenis  quouts  impeUttur,atque  omnia 
heUehaheredicit,quodea  Dominuiefftciat  . Nam ,ficutiiam priiis  expofui,nul~ 
lam  aliam  poenitentiam  agnofcit,  quaperfeBus  homo  reddatur,  quam  ft  quufate- 
atur  a  Deo  fieri  ^  cognofci  omnia,  ipfumque  folum  effe  iuftum .  Cs.terd  omnia 
fuperuacanea,imodamnandaeffeajfirmat.HaccontrouerfammoueatcumPau~ 
lo,  quiconqueriturdeijs ,  quos  fu£  impudiciti£,fcortation'ts  ,atque immundtti£ 
non poenitet.Fortaffe  dicet,Paulum  theologia  non  tamahdrufa  ^  recondita  in- 
firu^um  fuiffe,ytei  fat'tifaciat.Verum  hts  trthusgloriamDei  confiileredtcit, 
Quid igitur  de honitate (^  mtfertcordia  cenfendum, qu&gloria  *»■'  H'>j'i>  yoca- 
turfCum  D etts per  leremiam  ait,nos  in  eitps coonitione gloriari dehere ,  fuhiun- 
p-it,fe  comofciycUe.ihique  tudtcium  ^  mifertcordtam potitUj  auam fapientiam 
^ytrtutem  nominauit  .  Legimtis  titulos,  quosfthi  infumma iUa  (^ authenticx 
diutnitaVts fu£reuelat'tone  attrthmt,cumfe Motftpatefecit .  NonyidemusiUic 
triadem  hanc,qualemfanatictts  ide fngit:  fed Deus,gloria  afficitur  in  mifericor 
dia  ^  clementia  fua,in patientia  ^yeritate  .  .Atdiceth^c  omnia  adtria  iUa 
veferri.Ctty  liero  ad  tria  potius,quam  quatuor  1  Eflne  quicquam  magis  proprium 
Deo,quamlieritas^.  vhinam  oftendet  Deum  nominart  Virtutem,  Sapientiam, 
aut  Juflitiamjl/ta  loanru;  Charitasyocatur  ? Perfpicuum  efl  igitur  ab ipfo  oh- 
fcurari  ^  reflringi gloriam  Det,  cumtrthus  hifceyirtutthus,contra  Euangelij 
doclrinam  tpfum  tncludat .  Inanesfuntarguti£,qu£primafronteplacent:fedcum 
propifis  cernuntur, inil.tr  ftimi  euanefcunt. 

^ccedit  a  lius  articulus  de  pcrfe^ione  ,ad  qtiam  ex  eiuifententia ,  pertin- 

gere pofumiis in  hocmundo..Ac  nititur pr£clara  rattone :nempe,duo  contrartain 

eodemfuhieCio  effe  non  poff.^cfi  Paulus  non  doceret,pios  in  hac  mortaliyitaf 

afiduam  inter  carnem  ^ Jpiritum pugnam  fentire.  .AUoquitur  enim  flios  Deij 

Galat.S.  cUm  Galatls  fcrthens,ait:  Spirttus  pugnat  aduerfus  carnem,^  caro  aduerfusfpi- 

ritum :  ita  "Vf  quxl/ultis ,ipJinonfactatts.  .Atquefeptimo  ad Romanos ,fuftus  hoc 

argumentum  deducit.  Infanus  hic  att ,  Paulumfufctpere  perfonam carnalts  homi- 

nts  non  mortifcati.  .Atque ^lit  calumniof^  tnterpretationi ,quam  affert,  colorem 

aliquem  ohtendat,adducit quoddtcitur initio capitti : Eos  aUoquor  qui  Legem no- 

runt .  Sed n'tm'i£ impiidentt£  cft  id referre ad eam fimilitudinem ^ quam  attingit 

Paulus  de  ohligationel/xoriA  ergal/irum  .   Etcerte,  quA  iUtc continentur ,alijs 

conuenire  nequeunt,pr£terquamijs,quos  Detts  Spiritufuo  regenerauit : nam  di- 

ferte  ait,fe,cUm  nofjet  Legem ,fetpfum  adiudtcaffe  morti,  nec  ampltus  inanemlii- 

t£ perfuafionem habuiffe.  Item,jibi adfequendum Deuml/oliitatem  effe  alacrem 

atque promptam:qu£  certe nemo ,nifi per  regenerattonem,adipifci potefi .  Item, 

afe  nonfierimalum,fedapeccato,quodinipfo  tnhabitat . Quo ft^nifcat id fihi 


I,  I  B  E  R  T  1  N  I     E  R.     S  E  C  T.  .  I7J 

fiotipirnum ejfe myotispit adhiereat  iuilitix Dei,fecl imhecillitate carnufuxfro- 
hiheri.  Sednihdadeo  miror,quamconciufioncm  ah  hoc  fhrenetico  nonf^eCiari. 
Tatetur  enim  ,yeram  effe  hominii  mortifcationtm ,  ciim  quti cmnem  pcteslatem 
J)eo,non fthi attrihuit .  .Atciui,P auhis  fe  miferum  ac feruum peccati  ejftfatetur, 
necyfqu.im,nif  in^ratia  Chrifti,conquttfcit.  .AniUa^qudfo,  hominti  carnalis  0- 
ratio  ift^.  Qmd  alio  loco  dixifNon  iaml^iuo  ego,fcdyiuit  in  meChrifin.sihuic^'^^-^' 
fententi£  non  repugnat .  .Ac  facileliterque  Iochs  conciltatur  ex  eo,quod  ociauo 
capite  dtdumeft:  Corpus  mortuum  efi  propter  peccatum-.ffirttttsautemytta  oh 
iuflitiam  .En quomodo  cont raria  in  eodem  fuhteclo,aduerfu4  fanatui  huttn  doBri 
nam,effefofint.Nam  "vita  inchoata  eft,^  mortk  nannihit  reftat .  Et  certe  m- 
vredimur  inliitam  fde ,incredulttas  autemmors  efi.Scriptum  efi  autem-.Credo,  Mjr.o. 
Dcmine,adiuua  incredulitatemmeam.Item  Domine  ,  adauge nohufidem  .Hinc 
ferijiicuum  eft  ,fanaticos  eiufmodt  homines  ,ntmquam  guftaffe  quid  Dcits  do- 
niimye  ipfiu.s  effet ,  cum  non  intelligunt  ea  effe  imperfecla  ,  &  quodilits  deefi, 
contrArium  ijsyitium  effe. 

Exempla  omnia  qu£  cumulatpift perfeclionem prohet,  quam  in  hominihm 

(Jfepojfe  imaginatur,dtim ifttcyiuunt ,nihil  ipfim  tuuant .  lofephum  allcgat, 

quem  typum  Chriftigejiiffe  dicif.atque  hinc  contendttipfumah  omni  peccttofu- 

jffe imwunem.  .Aio  ')iero,.Aaronem,  tUiufquefucccjfores  ,fimiltter  typum gcfiiffe 

Chrifii: ac  nihiiomintts  lujfos  ejfe  facrificare  pro peccatnfuis,  antequam  pro  fo- 

'fulo  intercederent.Por)o,quiade  Samuelefcriptueft^nuUuml/nquam  aheitvs  0-  ,.Reg  .3. 

reyerhum  cecidijfein  terram,qu£rit,  anextfttmandum  ftt ,  ipfum  adyltimum 

Irfque  diemyit£,peccatorem fuijfe  .  .Aio  yero,mali  ah  ifto  inttUeclam  effe  hanc 

fententiam,qua  de ijs  tantitm  agitur  quxPropheta  loquutui  eft,  dum munerefuo 

fungeretur.Quodetiam  de  Ifaia  ^  Daniele  yere  dici  poteft:  0*  tamen  Ifaias  in  j^^^  ^ 

extrema  feneclute  dixit :  Peccauimti4,Domine.  Daniel  qouque ,feptuaginta  an~  Dani.9. 

nos  nattts,yt  ipfe  refert,fua  ^  populi  peccata  fatehatur  .  Sedne proiixiorfim„ 

quampar  fit,adDauidtml/enio.  Quxrtt  enim  hicJanaticHs,annonintertot  pre 

ces  ac gemitui,quos  edidit,dum  a  peccato  ltheraricuperet,exauditu^  fit.ReTpon 

deo,exa»ditum  fuijfe.fed  eo  modo,quemPauhii  docet,qui  tdcm  optahat;  ntmpe, 

citmexhoc  mortali  corpore  erepttps  eft ,  quo  yeluti  carcere,  inferuitute  peccati 

detinemur.Nec  aliofane,quam  eitts  tpfm  teftimonio  opin  eft,  ciim  ait:  Ne  in- 

grediarti  iniudiciumcumferuo  tuo,Domine  :  quta  non  tuflificahitur  in  conTfe-  Pial.i^i. 

ilu  tuoomnpsyiuens  .  Nequehunc  canem  ohlatrando^  hiaffhemando  exctpere 

oportet,D.a*t'dem  eo  tempore carnalemfuijje  :nam eotempore,quo perfeCiiJhmui 

fmt,actanquam  Propheta  Dei,locjuuttis  est.Nec  tantiimde priifenti  tempore  lo- 

quuttii  eft,fed  totam  hominislittam  comprchcridit :  quemadmodum  etiam  Pfxl- 

mo  tricefimo ,fccundo perpetuam doclrinam  tradit,inquiens: Beati  quorumremtf- 

fitfunt  iniqtu(dtes,0c.  Quam  doCrinam,P aultti omnihusfltjs  Det  accommodat, 

Et  certe ,  non  ahs  re  Domtnus  nofter  lefns  Chriftu-s  .ApoJioios  fuosprecari  do- 

cuit  in  htincmodumtRemittenohtsdciitanoflra.Pcrditui  htcganeo  execrandam 

hiafphemiam  euomit,:nquiens:Chrtflum  difcipuiosjuos  eo  ternpore,quo  carnaies 

erant,tta  dHutJfe  :  quodcerte  ,nec  Ceiefitni ,nec P eiagtant  'yncjuamdiccre  aufi 

fmt,qui  hanc  ipfam  ii£refim  tuehantur  .  Etciimyerba  Chrifit  expendentur,  eo 

magti patehiffanatkiiJiiHS  tmpudentia.Necentm  att.Nunc  tta precandum  :Jed 


c 


,74:  A  b  V  E  R  S  V  S    F  R  A  N  C  I  S  C  A  N  V  M 

^rccdhintini  infiunc  modum  perpetuam  tjs  reguUm  tradens .  DeniquC}  ^uiJquU 
remiflionti peccatorum  non  eget^neque  dtfcipulns  Chrtfli,  neque  memhrum  Eccl 
ri^ftt.Omnei  enim  Chrijiiani,poftquamfc  yniuerfalem  EccLefum  credere  confef 
fifunt  ,adiungunt,fe  qtioque  remifiioncm  peccatorum  credere  ,fecundum  ea  qu£  a 
Prophetts  prxdtClafuerunt :  nempe,omnibusyer£  ^ffiritualiiHierofolymxin'- 
coltipeccata  remiffum  iri. 

ohfecro  autemlfOSyfratres  y^ytquanta  perditi  httius homints  impudentiic 

**  °"^''' (itjattendatts.Nam  cum  huncloannts  locttmfoluereconatur.Sidtcimusquhdpec- 
catum  non  hahemus,  nofmetipfos  feducimui ,  (^  yeritas  in  nohts  non  ejl :  ref^on^ 
det  id  carnalihu^s  diBum  effe .  ^tqui,pauloprius  dixerat  loannes  :  Si  in  luc.e  am- 
hulamtti,ficut  ipfe in  luce  eft,focietatcm  hahemus  internos  mutua. Quidfuricfe. 
huic  hedidifaceresl  Excipit,po{lea  dici  a  loanne ,Eum  quinatm  e^exDeo, 
non peccare .Fateoriyerim idpro  menfura  regeneration'ts,quam  adeptits e/?,  tn- 

1.  loan.  i-,^^m o-cndtm:ita ,  ytpeccatum  in  ipfo  non  regnet .  Omnes  autem  filij  Dei  re ipft 
txperittntur  hancregenerationem  haudfiatim  primo  die perfci :fed  cdntra ,  ad 
eamfemper  magnti  Uhorihtn  contendunt ,^  cum  F aulo  aiunt ,  fe nondum  ade- 
ptos  effc.Sed huic  ftnatico  inanihmlierhli  de  regeneratione  hUterare hauddif- 
fciliusefl ,  quam  SchoUfticts  dehello  ,  quod  nunquam  experti  funt  .  Dicoigi- 
tur,  eumqui  ex  Deo  natm  e{l,nonpeccare,  quoniam  peccato  dedttus  non  e{l,fed 

Rom.(J'  pr£civutts  eius  ajfeCius  tendtt  ad  cultum Dei ,  quemadmodum  aitPaului:  Ne  re- 
p-net peccatu  inmortaliyeflro  corpore.  Optandum  fane  effet,yt ne  infideret  qui- 
demyllo  modo : fed quoniam id feri  nonpotefi  in  hoc  mundo,et  dominationem  a- 
dtmi  iuhct,yt  iufiiti£  Dei  fummittamur .  Similiter  ahutitur  hic  fanatictts  di^o 
Pault,ad  Romanos  oClauo,  dum  ait,  nihil  ejfcdamnationifijs  quifunt  in  Chriffo 
Iefu,qui  Spiritii  duce,non  carntsfux  impetumfequutur.  .Atque  hinc  per^icuum 
eit  ipfum ,tanquanequifimum  degrege Epicuri porctt,facrofan{la  Detfcrifta  ri- 
dere.  Namjlatim  apudPaulumfequttur  ,corpits mortuum  ejfe  ohpeccatum  .  Et 
cim  ijs  nihil  damnationis effc  dicit,intcUtgtt peccata  ipfis non  imputari.Vs,  enim 
illi,  cjui iudicahitur  ex iufiitiafua .  Quemadmodum  etiam  I acohtis grauitts com- 
tninari,aut  maiorem  ijlo  terrorem  inferre  nequit :  quam  ytfuhlata  qui^iam  mi- 
fericordia  iudicetur.Fateor  quidemnos,fijilij  Dei fumus,a  S piritu  faniio  duci ac 
Ycgt  dehere,yt  yoluntatiDci  conformcmur:  atque  domcmns  ^  mortifcemtts  re- 
hellionem  carnisnoflrt£:fed  nihilomtnus femper  innohtsyitiareflant:ita,yt  yera, 
perpetuoftt  .Auo-uftint  fententia,dtcentu:  luflitiam  ,quampij  ohtinentin  hacyi 
ta,magls  conftflcre  in  rcmtftonc  pcccatorum,quam  inyirtutis perfeCiione. 

Ncc  pugnat  ifla  ctim  ijs  quAphrenetictn  iitc  adducit :  nepe,finuq«am  homi- 

Ephef.4.  ^gj  apcccato  libcrari  pojfcnt,  Paulunon  itafrequenter  msniturum  fuiffe  fideles , 
"ytycterem  homincm  enecarcnt .  Nobis enim  fcopum dcmonflrat  adquem  omnes 
coUimare  oportet. Progrcdtamur  ergo  ^profciamus,  quantum  feri  poterit:  ac 
multtim  profcCio  ejficiemtif,ft  eoyfque  ad  extremumyit^  acccdamus ..Alioqui frtt 
Jlra yita  h^c^CurJusl/ocaretur .  Quamobrem,  prxtcrmijiis  hifce delirijsj quthtts 
Sathanl/os  exc£care,perdtti  huius ganeonis  mintjlcrio  conatur,fratres,  doClrinA 
Eu.tngelij adhsreret ,  quxnosdocet  ,yt  adextremum  yfquedie/nvitninpoeni- 
tentia  profciamns. 

Contcfietur,  quantum  yolet,fe  licetiam  peccandi pnthere  nojle :  hoc  enim 

nihil 


\ 


L  I  B  E  R  r  1  K  I    E  r:   S  E  C  T:  f7f 

nihilalitidquam  inane  .nimifque  ridiculum  ftmuittionisl/elum  ohtendereiquoni- 
*nn ^eccattijtpfi  nihil  eil,cum Deus  omniafacere put.ttur.^tqne ide  efi inte^u- 
nientum,quo  te^itur,yt  fe  Deumgloria  afficerefn^at .  Nohis  quidem  yntce  o- 
mniquejludio  curandumeft^litgloria  Deo  -vhique  omnihtifque  in  locis  infoltdum 
reddatur .  Sedcum  h'n  trthus  arttcuUs  concludtt^loriam  Det,  nims  audactter  tpfi 
fr£fcrihit:  aitenim,Deumnon  altterajfici  contumelia.quam  ciirnfalfafapientta 
nohr£,meriti,atque  liheri  arhitrij perfuafione  ejfertmur.  Hincconfequens  cffet, 
Deum  nuUa  ah ^ntichriilo Romano  contumelta  afftci,cumiurifdt{}ionemifur- 
pat  in  animM,quas pro  libidinefta  condemnat.Exctpiet  hic  nugator,idfuh  trihn^ 
articulisabipfo  exprefts  comprehendi .  .An  non  Spiritufandofapientior  efl,lit 
eiuilinguam  immutettDifertU enimyerhts  admonet Paulus,quodfoIiii.s  Dei eff^om.iA-. 
ah  homine  mortali  yfnrpari,eii'ifqs  maieiiatem  imminui ,  citm  quisfeproximorii 
indictmflatuere  audef.Tu  qim  es,inquit,quifratrem  tuu  iudicasl  ^n  non  omnes 
flatuemurapud^tribunalChriftif  Similiter^  lacolu-s :  Quodfiudicas  Leortm, 
non  ts  olferuatorLe^tsJed iudex.Vniis  efLegiflator,qui potefl  feruare  ^per- 
dere. Qu£fo,an non h£c fuperbia feorfim notaada eft.ciim  homo,qui puk vs ac ci- 
nts  efl,  confccndtt  trihunal  Dei, yt  tudtcia inanimas exerceat,  quxfihi  tantitm- 
referuauit  'i  Rurfus^pofleaquam  hic  hlatero  multum  obflrepuitpvt  fe  Deumglo- 
ria  ajficere  yellefimuiet  :fumma  huc  rtdit,  yt  omnia  reCiefieri  agncfcamw,  quld 
Deu-somni.i  efftciat:yt  hocyelo,quicq.id eflfcelerum,yelmaxtme  deteflahtlt- 
ltm,tegatur  ^  quicquid  putidiftmum  efl,eptimi  odori-s  effe  iudicetur.  Deni- 
cue,yt  DettsftupratorihM  ^  adultervsfe  lenonem  ,  latronibus  (^  homicidis  re- 
tcptatorem  acfautortmfepmheat:  qu£  hlaTfhemt£  adto  horrenddefu:it,yt  omnes 
tarum  commemoratione  cohorrere,atque expauefitri deheant .  Necyero  tpfi  fat 
tfl caufamfuam  tueri,  nifi  etiam  Quintini defenfionem,tanquam patronus,  fu- 
fcipiitt .  Si refcrenda effent ea,  quiChrifliani  on^nesin  Quintino  deteftartde- 
bent,non  referrem  ea  qu£.  acctpi  abalijs  ,fedqu£  tpfe  litdi  acperspexi .  E^o  ta- 
men  ahijs  abfiineho,  ^nonnihil de  ettts  exitu folummodo perflring.xm ,  yt  qua- 
iffnam fuerit pr£clarm  hic  martyr,omnes  agnofcant.  NuUafuitalta  occafio,cur 
inlitncula  coriijceretur,quam  quodhoneflas  0*  pudicas foemmis  adjluprumfol- 
licitaret.Nayt emijiarij equt^quantmfenio  confeclt, adequas,ficiUe adfoeminis 
hinniebat,Nimi£  yero  tmpudenti£ foret id neg.ve , cumyntuerfx  Neruiorum ci- 
wtas  huitti  rei  optima  fit  teftis.Coniediis in^incuLi,nihilnon  ejfecit,quo  euade- 
ret-.nam  expr£clara  ifla,quam  fequuntur,phtlofophta,fimulare.menttri,falIeref 
atquein  omnesformasfefe  immutare  Itcet,  yt  ijs,  quos  Carnales  l/oant,  impona- 
tur.Ita  omniaabncgautt,ajferens  Papiftico  ritu,fe  optimum^ytyocant^Catho- 
licum  ejfe .  Tandcm  ^  tefttmonijs  conuicl^ts ,  (^  libro ,  quem  nuper  ididi, 
(eo  enim  iudices  ,ytyt  miferahih<  efl  apud  ipfoi  hod:e  iudiciorum  ftatnrs^yfl 
funt)petijt,ytne  faltem  crudeli  fuppltcio  ajficeretur  ,promptum  ac  paratumfe 
pr£bens  adamnia  dicenda,  qu£  tpfi  luherint:  quodetiam  flrtnue  ahtpfoprxiti- 
tum  efl.Namproduclns in  theatrum,a  Mon.xchts  ^facrtficti ^nticl.riftt  tmpul 
ftis,bti populum  hortattis  eft,l/t  dili^enter  afacrts  Itterts  caneret:  nthtlptiin  aut 
pemicioftts  earum  lcclione  fimplicibus ^  tUiteratts  yirts .  Qium  ergo  iniurtam 
impttdens  htc  impoftor  tnfcrt JanCits  lefu  Chrifti  Martyrihu^i,  cum  in  eorum  or- 
dinem  ^focietatem  Qujntinum cooptat i quem vniuerfi  Nermorum  ciuitas ,  nort 

CC 


17^ 

folumflantiorum  ^  ejfr^natAfu^Iihidimpwntiidcdifjenouit  ,fed  etiam  exe~ 
crandis.  blaS]>hcmi£,qualem  libello  meo  explicut  ^  dtfcripft .  NcqueDero  iftaa 
rne  hominu  odio  diclafunt,fedquia difcrimen  rerum  habendum  eft,ac prxfertim 
dum periculum  efine  ab  iiln  Sathans,  miniflrU feducamur . 

C&terum,perTpexi  irriforem  iftum  nos  occulte  perftringere  ^  calumni- 
ari,quaftdimtes  nobii  conciliare  nitamur,~)it  altqua  ex  ijs  commodapercipiamus, 
atque  interea pauperes  aifernemur.Cui  nthil  aliud  relpondeo,  quam  mihi  dnpli 
cem Ltbertinorum  more,  linguam  non  fuiffervtyarijs  fcrmonibiis  erga  hos  atque 
iUos  yterer,proflatu  ^  conditione  perfonarum  .  fed promifcue  idem  reT^onfum 
planum  atque apertumdediffeomnibui-.quemAdmodum  regulaDei  ^fummis  ^ 
infimu  eadem  ^ communu^ eft  .  Quale  vero  mihi confilium  fuerit ,  quid antmo 
fropojitum  habuerim,res  ipfa  aperte  docet .  Pauperum  quamplurimorU  aduentii^ 
mihidiTiendio  magno  fuit  imaiori  etiam  ,  quod iftic commorati  Jtnt :  nemo  au- 
temomnium  efl,qui me,l/el obolo^no  auxertt.  Et certe maxim£  flulttti^foret^fi 
hac  ratione  dtuitia5,autcommoda  noftra  qudtrere  lieUcm:  nec  enim  diuites  huc,fi- 
ne maxima  bonorum fuorum ia£lura  ^  imminuttone commeare poffunt.  Sed eos, 
qui  ipftsin  idolorumcultu^fHpcrflittoneadulantur,  ac  pcrfnadent  Ucere  intjs 
yerfari i^comorjri,feque miido  accommodarejioc facere certi^imum  efi ,  ytpar- 
tem  aliquam facultatum  ipfis  emungant:pluiifquc  abfolutionem  iftamyendunt, 
quam Roman<M ^ntichrifltts fuam ,ac  diplomata  indicartt .  Pluribmhac  calum- 
niam  perfequi  nolo ,  tum  quia  nimium  aperta  ^  perTf  icua  efl ,  tumettam  quia 
^lori£  ducendum  fit ,(.um  nobu  huiufcemodi canes  oblatrant. 

Vt  jinem  diccndi  faciam ,0 hfccro  atquc  obteflor,per  nomen  Dei,fratres, 

yt  loannts  exhortationem  memorta  teneatts:  nempe^-vt probenturf^irittis,ne 

nosdcliri  ifli  homines  ab  Euangeliffmplicitate abducant  inanihuffaUacijs  ,qu£ 

lumen  Euangeiij  in  tenebras  adco  obfcurof  conuertunt,yt nihil in  eorum  di£its ^ 

fententijs  pr&tcr  horrendam  conffionem  appareat .  Deum  noflrum  bonitatts^ 

mifericordtie  Patremrogo  atque  tmploro^ytl^os  tueatur ,  ^  Spiritu  fapientix 

acprudentix  regat,omniyirtutum  genere  muniatac  conflrmetpvofque 

omnt  fanclitate  dcdicet,yt  eitKglorta,ftcuti  par  efl,inyobu 

reluceat,^men.  Geneu£,XX:y4uguJl. 

M.D.XLVII. 

lO^N- 


^77. 

lOANNISCALVINI  ADMONITIO. 
qua  oflenditur  quam  ereChrifliansE  reip.forer,  Sanftorum 
corpora&rcliquias.velutininucntariuraredigirquac  tam  in 
Italia,quam  in  Gallia,  Gcrmania,  Hifpania,  cacteriiquc  regio- 
nibushabcntur. 

E  Galhco  per  Nicolaum  Gallafium  in  fcr- 
monemLatinumconucrfa.    - 


N  1  COLAV  S      GALLyiSlVS 
pijs  LeClorihw,     S. 

Ncredibile profeCioyideretur  tdm  crajft  impojiurtt  ac  tam  diutuma 
fedu^um  fuijfe  orhemliriiuerfum  jnifirem  ipfamocuiu  intueremur: 
atque  intelli^eremus  iujla  I>ei  yindicla  id faCium  tjjc :  yt  domines  i 
veritate  alieni  addicerentur  mendacio  ,atque  tta  exc£carentur,yt  error 
(ficutait  Paultti) liires  (^ efftcaciam ohtineret .  Quodcum  hodie  immenfa  Dei 
honttate  patefaCium  fit,  ^  yeluti  digito  commonfiratum ;  »05  adhuc  c^cos  effcy 
autin  tcnthris  delitefcere  minime  decet :  cum pr£fertim  luce  adeo  clara  &*  luct- 
dx  illuftrati  fmtts.Equidem  haud  yllum  fore  arhitror,cui  iila non pateant:  nift 
^uem  fenfui plane  omnes defecerint,  fitque  helludi,quam homini Jimtlior .  Neque 
cnim  hicfuhtili  agitur  ratione  •.fedres  ipfa  monftratur,  itajytl/el  Jiupidiftmi 
€am perf^icere pofiint.  Nofirates  certi,quamplurimi ,  hocperleClo  LibeUo,  adco 
obfiupefaClifuntylitexantro  quodamprodifjfefthtyiderenturtatque  affti-ma^ 
rentffe idnunquamfuijfe  credituros.Proinde,re perffeCia,maiorejiudto  Deum 
^uxrere,  ^fuperflttiones  exhorrere  coeperunt.  Quod  oimihns  euenturumjpero, 
ijui  inuidiaomni  depofita,eum  attenti  leg^rtnt.  Itaque^eum  e  Galiico  Lattnum, 
feci,yt  nuUinon  communicetur:  atque  ettam^t  cAtere  nationes  hoc exemplo  re~ 
liqutAS ,  qu£  apudeas  ejfeferuntur,defcribant :  nec  enim  hicynim  hommui  eil  la- 
hor:  piures  ei  intentos  effe  opartet,  ^  qu£  tn  l/naquaque  regione  funt^coUigere. 
Caiuintisenimnofler  omnes.  refcire  non potuit :  tantumcac  defcripftt,  qumtpfi 
tumyidere  iicuit,tum  certts  teflimonys  accipere .  Propterea,iibeiium  hunc  ad~ 
monitionu  ioco  ejfe  yoiuit:  yt  chm  pr^cipua  rerum  c.apita  perilrinxtjfet ,  c£teri, 
quibns reiigio  cordieft ,  accmgercntur  huic  operi :  quo  maotiac  magu  hominmn 
Jlupiditas  (jVr inconfyderantia  excuti pojlint.  Hoctgitur  ayobu maiorem inmo- 
dum peto,atqueohjecro,yt  tantumapudyos ponderts  haheaKhic  iibtilui,quantum 
apudpios  Ijomines  habere dchet:ytque  iahorcm  in  yertcndo  meum  boni  ^  £qui 
confuiattf. Sifaies  0*  iocos,quthus  refcrtus  cfl,min»scxprtjii :  cogttate,fuos  cui~ 
que  lingu£  effe  iep6res,qui  tnterdum  aiijs  non  conueniunt .  In  hoc 
certi potij^imiimeiaboraui,  yt  l/erteremornmaf- 
deitier.         Vaieie,ldih.M.trt. 

M.D.XLVII  l' 

€C    ^ 


f7« 


^DJdONITlO   DE   RELJ  QVT  I  ^, 


V  GV  ST INV  S  in  eo  lihro  quem  infcnpjlt  De  lahore 
Monachorum,conquerens  de  circunforaneU  quthufiam  tm- 
bojlorihuf,  Qui  iamfuo  tempore  foedam  acfnrdtdam  nundi- 
nationtm  exercehant ,Martyrum  reliquias  hac  ^  tUac  cir- 
cunferendo  ,fuhiungit:  Si  modo  funt  M artyrum  reliquidt. 
Ouo yerho  f^ificat  iamfuo  tempore  tnualuijfe  ahufui  ^ 
impofluroi ,  quthttsplehi  imperita  dccipiehatur :  vtputavet 
offa  hincatque  illinc  coUeBa,San[iorum  effe  .  Citm  adeo  antiqua  fit  or  i^o  huius  im 
poilurdi, minimeduhium  eflyquinliehementer  adauclafit  tam  longo  temporps  J^a, 
tto-.cumprxfertim  mundusdeinceps  mirum  in  modum  corruptut , ac femper  in de- 
terini lapfits fif.donec  adextremumyenit,in quo nmc eum conftitutum yidemns. 
Primum aiitemyitium  ^velutiinitiummalt  futt ,  quodcum  Chriftm  in  yerhy 
fuo,Sacramentps,^gritij5fpiritualthHS  qus,rendus  ejfet,mundu6,folito  fuo  more, 
fuhucultSjl/eJlihuijfafdjs  tnhifit :  ficque  omijfa  re  prxcipua,  accejiionem  tantum 
fequutui eft .  Eundmquein  .Apofiolis,  Martyrihws ,  alijfque  Sandisfepr^huit^ 
Nam  cumdiligenter  eorumvttammeditari,fequeddeorum  imitattonem confer- 
redehuiffetiomnefludiumpofuit  in  contempUndu  (^l/eluti  in  thtfturo  reponen- 
dis  eorum  oJ?ihni,fuhucuits,cin^ul(i,pileis,0'  nugis  eiufmodi. 

Fquidemnon ignoro id quandam pietati^  & zelt  fpcciem  prsfeferrexum 
dicitur ^reliquias  Chriftiferuan  oh honore  qui illi  haheturCvtq;  ettamemoria  te- 
nacitts  inhdtreat  animvs-tantundequoq;  inSan[\isyalcre.  Sedconfyderanduerat, 
quodaitPaul{f,quenuis  cultumDei,ingenijs  hominum  exco^itatum,qualemcunq; 
fapienti£  Jfectem prdtfferat^-vanitatem  (^Jlultiti^m  meram  ejfmijimeliusfun 
damentii  haheat,^:^  certius mftrx  opinione.Pr£terea,yti[itas  qu£  inde  oriripd 
teitiCum  periculo  comparanda  erat.Sicenim  compertumfutffet,pa)-umytile,aut 
omnino  fuperuacaneum  effe  ^friuolum,hahere  eiufmodt  reliquias:  ac  cotra,dtf 
ficiUimu  cjfe,  autpotiusfieri  nuUo  modop^Jie,  qtttn  tnde  ad  idoloUtriam  homines 
pauUtim  declinet.Neq;  enim  eas  intueri  aut  attredare  pojiunt  fineyenerationc: 
tn  quu  nuUus  tenetur  modus,quin protinui  honor  Chrtfio  dehtrus  ipfis  tnhuatur. 
Jtaq; ,litpaucis dica,reliquiarum  dtfyderium  nunquam  fuperftitione caret :  imo , 
quoddeterius efl,mater eft idoloUtrtdt, ,  qu£ytplurimum  cum ipfx coniunda  eft. 
Omnes,ftne  controuerfa,fatentur,Dominum  ideo  M  oijts  corpm  e  conlfie- 
£lu hominii ahstulijfe,ne popului  ludaicus eo  adorando  ahuteretur . Quod in  lino 
jaC\iiefl,adomnes  extendt  oportit,  cum  in  ijs  eadem  yalext  ratio  .  Verum,yt  o- 
mittxmus  Sandos^l/ideamus  quidPaulusdeipfo  Chrifto  dicat.Teflxturenim  fe, 
pojl Chrifti refurreclione,ampltwipfumnon  ao^nofcere fecmdum camem:  adno- 
nens  his^erhis,quicqutd in  Chrifto  cxrnxle fuit ,ohimont  tradendii,^  mij?umfa 
ciendum^ytin  eo  fecundum J^trttum  quArendo  ^pojitdendo,  omnem  operamjlu 
dnimque  locemui  .Nunc  igitur  caufari  pr£cUrU  ejfe,aliquodhabere  monumentum 
tum  Chriftiptum  Sandorurn  eius:quid  aliudeft,quam  inane  te^umentum ,fucad£ 
Jtul:x  noftr^cupicfitatis  eaufa ,  quxrere  ,  quA  nuUum  in  rattone  fundamentum 
hahet? Qnpdf  etia  h&c ratio fujficereyideretur,citm tamen aperte repu^net fen. 
tenti£,qua)nSpirituifandH:,perosPaulipronuntia»it,quidplurarequirimus? 

Sed 


C  E     R  E  L  I  Q^V  I  I  s:  J7, 

Sedmintm  necejfarium  eil  lon^amin  hac  re  dif^utationem  texereihonum 
ptnecnehahere  rcliquiasitantumlft  repojit^ aJJeruentur,nonyt  adoretur:  nam, 
ficuti  diximM,experientiadocet  nmquamfere  ttlterum  ahalterofeiunCiumeJie. 
^mhrojius  quidem de Helena  Coniiantini  matre  loquens,  quxmaono  lahore^» 
fumptu  cruccm  Domini  inquifierat:atr,ipfam  Dominum  tantum,qui  in  eapepen- 
derat,non  lignumjadorajfe  .  Sedrarijimum  efl  ,i>tquii  reliquijsyllis  ft dedittts, 
quinfmul a Itquafuperftitione  poUuatur .Fateornon primo  impetu  admanifeftA 
idololatriam erumpiifed paulatim  ahyna  fallaciaad alteram  decliuem  ejfela- 
ffum4onectande  homines  in  extrema pr£cipites  ruant.Sane pDpultts,quife  Chri 
ilianumnominAt,eoyfque pro^ejffis  eil Pvt nonminore idololatria ,  quam  ylli  o- 
lim Ethnici tnfanierit,  Proilrautt  enimfeipfum ac genu,flcxitcorareliquijs,tan 
quamcoram  Deo:accendit  faces  ^  candelas profolenniadorationU  ritu.flduci* 
tn  ifs  locauit,ad  eas  cofugit,acfitlIic  yirtm  ^^atia  Dei  inclufa  fuiJftt.Si  ido- 
lolatria  nihil  aliude{l,quam  honoreDeialto  trasferre,an  id  idalolatriaejfe  ne- 
gahimus?Neq)  "verb  id  excufari potcft ,quaft  immoderato  rudium  ac  imperitoru, 
-velanicularU^i^elofaClii  ftt.Latittsentmpatutt  h£C  immoderatio,caq;  tn~Vntuer- 
fum  lahorarunt  omnes.atq;  adeo  ij  ipft,quiadEcclefi£guhemaculafcdchant,eam 
approharunt. Quinetiamortuorum  ojia  C£ter£qi  omnes  reliqui£  fupra  altare pri- 
marium  inaltiore  ^  emincntiore  loco  coUocat£  funt pyt  maiore  reuerentia  ado- 
rarentur .Enyt flulta ,qu£ initio  fuit,inferuandi6 reliqutjs atq;  in  thefaurU repo- 
nendiicuriofitas,huc  tandemahominationis  deUpf<iftt,yt  nonfolitm  aDeo  auerjt 
ftnt  homines ,qn6  rehus l/anis^  caducis adh£rerent:fed  etiam execrahili facrile- 
^io  res  omnifenfu  caretes  adoraret  loco  Dei,  quiytuit  ac  henedtCltts  ejl  infecula. 

C£ter'um,ftcuti mala trahuntur malis,  alia  etia infoeltcit.vs fequuta  eil, "Vf 
nefcio  qu£fordes,omni  ratione  ^  fpecie  carentes,  pro  reliquijs  Chnfti  ^  San- 
clorum  rcciperentur:ade6que C£cusfuit  mundusf\it  qualifcunc^ue  titultis  nu^is  o- 
blatis imponeretur, ahfque inquiftionel^Ua aut delcdu, prol/ero ^  legitimo  dtt- 
ceret.  Ita  ajinorum aut  canum ojfa,  qu£ nugator  quiJfiam  profcrre  yoluit, pro 
Martyrum  oJiihtts^ftneyUa  dijftcultate,homines  JtudtojK  amplexifunr.  idemque 
in  alijs  accidtt  jlit poftea  traBahimut:  equidemnonduhito  ,quin  iuftaftyltio 
Dei.  Cumenimmundtts,  yeluti rahie  quadam  acccnfis,  reliquias concupiueiit,")/: 
peruerfafuperflitionc ijs  ahuteretur: rationicorifcntaneumfuit,Deumfincre mcn 
dacium  aliudex  altofeqtii.Sic enim  dedectts  nominifto  tUatum  ylctfci  folct:  cit,n 
gjoria  qu£  ad ipfum pertinet,alio  transfcrtur .  Itaque  nthilaliudcaufe  eft,q}>od 
1/hique  tot  falf£  reltqui^repertdifuertnt,  quam  quod D etfs homines  Jefe mcnda- 
cijs  ohleCiantes  tndupltcem  errorem  ahduciftuerit. 

Chriflianorum  officium  erat ,S aclorum  corporain  fepulchrhfiu  rdinque- 
Yervtyniuerfali  iUi  fententt£ parercnt:  qua  di£iu  efl,omnem  hominem puluerLm 
cffe,atqi  in  pulucrem  reuerfurum.no  erigere  tpfaopere  magnifco  ^fumptuofc, 
quo  pr£maturam  refurredtontm  fahricarent .  Hoc  quidtm  mintme  tnttUeclum 
fuit:fed  c  diuerfo  contra  decrctumDei ,Jidelium  corpora  e^ofafunt,yt  magmfce 
cxtoUerentur,citm  infepulchro  fuo^yelut  in  ledulo,  yfque  ad extrcmu  dtem  qute- 
fcere  dehuiJfent..AppetitafuerUtipfa,in  iisjiducia  locata  eft,adorata  quoqi  funt: 
denique ,omnia  reuerenti&figna  ijs  exhthita.Quid  accidit(Diaholti,s  etufnodifo 
^ordiam  cemens  ,non  fatis  tffe  putauit  ,quodvno  modo  homines  fefvUiffct  ^'yeiuirt 

CC    l  ' 


,go  '  A  D  M  ONlT''lO 

hac etiam  impoiluya  ipfos  decepitpvt ftn{larum  reliquixrum  titulum,Yehwi  omni^ 
noprofanli  infcriheret.Deui  autem  iu^ayltione  mentem  acfenfum  omnem  in- 
credulii nfiemit ,Dt fineylla  tnquiftione,  alhamne  an  ni^rum efj et  ^ac ftnt difcri- 
giine  reciperent  quicquid  ohlatumforet. 

Nunc  quidem  inftituti  mei  non  eft  traBare  quantx  fit  ahominationvi  re- 
liquijs  rum  Chriftiytum  San8orum  ahuti,  eo  modo,quo  ha^enm  faCium  eil ,  at- 
que  etiam  hodie  in  maiore  orhis  Chriftiani  parteferi  folet :  effet  enim  liberm 
Panc  materiam  feorftm fcrihendin  .  SedquiaperFpicuum  efimaxtmam  teliquia- 
rum, qux  oflenduntur, partem  falfam  effe,ac  produSlam  a  quibufdamnu^atori- 
hm,qui mifer£  plehi tntpudenter impofuerunf.mihi  in mentem yenttnonnullx  re- 
ferre,qu£fantihominibwco^itandi  ^  ohferuandi  occafonem prgheant  .  S&pi 
inim  accidit^yt  errore  aut  opinione prxoccupati ,  multa  inconfyderate prohemui'. 
neque  tempu^  adhiheamus  adremexaminandam  ,recliimque  tudtciumferendum: 
fcqueincogttantia  noftrafallimur.Sedcum  moniti  coeptmus  animum  aduertere, 
miramur  tpfi  nos  adco  leues  fuiffe  ,^  faciles  adtd  crcdendU  ,quod  prokihtle  nullo 
modo  fuerat.ld quod  omnino  in  hac  re  accidet.Homines  entm  minime  commoni- 
ti',fed prAoccupaii hac opinione,quoddicatur ,  En corpm illim fanCii ^en calcei,en 
Ctilio-£,ftht  facile,ita  ejfe perfuadent.Sed cumfraudes  oi~tendero,qu£  mtjs  admit- 
tuntur,cuiyelminimum  ertt prudenti£,vs  oculos  aperiet:^ijs,qn£  nunquamtpG 
in  mentemyener.int ,confyderandis  animum  adhtbehit. 

Tametfi  hoc  lihello,quodyel  maxime cuperem,TJftcerenon  poftmmamyn- 
diquaque catalogos  nanctfci  opusforet ,  yt  fciretur,qttx  inynoquoque  toco  effe 
dicuntur  reliquix,^  finguUrtm feret inter fe coUatio-  Tuncenim perlficeretur. 
ynumqucnque .Apoftolorum ,plm quam quaiuor  corpora,S an{lorumyer6  duo aut 
tria  hahere.ldem  cerneretur  tn  cdtterti .Denique ,coaclo  tali  aceruo ,nemo nonjlu 
peret:  citmyideretrehm  adco  ridiculn  yniuerfumfere  orhem  exc&cttum  fuifie. 
Mecum  ipfe  ita  cogitahamicitm  nuUafit cathedraln ecclefta  tam cxigua,cut  non 
ftt  ojiium  altarumque eiufmodi  nu^.irum  infinttoi:  quid  ft  coaceruaretur  multttu- 
do  omnt6,quA  tn  trtbm autquatuor  miUihusdioeCtjthmCondtta  efll/tnnti^aut  tri- 
gtntamiUibm .yihhatijs,ex  quadra^inta  mtUtbm Ccenohiorum ,  aut  eo  plm,ex 
tot parochijs ,tot faccUii^.Verum^adhuc prAcipuum  efietipfasyiftt.ire, nonnomi- 
nare  tantum .-  neque enim  omnes  ex  nomtne  cognofcuntur .  In  hac  ciuitate  hahe- 
batur,ytfereb,int,brachium  D  .^ntonij  .  Cum  theca  inclufum  erat ,omnes i pfurri 
exofculabantur  i(^  adorah.int  :cum produHum  esl mmedtum ,  ceruipenem  effe 
compertumeft.  .Admaiusaltarealtquid  eratde  cereheUo  D.Petri.  Quanditt 
id  tnclufum  fuit ,nemo  duhitahat:  futffetenim  hLxTfhemta  titulo  fdemnonha- 
hcre  :fedcitmexcuffm  efinidm ,  ^  accuratittj  ohferuatm  ,repenm  eft pnmex. 
Poffcm  rnulta  etufmodi  exempla  referre,fed  tftajujftcient,  vt  tnteUigant  omnes 
quant£ detegerentur  fordes,fi  altquandoli ifitarentur ftdulo pmnes  tottm  Euyo- 
f£  reliquix:  tdque  cumprudentia,qMO  melim  difcerni  poffant  .N  onnuUi  enim  reli- 
quiarium  aliquod Jfeiiantes ,fuperftttione  claudunt  oculos ,yt cemendo  nihil 
cernant:id  eft,  non  audent  ferio  tnfftcere ,  lit  quid  fit,diligenter  confyderent: 
Q^emadmodum  multi,qut  taClantJe  tntegrum  D.Claudif  corpm,autaltertm  cu- 
iujqnam  vtdijfe,nunquam  oculos  attoUere  aufifuntfvt  qutd  effet Jj^eBarent .  Ve^ 
rum,ii  cutfecreti  ytdendt  ejiet  ItbertOi^eaque  l/ti  auderet,lon^e  altter  loquereturj 

Jdertt 


D  E    R  E  L  I  Q^V  I  I  S.  ySi 

Jdmde  capite  Magd(tlen£,  quodMaJiilix  ojienditur , cum  majjk  attt  cer&fru- 
iio  ,  quodoculoaffixum  eji.lnthefauroferuatur  ,  acfiDeus  aliquis  e  caelodela- 
ffftt  ejfetiyerum  fi  examinaretur,facile  detegeretur  fallacia. 

Optandum  i^itur  ejfet,  yt certiores  effemui  de  nu^ls  omnibpts,qu£  hic  atque 
iUicproreliquijs  hahenturiaut faltem,quo  conjlaretqukm  mult£falf£fmt,cata- 
logum  earum^  numerumtenere.Sedcvmid^erinonpoJitt,ftltem  obtarim  in- 
ventarium  ex decem  aut duodecimyrbibus nacifci  :lielutt  Lutetia,  TolnJJa  Rhe- 
rnts,Pi^auo.His  enimfolkmirahtliayeluti  apum  examina  ,  yeljxltem  ojftcinx 
admodum  cbnfufc  perjpicerentur.ldque  miht  fitpenumero  in-votn  eJfefolet:vt  ttt^ 
le  inuentarium  nancifci  pojfem.  Quta  -vero  hoc  quoque  mihi  nimtum  dijftcile  effet, 
tandem  cogitaui,pr£Jlabiliti4  ejje  omnino  extguam  hahc  montttontm pr^bere ,qu(t 
fomnolentos  exatem,vt  cogitcnt  quid fit  in  yniuerfis ,cum  in  paucutantaimpo- 
fiuradeprehendatur.Hocintelltgo.cum  inijs  reliquiarijs  qu£  nominauero ,  tantd 
diprehendetur  impoJiura,qu£  tamenliix  mtUeftma  eft pars  eoru,qu£  exhiheri  Jo- 
lent:quidde  C£terfi  poterit  £ftimari  f"  Pr£terea,fi  conftet  eas  qu£pro  certioribtti 
habits.fuerunt,falJo  ejfe  Juppojltas:  quiddeincertti  iudicanduta erit?Vtinamye- 
ro  Chriftiani principes paulijper  animum  ad id aduerterentlEjfet  enim  ex  eorum 
ojficio  nonfinere  miferos  homines  fic  feduci ,non  tatum  fulfa doCirina,fed eti am 
palam  deludi,perfuadedoquodyulgo  dicifolet:Veficas  arietum J.aternas  eJfe.Nam 
defua dtJiimulatione,rationemDeofunt redditurt,  quodea  ceinentes taceant:?-ra 
uif?imamque  hanc  ejfe  culpam fentient ,fiutjfe  Deum  ludihrio  daberi  ,cumtdpro- 
hihere potuijfent . Quicqutdfit ,J^ero  ItbtUttm  hunc  omnibus  'yfuifuturum,datu- 
rtimque  occajionem  ftngulii,idfuo  loco  confideradi,quodtitului  ipfe  monet  •  nem- 
fefidefcript£  ejjent  omnes  orbu  Chrijliant  reliqui£, perjficuum  fore,  quam  c£ci 
antehac fuerint  omnes:quant£  tenehr£  per^niuerfum  orhemfint  ejjuf^,^  quai* 
tafiupiditatehotriines  lahorarint. 

^  Chrijlo  igttur  initiumfaciamtts^cuiui  cum  naturale  corpus  haberi  non 
poffet(nam  miraculo Jifabricandi facile^ iam inuenerunt,quanto  numcro  ac quo- 
ttes  ets  lihitum foret  )etus  locofexcentas  nugas  coUegerunt ,  qutbui  ipfius  ahfen- 
tiam compenfarent. Quanquam nec  totum  Chrifli corpus elabt Jiuertni ,  quin ali-^ 
quodfruilumretinerent.  Nam pr£ter  dentes  ^  captUos ,  Charrouienfcs  Mona- 
chi,ta{iantfe  pr£putium  habere:idej},pellem  qu£  tpf  tn  circuncifione  amputata 
fuit . Qu£fo ,ynde pellts h£c ad ipfos  profeBa  eJiiLucas  Euangcltfta  Dominum  cir 
cuncifumfitijfe  referv.pellemlioo  Jeruatamjmjfe pro  reltquijs ^nufquam  ^imen- 
tio .  Veteres  hiftori£  omnesfilen  t.^Ac  quingentorum  annorum  fpatio,null.i.  de  ea, 
in  Ecclefia  Cf>riftiana,fermo  habitwseji:  l/hi  latuit  tam  diu,yttamfubxto  erum- 
peretiPr£terea,quomodo  adcharrouiumyfque aduolauiti  Verum^t  idprobenr, 
aiunt  atiquotindefanguiniiguttas  decidijfe.ldquidem  dicunt,fedopus  ejfetproba- 
tione  .  Proinde patet  merum  tjfe  ludtbrium  .  Sed tametfi  conceda/f,ui ptUem  ,  qu£ 
Chriflo  amputata fuit ,feruatam  ejfe,ihi^ue aut altbi ejje poffe ,  qutddicemiu  de 
pr£putio  quodRom£ad  loanntsLateranenfis  ofteditur  ?  Certum,  ejiynicum  tan- 
tiimfutJfeRom£ tgitur ^ Charroutj fimul ejfe non poteji .  Qup  fic  yt  manijtsla 
hic  cernaturfaljitas. 

Sequiturdetnde  fanguti,de quo  ma^^fueruntcontentiones.Permulti e- 
nimnegartn  Chriftifanguinereperiri,pr£teri^uam  miraculofm.  Ettamen  natu- 

CC     4 


jj,  ADMOKITIO 

ralii,plufqn^rM<rntum  in  lo'U,€xhihetur.  ^licuhi pdUCXgutt.fyyt  RupclljsPi^O' 
num,  qutu  Nicodarm in cfurotheca  fuXyyt  aiunt,collcgit.^hhiplcn£phiitl£ptit 
j^cintus-.Biliomi in .Aruernitt ,of{enditur ,yAfe cryft.xUtno  liquidw  :  inquodttm 
proxirno  yico ,coaguUm:i^  al^s  inlocis  .  ^lihi plenis pateris  ejfufn,s,yt  Rom£ 
ad Eufl.ithij .N cqueyero fat fnit  purum hahere fanguinemfcd etiam aqu£admix- 
tum  hahere  oportuit,qualis  a  latere  ipfiusfluxit,cum  in  cruce  transflxum  cfh. 
U(CC  mcrxRom£ ad Icannis  Lateranenfs  reperitur.Iudicandum  cuiquerelinquo, 
quid  certi  inde  coUi^^i  pofit :  atque  adeo  num  mendacium  psrfpicuumfit,dtcere 
fan^uinem  Chriili  fptingentis  aut  o£lin^entis  pofi  ipfiiis  mortem  annis  reper- 
tumfutjfe,yrper  orhemyniuerfumfpargcretur.cumin  l/eterc  Ecclefia  nullayn- 
cuam  hahitafuerit  mcntio. 

Sequuntur pr£tcrea  qu£  corptfs  Bomini  cQritigerunt:autftltemqu£cun- 
Que potuerunt  coUigi ,yt  corporis  locoferent  in  cita  mcmoriam  reliqui£.Primum, 
o{ienditurRom&  ad  Marixmaioris,  pr^fepe  in  qtio  nafcens  pofitus  fuit .  ihidem 
adPauli,€xhihetur Imteum  quofutt  inuolutus ,  quanquam  aliqtiodeiusframen- 
tum adsduatorisin  Hifpania  effe dicatur .S unt etiam ihtdem  ciuscunx,  ctmfu- 
hucula ,quam  Maria  materetus  tpfi  contexuit .1  tcm 3 Rom£ ad I acohi  oftenditur 
altare,cui  impofttus  fuit,cum  in  templo ojfcrretur.  Q^ifiyero  tunclrariafticrtnt 
altariaficutiinPapatu-.vhiconflituuntur  pro  hominu  Ithtdme.  Ita  ftne  yllo  colo- 
re  hac  in  re menttuntur .H£c funt  qu£  hahent  dcijs  qu£  Chriftum  infanti£  tempo 
re conttgerunt .Ncque yero  multum  difputare ncceffe efl  ,1/hi farcin£  ijl^tanto 
fhatiopojl mortem  Chrifti  repert£  fuerint.Nemo  enim  t.xm  hches  eft,qui  non  in- 
tueaiur  qualis  ftt  h£c  dementta.In  hifloria  Euangelica,de  ijs  rehiisnelfrtum qui- 
demyerhum..ApofloIorum  tcmpore nihtl prorfus attdttum efl.  Quinquaginta  cir 
citerannos  pojl  Chrifti  mortem ,Icrofoh,ma  ex^ilata ac  eucrfafuit .  Totlieteres 
DoBores  ahco  tem pore fcri pferunt ,eori'i-mquc mcn^ioncm  fecerunt ,qu£  extahant 
fuo  temporeiprefertim  de  cruce  cy*  cLtuis  qu£  Hclena  rcpcrit.  Dc  exilihmycro 
nuo-ti  tUiSjnuUumycrhnm. Quineti.im  Gregorij  tempore  nufquam  apparet  horiint 
{ utcqtum Rom£  extitiffen>tconJlat  ixciiisfcrip'is .  Pojleins  mortem  Roma  f£- 
pitis  capta,€xpilata,(^  penefunditia  delitaJuit.Si  h£C  omnia  arcurate  cofydere 
tur^quid aliuddici potirit,nifi  omnia  h£c  cxcogitatafuiJfe,quo  imperit£plehi im 
poncretiir^..Ac  certe  idf.ttenturfalfe  religionis  fautorcs /um ftcerdotes ,  tum  mo- 
.  nachiiedfiue  yocant ,Pt.if fraudes ,quafi  ijs popultif  ad pietatem  incitetur. 

Secund£ cl.ifi^  reliqui^funt  qi!£  id  tempmfpcciant,  quodinter  infantiam 
(^  morter»  Chrijlimedium  fuit.In  quihm  ejlcvlu.nna,cui  Chriflus  in  templo  di- 
fhutans  innitehatiir ,cum alijs  yndicim  fmildms  cx  templo  Solomonis .  Sedquls 
ipjti  reuclauit  ChriJlum,dtJputando  column£  tnnixum  futjfe  ?  Nam  Euangelijla, 
htftoriam  huiufce  dtjjutationisreferens  ,nc  yerho  quidcm id perjlringtt .  Nec 
yerifimilc  efl  et  cocionatorn  conceffum  fuiffe  locum,cum  nuUa,  yt perfjicuii  ejl, 
cxijittntftionejautauthoritatepollcret.Prxterea  qu£ro,ctiamfi  coIumn£  inntxm 
e[fet,qui  fciunt  tUam  fuiffe^T ertto ,ynde  duodccim  tU.i4  cohmnas  na[lifunt,qu*( 
ai::ntpro''.ijffc  e  tempio  Sclomonif^Sunt  deindehydri£,in  quihtn  Chrijlii^s aquam 
inliinummntauityciim  adcjfetnupttjs  tn  Canna  Galile£.  Equidem fctreyeU.m, 
cMvs  earim  cuftos  fuittandiu  ,yteaf  poflex  distrihueret'.  Hoc  enim  perpe- 
ti'.o-'iotandi*m,oOingentti  folumautmiUe  annn  pojt  editum  iUudmiracuIumjr.per 

ttti 


D  E     RE  L  I  Q^V  IIS,  fS> 

tAsfuijfe.Nonfttti  teneo  locosonmes  yhi  ill^  oftenduntur .  Scio  tamen  ijs  Ra~ 
Menn&,Pifis,Cluniaci,^ndegaui,  adSaluatoris  in  Hifpanta  haberi.Sed,nelnn- 
giorftt  oratio,folo  ajpedu eos  mendactj  conuincere,facile  efl.^lt£  entm  non  funt 
congio  capaciores,aut  paulo  f?lus,ali£.  minus,aliie  oClo  ampboras  cotin'  repf^ffmt. 
Concilientur  hxc  interfe,fijieri fofitt.  Tunceosfm  hydrtas  haleyefinam  abfcjue 
controuerfia.Sed  nec^ueliafis  cotenti<,poculentt4m  etiam  tpfum  habere~\'oluermt. 
Uam.yiureli£  iaBant  feexeoytno  habere.,quod.ArchitricUni')iocant.  Hoc  aU" 
tern  fl>onfi  nomen  fuiffeputant,^  populum  adhuc  rettnent  in  ea  ignorantta. 
Singuhi  annis  fmel  extremam  extgu£  liguUpartem  lingcndam prinbentijs,  aui 
ntunu4  alitjuodojferreyoluerint:dicentes  ,fe,  yinumquod  Dominm  in  conuiuto 
ftcir,propinare.Nequeynquam  minuitur  eins  quantitas  ,  modo fubinde complea- 
turfyphus.Nefciocuiusmagnitudinufntcalceixqui  Rom^ejje  dicuntur  ineo 
loco^quem  SanClafanCiorum^ocanf.an  puer,an  -vir  faUtts  ,ijs  yftts  fit :  fedneu- 
trum  alieri  pr^flat.Nam  fatnfuperque  ofiendi  quant£  fit impudtmtx  nunc  Chri 
Jli  calceos  proferre  ,cjuibtps  .Apofloli  fuo  tempore  caruerunt.. 

Nunc  ad  ea  yeniamu^s  qu£  adfupremam  caenamperttnent,  quam  Chrifltis 
cum.Apoilolis celebrauit.Mefaenim Rom£eftad Joannis  Lateranenfis ..Altquid 
depane  adSaluatorn  inHiJj>ania.Culter,quoagnus  Pafchalts  fuit  diJfe8us,Tre 
iterti.Notemus  Chriftum  in  commodato  lococoenam  celebraffe .  lUtnc  difceden^ 
tem,menfam  reliquifff.nec  legimm  ah./flpofiolt6  eam  rjfe  exportatam .  .y4liquot 
pojlea  annt/i  lerofolymadefiru^a  fuit,ftcutt  dtximtts.QualtmyeroJieciemyeri- 
tatti  hoc pr£jefert:menfam  tUam feptingentis ,aut  o^ltngentu pofl annis  reptrtam 
eJfe^P r£terea ,menfarum forma  tunc  omntno  diuerfaerat,  ab  ea  q%£  nobU  hodte  tn 
yfuefl.Nec  enimjedtre  coenando,fed  accumberefolebantiquoddtfrte  Euano-elio 
exprimitur.PerJj)icuum  efligitur  hoc  mendactum.  QuidfuperefliCalix  tn  quofa- 
cramentum  fanguimi fui  .ydpoflolts  btbendum  dedtt,  ojienditur  adMari£  Infula 
n£,prope  Lugdunum.Item,apudHelutos  ,tnquodam  .y4uguj}inenjium  coenobto. 
Cutfdes  habebiturlVerumdedifco  in  quopofittts  efl  agnws  Pajchalts,res  etiam^ 
num  peiits  habet.Efl  enim  Rom£,item  Gcnutt,  ^  .Arelat£.Fo)fit.in  tUius  tem- 
poris  conjuttudo anoflra  diuerfa  fuit.  Quhdenim  hodte^arianturfercula,  tunc 
yniws ferculi caifa,dfcumyartari  oportuit:ft modo  fanilis  hifcereiiqi,i^sfides  ha 
hetur..Anmagis  perjj)tcua  requiritur  Jaifitas  ?  Idemefl  de  ltnteo,quo  Chrtflus 
^poilolorum pedes  abflerftt ,poftquam  eos  ablutffet .Vnum  efl Rom£,ad  loannii 
Laieranenfis:alterum.Aquis,tnGermania,adCornelij,cumimpreffoyefligiopedii 
lud^:  alterutru  falfum  effe  ntcejfe  efl.  Q^idergo  tudtcabtmtts?Stnamus  eos  inter 
fe  contendere ,quoad  alteri  caujam  Juam probartnt.  Interim  cefeamus  meram  ejfe 
tmpofluramperfuadere  hominib(isl/elie,linteum,quod Chriftw  reltqutttnea  do~ 
mo,in  qua  coenam celebrauit,quingentts,autfexccntis  pofl Ierofolym£ euerftonem 
annis,inltaltam,aut  Germantam  aduolaffe .P anem  omtjerani,quoper  mtr.tculum 
indefertopaflt  funthominum  quinquemtUtarCuitis  frujlum  Rom£  oftenditur ,ad 
MariAnou£:  (^ Jruftulum ad S aluatorts  ,  in  Htjpania  .  Refert Scriptura por- 
ttonem aliquam mann£fuijfe  rejeruatam,tanquam  monumentum  magnt  tUtitsmi 
raculi,quo  Dettspopulum  ludatcumin  deferto pauit.Sed de quinque  panumreli- 
cuijSyEuangeliflanoncommemorat  quicquam  futjff  hocfine  ajfruatum:neque 
'\llalieterum  htfloria^ylltifue  anttquorum  Ecclefi£  Dotiorum  mentionemfactt.^ 


»»♦ 


ADMONITIO 


facile  cfi  i<rituriudicttre,idpoJlea  pinfitum  fuijfe quod nanc  rMonJiyatur,  Jder» 
itidicandum  de  r.mo ,  quod  cjl  ad  S aluatoris  inHifpania  .  ^iunt  enimeumeffe 
auem  Chriilii^  ge^ahat,cum  dicPafchatis,quod  Fhridnm  'vocxne  ,  leroflymar» 
tno-rtjT.is  eJi.Veriim  a  Cfirijiogejiattmfuijfe  ramum  rnfquam  recitaturtnEuan- 
o-elio:  commentum  igitur  euidens  ejl.  Denique  tn  hunc  ordincm  redigenddc ftmt 
rcliouit ,  qu£  ihidem  exhthentur :  nempe ,  terra  qu£  fuh  ptdihm  Chriili  iacehat^ 
cumLa'x^rumfufcitaret.QH£fo.,quis  tamdiligenternotauit  locumpiftpoil  lero^ 
folym£euerfionem,qua  omniain  Iud£a  immutatafunt y  locusin  quo  Chrijlusfe- 
ml  bcdempoJuitjCerto  potuentdefgnari  f 

lam  ad  prxcipuoi  Domini  reliquioi  yeniendum  cjl,  lHasfcilicet  qu£  ad 
rnortem  ^pajitonem  eius  pertinent.  ^c  primumde  cruce  in  qua  pependit ,aga~ 
mtts.Pro  certohah€rifcto,Helenam,ConJiantini  imperatorts  Romani matrem ,  i~ 
pfam  reperijfe.  Nec  ignoro  quidycteresnonnu(li  DoClores  fcripferintin  eius  rei 
comprohattonem:ncrnpc,')>t ccrtumftt,eam  fnel/lla  duhitatione  ejfe crucem,cui 
Chnftmfujfixyys  cJl.Horum  omniumfdesfit  penesrem  ipfam.  Vtcunquefit,yel 
JliUtacnriofitM  ,yelineptus  religionis  T^lm  ipfam  huc  impultt  .  Sedfn^amuf 
opi{sliiudedtgn.umJuiJft,quodir^ueniendxcrucitantumoper£pofuerit:atqueDo., 
jninum  tunc  imraculu  dtcitraffe.fuam fuiffc  cruCem.Solum  temporU  noflri  ratio. 
nem  hahcamtii.C)  uccmillarn,quam  Helena  reperit  ,adhuc  lernfolynm  effcferunt. 
^tque  tdnemini  duhium  ejl:  quinquam  Ecclefiafiica  hiiloria  aperte  repuvnet. 
lUic  enim  refertur,HcLenam  partem  eiui  Imperatorifliofno  mifjfe,  a  quofu- 
fra  columnam porphyream  Conjlantinopoli fuerit  coliocata.alteram^ero panem, 
ah  cafuijfe  argen tea  theca  inciufaw,quam  Eptfcopo  lerofolymitano  feruandam 
dedertt.ltaqui,.iut  mcndacij  coarguemtu  hiftortam,aut  qud  hodie feruntur  del^e 
ra  crucc^ana  omntno  (<;' fi-tuola fmt .  Rurfumxtnimaduertamui  quot de  ea  Jhar 
faftnt  peryniuerfum  orbem fragmsnta .Si  yel  ea  tantum,qu£teneo,recitareyel- 
lem ,  iuQum  certe  lihrum  catalogus  eorum  implere  pojfet.  Nulium  eji  tain  exi- 
\p-uum  oppidum,in  quo  fntflum  atiquod non  haheatur .  Neque  tantiim  inEccleJix 
prim'tria,yerumettam  tnnonnuUis parochijs:nuUa  tam liUn  .^hhatia  tn  qua  ali~ 
quidnon monflfctur..Atque  adeo nonnuUts  in  locii  crajitorcs  aJfuUi^^t  Lutett(g,,ad 
facriJaceUy.P iBauij ,^ Romxj^yhicrucifxui  mediocrts  magnttHdintf,totusex  e<t 
faCita  ejfe  fcrtur.Denique  fcongefla  tnacermm  ejfentomnia  qu£reperiripof~ 
ftntjintentim  nauis  onn^s  ijftccrcnt:^  Um  tamen  Euangeliumttflijiceturahynica 
IjQrtjitu; fcrrt potuijfc. Qmnt£.  igtturaiidactxfiiit^lignet^fndfisfictotumimplere 
erhem ,quthiis  Jcrcndii  ne  trecenti  quidem  hominesjujfictant?  .Atqui,excufatio~ 
nem  iU.vn excoz'tarunt,quantumcunque  inde ahftndatur,nunquam  tamen mmi 
nui .S ed commentuin  adeo fluitum  ^  ahfurdum  ejfc  conjlat^yt  fuperjlitiof  ipjiy 
faciie  idintcUigant.Cogitandunt  igitur  ornnthm  rciinquo,quid  certi  h.iheri  pof- 
fitdc  li o-nii  omnihKi,qu<&  pro  liera  crucc  hic  ^  lUtc  adorantur  .  Vnde yerii  fra^- 
menta  qn&dam  aUatafnt,^  qua  yia,aut  rattone,dtcere  omitto.  VeiMti,nonnul~ 
It  ajjcrur.t  adfeah.yingeiiidci.xta  ejfe:aiij  e  coeiodecidijje.piclauiejes  referunt, 
id  quod  hahcrtt,a  muiierc  quadamHelcnd  anctUafuijreptim,  atque  aUntum  fuiffet 
cuA  ciim  aufugeret,errahunda,circa  earn  regionern  appuitt.Hoc  etiam  adduntfa. 
bn  i£ ,  eamfutfjc  cl^iidam  .Enp)  ficlarajundamenta  qut  hui  mijeram  piebem  ad  ido- 
loiairiam  mpeUunt.Ntc  emnt  eo  contenti,quodtmperitiiac  rudihu4 tmpofuijferu, 

Itulga^ 


\ 


D  E     R  E  L  1  Q_V  I  I  S.  ySj 

-iiulgitre  livnumpro  li^no  cruciioJlentando.SeddefniermtetiamprorfnseJfeado 
tandum  .Qu£  doCtrina  omnino  diabolica  ejl:  eamque  nominatim  ^Ambrojm^l/t 
ethnicam  fuperJlition{m,improhat. 

Crucem  proxime  fubfequitur  tituhii,quem  P  ilattii  affi  vi  iufit,  in  quo  in~ 
fcripft,Iefus  Na^i^jrcnus  Rex  lud^orum.Sed Jciendumejjet,  quo  loco,tempore, 
^  modo  repertu6eJl.Dicetaliquls,SocratemhiJloricum  Eccltfiajlicum eins  face 
re mcntiontm.Fateor.Sed quid  de  eofaclum  fit,reticet .  Ita haudmagni momen- 
ti  erit  hoc  tcJlimonium.Prxtereafcriptum  illudpropere  atque ex  tempore  exara- 
tumfmt,cum  iam  Chrijlui crucifxtu  ejfet.  Quaobrem  alienijiimu  a  ratione ef:,ta 
huUm curiofe  ^'yehiti  oHentandi caufadepidam exhibere  .  Si  i^itur  yeiyni- 
cu6tantum  oftenderetur  ,pro  falfo  ^  ji^o,merito  haberi  pojfet-.fedcum  Tholo- 
fates  idfe  h.tberciaCxent ,contradicant  Romani,^  ojlendant  ad S .cru(ti,menda- 
cijfe  inuicem  coarguunt .Litigent  ergo  interfe  quantumvolcnt :  tandem  ytriqus 
conuincentur  mendacij,frite  examinentur  omnia, 

Sed  de clauis  maioradhuc  controuerjia  eJl.Referam  eos  de  quibusfui  ad- 

monitus.Hinc^yelminimus  puer  iudicabit  Diaholtmnimis  indigne  mundo  iUu- 

fiJfe,omni  ratione  acfenfu  ei  ademptis ,  ne  amplitu  hac  in  re  difcrimen  hahere 

poiTet.Siyera narrant .intiqui fcriptores ,ac prxfertim  Theodorttta yetcrii Eccle- 

cleft£  hiftorictis,Helena')>numJilijfutgalet,inferi,rcliquosduos  equijr^no  apta- 

niuBit.Tamctft.Ambrofitiinonomninoconfentiat.  Vnttm  enim  Conftantini co- 

ron£impoJitum  fuijje  dtcit:ex altero  ,fi-£fium  eqifi  fatium :  tertium  abHelena 

feruatnm  'id  ei-go  iam  ante  mille^ducentos  annos  controuerjtim  Juijfc  ytdemHs , 

quidclauisfaclumeffet.  Quid  igiturnunc  ccrti habere pojfumtk?  S^tycro  Me- 

diolanenfesia^antfeillumhaherequi  equi  fr£no  infertitf  fuit.      Intercedunt 

■CarpentoraCtenfes .ftbique  illumyendicant .     ^tqui  ^mbrofius  haudquaquam 

equifrxno  infcrtum,fed  fr^num  ex  eo  faclum  fuijfe  refcrt .      Qnodnullij  mo- 

doconuenire  potcft,cumij$  qu&  tumMedtoLxncnfes,tum  Carpentor.iCfenfes  ajftr- 

mant  .  Ejt  etiam  alius  R om£ ,  addtu£  He len£ :  alius  ibidem  ,  ad  Sancis,  crucis: 

alius S enu:alim  Venerijsiin  Germania  duoil/tm  Coloni£,  ad  trium  Mariarum: 

alterTreucrts.In  G.tlita^ynHs Lutetis ad  San[\i Sacellt :  alius  apud  Camelitai, 

aliM adD.Dionyfti in Franciaialius  apudBituriges^alins in .Abbatia,cut  aFor- 

fctbtt^s  ejt  nomen:alius  Draguiniant .Ennumero quatuordecim.  Porro  vnufquif- 

que  locmtdoneis prohationtbtisnitifthiliidetur  .     Vnum certeconcedim:Jingulis 

equum  tus  effe .  Itaque  nihtl  expedittus ,  quam  eandede  omnthusferri  fententiam: 

nepepft  quicquid iaclant  ,pro  medacio  dncamus.cim  id  aliter  expediri  nonpojiit. 

S equitur  mucro  l.xnce£,  quem ynicum  effe  opo rtuit :  fed alcumijtic£  cuiuf 

damfornacis  forfttan  ignem  expcrtus,ftc cxcrcutt  ac  mu.ttpltcatus  ejl.  Quatuor 

enim prodierunt:pr£ter  eos  qui  kic  iUic  habentur,meque prxtereunt.  Vnus  eJtRo- 

m£,alterLuteti£  adSanCii  Sactlli,tert'tus  apudXantones  iucoenobio  ,  cuia  For- 

jictbus  nomen  ejt.quartus  Selu£,  prope  Burdegalam  .  Quts  nunc  eorumproyero 

eiio-eturlExpcdittus  omnino  erttomncs  mijjos  facere ,  ((^  quaiesfuntipft,  taies 

ftnere.Scd  quanuii l/ntcus  tantitm  ejfet  ,tamcn ynde prodifJ]et,fctre  yeilem.Nec 

enimyeieres  hi{iori&  aut  yilaaltorumfcripta,deeomentio>temfactunt.  Rccens 

imurfabricatumfuijfe  ncccffe  foret . 

Quod  adcoronamj^tneam  attinet,fra»menta  eius  ,quoyirefc€r€nt,plan~ 


4 


^fi  ADMO  N  IT  lO 

tAtnfuiffc  dkendnm  vfi.^lioqui,nefcio  quomodopotuit  in  txntdtn  ntagnitudinem 
excrefcere.Prinium yttrtia  ci^s pars  eflLuteti£,  ad SanBiSacelli:deincleJiom£, 
adSancls  Cructi,tres  funt ffinxiihidem  ad  Euftathif  aliqux portio  .  Senisnefcio 
auo^  f€in£:Vincenti£yntt:Biturigibus  quinciueiVefontione  ,ad  Ioannti,tres:toti~ 
dem  inmonteRcgio..4d  Saluatomin  Hifpania  ,  aliquot,  qu.trum numerum non 
teneQ.Composleil£,adD,Iacohi,du&:apudHeluios,  tres  :  TholoJpc^Matifcona, 
Charrouij  Piclonum,Clermci,S  anfloridi  ,S  anmaximini  inprouincia,item  in  coeno 
bio  SaUx,itemNQUtodumadB.Martini.SinguUh£c  locafn^uliu  haletjjjinas. 
Quod  fidtligens  inquifitiofieret,plt4res  quadruplo poffcnt  nomtnari.  Vndefalft- 
tatem^  impofiuram  euidentij?ime  patereneceffe  efi. Quid igitur  certi de  omni 
lus  conftahiti^dh^cnotandum  eft,nunquam  in  yetere  Ecclefia  fcittm  ejfe,qutd 
corona  tllaf.tClum  ejfet .  Hincfacile  eji  concludere,primuml/irgultumtnultis 
pofl  mortem  Chrifli  annis ,enatum  fuiffe. 

S eQuituryeUii purpurea,  qua  Pilatus  Chriilum  induit,eum  ludihrio  fi.t- 
hens,qu6dfe  regem  nomn.xjfet.Erat  autempretiofayeftvi,  haudita  temere  ahij- 
cicnda.Nec  exijlimaadum  ef}- P ilatiim  aut  eitu  domedicos  Jic  e.xm  ahieciJfe,pofi- 
qtiamfemelChrifiumirrififfent.Eiiuidcmfcire^ellem,quismercatoreamaPilti 
to emttpnt  ca  pro reliquijs  ajfcruarct.  Vt  autem aliquid  commetofuo  coloris  affe- 
rant,c[mhufdam guttis fanguinli  afjieifim  oflendunt .  Quafil/ero  nefxrij tlli  vo- 
luiffent  regiainyejlem perdercjpoitettquam  per  ludibrium  eam  humeni  Chrisli 
impofuera-it.NtfciO  an  yfjuam  alibi  qu£pi.m  alia  eiufdem  nomints  reperiantur. 
Vefiii  quidem  contexta ifumito  .td  tnpmum,futuris  carens,quia  ad  incit.xndos  ad 
pietaiemritdes magt^s  aptayideh,xtur,plures altas peperit .  N am .Argentolij ,qui 
pa"'Meftinao-YoParfie)ifi,cxhibeturyn.t;altera  TreuerU.  Quod fyerum  di- 
CitbiiU.t  qu£eft  .rdSalu.itoris  Hifp^vienfis,  Chriftiani  inconfideratofuo^zjlo 
£r.xutus dclU^uerunt ,quam impijiiUi_milites  gui  non guffunt  ipfimdtuidtre.chrf 
n  iltani  yero  quo  e.tm  adararent .dif  crperc  ■vfriti  nnfmt.Sedguid  reipondebunt 

TurC£,qm  eoyumdemcnii.trii  ivridpn^,i!l.im  ^pudfeiffti-dicit  ?  Quanquam  mini- 
iiie nei.effxri)'.m  efl  eoscum  Turca  committere  ,ytcumipfo  littgent:  fufficit  e~ 
nimffu.tminterfediytm.int  litem.  fntertmiusta  ratione  cxcufabimur,fnul- 
Uieorum Jidem adhtbeamus ,ne abfque caufii  co^nitione  alicui  fauere.yideamur. 
idenirn  ah  £quitate cjfet  alienum.  Quinetiam  ffdem  fhi h.tberiyelint , pri- 
mumipfoscum  Eu.ingeliSlis  conue^iire  ncctjfefue.it.  Porro,fc  res  habet:ye- 
fttm  ill^m,cuit{icauja  fors  ia^a  ef,tunicamfuiffe,quam  Gixci  x.il''i"*,vocant.Ve 
lim  nunc  homines  ddigenter  an:maduertere,cuiusform£ft  ca  qu£.4rgentolij  ,aut 
Treuini  oQedttur.Ccrtc  inuenient  .Argentalienfem , inft.tr  ejfe  Mijjariaytflts, 
quamchafilam  yocant.  It.iqiie,  etfhominum  confgercnt  oculos  ,pcrj^iceretur 
tamen  corumfaifia^^'  qu.if  manihui  attrectarctur.Vtpnemfaciamhuicarti- 
ci:lo  ,qu£fliunculam  ihi.nsp>opofuero:  nempc  ,milites  interfe  yeftimenta  Chrifi 
d!uifcrunt,yt Scriptura  tefh.itur.Hocab  ipjis  commodi  fui  cnkfa  fctclum  effecer- 
tijlnnumefi.lndicentmihi  nunc:quis  Chriitianorum  redemtt  amilitthui^  tmi- 
cam,<i^  .iiial/efliinenta ,qu£alibi,yelu-i  Rum£ (id Euflathij ^^y^alijs  inlocis  ofen 
datur^.  QuGmodi Euageitfl£ eius  rei  ohliti  fint^Ef  enim ahfurdu  dicere,milites 
ivnerfc y .:flimen'.a  p.irtitos  effe,nift  addattfr a quibus  redepta  fuerint,yt  tanqu^ 
reliQut^fruaripoJJent.uidhxc  quiyeteresfcriptoyes  adto  in^ratifHerHnt,yt  ne 

"verhum 


D  E    R  E  L  I  Qjy  I  I  S:  5S7; 

yerhum  quident  vllum fecerim  ?  ^^dfnluenda  (ju^Ji^iones  {{lci^ ,  diemillisprxp^o,  quo  ho 
rnines  fenfu,imelligentia,  atque  tudtcio  carebum.Hoc  meliws ,  quod  cumvefte  talose- 
tiam haherc yoluerunt ^quibui fors a militibtis iacla efi .  Quorum yntts ej} Treuerts,alter 
adSaluxtoris,in  Hispania.In  hoc  autem genuine  infantiamfuamprodiderunt .  ladas  e- 
nimfuijfefortes  referunt  Euangeltfl-£,(juif  tmc  epilpo  wl  yrnaflekim^cducipit  cum  ho 
diefihi  eligitur  rex,yel  Biancha,cjundyulgo  aiunt,ludttur .  Denique  neminiignottiej}, 
quomodofortes  iacif,lent,ciimprxdia  aut  h^reditates  dtuiduntur.  Beflt£  yero  ifl£,  ima 
vinattfuntfortes  illiffuiffe  talorum  ludumjcjuinondum  in  yfu  erat,faltem  qualem  noflro 
tempore  habemus-  Nampun6Jorum  lnco,qu£  noflns  affxafunt ,  tunc  certa  qu^dam 
habebant figna,qu&nominibM fuis appellahant,yeluti  Venerem,aut  Canem .  Nuncex- 
ofculentur  reliquiafub  hominum  tam  inepte  mentientium  ^  adeoflupidorum  fde, 

lam  defudario  tracfandum  eQ,in  quo  adhuc  apertim  tum  impudentiam ,  tum  Ho- 

liditatem fuam  prodiderunt :  nam pr£ter fudarium  Veronic£ ,  quod  Rnm£ad  Petrio- 

flenditur,  ^peplumyirginvi  Mari£,pudendii  Dcnitni  ,  ytferunt ,  impofitum ,  quod 

ad  loannts  Lateranefs  monflratur,quod  rurfum  efl  Carcafonn£  apud  ^uguflinienfes. 

Item,fudarium  quo  cbuolutum  eflcaput  ipfas  infepukhro,quodibidem  exhibetur  :funt 

pr£tereafex,adminimum  yrbes,qu£  iadantfe  integrum  fepultur£  Domini fudarium  ha- 

here:yelutiNiceaillud,quode  Camberiaco  tranflttumfuit .      Item,  ^qu£  in  Germa~ 

nia.  Item,Traiedum.It(m,Vefontio.Item,CadoniumZemouicum.Item,oppidumqucd 

dam  Lotoringi£,.Alfati£  yicinum.pr£terfagmenta,qu£  hac  ^  illac  dilfe)fafunt,yelu~ 

tiadSaluatorv>inHiff>ania,atqueapud.AuguflinienfesHeluiorum.   Sudaritm  adhuc 

inteprum pr£termitto ,  quodefiRom£,inquodammulierummonaflerio:quoniamPapa 

folenniter illudo  ftendi  yetuit .     Qu£fo ,an non  yalde infanierunt h omines,  cum  in  tam 

longinquAS  regiones  magnofumptu,mainre moleflia excurrerum ,yt  panniculum  cerne- 

rentjde quo nihil omruno poterant habere certifedpotiiu addubitare cogehanturl  Quif- 

quis  enimfudarium  certo  quodam  in  ico  effputat,c£t€ros  quife  habere  iadant ,  accufat 

fdfi.  Vt  exempli gratia,quipanniculum  quodfuit  Camberiaci,yerum  effefudarium  cre- 

dit,Vefontinos,.^quenfes,Cadnnios,  Traiedenfes,  ^Romanosmendacij  condemnat, 

f^fcelms  :quodplebem  adidol  ilatrtam  tmpellant,atque  ita  eiimponant ,  yt  credat  pro- 

fanum  panniculum  ,linteum  effe,quo  R  edemptnriifuicorptn  inuotutum  fuit .     Nunc  ad 

Euangeltj  teftimonia  yeniamus :  Parum  enimcjfet  eos  mutuo  a feipfis  mendacij  coar- 

Mti,ntfi  Spiritusfandui  ipfts  repugnans  ,omnes  fimtd  adynum  aperte  conuinceret.    Pri- 

mum,yalde  mirum  eft  Euangcdiitaf  nullam  Veronic£  memionemfacere  ,qu£faciem  Chri 

flipeploabfterfitxumdimidicrihws omnibM liquantur,qu£Chriflum adcrucem  comi- 

tat^funt.Resquid  mpr£clara  ^r  memoratu  dmafuit,facicm  Chrifli  linteo  impreffam 

flupendo  miraculofuiffe.    Contra  ,magni  yidetur  efhponderis,aliquii  mulieres  Chriftti 

adcrucem  comitatm ,nec yllum  interim  ipfis  exertum  ejfe miraculum .   Qmft,yt  Euan- 

gelift^  Isues  iflni  res  nec  magnt  adco  mcmenti  referant.pr^cipum  yero  taceant  ?  Equide 

ft  taie  editum  effet  miraculum,yt  yulgo  imponitur ,  accifandm  effet  Spiritwifandtii  aut 

obliuinms,aut  inconfiderantt£,qui  prudenter  eligere  nequiutffet  ea  qu£  referrimagiA  con~ 

ducebat.Hcchaheantpro  Veronicafua:yt  cognofcant  omnes  quam  apertum  fit  menda- 

cium,quodyulgnperfuadere  yolunt.     Quodattinet  adfudmum  quo  inuolutumfuit  cor 

fm,fimilitereosrogatosyelim.  Cum Euangelift£  dtligenter  recenfeant  ,miraculaqu£ 

-P.D 


-rii-t 


,8§  ADMONITIO» 

in  morte  Chyijli  conti^erunt/iec  qmcquam  prxtermittitnt  eorum  quA  pertinent  adhiflo^ 

mm:quomod3hocitdipfis  cxcidit,ytta.mexceilesmirticulufderent^.  Nempe  cffigiem 

corpons  D  ominijinteo  quo  fepultm  fuit  inhxfiffe  ?  id  cnim  non  mintu  qukm  alta  muU 

tttmeritorcfrendumfuit .    Citm  etiam  loannes  decUret,Petrum  ingreffum  infepuL 

chrum,vidiffe  lintea in quibiis  humxttii  fueratfeorfim  difiecta .    De  efftgie  miraculo- 

fa,nu[Li  mrntio.  NoneRatitemextftimandum  hocprxclarum  Deiopui  eum  celaturum 

fuiffe  ,fi  quidtalefuiffet.    dhijcitur  ^'  alia  dubitatio .  Nempe  ab  Euangeliflif  nufquam 

referri,lintcailla  a  difcipulis  autpijs  mulieribw  extra  fepulchrum  tranflata  effe,fedpo- 

tiia  ibi  d.-rcli^a  fuiffe  innumt ,licct  non  exprimant.  S  epulchrum  autem  a  milttibui  cu- 

ftodiebaiur,  in  qnorum  poteflate  poflea  linteumfuit  .    .An  veriftmile  cftcospio  alicui 

dediffe,  ytpro  reliquijs  habercturl  Prifertim  ciim  pharif<eieos ad periurium illcxiffent 

fecunia-.yt fic affirmarent,corpu4 a difcipuli6  clamfubreptumfuiffe?  Omitto  quodfal- 

ftt.ufolofgurarum,qu.is  oftendunt,af^eciu,coarouiac conuincipotefi.  Manu  enim  ho- 

minum  d^pi~iu  cjfe facile per^>icitur .    Necpoffumfatls  mirari,primumquomodotam 

obtufofuerunt  inosnio,  vt  aflutia  adfallendum  aptiore  caruerint:  ac  longe  magis,quomo- 

do  tamjiolidifuerunt  homines,yt  fibi  oculos  perflringi ftnerent ,  ne  rcm  adeo  perff)icuam 

intuerentur.    Qjjnetiamfe  ad  manumpiciorcs  habcre  oflenderunt.   Combufh  enim 

ynofudario,aliudperendie  integrum  compertum  efl.   idipfum  qutdem  effc  ajfirmabant, 

quodprim  ccm^batur-.fcdadi^o  rcr.ens crat  picJura,  yt mendicio non effet  locui,fi  modo 

oculi adcernendum mintme defuiffent.  Dcniquc,vtfnemjaciam,folidifima hac  ratione 

frorfm eortim impudentia conuincetur.   Quibufcunque in locU  facrumfc  fudarium  ha- 

hsre  ia^ant,ibi  linteumgrande  monflratur,  quo  tegebatur  totum  corpia  vna  cum  capite. 

^tque  illic  integri  ^  continui  corpork  ejfiges  conTficitur .  loannes  autem  Euangeli- 

J}a,refert  Chrtilum  ludxorum  more  ^  ritufepultum  fuiffe.    Q^tlis  mos  iUefuerit,no» 

Joliimpercipipotejlex  Iudm,qui  etiam  nunc  ipfum  obferuant:Jedeti.im  ex  eorumli^ 

bris,qutb a  aj^tiqmii  iUe  mos  declaratur .  Ncmpe  ,corpin  feorftm  adhumeros  yfqucin- 

W)lueref)lttos:detndecaputpeplo,quatuoranoulis  in  nodum  coUeciis  obligare.   Quod 

etiam  exprimit  EuannUfta,cum  ait,Petrum  Itntea  quib^ps  inuolutumfuerat  corpus  ex  v- 

na parte  \idiffe:exaltera vcrbfudarium,quodimpofitumfucrat  capiti.  Tali4  cnim  cflfu 

dxrij  ftg-itfxc.itio,ytpropanniculo  quo  abilergunturfudores,autpropeplo  accipiatur:  non 

frograndt  linteo,quo  totum  corpui  inuolui  folct:  tametft  cgo  ynacum  ipfis  voce  abuft^ 

fum.  vtpancis  concludxm:  .lut  loannem  Euangelifiammend.tccm  cjjc,  aiit  omnes  quife 

fudariumhabereia^ant,ftlfitattsconuincineccffcefl:ytaperteconfl€teos  nimiaimptt- 

dentia  mifers.  plebiimpofuiffe. 

Nunquamfnemcffcmfaclurni,fiomnialudtbriaquibmvtunturftgill.itimperfe 
quivcUem.  Romiad  loannis  Laterancnfis  oflcnditur  calamm,qui  loco  fcjptri in  ma- 
num  Chrijiodatui  eJl,cumindomo  Pilati per  ludtbrium  cxdcrctur.  lbidem,ad crucif, 
oflenditurfJ>ongta,quafel  cum  myrrha  oriipfitti  oblatum  cft.  Quxfo,  vbi  iUa  recupe- 
rata  fuerunt  1  Impij  ea  habcbant  in  manibta :  anprtbuerunt  .Apoflohs ,  vt  pro  reli- 
quijs ajjeruarcnt?ycl,an eaipfiinclufcrunt ,yt poffcnt infuturum confcruari ?  Quantum 
facrikgium^ficnomine  Chrifiiadf.tbulxsadeofrigid.tf  obteocndvsahutil  Eadem  ratio 
efidenariorum,quos  Iudis,vt  D  ominumproderet,accepit .  R  efert  Euang.iifia  reddi- 
tosfuiffe  ab  ipfo  infynagoga  P  harifs,oru:inde  emptumfuiffe  agrum  in  quo  percmni  fe- 
felirentur.    Quis  vero e  venditons  manu  denarios iUos  rcccpit  i  Sidifcipulos  recepif. 

fedi- 


D  B    R  E  L  I  Qjy  1 1  S:  58^ 

fe  dic<tnt,nmu  ridiculi erunt  .  ^liw  i^iturcolor  patdojfeciofiar  qu^rendtu  efi ,  Si 
longopofl  tempore  idfacJumfuiJJe  reJporideat,idlonge  minw  colons  habiturum  eflxitm 
feryariismimuiperua^iiri,ctltjf(jueadmtfcertpotuerint.  Ejfet  igitur  abipfis  cowmon^ 
ilrandum  dominum agriearatione ipfum  vendtdtJfe,ytdenarios  illos  recuperaret,auos 
haberetpro  relicjuijs,aut iterum  eos yenderet Jidtlibni .  Behoc autem nulla  vnquam in 
Zcclefta  yeterihibitaefimeniio.Simile  commentftm  eft  de gradtbus  pr£torij  Ptlati,qu£ 
funtRom<&  ad loannU  Lateranenfts,cum  foraminibmin  qus:, gutta  fanguims a  corpore 
Domini dtcidtjfeferunt.  ibidem, adPraxedts  oilendttur  columna,  cui  alli^atuifuit, 
ciim  flandhf  c^dcretur :  tresyero  (fl/£  ad  Crucif  ,pev  quas  moriturtn  circunduclus  eft. 
fias  omnes  cclumniU  nefcio  vbifonmiarunt.  Hoc  certe  non  dubium,quin  ipjicercbrofua 
cii  imaginatiftnt.  Nihil  entm  in  tota  Euangelij  hifioria  de  ijs  legimns.,  Legitur  ciui- 
demc£fumflagtllUchrif}um:allig.uutriyerofuiJJe  column£,eorum commentu  efl.per- 
Jlicietur  ergo  nihil  aliudhos  impafiores,  quam  immenfum  quoddam  mendaciorum  pela- 
gtn  coaceruare  conatos  effe.  Inquo  tantumfibi  licentidt  tribuerunt ,yt  ex  cauda  afni,quo 
Dominius gsfiatm  efi,retiqui<t< fngere  nonfint  veritt.  Ea  cnim  Genu£  monfiratur.S  ed 
eorum impudentianonmagii  commoueri nos decet,  quam amentia ^  fiupiditate  homi- 
mmjqwftnmia  rcligiorte  talc  ludibrium  amptexifunt. 

Htc  obijcerepojjet  aliqm,non  ejje  veriftmile  reliquiM,qu!U,  iam  nominaui,  tan^ 
ta pompaofiendi,qutnfimulallegaripofityndeprofcciix., (<p  e cuimmanu  recept£fue~ 
rint.  ^didvnico  verbo  refjondere  ticeat,tamperfpicuis  mendacijs  nuUam  verifimtlitu- 
dinem  obtendipofjc.  Q^mtumcunque  enimfefc  Confhtruini,aut  regti  Litdouici,autali~ 
cuiu^ Pap£nomine muniant,ea omnia  nihit ipfos iuuant,.quoprcbent  Chriftum  quatuor- 
dccim  clams  affixum  cruci:aut fepcm  q  uandam  integram  fj>ine£  coron£  confcicnd^  imple 
xamiautmticronem lance£tres  atios ptpcriffeivettunicam  ipftu4  ita  muttiplicatcim,yt 
tres  produci£ftnt:vcl  immutaJfeformam,vt  ex  tunicafieret  mijfaria  y.ef}is,qu£  nihit  ha~ 
hetftmile:yctcx  vnicofudario  ,tanquam  exgallinxpullatione  tantum  numsrum  prodijjje: 
ac Chrtflumatiterfeputtumfuiffe,quam Euangttiff£ referunt.SiptumbimaJfim  often^ 
dens  dtcerem:.Aurum  hoc  mihi  a  tattprincipe  datum  efi,mertto  demens  ejje  cenferer,ne 
que  ob  afferttoncm  meam,ptumbicotor  autnatura  immutaretur,  vtaurumfcret.  Sic  cum 
dicitur.Enquod Godefredtis Bitiomiu^ in hat regionesmiftt,poflquam  Ittd£*tmjubegif- 
fet,ratioautemaperterepugnatmendacio.  ^nita  finemm  nobts  yerba  dari,ytnonin- 
tueamur  ea  qu£  ocutn  noilri^  patentlEnimucro  ytfciant  omncsquam  tHtumfttJidemad^ 
hihere  ijs  qu£pro  rctiquiarum  fuarum  approbatione  adducunt.notandum  efl,pr£cipuiu^ 
tnaxime authenticas qu£ Mom£vifuntur,a  Tito  ^  Vcfpaftano  (vtaiunt)  allatas  ejje. 
Efl  itutem  commcntum  nihilomagvi  yafrum,  quamfi  diceretur  Turca  lerofotymampro^ 
fectu^jVt inde  crucem  Domini  Confjantinopoltm ajfe\ret .  Ve^aftantti  priufqunm  im- 
peratorfa£iuieJfet,partem  Iud££fuhcgit,acvafiauitJ>ofIea,cumimperium  ejfet  ade~. 
ptu6,Titu6eiuifiliiisqueminIud£atep-atumfuumreliquerat,Ierofotymamcocpit.Erant 
atitem  Ethnici ,qtiibu-s nonmagis cur£  erat  Chriflu4,quiim quinunquam  natu6  ejjet.  Ita- 
que  iudicari potefi,  annonperinde  audaiJer  auft  fint  mentiri.cum  Godcfredum  Bitio- 
mum,aut  regcm  Ludouicum  attegarunt,  quam  ciim  VcTfafanum  authorem  laudant,. 
Pr£tcrea,animaduertantquoiudiciopr£diti  fuerint ,tum  rex  iUe,qnem  Diuum  Ludo- 
uicumvocantjtum eittifimiles.    Eratquidem  iniUtsfJecies  retigionn,^  xelm  quX' 

DD     t 


590  ADMONITIO 

lifmnque  pyop.frxndinominUchyiiluni :  fedficaprttrumjlercoracls  o/Ienfa  fuijfenr, 

acfmul  diciumfuiffetcoronm  effe  Diu£Alari£,  eafine  ylla  contentione  adorajfent, 

yelhucimporta[fentfulsnauibifsaliquo  in  loco  honorifce  coUocanda.  ^c  certe,^o~ 

pes ^  corporafui  confumpferunt ,atque etiam ditiones  funf  bona exparte exhauferunt, 

ytaceruumnefcioquemnugarumacminutiarum  referrent,quibmfafcinat£  erant  ipfo- 

rummsntes,quod pretiofijiimamoniliaeffe exiflimarent.  Vt  clariorem  adhucreide- 

monflrationemprd!heam:notandumeil,inyniuerfa  Gr£cia,^fiaminore,  ^  Maurita- 

nia,quxyulm  Indorum regio yocatur,antiquariaqu£Cunque miferiifliidololaty^fe  ha- 

bereputantjoflendicum magnaaffirmatione.  Quidde ijsac de illts iudicandum e/?? Di- 

centnofirates  illinc  reliquinallatas  effe.ChrintaniquiadhuciUicmorantur,affirmant 

eoffe habere,^J}ultamiacfationem  noflram  rident.  Quomodo  lnifla  dirimi  poterit 

fine inquifitione,qu£fierinuUo modopotefi,necynquamfiet?  Quamobrem, ynicum re- 

medium  efl,jfretii  ytrifque,rem,yt  efi,inJlat»fuo  relinquere. 

Vltim£  reliqui£qu£  ad  Chrifiumpertinent,funtqu£ipfui refurre&ionem  fe- 
auuntur.yelutipifcti  afifruflum,quodPetrui  eiobtulit,  ciim  ad  littm  maris  apparuiffet. 
Verum,mirabilicondimento  ipfum  a?]>eroioportuit,yt  tam  diutumo  temporUJjiatiofer- 
uaripoffet.  Sed,pr£termiJ?is  iocts,an  exiflimandum  efl^poflolos  ex  eo  reliqui.tifecif- 
fe,qmdprandijcaufaparauerant^.  Quifquis  apertamhic  irrifionem Deinon perfficiet, 
eum  e<ro  yt  beUuamampliore  monitione  indignam relinquo.  Efl  pr£terea  miraculofm 
fanp-uis  qui  expluribm  hoflijs  manauit:yt  Luteti£  ad  loannvs  ^renarij:item,ad  loannis 
^nnlici:item,Diuioni,f^plerifquealijsinloCti..Atque,ytaceruum  maiorem  effice- 
vent,facrumculteUum  addiderunt,quo  Luteti£a  Iud£o  quodam  hoflia  tranffxafuity 
quem  miferiParifienfes  maiore  reueretia,quam  hofliam  ipfam,profequuntur.  Quod,  D  o 
ifor  a  quercu  iniquefeyens  (  nam  cimpayochiam  teneret  Diui  loannn  .yirenarij,  dona- 
Yiaqu£hoJii£offerebantur,iUiobueniebant:quantumdabatur  culteUo  ,  tantum  exeins 
lucro  minuebatur)  Iud£ts,clamitabat  effe  deteriores:  quodadorarent  culteUum,quiyiolan 
dofacrofancio  corpori  chrifiiinfirumentumfuerat.  Hoc  adduxi,  quoniam  idem  dicipo- 
tefl  de  lancea,clauu  acfpinU:nempe,omnes  quieaadorant,exfentetiaMagiflrinofiria 
quercu,fcelefliores  effe  Iud£is,qut  Chrijlum  crucifxerunt. 

Similiterofiendunturpedumyefligia:qu£folo  imprefiit ,cumnonnuUi6pofla- 
fcenftonem  appareret:yeluti  R  om£,ad  Laurentij,  in  eo  loco  ybi  P  etyo  fa&iti  cfl  obuita : 
ciquepy£dixit  ipfumpaffuyumRom£..y4liud,Piciauij,adRade^ond£.^liudapudSuef- 
fiones..y4liud,.Arelat£.Nondifputo,anChrifimpedisfuiyefiigiulapidiimprimcrepo- 
tuiv.fedde  facJo  tantum  diTfmo ;  ac  dico ,  cum  nuUa  adftt probatio  legitima,  totum  id  pro 
fabula  habendum  effe.  Sed  pr£fiantij?imum  in  hocgenere  fpecimen  efi,  natiumforma, 
qu£Rhemii  in  lapidepofi  maiui  altare  yifitur.  idque  euenijfe  aiunt  eo  tempore,quo  Do 
rntnui  latommfa&tn  efl,  yt  atrium  temj>li  iUiia  xdifcaret.  BlafJ>hemiah£cadeo  execya 
hilts  efi;vt  de  ea  loquimepudeat. 

Pergamusigitur  ,^di?f>iciamuiquid  de  imaginibuiipftta  dicatur:non  de  ijs 
qu£  yuho  a  picloribui  funt ,  aut  fculptoribws  ^  fabrts ,  Earum  enim  efi  infni^ 
tuinumeruiifedde  ijs  qu£pr£Cipuam  aliquam  dignitatem  habent :  fmgularefque  g^ 
pretiofe  hubentur,  ceu  reliauix .  Harum  autem  duo  funt^enera  :  nonnuU^  enim  per 

miracu- 


D  E     R  E  L  I  QJV  I  I  S.  fsi 

fMlraculumfach  funt:  yt  cjus,  R  oni£  oftcnditur  adMari£,  qu£  yocaturtnporticu.  Item, 
abaid  loami6 Lateranenfis. ^lUinquacjfigies  Domini^cumduodecim  annonm  ef~ 
fetjd^piciaef}:  Item,alia  apudLucenfes,quam  ah ^ngt-hs efficJam  effe  aiunt  lacyo- 
catur  Vultv^sfancitii.  Fdbukfuntadcofiitihs,yt  operam  hifurmfim,  acmihtnimium  rt- 
dicuhti  (^  ineptm  yidear,  fi  ijs  refutandis  inftftam.  QmmGbrem,ohiter  ea  notaffe  fuf~ 
ficiet.  Ncmo  enim  ignorat  picitiram  ad^Angelorum  munus  minime  pertmere:  cUaue  Do~ 
mnum longe ahter a,  nob[TCoonofctyelle,at(jueinmemoriam  nojiram  reduci,mtamper 
fHortumimagin€s.EiifehimrefertinhiiloriaEccleftajlica,eumregi^hagaroimamem 
fuamadyimmdepi&am  mififfe  -.yerum ,  id  haudpltn  certitudtniihahet ,quamahquod 
exchronicU  Melufin£  commentum.  Sed  tametfiita  effet,qi:omodo  eam  ah  ^bao-aro 
re  oe  nacfifunt?  R  om£  enim  eamjc  hahcre  iacfant.  Non  dicit  Euftbiui  illam  adfua  yfhue 
temporaintcgrammanftffc-.fedexaudttu  tantiim  loquitur,tanqmm  de  re  longo  iam  tem~ 
pore  tranftcia.  Credibile  fcihcet,eamfexcentii  aut  feptingentts  poflea  anms  fufcitatamy 
atque  ePtrfia,R  omam  yfqueyeniffe.Eodem  modo  eructs  imaginesfahricatifunt,yt  cor- 
porii.  Nam  Brixi£ iacfant  eamfc  crucem  hahere,qu£  Conflantino  apparuit.  I>e  qua  ad" 
verfus  eos  mihinon  efl  htigandttmfedeos  mitto  adCurtonenfes,quieamapudfe  effe  con- 
ilanter affeueram. Litigent ergo mterfe  .  Qui ktem obtinuerint,  tunc  prodeant, cifque 
reftondebitur .  Quanquam  facilis  ftt  refponfto  ,qua  dementi£  conuinci pofiint  :  nant 
qmdfcriptoresnonnulltdixertmt,  Conflantino  crucem  apparuiffe,  de  cruce  materiah in^ 
telli<rendumnonefl.fcddefigura,qu£per  yifionemipfi  in  coelo  exhihitafuit.  Qmnuvs 
toitur  idyerum  ejfet,  tamenfacilepersficitur  eos  mmisflupide aberraffe.  Itaque  tmpo~ 
fiurasfucu  ahfqucfundamento  extruxermt, 

Qupdattinet  adfecundam  Tpeciem  imagintm,qu£  pro  rehquijs  halentur  oh  qu£~ 
dm  miracula  qii£  ediderumiinhoc  numeroftmt  imagines  cructfixorum,quibm  barbx 
crefcit.  Vt  quxBurgtmeflin  Hisfania,  Item,adSaluatoris,^  .^4urengi£.  Siin  hoc  in- 
fiQam,  vt  dtmonflrcm  quant^fit  dementi£,  aut  potim  quam  belluin^flupiditatts  idcre~ 
iiere,ridicuhM  ero .  Eflenimres  adeoperfe  ahfurcLt,yt  in  ea  refutanda  operam  confumere 
tninime  necc[fcfit.T'tmen  miferaph-bs  adeo  hebcs  efl,yt  maiorpars  non  miniu  certum  id 
e(Teputet,qtiAm  Euan^hum.  In  hunc  ordinem  redigo  crucifxorum  imagines  qu£lo~ 
quui£funt:quorummagnaeflmuhitudo.  Sedcxemphcaufa  ,ynacomenti  ftmtts :  eafci- 
licetqu£efladD.  Bionyfiiin  Francia. Loquutaefl;inquiunt,yt  dicatam effe ecdeftam 
tefiaretur.  ^nreimagnitudo idpofceret,cogitandjm rehnquo.  Sedadhuc  qu£ro,quo 
modo  crucifixi imago  tuncintemploeffe potuit,cumin  ctedicatione,omnes  imaginesfo- 
leant  etempherui^.  Quomodofefe  tunc fuffuratm  eft,  necumc£ter'ts  tranfferretur? 
Yidemtis  fanenihileos  negDtij fthicffe putaffe infaUendomundo:cumpro  nihilo  duxe- 
rint,fiapertefihiipfirepugfiarent:fediUisfatt6ftiit,mendaciapleno  ore  euomere:  minime 
pr£cauentes  ea  qu£  ohijci poterant .  Denique  funt  ^  iachrym£:  Vna  vindonici,  aha 
Treuervs,ahaapud  D.Maximinum  ,aha.Aureh£  adpetriPueUans,pr£ter  eas  qudt 
mhifuntincognit£.  ^h£,yt aium,funt naturales:yt  eaqu£ cfl apud Diuum  Maximi- 
num :  nam ,  iuxta  eorum  chronicon,decidit  D  omino ,  cim  ^pofloiorum pedes  ahiueret, 
^li^fum  miraculoft.Qmfi  credenditfit  iigneas  crucif  xi  imagines  adeoflomachofas  ef- 
fe^t  Lachrymentur.  Verum/iA  hxc  culpa  ig^ofcenda  efl :  ipfos  enimpuduit  minora  afups, 

DD      j 


j,t  'ADMONITIO 

quAmtthEthnicorumfid,tuif,ejfici.  Fin^cbant  aHtemEthniciJdoLifux  interdttm  lachry 
mm.Ittique  h£C  illvi  iure  adiungi,^  in  eundm  ordinem  rcdigifojjiint. 

Qtipdcid  yirginem  Mariam  Jpecfat  ,quia  corptis  etm  in  terrli  ejfe  negant,it- 
dempta,  eficis  occafto  iu&andife  ojfa  ipfimhabere  .  .Alioqui  eos  fuafuros  fuijfe  arbi- 
tror,corpiii  ei  tant^fuijfe  magnitudinii,vtfarcophagum  mille  cadauerum  implere  pojfet, 
C£tcrum,quodintotocorpore  negabatur,idfibi  vendicaruntincapilln  ^lacic.  Capil- 
lialiquimonJhanturRomdi,  adjHari^fupra  Mineruam.adSaluatorU  in  Hifpania.Ma 
tifcon£ ,  Cluniaci,  Nuceri£,  ad  Sanfloridi,  ad  Saniacquerij ,  ac  plerifque  alijs  in  locvi . 
Locos  autem  annumerare  ybi  lac  o  ilendttur,minime  neceffe  efl .  NuUta  enim  ejfet  ope^ 
rijinii.Nec  enim  vUum  ejl  tamparuum  oppidulum^uUum  tam  vile  cot:nobium,ftue  Mo~ 
nachorum  ,ftue  Monidium ,  vbinon  aliquid  mondretur .  Plw  in  nonnullis,  in  altjs  mi~ 
nui.Non  quodeospuduerit  iacJare fe  plemu  hubere  amphorAsifcd  quia  videbatur  teiHius 
eorumfore  mendacium  ,fi  tantulum  haberent ,  quantum  in  exiguapixtde,  aut  vitrea,aut 
cryfiallinapojfetconttneri-.nerespropiori  afpecfuipateret.  Verumetffanclifim£  Vir~ 
ginimamm£  diilentiores  fuiJfentquamvacc£,aetotovit£fu£  tempore nutrix fuijjet, 
vixtamencu  tantumlacitsrcdderepotuiffent  .Rurfumlibenter  qu£rcrem,quomodo  lac 
iQud,quodhodie  monflratur  vbique,coUigipotuit,vt  in  tcmpns  noftrumferuareturlNe 
minem  eumadeocuriofumfuijfelegtmm  ■  Legiturquidem  paflores  adoraffe  Chrifium: 
Magos  eimunera obtulijjefed  nujquam  legimm  eos  lac  ahfiulijje  loco  pr£mij .  Refert 
Lucas  idquod  Simeon  virginipr^dtxif.pettjjfe  vero  lac  a  Virgine,  non  refert .  Si  tan- 
tum  ho cJj>ecietur,maiore  argumentatione  opm  non  eJi,quo patefat:  quam  alienumfit ab 
omniratione  hocdelirium,  atqueomnifpeciecareat.  Mirumprofecioquod ijln  inmen^. 
temnonvenerit,ei amputarevngues, aliaque  eiufmodi,cumnihil aliud de  eim  corpore 
nancifcipoffentfednon  omniumfortaffe  memores  ejfe  potuerunt. 

C£teraqu£  habereje  iacdant  de  reliquijs  Virgtm,funt  de  eim  farcinls,  aut  fup~ 
peUe£iile .  Primum,  Camutn  efl  qu£dam  interula , qu£  idolum  ejifatu  celebre:  alia  e~ 
tiam.Aquvs,in  Germania.  vndeeas  nadi  fuerint  ,pr£termitto:nam  ccrtifimum  eji 
^poJiolos,C£ter6Jqu€ pios  homines,non  tam  fiolidos  fuijfe ,vt  animum  in  rehm  adeo 
friuotvsoccuparent.  Veritm  injpiciatur  tantummodo  Jorma.acprotinm  cedam,nifiocu~ 
Iti  ipfis  eorum  impudentta  cematur.  Cim^qutsinpompa  circunferturinterula,quam 
ihi  effc  diximin,  appenditurpertic£,  £que  longa,  vt  alba  facerdotalis,  quam  vocant.  ^t~ 

aui,licetvirgo  MariafuiJfetexgigantumprogenie,vixtamenadeo  grandem  interulam 
gejiajfet.  Vt  autemreddaturiUuJh-ior  ,fimul  feruntur  D.Iofcphicaligul£,qu£pue~ 
roprorfmautnano apt£forent .  Vetere  prouerbio  dicitur ,  Mendacem  memoremefje 
oportere,  ne  obliuione  lapfui,infeipfum  impingat.Male  profccio  ohferuata  ab  etifuith^C 
regula,citmdeproportione,  intercaligoiviri^interulamvxoris  conjiituendanon  co~ 
gitarunt.  Nuncexcurranthominescum  fumma  rcligione  exofculatum  tales  reliquioi, 
qu£nullam  onrnino  Jfeciem  veritatu  habent.Pepla duo  tantitmfcio, vnum  Treueris ad 
D.Maximini:  alterum  Ufiiin  Italia.  SedanimaduertiveUem  cuim  tel£fmt,ftmulque 
(tn  eo  tempore  in  ludsa  talis  form£  vfmfuerit.  VeUeetiam  ambo  interfe  conferri.vt  quA 
fitintereafimilitudocerneretur.EfiauteBononi£quoddacimpittaciu.  Qu£retexme 
aliquls,anidcomentitiuejfcputem.ReFpodeo,me  ideexijiimare,quoddc  eo  cingulo,quod 
eJiprati:itedeeoquodefladMari£  MontiJJerrati.Itede  crepidaqu£  ejiapud Saniac 
^uerium:itemdecalceoquiapudSanflQriditeJfef€rtur.QupdfimhileJfetali}td,nemovel 

mediocn 


D  E     R  E  L  I  Q^y  1  i  S,  y^, 

mediocri pvudentia  priditHs  ignorat,talem  piorum  morent  non  fuiJfe,aIceos  ^  c<t 

ligif  coUigendi , quo exijs  retiquids  facerent  :nequeyll.xm  eorum,plufquamquin~ 

venttf^foft  VirpnifdecfJfum,annvs,hahitameJfem€ntionem.  Qnidigitur  maiore 

^ifceptationeopus  eft,acpres  ejfetdubi<t? Quinetiam  hocf.in6li[?im£  Virgini im~ 

ponerCVoluerunt^eamfalicet  ornandifui  ejT*  com^peOendie^Valde  curiofamfuif 

fe :  duos  enim  oflendunt  eius  peCtinesCvnum  Romx,  adMartini:  altsrum  Vtfon- 

tij,ad  Ioann'ti:pr£tereos  quialibietiam  oilendi poffunt.  Nijiidft  Viro-inernfa- 

crofanCia  ludihrit)  hahere,quid  fit  ludibrmnonintelligo.  Necliero  oblitifmtan- 

nuli  fbonfaliorum.Hahetur  enimPerufij:quia  nunc  eummoremferuamm  ^l/t^ir 

infbonfione  facienda  cumlixore,eamdonet  annulo.talem  etiam  eo  temborefuif- 

fe  imaginattfunt..Ac  maiore  inquifitione  negleBa  ,fulchru  ^preciofum  annulii 

inhunc  yfumjlatuerunt:nec  confiderarunt inopiam  inqua  Vir^ofanSliJ?imayi~ 

tam  tranfe<rit.Be^ejiibm  eim  nonnullx, Roms, habentur,ad loannii Laterenfs,ad 

Sarhar£,(id  Mari£fupra  Minerua,adBlaftj:item  ad  S  aluatortf  in  HiJJ/ania.Sal 

tem  fragmenta  qustdamfefe  hahere  iaBant .  .Audiui  etiam  alia  loca  nominarifed 

eorumminimerecordor.  Tantummateriam^^/eJiiuminf^icioporteret^qiiofalfitM 

deprehendatur.Ipfts enimyifum ejl,tamfacile ejfe  Virginemfuoarbitrioyejlire, 

quam  tdola  fua,quthu4  fuhinde  nouos  ornatmjingunt. 

Superefiytde  imaginibia  loquamur:nondel>ulgarihui,feddeijs  qu£pr£terc£- 

teras  fingulari aliqua dote,commendantur.Imponunt  autemLuc£,ipfum  quatuor 

Rom^depinxijfe :  in eo  loco  ybinunc  templum efi  Marie,qu£yocatur  Inuiolata. 

Quarum-\ina  tUic infacrario  monflratur.eamque deuotionifuApntaiunt^aptauttj 

cumamulo  quo  lofeph  eamfibtdeJfonderat.^ltera,oJtenditurRom<t,  adMarix 

Nou£,qiifmetiain  aLucaTroade  effiClam fentnv.ac poftea iUuc  ab^ngeloim- 

portaia.Teytia,adMari£quedicitur^ra  coeli.ea  forma  qua  prope crucem  erat. 

Verum,ad.Auguftni,pr£ctpuaomniu  feha  bere  iaBant:naftfides  ipfts  adhiheatur, 

ea  ejiquam  Lucoifecu  perpetuo gerebav.ita yt eam  infepuichro  fuo defodi^olue 

rif .  Ohfecro  ,quanta  h^c  blajphemia  ej},ex  facrofando  DeiEuangeliJia,nefarium 

idololatram  efftngere?  Qutdl/ero  habent  color'u,quo  Lucam  piCioremfuiffe  perfua- 

deantlPaultK  qutdeipfummedicU  "yocat.Pingedtyero  artemlindetjit  afftnxerint, 

prorftti  ionoro.Quodfiyerum  effet^hocartijicio-yfum  effe,nihilo  tamen  yeriftmi 

Ituifuertt  ipfumliirginem Mariam ,quam  Iouem,aut  Venerem,aliudue idolupin. 

o-treyoluiffe .  Nonfuit  certe  tunc  inmore  Chriilianu idolahahere,neclonp-opo{i 

temporeiil/fui  inualuit, donec Eccleftafuperjitttonibui  corrupta  efi.  Rurfum re- 

fertifunt  omnes  orhts  angult  imaginibni,quai  a  Luca  depiCias  effeferunfri>eluti  C* 

meraci,acpierifque  alijs  in  locu.Sedqualt  J^eciei  Tam  doneiia ,  ac  ft  quis  impudi- 

camfoeminamdcpingeret.  Sic  eosexcuauit  Deta  ,ytnonm.itorfueritin  ipjis, 

qukm inhefiijs  mutti  confideratio .  Quanquam  haud  tta  mirum  mihiyideatury 

quod  Luc£  Virg.ni.':  tmagtnes  attribuerint  ,citm  idem  fimiltter  Ieremi£  aufjint  tm- 

ponere.Cuittstmpudentia  tefliieflPutem  .Auernorum.Iamiam,yt  arbitror,mi-t 

feros  homines  oculos  reciudere,ac  rem  tam  perj^icuam  cernere  tempmfuerit .  De 

Jofephodtcere omttto  icuittsnonnuUi  crepidoihabent^ytTreuerii  incoenobioSi- 

tueoMCalij  caligoi^yt  iam  dtximtti,  alij  offa  :fedexempl»m  quodiamprotulimi- 

hifufftcitmo  tantajioliditas  detegatur. 

-  -       -  -  ^^  ^ 


49f  A  D  M  ONI  TlO 

Hic D .Michaelem  fuhiun^am,yt  Virginem  Mariacomitetur.Egoyerb  lo-. 

caril>idebor,ft  de^ngeli  reliquijs  recitem.Comoedt  enim  ^  hiflriones  ipfihxc irri 

ferunt  ifednopropterea  defieriit  impoflores  monacht  ^  ficrijici populitfcribfal- 

lere.CarCifJfonefes  entm iaCiant fe  eim  haber  e  reliqutiu-.fimiltter  (^  Turonefes ,ad 

Juliani.^d magniyerb Michaelt^,qui peregriri.ori*confluxuadeo  frequms  cfl,o- 

flendnureimfica  ,pugiorti  fnterilt perftmiU-atqi  ettam  clypetis  ei  lialde accomo- 

d.tttts.Efl  enimfimilk  cucurbitultfxreti  quxfrmu  equorum  afftgi  folet.Nemo  bro~ 

feclo  eflhominum,aut  etiam>nultcrcularum,tamhebes,cuiquamrtdtcuLi  h^cfint, 

non pateat.Sed  quia  fubreli^tonlsyelo  teCtafunt  h^c mend.tcia,Deum  ^ ^„^g 

los  irridere ,malum  nor^liidctur.^t  ohijcient,Scnpturti  teflatum  eJfe,Mtchaelem 

pugnaffe  aduerftfs  Diabo[t1.Verum,fi  enfe  ytncendui  effet  Dtaboltis,yalidiore  ^ 

acutiore  opmforet^quam  lUeftt.Suntne  adeb  belluim,yt  exifhtment,bellum  quod 

tum  .Angeli,tum  fldelesgerunt aduerfm  Dtabolos,carn<ile effe,atquefi:ps  ^ rnu~ 

cronibns  confici^Verum  iUud cflquod ab initiodtxi, mundum  tdegre^tt  commeri- 

tum  ejfcp^ithelluina  hacfluptdttate feduceretur.cum  adeo peruerfa  haccupidttatc 

jlagraret ,idoLi  ^  imaguncuiu  Dei yiui  loco  adorandiiPi/rtdique  co.iceruandt. 

Vt  ordinemferue,nu6,nunc  de  loartne  Bapttila  traCiandum  efi-.qui  iuxta  hi- 
Jioriam  luangelij  ,ideflyeritatem  Dei,poflquiicapite  plexus  effet,a.difcipuLpsfutt- 
humatiis efl.Thecdorttm  refertfepulchrum  eiii4,qHoderat  Sebaflx,  Syrix  oppido 
aliquanto pofleatempore ab Ethntcts apertum,off4 fuijfe exufla,  ^  cineres  mtte- 
rem  J^arfu  -T arnetfi  addit  'Eufebm,lerofolymtta7iOs  qu^^jdafupenieniffe^quiclam 
inde  aLiquid fuhripuerunt,0*  tulerunt  .Antiochtam:quodpoflea.y4thanafl'.us  intrn, 
rnuruminchfit.Caput^^erbjSo-xjimenus fcripftt  aThcodofto  Imperatore  Conflanti 
nopolim  deiatimfutffe.  Quamobrcm,ytyeteres  hi^ori£teflantur,totum corpm 
dempto  capite ,exHftu  fuit:ac  perierunt  cffa  <(^  ctneres  ormes.pr^cter  exi^ua  quan- 
dam portionem,qii£clam  ab  heremitn  lerofolymitani^fuljrepta  efl.Nuncqutdeeo 
ex'ent  'yidendumt^mbianifefactem habere glori.tntur:^ in  Ltrua,quam  oflen- 
dunt,yulnn5  app.tret,quod Hcrodiadem  cultro  tnfltxiffe  dtcunt.  Sedrepuo-nant  la 
anntf.AngeL.ct  tncoU,atqiie e.tndem partem oflendut.Rc^iquuml/erb capitti/iem- 
fe  afrome  ad ceriiicemyfque,  erat  quondam  in. Rhodotnuncyero  ,yt  arbitror,in 
Melita.Saltem  eiu^s ordtnis  fratres  fimularunt  fibi  a  Turcafuijfe reddttii.Occiput 
efl  Nemorofi.Cerebrii,Nouij R.tntrouienfis.Sednihilominu-s ad loanrm  M irten- 
ni  pars  capitn  habetur.Efl  etiameius  mandtbula  Vefontione  adloannts  Matoris. 
^lterapars  efl  LutetiA^ad  loannts  L.iteranenfls  ,i!!^extremu  auncuU  adSanfloridi 
in.Aruerni.t:frons  yerb  ^  capilli,in  HiifaniaadSaluatorvs.EflcttaNouioduni 
fruflit  aliquod,quodmagniflco  apparatu  oSiendtfolet.  Quxdam  eti it  pars ,qualis ett 

fit  ignoro,Luc£habetur.Hig,ccine  ttafuntlNunc  eatur  Romam:^tn  Sylueflricoe- 
nohto  integrum  loannts  caput  ejfe  audtctur.Fingunt  Poetdi  quondamtn  Htfbania 
regem,nomine  Geriontm ,fuiffe  tricipttem.Sinoilri  reliquiariifabricatores  idem 
de loinne  Baptifla dtcere pojfent ,id ipfls  ad  luuarula  mcndacta fux^yaldc commo- 
dum effet :  fed cum  nonjit hutc fabulx  locu.s,quaexcufttionelitentur?A^olo autem 
ipfos  adeb  yrgerepvt  qu&r.xmquomodo  fic  mtnutatim  conctfum fuerit  caput  ipfiui^ 
ln  tn  tot^tamqueliarios  locos  diutdipr^fft :  ntc  quomodo  ipfl.mna[{tfint  e  Con- 
fl.tnttnopoL :  flliim  dico  Io.tnnem  monitrumfutffc  oportere,aut  islos  imooilores 
ejfe  impiidentes idum  tot  eitu  capittsfragmenta  odendunt. 

.At, 


D  E     R  E  L  I  Q^V  I  I  S.  f^, 

^t,(juoddeterius  eJl,SenenJes  fe eitts  hrachium  hahereiaBant.  Qmdyeteri- 

hu  hijiorijs  cmnihus,ytiam  diximm ,repugnat .^t  nihilominus  toleratur  hxc  im~ 

poJiura,imo  etiam  approhatur^l/t  in  ^ntichrjjli  regno  nihtl  cefeturmalum,dum~ 

tnodo populum  in fuper^itione  retineat..Aliam prttterea  fahulam  excotritarunt: 

nempe,cum  eius  corpuiexuJlumfuit,di^itum,quo  ChriJ}ii'monJlrauerat,inteo-rum 

manfffe,  necyllo  modofutjieytolatum  .  Hoc  autemnon folum^^eterihw  htjloriji 

confentaneum  non  eifpnerum  etiam  ex  ipffficilepoteJlcoar^ui.Eifehiw  enim& 

Theodoretus  nominatim  referunt,corpu4  ad  offaVfij  confumptufutffe,citm  Ethni 

ci  ipfum  rapuerut.Nec certe  talis  miraculi  ohltti effcnt,ft  ita  accidtjfet :  nam alio- 

qui  referendiitaliht*tnugts,plm  faiiA  curioffunt.Sedtametfif>oclierumforet,yhi 

(it  digitus  ille  paultfp  er  audiamtn .  Vnus  eji  Vefontione,ad  loannh  M  dgni-.Tholo- 

f£  alim:aliw Lugduni:  alius  Biturigihuf.alnti  Florentix:  alius  adloannisfortuiti 

prope  Matifcone.Hic  nihilaliuddico,  quamquodle^lores  omnesrogatos  lielim, 

ne aduerfus  monittonem  adeo  certam  (<rperf^icua  animum  ohdnrent.ne in  tam  cla  ' 

ra  luce  claudant  oculos,quo  tanquam  in  tenehriifeniperfeducife patiantur.Si  pr£- 

Jijpatores  effent  a  quihws  ttafafcinarentur  oculi  noJiri;ytdi^iti  inl^na  manufex 

ejfe  yiderentur  ,  tameneo  yfque  effemu6  circunJpe6li,ytcautioncmadhiheremus 

aduerfus  impofluram .  Hic  autem  nuUus  efl  ingeniofus  affus .  Tantitm  hoc  agi- 

tur,an credcrel/elimus  D.Ioannu  digttum  effe  Florenti£,  ^  quinque alijs  in  lo- 

ca.ldede  Lugduno ,Biturtoihtts  ^ reltqua .Vel;\t pauctorihus dicam^an^^elimus 

crederefex  dt^itos  nonntftl/numeffe^aitynicum  effe  fex?Deijs  tantumqu£  mi- 

hicngnitafunt^erhafacio :  necduhito,ft  inquirenturdiligenttus , adhuctotidem 

altbi  repertumiri.Capitiicertettlia  adhuc  fragmenta  reperir€ntur,qu£  taurtni ca- 

pitiimao^nitudtnemfuperarent.  Verum ,ne quid prdttermitterent ,jinxerunt,€tiam 

fe eius hahere cineres,  quorum partem  Genu*,  alteram  Rom£ ad loannu Latera- 

nenfts  effe  ferunt .^t  legtmui  eos  peraHra  Jparfos  fuiffe:ac  nihilominui  iaCiantfe 

bonam  eorum  hahere partem,ac  prxfertim  Genuenfes. 

Ntmc  reffant  ea  qu£  proxime  ad corpus aaedunfDieluti  Calceus,  qui Luteti^ 
eSl  apudCartufianos,qui  ante  duodedm  aut  tredecim  annosfuhreptus  fuerat  :fed 
repente  prodijt  recens  altus  .  Etfane  quandiu  fupereruntcalcearij  ,  nondeerunt 
tales  reliqui&.Rom£  ad  loanntf  Lateranenfis,ia{lantfe  eiftshahereciliciu,dequo 
in  Euangelto  nuUaftmetioiniJi  quodrefertur  eumpilu  camelorum  indutumfuiffe: 
"yeftem  tn  ciltcium  conuertereyolhnt.  ibtdem  atuntfe  aram  hahere ,fuper  qua  in 
deferto precahatur :  acfteo  tempore  altaria  exomnioccaflone,^qmuu  inloco 
ertgerefolittfuiffnt.  Mtrumettamquodnihil  deMiffk  celebratione  ei  impo- 
nunt.  ^utnione  efi  enfis,quo  ipji  caput amputatumfuit.  ^quis  in  Germania 
linteum ,  qundfub  ipfo  extenfum  eft  citm  decoUatus  fuit.  Equidem ^'ynde  tanta 
jhicuiatori  comitoi  ,  Ithenterjcireyeltm :  qui  tam  henignus  ei  fuit,ytJolum  car- 
cern  tapetti  Jlerneret ,  citm  liellet  eum  tam  ignomintofo  mortvs  genere  affice- 
re.  Nonne  ahfurd&  jloltdttatis  e^  id comminifci?  Enimueto  ,quomodo  iiln 
adeorum manws peruenerunt?  Quamyertftmile eft eum  a  quo  tnteremptusfuit, 
CiuefateUes  effet,fiue f^iculator,  linteum dedtffe,^  ^laditt  fuum,yt  ex  ijs  fierent 
reliqui£?Ciim  adeo  ahfolutuomni  ex parte reltqutarum  aceruum  cogereyellet,^rn 
uiterpeccartttin  eo,  quod Herodiadncultrti pr£termiferunt,quo  yulnusoculo  eius 
inf.i%erat:pr*terea  omnemfan^uinem  qui  ejfufm  efl,atque  adeo fepukhrum  ipfum^ 


J96  A  D  M  ONITIO 

Veriim  e*o  ipfefalli  pojfe:  nec  enim  fcio ,a.n  alihi pr£cUra  ijii  monilittreperiStur, 
Nunc  brodeant  fuo  ordine ^ bojloli .S ed  (juia multitudo  confufione pJirere pof~ 

fetjdePetro  ^  PaHlo,primum  agemm feparatimideinde  de  c£terii.Romi£funt  eo- 
rum  corpora.DimidiaparsadPetri,altera  adPauli  •  .Atcjue Sylueflru  ea libraffe 
aiuntjyt  diquales^trincjue partes  diftrtbueret.Vtriufque  caput  efi  etiam  Rom£  ad 
Joanii  Lateranenfis.tametfiin  eodetemj^lo^nHS  e  dentibmPetrifcparatim  habea 
tur.Cum  hic  itafint,nontamen  eorii  ojftl/bique  effe  deftnunt.  Vcluti  Pidauij^ma- 
dibulaPetri  hahetur  cumharba.Treuert^^ytriufqs  offapermulta..Argenton£Bitu 
rigum ,P auli humerui .  Sed qulsynquam  jinis  erit  ?  vbicunq;  enim  templa  extant 
ijs  d:cata,ibi etiam funt  eorumreltquix.Si  quales  fint,qu£ratur :  reuocetur  in  me- 
tnoriamquale  fuit cerehellum  D  .P etri ,de quo prim  fum  loquutui,quod erat ad ma~ 
im  altare huiiis ciuitatu- Quemadmodum pumicem  effe compertu  eft,fic  permulta 
reperirentur  aut  eqaorum  ant  canum  offa,qu£  duobu^  htfce.y4poftolis  tribuuntur. 
Corpora,fubfequtmtur  eorum  appendices .^d S aluatori^  in  Hijpania ,crebida 
habetur.  De  cuni^sforma  ^  materta  reJ^onderenequeo.Sed  exiitimandum  hoc 
mercatur£  genm  fimile  ejfijs ,  qui^  P i(U:iij  habentur,qu£  ex  ferico  rafofunt,^ 
aurofe^mentat£.EnytJplendide  ornaturpoil mortemPvtpaupertadn  quayitam 
vgit,ftrci.ttur.  Quoniam  huiufce  temporu  epfcopi,dum pontijicalem  maieftatem 
repr£fentant,ita  laute  yeftiuntur,dero^.tre  fibil/tderemur^po^olorum dimita 
ti,ntfitdem  ipfts  ajftngerent  .  Piclores  quidem  imagunculas  ejfingere poffnnt fuo 
arbitratu,ipfas  inaurando  pnariofque  a  capite  adcalcem  adhibcndo  ornatiisideinde 
nomenPetri  aut  Pault,aut  quale  tpjis  ■vifum  efl trthuendo  ifed non  ignoraturauo 
"veftiumgcnere  inhoc  mundofuerint  indutiihaud alio fcilicet  quam  inopes  homi- 
nes.EflettaRom£  epifcopalticathedra  Petri,cum  veJleftcerdotaliadMiffam  ce- 
lehranda. Quaftl/erh  eo  tepore  epifcopi  thronos  hahuerint  in  quibm federent!.At 
eorumpottm  ojficiumfuit  docere,confolari,exhortari,^puhlice  &priuatim,ac 
"^er^  humilitatvi  exemplri pr^bere grcgi fuo:no  fepopulo  adorandos  oflentare ,ft- 
cuti  noflri  temporis  pr^fules  facerefolent .  Quod  adyefi:cm  Mijfaria  attinet  ,non- 
dum  introduCimerat  mos  ille,hiftrionum  inmoremfe  laruandi :  nec  entm  inEccte 
Jiajicutt  nunc,agebantur  fabuU.  I taque ,yt  P etrum  M  ijfaria  ~)>efie  indutufuiffe 

frohet,pritpsipfum,faceydotumPaptflicorummore,cumDeumcolerei>clIet,hiJ}rio 
nem  egiffe  comonflrjtndum  foret.Miffariam  quideyefiemei  tribuere potuerunt, 
cum  etiaaltare  ipfi  afitgnarint.fedneutru  eorum plm  altero  colorts  habet.Quales 
tunc  Miff£  celehrabantur ,ignotunon efi.N am  .ApoJ}oli,fuo  tepore ,< aenam  Do- 
mini  tantum  cclehrabant,cui altareneccffartiinonjutt. Qmln  bellua  eJfetMiffa, 
omnino  ignorahatur:ncc  multo  pojl  1  epore f( itum  eJl.HtncpcrJpicuum eos,dumre 
liquiis fuof fabricati  funt,neminem fibi  aduerfaturu  crcdidijfe.cum  ita  impudenter 
ac  diffolute  auji Jint mentiri. Quanqua  nec  dealtari  tjlo  interfeconueniant.Ro- 
mani enimidfe  habere  aJfirmant.Ptfani  itidemipfum  monjlrant,  infuhurhio quod 
admareyergit.Vt autem^ndtque lucrii coUigerent ,gladium quo  aurts  Malcho ah- 
fciffa  efl ,minime pr£termiferunt ..Acfi  lepidum  altquod monile ^  reltquiariodi- 
gnumforet!.At  yeropedum  eim  omifcram,quod Lutctu  monflratur,adStcphani 
cui  afaxtinomenen:,quodtantt£fitmandumeft,quantiautaltare,autyefttsMif- 
fatica:eadem  enim  eft  ratio.  Eim  autem  fcipio,plws  aliquanto  fjectet  habet: 
nam  exiftimandum  ejl,talt  ipfum  baculo  armatumfuiffe,dumiterfaciebat:fed 

dtflur.. 


DE    RELIQ^VIIS:  ^57^ 

dijfftrhant  mnia,dum tpji  interfe  conuenire non  poffunt.Colomenfes  enim  apud 
fe  effe  confianterajjeuerant:  fimiliter  ^  Treueri.Ita  dumfe  inuicem  medacij  ar- 
guunt,magnam  occaftonepr^hentyl/fMrifquefides  derogetur.  De  cathena  Petri, 

qua  ltgatutfuit,dicere  omitto.Ea  oQenditur  Romx,jin£deipfins.Item,d€  columna, 
fuperqua  capite truncatus  esl:quxmonJ}ratur  ad^najlafij.    Tantum  leClorihus 

cogitandnm relinquo ,ynde  accepta  ejl  cathena  iUa,ytex  ipfa  fierent  reliqui^.I- 

temPftrumeo  tcmporefupercolumnhfupplicia  de  hominihmfumerentur. 

Nunc  de  c£terii^poJlolti  ynatraClahimta ,quo citiusa,hfoluamm.^c  pri- 

mumrecitahimuipiihiintegrafint  eorum  corpora:litytriufquefa{la  interfe  com- 
paratione,quid  certi  ex  eorum  diClU  coUigi  poflit,iudicetur.  Nemo  tgnoratTho^ 
hfxtes  exiiiim.irefe  ex  tjs  hahtre  fex.nempe  lacohi  maiorti,  .Andre£,Iacohi  mi- 
mrU,Philippi,SimOn'ti,&*  lud^.Patauij  eli  corpus  Matthi£.SaLerni  corpusMat- 
th£i.Ortonn£liero,Thom£-NeapoU,autcircaeamregionem,Bartholom£i.Nunc 
qui  eorum  duo  aut  tria  corpora  hahuerint,animaduertamus.  ^ndreas  enim,Mel- 
phk,alterumhahet  corpus.Philipptts  ^  lacohus  mtnor,yterque  alterucorpm  Ro- 
fn£,ad  fan£ios .Apojlolos.  Simo  (^  ludas  itidem,ad Petri.Bartholomdm etia Ro 
ni£  in  adeipJidicata.En  igiturfex  quihus  hinaftnguhifmt  corpora.^tque etiam 
audarij  loco  Pifts  oflenditur  peUts  Bartholom£i .  Mattht^  tamen  reliquos  omnes 
csuperafEji enim  ipftRom£ corptii  adMari£ maions.eji ^ tertiu  TreuerU.Pr£- 
terea  ipfi  efl  aliudfeparatim  caput,^  hrachiumfeparacim,idque  etiamRom£.Fru 
Jlayero  qu^de^ndrea  hic  atque lUtc  hahetur,dimidiafaltem  ex parte  jd copen- 
fxnv.R  om£  enim,adPetri,efl  ei  capuf.ad  Grifogoni,eft  humertts:ad  Euji-athif  ,co- 
fa:adSpiritus,hrachiii:adBlafij,parsqu£damalia.^quiiS€Xtijs,pesynm.Exijs 
ftmul  coniun{lii,jientdu£quartan£corporiipartes ,  modo  £qua  proportione  aptari 
interfepofint.Vt  autemPifis  Bartholom^uireliquit  peUefic  (^  alteram  manum: 
Treueris,nef(ti)  quod aliud memhrum:Frenii  ,digitu:Rom£  etiam ,adB arhar£,qu£~ 
damali£extant eitti  reliqui£.Itaquenon adeo  efl  inops,quinahundet.C£terunort 
funt  tant£  copi£.S  ingulu  tamen  adhuc  aliquodfrujlum  .thundat.Efi  enim  Philip- 
fo ptslinm  Rom£,ad S ancios K/4poJiolos:atque  etiam, adBarhar£  nefcio  quidrc- 
liquiarum.P r£terea  ettam  Treuerii.  In  poflremis  duohus  hijce  templis,Iacohum 
hahet pro  focio.cui fimiliter  eji  caput  adPetri ,  ^  hrachium  ynuas  ad  Grifogoni: 
item  alterum  adfan^os  ^poflolos.Matthiui  ^  Thomiu  pauperiorei  CAterts  re- 
Jiiterunt.  lUeenim,pr£tercorpus,nihtlhahet:nifioffa  qu£damTreuerts ,  ^  hra- 
chium  Romxad  MarceUt ,  ^  caput  adNicolai :  ntjiforte  mihi aliquidexciderit, 
^uod fieri potuit .  Quisenitn  intantaahyjfo  non  ohturhetur? 

Quia  inchronicis  fuiscorpus  loannis  Euangelijl^  euanuijfe  copcriunt,fmul 
atque  humi  defoffum  fuerav.etm  offa  proferre  minime  potuerunt.fedytquodea  tn 
fartedeerat ,fuppleret aha ratione,irrueruttneimfarcinai..Acprimum  eis  in  men 
tem  yenitcalixin  quoyenenuhihtt,cum a Domittano danatm effet:f<;d quia  dudt 
ciuitates  eumapudfe  effe  yoLuerunt:  aut  credcndum  omnino^quod  .Akhumifl^ 
aiunt  de  multipLicattone.aut  ifli,  cum  caLicefuo,  mundum  l..dthrio  hahuerut.  Vnus 
€jiBononi£:aLter  Rom^M  loannisLateranenfis.Poficajtunicamcomeyiti  fmt,^ 
cathena  qua conjiriclm  erat , dHytnCim duceretur ah  Ephejo : l/na cum  oratorio, 
yhidum inyincults  ijfet ,precahatur ,  Lihenterfcire,an  tumfahros Lignarios con- 
duxerat,quioratoria  ei  cojiruerent.lte,  quidfamiliaritati  eratChrtflianis,cum 


,j8  A  D  M  O  N  I  T  I  O 

cudodihMpvt  aheti  cathenammncifci  (^  in  reliquiayunt  mmerumcoUocare  pof- 
fent?  Stolidxnimiumfunt  h£c  ludibria:  etiam  ft  ludendt^ puertsfithrefa^ia  effent. 
Sedmonileomnium  lepidtfiimum,eft  duodecimpeBinum  ^foiloUcorum  ,qui  ad 
Mitrl£  Infulan£prope  Lugdunum monilrantur.Puto  quidem  initto  iUicfmffecol 
locatos^l/t  exifttmarentur  ad  duodecimPares  Francix  perttnuiffe:  fedadauda 
poflea  fuit  eorum  dignitas,^  ^pofiolicifaili  funt. 

CAtera  pauciA  expedienda  erunt:  nam  altoqui  nunquam  hanc fyluam  egrede- 
remur  •  Paucn  igitur  recttahimm  qudi  haheantur  reliquis, fan^orum ,  qui  tempore 
Chrifiiyixerunt:dtindeveterumMartyrum,atque  etiamreliquorum.Ex  eo  leiio 
res,quidcenfere  deheant  jiudicahunt  ..Anna  mater^^ir^inK  Mari£,linum  ecorpo^ 
rihm  fm  hahet  .y4pt£,oppido  Prouinci^  :  alterum  ad  Mari£ Inful.tn&,Lugduni. 
Pr£terea  "Vnum  t capitthu^  Treuerii :  alterum  Tureni apud luliacenfes.tertium  in 
oppido  Turinp£,quod  ah  ea  nomcn  hahet .  Omitto  fraovienta  qus.  hahentur pliti 
quam  centum  in  lods,  Inter  c£tera,memini  me  olimpartem quandam  Vrficampi, 
quod  eftccenohium  inagro  Nouiodunenfi,exofculatum  effe:atquetliic  magnare- 
uerentta  colitur.Denique  alterum  hrachtorum  eitts  eflRom£adPauli.  Conflitua- 
tur  hlcfundamentum  atiquod,fifieri  potefl. 

Sequitur deinde La7:jrt*s ,^ Magdakna eiusforor.Isporro  tria  tantuv,  qttod 

fciam,hahet  coipora.Vnum  MafSili£:alteru^ugufioduni:.Aualont  tertium.Ma, 

onaquidem  inter ^uguftodunenfes  ^.Aualonenfes  controuerfta  fuit :  fedma- 

gnvsfumptthus-vltro  citroque faClvs^perindeytrique  quiefcunt,atqtiecaufaeuicla: 

faltem  inpoffef:one  titultperm.tnfre.    Quia  "vero  Magdahna  mtdter  erat,eam 

fratre  inferiorem  effe  oportutt,ide6que duo  tantum  hahuit corpora:qu3rumlinum 

tfl  Vefeli,prope  .Alttfiiodorum:alterum  quod  eftmaiorts  nomini,<,apudSanmaxi- 

minum  oppidum  Prouinct£:vht  caputfeparatu  eft,cum fuo ,N oli  me  tan^eretquod 

fritflum  cer£  efl:ac  tamcn  exiftimatur  nota  effe  Chriiii ,  quam  ei  iratm  tmpref- 

ff,quod  tpfumyellet  atttngere.Nonrefero  reliqutas,tum  oJ?ium,tum  capillorum 

eius  qut  fparfx  fnntptr^yniuerfum  orhem.  Qut  de  hts  omnthus  certt  altquidhn- 

hereyellei : primum  ittqutreret,an La^xarips  ac M artha  ^  Magdalena  etti^foro- 

res,ynquamyenerint  in  Galltam  Euangtlij  pr^dtcandi  caufa.    Nam  ft  legantur 

"yeteres  htfiori£,iudiciumque  ^  ratioadhtheatur,perfhicue  rerneturjiolidtfimam 

omnium  tffe  fahulam,qu£nihilo  pltts  hahet  f^eciei,quam  fi  dtceretur,nuhes  pvitu- 

linof  ptUes  (ffe:^  tamen  certiKtm£  funt  omniumreliqui£.  Vermn ,  etfi  ita  foret , 

annonfatn  eratl/no  corpore  abutiad  tdoloUtriam  nifi exyno,quodyuloo  aiunt, 

Diaholo,duoauttres  crearenturf 

Itidem  coUocarunt  innumero  diuoru  eum  qui  latm  Domini  incruce  tranffo- 
dit,eumque  Longinum  yocarunt,puerili  cei-te errore :nam cum  nomenho:  Gr£cts 
lar^ce.iriumfivnificet,tanqu(tmproprtuml>niti4hominiAnomearripi{erunt.Pnfit(C 
lem  haptiJmum,drio eidederunt corpora:quori*ynum efiMantu£,alteru  adMaridt 
Infulan£,Lugduni.ldem fecerunt  de  Mam,qut  Chriflu,poflquamnatiis  futt,ado 
ratum  ycnerunt.  .Ac  primum  definterunt  eorum  numerum ,ac dixerunt  tresfolitm 
fuiffc .  Qmt  aute  fuertnt,nthtl  Euanoelto  €Xpnmitur:^l/eterum  Dozlorunonnul 
li  quatuordecim fuiffe  ajftrmtirumfvelut «  qut  comentarium  imperfeclum  inMat 
th£umfcripftt,qui  chryfojlomo  trtbui  folet.Deindecitm  Euangelijia  eos  Magos, 
idejlphtlojophos  nomirtet ,tjii  repete  re^iaeis  dignitateftnelilla  ditione  autfuh- 

ditis 


D  E    R  E  L  I  QJV  1  I  S.  559 

Jitif,trihti€runt.Denique nominx  ipjts  dederunt:lini,Balth{tftr.alteri,Melch'tor: 
Xertio,GaJj?ar.Porrovt  impunepernosilliifabulari  ltceat,certifimum  efl  phi~ 
hfophos  illos  in  Orientem  redijjfe.ld  enim  Scrtptura  teftatur.  Nec  alind omnino 
dtcipoteft,quameos lUtC  ohijJfe.Qmeos  illtnc  tranftulit  abeo tepore? Quif  eos  itx 
nouerat,yt  notare pojfet ,quo  reliquias  faceret  ex  eorum  corporibus  ?  Verum,fu~ 
perfedeo:  facio  enimjlulte,  cunt  h^c  adeb  ridicula  coarguo  .Tantlim  dico,Colonie>t 
fesac  Mediolanenfes  litigare  inter  fe  dehere,  qukeafit  habiturm  :  quia^trique 
apudfetffe  contendunt:quod fieri  nequit.  Cumltieonim  jinemceperit,quida?en- 
dum  erit,dij^iciemi*s. 

Interyeteres  Martyres,Dionyftu4efpercelebrtf.Haheturenimprodifcipu~ 
lo  ^poflolorum,(p* primo  Gallorum Euangeltfla .  ob  hanc  dignitatem,plerifque 
in  locti  habentur  eitn  reliqui^:  corpta  tamen  duohm  tantitm  in  locn  inteorttn?  man 
fit:S andionyj^ij  Francidi,^  Rattf^ond.  Quia  Franci  id Jihiyendicabant,  Ratif- 
fonenfes  Romx  litem  mouerunt ,ante  centum,aut  circiter,annos:quihu6corpmfen 
tentia  defnitiua  adtudicatum  fuit,cum  adejfet  legatia  ]^ranci£:ac  perhellum  dtplo- 
tniobtinuerut.  Qui apud  SandtonyJium,quodeJ}inagro  Parifino  ,  dtceret corpm 
illicno  ejfe,Upidthui  ohrueretHV :  qui  liero^negaret  ejfe Ratijj>on(,habereturpro 
h£retico:quiafedi.y^poftoljc£  rehellistfftt.  Itaqueconfulttu^  erit  aheorum  con- 
trouerftti  ahftinere.Confodiant  ,fiyeUnt  fihi  inuicem  oculosificque  nthtl  profciati 
ntjiytdetegant  omniafein  mendacijs  pofita  hahere. 

Stephani  yero  corpm  ita  dijfecuerut,yt  tamen  ftt  integru  Rom£,in  £de  ipfdi^ 
cataicaput  .y4reUtA:oJfiplits  quam  ducenttiin  locti..y^tque'\t  oftenderetje  ijs  con~ 
fenttre  qui  ipfum  inttrfccerunt,conJtCrarunt etiam  iipides,qutbm  trucidatitsfuit. 
QuAreturforfan')/^  repertri potuettit ,quomodo  eoinaC\i funt,qua  liia^e  quorum 
mantbu-s.ReJjfondeo  hreutter,fluLtaeffe hancqu£flione.  vbique entmreperiuntur 
plices ,  neque  magno  conflaf^i  e^ura.F  Lorenti£  ,.y4relat£  apud  .Attguflinienfes  ,Vi 
gani in ^quitama . Quifqtiis ocuLos  cLaudere,aut omnife  intelligentia priuarelio- 
let,credet  eos  ipfos  ejfe  lapides,quibtts  Stephanm  obrutm  efl  :  qui  yerl)  reparum~ 
per  expendet,rifurn4  efl..Ac  certe  Carmeitt£  Pidautenfes  a  quatuordecim  annts, 
"ynum repererunt ,cui id  ajlignarunt munem^l/t parientibm adejfe,eafque angort- 
hm  leuare  pojfet.  Domintcani,qutbmcofta  MargaretX  deflinatahuic  eidem  y~ 
fui  fuhreptafuerat,magnam  aduerfui  eos  litem  mouerum:^  aduerJUs  talem  impo- 
fluram  yoctferabantur-fedtUi  tandem  fortiter  ohftflendo  fuperarunt. 

De  innocentihm(quos  yocant)filere propemodum  flatueranr.quia  tametfleo~ 

vuml/elut  exercitum  coUigerem  ,ftmper  tamen  ohijcerent  id  cum  hifloria  nonpu- 

gnare,qua  eorunumeruipr^JinitM  non  efl.De  muLtitudine  igiturdictre  omittam. 

Tantumolferuetur,nuUamtJfefere  regionem  intoto  orhe,lihi  non  altquls  extet. 

Nunc qu£ro:quomodo  tam  Longo  poflea  temporii  interuaUo^repertafaerunt  eoriofi 

fepulchra  :cum  profanClis  non  Ijaherentur ,dum  Herodes  ipfos  tnterfcit  ? Deinde 

quandoalLatifunt^Nthtl  aLiudpoJfunt  reflondere.quam  id quingentis aut fexcen- 

tu  pofl  eorum  mortem  anniifaCium  ejfe.  ludtcent  imperitijiimi  omniutdtot£  quid 

€ueniet,fifides  tam  abfurdis  delirijs  haheatur..Ad  l:£c  tametfiforte  ah  aliquo  rtper- 

tifutjfent,qui  Jieri poffet^t pLura  eorum  corpora importarentur in  GalLtam,Ger 

maniam,ItaLiamP\/t  tnteryrhes  adeo  inter  fe  remotas  dtflribuerenturiHanc  igi- 

tur  faifitatem ,tanquam  perJJiicuamjO*  conuiclam  rcLinquo. 

EE 


^09  A  DM  ONIT  I  O 

..    Quoniam  Ltturentius  inyeterum  Martyrum  numero  efi,hic  locum  ipfntj^i- 
mdibimips .Httud eciuidem fcio  corpm  ipfim flufquamlino  in  loco  eJfe:RomAlitde~    i 
licet,in£deei dicatatfed^tn plenum  citrnu  eitts  ejfe  feorfum  hahetur.    Ittmam-    ' 
full£du£:quarum  alterafanguiniseiia plena  eftytltera  adipts.Item,in  dide  cui  Px 
Iti-hemdi cognomen  eil ,  brachium  ^  ojfa  :  adSylueItriali<£  reliquKe.     Veriimfi 
omnia  offa  coUigerentur  ,QU£in  GalliafoJummonflrantur,  duo  hauddubitcor- 
forafuispartibui  abfoluta  ejfici pojfent  .  Efipr^terea  craticula  ,fuper  quaajjus 
fuit:tametfiPalif^erna  illa,de qua iam locutifumtts,  fragmentum  eiui quoddam 
fe  habere  ia£iet.  Qupd  ad  craticulam  attinet  ,adhuc  condonaremifedfunt  alt&  relt- 
quix. nimium  notabtles ,qutts mihi nefas  ejfet  reticere.    Veluti carboncs  qui  ofien- 
dunturadEudathij.    Item,  mappa  qua  ^ngelus  ei  corpus  abflerfit .  Cum  ttaque 
ifli  ad  excoo-itanda  eiufnodi  deltria,otio  abufijinty^ytmundo  tmponerent :  qui 
hanc admonitionemyiderint,  ottumfibifumant  ad hac confderanda,  quo  fbipro- 
(hiciantaccaueantneftcinpofterumimdeantur.  Exeadem  ojficinaprodijt  dal- 
matica,qux  etiam  R  oms.  ad  Barbar&  monflratur.quia  Laurenttum  D  iaconumfutf 
fe  audtebant,  exiflimarunt  eum  ijfdem  indumentti  ornatum  fuijfe,  quibus  eorum 
Diaconifefetranjformantj  dum  in  Mtjfaperfonam fuam  agere  'Volunt.    Verum, 
lono-e  altudmunus tn  Chrtiliana  Eccltfta  fuit ,  quam  fit  hodie  in  Fapatu.  .yitque 
adzerendampauperum  curam,dtfiribuendafque  eleemofynas  creabantur  Diaconi, 
nonad  hifirtontcos  ludosagendos :  itaque  dalmaticps  aut fimilibus  laruis  ,minime 
obus  habebant. 

Laurentio,GeruaJium  ^  Protaftum  adiungemtts,quorumfepulchrum  Medio- 
lanirepertumfuit^mbrofijtemporcl/tipfetefiatur.SimiliterHieronymus^^u- 
vuflinus,^  plerique  alij:lta  Mediolanenfes  etiamnumfibieorum  corpora  yen- 
dtcant.Sunt  nihilomintts  Brifaci  in  Germania:ac  Vefontione,in parochia  qu£  D . 
Petro  dicata  efi :pr£ter infnitafrufia ,  qus.  yarijs  in  tcmpli^Jparfafunt :  adeo^t . 
neceffartu  ftt ,quatuor  adminimum  ftngulu  fuiffe  corpora-aut  offa  abijciendafunt, 
au&  falfi  &*  mendacitereorum  nomine  infcrtbuntur. 

QuiaSebafiiano curand^pefltsmuntistribuerunt ,  eofaClumefl^l/t maioreith 
pretio  fuerit,omnefqueliehementius  illum  appetiuerint  .  Ejfecithinc  exifiimatio, 
ytin  quatuor  corpora multipltcaretur.quoruynuefi  Romdi ad Laurentij ,  alterum 
SueRtone ,terttumPiligni ,  apud ^rmoricos  ,quartum  prope  Narbonam,  infolo 
eiusnatali.  Hahet pr&terea  capitaduori/num Romd,  adPetri^alterum  Tholojfea^ 
pud  D ominicanos .  S edconcauafunt,fi.Andegauenfibu4  Francifcanu  fdes  adhihe- 
tur.qui  cerebrumfe  hahere  ta£iant .  Quinetiam  Dominicani .Andegauenfes  bra- 

chiumynumhabet.EfietiamaliudTholoJf(eadSaturnini:artudCafedeiin.y4riter 
nia'-i liud  M onfbrifonn£  Foreflanorum:  prster  rninuta  frufia  qudt.  in^arijs  tem- 
plti  habentur .  Sed  citm  bene  expenfa  fuerint omnia  ,diuineturyhi fit  corpus Se- 
bafiiani.Verum,neque  his contentt,exfagittvs  quibws  tranfjixusfuit,reliquiasfe- 
cerunt :  quaruml/na  monflratur  Lambefci  mProuincia:  alteraPi£lauij,apud^u- 
gufiinienfes  :alidt,hic  atque  illic  Jparfs  funt.HtncperJj>icitureosfiatuiJfe,nun- 
quam  defuis  tmpofturvs rationtm  reddere. 

Eadem ratio  in.Antoniol/aluitadmultiplicandas eiut  reliquias . Quod enim 
rttpvtfin<funt,iracudus  ac perniciofusjitalit  incedateos  quibus tndignatur,hac  o- 
pnioneJeformidabilereddit.Exeaformidinemtaefifuperfiitio,quxdefyderium 

corpof' 


D  E   R  E  L  I  Q^V  1 1  S.  ^ai 

corporU  eitcs  hahendi ,  commodi  atufi,cxxcuit .  ideo  ^yelaten^t  ciuittn  multum 
diuqueliti^auitcum  ^ntonianis  Viennenfihtis-.^venm  exitus  omnino  idemfuit^ 
am  in  tdthtis  controuerfiti  ejfefolet:idefi,omnia  confufa,  mmfere  :  namji  patefec 
cienda  eJfetyeritai,neutros  dquum  tueri conilaret .  ^d  duo  iQa  corporaaccedit 
^genu,(jUodeflapud^u^uJlinienfesHeluianos:yariaitemmembraqu£Bur^i, 
Matifconx,  Diuion^,  Catalumni  ,  Ouronij ,  Vefontione,  hahentur  :pr£terea  que 
paRimferut  impoflores  circunforaneiiquorum  quantitas  haudexigua  efl-En  quid 
fitdamni inferendifamamcoUegtjft: :  namalioqui  honus ille S anClus  iaceretinfe- 
pulchro,aut  negleCltn  tn  aliquo  angulo  Lttuijfet. 

D .p^troniUam omiferam,P etri  fltam-.cui  corpus  integrum  eilRom£  ,  in  a- 
depatrifuo dicata.Item,reliqm£ qusdam  adBarhar£,feorfnm  locat£.^t  nihilo- 
minM  Ccenomani  aliudcorpits  hahent  in  coenobio  Dominicanorum,  quodtUicper- 
celehre  habetur.propterea  qubd  homines fanet  a  febrihus. 

Quia yaris, SanOdifuerunt  nomineSufanns,,haudfat'tifcio,an  eUpropofitum 
fuerit yniu^ corptis dupltcare .  Corptts quideml/num  S ufann£ Rom£  habeturinxde 
ipfidicatataliudTholojfx  . Helen£ , non tam projperefuccej^it : nampr£ter corpm 
quodhtthent  Veneti,nthilaliud  exahundanti  tucrifecit,quam  caput  alterum,quod 
eRColoni£adG€rionii.D.Vrfula,inhoceamfuperat.Primiimcntm,hahetcoyptts, 
adloanrits  .Angelici.deinde  caput  ynum  Colonix.partem  etiam  quandam  apttdDo 
minicanos  Coenomanorum.item  apud Dominicanos  Turonenfes:aliam  etiam  Ber- 
p-erati.De  eitts  fociabu^s^quas yndectmmilia  Virginii  appellantjy^vque  haheri po 
tefi..Ac  certe infigniter  adiutifunt  eo  comento^t  liherittsmentiri  auderent :  nani 
pr£ter  offa  qu£  Coloni^funt,  qti£  onerandU  quadrigu  ccntum  fuJftcerent,nuUa  eft 
ferelirhs  in  tota  Europa,qu£  non  aliquo  in  templo,aut  etiamplurtkis  ijs  ornataftt. 
Si  yulgarium  Sanclorum  lufirattoncm  inctperem,fylHam  ingrederer^ndc  mi- 
hinuUuspateretexittis .  Quamobremexempla aliquot adduceremihi  fujficiet, ex 
quihuspoterit  de  reliqulsferri iudicium.  Pi^auij  du£  funt Eccleji£,qu£  deHiUrif 
corpore  tnterfe  contendunt:nempe  canonici  £dis  ipfi  dicat£,^  monachi  S  eUx.Con 
trouerfia  adhucl/nco  appefa  efi,quoadyifitatiofiat.Interimtdololatr£,duo  'Vnini 
homints  corpora  adorare cogentur.fdclcs  y ero de  corpore  eitn  minimefoUiciti,  ip- 
fumPvbicunquefueritjfinent  quieJcere.D  .porro  Honorati  corptts  eji.Arelat£:e{l 
etiam  InfuU Lyrinorum,prope  .Anttpolim.  .AEgidili^ynum  e  corporthm  fuii  ha- 
hetTholoJfe^alterum  in  oppido  ^quit.xnix,quod ab eittsnomineyocatur.GuiUel- 
tnm  l)eYO,in  coenobio  .Aquitani£,cui  nomen efl D .GuiUclmi  a  deferto:item  in  op- 
tido Holfati£ ^quodyocatur  Ecrichenu,~)ihi etiam  captit feorfum  hahetur.  Quan- 
quam  ei  fit ^  aiiud caput infuburhio  Tureni  I uliacenfium ,  apud  GuiUelmitanos, 
Quiddicade Symphortano ,cuiu4  tamyarijs  in locts^  corptis  ^  ojfa  extant^Simi 
iiter  de  Lupo,  qui  efl.AltiJ?iodori  ,Sensi,Lugdunt ,  eundemque  Geneu£  (^ffi  fi^ge- 
hant?Itidem  de  Ferreolo  :cuim  integrum  corpui  efi  Vtic£  in  .Aquitania,^  Briod£ 
^ruernorum.Saltem  tranfigerent  tnterfe,ne  tam  aperte proderent  mendaciafua:  ' 
(icuticanonici  Treuerenfis ,  cum  Leodtenfihtis  dc  capite  Lamberti.Conuenerunte- 
nimde  ohlationthtn pro  certa  pecuni£  fumma:hac lcge  ne  interim  ipfum  puhlice  o- 
fienderet,ne  prodtgij  loco  tfjet,fi  duabm  tn  ciuitatibta  adeo  yicinU  conjficerentur. 
Verum  idipfum  efi,quodimtio  dixi,nunquameos  exifitmaffeyUum obferuatorem 

EE    • 


goi  A  D  M  O  N  I  T  I  O: 

proditurum ,qui adtantxm impudentiamcoay^uend.tni ,yel  hifcere  auderet. 

Poffet  autem  rogare  quiJj>iam,cjuomodu  iili  reliquiarum  ftrudores,  res  mul  '■ 
taslietertf  Teflamenti,eafqHenotahiles,omiferint :  cum  ahfque  ratione cumula- 
rint  omnia,qu£  ipfis  in  mentemlieniebant,(^  yeluti  flando,quicquid  ipfis  lihehat 
fabricarint.  Huicqtt£{lioni  nihilaliudrefj>ondeo,quamquodeaf  afj)ernati fmt, 
quia  haud  magnam  ex  ipfts^ytilitatemfehahiturosjj^erahinframetfiprorfweaf 
ohliti non  fint .  Rom£  enint  ia£\antfe  offa  hahere  ^hrah^ ,  ifaac^Iacoh  ,  ad 
Maridifupra  Mineruam..y4d  loannis  etiam Lateranenfi^ ,iaC\ant  fe  arcamfoederti, 
cum  "virga  ^aronis,hahere.Et  tamen  eadem  liirga  efl LutetU  adfacri  SaccUr.at- 
que  etiam  Saluatorenfes  inHtfpania  aliquodfragmentum  tenent .  Pr£terea  Bur- 
degalenfesliirgam  D .  Martialts,qu£.  ad Seuerint  moJlratur,eam  ipfim  tffe affe- 
runt,qu£  ^aronisfuit.Videntur  profeclo  ad  xmulationcmDei,  mirac.  Itmnounm 
edereyoluijfe  : nam  cum  eitifytrtutel/trga  inferpentem  conuerfafuertt,ita nunc 
eam  in  tres  yirgas  conuerterunt.Fieri  quidem  pote(l,-vt plerafque alias  eitu gene- 
rts  nugas  haheantfed  yerhum  hoc  attigiffe  fufficiat,quo  patefiat  eos  tamfidelesfe 
in  hac  part:',quamin  c£teriA.pr£(litiffe. 

Nunc  leclores  rogatosl/elim^l/t  idmeminerintquod initio  dixi:nempe,mihi in- 
quifnores  nonfuiffe admanu,qui  omnium  regtonum  ,quarum hic mentionem feci , 
facraria  lujlraret. Quamohrem id quodde reliquijs dixi,nefic aicipiatur quafi in- 
tegrumfit,aut  ahfolutu  inuentarium  earumqu£  reperiri  pnffent.Germankasyr- 
hescirciterfex,pltisminus,folumnominaui-HiJ]}antcastres,quodfcta.Italicaicir 
dterquindecim.GaUtCAftrigtnta,yelquadraginta.Necqi'irquidapudeasreltqu'it$ 
rum  eJl,teneo,ConieCluramigiturfecumynufquifquefaciat,quah<farragoforet, 
fi  reltquiarum  multitudo,  qu£  in  orhe  ChriJlianofunt,  ordtne  defcnheretttr:  in  ifs 
duntaxat  regtonihtts jqu£nolis  notxfunt,^  in  quihus  lierfamur.  Hoc enim  pr£- 
cipue  notandum  ejh,  omnes  reliquiis,qu£in  EuropadeChriJlo^Prcphetiimon- 
Jirantur.etiareperiri  in  Gr£tta,.y4fia,c£terifque  regionihus^Mn  aliqug.  extant  Ec 
clefi£  Chrifiian£.Nunc  qu£ro,rum  Orientalis  Ecclefi£  Chrijliani dicat penes  fe  ha 
hereillaomnia,qus,apudno$effeputamui,quidtn  eare  Jlatui ,aut dejiniri poterit? 
Si  aduerfemur  tpfis,excipientes  hoc  rorpws  allatufutffe  a  mercatorihus,ilIud  a Mo 
nach'u,aliud ah  Epifcopo:parte  fpine£  corondt,,  ah  Imperatore  Coflantinopolttano, 
mjiam  adregem  GaUu:  alteram,  qu^fitam  heUo  :ftcquedejingulii :  ridentes  qua- 
tient  caput.  Qupmodo  dtrimentur  h£  controuerfix?  Eflenim  tn  ancipttihus  caufis 
cxconieClurtsiudicandum.  Hac  ratione femper ohtinehunt. Qu£ enim  fua  ex par- 
teproferunt  jlierifimiliora  funt  ijs,quA  htnc  poterunt  quomodoctinque  ohtendi. 
Hiccerte  nodus difftciliA  adfoluendum,apud  eos  qui  reliqutas  tuerii>olunt. 

Vt  flnemfacia,ledores  ohtejlorper  nomen  Dei,yt ad^Veritatem^interim  dum 
aperte  ipfis  patefit,animum  aduertant,atque  agnofcant  td fingulari  D ei prouiderh 
tia  faC\um  effe:vt qui miferamplehem ita feducere^ioluerunt, adth c£ci fuerint,yt 
de  ohtegendis  mendacijsfuvs  nunquam  cogitanntfedrveluti  Madianit£,ocuhs  con- 
fixii,fecumipfipugnare  caeperint. Quemadmodumyidemus ijlos  interfe heUum  o-e 
rere,ac  mutuofefe argueremendacij.  Quifqutsohj}tnato,ad  yeritatemjhonte im- 
pugnandam,animo  effenoUet ,  etiamft  nondum plane  inteUtgat ,  execrahilem effe 
idolo[atriam,re[iqutas^Uasadorare,qualefcunqueJint,aut-ver£ ^ aut  fa[f£:  ciim 
tamen  fa[fitas  erit  adeo  confficua,  nunquam  ipficordi  erit  yUas  ofcu[an  :  ^ 

qua- 


D  E  R  E  L  I  QJV  1 1  S.  ?o> 

q»alicunque  dntea  religtone  ducltisfuerityomnemearum^u^lumamittet. 

'Hoc  quidemf)r£cipuumforet,ficuti  ab  initio  dixi,Ethmcam  ifiam  confecran 
darumreliquiarumfuperflitionem,internosaholert,quichriflinomenproftemurz 
fiue  ipfx  Chriflifint.fiue  Sanclorum,quo  ex  ipfls  emergat  idoU.Talem  enimpoQu 
tionemacflj>urcttia,nuUo modo  deceretinEccleflatolerari.ld quodantea  rationi- 
hfs  ^  tejlimonijs Scriptur£demonflrauimw.Si  quls  eo  cotentusnon ftt ^'yeterum 
patrum  morem  ^  yfumfleclet,  quofefe  conformct  adeorum  exemplum.permul- 
ti  Patriarch£,Prophet£,Re^es,<tliiquefideles  fuhl/etere  Teflamento  extiterunt. 
Plures  ceremonii.  inflitut^fuerunt  a  Deo  ,  quamhodiea  nohudeceat  ohferuari. 
iluin  etiamfepultura  ipfa,maiorem  tunc,quam  hodte,  apparatum  requirehaf.quo 
forurkfutf  reprafentaret  refurre61ionemgloriofam,qu£  nonduita,  apertii^yerhis^yt 
hodte,reueUta  erat..An  legimui  Sanclos  ynquam  erutosfuijfe  efepulchrls,qHb  ex 
ijs  pueriles  pup£  fierent^..y4n.Ahraham,omniumfideltum  pater,flc  infuhltme  eU^ 
^tuifuit^.Sara  ctiam princeps  inEcclefla  Dei,an  efoffaeduOa  efl^.  N onne  cum  alijs 
San[lis,in  quiete  relt€itfunt'(  .yitque adeb  M ofls  tpfiti6 corpftf,Deiyoluntate  oc^ 
tultatum  fuitiitavt  nunquam potuent  repertri.N onne Sathan  cum^ngelvipvt 
inquit  Iudai,oh eam caufam  contendtt? QttareDominin ipfmremouit a  confpeCiu 
hominuw.Diaholui  yerb  reducere  conatu-s  efl?  Nimirum,  '^tfatentur  omnes,Deus 
populo  ludaico  idoloUtrid  occaflonem  itdimer€COntra,Diahohi6  eamflahilireyo 
luit.  .Atpopulii-5  iUe ,dtcet qui^iam,ad fuperftitionem procliuiserat.  Nc/i^verOy 
qualesfumu^i^Nonne  maiore{i  Chrisliauorum  ,in  hac  parte,  quam  lud^orumper^ 
nerfltas  ?  Qjt,id  in  Ecclefia  l/eteri  aclum  fuerit  animaduertamus .  Fideles  quidem 
Martyrumcorpora  eriperefemper  fluduerunt  ,ne  afervs^auihus  Uniartnturt 
eoquehontfle  fepeltentntftcutide Stephano  t^Ioanne  Baptifia  lcgimus.Veriim, 
ida/ehant , ft conderentur terra , atque  iUtcyfque adrcfurreCtiontf diem quiefcc' 
rent ,  non  "Vf  coUocarentur  in  hominum  conJpeClu ,  qub  omnesfefe  adea  profleme- 
tent.Nunquam  infotlix  h£C  cifccrandi  pompa  inEccleftam  introduclafuit,priuf~ 
auam  euerfa  ^  quafl profanata  fuerint  omnia : partim  flupiditate Pr^fulum  ac 
paflorum,partimauaritia,parttm  quod confuetudini ,qu£  iam  inualuerat ynequi~ 
rent ohft^ere:qubd etiam  populu^ Jhonte deciptl/cUetfanimum  adnugasptieriles, 
potitii  quam  adferam  Dei  adorationcm  adijciendo.  Qmmohremjl quxraturfo- 
lida  huiia  corrupteU  emendatio,  dirui  atque  funditus  enerti  necejfe  foret,quodah 
initio perperam,^  aduerfus  omntm  rationem iniiituttim  fuit .  Qubdflquisadin- 
teUizenttam  i{lam primo  graduperuenire  non  poflit,pcdetenttmfaltem progrej^ 
fum  faciatiac primum  recludat  oculos ,atque  ad difcemendas  reliquiai,cum  ofleren 
tur,tudiciumadhiheat.ldporrb  hduddiflicile  efl  ei  quiattenderelioUt :  nam  inter 
totmendicia  adtoperfliicua  ,quatiafuut  ea  qua,  protuli  ,yhideli?-entHrl/er<s,reh- 
qui&,de  quihus  certi  aliqutd  haheri poflit?Pr£terea,qH£ attigi,pr£  ijs qu£ reflant, 
paucafunt.Quinetiamdii  liheUus hiCexcudehatur,detertto  pr£putto Domint  fum 
admonitu6,dcquo  nuUam  mentionem  feceram  ,quod Hyldefneymi  ofrenditur.Esi 
ttiam  altorumfimtliumqu£daminfinitas  .  Deniqueiyifitatio  longe plura  detege- 
tet,quam  dtci pojitt.Caueatergoynufquifiiue^ne fe inQar  heftiatranfiterfum  ra- 
pi^ in trrorem  adduct  ftnat  ,  nuUarnque  tnterimyiam  cernat  aut  femttam  ,  qua 
tutb  dirigatur.  Memini qu£, ,me  puero ,imagunculis  parochi£  noflr£  fieri  fole- 
iant.   CiimStephani  feflum  appropinquahat ,  omahantur  camifices ,  qui  ipfum 


«04  ,  DE    VITANDIS 

Idpidihm  ohruehantjtumferm  ,  tum  rnonilihus,non  minta  quam  Stephanus  ipfe. 

J.OS  dam  muliercttU  cemehant  ita  ornatof ,  Stephani  Jocios  ejfeexiftimabant. 

JtaqueSua^^inicuiqite  candela  offerehatur.  Quinetiam,idjiehatDiaholo  Mlchae- 

Vu.ldem  accidtt  in reliquijs,  Stc confufa acpermixta  in ijsfunt  omniapvt  Marty^ 

rU  alicuini  offa  haheri  nequeant ,quin periculum  fit  ne  Utronts  autftiris,liel  ettam 

afini-,aut  equi^aut  cants  ojfa  adorentur..ydnnulus  D  .Mari^  aut  peC{en,autcingu- 

lum adorari non poteji,  quin  periculum  jit ,ne  ex  mundofcorti  cuiuT^iam 

aliqutd  adoretur.  Quamohrem caueat apericulo  quiliolet. 

Nemo  enim podhac  ignorantidt  excufationem 

poterit  ohtendere. 


DE   VITAND  IS  SV  PERSTITIONIBVS, 

qux  cura  fynccrafidei  confeflione  pugnanr. 

Libellus  loannis  Caluini. 


E  I  V  s  D  £  M 


E  XCV  S.AT  lO 
Ntcodemos. 


>AD    P  S  EV  D  O- 


philippi  Melanthonu, 

Martini  Buceri, 

P  etri  M  arty  rn  refp  onfa  de  eadem  re . 

Caluiniyltimum rejponfum  cum appendicihu^. 

(Quihus accejiit  rei^onjum Pailorum Ti^urinx. Eccleft^. 


V  L  Tlf<epe  de  mequ£runt,qualiterfegerere  dehant  inter 
Papifiivs  jl/hi  Deum  pure  adorare  tUisnon  Itcet-.quin  potitts  co- 
guntur  multis  ceremonijs  yti,  qudt  aduerfus  Chrifii  doHrinam 
j^ugnant  ,ac  fuperflitiomhttsplenxfunt .  ^dhanc  qu^flionem 
non  effet dijftcilurei^onfio ,  ficum  antmtsfuts prorfus  conjli- 
tutum  haherent,fine  "yUa  repugnantiafequi,  quod  Dominus 
oftendit.Verum ,Jitnefcio  quomodo,yt  maiorpars  hominum, 
pojlquam  dijplicerehoc  "Vel  iUud  Deocognouit,fthinihilominusptrmittat  quod 
Deus  prohihet ..Atque  adeo  in  hac  ipfa  caufaplm  centum  animaduerti,fententiam 
meam nonfecus  rogare,acBaalam conftltu  aDeo  petehat ,  cum  yenire  cuperet  ad 
regemBalach.Siquidem  iamnouerat  profeBionem  iUamDeo  improharineque  ta 
men  definehat petere,ytfihi  cocederetur.S imiliter  ifti,cum iampropemodumcon- 
uiCli  fint  in  futi  ipforum  confctentijs ,  nefas  ejfe profternere  fe  coram  idolu  ,fci- 
fcitantur  tamen  qutdnam  ageredeheant  :nonquo  fuhijctant  aJfe8usfuos  Deo, 
eius  "yerho  acquieJcentes,fedpotittsytfr£num  tUu  laxetur.atquefyt  accepta  refbon 
fione  qu£  ipforum  l/oto  reJj)ondeat,malofuoper  l/anam  adulattoncm  indormtant. 

Dentque 


SVPERSTITIONIBV5.  tfof 

jDenique,ficut  dicit  ET^e^^hieljPuluinaria  quoErunt  adfofiendiifuoi  confcientt.-u,fibique 
perfuaderiyolunt  quodviuant,cumfintin morte. Quja tamen eil officijnodriSyneerum 
yeritatiteflimonium  reddere,dij?tmulare  mihi,autfubterfugere  inte  o-rum  non  efl,quin 
fenfumeude  rebiM  cognitu  ytilihm  exponam  -.prsfertim  cim  ida  me poflulatur.  Veriim, 
^uoniam  inde  manat  tota  difficulta^,  cjuodmagi^  yulgo  fjicciamiti  <juain  er  retineamm  ho 

niinugrMiam,(juamqualiternosDeoapprobemm:momtumyolofidekmynumquenque, 
^  hortorper  Chndinomen ,  ytvimproprijs  affecftbm  afferat,quofe  tradatmobfequiw 
Bomino.Mokdume^  feconijcere  ^  omnesfucufortunu  indifcrimcn^unduminfe 
prouocare,probrt6  ^  infamixfe  exponere  ,cedere  patria,^  in  alienam  regionem  profun 
re,ybi  caredumfit  ijs  commodiS,(jU£  inpatriafuppetebant .  H<ec  yera  effe  fateor:  yerum, 
quid  prtmim  difcendum  efl  infchola  chrij}i,nift  yt  renuntiemm  nobn  ?  Qjwdftqui  tam 
fmt  imbecillo  animo,ytflatuereprotinn6  nequeant ,  quidfbiagendumftt.peto  tamene  fi~ 

l}tadutentur,nefubterfu^iaqu£rant,fubquibnifruiirafeoccultent.Sicenimao-edo,ra~ 
tionesfupputantfne  hoTfite,yt  habet  P  rouerbium :  namfic  tergiuerfando,  non  euadunt 
iudiciu  Dei.  Quinpotim  yidemtn  hocinitiumquaftprimumruins.^radumftitffe  ijs,quife 
a  Deigratia  altenarunt :  nempe,qtiod  cum  yiderentfbinon  effe  tutum  profiteri  coram 
hominibm,fc  chriilieffeferuos  rite  tpfum  cclendo,iuili^  inculpati  cenferi  yclebant, 
citmfe  multis  idololatrijs  poUuerent.Deinde  ,cum  yideret,ne  hoc  quidem  modo,fufpicio- 
nem  omnemfepoffe  yitare,defunfffe  tamen  officiofuoputabat,ytcunquefdefuam  occul 
tam  contineret  ,nec  ytrbo  yno  eam  tefl.irentur:niftforte  cum  amicn  infecretiore  loco  in  ^ 
clufi.Interim,tacitipatiebantur  yeritatem  Dei  conculcari,  ^  quantunuis  oraues  chri- 
Jlo  contumeli£ferent,ncnmodo  nonfe  opponebant,fedpotimpr£fe  ferebant  quendam 
confsnfum:nihil  aiiudprrpofitum  habentes,nifyt  ne  quodpietatisfu^ftmum  darent,yn 
de  Chrtjii.-mi  aonofercntur.  Sedquidtandem  huic  hominum  generi  contio-it,  qui  camn 
frude7nia,hoc  eftmdo  aflu,Deo  (^  mundo  illudere  yolebant?  Domintu  ipfos  in  horri- 
hiles  tenebras paffits  efi  ruere,ac  luce  yeritati6,qua  donati fuerat,eos  priuauit.^dextre 
mum,eos  ^offedtt  Satan.tcincitauitaduerfus  Eccleftam,ytin eam ipfam do6irinam,quam 
€X  Deo  effe  co^uerant,furioff£uirern.Merito  fanh.^Equum  efl  enim,eos,qui  yeri 

tateDeiinmendaciumyertunt,quofeinfuainiquitateabfoLuat,talemfentireyindiciam. 
Qmmobrem,etiafinos  infrmitas  nojira  impedtat,quo  minm  offtcium  noftruimpleamm'.- 
demtis  potius  Domino  gloriam,  miferiam  nojb-amfatendo,  quam  yt  tergiuerfando,qu£- 
ramm  inanes  pr£textm ,  quibm  bti  damnemur.  Exempla  enim  irx.  D  omtni,nos  admonere 
debent,yt  in  eim  timore  ambulcmtn. 

Qujdergo  agpidu  cji-p  rincipib,ne  noffrum  officiuproprio  commodo  metiamur; 
ftc  enim  nunquam  peruenircmm  adyeritatem.  Deinde,  ne  habeamns  omnino  rationeno' 
Jhr.ytquodcarntnoJir£expedit,qu£ramm.Tertto,neadl)ibcammrationenoJ}raminco- 
ftliu,yt  a  pericutis  omnibm  ^  moleflijs  nos  eximamm,fedpendeamm  tottpotim  a  Dei 
prouidentia:nec  dubttemtis  quinfattsfttpotens  adnos  inter  mille  mortes  conferuados  ,quo 
ties  eoufque  yenire  cportuerit.  Sic  agendo,nequac^uam  tonga  confuttatione  opm  habebi- 
mu6/iec diu  diffutandum erit in y.ranque partem ,nunquid cum moleJiia,cum ia8ura bo' 
norum,  cum  yitxperictilo ,  dcbecrnm  Deoparere :  num  incurrerc  debeamus  in  hominum 
offcnftonem,qub  iltim  yoluntatiobfeqitamur.fedcontentieim  mad.ito,fequemurprompto ' 
animo,acftne  h£fitatione,tanquam  certumiter  quodoftendet,cxitttmttli  commendan- 
tes.  H^cfotaratioeft  benein  hoc  negotionos gerendi.  Rcferam  infgne  exemptum, 
^uod  apud  ^uouflinum  extat .    Citm  damnatm  capite  Cyprianm  effet ,  quia  noltet 

£E      4 


.r.0.3 


io(,  t>E     VIT  AN  D  I  S 

iddU intmoUre,dC  'mm ad  fupflkij locum  ndduciui  effet:  ro».ttuifuit, vtv:t£fu£  vcUet 
paycere .  ^deoqiic  ipfe  iudex  eum  feruxre  cupiens  cidmonehxt,  vtdpudfe  comaret.  Ipje 
autem  breuitcr  rcsfondit:  In  re  tdmfxniia  non  effe  cofultittioni  locum.Mortem  hahebat 
br&fcntem  ante  oculos  ■.fedquia  hahibat  fxum  in  animo  ,parendum  effe  mandato  D  omini, 
h&c  co^i^atio,omnip:rpkx!tate  ipfum  lih::rabat.  Itaque  non  ob^upefacftafuit/ion  alter- 
naiiit  dubim-.tantum  abefi ,vt flexinfucrit:  fedptrfiitit  inuicim,in  eo quodfemel c.once^ 
fcrat.Nempe,(juiccjuid  a  Deoflatutum  efl,fixum  effe  dekere  apudnos,rwc  deliberationi 
hominii  effe  fubieciu.PrxcLtrafententia,^  qu£  mcmori£  noftrs,  infculptaeffe  debet.ne 
diabolica  audtcia  deliheremiM  nobifcum ,  an  debeamw  obedire  D  eo  nec  nc:  acfi  correcio- 
res  effemm  voluntatis  eiu-s .  Quodft  nobu  ifludfmimw,vt  dcflecientes  ab  eiia  verbo,itH~ 

£w-3o-3»'  di^ffjr^f  „Qg ipfos,certo noUi imminct m.dediciio,cjU£, dentitiaturperP ropheta  aduerfus  o~ 
mnes,quiconfilia ineunt,^ no exfpiritu  Da:ordiuntur telttn,^ nonexorecita. 

Nunc  vidcndtim  efi,numfic  Dett^  voluntate  fuampatefecerit  inpr^fenti  caufa, 
ytcjuifqulsverbjein^acquiefcere  volet,fciatqttidrc£iumfit.Hacqu£fiionefoluta,fiquis 
refporifareperpat,liti?etaduerftii  Dominum:  ^periculumficiat,  nunqtiid  fuperior in 
hac  litefuttirM  ftt  aduerfu4  tam  validam partem,^  malam  caufamdefendcns. 

Primimnoh:sfuccurrat,Chriflumprimo  fchol£fu£invreffu,omnibui  occinere 

Lnc*.  hoc carmen:  Quemcunque puduerit meicoram hominibm,pudebit  ^ me illttis  coraPa~ 
tre  meo  ^  faTiiis .yd^g^h^-Videmmnonfatvs  effe  Domino,ftquiseum  inttisin  arcano 
cordiS  a^  iofcat:fedipfum  feuere  exigere,vt  externa  quoque  profcj?ione  oflcndamtt^  apud 
homines,nos ipfi^ts  effe  dfciptdos.  Ncc\erb alia  lege  in  regnum  fuum  nos  admittit,  ^ 

R,om.io.  ^p^i^.^^f^^^jJf;ffjy.,ifif)ne.NecenimfallitPaulifententta:Sicutcordecreditur'adiuftitiam, 
fta ore  fieri confeflionem adfalutem .  Quibm  vcrbis ftgnificat non effe verafidem coram 
Dco,quin  conff?ionccorahominibmpariat.Infumma,Dominui  ad  confcfliom  nomi- 
m  fuivocttomnes. Quictiqus fi hincfubducit,altu.magiflrum  qu£rat .Rogabit hic  qui~ 
ffi.t.nunqwdomnes  inpublictiprodire  oporteat.ldego  non  requiro.Nacumffecialnfit 
vocatiOjpublicumdocendimunmjminimhteceJJeefiafinguluivfurpayT.acneconueniret 
quidsm.Proindc  non  iniunn,vtftiggeHum  omnes  confcendant  adfdcmfuamprofitend.t, 
yelin  compitis  eam  vtpromulgent:fedenim  vt quifquepro  vocationefua  add.tndam  Deo 
gloriamfe  comparet.  Porro,quoniam  Dominus  neque  temptps,  neque  locumpr^fxit,  nec 
modumquoufque progredi  nos  velit ,  ego  eti.tm nonpoffum certam in  h^i  lcgem  pr^fige- 
re.  Verum,fe  quifque  fidtliter  impendat  adidpr£fiandum,pr(m  occafio  ^ftculuts  dtbi 
tur: cngitans femper inquo vit£genereverfetur,f^ quidfibidatumfit a  Domino.  Quia 
yerofere adeb  focordes  ^pig>-tfumui,nipfiibindcfiimulemur  adojficium,  memorabi- 
les  iUas  fententia  in  animisfemper  impreffaigeramu6  ,qu£  iubent  nosparatos  effe  adred- 

E6.t.  dendaomnibui  rationeffeiqiuin  nobis  efl,^  qucnque  nofirti  arrepta  proximi  manu,de 
herefancivs  exhortationibui  adducere,quos  pojfumtti  ad  Dominum:  nam  paj^im  taiem  in 
nohvs7^lumprop,tgandiregniDei,talefalutisfratrumfludtum  requirit  Scriptura,vt  ve- 
litnos  toto  conatu  adideniti,nerucfque  omnes  intendcre.Sedquia certa  regulanon  extat 
qu£  doceatqtmifquefiipereflvt  a  Dominopetamu6  omnesprudentiam,vtfciamus  quid- 
mm  expediat.Deinde,ytquifque  proftcultatefibidata,progradu  inteUigenti^,  vitu  o~ 
mnestentet,dCoccaftonesqu£rat  vtriufquepr£ftandi.  Quicquidfit:  imitatio  Chrifli  fit 
Vh\.6<).  nobisfemperprofcopo.  Dcipfo  autemfcriptumefl:Zelm  domustU£  comcditme.  Quo 
Ioia.i2.  indicatur,tantoJlagraffe ardore  defyderij,adconferuandam  DeiEcclcftam,  vtnunqu.im 
conquieiterit,quin  perpetHoinhoc  opmincumberet, Rurfum atidiamus quid dc ijs  spi- 

ricus- 


SVPERSTITIONIBVS.  €oy 

rimfronuntiet,(juiChriQinomenconfitert4ufinonfmt,po^qHaminJpfumcyedide^ 
rant.Nempe  ,qHodmagii  ddexerintoloriam  hominum^quamoloriamDei.Nonne  h£cmi 
fera  <^  nimium  pcruerfa efioptio^vt  homines  Deopneferanturt  Cauendum ero-o,  ne in- 
cidamui  in  huiufmodi  cortdemnationem. 

Sedaliude(l,quodtraciareniicinflituimm.Nempe,cmChrifli.mMrec{eedocfw 
in  Euangelio  ,pofit  citra  Deiojfenfam,dum  inter  Papiila  habitat,  tUorii  morilwfe  ac~ 
commodtre-.hoc  eH^num  M iffe. interefje pofit,^  reltqm  ceremonijs  ccmimicare, qu£ 
iUtcfunt  in  vfu.^tque  yt  anfam  pr£cidamm  omnihm  camllvi,  non  quxrimm  an  difiimuU 
re  malum fitftdan fimulare  altquid ^ pnefeferre ,contraveritatem  liceat ,necne .  Dif- 
fimulatio  committitur,occultando  quodqutf  tn  animo  habet.Simtdatio  vltra  procedif.fin- 
vitenimquodnoneft.Denique,quodeslmentiriverbo,idesifaci[ofimuLre.Iamvthac 
qudiflionem  dtfiniamm,notandum  efl,ficut  duplexhonor  Deo  dcbetur,  yiempefbiriiualu 
cultu4,quiin  cordefltns  efl,i^  adoraiio  exterior.ita  rurfum  dtm  effejfecies  idolobiri^. 
Prior  efl,ciim  homopraua  opinione poUtdt ac  peruertitfj.iritualtm  Dei  cidium.  .^dlte- 
ra,cum  honorcmfoli  Deo  dtbitum^quatm  dc  caufa,vel  adcreaturam  tranjfert,  vel  ad  i- 
mannem.  Incipiamm  ergo  ab  ea  obligatione^quafnmits  obfiricfiDeo,vt  riieipfum  cola- 
mu6.Qu£ritur,fatifnefitDeum  ab  vnoquoquc  clam  agnofci,^intm  in  cordcilltdari 
gloriam  .^tquiplmqutddamanobts  requirit ,  climprxctpit  ytnomen  fuum  geflemm 
tamincorpore noflro,quam tnjfiritu:^  rationem addit,quiavtrumjuefuum  efl.  Qupd 
fihocnoneffetpr£ceptum  ,efl  tamen  eutdenttfima  ratio  ,qudt  idnos  doceatmamcitm 
facroChrtflifanguine  redcmptum  ftt corpiu: quam abfurdum cjfet  coram  idolo  profti- 
tuilCum  templumftt  Spirittisfancii.quam  indignum  eflpoUuitalifacrtlegio!  Ciim  dcfti 
natumfit  adbeatam  immortalitatem  (^j^focietatemgloridi  Dei.minime  conuenit  tamfoe- 
dit macula conTfurcari.Difcamm  ergo,fcuti  animafacra efl  Deo,  ita corpns  eitis  hono- 
rieffedicatum.Paidm,dumtnuehii:urin  fortationem,  hocargumento  vtitur:  Ciim  cor- 
poranoflramembrafmtChrifJi,nunquidfits  cflfieri  membrameretricis? Eadtm  ratione 
dicere poffumm  Clm  corpora no  flra membrafint  chrifli,refcindi mufne  tpfa  ex eim  co- 
munione,^  idolcrumcultuprofinabimm^fProinde,  Dominm,ciimde  ftruts  fiils  loqui- 
tur,hac  notaeos  infignit  iquod nonflexerintgcnucoramBaal ,necofctd.tii  fint  m.inum 
eim  .Poterat  quidcm  dicere,  non  effe  praua  fuperflitione  corruptos,  aut  non  habcre  Baal 
pro  Deo:  veri(m,exprimere  volens,nonfatvs  ideffe,  nominatimdicit,  ne  extemo  quidem 
geflu  cultum  ipfos  exhibere  idoto  .Hac  defcriptionc  annon  admonet  nos  quoque  a  talipol 
lutione  effc  caucndum,fi  ex  eimpopulo  effe  velimm  ?  idipfum  etiamper  lefaiam  docet: 
Viuoego,inquit,mihiflecieturomnegenu: ^ omnU lingua iurahitmthi.  Qufbm  verbis 
indicat,fe  non  altter rite colia  nobts,ntfiexterno  quoquegeftu  ^  corpore,ficut anima, 
ipfum  adoremm.Siqtm  autem  contra  ,fe  coram  imagineproflemat:  annon  ita  eim  m.ticfla, 
tiderogatur^ QutdvolummamplimiNonnedifcrtisverbifprohtbet Lex,ne  quohonore 
idola prcfeqttamur?  Verbum enim  quo  illic  Dominits vtitur,non  tantim prauamfuperfti- 
tioncm  notat  ,fed  impiam  proftnationemglori(£  Dei,quemcunque  infinemffecdet. 

Eft igiturfriuola  cauiUatio,^  qu£nihtl  qu.im pecratum auget: cauftri Deum 
folo  animo  efje  conrentii.  ytdcmm  enim  hocfalfum  effe.  Similiter  caufari,  idololatriaex 
fuperflitione  manare.atque  ita  nonpoffepopctrarinifi  cx  animo .  Vtcunque  enim  qutfbia 
apudfe  idoltirideat,fitamen  honorem  iUtfe  hahcrefimulat,iam  rem  efltranflatx  in  cre- 
Atura,Deiglori£.Vcrum,vtomnecauiUumtoUat:qutdeftquodpofit  qttitfiamhicobte- 
dert^Negahitfepeccare.quiamalononfttantmo.DicetfeDeumviuenteintmexcorde 


ioi  D  E     V  I  T  A  N  D  I  S 

colere,quicqul(lalljf'ic!ant.  Dicet  hocfihi  non  effe  ignotum:  ahomin.itionem  cffe,fiquk 
frecesfms  adidolum  conuertat ,fiquii  inde  auxtUum  expeciet,fiqMf  iUudreuereatur.  Se 
ero-:)  D^um precari:vtcunque facie adimamnem  conuerfin  oret.  Hoc  coloreolim  tenta- 
hant  effuoerc  Corinthij,cum  hoc  ipfum  vitium  reprehederet  in  ipfis  Paului.  phratrioi  e- 
nim,qu£  in  idoloru  honorem  celehrahantur,frequentabant cum alijs:^folennihni  epulis 
intererant .  idne agehantfuperftitione?  Nequaquam  :namPaulm  tanquamexeorum 
perfona,hancexcufationemadducit :  Scimm  idolum  nihil  effe:qukquidde  eo  opintntur 
homines.Scimm-vnum  effe  Deum,^  vnum  Dominum  lefum  Chriftii.  Sedan  idfatif- 
faciehatPaulo?  Quinpotiin  econuerfo  clamat,hoctotumnihileffe ,  cumexemplo  fuo 
jnfrmos  inducant  ad  colenda  idola.  ^nnon  infrmm,qui  te  videt,  inquit,  coghat  idolum 
te  hahereinhonore^.Ergocommoueturtuo  exemplo,vtidolohonoremdcfcrat.  Tuqui- 
demfanam intelltgentiam  in  corde recondttam  hahes-Sedan  conuenit,eumpro quo  chri- 
flm  mortum  efl,propterfciettam  tuamperire^Hac  reFponfione,  normeprMextm  omnes 
reijcit,quthm feplurimi hodie  ohtcgere  conantur?  ^lferim  etiamnum paulo  pbsl lo- 
quitur,clmaddit:  Sicutquiftcrijjcijs  Deicommunicant  ,participesfunt  ver£confecrtt- 
tionvs:ita,qui  fevitiofis  i^pollutvifacrifictjspermifcent  ,indeprofanari .  Nugxfuntjin- 
quit,fi  quvs  ohtendat,  imaginem  nihil  effe  ^  nihilpoffe :  nam  cum  impij  Diaholo  facrif- 
cent,quiciiquefe  tn  taliacfionc  cum  ipfts  mifcet,Diaholofe  adiungit.  ^tqui,ncmopoteji 
fimul  p.irticeps  effe  menfc  Domini,^  menfe  Dxmoniorum .  Nemo  hiherefmulpotefl 
calicem Domini,^  calicem  D£moniorum.  Quicurujue alterumelioit,alteri renmtiat, 
£tftne,fi  hoc  lep-itimum  effet  effug:um,temere  acflultefecijfentfocij  Daniehs,in  mor 
temfe  exponendo.Nonne  ficpoterant  interfepacifci?^lij  quidem  flatua  adorahunt  ,fed 
nos  metihm  in  coeliiere&i,s,Deum  viuenteadorahimiM.Interea,vteuad4mmpericuhfm, 
erimm  inter  alios  ,^fimulahimm  nos  agi:re  quodipfi  agent.^n  tahs  cauillatio  eos  ahfol 
uere cor.tDeopoterat^NuUmputo hoc  dicere audehit. Quidcrgo nohn volumm ? .Ac- 
cufahimiifne  eos  ■3^b'inconfdcr.iti,vtfeconijccretnfornacemardtntem.tluerint,qt{am 
ftmulare  quidpi.im,quod honori Deiderogaret?  ^tqui,  Spirititsfancim  eos  commendat 
in  hac  conflantia.  ohijciet quiffiam,non  omnes  adeo  rohuftos  effe.  Sedquidtum^  nam 
exemplum  eortim  nohi4  ad  imitationemproponitur. 

Vt  adqu£rendu  vitijs  no  flrls  Luchr.ti  ingenioftfumm,quidam  idoneam  folutio- 
nem  hahere fe putant,cum  reTfondent:H£C  qu£  dtximm,omnia  loctim  hahere  in  Genti- 
um  fuperftitionihm,ide6que  ad£tatem  no  flram  trahi  non  dehere:  n.im  Gentiles,  inqui- 
mt ,  peccahant,non tantitm prauu  cercmonioi vfurpando,fedetiam comminifcendofal- 
fos  deos.Itaque  non  ejfe  mirum  dtcunt,fi  Dominm  eorum  rttm  tantopere  execratur.Sed 
Papiflarum  fuperftitiones long^ diucrfamrationehahere  putant :  nam vtcunque  vitia- 
tmfitapudilIoscultmDei,nonaliudtamenintendunt,qu.imDeumadorare.Hocigitttr 
difcrimine  fe  armant,quodillvfnovideturtam9raucmalueffeidololatri£yqu£mme  Dei 
pr£fe  ferat^qukmfiquahoccolore  careat.  Egoautemexaduerjorefpondco :  Simulat- 
_guemundm  Deum  colere  aggreditur  peruerfo  (<^  illicito  ritujam  idolum  adorarc^^jjua- 


iicunquefuco  impietatem  fuam  pino;at.j2  t^icungue  ergo  fuperflitiones  erigunt  aDeoda 
nattvsjrufiru  ajctjciit  hanc  defenJione,fe  in  animo  h.there,  D  eum  colere :  nam  citm  Dett^ 
talem  cultum  neque  nttum  haheat,neque  prohet:Di.tholo,non  ipft  exhihetur.  Qua  ratio- 
ne  dicit  Paulm,  eos  qui  vertermt  gloriam  D  eiin  im.tginem  corruptihilem,creatur£  non 
€reatoriferuijffe.Verum,vt  clarimpateat,  quam  inprmafit  h£C  defenfio,fumamm  ex- 
empla  cxScrtpturt6,qu£pr£fenti  caufx,  conueniant.Serpens  £nem  non  temere  homrinti  li 

hidine 


S  V  P  E  R  S  T  I  T  I  O  N  I  B  V  S.  ^o, 

iidinefibricam  erat/edDcimadatomecfymbolum  modo  erat  beneficij  diuinifedSacra- 
mentum,quod  Chriilufguraret.  Pofieriorxtas  illo  aluticocfit  ad  idololatriam :  neque 
tamen  carehathicahufmjfeciofoprAtextunominU Dei.  Nuncfcireyelim,fiquiHiam 
tunc  Serpentefe  adorarefnxif[et,cjuofe  accommodaretfuperflitio  nipopuliian  effet  ex~ 
cufandiiilNcminemforeputo,quicodemnareduhitet.Vitulwaureni,ciuemfudtt.Aaro, 
annon  in  hocfactus  eratapopulo,yt  Deum  viuentem  repr<erentaret?  Nam  cim  edich.m 

promulgajfet ^aron,vtconuenirent addiemfeiium  deterniDei:  idfme controuerfia ah 
omnihui  receptufuit.Ceremonia  igitur  erat  in  honoreDeierecla.Sedcumperuerfafcret 
acpu^aret  cum  yeritate ,Detts  idololatriaeffepronuntiat.  Siquk  ergv  fmuUffet  fe  con 
fentire,i^prdi,texuiffetDeititulum,fuifetneideoinnoxiti^?  Qmnoneumprotinu^co- 
demnet^Curergo  inftmili  caufanolumtu  culpam  agnofcere  ?  Tantundtm  habendum  efi 
de  yituiii,(juos  lerohoamerexit :  neque  enimprofitehaturje  nouum  Deum  yelle  induce- 
re :  ^uinpotius  prxfeferchatfe  adhxrereDeo  yiueti.Etfane  non  aliudjfe&abat,  nifiyt 

ohuiaretpericulodefeclionvsfiatimquere^ifuihocmodoconferuaret.ldololatrianihil- 
ominm  erat:quia  ritum  inflttuehat  alienum  a  yerho  D  omini,^  eitts  mandato  contrariu. 
Si  quU  illic  immolaffet,  non  excorde,fed  tanttim  in^rattare^ts,fuijfetne  extra  culpam? 
Et/ieftmtis lonvioresjlegimufne quempiam exferuis D ei iUtc vnquam  adoraffe ?  0«/» 
fotiui  kgimus  Deum  fortiter  hocyetuiffe  perfuos  P  rophehts,  tanquamfcelm  execran- 
dum.Vtfinemfaciam:rejj:ondeantmihi,fueritne  templum  Samaritanum  Iouidtcatu,aut 
M^rti?  Scimns  confecratum  fuiffe  Deo  ifrael.Licehatnepropterea,  cuiquampio  illtc  a^ 
dorare?Fatentur omnesjgrauijlimumfuiffefuturum crime,ftquis hocfecijfet.  Quamoh- 
rem,fecundum  htis  rationes  coflituo,nihilomaguifis  effe  idololatriafe  implicare,qu£Dei 
nominefucataftt,quamfiaperta  ejjet,qualesfuerunt  Gentilium. 

^mequam  yltrapergamtis,quiaiam  ofiendimui,idviolatria,etiam  ftcommitta- 
tur  fola  fimtdatione  ,femper  di^licere  Deo,accommodarehanc docfrinamad  tempm 
noilrum  couenit.Si  quis  apud  Turcas  a^at,duhium  non  e{l,quin  faciurmftt  impie  ac  ne- 
fme,fitemplumeorimingreJfm ,eorumfuperfHtionibmcommunicet. Qubdfiquis  tam 
fit  impudens,yt  hoc  excujare  .tuft:  ofiendet  eo  ipfo  ,fe  cor  hahere  omni  timore  Dei  va- 
cuum.H£C  ratio  efl:  Qufadmodum  adoratio,qu£  in  EccleftafideliumDeo  exhibetur,fo- 
lenni6projeJiioefl,quateflamuripfumeffeDetmnofirii,idquepalamapudhomines:ita 
quife  Turch  adiungit  in  folenniadoratione,Deum  verum  abnegat.  idoltm  enim  TurcdS 
colunt  Dei  loco :  ciim  eorum  adoratio  ftt  peruerfa  g^  impia^dem  ftftmpliciter  dicam  de  \ 
P^ifltiJurMmmerito  g^  iniguum cenfeatur,  Multa enim h.-themm inter  nos comunia.  '■ ' 
Etquamlihetmavnumfitdijlidium.multo  tamenpropim  internos  conuenit  ,quamnohis 
coniieniat cum  Turcis.yel oh  hocfolum,  quodah vno  Chrifio  ytrique  nominamur.  vi- 
dendum  efl ergo ,qual'tter ti^  quoufque  hominivere  chrifiiano  iiceatcum  ipfis  comuni- 
care.De  ijs  loquor,quihm  reuelauitDomtnm,quatisahominationihmJcateantPapifiic£ 
ecclefidi.  Qmmagispersficuum  fit  difcrimen ,notare  conuenit,  eorum  qutbm  cultus 
DeiapudPapifi.ti  confijt.p.irtem  effe  exc.ngitatdm ^iiuerftsA  rtnminum^pvnvfiu<  ^y-  /  j~ 
clamareeim  verho-f^eyero  alteram  deprauataaut  vitiatamfuijfe  pofieroruahufu,vt-^-C 
cunque  ah  initio  ortgo  malanon  eJfet.Notandumprxterea  efij^^ajdameffe  ceremoniof,  ff 
qu£  nuUo  modo  excuftri poffunt,quin  apertam  idoiolatriam  contineant.^ljas  verofiul-  — 
tiA  quidem  effe  ^  inepta  :fed  qu£  h  ominem  non  contaminent,nift  in  iUis  ohferuandiA  ac- 
cedat_prauaopinio.  Tertio^notandumefl, quxdam effe iUic impie pr£cepta,qu£ feruari \  ~ 
t4meniibhominefineoffenfaqueant.^liaautemeJfe,qu£feruarinecpofintvUo  modo,  \  ^. 


fK.''»'>»» 


gio  D  E     V  I  T  A  N  D  I  S 

nec  deheat.  Oper£pyetium  nocfl,  mimtdtim ftnguiis j^ecies  excutere.Etts  enim ^tttigif- 
fe  fiijficit:ne  q unputet me  adeo  auflerum  effe  autprmcifi  rigorvi,yt  yelim  in  totu  interdi 
cere  homini  Chriiliuno,ftne  vUa  exceptione,nefe  P  apiilisyllit  in  ceremonia  aut  ohferua- 
tione  accommodet :  neque  enim  mihiquicquam  damnare  propofitum  efl ,  nif  pUne  ma- 
lum,^palamyitiofum.Porrb,quiahocnonpoteJ}liqutdocomprehendi,niftexmpiti,rem 
ipfam,quaiy>  ejl,ante oculosponamm.  Quotidie celehratur Miffa. Qjti pr£alijs  religioft 
yideri  yolut,iUucacceduntHoccine  excufaripoteH^  Quimediocriter  in  Euangdio  pro- 
fecit,non  igwrat  a^ionem  illam  ahominahile  facrilegium  effe.     ^maho.poteflne  quif- 
quamfecoram  idolopronernere,i^eoconfilio,ytomnesputeteum  idfaccreex  animo, 
uuin  ^rauiter  in  eo  deltnquat^Sinullum  in  ea  re  delicium  efl,quidfict  hacfententia  Spiri 
tus:yhiyetatne  commmicemm  op^rihus  infruEtuofts  tenehraru,fedmigi<  redayguamm'^ 
Video  opM  impium  i^^Deo  exofum.Intro  me  ingero  fngo  me  ratuilludhahere.Poftea, 
quafperfri^afrote,negaho  mepeccaffe.  Quidhoc  aliudeft,quam  iacfare  cum  impijs,de 
quihiii  Dauid  loquitur,  faciamiis  quicquid  lihuerit:  Dem  nonyidet?  Sedohtendunt,fe 
non  effe  authores  atiiontf.  Sihiergo  non  effe  imputandum  id,  quodnonpojiint  corrigere. 
R  esiondeo:  M  e  nihil  aliudreprchendcre  in  ipfis,nifi  quodnon  ahflinent  ah  eo,quodma- 
lum  effe  nouerunt :  quinpotini  eofe  implicando ,  contaminant  .  Etfane  non  magno  nego- 
tio  os  illi4  in  hacparte  ohjiruetur. 

In  Miffa  parochiali,midtU  yidctur  aliquanto  pins  efp:  colorls.Tametftenimmul 

tii  iUic  corruptiones  fatetur  ejfc,qu.ts  improhet,quia  tame,eortiopinionf,mnemofynon  eji 

Coens.  Domini,eamfe  itaaccipere  excufant  :proinde,quado  iUucaccedunt^eofeanimo^ 

confilio  yenire,ytmortt/j  Dominirecordcntur.Itanepro  no  ftro  arhitrio  res  tranjjorma- 

him!ts,ytvocemw  tenehras  lucem?ohfecro,quidfimile  hahet  Sacramentua  Domino  in-. 

JiitHtu,cum  hacfarragine  exvarijsfecihns  compofita^Principio,quod  Mijfam  imaginan- 

tur P apifidifacrifciii effe,quodDeo  reconciliet non  tantum  yiuos,fcdetiam  mortuos:  an 

idpro nihilo ducunt? u4nhoc etiam  nihilireputant,quodCanon,qui tanquaprdicipuii Mif 

fe  caput  eji,refcrtu6  efl execrandis  hlaFfhemijs?quod  lUicpro  mortuU^qui  Purgatorio  /- 

metorquetur,precesfunt,quisfcimns  omnino  effc fuperJiitiofiA?  S  i  nihilaliudeffetma- 

li prAter di.iholicuhoc fgmentfi ,quodputant iUic  Chriftu  offerriDeo,vttalt  opereex- 

bienturpeccata  viuorum  i(fr  mortuortim  ,n6nne  iam  idahnegare  eft  Chrtfli  mortem?qu£ 

jnnihiluredigitur,nifiagnofcaturyntcti^perpetuufacrifcium.N6nncetiamhocmo- 

dopr;>fanatur  ftcra  Domini Copna?Du.ts  iflis  poUutiones  certum  efl  nihilom.tgt^s  poffe 

a  M'jfifeparari,quamcaloremah igne. Quifquii lUuc  adparticipandumaccedit,poteJ}ne 

pums  ^  mundiis  effe ,tale opns perpetrando? Hunccine  honorem  DeoPatrinoftro  ha- 

bsmu6?Hanccine gratiam rependtmus  Chrifto  redemptori:vtcum  videamM  talem ytri- 

uue  contumeliam  irrogari,nomodo  non  reclamemm,fedpotiu4  adiungamits  nosfocios  ad 

tantum  nefu ?Etquodpeius  eft,alios  yt  idftciant ,inducimus  noftro  excmpio. 

^n  non  nimi£  impudenti&  efl,excufare  opus  ,quo  D  eus  contumelia  ajficitur,^ 
proximi  impeUuntur  adexitium?  Sequitur  deinde  idololatria,qu£  omnem  impietate  fupe- 
rat:nempe  ,ciim  iUicpantsfruftulum  pro  Deo  adoretur.nec  iam  cenfeatur  pant,s,fed  Deus 
ipfe.  Si CoenaDomini rite iUic adminijlraretur ,  veraiUic effet exhihitio  corporvs  ^Jan 
guinii  Domini:  fednonfequereturpropterea,autfuhftantiampanU  mutatam  effein  cor~ 
pus,autcorpus  fuh  pane  inclufum  latere : nam  ad  hoc  infiituta  efl  Coena,yttn cocium 
nos erigat,non vt detineat in vifihilihui figniA .  Qmnquam  h£C difjutatio  hoc  locofu- 
feruacuaeft.  Qm  enimiure pertmeth^c promifiio ad Miffiim?Hoceflcorpmmcum, 

quod 


SVPERSTITIONIBVS.  «i^ 

quodpro  yolU  tradetur.Vriufquam  enim  lUic  quicquam  Domintts promittat,Sa^ 
cramentum  inter fideles  diilrtbui prAcipit.  idnejit  in  AlijTa? Quin potim e  con~ 
uerfo,facerdos,qu.rfiprtuatum  negotium,  feorfum  confcic,pertndeacffe,  dat* 
opera,excommunicare a  tota  EcclefiayeUet.Putamufne,citm  reli^lo  Chrtfli man 
dato,in  contrartum  tendnnw^tpfum  tenen  ohilriclumnobu-.yt  cum  eoludamuSf 
tanqium  cumpuero^liel  pottfi^s,yteum,tniiarptU,/m  tUuc  iaclemtts  ?  .Adtungit 
deinde  alterum  mandatum,yt  myfterium  hoc  celebremns  in  memoriam  fui,bene~ 
fictum  mortn  fus.  cum  laude frdidtcantes .  Qtfi hoc in Miffa  feri pojlit ,  inqutt 
nuUnmyerhum  inteUi^tturf  Sed infufurrantur  omnia obfcuro murmure ^  inco- 
gnito  .  Pr£tirea,fcrmonemadno5  conttertitDomintts,cumfp-numpanupo>ri~ 
■rendo  ,corporis  fm  communtonem  nobu  poUicetur.In  Miffa  nthti  eft  tale  :fedfa~ 
cerdos  incantat0ium,aut prxjli^iatorum more,fuper panemfujfiatjl/t  eum  arca~ 
no  exorcifmo  incantet.  Q^anti  hocputam^usl/iilere  i  Denique,tant'umabe^,yt 
fitaliqua  ftmilitudo  Ccen£Papiiiic&  cum  facra  Domini  Coena , > r  dtes  a no^e 
non  magtifit diutrfi6.Quo  igiturloco  adorationemhabehimui,qu&  iUicpani  ex- 
hibetur].Annon  cxecrabilem  tdololatriam  effefatehimur^  ^tqueadeo  cra&o~ 
rem,quamyUaynquam  extiterit  inter  Oenttles.Nuncyideamus,qua  confcientia 
fifterefe  lUucauftt  homo  ChriilianM,yt  fealijs  conformet .  Eri^itur  tdolum  in 
huncjinem,ytDei  loco  adoretur  ^  inuocetur.pYofterno  meingenua ,  metUuda- 
dorare profteor:^  reprehendi me nonpatiar  i Quid hocfihi yult  i  Vt nuUa yox 
hominii  audiatur.n  onne  opus  authoremfatii  accufat?  P  roinde,  etiamji  parcant  ha 
mineSjDetts  tamen  non parcet .S i  demitsnihtlaltud  ejfe  mali:  non  yideo  tameny 
quopr£textutegerefepoJ?ttfidelis,quingrauiter  tn  eopeccet .  Nihilomintts  quim 
dam  omnife  rattone  deftitui  yidentes,non  dcfinunt tergiuerfari ;  huiusyel  lUius 
authoritatem  obtendere  noncejfant.  lUe^inquiunt^  non  tamoperedamnat .  Sed 
quid  prodeft,itduerfin  Deumihominum  authoritatem  opponere?Propriiuipforum 
confcientias  teftes  appeUo,annonipfo$  conuidosteneant. 

Quid  er^o  profciunt  tantopere  laborando  ,yt  ab  hominihui  ahfoluan~ 
tur,  quando  coram  Dei  tudicio  rei  funt  \  Verum,  hoc  efi,  quod  dixt  ab  initto, 
multos  fcifcitari ,  non "Vr  quid  redum  fit,teneant  :fed  yt  ref^onfionem  eiiciant 
yoto  Juo^congruentem.  Deus  autem  ,hoc  modo,eorum  hypocrifin  ylctfcitur, 
dum  facit,  'Vr  inueniantquod  quxrunt,  idque  fuo  exitio  .  Veriim,  quia  maium 
Utiits  patet,quam  ha^enus  dixerim ,  quoclarius  innotcfcatres  tota ,  expenda- 
mtts  breuiter,  quid  foleant  facere  fere  omnes  advnum^quiinterPapt^asl/er- 
fantur:  loquordeoptimu  ,qui  pro  carnis  prudentia,dc  retinenda  homtnum^ra- 
tia  cogitant .  Horum ,  inquamyl/nufquifque ,non  taniiim  die  DominiQO  ,ad  a~ 
qu£  bentdiclionem  (^  Mijfam~)ientet,fedfe(iii  quoque  diehui :  quorum  ma~ 
gnapars  ex  fuperftitione  mfiituta  eft .  lUic  tn  honorem  iUtusSanCli,liel  tUi~ 
wSanci£,canecur  Mijfa  .  Taceo  quales  multi  fint  Sandorum  .  Fingamtts  o~ 
mnes  tjfe  .ApoQolos,liel  Prophetas .  Cantturergo  Mijfa  in  honorem  homims 
mortut.Qutdmagti  abominandumx  quamytfacra  DominiCoena  adtaiemabu- 
fum  transferatur  ?  Putamufne  Deum pajfurum ,yt  t.tnt£  poUutiom  ft  obno^ 
xia?Deinde,quales  iUic precationes eduntur?  Impi£jcilictt,^b.laf^hemijs  re~ 
fert£ .  QuaUs  eriteorum excufatio,quiiUiicommuntcantiSuntautem,fii.Htdtx.ii 
fere  omnes . Quottts entm  qutfquefe  excipiet  f  Si  ego  tpfis  aduUn  leltm » an nqn 

IS 


y  i 


tit  DE   y  IT  A  ND  IS 

proditorero yeritath?  Iamliero,ji yxor  ducenda  eil:  clim  fefideles  Deo  ^  Ec~ 

clefi£,  ojferre  debeantad  henedicendum  coniugiuw-  ihitillc,cjuifijuis  e{i,^  tnuL 

tts  hiftriomctA  ineptijs  ludet  in  Det  nomtne  .  Poftea,  Miffam  fua  pecunia  redi- 

niet,froconiugij  fmhenedtO.ione.  ohfecro,Sacerdos ,qui  Mif[^myendit,n6nne 

facrileguihahendui efl^  Quidergo  fenttendum  deeo  qui  emit  i  Spiritits  pronun- 

tiat^yxorem  honamfingulare effe Dei donum  .  Quo igiturtemporegratidi agcn- 

ds,  effent  Deo,petendtimque  precihiis,yt  perfciat  quodincoepit :  talefacrilef^iura 

perpetrahdo,n6nne  irameim  prouocamti^  ?  Scimtispr£terea,quo  inhonore  hahe- 

riyeitt  Deus  coniugium :  quantopere  eim  ftnBitatem  commendet,dum  iUud  cum 

ynitatejpirituali,qu£  nohn  efi  cum  Chrtfto ,confert .Coniugium  ergo,quod  ima- 

go  eft  tam  facr£ynioni6,poUuemus,  initium  eitis  ftcientts  amortvsChrifti  ah- 

ne^atione  ?  Non  coo-itamtts  tam atrocem  eiu6 imomtniam  Deum  o;rauiteryin . 

dicatUYum  ?  Si  inde  nafcatur  proles :  cum  ojftctum  pij  patrts  fit,filium  fuum  ad 

'Bapttfmumojferre ,  fecundum  puram  inftitutionem  Domtni  :  contaminahit  htc 

fuos  Itheros  multts  peruerjis  ^ profanis  ceremonijs  .  Fateor  quidem  ,non  ideo 

interciderel/im  Baptifmi,  quantum  ad  infantem :  quando  facra  Dominimfti- 

tutionuUis  humanis  additamentti  aholeri  poteft  :fed  non  propterea  innoxiits  eft 

pater ,  yitiofe  huic  Bapttfmi  adminiftrationt  confenttens .    Omitto  ludaicai  fu- 

perftitiones,  quthHs  inmulieris purgatione  ytuntur  .    Venio  ad  familt£  dtfci- 

flinam.  Quotufquifque cft ,qui  fcruos  fuos  erudiri  curet  in  timore  Domini ,fe- 

cundumpurum  eius~)ierhum(.Annon  potiui^ulgare  cft,ipfos  nrgligcre ,  pxtique , 

"Vf  inftar  pecudum  oherrent  ?  Ohtjciunt ,  ingens  fuheffe  pcricultm  .  Dc pcricu- 

lo  in prtfcnti a  fileamm  ..Anhocimpedit,quominm  feridcheat?  Eflne  rationi 

confentaneum ,  ynumquenque njoftrum  domt  fux  tmperare  :  Deum  yero  illic  con- 

temni,atquc etiamprohro ajftci? Quem fticceffummtretur ca  domits, qux Detim 

pro  fummo  Domtno  nonagnofcit  f  Qutdde  ferutiloquor?  Quam  pauci  funt, 

qui  aufintyxorcs  ^  liheros  pure indocirina  pietatvs  inftitucrc  ?  Quja  tamen 

in  ea  repeccatur  magti,  ccffando  ah  ojftcio,quam  aliquid  paLtm  perpetrando  ad~ 

nerfits  Domtnum  :  hxc  ego yitiaylterim  nurK non  perfquar.  E^t  enim  pr^fcn- 

ttf  inftituti,ea  reprchendcre ,  in  quihus  apparet  manifefla  tranfgrcfio  .  Nemo 

noftrumcft{dcijs  loquor ,  quos  Euangclij  luccdtgnatui  eit  Dominw)  quinon 

fateatur  folennes  exequi.ts  mortuorum  quales  funt  in  Papatu,  adiunCtvs  Mifts, 

^ alijs acccfionihtts :  item ^nniuerfarta,meras  effe  ahommationes :  quia  (^  ret 

funt  contra  manifeftum  Deil/crbumfalfo  confCiA ,  ^quia  yim  mortis  Chrt- 

ftt  extcnuant.  S i  qucm  aut ex  cogna tis,aut ex amicts,  aut  cx y icina  mori  contin- 

gat:  isqui  feChriitianumyocat ,yenietyna  cum  alijs  ad  funus profequendum, 

Miftsintererit,^  fimuLihit cum alijs,mortui animam  fe^eUe  redimere .   Quo 

hic prditextufc  teget,nifi  ftcco  madido? yt fert Prouirbium  .  Quodfpatris  a~ 

gantur  exequi£,aut  matrii,  non  tantum  approhahit  h£C  facrilegia,fed etiamfua 

pecunia  redimet .  Si  Sacerdos  Miffas  yendendo ,  Iud£  negotiationem imitatur: 

entne  innoxius,qui  eius  operam  ad  idconducit^.p r£teribo  reliquum  anni  temptis: 

tantitmdicam  dc  dicPafchatis.  Qutd communiter  tunc agunt,quil/olunt haheri 

Chriftimi? ^bfquc  dijficultatead  Mtffa; accedunt,non  tantumytpareant  ty- 

rannidt ^ntichrifti.jedlit  bitifhemijs  omnib»sconfentiant,quas  Saccrdott  libtt, 

erit profcrre,^  tanquam fuhfcrihant  confentiendo  .  Quem.idmodtim entm  ahfo-_ 

luti- 


s  y  p  E  R  s  T I  T  I  o  N  I B  V  s;  «I, 

htionem  confert  ftcerdos  authoritatefedts^poQolics,:  hoceil  ,idoli illiasRo- 
tnnniyk  quo  non  poteQ  expccldri,nifi  exttium :  ita  qui  adfunt,  recipium  tanquam 
filutarem.  obfecro,cui  hocre^umcenfebiturfchmlianos  f{terefe,ac  broder- 
nere  coram  ^nttchrifti  yicario,  ad petendam peccatorum  re>nifionem,qu£  al/e~ 
ro  Euangelij  miniftro  ^etenda  erat  i  Iniungitpoilea  idemftccrdos pcenitentia. 
Qur loii ?  Sx.pitiS,yt demurmurentttr falutationes ^ngeltcx. cor.xm  tm.t o-ine Cru^ 
cijixi,yt  emantur M ijf£,.iut reliqua  eiusgeneris.Qua  condnione ^aut  in  quemfi- 
ntm?Vt  ijs  tanquamcompenfitionibiaDeofatvifat.  Si probari  hoc  opu.s  pntefi: 
nonyideo  quidintotomundo  reprehendi pofit .  Verum ,ncfm!H£qi(lprolixio- 
res,reputet  apudf  quifque,quot  impis,  fuperflitiones  triduo  tllopcrao-antur.^b 
illis  autem  quotiis  qufque  abftinet^.Suntforte  nonnulli:fdnumeri:s  eSlperquam 
exigutps.  vbi  homo  ChriftianHs  total/itain  hoc  luto  defxu-s  hsferit:  extremttsa- 
Cliis deterrimtcs eft  omntum:  nempe , in morte  .  Tunc  enimmaioreconatu  Diabo- 
ht^s adimpetendam  eiu6  ftdem  nititur  .  ^dcrunt  facerdotes  aut  Mon.tcht  Sa~ 
than£  fiabella  :  quibus  etft  non  acquiefcet ,  tamen  neceffe  habcbit  ^eflu  faltem 
indicare  ahquem  confenfum  .  Qualt  confienti£  tormento  iii.flu.tre  debet,iam 
mex  l/entiirtis  adtribunaliudicisfui,  quemconjiterinon  audeti  Pr^fertim,  cum 
hdicfententia  eius  auribits  infonet.Chrtflttm  abnegaturum  omnes,qui  cum  confef- 
finonfuerint. 

Hoc  fpecuhm  proponere  Itbuit ,  in  quo  ynufquifque  fidclium  ,qui  in- 
ter  Papiftiude^it^itia  fuaagnofcat:  ^quammifera  in  condttioneferfetur. 
Comprchendi autem  breuiter  :  ^  multa  fiUntio  prxteriremalui,  quamampLiii- 
caremala,  q::£ ia n per  fenimia  funt.  Proinde,fi  quis prdditus  erit  timore  DO" 
mini,cumyitamfu'am  recognofcet^t^.  quot  modn  impingat:  fttis  argumcnti  ha- 
hebitad  feyltro  danmandum  ,  nec  htfcere pro  defenfione  audebit .  Sed  quoniam 
mnni:Uis  fatU  efl  habere  qualemcunque  clypeum ,  autm  cpponant:  excutienda 
fmt  illU  e  manibus ,  qux  ad  patrocinium  fuum  arripere  obiecla  folent .  Exem- 
flum  Naaman  Syri  yalde  illts  famiLare  eft:  qui  cum  profcffli.s  effet  fe pofl- 
hac  fequuturuDeumlfrael ,petijt  tamcn  abELiT^eop^^t  jibi  cum  Rege  fuo  tdo- 
li  templum  ingredi  liCeret .  Et quta  folebatRex ,  eiii^s  humero  incumbere ,  ye- 
niam  fimulpetijtyfiynacum  Rege  corpu.s  fleCttret .  I  ftud ptrmijfm  efl  a  Pro- 
pheta.  Quamohrem  jfmilem  ftiionem  Itcere  fibi  iflil/clunt .  Sedprodeatymn 
ex  ecYumnumcro :  e^o ipfum  ita  conueniam  : iAmice,yehementermiror ,cum  in 
"^crho Deihabeasl/tamyniuerfalem ,i.itam  0*  hcnetrttam,  in qua non pofk ab- 
errare :  quid eft,curin p.irticuU;-e  hoc  exemplum ,  tanquam  in  anguflam  fmi- 
tam ,  ^  parum  yfitatam ,  dcdinarc  mauis ,  in  qua  factiu  fit  cnor  i  Cur  ad  qu£-. 
renda  diuerticuia  ,  ^  rimas per^iciendxi ,  tam  es  acutus  ,^  cxcutk  in  yidcndit 
porta  ? ^nnefcis  rem  effe plenam  ptricido,  particuiaria  exempia  fequi ,fine  aiia 
probatione  ?  Nam  quibufdam  aiiquando  permifit  Domtnus,  tanquampriuiieoio 
fmguiari,quod  omnibus  in  commune prohibutt :  fmiliter  qu^dam  toierxuit,qu£ 
taminnon prob.ibat .  Noniegimus  Imnc  Naaman_,de  quo agttur ,linquam  juiffe 
circuncifum.ncquecrcdibiie  eft.  Hinc excufttionem  captatt5,quo  tibt  aBaptif- 
mo  abflinere  iiceati  Quidfiexcipiam  adoratiommDei,^^  confeftoncm nominis 
eius,exfidemanarei  Te  ergo  adconjitend.imjidcmcom.iois  aftriclum  effc ,  quo 
plus  intelIioaiti£ habes,quamipfe Naaman:qHid contra  ajjercs  i  Finoxboc  tthi 

FF    i 


r,4  DEVITANDIS 

txntum  a  nte  refponderi.Non  mirum  eft,fi  cum  tati  permiJ?ione  dimittiturNa^ 
aman  k  Propheta:  cum  exiguam  tanttim  in:elligenti£  fcintiUdm  haheret.  Tu  "Ve- 
vo,qui  ampliore  intelligenti£  mei^fura prxditui  es  ,dehefne  adhanc  regulam  exi^ 
o-eretuas  aClionesl  Demfophifta  non eft:neque fophifticis  iftu  effug^s  eludttur. 
Hoc  refbonfo  auditn ,ejfefnecoram  Deo  quittm'.Verum,longe  altud  haheo ,quod 
ijlii  nugatorihus  re^ondeam  .  Dico  eos  perperam  ahuti  Scriptura :  ^pUnum 
hocficiam  ijsjquil/olent  rem  expendere .  Principio,notandumeft,pr£fetlumre- 
gium^quandiuinfupcrflitionel/ixeratjmagnoapparatufacrifcarefolitumfutf- 
fe:cum medtocres  ettam homines  hocfacerent. Qujd  autem poUicetur Naaman} 
Jnteralia  ')iouet,fe poflhacfacranonfatlurum,ntfiyni Deo  ifrael.  idautem, 
quidaltuderat^quampuhlicam  ^  omnihm  notam  profeJ?ionem  edereil/ndemun 
dui  inteUigeret ,ipfum  non  ejfe  amplim  tdololatram :  acfi  hoc pr^eunte  tuh£  clan- 
voreenuntiaffetl  Cuienim  fuijfet  duhium,ipfumdifs  yaledixtffc ,  quihmampitm 
non  immolaret,  cum  ante  futffet  perpetuofolitm  ?  P)£terea,mulosduos  onerat 
terra  Ifraelif ,  in  qua  Deum  l/iuentem  adoret :  ne  terr£  profan£  contagione pol^ 
luatur,Ji  iUicfacrificet .  .An  non  hicquoque  hahemm  folennem  profefiionem,qua 
teflatur  omni  h^fitattone  fuhlata  ,  fe  ahhorrere  a  fuperflitiomhm  Syrorum? 
Sedpoftea  yeniam  Jihtconcedi  poH^ulat ,  fi  templum  Remon  ingreffm  fuerit. 
Si  hocf.icit,yt  adorationem  tdoli  fimulet :  fateor  hoc  ipjlsnonnihtl  fujfraga.. 
ti.Verum,remfecm  hahere  conjlat.  Sicenimfonant  verha:  St  Rex  dominm  me- 
m,forte  ingreffnsfuerit  temflum  Remon  ,  ^fuper  humerum  meum  innixm  a^ 
doret.ego  quoque  ftmiliter  adorem,ne  hoc  imputet  Dominmferuofuo.  .Adora- 
re  hiCypro  FleC\ere,aHt  inclinare corpm  accipttur.  Curnommatim  hanc  conditio^ 
nem  apponitiSi  Rex  humero  meo  incumhens  adoret :  nempe,  yt  ftgnijicet  incli-' 
nationem  hanc  ,fore  ciuile  oJJicium:ne  Regem  impedtat .  Ergo,  quodcorptts in" 
fiedehatyin  eo  nuUa  erat  idololatri£  ftmuLitio  :fedciuile  ohfcquium ,  quod Rc" 
gi exhibere  confueuerat .  Quicunque  ergo,exemplo  Na.iman  tueri  feyolet,pri- 
mum  fe purget  omni  fuTf  tctone  idololatri^:  ^palam  ojiendat  afuperftittom- 
hm  fe  effe  aiicnum  .  Pojlquam  idtefiatum  fecerit,  ego  nuUam  iUi controuerfi- 
am,aut  litemmoueho.  Verum,nunc  tntantodtfcrimims  interuaUo ,quam  ridicu- 
lum  cftjpfos  hoc  operculum  ohtendere  f  Nam  quodfaciunt,hucJpe6iat,  >f  yide- 
antur idololatri£  nomendare. His  tamfriuolis  cauiUationthm ,D em fatisfieri fi- 
hi  nonpatitur. 

Citant  etiam  quod  hahetur  in  EpiJlola,qu£  infcrihitur  Ieremt£ :  Cuml/i^ 
dehitiiportari  deos  aureos  ^  argenteos ,  c^  Babyloniosfe  incuritantes  coram  il- 
hsjdicite in  cordibwyeJiru.:Te oportet adorari Domine.  Ver'um,an author Epi^ 
fi:ol£,quicunque Jit,lfraelitai hortando  addandam Deogloriam, permittitipjis 
genua coram tdoUsJledere?  Quid iUis prodejt tam impudentertorquere hancfen- 
tentiam  ?  Deinde,  quijiet,  ohfecro,  y  t  qut  exttrnogeftu  idolum  adorat,  dicat  in 
cordefuo,Deo  deheri  hunc  honorem ,  nifi  ytfe  damnet  ?  Ego  autem non  exigo  * 
fideiibm,yt  cum  aP apiftnl/identidola  portari,  eripiant  illt^  ex  manibm,aut  lu 
tum  contraproijciant :  Prtncipum  enim  eft  offkium ,  eiufmodt  fordes  repurgare.  M 
Tantiimpr^cipto^l/t  ab  eorum  confortiofe  ahftineant .  Et  quoniamijsnon per~ 
mtttttur,pubit(.e  dare honorem  Deo,intm  tdin  cordefuofaciant. 

ExemplumPauli  quodohtendunt,^auio plmhabet colorvs.  Reueratamen. 

mmui 


S  V  P  E  R  S  T  1  T  I  O  K  I  B  V  s:  6if . 

mnus  iUls  piffr.xgcttur  ,  quam  exemphm  Naaman :  quo  tamcn  ipfos  nihil  iuuari 
prim  oflendtmtis .P iiulns ,tnquiunt ,ium fciret  ceremoniAs Lens ahro^citdf,  in  o-ra 
tiamgentps  fu£  fe  totondit :  acpurifcationem  youit  ex  ritu  le^is .  Si  hoc  licttit 
Paub,putant  nihilom.igis  fihi  interdicidchere,qHominu,s  jMifpcsfrequentent,^ 
altaPapiftanm  ficra.  Rclfondeo,  ipfos  Deo prin.iim grauittr  conttmcliofos 
effe  ,  qui  ceremoniam  ah  ipfo  inftitutam ,  cum  ahomtnanda  idololatria  confe- 
rant :  deinde  ipfi  Paulo,cum  eum^rauant  hac  infamia  .  En  quid  confcijuanrtir, 
qtii pecctndo iufti  fmheri^olunt.  Ro^o igitur,fueritne damnatayerho  Dei ce- 
remonia, qua yftts  efi  Paultts :  anyero  medta adhuc  fuerit ,  donec Euan^elium 
clariiiseluceret?  Nemo  eft,quinonfate.iturrc»2fiiiffein  lihcrtarefdelfumpo- 
ftam,pro  eo  tsmpore  :  nam  fimpliciter  facrtfcium  Uudi^i  erat.  Tonfura  quidem, 
^ puro-atio exl/mhrjs Le^is  erant.  Sednthil  ahfurdi  eft,fchrifttaniiiijs^tatur 
ad (ndificationem ..Atquc  idcft,  quod  alihi ilkit P aulniyfe  lud^isjludfum  fuiffe 
faaum:Gcntthiis,Ccnti}cm:yt  adChrifium  omnes adJuceret .  In  Aliffa  autem, 
quideftfmtlci  Mtffam  accipio  etiam pro  altjs  ritthtts,  in  quihy^s  ext.tt  manife- 
fta  idololatria ^aut faltem  ftiperftitio,qu£  pu^netcum  yerho  Dei .  Quam  ergo 
prdtpoileritm  efi,quod tuncfictt Paulits^^.d excufanda  qu£pbntyitiof(  cffeno- 
ueruntjohtcndere!  Sintfnl  differrent  hxc  duo ,T ondere fe ,c^  Genua  fle^iereco- 
ramidolo  ,factletUis  concederem,  Pauli exempUim fequi . Sedeodem  loco  hahere 
res  tamdiuerfai,coelumterr£mtfcereefi. 

Quanquam longitis  etiamnum rcTficeve  conuenit: nempe ,  ad  confilium, 

"Vc/  fnem  opern .  Nam  fiPaultis,pro  retinend.t  hominum  gratia,  aut  pro  declt- 

nando  yit£  periculo,  tali  fimuUttone  yftps  effct  ,primm  dehcret  reprehendi: 

yerum  ,fcimHs  nihil  aliud  ffedaffe ,  nifi~vt  l/itaret  offendicuU,  ^  rttdthta 

in  ^difcationtm  ali  uid  concederet .  .Atidehuntne  falfi  ifii  £muUtores  fimi- 

lemy^lum  projitcri  ?  ^tqui ,  confcientt£  tefiimonio  refellcntur  .  H£C  tamen 

qUAflio  nohis  agitanda  eft,pertnde  acftaliquid  duhitationahaberet.  Videre  c- 

nimeft  itnagnam  eorum  partem ,  qut  in  hominum  gratiam  impietatem  ftmu- 

lant,hocpr£textu  ahuti :quhd  id  totumf.tciantyitand£offenftonLs  caufa.Prin- 

cipio,eos adDci  trthunal  reuoco,(^propyi£confcientt£tefiimonium.  lUtc  re- 

perietur  jnihtlaitud  eflc  ipfispropofitum,  niflit  moleftits  yitent  (^  perictt- 

la.    Qutd,amaho,lucrt  facimui,fc  nohts  contra  veritatem aduUyido ?  Qujd con- 

fequimur,  mcndacijs  caufmnojlram  tuend-Avanas  dcfenfiones  €xcudimti6,qui- 

bns  honorem  nojlrr.m  tueamur  apud  homines :  ne  amhitione ,autauaritia  du- 

ciyideamur  :  interea  confcientianos  conutclos  tenet :  ac  tpfadutrfumnos  fu- 

nins  iudices .   ohijciet  cjuiff  iam,me  tcmere  f.ctre,  qui  in  ajfeclns  cordtA  exqui- 

ram ,quod  folins  Dei  efl .  Reffondeo  ,  ihdictum  mcum  fuhntti  operthus ,  qn£ 

ohocuios  patent .  NecumDeo  itidamu^  .Nif  nos  impediretlftlmonu  ttmor, 

yd perdend^authoritatis  fnfjncio  ,  nifinos  tmpitcitoftcnerent  fortun^  noflr£, 

nifhominum  gr.ttta  Ithertatt  nojlr^  ulflaretian  ecentum  yl^el  eti.vn  exmille 

inuenircturl/ntis^qui ita  firnuUret,vtntiric  faciunt  omnes  f  Sedquiaeo  impro- 

hitatisprorupit  mttndws ,  yt  tam petuUnter  Deo  ihl:id.it :  conccdo  tUts  quod  pojlu- 

Unt :  hono  animo  hoc  eosfacere  ,  nequeyltra perfequar iUorum  hypocrtfin  .    .Aa 

rem  ipfaml/eniamits.  Ne  fcand.tlo  fmii^s ,  tni]imint,cogimurnos  attemperare 

Paptjhcts  fuperjlitionibns ,  Vtpateat,nunqitid hoc yerumftt  ,fciendum  cft quid 

FF 


gii  D  E    V  I  T  A  N  D  I  S 

nomen  ScMdali  fgnipcet .  CumeoPaulm  ytitur,eos  fcanda,lum  dare  inteUigit y 
qiii  confcientiaminjirniam  turhant,  quominw  adchrifiumyeniat, yel  "Vf  ab  eo 
alienetur .  Cim  ergo  hoc  argumentum  traclat,  de  quo  nunc  agimm,  iuhet  fummx 
dili  o-entiafcandalumliitare.Sedqualiter?Caue,inquit,ne  de  carne  idolu  immoU- 
ta  coram  infmo  comedas :  erit  enim  hoc  ojfendicuto  .  Si  ratio  qu£ritur :  refpon- 
det,  quia  eitts  confcientia  in  malum  conjirmahitur  .  Hanc  enim  carnem poUutam 
effe  opinatur ;  ^  tamen,induBui  tuo  exemplo,comedet .  Ita  illi  prxcipit^  caufx 
eru.  Quodfifeahfiineat,torquehiturtamen apudfe hac opmioneiquoiDei con- 
temptu  hoc  fieri ahs  te  putahit  .^tquehocmodo  labefadahitur ^'yelde^ondehit 
animum  :  quia  nondum  hene  ftabilitHi  eil  infalutUdo^rina  .    Videmw  nunc,x 
quihm  fcandalis  nos  reuocet  Paulw-nempe ,  ne  temeritate  noftra  occafionem 
prdtheamm infrmo  impingendi,aut  defleCiendi  a  reCla  yia  .Denique,fcandalifa- 
mu4  eos,quos  retardamm^l/elimpedimws,  neprofciant  in  Domino  :  cum  illvs  po- 
titts  adiutores  effe  deheamm  .  Similiter  adRomanos,poftquamdocuit,inhuma' 
num  ejfe ,  (^  charitati  contrarium  ,  moleftiam  exhthere  infrmvs ,  propterett 
quod  quibujlibet  cihis  yefinonaudeant:  eofquenon  ejfe  importune  '\exandos, 
lit  feftinent  repugnante  confcientia :  neque  ipfis  ajferendam  effe  triflitiam: 
dumhanc  orationem  claudereyult,fubiungit:  Quifque  ergo  fuo  proximopla- 
ceatinhonum,adxdifcationem.  Nunc  yidemws  in  quem  fcopum coUimare  opor- 
teat ,  cum  defcandato  yttando  agitur.nempe ,  ne  proximo  caufam  prdtbeamm  im- 
pino-endi  ,noftro  exempto  ,ne  'yerbi-s  aut  operihia  eum  areaayia  ahducamus. 
Htnc iudicare promptum  eft ,  nunquid  qui  fe  coram  idolis  proflernunt,  ^  reli- 
vionem  fuam  tegendo , probns  Deum  afftciunt,yitent  eo  modo  fcandalu.n.  Pri- 
mum,  oftendunt  ,fihinon  magno  in  pretio  ejfe  Deigloria>n ,  quam  ita  profa- 
nant  :deinde  ,attos  inducunt,fuo  exempto  ,  adeandem  profanationem.  Infr- 
mosdico  ,  quiguflum  aliquemyeritatts  habent.  Nam audaciores  eos  reddunt  ad 
id ,  quod  mertto  alioqui  horrerent .  Poftremo,impios,infuamalitia  ohdurant, 
vedduntque  obftinatiores.  Si  hoc  fcandatiT^jrenon  eft  ,fateor  menihil  yidere, 
nec  ejfe  rationu compotem.Non ojfendunt quidemfttosfeculi ,yteorum ojfen- 
ftonem in  fe prouocent :  nonconcitant  aduerfum  fe tmpiorumJurorem,nec  mun- 
do  occafionem prdihent  ohtoquendi  i^Verum^dum  tdololatriam omnem  fouentfua 
ftmulatione ,  in  caufa funt ,yt atij ruant  prdicipites:alijgraui  impaCtione  coUi- 
dantur :  cadant  multi  :ptures  claudicentpvet  a  recla  yia  euagentur .  Proinde,o^ 
mnes  adynum,  C£ci  funt,C£corum  duces :  nam  dum  alij atios ,  inflargruum  ,fe- 
quuntur,mutuo  fe  failunt.Quianemointereayerbum Dei  fequitur, quodynum 
pro  regulaejfe  dehehat .    Notare prditerea  conuentt,  cum  Pautus  iuhet  nos  ali- 
quidconcedere  fratrum ignorantix, ,  aut  ruditati,  ne itlvs  Jimus  ojfendicuto  ,non 
hocrequirere  j^yt  iniUorum  gratiam  itlicitum  attquid  tentemus ,  aut  fufcipiamits 
omnino  l/Uum  opm  aDeoprohihitum  :fed  tantum  j^yt  in  rehm  medijs ,  qttas  in  li- 
hertate  noftra  pofuit  Dem,^  qu<eperfe  non  matdi  funt  ,habeatur  anobis  ipfo- 
rum  ratio ,  ne  turbentur ,  aut  tahefacientur  . Quamohrem ,  hocfemper  primurn 
fit  fundamentum :  yt  reputemm ,  num  id ,  de  quo  agitur,  nobts  fit  ttberum,  quo 
in  ytranquepartem  yti  iiceatpure ,  ^  fine  oJfenfioneDei.     Expendamus,  tn- 
quam,num abfiinendi  (^litendi  nobis  retiCta  jttaDeo  facuttas .  Includereye- 
ro  inhunccatatogum  idololatriam,prorfm efi a  ratione dijfentaneum  .  Quando 


t^t^ 


S  VP  ERS  T  I  T  I  ONIB  V  S,  «17 

ifitur  fimuIatio,qu€  huclifque procedit^Vt  homo  fe facrilegio  poUuat^cum  aper- 
to  Det  mandato  pugnat  ffruiira  fcandalt  pertculum  obtenditur  ,  adcaptandam 
tius  excufationem. 

Quil/identur  omnium  modeJlifimi,cumfe  omni  lemima  defenfione  de 
Jlitutos  cernunt,non  excufant  in  totum,nec  contendunt  rede  fieri  ifedleue  effe 
erratum,^ factliyenia  dignum , prditexunt .  Itaque ,  nonfuilinent  tam  acrtter 
reprehendi.Etneloquantur  fine  J^ecie,  obijciunt  multa  hodiel/itia  regnarein 
mundo  lotivl  grauiora:^  qu£  feuerita  corrt^ndaejfent.lnitiumergo  pr£pofie- 
re  ab  hac  leut  infrmitate  feri  caufintur.nifi  forte  pharifneis  yelimus  ejfeftmiles, 
qui  camelumdeglutiunt,culicem  yero  colant .  Inciptam  ab  hoc  pojlremo  capite, 
fateor,horrendaflagitia  ^atrociapajiim  hodie grajfari  in  mundo-.quibus  redar 
guendis  fortiter  ft  infftendum.Fateor  etiam  ,fi  quis  folum  hoc  yitium  externa 
idololatrix  exagitetjintereayerb  ad  illa  omnia  conniueat ,  aut  leuiter  tantum 
carpat, eum quicunqueftt,perperamfa£lurum.  Quemadmodum,cxempli gratia,fi 
nuncebriofs,fcortatoribus,Jurtbu{,periurtf,^Jimtlibt4^sparcerem:ftndulgerem 
auam,  de  rapints  tacerem jfajlum  ^yanitatemnon  attingerem  :  mordtcus au- 
ttm  arrtperem  hoc  folum^^ittum  infeCiandum,merita prxpoilerus  iudicarer,meri 
tofocordiammeam  reprehendtrent  omnes^  quod  in  curando  l/na  yulnere  inten- 
tits,reliqua  tegerem.Verum,cum  hoc  nonfaciam:quis  mihi  obfialit  3  quominus  tn 
finguUyitia  inuchar,^  ynum  quodque  tnfuCier fuo  gradu  ^  ordtne,nullo  ex- 
ceptolHocautem  effe  exnumero^nuUM  negabit  ..Atqiit,modum  excedui,inqutunt, 
l^am  quid.im,dum  at.  diunt  tanta  "Vehementia  te  "V  octferantem  aduerfus  extemam 
idololatriam.defunclosfe  ptttant  omni ojftcio,fitanMm  ab ea fe  conttneant.  Et 
perinde  acfi  totaftnCiitas  in  hoc  fta  eJfet,,non  magno  Ailimant grauia  fiagi- 
tia,pr£vno  tilo~)iitio  .Vitdt  enim  incereafunt diJfolut£,yel  rapacesjtit^yel ana-  _ 
ri.ReJhondeOfhoc genns  homtnum longe errare,dnm  perfe^ionem fuam  in  exter- 
naJpcciecoUocant:fateorque,dumttaplacare  Denm  l/oluntl/no  ojficto,non 
minn{,quinetiam  aliquatograuifti peccare,quam  quife  Uberant  omni  culpa ,  dum 
externis  ftperjlitiontbnf  Deum  coram  mundo  abnegant .  Sednimis  innjUi.m  ejl, 
eorumyttium  mihi imputari:cutus  illts caufxm nuUamdederim.  Hs.c  mea  ejl  do^ 
ilrina-.pium  hominem,  tam  corpore quitm  fpiritu  ,  Deo  confecratum  tjfedebere: 
modo  fpiritus prioresfemper  obtineat.  Quts  tnde inferat,  adhypocrtjin  inflitui 
homtnes,ytcum Deogejtu  ludanr  ^  externis  adiontbmf 

Porrb,quod  leue  erratum  ejfe  tmaginantur ,  J't  quis  adorationem  idolif- 
mulet^deoque  nondijftculter  ejfe  cvndonandum:refpondeo,f  comparattopactn- 
terDei  madata,alia  tuncmaiora,aliaminora  Jore ,  Quemadmodum pron.tnu.it 
Chrifhn,h&cpr4t.cipuaeffe  capitaLegtA,IuJitttam,Iudi<.ium,0^Itdeni.Ver'um,fi 
ynumquodque  mandatum per  fe  dittmemus :  nuUum  eJl(^uod  non  habeat graue 
pondui.^Audtmus  enim  qutd  ChriiiitsaliQ  loco  dtcat:  Qutcunqueynum ex mini-' 
mismandatii  huneglexeric,  ^  tta  docuerit  homines  :mtnimus  reputabtturtnre' 
gno  coelorum.Qutdftbt^ult  hxc  particula,Ita  docueritinempe,Ji  rem  non  magni 
momenti  ejfe  doceat,tranfgredi  aliquodDeimandatum,acftparumadrtmfaieret: 
atque  hac  tUecebra Laxet Jrmum  cuptdttatihominu .  Dentque,f  peccatum  exce- 
nuando ,audactores  adpeccadum  homtnes  reddatift  lA  qut  qualtcunque  Dei  manda 
tum  ,quamlibet  leueinj^eciem  ytdeatur,eleuat  apudhomtnes,tam  feuero  tudtcio 

FF    4 


^jj  V  :,     DE    V  I  T  ANDIS 

fft ohnoxtm:(}!^i(l dc  !js  fict,  quide mnndci'iynim  tranl^yejfione t,iceYi pmrrm to 
Ittnt? Quod  fimic.ttnjitni  iudicij haheaitUiSjaitdtbimiifne  hifcere  ad h.inc  hitfphe- 
rniarn  proferend.t»i,'yt  exi^uum  err.ttum ejfc(!icit)»iii,repugnaye  Deiyolunctri? 
Quicqaidenim  ejlyde  c}uo  prxcipiendodi^na^us  eJlDeus  hAhcre curam ,i^  cui ta 
caufa  dio^natui  ejlftcrum  os  fuum  aperire,n6nne  tanti  cjfc  dehet  creatnns  omni- 
hm,ytCHm  timore^  rcuerentia.  excitentur  ad  ohediendum  ?  Ejlne  nojlrum  in- 
(luircreafrhoc  pr<sccfcrit.,illndvctuerit :  arJifoLt  eius  l/oluntiti  nohis proratione 
nonfitJficeret^.Ne  quis  ervp  hicfallatur:nonentmea  tantu-m  ,  cjuADem  prtcipit 
autyetat,intueri conuenit-.fedin Deum  ipfum  qui  loquitur.  Qui.t  ncnpoffumtn, 
nifimaieftatem  cimliiolarido^tranf^rcdi  eius  mandata.Proinde,  ahetus  mao-ni^ 
tndine  ^Jlimanda  ejl  peccati  menfura :  tunc  nuUum  nohis  exiguum  cenfehitur. 
H.tcdec.iufa  dcnuntiat  per  Znchariam  ,fe  mijfurumyolumen  malediClionis  in 
yniuerfim  terram.quo pcriurus  ^furfimilitermiiudicerur:  quo  fig! tjicat  quam- 
lihet  Lcgvifu£  tranfgrejiionemfeucriteryindicandam  .  Quod lacobusclariits e- 
tidmnum  exponit,hiS  yerbtf:Qut  totam Lcgemfcruauerit ,  (jr  deltquerit  in  yno, 
faClu'}  eji  omnitim  reus.N.im  qui  vetuit  occidere,yctuit  etiam fcortari ^  furari . 
Vtfciamtis  quam grauu  fit qu£ui$  ojfcnfio  ,adDeum  legijlttorem  nos  reuoctt: 
acfidiceretjPeccati  magnitudmem  tnde  cjfe  metiendam ,  quod pup^nat  cum  "Vo.. 
luntate  Dei,ac  ttuthoritattm  eiuftutrtit .  QuamobYcm Domintn  Chrifius,dum 
I>  ha>-if£orum  hypocrifm  reprehendtt,qui  fic  totum  Jiudtum  collocahantin  l^ltimis 
pr£ceptti ,yt prxapun  interim  atergo  relinqrerenf.noniuhcteos,  rtliCmminori- 
biis,ji:udiumftmnadpr£cipHaconfcrreifcd  dicit ,illa  oportuijfc  quidcmferuari, 
liAc  awtem  non  neglt^i.Jlcfi  diceYet,nihilacapite  (yttta  loquar)  ad calcem ne- 
o-ligi conticnit.fcdno^'!-  decet  ita  intcntum  ejfclmi ,yt  alterum prstereai .Videmtis 
cro-o pern i  tojum ejfc fgmentum jcumyohnt  homtnes  extcnudre quitmlihet Le- 
o-'i/i  tranfj-rtJitoncm:cu-n  rcuerentiam Dei,ex  anima  nofirudcleat.  Etfane,ciim 
mcipimm  cx  authorit.ttelierhi  Dei quicquamyUa  tn parte de:-rahere ,inde facile 
deUhimur  adfocordi(i.m .Ejl  irgo  qiiitd.im^cluti ingrcffm  ad  impietatem  c^con.. 
ttmptuKJ.ltitqucqutCquidaduof^  Dciyoluntatem perpetrattiY,generaltterre- 
prehcndi  dehi:t;^  quAdcmferio,acriquefcucritatc.Hoc  enim  ent  timorts  ^  ohe- 
dienti£fignum,fi  nitlhtm  apicuUm  contemnamus  ex  etus  mandatts. 

Qu^amptam fcire  yelim,quaratione  externam idoiolttrictm mterminimadeli 
£la  reputtnt .Ca:if\m adducertt ,quia  non  manet  ex  aJJcClu  cordti :  necefiitatc cnim 
€0 o-t  fedicet.fc yo  b  aliterJacluros,fi  Itceat.Prodeat  ergo  rnus  cx  'pji^.^gofic  tu 
copcUabo:^micc,fi periculi  cuiujpta  timore,aut  tngr.ittamylHus  hominu  atroci  ■ 
contumclia panetHum ajficeres ,cffcfnepropteYea  excuf.tndia?  Quttomce  minui  ■ 
probyu  irYoga,reDco  deb'js , nome.t  cius  pYofanando ,  dum  eiusglori.tm  ad  idolum 
traffcrs^ Cogor,inqutes ..Ann q putas  plurti  eum glort a  fua J-tcere ,qHam tua  yita? 
Scd  omijiis  altcYC.itionthtis,omnes  ohteflor  qtii  hoc  crrore dstinctur j^vt pauLtf^er 
meaim  rcputcnt ,fitne  tolerabtle  dcliClum ,  quo  Paulus  Deum prouocari  dcnmtiat 
quafiheUofbi  indtcloiquo  dicitChriiii:m  ojfendf-quo  teJlatUY  renuntiari  menfA 
aui:]uo  dicit participcs nosjierimenjfi D ^monioYuml H£C certe yerha horrorent 
incutere  nohts debe\-cnt:quinettam Julmtnat  iUtc Paului mcigis,qua,m  loquitur.Sed 
ojijciet  quijhtam  falfb  me  torquere  iJliU  fentcnttas  ad pnjentem  caufam.Expen- 
diimus  num  rcs  itafe  habeAt.Corinthij  aut pcyicnli.timoreytut.aliQ.  carnts  intuitu, . 

fre- 


S  V  P  E  R  S  T  I  T  I  O  l^  I  B  V  S.  "«9 

frequentahant  cum  infidelihtu  facra  idolorum  ,  acfolennihits  eorumepulh  feag- 
gregahant.Hxc  ipforum  erat  excufittio-.Iritus  in  corde,fuf>erftitiones  omnesd,im 
namtts-.fcimmynum ejfeDeum,cut  deheatur^loria.  Non  t.tmen ideo  Paultts cla~ 
m.tye  definit,ipfo$  prouocarc  Deum  adcertamen:ipfospollui  confortio  D^monio- 
rum •  Qujd hodte  minuifaciunt,quifeproslernum  in  M iffaPv t eita  impietatifuh- 
fcrihant^qui  omnes  impitis fuperfiittones  approharefe palam  fimulanti  Si  negenty 
expendamus  annon  reperianturinipfis  omnescauf£qu£paulu  aduerfttsCorinthi 
os  incitahat.  CertumefiPaulfi  h^c  duo  rejpexiffe:  quodtali  fimulatione,Corinthij 
occafionem  impijs  prxherent  ohloquendi  de  Chrtfioteos  redderent  ohfiinatiores  ,^ 
pdem  nofiram  eorum  ludihrio  proitituerent:  deinde  quod  infimos  laheft^ahant 
malo  exemplo.Propter  h&cduofcandala  tam  afpere  ^  mtnaciter  inipfos  inuehi- 
tur.Quid  hodie  faciunt,qui  in gratiam  Papifiartifuperfiitionihas  eoy ti confenti- 
re  fefmulantlSumamns  exemplum  huitu  rei  inMtffa.    Sciunt  ahominationem 
effetn  Deiprohrum  ereBam.Sciunt  quoanimo  iUuc populus  conueniat.  .ydtque 
yt  nthilaliudfitjfciuntillictdolum  adorari .  Hoc  cumfciant ,  nonne  communent 
cum  alijs  adorationem pr^feferunt^Nonne  hanc  defe  opinionem  ')/olunt  haheri, 
quodcx  animo  idfaciantiSic  agendo,annon,ohfecro,Deigloriam  impiorum  de^ 
rifiont  fuhijdunt?  Nonne  eos  in fua prauitate  confrmant  i  Nonne  infrmvifunt 
ojfendiculo  ,  cum  altos  malo  exemplo  inuitant  ad  peccandum  :  alios  tahefaUant, 
yt  incipiant  dedocirina  hmfitare^Nihil  ergo  profciunt  mitigando  quodDeo  tam 
acerhum  ejfe cernimus.  Quinetiamfatts  confiatMiJfam  ah  inimicu  Chrifti  hahe 
vi  inftarpignoris,ad  imptetatem  fuam  approhandam.  Hoc  enimpi^ore  accepto, 
mundum  fe  hahere  butant  fthi  ohligatum.  Namfi  quis  dtligeter  ac  reUgiofe  M  if~ 
fitsfrequentet:hocipfodeclarat,fejide[ecJJe  ^nttchrtfii  mancipium  .  Rurjum, 
Mtjf&  contemptui  efi  iUis,tanquam defeuto  ah^ntichrifii  tyrannide .  Cum  er- 
£0  homo  ChrifitanuiMiJfasfrequentado,quafiarra  data,proJiteaturfein  idolola^ 
tria ^ntichrifit^yelleyiuere ^ mori:n6nne fimul ohlique Chrifio  0*  Euangelio 
renuntiat? Qua  tergiuerfatione euadent  quitantum  flagitium  colore  aliquoin- 
ducere conanturlEt  quia  dealhareprorftis  nequeunt ,  adumhrant  ohfcurisinuolu- 
cris,ne  tam  conlpicuum  appareat .D tco ,M ifj-im nonfimpliciter  infe conjyderan- 
dam ejfe,jed adiunCiis  circunftantijs ,adtunt]is  appendicihus  ,  quasfecum  trahit. 
Dico  rurfum,hancperpetuam  effe  Mijf^  cofequentiam,  qubd  tUicfolennif  profef- 
fio  editur ,adtyrannidem  .Anttchrifli  approhandam  ,qu£  horrori  dehetejfe  pijs 
omnihfii.Sifana  confcientia,^ finefophifiica  hunc  mihi  nodum  foluant,non  am~ 
plitts  tUtsmolefitii ero ,S edhoc ,anno  toto  non  facient .  Referam  hiftoriam,qu£ 
apud I ofephum  ^  in  lihrti Machahxorum  extat,dc  EteaT^aro ,muliere Iud£a,fe-^ 
ptemque  eiusjitijs.Vrgehat^antum impij eos, "Vr  carnem fuiUam guftareyeUent 4 
Mort  matuerunt.Videripofient prima  facie,ohfitnatione  quadam potiit^  ,  quam 
:i;eto  moderato  m.ortemfuhijJfe,tam  leui  de  caufa. Verumfi reputemtn quorfum  td 
Jpe{laret,fectts  non  poterant,quin  Deum  ahnegarent.Nam  quiah  iUts  exigehat, 
ytfutUaliefcerentur,  cuitts  efumDem  prohtbuer.tt :  teftimonium  flagitahant 
deJediontsaDeo^  eim Lege . H^c  quidem  tnftoriatn  Scripturtsnon  contine- 
tur,ftdfahutofa  tamennon  efi.Si  hos  hahemmpro  fanfiis martyribus ,  ^  eorum 
laudamiK  confiantiam  ,ficuti  meretur  :annon  cuipari  tanquaml/itiofum  debet 
quodcontrajit?  Vtflnemfaciam,dico  eos  omnes,  qui  fiCiionem  hanc  idototatrin 


f,p  pEVlTANDIS 

pro  leui  dtlic}oljahent,nefcjre (tdhtic  cjuanti  Beofitfnm  honor.necvnqn.xm^u- 
ftitffequidh^cfentcnti.t^yaleat^quamprofertper  oslefiix  :Viuo  ego,nondaha 
(rloriam  meamalteri,nec  hcnorem meum  fculptililMs .  Nam  hisyethuofhndit  fe 
minime ynquam  paffurum^-vt  honorfum  ad idoLt  tranfferatur ,  qnin  huim  tanti 
facrilegij  y\ndic\am  exigat .Dico  etiamnunquameos perceptjfe  ,  quam  ftngularu 
fit  erga  nos  h^c  Detgratia,qw.dcorporanoftra  dignatta  eflfibi  in  templa  confe- 
craniquod  ea  facrrfan[\o fanguine  Chriili  redemtt ,yt aliquando  in  beatamim^ 
rnort alit atem  recipiantur. N am fi  h£c  haherent  cognita,dtcerent ilatimcumPau 
lo-Puro-emtPsnos  ab  omnt  inquinamento,tam  carnu,quam  Spiritus:  Deum  porte- 
mus  tam  incorpoYe,quam  infpiritu,  quando  ytrunque  Dci  ejl: 

His<auillationthus  difcufiis  ,  prodit  prudentia  carms :  acfuam perfonam 
ao^i'.H£c  autem  prima  efleius  ratio:Sife  omnes  palamferuos  Dei projitcrentury 
quid  accidcret\RefpondeO:ftita  Deo  placeret,fmas  inde  perfecutiones  exoritu- 
riis..Alij  enitn  reliClisfortunis,fug,tfe  eripere  tanquam  exnaufravio  cogercntur: 
alij probrts  omnium  lacerarentur.altj  conijcerenrur  inyincula:alij  in exilium pel~ 
lerentur.alij  etiam  crudelitertrucid.m'ntur,quantumfcilicet  Demimpiorum  fu~ 
rori  permitteret.  Verum  hic dandtts  effet  honor  Deo^t  euentum  iUi  committere- 
nifif:Jperantes  eumftc  ohuiam  iturum,ne  quicquam  alitcr,quam  optandumfit,eue- 
niret.Huc  enim  nos  exemplo  ducit  p.tter  nofter  ^braham,  qui  ciim  iuffm  tffetfi- 
lium  funm  immolare,rogatus  ab  eo  in  itinere ,  lihinam  cjfetfacrifictum ,yefpon- 
detiDominus prouidehir ,fili mi.P rxclara  fententia,^  qux  in  cordibus noijrts  in- 
fculpta  efft  debe  ,ytnobts  fttbeat  tn  memortam,quoiies  aliqua  in re  hieremns per- 
.flext,nec  exittnt  inuenimus  Si  modo  poffcmus  reijcere  inDominumfoUicitudines 
noftras ,cert6 pcrfi:afi,ipfumfati<  habcre prudent.£ad nos dirigcndos ,yhi  confilio 
defituimur:.'nhilomao-!,i  nobvi  decjjet,quam feruofuo  ^brah&  defuit:quem  expli 
cauitpr&ter  hominiiJ\nfm,ab  tUis  angiiflij s ,quibus  diflri^us  tenekitur.  Veriim 
obflaculo  noiu  efl  incrtdulitas  noflra  ,  quominus  Dei  honitatem  experimetnfcn- 
tiamus.Ciim  aliquidnobis pr£cipit Dominus ,an putamus  eumnon  pri&uidere pe~ 
ricula,aut  eorttm  rationem  non  habere^Si prouidet,  anputam:is  cumnottfitts  ha~ 
here  potenti<£  ad occHrrendum? Quoddeterius  efl,anyolumiis  eum arguere  mcn~ 
d.icij:acftpr£fl.ire  nonyeUet  quodpromifit:cu{iodem,fctltcet,  fefore  eorum,qui 
tn  '\ijsfuts amhulabmt  ?  Quamobrem  loco  huius cantilenx,, Quid  nohis acctdet ,fi 
'  feruiamus  Dco?ali.im  canere  dtfc.imus,quando  omni  conjdio  dflituimur,Sup~ 
petet  Deo  conftltum  pro  nobis:  quando  angttflijs  tenemur  impliciti  ,qu.irum 
txttus  nonapp.iret:Deus  yi.vnnobis patefaciet.T.ttlim pareamus eiusyerbo  ,^ 
omni nos pericuio  eximet.Deus prxomnihus  h.tnc  fduci.tm  requint  anohis,~)/te~ 
iusmandatis  ohedientes ,  flnem  operumnoflrorum  ^  fncccffum  ,  eius prouidenti£ 
comrnendemus,in  eaque  acquiefcamus .  Veriimpvt  miUe  timoresfc  ame  oculos  no- 
ftros in^er.tnt ,yt  nefci.tmus  quo  nos debeamus  vertere  :  fequiturne  vroptereair- 
ritam  ejfe  &  .tbrogat.irn  Det  yoluntatem\.Atqui,fcimus  eam  perpetub  confl.tre, 
etiamfi  C{jelum  terr£mifceatur  .Verum  prudcntia  carnis  nondum  conquiefcit  .ohij- 
cit  tnimaiiudgrandetncommodum.quodftfeyeUent  omnes  fuhducere ab  idolo- 
l4tria,j}attmjidelibus  nud.trentur  omnes  regiones ,  in  quibus  ^ntichriftus  re- 
gn.'.t.Siatndo,non  habituros  iocumpvbi  pedemfganr.cum  omnes  regiones ,in qui~ 
hus pure inuocatur Dominus feorum  capacesjutur£  nonfmt  .Reffondeo,fiuncya-' 

num 


SVPERSTITIONIBVS.  tfa 

numejfe  timorem.Nam  /i  quicunque  iUuminatifunt  a  DominOy-vnanimes  ^  com~ 
muni  confenfu,  omniapotius  relmquere  ^ poithahere  inftttuerent ,  quamfepro- 
fa.nare  in  fuperftitionihus ,noua aliqua  ratione  ,qu£  nos  latet ,  ipfos  adiuuaret. 
Nam aut  cord-i Prmcipum  inciraret  .tdidololatriam repureandam,^uerumDei 
culttim  ert^^endim:  ai.t inflccltret  ad  humamtatem  (^  clementiam,ne  tantamyio 
lentiam  exe  rcertnt  infldeles  ,neve  eos  ad  ijlas  poUutioncs  adi^ercnt  .Pr£terea,ne 
altius  invyediamur  m  hanc  qu(eftionem,ne^o  timendumeffe ,ne  protinus  omnes' 
yafii  coUeclis  iter  arripiant.Nunquam  enim  deeruntqui  oculos  yelatos  hahcant, 
quominus  cernant,  quantts  fint  tnfordihus.Erunt  etiam femper  alij ,qui  fc  ao-no- 
fcent  miftriam  codnionis  fu£,yt  tnterea  tamen  quafi  lt^att,ah tnflrmttate  arnis 
fu£teneantur..Alij  autem  fic  erunt  impltcati  ^  opprefi  yarijsjarcini4,yt  etiam 
ft  yelint,facultatem  exeundih.xhiturinon  fint..Atqut,'\iertfimtl€efl,  dtcet qui~ 
(hiam,eos  qui  ampliore dodrina  ^>  condantiore  ^lo prdidtti  funt,  qut  denique 
ad alios  ledijicandos  funt aptiores,  inprimn  exituros  .  Quid  er^ofletlinquiunt. 
.Ad hoc  refpondeo-.Si  quifquam  eorum qui  huc illuc  dij^erfifunt ,dimidiiim  ojficij 
fui  faceret,nonforeyUumangulum  mundi,qui  nonjlattm  refertus  ejft  lucel/e- 
ritatts.Hxc  m,xli caufaefl,qkod in plerifque ,z!sr fere  tn  omnthius niht l  eft^s^linec 
cordis.  Verum,etiamfi  ah  aliquo  loco  exirent ,  quicunque  tllicnon  poffmtcum 
pace  confcienti£  yiuereian  ideo  extin6lum  tUic  effetfemen  Dei^  Pottus  Jleran- 
dumforetjDeum^ynius  loco,tres  autquatuor  excitaturum.Breuiter  ,femper  ridi- 
culi erimuf,aduerfus  Deum litigando, 

Neque  me  lattt  quofd.im  ejfe,qui fihi  iujliyideantur,dum  ohijciunt^mihi 
ejfe  perjacile,tam  fortiter  loqui  extra  telt  iadum  :  yerum,fi  efjem  tpforum  loco, 
me  nequaquam  fore  tamfortem.  ReJj>ondeo,me  nihil  altud proferre  ,  quam  quod 
inanimo  haheo:meque  adficdocendumconfcientialirgeri.  Imptum  ergoforef^ 
hlafphemum,f  fecus  docerem.  Quamohremfi  de^erem  maltquo  loco,  yhiidoloU'- 
trtam fu^ere  fine periculo non  liceret,confugertm  ad precesipeteremque a  Domi- 
no  hanc  conJlanttam,')/t  tpfmgloriam,  quemadmodum  par  eji ^l^itx  me£ prxfer- 
rem.Necduhito  quin  miht  ejfet  aJfuturiis.C£teyum,non  JJeciemus  quide^ofaclu 
rm ejfem:neque  enim  meiattofed  tantitm  oslendo ,qutd  deheamu^  facere  omnes, 
tam  ego  quam  alij-  Qutcunque  ergofecus  facit ,reHs eji coram  Dommo.jtue  ego, 
fiuealim.Sed  quidin  me  refpiciendoprofciuntisiahter  yiuam  qukmdoceo  ,  y» 
mihi:quia  oremeo  iamfum  damnatus .S edqutd  inde  excufationu  hahent?  Opus 
fuum  prohetynufquifque,  inquit  Paulus :  ^  tunc  laudem  hahebitinfeipfo ,  ^ 
non  inalio.  Hoc  qutdemliulgare  ejl  mundo  ,1/t quifque aliorum peccata,clypei 
loco,ad  fua  tegenda  opponat:at  non  fic  cum  Deo  .tgendum  .Pr&terea,ne  ohieciare 
queantyerha  me dare,fednuUtim  exemplum  extare,nihtl  exi^oaliud  ahipfis,nijt 
'yt per  yiam incedantjtn  quanohu  tot  martyrum  miUia pr£eunt:y irorim Jimui ac 
mulierum,pauperum  acdiuitum.H^ci^itur  dodrtna ,  nonjjcculatio  ejl,quam  m 
ymhra  otiofn  fahricauerim:fed ea  ejtdodrtna,  quam  fandi  Chriftt  martyr(:s  tn- 
termedia  tormenta  (^feuos  cruciatus  fenb  meditati Juntthdcque  meditationefe 
conflrmaruntadterroremcarcertA,equulei,tmii,crucn,gladij ,(p*cuiufvii  tormeit 
ti fuperandum.Nifi hanccogttationem  habutfjent  tncordib-a  infculptam  ,cen- 
ttts  fiht fatiws ejfe  mori,quam  adduct  vt  qutcquam  facerent  glort£  Dei conirart- 
um,nunquamfe ad mortem ohtulijfent ,pro  Jidei  confifione.  Qutnpotiuip-ijit ef- 


6x?  DE   y  IT  A  KD  IS 

fentadcolendaidolitJelnduci.Nobisautemnonin  hoc  tantian  nar^atur  eornm 
conjlantiaj-vt  laudetura  nohiA:fed  in  exempluin  proponittii- ,nel^eritatim  xhne- 
vemiii ,tam  fortitev  ah  ipjls  ajjertamine gloriam  Det  aboleamni  ^aut^oUuamWf 
quam  tanti  feceruntpvt pro  ea ohp^nanda,nondiihitauerinc  fangttinem funderc, 
^ieuadf^reflmulationelicetjcum  milant  nobis  imp!J,  yt  ad idoloUtriamdefiecla- 
jnmquorfum  attinehat,ipfos  tam  atrocihustormetis  corpus  fuum  exponereiDcu 
enim  clam  adorando,fimulare poterant  idolisfe  dare  honorem  ,ytperfecutorih;<s 
fatifjacerent,Veriim,exemplofuo  nos  docuerHnt,ridiculum  effe  huncprAtcxtum, 
citm prditendunt homines,Deumfe  intus  colere,  yeritatemciuscoramhominthus 
prodendo ,(^  eius  honorem  frofanando.Etfine  ,ftdili^enter  exp::ndamus ,  non 
leuenohiiiudtcium  imminef.quod tamfocordes  fimus  (^^  jrigidt ,pr£vt fnit  olim 
ardentijiimus  tUezsl'"  f'^  omnihus  fanclis  .  Nam  ftinulatque  quijpiam ,  ahonui 
tudis  ^  iQfperitus,tenucm  modoguflum  Chriflian£  doclrinie  perceperat,ftne  dif- 
ficultate Ubenter fuhtbat p(-'riculum,pro  Jidei fu£. confcjitone  .  Sic animati pajitm 
prantjlityiui  excoriartmallent,quam  eoperduci  ,yt  fignum  aliquod  externntdi- 
lolatri£  ederent.Nos  quitamamplacognitionefnmitsilliifli\ttij,tgtdiores  intc- 
reafumus  o-lacte.Eamus  nunc,(^ caufmnoftram  ttieamur.Sedc^utd  al:ud,qua,a 
grauius  iudicium  ci(mulahimu5,trt(m  Dei  incapita  nofira  dnrtorem prottocandof 
Hocprofe  quifque  cum animofuo  reputet.Porrb,  quemadmodum  haflenus  aduer- 
fuseos  dtfputaui,qui  fui purgandt  caufa,yerttatem  Dei  falfitatc  d.prauant,  aut 
pro  extenuando  fuoyitio,maieflati  Verhi  eius  deroga.it, mand.itorum  ei-i^s  autho 
ritatemeleuantes:autyanos  colorcs  adfcifcunt.quo  flhi  tmpune  &fiiie  rcprehen 
ftone peccare  ficeat:itar>mc  tempns  eji  ,lit  ohteCiioni  occurram,quam  multt  pij 
"yiri  (^  Dei  timentes  adducunt:  NmquidjidcUs  omncs  per  G.:llia,n ,FLtndriam, 
^ngliam,^  Italtam  dtJjjcrfos,qui rmtltas fuperjlitionesfifcipcre  ccgu,-2tur,pra 
damrtatii  ^  reieCtis  haheam^ .Antequatn  tamen  ref^ondeam  ad  /;4»c  qu^Qionem, 
Deum  tcdor  meddcb  yoluptatem  nuUam  capere  ,  miftrQf  fratres  meos  qut  taii 
feruffute  premuntur,cflypendo,(^  reprehcndtndo,yt potiuf  (ofnminifci hhcatra- 
tionem aliquam qua  excujart pofint-fcdme  tamum  pronuntiare ,  qucdconf  t^n- 
tiamihi  iniungit;  quod dentque  cogQr ,yelim ,noltm:idjHe  tamc  tn  eorumfalutcm. 
Tejior  etiam,citmprotuli quodfentio/nc cumgemittt  i^fuj^Jirijs  tpfos  Deo  cotn 
mendare^lit  aliquam  iUn  lcuationem  aJjirat.Qu(dadd..m  iattonemfpedat,no!t 
meiconfUj  efl,<.itm  altquodin  ipfislntitimytprchcndo  ftrnul eorii perfonas dam- 
nare.Nouit  Dominus meitade plurimnfcnttre  ,  qui m  Qalliahahitant,mc effe 
niulth fancliores .  .Agnofco  pr^ferea  ^  fitiircputo^plw  eos  laudismercri,qubd 
in media  ahyffo  imptetatis  in  timore  Detjecontinent,  qH-im me,qtu  tot  Qcc.tfioni- 
hfis  nonfolifctterad  malum: fedyerhum  Dci  quotidie  audio  ,  0^  alijsanntt.nuo, 
quo  tartquam  fr^no  rctinear  .Fateor  quoque,fi  <^uid  pecccnt ,  faciliips  illiS  igno.. 
fcendum,quam miht .1  taque ,tantum  ahe^tyt  nijciameQS ,  ^expungam  efra^ 
trum  numerOi^yt in  reli(jun  eos  1/enerer  coram  Dco  (y  hotninibtt,f,^excc[lentiore 
in  Ecclefta  Dei  loco  dignos  ejfe  iudicem,qu(fm  egofim  .  Facejfat  tgiturfalft  hxc 
opinio,excludiillos  ame  e  numero  fidcliumj  nomtne  Chriftiano  dcleri.  Ciim  ta- 
men  habe^m  ipfos  in pretio ,non dejino  propterenifiqutd animaduerto  in  ipfis yi- 
t!J,rej>rehendere,Nam  "Vf  qt.ts  ftyere  piuf  ,no.n  tdeo  tamenfequitur,omnt4  cins 
cpera  laude  digna  eJfe.Reperiant fqrtQ in  mealial/itia, .  Pattorvt  ea  damnenti 

mO" 


SVPERSTITIONIBVS.  6ti 

tHodo  nemttleuolentia  hocfaciam,autobloquendi  lihidinervelqui<tmutuacrimi~ 
nationeylcifcifeyelint. 

Rogabit  quij^i(tm,quale  i^itur  confilium  dcm  homini  pto ^qui  in  tali ^Egy- 
pto  feregrin.xtur i  aut  captiuus  tenetur  in  tali  Bahylone  ^^yhinon  conceditur 
fure adorare Deumiquin  potittffe  attemperare  cogitur  ritihuiyittofis,^ imprO' 
bandis.Principio  confulerem  exeundum  effe ,  fi  pojTtt:n.xm  omnibtisfubduclis,bea- 
tui  ejiille,qui  procul  aheft  a  tantii  ahominatiomhmcum  difficiUunum  fit,iUii  tam 
-yicinum  cjJc,quinpoUuatur.Confderem  igiturvt  inaliquem  locumfe  reciperetj 
"ybinon  cogereturfeiUiifordibuiconJ^urcare,conniuere  adbUfphemi^u ,  tacitns 
audire  <(^  yideremiUe  impietates:  fedpotim  liberum  effet ,.  in  caetupiorum  idere. 
fidei  fuA  profepionem ,puram  Euan^elij  dodrinam  audire,communicarefdelium 
precibui ,fctcrametis  pure  adminiftratts  frui.En  quid iudicio  meofMu  fic  optitnu, 
S t  quifquamnuUam  exeundi  rationem  habet,  tum  confulaml^idere  0*  ex^criri 
omniamunquidfe abjlinere  ab  omni idololatria pofit, quo  fepurum  ^ impoUi^tU 
Deo  conferuet..Deinde,domi  fu(£  Deum  adorare ,precarique  yt  miferam  Ecclefiam 
reilitucre  injlatumfuum  yeiit.De  cdi,tero,fideliter  incumhere  adrudes  xdijican- 
dos  ,  quoad  eiuifieripoterit.Si  rej^ondeat  qui^iam,nonpoJfc  idfierifme  mortis 
periculo.Fateor.SedDei gloria,  dequanunc  agitur ,  multo  nobtiprctioforejfe 
debetcaduca  hac  &*  fluxa  yita ,  qu£,proprie  loquendo ,  nihil  quam  ymhraejh 
Jam  honam  partem  audire  mihi  l/ideor  :  Heinobts .' prdtferre  ^qutdem  Dommurn 
omnihui  conueniret.fednon  ea  poUemus  conjlantia  ^fortitudine..Aut,parentes 
habemni  qui nos retinent:atttfamilijsfumtii impliciti ^  onufti.  Quid ergoface- 
remui?IieJ^ondeo:Cum  infirmitatemfuamfibi  obilare  amofcant,quo  minti^  con- 
filium  fequantur,quodcon{lat  maxtme  ttttum^falutare  ejfe ;  cim  agnofcantfe 
timore hominum  areCia  ytadefleCiere , peccatum fuum  confiteanturcoramDeo, 
cumgemituc^  lachrymus  fibi  dijj^liceant ,Je  accufent,ah{lineant  ab  bmnidefen- 
ftone.vbi  hocfecerint,tamen  admoneo  ne  malofuo  indormiant  adfuefcendo  ,fed 
quotidie  fe  foUicitent  ad  di^licentiam,^  moerorem:qubyeniama  Domtno  con- 
Jeqttantur.Dd»de,aJ?idupiprecibuiDeum  interpeUent,yt  cimrtdemptor  fit  ca- 
pttuorum,eripere  ipfos lielit ex  hoc  labyrinthoiaut Ecclefiam fuam yhique  repur- 
gare,qm  Itceathonorem  lUidebitum  exhtb:re.Tandem,yt  yioi  omnes  tentent  ex 
hoc  luto  emergendi:  ^fqua  iUisfacultds^l/el  opportunitas  oJferatur,eam  ne  rccu- 
fent:Jedarripiant potius ,quo  re  ipfatejiatumfaciant,fenequaquamper  hypocri- 
fin liberationem a DeopoJlulaffe.Si  omnes  itafideliter  partibuifuti defungercn- 
tur,certo perfuafum  habeo,quod Domtnmyimfuam  exereret  adomnes  tdolola^ 
triits  e  mundo  extermtnand.vs.Sedquia  miferiam  nojlram noafenrimui,neque af- 
fictmuryt par €jfet,quin potimtanquam  ohduCio  caUo contemnimus,non mirum Jl 
Deus  tam diupatiatur  infordibui  noiiru  nos  iacere.  Et  certel/erendum  ejl,neji 
pergimtn  ita  iffe  Jlupidi,tahefcere  nos  ^putrcfcere  iniUu  tandemfmat. 

LI  BEL  L  I    D  E     VIT.ANDIS 
fuperJlittonihus,finn. 

OG 


lOANNIS     CALVINI    EXCVSATIO 

ad  Nicodemitas.-qui  dc  nimio  rigore  eius  conqueruntur. 

V  Mcitxtur  hoc prouerhiumSolomonis  ,MeItoremeJfccor~ 
reClionenj  ^pertam,(tmore  occultoiitem,  CorreCltonem  ttmici 
bonam  ejfe  q;*  jjdclem:nemo  eflquinon  affmtiatur  .  Sedciim 
adpraximyetum  efl,nemo  eft  qui  fe  intcllexiffe  ofledat.  Hoc 
ideo  dico,ouiaantehac  edidi  opuflulum,yhi  osfendo  fideles, 
ciui  inter  Papiftiuyerfltnt»i;non poffeeorum  fuperflitioni- 
htti  communicarcquinDeum  offcndar.H£C  doClrina  perj^i- 
cua  efl. Eam  quoque  Scriptur£  teflimonijs  (^folidtf  rationihtis  fic  prohauiy-et  re- 
frag^trinuUm  queat,Quinctiatnynaeflratio,qu£  totamcaufam  yno  v erho  deji- 
niat.Nam  chm  De^^  corpora  creatterit,ficuti  animns,  cum  ea  nutriat  in  hoc  mun 
do,£quum  eflipfa  quoquceif.s  honori feruire.Jiurfum,audimusDeum  di^narinos 
hochonore^ytnon a.nimiis  modo noflras ,fed etiam corpora,tempU fuayocet .  Ro- 
ooigitur,num  templumDci  profanare  liceat,  ^n  nondehcat  eiusnominieffe 
dicatum,  ideoque confcruari  in  pura  ^  impolluta  fanClitate.Prdcterea,cim  cor- 
pusfdelis  homtnis  defltnatum  fit  adDeigloriam,  ac  heat£  immortalitatis  parti- 
ceps,  Chrifii-jue  corpori  ftnile  futurum  ff.nimis  indigmm  efl,ipfum  ad  yllarii 
poUutionemproflitui.  Pollutioautemefl,fiadidololatriamexponitur.lnfumma, 
Deifumusliel  infolidum^cl  ex  parte.Sitoti  ipfius  fumus,g'.ortficemus  eum  cor- 
pore  (fp  Jj)iritu.Itaque,cum  exigoyt  homofdelis  ab  externa  idoloLttriafe  ahfli- 
neat,ac prohiheo  ne  in  hominum gratiamea  fe  profarj flmHlet,qu£cora/n  Deo 
damnaf.conflat  me  nihilnifi  xquiffimum poflulare. 

Sunt  tamenquidam,quthusnimtumrigidm^idear:  quinetiam  conqueruntur 
fe  nimium  immantter  ame  traB.tri.Si  hutw!  querimoni£  ratio  qu£ritur,h£cl>ntt 
eft,quodfcrre no  poffuntlit  eorum fcahiemfcalpa. Qua enim fliecie fe excufthut, 
acfi  tniqueeos  damnarem^Hahent  omntno  hoc  miftrumfuhterftigium:qiiod.trca- 
no  cordts  affc[\u,Dcum  adorant ,quicquid priifc  ferant  coram  hominihjts .  Porro 
qutdhoc  efl,nifiquod  interDcum  ^  Diaholum partiuntur:  ytanimam alteriaf 
fignent,corpn^altert^.  .Animamquidcmintegram  Deofcruant  :f%ltcm  fifdes  ha~ 
hetur  eorum  yerbts  :  fed  corpora  fua  exponere  profaniunquinamentti,nuUaiUts 
efl  reltgio  .ohfecro,an  Deits  tali  mixtura  contcntM  ejfc  poftr?  Is  qui  pronuntia- 
ititomnegenucoram  feflecli  dehere,  omncmltnguam  ionfitcri dtherc  nomini  fuo: 
p.ttietwnelit  impune genua  homtnes  coram  tdnln  fleCiant  ?  Proinde,flcut initio 
tefiatus  fum.qtiod ad doClrinam J^eciat ,nihtl efl in ea  diJficultatv:fimodo acqui- 
efare  yeritati non rccufemtis.  Prohationcs tamfmt  liquid£,yt reclamare fumm^ 
jmpudeti£flt.Fit  hoc  tamen.Et  qut  faci unt ,lihentcr pcrfuaderentfeno  ftne  opti-  • 
mis  rationibiis  cotedere.Sed  omnibitsfuhduC\t6,h£c  eorii  eflpr£Cipua  ratio:  Qubd  eo 
ruopinione  no  efl  tagrauemalii,  quam  k  me  pr£dicxtur  .Seicurita  opinantur? 
Nepc,qtibd  colores  adfcifcunt  quihm^el  tegant  ,yel  imminuar  fu-im  peccatti  .^t- 
qui  fcircyeltm,quai proferre  excufttiones  poflint prxtertU^  ,  qu£ame plus fatts 
funt  refurat£.  Cocedat  ergo  mthipropne loqui.Ego  magts aptaflmilitudine^yti no 
pnJJu,quamfleos  ctt  tjs  confera,qui  cloacas  repurgant  .Nafcin  hi,ciim  tota  yita  cf 

fue- 


A  D    P  S  E  V  D  O  t^^TCXtmn  M  O  S.  6ti 

fuefaBifni  admoteendtimfoEtorem,nullum  amplim  od6remferdpi'unr,<juia/unt 
obffupifadi,  aliofque  dtrider  quinares  ohturatuta  iftt  noflri,pofiqttahnga  con 
fuetudineohditrueriit in fuu fordihui,qualtbet male  olentihns.putant fe  interrofof 
iacere:c6fquerident,quifoetoreoffcnd!fefttentur.^tcjue^itfimilitud(nemylten 
YtHi-  dMcam,quem.tdmodum qui purgandis  cloacu  operam locant,cebis,alIus,au'if^ 
^uegraiieolcntihtncihiS,tanquam  antidotiife  muntunt,  quofoetorem  ynum,ali(> 
propulfcntutajili,ne:dololatri£fux  putidum  odorem  olfaciant ,  inehriantf^ 
quodamcdo  piitidis  tKcufationibw,qux  fenfum  iUtiolfaClw  adimant.Verum,hoc 
ptiferum  efi  remedium  ,citm  fe  ohf}upefaeiuntdi^roti,ne  malumfuumfentiant. 

Nondum  hic de  omnihm  loquor,qui  adhuc  injirmitate  fua  in  Bahylonica:' 
ferttitutedetinenturiyhi feimpuriAfuperfiitionihtts polluunt.Multi  enimfunt,qtii 
m  anirmftia  reputant ^oreqtte  conftentur fuam  miferiam,atque  iUic  tenentur  in^' 
wti-.fementesaf^idue;^  al)eo  yeniam  pttentes  .  .Ad eos  tantum  pertinetmea, 
bratiOj  qui ,yt euadant  reprehenfionem ,fuhterfuofa  omnia  captaat  ■  ^  conrem- 
ptui  hahent  ornnes  monttton€S,ytliridtgnantur  ^  excandefcunt yfque  ad  apertas 
hlafphem.iiH .  Quoniam  mittuantur  Nicodemi  nomen ^yt  clypeiyice noltsoppo- 
n'ant,acfi  eitu  imiratores forent ,in prxfens  yocaho  eos  Nicodemitas ,  donec  often- 
dero  quantam  iniuriamhuic  far^do  yiro  faciant ,  euminfuum  ordinem pertra- 
hentes:(^,quodpeiiisefl,gloriantes  eius  exemplo  .  Verum^nte  omnia,optarim 
fxlfam  optnionem  ex  eorum  animis  euulfam-.nempe ,quod  putant  me ,  data  cpera, 
fthi he[luminferre,quo  illis  infultem,aut  ipfosmordeam.  Encur  UkUo  modoyin-. 
ci  fe  ftnant.  Sed  in  eo  longe  faUuntur.  Pojfum  enim  coram  Deo  ,  fanciifque  e-t 
ius .ydlngeltf  teffifcari,mihinon  aliud effe propofitum ,nifi  cttltum  Dei,quoad in 
tne  erit,promouere:yt  iUi pureferuiamui  omnes .  Nectamfum  inhumanus,dum 
ebs  intali  lahyrintho  yideo  ,  quin  potius  ad  mifericordiam eommouear  ,quant 
d'ele{ler  carpendo  eos  ac  mordendo-.aut  etiam  contemnendo ,  quo  magisfnpra  eos 
emineam.  Vtinam  plus  mihi  materix.  adeos  Uudandos,  quam  Ifituperandos  da- 
retur :  neque  enim  hoc  argumento  Utor.Sccundo  ,  non  cogttant  fihi  mecum  non 
effe  negotiumSedcum  Deoxum  quo  litigare  ,  eft  calcitrare  aducrfns  fHmulum^ 
i^id ergo projiciunt,ohloquendo me  nimtf  effe  ajperum  ?  Voliintne  amehene- 
dici,ci*m  a  Deo  damnentur  ?  Quhdfi  tUU  irtdulgcam,quid  prodtrit  mea  ahfo- 
lutio^.  Non  efh metimyiui{icare,quod  Domtnus  morti  adtudtcaf.necfententiam 
aheo  latammitigare,yteiusfeuerttatem  corrigam.Aliht  ergo  yalde  dolet,qtiod 
tta mordictis  in  me  injiliunt,yt  putent nthtl altudfibi  agendum  ,  quam  litfinty- 
no  homine fuperioresmec  interea  cogitant ,fe aduerftts  Deum  impingere.  Moneo 
igitur  ipfos ^  ohteftor.ne fbi  amplius  imponant,me pro  accufatore deltgendo:. 
fedpotiiu reputantesfe  nihiladuerfa^s  Deum  profeduros,  comparent  fe  potius  ad' 
humtlitatem.ac iudicem fuum depyecentur,yt  tergiuerfationibus  omifiis , placide ■ 
f.ite.intur  pecfatum.  fuum.  Qihd  ad  me  pertinet,non  poffum,yt  tUifgratificer,al- 
bumyocarenigrum.  ••.!,-.; 

Quoniam autem Nicodemitarum  nonl^naefif^ecies^operxpretium  hkertt^ 
in  tranjcurfu  notare^qum  eorum prdLcibuas fbecies  cognofcam  .Primtfunt  ,qui yt 
fe in  hominum fauorcm  infinuent ,projitentitr fe  Eu,in£eltum  annuntiare  :^gu- 
flum  aliquem  porrigendo ,  pvpulum  aUtciunt .  Nam  ciim  yidcant  bonam  mun-  . 
di  partem  non pojje ampltus  ferre ,  prxfaftidio  ,monttchoruminJi:itiam,(^  ^'f^^l^ 


GG 


'^i(f  F  X  C  V  S^  A  T  1 0 

hriq  ha^ere  tllorum  mfuljtutem  ei;*  ine^tioiinulluin  melim  compendium^Mdent 
ACquirendi  fxuons,^  apinionu  fiH  comparand^ ,  quam  homtnes  hac  tUecebrs 
inefamdo.lnterettyero  huncfcopum  Habent  ,-vt  JEuangelto  ,  tanquam  lenocinio 
t(hut<tntur,vel4dacquirendafacerdotia,yel  ad  implendos  loculos  .  ltaque,pojl, 
qiam  capita quidam  faȣ  doHrtn* proferendo,auditores  fuos  inefcarunt ,  fc 
fofleafnfhpnfos  ifnent,  &  circunducunt per  ambagesp\it  nunquamad  liquidant 
veritatem adducant.  Certum  efl,non  omnes pojfe ^quo  pajfu proo^redi adauari- 
tiam,yel  ambitionem-.quiaalif  alijs  lon^iora,  crura  habent ,  quibm  pr^currant: 
fedqui  pedum  epifcopale  arripere  nonpotefi  ,ad  prioratum  aut  parochiamaj^i-' 
rat.Suntetiammonachi,quibnsfatu  eji  bene  faginari ,  ^  habere  opimum  qu£~ 
fium-.quia  nihil  meliut  obtinere  pojfurrt.Hunc  finem  cumfpecient,ferinon  potefi 
quin  me  damnent ,tanquam  nimis  auilerum :  ac  de  me  conquerdntur  ,quta  yi^um 
illu  emanu  rapiam^iHinettam  eorumnonuUi,hoc  ipfononcotenti,quo maiore in 
pretiohaheantur  ,jingunt  eorumfe  libros  contemnere  ,ynde  didicerunt  quicquid 
hahent:^  fine  quorum  le&ione,pifcihtti  ma^vs  effent  mutt :  niftfe  omnt  btts  ridicu^ 
los  facere^ieUent  ,nu^ando  ^  ineptiendo. 

Poffem  exempla.  proferrefedhoc  dico  ,  yt  ipfos  commonefaciam,ne  ali- 

quando  traducere iUos  cogar.IJtfunt qui  perpetub  xdifcationti  yerbum  in  ore  ha~ 

hmt,(p*  lifque  adco  fht placent ylft  opinentur fihi folvs  artem  <edificandi  notam 

effe.Vtinamfic  defun^erenturjl/tnxhtl  reprehenftone  dignum  admitterent.  E^o 

certe  ipfts  non  inuiderem.Sedquid^.  Defcendant in  fuas  confcientias,  (^poftex 

mihi  bonafiderefpondeat,quorfumMiJfafcelebrent,inqutbt(sf(.iuntabominan^ 

dum effe facrilegtum:^  ita  altos inducamfuo excmplo  adidoloUtriam..    Qu.itt 

potiusrejiondeant  Deo,  nonmiht,annon  propoftttm  habeantfe  &dtficarenon  in 

aniTtftyfed in corpore .  Quiret  qutj^tam^unqutd ita  fentiamde  yniuerfis concta- 

natoriottSj^uf  tnter  Papiijafpropius  alijs  accedunt  adpuram  doCirinam :  ytcun^ 

queexdimidio  tantitm  doceant  ,ac  multum  defyderart  pofitin  eorumdodnna. 

^hJit,quinpotitii cert^fum  perfuafitf,quofdamferri hono  ::^'lo:  Detque honorem 

^ ftlutem  jfe^are  ,non  fuum  commodum  .  .At  certumefi  eos  quifc  excande- 

fcunt  pro  tucnd-ifua  id6loiatria,eamque  fubymbrafalfA  xdificationii tegereco^ 

nantur ,r§hm  fmi  tntentos  ejfe,^  Jtbt pottm  ^dificare domos ,  quam  Deo  Ecclefi" 

am.  QUintum  ad proximorum  £dtficationem pertinet ,notare  deherent  quod P ati 

lus  indicar.ncmpe ,tam  in  honum ,quam  in  malum  idificari  pnffe  .  Nam  mtferum 

popttlum  fuj})enfum  tcnendoj^  tntdololatrta  occupando ,quid aliud quam  tpfum 

obduranti  Si  in  hocmaiedtcloxdificiogloriantur,hancglortam  iUts  concedo.  E» 

primumgennf  eorum,  quthm  ego  non  fatiffacio  :  nempe,  concionatores,  quicun$ 

exportcrefe  morti  deberentpro  ajferendo  yero  Dei  cultu,^  euertenda  idolola- 

trta,Chriftumfthtcoquum  ejfel/olunt  ad  cuitnam  tnfiruendam.  Quodad  altos 

Jj?eOat,qttire^oa0-icluducuntur,etJiipJosreprehendam  in  quo  deltnqutmt ,fcio 

foiitis  agnituros  ct.lpam,  quam  yt  monttiones  rejfiuant ,  qua  liidehuntexpuro 

Deilierbofumptas. 

Scquttur JeciidA  Jhecies:nempe,Protonotarijdelicati :  quihmno dijfilicet haherei 
Euitgeiium,^dc  eo  Juauiter  iocando ,cum  domiceUtAgarrire^modh  hoc  tpftsnon 
oljfiii^quominmytuat  pro  animifuilioto.In  eode  ordine  coUocaho  moUes  auiicos, 
^domictUas,qu£  nunquanifi  hiaditijs  aJfueuerut:proindenefciut  quidftt  audire 

ycrbum 


A  D   P  S  E  V  D  O  N  I  C  O  D  E  M  O  S.  6ly 

yevhuafierius.  Non  miror  fit{li  omnes  aciem  cotra  me  inj}ruant,^(jujji  conJj>i 
rattone  faCi.i,facrament6que  interfecoiuni]i/ne  omnes  yno  ore  damnent  itnmo^ 
dic£  aufterttatif.E t  fane  iam  hoc mutto  ante  prouidi. Itaque,nunc  mthiytdeor  i- 
ffos audirs ,fic loquentes-F aceffat  Caluinusiejl  enim plus ^quo  tnhumanm  .  Quid 
enim?Si  ycUcmus  illi  moremgerere,non  tantiim  ad  mendtcitatemnos  redi.nret, 
fed  duceret  reBa  adi^nem  .  ^Equumne  ejladeb  nos  prdtcife  '^ro-eri  f  St  omnes 
cptat  ejfefuiftmiles,^  inuidet  noftr£  quteti,qutd  hoc  ad nos  'i  Btne  hicjlamw: 
contenttt^s  tpfe  fit  fua  forte :  nos  autem  frui  njjlra  commoditatefnat.  Tandem 
concludunt,me  nonteneremundi  rationes.Ciimmututs  ajfentattontbusfibt  mutuo 
hlandttifHnt,pHtantfepriclaram  de  meyltionem  f^J^pfffe .  Cedo  :led  ciuidfa- 
cient  Domino,ad<}uem  eos  remitto,^  adcuiits  tribunal  ipfos  ctto  i Protonota- 
ritnquij^iamridereima^inemcructjixipoterit  ,cuitt.s  fumptihus  dcliciatur  ;  tfi 
enim  mortuum  idolum.^t  JDen^  non patitur hoc modo  rideri.  Poterit  aulicus  hi~ 
Jlrionicos  omnes  rittts  ,quihus  mundw  pUcare  Deum  conatur ,  dertdiculo  etiam 
hahere  :  nam  cim  idolorum  ftt  culttts ,  quicquidfcprofua  lihidine  commmtfcun- 
tur  homines,  non eji  timendum ne  ipforum  contemptu  irafcatur  Deus.  Sed  citm 
defacrofanCns Dei mandatts quxfiio cji jnon  ejlillic  mouendum caput .  Poterit 
domicellafacrifculum,quem  antea  horrehat ,  qubd  teflem  ^  confctum  fecretions 
yit£  hahere  cogeretur,nunc  impunecontemnere.Nam  a  necejittate  conftendt  li- 
heratam  fe  nouitfed coram  Deo  Ifeniendum  ejl nihilominus  ad  calculum .  Jnte~ 
vior  ifta  animi  confejiio  per  Euangelium  non  aboletur .  Imh  cim  antea  rationes 
fuhduceremus  cumfacrifco ,  cum  Deo  nunc  fupputand£  funt .  Velim  hocfaltem 
ah  ipfs  impetrarePi^tproeoqubd  objlinatts  animis  ad  repellend*s  meas  monttio- 
nes  fecomparant,cogttentfibifemel  apparendum  ejfecoram  Deo:yt  fecundum 
hancipfam  doCmnam,quam  nunc propono,tudicentur  .  Qutcquid f  t ,ego meamo- 
fcramipji!  ad  blandiendumnon  locaui. 

Tertius  ordo  ex  ijs  conjiat,  qui  rehgionem  qucdammodo  in  phtlofophiam 
conuertunt :  aut  certe  non  admodum  fcrib  tan^untur  :fed  quieti  acfecuri  expe- 
{}ant ,  donec  Ecclefta  in  tolerahiltm  Jiati.m  reformetur  :yt  autcm  in  eam  rem 
incumhant  ,quia  periculofum  eji,adduci  nequeunt  .  Quidam  etiam  eorum 
ideasPlatontcas  conctpiunt,de  modo  colendt  Dci.Itaque  honam  partcm  Paptjiica 
rumfuperjiitionum  excufant:quia  mundum  talihn^s  inepiijs  carere  non pofj e,ima- 
ginantur.Hic  ordo  fere  conflaf  ex  literatts .  Non  qubd  omnes  literati  ftnt  tales: 
ego  enim  mallem,  &>  certe  preffaret  fcientias  omnes  exterminatas  e  mundo  ejfe, 
quam  "^it  Jiudio  glort£  Dei  Chrijiianos  alienent.Sedmulti  literarum  Jindtoftrepe 
rientur  ,qui  in  hac  fpeculatione  indormiunt ,  faiis  effe  ft  Deit  cognofcat:intelligat 
yerafalutii 'yia.fifecum  intitsdomi  meditemur ,  qualis deheat  Ecclefi£ji.\tus  effe, 
ac ipjum Deo  comendetu : fe  yerb  interponere,aut  fufcipere  huita  rei  curam,ue- 
^ltguntitanquamremfuperuacuam:^  ah  ojftcio  fuo  aliena.Quinettamludihrio 
habiit eos ,quosyident  hac foUtcitudine ajficr.  (^  ■xeii  inconfiderati eos damnant. 

Porrb,cum  ItbeUum  tUum,dc  quo  dixi ,fcrihtrem,rnihi  facile  erat proutdere, 
apudtalegenushominum,nequaquamgratumfore.Qucirenouumyiderinonde- 
het ,f  accidat ,  quodanimo  prxjumpjeram  .  Eos  tamenobtejior ,fi  caufarumfunt 
patroni,  ne  defenfioncm  cauyt  tam  ruinof£fufcipiant:ex  qua  nthtl rejcrre  poj^int^ 
nifi  tnfamiam.  Si  tudicesfunt  ,ohteftor  ,ne  cognitionem  yfurpent  fupra  '^ier-' 

GQ        l  ^ 


^i,  EXCySATlO 

luM  T>orriim,<iuxiV,orum foro fubie[{(t non efl.  Quin potim  fthi  dijfidentes,a iu^ 
dtcando  fuberfede.tnt:^  cumreuerentta  ^  timore  ftntenti£  a  Deo  latx  acquie- 
fc^int.Si  Mtdicifunt,ne  emplafirU  ^  cataplajmatii  inutilibm  malumte^ant: 
qnodcurarinifi  in  lucem  f)roferendo,nonpotejl.Si  Philofophifitnt,aut  Diale&i- 
cijne  fcientias  quAi  mundo  deditDeui,yt  ftnt  yeritatvi  admintcula ,  ad  fucandum 
ntendacium conuertAt :  nectaminjirmim  effe  putent Deiyeritatem ,  qu£ inuiHa 
liocitur.ytfuii  colorihu^  ,aut  piclurn  ,yel  cautUationu  argutij  s  opprimerc  eampof- 
fint .Si  theolo^iifunt  {ludtofi,caueantne  fcientes  ac  yolentes  incurratinhanc 
horrendamaledthione,<jU£.  omnihus  denuntiatur ,  cpui  dixerint  honu  effemalum. 

Qudrtafbecies  ftt  ex mercatorihui,^  pleheiijs:qHt  commode a^entes in<xdi 
htnfuts,inqutetari  nolunt.Itaque,quianon  putant  fatvs  iiiQam  me  ratione  hahere 
fu£  quietis^pro  manfiromehahere  recufant.Conflitumt  autemfe  euafijfe  Dei  iu- 
dicium,ficonfilium meum  rejfuant .  Quanquam ifiorum  non tantaejimultttudo, 
quia plm  ftmplicitatu hahenf.ideoque  non tamfunt infiruCli  ad  ter^iuerftndum. 
N thtlomtnm nuUa  efl  inmiido  liiuendi  coditio,in  qua  non  reperiantur aliqui  Ni- 
codt/»itte,qut mihi indi^entur,quod ipfos prxter modum  yrgea.Enytferuos  Dei 
comparatos  tjfe  oportetad fuflinendoi  deuorandafque hominum  offenftones,  dum 
jideiiter  "ynumquenque  admot^ere  ')iolunt .  Neque  ahs  refertur  communi  pro- 
tterbio,  hanc  effe  mercedem  yeritatn  .  Ego  quidem  hoc  tantitm  £^refero,  quod 
l>ideo  itaftbi  addiCios ,  ytnifi  Dem  per  omnia  tUti  obfequatur ,  fiatim  aduerfm 
t:umfremant.Rurfum,quod ita  male  erga  Eua^elium  affeClos  l/ideo^quod  tamen 
fequi fe profitentur^t  quotiesfuauem  illtf  camilenam  non  canit,extemplo  parati 
ftnt  ad  eiui ahnegationem-.nift primo  ingreffu  faciant ,  ahvno  in  alterum  detahi 
promptum  ejl.  Namfthodie  ohfltnent  animos  ,nec  aurem  Deoprxberefnjli- 
neant,  cras  in  alia  cauft  fimiliter  tUt  ohftrepent :  dontc  fafttdto  primum  ,  dtinde 
odio  doClrinx  coctpto,ad  eim  auditum  horreat.  ^tyerb  ojftcium  meu  efl,{iudere 
'ytfalutariiftt omntbus mea  docirina.  Poflquam  hoc  conatm fum ,Ji non refpon- 
det  fludto  euentm,acqutefco  in  Dei  yoluntate .  Quantum  adEpicureos  (^Lit^ 
cianicos,qui  .i,hutentes  Euan^tlij  titulo,  ipfum  pro  fthula  habent ,hic  fuperfedeo 
auicquam dicere :  nam apud eos  locum monitiones  non habent.  Tatltm in quatuor 
iUtigenerthm  includere  eos  yolui ,  qui  aliquam  faltem  fcintiUam  timoris  Dei  ha- 
bent, yerhumque  eiits  reuerentur.fed non  eo l/fque profecerunt  infchola Chrifii^t 
fihi  reniitiare ,mundumqut 0* propriayitapro  honoreDti oblmifcididtcerint. 

.Ahijs  ergo  omnibm,qui  talesfunt,qu£ro ,  quid caufx habeantjCur  menimis 
yividum  arbttrentur,quia  ipfts  non  permittam  mamftfli^f  idololatrijs  poUui,0* 
eos  ritmfufcipere,quos  tpft  coram Deo  yittofos  effe  ^  damn.ttos  teficsfunt.  Hic 
nonde  mea  aut  tUorttm  opinione a^itur.ojtendo  quid  in  Scripturis  reperiam:  nec 
fefiin.tnter  ftncentiam  protult  :atque  adto  nihtl  dico  ,nijitamclarum  acper- 
fhicuum^tnemo  contradicere  queat,quin  Dei  yerbo  palam  aduerfetur.Tantum 
ernm  ex  oreMagtftri  loquor .  Nam  tefiimonia  produco ,qu£  idpenitm  euin- 
cant.Si  fasfihi ejje putant  probare  quod Demdamnautt,pidchrti  coloribui pin- 
o-endo  foUnntur.S iperfuadere  Deoyolunt ,his faUuntur  .Dicetynm  eorum,Vt- 
mihi  detur  xdijicandi  opportunitas,M  ijfoi  celebro  ,quanqu.im  in  iUu  cotinerifcio 
facrtlegium  curn  Chriitt  bitfphemiaconiunclum.  VtdvmmJinemeimreCliieJfe, 
anne  ideofeqHttur,qHodfacit,efJe  rcclum  f  facict  quidtm  interdum  Dominiff,yt 

"Mjs 


AD  P  S  E  VD  ON  ICO  DEMO  s:  ^«9 

■Vyj  illicitUyerhumfuum  promoueatur:vt peritus eil arnftx,qui ex malo honum 
elicere nouit.Sequitiimc  tamen hoc tUt  probari ;  aut  excufationtm  hahere ^cum 
faclum  efi^  I.go  ^uidtm Utor,(ir  Deogratias ago,ium  inttUigo  rimamaliquam 
apertam  ejfe  veritati :  ^  concionatortm  quempiam  modtco  falttmguilu  rt^£ 
inteUigenttx. populum imhutffe .  Siaudio  quempiamylteriui proo-rejfum inprx- 
dicando  Chriiit  regno^duplexgaudtum percipto.  Jnterea,ftquidt^  infirmita- 
tiSjhocl/itiofum  reputare nondeftno.Porro,nunc  ahipfts  qu^ro  ,  fitne  tolerahi~ 
lc  l/itium,  (^  adquod conniutri debeat ,  cum  u  qut  fuggeSlum  confcendtt  ad  ftit 
ilinedam  Chriili perfonam  ,  ad populum  eim  nomine  ^  authoritate  docendum:, 
ad  oheundum  denique  coeleflt^  legatimunus  ,feahominationi  conftntire  fimu- 
lat,  qu£  palam  repugnat  cum  prscipuo  captte  dodrinx Euangtlic£?  Proinde, 
quotiesfuam  honam  intentionem  mihi  ohijcient  ,f}attm  exciptam,  Nihil  mali  a~. 
gendumeffe,yt  bonumindeproueniat. 

Eo minus  audtenda  efi querela,quafimulomnesme  grauant. Quid ero-o, 
inquimtl  Ctdcmtifne patria,^fortun{f  omnibnspvtin  locum  profugtamns  nohu 
ignotum,  aut  nos  mmortem  cxponemttsi.  CoJliganturinfummam  quAcunque  ad 
hoc  argumentum  pertintnt,(^  qu£cunque  tpjicoUigere  folent.  Ptrtnde  funt^ac- 
fiquii  diceret:  Quid^.  ^n  nonpoJfumDeo  adhxrere,  ^yerhumeitafequi,  quin 
perfecutionempattar  ?  St  hac  conditione  Chrifliani  effeyolunt,  pino-enduserit 
nouus  Chriilus .  Re^ondthit  quifftam  ipforum : Si  Deus  perfecutiones immit- 
tat,patienter fertndas effe.fed quoad  licet ,effe fugiendas .In primtil/ero  cauen- 
dm,ne  eas  temeritate  noftra  afcifcamus  .Hoc  totum  fateor.Sedcumhocpacifci 
cum Deoyolumm,ne quid  perfecutiontsfubeamns pro  eiusyerho  :  nonnehoc  eQ 
Chrifium  transfigurare,yt  talem haheamtts,  qualn appetitur  a  came noftra  ?  Et 
quidaliud  faciunt,qui  hocaUegant,pro  ingenti  abfurdo  ,  fe  ,quodpr£Ctpio,non 
pojfe pr^ftare  fine periculomortK,autrerum  omnium  fuarum  iadurafSiquid  de 
capite  meo  confingo ,pro nihilo  ducatur  .  Verum,fihuc nos  Demyocat,yt  impi- 
orum  rahiem  pro nominUfui gloria  innos  prouoctmm,  aut conferamm  nos  in a- 
liquem  locum,ybi pure  ipfum  adorare  lictat  :quam  trreuerenter cum ipfo  agtmm 
tt*  re^onfandoi Semel pronuntiauit  Chrtflu^,  omnes  quthm  pretiofx  crunt  ani- 
m^fudi  tn  hoc mtmdo ,e.ti  perdtturos .Clim  ergo  hac  excufattone  tuadtrt  conantur 
ifti ,imminere  mortti periculum ^ft  faciant  quod  exScrtpturv^  doceo:  an  non  Chri-, 
fliim  cogereyolunt  ad  fententtamfuam  retra^andam  ?  ^t  natura  repugnat^ 
inquiunt. Qtitf  ignoratiSedyhi  tft virtm D omini,qu£ extare in nohfsdcbutrat? 
Stfidelesnajcente  Eccltfia  hoc  dixijfent,qutd  Chriittanifmo  faclum  efftt  ?  ./in. 
non  tnter  inttia concidifftt,tnflar  abortti-:? iluam  yercornt  lucultnta ijla  cogni^t 
tio  veritatif,  qua  hodie  nos  donauit  Deus,nobu  ingrautm  tudictum  ctdat !  Tata 
yeterum  Martyrum  theologia,m  htipaucticapittbm  inclufaeiat:  VnumDeum. 
effe adorandum  ,  in  ipfo coUocandarn  omntm  fiductam :'\erum  etm  culrum  tn  hoc 
conftare ,  1/t  adorett^r  folm,tnuocetur,  ^  cumgrattarum  a^ione  agmfcatur  ho- 
norum  omnium  author^^itta  exigatur  ad  regutam  ytrbt  ipftm:  ttem,nttnquam  a- 
Itbt falutem tj?t c^yttam^qua/n  tnfolo  Chnfto  .  N tqutl/ tio tatn projundam  '" 
ftaiumrerumcogntttonem  hahthant  ,~)/t fuhtiltttr  pojftnt  dt  ftngnUi  dtfhutart: 
fcdrudi  fimpltcttate contenti  erant.Cum  hac  tamen alacrts currtbant  ad imem: 
autaltudfupfliiifgenm.Qutnettamtlluc  infantesfuoi  portabant  matrts .  No$ 

GG  4 


,j5  E  X  C  V  5  A  T  I  O 

qui  prs.  iUii  tm  wngntfumus  »iA^ij}ri,tar»  difertede  quam  qtt^fllone  dijfcrere  m 
Uimtu , non atftmus quid  fit Deiyeritati  reddere  tcjlimonium,  cum  opm efl :  ^ 
Chrijiia»  ipnum  nojlrum  proktrp , 

Sedhocejlaliquanto  deterius,quodq»ihufdamnon  fujficit  tales  quereltu 
edere,yta.  commnni  lege,qtumfuu  omnibns  impofuit  Chrijius  fe  eximant-.fedbla- 
Sfhemijs  fe  armant  ad  refjlendum  D  eo.BlaIJ>hemiAS  (fppelio,cum  pro  fenfu  car~ 
nalisprudentix  ,  hancefje  optimampromouendiEuan^elij  rationem  Jlii  perfua- 
dent,  communicare  Papijiarum  idololatrijs,  nec periculum  ea  caufa  fuhtre  .  Si 
tali  opinione  occupati  fuijfent  ^pojloli,quid,qufifo,nohifcum  aCtum  ejfet  ?  ob- 
ijciunt,paulatim  ejfeprogrcdiendum,  Fatecr:addoctiam,inctpiertdiimeJfe  afun- 
damentis:^  quia  nonpopntynodiefimul  omnia  confci,ordinem  tenendum  ejie . 
Sed  quale  hoc  eJlfundamentum,ciimfno  exemplo  abommationem^difcant  ver- 
ho  Deitam  contrttriam : nempe ,mMifeJ}am idoloLttiiam  ?  .Alterum  veru  quod 
phtendunt,obliquaetiam  ej}  bla^hemia,pr£teridquod  hypocrift  ^  mcndacio 
noncaret.  Inuiti,tnqmunt,conntu?mns  ad  multa,^  multa facimtts,quo  lucrift- 
ciamtts multos  Domtno.Hoc  modo  conferuatur  Ecclefa  (^  augetur, quAfecusa- 
p-endo  periret.Hunccine  honorem  fiabcnt  Deo,yt  eum  non putent  conferuare  Ec 
cleftam  fuam  pofje ,  nift  ipforum  fimulatione  adiuuetur,  quam  '\bique  tamforti- 
ter  reijciti De .^poiloiis  quoque,quamhonoriJicefentium,cum  aiuntconfitndi  o- 
mnia  (^  Eccleftam defirut  ,fi  qun  eorfim  confdentiam  fequatiir ,  quayft  funt  i» 
pUntando  Chrtiliregno  ?  Quod  f  cosnihilpitdeat  imprudenti£damnar€.y4po- 
^ohs,qutd tamen  dejuccejfu dicent ,  quem  ardenti  eorum  ;^(7o  (^  coilantidt  D o 
minmcontulit^  I aClabtintne sdifcatam  hailenits fua  opera  decem  hominum  Ec- 
clefiam^inlfrbe  aliqua.iut pavo,cum  tam  ma^na  ifla  fua  difcretione,^  tam  cir 
cunfpcdafapientia:  cim  totmmundw  fimplici  nudaqueEuanvdij  pndicatione 
adDeumfuerit  addudw?  Deinde,appelIo  tpforum  confcientias :  nunquidadhune 
finem  tendant,ac  nonpotim yt Ufioncm  fn^iant  cuttifu£  ?  Certo  certiut eft,cd- 
Ire  m  hunc,quem pr^tendtit ,procul abcjfe ab eorum  confdio.  Sedhocnon  moror: 
neq;  enim  maliore  in  partem  a(cipipoterit  hic defenfto ^quant  vt  hUifhemias  i- 
ilas contineat:  ncmpe ,medium ,qiiod ordtnauit  Deas  adEcelepam  fuam promouen 
dam  ^tuendam,neque  aptum,nequeytileeffe'Mrtiuem,quamhacxenuiexeruit 
in Eccleft£  conferuatione,  ejfe  collapftm: nonjiducia^irtuttf  eittspromouendam 
ejfe  Euan^eOj  yentatemyfedcarnaLi prudenti£ auxilio. 

^b  hac  fcaturigine  manant  ,qu.xfcunque  prtetcrea  adducunt  caiiillationes: 
nempe ,  quhd  hanc  ^loriam  dar^  non  pojfunt  Deo ,  vt  illum  ftnentes  guhemare 
rerum  euenttt},qy.ofoeliciter  eitts  dircchone  fuccedant ,  fine  controuerfia  exequan 
tur  quod pr£cipit.  Ncc fe hac  foUicitudine  torqtteant ,  Quid fequetur  ? quid  eue- 
nietiSunt  autem  hxc eorum arp-umenta-Si fugcre idoloUtriamvelient  amnespij, 
regionesjl/binunc  copinfum  efi  Dei  femen,Jlatimdefert£  aridieque  manerent. 
JiefJ>ondeo,Dei  ejfe  ojjicium  huic periculo mederi  .  ReTfondeo  fecundo,difcef- 
fum  hominU  fonantius  aliquando ,  ■/<;*  ejficaciusdocere  ,  quam  ft  ore  fuo  pndica- 
vet .  R cf^ ondeo  t ertio,  me  non  po(tidare,vt  quifh iam  patria  cedat.  D omini  efl 
terra .T antum  iUurn pura  fonfctentia  coUmm,ybtcunque  erimtts .  Sihocagenti- 
htis  non  dabitur  ampltus  conftfiendi  locns,  commendantes  nos  eius  tuteU,migre~ 
WM  aliQ .  Quarto,reJ^ondeo,J\;Hltefacereftnvulos,dumficfufcipiuntcommuAem 

omni" 


AD  P  SEYDOKieODEMOS.  M 

9mnium  cxufttmifeimfu  atim  ctdnosquDquefertiner^^quodolimfliCiwH  fmtPc' 
tro:  QMidalijsfa{luruffm,nihil  ad  te.Sequere  me.VnufquifquenoiirumJateory 
foUicitus  defuiiproximiseffedebetfedin  hoc,ytmutu6  nos  adfuuemits,nonvtoc 
cafionem  remore  alij  ah  alijs  fumamus.  Reffotuieo  denique ,eos ,dum  hocfericu- 
lum prouidrnt ,  perindefacere ,  acfi  cogttarent qualeliinum  bibituri fint  hinc  ad 
miUe  annosmeque  enim  omnibus  AquOrli  menfuragratiasfuiu  dtdribuit  Deta^nec 
eadem  ratione .  FruQra  er^o  timent  ne  regionestot^.  Chriiiianis  nudentur  :pottui 
Euangelium  centuplo  ma^if  propa^aretur.Denique,J$  hocpojfctab  illii  impetra^ 
ri,yi  non.ampltus  a,  malediCia  cnrnisprudcntia^pfnd^retit  ffacile protinus  inter 
»os  conueniret. 

Non eilprxfentls inflituti,omniAeorumhtc  Qhie(ia  refellereinamid.pltff 
fktii  fcci  inopufculo  de  quo  coqueruntur:  tantumattin^ere^biteryoluijquidprq- 
ficiantJicaduerfusDeumobloquendo,ytfuperJhderepotitt6difcant,quamyt  cafirr. 
famfuam  reddantpeiorem.  Prditerea,admoMtosyelim,vtahi^a  in^rutitudihe 
defiifant,  quam fuiiexprobrationihw  produnt :  Citm  tantamjlrenuitatempr^fe- 
ferat  Caluinus ,curnonhucveniti  ipfervtvideamHs  qualiter  fe geratlF acit  idem., 
quod  duces  exercituttm folent  iqui inl/rbium  oppugnatiOntbuagregarrios. milites 
iniligant  adirruendum,f^  excipiendos  iClus  :  tpfi  autem  fxtradifcrimenfubji-. 
ilunt .  Hac  ratione jfidelibui  olim  ludibrio  fuijfent  cun^4i  .^poilolorum.exhorr 
tationes  '•■'cum  eos  incitabant  adferendas  continuas  perfecution^^s  pro  Chrjiii  nor^ 
mine.Hor.tabantur,nevIIam  ob  calamitatemfran^erentur  animvi;vt  l^tt  ^ala.-r^ 
creSibonorHm  ia^uram  facerent:  fuftintirent  aquo  animo  mundi  opprobria  icon^ 
Onnteradmortem  ipfamper^erent,poiiquam  itaDomino  vifum  eJfct.Poterjtnt 
exciperefidelesiHucl/enite  ipfi,^  viam  noUsmon^rate .  Dicet  quiyj/iam,.^-. 
foflolosnon  immunesfuiffe  4 perfecutionibus ,  atquehociUvs  maioremjiduciam 
prxbuiffe  requirendi  abaiijs,quod  ipfiopere prditabant.  ReTpondeo,f(e,pe  horta- 
ti  folitos  fuiffe  ad  patientia,m  ^  fortifudinem  Ecclefuts,vnde  ipfipericuit  m^- 
tu  aufugerant .  Obfe(;ro.,cum  dicit ^poilolus  Hcbrxts ,  Nopdum  adfano^uinem 
vfque  rjiilitiilti ;  nonne  excipere  poterant ,  Tibine dolet ,  an  nobts  tnuidt^s,^  quoi 
deteriorenon  fimus  conditione^qu^m  tul^deoque  ne_,fim prolixior,  quid  Petro 
dici  poterat ,  cum  fdelibus  oftenderet  ,hanc  effever<m.  beatitudintm,paii  pra 
Chriili  nominef 

^t  vero  Jideles ,  cum  reuerentia^  tales  cxhotrtAtionejs  ampleCiehantur^ 
Quemadmodum  hodie  quoque  faciunt  ^  qui  ver^  funtpif  :fcientes  ho.minem  noa 
aliter  derifui  habere  fandas  monition^s  ex  verbo  titiifumpfas.  ,qu4m  infuum  e-t 
xittum. Quodadme pertinet,non me  ia{labo.multaperpejfum:fcdynumVere  af 
feram  ypermenonj}ettJfe:  quinetiam  aliquoties  meexpofutfjeperiful.o  .  Etqut4 
mecumprtfeCxomilitari  conferunt ,  cur  tam  maii^ni  funt^  0*  tnhumani. ,  vt  non. 
fatis  habeant,ft prit^em  in  hocffirituali  bello  aduerfus  Sathanam,qmcquid  4  bo- 
no  ^Jideli  duce defyderari potefl interrena  mHitia  l  Quanquara  tn.  eoquoque 
falIuntur,qubdmetamprocula  ia{lu  telorum  coUocant.  Nam  etiamfim.ihiado- 
culi^m mn  immineat  hodie  perfecutio,quid  tamen  crasfuturumft^n^efcio^  i^'C- 
quidftt,nimiumfimfiuptdus,nifime  lam  hac  horapy&partm,ne  ex  improutfo  cir-^ 
cunueniar  .  Cimto  venireoportuerit ,fpera  hanc ^rattam mtht nmdefuturam  i 
Domino/)itnomen  eitis  fan^uine  meo ^lortficem,<^uemadmodum  nunc  Itn^ua  0^ 


^j^  •  ^        E  X  c  y  s  AT  ro  *  -  -^ '. 

ealamo.Nec  remifiore  ttnimo  yttiimprofttndam,quam  nuncyerhafacio.Ipfiye^ 
rhfuamin  eo  turpitudtnem produnt,cum  nihilhabentes  reltqui ,ad probra  ^  ma-^ 
ledicentiam  confugiunt. 

Verumjadhuc  fbiyidentur  honcftum  operculum  habere  ,quandiu  fuh  pal~ 
iio  Nicodemi  te^untur.quod  fmile faciunt pallio  Virginu,qtMm  Luteti&piCiam 
aliquandoyidt  apudCarmelttoi :  memini  enim  tUic  latere Monacfjorum  le^io-'- 
nem,tanquam puUorum cateruam ,fubaiugallin£  .  Jn huncmodum idiutmUte 
cxtendunt  Nicodemi paUiumy^yt  indetegantur  omnesfalrem  opinionefua  .  Nam 
reyera cum  quifque -ad fe oramynam  traheret,  fic difiraxerunt  huc  &>  illitc,yt 
lacerauerint,non  tantum infruflafed etiam  infla .  Qmltteri^iturfub  eo  deli^ 
tefcunt  ?  dicet  quif^iam .  Nempe,  tdem  illu  accidit,quodperdtrtbiis :  quife  bene 
Utitare putant,inuenta  latebra  adcaput  occultan-dum.  Proinde,hoc  paUiumNi- 
codemi,quo  tegife  opinantur.nort  nififalfa  imaginatio  e(l ,qua  fe dtlud;int,acfi 
bculos  clauderent ,  autyelo  obducerent ,ne pofient ah  altjs  cemi .  Quidenim  ha- 
bentcum Nicodemo  fmile?  Quia ycntt  ad Chriiium  noCle,inquiunt :  necfepro^ 
fe(?us  eachriiiidfcipukm  .  Fateor  equidem  Nicodemum,priufquam  iUuftratus 
effet ,  latebraiqu£ftijfe:fedex  quoiUiSol  iuflitiAtUuxerat ,ntmquidfein  fms 
Utibulufemper  continuit  ?  Qjiinpotins^^idemns  ,qualemprofefitonem  ediderit:-. 
^  quidem  citm  omnia  defferatione plcna  effent .  Cum,fctltcet,  Pilafum  adije 
'yna  cum  Iofepho,yt  Chrifli  corpus  ad fepulturam peteret .  obferuemus  temptis. 
EnSacerdotes ,  Pharifei ,  ^  omnesyeritatu  hofles ,  tanquamyiCiores  trium^ 
phant.  Exaducrfo,miferi  Chriftianiconflernati  funtfi^  propi  attoniti ,  dum 
Magiflrum  ^^ Redemptonm  fuum mortumtiyident ,  0*  Corptts eitu  inpatibulo 
inter  latronvs  fuTpenfum.      •  - 

Scribie,Ph.trif£ii^  Saeerdotesfunt  in  excubtjs ,  "ytobferuent,  numquis.     . 
auflt  muj?ttare:nec  enim  ipfis  fttis  eft,  occifum  effe  Chriflum,ntfi  in  totum  delc- 
atur  eitn  memoria  .  lUa  adhuc  rahie,quam  ineum  exercuerant,  inflammati  fitnt- 
adperfequenda  eini  membra.  Populus  etiam  tumultuahatur ,yt ceitum  ejfet Ni- 
codeniQ  fe non aliter proftcri poffe difcipulum aut itudiofum  CJntfti ,qutn omni- 
umfurorem  infcconcitaret .  Profteturnihilominu6  euidcritcr  coram  omnihiis:> 
probrum^  infamiamnonmetuit.nonrefugit  odium.tumultum  non  horret: per-i 
fecutiones  non  reformidat .    En  quidfit  Nicodemi^re  ,ft  Nicodemum  Chri- 
ftianum  aThtcitnus:  nonantcm  in  lUa ignorantia  ,  qua  decinebatur  ante  ami- 
ium  Chiiftum .  Sed  qnidt Ifli ,quod  fecit  Nicodemus  tncrcdulitam  fux  tempore, 
imitariyolunt.  Exemplum  autem,quodfide  iamdonatu-s  prodidit,dtfiimulant  ad 
fepertinere .  Summa hu  ftt :  Nicodcmus  ignorantia  adhuc  detentits ,  no6iu  ad 
Chriftum  ycnit .  Poflquam  fde  iUuminatns  fuit,palam  (^  interdiu  ipfum 
confefftis  eftiidque tempore magtsformidolofo,quam  fuifftt antea.Quamohrem, 
qui  eitts  nomen  pro  integumento afcifcunt,graucm  iUtfaciunt  iniuriam,^  nihilo 
interea  ma^is proflciunt,  quamfi  Chrifttan£ fdei perfecutorj? aulum  in  excufa- 
tionem  ohtenderet .  Neque  hocfolum  eflf^ccimen,  quo  Nicodcmus ,  cum  magno 
l/itA  difcrimine  ,fe  Chrtftianum  oftendit:  iam  enim  tum  coepit  pcriclitari  pro 
Chri(to,ium  incoetuimpiorum,contra  omnesinftitit,  neinauditum  damnarent, 
Nn  tdcbatquidem,fateor,tunc  tntegram  confefitonem ihoc  tamen  ipfumali- 
quoufqm pro^redi  erat ,  cohthere furiofum  impetum  totifH  Sjna^ogdt,  .  Nunc  in 

caetit 


ADPSEVDONICODEMOS,  «jj 

coetu  aliquo  tres  autcjuatuor  erunt  idarum  Nicodemitarum  ,  qui  taciti  fment 
miferum  chriflian-um  crudcliter  morti  addici.^tquel/tmamnemo  eorumdxmr 
nationi  fuhfcriheret .  H£C  ergo  eflycra.  nicodemt^i^ndi  ratio ,  profcere  de  die 
indicm,&fe  animare  temporis  fucceffu,<td dandam  Deogloriam  .  Fortc^l^na  in 
reillii  concedi  pofit,fimiles  ejfe Nicodemo  ■.nempe^quod  ad  eitps  imitationem 
Chrtftum  fepeliunt.SedinterduAs  t^laifepulturas  magnum  ed dtfcrimen.Corbiis 
enim  folum  fepeliuit Nicodemtii ,  ^pretiofs  aromatihttsynxtt .  Ifti  corpus  fi~ 
mtti  ^  animam,diutnitatem  ^  humanttatem,atque  ftne  honore.  Nicodemusfe- 
peliuttmortuum:  ifli  fuh  terramdefodtunt,poflquar»  nfurrexit ,  Ero-o,poflhr.c 
diftnant  opponere  Ntcodemum  pro  clypeo  ,  quo  fihi  Itcttum  effe perjuade.in: ,  fi- 
dtmfuam  dtftmulare^fque  ad tdololatrt£  ftmulationem-.citm  ctntuplo  plmfor^ 
tittidinis  oftenderitynttsNicodemm  inmorteChrtfti ,  quam  ipji omnes poft  eitu 
rcfurreCitonem. 

lamfinienditempui  eft.Credo  autem,  quicunque guttam  hahcntfani  iu~ 
dicij ,eos clare per^icere nuUam  ejferattonem  ,  curaccufmimij  rigorisiquod  ea 
tantiim  a  Chriftianis  exigam,qu&  Chriftn^  illi,spr£cife  tnitmgtt.Qm  autem  au- 
res  hahenttammollicul^,yt  tnejerrenequeant:  retpondeo,duramnon  effeme- 
am  doclrtnam,fedduriciem  cordis  ipforumfacercjl/t talem iudtcent.  Si  dijfictle 
faclu  eft  quod  doceo ,nonfequitur propterea,qutn  ojftiij  noftri  ftt .  Scio  non  effe 
cuiufque  corrigere  puhltcumregni  jiatum:  neque  tdrequiro^fedtantum^litfe 
quifque  reformet,amalt  communtone  alftinendo  ,  Sires  eftipfts  molefta  fecun- 
dum carnem ,nthil miror :  fcd  ft  avnofcantli erum  effe  quod  dtco,potius  l/erita- 
ti  pareant,quamyt,  phreneticorum more,  medicum percutiant .  Non  ohleClor  i~. 
pforum  moerore.  St  tamen  eos  adtriftitiam  pojfcm  adducere,  de  qua  Paulus  lo~ 
quitur:  hoc  e^,  qu£ poenitentiam in  ipfts gencret,nonme  poenttebit  :  nam  illis 
cedct  infalutem.Si  trtftamur,~Vt  fremant  ^  refftant,doleo.Neque  enim  mihi 
cordt  eftipforum  exttium  : nec mthiyeUem  etm  tmputar.t  caufam :fedcum  ipfiin- 
caufafint,qmdf.tcerem'. 

HaCienm  cum  ijs  locutusfum,qui  aduerfus  D eum fapiunt ,~)/t  fe  co  inuito 
iuflifictnt :  nunc  fermontm  adeos  conucrtam ,  qui  intcvPaptftiii  agentes  ,cum  ti~ 
more  ^  humtlitate  miferiamfuam  agnofcunt :  ^  tnuitimanent  tnteriU.ts  aho- 
minationes ,qutt{ Jpcctare  cogimtur.Satis  rtputo,quantopere  ftntpcrplext.  Rur- 
fumfcio ,  fictraclandas  ejfc  pauidas  confcientias ,  necohtjctantur  tn  dcfjeratto- 
nem.  u4tqm,ytdcre  licet  ex  opufulo^  me  nonfutjfe  tam  inhumanum  ,qutn  ratia- 
nem  talium  hahuerim,  adipfos  confolandos  .  Seritaui,fatcor,  tcmperamentum,, 
quale  Dominits  mthi  permttiit:non  autem  quale  appcttt  mundiii:nempc,quodil- 
Itsnonaduliido,  hortatmfum  ad  prtces  ^^  pcccati  Jut  confji  onemiadgcmitum 
^  lachrymm :  hortatm,  tnquam,fum,l/t  Deo  fe  commcndent,  ^  ajitdue  ah  tpjo 
Itherattonem pojcant  ex  hacjeruttute ,aut jQrtttudinem  ^  conitantiam:  qua  tn~ 
flrucli,honorem  etu^pr^Jcrant proprt£yit£  .  Hortatuifum dentquc,ytfctpfos 
quotidtelirgcant ,ad qu£rendum  mali  exitum.In  hac  fentcntia  ctiamnumpersiOi 
acftc  eos  confolari  cupto  cui  peccant,vtnon  tndoimiantfu£joLOrdt£:  neqj  fe  in~. 
durent  aducrftis  Domtnum.  Etfanenon  hucjpeciant  Christtan£  confolationes, 
"Vf  animos  Joptant  ,perJuadcndo  tpfts  malum  ejjc  honum:Jcd  Tr  coram  Deo  dcicCii 
C^  conJuJi,mittantur  adyntcum  remedium.nempe ,ytlientam  a  Deopoftulet,^ 


<,4  E  X  C  V  S  A  T  I  O 

liberntionem k nntlo .  Qmhns hoc  non  fctmfxcit ,qu£rant itlihifuunjBalaam, qui 
bencdicat,quoclDeiis  maUdixit.Hoc  ncque  ojficij  mei  efi,neque  mom. 

H£c  f)ono  ratio  efi,curtanta  yehementta  inhoc  aYvumentum  injtfiam: 
quia  non  duhito,grauiter  futtenta  a  flerifque  prouocatamfuijfc  tr.im  Dei,  qubd 
tamparuo  ^ftimarint,  adeoqucpro  ioco  duxerintfacrum  eimnomen  poUuere^ido 
lolattijsfe  mifcendo  .  I am tUud quidem  nonleue  crimenefi  ,  idololatriam  exter- 
nam  perpetrarexorpu-s  noftrum,quodDei  templum  efl,  eafoeditate  inquinando, 
quam Scripturanon  minia damnat,quam fcortationem .  Hoc  quoque non  exigu- 
iimeflerratum,transfcrretidtdolum,Deigloriam  .  Deexterna  reuerentia  in~ 
tcUizo^qu&tcftimoniirmeflJfiritualU  cultus  .  Hoc tantlim modo proftemtimos 
idololatri£confcntire  .  Necyulgaris  pofiremo  culpa  efi,maUm  exemplum  dare 
proxim'v5,quoc£citnerrorcconfrmentur:infiYmiyeroturhentur,-yelojfendantur. 
Verum,  quando  ad  hxc  omniamala  adijcimm  impudentiam,  ^,  txnquam putida 
meretrices,os frica  ttis  <&•  frontem,  quafi  nihil mali  egerimus:  hocverb  efi  Deo 
iUudere :  c^  tanquam  data  opera,  iUi  indiccre  certamen ,  ~)ielpotini  iUum  in  nos 
adliltioncm  armare,  quemadmodumetiamper  Prophetam  futtm  Icfaiam  ofledit: 
iureiurando  dtntmtians,talem  iniquitatem  non  remifium  iri .  Videmti.s^t  Dauid, 
cum  fu<fitiuus  epatria  exularet  interPhilifiinos,  nihtlmagisdcplorauerit,quam 
quod priuatu-s  ejfet faai hateyeniendi  .td  facros  coctin^-vt  iht  prccaretur  interfi- 
del€s:Dci  dQCtrinam  audiret,  ^  fe  confrmaret  Sacramentorumlifi .  Prx.  hoci>- 
no,parui£flimahatfe  expulfum  efil'aregno  ,quodtamcn  hahehat  exdono  Dei: 
priu.itum  ejfe panntihu-s  ^  amict6,-vxore  expoUatum  .  Nequeenim  oh  has  caufas 
lamentatumfutjfe  lcgimm  ,ftcuti  quod  priuatm  ejfct  accejfu  Tepli.  Qjtamohrem, 
quicunqtte  in  regtomhm  dcgunt  ,yhi  nuUa  extat  Ecclefi<efacics  ,  adDeum  rite 
ador.indum  (^  tnuocindum, adaudiendam eiti^dofutnam , adrecipienda eiws  Sa~ 
cramcnta,cum  Dauidc  gcmeredeberent,feorbatos  ejfe  tantu  doni,<,tamquene~ 
cejfarijs :  nuUo  enimapertiore  fgno prodtmus  nospr&fraCios effe  ^  contumaces 
Tilio  Bei,quam  ciim  ad  ems  jlageUafiupidt  fumia  .  Hoc porrb  flagcUum,pr£a~ 
lijs  omnihiii  horrori  nohtiejfe  dchet,cum  nohU  adimit  cas  no  tns  ,quihtts  pr^fentiam 
fuam  tcflatur  mundo .Hic auTcm  extrcKiits  effrigor,cum  huic  captiuitatinos  ai- 
ligat,ytid'jla  cogamuradorare. .Annon ergo nimim  htc eft Dei cotemptits,non 
afftcijC^  quodammodo  ridere,cimfgn'ts  euidentihu^s  iratf.m  fenohtideclarat:  a~ 
deoquemuUb  acerhius,quam  ftpefic,heUo  ^fame  fimulnos  perfequereturl 

Quamohrem,omnihusfuhduclti,nopofium,ficutiiamdixi,aUter  fiatucret 
euam  qubd  taliffocordia  Deumprouocat^t  homines  ahijciat,<^  relinquat  in  taU 
exitio.  Namftlino  cenfenfu  omnes  dtligenter  reputarent  fuam  miferiam,fihique 
in  eo  diFj>Ucerent,qucd  Deum  nonglorifcant prol/t  meretur^yeniam  ah  ipfo  de- 
precantes  ,pofcentefqueyt  manu^ fu£potentiam adeos  eruendos  yeUtexerere:e~ 
xaudiretproculduhiocorumgemit;if.QubdfiidpridemfadumfuiJfet,iamappa~ 
ruifilt  eiusbenedtciio  :nequ€  enimreciptendi  ettis^ratidi  capaces  fumus ,donec 
premamur  malifnofirii . .AUud  impedimentum,quo  retardatur  optts  Domini,efl 
tn  eorum ignauia  ^  timidttate.  Dandm erat  hic  honorDeo,ipfumlrias  inuenire 
pojfc  regni  fui  promouendt ,qu£  fuh  ftnfum  noftrum  noncadunt,  ythac  fidtt~ 
ctafe  paidb  audaciu4  impcnderent,qutfque  pro  facuUate  fua.Sec{  qutde  contrario 
ft  ? ^ntequam  aggredi  aut  attentare  quippim  aufintpro  Dei  honore,yna  "yoce 

pro- 


CONSILIVM    PHILIP:    MELANCT:  iif 

pronuntiant  omnes,fuperfedendum  ejfe-.qwanihiifua  opinione  proficerent.^nnon  dimt 
fmtk  quibm  fuam  benediciionem  retrahat  Deits:  ^quibw  yirtutem  fuam  occultet, 
quando  eum  tam imbeciUum imaginanturl  Quinttiam periculum  eii, ne  Dominits inpo- 
Jkrum  VcrbifuicurfumrefleOatab  ipfts.vt  fleriles,aut  deilnuti  maneant.  H^cenim 
iu  fta  effet  yltio  tant£ timiditatis.  Quodftidnobt,s accidat,in nos  certo  confirenda erit cul 
j}a,cum  nano  noftritm  digitum  admouerc  yelit,adpromouendam  Deigloriam.  ^tque  t~ 
deo  hoc  fubterfi!^mui,quiadijfidimu4  Deiipfitisvirtuti,dumeam,qu£infinitaeJ};captit 
fenfi-s  noslrimettmur.Proinde,fe  quifque  Dei  fiducia  roboret,quofe  omnes  adopervspar 
tempro  -virili  accinganf.nempe  ,yt  cum  S  dtanabellumgerendo,  re^um  chrijlireilitue- 
re  conentur.Ne  concionatores  tanta  cautione  inuigilent  adconfulendum  yit£.fu£,quanto 
•xelo  ardeant  adexequendumfuum  munm  -.^  implendum  quodpoUtcentur,confcenfofus' 
geftu.quodtribunal eft  yeritatis,  yndefolw  Chriftm  audiendns  efl.  ^uditores  doijri- 
n&  efftcaci.mproJerant:  ^  eampropagarefudeant,alij  alijs  in  manum  tradendo  .Dec£~ 
tero,cum  Dauidprofefionemcdereyolcns,pijsomnibuiCommtmem,negatfe  communi-  *^'*'-'"* 
caturum  idolorumfacrifcijs,^  nomina  eorumftbi  in  orefore  negat.falte  qui  ab  hacpuri- 
tate  defleclunt,a^wfcamfuitdeliclu,ac  continenter  Deu  precentur,tam  pro  yenia  impe- 
trandx,quampro  exitu.Nec quijquamjtibteyftigiat,yel aures  obturet,yci  claudat  oculos: 
cucmadmodummultife  aliquidconfecutos  ejjeputant,dumabfiinetab  auditu  (^  leciio- 
nefan£doclrin£,ytcum  Deo  nunquam  yeniant  adcalculum :  nam  omnibu-s^quieim  yer- 
bum  audire  nonfuflinebtmt,quo  obiurgatione  ^  minas  ejfugiant,  denuntio,  manum  eitts 
fenfiiros.qun multh durms ipfos  yrgebtt,^  multo amariui  clamare  coget,  VAy^, idque 
in  exitinmiciun  yerbum  in  remedtumproponatur  hodte  adjaltttemx 

LiheUiadpfeudonicodemoSyflm^ 

CO  N  S  I  LIV  M      P  H  I  LIP  P  I     M  E~        '         " 

lanchthoriu. 

0>i  dubiuefl,omnes  creaturtti  rationales  obligatas ejfe adprimiipr£ceptu:vt 
yeruDeu,yero  timore  ,^yeraflde  colat,^fugiat  omniaidotaEthnica,M.^ 
hometicajjdtretica,^  quarucunqueJeclariiporteta,pugnaria  cUyerbo  Dei: 
inquo  fe  yerm  Dempatcficit.  Matth.  tiij,  Dominum  Deum  tuum  adorabls,  ^  lUifoli 
feruies.Ncctantuminteriorculti^  necejfarim  eft,fedeiiam  extemaftg.itflcatio,feu  con- 
fcflio,Jeu  proJeJiio.M(ttth.x,Qujnegaueritme  corahomintbm  ,negabo  eum  coram  Ptt- 
tre  coElefli.Neoatautem,quinunquamaperteconfltetur,imo  etiamperfueratin  teftimo 
nijs  contrarijs  yer£int{ocationi:leoit  M ijf^ ^itut adorat panem,autjtatuis.  Quod  enim 
(pnid.idtcunt,fe  non  negare,fedinterrogatos,diciuros  ejfe  quodfentiant,nec  opm  effeftne 
yocatione  fericidu accfyfvp  ptf  U.fr -iipv^funt  ^t^pm. intere.i nnnfunr rnntraria  facien- 

d.tyer£inuocationi.  Vtfiquti  captiuu4  ex  Chrifttanvs,yiues  inter  Turctis  ,tacitm  apudfe- 
fe  Chriftumtnuocaret,nectamenexterna  profefionefuamjtdem  oftenderet,  imo  etiam 
intereffet  TurcicisfacrtA.hauddubie  reus  ejfet  £tem£ir£  Dei.Sedybicunquefumm,fue 
inter  Turcas,ftue  inter  h^reticos  ,fiue  inter  yerepios,  interdum  aligua  cofejiio  nccejfaria 
tfl.^iy^  certe  contraria  yer£inuocationinon  funt  facienda .  S i quis  igitur  eft  facriflculu4 
aut  monachm ,  ^  cogitur  Mijfts  celebrare,ytyocat,fi  inteUigitfe  imfie  facere  ,omittat 
esuM  tffas/iec  agat  contra  corifciemiamcpotefl  inueniriexcufatio  yUapia,cur  liceat  re- 

HH 


^}6  COKSILlVMPHltlP:     MELANCTH. 

tinere  e.m  cofuetudinm.  idem  dico  de  Lticts.EA  e]U£  norunt  yere  ejjc  tdolorum  cultm/u^ 
mm,iuxta  tUud :  tugite  idoU.  Sunt  autem  manifefli  cultui  idolorum,  tnuocatio fancio- 
rum ,  qui  ex  hac  vita  difcejferunt :  inuocatio  ad  certiu  Jlatuoi,  adoratio  pants  in  impiji 
Mifit^}&' '«  circungeflatione. 

^liquidijitmuUntes  agnitamyeritatem^confrmantfeuitiamregu.Hietiammct 
ffli  peccantjquamnonfugientes  idoU.Propter hti caufii4,tutifimum effet  difccderc ex lo 
cis,vbidefendunturcultMidolorum  .Seddicat  aliquis,nonomnes  poffe  invno  hco  ejfe, 
nec  poffe  difcedcre  coniugem  a  viro,autmatrem  a  liberU.  Hic  rejjondeo.  Duofuntge- 
nera.alijfuntfirmiialij  ir^rmi.Sedfiucfirmu^  efl  quijpiam  ,fiue  infrmm  ,fciat  manda- 
tum  Dei  effc^M  fuciat  idoU,^  ojlendat  aliquam  confeffiontm.Et  ciim  aliu,s  aliofrmi- 
orfit,  alimconfsffionemmagii,alimmitm  illufirem  oflendet .  loannes  ^poflolmpr^ 
miorerat Nicodemo:puanquamvterque  erat imbeciUn .  piamater-famitias,habetcau- 
famnonfacili difcedendia marito ^ a  libervi :fedtamen odendat  confefionem , ^  fu^ 
giat  idoU,  edque  tn  re  profciat,  dicat  quidfentiat,  non  accedat  adjld  ijjn^,  abfit  a  pompu , 
inquibus  circungeflaturpanu. 

Hacienus  dixide  rebm  neceffarijs.Sxpe  autem  Ecclefia  habuit  aliquu  confufto- 
nes.vt  Hierofolym£,tempore  Zachari£,multum  erat  vitioforucultuum,^prauarum  o- 
pinionu  in  templo :  ^  tamen  eo,vera  Ecclefta  etia  conuentebat  ,vt  Z(tchari.ti,Elizjbeth, 
M^ria.Tali tempore ,hi  quifunt  injuii  Ecclefips,aperte  improhentervores,vtfecitZ<i- 
chari<i4:ritm  autem  bonos  ,aut  adiaphoros  feruarepoffunt. 

l  volopios,firmos  ^  infrmos,  accedcread  baptifmuminfantum,infuts  Ecclefiify 

ybicunoue  funt.Seruare  etiapoffunt  ritm  adiaphoros  ,vt  intercffe  iecfioni  pfalmorum  in 
vcThertintsprecibm,^  alijs  honeflis  congrefibm ,etft aliquidvitij  abquibm  admixtum 
efi,quia  in  eo  ccetufunt  adhuc  aliqui  elecii,  ^fancii,vt  pueri:  ^  aliqui  adulti  reciefen- 
tientes,fedinfrmi,qui  tamenfunt  membra  ChriJli,^funtpauUttmprouehcndi. 

Seddicataliquis,SinonACcedamadMiffii,adpompit*publicti,cumgefiaturfa- 
cramentum,rapiar  adfupplicium..Ad  idrcFportdeo:  M  egulam,  qus.  docet  quidfit  facien- 
dum,notam  cjfe,fedaliudefi loqui de regula, aliuddefacio. Regulaejh, vtpotim  difce- 
doi  ex  tUii  locts,quam  venioi  adfupplicium :  ac  infrmvi  faciliin  efifufiinere  exilium  :fed 
^uinecexilia,  necfupplicia  fufiinere  volunt,  valde  infirmijimt.  Htf,  vt  <egrotti,  non  a- 
liuddicere  poffum,nifi  vt  imbedUitatem  agnofcant,^deplorent,  ^pauUttm  vires  con- 
frment,  ^  aliquafuhinde  iUuflriora  tefiimonia  conjejiionti  edant.  Scio  rem  dijfictlem 
eJfe,h£cexordiaconfeJ?ioni6.  Scdautprofciendumeflj  aut  expeclandws  interitm.Hic 
autemaddopr£monitionesquatuor. 

Prima,prim  bene  iacianturfundamenta,dofirinaEuangelijrecie  cognojcamm, 
ne  falfaproverisamplec{amur,necaugeammnobvserrores,^alijs:necpericulapropter 
falfas  opinionesfufcipiamm:fedfugiamm  ^nabaptiJiarufurores,quimultos  errores  cir- 
cunJerunt.Negantpeccatum  origintf,improbant  baptifmum  infantum,  corrupunt  dociri- 
nam  de  iufiitiafdei,darfinantpoTitia(,magifiratmJudicia,diJiinciionem  dominiorii,vera 
iuramenta,  denique  multi  multn  malts,  ^  pemiciofis  opiniontbm  dementari  fe  finunt. 
ideofimmprudetes,^  circunjjiecii,  ^  vero  iudicio,docirin£genm  eligamm :  (^  am- 
plexi  veriH  fententias  ,non  abijciamui . 

S  ecun4apr<£monitio:  Non  blandiamur  ipfi  nobti/iecprxtexatur  infrmit<tsfimuU 
tioni.Multiin  aulu  vocatfe  Nicodemos,^  inJirmos,ctimfintpr£uaricatores,^frmiles 
^lcimiiCuimftmemioinhiflori(iMAcha,b£orum:confrmantfmtiapotentum,fuadif 

fimit- 


C  O  N  S  I  L  I  V  M    P  H  I  L  I  P:    M  E  L  A  N  CT:  '61% 

fmnlittione.Multietiamfophiflicni  miti^mones  qHxrmt,  ytexcufent  cultns  idolorum. 
Etiamfifacripcia  in  M  if^n  non  valent  fro  mortuii,inquimt,valent  tamen  preces.Etpof 
fent  exempla  multafophiflicarum  iUarum  cxcufttionum  recenferi.fedita  ludere  pr^fti- 
^js fophifmatum,eft  tentare  Deum,^  impie  abuti  nomine  Dei. 

Tertiapr<£monitio:Priuf]Uampericulofupplicijfe  homu  exponat,  co»itet  depatie 
tia,feu  coflantia.Multi  ^fi'»'!'''^'"  initio  audacierinchoat  mutationes,^ poHea  ciimpe- 
riculafmtpropiora,fraciianimisaLijciuntdocirinam:acmulti  deinde  jiuntprorfm  Epictt 
rei.  Quando i^itur homo tantum rohoris  haheat,ytpofit confefionispericulumfibiaccer 
fere^onpoteii  rcgulls  defcrihifedeucntm  ipfe  oftendet,an  Spiritusfancius  confrmaue- 
rit  animum.Noflrum  efl  tamen  txcfe  docere,nonblandiriinjirmitati .  Et  quanquam  ali~ 
quantifpertemporiyeniadandaefi.prxfertimin  nifvTu  ,xnmagrivs  caufis^nmetupubli-' 
cx.dfc.ordi&:tamennonfitdiffimulatio  perpetua .  Primum  dtcalogiprxceptum,Non  ha~ 
hebli  Deos  alienos  ,pmnibtis  rebus  alijs  anteferendum  efl. 

Quartapri£monitio:Fugtentiincxiliumcogitanduy)t-efletiam,quidfitEcclefia, 
^  cui  coetui  yelitfe  adiungere  :quia  non  itafugiendum  eft,ytpojiea  yiu^  infolitudincy 
aut  latehns,autfohis  tuts  quibufdaimaginatiombmfi-uarls^autfinotisfubinde  nouns  cpinio 
nesjficut  mtdti  hoc  tepore  yagantur,  SchenhfcldiiiSj  Campanm ,  ^  alij  innumerabiles: 
quiomnibu-s  Ecclefiis  malcdicunt,  ^  totum  minifterium  Euangclicum  contemnunt,  ^ 
Jiiis  qmbufdamparadoxis  in  docirina  ^  in  moribits,dclecfantur.H£c  exempla  non  imite~ 
mur.fedelioamas  yerum  ^  certum  docirin£genm.,  ^  palam  Ecclefi£  alicuipublice  nos 
adiungamm:amemtii  minifterium,  ^  confficiaturnofira  confefio  in  eo  coEtu:fimulv- 
tamur  Sacramentis  non  deprauatis,  coniungamm  noflram  inuocmonem  cum  Ecclefi<£  in~ 
uocatione:ficut  chriftus  peculiaripromifitone  commendauit  nobiiftudtU  tueridi£Congre~ 
gatioriispublicdi:  videlicetytferueturpublicum  mintfterium,ytdicitur:  vbicunqueduo 
aut  tres  erunt  con^-egatiin  nomine  meo,in  medio  eorufum,f^jient  eis  qu£petent ,  ^c. 
Vutt  honefiamfrequentiam  effe  publicorum  congreffuum,^  hanc  yult  aftnguLs  adiu-, 
Pori.Vult  entrn  minifitrium  Euanoelicum  conffici,^  audiri,  quodnoftin  difipatione. 
jdeo  mutta  dtcia  Prcphetica  commendant  nobvsftudium  iuu.indi publicos  congreffm.  Vt 
Pfalc  ijyln conueniendo populos inynu,(^ reaes ytferuiant Domino.^Pfal,c  xxxv, 
[Quifiattsindomo  Domini ,in atrijs domm  Dctnoftri.^ p fiLc  l,Lam eiits in Ecclefia 
fanciorii.Hancfententiam  dextre  intellcciam  iudico  efJepiam.Nec  tameantefiro  mearrt 
fententiamaltorupiorum,^docioruiudicijs:^admonittt6,fiquiddefyderatur,corri?a. 
Die.xv'tj..Apritii,quo  NoJjaanteamos  J^+^  arcamingreffm  eft.quo  exeploDemteflx 
tta  eflfe  non  deferere  Eccleftamfuam  cuni  magnisfluciibm  quaffabitur. 

fhilippm  Mdanchthoa» 

M.ARTINI     BVCERL     CONS  ILIVM. 

Ententi^hic a domino philippo  fcript£,  inomnibits affentior.  Opto  quidem 
fratn-s,qtios  Bahylonicatenct  captiuixas ,diligentifiimc  cauere ,7te  intempefli 

\ue  (^  pethlantervituperadoyulgatiu  ceremonia  ,opinionem  impietatts  apud 

elecios  Dei,  quos  lucrtfacere  Domino  oportebat,  incurrant:  atque  eofe  inutilcs  rcddanty 
^uiiUos  Domino  adducant .  Optovt illud inter  fratres  certum  teneaturyQu^tcunque 
Hei  ^  Chrifiifuperfunt  in  vulgatii  leciiomhmiCocionibm,^  alijs  Ecciefiafiicis  actio 

HH      * 


6i%  CONSILIVM     MARTINI     BVCERI. 

nihnijtct  vitictri  mnpojje,  nec  impietate  miniflrorum ,  nec  irrtligiofa.  hurnanorum  com^ 
■  rnentortmAdmixtione,necfuper{litioneahutentium:quinpij  homines  loquentem  (^  a- 
o-entcm  in  tlln  Dominum  audire  ^  fentire  queant,  g^  adincrementum  fietatis  illn  yti. 
Itafalicet,etiampoft  Chriffi  necem  yfifunt  cerefnonijs  Hierofolymitants,  yitiatvs  ^ra- 
uifima  impietate,^  admintflrantiuetu,^  yfurpantium:tum  etiam  contaminatione  in~ 
ucntionum  hiimanaru.cim autefimui  adhoc conditi ^  redempti,yt  Deum  ^  Patrem 
mflrum,per Dominunoflrum lefum chriflum yhique ^ in omnihm  noflris inuocenm, 
confteamur,^  celehremiis,fummareligione,lihcrtate,jiducia,nec  yUamomittamwoc-  i 

cafionem  prxdicandiregni  eiu^,adducendi(]ue  tpf,(^  adgregem  eins,  oues  cjuxcunque  ah 
ouili  eiin  adhuc  aherrant,  neceffe  eii,yt  omnes  Chriiliani,  hoc  fummofludio  curent  ^ 
faciant,infacriscaetihtis  atqueceremonijs,hocefl,coramtpfo  Domim,  ^  inipfainuoca 
di,conjitendi,prsidicandtDei<^Seruatortsprofefione,atquegrattaruma£iione.^dhoc 
enim  tpfum  conuenitur  infacni  conuentthm  :^adhoc  ipfum  tnftituts,  funt  omnes  cere- 
moni£,qu£  inflrumentafcilicetfunt.ftcut  commendandx  ^  exfnhendjinohts  redemptio- 
m},atque  communionii  chrifli,ita  etiam  inuocandi,confitendi,^  celebradi  Chrifii.  iflud 
enim,Facite  hoc  admeam  commemorationem,adomnia  Sacramenta  Chrifttpertinet.  la 
.quiaiflainuocatio,confefio,  ^  celehratio  Dominidehetfieriex  toto  corde,extotaani~ 
ma,<^ exomniyirilt,yti Dominmfoltneft  qut largitur, ^  facit  nohts  omne  honum 
quimi  idfacile  cognofcit p^cre  credentium  Chrifto  effe,ita  inuocare ,confiteri,^  prxdica 
re  Chriflum  Dominum,ytnonfolum  eaqu£ipfiiiifunt,agnofcamtps,laudemtts,  ^  homi 
nihips  comendemiPSjfedetiam  qu£  .Anttchriftifunt  detegere,anathemati7:;are,  ^  homi- 
nes  ah  illvs  reuocarefludeamtu.Sic  intererat  .y^poftoltceremonijs  yulgatis  Hierofolymis 
qu£  ftipererant  ex  infiitutvs  diuinitu^,  eas  ad  chriflum  D  ominum  referehant,  yeriimque 
yfum  earum  docehant:qu£  admixta  erant  humanittts,eaprodehant  ^  damnahant.Domi- 
num  lefumfincm  lcgti,^  omnium  lege  traditorum,fummofludiopr£dicahant,  ^  in  te- 
plo,<&* in omni coctu  hominum,domt,  ^  yhicunque reperiehant  ,quiaudire  fuflinerent. 
Vtehantur  quidem  etiam  dt^enfattone,^  in  docIrina,^in  ceremonijs.Infirmahantur 
cum  infirmii,iudaixahant  cum  Iud£ts:fedyt  eleclos  Detfenftm  ^  ordine ca,qu£  Chri- 

flifuntdocerent,infirmoscorrohorarent,^fuhlattihumanvsfludijs,omnesinChriflopH 
ra  f^folidafide  eins  ynum  nouum  homincm,<^  in  yia  D  ei  perpetuo  adolefcente,  ^  ad 
menfurampien£  adult£  £tatti  Chrtftigradefcentem  ejficerent.  Nihildifimulahant,  aut 
fimuiihant.  Qu£  agchant  cum  in  communihm  rehu4,tum  infacns,yero  corde,^^  recto  flu 
dioglorificandt  Chrtflum,^  lucrifaciedt  fratres  ,agehant.Tacehant  qu^damin  loco,fcd 
yt  ea  commodin6  ^  cfficacim  docerent  ,quihu6  anmos,e^  adea  percipiendapr^pararet, 
qu£adhuc  continehant:propterea  qubdtradcre  cumfrttcfu nondum poterant .Vtehantur 
ceremonijs  intcrdum  Iudaicii,fed  ytah  tllis  rcuocarent  qui  eii  ytehantur fuperftitiofe .  In 
confeffo  nunc  eftapud  omnes  rite  dociosfidem  Chrtfli^in  MiJ^ts  ejfe  manifeftam  Chrifli 
negationem.nonfolumpropter  yulgatamperfuafionemfacrificij,  qubdproftt  bcrfe  com^ 
municantthm  cum  eo,pr£fentia  tantim  corporalt,  ^  largitione,  ftne poenitentia  ^  fide 
Chrifli:fedetiamqubdchriflm  ihinon  pr^dicatur,  Sacramentumproeoadoratur,^ 
quicquidinfancla  Cocnainftituit,peruertitur. 

■  Eadcm  admittuntur  inpompn  ^  cuhthui  facramentaUhm,  ^  reliquiarnjman 

num,atque  flatuaru  .fugienda  igitur  h£cfunt,detcgenda,^  anathemati:i;andd,^  homi 
nes  ah  illiireuocandi  fummo  fludio.  Cuiyerb  Dominm  tantumrohons  nondedertt-^vs  ta~. 
men  ne  deffieret.fednec fecuroi  in  eoftt^fuamque  infimitate,neprudenti£,aut  diffenft 

tionts 


CONSILIVM     PETRI     MARrVRIS  <„ 

tiotMColor€ComturinfuCAre,NMwanSyrmqmdemadorauitintemploRmonfedDtu 
yerum,quodinduhie  non  minm  yerhis  (juamfacrificijs,qu£  iamfoliJDominofaciehat,con- 
fiJfu^efi.DeumfratresinjirmioresfemperorentperChriJlum  Dominum,yt  ipfe  con- 
fitendi  prxdicandiquefuianimumfortem  infpiret,  i>iamcjue  ^  rationem  idoneam  mon^ 
Jh€t,Fortes,infirmioresJpiritu  manfueto  inflaurent ,  ^  corroborent ,  non  abijciant,  aut 
fian^at.  Siftem  Deus  ad afferendum  regnum  fuum,fiue  infacro  mmiflerio,fiU€in  pri 
uata  yita,amplioredifJenfationequamhic  defcriptae{l,yocauerit,htmc  rem ipfe Spi". 
yitufuo:  cuiprecamur,  vt  ducium  Spiritnsfan£}i  puri  ^  feliciter  Jequaittr .  D  ominut 
jefui  congre^t  tpfe  ouesfutu,^pafcat,  ^men. 
k  OciauoMay,     M.    D.     XLV* 

Martintii  Bmmt, 


VZTRI     M^RTYRIS     CONSILIVM. 

V^  a  dominU  philippo  ^  Bucerofcriptafunt,mihi^«oqueprohantur:ifla- ' 
\Quefolmmodoadfcribo,ytpotiinmagts  explicem,quam  yt  iUorumconflio 
iadijciant.Inprimu,f<i Baptifmuminfantibw  fun in  Ecclefiii  Paptflicis  pe- 
\ttmt,(minillnprecibminterfuntye?fertinn^matutini6,ctimifiathinoper- 
fciamurfine  mortuorum  inmcatione,aut  fujfragijsprodefm8ii:  eorumpartesfunt,itx 
mpleSiiniSlti  Dei  (^Chrifli  infiituta,ytyitiaipfidetenentur,nonmod6fecumin  a- 
nimojfedpro  opportunitate  ohlata,  yerhu  ea  patefaciant ,  idcjue  potifimum  eis ,  quos  yt 
fi^rmos,yidentfepoffe  offenderefun  rlln  adtonihws.Vt  yero  Mijfdi  interftnt,^profa- 
ruittjiimx.  Ccen£Papiiiarum,nondehentadduciexemplofan&orum luddiorumante Chri 
jHaducntum,quiritthui  ^  ceremonijs  Hierofolymts  intererant,  cttm  nofira  ^  iUorum 
nonfit  onmino  eadem  ratio .  /  Ui^s  enim  tunc  iufferat  D  omintti,  nonfoium  yt  illa  facerent, 
fedvtin  anno  ter  apparerent  coram  D  omino  .ncque  alihi  quamHierofolymvifacrificare  li 
tmt.Modo,nos  yhique  poffumus  ^  Sacramentapercipere,^  laudes  offeyre  DeO.Ne- 
quenimti  hlandianturfibiexemplo  Naaman  Syri :  namibiniiaiiuda  Propheta  petit,ni- 
JivtD euifihi velit i^ofcere ,quado in  t^lo  R imon adorauerit.  Exeiuspofiulatione no 
cuincitur,idquoderatfaciurtts,non  effepeccatum  fedorat  ytft  in  idinciderit,  remifiione 
precihui  ohtineat.  Neque  Propheta  aiiquid  ei  promifit  in  eofacie:  Jolummodo  re^ortdit, 
yade  in  pace.  ^«o  reTponfo  abeuntem  falutat,aut  recipitfepro  iUo  orttturunt/ion  tamen 
iUud ei  Ucere  affmmt.P ofiremo,dum  fimt  dtjperjifratres  in  Bahylonica  captiuitate,  vi- 
deant  vt  aliquem,fifKripotefi,tnterfe  habeantjM&um  conuentum  ..y4pofioli  enim  Hie 
rofolymii,etfipofl  necem  Chrifiiimererant  quandoqi4€  in  templo,Ittdaicti  ceremonijs:at 
tameinterfe  CeouDoaunidihahehmt,^  orationihus  atqu^yerh^  Deifimulvacahat^  . 

Petrtts  M^rryr. 

Mt  hu  miht  prohantur.     M .  Buceruf. 

HH    t 


.?' 


'(f4o 

I  O^N  N  I  S     C  ^  LV  I  N  I    CO  N  S  I  LIV  M 

^  Condufto. 

VoniamfatUdemonih-aJfe  mihivideor  Chri^ianihominu  officiumnonfa- 
cereMui  nuUmfdeifux  confifionem  edit  tota  vita :  multo  vero  minus ,  qui 
!  dololatrinfimulationefe  contaminaf.totam  illam  diTfutationem  hic  omitto. 
Hoc  ivitur  confiituto:  qumtur,  nunquidhomini  pio  migrandum  fit  potittt  e 
^  patria,  ^  relinquenda  fua  vocatio,  quam  vt  Mifis  interfit,  mortuorum 
exequiiu  Papi^larummorecelebret^acvfrrpetvfttatiti  inpapatu  ceremoniai,  cumverho 
Deipu(rnantes.Re'shondeo,Nonmodofj>iritiialemI>eicultu,fedexterna,mquoqueeit44 
profefionem,(jUa  Deiglorta  continetur,patrix,  cognatis,  vitx,  denique  pr^ferendam  e/fe. 
Proinde,quicunquein  ijs  loct6degtmt,vhiDeopr£ftarenequeunt  qwe  neceffario  exigttn 
tur  ah  omnibm  chrifiianUfciant  non  mmttifihi  qukm^Ahrahamo  hocprntripr.Exide  ter- 
ra  tua,^  de  cognatione  tua:nififorte  ea  animivirtute  (<;'fortitudinepr£ditifint,vt  mor 
tem  ohire  non  duhitent  ,quoties  opiufueritjpotitn  qukm  vt  in  hominumgratiam  quicquam 
afuaprofifione  alienum  deftgnent. 

SedohijciturjVocationem  legitimam,cum a.  Deofit,non temere vUa de  caufane- 
liotndam  effc:fhonte  vero  deferinuUo  modo  oportere.  Refpondeo,  chriflianum  homi- 
nem  fu£Vocationi alligatum ejje,dutaxatvfjue adam,  Quare ,nif  liceat  Deo reddere 
quodfmm  efl,  nihil  eil  quod  retincre  nos  dehcat,  velpof?it.  .Aut  enim  Deta  reTpicitur 
inyocatione,autalinspropofitu6efljint6.NifiprimahaheturgloriADeiratio,fruftrario 
men  hocadexcufationem  ohtendttur.Si  primtm  locum  obtinet,vtpar  efl,eatenui  nos  vo 
cationi  aflricios  meminerimui,ne  a  vero  fynceroque  Deicultunos  impediat.Denique,ft 
cutpriorTahulaLegi4  ordine  fecundapr&cedit,ita  omniafcunds  TahuU  officia,ad  illa, 
tcinquam  adnormam,exigendafunt.Summa  autemprions  TabuU  efl,vtpurum  Deicul- 
tum,puram adorationem,^  inuocationem rettncamtn. 

Conftituo  igitur,nihiltantie[fe,vt etui  caufadebeathomo  Chriflianus fe profa- 
nare  v  Uo  inquinamento  fuperflitiomi,quo  minuatur,aut  violetur  D  ei  cultta.Etftfaciat, 
nonpojfe  excufari. 

P  orro,cum  in  eogenere  conflituam  M  iffas,  mortuorum  exequiis ,quales funt  in 
papatu,preces  omnesfolennes ,  vbifanciimortui  inuocantur:  qui  me  audiet,  nunquamft- 
hi  permittet  M  iffttm  audire,aut  alijs  eiufmodipoUutionibtis  intereffe:neque  fibihlandie- 
tur,quafhoc  liceat. 

Quidfi autem in commune  bonum,  ^  multorum  ^dtfcittionem  magls  expediat, 
quempiam  modica,  ^  quoadinfe  entfobriaftmulatione  multas  vtilitates  redimere^  Re- 
Jhondeo/iihil  iflorum  effe  ,quodveram  (j7«  necejfariam  cultu-s  Deiprofcfionem,^  reli 
frionii  tefiimoniumpr£ponderet.Deinde  ,non  effe  noflrum  xflimare,quidfuturum  ftt  v- 
ttlitn:fedhoc t(tntumrelinqui,vt agamus quodprxfcribit  Dominu6.  Det  enim  foliHsefl 
mhernareeuentu6.Pofircmo,nuUvscircUnftantijsiUudmtnari,qutndebeamii6  nosjfiri- 
tu  ^  corpore  feruare  Deo  impoUutos. 

Quidfigraue  ^  noxium  ojftndiculum  exdtfceffu  oriatur? prouocetur impiori* 
fmitial  infrtnts,  lahafcedidettiroccafio?Ref^ondeo,nobi,ihoctotumincertueffe.  Nam 
Dominus  itamoderari  poterit,  vt cedant omnia  in  contrarium.  Et  certe  non  tam  inde 
quicquammalitimendum  efi,quam  multum  honijferandum.  Quantacunque  enim  amen- 
tia  excxcatiftnt  impij ,  hoc  ad  vulnerandam  eorum  confcimtiam,non  leue  cauterium 


EPISTOLACALVINi:  ^4t 

eriti^iderequifatriam,  cognationeni,(^  quicqnid hominihtadulce  ejfe  folet,  re~ 
linquerematint,quamfeidolol4tria poUuere.Tanta  animi  magnitudoplus  adfran 
gendam  eorum  contumaciamyalebit ,  quam  adfurorem  inflammandum.  Infirmis 
j>otius accedet  confirmationts  materia  :quam  vt  tituhare  propterea aut^actUare 
deheant.Verum  ytcerth  f)£c omniapericuU  immineant,  officium fempernofhum 
eft,fequi  ahfquecontrouerfiai^^^^T^ee^^f^quoBominpul/ocat ,  cuenttuautem 
regendos  tUi  commendare .T antiim  fedulo  precemur, "Vr  in  honum eosfinedirip-at, 

Q^u<eriturdeijs,qui miferos  fratres  proChrifii  teflimonto  lahorantes non-' 
nihil  luuareaut  fuhleuare pojfunt.  Locum  enim  firelinquant^eosfimul  deftitu- 
tos  relinqHunt  .ReJ^ondeoiN  uUum  talihus  pojje  dari  meliusconJilium,quamytvi-' 
tam fuam pertculo  ohijciant , pro  ajprenda  Chrifiigloria  ifm  l/ero  tantum  non 
hahent  antmi^uUumfecund^TahuUoJfictum  ah idololatria,^ alijs  inquinamen 
ivi  fuperjiitionum  eos  excujat. 

In  ipjo  qu^jlioniijlacu,  (^fumma,  non  puto  hocmeum  ref^onfum  ahalio- 
vumfententia  difcrepare .S tquidem  D  .P hilippws ,cui  alij  duo  affentiuntur ,  litcun- 
^uefigiUatimnon  rej^ondeat  iflvs  ohieClionibus  ^dum  tamen  pr^textus  omneslmo 
"yerbo  excliidityjatis  teflatur,nihilfihi  tanti  effejlit  homini  Chrifliano  idolola- 
tri£profeJ?ionem,ettam  obfcuram,permittat. 

iPIST  OL.A    CALVINI    ^D     SIVEN  D.AM 

amicum. 

V  M  haherem  adteliteras ,quas  non  longo pofl  tempore  mijfurus  eram: 
alter£tu£fuperueniunt,  quihus  iterum  mthi pro  lahorihus,  roo-atu  tuo 
^  fufceptt6,agpigratitu:ac  fimul  petu  ^yt  duAs  ihi  qu£fliones  expedia  ,ne 
'  qutd in meo rejponjo  deJjdeyetur.Quodtereferend£grati£yixparem 
ejfeprddicas,  ego  'Veromihiahunde  reUtam  ijfearbitror,  cum  meum  qualecunque 
Jiudtumliohiiitaprohariaudio.Sedfento  ad  tuarogata.  Quirii priore loco ,num 
homini  Chrtjliano  ,  quifeah  omnihtti  fuperftitionum  inquinamentii  ahflinet ,  li' 
ceat patriamrelinquere  j  propterea  quodtUtc  facrorum  conuentuum  hono,magna 
ex  parte priuetur.Non quatis  aniUi fttneci.ffe:fed an  liceat.llUdeltberatio  longe 
dijficilior  ejfet:hi£c  magis  expedtta,modo  vaumtoUatur,ne  vs  cert&  Docattoni fit al 
ltgatus,quam  defererefas  non  fit.  Proinde,qub  resftt  liquidior.primo  conjlituamus 
'yit&gentti,aquodifcederefitltherum.  Quiin  taltordtne  erit  con/lituttts,tsduas 
hahet  iufiiu  caufof  curdtfcedat,fivoluenc: Vtpericulum  anteuertatpvt  in  eum  lo- 
cumfe  reripiat,yhi  lihera  S acramentorum  communicationefruatur,  ^  inpuhlico 
fiorum  coetu  Deum  inuocare pofiit.  Sunt  enim  res  magno  &ftimand£  ,folennts 
fidei  profefito ,  facrorum  conutntuum  yfus,  purum  Verhi  f^  S acratnentorum 
mni^erium  .  Necexpe£larenos  iubetDeus  ,dum  pr£fens  captti  noflro  pericu- 
lumimmineat ,nifi  aliquod pecultare  yinculum  nos  rcttneat,  ^  quafi  pr£cludat 
exitum.  Summa  fit:  Licttum  ejfe  homint  Chrifiiano,qui  modo  alioqut  liberfit in 
mutandaliocatione^prdiuenireimpiorum  rahiem,^  tranquilliorem portum qu£re- 
repvhi  Dominoferuiat.  Reli^la autem patria ,  concedere  in  eum  locumjlibt  fidem 
fuampure^abfquefucoprofiteatur,non  modb  licitum  ejfe ,fed etiam Uudabile. 
Namfih&fuJpiriaexSpiritttsdireilione  ejfe agnofiimm: Quam dtleda  taherna- 

HH     4 


jT+l  E  P  I  S  T  O  L  A; 

pfal.s^.    ^^i^  f^^ Bomine  l/irtutumHtem,  Qupmodo  cxntahimw canticum  Domini  in  ter- 
yial.+j. *  rtt  aliena^Item, Quando  yeniam  (p-intraho  in fanCiuarium  Deilacobiqui  Spirita 
Dei  re^itur,ti  proculduhio ,fi  (^ua  jit  euadcndifacultai,inde  (juamprimum  euoU~ 
reconahitur,  libirteque  Deo  canerefermittitur,nequefynceramfdeiprofefiio~ 
nem  edere.     ^tfiyocatio  aflriClum  quempiam  tenehft  ,decics  mori  fatimfue- 
rit,quamytjlationemfuamj]}ontedefi;rat:hocef};pr£fentipericulononcoa{iui. 
Quiinquamne  periculum  quidem  femper  excufat .  Sed itlud pr^uenirel^olunta- 
riodifceffu  ,nunquam  concederem  .  Nihil  dum  tameninde  certi  conftitui pote~ 
ritfnifidejiniamuiqualefttyocationii^enus,quod  hominem  Chriflianum  ailri-, 
ilum  teneat  itale  ejfepaflorti  officium  extra  controuerfiam  efi .  Qui  enim  Ec- 
defismbematione fbonte cedit ,non alio  loco  hahendus  efl ,quammtliti£defer~ 
tor.     Sedqt^oniamnuUa  eil  yocationn  f^ecies  tam  Ithera ,  cui  non  annexumjit 
yinculum aliquod:  di^in£uere  inter  gradui  conuenit.     Quanquam  inomnibui 
tenenda  ejl  pr£cipue  hic  regula :  vbi  in  conditione  mutanda  nuUa  ejl  relt^io ,  li- 
berum  ejfe  difceffum.    Scjo  quid  hic  o htjci  fo leat :  Nimi£  effe  timidttatu  ,fu^am 
pYAcipere,  antequam  nobti  moleftiamfacejfant  impij :  ^  inhumanum  ejfe ,  ante- 
quam  ylla  maior  ~))iicogat,eos  defiitutos  relinquere,quthus  profuturui  fts,manen- 
do-.^bene  a^ertdifacultatem  quaft proijcere .  Sedlit^iitium  in  timidttate ejfe 
confitear.nego  tamen culpandum ejfe remedtum  .  QuareJ^onfione alterum  etiam 
iUud  obiedum  fotuitur:  prodejfe  enim  fratrihus  quifque  debet ,fedpro  faculta- 
tefihi  data .    Etjic quifque adducerc  aliosfiudeat  ad Dominum^tformand* ad 
Dei  cultionem,propri£yit<x. primam  habeat  curam.  Hicjingults  matureyiden- 
dumeji,quantum  adexcipiendas  perfecutiones  rohorif  (^conjiantie  habitHriJint, 
fiquando  in  arenamtraCli  fuerint .  Nonfunt  quidemfngenda  tcmere  pericmlxy 
qu£ procul ahfunt,  autcerte  nondum imminent.  Sedqui quotidiana fduitt^ exem- 
playident  exerceri  aduerfns  fideles ,  quihufcum  ftmtlem  habent  caufxm ,debent 
fe  ad  perferendum  quicquid  acciderit ,  in  tempore  comparare  ,  ne  inopinato  op~ 
primantur,  Proinde  ,fu£  cuique  facuUatvs  confcientia  optima  erit ,  meo  iucdiiOy 
hac  in  re  moderatrix.   Qui  je  tnflruClumhac  animi magnitudine  ao^nofcit  j-\>e 
p.iratth  fitfufitnere  quofutstmpetus,nefe  loco  moueat.     Qui  autemimheciUita~ 
ttsfu£  confciui  fihi  dijftdit,nec  quicquam fibt poUtceri  audet,  quinpotius  trepidat 
^  euentumyeretur :  fibt  potiusti  confulat,periculum  pr£cauendo,quam  pr£coci, 
yt  ita  loquar,fortitudinefetnexitiumpr£cipitet  :namqui  deinfrmitatefuamo- 
nitu6,nonfuvit,  cum  Deum  tentet,  temeritatvsfud poenam ,  cum  in  rem prxfentem 
')tentumeji,meritb  luit.Quamobremynumquenque in fc  defccndere iubeo,')/t  qui 
fe  apert£  confeJ?ioni  nondum  aptumejfe  videt,  ab  imptorum  rahie,quantum potejl 
fe  fuhducat.Haccaufa,quiextliuml/oluntarium  fubterit,omnireprehenJione  ca~ 
ret .    Secundam  quAJiionem  in  duo  memhra  diutdo: nam qu<e  tu  putas  ')>niu6  effe 
qudiJiion'ts,habent  nonparuum  dtfcrimen,     Prius  membrum  eji:  Vtrum  qui^itatn 
priuatam  degunt ,  aut  funguntur  eo  munere,  quod publicam  Euangelij profeJSio- 
nem  non  reqmrat,dum  ab  idololatria  abfiinent ,conftl^  fui  rationem  obuio  cuique 
reddere  teneanf.  Ref^ondeo  ,me  hic  perpetuamlegem  prxji^erenon  audere  ;■>/'- 
deo  enim  Chrifium,cum  ab  imprahu  captioje  interro^aretttr,interdum  "yel  tacuif- 
fe,yelaliuddixijfe ,  "Vf  eoruminftdias  eludcret .  Ita,fiqm  amhiguis  Jtgurisfufben-^ 
foi relinquat eos,qui tpfumadonmtur, nondamno.  Quanquamnecfemperdebet 

id 


EPIStOLACALVINI  ^^. 


idfeyi : nec  nifi  iufia  de  caufa.  Vnum  excipio  :  ne  huc  j}eaet  ambi^uim,yt  t.., 
fentire  impietati^^ideam -.namyt  claram  M,p  dete^ationemexio-ere  ahs  te 
non  audeo,ita  fi M iff&  te  interfuiffe ,  yel  mterfuturum  fmults ,  aut%oquomo- 
do eimreligione  te  impltcan  annunf,  aut pr^teferas  l^elmpietatisconfenfum,  non 
iuhito  reprehendere  ac  damnare.  .Alterum  membrum:.An  vs  (jid  ad  trihunal  impij 
iudicvs  traCiHS,cim  nuUim  rei  conuiciiisfit,confterifimpliciter  ^clare  fidem  fuam 
debeat,-vhi  de  ea  rogatur.anfatn  habeat  tefiari,fe  credere  quod  creditfancia  Ec- 
clefia:^  tnftngultscafitihws  ad  hanc  latebram confitgere.     Qupd fi^ilteritn  1/r- 
geatur ,  num prouocare  illifxs  fn  ad publicosfacr£  theologi^  profeffores  :  ^  eof 
quidemptos (^  docios.  Hejpondeo.filtniuerfaltiejfet interrogatio,deliherari pof- 
fcquidnam  expediat:  namnec  Paulttscoram  Sacerdotihnsprimiim  ,deinde  coram 
Proconfule  difertts^yerbis,  quidde  religione  fentiat,  exponit  :<nequeyerofuperfe- 
det,  quiaj}udeatl>it£  fu£ parcere  {nam  admortem  quafi  deuoto  antmoferehatur) 
fed  quia  non  ejfc 'ytile  iudtcat .  Chridi  diuerfa  efi  ratio .    Tacet  enim de  multis 
coram  Pilato  ,  quia  tribunal  tUud erat  non  agend£  cauf<s,fed  audiend£  damnatio- 
nvi.Verum,deneceJfarto  aliquo  religionis  capite  dum  rogamur,iUtc fuhticere peri- 
culofum:dtcere  autem,quo  te  impietatemapprohare  pr£teferAs,prorftis  indto-num 
eQ  ChriflianopeCiore.  Non  pr^frtbo  nomtnatim,quoufqueproorediark  :fedduo 
yentre  tiht  inmentem^yoloiteiUic^tanquam  Dei manufifii,ad  cdendamfdei  pro- 
fefionem:detndefophtfliceniUt  ejfe  exoftm.Nunc  yideamta^fujfugium  iUud,quor- 
fumfpeClet.  Qutd depeccatorum remiJitonefentiilgratuitamne,anfatiffacliomkis 
redimi?Quodfincla  credit Ecclefia :  namfil/eram appeUes,exprimere tecoo-ent, 
de  qua  loquarvi.Quorfum  hoc  totum^ntfyt  iUtsoratificerts.Mea,inquies,nihilin- 
terefl.modo  euadam  .  Cupto  infeftifimos  dtmittere'',  modo  ne  dadttim  iUk  nimis 
aperta  confeJiione,porrigam.  Sedquvs  eflhicEcclefi£pr£textus?  Nonne  ideo  eua- 
dvi,quia  te  inEccleft^RomaninferuitutemreduclumeJfe putantl Quos porro  theo 
logos  tnteUtgent,ntfifuos:hocefi,  omnium  blajphemiarum  architeciosi Eorum  te 
tudiciofubmtttis,  l/tparatmftsfubfcrtbereomnthtts  eorumplacitis,  qu£omni  im- 
ftetate  referta  ejfe  conflat.  Hocfitibifemel  permtferls,cur  non  eodem  ture,fr&- 
num  ttbi magii laxes  fnbinde ac magis  ,yt iUis in  Jpeciem ad qu£uis  po^ulata an- 
nuaslGratuttane  efl  remtjito  peccatorum,anfatiJfa£iione  conflat^Sane.  Intm  e- 
nim  tibi  canvs,ChrtftumJ.itijfeciffe.  CredisPurgatorium  ?  Quidni?  Chriflienim 
fanguine purgamur  .  Hoc poiiertus  tacttumdeuorahis  .  ^udietur  interim  ex  ore 
tuo  apertabiayfihemi£fimulatio.  Vbt  tUa promtjito? Dahtturyobis illa  hora,  quid. 
loquamint,^c.  .Audehtmujne eiufmodi  confejitoni  infcrihere  Spiritumfancium 
authorem?  Qualisporro  erit  hicDet  martyr,qut  impittati palam  fuffrao-ahitur? 
Summahacjit  :omnes  ohliquas  refponfiones,qutbm  tmpiorumfurorem ,  tanquam 
'\eritatis  ahnegatione,placare  fiudemu^ ,  alienAs  Chrtfltanis  effe  cenfeo :  nam  ^ 
Dem  fophiiiicen,yt dtxi,abomtnatur:nec  multuminterefi,  quibml/erhis  eiures 
fdet profejltonem  ,fttibtpropofttum  eflimpijs  ^  Chrifli  hofitbm  figmficatio^ 
nemconfenfmdare. 


tf44 


.1 


'^LTH.R-^     C^LVINI     EPlSTOL^y     sA   D 

amicum,  N. 


Wm  mihi  ignottts  ftt  'tf,cuiftsfcriptum  ad  memifiSii ,  ^  alijs potittsJe 
lmequammthifcribat:inepte,meo  iudicio,ftmfaC{urui,fi\linonroga~ 
Xtuirefhondeam  .  Qupd tamen pojluloi ,facere non  recufo-.^yt dilttendii 
-eius  aro-umentvs  altq'-<id  operx  infumam.     idqueea  jimplicitate  fa~ 
iiurumme  (heropvt bonusyir  non  amplim  mihi  rhetoricam  ohtjciat.  Quanquam      \ 
nefcio  quidiUi  m  mentemyenerit,yt  hanc mihi notam  aJpergeret.Ego  certe non      •' 
yideor  caufm  lUi  dediffe  -.neque  enimita  male  profeci  in  Chrifli  fchola  ,1/tde 
tantti  rebus , oilentandi  ingenij  caufa,dec  lamitem  .  .Atquelitinam  ad  legendum 
ipfe  eam  relmonem  afferat,quam  me  fcrihendo  adhihuiffe ,mihi prohe  coram  Deo     J 
fum  confciui.PoJfem  aliquanto  durius  expoflulare,ftd  ahflineo  .Tantiim  l/elimfi-     • 
biperfuadeat,plur'iS  miht  tjfe animAs  facrofandoChriflifanguine redemptas ,quam 
-ytftylumjqmfiperiocUjexerceam^ybideearii^elfalutejyelexttiotra&atur.Si 
rperum  eft  quod  de  eo  prxdicas:  tandem  inter  nos  hene  conueniet:nam  "vhire-' 
p-nat  timor  Bei,omnium  dtj^utationum  reciaerit  conclufto. 

Porroflatusquieflionpi  eil,an  Altjiti  interejfe ,tdololatri£ fit profejlio .  Ego 

afftrmo :  lUe  negat  :fedremfacit  mediam.  Nequc yeib  egofulmfum  i.-i.  hacfen- 

tcntiafedalij  quoque  tres,quos  aliter  fentire  putat  ,mtf)i  fuhfcrihunt  .Ne  tamcnyi 

dcarhominum authoritatthuiyeUe  eumgrauare:iUti  omtfli6 ,qu£ramtis  de  re ipfa. 

Quodfe i^ quofdam fios familtares abdinere  a multtspoUuttonihm te{l<itur,huc 

fi)cCuit;)it  appAreat,non  omnia  eos  ftht permittereineque  yfqucadeo  fihi  hlandiri, 

ytlaxishaheniSjad  omnia  inquinamenta  fe proflituant.Fateor  igitur,^lihenter 

ao-nofco,  eostato  leutus  peccare.Interea  mtror,qui  excufare audeat ,quodyulg4 

Yt  more  ,propinquorumexequiiu  frequentant  i^^bi  facrtfcium  pro  expiafjdps  mor- 

tuorum  peccatvs  ojfertur .  S t  hdtc  non  efl m anifefla  Coenx,  Dominicx  profanatio: 

concedo  me prorfusnihil  inteUigere.  Eo cum accedunt ,an non digitumpaitm  tol-    • 

luntyiddecUrandum  confenfum  ?  .Atqui ,  timent  ne  inhumaniyideantur  .  Nimis 

iniqua  merces  fihumanitatem  impietate  in  Deum non duhia  redtmant.  Neo-ant 

feaccejfurosjftputarent  tantum  fuheffc  mali  .Sedyelim  mihi  reflondeant  ,aut 

faltem  htcqut  loquitur patronui ,  omniumnomine  :  quorfumiUx,  exequi^  ,quibus 

interfunt ,  nifi  admortuum  e  Purgatorio  redimendumi  Ciim  'Vero  accedunt  ipft^ 

an  non  communthus  omntumfujfragijs  fua  quoque  adtungerefeyeUe ,  teflantur? 

Jleputent  paulijper  mecum,qu,tiestllicpreces  concipianttir,  quales  ritus^yfur- 

pentur,  qu.tlisfittota  a^to:quo  confilio  inmcdium  altorum coetumfe ingerant .  Si 

tam  grauttcr  olim  animaduerttt  Deus  in  Cortnthtos  ,  quodminus  reuerenter  tra- 

fiarent  facram  Coenam,quantograuiorem  poenammereturtam  crajfum  eiuslttdi- 

hrium,dum  admortuos  tranfjcrtur  ?  Negahunt  fetant£  impietatis ,yelauthores 

€jfc,yelapprohatores.Quaf~)>eroplii4fiT,duQhuidtgitisftthfcriher€,quamadcon- 

fenfui Jtgnifcationem  .ijjerre  totumcorpus.  ^tfactuntinuiti.  Nihtl  hocadme, 

SaLtimtnpr£fentta  nihtlrefcrt  quo  animofaciant:  tantim  enimhocdtfhuto,im 

pietatem  hic  committi ,0.  quapdelcspenittfi  abhorrere deheant . 

DeMiJfaqutdfenttatyl/ideoiremfcilicet  per  fehonefiam  ac  fanCiam  effe: 

1/ttiofs 


EPISrOLACALyiNl  tf4j 

yithfti  tamenquibufddnt  acceponihwi  corruptam.  Nefruflralitigenmi:l>eJim 
wihi  M ijftm dejiniat .Ego  quidem,citm  deMiffa  loquor^aclionem  illam  intelligo, 
qux  in  locum  Coenx  Dominic^fubrogata  eft--)>bi  offertur  Chriftns  Patri  in  facri- 
fcium  -.ybi panispro  Deo  adoratur :  vbi  yntnfeorfumyorat  quod confecrauitrvbi 
folennibuf  l/erhis  concipitur  oratto  ,ytyaleatfacrificium  illudexpiandtiyiuorum 
^  mortuorum peccatis , Ex his ,inquam,£{limanda  eftMiJfa,non  autemexfucis 
iUis,quibu4pi(la  eft,adfafcinandashominummentes.Qmdenim,Jicoloresfura~ 
tusjitSathan  a  Chrifto  ^  .ApoftoUs,  ad  tegendam  ahominationem,cuiw  ipfefo- 
lus  author erat  ^  archite{iui?Ornet  igitur  quam  yolet  honorificis  elogijs  hic  ho~ 
nui-^iirSuam Mtffam ,nontamen  itaoculos  mihi  perftringtt ,lit prxtextu con~ 
tentui,corpt*s  ipfum^yelfub^antiam,  ytloquuntur,intuertdefinam.Porro,')it  illi 
concedam,  multas  illic  effe  corruptelas,  qu£  a  honts  initijs  ort^fint :  nunquam  id  a, 
fne  ohtinehit,MiJfam  ejfe  Caenam  Domini ,-yitiatam  extraneu  quthufdam  inqui- 
fiamenttf : pugnat enimmodti  omnibus  cum  Coena  DominiCt/t  nihilmagts  contra- 
rium  fngi  queat.  Nam  fiindemelior autfaltemtolerabiltor  illi  yidetur,quia  a- 
hufuseft  Coen£Dominic£:  reJj>ondeatmthi ,  l/nde  omnia  Gentium  facra  ,etiam 
^Egyptiorum,quthus  nihil  eftabfurdiui,autf(iedius,manarint..An  non  ex  legi- 
tim'vsf((crificijs,qu£  a  Deo  ipfo  prtmiPatriarch^  acceperant?Namcum  initiopu- 
rum  ynim  D ei  cultum  haberentfilij  Noath,  pofterii etiam  quafper manus  tradi- 
derunt  :  breui  autemfaclum  e^^lithidcgenerarentafanOiiimaioruminftitutps. 
^tmaioriahominatione  digna  fuerunt facra  Gentilium,qu6d  dijs  alientfnomi- 
natim  dicata  erant.  Quafil/ero  mortutqui  aPaptftps  inuocantur  ,(^  quibusno- 
minatim dicantfuoi M tjfis ,  nonftnt  ettam Baalim.  Quanquam ,lttem  de  hac re 
nonmoueo.Sacrificta  qux.  in  Bethelfiebant,cuiusnomenpr£ferebant'i.Anautem 
ideo  minui  erat  inquinamenti  in  iUorum  communicatione?Si  quts  £qua  trutina  ex- 
pendat,plusfimilitudintihabchatiUacumyeri(facrtficijstempliHierofolymitani, 
quam  M  ijfd  cum  Chrifti  inftitutione .  Cur  ergo  negabimus,  hodtepoUui,qui  Mif- 
Uparticipant:fifitemurnemintpiorumfasJuiJfefacrificareinBethel?Sifuciil- 
li  perilringuntnobii  oculos ,  quod  doxologia  canitur  ,  recttatur^^na  ex  Epifiolts 
^poHolorum  leCiio ,  altera  exEuangelijs,cogitemusnon  defuijfe  etiamprofanu 
•ytterum  idololatrarumfacris  pr£textus  fatii  Jpeciofos.  Sed  intuendumfemper, 
cuod prACipuum eflinlinaquaque aCliont ,  &*acceffionibuipr£ferendum.Itare- 
periemuSjMijfiif^bftantiam  cumChriiit  inftituto  exdiametro pugnare.Certel/t 
nioderattjiimede ipfa fentiamus  ^ loquamur,nonfoJfum^aliteryocare,  quant 
adulterinam  Coenx  laruam. 

Sed  negat  authoreiuifcripti  qmdmififti^UumimpidiprofeJiionisfignum  e- 
dere,qui  Mijfe  interfunt.  Ohfecro,quidtgitureosadMijfm  adeundam  cogit? 
Sifua  tantum,non  aliorum  cauja  illuc  accedunt,hts peccare  eosdico  •.fialtorum 
l^nhetrationem,quorfuml.Annonyt hoc  fymbolo fuam  cum illis  in reltgionecon 
(cnCionem  prohent?Tu  dtftinato  confilto  ad  eam  ai^ionem  te  aggregabis  ,qu£com- 
ntunis  eftomnibintmpietatis  profefito,^  immunis  eris  apollutione?Tu,quafida- 
to  pio-nore,tn  Mijf^ approbattonem te ohftringes,^ nulla  erit profejiio? .Annon 
prxRaret  dare  Dominogloriam,quam  adtb  maniftftum  dtliCium,parum~)ierecun- 
ded^^fendere^Namquodconcludit^fas  effe  homini  Chriftiano,MtJf£intereJfe,mo 
doab  omni approhandx  impietatisfignificatione  ahftineat,fortaftis  yerumejjh 


'g^.e,  A  L  T  E  R  A    C  A  l: 

concederemM  feri  idyllo  modo  pojjet .  Verum ,  rattonemnunquamfnihi  expe- 
diet,n€que inueniet  ipfefibi.FaceJptnt ergo  ilU de chimera, dif^utationes . 

.  DeCaen£ohferitationebreuiterrelj)ondeo:  non  ejfe  noflri  arbitrij  fymhoU 
comminifci  a  Chrifli  infiitutione  aliena,quibni  nos  in  memoria  mortis  ipfuu  exer- 
ceamu4 .Mcmoriam ,inquam,mortis fu£^olmt  Dominus  facrs,  Coenxcelehratione 
a  nobis  coli.Cumab  ea  dtfcedimHs,qmcqmd ao^imtis,profanum  effedico  ..Abfli- 
nendum  itaque,meo  iudicio ^potins  foret ab^^ifu Sacramenti ,quamyel  mifcendum 
Sacramentumcummultiiinquinamentis'.  yellocoSacramenti  yfurpanda  inanis 
pompa-P anem,inquit,fumimm  confecratumiyinum  autem  non  confecratum.Prin 
cipio,quis  hoc  diuortiumfacere  permifitl  Pars  Ima,  tyrannide  ertpitur.  Sedquis 
in altera  parteCoenam  Domini  reflare  illis  reueUuit?Hoctamenomitto.Panem 
dicunt effe confecratum.  Qu£ro, quo  ritu^Lcnge enim  abefl, a "Vem confecratione 
incantatio  ,quaytuntur  facrifici.Ergo  ,aut  fequantur  atque  obfruentquodprUe- 
pit DomintK,aut nefecm  agendo  inanibus  titulisfeipfos  dtludant. 

Reflat  ,yt de argumentis  aliqiitddicamiMin  quihmfttiffatlum  fihi  nep-at. 
Solutionem  meamdeNaaman  Syro  'yalde exagitaf.qmadixerim  melihenterye- 
niam  daturum,fi  quis  editaflmili profef?ione,ciuilis  duntaxat  ojftcij  cauft,  Miffa 
^  interfit.Dicitfe  ^fitos  hoc  idem  quotidie  teflari.fednon  paLtm,  quia  fltpericu- 
lofum. Quidfimilehhn Naaman  inpuhlico  ftt profeffui<Hicyero fimplicitatem 
meam  ridet ,  quod  tmaginer  innumeram  tttrbam  a^itiffe :  cumyerifimilius flt^ 
feorfum ctmPropheta  locutum .Egoyero profef?ionem etus non  includo in illispau 
ctslierbisfedex  eo  £(limandum  cenfeo  quod  faCiurumfe pollicetur-.imo  quodfla- 
timfacit. Quorfum  enimmulosduos  terra  onerat^nijl^vt teiiatum  faciat  omni- 
ltis,fecultum  hahereftbi  peculiarem  ,atque  a  reliquvs  feparatum'?  Conftderemtis  quo 
locofuerit,quamfuftinueritperfonam:^fatehimur,tantammutationem  occul- 
tam  nonfuiffe.P  utamufne  ciim  ad  R  egem  fuum  reuerfnsforet,tacuiffe  de  tam  in~ 
(ignimiraculo?Ego  certe  non  duhito ,quin  modum  curationismagntfice  prxdicaue- 
rit.Sed  coniecluris  non  efl  opiis  in  reperjj)icua  .  Mulos  onerat  tcrra  Chanaan,in 
^ua  Deum  Ifraclis  adoretn/t  fe  abaliomm  deorum  cultu  ahhorrere  tefletur.  Sic 
enim  fonant eim l/erba . Quid hac conjcjiione  apertim? Hoc faciant ,qui eius ex~ 
emplofe  tuentur:^  me  habebunt  clementiore,  Quanquam  hicbonttsl>tr  pumat  i~ 
ffefecum..Anteconfeffmftterat,  alienorumdeorumfacra  tant£  ahominationiha 
henda  ejfe,yt  ab  acceffu  interdtctret pijs  omnibas :  nunc  autem  licitum  effe  contert 
dit,quod  anteprorfm  damnaueratiNam  aut  nihil  proficiunt  ,ad  exempliiN  aamari 
confugiendo.aut  tam  licebit  qu£uis  Gentium  facrtficta,qucim Miffam  frequenta- 
re.  Veriim  ea,  quam  attult ,reJhonfione  contentosfore  Jj>ero,quicunque  yeritati 
cederenon  recufahunt. 

Quud adlocum  Baruch  ffeCiat: fuam  fihi yerifimilitudtnem  haheat.  Nemi 
ni  tamenfano  "Vnquam  perfuadehit  ,populum  Dei  in  folennibtn  Bahyloniorur» 
■pompts,  in  idolorum circungeflationibtts,permixtum  tdoloUtrkfuiffe ,qut  ad  ido- 
lorum  l/enerationem  ex  proftjfo  congregati  erant .  Neque  yerba  tale  quicquam 
fubtndicant.  Videbitls,  inqmt,Bahylonios  iUudagcites.Non  dicitiCum  l/os CO' 
genv.aut  Cum  metu  accefferitps.Neque  tamenadeo  nohn  Uborandu  efl  de  hoc  tefii 
monio,cumauthorfit  incertas .  Mtht fatu efl,quodPropheta  audto  cUrayoce  illis 
concionantem:  F»gite,fugite:immundumne  tetigeritti.Poflremo,  quid  altudeflj 

corde 


epistola:  •  647 

coyde  dicerel/nu^n  Deitm  ddorandum-extemo  autcm  ntitu,  idoU  cuktm  fimHlic- 
re,(juatn  infi4um  rtatum,confcicnti<t.  tejlimomo  fulfcrihcre? Simulatantem  cer- 
te  idoli  cultum,<iui data  ofera conucmt ,7i,e  abhorrere ah  iUo^ideatur. 

Incomfaraiione  quam  adductt ,  fcrpcntvi  dnei,  i^^fmilium  imfietatumj 
jUi  ajfcnriorfidparum  congruenttr  adpr<efentem  caufam  accommodat.  Non  ex~ 
primit:ir,quo  locofueritferpens  ille  adoratits,  neqiie  tdmagnopcre adrem  facit: 
■verumftttein  templo,fiue  aiihtfnjfttum  illtfecerint  lfraelit£,f.illitur,  quiputat 
Propdctiti  autpiorum  aliquos  a_ffuijje,cum  tanra  ahormnatto perpttr.trctur.  V~ 
rias^iujfu ^chah,altare  extruxtt  in tcmplojl/hifacra  Deo ,  S amari£ ferent : fed 
neminem  exfidelibtts  lepmta  eiufmodifacris  interfuijfe  .  Neque  yero  credibile 
ejl.lnexceljis  yiUgo  adorahant  :fedmthinon  eji  dubttim  ,quin  omnes  yeri Dei 
cultores  rclt^ioje  a  tali  corruptela  ahfltnuerint .  In  hoc  totum  ejlfttum,ne  dutn 
conuentmfolcnnes  a^untur  idoloUtrtA,illucte ajfocies.  Qmmohrem ftperua- 
cu£funtiji£  quereU-.Nuf^uamergo  orare  iam  ltcebit:quia  nuUus  an^uL^s  aU tdo- 
lolatria purui.Neque  entm  fic poUutum  ejfe  locumdicimn-s^ybifuas  fuperjlitiones 
per.i^unt  impiij  ,yt  ibi  orareft  nefas .  Neque  cnim^ybiuis  orareprohiheo,mod6 
ab  omni arum  aClionum  Joctetate ahjltnea< ,  qu<£  tdololatri^,  jrofcftomm  conti- 
nent.Cum  autemjjonte  accedus  ,cum  JJonte  tnteres ,focietatem  te  cotre dico  ,  fi 
non plenam ,at  fimulatam.Ipft,inqHam,ctrcun{tantia  te  conuicium tenet ,yt  fru- 
flrateapoUuttone  immunem  ejfe  iacles. 

QuhdfbiclariwsdeJiniripQflulat  ,qu£nam  fit  iUa  conftJ?io  ^  qualkj 
quamah  homine  Chriitiano  exigtmtis:e^o  ycro  quod in  fcripto  meo  pofui,tterum 
conjirmo:ma^tlierio  Spiritfts  id dtfcendum  ejfe  ma^ts  ,quam  certis  reo-uUspoffe 
tradi.  Nemo  certe  mutm  inprofejiione  fu&fdei  ejfe  debet .    Quo  autem  cuique. 
ampUorJideimenfura  data  efi^eb  luculentior  fit  eius  confej^to  oportet.Sedmaxi^ 
mam partemgubemattemporum ratio,(p*  oblatdc  opportunitates.  Quare  adSpi- 
ritum  prudenti£  ^  iudicij  femperconfu^iendum.Vorro  tn  totafupertori  dtjhuta- 
tione,quam  edere  confefftonem  debeathomo  ChriJliantts,nondiJferui:fed cauenda 
l/itia  of{endi,quAl'er£  confeffioni  repugnant.    FaxitDominns ,  yt  non  tam in 
captandiifubterfugijs ,quam  inl/oluntate  eitu  inueJU^anda ,in^eniofi  ejfe 
yeUmtu  .     Ego  qui  tam  ri^idn-s  ejfc^iideornunquam  fme  acerbijfi- 
modoiorti  Jenfudefratribtisco^ito,quifeduritisa  me  traClan 
conqueruntur  :fed  miht  ignofcant  ,fi  Chrijli  iw 
^um,ne  tanttUum  quidem,laxare  audc^^ 
Valefrater^amicedileCltJfime. 
GeneuAjXitij  Calend.  luiij, 
M.D.XLVI. 

II 


RESPONSVM    PASTORVM  TI- 
gurinac  Ecclefiae, 

CL^RISSIMO    V  I  RO,    T>.     I  O  .A  N  N  I     C  .^4  L  V  I^ 

no ,  Geneuenjis  Ecclefi£  fdeli  miniflro  ^  domino  ^  fratri  colendiflimo 

fuo, 
S.  D.  Legimmlihrumtmrrt,Ca.luine,frAter  in  Domino  yenerahilvs  ^  di- 
le{le,quemedtdi{ii  del/ttandfsfuferfiitionilus.PUcmt  is  non  mihi  quidemfoli, 
fed  omnthus apudnos  pijS,non  tam  propter eruditionem  excellentem,  tjuam  pro- 
fterreligioniipuritatem,^confefioniilter£fideif))ncerttatemfortiterajfertam, 
Laudamus  pietatem  ^  tnte^ritatem  tuam  ,  precamurque  vtpro  honooperebe- 
nedicat  tiht  Dominui.Intertm  non  ignoramui  tihi  contradici  kplurihm,ohijcien~ 
tthustefolumin  haceJfefententia.Er^o,ne  ignorent^nos  tUatua  approhare, 
0^  tecum  fenttre,fi  quando  recudetur  a  typographo  lihellus  tuus,hunc  nofirum  ei 
coniuno-ere poterif,quo  idem  tecum  argumentum  traClamus  .Scripfimus  eum  irt 
gratiamcmufdam  -v iri magni ,pij  i^do^i,qui  nofirum  expetehatiudtcium,Vale. 
figuri,xxx.Septemh..Anno.  M.D  .X  L  I  X'     Tuus  H.BuUingerus. 


^  N    L  I  C  E  .AT    H  O  M  I  N  I     C  H  R  I  S  T  I  .A  N  O    S  I^ 

rnulare  affenfum  falf<£  do{lrin<e ,  f^  fuperfiitionum  ,  quas  tamenanimui 
damnat. 

\V  V  M  folutioqug.fi  ionumomnium,qu£  Chrtdianam  doclrinamt^ 
\fdetn^  operajfeBant,petendaftteScriptur'tsfan[l'ts,  maxtmetdfa- 
cere  cnnuenit  tn  hac  qH£ftione,in  qua  liel^rgens  necefitas  yelmife- 
ricordia pr£po{lera  in  ajflidos/nagnam  pr^bent  occajionem  excogi^ 
tandi  aut  approhandi  non  pauca,qu£  repugnant  diutnis  inftitutis ,  (^  tamenfuh 
Jpecie  tum prudenti£jtum  tujiiti£,tum mode(ii£,tum pietatts. 

Prxmonuit  autem  Deus in Scrtpturvifan£iis per ^poilolos  Jlmul  ^ Pro- 
phetAS,fore noutfiimii temporibui,yt Eccltftam  Dei  aggredtantur cumdoclores 
falf,qutpram  opinionibm  ^p£liifignts  atque  miraculisplurimos  feducant,tum 
-violenti perfecutores,qut  minis  ^  terrorihm,^  omni genere aJfli£lionum,al>ia 
falims  impellant  homtnesiadeo  vtettamelediJeducantur,ftferipoJ?it. 

C£terump\it  Deus  in  Scripturtsfandts  prxdixttfoedam  Eccleft£  deforma- 
tione,multis  a  religione  yera  defcifcentihus  ,tta  etiam  mofnjirauit pr^fxum  ejfe  f 
nem  extrem£  infeltcitatis,non  modb feduSlorthm,qui  partim  aftu  capiunt  homt- 
nes ,pariim irrogando  mala  temporaria,yeleripiedohona,pertrahunt  inreligio- 
nisformam  pugnantem  cum  dtutnis  placitis:fedettaijs,qui  authores  tjios peruer- 
fosfcciantur,  ^  nonpottm  Chrijium  princtpem,qut  Jalm  eji,  lux,yia,yerttat 

0*  Vtt,t. 

Qu£  quidcm Dominm Dem,qui  docet ac pr£cipit duntaxat  l-tilia  ,nonf- 
necaufa,  toties  0*  tam  diltgeter  tngejltt ptr  dtutnos  homines,veritm  maxtm:  boni 
(auft,quod  ad  homines  Imi.ierfos  pertineaf.nimirum  vt  admoniti  homines  ,cau..  at 

pericuU 


E  C  C  L  E  S  I  AE     T  I  G  V  R  1  N  AE.  «4? 

■fenculn^mda  tmrninentU,^  iudicarepofiint,  ^  conjirmentur  in  religione 
diuinitiis  tradita  -.autf  quts  dolo  impo{ioruni,^yiolentiaperfecutionisfuerit 
pr£occupatus,reuocetur  inyi.imfilutii. 

Stmul  enim  docet  nos  Dominus  acDeus nofltr,quilm  modis  ac  rationihtts 
pojiint ac deheant  tata  mala  ^  fericulayltimx.  tepeflatts  mundi  fuperarf.quaque 
lnahomines  ex  omnibus proctUis ,quantumuis flnuts  c^  naufra<rium  machinanti- 
hus,mod'o  fife  contincant  intranaum  Ecclefidi,  catholic<e,  in  portum  fcmpiternx 
heatitatis  euehantur. 

Pricipit  nani.]ue,ne  hominesfupiniflertant  ac  negli^antfalutemfuamrve^ 
Yum  leuatis  capitihus ,circunfficiant pertcuU maxima  tn  quthus  yerfantur .  Pr£^ 
cipitdiiudicare  Jfiritus ,  numex  Deafint  :an  Chriflum,  anpotiusanticfjriftum 
fpirent.Vetat  confortium  infdelium,Kefraflramoliantur  pif  ducere  lugumcum 
impijs,aut  lucem  tenehris  ')>nire,aut  Chrifltl^Belial  coniun^ere.luhetjperareac 
petere  opediUinam,ne deficiamus  in  tentatione,fiquidem  caro imbeciUis  efl  etiam 
cum  ffiritus  promptus  efl.Requirit  flmplicem  <^  apertam  conftfiionem  fui  nomi" 
nis  ^  yeritatis,  ac prorfus damnat  non  modo  abne^attonem ,fed etiamdij^tmu- 
lationem  Chriiltandireligionis .1  mperat mordtctn retinere lUa,  qu4inohis  a  Deo 
tradita  in  ScripturUftnclti  certo  fcimiis.DiBat patientta  ,  qua  homines  poflide- 
huntaniniAS fuii<:dicldt  perfeueranti a  in fitieyfque ,quig.  faluos  ejftciet.  Hortatur 
luciariper  an^uftam  portam,^ingredi  per  ardam  yiam  quxducit  adyttam:dc- 
tlinare  autem ffatiofamyi.im,^  latam  portam,qu<x,  multos  accipiunt  (^  tranfl 
intttunt  ad  £ternum  exitium.Dentque,Detis  imperatfuts  cultorthta  ,yt  certcni 
cotra  Sathanam,^  onmes  hoflesipfltts:certatihusaute,poUiceturtum  ^ratta  ^ 
opemfuam ,tum  yi6ioria,tumpr£mialongeamplifiima.  Timidul/erO:,  qtitChrisii 
fartes  deferut,minatur  imlits ac  verax  Detn £ternafupplicia,n'6ftcus  quam  cani 
ht0,f^porc'ts,(^medacihw,(^  idololatrts ,^homicidts,qm  apertc flagttiofifunt. 

Etflyeroquiyif  facile  agnofcit  hiicdeprompta  ejfe  nun  ex  humano  com- 
mento ,fcd ex  oracultsdtuin^  Scrtptur£,quilietmtdiocrttcrin  eis  Itterts  yerfxtis 
€fl,non  pigehittamenlocosaliquos  indtcare  .  Dominits  ChriJhtsMatth.xXiiij' 
Morc.xiif  .Luc .xxi.nouijiimt fectili  fxctem ^raphice  depingit,^ pcricula  omnta 
ponit  oh oculos,ytque l/ttari pnflintfummapde atque diligetta pcrdocet.Matth. 
x.cap.^  Ioan.x~)/.xyi.cap.pr£monet^pofloios  atqueadco  cundosf^os  dtfctpu- 
los  Chrifltti^ytfefe pr£pdxentadcer:amina  ,^  tn  jpehonam ermt,ettci hoflihns 
extrematentatthin,^requtrit  confeJ^ionemtmmejmuLata.Matth.xv.^Luc. 
'Vi.Scrihas  ^PhariJxos  ifraelttici  populi  m:<giitros  ,quiamaie  interpretado,Scrt- 
ptur.xitn  alienumfenfum  torquehat,yocat  i£cos  duces,0*  tuhet  eos  caiiert:fiq:ti~ 
dem  ctecusdux^  eutnfequentes ,abeunt  infoueam  perditionts.  Jn  reuelaitone 
autefua,quamDomtnus  Chrifliis  per.yiln^elum  Ioani.^poflolo  ditlauit,  coptop 
defcribtt  fata  EcclefiA,^  a  captte  qutde  xt.yfque  tnfrum Itbri  ccrtamma  Chrt- 
flianorum  e^  hofltum  tta  oh  ocuios poyttt,yt flmul  athietasfuos  egregie  inflruat. 
Petrits^poftolits  in  Epiilola poitertori,ftlfos  doilores pr^dictt  ^rajfatnros  tn 
ecclefta  Chrifii,  zsr  ita,  eosfuis  colorihns defcrthtt,yt  lacere non  pofl.rt:,  ntfplank 
Jluptdos:nec  tacet  exittii,quodcos  O^fl^atores  eorumaner.ytque  decltnart pojitt 
ingens  t^udmalumfalfe  religiont$,cdocct.ldeagtt  Paulnsdocior  Centium,prx- 
fertim,ij.TheJf.ij.^  t.Timoth.iiij.<(p*ij.Timoth.iij.tiiJ.  idcm^rauiter  dererret 


Corinthios  a  comunione.idolothitO¥Um,etiamfcienttsidolumnihilcjJe.Iud»f  quo- 
que  ^podoltis hoc aygumentumyerfat.Dantelis  autem  propherias  accommodatas 
tffenouil?imk  temporthm  ,Tt  Ecclejixplias  inJlruantjConjitenturpijomnes,yt 
cap.^yii.liiii-xi.xij.  Zachariasquoque^aticinijsfuts  erudttnos  aduerfum  dodri- 
nas pefiifertupvtcap.y.xt.  xij.  xiij.  xiiij. 

Sunt  autem excmplamagna ^  tUuflria , qu£  doBrinam  hanc  muniant, 
Jr^lieteri  entm  ecclefia,Prophet£yfque  adeonon  ajfenferedo^rini^falfs^^ri- 
tthmiamreceptts,!^  yulgo  approhatii^yt  oppugnarint  etiamyfquead  l/it^pe- 
riculum.ldem  feceruntfxuiente  .Antiocho, Elea^xjr^Mathattis ,  ^ multialij. 
^pofloli  quoque  ^  Marryres &  ConfeJforesyititfu£  dtjpendio  tefiati  funt ,m(t 
gv,  obediendumeffeDeo  quam  hominibui. 

Exempla  plurima  Confejforum  ^  Martyrum  fuppeditat  nohis  Ecclefia-  j 
(iica  hiJloria,EuJebij  in primis ,yt Polycarpi  li.tiij.cap.xv.Bladins,  itemmulierls 
fanQtfiim&,(^  multoru(iliorum,lib.y.cap.i.ij.tij.Jtem  Ith.yi.cap.xxxi.lib.yiij. 
cap.irj  .Exclnmabant ,  ait,  Martyres  adtempla  tdolorum  addu£li,ac  iam  in  tor-  ■ 
mentUftnnntt  yoce,^  tcjlahantur fe  nonfacrtJicaJfe,fed effe  Chrtflianos:  talife 
vaudentes  confej^ionedecurari.Nonnulltetiam  maiori  fducia  neque  immolajfe, 
neoue  ynquam  tmmulaturos  ejfe  tefiahantur.quihui  tamen  ahafifientibus  miltti- 
hus  ora  continuo  atque  ocult  contundebantur^t  tacerent,0*  yiolenter expellehan 
tur  tanquam  acqmeutjfent ,^c .  In  eodem  ^fequenti  tib.ix.  innumera  alta  lihe- 
rarum  confeJ?ionum  exempla  exhthentur  ■Huc pertinet  (^  exemplum  militumlu 
liani  Ithere  coftentium  ChrtQu.Nam  alij  quidamliextUum Imperatorium^nquo 
piCls.  er.tnt  IoHti,Mercurij,^  Marttf  imagines,adorareytmorii  eratjrenuerunti 
alij  yero  donatiua,qu£  per  ignorantiam  nonfine  fuperfiitionis  fujpifione  e  manu 
Jmperatoriiacceperant,  Imperatorirejlituebant ,clamatttes  fe  ejfe  Chrijlianos, 
^  in  eaprofefione permanere:per  ignorantiamautem  quodfecerant ,  fecijfe,a-^ 
deoquemanumfolampaganam  effe,confcientiamyero,nihtlfmulegiffe.  Locus 
extatinTrip.hiJl.lib.yi.cap.xxx. 

Ex  qmhus  omnihus  perjpicuum  ft,homini  Chri^iano  minime  licere  ,1/t 
do£lrintis,autfidem,4»t  aBiones  infiitutts  Chrijli  aduerfantes  ,1/elperfmuU- 
tionem  approbet.xyij  .lunij  ..Anrio  .M.D .  X  L I X . 

Paflores  ^  leClores  minifiri  Ecclefin  T'^^^''^ 
in  fieluetia. 


A  C  T  A     S  Y  N  O  D  I    T  R  I  D  E  N  T  I  N  AE. 

Cumantidoto  PerloannemCaluinum.    ♦ 

J  O  ^  N  N  E  S     C^LVlNVSy    PIO     LECTORI. 

Alunt  Catonem,cumde  corri^endk  fumptilm  immodicis  apud  bobulum  Ro. 
yerbxfitBumieJfet,itapr£jatumeJfe,multumJibifore  ne^otij ,auiayent^ 
auresnonhaberet.Mihi  ferojfi ad rejiituedam pietatti  do6irin.am,ref>ur^andaf- 
queEcclefiACorruptelas  hodie Romanenfes  hortarcr,aliquanto plitsenetdijficul- 
tatis.Necjue  enimcumfurdoyentre  modo,fedetiamcumc£ca  ambitione  puo-nan- 
dumforet.Videmus  enim  quihufciinque  ratiombia  yiGifuerint ,  eos  nthilomimu 
Jlare  ohJlinatos,quia  del/ita  0*  honore  fihi  dimicandum  tudtcant .  Proinde,norfi 
ero  tamineptm,yt eos ad fanammetem reuocarefruftra  coner.Deijs  loquor,quo- 
rtm  deploratam  omnino  contumaciam  cernimm.  Verum,pottm  alio  me  c ouertam, 
■>f  agnofcat  pij  omnes ^quam fcelefta  ftt  ipforum  imptetas.Cuim  retjpecimen,wt- 
nime  obfcurum  hic  inaclts  Trtdentint  Conctlij exhibeo  -.yhi  interiores  omnesfuos 
fenfus  ita  explicarunt ,y t  nemini dubium  relique rint,qualem  hahituri  jlmus  Eccle 
fixjlatum,ft  eorumfietur arbitrio.Verum,quo  melins  id  pateat,  le^ores  primum- 
rovatosyelim  ^  monitos,yt  meum,De  necejiitate  reformandx Eccleji£,ithrum ^ 
percurrantidetnde  conferendo  isjltment^^Vtram  in  partem  deheant  pottns  inclin^f- 
re,     Geneu£.I  I  J.ldus  Nouemh-    M'  P-  ^  Z  V  J  I, 

^DMONIT  I O,    ^TilVE     HORT^TIO     LEG^TO- 

nifcdis  .Apojlolicdi,  adPatres  in  Coctlio  Trtdentino,leCia  inprima  Sejiione. 

EV ERE N.Patres,^c.  Ciim ipfa ipuneru  liodri ratioy 
qui  in  hacfancla  Synodo  Pnsfidcnttum ,  ^fediA  .Apoflolicie 
Legatorumpeyfon.-im^ertmus,hocpoituiatura  yide.itur,yt 
crefcentihtts  ne^otijs ,quie  tn  hocfacro  confeffu  ,  adDeiHo- 
riam,&  Ecciefti&l/ttlttatem  funt  expedtenda ,  J^piusapud 
yos  cohortandt,Qr  commonerult  caUfa  yerhaftciamus :  tum 
"Vejo  inhac prima  SeJltone,qu£feitx(ytJperamus)principi- 
um  ipfi  Condiio  ejidatura,minime  hoc  a  nohis prxrermittendumd^tximus .  Eo  yero 
libentius  ijoco^tcio  funpmur  ,quodcuml/os  l/ei  hortamur  ytea  faciatisque 
divna  tantoconuentufint,yeiacontrarifs  dehortamur,nofmetipfos  etiam  horta- 
mur  ac  del)ortamur,qui  in  eadem  quajinaui  yohtfcumfumm,  tffdemque  pericu- 
lis,quihus  yos^ijfdemtempejiattbusfuhtji  tmur.nojmettpjos  inquam  excttamus  ad 
vigilandum,neyel  in  fcopulos  inctdamus  ,  qui  piurimt  procuidubio  tn  hoccurf» 
fefe  ojfennt^lielmagnttudine  nc^ottorum  taquamfliKtuum  obrm  nosnegiigcn- 
tidnoi}rapatiamur:yertim,jjie,0>jide  erccit  ,  c6  riaui^attonem  diri^amis,qul 
maxime  pcrtusftiutisadD  E  I ^luriam  tn  Chrt^o  1  ES  V fefeoilendet.l^i- 
tur,ytab  eoincipiamiu,  dequo  maxtme  in  hoc  prtnctpto  admonendi  omnesju- 
mus  :ynufquifque  nofiriim  ante  ocuios  fibi  tn  pnmts  proponere  debit ,  qud- 
nam  fint  ,  qux  ab  hoc  facro  Conciiio  expeclentur  :  ex  quo  quifque  ftciic  in^ 

II 


^jj  A  D  M  O  N  I  T  I  0>. 

teUi?et,quanturn  fhi  onerti  incumbat.  Sunt  yero  ea  (yfomnitt  fummattntcom^ 
pleclamur^qux  in  buUa  indi^ionu  Concilij  continentur  :nempe,h£refum  extirpa- 
tio,difcipltn£€ccleftafiic£,^morumreformatio,ac  tandcm  pax  externa  totim 
Eccleft£.  H£c  erp-o  fmt,qu£  nos  curare,yel  potittf  proquibm  afidue  orare,yt 
Dei  henimitatefant,oportet .  ^tque  illud  ef:,de  quo  ante  omnia  tn  ipfo  Concilij 
exordio  omnes,^  fingulos,  qui  huc  conuenimm  ,primiimautem  nos  ipfos,qui  m 
tamfmcio  miniderio pr£fidemus,admonendos  duxtmus,ne  vnquamcogitemus, 
l/elperftn^rtilos,  qui  htc  adfunt  ,"Vc/  per  yniuerfum  Conciltum ,  etiamfi  omnes 
Paflores  ex  yniuerfo  terrarum  orhe  huc  coirent ,  tantis  malis ,  quihm  nuncgrex 
Chriilt  efioppreffuf,prouideripojfe  .  Si  enim  putamus  hoc  a  nobis  perficipojfe, 
aut  ah alio,qua'm  abipfo  Cf)riflo,qutm  DeusPater  ynicum  nohU  Seruatorem,^ 
Paftoremdedit,cui  etiam  omnem  poteftatem  dedit,  erramuifane  infundamento 
omnium  aClionum  noftrarum,<i^ dtuinam  iram  magts  prouocahtmns.  .Adiungimns 
enim  adfuperiora  milt,qu& propterea  nohvs  acctdertit,  quodipfumfonteaqu^l/i- 
H£  reliqutmttf,hoc  altertm  maximum peccatum,quodnoftra  velprudentia,yelpo- 
tentta  ufdtmmalfswederi  yelimmiyt  merttode  nohts  dicatur,  quodPropheta,in 
perfona  Dei,yeterem populum accufins,dicit:Duo  malafecit  populiu hic:me de- 
reliqueruntfontem  aqu£yiu£,  ^ foderunt fibi ciflernas non  valentescontine- 
re  aqua.Tales  l/ero  ciflern£jfunt  omnia  corifilia,qu£  a  noflra  prudentia,non  af- 
flatafpiritu  diuino,projicifcuntur:qu£rton  modo  populos  in  pietate  ,^  ohedientia, 
tanquam  aqudi  in ciflernucontinere  non  yalent:fedquo  magtshis  artibuf  retine- 
re  eos  Ltboramu^s^ebliiolentitu  tanquam  torrentes  a  nobndefluunt,^  difcedunt, 
yt  fuperiorum  annorum  expcrientia  multis  in  locvi  fatisnos  docere  potefl ,^ 
nuncidmonere^ynicamtantuml/iam  medendn  his  malis  reliclam  ,finoflra  om- 
nia  remedia  inutilia  effe agnofcentes ,  <(^  yalerepotiiis  ad  augenda,  quam  adtol- 
lenda  mala:ad  Chrifli potenttam,quem  dexteramfuam  Deus  Pater  appeUat ,  ad 
Chrifttfapienti.tm,qui  eflf.tpientiaPatr'is,in  omntbus  nos  ,qui  Patrum  perfonam 
gerimus,fide  ^  fpe  confugiamus  ,huius  nos  in  omnibus  mtniflros  effe  a^nofca- 
mu^s.Hlcyero  qu£ritur{tnquit .Apoflolus^inter di fjjenfatores ^lir fldelk  quis  tn- 
«eniatur.Hoc  autem  nunc  nohis  agetidumefl,y[  miniftros  nos  tn  omntbus  ido- 
neos  prsbeamus.Erimus  l>ero  idonei,ft  nos  ex  nohts  minime  idoneos  effe  iudtcaue 
rimus.Qtiis  enim(tnquit  idem  .Apoflolui)ad  h£C  idonetis ?l/tqui  ne  cogitare  qui- 
dtmaltquidexnobts,quafiexno9is,ftmusfufficientes.Vt'rumJ:ocfaterinonfatis 
eflnohis,hocdicere potutt ^poftolus,^ per  hancport.tm  tngrcdt  ad  obeundum 
munusfuum,& in eo  fe  minifl)umjidelcm,ac idoncnm  oflendere.qui fimtddicere 
pctiiit ,de mtntflerio  fuo  loques:  N thilmihi cofcius  fu>r ,N ohisyero ,qui,fi^eritm 
fateri^olumus,aliterdtCereno  pojfumus,quin  nobis  cifcij  fimus  inadminiftrado 
munere  nohis  impoftto,  tnplurimts  defeciffe:  ^  horu.n  etiam  m.tloru,adqu£  corri 
?endayocamur,nominima  expartecaifam  extttiffe.nonfatts efl  hicfateri,adtan 
tum munus  nos  impares  ejfe.  Quidergo  nobis  ager^dum,yt  idonei  hoc  t€pore,Chri 
fli  miniftri  inEcclefia  tnflaurandaeffe poflimus  f  idem prorfus,quod  Chriftus 
ipfeEpifcopus  animarum  noftrarumfectt,cumyenit  adfund.indam  (^forman- 
dam  Ecclefiam  fuam.ldem  fane,Patres,faciendum  erit  nohts,qHod  ipfafipien- 
tia  Patris  fecit,cuml/enit,  yt  multos flios  in gloriam  adduceret  :id  quodnobis 
item propofitum  nunc  effe  dehet.  Is  enim  cum  oppreffos  pxcatis  omnes  inuenif- 

fet, 


L  E  G  A  T  O  R  y  m:  .  «jj 

fet,  omnu  omnium peccata  infeipfum  tYaniiulit  ,fequeynumante  Beum pro  o~ 
mnihtu  reum,^nocentem  con£ittuit,Mp<£nam  nohu  dehitamfu^inuit,tanquam 
omnia  fla^itia,&'  omniafceiera,qu£noscommiferaniits,ij)fecommifijjlet,cum  ta~ 
menah  omni  lahepeccati  furifiimHS  effet :  quippe  quipeccatum  nonfecit ,  neque 
ynquam  inuentui  efl  dolus  in  ore  eim.  Qupd-vero  Chrtilu6,pro  immenfafua  cha 
ritate  erga  Beum  Patrem ,  ^pro  mifericordia  erga  nodrum  o-enm  fecit ,  hoc 
nunc,yt  tpftfaciamfts,iuifitia  ipfaanohtsfiagitat, yt  omnium  horum  malomm, 
quihusgrex  ChriHi  e/?  oppreJfuf,nos  paUores  coram  trthtmali  mifericordi£  Dei 
reos  conilituanms:atq;  omnium peccata  in  nofpfos  non  tampie,quam  iufte  tranf 
ferentes ,  quia  re^era  horum malorum magna  ex parte nos  catfa  fumtis,  dtuinam 
mtfericordiam per  Jefum  Chridum  imploremus .  QMdyero  dicimm nos  padores 
his  malis,quihHs  Ecclefia  eft  oppreffa,caufam  dediffe,fi  quu  hoc  acrius ,  ^  ma^ti 
per  exaggerationem  quandam  -verhorum^quam  yere  di&um  exiflimet ,  hoc  qui- 
demipfa  rerum experientia,qu£  mentirinon  potefi,  comprohahit .  ReThiciamiis 
ergopaululumad  ipfa  mala,qutbiis  Ecclefa  opprimitur,ac  fimuletiamadnoflra 
peccata.Sedquts  hmc  numerareyaleat  i  qu£  ftmul cum  reltquis mahs  multitudine 
fuperant  arenam  marvs,^  yfque  ad  coelum  clamant .  Cinunfcrihamta  erco  tan~ 
tani  multitudinem  noftrorum  malorum  illis  limitihus,  quihus  hoc  Conctiium ,  quod 
capitaiihus  malus  niedendts  efiyocatum,ea  circunfcrifjit.  Suntyeroiila  tria,qu£ 
fupra  commemorauimus,h£refes ,  lapfam  morum  dfctpiinam ,  ^  tnteftinum  at^ 
que  extemum  hellum.Hic  ergo  yideamus,^  conf;fdertmns,cum  iam  multis  annis 
Ecclefta,ii'ucalamttatihuiyexetur,  yndenam  ipfa  originem  hahuerint, num  tUis 
nos  quodammodoprincipium,numfomentumdederimus  .  Primhmliero  examine- 
mus  initiumh£refum,qU(£hacnofira  xtate  paj^im  piiUul.-runf.quihusfnep-areyo 
lumus  nosprinctptum  dedtffe ,  quia  nuUtus  hxrefeos  ipfi  authores  fuimns ,  tamen 
cumperutrfe  de  Jtde  fententi£,tanquamyepres  quddam ftnt ,  ^fpinx,  qu£  in  a~ 
p-o  Dominijqui  noVps  coiendus  commendatus  eft ,  ort£jmt :  etjtili^  quidem  fua 
Jj)onte,ytfoient  aiiquando  yitiof£  herb£,pulluiar(mt:  tnmen  qui  non  coluit,quem 
dehuit  agrum  ,qui  non  feminautt ,  quipuiluiantcs  perf,nonJlatim  curam  adhi- 
huityt exttrparet ,  non  minus  quidemprirciymm  tilisdedtjfe,  dicenduseft,  quam 
ft  ipfafeminauertt : pr^fertim  cttm  J}£C  omni x  a  negiigentia  agricoi^  ortum  du~ 
cant,^  tncrementum  iuheant .  Hic ergofeifjos  excutiant,  quifunt  amcoi^  in 
a^o  Domini,confcientiamfHam  interrogent,  quomodo  iaeo  coiendo,  quomodo  in 
feminando  fe gefferrnt.  Quod qui fecertnt  hupr^fertim  temporthus,  quibuspau- 
cifimiavro  Domini  coiendo  tncumbunt,non mititum^credtmus) dubitahunt,num 
ad  ipfos puUulantium pafitm  in  Lcciefta  h^refum  cuipa  pertineat.  H&c  yero  mo~ 
nendi  tantum  caufa  dtclafati^ftnt  dc  ijs ,  qu£  ad prtmum  caput percineht .     Ve~ 
niamus  ad fecundum,quod iapfam  morum  dfctpitnam,^  abufusiytyocant^^corn- 
pleclitur.  Htc yeru  nihti  atttnet  diu  inuefttgare,  quinam  tantorum maiorum  au~ 
thoresfuerint ,cumpr£ternoftpfos  ,ne  nomtnare  qutdemyUum  aiium  authorem 
pojiimus .  Quare,ad  terttum  accedamus ,  quod impedirncnta  pacis  Ecclef^  in  fe 
conttnetiqua itafunt  arma yei  domeftica^ei  externa .  H£C  enim  iampridempa- 
cem  Ecclef£perturbarunt,  ^  adhuc  perturbant:  de  quthus  hoc  tantu/n  dicimus,Jl 
(jquod Deus  ipfe  certijiimis ftgntioftendtt)i7£c  armaJiageUa  ciit<funt,qutbus  nos 
ajjligit :  quiaduorum priorum  capitum  reifumus,  in  quibusnos  excufari non  pof 

II   + 


«,♦  A  D  M  O  N  I  T  I  O 

fummietiam  horum  drmom» pr^ipuam  nos  caufam  tjfc,negdYe  nonpnjjimtuf. 
Jiiufmodiyero  flagtUa iBeum obeam cauptmimmttterecenfcmttSjytnos  peccan- 
tts  caftigct  ■■  ^peccata  ipfa,<juibnimatcfiatcm  cimmaxime  ojfcndimusy  nok-i 
anteoculos  ponat .  Hic  ycroijutfquis  altquando  animaduertit,  quibttsmodu  Ec- 
clefia  armorumytolentialicxatafueriTjfecum  ipfe  confydtrct  ,qu£nam  iila  ftnt, 
in  quibuf  pr(£cjpue Ecclefta ,propter  ipfa  arma,detrimentum patiatur .  Necyero 
ftic  refert,de  quorum  armis  loquamur,ftue  de  intefltnis  noftrorum  Prtncipnm,  fl- 
ue  de  externis  Turcarum  armis ,  qu^fuperiortbtis  annts  nos  mao-nts  caLmitatibns 
(tjfecerunt:  ftue  de  eorum,  qut  ah  obedientia  fuorum  paflorum  dtfccjferunt,  ^  i- 
pfos  a  fuisfedibwexpulerunt .  Hocenimfummatimdictmusde  omni genere  ar- 
7norum,fiqui  tUacontra  nos  traGarunt,afu(i  Eccleftupaflores  fugarunt,ordinei, 
confuderuntjaicos  autem  in  Epifcoporum  locum  fuffccerunt ,  Ecclcfix  bonadtri- 
puerunt,curfum  ■verbi  Dci  impediuerunt .  Hic,inquam,dtcimtii,nihtihorum  ef- 
fe ,  quod  in  libro  abufuum  paflorum  maXtma  tliorum  pars  ,  qut  hoc  nomcn  fdi 
'yendicant,perfefa61i.mcffc,f  legere  Ithuerit,  non  fcrtptum apertisyerbi,s  inue- 
niat  .  Noftram  cntm  ambttionetn,noftram  auaritiam,  nofiras  cupidttatcs,  his  o- 
mntbia  malts,populum  Dei pritts affeciffe flattm  inucniet.atque harum yi ab  Ec- 
clefiu paftorcs fugari ,  edfque pabulo  yerbi  prtuari ,  bona  Ecclefiarum,  qu£  funt 
hona  pauperum ,ab tllt6tolli,indigntA ftcerdotia  conferri,^  iUts,qutnihtl  alaicis^ 
prxterquam  in  yeftis genere,  acne  in  hoc  qutdem dtfferunt,dart .  Qmdenim  ho- 
rum €ft,quodncgarc pnfimii4 per  hos  annos  a nobisfaCium cffe ?   Quare,ftTur- 
ca,ft  hxrctici  hoc  idem  adttcrfns  nosftciunt,quid  l.tc  aliud,quam  flagttianoflra^ 
^fmul  iuftum  Dei  iudtctum  yidemm^iudtciumyeroplenummifcrtcordia  :fc- 
nimpro  merttti  nos  caftigaret,iampridemficut Sodoma,^  Gcmorrha  futffcmu^. 
Curyoo  hi£c  nunccommemoramii'<^.An'vtyos  confundamtts^.  ^bfit.  Sed  mans 
yos,ceu  patres  (-rfratres  charifimos,  primitm  autcm  nofmettpfos  admoneamips,    ' 
quopafio  h^c  ,  qutbus  nunc  affligimur fiagcUa ,  ^grauiora  yqudi  impendent,  nifl 
refiftfcamusf^ittarc pofiimui^yt cffugtatrm  trcmendum  tUud Dei iudtcittm,omni- 
busquidem  non  refipifcentibtn  trcmendum ,maxtmeyero  tUts,qui  pr^funt.Iudi- 
cium  enimgraue ,  inquit  Scriptura ,  hls  qutprinfunt  fiet .  ludicium  yero  incipere 
nuncyidemus  adomo  Dei.  Dum  enimnunc cijciuntur  S acerdotes ,dumconculcan 
turab  homiutbtis;  quidaliud hocindicat,  quam  diuinutn  denobistudicium  ,  quod 
prAdixit  Chriftui,cum  diceret ,  S acerdotes  fuos  effeftl  terr£ :  qtiodft  faleuanue- 
rit ,  adnthilyalereyltra  ,niftyt cijciattir  forai  ,^conculcetur  ab  hominibus? 
H£c  yero  omnia,nos nunc patimur .  Quodfi propter  iuftitiam^yt noftri  maio- 
rcs ,bcati nos  quidem:  at  nunc  iufte  qutdem,  quia  fal  euanuit :  minime  autem  pro- 
pter  luilitiampatimur :  in  onmibiti  enimnostrts  affit^ionibt46~videmw iudicium 
■  Dei..Atqueytina  qmde-n  iUud  videremiis  :  hocentm  initium  effet  omniti  Deittt 
dicia,  ^  flageUa  ejfugiendt,  atcpue  tngratiam,  ^  ycramgioriam  tngredtendi. 
Qu£resfectti)/t  in  htACommemQranduacriores,0'  longiores  fuerimui.Nifteniin 
hfic  bene  cognita,  0*  pers^eCia  fucrint,fruftra  intramusin  Concilium,  fruflnt 
inuocnnyyS  Spirttumftncium,  qui  primum  ingreffum  in  animam  bominis  femper 
jacercfoitt,per  ipfini hommis  condemnationem,yt  condemnet mundum de pecca- 
to.    Quare,  nifi  lUe  ^piritus nos  apudnofmetipfos  primum  condemnauerit,  non- 
dum  tUnmingreffhm  effeadnos  afftrmare poffumui : acne  ingreffurum  quidem, 

fipec 


iijrecctttd  nodra  auJirerecHfamui ,  Jdem  enim  diceturttohtf^  ^uodpopulovereri 
perProphetam  Ezechielem  eil  di6\um,  cumnodum,  agniiu piti  fce lertbui  Deum 
:perProphetaminterrovareyellent,Sic  autemait  Propheta.Venerunt  yiri Ifra'- 
■el ad interro^andum  I>ominum,^federunt  eoramme  .  Hac  autem  dicit  Domi- 
nuiiNunquid  ad  interro^andum  mc^eniiltil  Viuoego,dicit  Domintii,quianon 
reTpondehoyohu.  Sequiturautem  :  Siiudicoi  eos,ahominationes patrum  lUorum 
f^iiende  illis.lnquihtn  "Verhis  oflenditDeus,  quare noluerit  rej^ondere  ill/s,quia 
nondum  fcilicet  ahominationes  fuas,^ patrumfuorum  audterant.  Quare,ciim 
idem  Dei  j^iritus  fit,qui  tumdahat  refponfa,^  quem  nunc  nos  fcdentes  cordm 
Domino  inuocamus:quid  nobis  faciendumjit,yt  propitia  refponft  haheamus, 
ex  hisyidetiiif^fmul  quam  neceffario  nos ,qui prdtfidemtti  in  hocfacro  confejju,* 
detep-endi>inofirvspeccati^,fermonts  exordium^ohtfcum  duxirnu^.Quja^^ero non- 
nuUos  »uncl/idemtii,fuaprimum  peccata,^  noftrt  ordinn^rauiter  deflcntes,  at^ 
que Dei mifericordtam omnthm^ottf implorantes-.ideo qutdem  inmaxtmaJJ>efu~ 
mtts ,(id nosyenijje^quem  inuocamus  Dei  S piritumihoc  'yero  maximum  pt^tis 
diuins,  mifericordidi  hahermis :nempe,ipfam  hanc  inchoationem  Conctlu ,  inquo 
nunc  conueninms  aderi^endam  ^  infiaurandam  peni  coUapJam  Ecclefiam  ,1/1 
yetffs populus , poffdiuturnam  captiuitatem dpud externos,Reo^es  redijt  Hiero- 
folymam  adinflaurandumTemplum  .  Jn  lUimyeropofult  jlatu,iniUorumUta 
ad patriam profedione,^  Templi  inilauratione,noftri  quidem  temporu,^  no- 
(Irijiattis^nhocprixfertim  Concilio  imaginem  intuert poffumtu.f^  in  Ducum  e- 
iufdem  populi exemplo,yeHrum,  quiDuces  efltipopulo  Dei  adcoslefiem  patri" 
am conttndenti^ojjicium^^idere.  Qmre omnes~)ios ma^nopere hortamur,ytfepi<' 
us  ad  memoriamrettocetu,qui£  in  Ejdr£,qu£  in  Nehemt^,  qu£  etiam  tnDantc- 
lii  lihrtsfunt  fcriptx-.in  quthtu  conjilia  omnium  Ducum populi  explicantur^qux 
huncynum  femper  fcopum  hahueruntjln  fua,^  populi ,  atque patrum peccata 
€onfitentes,ad poenitentiam,  c^  implorationemdiutnt.  mijericordix  omnes  exci- 
tarent.Quodtumpopului  faceret ,tum quidem  omnia  tUufeliciterfucceJJtre.  £* 
adem~)/ero  confHtanohti,ft  feliccm  fuccejium,^  exitum  expeilarelfolunm  in  in>^ 
flauranda  EccleJia,ohquamcauJam  Uti  huc  tnjpirituconuenimusfequenda  e- 
runtiatque  eo  quidem  magti  ,quo  etiantmaiora  nohu  certamina  impendent  mflau 
YaturtiEcclefiam,quam  lUiA  tnfiauraturu  Templum.Si  enimiUnmulti,  jtiomintis 
id  perjiceretur,  fe  oppofuere:  Ji  multi  etiam,cum  optts  imptdirenon  pojfent ,eos 
irrijerunt :  hoc  quidemfic  hahetote,nohts  nec  irrifores  deJuturoi,nec qui mxximis 
"^iribus  a  ccepto  opere  nos  deterreant ,  ^  auocent .  Hahehimns  yei  o  non  modo 
coUuclationem cumcarne^f^ fanTuine,fed cum Jpiritu.tlihus nequttijs  in  coeltjti- 
hus.VerHm,his  omnihuipotenttor  efi is,in  cuius  nomint,hoc  opu^fumu.s aggrtjli . 
Quare,  in  eo  conJidamtts,'pJum  precthu6  inuocem^t^s,^  ipfe  omniaptrpcttt.Q^ia 
ye)o  hoc  Concilium  cumdeltherantium ,  tum  yeroiudicantium  Jpenem  rejert,  in 
quo  ^  deliheratur  de  ifs,qu£  adl>niuerjalis  Eccleftx,  honum  ptrtinent,(-r  ettam 
iudicaturtamde  rebus,quamde perfonis(fedcmus  enimtanquam  iudicantes  duo- 
dtcim  trtbus  lfrael,quibuscomprehendituryniuerfuspopulus  Dei)  ideo  hic  ma- 
xime locusyideturnofpfos  admonendi,  ytcaueamus  abhii,  qu^yel confultandi, 
yeliudicandiyim  innobis  deprauare folcnt .  Hdicyero  funt  ipfeanimi  pajiio- 
nes,quA ideo  etiam perturbationes yocantur,quia  re^um,  ^  yerumde  rcbus  in-- 


fj^  A-D  M  ON  IT  lO  : 

diciurn^(^fenfurnlferturhant,c(cperttertunt:inqmbusr»aximei!JafuntCdUenJ<(^ 
qu£  reBe  monetEthnicus  tUein  confilijs  abijctenda,  cumdictt :  Omnes  homineSy 
qui  derehits  duiijs  confultant,cth  ira,odto,.imicitiaPv.-tcuos  ijfe  debere.Namcum 
tn  h£C o?nne ^enus  hominum  fit  j^robenfum,tuml/er'oij maxtme  ,  ctui principibus 
feruiunt:  talcs  enimlrehementiores  hxbent  ajfeCiiones ,facillime  auteadgratiam 
loquuntur ,  1/el  ad  odium  ;  yt  fctlicet  ipfos  exiilimcnt  Principcs  ajfeBos  effe ,  a 
quibus  mercedem  expeclant .  Lum^ero  de  Principibus  loquimur,  tamde  his,  ciui 
icclefiaftici^^ocantiir^quamqui  Seculares,loquimur:ac  licet  quidtm  nos  Princi~ 
fes  Chriffianos  haberea^nofcamus,&o;audeamus,idquodinv€teri,t^  iam  rc~ 
censfundataEcclefia  patresnodrt  non  hahuerunt ,  tamm  anteomnia  nobis  tn 
hoc  Conciliofempereil  anmaduertendum,huncnon  effe  locum  laudandi  aliquey 
TiififolumDeum  inChrifto  lefu^atque tUumfobm  iuf}tfc.i?idi,  omne autcm o-e- 
nm hominum  condemnandi.prtmitmyeio nofipfos,qui  hxc loquimur,  ytcum Da~ 
niele dicamiti:  Nobn confnfio faciei ,Re^ihm  noflr'i6,Principthmnoftri,s ,  ^ Pa- 
trthtps  noflrii ,qui peccauerunt :  tibt  autem,Domino  Deo  noflro,  mifericordia  ^ 
fropiciatioiquta  recefimttsa  tc ,t^  non  audiuimu^s'^ ocem  Domini  Det  noflri,'^^ 
^mbuUremuf  in Lcge ci(t4,quam  pofuitnohts per fcruosfuos  Prophetas .  Et  omnis 
Ifrael prxuartcati.funtLegem  tuam ,^dcchn.%uerunt ,neaudtrentyoccmtu- 
am,^J}illauit  fupernosmalediSiiOf^dtteftatio  .  Hiclieronunc  locits  effet ,yt 
eiufdem  Prophet£  exemplunifcquentes,cuiii6  yerba  modo  recitauimu4,non  folum 
noftra,  qut  Sactrdotesfumtts,fcdpopult,fedPrinctpum  ,ceramDeoi^Ecclefit 
eiits,peccata  confitereaiur yproque omnibmyeniam  implorarc-mai.  Sicverodicit 
Dantel:  Cumqueadhuc  loquerer,^  orarem,  &  conjiterer peccata  mea ,  ^  pec- 
etta papult  mci  .  Nomine  populihoc  loco  omnium  ordinum perfoms compleclens, 
yt  eiiis  conftf^io ,qua>n  modorecitautmii6,declarat .  Q^a  inre,qitidnobts,quipro 
Jaluteyniuerfi  Eccleft£  tantt/>  malis opprcff',  huc  coniteninius,faciendumft,fa- 
Hundicare ytdcturinimirum,  l'tnoftra,  iryfmul  Principum,  ac populi  pcccata 
flentes,confjteamur,  id  quod pi.tne  tn fptrttn  masrorhfitls  ntincahunde  factmttSy 
i>erlii  yero  yberii^s faceremus ,ft  ipft  Principes adcfjent:  q^ifuain  nohifcumcon- 
fefltonem,  (^  lachrymAs  contun^ttent .  Eiujmodt  ycro,qu.tfi  funicuhs,  peccato- 
rum  ,yt  Prcphet£  loquuntur ,  S  acerdotum  ac  P  rincipum,atqne  ipfius  populi  pecca- 
tafwit  coUtgata  :  ytdijfictlcfit  del/ni(t.s  ordtnispcccatis  inqutrere ,  quin  reliquo- 
rumfimul  ordmum pcccata  appareant .  Sic yerb  imnes  ordines  yna  orattomsfe- 
rie accufans^in^l^eteri populo  dicit E:i^cl)iel,tii perfona  Dei:  Sacerdotes  eimcon- 
tempferuntLcgem  meam,  ^  polluerunt  fanCiuana  mca :  inierfacrumy  ^  profa- 
num  non  habuerunt  diflanttam .Pnnctpes  eim  in  medtoillttti!,  quafilupt  rapien- 
tcs  prddam  ad  ejfundtndurn  fanguinew,  adpcrdenda  animoi ,  ^  atiarc  fecianda 
hcra  .Pobuli  terr£  calumniabantur  calumniam  .Plxc  ille,qu$  ytinam  adtUafoliim 
tempora  pertinerent,acnon  noflri qnoque  tempons  imagtnem  reftrrent.Vtinam 
titm  de  corrupteU  morum  Sacerdotum  loquimur,  huic  maximam  occafoncm,  ma- 
xim.vK  materi.m,^  authoritatem  'pfs  P rinctpes,  atque  ipfum  populum  dediffe 
negxre  pnffcmiis .  Sed  reprimamt^s  nuncyerbayfjue  ad  tempm  m.xgis  opportu-.. 
rium,fontes  autem  communium  lachrymarum  aperiamits .  Redeammyerh ad eos , 
quos  cocpimiis  admonendos ,  pr^fertim Eptfcopos ,  qui  cum  mandatis  Principum 
hix. yenerunt . Sicl/ero iUos admonimits, yt omnij qua pofiuntfide, ^ dili^entitt. 

fuis 


t  E  G  A  T  O  R  V  M.  «j^ 

fuUPrincipihMferuiant:verun7,ytEpifcoposdecet,fcil/lsferuiant,ytferuiJDe/, 
nonyt feruihominum.  Nolite,inquit^po{}oltts,feruthomtnume[fe  .  Primitm 
yeroferuiantyniRe^i  Chri{lo,cutDeu6  Pater  omnem pote^latem  dedit :  dein- 
deyeroypropter  eum,omnibii4,maxtme  autemPrinctpibns  :  cut  honorem,honorem: 
cui  tributum,trihutum.  Hortamur  autempvt  Principibits  feruiant  adhonortm, 
quemadmodum  eorum  mandata  yerbii  ipfts  prxfeferunc :  in  quthi{f,nihtlfeye ,  nth 
honorifcum,^  ad  puhlicamytilitatemJpedans,proponttur.Stc  yero  tnfumma 
feruiant,yt  eorum  o^icium  in prtmu  fpeciet  ad  honorem  Dei,^  yttlitatem  hu- 
iui  Conctlif,quod propterpublicum  honum  e^  conuocatum. Qu4re,yt ab  hoc  ma- 
ximi  dehortamur  omnes,qui  hic  fententias  coram  Deo,^  ^ngelts  eius,atque  co- 
yayniuerft  Eccleftafumus  dtCiuri,ne  ad ^ratiam  homints  alicuitts  loquamur  :ftc 
etiammuitomagts,  ne  ad  odium  cuiufquamfententiamproferamti4,ettamftcon^ 
tra  nos  aduerfayij,yel  tnimici,^  ho^tsperfonam^erat :  denique,  l/tab  omniin- 
ter  nos  contentione  aSilineamu6,maxime  optamus,^  in  Domino  hort.imur.H£ 
enimfunt,qu£  contriilant,^  repellunt,  quem  inuocauimtts  Spiritumfan^um,f- 
nequo,  nihilomninofacere  poterimus,  quodad  honum  ^p.xcemEcclefx.  cedat. 
Cum  enim,inquit  .ydpoftolus,  fnt  interyos contentiones,  nonne  homtnes  eftis, 
^fecundum  hominem  aSulaiu  ?  Cum  yero  Homines  eos  appellat,  SptritusDei 
expertes  inteUigit .  In  omniSus  autem ,  qus,  adreformationem  Ecc left£pertinent, 
ohquam  caufam  conuenimM ,  imitarinos  oportet  illum,  qui  eam primiim  forma- 
nit,de  quo  adipfum  opttsin^rediente,fc  mperfona  DeiPropheta  loquitur:Ecce 
feruusmetts  ,  quem  elegi,dtlecltts  metts ,in  quo Sene  complacmt anim^mex: dedi 
Spiritumtneumfuper  eum,iudicium  Gentibns nuntiahit,  noncontendet ,neque 
clamahit,  arundinem  quajfatamnon  confringet,  c^  Itnumfumi^ans  non  exttn- 
guet.Hunc  yerb  Spiritum  pacts,chantatis  ^  manfuetudint6,ciim  femper  apud  o- 
ntnes ,  (^  cum  omnibtts  oiiendere  debeamtts :  tum  "Voo  maxime  tnhocfacro  con- 
fejfu,in  quo  conuenimM,yt pergratiam  ipfius  Spirittts,  contentiontbui,qudi nimvs 
diuEccleftam  yexarunt,jints  tandem  imponatur.Quare,netpfiyUamcontentio- 
nts  anfam  alicut  demus,qui  pacifcorumperfonamgerimns,  maxime  eil  cauendum. 
Hocliero,  ^  C£tera  omnta  incommoda,  ^  impedimenta pacisynico  modo  eutta- 
bimus,  atque  adoptatum  pacisportumperuentemus^fprecibtisabhumilt  (^  con- 
trito  corde profeCiis,  ipfum  Chrtdi  Sptritum,  qui  eiipax  noflra,  inuocauertmtti: 
yt  in hoc  Concilio pr^fdeat ,  yt  lucem  cordtbusnoflrvi  infundat :ytquenos  in  o- 
mnihus  adipftts  honorem,^  yeramEccleft&  yttlitatem  regat<^dirtgat..Adtit- 
les  enim  ipfe dicit: .Adhuc  te loquente, Ecce  adfum .  Quare,yt huiufmodt  ora tio- 
nihui  afitdue  incumbamus,quanta pojfumus  charttate^^i/os  in  Domino 
hortamur,yt l/no  ore,atqueynoJJ)iritu Deum  Patrem  in 
Chriilo  lefu  glortfcemiis,qut  eft  Deus  benedi- 
{Itts  tn^fecula^^men. 


^d 


PR^EF^T  10    IN   ^NTI  DOTVM. 


O  C  hxhetreucrentis.  inlcclffta  Chriffianafacri  Concilij  nomert,yt 
auditum,non  imperitoi  modo protintis,  fed  o^raues  e:i.tm  (^fam  ittdi- 
cioprxditos  homines  commoueat.  Erfane,  cum  hoc  abinitio  curandif 
Ecclefi£.fu£  morhis  yfttatum  remedium  adhthuerit  Deius,-i>t  conueni- 
renttij  ^  fan[\iPa{lores,acinuocato  eiu6nomtne,fiatuerent  ,quod  S  piriti-^  fm 
Cliisdtdabat.merito  apudcmnes pios  tn  honoreConciliaeffedehent .  Hoc  intercil 
quodyulnis  hominum  immodka  admiratione  ohilupefctt^tnthil  poflea  iudicet, 
Qui 'yerofmtfaniores  ,fnftm quidem  (^  modeile ,  fed tamen  inquirere  fthi an~ 
lepermittunt,  auam pUne affcntiantur ..Atque ttaferi  conuenir.ne  temere  nudts 
hominum pUcitts,fedvni tantum  Deofuhfcrih.xtfides.Sedreclamant,quihui  cer- 
toperfuafuni eft , aut  quifiltem alijs perftadereyoltint, Conciltum ,qualecunqtie 
ftt,modb  ritsfit  indiilum,nonpojfe  errarciquia a  Spirituftn£lo  re^atur.  Volune 
tvitur,oraculi  infhr,  ahfque  controuerfta  recipi,  quicquid  inde prodierit  .  .At 
quanto  ^u?i'.Slinivs prudentior\qui  pro  ftyiguUn  quidemfuamodeQia  ,  non  me~ 
diocrtm  Concilijs  honorem  dtfcrt;ill.un  tamen  ,  quam  dixi,rnoder.tttonem  ,  nort 
propterea  retinere  deftntt.A^am  .tduerfm M.tximinum  .Arrianumfcrihi:ns:  Ne~ 
que  e^o  Synodum N icenam ,inquit ,nec  tu ^4rimincnfemdehes,tanqHam praiudi- 
c.iturni ,.ijferre .Nec  e^o  huim  authoritate,nec  tuilnus  detinerk.  Scriptur.iritni 
aHthoritaTikiis,nonquorumcunquepropr'ijs,fdytrifque  communihm  tefithin,  rcs 
cum  re,caufa  cumcaufa,ratio  cttm  rattone  certet .  Tantumfbi  (^ altjs  liherta-. 
tiifanOiislitr  concedit ,  ytne  adpr£iudicii:m quidem  yalcre Nicenum Conctlium 
'yelit ,niftcauf£yeritatc  exScriptuns  hene per^>eCia. 

Veriiiii,de  prifcis  iUti  Conciiijs  fermonem  lon^ius  producerc,nihiloptis  efl 
inprtfeniia.De  Tridentino  enim  Concilto  agere inftitui.quod illn lon^e  eftdif- 
j.mile.Ciim  totcerrtcrentur  inEcclifta  corrupieU-cumde reli^io7tisdoclrina  o-ra- 
ues  txort£  efftnt  contentiones ,  diu  (^  ardenter  muitorum  yotU  cxpctttumfuit 
Conctltunr.qui  filicct  hoc  modofnem  mahs  omnihus  allatumiri Jperahant.  Im~ 
perite  idqttidem  :  nam,yt  hodie  conflituttis  ejl  rcrumfla'.ui,f-iCtleperTficiitnt, 
quicunque  l/el  mtdiocri  pritdentia  funtprxditi ,  nt.Uam  maloium  ieuationemah 
ijsjperandam  effe ,quorum  eft,tum  co^endi ,tum  hahendiCociiif  potefias.  Sedquia 
non  apparebat  aiia  melior  ratio,  piurimt  non  maii  homines,qui confaitum  Eccie- 
fi£  optahantjexConciitoaiiquidjihi  poilicehantur.  Itaaue  a  muliiidtfydcratum, 
taridcm quaficoir.muni  Chrifliani  orbtsyoce  (la^itatumfuit. Qmhy.4 autedccatt 
fis  aiiqu.mdtu diiatumfuerit, perfpicaciores  agnr>fcunt .  Nam  qua  Ro.pontifex 
tnfua  hulU  canfas pY£te7idit,tmpudentereJfe  cojlcUs^quifiuknonl/idet^plufjuam 
c&ctis  eft.  Qutbu^  autem caufs  fuerit adducmPvt  qu.tfcuyique pnffetmoroi  necle- 
ret:ipfe  qiitc{em  mehm  notiitiaitqua  tamen  exp.irte  conijcere  poffumus.Hoc iden 
,  facluin putant nonnuili ,ne  tanqu.imyulgare  quidd.im,ConciiiumyileJceret  tain 
apud  P  rmcipes  ,quam  apudplehcios,fi  tamfacilejlatimfuijfet  impetratum.Solct 
enimpreiiiiifi  reljiH  addere  lon^a  expeclatio,modo  ne  tidium  intsrtieniat.E^o  ta- 
)nena!i.imfuijfe  rationem  iuaico  .Tametftenim  Conciiium  quoddaret,fcieBatni^ 
hiifore altud,qHam conduCiiti.tm  tttrham fuortm  afjeciaru7n,in  qua  ipfefoliis  e- 
••   mineret,ea  tamen  eft  yis ma ia  cottCcienti^,  > f  trepidaret ad  fo iam  CorKiiij  men- 

tio^ 


I  N    A  N  T  I  D  O  T  V  w:  ^f9 

tionem.NAm  adco  diffoluta  ^  effrnni  libidine^raffatuyfyramtsP4patiK,vtco~ 
enendameffe  nondubitenr  ^  <jui  maxime  eam  inlon^um  tempuffaluaml/olunt. 
^Ergo  non  ahs  re ,tempiK  extrahendo,quamlibet potentt£  fu£  imminutionem  refu- 
verc  conatu^ eii . Quod poilex  clarim  etiamvumappjruir^quscunqHeenimj^-^ter 
receptum  morem  m  ordinando  fuo  Concilio  induxtt,  totidem  funteiw,quam  no~ 
taui,dijfidcntt£  argumenta..Atque,l>t  infinita,  alia  omittam ,quorfum  tres  le«s 
■ti,nifiyt  eorum^^nufquifquc  alijs  effet  £muln4,ne  quid auderent  f  Nemtnem  />/- 
tur inuenit in  f»4,  cohorte,in  quaomnes  hahetfibi  prorfUs  addtclos,cui fderet. 

Hoc  priuatumfuit  Pap£  conflium ..Aiiud  f^ei\arunt,qui pr^fcntcm  Ec-^ 
cltp£  fiatum,qualifcunque  fityConucUi  noltmt.Sic  cnimfldtuebanf.qHtdyts  cxpe^ 
rtri  multo  cjfcfatiui,quamde  rebns  hodie  controucrfis  yllam  cognittoncmfufctpc- 
re.Cur  ita^  Parttm^quia  indignum  iUisyidctur,quocunque  fnro  difceptattonem 
mouerede  hominum placitis,qu£ fcmelfdem ohtinucrinf.partim ,quoniam eos ma  >. 
(riidelefiatyiolenta poffcfiio,quam  in^enu£gubernatiornsfpccics.  Nam quotuf- 
quifque  eft eorum ,qut  P apatum  ecclefiarum pr^tcxtununc  tuentur,qui no cupiat 
ita  oppreffam  cjfe  Chridiani populi  libertatem^tde  corrigendis  Ecclcfi£littijs 
nemo hifcere  audcat  ?  yelnon  clamttetfuperuacuum  effe  Concilium,adc6que  a^ 
trocemjieri prioribuidecretvs  iniuriam,  nifl  tUis,fepulta  omni  Concilij  menttone, 
ttetur^.  Quidhoc,inquiunt ,aliud efi ,quam  a£\um  agere^Etquanta  in pofterum  U  „ 
centia  dabitur  omnia  nouandi ,  f^  turbandi,  ntft  rebus  femel  tudicatts  acquicfct-  •• 
tnus?  Si  oraculafunt  Spiritii,sfan6{i,iamprtm  edit£  dcfnitiones,  quts  nou£  dfce- 
ptationts profeCliis  erit?  nuorum  omniumftciUs  eflrcfutatio  . Nam ^qu£Slio-  , 
nes hodie  agitantur,fiac{enui  nunquam rite  dtfcufff.f^palam  cft,cum docirinam,  ^. 
tumyero^yniuerfamPapatm  adminifirationem  tta  dijitdere  aplerifque  Conctlijs 
yeteribut^y t  nihil ma^tA  aduerfum fn^i  queat :  (y  tam  l/arijs  tamque  exttialtius 
worbti  opprejfa  eft  Ecclefia,yt nuUum  ynquam  ma^is  necefjarium  fuertt  habcndi 
Concilif  tempus:  fiquidem  lc^itimum  impetrari poffcf^es  cffet .  ^pp.iret  igitur, 
ne  minimo  quidem  pietati^  fcnfu  tan^i  ,fedmiferabiicm  Eccief^interijumJecurojL 
acpropemodum  htiares  infj^icere,  qutfic  loquuntur  .    Quvd autem rurfus agitari 
nefitsejfe ducunt,  de  quibtnfemci pronuntiatum efl,in eo  nimvsfunt ineptt.  Qutd 
enim differet ab homtnum decretk  facrofanCiurn  Dci^erbum? Quhd ji  authortta- 
tes  faltem  exmeiioribus  iUtifecuin  peterent,  qu£^  doCtrina Jlorebant,  <(^ pie- 
tate,eJfentfortaJiiAytcunqucaudiendi :  fed ctm gencrts  funt  Concilia,quorum  att 
thoritate  nos  obftrinhlioiunt,tnqutbmnthtipr£tcrcra^ijiimaminfcttiamappa, 
retjCum  harbara  ferocta coniunciam  .  Quod  quldcml/crijfime  dtdumejfe ,paUxtn 
fuo  ioco  jiet.  En  cur  tam  fafiuofe  fuperinant  .rcbm  ittdicatts.  ' 

Porro,ftl)acleni{iduhttatim  fuit,  quantum  inter  Conciiium  interftt,  ^ 
S piritu/s fanCli  trtbunai,quod omni prouocattone  cxetnptum  eft,tUuftre  tn  Tridcn 
ttno  Conciiiojj:ecimen,nobt5  oflenJumfuit.Concilium  crrarcnon  pojfe  ideo  con- 
tendunf.quiarcpr^fentct Ecciefiam.  Qujd autcm ,fi hoc pofterttis ncnturyerum 
€ffe?.y4tquipvt  de  toflatudtur^ytdendii^opiKoy^qutbti-s  in  mtnibuicpriiict^^dfunt 
jortc  qu.tdrdginta  aut  circiterEpifcopt.  Neque  enim  numcrum  teneo,ncqi  etiam. 
admodum  curo,quia  parim  adrcmpcrtinet .  JicyJ>ondc.tnt  mthi bona  Jidepatro-. 
ni  Conciiiorum.Siquis  ordinc  tpjis  omnes  rccenjeat:  quotumquenque  cx  lUiinon, 
contemnent  i  Imo,  ctm  fe  ilii  ipfiyenerandi  patres  m^tuo  afpiciunt ,  fcri  nm. ' 

KK 


ci{. 


^tfo  -PrRAEFATlO     •:    • 

potc^ ,autneos  fui  pudea.Nam^  fthi noti funt^f^ifuale jlc  aliorum <fe fe ludi-- 
ciUir>,non  ionorant  .  Proinde,ft  remoueof  Concil^Anmen^nihtlnifiqutfquiliif 
fuiffe,quicqmd  tlItcEpifcopornmfutt,totus  Papatm fttehitur.,  Verum,futt  aliji 
nationibu^  ornamenta  libetinta£la  relinquere .  Gallosjantlim  meosrog^tbo^yt, 
nmmitiftcontulerttnt^portionem  lufio  pretio  xfliment .  Intcr  primaria  Ecclejia 
rnembra,Galii£fane.  r(;gnumnumtrant .  lUi.ncduo  .tdfnerunt  Fp ifcopi,Nenetep~ 
fiS}&  Clitrqmqntanuf,  amho  £que  indociiacfiupidi.  Hiceti,impoilertor,non  ita 
prtd:m  tam  ridtculm hahitm ,  quammoriones  -.^tam  lihtdinoftts,  i>t,  inilarcanU 
Tven.nicijimpudtcn  omnes  domos  odoYartfoli:mcffet,  donec  tndtfaplinamSofie 
cuiufdamfamofdi  apudPariftosmulier'ti,fe  tradidit:  exqui  repente  euafttfipi- 
ens.Si  tamfactlefaptentes  cjficere  quea-  Francif  j  Picarii difctpula,cuiui mxgi- 
{Irumcerebropenttmcarerefonaticiieffc  perfimtUm  ,necprocHlafurtofodiila~ 
re,conftat.Nam  ^qucnfcm .Archicpifcopum  tntcrGall  s  vixnumero,.y4gathen 
fis  autempvt  folentcuriofi  homines^tanqu.tm  oti  >fm  fpeclatoradfuit.  Obfecrn 
yos  Galli  mei,quisycilrumftbi perfu.%deat  a  Spmtu  fan^lo  profeciaefff,qU£)/el 
innumcra  talium  hominum  multttudo  effutiueytt^  ^tqui,neprima  quidemtheo- 
lo<ri&rudtmenta  duo  titt,de  quibm  loquori^inquam gu{t.xrunt.  Quam  i^itur  mi~ 
feraChrifltamEcchftxcnnditio  futura  eft ,Ji pro  oraculo  hahendumftt,  quic- 
quid tpfis  ac pxucu  nihtlomelioribm  placuerit?  Et  adhuceb  yfque focordes  funt 
plwtmt,lit cumaudiunt publicari facrdi Synodi placita,n.Qn cogitent  eos  cj?e  autho 
res,quihips  nede  minima  qutdcm qu^itionefdcm  fint hahituri . Namfiin metem 
hoc  lilis  yenin  t,protinm  non  fine  fiomacho  abijccrent,calcarentque  pedibm,quie 
nunc  inconfyderate  ofculantur.  Qutd enim?an  tudicio  quicqu.tm probantiMini- 
nte.Sed  cctdos peritrtngit  Conciiij reuerentia.^t  cuim  efifiultiti£,quemaftnum 
effefctiulnh  leonu pelle ,tanquam formidahilem^erert? 

A  iam fihit ,quid rurfim  otijct  qucat  aparteaduerfa:nonf>ltsEpifcopls 
commiffAi  cffe  d::cerncdi  partes.  InteUigo..Atqueid  efl,quod maxime  yote  ham: 
funt  entm  o-arruliquidaw  ^  audjcesrnoriachr,  quorum  alij  mttras,alij galeros 
aucupantur:  ^mncs  certe  M  omano  pontifici  fuam  loquacitatem  l/endtt.mt .  Ftnga- 
mu6 pono ,cximios  effe,tc  erudittone nonyulgari  theologos .  Hoctamenhaheo, 
ycneraidti  patrthm,cx  quoum  nutupendet  tota  religio.fophifioi  ncfcio  quos  yer- 
ha  prdiire ,~)>c  eoYura  di^ata  nohls  deinde  cantiUent  .  Q^  f^m  autcmatttnet,tos 
tam altum figgcQum confendcre,  vt  tan^u.im femidei  ex  alto pronuntient quod 
illis  ex  infcriore fuhfellio prxfcriptum  eftivht  illa  EcdeftA  rcpriffentatio^cui  Spi 
ritum  fandum  alligant ,fi  cogunturaliiide precario  mutuari,quodopmefl,ne  aue 
fileant,a:n perpn-am loquantur-Veflrum  e(l  axioma . Qualtfcunque ftt coetus,cui 
nomen-vmuerfalvi  Conrilij  imponttti  ,  iUtc  Sp:ritumfai6um prdtfidere ,ytnihil 
inde  manare  queat,nificoeicfte  ac  diutnum .  Intereafamelicos,  ^  venahs  lingua 
monachos  pr£fictm,quos  ffirttm  ifteyefter,qusmfingitti,aufcultet..AtquiUon- 
*rk  (^ac cwatt4  diTf  utationi hm  agitant lUt ,quicqutd  a  pa tri bm  eft  dcfiniendum: 
ne>iipe,tta  audtui.firidulu  n  nefcio  qutdipfos  rixando,tanquam  ran.u  ^riftopha 
KiSfCoaxare :  inde  confict  pr^clara  ifta  decreta,qu&  deinde  Spiritmfan£li  refpofa 
iaiiantur.Qutd  enimdifi tmulanttr agcrem in renotifiima^.Certum efl,nuUaefie 
tam  ohfuramfcholam  qudt.  non  pr£fedtfficiat  qutcquidefl  Tudcnti  theoloo-o 
rum.Quidigitur\^neos,ftmuiatquelocummutauennj,repentinoajflarinumine 

puta- 


IN     ANTiDOTVw;  ■(>&% 

ftttdhinm  j  acfiPhehades Delphicam  cortinam fnhijjient  ? Nug^. Namfihodie. 
J^ariftenft  SorbonAallatHm  fo}et^Trtdmttnos  fatres  ahipfiusdtcretis,yelyno  a~ 
tticulo  difcref>arc,Jlattm,calefacits  cerehrti,ad  pr^lium  concurrerent  magtslri  no 
iiriinec  modo  Concilij authoritatem pro  nihilo  ducertnt,fedvnumquenque  nomi- 
natim  Ucerarent  atrocijiimu  conuittjs.  Nunc  fi  infulfijitmti  quihulqttedclnijs  al- 
bumcalculum  addiderint,fchoUomnes  GaUic£,  HiTpanic£,  Gcrmantc£,  ItalicA 
ccrtatim  dpplaudent .  Qu^antig. ergo  improbttatii  t^l,  orbt  Chrifttano adorandum 
ohtrudere,quodipftintus  nthtli Jaciunt^ 

.Agedum  tamen,diJJutatores  ilIos,qui  cudendis  placitis  infudam  ,fngamui 
non  tantim  mirabili acumine,doClrindque  excellere,ftd .^ngtlos  ejftretensecoe 
lo  delapfos.  Tantum  pr£terea  abfurdum aduerftnjs  ignofcamii5,Conaliiim,quod 
immcdiato  Spirttm  ajflatu  regijajiuoje  pr£dicant,apaucn  homimbtis  emendtca- 
re,qucd orbi^vniuerjo  quaft  dimnittisallatum ingerat..y4t ne  fic quidtm ynciamji- 
dei  Tridentina  Synodtts  obtinebit.  Nihilentmiliic,nif^xJ)mii^Ro>mnjj)on:if~^ 
cis  nutUjJlatuitur.  Qu^are,omittatin  pofierum  iflas  ampuUa^iNon  homtntbiis,fed 
Dto  repugnare ,qut  Conciiij placita  re^uit.lUus  enimnthi l tjfc ,nifi  organa: hunc 
prdfidtm,qui  mentes  (^  Ungua  fjtritu fuo  moderetur.  Sitta  ejfet,ntmis  in  Spiri 
tumfanCtiim  contumeltofos  ejfe  tpfosdiio,  cutus  reprchenforem faciunt  P apam ftt 
iim,dum  ipfns  arbitrio  cenfur£que  fuhijctunr  omnia.Ego  de  rtbus  -vulgo  trttti  lo- 
quor.  Simul  atque  compofttum  efi  decretum  aliquod ,  Romam  yolitant  curfores:  ■ 
'ytniam,paitmque  expofcunt apedtbns  idolifui.PriucAvsfui^ (onfuUoribn^ txami  • 
nandum  tradttfandijiimtts  pattr^nuod  eft  allatum .  Demunt  tlli,addimt,^  mu-  ■ 
tant  auod^y idttur .Redeunt  curfores,StJ^to  indicitur  .  Recitat  notariu4,quodim-  > 
probarenemo  atideat..Ajini aunhits  annuunt.  En  oraculum ,quod rtligtone  totum 
mundum  obflringat .  Curnon  aperte  fatentur  quodres  ':fi  '.  M onachos  dccem  aut 
yi(finti,qMorum  conduCias  habent  optras,  decreta  conftrcinart,P  apam  cenfcriojly 
lo  conJodere,ft  quid non  arridct,(£tera  comprobareinthil  aliud  L onttlio  reiiquum 
fieri,  quam promulgandi  ontts .  olim  quodconfulrauerat  Romanus  Stnatu^i^pLtbs 
fcifcebat .  Papayero  fcifcendt  iure  mintme  contentifs  ,fibt  pr^ttrea  inSyri.odi 
confultU  fumit corrigendum quicquidnon  adlubtJctt.Niihis quide  fiperbe ,ji pr£- 
fidereillic  Spiritumfancium putat.  Nvbisyero  tmpune  (opirtor)  coniemnerc  Ltce' 
hit,  quoda  talibus  magifirti  compofittim,  a  tali  .y^rifianho  corre£lum  tjfc  agno- 
fcimus .  NamSynodi  pronunttatto,nthtio  pitamomenuhaSeredebct ,  quamatt- 
Ciionarium  altquod  pr£Conium. 

Sed ne prdtfando  ftm  longior  ,fi  Concilij altcuius plaetta,frmU l/erbi  Dei 
tefiimonijs  fretui,in  controuerjiam  adducerem,  lam  mihi  probajfj  '\)idcor,non  ef^ 
ft  caufam,cur  meytlitts  temerttatu  damnentfant  leclores.Nunc  vero^quii  mthi, 
tnfipiufquamfatuus,fuccenfeat,fi  ajjerend&  veri:<tttsnectjittate€0attu6,jimiamy 
quanuis  purpura  ornatam,traducere  non  dnbitautro:  ytjtmia,fi(uti  e(t,omntbits 
appareat  ?  lam  abunde monflraui ,N tptunios  iftof  patres  ,  ntc  tarnjormidabtles 
tjft cumfuoTrtdento,quinyerbo  Dti  intreptde  flao-cllarc ipjos  liceat :  nec  tam 
tjfe  facrofanCios,yt  nejasfiteos  attingere.  Verum,ytyidcv^neidqiiideagitur. 
J.aritAentm  hominum  ocults  oppofmt  R Qm.pontiJtx,qui^ ntmintm ocuLatti  fa.llere 
queat.Ego  fane,(.hn  antearmos  decem  pajiimftret  mcntio  Conctiij.atq:  itaptr- 
fuafumjorct)  Papamnon pojfe  iain  ampints  txrgiue-fm  ,  quinjerio.  ptcudtsfmts 

KK    . 


'gg^  PRAEFATIO 

coo-eret:bull£clue  citatorU  iayolitarenf.  primumjindiciiones  ex  huUh nAtu  con~ 
ijaekm  p.tulatim  in  fumumabitura^  .  Nam  <&  dteriia  huU&  Mantu<tn£  memir 
„(;y^nu£fi!bpijfeaindtPonttfcatu,exmagnotumoreJ}:atimeuanuerat.Veriim, 
rit.indem  coveretur  aliquodConcilium,it4  mecumreputaham,  omniafacluriiejfe 
Iiom.Pontifcem,yt f^lendore  aliquo  non  yul^arifimplictum  oculos  per^rin^e- 
ret.  y4tque  hA(fContatio,yt-verumfatear,meyehementerangehat .  Minimehoc 
duhium  erat,quicunquefeffum  admitterentur  adfententiam  dicendam,eos  par^ 
tim  amhitione  irretttos  ,  partim  exc£catos  auaritta,partim  rabieaccenfos,  toti- 
dem  infeflosfnn&  doC\rin& hoilesfore,qui adflahiliendamtyrannidem Papattt^, 
arcana  fnter  fe  coniuratione  obli^ati,ad deflruendum  Chriiltregnum  incumbe- 
rent:pauciB'mosf)re,non  tamtmpto  crudelique affeciu  fed tamen  nihtlyirileha 
hentes  adrefi^endum .  ltaq'ie,fi4tueham,mox,tndiBacaufa,oppreffumiriyeri~ 
tatem,fuhtam  iniquvs  iudicihtps.Etenim  ne  hoc qnidem  fperandum  er.u,ytqutfpi- 
amvtui  ac  cordattis.yel  morte fua,yniu^  hors.  audienttamapudeos  redimeret.  In- 
terea,multps  imperitui ,  quanquam  altoquiproSis,  tmpofuijfet  hicfucits:  Ecclefie 
definittoni  ejfe  acqutefcendum .  Nunc  hahenda  e(t  Pap£gr.ttta,  qui  talem  nohis 
tnfiruxt t pomptr» ,  qu^  puerfiquoque  tpfis  ludtbriofutura  fit .  Nihil  tamen  aliud 
podulo  4  le[{orihu:,nifi  ,ytdepofito  tnytranque partem pr^iudicio  ,  tntegri  ad 
hancdifceptationem  accedant .  Qupditademumfiet,fiocuiosaperfomsadipfi- 
usrei  intuitumcoituertant. 


IN   PR.^Ef.ATIONEM   LEG.ATORV M,    QV ^ 
yfi funt prtma  Sejitoneialt  dqueConcHij proemta. 

Ene  hahet.Tandemfttentur R omanenfs^horrendam  Ecclefidt.  dij?ipa- 
ttonem,quam  hodieboniomnes  lugent,fihi  magna  ex  partefemdehe- 
re  acceptiim  •  Si  qun  nonadmcd-m  asiutus  tam  tngcnuam  confcJ?ionem 
audtat:pr(:tinui  aliquidhon^Jpet  concipiet .  Exhortattones  >cro  ,  o«<e 
po^ea  fequuntur,Jludium  nonyulgare prxftferunt inilaurand£ Ecclefdt.  lamye 
ropars  tUa,  '^'hi  non  altum  efjeadmonem,qui  lapfis  rehits  fubuenire  queat,quam 
'vntcum  Paflorem  Chrtftumfhunc  igtturimplorandumejfe^ynum^huic  aujcultan- 
dum-fcliriter  cejfura  omtia,  ftatiiones  omnef  modcretur,tUifque  pr^fidcat :  alia 
omnia  conftlia,alt.tsartes  nihil  effe,quam  rtmofa  ctflemtu  ,qudi.  dijfluant:  homi- 
num  prudentia  nihil  .tliud,quam  magvs  tramDet  prouocart,^  augeri  malapoti- 
iis,qu.tm  fanari:pars,tnquam,iUatota  quantampietatimJpirat^Sedex  aclis,qu£ 
deindeftcutafunt,hasJuiJfeyoces  fruftra  tn  aere  tac.at(Vs,apparet.Imonon  ex~ 
peclant  ipft,dum ex adtsjiat  iudtcium.Nam  tnfaluti6docirina,qua  ipfiimpijs  fce~ 
leratifiue  fuvs  commentts  totam  adulterarunt  ,in  S  acr.imentti,qu£  penitus^^ittiata, 
proflttuurtt ad fisdam  ac  pudendam  nuadmatione,  nthtl inueniunt apud fe corrt- 
"■endii. Qmntulum tgitur  opis  perditis  rel:n6 afferunt^Et  fane non  eft  qubd a  Tri 
dvnticoUs ,qui fuh N eptunt  aufficijs mtlitant,  quicqu.im expeclemui,nift  aqueum: 
'vhifctlicct fnfcipieda  eft corrigendi  tnmelttis  Ecciefi£Cura.Na<nfiad:terfu6in- 
noxiosftf£uieridii,^fanciendapiorumfangutne  impiafua  tyrannts,tot!  mox  e- 
runt  ignei.Quanquam  Neptuni  regnum hoc  quoque redoiet:ai£entes  m.tgno  cum 

jlri- 


1,N    A  N  T  I  D  O  T  V  m:  i&s 

Jlridorf  JJ^urndf  ttgerr.fed  qux,  fuo  ipfa.rtm  tumore  eltf£,tnoxfltfC<:cfcdnt .  Er^ofi- 
rnuUc  prim.t  frontejparferuntfurjs  fumoi ,non  dijlimuUnter  odendunt,  qm<fu~ 
turnsfit  a{iionum fuarum  Jlatuf^quod adprxcipuum  caput attinef.nempepvt  im~ 
pietates  fuAS  omnes  mordicnsretineant:  nos ,c^ui nihil quam Chriilumrtgnare cu 
ptmH6,ptiram  Euangely  dodrinam  afferentes,h£retict  iudtcemur.Sic  entm  priuf 
quam  ad  co^ittonemyentumfit,pronuntiant  h^rettcos  ejfe , quicunque contra 
recept,-im  Ecclefi£  R  omans, doclrtnam  altquid  mouere  hoc  tepore  aufifunt.  Quid 
hoc  eft  i  Totiis  orbu  Chriftianu.s  Concilium  expeCtabat,in  quo  iufta  de  rebiu  con- 
trouerfis  dtifutatio  inftitueretur :  ifti  fe  non  alium  infnem federe projitentur^ 
nifi  Dt  damnent  quicquidnon  adlubefcit.Proinde,nemo  lam  -vltro  fefallatiquado 
tx  ipforum  ore  audtmHi ,non ,inquircndt  caufa,  celebrari  hancConcHij popam,fcd 
tantumfytfiabiliatur  qualecunquefuit  lUud  docirini£ gentts ,quo  monachi&^Jo- 
fhifi£  orhtm  imbuerunt:rnaneant  ritns  omnes,quacunque  fuper/iitione  obrepfe- 
rintiomnes  confcientiaru  Uquei  arciiore  nodojhringantur.  Et  adhuc  erit  quisji- 
am  tamfiupidm,  quimalorum  leuationem  a  Concilio petendam  cenfeat  ?  Tota/n 
pietatiidoiirtnam  impijs  dogmatibtis  yttiatam  ejfcconquerirmr:  totum  Dei  cul- 
tumfadis  acpudendtsfuperiiitienibitsyitiatum:puram  S  acramentorum  inflttti- 
tionem  horrendU facrileotjs mutatam  eJfc:eorum  yfum  adprofanas nundmationes 
conuerfum:  m  feras  animas,qui£  regi  Chnfti  doCxrina  debuerant, crudeh  ferut tute 
teneri  oppreffis:nihilin  ChriflianaEccleJtaJfei^ari  ,ntfideforme  acfaedatu>n: 
Chriftigratiam  non  modo  iacere  femifepult.m ,  fedpartim  laceratam  infrufla, 
partimextindampenitm  effe.  Quhdiuit£ porro  fintnoftr£  querimont£jam  tot 
annoS}^  lihru  tdttu,^  quotidianiiconctontbu,s,palam  facimtis:p.iratietiam  fu~ 
mu^fvbictmque datafuerit  loquendt  copia jplanum  facere .ta  entm  eft  caufsno- 
flr£  bonitas,yt luce  mintme reformidet.  .Ac  mutt£ qutdcrnfunt  homtnummyrta- 
des,  quihushociam  certo  perfuafum eft :yt non aliam inqhifttionem dejjdi.rent. 
£edtamen,ne  fuiUtts  difiidijs  infanciam  concordiam  tterum  Chriftianus  orbis  co- 
alefcatjSynodns  indtcitur.  ^nnondifcuttend^priin  erant  CQnttotterfi£,quarn  ft- 
hiyel al^s pr^iudicarent  ?  ^f  nihil  tale  admittunt :  quinpotifis,fiquts  piiu/ti eX 
eorum  inftitutis  conuellere  tentauerit ,eum  iam pro  damnato  habent. 

Enffeciofa  reformatio,cuit(s  promijiione  hacientismundum  UCiarut:  tot 
idoloUtri£portenta,quibm  deformata  eftEcclefaDei,totfuperfittionurn  inqui 
namenta,tot  facrorum  profanationes,tatam  errorit  coUuuiem  non  attingcre:nthiL 
rninuerede  tyrannico  iegum  impiarum  iu^o,quilui  illaqueat£fimt  mifcr£  confci 
tntixifed l}£reticos  iudtcare,qui  nouari altqutdiUpiunt.  vbttUa  audtentia  , quam 
fihi  multi  nimiumfimpiices  poUtcehanturi  Qubdjiqua  eorumanimos  tageret  reli- 
giOjirnoftqucm  omnino  Deum  effeputarentytn  tantaficuritaterts  tantimomeiiy 
quafper  iocum,tranfiiirent?^gitur  Deigioriaj£ternum  Chnfit  regnum,  totim 
jEcciefi£  falus.  Coguntur,yt  aiiquoufque  communibn^  Chrtftiani popuii  yott^  mo 
remgerant,Conctltumhabere.Pr£fanturtamen,idcofeyen!fJe,^tffememenda- 
tionts pr£cidant.Tantundem  entm  yaient  eorum yerba,.tcfi  piane  ac  dfertenjga- 
rentyfore  inpofierummeims .  Neque  tamen  fcao-endo ,  quicquam  aitenum  dcfi- 
gnant  fua  perfona :  nthii  enitfnnpietata  euerftone,autfacro)  um  corrupteia  de^ 
piorant  hodie  boni  omnes,  cuim  non  iUi,qui ad lud.candumfcdcnt, cuip.tmj1iiti- 
iteant ,     Miramur  ergo ,  fi  ipfi, dmn rci  aguntur,fecundumfeprotintii,  nttacla 

KK  i        ' 


gg^-  P  R  AE  F  A  T  I  O 

cauU Sermt ftntentictm^.  Sed hoc plufquamabfurdum ed,  iudicandi  foteftatem 
iis  perniitti,quorum  crimenin  iudicium  itdducitur.Et  tamen.qnidaliud  projicittty 
nifivt  ao-nofcant  ocuUti  omnes ,fcelerum  cos  minime poenitere,dum  pertinaciter 
dtfcndunt  (juicjuid  in  lUn  accuptmuii N eque  enim  ejftcientjyt  rata  fit  eorum  im 
fietai,quiafunt  ipfi  ohitinati. 

Qu£,ret  nunc quiIfiam:Quem  igitur  Concilij  fruClum oHentat? NempCy 

ytcombofitii  interPnnctpes  Chrtiiianos  heUii,tranquiUareddar^t  EccltJiam.Nu- 

v£.Qmi  enimmfcit jR':7nanenfs  ^ahtUa  effeconcitandn  leUorummotihtis,quo~ 

cunque  eorum ajflatus penetraueriifRt^iat  igitur,ytcvUapftm  morumdifcipU- 

nam,pr&fcrtim  in  fuo  clero,re{lituant.  Quamfdcliter  autem  incubuerint  m  hanc 

partem^ftx  aClisliquet.  Viamenim  lUtc  pattfaciunt^vt^iidebimns,  qua  liceatirt 

poiler>.m,quod  ftmper  licuit.Ne  tamen  nihil  aclumfutfft.qunputettam  fumptu- 

ofo  apparatUjtritfortc  inpileti,^  calcen,rtliqu6iiue  yeitttu aliqua  refirmatio. 

Hiinc  inmodum  cum  Dto(p^homtnihusiUudant,nonpudet€osProphetarumtn- 

duere  perfonasivt  tres  .Antichridi  le^atosdicas,  tres  cffv  lUos  inttrceffores ,de 

quthtts  loquttur  E:i^chitl,qui ad iram  Dei  pUcandam,primi  omniumfeopponat. 

Commtmorant  humiltm peccatorumconfejitonem-.commemorant gemittt^  ^U- 

chrymxs,potnitenti£  figna.Vix a  rifu  abdinuifft puto,cum  leCioirabipfis  fuhor- 

natm  hxc  recitaret.Quanquam  dum  hidriones  avcreliolunt, tox  lUu  yna  mte- 

rim excidit,qu£  mihi  mdar^yaticinij  coelcftii vtdttur  habenda.  Quid enimpro- 

hihet^qujminits,')'^  olim  Caiphas,itanunc  quoque prophtttnt Chrtiti  hoJles^Spi- 

ritumfanBu.nfibt  nin  adtjfc  afftrmant,nififcipft  accufent:negant  etiarn  adfutu- 

rum,qu.xndtu  rtcufahunt piccatafua  audire.  Oraculum  accipio.Mentiunturqui- 

dtmpoftea.fefieiiisliidtre,~)/tconucntumfuumorncnt.  Stdcumres  ipfa  cUmet, 

ohitinatos  Jidere,tdft.ihiliendum  impietatis  regnum,  crtdamm  toruml/aiicini^ 

nihilminits,  quama  SpirituDti  ipfosgubtrn.xrt.  Et  quiinonliideat  arcano  Det 

impufu,qu.^fi  adhihita  qu£ftione,coadosfuijfepr£ter  anim- fui  ajfe£lumadhanc 

conftftonem?  Ttftti  ah  ipfts  aduocatur E^^^chit t.ijui  Dtumresfonfi  daturu  «e- 

^at populo,niffuas patnimqi  fuorum  ahominationes prius  ap-nouerint.  vbi  talis 

apudipfos  a^niiioiSileant  igftur:aut  fateaturfe  ttmere  cerebri fui f  <rmtnta pro- 

fcrrt . Qmd ft  nondum  hoc  omntbtts perfuadto:meminertnt  fxltem  le&ores,cumad 

ipfam  rtrum  traciationem  yentum  erit,  iudicium  ex  ipft  yeritate  faciendum  ef- 

fe,  an  a  Spirttus  fandt  afflatu  prodiertnt  ipforumdccreta  .  .Antehac  refiortfx 

Deijfine  exc:ptionc,eJfe i.i[lah.xnt,qu£cuque Synodo  pUcmfftnt :  nuncvero  hac 

iUtil>ocem,tanquam  malefcts  in  eculeo,Dctts  cxtorfit :  hacn-^ta difcerni oportert, 

nunquid Ju£  Synodo  prifideat  Dei  fpiritus ,ft  fuis  patrumque  abominationihtts 

damn.\ tn,adyi.'ram rtfiptfctntiam conuerftfuerint.  Qittfquti fj>ontef.xUt nenyo 

letjtdhanc  rei-ulam  examinet qu£  poftea  fequcntur dccreta.  NtftiucecUrimo- 

Jtcndcro,nihiio  plm  in  lUnfuiJfc  reftptfcenti£,quam  tn  Ifraclitarum  pef?imtf,ha- 

h<.antftne  qu^.d poftuUnt,Det  non  hominum  ejfc  yoam.  Ergo,yt  lihet,cumEf- 

ra,Nehemta,  ^  rtiiquts  populi  lieterti  Dttcibm,fu.im  c.xteruam  confcrant ,  fu4 

0- populi  ^ccc.ita,CHm  fpirttu  moerorn  fefatts  ahunde  dcflere ,per  os  lcBoris,  di- 

cant :  Jit,inqiiai»,  lUii  tmpunita  h£C  Itcentia  ,ytfanirii6 Dei  minifiris  tam atro- 

ctmcontumeliam  inurantfiUos  cum  impuro porcorumgnge  comparando :  ^Jic- 

cis  ocuiis,  Uchrymas  fuos  impudenter  iaflent:  qnidcnrn  ipftsnonliceat?  ^ 

t>.msn 


IN    ANTlDOTVMl  66^ 

tdinen  lectoribus  non  eripient  hanclihertatem^quomintts  ex  relpptfiat  tflimatio 
fotiu^,(juam  exl/erbii.Jdyeyo  perquamridiciiliijqmd  pojltjuafeabilde  injjjirtttt 
moerortsfua  peccata  deflerepr£dicarur,poJ}eafe  ^  altos  hortatur,vt  Uchrymarii 
fontes  aperiant.  obliuiofumfxne  rhetorem  fuiffe  oportet.qui  hanc  illti  dcciama- 
ttonem  compofuit.Et  quidft  tpfos  ludibrio,-vt  dt^i fmt^exponere  yoluerit(Fie~ 
riquidem  potefi,fed  remnihil  ad  me pertinentem  omitto, 

Pi^etftngulaperfequi,  neque  opns  ejl ;  nam  tta  laudes  exhortationibws  permi 
fcent,ytnihilfitinlitrtjquentfijiCium,<&ftmpl.ictterfalfum.QuodEcclejiiUno~ 
Jlras  accufantjquia  pajlunbus  expulftsjatcos  ineorum  locum  fubJltuerint,ordi- 
nes  cofuderint,EccleftaJltca  bona  diri^usrint,  curfnml/erbiDei  impediuertnt,pro^ 
ptaeji  ac  expedttaadtales  criminattories  ref^onfto  .  lnttio,paJioresnominanty 
quos  fu^atos effe  conqueruntur .  Quoufque  autem  titulo  hocfe -vendttabut^qttiy 
prdterargentei  pedt  inji^ne,nthil paflorale  halet  lOtdiniieonfufto  quam  deplo- 
rant,nibilaliud ejl,quam  modica  difci^lin£  reJlttutio.Sacrofanchs  enimfehabc 
ri^^/olunt^iurevn^ltontf. Hoc prtuilegio muniti,fua yitiaattingi  fits  effe ne^ant. 
Quare^modoliceat  iUn omnia ,nthil.erit no rite.  ordtnatum.S il/iolaturfacer ordo , 
ferinde  cofuftfunt  omnia,eorii  quidem  iudtcio/tcficoelum  rueret.De  bonorumdi- 
reptionepi/ttnamnofttn  homimbus  tamparata  ejfetfattffaCxtocoramDeo ,  quam 
ingenuayeraque adiierfns  tHos  defenfio nobts  conjlat .  Otiofis.ytntrtbusadepias 
fuiffe  facultates,qiias  tn^urgitabant,fateor.Videamui,anEicieftdi  treptum  qttic~ 
quam  fuerit  .Cojlat  certe  a  pritdontbti':  fuijfe  occupatum,quodyeneradt  iegatijEc- 
clefi£nunc^(jcefa  dtdicant.ConJtat,non  adfarciendam modo  eorum  tnglituiem 
fuiffe  infumptu,ftd  infcortationes,altam,faltationes  Dripudtcas ,(^ fumptus  nt- 
hiio  honejliores  tur^tier  dtiapidatum  fuiffe.Pauperes  ne^ii^tbantur.^J  Jclioiarii 
tnagtjirts potiii^s aitqmd  emm^ebam^quamyt  Jiiperidijs  eos  iuuarent.Nuncyero. 
fmondum  tam ptira  eji  ftnCia/jue  admmifiratto  ,quam  optandum  effet,  pijftitem 
pajiores aluntur ,  quifalutndoBrinapafcant  animas : altquid  tnjihoias  trnpcndt- 
tur-.in paupercs  ero^aturpius  decupio,quam  habcre folerenticonfertur  tttamno- 
nullaportioinalios  yfa,necprofanos,nec  reprehenfioni obnoxtos  .Encurdire- 
ftionisinjimuientnoiiros  homines  .Std  quidde  tmpedito  yerbiDeicurfu  diBuras 
fum?  GrauiRimum  eji  crime.Prorfws  h^reo ,  Vos,o  nefar^,yer£  doCmn&  exttnCio- 
res,facrilegium,cuim rei  ejiis coramDeo,(^  .Anz^eii^  tpfiui,tot6que mundo,rj.obti 
audetis imputarelNeque  tamen  ftc in tait  coetu Lpcutos  efje miror:ybt nthii  fcie.~ 
bantfnturum  piaufibiie,ntfiquod  neqwter  dtClumforet. 

Sedenim  accejferuntaiij  monitores,quibus  curifuit  emedare,Ji  qtiidyel  omif- 
fum,yel peccatum futrat aLegatii.Extant aiiquot orattones arnonachts  habii&y 
quos  credtbile  eji^eiuti  canaies  fuijfe,quibus  in  orapacrum  influxit  f^tritips  fart- 
Cl.ii.Vna etiam  epifcopi nefcio cuius ,qua nihti poteji inepttus  omninofn^i.Hi&c 
porro  omnitim  ejifumma:nos  breutbm  dtcrttti  obruendos  cffe:  quia^xum  manere 
oporteat ,nthii infua doCirtna,antequam  frod.tr.entnoftri ,  fuiffe  ^nift probi.m ac ^ 
fynierum.Quia  Dominum  lefains  murum,^antemuraie  I  trofolym^Jore  promit^ 
ttt,Sottis  qutdam ( quod nomin bardum ,  acjatuumfonat  itn^ua  Guiltca)diiplex 
Ecclefi£  munimentum  excogitat  ^exdiuints  ^  Imnants  iegibtis  .Et  inhoc  tam 
Jlulto  comentoperinde exultat,acftma^niiicum denobn  iriumphum ageret.  Ego- 
ne,inexagitanda  hac  beftia,ferdenm  operam,0*  tcmfitsl  .Atqitt,rntln piusfxtn 

KK     '^ 


i(,4  PRAEFATIO 

eti,Ycm  dio-ito  breuiter  indicaJfe.Quiit  muro  ^  "VaUo  tntiniunturifyhcs-.Dominut  i 
fcynum  pro  Titroqueforedenunti^it.Sqti  Atiton  interpret.itio  i>ctllum ad huminu  ^ 
leo-es  tr.tnffert-.nec  aliter  rejlttui  poffe  Ecclejiji  rmnns  docet,(jukm  fiinterruptio  k 
nobisfadaftirciatur, 

.Alter  qiioque  nominejldctrinarius^ex  culina  Carmelititnii  fumosexhaUtf 
nos  libtrt.item  Euangeltcam  omne genuicorruptelts  j)rxtc%tre..y4tqueyt aliqmd 
elegAti£ aj^ergervt fu<z or.ttioni,excl.tmat:0  coenum^  o  UbesT^iri^^^ffi^^ihil  hahe- 
ant  frontis,negire  tamennon  audebunt ,quin  maior.apudfe  gr.tffetur  l/itiorum 
licentia .Plus  certe apud nos ej]e yer£ caJ}€quefeueritatis,<&ariltoris  difciplinx, 
tejlesfunt  qmtidians,  noftr£ conctones.Et  tjimen  hunc  canee cxnofcetidi  cUuflri 
emerfmn ,nihtl ptidet  tta  nobis  obUtrare.  .Atquirnotis  abrogatis,refra[{o  cosliba- 
tu,facrisprccibusconte^tis,calcatis  ieiunijs,reieCiispxtruinflitutionibits,irripui- 
mus  occafionempeccadi^quafiliitxductm.  Qualts  tgiiur ^poflolorumfuii  yita? 
qmbm  'ignotiis  fittt  cupitbacu5,pro  quo  dtwiiant Papijl^:  fub  q^Atbus  nuUxfuit  yn- 
qu^ml/otorurn  mentto.qui ni:ll.tm  in  cibormn  delcciu  necejhtatem  impofuerunt 
confcientij$:qut  contenti  eareguU,quam  Dominus  pr&fcripferat,nuUos  ynquam 
leoum  aut  tradittonmn  Uqueos  tnijceretentarum.Nihilenim  innobis  cxUmnta- 
tur,ctttm  nQidon  nohtfcum  crtmenjujiineant  ^pojlolt.  Quxi^ntorumgenera  im- 
frobemuSjex Jcriptts  nojlrisconitat.  Q^tnta  jfurcitiarum  coUuuiem  orbivniu-r 
fo  intulerit eorii  coelibatus ,qucfan6{o  coittugto  mut.Uu cupimus,ytin.i  minus  ejfet 
mtum.Coelib.ttttminiunioribusyiduisyt  oltm  PauUs  reprehenderet,  hoc aro^u- 
mento  addtiCius Juit,quta  quxdftm  ad  Sathanam  dcfecerant .  Hodie  pius  effei.t 
.,  cUuftris  yaonachorum  ^monialium  obfcoenitatis,quam  inl/Uis  ltipanartbusf.itis 
••  comperttim cft .  Quocunque penetrant facrijici ,Jionum aliquod fu£ impudicitix im- 
preffum  reltnquunt. Q^ifi '» hiic  Joluin  fntprohibttt  fint  a  coiugio ,vt  libidinem 
Juamybivis  proJundaru.Et  totexpf-'^tme7ita  nontantum  apndnos  yaUbunt^yt  illts 
coeltbatus  necejiitas  rcrntttttur\Chrifiiana  ietunia,^Jacris  preces  anobis  dam- 
nari,tmprohe  mentitur.Sedtdeofccurefactt,quiafcteb.ttta-itofemaiori  curn pUit 
fu  faclururn  ,  quanto  pettdanttor ,  in  nos  dthacchando  ,  foret .  Et  interim  bo- 
nus  Euangeltcdi  Itbertatis  ytndex,eiusJru[\ns,foUtia,deliciii ,  ^Jomenta  vocat 
quicquid fcruiltum efhfuperslttionutn  m  papatu.Mirumcurnon  coelitumquoqus 
neCtar  ;^ ambrofia  apptUauerit.  Qujd hac pecttdt facioii P attlm  Chrijtian^  liber- 
tatis partem in Itbera  rerum  indtjjtrenttumyfurpationepofitam  tfje  docet :  (<7» 
quanquam  externum^ifum charttatifiihijctt,'\'tdtcet,conJcienti.ii  tamcnuUovin- 
culo patituTadJtringt:acJedul6  adrnonet ^cauendum  ejje  tugumjeruitutii^ne  eo  im- 
plicemur.Hic  lepidw  Venerti  Jrater  (  nam  ex  rnari  ambo  nomen  habent)  f.tUant 
fore negat Itbertatem ,niji tnjiintii  ceremontarum ,legumque cumulnobruatuKtan- 
dem  excUmatyprobafosnos  p.ttrurnJenti:nttas,Jacramenta,J.inclorum  honores,(^ 
quicqutdjacrt  eJl,execrari.HviJigmtnttiJolehant  antehac plebeculas  retum  omni^ 
^m  mjctas  in  nos  injlammare ;  nunc  ludtcarepi  omptum  ejl,quam  alij  de  alijs  opi- 
ntonem  mtituo  habeant,curn  ex  tam  tlliberali  rf/enti  endi  lictntia^pLtufum  captant 
infacerrimo  fuo  conjejju.  Ouainre,  ohjetro ,mtnuimus  J.tndorum  honores  ,niji 
quod  idoia  Jieri  ~)/etuimml^n  hoc  ejl  honorejandos  ajjicere,ereptum  Deo  hono- 
rem\n  tpjos  tranjjerrejl/tcum  Deoprornijcue  coUnturi id apudje Jieri negabitt: 
qttia  Utrix,^  dulii^^ocabults  adhibcturdifcrimen.EoregiaJcilicetcauendn  ido- 


I N   A  N  T I  D  o  T  y  m:     '  6^7 

lolatrUratiOiCumduahmyocuiiiprorJUsJimiles  cultus,tanqH(L  eqnos  in  eodejiabu 
lo  longurijs  dijitnguunf.^  tnterimfcinClos  tndifferenter cum  Deo  colt  permittut. 
Quidpajiim  inpobulo  ifraelitico  danatPropher^fniJi  quodfuffttii  adoleatfuis  tdo 
iUjCjuodfacras  epulas  inflruat,ornet  donariji ,facella  dtcet,  coratUnfeproflernat? 
Jn  his omnthm  Ifraelitas  fuperantPapiJix.Namortutiftmulachrts  mortuortija- 
fades  acc€reosaccendunt,fuffttumaJj>ergunt}folennihiis  epulis  celchrant  eorum 
niemoria,altarthus  imponunt  ohlationthusprofequmtur,circunferunt  humeris  in 
popa,lon^a5  ad eayijenda peregrinationes  fufcipiunt ,  coram  illisproflratiado- 
ratjfimul ^ orant. Quinetiam mtilierculx ^  idiotxfere  omn€s,in  orado Hugo- 
ne yyel Luhino ^non alta precandi formaytuntur ^quam qu£nohis  tradita  eflaFtlio 
Dei.lt*  ligni  trunctts ,erit  illis  coeleflis  Pater.Tam  horrendis  facnlegijsadeo  fe 
nemo  opponit  pvt  occinant  facrifici  ^  monachi,Euge,euge.Et  nobis  inagni  crimi 
nis  loco  ohucitur,qu6d  facrofanClum  Dei  cultumfluduiwm  a  tot  projanattonthiis 
repur^are.  Hinc nominamur facrorum  omnium  hofles  .Neque  tnmcn  quicquam 
nohis  acctdi t  nouixum  idem  ^  Prophet£,^  ^pofloli  audterint .  .Alta  conuttia 
non  attingo,qu£ ipfa  rerum  traClatione melimdifcutientur. Nifiquod  ynumpnx.- 
termitti  nondehet:nos  nihil  moliri  aliud,nijiyt  lieteris  ^  .Apofloltcdi,  Ecclep<e 
pr&textu,carnalem "Veteris  ^dAjlliam,Satandique  J^onfam ertgamti::pi£reformx 
tionis  loco,Chriflian£ Reip.perturbationemyVtttorumque  omnium  Itcenttam  /»- 
<reramm.^tqueyt  omnem  defenflonemnobts  prxcidat:  hoc  totum  addtt,cuetu  iam 
compertum  effe.QualemEccleftamyotis  optemm,Dem  quidem  pr£ctpue  nouit, 
acnohisteflis  efl:fed plurima  etiamdocumenta  mundo  ahunde  teiiatum  factunt. 
Non aliun de  certe,quam  ex doClrina,^  ex  re  ipfa  iudicium  l/ertm  ac  re^iHsfiert 
potefl-  Nofira  cum  tUorum  flriptu  conferat  quifquis  yolet:  tumadret  infpeiiio' 
nem  oculos conuertat.nihtldico  ampliHs,niftmox planufore,qua'n iuiiti  de  caiifis 
Ecclefiitdejleamm  interitum,^  coUapfum  eimflatum  reftttut  JLagttemm:tn pni.-- 
fcrthenda  autem  ratione,quam  nthil admfceammcarnalisyel prudentixjyelfltt 
dijfed  noiiros  omnesfenfm,  noflra  confilta,fludia ,  conatits  referamus  ad yeram 
^^nicaregulam. Quid porro  tota eorum  hterarchia,  quam  ftshiofe pr^dtcant , 
confentaneii  yelafftnehahet  Chrifii^  .Apofiolorii guhernattont(  1  /t,o  qutdnd 
penitm  aduerfnmiS ed  i^ofcendii efl M  artnario ,qui  dum  ora  patrum  Trtdenti- 
norumintuetur,admiratione  tantijplendoris  raptm,Chriftiife  1/idere  ^  atidire 
putat,Itanthilmiru,flturhtdasJpumaspro  yerbn,ecsiaticm  homoeuomat.  Vos, 
tnquit  ,patres  dii conteplor  eccUfladtca  dignitate prxmtnetes,  omnij^uc  docirtnA 
generetnfignesf)iosmundtlumina^dtcora,Chrifiumyidereyideorfuperaquas 
amhulantem,eundemquc  audire  dicentemiCoJidtte  ego Jum  .  Hac  cauft  efljcili- 
cet,curtnnos  tam  atroctter  inuehatur,  quta  dtmnii  iUii  Synodt  Tndetin£  Jple» 
dortm,ad  quem  oh{iupejctt,nihiio  plurtifactmm,<-ua,m  puerile  aliquod  iudicrum. 
Ego autemtam Jordtdamaduliittonem  quthmyerhis  injeder?  Quanquamyix,in 
Carmeiitx, perfona,infe^atione  digna  efl:quartdo  iampndem  aJJuefaCm  efl  or- 
hts,ne  qutdtngenuitatu  in  eiufmodt  mendtcabuiis  requtrat. 

Infiat  dttndefuam  buccina.Amhroflm  Cathartnusjex  ordtn^  Dominicanority 
yetm  ille  Luthertjjntaj^ontfla : qutm  ego putaha  anteannosytnnti pudore  confit 
fum,in  ohfcuras  iatebrasfl  abdidtffe.  Ta.  o  enimdedccore  a  Lutliero,nouttio  adhuc 
mltte,proflratmJuerat,tamfnerat  turpiter  ordtnum  omniu  conjenjitjexihilatm. 


iit  I  N    P  R  AE  F  A  T  I  O  N  E  H 

ytprodire  in  hominum  cofJ)eclum,jifaperet,nun(jU(tmdebuerit.Nii!tritute,vtl>i-' 
deoJbuUii  cocilij publicatct,qu:tji  tdiCio  iubiUo  excitatus  ,  tanquctnouu^  homo  ,  i» 
lucc  rurfits prodititde  tamen  efltjuipriuf  erat.Ergo  (juiCathxrini  infulfitates  ali- 
auando legerunt,nefcirim putridum  lUudcadaueradhuc  Jpirare,ntfi  concionei» 
Synodo  habttam  le^eret,ybiChrifti mater  jidclij?imaet»sfoci.tvocatur,(^ajii.~ 
dere fingttur  eiusthrono^lit gratia nobui  impetret  .  Multt  antehac,impudenti£ 
fuixfrdina laxarunt.Sed qui fociaChriJli non.tnaret^umjiditijs  titulis-volunt orv 
nareftnclayir^inem,inHentum puto neminem  fuijfe.Et "Vocem adeo  facrilegairt 
tali  confcffu prolatam,^  exceptam  non  paruo  fauore,poflcrit!U  nunquamcredi- 
dijfct,ntfi  ab  tUtii  publtcata  fuijfei  oratto  .  QjHdenim  ejl  Chriflum  lacerare,fi 
hocnon  efiiProinde,quoda  Deo  nobis  aduocatam  fuijfedata  comemorat,  perin- 
de  loquitur,acftquoddcChri{iopr£dicat  apofioli,in  ill.tdimidia  cxp.irte  copete^ 
ret.Etfe  audet  Stmeoni  comparare  hoc  filtcerntum:citnt  illc  yeneradusfenex^in 
■vmcum  I>eifalutare,etiam nodum reuel.ttum,toto  animo  tntentus fuerif.huic  au- 
tem  Chriflus  vnusjtc  ex  turba  aduocatorum.POilquam  ordinein  coelo  tam  concin- 
mmjiatuit,ad  terrenam hterarchiadelabitur:^ alienum  ejfa  Chrifticorpore 
fronuntiat ,quiftjuii  recufat P aulo  tertio fubejfe .  Quid^  Efumne fi  inter  impios 
tanquam  Dtaboliis  qutjpiam,tenebit  princtputum^  fieri  inquit ,alitcrnon potcji, 
quin  Chrislifityicartus,qui R  om.fedtm  occupat.Nondumpudet  ijlos  nu^atores 
tamfiitihbus  n£nijs  h{dere,quas  fciunt,adt£dium  yfque  fttijfe  millies  refutatu. 
Qttp  tempore  adfiuc  Rom£  eratEcilefta  ^  epifcopatus,  mentio primatus ,qualem 
nunc  jihi  arrogat  Romanenfes,null.t fuit .Vntus  entm  Chrifii efi  'yniuerfaln  epi~ 
fcopatus,cuius  parteminfolidumfinguli  Jibi  paficres  ymdtcant.vt  ejl  apudCy- 
j>rianum.H£cye>bapptllatiofiin  homincrn  conferatur ,  Gre^orius f.tcrileg.tmy 
^  neJariam,(^feleJ}am,pr£nutiamque.Ahttcf))  i!lifore,paJ?im  teftatur.  Quid^ 
tAna  corpore refeCii  erant  .y4phric.tnt,cum  neprimi quidem  aut  fummi  eptfcopi 
tttulum Rom,tno  concedtreni^. ^n  ab  Ecchfi&  communione  fe  abdicabat  Cypria- 
nits,ium  StephanumRo.Epifcopum  non modo  cogebat  in  ordinem ,^t fe doctlem 
fupi  colic^ts p> dberef.fcd  errOiU>,infctti£,^  prxfraO.s.  objlinationu  lUum  d.tmna- 
bat?^ujacted£  a  Ciirifiigregedifcejiionii  authorerat  HteronymtiS,cum fuper- 
hta  diuitiarumf)icl  paupertatvs  humtlitate  fupcriorem  ycl  inferiorem  eptfcopum 
fcri,ncgayetfiueRomanws  tJfet,fiueEu^abinui?Sedcnimyt/iobif  annuentibm,in 
tertium  c^lum  euehatur  R o .  fedcs -.quam  ridiat i.tm  eJl,PrimateeptfcoporuJ.tcere, 
qui epijcopo nonmaps ejl  fmilt6,queim  lupus a^o? P .trum  ejl,nthtl in  eocemi 
cpfc'ipalc:yerumciimfttprofcJf:isChrftt,  ^ Eccleftthosia ,  etiamne  Chrifti 
"^iicarium  agnofcem^Aii Quanquam  h.tsdtffutationes  longius protrahcre ,non  efl 
py£fentis  inftitutt.  Etcx  fcriptis  noftrts  petere  fatius  ejl ,  qu£  ad  hanc  remfa- 
ciuut.Et  ipfa  Cath.trini  yerba  nos  admoncnt,  dtutiu^  non  ejfe  hic  immorandum. 
NamfimuLatque  peierauit,fe  minime gratiam,idulando,aucupari,continuofubij 
cifScd ad rem.Quo  yerho trmuit,fe  extra rem  euao^atum,^ abt  re  locutum  ejjc. 
^d  rcmye>6  vt  nos  rtducat,nuUa  Jfes  eji,nift  priusad  ftnam  mentem  redeac. 
Si  iconcm  .tbvnguihu^ (ifiimarc  pl.tcet:um  habent  ledores ,qutd de Triden- 
tina  coci.io fcatire debcac .N .tm  credtbile  ejiex  monachts,qui  aJfuerunt,hos,  qui- 
btis  potifimum  datns  efi  dcclamitandi  locut ,  habitos  fuiffe prtmarios ,  (^quaji 
fL'lei.ilijijrtm.Eofde  er^ofciamnieJfe,ex  quorum  tn^eniaptodierunt decntt:  qut 

patribns 


XEC  ATOR  V  m:  «g, 

patrihuf  cornutis  di{fayunt,^uocl  tacito  nutu  ,  qmfimutdt  f;erfcna,approharent. 
j^o  recidimus^Vt  prodiuinisoracults  hahtnda  fnt  c^u&cun<^ue  taiibnihefiji  lt~ 
\hu€rit,ohjlreperai>oce,in aliorum  aures demumurare?  Quanquam non  fum  adeo 
verum  i^narus^yt  credam  orationes ,qut  iQorum  nomtnt  edit£funt,qualtfcunQHe 
ftnt,ahipfi5 fuiffe  copofitas .Habent  enimfuos  logod^dalos,  quthusfuas  tnfdfita- 
tes,nerifumpueris  momant,aliquo  ycrborum  colorefucandits  tradunt.Sedfino-a- 
mus  nihil  ejfe,^uod  non  induilrtafiM  limxucrtnt ;  id  tamein  ma^no  lucro ponen 
dum  efjale  extarefj>ectme,inquoformidabtUs  tUaPapatusfapiemia  appareat-. 
NeCyeroprxtereHndui  efiepifcopus  nefcio  quis,Comelius  nomine,quil/t 
fuperiores omnes  dignitate ,  ita^  fiultitia  longe  fuperat.  Siquidaltas graue 
tjfet,autferium  in aQionihus  Synodi,huic  dtieres  attnhutas  ejfe morionts partes 
infahula: fed quiadubium non efi,quindcleCiusfuerithic  ynus  intereptfcopos, 
irt  quo  totus  ordofua  dccora  Oi1entaret,nift  eosfui pi^eat  iam  ac piideat,yehcme- 
ttr  metpforummtferet.  Vnum  efi,quod  lUis  perftringtre  queat  oculos,qu6dflo~ 
fculosomnesyndtqu.ecolIe^it:im6quicquidynquamele^antiiKdidtcerat,fedulotn 
fuam  ora^ionem  tnfercijtpi/t  fepro  dtfertoyendttaret .  .Acptr  mefane  licehit,yt 
fe  putetdifertilftmum,fuifjue  talts  yideatur  .    Ctceroni  quidem  yaldefamitia- 
remfuijfe  oportet,  ex  quo  tantafducia  laceras  fententias  mutuatur:  ex  quthusfua 
orationem  malecQrtfarctnet.Verum,ytfurrtltmoreludendo,emendtcatamtUam 
fuam^arrulitatem  ad  opprtmendum  Chrtfti  revnum  cornorqueat ,(!;'  Scripturam 
pro  Ithidtne profanet ,tdver6  nuUo  modo  ferendum. Quoniam fin^ulanotare tnfl~ 
nttiejftt  operu,gufii:m  expaucis  apiant  ieClores.Poiiquam  hiiaru  orator  trtpli- 
cigaudto  perfudtt  auditortum,fthi  6^ybcy5  gratulatur ,  quod  ocuhs  iaml/ideant, 
(cp  manibuitangant  heatam  tUamJj^em  ,quam  multi  ytdtre  cumcuperent ,  nun 
potuerunt .  Quodpartim  depriore Chriftt  in mundum  aduentu, partim deylttma 
reuelatione,quamadhuctxpe£{amm,diBumefi,  quti pitn ftnefiomacho  audtat  ab 
iQo  infano  adTridentinaioUuutetranfferrtiEtne  quid  ad  impudentt<e  cumulum 
deeffet ,  tertium  membrum  ex  yndectmo  .td  Hehrdios  captte^de^vltima fdelium 
perfeClione  ajfuit.    Pofi  hdi.c pr£ludta,qutdnonfihi  licitum putaret?  Itaque  non 
dubitat  Chrtiiumnudarejlit  emJj>olijs  Papamfm.mornet.Papa,inquit,luxyenit 
in  mundum .  Os  facrtlegim,  tunefacrofan^loiUo  elngio,quodnoH  niftin  Filium 
Dei  competehat  ,faetidi>m  tUud  tuum  monftrum  commendahvi^.    Siquemejfe 
Deum crcderes ,annon  ipfe  nefari^yocis  fonitus  tefuhtto  horrore  percultffet ,  ac 
reddidtjfet attonitum^.udn  ft  ouu  in  prdtclara  tUa  Synodo  futfftt  ptttatis  fenfus, 
tantanonmodo  Scripturxprofanatto ,fed  tnFtlium  Dei  cotuumelianon  omnes^ 
iracundia  inflammajftt?     Et  adhuc  Sptritum  fanclum  tatiabunt  prjtjldere ,  ybi 
Redemptor  noder  ita  impur.e  iUuditur  i    Quid  tnim  lUo  honore  magvs  Chrisio 
propriumfvt  Euangelifta  nominatimBaptiSiamrvtlpotm  fuh  eti^numtnelini- 
uerfo s  mortales ipfos  excludens,tUi  yni  ajftrat.  lUic autem  clamat ,  Filium  Dei 
lucemnofiramecoeloapparuifJe.Eiufmodt  efifententia,qu&  excitare ptos  omnes 
animos  adfummam  reutrtnttam  dtbeat.Excipitur  auttm  a  Synodo  qu.^fi ludicru 
aliquod dtclerium..y4nfatif,proindignitate,exagitart  pojfet  tantaimpieias  ? Sed 
heneefi,qu6dnon  muittsyerbis  indigent  leClores,'))^  eamjuo pondere  examtnent. 
Quamobre  ^ reliqua  omnta  leutterpercurram.i  itm  tn laudes  Pauli  tertij  cruptt, 
diciu  tum  ex plenofonte  hatfijft  qttod profert :  tantum efiyerhorum projluuium. 


i^o  I  N    P  R  AE  F  AT  I  O  N  E  M     ' 

Iorti(?imtn,inquit,^  optimui  pojl  homimm  memoriarH,  quemgentitan  omnium 
lincux  celebrabunt-.decuiits  Uudtbui  nuU^vnquam  dtoi  conticefcet  .  Le^crat  hxc 
apud  Ciceronem.Ele^.mcr putauit  dt£la  ejfe,-vtfuntimodh  apre  accommodtntttr. 
Sed  quam  bene  quadrentPaulo  tertio,teJies  fint  eorum  confcientt£,(juiyel  eitts 
tyranntdi  funt  addtcltflimiJneptits  nimtufm  ,fiftnguU  cnconna  perfequarqui^ 
bus  detonand^s  hic nu^atorgutturfuum excrcct.Poiiquam  mir.%bili  Deiprouider* 
tia  conferuatumfttiffcdixtt^litfide^ftpientiajpoteflatefuanoshearet^iubct-De- 
nerandos patresjtripudtantium  more,excUmare:ViuatftnCufiim:i6  .Viuat  cecur- 
menictts.  Viuat^poiloltcits.  obonepaterculeyquanto  pr£jlarct  te  fanum  effc, 
quamnonmortuo  folum  ,fed  exitiali  pejliferoquc  monhro  occinerc  tlludtuum, 
Viuat  I  Nam  qaodposlca  coelodtgnumprAdicM,nefcio  an  'intcUigas  quoa  omnes 
iudicanttterra  cffc  indignum.Sedin eo^ehementer  errafii , quod  procul  .i ccelo, 
debuerasfuam  illi  (lationem  aJ?ignare.De  reliqua  laudum  congerie,  quibtts  idolum 
fuum  oneratleptdn^s encomiajles^hoc  tantum  habeo  quod dica.Vettts  forteprouer 
biumaudterat:Dulciscaniilena,taiti.Noanim,fduertit,quorfumfpeClaret.Itaque, 
ytfuauis  oratoryidcntur,:otumfe  in  laudes  profudit.IndetranJitadSynodu:^ 
extribtts  Lco-atis^y/numjacitcaelefiem ,  Cardinaltm fciiicet  amonte  ,quemomncs 
truculento  ingento ,fe rifque moribns  effe  nurunt:  ficundum,ChriJlian£ politi^fcr 
uerum  exadorem:qui  y  tinam  afuo  cubtculo  incipent:tertium,.yingelumquii>ti~ 
tiam  ambitionem,pr£cipuam  carms  partem,  exuiffet .  Tandem  tUi  Conctlium  cji 
noua  lerufalem:^  quidno?HocfciltcetprofeclumcJl:grauiilla  obteilatione,qu,i 
yfifuerat  legati,nc  quijpiam  laudarctur.  Verum,iUudperquam  J  acetuni,  quodcitm 
hdic  omnia  didurus  cjJet,mdignationemfuorum  deprecatur.Nemo,inquit,i>efirum 
mihifucccnfcat .  Nam  meliora fnntyulnerx  diligentn  ,  quam fraudulenta  ofcuU 
cdtentii.Immitcsfan€,^Jormidabiles  effe  befim  oportet , fi tamhiandn palpa,-' 
tionibui  trritantur.  Quid  emmfacerentdurttn  iacefitx?  Poflca ,quafipl,tca- 
tii  iUis,fecuru6  exiiltat.  Venimtts^^vidimtis^yicimm .  Potuithoc  quidem  ia6lare 
Ctefar.Sed  quam  ridiculi  funt  iftip^anes  in  1/mbra vaUvs  Tridentin£ ,  extra  ijofits 
conf^eClum^.Veiim  enim  fcire  quid  vidernttpift  yincerent .  Pcricuium  ejl,ne  me 
caiumni.tri exciptat.cum  ratio moxfequatur,apertts  Conciitj  foribtt4,apertas  efjh 
fores  cceiiyncmpe ,nifi  o/nnibns p.tlam  cffjt,quamum  irtter  Conctlium  ^  caelum 
interfit.Sedliomini  dcltro  concedendum ejl,ji  extra  metas  l/agatur.Proindefibi 
gratulatur,rc{iitutam  cjfe  Eccieftam ,qu£  iam  adinteritum  tmiinauerat,ntfino- 
tta iuxDei,^  cius qui adDeum proxtme accedit ,P ault tertij  oblata  effct.  Quid? 
etidmne ^ngelti  ,  etiamne  Prophetts ,  ^ ^pojloin  fupcrior  eJiPauiui^.  Video 
quidft.Legerat  Ciceronem^quem  pauio  deterim  i>nttatur,quam Ijominemfimia) 
jiopido  Rom-fic  aliquandofuijfe  aduiatum.Tam  btUum diderium perdere nolutt , 
Sed  intertm,qu£  pia  mens  non  taiem  biafpjjemiam  cxecretur? 

Qjt!S Spiritii Synouo  abcjfe  neget,  quemtaiibits  flabeUisl/idenm  excitari? 
duanqua  epifcopuiits^de  fanciijitmt  Pauit  i^patrum  ciemetia,  magnijicecociona 
tur;  pr^dicat  entm  Pauliifui  obiitum,nojlrtmemorem  ,nihii  nifi  Ijumanum^ 
paterrtum  meditari..Atque  hoc  quidcm Jhcrabimns,  adcb  mafuetum  effe Pauii  ani- 
mtim,ybt  ipfumfui  obiitum  tffe  apparutrit.Fucus  tamen  i^ie  aiiquantb  eji  toiera 
htlior,(iuamcrudeieincitamentumrhetoris,nondico  cuitts(  nomen  entm,honoris 
caufa,taceo)quiforte yerituSjtiefcribendts  fan^utnarijs  dccretis param audacet 

fjrcnt 


L  E  G  A  T  O  R  V  m:  ^7r 

forent  Tridentini,eos  ad  audendum  hortatur:^  pmulatcjue  injferint,paratitffo~ 
re  carnijicummanui promtttit.  Itdneyerb  1/ttu,  qui  nefctm  non  es,indtgni6mo~ 
d'u  traclari  innoxiosi^qut potiiti,ft  quem  fuheres  confctentt^fenfum.cafut  tuunt 
opponcre dehueras ,acuere  ad  fituittanonduhites  ,qui  iamtoti ardentimmani  ac 
helluina  rahie^.^deonefenfus  ones  tuos  profanauit  aer  Italtcus, >f  noncngttes Fi 
litiDei,cuit{i  agitur  caufa  ,iufi1  aliquadofore  iudicf^.y4n  ohlttus  es ,  quanti  regnii 
fuufaciat,quodEuangelij  pr^dtcatione  contineturl  ^nmemoria  nontenes,quam 
feuerufe,yel  imminut£  Patris  ^lori<e  'Vtndtcem  denuntiet?  (^uihui  eloquenti&pi- 
iiuris  horrthtles  iUas minas delehis ,  qudms aduerftti  perfdam  fimuLttionem  ful- 
minat^  Q^^  tataamentia  te  excecauitpntcalcare pedihus  ftcriimartyrumfdngui- 
nemnon-verearis  tqucm  fihi  nonfrufiraafferit  effe prettofum?  Vna  dentqueifla 
"^oxtthi  horroremno incutit?  Vtequimentiuntur  lucem  effe  tenehras.  E^o^yero,  leCx.s. 
im  caufa  totiis  expauefco,dttmformidaht[emilIamyltionemmente  concipio,qu£ 
te hreui  wanet,nifiin litam  rcdeas.^tqi  ideo  tiht  non parco,yt  Deiis parcat  :fed 
ita  efl  profeBb,mcretrictas  tandemrhetoru  linguas  fert  oportet^hifemelmerito- 
ri£ effe cosperunt .Qupd ft  tUi admalcdiccndumfuntdferti , nos ,  adreprimendam 
coruniyirulentiam, rnutos  tffe  non  conuenit.  Turpk  enim  ignauis.  effet,dum  mar 
tyrummemoriam  (quam j^yt  inter pios  henediCia  effet  ,ore  juo  Dcmtnus confeira- 
f(it)  quihtii pcffunt probrti  lacerant,  nos  difimularido,id  pati  :perjidt£lierbnimis 
fiao-itiofCjdum £ternam  Dei  l/erttatemCiuitn  defenfto  nohii  tantopere  commen- 
datur)inf(tmant ,  nos  taccndo ,yelut  eam  prodere .  S ed iam  adfecund&  S efiibnps  de- 
cretum,tanquam  ad  ptimum  fahuU  acium  'Veniamni. 

DECRETVM     PVBLICATVM      IN     SECVND.A     SES- 
fionefacri  ConciiijTridentini,Dieytj.Ianuaru.i^'>-^. 

-^crnfanCla  Tridentina  Synodus ,in  S piritu fan£lo  legitime  congrega- 
I  tci,in  ea  Frxftdtntthuseifdem  trihus  .yipoiiolic£  SedtiLegattf,agno- 

■  fcens cum heatolacoho  ^pofiolo,qubd omne datum optimum, ^ om- 

■  ne  donum  perfeBumdefurfum  eft ,  defcendens  a  Patre  luminum  ,  qut 
ijs,qui poflulant afefap!entia,datomnihits  affluenter ,^ no improperat  eis,^ 
fimul  fci€ns,qsiod  iiittiumftpientidt,timor  Domini:Jlatuit  (^  decreuit  omnes  (^    ,• 
fmgulos  Chriiltfdeles  inciuitate  Trtdentinacongregatos ,exhortandof  effe,pro- 
ut  exhortaturCi/ tfe  a  malti  ^ peccatti  hacienus  commtjits  emendare,  ac  de  cxterh 
in  timoreDomini  amhulare,  ^  defyderia  carnis  no  perjicere,orationihus  inftarej 
fxpius  confiteri ,  Euihariftixfacramentumfumere ,  Ecclefias  freqnentare ,  prxce* 
ftadentque  Dominica  (quantitquifque  poterit)  adtmplere  ,  necnon  quotidi e pro 
facePrincipum  Chriflianoru,  acl^nttate  Ecclefig. ,prtHatim  orareyelint.Epifco- 
pos  yerb,^  quofcunque alios  in  ordtne Sacerdotali  conftitutos ,  oscumenicum 
Concilium in ea ciuitatecelehrantes ,yta^idue Dei laudthus  incumhere,hofiiaf, 
laudes  0>  preces  ojferre,facrtfcium  Mijf^  quoltbetfdtem  die  DominicoQn  quo 
Deus  lucecondidit,^a  mortuiArefurrextt  ,ic  S  piri  tii fanciii  in  dtfcip.tlos  infudit) 
peragcrefatagant:  factentesficut  tdem  Spiritus  fan6ius ,  per  .Apoftolum,  pr£- 
cepitjoljecrattones,  orationes , poflulationes,gratiarum  ailtones,pro  fandifimo 
D  .N.  Papa,pro  lmperatore,pro  Renhui,^  cxterii,qui  infublimitate  conftttuti 

LL 


-gyi  INDEGRETVM 

fiint,ac pro hommihnifyt (juietam, & tranquillam  vitam  agamus ,  pace  fruamur, 
^  iidei  incrementum  'yideamm .  P nterea  hortatur  yt  ieiunent  ,fctltemfingul\s 
fexttsfcrijs,in  memoriampaJ^tontsDomini,  (^  eleemofynas  pauperihui  erovent. 
Jn  Ecclefta  autem  cathedrali  ,ftngulis  qtiintisferijs,celebreturMiJf.t  de  Spiritu 
fanCio,  cum  Utanijs ,  ^  alijs  orattonibui  ad  hoc injlitutif.  In  alijs  verb  Ecclejits^ 
eadem  die  dtcantur,  adminits  Utanie  ,  ^  orationes.Tempore  autem,  quofacra 
fera<runtur,coUoquutiones,  ^  confabulationes  nonjiantfedore  ^  antmo^cele^ 
brantiadftiJatur, 

Et  quoniam  oportetEpifcopos  effeirreprehenfibiles,fobrios,cafios,domui 
fu£  bene prdtpofttos ,hortaturctiapvt  ante  omnta,quiltbettn  menfa,feruetfobrie- 
tatem  moderationemque  cihorum .  Demum,quum  in  eo  locof^pe  ctioft  fermones  o~ 
riri  foleant,yt  in  ipforum  Epifcoporum  menfis ,dtuinarum  Scripturarum  le^lio  ad- 
mfceaturfamiliareslieYofuos  -\nufquifque  infiruat  (^  erudtat ,ne ftnt  rixofi,-\i- 
noft,impudtci,cupidt,elati,blafphemt,  ^yoluptatum  amatores-.fitia  demumfu- 
£i(tnt,i^ytrtutes  ampleBantur,^;^  mliefittu^  cultu,  ^  omnibusa^tbus,ho-. 
ne^atem pYdcfe  fcrant,ftcut  dccet  miniflros  Dei. 

^dhdt>c,<.itmhuiu6  facrofan£lt  Conctlij prxcipua  cura,folicitudo,^  intentio 
fttpvt  propulfatti  h^rcfum  tenebrtf(qu£  per  totannos  operuerunt  terram)  catho- 
lic£yerttatts  lux  (lefu  Chriilo,qutliera  lux eil annuente)  candur,puritafquere- 
fuheaf.^ea  qu£reformatione  egcnt,  reformentur.ipfaSynodushortatur^om- 
nes  cathvltcos,hic  congregatos.^  cogregandos  ,atque  eospr£fertim,  quifacrarum 
literarutn  peritiam  habentpytfedula  meditatione  dtligenter  fecu  ipftcogitentqui- 
huspotifiimum^ijs  &  modts,tpftus  Synodi  intentto  dtrigt,^  optatum  effeBum 
fortiri  p^fitf.quo  maturius,^  confultius  damnari  damnanda,  i^  prohanda  probari 
queanf.yt  per  totum  orbcmomnesyno  ore,  ^  eademfidei confefiione glorificent 
Deum,^  Patrcm  Domtnt  nojlri  lefu  Chriili. 

Infententijsyero  dicendts,  iuxta  Toletani  Conctlijflatutum,in  loco  bene- 
diBionu  conftdentihus  domints  facerdotibus,  nuUusdebeat  aut  immodefftsyocihus 
perfircpere,  aut  tumulttbui perturbareinuUtA  etiamfalfis ,l>anifve aut  cbfttnatts 
difceptationibus  contendere  ■fcd  quicquid  dicatur ,  mittfitma  lierborum  prola- 
tione  ttmperetur.ytnec  audtentes  offcndantur ,  nec  reClt  iudicij  actes perturbato 
animo  infle^atur. 

Jnfuper,  ipfafacra  Synodusflatuit,  ac  decreuit ,  quodpforte  contigerit  ali- 
quos  dcbttoin  loco  nonrefidere ,  ^fententiam  etiamfubverbo F lacet proferrc, 
congregationtbus  intertffe,^alios  quofcunque  a£ius facere ,Concilio  durante.nul 
hpropterea  pr£iudictumgeneretur,nulIt^uenouum  ius  acquiratur. 

JN     DECRETVM     SECVND.AE    SESSJON IS. 

Via  honorabile  effe  Concilijnomenfciunt :  commendationem  indeftbi 
auerfuntapudbonosytros,quibusfunt  i^otimamdum  intumcfcunt 
ifi£  ampulUfacrofanClajOscumenica^^yniuerfaltiSynodus^in  Spiri- 
tufan^o  legtttme  congrcgata-.perfhringuntfimpltcium  oculos.  Veritm, 
ytChrifiian&  modefi.A efijEccleJixauthoritatemyererf.tta ^prudentix  efl  cir- 
cunfficere,nefaUadprAtextu  nobts  S  atan  illudat .  Quanquam  hicnon  tamexacia 

pru- 


A  N  T  I  D  O  T  V  m:  €7} 

p-n^enttxopmefi.  Neq;  enimivel k prxfligijs  yelabocculrioye  aliquo  aflunofm 
cauendum  efl.Tantum  aperiamns  ocuIqs,^  perfptciemui  nihil ejTt  quod tamfble-' 
dtdii  titulii  ohtmdunt Xvm  puhlicarent  hoc  dtcretti , yto^inti  forte eptfcoptfede- 
hant.Zn  cur  yniuerflem  Synodumfe appellenf.nec eo  contenti,au<>  mamterreat 
ivnaroi,nomtGr&cum  yfurpant,quxfi  l/ox  ignota  yim  habtturaftt  ma<rtC£  in~ 
cantationii.Sedquid  tamenyalet  oecumenica  Synodni^Perinde  acfiquisdtcatiyn- 
<dique  Tridentuconfluxiffe  epifopos,quacjuauerfum  hahitatur  orhu.^tf  prouin- 
'  cinlts  foret  Synodus,dehereteos  puderefu£  paucitatU  .Vnde  aufem,aut  quo  iure  fi 
crofin^latr.  hanc Synodiicenfchimuil Quoufque  tandem fihi ducent cumpuerts effe 
negotium,-vt  crepitaculis rifudigntfi maieflatefibi ccnci!ient?In Spiritufando  w- 
tefe  effe  congregatos ,yndenohis  fidem  facient ,nif  forte  ex  huilari  tndtcltone? 
Quafi^yero fet)iper  fafctnatas  hocflupore  teneant  homintm  mentes,Spiritum fan- 
£luecceltielici,Pap£nutu.  Quo  tepore  hahita  funt concilia ,quihiis  ipfprimarium 
honoredeferre  coguntur,nulla  penesR  om.epifcopum  indtflionts  erat  potefias.Sed 
eum  Imperatorcum  relicjuis,fuo  eof/tJo  conuenirc  iubtbat .H oc fuiffe  ohferuatum, 
non  in  quatuorfolttmmagnti  conctlijs,(}U£yocant,fedetiam  inpUrimts  alijs,yetu 
Ra  acla,qu*adhucfuperfurit,(^  omnes  hfiorix  teflantur.^c  ne  caufentur  indi- 
{iionefuijfe  parulegttimaud Leonti eptflolis  rcfc Uttur,r^uil usfuppliciterpettt a 
Theodofio,Valetiniano  ,i^  Marciano,.y^uguflts,vt,pro  In:peratoria  poteflate,  /» 
cu-^  dtem eptfcopis  edicant.lde^  Gregorius  altquanto pofl a  Mnurtcto  petiiti 
Verum  tres  ftdti  ^poflolii  £  LegatiSpiritumftnCiumforfan  attulerunt.Si 
ita  efly  ncn  fuit  Synodia  Nicena  rtte  chz^regataiqu*  R  •m>tr,&  Lc<  l'fl£  Itgatos  irt 
cuartum  locu reiecit . Qu^id de .y^quileienfl dicend^m ,quiicttm  in  Italtacelebrare- 
tur^tJfetqueyniuerfalti-.nuUafacttRom.epfcopi  mentionemfStnoneflrttecon^ 
flttutui  ordo ,njft pritfideant  Pap£  legatt,quid refpondehtmt ^phricani ,qui dtto- 
lnsBoniftcij  Itgattf  Phihppo,^  .^fUo  pojbtmu  locum  afSignarunt,quodpresby' 
teri  tantum  tJfcnt,non  ex  ordine  eptfcopalil  Nunc  Roman^  Ecclefdi  diaconiumO' 
dh  ruhro ptlto fit  infignti,  altuiemtnebit  fuper  omnium  tpifoporumcapita.Ta- 
metft,  quem quifjue  tntcteos  gradum ohtineat,  mea  nihil  refert:  nec ea decauft 
ill:  molenu^ero.  ^  uinfaiHe patiarmitras agalerisltinci.modo  neSpiritumfan 
Ciumlaruis  nuper  afecopofttts  alltgenf.ytlihicuncp  coJpe8Hsfuerit purpurttful 
gor^Synodu^sfit rtte  cigregata.Et  tamenfihanc nobis  lege  imponunf.cur Symdttt 
Bafilienfis  ltgttima,tlloritiudtcio,nohahetur^.  Quis  ferat  tantam  tmptidentia^t 
Spiritum  emittat homo,^ quottes  lihuertt  reuocet?  Proindeytyero  argumento 
perfuadeant ,S piritum  Dei  luum effe prifftdem,in primis prohecneceffe  efl,Chri- 
fii  nomtne  c^  aufluciff  fi  tffe  congregatos. 

^tqm  longefeiui  tne,ailacLmttant:namfimt*lac  hucctti ita inflarunt,primum 
nihil  dtgnu  proferunt  tanto  hiatu:deindt  primo  fiatim  ingrtff.,qHod fhiy  identuf 
hahereopttmum,txcraJ?iJiimafuperfiitionumf<£cchaurtiit.  .Ac  de prtore  c^uidem 
parte,quamflaccidifmt  (^  emortut,omnique S ptri  hs energiayacui  tnprtmofuo 
decreto,leclorthui  iudtcium  relinqu,:m:quta  nemo  eil  mtdtocrt  mttUigentia pr<edi~ 
tui,qttinon  perfe animaduertat.Secundam  atttgijfe fujftcietiqma  ex hreut  indi- 
catura  iudiciumfacere  promptum  erit .  Epifcopos ,  ^-facerdotts  conciltum  cele- 
hrantesjhoc  efi  feipfs ,  hortantur  ,ad  peragendum  ,qurjlihetfaltem  Domi  liiodie 
Mtjf^  facrificiu  .En  prAcUrA  reformationis  initia  Xlamamtu,  mijfalefacrtflciu, 

LL     , 


nihtl  aliude[Je,quam  impiam  Coen£  Dominic£ profiinatione.I dque  ex  chrh  Do- 
mini yerbli  danumfacimui.Neque  enim  .facrificandi partes  nohhtniungit  infa- 
cra  Coena  injlituendaifedad  participandum,quod  ipfeynu^  O^femelobtulttfacri^ 
€ciu,nos  tnuitaf.dtfirtbutionemjieri  prxcipitnitroque  fymholo  comunicare  omnes 
pariteriubet.Neque  enim  ohfcurafunt  -\erha:.AC€ipite:diiiribmte  inter  -yos:bi^ 
bite ex  hoc calice omnes .  Quidfimile inter  eiufmodi  aBionem,  qu<e Domint  man~ 
dato  refhondet,  ^P.ipalem  Mijfamhbife  ChriiluPatri  offerrefngunt,  adex- 
piandafuofacrifcto  mundipeccata:neque  id folum,fed  etia  ad  impetrandam  mor- 
tutiredemptionem:vbinullajitadparticipationeminuitatio:fedpoti(ts  ynmfea 
toto  o-reo-efeparat:quodfqmforteaccedit,a  dimidia  parte  arcetur.olim  ciim  mi 
nor  effet  populifrequentid,dicebat  Chryfoflomm:frufira  ergo  ajiamttsad  altare. 
Dicehat  hoc,qui  iam  tamen  affueuerat  multvs  corruptelvs.Quiddi^urtKeil  Do^ 
mintii,non  corrupta  modo,fed  euerfa  prorfnf  fua  in^itutione?Eant  igitur,^  magps 
ma nfque fuo facrilegio  iram  Dei  iam  plmfatts  concitatam,rurftts  de-integro  in- 
flamment.Sectido  hortantur^^^itftngultsfaltemfer^sfextvs^inpafiionvs  ^c.  me- 
Col  i.     moriam.Hoccine  efi:,quod  de  ohferuattonedierum  docet  Pattlm?Hoccine  efiquod 
deciborumdelellu  admonet ,  eadem  ad  Coloffenfes  epifiola  rWf*«<'f »'"<'4«/' e^f^  /,oc^ 
eii,  commentitium  Dei  cultum,  quiytcunquefjieciem  habeat  fapientix,  quia  ta~ 
menpendet  ex  homintimplacitti^lma  cum  cibis  ipfis  euanefcit,qui  "vfutpfo  pereut. 
ybi qu£fo,legerunt,Dominum  talem  commendaffe  mortvs  fu^memoriam  ?  Quin 
petimmoriendo,quicquidtale  e{l,abrogauit.  Quidergo  depraparationibtis  tilis 
dtctndum,qutbui  Spiritumfanclum  eiicere  decoeio  yolunt  mift  fatun/s  effe  fuper- 
(iitiones ,  de  quthm  adfocum,fedentes  cum  lana  ^  colu  anicul^efabulantur  ?Hts 
demum  adiungunt  litanioi :  hoc  eft ,  centones  ex  totidem  hlaf^iiemijs  confutos, 
quofyerhvs.  Quo  enimcolore  excufabunt,quodcitmde  Chriili  intercefiioneillic  al~ 
tum  fttftientium,  aduocatorum  fihi  centuri(ts,ex  qutbu^  yolunt  mortuvs ,deliguntl 
Quid  hoc^^ic^^^ScripturJi  do^rina,l/elcum  yeteribmpiorum  infiituttsftmile  hd, 
]pet?ytpr£terito  "V»o  Dei  &*  hominum  mediatore  ,nomtnatim  enumerent  quos 
fibi  finxerunt  pro  fuo  arbitrto:^  tandem  yniuerfumfanElorum  chorum^quafiyno 
fafcictdo  coiltga tum  inuocet? Vt  dtfcedere  fihi permtttant  a pura  Euangelu  do(lri- 
na:certe  quo  tempore  eo^fque inualuerat fuperftittopvt reCiamlineamtenerenon 
poffent  fan^ii paftores  ,  dtfertvs  tamenyerhts  prohtbttum fuit inconciiio  Cartha- 
vtnenfi ,ne  fancii ad  aitare  inuocarentur :  ^  ne  hancyocem proferrent facerdo- 
teSjSanclePetre,  yei  Pauie orapronobis. Qualisnunc  ab hisfperanda  reformatio, 
qui  a  corrupti fecuit  "> itijs  tantopere  tnpeim  degenerant? 

PRIMVM     DECRETV  M     PVBLIC^TVM     IN     TER- 
tia SefSione Tridentinx Synodi,die  Iouis,iiij.Fehruarij.i^^^. 

i  ■ 

,N nomine  fan^£  ^  indiuidu^Trinitatis,  Patris,  ^Filij,^Spiri- 

tmfandi-H^cfacrofancia  ,  oecumenica ,  ^generalis  Tridentina  Syno 

\dm,tn S pirttu fan^o  iegittmecongregata,tn ea prxfidenttbm  eifdemtri 

ahm  ./^pofioltcA feda Legatis :magnitudtnem  rerum  traCiandarum con- 

fyderans,pr£fertim  earum,  qui£  duohm  iliis  capitibm  de  extirpandts  hdirefihus,  ^ 

morihm  reformandis  continentur,quoru  caufa prxcipue  eficongregata :  agnofces 

\  Autem, 


SESSIO      IIi:  gyy 

'aittem,cum  ^po^oIo,non  ejjefihi  coUuBationt  aduerfm carnem (^  fanvuinemj 
fed aduerfwjpiritualesnequttias  incaleftthu^uuni eodem  omnes ^ ftnmlos  in 
frtmii  hortatur  ,yt confcrtentur  in  Domino,^  inpotenttai>irtuti6eitff,in  om~ 
niktf  fcutufidei ,inquo pofint  omnia  tela  nequijlimi  i^nea  extin^uere,  atqs  va- 
leajj)etfaluttsacciptant,cUgladiofj)irittis,quodeil^erhuDei.  Itaqj  yt  Ucpia 
citisfollicitiidoprtncipiiK&progreffumfuumperDeigratiamhaheat^anteomniit 
Jlatutt^  decrcuit,pr£mittendam  effe  confcJ?ionemfidet,patruexempU  in  hocfe- 
^uuta,qui  facratiorihusCocilifs  hocfcurucontraomnes  h&refes  inprincipiofuarti 
aBionu  opponere  confueuere  :quo folo  altquando,^  infddcs  adfide  traxerunt, 
h^reticos  expugnarunt,  ^fiddes confirmarunt . Quare Symholumfidei,quofan- 
{la  Romana  Ecdefial>ti<iur  ,  tanquamprincipium  illud,in  quo  omnes  ,  quifidem 
Chrtdi  profittntur  ,  necnon  lonueniunt  ,ac  fundamentum  firmum  ^ynicum 
€ontra  quodport£  inferi  nunqu.im pr£u.tlehunf,  ^  totidem^yerhts^quihm  in  om- 
nihus  Ecclejtti  legitur,exprimendum  ejfe  cenfuif.quod  quidem  eiufmodi  efl: 

C REDO inynum Deum Patrem omnipotentem ,T a£\orem caeli  ^  ter- 
r£,^ifihilium  omnium  ,  ^  inuifihilium .  Et  inynum  Dominum  lefum  Chriftum 
Tilium  Deiynigenitum,  ^exPatre  natum  anteomniafecula,  Deum  de  Deo, 
Xumtn  de  Itimine,  Deum  yerum,de  Deo  y  eroy  Genitum  nonfaCium,  confu hsian- 
ttalemPatri,perquemomniafa[{afunt.Quipropternos  homines,^ propttrno- 
firamfitlutemdcfcendit  de  coelii :  O*  incarnatus  efl  de  S piritufanBo ,  ex  Maria, 
•virnne:  EtHomo  faC\ui  efl,Crucifixusetiampro  nohtf fuh  P ontio  Pilato,paf- 
fus,&fepult(ts  eil,  ^  refurrexit  tertia  dic,fecundum  Scripturas,  ^  afcendit  iti 
coelum^fedetaddexteramPatrif.Etiterumyeturus  ejl  cumgloria  tudicareyiuos, 
•^  mortuosxuius Regnino  erttfink.Et  m  SpiritumfanBum  Dominum,^ yiuifi- 
cantem,qui  ex  P  atre,Eilt6que  procedit ,  qui  cum  Patre  ^f^Ftlio^fmuladoratur^ 
f^  cono-lorificatur ,  qm  locutus  ejl perProphetas .Et  ynamfanciam  catholicamt 
^  ^pojlolicam  EccUfiam.Confiteor  vnum  Baptifma,in  remif?ionempeccatorum: 
f^  expeGo  refurreOionem  mortuorum.Etyitam  yenturi  feculi,^men. 

E<tdtm  S  acrofanila  oecumentca  ,^  generaiti  Tridentina  Synodus,  in  Spirittt 
fanCio  legitime  congregata,  tn  ea  pr<efdefihuseifdtm  trthus .Apofiolictfedu  Le- 
gattf,inteUiges  multosPr&Utos,exdtuerfis partthus  accinCios  effe  itineri ,nonnul 
ios  etia  inyia  ejfe,quo  hucyeniat.cogitanfqueomnia ah  ipfafacraSynodo  decer-. 
nenda,eo  maiom  apud  omnes  exijlimationts,  ^  honorts  y  ideri  pojfe ,  qub  maiori 
fnerint,^  pleniori  patru  Cocilio,z^pr!efentiafancita,^corrohorata:Ji-aruit^ 
decreuit  futuram  Sefiionem,poJlpr£fentem  celehrandaeffe  die  louiijqu^fuhfeque 
tur  Dominicam  Liitare  proxtm^  futuram.Interimtamen,non  dijftrri  difcujitonem 
^  txaminationem  eorum  qu&  ipftSynodo  difcutienda  ^examinandayidehiitur* 

IN     DECRETVM     TERTI.AE    SESSJONIS, 

ICAS,altumnefcio  quidyeUtexcudere  yenerandos patres,ciim  deSpi- 
rituali  armaturaexPauloconcionantur.Sedex  monte  infldto,pr£ter 
^^'  inanefumu,nt hiltande prodit,quodfaltepr£fenti  necefittati feruiat: 
nafidei  coftfiioni duntaxat  fuhfcrthut  qu£ in  teplvs  canitur.lnitiolanuarij primtt 
decretum  publicauerant ;  hmusfecundi  puhltcationem  dijftrunt  infehruarium. 

LL    I 


sEssio  iiii: 

Outd  tar»lor7o-4.  confultationeoptiffitinnrc  Itquidal^n  "Vcko  menfsynimfuit 
h£C  tnqmfttio  i  Valde  fedulos,  ^  Uhorirfos  in  rehtts  arduis  effe  oportet,  <jui,-yhi 
nihile^ne<rotij,tandi»occupantur.  Ero^o,quajinonfru^ra  tempui  conftimpfe- 
rint,-vbidies  aduenit,confedereduces,^  yulgiflante  corona,alta  '^ocepronun- 
tiantfe  credere^de  quo  nihil  effe  controuerfi£,fciebant  omnes .Hoc  dicent  ex  ritUy 
mflttutoque  lieterifuijfefa^um.^tqui^an  nulltu4  difftcultaiti  ceremoniolamen- 
fem  tntegrum  requirebat?Nimii  certe  puerilti  eil  htc  fucti6,dum  fedet  adnihildi- 
cendum,quo probent,fe  nonfuiffeotiofos.Sed  quagrauitatepronunttantiSymho- 
lum,inqutunt,profitermrnos  credere^yt  efltnMiffali.    Vt  eorum  ineptias  nott 
exao-item ,miru,  nift  eos Jpontefui pudeat . Qupdmultos  prdatos  putabant  ex  -)>a~ 
rijs  partibm  accin6ios  effe  ttinert,eosfefilltt  opinio.Nam  adexiremiiyix adqua- 
dragintafuerunt  colleCli.  Quare  ilia  exidimattonem ,quam fj>erabant  exmagno 
numero,^eYdiderut.Tametft,mea  opinione  ,fthi funt  tniurij  ,dum  paucitatifudt,  de- 
trahunf.nam tanti apudme eft  tpforum authoritas,yt  fquin^entos pr£terea ha- 
herentfuifimiles,ne  minimum  quidem  momentum  acceffurumfit ad  pondus. 

PRIMVM      DECRETVM     IIII.     SE  SSIONIS 

■yiij.^priln,t^4.(>.ceh'rat£tConctlij,Trid€ntini.  \  ■ 

.AcrofanC{a,OECumenicA,  ^  generalh  Tridentina  Synodus,  inSpiritu 
UnC\o  legitime  congregata,prdcfidenttbtts in  ea  eifdem  trthus .Apoflo 
Itcdfedii  Legatn :  hocfibi  perpetuo  ante  oculos  proponens,  ytfuhlatis 
erroribus,turitas  ipfa  Euangelij ,in  Ecclefta  conferuetur,quodpromif 
fum  ante  perFrophetas,  in  ScripturufanClis  Dominus  noiler  lefui  Chrifius  Dei 
Filius  proprio  ore  ,primum  promulgautf.deinde  per  fuos.y4pofiolos,tanquafontem 
cmnUj^^fulutaris^ieritatis,^  morum  difciplin£,omni  creatur£ predtcartiufiit. 
Perfhicienfque  hanc  yeritatem,^  difctplinamconttneri  in  ItbriA  fcriptu ,^ fi- 
nefcripto  traditiontbus,  qu£  ipfttis  Chrtfti  ore  ah  .yipoftolvs  accept£,aut  ah  ipfis 
^poJlolt6,Spiritu  fanCio  dic\ante,quafi  permanus  tradtt£,adnos  yfque peruene- 
runt ,  orthodoxoru  patrum  exempla  fequuta ,  omnes  Itbros ,  tamyeterii,quam  noui 
Teflamenti^qutiytriufqueynui  Deuifit  author,  necnon  tradtttones  tpfas,tum  ad 
jide,tumadmor€spertinentes,tanquampveloretenuiaChriflopvelaSpiritufan- 
cto  diCiatiu,  ^  continua fuccefiione  in  Ecclefia  catholica  conferuatas,part pieta- 
iii  ajfeclu,ac  reuerentiafufctptt^^^^veneratur.Sacroruliero  Ithrorii  indicemjhutc 
Decreto  afcribendum  cenfuit,ne  cut  dubitatio  fuhoriri pofiit ,  quinam  fint,quiah 
ipfa  Synodofufcipiantur.Sunt  yerb  infrafcrtpti,T€ftamentiyeterii,quinqueMo 
Jis,tdeJi,Genefis,Exodus,Leutticus,Num€)i,Deuteronomium:Iofueh,Iudicum, 
j^uthjQuatuor  Regu,duo  Paralipomenon,Efdr£prtmus,^fecundusqui  dicitur 
*^eemtns ,Thohiasfludith ,He£ltfr:  Iob,Pfalterium  D auidicum ,centitm  quinqua- 
•ginta  Pfalmorum,ParaboU,Eccleftafles,Canticum  canticorum,Sapientia,Eccle- 
fta(licui-Efai(ts,Hieremias,  cumBaruch,  ET^chiel,  Daniel:  duodecim  Prophet£ 
minores,id  eftofea6,Ioel,.Arnos,.Ahdtas,IonAi,Mich€iU,Naum,Hahacuh,So- 
phoniaf,.Aggeui,Zachartas,Malachias,duoMacf}al£oru,primu^^fecudus.Te- 
Jiamentinout,quatuorEuangclia:fecundumMatth£um,Marcum,Luca,Ioannem: 
^clus .Apofloloru a Luca  Euangehjia  confcripti-.Quatuordecim  EpifloUPauli 

.Apofioli: 


SESsio   III r.  ■^jHf 

'^^oJioli:adRor»anos,du£adCoyinthhs,ad  G4am,ad  Epheftos,adphilippeJes  jad  Co 
lojfenfes,  dux  ad  Theffalonicefes,du£  adTimotheu,adTitu ,  adpfiiIcmone,adHebr£os: 
petriu4pofiolidu£,loannii^poilolitres,lacoki^pofloliyna,lud£^poj%tivna:^ 
^pocalypfis  loannvi  ^poftoli,  Siauk  aute  Itbros ipfos integros  cum  ommbtts  fuvi  parti- 
hu6,prout  in  Ecclefta  catholica  legiconfueueriit,^  tn  yeterivulgata  Latina  edttione  ha~ 
heturprofacrui  eSr  CanomcU,  m  fufceperit,  ^  traditiones  pridicta  fciens  ^prudens 
contempferit,^nathemafit.Omnes  itaque  intellivant,  quo  ordine,  ^  viaipfa  Synodm. 
po{liaciumfideiconfejiioni6fundimentu,fttprogrejfura,  ^  qutkts  pottftmum  teilimo 
nijs,acpr£ftdijsinconfrmadt,idogmatibni,^infiaurandisinEccleftamortbusfitvfura. 

Secundum  Decretum  eiufdem  quarta  Sefiontf. 

I^fuper  eademfacrofan&a  Synodws,  confydcrans  non  parum  vtilitatU  accedere  poffe 
Ecclefi£  Dei  ,fi  ex  omnibas  Latinn  edtttonibm  qu£  circunfertmtur facrorum  libro- 
rum,qu£nampro  authentica  habcndaftt,innotefcat:fiatuit,^  declarat,vt  h^cipfa  vetu6 
^ vulgata  editio,qu£ lonvo  totfeculorum  vfu in ipfa Eccleftaprobata e{l,inpublicts  le- 
iiiomhpii,dif^utatiomb'M,pr£dicationibti{,((-p  expofitionibips  ,pro  authetica  habeatttr,^ 
quodnemo  illareijcerequouispr^textuaudcat,  velpr^fumat. 

P  r£terea  adcocrcendapetuLtntia  tngenia,decemit,  vt  nemofu£  prudenti£  inni- 
xi*f,in  rebwifdei,^  morumad^d/fcarionem  docfrin£  cfirif}ian£perttnetium,facram 
Scripturam,adfuosfenfni  contorqucns,  contra  eum  fenfum,  quem  tenuit  ^  tenet  fancfa 
Mtf^*' Ecclefia,cuim  efl iudicare  de  vs;  o  fcnfu,  ^  interpretatione  Scripturarumftn- 
Itarum,  aut  ettam  contra  vnanimem  confenftim  patrum,ipfam  Scripturamfacrm  interpre 
tariaudeat,etiamf  eiufnodi interpretationes  nuUo  vnquam tempore  in  luccm  cdendxfo 
rent.  Qui  contrauenerint pcr ordinarios  declarentur,  ^ pocnis a  lurefiatutispuniantur. 
Sed(p*  impr-ffortbai  m^^dnm  in  hac partc ,vt par  efi,imponere  volens,  qui  iamft- 
ne  modo,hccefiputantesfhi  licere  quicquidttbet,ftne  ticemiafuperiorum  Eccteftafiico- 
Y^rn,ipfosf<icr£Scriptur£tibros,(^infuperannotationes,^expofitionesquori4tibetin- 
J,fferenter,f£peiitcito,fpectiamementitopr£to,^(quodgrauitnefi)fnencmineau- 
thorii  iYr:primfit..Alibietta  impreffos  tibros  Jmufmoditemerevenates  habei:  decemit^ 
Jlatuit  vtpoflhitc  ftcra  S  criptura,potifimu  vero  h£C  ipft  vetui,(^  vutgata  edttio  quam 
entendattfimeimprimanir.Nttlliqueticeatimprimere,vetimprimtfacere,quofuts  tibros 
de  rebus  facrUfine  nomtne  Authorts,rteque  tUos  infuturum  vendere,aut  etiam  apudfe  re- 
tinere,niCiprimum  examinati.probaiiquefuerintab  ordinario,fubpaenaanathemat'tf,  ^ 
pecuni£,in  Cttnone  Concitij  nouifimi  Lateranenfts  appofita.Etft  regutares  fuerint  vttrx 
examinationem,^  probatiomm  Jmiufmodi  ,ticentiam  qttoque  afuisfuperioribtu  impetra 
re  tene4ntur,reco£nitisper  eos  ttbr'is,iuxtaformamfuarum  ordinationum. 

Qui  autemfcripto  eos  communicant,vet  euutgant /lift  antea  examinati,probati- 
quefuerint,eifdcmpoem  fuhiaceant,quibui  imprefores,  ^  quieos  habuerint ,vet  tege^ 
rint,nifi  prodiderint  authorem,pro  authoribm  habeantur.  Ipfa  vero  huiufmodt  ttbrorum 
probatio  infcriptu  detur,atque  ideo  infronte  tibri,vetfcripti,vet  imprefi  authentice  ap- 
pareat.Itaque  totum,hocefi  probatio,  ^  examengratnfat:  vtprobandaprobentur,  ^ 
reprohentur  imprcbanda. 

poilh£c  temeritatcmiUamreprimerevotens,qua  adprofana  quxque  conuer- 
tmtur,^torquenturverba,(^fententi£facr£Scriptur£adfcurrttia,fciticetfabutofay 

LL     4 


^7?  5  E5SI  0     II  Ii: 

yan.t,adulittion€s,detyaciiones  ,fuperflitiones  impias ,  eJr  diaholicxs  incantationes,^  di 
uinationes,fortes,  liheUos  etiam  famofos-.mandat  ,^  pr&cipit  adtoUendam  huiufmodiir- 
reuerentiam,^  contemptum,  ^  ne  de  cxteru  qutfqua,(juomodolihet  verha  S  cripturdi  fa 
cr&  adh&c  ^  fimiliaaudcatyfHrp(ir€,ytomneshuimgeneri,ihomines,temeratores<^ 
yioUtores  yerhi  D  ei,iuri,s  ^  arhitrtj paemi  per  Epifcopos  coirceantur. 

Item,h£cfacrofancfa  Synoduiflatuit,  ^  decreuit,proximamfuturaScfionem 
tenendm,^  celehrandam  ejfcfcria  quinta,po{lfacratiflimumfe{lum  PentecoiJes. 

JjV     Hy^RT^M     SESSIOJVEM. 

'Etm  eilprouerhium-.R  omanifedendo  yincunt.Hacfiducia,dtvenercs  ifli,ac 
(furijRoman£fcdi6,hoceilm.ign£meretriciAfilij,.tdyincendumfecompofue 
runt,indicJatertia Sefione.  Qmdenimprohihet  ,quominus trecfo troph<eo, 
yoti  compotes  aheanf.fi  iUi6  coceditur  quodyno  decreto  complexifum  l  Qua- 
tuor  autemfunt  capita.Primo  definitmt,in  do^rina  nonfolti  S  criptuniflandu  ejfe,fedtra 
ditli  etiamper m.inM  placitis.Deinde,in  cofciendo  ScripturA  catalogo,  eadi  libros  omnes 
creta  notant:^  apocryphos  yetant  ex .tliorum  ordine  fuhmoueri.  Tcrtio,  repudtatvs  alijs 
quihufcunque  interpretationihin,ytdg.itamfoUm  retinent,  .tc  iuhent  effe  authenticam. 
Po(lremo,fihiin  locis  omnihus  yel  ohfcurti,yel  duh'tjs,iu6  interprctatioms  yindicat  ,ahfque 
prouocationc.  Quatuortflts  conflitutis:quts  neget  effe  deheUatum?Ita^He,fuperuacu£  ma 
moftetationisca:ifa,pofleadisfutarunt,quamquoditaneceffeforet.Qujcquidenimpro~ 
tulerint,finuUa  Scripturx  authoritatc  fultum  erit,inter  traditiones  numerahitur:  qua  ni~ 
hilominusfidcih.ihere  volHnt,quam  Legem  ^  Prophetns.  Qutdyeroiam  licehit  impro- 
h.trelcum nuUum  fit  tam  craffum  aut anile  dclirium ,  quod  non hoc  prxtextu  defendant. 
Jmo  nuUa  eii  tam  prodigiofa  fitperflitio,  cui  non  hunc,yeluti  ^iacts  clypeum,appltcent, 
quomuniatur.^dde,qu6dfthinoiiafujfi-aoiacomparant,ciim lihros  apocryphos aicthorita 
t€  dign.tntur.  Exfecundo  M.tch.ih£orum  ^ purg.ttorium prohahitur,  ^fanciorumin- 
tercefiio  .Ex  Tohia,fatiffaciiones,cxorcifmi:  ^quidnon  '..AhEcclefiaslico  non  p.tuca  mu 
tuahuntur, Vnde enimfecem meliips  haurirent? Qmnqu.tm non ts  Jiim,qui leSiioncm ho~ 
rumlihrorum  yelimprorfm  improhare.fedfidem  iUts  trihuere,  qu£  haclcmts  nunqtMm  ha 
hitafifit, qaorfum .ittineh.tt, nifiytad culorandosfuos errores adulterinofitco  yterentur? 
Veriim^qui.tfkpe  exHehraica  aut  Grxca  yeritate  refeUitur  ifloru  infcitia  in  citandi,s  S  cri 
pturls,^  temeritm  cohihetur,^dc6quc  retiiditur  Thrafoaica  iai1antia:huic  quoque  modo 
ingeniopoccu>runt,dumflatuunt,  ytfolaadfidemv.ileat  yulgitatr.infUtio.Eant  nunc 
quimidtum  operx,temporifqueconfumpferuntin  lingu.trumfludio,yt  genuinum  S  criptu 
rxfenfitmexfintihmipfispeterent.SaltemnepofihacRomanenfihnsfnolcilifintjhoc 
decreto  ahunde  prouifum  efi .  Nonne  hoc  efi  C^ciam ,  totumque  Orientem  fubtg-jrel 
Vnum  adhuc  deerat  :femper  enim  emergunt  homines  morofi,  quibusfttjffierialiter ne- 
qmt/iifiScripturisprohetur  quod  yertitur  in  qu.tftione.Sunt  alij  nimiumperTftcaces,qui 
etiam  in  vulgata  tranflatione  arma  reperttit,quthui  adLtceffendumPapatum  infiru.tntitr. 
Ne  quidinde  accipiant  damni,optimitm  rcmcdtum  excogitant  ,dum  fihi  ligttimam  adiudi- 
cant Scripttir£intetpretationem .  Qutsiam  maleprouidos  exifiimet^ quivnocapitehuc' 
ferueniunt,ytquidmshaheatexScripturaproh.ttum\^nuUoScripturiX,teilimonioquan 
tumuvs  contrario  yrgsantur.Namficonfcfitoprohanda  eil:inpromptu  critiUud.Oflcndi 
te  yosfacerdotibm  .Siqu£ratur,an  adtnortuomm  intercefiionem  confugiendumfit.fl.itim^ 
*»-■.>  .  *  iUua 


A  N  T  I  D  O  T  y  m:  tf7> 

iUudoCCUYYef.^daliquefan&orum couenere.  Item,  Prohac  orditadteomnhfancfm. 
j^ecpurgdtoriumdenitueturcertofundtmento:quiafcriptumeft:Noexibitiride,donec 
foluerityltimum quadrantm.Denique,  licebit  quidlibet  ex  quolibet  facere.  Cumante- 
hac  eiufmodi  tefHmoniaproferebant,  iam  eran  tpuerU  quoque  ipfis  ridiruli :  nunc  ius  au- 
thentic£  mterpretatiomfcrupulum  omnem,fillii  creditur,eximet.  Qupdautem  tam  clx. 
Yum  mfirmum  teilimonium  illts  contra  obijCietur,  quod  non  eludcnt?  Impune  enim  qua~ 
Itcunque  cauillofe  expedient.  ^duerfia  contrarias  rationes  hic  oppofitus  erit  n^urm  ahe- 
neits :  Tu  qim  es,qui  Ecclefix,  intopretationi  obflrepti?Hocfcilicet  e^,  quodvulgari pro 
uerbio  tnterfepr£dicant:Scripturam  effe  nafum  C£reum:quia  conuertipofit  in  omnesfor 
m.vs.SieiufmodipoflulAtaMathem.itictsdaretur,nonmodoexcubitopalmumfacerentT 
fedftadium  euincerent  cuhito  breuiii4,donec  mifcerent  caelum  terrf. 

Qmdergo  cum  hac  yitJrice,  ^  iam  quaft  triumphaliSefione  nobh  agedum  efil 
neTHpe,vtfiando  difcutiamws  ifiosfumos.Quvdad  traditiones  attinet.fcio  illarum  non  rtt 
ram  ferimentionemkyetuftisfcriptoribmfednon  co  confilio,  vtfdes  noftra  extra  Scri 
ptur.ii  excurr.it, in  qutbm  ipfmperpetuo  includunt.Ritm  tantitm  quofdam  ^poflolts  re~ 
ferunt acceptos.quorumpars  ab lUts videtur  habere  originem:pars autem  ilhi  authorihus 
indiona  efl-Et  tamen  omnes  quos  attingut,^  numeropauctfunt,^  genere  tolerabiles. 
Uuncyero  quicquidR  omanenfbits  libuertt  obtrudere,idex  .ydpoftolorum  traditioneflu 
xiffe,  crediyolunt :  adeoque  nihil habentfrontU,yt qu£ non  ita  pridem  inter  ignor.inti£ 
tenebrii  obrepferunt,intUum  ordinem  ,fublato  difcriminc,referant.Ergo,yt  illts  dvmu6,in 
JliTutaquJidimponeris  ^pofiolosDomini  permanmtradidijfe  ,qu£  fcriptisnuquaman 
diiuerint:primum,hocnihil adfdei doc{riruim:yt apiculumymi inde eliciant:  fedtantim 
fi(iextemosrinPS,veldecoYO,yeldifciplin£feruientes:deinde  prcbare  ncceffe  habebtmi, 
tradttionem  effe  ^poftoh'cam,quancunque  hoc  titulo  commend.ihunt.  Proinde,  non  tft 
ijuhdputent,hocfibiquicquamfujfrag.iri,yeladryr.inm'demlegumfuarumJ}abiliendamt 
auibiH  conftentiiA  mifere  excarnijicant.yelad  fu.is  fuperftitiones  obtegendx^s,  quits  con~ 
farctnatoi  effe  exvitiofts  omniumfeculorumgentiiimque  ritibus,confIat.  Pr£cipue  yerb 
repudiandum  illud,qitoddoch-in£  certitudtntex  ijs,  qu£ vocant  iy«jfK ,  non minits  quam 
exScripti:ni  pendere  volunt.Tenendum  enimfempcr  eft  ilIud^uguftini:Fidemcx  Lib.de  d 
Scripturuconc  ptamejfe.  ^  "q-c!^£' 

D  e  hbris  omnibus  in  Canonempromifcue  receptis,non  dicam  ahud,nifipr£terEc 
clefi£  veterts  confenfum  idferi.Scitur  enim  qutdHieronymns  ex  communi  maiorumfcn 
tentia referat.Et R ujfiniis^etiatanquamde re minime controuerfa,cum  Hieronymopro 
mnttat,Ecclefiaflicu,Sapientiam  Solomoms,Tobiam,  ludith ,  ^  Machabd^U  hiflo~ 
riam,libros  non  Canonicosapatribui,fedEcclefiafticosfuiffe  yocatos,qui  adpopuhm  qui 
dem  legerentur,fed  adfdem  dogmatumfaciendamnon  valerent.Necme  tamen  Utet,  i- 
dem  quodnunc  Tridentini  patresjlatuunt^in  concilio  Carthaginenf  tertio  haberi.  Quod 
^u^uftinui  quoque  in  libro  de  doctrina  chriftiana  fecuttis  eft.  Sedciim  varijs  locu  te~ 
Jktur.Auguf}inm,non  idem,fua  £tate fenfiffe  omnes,relinqu.itur  idfane  in  medio.  Qmd 
fi  argumentis  ex  reipfafHmptiipugnandumfit,pr£terphrafin  ipfam,multa  oftendent  de~ 
here  inferiore  locofubfidere ,qu£  Tridentini  patres  in  altumextoUunt.  Vtahaomittam, 
quifquis Machab£orumfcrt'pfit  hiftoriam,  infneoptat,vtbene^  congruenterfcripfe 
rit:ftnminiui,yeniam  deprecatur.  Quantum,obfecro,a Sptritmfancti maieflate aliena. 
efl  h£CConfcJ?io? 

In  transUt'tonibus,pr£t€r  yrum  vulgatam,damnandis,yt  crafior  efl  infcitia^  ita 


^go  s  E  s  s  I  o  N  I  s   1 1 1 1; 

rm<r^hArharum edicium.SdCra, Dei  orncuU Moifes ^  Prophet£ lingudHelraica,^^ 
fostoli  G  ■xcaprodidermt.Ne  quis mmdi  angulm  expers  cjjct  tanti  thefauri ,accejiit  e~ 
tiam djmiinterpretationn.Facium efl-.ncfcio quibiis  modts ,  certe nec  iudicio nec  recto de 
leciu,vt  ex  interpretationibm  dimrfis  vna  ohtinuerit  inter  indo£los,faltem  cjuinuUa  lin- 
marum  notitia  inflru&i,qualecunque  ignoranti^fu^fubftdium  qu£rehant.  P  orro  qui  lirt 
gms  tenent,hanc  interpretationem  deprehendnnt  infnitis  erratts  fcaterejdque  apertif?i 
mis  demondratiinihiispUnumfaciut.Patres  decernunt  ex  aduerfo,  etiamfi  exfonte  ipfo 
purum  liquorem  proferant,etiamfi  cx  certa  veritatefalfum  coarguant,minime  effe  audie- 
dos.Nemovnquamfenfucommunipr<zdittts,hochonopriuareaufiis  efl  crclefiam  Dei. 
yeteres,  quanun  lingmrum  cognitione,  acpr^fertim  Hebraic<e,  deilituerentur,  ingenue 
tamenfemper  a^nofcunt  ,nthil  effe  melitus,qttam  ipfam  confulere  ;\t  inde  veriu  germanuf 
quefenfns  hauriatur.  vltraprogrcdiar.Nemo  eflmediocriingi'nio,quivulgatam  tranfU 
■'        tionem  ctm  aliquot  alijs  conferendo,nonfacile  videat,  multafeliciter  in  hts  effe  reHittt- 
ta,qu£perperaminilUhahehantur.HtcnosSynodti4Cogitadpersficua  lucemciecutire, 
ytfJ!onte  errer»ici.  Qids  putafjet  tamfore  amentes,vt  honorttm  itidiciatam  fecure  contem 
nerent,nec  dttbitarent omnibns fe inuifos ac deteflabiles  reddere?  Quifciebanteosnihit 
ytih  meditari,fic  tamenperfuafi  erant:  vtfucum  aliqtiem  mundofacerent,  negotium  cu- 
dend£nou£tranflationti  iurattsfibi  hominibta  daturos:Atqui,nonJYaudulentera^it.vi 
tioftjlim.i  tranfUtione  non  modo  contentos  cjfe  nos  iubent,fedeam,  non  aliter  ac  coelittis 
4elapftm,vo!unt adorari:^ cum  omnthm  conFj)icu£  fintmed£,quicqua  defyderari pro- 
htbent.Enii  quoruarbitrioEcclefi^inftatiratiopendeat.Locosperperaminfulpqucred- 
dttos  notare,quam  longieffet  operts?.y^de6  nuUa  efi  integrapagina,vt  vix tresfint  conti 
miverfn,  noninfignialiquo  errore foed.iti.StiJficiat  inf^ecimen  vnm  pfilmorum  liber: 
cuiwpauca  ex:mpU  obiterattingam:magi6  vt,propofito  tenui  guftu,  inuitem  lecfores  ad 
cogmfccdum,quam  vt  eos  doceam.pfalmo  fecundo  pr£cUra  eft  exhortatio:  ofculamini 
filiHm.proqu.ivetiiitranfUtio  habeti^ppreheditedifciplinam.  Nihtlftmtle.  lUudciim 
yerum  effc  conftet,  hoc  ctirpotitis  authenticum  habebitur?  VulgarU  interpres  habet:  Fi- 
lij  homintim  vfqttequo  gratticorde?citm  verba  Hebraicanihdfimtle  contincant.fed,vf- 
PfalV!     ^'*^']"''^^^''''Umeaadignominiam?vhiDatiidconqueriturfucctimfuumconuerfumfuiJ^ 
feinficcitates£fliu!ii,interpresfupp(fuit:Conuerfttsfumin£rumna  mea,dtm conpgitur 
fpina.Item  altcro  verfu:  In  lupato  (^  fr£no  ora  eorum,adcoercendum  nc  accedant  adte. 
Jnterpres  verofic:  In  chamo  ^  fr£no  maxiUas  eorum  conftringe,quinon  approximat  ad 
te.Et quidinteUigemtu per  lumbos  impletos  iUufionibtts  ?  quodUgittir  Pfdmo  xxxviij: 
QuanquamimprudenterfiCio,qHifyluamimmenfamingrediar.ProindeadvnicimPfaU 
mumme  recipi.tm .  Is eritfex.igefimns  octaum .  vbt  Dauidinter  ali^  Dei  Uudcs  hanc 
qHoquerecenfet,quodvnicoshabitarefaciatindomo:hoceft,orbos^folitariosdttctfa- 
milia.  Interpres  yerofupponit,vniw  morU.  Sequitur:  RebeUes  autem  infiticulofo  loco. 
Proquointerprei:Similitereosquiex.tfferant:quihabitantinfcpulchrts.Poftcavbifcn 
fiisoptimeJluitinverUsDauidii,interpres£nigmatainuoluit,vndefenuUiiiOEdipn4ex-' 
pediat.Sic  loquittir  Dauid:R  eges  excrcituum  fugerunt  ,fttgerunt\  ^  habitatrices  domnt 
dinifcrmtjpolia:hoceft,mulicresqu£domiquiefcebant.lnterpresvero:  Rexvirtutum 
dileciidilecfr.^fjiecieidomm,  dtuiderefpolia. Pauloposl:  Etji  dormislts intermedias 
oU.i(, Iaterpresl/ertit,medios cleros. S u^icarimontescoaguUlos pofuit,pro  Inuidere    .] 
montibitiopimis.  vbi habet Hebraica  veritas,Etiam  defeciores:  vtinhabitet  Dominus 
Deui.interpresmutatjEtiamnoncredentesinhabitareDominum  Deum.Item^ciimita 

fi 


A  N  T  I  D  O  T  V  m:  tf  8f 

flt(idverhun}:JleducamexBafam,reducamexprofumiifmayis:Imerprcsexaduerfo,Ex 
^afam  conuertam,conuertam  in  profundum  marU.Item,lbi  paruulm  Beniamin  domina- 
toreorum.  Interpresnefioquidcovitans,  Inmentk  cxcejfu.  DimidiamPfalmi  partem, 
autpauloplni  recenfm.  Qu£  tamenmondrahk  agnofcunt  leciores?  Quamjua,ytyerum 
fatear,dandu  eii  venia  Latmo  interpreti,qui  Gmcam  translatione,  quapotuit  diligentia, 
exPref^it  ■  I  ^ios  vero  afinos  quk  firat,  dum  interpretatioms  donum  eripiunt  Ecclefis,:  ^ 
hoctamjuam  lutooppoftto ,aditumpr£cludunt,ne adpuram  Dauidis  imelligentiamacce- 
dat?^dde,cjuodnon  ignorantiam  modo  iapfufjue  interpretum  pr^ferunt  yer£  aliorum 
co mitiomfednuUa erit tam craffa hallucinatio, qu£ non diuini oraculi vim haleat.  Qua- 
le  exemplum  pfalmo  cxxxij.extat.  Nam,cum  illtc  D  ominm  yicfumfpopuiifui  l>enedi~ 
ciurum  proTnittat,facrijicuiui  quiTpiam  iufidfm  duas  literoi  coniunciim  ie  o-ens,c.  (p*  t. 
putauit  fcriptum  effeyidum.  Quiaautemyoxeratnuiliu4ft^ifcatioms,inteypofta  litera. 
induxit  nouam  ieciionem,qu£  in  totopapatu  revnat.NuUum  enim  efl  Itaii£,GalIi£,Hi- 
flani£,Germani£  templum,ybinon  magno  ciamore  reboent:  Viduam  eiu^  benedicens  be- 
ncdicam.  Et tamfunt yei attenti,yei per^icaces,vtnemotam  ridiculamcorrupteiama- 
nmaduerterit.S  ednihil  mirum,fi  erepta  nobispams  voce,nomen  yiduitatis  inducant.cum 
in  hocfmt  toti,vt  anima  pane  coeieflis  yit£  crudeiiter  viduet.Quid?  Vuigatam  noui  Te- 
ftamentiverfionem  authenticamfacere,an  eos  nonpudet  hiim  in  omnium  manibui  verfen 
tur  VaU£,f'il^*'h&'  Er<tfmifcripta,qu£  innumeros  in  ea  locos  yitiatos  digito  velpuens  de 
moiirant.Primo  adRomcapite,interpres  ChriHumnominat  pr^deflinatum  Deifiium. 
Zahorant  in  ijla  voce  expitcanda,qui  Gr£cam  iinguam  non  tenent.quiaproprie,  qu£  non  • 
dum  funt, ea dicimui  pr^deilinari.  Porro,  Chriftmfiiui  efi  £temui  Dei.  .At verb  in 
Gr£ca  voce,nihileil  dijftcultatU,  qti£  deciaratumfgnificat.  Vnum  exempium  produxi: 
in  reiiquls  fuperuacuui  ejfet  iahor.  Summaftt.non  aliter  ratum  hocfore  edicfum,ntfiejfi 
ciant  Tridentinipatres,vt  mundui,apertii  ocuin  ,obiatam  fbi  lucem  non  cemat. 

Venio  adtui  interprstandtquod ftbi  arrogant,  quoties  defenfu  dubttatur.  Suum, 
inquam,effe aiunt,de  Scriptur£ fenfudare  rejfonfa,quibui  acquiefcere  oporteat.Nam 
quicquidEcclef!£  deferunt^fibidefnlt  ipfis.Equidemfateor,ficuti  nopriuato  hominum  i.pier.f. 
arhitrio  aUata  eRScriptura,  itaindijntum  ejfe,  vt  adpriuatum  cuiufque  fcnfum  trahatur. 
Q  uinetiamfi  de  obfcuro  ioco  amhigatur,quonamfnfu  accipi  debeat ,  no  aiia  viameliore, 
adveram  inteUtgenti.tm  poJfeperueniri,quamfipijdo6iores, reiigiofadifceptatione,in 
commune  inquirant ..Atqut ^on  hocagiiur.  Voiuntenim  tyrannicofuo  edtcJo,  iibertatem 
f,ff,nemexEccicfiatoUeye:fihiautemarrogareinfnitam  iicenttam.  Nam  quaiemcuflque 
fuA  lihidinefenfum  ajfinxerint  S  criptur£,eum  mox  ample&i  neceffe  erit  .p  r£ter  ipfos  ve 
ro  niminifiu  erit,  quicquam  ex  S  cripturn  prohare  ..Atque  vtinam  pr£{Iand£  tant£  reipa- 
resforent.Sedhoues,ephippiafibivfurpant:yelpotiuiaftni,iyram.Deniquehocmoliun- 
tur,vt  Scripturam in  tenehris  ahditam  reuereantur omnes,tanquam  Cererls myfleria: ne- 
mo  adeiui  intelligentiam  affirare  auftt.NuUm  ejfet  exitw,fiexempla  vndecunque  col- 
litrerem,vndepalamjieretiecioribu4,quaminiqu£^nonferend£feruitutls  laqueihoc 
decreto  neciantur.Ergoinvniustantiim  Synodiexemplo,Jj>ecimenante  ocuiosponam. 
Circiter  annum  a  Chrifio  nato  ociingenteftmum,habita  efi  Synodiis  Nicena,  qu£  (^  e- 
uerfas  fuh  Leone  imagines  refiituit,^adorand.ti  decreuit.Eam  Synodum  Papifl^,  quia 
idololatri£fuJfyagatur,fancfam  ^  iegitimam  effe  ducunt.  Proinde,fecundumeoyuma- 
xioma, in Scriptur£  expofitione errare  non potuit..Atqui,fttaies audiendiftnt  facrorum 
interpretes(quodefl  diciu  ahominandum)  prAiiabit  udEpptiorum  religio  chriflianx. 


^SV  CLV  A  R  T  AE     S  E  S  S.     A  N  IT  I  D  O  T  V  M: 

VtfmiiiUchni  acpkluni  ternpU ritt  ornm,ex  Scripturk  confldret, dddu^ijmt hi loci 
inmedimv.Creamt DeM homtnem ndimaginem, «^ftmilitudinemfuam. lofuc  duode- 
cim  crexit  Upides.  Netno  accendit  lucernm,  ^ponit  eamfuh  modto:  vnde  colligekmt, 
fuperaltaria  collocadM  effe  imagines.ltcm,Si^Mtum  eflfupernos  lumen  vultm  tui  Do 
mine-.ficut  auduiimti4,tta  ^  vidimiiS.Domine,dihxidecoremdomw  tux.Oslendcmihi 
facicm  tu.im  ,quiaJ])eciofa  efl.Vt  adorattonemftatuerent,  hh  teflimonijs  funt  abufi:  ^. 
hraham  populum  terrxadorauit:  lacob  erexittitulum,ac  benedixit.  Item,.Adorauitfum- 
mitatem  virv^fliAfui  lofcph  ■  Vulttm  tuum  deprecabutur  omnes  diuitesplebts.  ^dorate 
fcabellumpedumeiii4.MirabtlisDcuiinfancivifttu.EtneqiiiddceffetadimpHdcntiig.en- 
midum ,  attexuerunt  ex  alio  pfabno ,  Sanctu  quifunt  in  terra :  idque  adimagines  rctule- 
runt.Scio  vixcredtbiltafore  qu&  narro.Et  ipfeob{lupui,ciimlegerem.  Qmnquamde- 
hent nobk iampridem adhsc quxmltbet ahfurda,occalm(fe aures. QMidf  mihi  coUigendn 
ejfent  eorum  interpretationes ,pueris  etiam  ipfis  ridenddi.nec  h^  quidem  omnes,fcdqus.  no 
tabih aliqnainfulfttate excellunt,triplo quam  Scriptura  ipfalongiws  confcicndum  effet ' 
yolumsn.In  fummXjhocvoluit  fjiiritusTridentinm  fuodccreto,ne  quidnobti  fignifcet 
Scyiptura,nifi  quod mon.icf}i  fomniando  hiferint.  Quidenimper  Ecclefi.im aliud intelli- 
gnntlNam  vt confluant ex  toto  orbe  R omanenfes  epifcopi,  hoc  efl quotquotfub  vexiUo, 
auificijfque  illim  ^ntichriflian£fcdi,i  milttant:quam  tandem,  roUatn  interfe  capitibm 
interpretationemnobiiconfl.tbunt?Bonaparsvixgrammatic£elementadidicit.Hocccr- 
temihinegarenonaudebunt:  vix  centefimumqHenque  ex  iUu  effe,qtii  integrimvnum 
Prophetarum  bbrum,am vnam  ^poflolorum  epiftoUm,aut vnam  Eu.ingeltj  hifloriam 
legerit.^lijs  enim  curis  magisfunt  occup.iti,  quam  vt  vacet  iUts  facra  legere.  Supereft, 
Vt  hocfedi^poftolicx.  priuilegium  tribuant:.itque  facrum  iUudos  Paitli  Fernefiide  Scri 
fturx,  interpretatione  rogandtt  effe,  dicant.  ^lioqui,  Ecclefum  nobis  aflignent,qu£fufti- 
nendo  tanto  onsri parfutura  meritb  credatttr.  N.tm  quibufcunque fedem  R  om.tnam  exto  l 
lant  elogijs,nunquitmfant6  hominibu^sperfuadebunt,  vel  Cepham  effe  caput:  velpudicum 
fanciitmque  coru:igium,carnalem  effevitam^qu&fitcoram  Deo  m.iledicta.  Quorumv- 
trunque  P.ipahbm  rcFponfis  eftproditum  ■  cUmabunt,totam  Ecclefi£  authoritatem  Ule 
fa:iari,ft  im  iUi interpretandx.  Scripturx  adimitur: atque  ita  ianuampatefleri  Ufciuts  in- 
genijiyVtquoMiperrumpant.Imofolent  hoc  nobt6  crimen  adconflandam  inuidiam ,  obij- 
cere,nos  ideo  arrogarenobis  Scriptur£interpretationem,ne  quofrx.no  cohibcatur  noftra, 
libido.Denobisquominmdicamquodreshabet,impeditverecundia.  Verifiime  tamenli- 
cebitproflteri,nos,inteUigendtiScripturti  plin  lucis attuliffe, quam omnes, quiabexorto 
P^pcttutntereos  extitcritnt,doc1ores.  Neque  hancipfi  Uudem  detrahere  nobn  audent. 
^tqui,nemointereaeftnoftriim ,quinon  libenter  fuu  lucubrationes  Ecclefi£  iudicio 
fubmntat.Ergo  Ecclefi£  authoritatem,neque  cotemnimm,neque  extenuamm.nec  proter 
m  hominibm  hahenis  Uxamm,  vt  quiduU  audeant.  vtinam  vero  Eccleftam 
nohis oflenderent  ,qualem Scripturaipjadepingit :facile dc  honore 
€onueniyet.SedcumfalfumEcclefi£titulum  ementientes, 
eiui  expilatA  ac  nud.tt£.ffoliafibi  rapiant  ,quiddiud 
poffumm^qttamrecUmdre^ 

Printtm 


r  RI  MV  M       jD  E  C  R  ETV  M        QJV  I  N  T  ^E 

SeJifO»i6,hahitx  dieJi  vi  I.Iunij,  M-D-  XLV I. 
Concitij  Trtdentini. 

Tfidesnofira  Catholica,fine quaimpoJ?ibile efiplacere Deo,puroath  erro- 
ribu6, infmfynceritate integia,  ^  tUtbatapermaneat, ^ nepopulm  Chri- 
fiianm  omniyento  doclrini£circmferatur,quumferpens  ille  antiqHm,huma- 
nt^enerUperpetuiPshoflvs,interplurimamala,quibniEcclefia  Dei  hvsno- 
fh-li  temporibu^perturbatur,  etiam  de  peccato  originali,  etiifque  remcdto/ionfoliim  noua, 
fedetiamveteradifidia  excitautrit:  Sacrofancia  ,oecumenica ,  ^  generaln  Tridentina 
£ynodni,in  Spiriiu  fancfo  legitime  congregata,  pnefidentibus  in  ea  eifdem  tribm  ^po- 
(lolic£fedif  Leo.tM,  iam  ad  reuocandos  errantes  ,^nutantes  confirmandos  ,accedcre  to- 
lcns,ftcrarumScripturarum,  ^'ftncJorum patrum,ac probatiJ?imorum  Conciliorum  te- 
Jlimonia,!^  ipfins  EcchfiA  iudtcium,(^  confenfumfequuta,h<ec  de  ipfo  peccato  origina- 
lifatetur,Jiatuit,acdecUrat. 

Siquisnonconfiteaturprimumhominem.Adam,quiimmandatum  Dei  inPara- 
dyfofuijfet  tranjgrejfu-s  Jlaiimfaticitrafem.^  iufiittarn,  in  qua  confiitutm  fuerat,ami- 
fiffc^incmrifequeperoJfcnfamprAuaricationii  huiufmodi,iram  ^  indignationem  Dei, 
atqueideomortem,quamanteaiUtcomminatm  fuerat Deu4,^cummorte  captiuitatem 
fub  eiuipotefiate ,quimortn  deinde  habuit  imperium,  hocefl  Diaboli,totumque  .Adaniy 
periUamprxuaricationi^  ojfenfamfecundun:  corpm,f^animam,in  deterim  commuta- 
tumfuiffe:^nathemafit. 

S.iquii  .AdiprXiUaricationemfdiifoli,^  non  eiits  propagini  afferit  mcuiffe ,  ac- 
ceptamk  Deofanciitatem  ,^  iufittiam,quamperdidtt,fibi  foli,^  nonnobU  etiam  eum 
perdidijje-.aut  inquinatum  iUum per inobedienti£ peccatum ,  mortem ,  ^poeniu  corpora 
tantiim in omnegcnia  humanum tranJfudiff(,nonautem ^peccatum,quodefi mors  «- 
nim£:.Andthemafit,cum contradicat  .Apofiolo  dicenti :  Per  vnum  hominem  peccatum 
intrauitinmundum,^perpeccatum  mors ,  ^  itain  omnes  homines  morsfertranfit,in 
auo  omnes  peccauerum. 

Siquii  hoc  .Ad£peccatum,quodorigine  vnum  eft,^propagatione ,  non  imita- 
tione  tranJfufumomnibu^,inefivnicuique proprium ,yelperhuman£  naturx  yires,yel 
fcr  aliudremedium  ajferit  to  Ui,quamfer  meritum  vnius  mediatorts  D  omini  nofiri  Jef» 
Chrifii,quinos  Deo  reconctltauit infanguine fuo  ,Jaclm  nobis  iufiitia  ,fanciificatio  ^ 
redemptio.aut  negat  iffum  Chrifii  lefu  meritumfer  baftifmifacramentu,in  forma  Ec^ 
<:lefi&ritecoUatum,tamadulti6quamfaruuliAafflicari,.Anatliemafit,  Quianoneii a- 
hudnomenfub  coelodatum  hominibtti,inquo  oforteat  nosfaluos fieri.  Vnde  iUa  yox: 
J.f^ce .Agiim Dei,  ecce,quitollit  feccatamundi  :^iUa  ,  Quicunque  baftizati  efits, 
Chrtfiuminduifiii. 

Si  quiifaruulos  recentesab  vterli  m4trum  haftiT^ndos  negat,  etiam  fi  fuerint  a 
haftixatn  farentibui  ortiiaut  dicit  in  remifionem  quidemfeccatorum  cos  baptixari  ,fed 
riihii  ex  .Ad-*Mtrahert  originaltffeccati,quodyegenerationts  lauacro  neceffe  fit  exfia- 
ri advitam£ternmcoiiftqucndam,yndefitconfequcns,yt ineviforma  baj)tifmatt6  inre- 
mjiionem  fcccatorum ,  non  vera ,fedfalfa  inteUigatur :  .Anathema  fit .  Qupniam 
non  aliter  inteUigendum  efi ,  idquoddtxit  .Apofiobts  :  Per  vnum  hominem  fec- 
catton  intrauit  in  mundnm  ,  ^  per  feccatum  mors  ,^  ita  in  omnes  homines  mort 

MM 


'^g4  S  E  S  S  I  O  ay  1  N  T  A: 

pertrdnfiit ,  in  quo  ornnes  peccauerunt ,  nifi  quemitdmodum  Ecclejia  catholica ,  yhique 
diffnfa  ftmper  intellexit .  Propter  hanc  enim  regulam  fdei ,  ex  traditione  ^pojlo- 
lorum ,  etiam  paruuli,  qui  nifiil  peccatorum  in  femetipfis  adhuc  committere  potue- 
runt,ideo  in  remifionem  peccatoru  yeraciter  bapti-x^tur ,  vt  in  eis  regenerationc  mun^ 
detur,quodgeneratione  contraxerunt.Nifienim  quisrenattafuerit  ex  aqua,^  Spiritn 
fancfo ,  non  poteilintroire  in  remum  Dei. 

Siqutsperlefu  chriflt  Domini  noHri gratiam  ,qu£  in  Baptifmate  confertur, 

reatum  originalu peccati,remitti  negat.aut etiam afferit  non  toUi  totum  id,  quodveram 

fTcppropriampeccati  r,ttionem  hahet,fediUuddicit  tantiim  radi,aut  non  imputari :  ^na- 

themafit. In renattf  enjmnihil odit Dew,quianihil  e  ft dammmnk^^qtii  vere confe- 

puUifunt  cum  chndoper  haptifma,in  mortem,quinonfecundum  camem  amhulant  -.fed 

yeterem  hominem  exuentes,  ^  nouum,quifecundum  Deum  creatm  efl^nduentes ,  in-^ 

nocentes,immaculati,puri,innoxij  ,acDeo dilecfi ejfe&ifunt  hiredes quidem Dei , cor- 

h&redes  autem  Chrifliiita  vt  nihilprorftti  eos  ah  ingreffu  coelt  remoretur .  Manereaw- 

tem  in  hapti:!;;atii  concupifcenum^^el  fnmitem-hicfancia  Synodus  fatetur ,  ^  fentity 

au&cum  adagonemreliciafit,nocerenonconfentientihui,^yiriltterper  Chriflt  lefit 

m-attam  repugnantibn-s  non  yalet,quinimo  qui  legitime  certauerit ,  coronahitur.    Hanc 

concupifcentiam,  quam  aliquando  ^po  flolws  peccatuappeUat,  fancfa  Synodu^  dectaratf 

'Ecclefiamcatholicamnunquam  inteUexiffe  peccatum  appeUari,quod  yere-^(7*  proprie 

linrenatispeccatumfiti/edquusxpeccato  efl,^  -adpeccatum-incliMt^    Siquts  autem 

Contrariumfenferit,^nathemafit. 

DccUrat tamsn,h&cipfa fan&a  Synodnsnoneffe fudiintentiom,  comprehende- 
reinhoc  decreto  ,yhide  peccato  originali agitur ,heatam^immaculatam  yirginem 
Mariam,DeigenitricemfedobferuandaseJfecon{Iituttonesfoelicis  recordationis  Sixti 
Pap£  quarti,fuhpcenii  in  eis  conflitutionihtu  contentU,quas  innouat. 

Decretum fecundum  eiufdem  Se(?ionU, 

Eademfacrofan&a  Synodtts  pijsJummorumpontifcum,^prohatorumConcth'o- 
rumcon(litutionibitsinh£rens,eaJqueampleciens,^iUtiadijciens  ,ne  coele^is  iUefa- 
crorum  Ithrorum  thefaurti4,quem  Spintitsfancfttf  fumma  liheralitate  hominihus  tradi- 
dit,neglecfus  iaceatflatutt  ^  decreuit,quodin  EcclefitsiUts,in  quibus  pr£heda,autpr£- 
flimonium,feu  aliudquouvi  nomine  nuncupatum  ,fhpendiu,pro  lecforibns  facr£  thetogi^ 
deputatumreperitur  ,Epifcopi ,^rchiepifcopi ,Primates ,  ^  alij  tocorum  ordinarij, 
eos,quipr£hendam,autpr£Ptimonium,feuflipendtum  huiuJmodiohtinent,adipftusfa- 
cr£Scriptur£  expofttionem ,  (^  interpretationem  ,perfeipfos,fiidoneifuerint ,  atioquirt 
fer  idoneumfuhftitutum  ab  ipfis  Epifcopis ,  ^rchiepifcoptf ,  Primatihus ,  ^  atijs  loco- 
rum  ordinarijs  eligendum,etiamper  fuhflracfionefrucfuum  cogant  ^  compeUant .  De 
cxtero  vcro  pr£hendt,pr£fiimonium,autflipendittm  huiufmodi,non  niftperfonts  idonets, 
^  qiiiper  feipfosid  munus  explicare  p()J?intconfirantur:(^aliterfa&aprouifio ,  nul-. 
lafit ,  ^  inualida . 

In  E  ccltfitf  autem  Metropolitanti,yel  Cathedraltbtis,fl  ciuitm  infignts ,  velpo- 
pulofa,ac  etiam  in  CoUegiatts,exiftentihw5  inatiquo  infi^ioppido,etiamnuUius  Dioce- 
fis.fibicterus  numerofus  fuerit,  vbtnuUapr^henda  ,  aut pr£flimonium  feu  flipendium 
huiufmodideputatum  reperitur  ,pr£henda ,  quomodocunque  ,pr£terquam  ex  caufa  refl-^ 
^ationisprimo  vacatura^adeum  vfum  ipfo  facioperpetuo  conflituta  ^^  deputata  ia- 

teUigatuf 


SESSJO     QJV  I  N  T  A:  ^lf 

teUizatur.l:t quatenuimipfis Ecdefm,mUavel nonfujficitnsprdiheruitforet,  MetrO" 
folitanm,  vel  Epifcopm  ipfe  per  ajiignationem  fruciuum  alicuiwt fimfliciihenefcij  (  e- 
iufdem  tamen  dehitufupportatu  onerihw  )  velper  contrthutionem  herwfciatorumfuin  ci' 
mtatii  (^  Diocefis ,yel alias ,frout  commodtm  feripoterit  ydecapituli  conflio  itapro' 
tttdeat,vt  ipfafacrx  Scriptur£  le&io  haheatur:  itatamen,  vt  quxcunque  aiidt  leBiones  vel 
confuetudtne,  velquauu  alia  ratione  infHtut£propter  idminime prdttermittantur. 

EccleftA  vero,quarum  annuiprouentm  tenuesfuerint,^  vhi  tam  exi^a,  eflcU' 
ri<&*  pripulimultitudo,vt  Theologix leciio  in  eii  commode  haherinonpofit ,  faltemm*' 
mflrumhaheant,ah  Epifcopo,cum  concilio  capitulielio^edum  ,quiclericos,aliosquefchoU 
respauperes  Gt-mmaticamgratti  djceaf.vt deinceps adtpfa  facr^ScripturxJludia ,  arh- 
nuente  Deo,tranfirepofint.  ideoqueillima^flrovrammatices  ,vdalicuius  fmflicts 
hencflcijfruifu<,quos  tandiupercipiat,quandiu  in  difendoperilitertt,  af?i^entur.dum  ta 
nten  heneficium  ipfum,fuo  dehito  nonfraudetur  ohfequio,vel  ex  capitulari,vel  Epifopali 
menfa,condignaaliquamercesperfcluatur:velatiasEpifcopwipfe  ,aliquam  rationem  /- 
7jcatf»£Ecclef£,^  Diocefaccommod(m/iepiah£cvtili^,atqHefru^uofaprouifio,quo 
uts  qttdefito  colore  negligatur. 

Jn  M  onaflerijs  quoque  M  onachorum,vhi  commodeferiqueat,  etiam  lecfiofa- 
crit,Scr'tptur£haheatur:quainre ,fi...4hhatesnegl.igentes  fuerint ,  Epifccpi  locorum  it% 
l}QCprouidt:ant,vt fedu ^pofloltcadelegati eos  ad td opportunts  remedijs  compellant. 

Jn  conuentihia  vero  aliorum  regularium ,  in  quibus  fludia  commode  vigerepof 
funt,facrx,Scrtpturx.  leciio,fimditer  haheatur.qus.  leciio  a  capitubgcneralihttf ,  velprth- 
uincialihw  afigneturdigniorihus  Mdgifirts. 

Jngymnaftjs  etiampuhlicts,  vhi  tam  honorifca,^  C£terorum  omnium  maxime 
neceffaria  leciio  haSIenuf  in  fiituta  non  fuerit ,  relivioffimorum  p  rtncipum,ac  R  erum- 
fuhlicarumpietate  ^  chAritateyadcatholicdifdeidefenfonem,^  incrementum  ,fan£- 
que d'jcfrin£ conjeruationem,^propagaiionem inftituatur. ^  ybi inflituta foret ,  ^ 
negligeretur,  refiituatur. 

Et  nefuhff  ecie  pietatif,impietAs  diffeminetur ,  flatuit  eadem  fancfa  Synodtn, 
neminem adljuiufmodi  iecfionu  ojftcium  ,tampuhiice  quampriuatimadmittendum  ef- 
fe  ,quit  prius  ah  Epifcopo  ioci  ,devita  ,morihu.s  ^  fctentia  examinatm  ^  appro- 
latu^  fuerit  .Quod  tamen  de  Le&orthus in  claufirts  Monachorum  non  intetligatur. 
Docemes  vero  ipfamfacram Scripturam  ,dum puhlice infcholts  docuerint ,  ^ 
fcholares ,  qui  in  ipfis  fchoiis  fludent  ,priuiie^s  omnibui ,  de  perceptione  fru&uumy 
frxbendarum  ,f^  henejkiorumfuorum  in  ahfentia,a  lure  communi  concefii  ,pieni  gau- 
deant,0-fruantur. 

Quiavero  ChriflianA Reipullic£nonminw  neceffaria  efi pr^dicatio  Euan- 
gelij,quamleclto,f^hoceflpr£cipuum  Epifcoporum munu4  :flctuit,f^decreuit  ea- 
demfjncfa  Synodui,omnes  Epifcopos,.Archtipifcopos,Primates,f^  omnes  alios  Ecck- 
futrum  P  r£iatos,teneriperfeipfos,fi  iegitime  impediti  nonfuerint,ad  pr^dicandum  far>- 
£ium  Jefu  chrifii  Euangeiium. 

Sivero  contigerit  Epifcopos  ^  aiios  prxdicfos  lefitimo  detineri  impedimen- 
to^uxtaformamgeneralis  Concilij,viros  idoneos  affumere  teneantur,  adhuiufmodi  pr£- 
dicationii  ojficiumfaiuhriterexequendum.  Siquts  autem  hoc  adimpiere  ccntcmpferit, 
difiricf^fuhiaceat  viiioni. 

^rchipreshyteri  quoque,plehani,  (^  auicunque  parochiales,velalias  curam 

MM      * 


m  S  E  S  S  I  O   QJV  1  N  T  A: 

animdrttm  hahenteSyEceleftM  quocunque  modo  obtinent,perfe  yel  dios  idoneos,  fi  legiti- 
mi:  imV"ditifuerint,diehn6fdtem  Dominici^,^fefits  folennibin  ,flebes  ftbi  commiffu 
profuA  ^e^rumcapiicitdte pafcmt  fxlutaribniyerbts-.docendo  ea,(ju£fcire  omnibus 
necejftrium  efl  adftlutem,(tnnuntiand6que  ets  cum  breuitate,  ^factlitateJermoni^,yi~ 
tia,qu<e  eos  decltnare,  ^  yirtutes  qun*feciari  oporteat,  ytpoenam  £ternam  euadere,  ^ 
cceleftem  glortam  confequi  yaleant .  id  yerofi  quis  eorum pr^fi-are  negligat ,etiamfi  ah 
Xpifcopiiurifdiciione  quauvs  ratione  exemptumfe  effepr£tenderet:  etiamfi  Eccleft£  quo~ 
uismodo  exempt£dicerentur,aut  alicui  Monaflerio,  etiam  extra  Dioceftm  exiftenti  for 
fan  annex£  yel  ynit£,  mod^  re  ipft  in  Diocefiftnt:  prouidapafloralvi  Epifcoporum  foUi- 
citudo  non  deftt,  ne  illud  impteatur :  Paruuli  fetieruntpanem,  ^  non  erat  quifrangtret 
eU.  Itaque,ybi  ab  Epifcopo  monititriummenftumJpatio,muneriftodefuerint,per  cen- 
funu  EcclefiaflictiiffeualiasadtpfimEpifcopi  arbitrium  cogantur:  itayt ettam fi ei ftc 
expedire  ytjumfuerit,ex  benefciorumfrucitbm  alteri,quiidpr£flet,honefla  aliqua  mer 
.cesperfoluatur,dotiecprincipali'S  ipfe  reftptfcens  ,ojficium  fuum  impleat. 

Siqu£  yeroparochiales  Eccleft£  reperianturfubie&£  monaflerijs,in  nuUaDio- 
ceftexiftentibm,ft  ^hbates,  ^  regulares  prdati  in  pr^dicin  ncvligentes  fuerint:  a 
M  etropolitams  11  quorumprouincijs  Diocefes  ipf£ftt£fHnt,tanquam  quo  adhicfedts.y^- 
foftoliC£  delemis  compellantur.  Neque  hutm  decreti  exequutionem  confuetudo,yel 
exemptio,autappeUatio,aut  reclamatio,fiue  recurfm  impedirevaleat ,quoufque  defu- 
per a  competenti iudice , quifummarie,  ^fola  facii  yeritate  mf^ecia  procedat,  covni- 
tum,^  decifumfuerit. 

Ji  egulares  yero  cuiufcunque  ordinU,nifi  aftttifuperiorihm,de  ytta,  morihui,^ 
fcientiaexaminati,^approbatifuerint,acdeeorum  licentia:  etiam  in  Ecclcfiufuorum 
ordinumprxdicare  nonpofint.  Cum  qua  licentiaperfonaliterfe  coram  Epifcopii pr^fenta 
re,^  ab  eis  benediciionem  petere  teneantur,antequampr£dicare  incipiant. 

InEcclefivs  yero,qu£fuorum  ordinum  nonfunt,yltra  licentiamfuorumfuperio- 
rum,etiam  Epifcopi,licentiam  habere  teneaturiftne  qua  in  ipfis  Ecclefits,  nonfuorum  or- 
dinu,nuUo  modopr^dicarepofint.Ipfam  autem  licentiamgratti  Epifcopiconcedant. 

Siyero(  quodabftt)pr£dtcatorerrores,  autfcandala  diffeminauerit  in  populumy 
etiamft  in  M  onaflerio,fui  yel  alterim  ordink pr^dicet:  Epifcopm  ei  pr^dicationem  in- 
terdicat.  Qupdft  h^refes pr£dtcauerit,contra  eum,fecundum  iurts  diFpofttionem,aut 
loci  confuetudinem  prccedat ,etiamfi  ipfe pr^dicator  gewrali  yel  jfecialt  priuilegio  ex- 
emptum  feeffe  pr£tenderet:quocafuEpifcopm  authoritate  ^poftolica,  ^  tanquam 
fedu^poftolic£detegatmprocedat .  Curent  autem  Epifcopi,ne  qupspr£dicator,yelex 
fatfis  informationibm,  yel  alias  catumniofe  yexctur,  iuftdmye  de  eu  conquerendi  oc- 
cafionem  habeat. 

Caueant pr£terea  Epifcopi,ne  aliquem  yel  eorum,qui  cumftnt  nomine  regutares, 
extra  ctauftra  tamerp,^  obedientiam  retigionumfuarum  yiuant,yetprefbyterorumfecu 
larium,nifiipfis  noti  ftnt,^  moribm  atque  docirinaprobati,  ettam  quorumlibet  priuile- 
giorumpr£textu,infuaciuitateyet  Diocefipr£dtcarepermittant,donec  abipfts  Epifco- 
pnfuper  ea  re,fan6tafedes  ^poftottca confutatur,a  qua,prtuitegia  huiitjmodi^nifttacita 
yeritate,^  exprejjo  mendacio,ab  indignis,extorqueriyeriftmite  non  efl. 

Qu£ftores  yerocteemofynarij ,  qui  etiaqu£ftuarij  yutgo  dicuntur,cuiufcun^ue 
conditioms  exiftant,yUo  modo,  necperfe,  necperatium,pr£dtcarepr£fumant:  ^  con- 
trafacientesab  Epifcopu,^  ordinarijs  locorum,priuitegijs  quibujcunque  nonobftari- 

tibus 


S  E  S  S  I  O  N  I  S    V.    A  N  T  I  D  P  T  V  m:  '^Zy^ 

fihiHiOpportunisremeciijsomninoayceantur: 

Jtem,h£cfaCrofanda  Synodmjlatuit  ^  decemit  primttmfuturam  Sefionem  te 
nendam^ceLebrandamcjfedieIouu,feriaquinta,poilfeflumfanclHacohi.Afoiloli* 

IN       SiyiNT^E       SESSIQNIS      D  E- 

cretum  priifi^ 

Tfitin  hoc  decreto  ali<juidjjuodpr£fatiomreff>ondeat,prima  quatuor  capi- 
ta  ex  veteri,prohataque  Ecclefis,  docfrina  mutuantur.de  qui9u6  fcilicet  nthtl 
trat  controuerfidJtaque  malitiofe facium  apparet,quodfe  difidia  compone- 
re  veU.epriX.fmtur,qu<x,  hoc  tempore  fuerint  excitata.  Quorfum,ohfccro ,  ttttt- 
nehat,tot  anathematadetonarei N tfiyt imperitLCrederent aliqmdjuheffe caufe,CHm tOr- 
mennihtlfit.  InquintocapitCyvhiiam  aliquid fuum i^erunt,a^ere incipiuntfuo  more: 
hoce  fl,inculcarefophislarumfiorum  nmiof ,  ^  pertinariter  tueri.  ^nathema  effe  iit- 
hent,fi  <jut6  neget  totum  in  hapttfmo  tolli,quodpropriampeccati  rationem  hahef.fedtatum 
radi,autnon  imputaridoceat.u4ilute  hic  admtfcent  radendiverhum,quododiofum  effe  no 
runt :  riam  ^  inde ^ugudinum grauahat pdagiani.Ergovaleant  cumfuarafura.Nos 
totumpeccati  reatum  vcre  toUiin  haptifmo,  ajjerimm  .ita  vt  qux.  manent  peccati  reliquidi, 
nonimputentur.  Quores  clariui  pateat,inmemoriam  rcuocent  leBores^uplicefn effe 
bapti{rpi  oratiam :  nain  ^  peccatorum  remiJ?io  tUic,  ^  regeneratio  mhv>  offertur.  R  e~ 
mijiinnemplenamfcridocemui.repvnerationeminchoariduntaxat.ftiofquetotavitafa 


cerepTomfJui : Proinde  manet verepeccatum in nolni^^ne^ej^er haptifmum flaiim vno 

dlf^vtinari^iftfrffdquia,  dffletur  rt^tui  jmputatione  nuUum  efl.  Nihil  hac  docJrina  mapif 
expeditum .Eam,cur  Synodm  anatfjemate darmet , videndum.Nihil,inquiunt veneran- 
dipatres  Jn  renatuodit  D  etn  .ythoc  tlli,i  concedamimproptereafequitur,  nihitodio  ejfe 
dijrnumlac non pottw  ideo  nihil odit,quia quodiurepnjfet  odijfe .^pfcif^  Mdm teftimo - 

nium.Apofloliquodarripiunt/tchiiflanefuffragatur:Nihileffedamnationtfijs,quifunfSi,oi[i.l. 
m  Chrfflo  lefu-.quiafdcles  hts  verhn  non  cximtt  a  culpa  .guafipurifintyir  omnipeccato 
imrmtnes,fed  tantiim  reatuliherat ,  eo  quhdfuhpcccationeregemcntes ,  hac  confolatione 
fAcianturjcuiui  ante  meminerat,^^  dequafuftnipofleadtfferit,vtmoxvidehimuf.Jid 
duntfrAterea/tihiJfffcqundfm,^ingrpffu  rn^liYffYn^rctMv^  Vdtenr.;nnn tamequod nihil 
impedimeptihahf-''^!^- fd  quia  Ch^tfli  innocentiaveilit't^,nihiI  noceat.  Ipfivero  comuti 
.patres,longe  aliam  caufam  afignant.  Quiafciticet  veterem  hominem  exuentes,  ^  indue 
tes  nouum^quifecundum Deum creatui  efl,pu)-ifint ac innoxij^ Qm non eosprAuaricitri 
.dicat^.NtmqutladhucinacfuJitnt.^nnnduni  cJffBum  haheat.Kron  ergo  caretaperta  repu- 
gnantia,  eos  vocari  puros  ^  irmoxios,  qui  adhuc  profciunt  in  veteri  homine  exumdo, 
Qmdfpnfenti tempore,locopr£tertti,fe ahufos effe,refj>ondeant:illos omittam.Fidetes _  , 
enimPaulin  altoquitur,cum  iuhet,  Epheftos  yeterem  hominem  exuere.  Quofgnifcat, 
nonvnius dtei ejfe  tantumhanc  mutationem,quaexcam€in  ff.iritumrenouamur.  Quid 
hacienuriinverinsTridentinorutnohferuarunt fani  teclores,quodminimaexparte  eos  iu- 

uet\imoquodnontUtsfitpenituiaduerfum]  '^ 

Pergamui  tamen  in  excutiendoeorumdecreto.  Negant,concupiJcentiamvetfo-       ^/u»y«>/yr<>r>Jit 
mitempeccati,  quemfatenturmanere  in  renatn  .noeere  pofje  non  confcntientihui  ,ciim  ad 
agonem rcltcmsjtt. Nempctdeononnocet,  guK^  ncif^-uiyturrm  Judm innnitratnprmt-         - — 
tateperficit.SedfiexercendxtantumvirtutiiCotemejfevotunf.falfdconqueriturPaulus 

MM     I 


<3t  s  E  s  s  I  o  ij  1  s   y:    A  N  t  1  D  O  T  V  m' 

hocfolo  nomincfc  ejfe  mifernm .  Tnmetfi  ineptefacio,  qui  ex  vocc  miferi£  aduerfm  eos    < 
pu(r,Tjm:cumnecconCHpifcentidi,necvitif,n€Cpeccatinominxeosmoueant.Sipranit.uin    ' 
yolmtate  noneslpeccatum,nequehomo  eH (tnim.il. Sivitiumcoram Deoculpa  caret, 
Solnoneftlitcidits.Depeccatoquiddicam?Cauillantur,hocverboabufum  effePaulum^ 
quiapeccaticaufafit,^poend.QuafinonpaUmreclametcontextus.Poifqu<tmenimpec 
catimeminit,moxfubijcit,Inuenioperlegemvolentimihifacerebonum,adiaceremalum. 
^n  hocquoque  illii  impropric  dicium  videturlS  i  verbi  tantiim  effet  quxflio :tamen  nihi- 
hplus  effent  audiedi,quam  qui  infantes  negant  proprie  cumpcccato  nafci.  Vtrique  pecc^- 
tum  eodem  modo  interpretantur.Hoc  interefl,quodpofteriores  de  originali  peccato ge~ 
neritliterfic  loqmntur.  ifli  autem  vencrandipa  tres,eandem  rem  contendunt  a  baptifmo 
non  ampliu4  ejfe^quodpriu^s  erat,cum  tamen  eadem  res  maneat.  Si  caufamfuam  meliorem 
effe  volunt,inprimii  doceant  vportet,ita  conuerti  rerum  naturiu  ,vt  quodidcm  cfl,  fibifn 
difitmile.Sedipfareiconfidcratiocertamen  omne  tollit. Ne^arienim,nifi impudenter, 
nonpotefl,quin  repugnamia  aduerfu-s  legem  Deiverefitpeccatum.  ^tqui,hoc  de  mor- 
ho  in  renatis  h^rente  ^poflolm  prxdicat .  Sequitur  ergo,fuapte  natura  ejfe  peccatum, 
tametfnon  impHtetur,acproinde  Chrifligratiaabolitmfit  reatui.Siifla  efl  vera  iufli- 
ti£  regula,Deum  ex  toto  corde  diligere,ex  tota  mente,  ex  totts  viribus,  cor  certe  aliu  in- 
clinari  nonpoterit,quin  a  iuflitia  declinet.^tqui,fe  impediri  conqueritur  paulns,  ne  bo- 
num,quodcupit,faciat.  Perjvchtm,inquam ,  Deiamorem  lex  requirit  :non  pr^flamtis. 
Currendum  erat : nos claudicando  lente pro^redimur.Nihil  in taltdefecfu reperittnt vi~ 
nerandipatres,cur  peccatum  cenfere  debeant, 

Eiufdem  efl  improbitatps,quoddeclarant,  Ecclefiam  nwujudmfecus  inteUexiffe. 
\Atqui,^mbroftui,tefle.Au^flino,diferte  iniquitatemnominat.  Quidipfe .^^u^ufli' 
mti  ?  M  ultifunt  loci,ex  qutbus  non  obfcunCeius  confe^io  apparet .  Quemadmodum  ciim 
tradit  librofecundo  contra  Iulianum,peccatilcgemin  baptifmo  remitti^nonfniri .  Item, 
folutum  ejfe  reatum.ipfam  manere.  Item,  mortuum  effe peccatum ,in  redtu  quo  nos  tene- 
batifedmortuum  quoque  rebellare,donec  fepultur^  perfe^iionefanetur.  Item,  homilitt 
in  loannem  xli:  Quandiu  vitds  ,peccatum  neceffe  efl  effe  in  membm  tms.  Saltem  re- 
gnum  illi  auferatur.nonfat  quodiubet.  Cdcterum  ex  multts  tocis  vnum  opponere fufftciet: 
ijui  videtur,data,  opera,.td  refutandam  eorum  vanitatem,  confcriptus.  Nam  libro  aduer- 
fui  lulianum  quinto/iominatim  tres  caufas  enumerat,curpeccatum  vocetur,  etiam  in  re- 
natli.Verbafunt.Vtc&citiiCordti  peccatum  efl,quo  in  Deum  non  credttur:  f^  paen* 
peccati,qu.tfuperbum  cordignaanimaduerjione  punitur:^  caufapeccati,cimaliquidc£ 
ci  cordis  errore  committitur.ita  concupifcentia  camts,cui  reftfiit  bonus  Spiritus,  (^pec- 
catum  efl,quia  illiinefl  inobedientia  aduerftts  dominatum  mentis:  ^peena  peccati,  quin 
fedditaeftmeritii  inobedientis:  ^  caufa  peccati,  dcfeciione  confentientis,  velcon- 
ta^ione  nafcentu .  Signifcationem  verbi,<]uam  veteri  Eccleft£  fuijje 
^- '  ,\s,-i\v.r-      ■  [fncognitam  Synodus  declarat,primoloco  hic  ponia  primarh 
amiquitatvs  tefle , nemo  efl  qui  non  l/ideat .  Mul~ 
tum  certe  valebit  Synodi  definitio  ,fi  tenC- 
hrxi  ex  tam  clara  luce  efficiat:  atqucitil 
fafcinethominumoculos,vtflu- 
mumfe  viderefMent 
in  arbore. 


IN    SIECVNDVM    nECRETVM    SESSlONlS 

quintx. 

lJlimimfcireyelirn,qumamfintillapyo%faCohcWa,qu£fummUPon 
tifahui adiunguf.nam quo  tempore  legitima  concilia  ,prob£que  nota 
\habehantur:nemoyutts  a^nofcebatur fummtts P ontifex  ,acneprimtts 
^.qutdem  epifcopuf:  nam  id  nominafim  in  Synodo  Cartha^inenpyeti^ 
tumfuit.Proinde^idemu<,qu&  tamfpeciofofuco  htcpingunturconcilia,non  alix 
€ffe,quamfex  autfeptem  adulterina,poflextin£lamfan£do^rin£  lucem  ,pofl  col- 
lapfnm  dtfciplinam  habita ,  quihm  meri  aftni  (^  craj?i  boues  interfuerunt ;  qux 
nihilprx^feferunt  antiqux  dignitaitifed  GothicamRoman^efedntyrannidemre- 
dolent.  OexaBamreformationem  !  Vt  quxex  putida  corruptijiimifeculifece- 
coUegit Synodu6 Lateranenfis,& poilerioribt^s  conciltjs  in deterius etiamnum  mH 
tatafunt, poSlliminio  reuocentur!  Quanquam hic erro-.nam  fe, nefcio quid,addi- 
turos profitentur.Ergo  qualis  iilafit  acceJ?io,ex  decretis  "Mdendum. 

Iuhent,yt  quipnebendas  obttnent  facr£  theologi^  leclorihus  dedtnatas,  do- 
cendi officium  exerceant, yelperfe, yelper  alios  ,fiminui erunt idonei  .  IndoClis 
itaque  homintbus,  ^  penittts  ineptiilocum,  quemjraude,  quem  iniuria,quem  fa- 
crilegio ,quem nuUa  iurisjj>ecie  occuparunt,  relinquit Synodta  tmodoyicarijs  ali- 
quantulamjlipendij portionem  ero^ent.Sedinpofierum diUgenter  cauet,ne  quis, 
niCiidoneus,admittatur .  Quorum  iudicio  ^.  Et  quibui iniungerent  has partes,nift 
locicanonictiKreabit  ergo  epifcopta qualemyolet  leBorem  .  Qupderittammo- 
rofum  coUegium ,  cui nonfujftciat  iUe ,  qualifcunquefuerit?  Verum,fi  improbari 
continvat ,  lis  orietur .  NifpIfH  quam  moniirum  appareat,  rata  erit  epifcopi  no- 
tninatio.lam  quu  legendi  ordo  ? quodtempus  ? quod auditortum)  Qux.  omniapru-  ' 
denter  tacentl/encrandipatres ,ytftmplicibuiperfuadeant  aliquidfe  a£ere,cum 
nihtlegerint.QuidenimfNonne  quodprdfcribuntj-i^fttatum  ei},ytfinguUsfepti- 
manti  leCior,  retinendxpcffejlioniscaufa,  duos  aut  tres  ex  compotoribus  inuitetad 
inane  leCitomsJp  eCiac::  lum  ? 

Secundo  captts  nouas  leBiones  inHituunt.  Vbi?  In  metropolitantsecclejiis, 
aut  epifcopaltbui-.fi  tamen erit  inftonts  ciuitas acpopulofa .  Quorfum  ifla  addita 
eSl  exceptio  ?  Veritifunt  fctltcet,  nefrigeret  audttorium  :Ji  mtntts  celebrii  effet 
locus.Hoclfcro  perinde  efi,  acfinihildicerent  ifedliolunt  idem  itts  in  oppidts  in- 
Jimibttsferuari .Dicunt  quidem  :fed  quam  rationem  expediunt?  Vt  yel  epifcopui 
jiipendiurt>exfimplicibeneJictoafitgnet-:)ielcontribuatcleritsdiaEcefeos,yelaca 
nonicvs  ineaturalia  ratio.IfiAyerodtftuncliuditantundem  yalent,acji  totidem 
feculif  resprotraheretur. 

S  imile  eJi;quod  de  magijlrtsfubtjciunt:nam  "^tfacerdotia  in  eum  yfum  con- 
ferantur ,  nunquam Jperandum  eji .  Multo  yero  mintis,  >f  epifcopide  menfafua, 
quicquamdetrahant.  Supered  tertium,  yt  eptfcopits  modum  aliquem  difbiciat. 
^tqui jpriufquam  inter  eumi^  clerumde  contributione  ltsjiniatur,fepultaerii 
Tridentini  Concilij  memoria.Neque  hoc  ignorant  boni  decreti{i£.Sed  aliquidfn- 
?ioportuit,neJtatimpalamjieret,nihileJfe  a^lum. 

Quartucaput  ft  obiter  legatur,nonparuu  terrorem monachis incutere queat, 
U€  cti  theolo^iana  nuocentwr.  Seddu*  funt  iUic  exceptiones ,  qu£  omni  eos  metu 

MM     .4. 


g^o  S  E  S  S  I  O     V  I. 

hherant  •.nequeenitn  alihi  lc^iones  ordinant,  quam^^ihi  ertt  commodum  .  ^tquiy 
nuUnm  efl  monanerium,quod nonfit  honvi  ommbufjludijs  ma^is  inhoifitale,quam 
olimCyclopumregio  .  In  fecundayerotutim  etiamnumquiefcent.Mandatume- 
nm d.itar epifcopis^yt ahbates comfeUant,finegligentesfuerint.  I dque faciant , 
ytfcdti  .^pofiolic^dele^ati.  Ergofiquis  epifcopui  moleiliamahhati  facejfet: 
moxmterueniet prouocatio . Rom& agetur  caufa.  Quis  exitus^.Priustotam  Scri- 
fturam  monacJji  yorahftnt ,quam  cogantur  ad  leCiionemynam  audiertdam. 

Por,o,ne  quodcelehre gymnafium  theologicale^lione careat: P rinci pes , ac 

Refpuhlicas  hortatur  adfumptus  confcredos  .Qmfi  multupoderii  hahiturajit  per~ 

fundoria  hdic commendatio.Pnfertimcum  fatis  coniiet ,  pluscentuplo ingurgi- 

tari  ah  otiofis  i>entrihus,quam  quod  in  huncyfum  fufficeret.  Curergo  indepotius 

fumi  non  pr<ecipiunt: nifi  quia  cauentyeluti data  opera,ne quidfat^ 

Quando  eiufdemgenerisfunt reliqua,non  eft  quod excutiendis  talihui n^nijs 

honas  horas  male  perdam.  Certum  quidem  eft,  eos,yerhafundendof\ioluiJfe  tene^ 

hras  offundere  fimplicihus,  >f  aliquidrei  fuheffe  crederent  ,donec  experimentodi- 

fcerenr ,fe  fuiffe delufas  :  quifquis  autemlinciam  hahctfani iudicif  , mecuagnojcec 

nihileffe,pr£ter  raucumyerborumurmur,quodne  ipjiquidem  exandiri^yolut. 

SEXT^     SESSIO. 

VM  hoc  tempore  non  fine  animarum  ia^ura,  ^  graui Eccleftaflics 
ynitatiidetrimento,erroneaqu£damdtJfeminata  Jit  de  iuflijicatione 
do[\rina:ad  laudem  ,^  gloriam  omnipotentis  Dei,Ecclefi£  tranquilli~ 
tatem,  ^  animnrum  falutem ,facrofan£la ,  ^  oecumenica  Tridentina 
Synodns,  in  Spiritufando  legitime  congregata,  pr£fidentihi*sinea  nomine  San~ 
Oijitmi  in  Chriflo  Patris, ^  D .  N.Pault,diuinaprouidentia  Pap£,  1 1 1.Reue- 
rendtfi.  do.Io.  Maria,  Eptfcopo Pn&neflino ,  de  monte:  ^  Marcello  tit.fani^dt 
Crucis,in  Hierufale,preshyteris  Rom .  Eccle .  Cardin.^  .Apofiolicis  ,de  latere  le~ 
^atbs:  exponere  intendtt  omnthm  Chrifti fdelibu^il/era fanamque doCirina,ipfiui 
lujiifcattonis:  quamfoiiufliti^  Chriflnsffidci  nofir£  author,^  confummator  do~ 
cuit,.y4pofloli  tradideruut,^  catholicafanBa  Ecclefta,Sptrttu  ftnciofuggeren- 
te  ,perpetuo  retinuit .  Difiriciiu4  inhibendo  ,  ne  deinceps  audeat  qutfquam  alf 
ter  credere,pr£dicare,<tut  docere  quam  prxfenti  decretojtatuitur,  ^  declaraturm 

DeimheciUitatenatur£^acle^,adiufiificandoshomnes. 

1 1.  Declaratfan^a  SynodM,ad  iuflificationis  do£irinam  proprie  acfyncere 
inteUi^endam,oportereytynufqutfque  agnofcat  ,^  fateatur,quod  cu-m  omnes  ho 
mines  in prxuaricatione  .Adx. ,  tnnocentiam  perdtdijfent ,  fadi  immundi ,  ^,>f 
»/dpoJiolusinquit,naturafilijir£:quemadmodum  ettamindecreto  depeccato  ori~ 
ginali  expofutt.lifqueadeo  erantferuipeccati,  ^fuhpoteflate  Diaholi,acmor- 
t'ti,-vtnomodo  Getes,perlitmnatur£,fed nec  Iudieiquide,per  ipfametiamltte- 
ram  legts  Moifi ,  inde  liherati,aut  furgere  pojfent ,  tametfi  tn  ets  Itherum  arhi- 
trium  minime  extin^Hm  ejfetjicet  yirthm  attenMatum,<^  inclinatum. 

De 


S  E  S  S  I  O     S  E  X  T  a:  Js^i 

Dedi[penfatione,(^  minifterio  aduenttti  Chrifti. 

III.  Quofadumeft,  i>t  cceleftts  Pater  mifcricordiarum  ,  ^  Beus  totitti 
tonfolationvi,Chrtftum  Iefum,Filiumfutm,^  antelegem  ^  legu  tem^ore,mul- 
tiffanciiiPatnbHfdecUratumjacpromiffumjCuml^enit  heata  illa plenitudo  tem~ 
porum,ad  homines  miferit  ,yt^  ludttos ,  quifub  lege  erant  redimeret,  ^  ^entet 
qu£  nonfedabantur  tuftitiam  ,iuftitiam  apprehenderent ,  atque  omnes  adoptio- 
nemfiliorum  reciperentzhunc  propofuit  Deits  propitiatorem,  perfidem  in  fan  o^ui- 
ne  ipfius,pro  peccatu  noftrK-nonfoliimautepronoftrif.fedetiapro  totifts  mundi . 

QuiperChriftumiuftificentur. 

II 1 1.  Verum , etft  illepro  omnibus  mortuus  eil ,  non  omnes  tamen mor- 
th  eius  beneficium  recipiuntfedhi  duntaxat,quihus  meritumpafttonis  eius  commu 
nicatur.Naftcut  re  "V  era  homines,nifi  ex  femine.y4dx  propagati  nafcerentur,n  o  na 
fcerentur  tmuftt ,  cum  ea  propagattone  ,pertpfum ,  dum  concipiuntur,propriam 
tniuftttiam  contrahant:tta,nifiin  Chrifto  renafcerentur,nunquam  iuftificaren- 
tur.cum  ea  renafcentia  permeritum pafiionis  eiu4,gratia,qua  tuftifiunt,  tUis  tri- 
huatur.  P  ro  hoc  heneficio,.y4poftolus  grattn^  nosfemper  agere  hortatur  Patri,qui 
nosdtgnosfecttinpartemfortis  Sandorum  inlumine,^eripuitnos  de  potefta- 
te  tenehrarum  ,  tranftulitque  in  R  egnum  Filij  dileClionisfu£  .Inquo  habemus  re- 
demptionem,&remiftionempeccatorum. 

Infinuaturdefcriptio  iufttficationis  imptj,^  modus  eius  inftatugratix. 

V.  Quihus  yerhis  iudificattoms  impij defcriptio  inftnuatur^^yt  fit  tranfta- 
tio  ab  eoftatu,inquo  homo  nafciturfiliuiprimi.y^die,inftatumgrati£^adoptio- 
nisfiliorum  Dei  ,per  fecundum  .Adam ,  lefum  Chrtftum  faluatorem  noflrum:qu£ 
quidem  tranflatio pofl  Euangettum  promulgatum  ,ftnelauacro  regenerationts, 
aut  cius  l/oto  fieri  nonpoteft:ficutfcrtptum  eftiNifi  quis  renatus,^c. 

JJeneceftitate  praparationU  ad  tuftificationem  inadultis,^  ynde  fit. 

V I.  Declarat  pr£tereaipftus  iuflificationti exordium  in  adultis,  a Deiper 
Chriflum  Iefumgrattapr£ueniente  fumendum  effe  :hoceftabeius  liocatione^qua 
nuUis  eorum  extftentthus  meritisyocanturpvt  qui  per  peccata  a  Deo  auerfterant, 
peretus  excitantem  atque  adtuuantem  gratiam,  ad  conuertendum  fe,adfuam  i- 
pforum  iuflificationem,eidem gratix  Itbere  ajfentiendo,^  cooperando  dijponan 
tur:itayt  tangente Deo  cor  hominu,per Sptritum fan^lum  illuminattonem,ne- 
que  homo ipfenihilomnino  agat, infptrationem ipfam percipiensiquippe  qui  ^ 
illam  ahijcere  poteft ;  neque  tamen  fine gratia  Det  mouere fe ad iuftttiam  coram 
ipfo,liberafualiotuntate  pofttt.  Vnde infacris  literk,citm  dicitur:  Conuertimini 
adme,^  ego  conuertar  adl/os:tibertattsnoflr£  admonemur.Cim~Vero  refhonde- 
mus:  Conuerte  nos  Domine,^  ad  te  conuertemur ,  Dei  nos  gratia  prxueniri 
confitemur* 


g^o  sessiosexta: 

Moduiiuftijicationis, 

VII.  Dirpomntur  autem  aJipftin  iuflitiam,dumexcitati diuinagratia, 
^  adtutiyfidem  ex  auditu  concipientes ,lt bere mouentur  in  Deum,credentei  "Vfr* 
effe,qu£  diuimtm  reuelata,  ^  promiffafunt  .^tque  illudin  primista  Deo  iufltfi- 
cari  impium  per^ratiameins,per  redemptionem  ,  qux  efi  in  Chriflo  lefu:  ^  dum 
p€CcatoresfeeffeinteUi^etes,adiuindiiufiitidi  timore,quoytilitercocutiuntur,ad 
confderandaDei  mifericordta,fe  conuertendo,inJj>em  eriguntur ,fdentes  Deum, 
per  Chrijltmjthi  propitium  foreuMmque  ,tanquam  omnis  iuftiti<efontem,dili^ere 
inapiunt.^cproptereamouentur  aduerftts peccata,per  odium  aliquod,  ^dete- 

jiationem-.hoc  ej},per  eam poenitentiam,quam ante  baptifmum  agi  oportet.Deni- 
auedumproponunt  fifcipere  baptifmum,inchoarenouam  '\itam,<^  feruare  diuinti 
mandata.  De  hacdtjioptionefcriptum  ej}:^ccedentem  adDeum  oportet  crede- 
re,quia  efl:  ^  quod inqutrentibus  eum  remmeratorfit:^,  Confdejiti,  remittm- 
turtibipeccata  tua.^,  Timor  Domint  expellit peccatii.^,Poenitentiaa^ite.^j 
'Bapti^xeturynufquifquel/eflnm  in  nomtne  lefu  Chrtfii.^,^ccipietis  remijiio- 
nem peccatorunyejlrorum ,  ^ donum  Spiritujftn^i .  ^  , Euntes docete omnes 
gentes^bapti-xantes  eos  in  nominepatrisj^  Filij,  ^  SpiritusfanCli,docenteseos 
feruareeajqU£Ct(qU€madauil>obis.Deniqr.Pri£paratecordayefira  DominOf^c. 

\  Qujdfit  iuilijicatiotmp^,^  quiteiuicaufe. 

VIII.  Htnc pr£parationem ,feudifpofitionem,iufiificatio  ipfa confequi- 
tur,  quisnoi  eji fola peccatorum  remtJ?io  ,fed ^ fanCtificatio ,ac  renouatio  tnte- 
riorvi  finminKjperlioluntariamfufceptionem gratt&,^  donoriim  i^nde  homo  ex 
tniuQoJitiuftui , ex  intm'CoJit  amicus  :')>rfit  h£res,fecundumjpemyit££ternte. 
jima  iuftijicationlf  cauf<x,funt:ftnatii  qutde,gloriaDei<!^  Chnjlitacyitaxter 
na.Efficiesl/ero,>nifericoriDem,quigratuito  abiuit  ^fanHtfcat ,ftgnans  ^vn 
gens  S piritupromrptoniffanclo ,  qui  ejiptgnus  h^redttatiinojirx  .Meritoriaau- 
te 71  dite^lui^/nigmitus  Fitimfuus  D.N .lefus  Chrijiiis,quicttm  ejfemus inimici, 
propter  nimiam  charttatem  ,quadttextt  nos ,  fua  fanL\tfi:map.tjitone,in  Itgno 
cru(i6,n'jbifiuQtJicationem^rutt,^pronobiiDeoPatrtfxtiJJecit .  Injirumen- 
talis  ite  'n  Tacrxmentum  baptifni,q:iod  eiiftcra^nentu  Jidei  ,fine  qua  nutli  ^nquam 
contigtt tuQificatio.Demum  vniia formatvs caufa,efi tufiitia Dei,non  quaipfeiit 
Jiui  ejifedqua  nos  iufhsfacit:qual>ideticet ab eo  donati  renouamurjhiritu men- 
tis  noJir£:^  non  modo  reputamur,Jed^ere  iujit  nominamur  ^fumus,  iujitttam 
jnnobti  recipientesl/nufqufquejuam,fecundum  menfuram quam  Spiritu^fan^us 
partiturfingutii  ,prout  liutt ,  ^fecundum  propriam  l/niufcuiufque  dijpojitionem 
Cjr  cooperationem  .  Quanquam enim  nemo pojiit  effe  iuitus  ,  nifi cui  meritapaj- 
fionti  Clyrijii communtcantur.tdtamen in hac impij  lujiifcatione Jit,dumeiufdem 
fanC\£ pafiionumerito )  per Spiritum  fanCium  charitas  Dei  diffunditur  tn  cordi- 
bus  eorum,  qui  iufiijicantur,  atque  ipfis  inh^ret :  ynde  in  ipft  luilijicatione,  cum 
rem Jiiojie peccatorum ,hi£C  omnia  fmutinfufa  accipithomo,per  lefum  Chriflumy 
cui  inferitur,fidem,  fhem,  ^  charitatem :  namfdes  nifi  ad  eamfpesaccedar,  ^ 
chariras ,  ne^ue  ynirperfecie  cttm  ChriJiOfneque  corporis  eius  Ifiuum  membrum 

efficit. 


SESSIO     SEXTa;  gsi 

ejficit.  QU(t  ratione  verij^ime  clidtur,fidempneoperih(ts  mortUttm.^otiofam 

for€:&'  i»  Chrijio  lefu,  nequecircunctfionem,  neque frtputium  aliquidlfalere, 

',  fedfidemqu£per  charitatemoperatur.  Hancfidemamelaftifmifacramentum, 

I  ex  traditiene  ^pojlolorum,cathecumeni  ah  Ecclefiapetunt,  ciimpetuntfidemjlfi 

j  tam£ternampr£fiantem,  quamftnejpe,  ^  charitate  ,fides prijiarenon poteil, 

I   vnde Jiatimlierhum Chri^i'audiunt:S ivii  adyitam  ingredi ,ferua  madata.  Ita- 

^ue  yeram  &  ChriSlianam  iufiitiam  accipientes ,  eam ,  ceu  primamjlolam,pro 

tlla,quam ^damfua  inohedientia fihi  ^  nohtiperdiditt  per  Chriftum  lefum  tUa 

donatam  candidam,  cJt*  immaculatam ,  tuhenturj^atim  renati  conferuare ,  'Vf  eam 

proferant  ante  trihunalDomini  nojiri  lefu  Chrifli,^  haheant  yitamfternam, 

Quomodo  inteUigatur  impium,perfidem,f^ gratU  iufiificari. 
J  X.  Citm  yero  .Apoilolus  dicat ,  tufitficari  hominem  per  fidem  ^ ^ratU t 
ea^Verha  in  eofenfuinteUigendafunt,quemperpetuttsEccleJis  catholic£confen~ 
Jui  tenuit,^  expreJiit,-)/tfdlicet,perfidem  ideo  iuflificari  dicamur,quiafides  eji 
humanifalutti  initium,fundamentum  (-p  radix  omnis  ittftificationti,fine  qua  im- 
poJ?thtle  eilplacere  Beo,^  adfiliorum  confortium  peruenire. Gratis  autem  iu- 
Jlificari,  ideo  dicamur,quia  nihileorum  qudt  iuflificationempr£cedunt,fiuefides, 
fiue  opera,ipfam  iuftificationii^atiam  promeretur :  Jic  enim^atiaiam  non  ex 
cperihttf-altoqmn gratia,iam  non  ejfetgratia. 

Contra  inanem  hdireticorum  fiduciam. 

X.  Quanuvs  autem  neceffarium  ftt  credere ,  neque  remitti,neque  remiffa, 
ynquamfuijfe  peccata  ,ntjlgratti,diuina  mifericordia,per  Chriflum.ntmini  tamen 
fiduciam^  certitudtnem  remtjiionu  peccatorum  fuorumia^ianti  ,^ineafoU 
qutefcenti,peccata  dimittijyel dimtjfa  ejfe dicendumefl :  cum  apud hxreticos,^ 
fcifmaticos pojiit  effc  .Imo  nojlra  tempeflatefit ,^ pr£dicetur,magna  contraEc- 
clefiam  catholicam  contentione,h£cyana,(^ah  omni  pietateremotafiducia.Sed 
neque  tUud  afferendumefl ,  oportereeos  quiyereiuJ}ificatifunt,ahfque\Ua  om- 
nino  duhitatione  apud femettpfosftatuere  ,fel>ere  ejfe  iuftificatos  ,neminemque 
ahfoluiap€Ccatti,ac  iujitficart,  nifi  eu  qui  certo  credatfe  ahfoliitu,ac  tuflificatum 
ejje-.atque  hacfolafide  ahfotutioneaciuJlificatiopeperfid:quafiquihoc  noncre- 
dit,deDeipromiJ?ione,deqi  mortii  ac  refurreCiiontiChrijliduhitetefftcacia.nam 
ftcutnemo  pitu  de  Dei  mtfericordia,de  Chrijii  merito ,  ac  facramentoru  yirtute 
l^ejficaciaduhitare  dehet,ftc  qmlihetdumfuampropria  infirmitatem ,  acindi- 
JhofitionereJ^icit,defuagrattaformidare,actimerepoteJi:cifmnuUwfcireyaleae 
certitudinefidei,cui  nonpoteji fuhtffe  falfum,fe ^ratiam  Dei  effe  confecutum» 

De  accept£iuJiificationU  incremento. 
XI'  Sic  ergo  iujlificati,^  amici  Dei,^  domeJiicifa£ii,euntes  deyirtute 
inyirtute  renouantur;\t.ApoJiolus  inquit,de  die,in  diem:  hoc  eJi,mortificantes 
memhra  camiifux, ^ exhtbentes eaarmaiufiiti£Deo,infanClificationem,per 
ehferuatiam  mandatorum  Det,&  Eccleft£,in  ipfa  tujiitia,per  Chrijiigratiam  ac- 
cepta,cooperante fide,  honts  operthus,crefcunt:(^  magUac  magti iufitficantur ,Jt~ 
CHtfcriptum  eft-.Qui  iujiuis  eji,ittjiificeturadhuc:^  iterum,Neyerearti  yfque  ad 


if54  S  E  S  S  I  O    S  E  X  T  AT 

mortem  iuftificari :  &.  rurftts ,  Vidctn  quonKim  ex  operihui  iufltficatur  homo,,  ^ 
nonexfidetantum.Hoclieroiufliti<eincrenientumpetitfart£iaEccleJia,cumorat: 
Da nobn  Domine,fidei,Jjj€t,  (^  charitatts  augmcntum ,  cJrc. 

JDe  ohfleruatione  mandatorum ,deque  illim  neceflitate ,(^ poflibilitate. 

JX 1 1'  Nemo  autem  quatumVn  iudificatm,  liberumfe efife ah  ohp:ruatione 
fttandatorum  putaredehef.ncmo^  temeraria  illa,^  a  patribits  fub  anathemate  pro^ 
hibita  voce  yti  debet,Dei pr&cepta  homini  iufltficato,  ad ohferuartdum  iffe  im- 
poflihilia:nam  Detts  impofiihde  non  iuhet,fed iubendo  monet  ^facere  quodpof 
fis ,&  pstere  quod non pof^is ,^ adiuuafyt  pofivsicuitis  mandatagrauia  nonfunt: 
cuimiuo-umfuaue  eft,^  onusleue.Quienim  Deifunt,Chrifium  dtUguntiqni au 
temdiligunt  eum,  yt  ipfemetteflatur,feruantfermones  eiits:  quodytique  cum  di- 
mno  adiutorio prxftare poffunt .Licet  enim  in  hacmortaliyita  ,  quantumVti  iufti 
f^fanCli,in  leuiafaltem,^^  qiiotidiana,qu£  '^enialia  dicuntur,peccata,  quando- 
que  C(idant,nonpropterea defmunt  effe  tufli:nam  iufiorum  illayox  efi,i(^  humi- 
in  (^ 'yerax:  Dimitte  nohii  debita noflra . Quo  fit^tiufli ipfi,eo magufe  ohliga- 
tos  effe  ad amhulandum  inl/ia  ttifliti^fentire  deheant,  quo  Itberati  a peccat o ,fer 
iti  autem  faCii  Deo,fohrie,  iufte,  ^  pieyiuentes ,proficere pofSint ,per Chriftum 
Jefum,perquem  habuerunt  acceffum  ingratiam  iftam  .Detts  nanqucfuagratiafe- 
meltuftificatos  non  deferit ,nifi  priu6 ab eis  deferatur .1  taque,nemo flhi  infolafi- 
de  hlindiri  debet ,  putans  fide  fola  h^redemfe  effe  confiitutum ,  hxredita  temque 
confecuturum  :  etfi  Chriflo  non  compatiatur ,  >?  ^  conglorificeiur  :  nam  ^ 
ipfe  Chriflns, cum  effet  Filius  Dei,didtcit  ex  hiA  qu&paffpts  efl,  ohcdienttam ,  ^ 
confumm.itiii faCiiis  eft  omnihM  obtemperantihus  fibt ,  caufa  falutis  Atern£.  Pro- 
fterea,./4poflolus  ipfe monet  iufltficatos,dtcens : Nefcitts,quodhi  qui  infladio 
curruntjOmnes  quidem  currunt,fed  ynusaccipit  brauium^.fic  currtte  ,  ytcompre- 
hendaiti :  ego  igiturfic  curro ,  non  qu.ifi  in  tncertum  •  flc  pugno ,  non  quafiaerem 
yerberansfedcaftigo  corpusmeiim,i(^  inferuitutemredtgo  ,  ne clim alijs pr£,dtca- 
neriin,ipfe  reprohm  ejfictar.  Item,Princeps.y^pofl>lorum:Satag;ite,l't  pcr  bona 
opera,certaycflrayoc.itionemfaciati4,':^eleiUone:hocenimfacientcs,nonpecctt 
hitti  aitquado.Vnde  confl.xt  eo$  religioms  orthodoxdt,  doclrin£ aduo ftri ,  qut  dicHt 
iftftuin  in  omni  opere  hono  peccare,falttm yeniahteriaut ,quod  intolcrabiliiis  efl, 
bo^/kos  &ternasmerert.  .yitqueetiameos,  quiflatuuntin  om'iibus  operihus  iuftnm 
feaare^ftin  tUufiam  tpforumfocordiam  excnando  ,^  fe  ad  currendum  tn fti- 
dio  cohortando,ctm  hoc,yt  in primis glortficetur  Detts,mercedem  quoque  tntue- 
tur^:ernam,ytfcriptumeft:Inclin4uicormeum,adfaciendas  iuftificationes  tu  \, 
fropterretrtbutionem,EtdeMoifedicat.^poftoli*s ,qHoda's^iciebat  in  rermune"  , 
rationem. 

Prxdeftinationii  temerariam prxfumptionem  cauendam  effe. 

XI II.  Nemo  quoque ,quandiu  inhacmortalitateyiuit,de arcanodiutnt, 
pr&deftinationi6  myfterto  yfqueadeo  prxfumere  dehet,yt  certi)  ftatuat,  fc  omnmo 
ejfe m numero prxdcftinatorum.quafiyerum effet  , quod itftificatus , aui amplnis 
peccare  non  pojiitjaut  fl  peccauerit,certamfibt  reflpifcentiam  promittere  debcat: 
namflne  JJ/eciali  reueUtione  fcire  nonpotefl,quos  Deusflhi  elcgent. 

De 


S  E  X  T  A    S  E  S  S  1  O;  f^S 

I>e  perfeuerantixmunere. 

X 1 1 1 1'  Similiter  de perjeuerantidt munere , de auojcriptum efl :  Qut 
perfeuerauerit  ■vfque  inpnem^faluuierit:  quodquidematiiide  habtrinonpotejiy 
nifiabeo,qui  potense(l,eum  quifiat,j}atuere,ytperjeueranterjlet :  ^  eum  qui 
cadit,re(lituere-nemo  fibi  certi  aliquid,abfoluta  certitudine poUiceacur ,  tamttfi 
in  Bei  auxiliojirmifimamjpem  collocare  ^  reponere  omnes  debent.Dcm  enim, 
nifiipfiUin^ gratid  defuerinr ,ftcut  capit  optts bonum,ita perficict,operansi>elle, 
^ perfcere:tamen  quife  txiftimatflare,yideatne  cadat,^ cum timore,ac  tre- 
more,falutemfuamoperetur,inlaboribm,inyigilijs  ^  ineleemoJynU,in  orati^ 
onil-m,^in  oblationtbm ,in teiuntji  ^  cafiitate,Formidareentmdebent,fcten- 
tes  quod  in  JJemglori^,^  nondum  tngloria  renati funtide  pugna,  qu^fupereft 
cum carne,ium mudo,cum  Diabolojtn  qual/iClores^eJfe  nonpojiunt, nifi  cumDei 
p-ratta,  ^poftolo  obtemperent dicenti,  Debitores fummnon  carni ,  ytfccundum 
carnem^ytuamm^fienimfecundum  carnem  yixiritHi  morimini.fiautem  Spirhtt 
fada  carnumortijicaueritis  p^iueWs 

De  lapfts,^  eorum  reparatione. 

X  V  .  Quiliero  ah  accepta  iunifcationts gratia , per peccatum  excide- 
runt ,  rurfti4  iufttfcart poterunt,  cum  excitante  Deo ,  perpoenitenti^facramen- 
tum,mcrtto  Chriiti,amiJ?amgratiam  reparareprocurauertnt.Hic  entmiuflijica- 
tiont^  modm  eft,lapfi  reparatio ,quam fecundam poft naufragium deperdit£ gra- 
ti£tabulam,aptenuncuparunt patres.Etenim pro  hu  qutpoil  baptifmum,inpec- 
cata  labuntur,Chriftu^IefmfacramentumJlatuttpoenttentiA,ciim  dixit:.Acci- 
pite  SpiritumfanClum :  quorum  remiferitts  peccata,  remittuntur  eis :  ^  quorum 
vetinueritvs,retenta funt .  Vndedicendum  eft ,  Chriftiani  hominis pxnitentiam, 
pofl  lapfum,mult6  atiam  effe  a  Saptifmali ,eamque  contineri  non  modo  cejfatione 
apeccatis-,^  eorumdetefiatione ,  aut  corde  contrito  ^  humtliato  •.lierumettam 
eorudem  facramentali  confejiione  tfaltem  inlroto  ,  ^fuo  temporefacienda,  ^ 
facerdotali  abfolutione.  Itemquefatisfa&ione,  per  ieiunia,  eleemofynas,  oratio^ 
nes,&  alia pia  JJ>tritualvil/it£ exercitia ,non quidem , pro paena  £terna,qu£ eti- 
am  facramenti  yotOyl/nacumculpa  remittitur:fedpoEnatemporali,qu£,ytfacrit 
htters, docent,non  totafemper,yt  in  bapttfmo jit ,dimittttur  tUts,  quigratt£  Dci, 
quam  acceperuntingrati  ,S  piritum  fandum  contriftauerunt  ,^  templum  Deil/i- 
olxrenon  funtyeriti.Dequapoenitentta  fcriptumeft:Memor  eftol/ndeexcide- 
rii:age poenitentiam,^ prtma operafac.Et tterum:  Qu£  fecundum  Deum  triiii- 
tia  eft,poenitentiam  in  falutemjlabtlem  operatur.Et  rurJks.Foenitentiam  a^tte, 
(^facttefruClm  dtgnos  poenitenti£. 

Quolihet mortalipeccato  amittigratiam ,fcdnon  fdem. 

XV  I.  .yiduerfm  etiam  quorundam  hominumcallidtt  ingenia ,  qui  per 
dtdces  fermones,^  benedidiones  ,feducunt  corda  innocentum.ajfcrcndum  cft,'ion 
modotnjidelitate  ,j)er  quam  etiam  ipfafdesamittitur.fcdctiam  quocunque  alio 


696  SEXTA    SESSIO, 

tnortclipeccato,  quanuis non  amittaturpdes,  acccptftm  iufHflcationts gratiani,di~ 
uinxLeo^vidoCmnam  defcndendo ,qu£ a  regno  Dei ,  nonfolum  infideles  excludit, 
fed^fideles  quojcunque,fornicarios,adulteros,  molles ,  mafculorum  concubito- 
res,fures,auaros,ebriofos,maledicos,rapaces,c£ter6fque  omnes,qui  lethalia  com 
mittuntpeccata,a  quibus  cum  diuinx. gratiiS,  adiumento  abftinere  pofunt,  ^pro 
quibu6  a  Chrifti  gratia  feparantur. 

Defru^u  iuflifcattonu:hoc  efi,demerito  honorum  operum, 
deque  ipfitis  meriti  rationc, 

XVII-  Hac igtturratione,iufiificatU hominihn{,fiue gratiaacceptam 
perbetuo  conferuauerint ,fiue  amifiam  recuperauerint,proponendafunt^pofloli 
yerba:^bundate in  omnt  opere  bono,fctentes, qubd  laboryefternon efl  inants  in 
Domino :  non  enim  iniufia^s  eftDeti4,yt  obltuifcaturoper'is,^dile6itonti,quam 
oftendtfivs in  nomine ctin.^,Nolite  amtttereconfidentiayeflram,qu£magnam 
habetremuncrationem.u^tq;  ideo  bcne  opcrantibiuslifque  infine,^in  Deofbe- 
rantibiis ,proponcnda  eflyita  Aterna,^tanqui grattafilijs  Det  ,per  ChriftU  Ie~ 
fum  mifcricorditer promiffa,  ^  tanquam merces,  ex  ipfius  Dei promifltone ,  bonis 
ipforu  operibm,t&  meritpsfidelitey  reddcnda :  h£C  efienim  corona  iuftitite,quam 
poftfuum  certamen,(<^  curfum  repnfitamfihiefje  atebat  .y^poflolu^.atufio  iudtce 
fibt  rcddcnd-i,  nonfoium  autem  fibt ,fed  ^  omnibns  qut  diligunt  aduentum  eitts. 
Cumenim  tUe  ipfe  ChriftM Iefits,tanquam  caput  in  mebra,(^  tanquayniiinpal 
mitcsjinipfos  tufttfcatos  iugttcrytrtute  tnfluat,  quxl/irtta  bona  eoru  opera  an~ 
tecedit,comitatur,^fuhfcquttur,^finequanu[Iopa{loDeograta,^merito~ 
ria  cffc poffent:nthtl  tpfis  tuittficatn  ampliits  dceffe  crcdendtt  eft,quominmplene 
illts  qHtdeopcrtbti5,qudi,  tnDeofuntfacla,dtuin£  legi,pro  hutnsyitxfiatufatiffecif 
fe,(p*yita  xtcrnamfuo  etia  tepore,fi  tamen  tngratia deceffcrint, confequendam 
"Vere  promermffe  cefeantur.Cum  Chrtftuifaluator  nofter  dicatiSi  quts  btberit  ex 
hac  aqua,quam  cgo  dabo  et,non  fitiet  in  xtcrnumfcdfict  in  eo  fons  aqux,falten~ 
ivs  in yitaiternam.Ita  neque  propria  noftra  tufittta,  tanquam  ex nobis propria 
Jiatuttur,neque  ignoratur  aut  repudiatur  tufiitia  Deiiqu&enim  iufiitia  noflra 
dicttur,quia  peream,inhx.rentemnobn,  tufiifcamur:  illa  eadem  Deiefi ,quia  a 
Deo  nobis  infundttur ,  per  Chrijii  meritum  .  Nequel/ero  iUud omtttendum  cfi, 
qubd  licetbonis  opertb.is  in  ftcrvs  litervs  -vfqueadcb  trtbn.ttiir  ,lttetia!n  qui  y~ 
ni  ex  mini/hti  fuis  potum  aqt:£  fngid^  dcderit ,  promtttat  Chrifiii^,eum  non 
effe  fua  mercede  cariturum:  ^  .ydpofioluitcfietur ,  -dquod  m  prxfenti  efimo- 
mentaneum  ^  leue  trtbulattonts  nofir& ,  fupra  modum  in  fuhlimitate,  £tcrnum 
<r[ori£pondis  operart  in  nobvs .  .Aftttamen^yt  Chriftianus  homo  in  fetpfo, 
yel  confidatjliel  o-lorietur,  ^  non  tn  Domino :  cuim  tanta  ejierga  omnes  ho- 
mines  bonitas ,  yt  eorumyelttcffe  merita  ,qu£f'.nt  ipftits  dona  .  Et  quia  in 
multvs  ojfcndtmus  omnes ,  ynufqutfque  ,ficut  mifcricordiam  ,^  bonitatem  ,i- 
tafcutrit.item^  iudicium,ante  oculos  haberedebet:  neque  feipfum  aliquis,e- 
ttamfinthil  ftbt  confctus  fuertt,  iudtcare:  quoniam  omnium  hominum  ytta^non 
humano  iudicio  examinundt  ^  iudicandaeji  ,fed  Dei,  qui  illuminahit  ahfcon- 
dita  tenebrarumj^  mamfcfiabit  confilia  cordtum,  ^  tunc  lam  eritynicuique  a 

DeOf 


S  E  X  T  A    S  E  S  S  I  O:  */7. 

Deo,ficutfcriptumefl:Reddetynicuiquefecundumopeyafm.   " 

Poi?  Arfwc  cittholicam,dc iuflijicatione do6{rinetm,quamnifi  quifquefide^ 
hter,frmiteyque  crtdiderit,iuilijicarinon  poterit:  placuit  fan61dt  Synodo,  hos 
Canones  fubiunj^ere,vt  omnes  fciant,  nonfolum  quid  tenere  ^  fequi ,  fed etiAM 
quid  yitare  t^fugere  deheant. 

CANpNES, 

I.  Siquiidixerit ,Hominem,futiopevihu6 tqVA^Vel perhuman£  naturA 
yirespvel  per  Legvi  doClrinam punt ^abfque  diuina  per  Chri{ium^ratia,pojfc  iu- 
{iijicari.^nathemaftt. 

II.  Si  quts  dixerit ,  .^d  hoc  folum  diuinamper  Chriilum  Jefum  gra~ 
tiamdari  ,-vt  faciliui  homo  iude -viuere  ,  acl/itam  £ternam  promcreri  poJSit, 
quafiperliherum  arbitrium,ftne^ratia,ytcunque,fed£^re  tamcn,  ^dijficuitet 
po(?tt:.ydnatf}emaJit. 

III.  Si  quif  dixerit,  Sine  prdueniente  S piritm  fanCii  inFpiratione, 
atque  eius  adiutorio ,hominem  credcrejperare,  diiigere,  aut  poenitere pojfe  ,ft- 
cut  oportetpvt  ei  itiftijicattonttgratia  compaYetur:.Anathima  fit. 

1 1 1 1.  Si  qutfdixeritjLtberum  homints  arhitrium,a Deo  motum  ^  ex- 
citatu,nihilcooperariaJ?entiendo,Deo  excitanti  f^yocAnti ,quo adobtinendam 
iuflificationu^ratiamjediiyonat  atq;  prdtparet,  neqs  pojfe  dtjlentire:fcd  "yelut 
inanime  quoddam jnihilomnino  agere,mereque pajiiue fe  habcrei^nathema  ftt. 

V.  Si  quii  liberu.v  hominu  arhitrium,  poft  .Adit,  peccatum^amijium,  (^ 
extinBum  ejfe  dtxerit:aut  rem  effe de  titulo  foh,imo  titulum  fine  re,Jiomentum 
d  riquea  Sathana  inueCiumin  Eccleftami^nathema  fit. 

VI.  Si  quii dtxerit,Non  ejfe  in  hominti poteflatejytas  fuas  malasface- 
refedmala opera  ita 'ytbona,Deumoji)erari,nonpermipuefolitmjfedetiampro- 
prte,^perfe:  adebytfttproprium eius opusnonminta proditio  ludx^quam >o- 
catioPauli:^nathema  fit. 

VII.  Si  quti  dixerit,  Opera  alia,qu£  ante  iufliJicationeJiunt,quacunq; 
rationefaciafnt,yeri  ejfepeccata^el  odium  Deimereri:aut  quantb  yehemetius 
quin  nititurfediffonere  adgratiam,tanto  eum grauiui peccare:.Anatijema  ftt. 

VIII.  Si  quii  dixerit ,  Gehenne  metum ,  perquem  ad  mifricordiam 
Dei,de  peccatts  dolendo  confu^imustltel  a peecatis  abfitnemtts,  peccatum  ejfe , 
aut  peccatores  peiores  facere:Sjnathemaft. 

I  X.  Si quti  dixeritjSolaJide iuflifcari  impiunt^itayt  inteUi^at  nihila- 
littdrequiri  quodadiuflijicationvigratiam  confequedam  cooperetur,^  nuUxex 
farteneceJfeeJfe,eumfuA~)>oluntattsmotupr£parariatquediTfoni:.Anath.ftt. 

X.  S  i  quii  dixerit ,  Homines,fine  Chrifti  iufittia,per  quam  nobn  meruit 
iuflijicari,autper  eam  ipfam,formaliteriufios  effe^^nathcmx  fit. 

XI.  Siquu  dixerit,  Hominem iufliJicari,l/clfoLt  imputatione  iufliti£ 
Chrifii,yelfola  pcccatorum  remiJlione,cxclufa ^atia,  (fp  charttat€,quAin  cor- 
dibui  eorum  per  Spiritum  fanClum  diffunditur,atque  tUis  inhdiret:  aut  etiam^ra- 
tiam,qua  iuftijicamur,ejfe  tantitm  fauorem  Det:.Anathema  Jit. 

XII.  Si  qun  dixerit ,  iHilifcatiotiem ,nihil  aliud  effe,quam  Jiduciam 

NN  t 


g^.g  ,  S  ESSr  O    S  E  XT  AJ  1 

diuinxmifericordi^ypeccatx  remittentliperChriiiii,.yel  ettm  jiducixrn foUm  ef- 
fe,quii  iu(iifcarnur.^nathemct  fit. 

XIII'  S t quvidtxent jHomini cuilihet,  adremi[?ionem peccatorum af- 
fcquendAm  neceffarium  ejfe  ,ytcredat  certo,(^  abfqueyUa  hxfitatione  propri^ 
■  mfirmitatis^^  tndiffofitionts,feccatafihi remiffa-^nathema ftt. 

X  I  I  1 1 '  Si  quis  dixerit,  Hominem  ahfolui  a  peccatis,  aut  iufHficari 
ex  eo,qu'odfeahfolui,  aut  iufttfcari  certo  credat:  aut  neminem  effeiuQi^catum 
yere,ntf  qui  crcdit  fe  cffe  iuf\ifcatum,i^  afola  fde  ahfolutionem,^  iuftifca- 
tionem  perfici:.Anathem.Afit.  A-r.o^ili  V-  .iV.iVM'*'?»''. 

X  V.  Si  quu  dtxerit,Hominem  renatuiniPveUuflificatum  teneriexf- 
deAdcreder-dttif^frffYth^f"  '"  numeropr£defiin.xtorum:^rtathemtfit, 

XVI.  Si  quiidixerir,! Uud magnum ptrfeueranti<e  donum ,fe  certo  ha- 
hiturum,  ahfoluta^  infallihi.licertttudtne.ntfihoc  ex  ffecialireuelationedi- 
dicerit,.Anathemafit'.'t,\y,\ 

XV I I.  Si  quis iuflifcationU gratiam ,  non nif  pndeflinatii  ad l/itam 
continvere  dixerit.reiiquosyerh  omnes,qui  yocanturpvocari  qutdem.fcd ^ratiam 
non acciperepvTp^ite  diutnapoteflate prxdefiinatos  ad malum:^nathemajtt. 

XV I  1 1.  Siquisdixerit ,Dei  pr£Cepta,hominietiam  iufiifcato,  ^ 
fuh  o-ratiaconfiituto ,ejjc  ad ohferuandum  impoJ?ihilia:u4nathemaJtr. 

X I X.  Si  quii  dixerit,Nihilpr£ceptum  tjfe  in  Eua,ngelio ,pr£terfdem, 
c£tcra  effe  tndijferentia,  ncquepr£cepta,nequcprohihita,fed  libera:  aut  decem 
pr£cepta,nthtl pertinere  ad  Chrtflianos:.Anathema  flt. 

XX'  Si  quis  hominem  iuftificatum,^  quantumlihetperfeCium dixerit, 
non  teneri ad ohferuanti.xmm.xndatorum Dei  g^T*  Eccleft£  :fcdtantiim  ad  creden- 
dum^quxfyero  Eu.ingelium  fit  nuda,^  ahfoluta  promifiio  yit££tern£,Jine  con 
dttionc  ohferuattonvi  mandatorum:^nathema  fit. 

X  X I.  Si  quis  dixerit ,  Chriflum  lefum  aDeo  hominihus  datum  fuiffe 
Yedembtorem,cut  fd.tnt  ,non  ittml/t  Legtflatorem,cut  obedi.int:.Anathema  flr . 

XXII.  Si  quis  dixerit ,  luftificatum,  yelfineffecialt  auxilio  Dei,  in 
accepta  iuflttiaperfcuerarepoffc,yelcum  Deiauxilto  non  poffc:.Anathema ftt. 

XXI  II.  Si quts hominem femel iuflifcatum,dixerit amplimpeccare 
non  poffe,ncqueo^rattam  amtttere,  atqueideoeum,qm  lahitur,  yel  peccat,nun- 
quamycre fuijfe  tuftifcatum,  aut pojfetotal/ita  peccata  omnia ,  etiamyenialia 
yitare,nifiex  Spiritia  Dei  primlegio,  quemadmodum  de  heata  Virgine  tenet  Ec 
clefia:.Anathemafit . 

XXII  II.  S i quii dixeritjAcceptam iuftitiam  non  conferuari,atque 
etiam nonauo-cri  coram  Deo,  per  hona  opera:fed opcra  ipfa,f)ufiusfolummodo, 
e^fo^na  ejfe  iudificationts  adtpt£,non  etiam ipfii^s augend£ cauftm:  .Anath.fit. 

XXV.  St  quii  tn  quolihet  bono  opere  iuftum,faltem  lienialiterpecca- 
re  dixerit  ,aut,quod  tntolerabilitM  efl  ,mortaliter,  atque  ideo  paenas  £ternas  mere- 
ri ,tantuir,que  oh  id,non  damnari,  quia  Dem  ea  opera  non  imputet ad damnatio- 
nem.^nathemaft. 

X  XV  I.  Siqutidixerit ,  Iuftosnondehere,prohonisopei-thns,qux. 
inDeo  fuerunt  fa^a,expeClare,^  Jferare  £ternam  retrihutionem  aDeo,per 
eiusmifericordiam,&  lefu  Chriftt  meritnm,fi  hene  agendo,  ^  diumd  manda- 

ta, 


s  E  X  t:  s  e  s  s'    a  n  t  I  d  6  t  V  m:  *9? 

ta,cufiodiendo  vfjue  m finemperfeueraitit:^nather».i  fit. 

JCXV 1 1'  Si quls  dtxerit, NuUnm ejfc mortale peccatum,fiiji injidtli- 
tatU:  aut  nuUo  alio,quantumuts  ^raui  ^  enormi , prdLterquam  injidelitatispecca~ 
toSemel  acceptamgratiam  amittii^nathemajit. 

XXV 1 1  I'  Siqulidixerity.AmiJJ'aperpeccatHmgratia,jlmulii^^~ 
dem  fimper  amitti:  autfdemjquie  nmanet,non  tffc  yerajidem,  licet  non  fit  -vi- 
ua.aut  cum  qut  pdemfine  charitate  habet,non  ejjc  Chri^lianum-.^nathema  fit. 

XXI X.  Si quisdixerit yEum^^ui  pofi Baptfmum UpfMeii,noH poj^e 
ber  Dei  gratiam  refur^ere:  autpojfe  quidem,fed folafde,  amtffim  iuflttiam  re- 
cuperare,fneftcramentopoEnitentt£:^provtfanciaJiom.tna  ^  vniueifahsEc 
clefia,a  Chrifto  Domino,^  eius  ^pofiolti  edoCia ,hucyfque profejfa  est,ferua~ 
uit,^  docuif.^nathemaftt. 

XXX.  Si quis,pofl  acceptam iufiifcationu gratiam,cuilibet pcccatori 
boenitenti,  ita  culpam  remitti,aut  reatum £tern£ potn^  deleri  dixent ,  >r  nulli4>s 
nmaneat  reatu^s  poen£  temporalis  exoluend^il/eltn  hocfcculo,  vel  infuturo,tn> 
pur^atorto,antequam  ad  re^na  coelorum  aditns  patere  poJ?tt:^nathc'maft. 

XXXI.  Si quti  dixerit,lufiij}catum peccare,dumintuiiu£iern£mer~ 
ctdli  operatur  bene:.Anathema  fit. 

XXXII.  Si  quk dtxtrit,HominU iufiijicati hona  opera,ita  ejfe dona 
DeijVt nonfint etia  bona ipjius iufiifcatt merita^aut ipfnm iujltfcatii  bonis ops,i~ 
bus,qu£  abeo,perDei^ratta,^Itf(  Chrifii  meritHjCuiusl/iuu  mebrum  efr,Jiut, 
novcemereri  augmeniugrattx.inliiia  £terna,^  tpfiu^')fit£  £tcrn£,ftamm  in 
Zratia  decejferint  confecutionem,atque ^lori£  ttiam  augmetum..Anathema  ht, 

XX  XI 1 1>  Si quls dixerttjHanc doClrinam cafholicam^de iufitfcati- 
one,afanCta  Synodo ,  hoc prdifnti  Decreto  exprtfia,  altqua  ex partc glon^Dei, 
yelmerttts  lejit  Chrifii  Domininofiridtrogart ,  ^non pGttusventatem  fdei 
nofir£,Dei  deniquc,ac  Chrifii  Icfu^loriam  lUufirari.^nathema  ft. 

IN  SEXT.AM   SES  SIONEM. 

oCirina  de  hominii  iufiiJicatione,facilis  tffct  explicatu,  nijtfalfe  opi- 
niones,quibu6pr£occupa,tifunthominum  animt,tenebras  clar£  lnc:  ob- 
ducerent.H£c  autempr£cipua  obfcuritatus  caufx,qHod  ^^errtme  addu- 
cimur,vtvni  Deo infolidum rcdtnquamu^s  tufliti£glortam  .  Cuptmns 
enimfcmperaliquidejfe^^-^qu^  nofirajiultttia  efi,cttam  noLtsytdcniur .  Etuf- 
tnodi  fuperbia,Jicut  ab  inttio  tn^enitajuit  homintbm^ta  Sathanx  tanuam  ape- 
ruit,adeos  multis  tmpijs ,prautfque perfuafiontbns  tmbuendos ,qutbi>fcum  hodicno 
his  luOandum  efl.Et  extttcruntftculn  omntbus  Sophtfi£,qui  in  txtoiunda  homi 
num  iufittta,quodfctebant  fore  plauftSile,fiyluM  exercerent.Pofieaqua/nfingu 
lari  Det  benefctofaclum  efipvt  communi  ^ctertsEcclefiA  confenJu,Peia^^  impi^ 
etof  repudiaretur,  non  tamproterue  amplitts  de  homintm  mcrttn^arrtre  a^^u  J,.nt: 
mediam  tamen  -vtam  excogitarunt ^vt  in  homine  tuitiftaudo,  nequc  totumDco, 
neque  nihtldarent. 

H£cmoderatio  efi , quam  tenent venerandi pa.res ,  aderrores  corrip-cn~ 
dos, quos  de  iuOifcatione homtniSjnoftra  £tatc exonos cjfe dtcunt .  Stcc^uidcm 

NN  i 


^oo  S  E  X  T  AE    S  E  S  s: 

pY^fxnttiY,yt  initio ,  nihil  Ifirentprteter  Chriilum :  fed  curtt  adrem  yentum  efly 
multitmabeil,quinilli  Yelinquxnt,quodfuume{i .  Imo,nihiltandemalrudconti~ 
net  eorum  definitio,quam  tritumiUudfcholarum  dogma:  Parttmgratia  Dei,pitY- 
timoperibu6pYOprijs  iudificaYi  hominesrvt aliquantofe maga~Verecundos  often- 
dantjquamfuerit  jPeUgius. Qupdex  re  ipfa iudicare,promptum erit. 

Nam  capitefecundo ,-vbi  de peccato  orivinali differunt ,  liherum  arhitrium 
pronuntiant^iribns fuiffe attenuatum,^  inclinatum,non  tamen extin{}um .  De 
nomine  non  litigaho-.fedcum  liberta  tem  minime  extinBam  fuijfe  contenduntjioc 
ftne  inteUt^unt , aliquid reilare ftcultatii  human^yoluntati, adhonum eligen- 
dum.vhi  enim  non  e(t  interitu6,iUic faltem aliqua  eft  -vitg, portio.ToUuntdein- 
de  omnem  amhiguitatem,  cUm  attenuatum  dicunt  ^  inclinatum  .  Ergo  ,fitUis 
credimips,dehilttauit  nos  peccatum  originalepvfvoluntatts  noflr£  vittum  nonpra 
nitas  fit,fed  infirmitai.Namft  praua  omninoyoluntoi  effet ,non mcltnats,  modo 
effet fanitatvs  ^  attenuat£,fed peYdit£,donec  nouafieYet .  ^tqui,hoc  pofterins 

Rom.j.  'yhiqueScriptura  docet.  Vt  innumcra  teftimonta  omittam ,P aulu^  ciimdenatu- 
rahumani  generis  conctonatur,non  infirmitattidamnat  liherum  arhitrium  ,fed  0- 
mnes  efje  tnutiles pronuntiat,auerfos  aDeo,^  tyrannidi peccati  addiCiosi  ita, 

i.Cor.j.  yt  idoneos  effe  neget  adquicquamhonicogitandum.  Nequetamenintereanega- 
mm,qutn  maneat  homint  yoluntas,fed  mala .  Nam  lapfus ^d<e,  nonfuftulit  yo- 
luntatem.fedex  liherajferuam  fecit,ytnonmodo  ad  peccandum  fit  procliuis,fed 
peccato  ohnoxia .  Qux  de  re,paul6  poft  rurfm  dicendum  erit. 

Tertiiim  ^  quartum  caputnon  attingo .Circafinem  quinti  capitts,tranf}a 

tionem  inflatumgratt£  fieri  negant,fine  haptifmo,auteitisyoto.  Qu£fo,an  non 

pY£ftttiffet  diceYe:yerho  ^  facramentu  communicari  nobts  Chriftum:yel,Jiita 

loqui magts placebat ,applicari,quam  folm  haptifmifacere mentione?V€rum,in- 

fantes  a  regno  Dei  arcere  liSutt,quiante  erepti funt  exhacyita,quam  ojferriad 

1  Cor7  hapttfmii potuerint . Qmfilieyo de nihilo di[\um fit,eos nafci fanClos ,qui ex fideli- 
bui  nafcuntur.  Imo,quo  turcad  baptifnum  eos  admittimtis,  nifi  quodpromifionis 
funt  h^redes  iNifi  entm  iam  ante  ad  eos pertineretyit£  promijiio ,^aptifmu profa-' 
naret ,qutfquii  tUudaret.Quhdfi  Dens  in  regnufuum  eos  adoptautt,quata iniuria 
fit  promifioni  ,quaf  per  fe  ad  eorum  falutenonfujficiat?  Inualuitcontraria  opi 
nio  ,fateor:  fed  tniquum  efl,hominu  errore  ,quanundiutumo,obrui  Detyeritate. 
Inclufa  eft  infantittfalu^  inpromiJ?ione,qua  Deusfidelthtn  teflatur,fe  fore  iUis 

*'"•''•  ^  femini  eorum  tnDeum.Hac  ratione  fiSi  nafci  pronuntiabat,qui  ex  .Ahraham 

ducebant originem  .  Huins promifionlsheneficio  recipiuntur  ad baptifmum,  quitt 

cenfentur Ecclefix.  memhra.Non a  haptifmo  igitur  inttium hahet  eorumfaliif,fed 

qu£  iam  in  yerhofundata  erat,  haptifmo  obfignatur .  ^t  ohtrudunt  dcfinitionts 

architeCii  iUam  fententtam:Ni(i quts  renatmfueritexaquat&*  Spiritu.Primum, 

loan.;.  J  ^        .,■''.      .  i       r       \       -^  r        r  t  r    • 

fiaquaBapttfmum  tUt^  jignipcat:  quts  etsconcedet,jtmul  etta  jtgnipcare  baptijmt 

perctpicndi  yotum  ?  .Atfidicam,alium  effe  loci  fenfum,  ac  quofdam  ex  yeterihtti 

fccutus,^qu£  nomen,pro  M orttficatione  accipiam:non erut,opinor,tam infefli^ 

ytme propterea  h^reticum tudicent.  Egotamen  epithetil/ice  additum interpre- 

torjytyim  naturamque  Spiritus  exprimeret:neque  enim  ejficient,  ytmagis  hk  a- 

qua  fumatur  pro  haptifmo, quam althi  igniipro  quouts  facrameto ,  cumdicitur:  In 

Matt.3.    sptritufancio  ^  igni.En  curfibi  fummum  tus  interpretanda  Scripturxlifurpet. 

Sexto 


ANiriDOTVM:  7or 

Sextocapiteajfermtj^atia  Dei  nos  prdtparari  adpercipiendamiufli- 
tiam ;  feJ  huic  gratiA  partes  ajii^nant  excitandt ,  ^  adiuuandi  ••'Vf  ipfilibere 
cooperemur.Nempej^utidtunanias  hicaudimus,quas  infcholis  dehlaterare  Sophi 
f:£folent.Ego  autem  (jU£ro ,fitne  idem  excitare  yoluntatem  ,  ^  adiuuare  perfe 
infirmam:ancornouumformareinhomine,vfVelit.Iiefhondeantero-o^ancorno~ 
mm  creare,ex  corde  lapiaeofacere  cor  carneum  (quorum  -vtrunque  Scriptura  te-  ^"1'/,' 
fiaturDeuin  nol'tifacere)nihilaliudfit,quamfupplere  quod  deeJlrtnjirm£yoluta  Pinlip.  j. 
ti. Quodfiminus  eos  mouent  iUa  tefiimonia : reffondeant ,  an  qui efficit tn nobis 
yeUe,fimpliciteryoluntatemadiuuet  .Faulus  totumDea  yendtcat:  ijlinihil  ei, 
pr£teradminiculum,acceptumferunt.Sed  in  quo  homineDeofocium  adiunrunti 
Qujagrattam  Dei,quam repudiarefojfet,ltbere  recipit,^  SptrituJfanOi  tllumi- 
nationem.Quantum  exDei^trtutedetrahunt,qu£aPropheta  defcnbitur^Dabo,  ^^'11' 
inquit ,leo^em meaincorda  yejlra^faciamque^l/t  inprxceptis  mets  ambuletis .  SedHeb.z.io 
hoc efl fcilicet,quod alicubi ab  .Auguiltnotraditum  ejl :  Dtborant ,inquit,homi'  ]:f^'^^^ 
nes^t  inueniantinnojtralfoluntate^quidboni  fit  noftrum,quodnohvs  non  fit  ex  mcrit. & 
Deo:^  quidinueniripoJiit,io^noro..Atliero,Dt  alihi  tradit:Si  relinqueretur  ho-  "'"''^^' 
minifua  -voluntturvt  tn  adiutorioDei  maneret,fyellet:nec  Dtus  ettam  ejficeret 
ipfum^elle:inter  tot  ac  tantas  tentationes ,infrmitatefua  yoluntas  fuccumheret.  Decorrep 
ideofuhuentum  eji infrmitatilioluntatu  human£,yt  diuinagratia  indeclinahi-    2""** 
liter,^^  infeparahiltter  ageretur:^  ideo  ,quanuisinfrma,  nondefceret.Excudut 
autem  Neptunij patres  in  noua  ojficina,quod^U£t{Jlinofuitimotum:noeJJe  ex 
Deo^rati£  recepttone:  quia  libero  yolutatvsproprix  motu,Deo  yocanti  ajjentin- 
niur.^t repugnat S criptura,(jU£  Deiiauthorem  facit  honAyolutatts.  ^ltudeji^ 
moueri  aDeoyoluntatem  yt  obfequatur,fi  liheat :  altud  aute^formariyt  honajit. 
Porrono  fefaOurii promittit DeusPvtpoJlimM  hene  yelle: fed ~)>t hene yelimtn: 
imoyltraprogreditur,cumdicit.^Faciamytamhuletis.  Quoddtligenter ab .yium 
fino  annotatum  eJi..Atque  idem  Paulm  ajftrmat,cum  docet  Deumejfe,  qut  0* 
-)ieUe  ejftcit innohis,f^ perpcere,pro  fuo  beneplacito.In  eo  halIuctnatur,qu6dmo 
tunohis  ojferri  fomniant,qui  medta eieclionenohis  relinquav.nthil  autemdeejfi' 
cacia  iUa  cogitat,qua  cor  hominis  renouatur,yt  exprauo  fat  reClum,    H£c  yero 
ejficax  Spiritujfandi  operatio  ab  lere.cap.y  2  .defcribitur„cum  ita  loquitur  inper 
fonaDei:  Ponamtimorenominismei  incordihus  eorum,nedeclinent  a  mandatis 
meU.Denique  in  eofaUuntur,qu6dnullii  ohferuant  inter  regenerattonis  gratiam, 
qu£nuncmiferi£  noJir£juhuenit,^prima,qu£.Ad£data  fuerat,dijcrtme:  quod 
diligenter Siugujiinus  exponit.  Per  mediatorem  Chrijium ,inquiT,ex  malis  Dem 
facit  deinceps  in  £temum  bonos.l(lamgrattamnohabuitprimuihomo,quanun-  ni.j.ca.8. 
quamyeUet  ejfe  malus.Tale  quippe  erat  adiutonum ,  quod  defereret  ciim^yeUet: 
^  in  quo  permaneret,fiyeUet:nonquo  feret^^ytyellet  .Sed potenttorejigratia 
infecundo .Adam ,quaft etiam pvtyeitmns :  tantumque  yeltmm,ac  tanto  ardore 
di  ligamus  ,yt  carnis  yoluntatem  contraria  concupifcentem^yoiuntatejptrttusl/in- 
camus.PauiopoJi:  Eji  innohps,per  hanc  Deigrattam,jn  hono  reciptcndo (^  per- 
feueranter tenendo ,  no  folum poffequoayoiumuspiierum  etiam yeUe quod ^ojfu- 
mus.  Quanquam lonoiuf  eji ar^umentum ,quam yt  tam  hreutter  expedirt  queat: 
non  tamenl/ereorjne mea,  quamlibet  breuis  admonitio  non  fujjictat apudjanos 
le£lores refeUendis eorum  commentii,^t  Scripturamfiht  quoquefujfragan  ohten 

NN      -*■ 


^o»  '  S  E  XT  AE    S  E  SS: 

diint- Ndm ciim dicttur,Couerte  me  Domine,^^  conuertar: ex  eo cotIi?-u»typr£ue' 

'^  '^''    ntrt  homines  Dei^ratia.R iirfum  ex  his  yerhis,Conuertimini  ad  me,&  cgo  con~ 

uertar  adyosUiberi arbitru  yimeliciunt .  Scio  alicubi  ^ugtiflinum  hacdtilin- 

{lione  yti :  fcd longe  dtuerfo  fenfu  .  Diferte  enim  tefiatur,  idque plurtmis  bcis, 

Lib  ad     g"'-^^"^'^  Detfic  operari  in  nobts,  yt  ex  nolentibus  l/oUntes  factat .-  ynde  etiant 

ionifa.:.  concludit,nihtl  hominembonifacere,quod  Dcus  in  ipfonon  factat .  Qu^td  ergo, 

«ap.s.      inqHies,fibi  yult  .Auguiltnin^cum  de  Itbertate  yoluntatii  loquitur  ?  Nempe,cju.od 

Lib.z.  de  toties  repetit.non  cogi  homines  inuttos  D et gratia,fcd  yoluntarios  regi^yt  fhontn 

bonoper.  parcant  acfequantur:ideo  tamen,quta  eorum  volunras  ex  ma,la,yerfaftt  in bonam. 

lib.2.  ca.  Vnde  tllud:Nos  ergo yohmuifcdDem  tn nohis  operatur (jr*  ycUe.Nos  operamur, 

'ifh^h-^^'^'^^'^  fj^'cir  ^ oper.iri.Ite,Bonumjquod  non tenemus  ntfi  prnpria  yolunta^ 

te,no  tame  tenebtmiii,nifi  operetur  in nobis^  yc11e.lte,Certum efl,nos  l/ellecunt 

y 0 lumu^s:  fcd  1  Uefacit  >  f  "V elimtts  .Certucfi,nos  facere  cit  mfactmw :  fcd  t lle  fa cit 

ytfaci.imM,pr£bedo  '^iircs  ejficacif?im.isyoluntati .Hxcftt  fummaiPerperam  eos 

facere,qtti ficintcr  Deum^nos  partiunturpvt ohedtenttam  pi£yoluntatis,  qu£ 

Deigratitg,  affentitur,adnos  tranfcribant:cum  proprium  fic  tpfitts  Deiopus. 

SedtnjifluntFrophet&^^erbts  :  quod  cortuerfionem  a  nohts  exigendo ,li~ 
herum  arbitnum  compellct:quodfruflrafaceret,eorum  quidem  opintone,  nifi  alt'~ 
ijuodejjct liherum  arbitrjuifi.Fateorfanc,.ibfurdaifo)e  eiufmodt  locutiones,nifi 
ffjct  Aiiqua  tn  hormne  yoluntas  -Non  tamcn proptcrea  concedo,hbcram  obfequen- 
ilificultateminde pofjccoUigt.  Valdc  entmnouitios  effe  oponetvencrados  tjios 
fatres,ftexpr£ccp  f^ixJirDnatit  quidlialcit  homo:  cUm  ideo  pottits  requirat  a nobis 
Dcus jquodfuprayires  noftras  efifVt  imhecxUitatvi  noflr£conutCli ,fuperhiam  om- 
ncm  cxuamin .Memincrimiti  ergo,aliud  effc  lioluntatem  tn  homine,aliud  lihe- 
ram  boni  ac  maii  cledionem.  iiuhlata  enim  pofi  lapfim  primi  hominn  elio-endi 
iibertate,folayoluritas  relicla  efl,qu&  fub  peccati  tyramtde captiu.t  yfque  adco 
tenetur,ytnoniiifiadmalumferatur. 

P  onojne  longti^  hic  immoremur, dico  apcrte pugnare  quod  hicpronuntiat 

Ioan.3.     Tridenttni pxtres,cum tUa  Chriftt fententta: Quifquu audnnt a Patre meo^^^ienit 

ad  mc.Nam  yt  prudenter  animaduertit .Auguslinm^tnde fcquttur,nuUum aDeo 

audne  ((;< dtfcere,quinfimul  tn chrtflum  crtdat-.motiimque SpirittKfanCltftc  effe 

Sand.      cfficacem,ytfidcm  femper gi^at .Conftttuunt  autcm  hoc  in  hominis  optione ,  yt 

iib.Lca.S.  Deiinffirattont,ft  ycltt,aufcultet.HAcnuUo  modo  tnterfe  conciliart  poffunt: 

omnes  quta  Deo  didiccrint,Chri{lo  crederC'.^  nonaltter  yaltre  ratamque  effe 

Det  tnJj>trationem,nifi  homines  exfctpfts  ajfcntiantur .  Prtori6fcntenti&  autho^ 

rcm habemui Ftlium  Dei,quifccum  mtnime d.fiidet.Secundam  ergo,qu<e  prorfus 

contrartaij},cutacceptamferemtis,ntftpatrt  mendactj^ 

Pcjljiiafcptimo  capiie,de  modo pr£par.tttonHjita  frigide tra[{ariit,ytque- 
uts  nonprorfh tnfiptdii Papislamertto tatxinfulji  atn p^idere dcheat ,tande,capt- 
te  oclauo,ybi  ad  ipfamdcfnitione^entu ejt,in primnhoc cauet,ne folafide cofia 
reyidsaturhomirnsiuJiifcatio.Quf.Jito  eji  verbt,quidfit  iuJlificatto.NegatfoLa 
tfjc  rcmifitone  peaato ,  umfed  renouationem  ^ftnclificationcmftmulcontirieri 
"yolut.Niiquidhoc  yerumJit,yideamu.s.VerbaPaulifunt  capite  adRn.^,Dauid 
■^**  heatiiudinem  domtnvi  dtctt,  cui  Deits  imputat  tujiittamftne  operihni.Beati,  quorU 
rcmijjx  Junt  tniquttates.St  ex  hac Dautdn fcntentia  Pauluigratuit(S  iujiiti£  de- 


AN  1"  I  D  O  T  V  m:  70J 

finitionm  rite  elicit:feqmturjn  remij^ione  pecca.torum  cffe  pofititm  .Stc  enim  in- 
terpretatur  Pauliiijiujlum  a  Damdenuncupari ,cui  DemiuJ\ittam  imputat,  non 
imputando peccata.S ic  ^  idem ^pofioliis,non  adduclo  alterim  teflimonio,althi  -Cor.f, 
loquitur.Erat  Deui  in  Chrifto ,mundHm  fihi  reconcilians,non  imputando  hqmi^ 
nihus  peccata.Deinde,continuo pofl adijcif.Eum  (jui peccatum  non  nouerat ,  pro  . 
nohti peccxtumfecit ylit effemui  iuflitia  Dei  in  illo.Qjiidapertiui  requirAi,qua>n 
nos  coram  Deo  iuftos  cenferi,quia  Chrifti  facrifcio  expiata  fint  peccatanoflra, 
ne ampiiusfuh reatu  nos  teneant?  Nec  locu^  efl-vulgart cauillo ,  de  iuflifcatioms 
initio,ipfum a^ereinamytroque  loco traclat ,nonqualiter  incipiant iufli ejfe,qui 
fuerant  haclenus  infdelesfed quomodo  iuflitiam,  quamfemel  confccutifunt,re- 
tineani  totol/itx,  curfu.Dauidcnim  defe  loquitur ,poflquam inter  fltos  Deifue- 
rdt  cooptatus.  Et  Paulus  ajferit,hanc  ejfe perpetuam  legationem,qu£,  in  Ecclcfia 
quotidie auditur.In eundem quoque fenfum  ad Rom.to ,Moif's  tuflitiam  le^^i^i  Deut.50. 
defcrihit,quod quifecerit ea,yiuet in ipfs.Fidei  autemiuflitiaficdicif.  Qui  cre- 
diderit,^c.Videmus ideo  legt6iuftitii&  opponifdei  iuflitiam,  quod openbus  mi- 
ntmc  conflet,ficutiUa.Idem  fihi  yolunt  yerha,quihus  Lucits  apud  ^nttochenos  Aao.15. 
ibfum ejfe yfmreferf.Per  huncyohts  annuntiatur  remijiio peccatorum  \^  ah 
omnibtif,a  quihuinon  potuifiii iufiijicart  in  lege Moifijinhoc  omnu  quicredit^ 
iuflifcatur.Nam  ^  rcmijitoni peccatorum iuflifcatio f\elut intcrprttationu  io- 
co,fuhijcitur,^  alfolutioncm  proculduhio  fgnifcat:^  legn  operibtis  detrahitur, 
'Vtfitgratuita,((^fideperciptdicitur.Quidhufiifcattopuhlicani,Luc&\7.qitid 
aliud fonat ,quam tuftiti&  imputationem,  dumgratts  accepttn  eflDeo?Etqiioni- 
amdcyerht proprtetatelvi  efl.cumChriftuiaPaulo  iuftitia,^fanclijicationa-  ''^°"' 
flra  pri-dicatur ycerte  inter  h^c duofiatuitur  difcrimen ,  qttod  Trtdenttni  p.itres 
coi:fundiMt.N<.imfiduplexefigratia,quodnosChriftitsiuftifcat,&fanciifcat: 
iuftida^it^innouationemfuhfenoncompleClitur.Necdliterpotefiexponiilliid 
ud  Rom.ZiQtm  accufabit  aduerfus  eleCios  DeilDeits efi  qui  tuftiflcat,quam de 
gratuita  acccptione. 

NoUem  de  yerbo  litigare,nifi  inde  tottts  cauf&fiatw  penderet.  Veriim, 
cum  tunc  iuflificari hominem  tradunt ,cumin  ohedientiam  Dei  reformatur-to- 
tum  tUudPauti  argumentum  euertunt :  Si  ex  lege  efi  iuftitia ,  exinantta  efifl- 
des ,(^ aholitapromiJiio.InteUigit  enim,nemineminucntumirt  intcrhomines,in  Roni.4, 
auo  falutts promiflio  compleatur,fi  tmtocentix,  condttioneftt  tmplicita:Z9'  ruitti- 
ram mox effe fidem,fi operibns  fulciatur .  Quod  ideo  l/erum efi,quia  quandture- 
Jpicimtn  qualesfumus,necejfe efinoscoram Deo  trepidare  :  tantum abcfi,yt cl r- 
f.f  (^  inconcufjayit£ £tern£  fiducia nobisconfiet.  Deregcneratn  loquor  .  Quan- 
tum  enim ahefi  a  iuftitia,qu(£  tn  hacyita  inchoatur  yit£ noui  as'^ 

Nequc  tamen  interea  negandum  efi,qmnperpetuo  coniunCmfint  ac  col.^reaC 
du£  ifl£  res:fanCijicatio  ^  tufitjicatio:  ftd perperam  tnde  infertur,  ynaac  ean- 
dem  fjfe.  Exempli gratia:Solvi  lumen , etfinunquam  feparatur  a calore,nq  tamen 
calor  exiftimandus  efi.Nemoque  tam  rudis  inuenitur,qui  nonl/nuab  altero  diftin- 
guat.F atemur ergo  ,ftmulatque  iuftifcatur  quij^iam  ,ntc:flario  innouationem 
quoquefequi.Nequel/crodeeo  amhintur,.anfanclijicet  Chriitta  necne,quofun 
que  tuftifcat.Hoc  entm  effet  lacerare  Eu.tngelium,ade6que  Chriftum  ipfum  di^ 
fcerpere,fiquis  tuftitiam,quamfidc confcquimur,feparareyelit  apwnitentia.Std 


.  y04  S  E  X  T  AE    S  E  S  s:    A  N  T  I  D  O  T  V  m: 

totnnoflr.i  difceptatioeJl,de  caufa  iu{lijicationis.HancTridentini p.ttres  Jupli' 
cem  ejfe  fin^unt:  a(f  partimreruij?:one p€cC4torum ,  partim  (hirituali regenera- 
tioneiufii  ejfeniM.VelyVt  alijs^erbis  exprimam quodfcntiHnt:  acjt  partim  im^ 
vutatione,partim  (jualitate,i»fiitianoflra  conflaret.E^o  autemyntcam  ^ fim^ 
plicem  ejfe  affero,ejH£  tota  continetur  gratuit^Dei  acceptione.Eampr&terea  ex^ 
tra  nos  confiituo-.qttia  infolo  Chrifto  tufiifumtti  .  P roferant fi  quod hahent  ex 
Scriptura  teflimontumpnt perfuadeant  quod docet .Ego  cum  totam  habeam  Script» 
rammihtfuffragantem,hacynaratione nunc  contentus  ero : quod ciimmentio ft 
iufhiti£  operum,eam  Lex  (^  Euan^eliumin  perfe^a  legis  ohedientia  confiituunt, 
Ea  cimnufquam  appareat,nihtl  aliudfaciunt  reliqui,  nifyt  confunamus  ad  fo- 
lum  Chrifium:yt  m  tpfo  iufli cenfeamur ,quod tn nohis nonfumm.^n  mihi  locurm 
ynum  proferent ,qui  inchoatam  nouitatem  proiufiitiaapud  D eum probari tefic 
turpi/el  in  totu/Hj^^el  ex  parte?  Qjtpd  ft  authoritate  dejlituuntur,cur  iton  liceat  re^ 
pudiare  quodhlc  ohtrudunt fgmentum,de partiali  iuftitiai- 

P orro,quamfriuolafit  ^ nu^atoria caufarum  partitio,  qu£ ah iUii  comemo- 
ratur,fuperf<.deo  dtcere :  nijiquod  taceri  hocnec  debet ,nec poteJi,nimti  ejfeahfur 
du,quod  caufa  tnflrumetaltinominatur  folui  haptifmii4 .  QufdiviturJietEtta?elio? 
'  ^nne  pojiremo  quidean^ulo  h£rehit?Sed  haptijmn4  ejijidei  farramentum.Qm 

ne^at\vkttamen  omnia  dtcta  fuerinf.hic  nihilominws  ohtineho,nihileffe  altudy 
quam  Euangelij  appcndicem.PrApoflero  igitur  ordine  primas  tUi  deferunt:ac  pe- 
Ytnde  omnino Jaciunt ,  acft  quk  inflrumentalem  ^dtjictj  caufam  diceret  ejfe  truU^ 
rnanuhrium.Sani  qutfquts,pofihahitoEuanveito,  haptifmnm  inter  faluttf  canftf 
numer.tt,eo  ipfo,quidfit  haptifmus,aut  qutd  'yaleat,quQdnamftt  eiui  ojficiumjaut 
quul/fiHyncfctrefeprodit.Qu^tdin cauft formali prAterea  dejyderem, canone.io, 
dicendum  ertt :  tantum  hic  atttn^am,quod prnfenti  loco  conuenit.  Iterum  enint 
ajfirmant ,nos yere  iuflos  ejfc/ton  tantum  reputari.  Ego contra,tametJiconcedOf 
nunquam  recipi nos  in  Det gratiam,quin  fimul nos  regeneret  in  yitdt  fanSlitatem: 
falfum  tameejfc cotendo,yll.xm  iufltti&parttm  tn  qualitatefttam  ejp,yel  hahitu, 
qut  in  nolti  rtfideatfedgratuttaacceptione,nos  eJfciuflos.Nacum  docet  ^pojlo^ 
Romj.  ltis,propter^niiis  ohcdtenttaiuflos  conjittui  multos:fatiii,nift faUor,oJiendit,  mit* 
tuari nosaltunde iufiitiam,cuiui  innohif  indtgernui.  Etprimo  adEpheJioscapite, 
ciim  dicit,nosprdcdeJiinatos  ejfe  in adoptionem Jiliorum  Dei,ytgrati  ejfemui in 
Tilto ifumma tufiuic noJirJt cople£\itur . Quatulacuque enim portio  in opera  noJlrA 
conferatur^eatenuil/acillahit  fdes ,  (^Jalitsnofira  hocmodo  totapericlitahitur. 
Ergo  cumu4poJiolo  difcamtti,iujiitiam  nofiram,qu£  ex  Lege  eji,  tanquam  noxiunt 
^■^*  impedimentum,abijcere,yt  tUamohtineamuf,  qu£  exfdeejilefu  Chrijii .  Qua^ 
its  autemjitjiam ante ahunde  dcmonJirauimtK:^yno  y  erhoPaulus^tertio  capite 
ad  Galittas,xndtcat',cum  ne^at,iujiitiam  (em  cum  iujittia Jidei con^uere,  quttc 
in  oberthHifitaftt. 

Sedquidfaci*sifinbefl^slNam,pofiqiiam  multas  iujiijieationis  caufof 
recenfueruntjohlttt  de  caufi  tufiijicationts  Jibteffe  traCtandum ,  iufiiti£ partent 
operibui  confiare  hinc  coUtgunt ,quodnemo  abfque  (ptritu  re^enerationts  per  Chri 

Jium  Deo  rtconciitetur..yit  quamcrajfa  ejiifia  haUucinatioi  Perindeentmidya- 
let,icfidtcerent:RemiJiio  peccatorumdiueUi  apcenitentia  non  poteJi.Ergo  h£c  efl 

fars  lUiui.Hoc  ynicum  eji  controuerf^  caput:  quomodo  tujit  cenfeamur  corain 

Deo: 


SEXTAE     SESS.    ANTIDOTVM.  70; 

I)€o:yli{ides  noflra,c^ua  fola  iujlitiam  ptrcipmm  ,eatn  quirere  dehettt  .Vtmillies 
repetanf,non  pojfc  nos  aliter  nierito  fajiionis  Chrifii  communicare,  quinjimul 
regenercmur  eiw:Sptri:u,non  tamen  ejficient  quominus  illudfixum  maneaf.ideo 
propitiumnohis ejfe Deum,quia  Chrifli morte placatm  nohis  fuerit:  ideo  nosre- 
putari  iuflos  cora  tpfo  ,  cjuia  tUo  facrificio,expiat£  fuerint  noflrx.intquitates.Ha-  Rom.j. 
bemm,inquit  Pautui  , propitiationem per  fdem  in  fanguineChriili  .Denique, 
"l/hide caufa  qu£ritur:quorfum  attinet,accidens  infeparahtle  ohtrudi?  Definant 
ergo  iftis  ineptijs  ludere,yel  cauiUis  ineptirei^ccipit  homo fidem,  fimul ^ ffem, 
^  charitatem :  non  igiturfola  fdcs  iujlifcat .  Namfinohis  (p*  oculi ,Jimul(^ 
aures,^  pedes,^  mantn  conferuntur,non  propterea  tamen  autpedilus  nosau-- 
dire,autmanihus  amhulare ,aut palpare  oculf6 ,dtcendum  efl.  De Pauli  teflimo>. 
nio perperam  adduflo,alihi  dicetur. 

S equitur putidiH  illim  diflinciionu approhatioidc  fde  informi ,(^  formata.P tt 
det  quidem^yenerandos  patreslioces  ifias  yfurpare  :fcdcitm  halhutiunt,nonl/ni~ 
ri  folafide  hominemChiiflo,niftJpesquoque,  a^  charittts  accedant,fidem  certe 
romniitnt  charitateyacuum,qii£  a  S ophifluDulgo informvi^^ocatur:  quo  infignem 
fuam tnfcttiam produnt .N am Jiyerum  ejl  quoddocetPaulus ,  Chriflum  hahitare  £pj,g  , 
incordihm noflris perfidem.nihilo  magis  fidea charitatefeparaburtt,quam  Chri- 
(lum  a  Spiritufuo .  Sifide  purificatur  corda,qftemadmodu Petrm  affirmaf.fi  qui-  ^^^-^^S- 
cunque  crcdunt,hahent  yitam  <eternam,quod  tottes pronittiat  Chriflm:  ffideohti  joan.j.  <. 
netur  £tern£yitdih&redtt,t6,ldge aliud eflfides,quammortua  nefcio  qu£perfua~  6.10.20. 
fio.Viua  nos  Chrifli  memhrafide  ejfui,negant .  Quanto  mcltm ^ugufltnw,qui  !„  "]ioi. 
fidemappell(ttar}im£yitam,flcu.'anima,yita eflcorporn^  Qtutnquanon  tam^u-  "■ 
o-ufiinuihic  citandui  authorefl,quamPaulm jqui  fatetur  fc fide  Chnflil/iuere. 
J o-nofcendm  forte ejfet  iUn  hic  crror ,qmanon  alitcr  defide garriunt,qi.am de fa- 
hulofisinfulniiiuis  enim  corumlinquam ,yel fummis  Ubnignflauit,quid  efftt  fi~ 
desi)ntft  miferu  orhcm eadem  fecum ignorantia  in  exitium  trahercnt.Nos  autcm 
memincrimm,fidei  naturam  a  Chrifto xflimadam  effe^quiaquod nohtsojfcrt  Dem 
in  Chrtflo,non  ntfifide  recipimm .P romdc jquicqutd nohts  efl  Chriflm..td adfidem 
tranffertur,qu£  noscompotes^  Chrifli ,^  omniumemhonorum  facit .  Neque 
aliteryerumejfet  iliudloanntifldem  noflramcffe  yiCloriam,quamundusyinci-  ^-loa"-?- 
tur.nifinos  inChrifluminfereret,quifotmeflmundi  ytCtor .  ^ceorumfluporem  cal.j. 
animaduertereoper£prcttum efl,qu6d  dum  citant  tU^.m  Pauli locum,  Ftdes  qu£per 
charitatem  operatur:non  cogttantfe  hoc  quttfiHadio  tugutari .N amf  fruCius  efl, 
ac  ejfe^usfidei,charitas:quts  noyidet  informem  iUamfide  quam  fahricarunt,inane 
effl figmentui Erit enim perquam abjurdum ,fi filta  matreinterimat .  Quanquam 
monendtfunt  leClores ,locumtllum  intcmpefliue  adduci ,ciim  de  iuftificattoneagt- 
tur. QuandoqutdemiUic nondif^utat P autiis,quid adhominem  tuflificandumya- 
leantfidcsjitut charitws:fedqu£ ftt Chnfliana perfecUo . Quemadmodum cum althi  i.Cor.j. 
oJrihif.St  quis  in  Chriflo,noua  creatura.. 

Longum  effet  ac moteflum fmmla  notare:fed hoc  magis  infigne  efl,quamyt 
pr&terirideheat.Suhijciunt,cathecumentsfidemahZccleJia petcntthus  rcjfonfum 
dart:Si  yis  ad  yttam  tngredt ,ferua  mandata .  F<s  corum  catlyecuments  ,fi  tam  dura 
lUts  conditto  tmponitur.  Quidenim  attud,quam dtterna  lUis  maicdiciio  indicitur?  q^^^ 
SiMidem^afmofcmt  cumPauio,malediClos  ejfe  omnes ,qui  legt  funt  ohnoxij  .^t 


■jaf,  S  E  X  T  AE    S  E  S  S.     A  N  T  I  D  O  T  V  M". 

Chriflum  hahent authorem.Vtinam olfermret ,qmrfurn ita  locutuifuerit. Quod 
■  iudicitri  nonj)otcf\:,nifi  excontcxtu,  ^perfoniz  ratione.  Interrogauerat  illt,cui 
refpondet  Chriftns: Quidfacere oportetpvt  habeam  yit,tmxtcrnam?Certe  qufquis 
■vitam  operibiayult promereri ,regulam  habet  fibi  a lege  pr£fcriptam:hufi.c,(^ 
yiues.Sed  confiderandus  efl,  qui  aPaulo  indicatur  pnts :  vtyires  fuas  expcrtns 
homopvelpotius  impotentix  fu£Conuidtts , depofitafuperbia ,  nudtu  ad  Chriftum 
confugiat.Neque  enimlocum  habctjidei  iuftitia,doneccompertuml)abuerimw, 
Rom.8.  fruftra  noltifalutemexlegepromitti.  Quod  enim  impofiibile er.it  legi,quando~ 
qutdem  in  carne  noflra  infrma  erat:  Detts  perFiliufuum  pritflitit  ,peccatanoflrx 
perfacrificiummortvs  eius  cxpiando,yt iuftttiafua  impleatur  innobis..Adeo  .tu^ 
tem  pr£poflerifunt  Tridenttni  patres,!/!  cum  M otfi  officium  flt,nos  ad  Chrtfium 
manu  ducere,ipfl  nos  k  Chrtili  gratia,ad Mofem  traducant. 

^cne parumflnt inpr^dic.tndii  homtnumyirihfis  liberalcs,  iteruminhocca- 

pite  repctunt,fbiritum  Deiagere  innobis,fecundum  propriamcuiufquedifl?ofl- 

tioncm,^ coopcrationem.  Qualcm,obfecro,  diflofltioneminueniet Jpiritu^Dei 

in  cordtbus  iapiden^.^n  nonpudct  cos  dtf^ofttionem  flngcre,ybt  Spiritus  ipfly 

/        hique  in  S cripnms pronunti at ,omnta  effc  contraria?Nam  hocgrati^  initium  efl, 

ytexnolen:tbus  adeoque  repugnattbu4,faciatliolentcs.Vtfdes,tam  infuvsexor- 

ft.  d      dus,quam  incrcmenti,i,adylttm.imqiie  yfque  perfe£lionem,Dct  fltdomimii^gri 

Praedeft.  tuita  Dcielcclio flt  fufcipied£gratt£  pr£paratto  ,yt  ait ^ugufltmus.Et  clarafiit 

Santt.i.  pattltycrba-.Deumnos  hencdtcerc,omnt  bemdiaione  Ipirituali ,  quemadmodum 

£piie.i.   nos  elegit  in  Chriflo,fecundum placitumyoluntatt^ fux,. Qutbns  certe nos  cofubety 

neintanto  hcneflcio  gratts,  Dci ,  placitogloriemuryoluntatis  noftr£  ,  inqnit 

^    ,      idem  ^uo-nflinui.Itiine^l/t  quod Deo  acceptum rcfcrrt  homo  debcretjdtUi  quafl 

meritiim  opponaiiNam ~)indc prima  difpofltio,niflquiafumiis  Chrifli oues?    Quis 

Ad:o.ii.  porroflhi  t.mtum  auflt fumere ,1/ 1  fe oucm  faciat? I taque  Lucits  cumdecjficaci~)io 

cattone  loquitur,credtdiffl  eos  docet,  non  qui  afeipfls  erant  difl>oflti,fed  qui  ad 

Ephe.i.  yita  erant prAordtnati.it Paulu,s,ynde  reClaftt dtfpofltio  exprimtt,  cum docet,pr£ 

p.irata  effc  a  Deo  bona  opera,in  quthits  amhulemm  .  Potius  itaquc  .Auguftmum 

j       _  audtamus,qui  longe  alitcrdocct,quam  ifti  hUtcrones .P oft cxfum  hominif,inquit, 

bono ^et.nonnifl  ad?rattam  fuam perttnereyoluit  Deuijl/t  homo  accedat  adeum:neque 

"P-9'      nifiad  o-rati.tmfuam  pertinere  yolutt,ythomo non  recedat  ab  eo  .  Ipfe  enimeft, 

qui  fc daturum  cor  promtttit  ,lit  intelligamus ,  ^  aures,yt  audi.imiis.Qu^im'jb^ 

vem  fola  cft  eins  natia,  quxnos  diflcrnitiquemadmodum  Paulits  admonet. 

Lib.De    .Atqtte  yt  eiufdemZdimftini  ycrbvs  concludam:  Voluntas  human.i,  non  libertate 

correp.  &  vratiam  confequitur  ,fed  z^^tia  libertatemi^^Vt perflueret  ,deleclahilem  perpe- 

^rat.C.o.o  .  -^       r  I    1       r      ■     J 

^  tuitatcm,  (^  tnfuperabilemfortitudtnem, 

Captte nom,dum  aliquam  d.treftudent  modcfti£flgniflc.ttionem,tmpttden- 
tiamfuam  inagis produnt. Quoniam  in  promptu  er.tt  Scriptur£  do£lrina  eorum 
pLtcitts rep:ignans,yt h.tnc  fufficioncm  auertant,  primitm quidflt,flde  iufttflcari 
hominem,  exponunt:nempe ,qubd fdes ft lutisflt  initium,^fundamentum iufttfl^ 
cattonis . Quafl  fncfoluttone  effcnt  cxpeditt,mox adalteram  tranfuolant  :gratis 
\  nos  tiftfliari  tdeo  ^priftolum  docere,quia  qti£cunque  tuftificattonem  prxcedunt, 
ftuefldes,flue  opera  ,tpf.im  non  promeretttr .  Qu^fo  ,fl  in  referia  yerfari  fe  putaret, 
anadco  leutter,quaflofcitantes,perfunger€ntmiOmitto  ,  quod hominum  iudiciit 

nihil 


S  E  X  T  AE    S  E  S  S.    A  N  T  I  D  O  T  V  M.  70? 

nihil  yemifunt.quapfiicrofnndo  hoc  decreto  omnium  oculos  confodijfent:  Fides 
iuilijic.xry^uoniam  tnchoat iuflitiam .PrimQ,hoc  cotmnentum fenfm  communii re- 
fhuit.Quidenimmxgtf  puevile,quam  totum  effc^lum^VcUe  reflrinvtre  ad folum 
aCiHminchoandiiScdinj^iciamuipaulifier,  nunquidPaulil/erha  patiantur  tam 
facilefe peruerti .Eu.in_gelium,inquit,potent:a  Dci  efl^infalutcm  omni  credenti:    °™''' 
auia  in  eo  reuelatur  Dei  tuflitia exfde,infdem  .  Quis  noni^idct princtptum^ 
fnem paritcr hicdefignart(.^lioqui dicendim  erat ,  Exfdc in  operafH[Uidc pcr-  jjjbac.j- 
f.cerentquodfdcs  inchoat  .Lhdcm  facit  HahacHc  teflimoniiim:  luflu.exfdeyiciu 
THi  efr.qnod  improprie  diClum  foret,nifi  "V  itam  perpetuaret  f  des .  In^brahi  per- 
fona,relttcer pr<£Cipuum  iuflijicationts  fl^eculum.^udtamus  ervo  ,  qtio  temporefi- 
4cs  lUi  ad  itifli;i.tm irnputa..ijuijfcpr<x,dicatur.Non  erat  certe  noutttu^:fedrelicla  ^*^"-''* 
patria,i.im  annos  complures  Dominumfccftttis  erat:vt  effet  non  yulgarefarMita- 
tis,omniumque  'ytrtutumexcmplar.Nonergoaditum  tUt  ad  tuflitiam  pateftcit 
fides,yt  altiinde  poflca  iuflifcatio  compleatur.Et  t^tndem  concluditPaultis,  nos 
fl.are  tn eagratia,quamfde confecuti  fumns.  Quantum  diflatfxa ^  immotafla    °'"''* 
tio,a  momcntaneo  tranfitu  :  tantum  aPaultflnfu ,  difianttnfuo  tfto  dogmate. 
Omnes  Scnpturx.  locos  coUt^ere  ,  c  longum  tjjct ,  ^fuperuacuum  .  Satis  qui- 
dem  fuperque  ex hii pauiis  liquere  arbitror  ,non  mtnas  tufliti£  complemcntum, 
quam  inittum,fdei  trihuendum  cjfe, 

S(  cundum  memhrum  efl,gratuttam  ideo  iuflijlcationem  "yoeari  aPaulo,quia 

nuUummeritum prxcedat .  Qu^idergohim  idcm  Paultis  clamat,  excltuli  omncm  Rom.3.4 

camisgloriationem  leo^e Jidei,an  adanteacl&  yit£  duntaxat  meritarcj^ictt ,  ac 

nonpotiiis  admonct,nihil  ejfe,quoglorientur  homtnes ,  "yjqtie ad  l/tt&flntm ,  qui 

fde lufli JuntlN amcum  ex Dauide ajfertt imputari,ahfquc operibui  ,tufltttam, 

perpetuii  fdeliumflatum declarat . Quemadmodtmi (^ Dauid,fe,ac  rehqnos  om- 

nes  Dcif.ltos,non inynum dtem,fcd cota yita,peccatorum  rcmijlionsheatos  cjfe 

exclamat.Nec  deynius  momentt  luflificatione  loq  uitur  apud  Lucap  ctru/s,cum  di- 

cit.Per gratiam  lefu  Chriflt  crecltmus  noi  ejfcjaluos,  quemadmodum  ^  Patres 

noftrt  .lUc  enim  erat  qudiflioms  flatu.:an  exi^cnda  Jorct  a  genhm  le^vs  ohfjruatto . 

idjieridcherenegaf.quodnonaliafitfaiuitn  Chrifliana Ecctefla ,  quarnper  Chri  A£lo.4. 

flt£ratiam:nec  alia  ynquam  fuent.Lt  merito.Nec  cnim  altterjirma  erttpromif- 

fio ,nifiex Dei gratia pedeat,ac fde nitatur,inquit P auluss ^n  iUicetiamdeprx-  ^°™'  '■* 

cedentthui  meritu  agi  jgarrientHmofclecitfltmis quibufque falutis flduciam poffe 

conflare negat ^ifirecumhat in Chnfli gratiam .Fidcm igttur abolst,qui non  rtti- 

net hancynicam  luflitiamyfque  ad mortcm.lnflijicamur gratis,inqiiiunt,q»od 

nuUa  opera,qu£iufliJicationtm  pr£cedant  ,ipjam  promcrentur.^tqui,dumPaultiS 

.ydhrahdt,  m<tttria  adimit  gloriandi,to  quhdjides  jit  lUi  tmputata  adiuflitia,proba- 

tionis  loco  mox fuhijcit:yhi funt  opcra,tUic  dehitumpnSmium  rependr.fdei  autera    • 

quod datur,gratuttu eJfe.Notemw  defanCiopatrtarchaycrbaJicri.NegatPau- 

lt{s,quo  tempore  mundo  renuntiauerat ,  ')itfe  totum  Dei  olfequio  addiccret,yUis 

operihmfutjfe  iuslum.Si  exctpiant  adultcrint  ifli  patres,tunc  demtfm  caepijfe  lu- 

fliJicari:uperierefeUiturhoccaii!Uum,f.crx,Hiflori£contextu.Midtisenimanni5 

fe exercuerat  tn  qitotidiana  Dei  inuocatione,^*  Dci  yacitionem coflanter  fecu- 

tus  erat,tn  quayit&Uern£ promiflio ,contincbatttr.N ormc ergo  ter  c£ct  tudicadi 

funt,quigratunaDei  iufli  ttarnnon  yident ,  nifi  in  tpfo  ycflitntioU-egnarc  a.aei/t 

00 


70S  SEXTAE     SESS.     A  N  T  I  D  O  T  V  M. 

in  ipfo  tdificio puunt  operum  merita?  Verum  attendere  conuenit,  qualem  tam 
craffs,  impietatifucumindticam.Hoc  quippe modo  fatiffuclu^n  pronuntiant ^po 

»  {lolifenteti£:Si  exgratia,ergonoexoperihin.^tqui  PauUi^,quodfalu£Jiunt  reli- 

quidij^  abiHterni  exitu periculo  mirahiliter  a  Veoconferuantnrl/fqueinfnem, 
td  acceptum  refertDeigrattA ,  Multum  iptur  ahefh,  quin  ad  tantuUm  portio- 
n€m,hocefl,adfolitmprinclpium,  re{lringat. 

^hfurdumquidtm  iUuddeltrium  :fed  fioc  etiamnum  aliquanto  craj^iwjcu^d 
torum  opiniont',nihil  omnium,qu£iufi:ijicationem prxccdunt  ,ipfampromeretur: 
fue-fides ,fiue opera  .  Quj& nohts hic opera commtnfcuntur iudijicatione priora? 
CuMs  hoc erit  ordtnis,yt  radicemfruclus  tempore prxcedat  ?  Infumma.yt  intelli- 
o-antpij  ledores  quantum  addoQrindt,  corredioncm profecium  fit,monachi  reue- 
rendts  patrihia^quorum  partes  erant  aurihm  annuere/pcterem  hanc  diclarunt  can- 
ttlenanr.hona  opcra,qu£  iufiijicationem  prxcedunt ,non  meritoria  effe  <erern£ 
fxluiti  fcd br^paratorta dintaxxt . ^tqui,jiqua  opera  fdem  anteuerterent,ipfa 
quoqueyenirent  in  cakulum.Sed  ideonuUum  merttum,quianull-i  funt  opera. 
Namfoperafta  qu£rant  homines  ,mala  duntaxat  inuenient.Po^ern  yixperfita- 
dehitur,tantum  fuiffe  fluporti  in  PapatU ,  l/t  iufttficationi  yUum  opus  pripone- 
rent,  ettamfinegarent tffe  tanti  honi merttorium. Qmd enim ah homine prodihit, 
donecSpiritu  Deifuertt  revenitwsl Longe  diuerfa  efl P auli ratiocinatio .  Ephe- 
ftos  admonet,cap.^ .ytfe meminerint gratia  faiiiatos  effe,non  exfeipfis ,ntqw ex 
proprus  optrtliif.  Prohatione  fui ijctt ,nd  qua  hmphatt  ifiipatres  ytuntur,opera, 
qu£pr£cedunt,nullafujficere:fedejuxm  e^o adduxi,  no  alijs  operihm nos  ejfvpr£- 
ditos  ,nifiqu£  Denipr£p.traun:quia  fumits  iUius  faCiura,  adfan[\am  ^ptam  yi- 
tam  creati.Fides  porro iitjltjicationemita  pr£cedit,yttamenDei  refpeCiufequa- 
tur.Quanquam  de  fde  quod  dicunt,tuncfortaJ?i,s  locum  haheret,fifides  ipfa,qu£ 

Mat.iij,  nos  tn  pojftfiionem  tufiiti£ mttttt ,a  nohvi  effet .Veriim,ciim  ipfa  quoque,^ratui- 

Philip.i.  in,),jl(  £)j;  donnmifuperu.-iCu.i  efi  ifla,quarn ponunt,exceptio.  Qu.tnqu.tm Scripti* 
ra hanc  duhitationem  alta  ratione  toUtt,ilumfidtm  opponit  opt rtbusmeinter  me- 
rita  cenfatur.  Neque  enim  quicquamnojlrum  ajfcrtfdes  adDeumftdquodlil- 
tronohpi  ojfert  Deiii,reciptt.Htnc  jit,~)it  fdes,qu.inuis  imperfeCia,perfeciam  ni- 
htlominui  iuQitiam pofitdcatiquia  non  aiium,  quam^ratuit£  Det  honitatu,reffe 
dum  hahet. 

Capite decimo jinl/ anam,yt  ipjiquidem  iaCiant,  h^reticorumfiduciam  inue- 
huntur,  Ea  autem efi  fcundum  eorum  dtfnitionem,dum  certofiatuimm nohi,< re- 
miffa  ejfe peccaraiin  eaquecertitudme  acquiefitmM.Veriim,Jt  h^reticos  ftcit  taln 
certitudo.yhieritfaeltctt>ts,quam  D autd prxdicatUmo ,  yhieritpax  lUa  ,de  qu.t 

pfal.ji,  p  j,^/^- concionatur  quinto adRomanos  capite,fiaiihi  quam  injola  Deibeneuo- 
lentia.iCQuiefimiusl  Vnde  purrb  Deum  habemtsspropaium  ,nifiquianon  intrat 
nohifcum  in  iudicium^  Fatentur  nunquam,nift^ratti,remittt  peccata  propter 
ChriJium:fdhoc  infujjtenfo  relinquunt ,  qutbus  (^  cju.indo  remittantur  ,dam 
omnts  confcientim  tranqutllafiduciaJJ?oli,tnt.  vhi  i^iruraudaciaiUa,dequa 

Ephe.j.  alihi  doCitPault0,^  acc-Jfm  cumjid.icia  ad Patremperjidcm  ChriJii?Non con- 
tentm  fiduci£  nomine  ,  ahdicia  nos  infiruit:  qu£  certe  phis   quicquam  efl , 

R  m  "  quam certirudo .  Qvjdetiam  qubdcertittidinisl/octm  altquotiesyfurpat? Ne- 
quc  alihi  eam  fund.it ,  quam  in  foia  gratuiti  D  E  I  amorts  perfu.tfione .    Imo 


omnem 


S  E  X  T  AE    S  E  S  s.    A  N  T  I  D  O  T  V  Ml  7^9 

omnem  yeram  Dei  imocatianem  ifti  euertunt ,cum  piorum  animos  trepidatio- 
ne  fujj)endunt  ,  quafola  nobis  ianuam fr&cludit .  Qui h^Jttatjinquit  lacobui, 
fmilis  eftfluiiui marii ,  qui ayento circunfertur .  Non  er^o  exifiiment  tales,fe 
quicquam  impetraturos a  Domino .Sed quivult  exorare/nhil  h^ftet.  Notanda 
ejl antithefis  interfdeM,(^  h*fitationem:ynde  coUi^ere  promptum  efi,fdemde- 
firui,fimul  ac  toUitur  certitudo . 

Sedquo  meliustota  eorum  theolo^iapatefiitt  leC\orihus,  expendant,quAin 
eodem  cafitefeqHunturyerha.Sednequeilludafferendum ,  oportereeos  qui^/ere 
iu(}ifcatifunt,abfqueduhitatione  apudfe  ipfosftatuere  ,fe  ejfc  iuflificatos.Si 
ita  ejl-.yideant  qua  ratione  conctliari  queaf^^iiT'/'*  cum  duhitatione.lllam  enim 
Paulusfideiperpetuamfacit  comitem  .  Taceoquod  injiar  axiomatis  hlcponunt, 
quodPaulufpro  ingentt  ahfurdo  ducit.Si  ex  lege  ejl  hxreditas,inqutt ,  exinanita 
eJlfdes.FtdeinuUamforccertitudinem  ar^umentatur ,f  operihtts  nitaturftltts 
hominum.Non  duhttat  hocpro ahfurdifiimo  in medium proferre.Et meritb .  Citm 
tHOX,aholitam  quoque  ejfe promifiionem,inde  coUig.it .  Pudetautem  me  quafi  de 
re  amhigui  contendere,cumijs  quife  Chrijlianos  appeUant.  Claraejl  Scriptur£ 
doc\rin,i.Scimu6,inquit  loannes,  nos  ejfeflios  Dei.Et  poflea,ynde  h^cfctentia  '"  °^^ 
nafcatur,exponit:nempe ,ex  Spirttuquem  dedit  nobts.  Sicut^Paultuadmonet,  i.Cor.j. 
non  mundiffirttumnos  accepiffe:fed  SpiritumquiexDeo  eji jytfciamus,  qu£ a 
Deodonatafuntnohts.^lihi  etiamexfrejlins  iNonaccepimits  iterumjpiritum 
feruitutis  in  timoremfed adoptionis  Spirttu,in  quo  cUmamus  .Ahha,Pater.  Hinc  Rom.8. 
Accejftis  iUe  cumfducta  ^audacia,cuiiis  paulo  ante  meminimm.Etfane  totamji- 
deinaturam  ignorant,qui  eamduhttattonemiJcent.Si  duhitaret P .tulus:non au~ 
deret  morti  ^  inferts  infiiltare,quemadmodum  ftcit  Rom.ociauo,yhife  tam  cer- 
tumeffe  iaclatdeamore  Dei,  ytnihil  eumab  ifia  pcrfH.tfione  dimouerequeat. 
Uonauderet,capite  quinto,gloriarifuperJpeglori£Dei.  Qupiex eitisyerhis  li- 
quido  apparet.Caufam  entm  ajitgnat:  quod  charitas  Dei  incorda  noflra  dtjfufa 
fitjper  SpiritumfanBum  qui  dattis  ejt  nohis .  Quo  ftgniJicat,confctentiam  nofiram, 
teflimonio  SpirttuffanCit  acquiefcentem,  intrepide  apud  Deum  dejj?e£tern£ja- 
luttsgloriari.Sed  nonmirum  efi,fi  h&c ,quam S piritus  Dei  piorum cordtbm  ohfi- 
rnat,certitudo,fophiflts  ignota  efi.    S ic enim fore prmuntiauit  Chrifius: Mun-  Ioan.i4. 
dii6  eum  noncognofcet:  fed  yosfoli  apudquos  manet.  Non  mirum  efijeof,  qui 
abieBo  Jideifundamento,in  opera potius  recumhunt,huc  ^  iUuc  y actUare .  Ve- 
tijiimum enim eji  iUud .Auguflini:  Quia nonfecundum  merita  noflra,fedfecun-       ^ . 
ditmeitu gratiamfrmaeji promtjlio:  nemodebet  cum  trepidatione  pr£dicare,de  88. 
quo  non  potefl  dubitare. 

Videntur  tamen  quibujlthetohieclis  ingeniofe  occurrere,cum  de  Chrifiigra- 
tiageneralemperfuaftonemcommendant.    Prohibtnt,ne  quis  dubitet  de ejfica- 
cia morivs  Chriftt.Sed yhinam  locari  ~)iolunt  ?   In aere:yt  confufa  tantumfit  i- 
maginatio.Nemini enim permittunt fthi gratiam,Jirma  certitudtnefdei,  applica  Matt.  ir. 
re.Qu^.ifidenihtlodeftinenturnobt6ifiig,promtJiiones:EcceRex  tuusyentt.  Vos  Zacha.9. 
hxrtdes  ejits  promiJiionts.Complacutt  P atri in  te.IuflttiaDet  inomnes  ^fuper  Luc.iI'. 
oninestjuicrtdunt.Sanefconcedartt,jidenos  perciperequod  Deits  offert:non  ita  ^°°»'J« 
mihi,^  alijs proponitur  Chrtfimf)it  tantitmcredamus  .Ahrah^futffe  redempto- 
rem.fedlit  qutfquefihipropriam,qu&  ah  ipfoparta  efi,falutem  factat.    Et  cutm 

00     » 


7W  SEXTAE     SESS.     ANTIDOTVM. 

obfecrojmprobitatisefi  id  ajferere: N emo  fcire  jidei  certitudine potefl  yfegrati- 

amDeiconfecutum^Paultts^  loannes  tnter  Dei  jiliosnon  a^nofcunt  ,nijiqui 

idfiunt.De  qua  jctentia  id  interpretabimur  ,niji  quam  Sfirituffandi  magtflerio 

'""?•  V    didicerint?Prxclare  enimBernardw.Fidehic  nobis  fubuenire  neceffe  eflMcoportet 

temp.      Cuccurr?re  yeritate-.ytquoddenobtilatettn  corde P^trts,fer Sptritumreueletur: 

(<p  Sj)triti*s perfuadeat  cordilmnodrls ,  quod  flij  Deifimtts .  Perfuadeat  autem, 

s.  ^"'^" ■yQf.^yidg ^  fffflijl(-andogratti perfdem  .  QupdjiPaultn, dum  Corimhios  horta- 

turytfemetipfos  probent  fmne  infde ^omnes  reprobos  pronuntiat  ,qui  Chri- 

flumnon  cognofcunt  in  fe habitantem.ego  cur  "yerear  bis  reprobos pronuntiare, 

qui  tale  examen  a  tota  Ecclefta  procul  arcent,  ac  de  gratia  Dei  nthtlcertireli- 

^uumfaciuntf 

Capiteyndecimo  jlfbi  incrementa  iuflitt&  defcribunt ,nonmodo  gratuitam 

iuftiti^  imputationem  confundunt  cum  operu  merttis ,fed illam propemQdii exter- 

minant.  yerhafunt:  Crefcere  jideles  in  tuflitia  bonis  opertbmperolferuationem 

,^     mandatorum  Dei  ^  Eccleft£;magifque inde  iuflifcari-Saltemfihac^ugufltni 

ciuit.Dei  exceptioneyteretur:  Iuflitiamfideltum,quandnt4t^p*nt '»  mundo ,  ma^tspecca- 

I5.C.17.    fQyfffff  remifiione conflare,quam perfe^toneliirtutum.Tametftne illa  quidem  o- 

Libad    perum iuflttia,quamcontemptimnominat,nitendHm^U't ex parte  docet.     Vnam 

Bonif.3.  enim  piorum  omntum ,qui  fub  carnts  infirmitategemunt,ffem  effe  hanc  prddtcat, 

'■^*        quod mediatorem hahent  Jefum  Chriflum,qui  ftt pro  peccatU eorum  exoratio. 

Contra  Tridenttni  patres,yel  emptitij  potinimonachi,qui  tcinquam  Latini  tihtci- 
nesjqualeciinqueyolunt carmen  tlliicomponunt:modif  omnihusdifcipulos  fuos  a- 
uocantcs  agratiig,  intuitu,falfa  operum  fducia  exc£cant .  Libenterftni  confite- 
mur,quottdiano  honorum  operum  profeCltt  crefceredeherefideles:  bonaque  eorum 
opera,quihns  ornatifunta  Deo ,interdum  iufliti&  titulo  infigmri.    Veritm,cit/a 
h&c  tota  operum  dtmatio  nonex  alio  fonte  manet ,quam  gratuitA  acceptionti: 
quam  abfurdumforet,hanc  ab  tUa  lahefaclari?  Cur  non  remtnifcuntur,quod pue- 
ri  in  fcholti dtdtcerunt:non pugnare quod  fitbordtnatur i  Dicogratuita  imputa- 
tione  jieri,y  t  coram  Deo  iuftt  cenfeamur :  dico ,  inde  quoque  alterum  beneficium 
frottenire,yt  Iufliti£  nomen habcant  opera,qu£  procul alioqui  a  iufttti&yerita- 
te  aheffent.Dentque,non  proprio  merito,fed  fidefola,tam  perfonam,quam  opera 
iuftificari ajfirmo:  c^  experfon<£  iuftificattone  hanc  operum,tanquam  ex  caufn 
effeiium,peridere.    Ergo  (jsr  ordineita pr&cedat ,^  oradu ita  fuperemineat ne- 
cejfe eflynica  jidei iuitttia,ne quid eam  yel pr^uertat ,yelobfcuret .  Proindeini- 
qutfitma  eflcalumnia,gratuitA  iuflitix  meritoriam  nefiio  quam  fuhflituere:ytfe- 
melnos  vratvi Detu  momentolino  iuftificetmos  autem  totayita  legii  ohferuatio- 
ne,iufittiam  tpftnohiicomparemHS.De  obferuatione  mandatorum Det,hocmthi 
yeltnt  nolint fatebuntur.multum  aperfeBo  eitts  complemento  diflare  omnes  mor- 
tales .   Nunc  mthi  reffondeantian qualifiunque  eiinp.irs,iuftittafit,aut  pars  iu 
ftiti£.    Poflerittshocflrenue  ajferent  .Veritm  repugnxt  Scriptura,qu£,  hunc 
honorem,nifiperfe^£ ohedienttx,nequaquam  trihuit:  Qujfecerit h£c,yiuet in i- 
Galat.3.  pfis.MalediCitts autem quinon  compieuerit omnia.ltem,Qui defecerit inyno^fa- 
laco.i.    tf^ ga ofnnium  nus.Nemo  efl  qui non a^nofcat,ettam,  me tacete,maledicliontJub- 
tjcinos  omnes,Quandtu  in  legts  obferuxttone  ciaudicamm: proirtde  altunde  mutu~. 
andamejje  iufltrtam,quandoquidem  openhtn  ablata  efi.     Demandatis  EccliJiA 

QtA 


'*       !S  E  X  T  AE    S  E  S  S.    A  N  T  I  D  O  T  V  M.  7if 

qsit.  permifcent,cilthi  dicendum  erit.ohiter  ramen  moniti  fint  ledores^nulluni hic 
omitti  impietatis genm .  Qjiis  enimfiicrile^ium  hoc  excufet,  ijuodfuis  ettam  tn- 
uentis  iuftifciindtl/tm  arrogarenon  duhitant  .<'  Idne  Pelagius  quidem  ynquam 
Itentauit.Impianewpeperfuafionefafcinare  miftros  homtncs  conatus  efi,  quafi 
diuinxlegisohferuaiione  ,  iuftitiam  acquirerefthi ipfipojfent  :  humanis-vero  le- 
gihus  tantum  deferre,nunqHam illi  yenitin  mente.Efienim  execrahilis  in  Deum 
biiffhemia,-vht  eo  temtritatis^rorum^it  quifquam  mortalium,ytfHii  tvaditionihus 
"^tti  £tcrn(S  mercedem  afi^et. 

Sedquh mel/ertam^Loquitur  enimfacra  Synodtn^qus,  errare  inScriptura 
interpretatione  nonpoteJl.Hahet  autem  Scripturdt.  tejitmoniaiprimum  ex  Eccle- 
fiajlico:  Ne-verearu  yfqtie  ad  mortcm  iuftijieari .  Vna,opinor,ratio  ejl,  qua  me 
expediam.Locum  tnjj)iciant  lcdores ,^a  bonis patrihui irapudenter corruptum 
fuiffe inuenitnt.Dicit  enim  fcri^torilleiNelieteru,  hoe  eJi;prohihear'uyfiue  ad 
mortem.Quanquam potin^yertendumerat ,  Ne  dijferas  :nam  Gr&cum  lierhum 
i-flitiitf.lnuehitur  enimaduerfuseorumfocordiam  ,quiftiam  ad  Deum  conuer- 
ftonem procraftinant. Quodde initio  dillum  eji ,  religiof  patres  ad  pro o-rejfum, 
non  tantum crajfa.  injcitia,fedaperta  ettAmmalttia  faifh  referunt.  In  loco  laco-  Iaco.r. 
bi  plus  aliquanto  coloris  habent.  Verim,quifquis  fcriptanojlra  legit,fatis  intel- 
li^it,nthtletiam  iliis  lacobum  fnjfra^ari.lujiijicationemquippe  non  pro  cauft 
tufliti£,fed  pro  approhatione  tantitm  Accipit.  Quod  ex  contextu  plane  Itquet. 
Plufquam  ridiculum  yero  efi:,quodinde  hominem  coUi^tint  iujitjicari  honts  operi^ 
hus:quoniam  Ecciefiafibi  fdei  ,J]?ei,  ^  charitatis  augmentum  pncatur.  Quis 
iflis  crepitacuiis  non  terreatur,ntfi  qui plane puermn  eji? 

Capiteduodecimo,yetus illud  anathemarenouat:ne  quis  Deiprtcepta  honti- 
niiujiifcato  ad  ohferuandum  ir»poJiibilia  dicat.Del>oce  Impojiibtlis  iiti^are,ni^ 
hilattinet:m.iht  ahundefujftctt :  fujficere  ctiam  debetpijs  OMntbus,acmittime 
contenttofts:neminem  extitij?cynquam,qui  le^i  DeifatiJJeceritMcc  yUum  poffe 
inueniri . Quid  enim?.AnSpiritum fadumar^uenms  mendac^,qui  '^niHerfos nor^ 
ynius  tantumfcculi  homines,tranf^reJ?ionis  reos perarit : fed quotquotyfquc iti 
jinemmundifuturifuntiNon  efi  homo  fuper  tevram ,inquit  Solomo,qui  nonpec-  i.Reg.8. 
cet.Dixeratautem  Dauid,Non  lujiifcabttur  inconJbeClutuoyllus  yiuenttum.  P^-^-i+J* 
Si poJSihile eji aliquem  inueniri,quiiegemimpleatfretya£ietSpiritusfanBush£c 
oracula.Sedahfitfvtdtaboitcahominum  fuperbia  £ternUyeritat'tiduthorsfaciat 
tnendacem.Quinetiajn euanefcercttUiidPauli ar^timentum.ScriptumefiiMale-  CaJ«.j, 
didus  omnis  qui  non  permanferit  in  ommbi->s  qu^fcrtptafunt.Ergo  qmcunquefunt 
fuhLege,maledtc\tonifi'.ntohnoxij  .Promptum  cmmerit  excipeve  sLe^empoJfe 
impieri.Sed.Apofioini  proconfeffoprinctpiofumtt,  quod  anathemate  ijiidam- 
nant.Itaque aithi,c'um feruitutem dcpiorat,qua  ipfe cumfandis omnibtts premeba  R.ouj.?. 
tur^non  aliud  remedtum  tandem  inttcnit,ntjiyt  iibcretur  a  corpore.Vcxahant  e- 
tiam.AugufiinumhaccalumntaPelagiani.Fatctur  Deum^flieittypoffequidem 
homines  ad  tantam  perfe£iionem  euehereifedneque  fectffe  ynquam,nec  fa£lurum: 
quta  aiitcr  Scriptum  doce.int .  E^o  autem  yiterius  progredtortac  impoflibile ejfe 
aJfero,quodScriptur£nwiqu.^mJuturum  pronuntiant . Q^aiiquam  ji de  iocuttone 
d^itur.ea quoque cxprtjfa  eji a  Petro,.Ailo.  if.  litmlegem  tugum  appcUat ,quod 
nuUns  patrum  ferre  potuerit  .FaUitur  enim  qui  putat  ,ad  ccremoniiU.  tantum 

00     i 


^p  S  E  X  T  AE     S  E  S  S.     A  N  T  I  D  0  T  V  M. 

hoc  Cve^lare  .  Quidenirntam  ardmm  (ontinebanf  ceremonix-Tvtomnes  humant 
yires  fnb  eitrtmoncredc-jicerent?SedproculdHbiofignijicat,imf?aresfuijfeabini~ 
tio~vniuerfos  mortalcslegn  obferuationi,hodieque  ejfetideo nihil rejlare,nifi  yt 
confu<fiamm  adchrijli graiiam,qu£,foluto  le^is  iugofub  libera  cujlodia  quodam- 
rnodonos  continct.^c  notandum,de  regeneratis  ipfum  loqui.ne  cauiUenturTri- 
dtntini  patres ,de  carnis  injirmitate  id  ejfc  di^um,  ybiabeft  auxilium  S piritus . 
Prophetas  enim.^patriarchAS^&^pios  reges,ytcunque Dei  S ptritu  adiuuarert- 
tur,ferendo  lemiuo-o  paresfuijfe  negatmec  ambigue pronuntiat ,  impojiibilem 
fuijfe  legvs  obferuationem . 

i.loan.j.  ^t,Scrtbturam  ipfqunque  exaduerfo  tefiemproducunt.Nam  loannes  man- 

data  eiHS  nonejfegrauia  tradit.  Fateor:  modq  ne  tUam  ,  depeccatorumremijiione 
doc\rinam,excludAi,quam  omntbm  madatis  pr£ponit.  Nam,fgrauenonftt  legcm 

i.  loan.i.  pr£jlare,hominesmihicomplurts  abfque peccatorepcries,qui  Deumfaciant  men 
dacemiquodab  eodem  loanne  tradttur.Sed  afint  iQi  non  (onfiderant,inde pende- 
refacilttatem,dequaIoannesloqHitur,quqdfan(\iparatumhabentremedium,quo 
defec^us  fuos  fupphanf.dum  filicct  ad^ienia  confugiunt.  Hinc  etiajlt,  ytjuaue 
fit  Chrtfli  tu<^um ,&  onm  eiuilcue-.quodfanCiii  aUcritatefaciatfualtbertaSjdum 
fe  no  ambliusfub  icrc  ejfe  agnofcur^t.Nam  ^  hunc  tanquaoptimit  exhortatio- 

Kom.6.    nis Jliwui.im tUiAadinouct  P .iului.Et  Dauid  tde  docet:.Apud  tc  efi propitiatio,  yt 

ti^^-^'i°-fiffj(.^.y.-^^jll^ff,ff,thi  yenix  fpem  toUe:& minimum  legtf  mandarum  onwerit 
.AEthna  o-rauim.Vcriim,qit;d hoc ad  otiofos  monachos,qui ne  minimo qu/dedigi- 
toynquam  attigvrunt  mtfidatorum  obferuationem  ,de  cuiui  jacilttate  tam  aw^ 
dacier  o-xrriuntilniofuum  Epicurtfmum  aperte  prodimt  ,~)ielhoc  yno  dogmate. 

Rom.7.  g^^ cnimlEcce eximiits iUcApoJloln^fe  capttuum  tenerigemit,  quominw legi, 
yt par tJl-,obfequatur:morbumqHe tncurabilcm ejfe  clamat  ,donec  mortefanetur. 
Uli robuflidohores fuauiter rtdent :fruilraque  taksquerimonioifmdtcanunt, 

Matt.ii.    cum  leue  ftt  Chrijit  onm.  Subijciuntpofiea:  Chrifium  dihguntfuidifcipult .  Qui 

,        j,   autem  dtlio-unteumJcruantcimfcrmonem.Hoctotumlierumefi.SedybiChrtfli 

Matt.  zi.  perfeClm  amor^  Vbi  tnquam  amor  tUe  ex  toto  corae,ex  tota  antma  ,  ex  totis  Dt- 
nbm^.Nempcvbi  caro  non  concupifcit  aduerfm  f^iritum.Ergo  nequaquam  in  hoc 
mundo.Chrtflumitaque  ferio  ^Jincero  cordvs  ajfedu  diliguntfui difcipuli :  ^ 
pro  menfura  dileCitonti fermonem  eimfcruant.Scdhoc  quantulum  efi,pr£  iUatam 
exaCla  perfe[\tone,cui  ni hil  omnino  dcfit  ? 

Nunc  attendat  fani  lc(\ores,quam  bene  coh&reant patrum  diCia.vU  legem 
afidelibus  impleri poJfe,fortiter  affcruerunt ,fatetur  etiam fan[\tJlimos faitem  tn 
leuia  O*  quotidiana  peccata  tntcrdi(cadere.Prim:tm  qu£ro,an  yUumftt  omnino 
qnamhbet  leue peccatum,quod no  iegis  oiferuanti£  repugnet .  Qu£  enimyitioft 
coo-itatto ohrepetin  liominvs  animum,fitotm  Dei  amore  occupetur^Non  autem 
fatiffitico-i,nift  cumdtiigiturDeus  ex  toto  corde..Atnon propterea  dejinunt  ejfe 

^'*'''"',  tufli:fitcor.Scd~)inde  td,  nif  quia  beati  funt,qutbm  non  imputanturpeccata? 
Qiiodfiiuitos  opertbus  ijfeyoiunt,ytim  Jiducia  nitatur  eoru  confcientt£  apud 
Dcum:primum  fdem  euertunt,^ miuriam  faciunt grati£  Dei  minime  ferenda. 
Dcinde,nifni  /jferunt,quod  impiam  ipforum  perfuajionem  iuuet,depoJiibiit  iegvt 
obferuatione.Nam  fipro  nihiio  ducant  ieuiores,quos  yocmt ,lapfus:infonat  lior- 

Maci.     ribiiis  iUafupremitudicisfententta:qui  ')inum  ex  minimis  ifiis  mandatis  contem- 


Rom.S. 
Tim.2, 


S  E  X  T  AE     S  E  S  S.     A  N  T  I  D  O  T  V  M.  7r  j 

pfentjminhnmDoca^hitur inregno  ccelorum .  Qmnqucim  fcirelielim,  qu^yocent 
ftltem  leuia peccata:(fiic  enim  extenuandtgratia  loquuntur:)^  curpotiuiquan~ 
doquedicant  iuftos  in  ea  cadere ^quam  afidue,yel  identidem  .  Vix  enim  momen- 
tum  pr£terit,quo  non  cotrahamm  nouum  aliquem  reatum.  Leuia  peccata lUiS  funt 
omne genm  concufifcenti^,  quxnos  adquxut^  mala  fillicitant:  tentationes  item 
omne^enu4,qu£nosyfquead Dei blajjihemiai impellunt.  Quicquid ft:in manife- 
{la  contradiCiione  hic  tenentur. 

Qutecunque poilea  continentur  in  eodem  cabite,nihiloplits caufe pr^fenti 
feruiunt ,qukm  fi  quis  expedum  ingrejfu  probare-pelit,manus  nonpalpare .  .Ali^ 
quot ad piamlfitam  exhortationes  coUigunt . Quid tandem  inde extorquehunt ,ni 
fi  quodcentuplo  melius,^  longe  alia  ener^tajtum  exfcriptif,tum  ex concionihus 
no^ru,tum  ex quotidianti  etiam fermontbtts difci poteft,  non ad immiiditiem nos  i.Xit.:. 
effe  yocatos,fed  ad  fanBifcationem:apparutffe  Dei  mifericordiam /vt ,itbnc o^a  C0I0.3. 
its  carnti  cupiditatihm,pie  ^  fanQe  ytuamuf  tn.feculo:nQs  cum  Chriflo  refurre- 
X!ffe,yt  coelefiia  cogite)rius..At  magnum  quiddaml^identur  Jibi  effcciffe,dum  col 
ligunt Jruflra glortari  coeleiii  h£reditate,qut paftonum  Chriili  confortes  effe no 
lunt.^t  nos  idipfum  quanto  melim  iudicent  leciores .  Vnum  tamen  interejl,quod 
nos ,dum  communicandum  ejfe  docemns  fa^ionihus  Chrifii,  ytadfocistatem  ptr-  ^ 
ueniamu4  heat£  refurreciionis ,  non feparamtu  Chrifiumafeipfo.IftijquodnuUo 
modo  fecjuitur,perpcram  inferunt.nos  patiendo  mereriyitamaternam :  ^  in  eo 
fitam  effe  iufiitii  nofir£partem,ne foU  D  ei  gr.ttia  nitamur, 

Veritm,  tmprohius  etiamnum  ludunt  in  fua  confequentia ;  nam  inde  coUi- 
gunt,  inimicos  effe  religionts  Chrifiian^,  qut  iufios  tradunt  in  omni  hono  opere, 
faltemyenialiter  peccare.  Scirel>eltm,ex  qua  diale^ica  tales  ccnfcquenttas  didi- 
cerinfSic  currite,yt  pr^mium  apprehendatts  .  Ergo  in  honis  fanclorum  operihtn,  '•^°"' 
nihil efi reprehenfionedignum.Nonne  ter  befii.ts  t/jfe oportet,quihui  heiii^ifidd 
perfuadebunt^a  Spiritu  j^anBo proficifci  tales  nienias^  Verum,hac  quoque  tnfulji- 
tate pr£terita,rem  ipfam  l/ideamus.  Concedant/ieceffe  efi,opera  ex  interiorepo 
tius  animi  afftClu^l/nde  manant,^  exfne  quof^e^ant^dfiimanda  effe,quam  ex 
Uruaextema,qu£homtmbw  apparet:  cor enim intuetur  D€us,ytSamuLli  di- 
Cium  eft:^  oculi  etm  yeritatem  re^iciunt,yt  monet  leremiac.  Nunqua  autem  C*P-J' 
perfeHo  nos  Dei amore  ferri agiq;  ad  ohfequendumeim  iuftiti£,plui  fatk  cojhat. 
Varijs  enimcupiditatibm  retrahimur  a  curfu^ytl/tx  ambulemtis,cum  fnmma  con- 
tetionefefiinareDeuspr£cipiatO/ixq;  teporeaffcramm,profummo  ardore.  Quod 
fidefedii  hunc,pr£  hypocrtft,nonfenttmus,Deus  tamen  cernit ^  iudicatiin  cuius 
conJj>e^u  neJleUx  qutdem  tiqui({£fiint,necfol  luddus.D eniq;,feptimii  caput ad 
Rom.  controuerftam ifiadirimit: l/bi infita piorumque  omnium perfona ,fatetur 
Paulu6,fe  aperJeclionedifiare,etia  cimoptima  efiyoluntas.Quarc,hlandtatur 
Jili  homo,yt  lihet.fitamen  in iudictu  Dei,yelpr£ffantifiirmopus,quodlinquam 
fuerit,yocet.ir,n£uo  aliquo  reperieturdeformatum.  .Atqui,Deoprohantur.Qm 
negat?Tantiimcontendimu6,perinonpoJfe,ytahfqueyeniapUceat.Quidautem 
eit ,quod  Dcus  ignofcat,nifi  peccatumi  Indcfimui  confcitur,non  ejfe  tantopere 
exagitandos ,  qut  dtxerunt,quamlihet  hona  opcra,fi  exaciorigorc  cenfeantur,  £- 
terna poiius  damnatione ,quamytt£ pr£mio  digna  ejfe:vbi enimpeccatum,quam' 
libet nobu  exiguum  yidcatur,  lUtc ncmofanus  mortis  cffe  mattriam  nega htt .  Ftt 

00    + 


714  S  E  X  T  AE     S  E  S  S.       A  N  T  I  D  O  T  V  M. 

tamen  mmenfa  Deimiferkordia,  ,l>tin  coelo  mercedem  habeant,  tju^t  non  modo 
nihiltale  mereh.mtur,fed  mortii  <£,tcrn&  praemium  habitura  erant,  nifi  per  Chri- 
{lumahfierfi  effet immunditics ,qua  alioquifoedataeretnt.Porro,quam  ineptaftt 
aro-umentatio,qua  ex  nomine  Merccdti,di^nitai,autmeritum  elicitur ,multt6  locii 
docui.  Nec  oSfcura  efl  ratioicum  retrihutto  ipfa,quamfophiil&  in  meritofunda- 
tam  yolunt,a^ratuita acceptionependeat. 

Cabitedecimo  tertio,fit.xntum quodprxfefert  titulus  agerent,mequoque 
haherentfubfcriptorem.  Sed  quia  fe  temerarixpricfumptioniyelle  occurrere pro- 
feRi,huc  totoftudio  incumhunt,yt  totamfux,  e  le[\ion'ts  fduciam  expiorum  animii 
deleat,hic repumare illiA  cogor:  quia  Scriptura palam  repugnat.  Quprfum enim 
Paulw,primo  ad  Ephefios  capite,tam  prolixe de £terna  Detele6lione  conciona- 
tur,nifiyt perfuafum  haheant,eafe  cooptatos  effe  inyitam  £temam?Necfane  co 
ie&urii  opm  eft  ifxpiui  cnim  ita  concludit:  dehere  ita  Epheftos  ha bere  tn  animti 
fuis conJlitiitum:feyocatos  effe ,  ^  Euangelij  fa^os participes  :quemadmodum, 
antequam  mundns  conderetur,in  Chrifo  eleCiifuer^t .  Capite  item  ad  Rom.oCla- 
ito,nominatim  elecnonn  doclrinam  cumfdei  certitudine  coniungit .  Fateorequi- 
dem ,  ^fedulo  nos  omnes  doccmus,nihil  ejfe  magnpernitiofum,quam  in  arcanum 
Dei  conftlium  inquirere^ytinde  eleClionunofirx  notitiam  petamm:ade6que  hanc 
ejfe  ycragintm ,qu£nos  in  exitium  ahforbeat .  Scd cum  <etern£neftr£  adoptio- 
nti  fheculum  nobis  in  Chrijlo  proponat  coeleflis  pater.nemo  quidnobis  per  ChrifiU 
datHmfit,yerc  tcnet,nijiquifecum  certofl.uuit,fe  illi  a  Patre  d.ttwn  effe,ne  pere- 
at.Quid  enim^.xAnde  nthilo  hxcdicunturlP atrem,qui nos  inFilijfui  tutdamac 
fdem  tradidit,n:aiorcm  effe omnibtfi^ Nec pajfurum  effe  Eiliumpvtquicquiim  pe 

Ioa.tf.ic.  reat?Imo,ideo  dicuntur,yt  quicunque  funtflij  Dei,tali  faluti<  fu(&  freti  cuflode, 
inter  mcdia  pericula  tutosfe  effenon  dubtttt:  imo ,pericuitf  infnitls  ohftfii,fuam 
falutem  extra periculuejfe  cortjidant,quiain  manuDei  fit.  SedenimquosDem 
clegerit,nijiex  fpecialtreuelatione,fciri poJfe,negant.  Concedo..Atq;  ideodicit 
PaHltt-s,non  JJirttum nos  huius  mundt  acccpijfe,Jed  Spiritu,qui  ex  Deo  eflCvtfcia 
rnm  qu&  a  Deo  nohudonatafint,  Donum  aiitem  alibi  interpretatur  adoptionem, 
qua  cenfemur inter eiusfiltos  ;  quam adeuyult nohti certam  effe,yt  clarayocede 
tpfagloriemur.C£terum,quid  per  JJecialem  reuelationedefignent,non  me  latet. 

1  Cor«.  ^K°  <^i*teeam'yoco,quafliosfuospeculiariterdignatHrPatcrcoelefiti.Nec  eam^ 
qu.tlem pr£dico,ex  meipfo  comminifcor.  Nota  enim  funt P auliyerh.t:  Nohis,in~ 

p.oin.y.  quit^qux  abfcondtta  funt  humantsfenftbus,  reuelauit  Detis,perSpiritum  fuum, 
quietiam  Dei  projundtfima  fcrutatur .  Item:  Qmmentem  Dowini cognouiil 
lAut,quis  confttiaritn  etu-sfttit^Nosl/ero  mentem  Chridi  tenemui. 

Videmus  ergo  infummar^t  yenerandu patribus nihil aliudjtt temerarid 
damnatique prdfumptio,  niffanda  reuelatx  nobis  per  Chriftum  noftr£adoptio- 
msjiducia^adquamybiquefuos  Deus  animat. 

ProhiSent  capitedecimo  quarto,ne  quU  perftuerandi  coft.intiam  ftbi  ,ab- 
fduta  certitudtne ,ex  Deo  poUiceatur:  tametffrmiftmamdeiUaJpemin  Deo  col 
locari,non  improbant.Sed  nohti primitm  o(tendant,qu<jnam  cAmtto  coagmentaxi 
queant  res  tantopcre  interfe  di^tdentes^frmiJlimaJJes,^fuTfenfa  expeciatio. 
Namcerte,qui  ita  cxpeClafyitam  Aternam,yt  abfoluta  certttudinenon  nitatur, 
«umyarijs  dubitatiombm  circumagi  oportpt.TaUmJleinaturam,ncquaquam  de~ 

fcrihif 


S  E  X  T  AE     S  E  S  S.     A  N  T  I  D  O  T  V  M.  7ry 

fcyihit  Paulus-cumfecerto  perfmfum  effe c  omemorat ,neq;  ')iita,neqj  morte^^ncai 
i>r£fentihu^,neqi  futurn  dtfjolutum  iri  charitettem,ijua,  tpfum  coyitple^itur  Deus^°'^-^- 
in  Chriiio.Hocnondiceret,nifi  vltimumyit£jinemfuperaretjhei  Chrifiian^cer 
titudo.Et  cjutd promifitones fonant  ?  Non  modhpronuntia  t  Spirttm ,  iuflumfide  Aba.:. 
fuayiuere.fed yiciurum  effe.Huc  ero^ojpesfe extendat  oportet.  Qucd etiatn de~ 
mofirat Pau'us,cum  fjoc  tUi  tribuit,quod perpatientiam  expe£let,qu£  adhucfunt 
ahfcondita..ydtqui,fpem  non  toUunt^fed ahfolutam certitudmem.  Qujdf  an d:fbi£ 
opinionUjl/el  conieBur£liox  eR,cum  tam  tntrepide  -yffeuerat  Paulus,repofitafihi  '-Tim.^. 
tjfecoronam  iu{litt£'.^n  alicjuid  eft  coditionale  in  tflvi  yerbii,dum  nohndatam 
adoptioniinoilr£arrampr£dtcat,ytDeum  audeamti{,alta^oce,Patremclama~ 
re?Confu^iunt  ad  illud,cjuod  iam  ipfis  excufii  ,friuolum  cauiUumiidex  fbeciali  re~ 
uelatione  Paulum  hahutjfe.^tnihti  ftbi  tamjpeciale  arro^at,(juodnoncunCnsji 
delthusfecum  faciat  comune.ciim  tam  a»da£iermortifimulacyit£,pr£fentihu4ac 
futuriiinfultat,fuo  fariter  ^omniumnomine  .  Necftbiyni priuatim  yindicat 
Joannesfcientiam ilIam,qua^loriatur,c{tm dicit:Scim:i'.,nos  fimiksfuturos  Deo:  '•  l°an-J« 
qutayidehimtts eumftcuti ed .  .Atque  idem  Paulw,  cum  dictt :  Glori^tmur fuper .,  cor.j. 
Jj)eglori£Dei.Item:Scimtis,cum  terrenum  hoc  tabemaculum  ceciderit,nohts  do- 
micilium  in  coelo  paratum  ejfc, 

Fucum  faciunt  ex  co  quod  habetur^yndecimo  ad  Rom.capite:  Qui  Jlat,yi~ 
deat  ne  cadat.Cuita  duplexeft  folutio-.namneque altudquam  carniiarrogatiam 
illiccohtbet  Pauliis,qu£cum  Jj>ei certitudinenihil commune  hahet:neq; folos  com 
pellatjideles:fedquicunque  ex  Gentihus  Chriflo  nomen  dederanv.tnter  quosper- 
ntultt  effepoterant  inani  confdentia  turgidt.Nam  qu£tlIicponitur  Iud£oructm 
Gentihus  comparatto,non  adfolos  eleCios  refirin^itur:  fed omnes  comprehendtt, 
quitttulo  tcnu-s  ad  Ecclefam pertinebant.E^o  tamenynica  illa  reSfonfionecon- 
tentus ero,quia ahunde  fujftcit:non pr£cipt nobis  timorem, quiyel  tanttllummi- 
nuatdejidetaut  Jj>et  certitudineifed  tantum  quinos  in Dei  timore foUtcitos  con 
tineat.l4t  nondum  in^loria  renati funt,ftdduntaxat  inJj?emglori£  :  0*  multum 
adhucpuon£  refiat:nempe,fi  inde coUi^erent,excutiendum i^itur  effe  torporem, 
nec  fecuritati  indul^endum,nemofanus  non  tUis fuhfcriberet  :fedcum ,  hoc  quajl 
ariete,Jj)ei noJh£Jirmttudinem  concuteremoliuntur,cum  nos adformidinem  im- 
peUunt^minimelrerb  idferendum  efi:nam  quod  exceptione  (fddunt  <td  Paulifen' 
tentiam,  tuncdemum  a Deo perfeCtum iri in  nobtsopus  falutis,quodinchoauit,Jt 
nondefuerimus  eiusgrati£,nimts  infcite  faciunt:qufa'non  ohferuant,hanc  quoque 
effe partemgrati£,quodDeusnohts adefi,ne gratt£  fu£  defimus.Neque  tamenoc 
caftonem  dare  focordt£dehet  h^cdodrina :  tantum a^nojcant homines ,  quidDeQ 
acceptum  referre,^^  quid  akeo  expeciare  debeant^ 

Optarem  multapr£terire,ft  liceretjtne pr£uarication'tf  nota:fedquidfa~ 
cerem?Vix  ynus  efiyerfus^qui  non  aUquonotabilierrore  conTperfus  fit:  ^qui 
dtJ?tmulationem  nonferat.Captte  dectmo  q»into,ybi  de  reparattone  pofi  Upfum 
tradant,aptam  ejfe  poenitentt£  defnittonem  aJferunt,qu6ddicitHteronymtt^,eJle 
fecundam  tahulam  anaufragio.Si  diclum Hieronymi yeUtm  exa^itare:ro^arem, 
curnon  (s^  terti.i.m ^  quartam  appeUauerit ,  Quotusentm  quijque  efi,  qutnon 
ntfiynum  naufra^ium  tota  yitaJaciatllmo,qui^ynquam  repertusefi,quemnon 
€X  quotidiann  naufr.t^ijs  ertpueritDet^rattaiSedciiHieronymo  nihil  efi  mthi 


loan 


Luc.i. 


yii  s  le  X  T  AE    S  E  S  S.      A  ^  T  I  D  O  T  V  M.^  ^ 

_neo-otu  in  prnfsntiii.Tridentini  fatres  nondepoenitentia  tracr^ntjfedde paeni'- 
'^'  tenti£  Sacra»jento,quodaChri{io  infiitutttm  jin^unt.vbin.im?  Quu  dixit:^c~ 
cibite Spirttum  jitn^um.Quorumremiferitti  peccata,remijft  crunt .  Primum,jl 
Chriitui  hac authoritate donauit .Apoflolos ,  eftne proptereafacramenti  tnflitit- 
tioivhifymholuml  yhiforma?  Detnde^quM  ignorat,  munu-s  tilicfmffe.Apoflol'ii 
iniunC\um,quo  erga  extraneos fungerenturl  Opatru  aures  h ene patulns ,qu:vs  tam 
infulfodtliri  monachi ineptt£ pr^terfluere  nuUo  ohfiaculo  potuerint !  Chriflic-s 
t€ftimonium,quodde  peccatorum  remtfione  ^pofioli  reddituri  erant mUdQ ,con~ 
firmat.Ea  porru  legatio  efi,qu£per  Euangelitm defertur:  ^  quideinEccltfum 
nondum  cooptatn.Blatero  qmT^iam,ex  monachis  qui  Concilium  regunt,cum  nun~ 
quam  locumforte  inf^extffet,certenunquam  expendiffet,commentum  fuum  reci- 
tauit,prs.fcrihi  tllicformulam,qua  inftatu^rati^  reftttuerenttir,quipofi  haptif- 
wum  lapfi  erant.Patres  adffquipedcm  yfqne  auriti,annuerunt.Loctts  tamen  ipfe 
cUmitatjimpudenter  fe  altofuijfe  detortum,quam  oportuit.Inde  inferunt,Chri- 
ftianihominvi pocnttentiam pofl Upfum,lorkge  aliamejfe  a  haptifmali.  Quajty- 
nam  tantlimfpeciemattin^at  Chriftus:  ac  nonpotitts  idem,quod  Luc&  xxiiij.do- 
ceat jpr£dicandam  in  fuo  nomine  tffe poenitentiam  ^  remijitonem peccatorum. 

Vltrafe proripiuntxonftare  hanc,de  qua  nugantitr,poenitentiam,nontan- 

tumcontrittone  cordts  fed  on^  confejiione ,1;^  opertm  fati<fadione.  Quanquam 

■    ne parum clententes  appareant,  rigorem  le^t-sfu£ mitigant ,  dum  conjltendiyoto 

^om.j.  fe placari finunt . Quid longam hic diijiutationem  ordiar(De  remtjiione peccato- 

rum  ao-itur.qu£faltitls  efi fctentia^Eamnohisgratuitam promittit  Deus,in  Chri- 

ftifanguineide attricuUrt  conftftonelierhum  nuUumfactt.Nouiifli  legiflatores 

conJitendtformul£aUigant,pr£ter  Dei  mandatum:  ^fattsfaClione  redtmi ajfe- 

runt. Qutdmiferts conjcientijs  reltquiimfiet,ft  dijcedere cog.tntur k Dei yerbo^vt 

tn  homintim pUcitis  acquiefcanttCupio  ftlutn  me^fieri  cenior.Viamihi Jimplex 

inyerho  Dei mofiratur ,qu£  meinfolidam,tranquiUamq;  tanti  honi poJftJ?ionem 

reda  inducat  .N  ihildicam  ampliui  .H  omines  funt  ,qui  in^ciunt  manum  ,ac  conji- 

tendi  necejiitate  me  ohftrin^ttt^qtta  me  folutt  Chrifttts.  Sattsfaciendi  ontts  mthi 

mponunt,yt  a  meipfo  aJfeY.im,quod  afuo  ynius  fanguine  pctendu,oftendit  Chri- 

ftus.  .An  mihi  diu  amhtgendum  cfi,quidnamfacere  expediat  ?  Imo  yerofaeejfat 

omnis confuitatio ^libi ahynico falutts authore abducimur .  MtUies  licet  crepent, 

fyUaha  nuUanperietur ,  yhi  Chrifins in aurem  hominis  conjiteri  peccataiuheat, 

Qtucunque  de peccatorum  remij^ione  extant promtjiiones ,  ne  tenuijitma  quidem 

etus rei  mentionemfaciunt.^pofloltsfuit ea  lex  prorfus  incomita.  In  tota Ec- 

clefa  Orientali^nuUus^ynquam  propemodum  '^ftsfuit.  Imb^ybique  gentium  diu- 

tiusmiUeannis  liberafuit  ohferuatio:doncc  Innocentius  tertius ,ci  m pttuculiscor- 

nutisheflijsjUqueum  hunc populo  Chrifttano  induit,quem  Trtdenttni patres  ad- 

firino-unt . Quod dico,fatts  Juperque  teftatum  ejlyeteribm htfiorijs .Teflimonijs 

refertifunt  noflri  lihri..Atque  horitm  nthilignor.xnt,qui  Concilio  diclarut  pr£- 

ciaram  hancformuiam:  (^  tamen  tam  funt  impudentes ^lit perfuadereyno  l/erSo 

')/eiint,ciaufam  ejfeftiutis ianuam,nif(  fiditt£ confejiionii claue aperiatur.^tye 

rh ,  quts  tantum  eis  itcenti£  concedat,-vt  qual/eitnt  conditione  impojita^  Clirifti 

promij^iones  reftrin^antudeoqj  ci.iud.tnt  quodiUe aperitl Nondi^uto inpr£- 

fentia,qu*m  crudeitsfit  tarquendn  ac  (xcructandn  cofcienti^s  carnijicin.i,  lex  lU.i 

lnno_ 


S  E  X  T  AE   S  E  S  S.    A  N  T  I  D  O  T  V  M.  717^ 

Innocentij  ,(jUtim  iterum  promulgant :  quam  multos  in  derperationem  egeritpr£~ 
cipites  iquale  ad  aliosfopiendos,hypocrtfeos  condimentum  fuerit :  g«of  ex  ea  fla~ 
gittorum monftrafcaturterint. Qmnetiam,fingamus  quodipfi  falfo  iaclant, non~ 
nihilindeyttlitatiimanare :  totum hoc tamennihil ad remftciet .  Qufflioenim 
yertitur:quomodo  in  Deigratiam  reflttuantur,quiab eaexciderunt.  Scripturay- 
hicunquemodum  oftendit  ,confef?ionem  non  attingitiquA  lon^o  poft  tempore  in  hu 
manti  cerehrU  excufa  efi .  Cuius  audaci£  efi ,  ad fj>em  yentx,  ohtinend^  adttum 
pr£cludere,nifi  acccdat  eiufmodi  conftflio,  quamprafcrihere  lihuertt  1  De  pceni- 
tentia  haheturfermo  .  Eim  totaml/im  ac  naturam  tamfrequenter ,tam  copiofe, 
tam  apertedeptn^it  in  Le^e,inVrophet't6,  inEuan^elio  Sptritusfrncita^l/tnul- 
lumfit doCtrinx  c-iput  lnculentiiis expltcatum.De  conftfiione,quaUm  tflifnotit, 
altum yhiqiteftlenttum.  Qm ergo credct  negantihiis  lieram effepoenttettam,cui 
non  adtunBaft  lUa  Apl>cndtx'tmo,nifi  eanifuhfe  contineatiH^c  mihi  duo  ahun 
defufjiciunt:  qucdpoenttentiam  prorfitsaliam  confngunt ,quam  qu£  nohis  in  Scri 
ptura  ccmmendatur:^  impetrandx  peccatorum  remifliont  conditionem  flatumt, 
qua  nosfolutos  effe  voluit,penes  quem  ^ynum  remittendi  eftpoteft.u  .  Hoc  liero 
pofteriiis,perinde  'yalet,acfDeum  yetarent  falutem  promittere,  nifi  exfuo  pe,- 
miffu:yel  faltem  tUife  opponerent ne fdem faiutis^ quamdedtt,  prxslareaudeat, 
Neque  enim  aliter  tUi  permittunt  peccatorumfacere  yeniamyquam  fi  reli^ione, 
qua  nofipfi  ohftrin^unt ,exoluti fuerimns . 

Qjjid  adfiti<ft^ionesfpedatfuhtth'ter  diftinguere  fihiyidentur,cumfdi 
cem  corradunt  exputridn  fophiftarum  commentn.non £terna6 qntdim posnas  fciU 
cetjfcd  tiporales  ftttsfadtonihus  penfandas  effe.  Qutsfophift^n  nefiiebatita  o-ar 
rire^.  Qmnquam  dumpoenam £ternam, "yna cum culpa ,  nohn  co.if.fiiorie  remitti 
fngunt,yel  confitendt  yotoiquid aliud fibi^^iolut ,quam  nos  opere promereri ,quod 
pratuito  fedaturumpromittit  Dcin^.  Sednunc  yidendum  qutd~valeat  diftinCiio. 
Prophetttfane,  cumgratuitampeccatorum  remifiionem  commemorant ,fere  referiit 
adalterum  tUum finim ,placatum fore D eum,ne  amplius yindicet populi fcelera , 
yeiflageUvifuis  perfequatur.Quifqun in  Scrt^turA leCtione mediocrtter  'Verfatit-s 
eft,yerifitmu  effe  agnofcet,quoddtco:miti^ari,ldxart,fintrt  deniqs  posnas,  quibtis 
dionieramtts:cjuia  nohtsDeus  ignofcit ,non  merito  altquonoftro,tanquam  com^ 
fenfatione  placatus,fed  folaprouocatusfua mifericordia,  ExtliumBahylonicum 
paena temporalts  erat .  Qufodfeptuaginta  annn  terminatur,cum longe magts diu- 
turnum promeriti tffent ifraeittx ,  tdgratutt£fu£ cleinenti£ acceptum yult  ferri 
Detts-sAcpafiim  hicfrucim  comemoratur gratuit£  reconciltationts ,quod  cef?ant 
flageUa,qu£fe  infltdurum  Deus  mtnatus  erat.Poen£  certetemporaiis  reiaxatio- 
nem  his lierhispromittit Deus:No p)Opteryos  ftciam,fedpropter  nomen meum, 
Et  Iefaias,cum  admonet  fatisfacitonem,aut  pretium  pacts  noftr£  impofitu  fuiffe  ^^^ 
Chrifto,non abxterna  modopoena  nos  fuifieeim  benefcio  Itbcratos ,fcdtdeo poe~ 
nas  omnes,quibusfoietpeccata  nofira  yicifci  Dominuc,aut  cafltgare ,ipfum fuh- 
ijffe  n-Mra  caufai^t  quantumuis  tndtgni,etiampr£fentts  yit£  bonisfu.imur..yJt 
jideles  nihilcminus  Deus  ettamnumcaftig.it .  Fatcor,Scdquo,fum?  .Anl/t  toenAS 
fumendo ,fiLH  ac  tudicto  fuo  exoluat  quoddcbetur'^  Miniwr.fldyt  incuffo  t,£fi£ 
terrorc,eos  humtltet:ajftciatferio  reftpifcentt£  ajfcdu,tn  poitcrumc.iuiiores  rtd~ 
dat. ^tremcdtafunt,quibus  cafdcmpoenM auertant:nempe,c'um ipffionteyr£- 


Iera.4g. 


7'8  S  E  X  T  AE     S  E  S  S.       A  N  T  I  D  O  T  V  W^ 

occupant ,non eft  cureos  Deitsqu^tfiyiolenteytrahat.Quoyfim  enim  feruU,nift 
'  °"^\um deefl  yoluntaria correclio? Proinde docet  ^poftolits ,non iudicatum iri  a  Do 
mino,quifeipfos  iudicauerint.Sedcjuam  prxpoficrum  efr,fatt6faflionei  inde  eli- 
ccre?  Deprecati fmt plericjue  jidelium  Dei  flao^cUa,quihnife  fecerant  oSnoxios. 
•Ree-M  Q"'^^^''^'^* ^chab  ,yhi  fe yltro  humtliat ,  niitiorem  fentitDei manum  :fcd ipf^ 
quocjue  deprecationes  ,  (juihtts  yftfuntfancli  ,locup[etiJ?im£funt  teftes  gratuitx 
fattAfaclionis .  ^tqui ,nthiL  ajferunt ,quod non  teflimonijs prohcnt :  fic  enimdocet 

j  Cor  7  Pauty.s:TriJi-itia,qu£fecundumDeumeiJ,pcenttentiam  infilutem,nonpoeniten~ 
dam ejjicit.Quiidi^n  ad fathfacliones  nos hk reuocat Pauliis?Nu'Ium  enimyer- 

Luc.j.     bum  audio .S atis  quidem improhe  nohts  iUudunt  .  Improbins  tamcn  quodfequitur: 

deeadem  poenitentia  inteUigendam  effe  loannu  concionem  tPoenttcnttam  agi~ 

te:^facite'fruCtuspoenitenti£di^nos  .  Sed  enimqms  compeU.ihat  loannes  hts 

'\erhii'.N'jnne  quife  adBaptifmum  ojferekint,noyidum  Chrifli fde imhuti^.P au~ 

lum  ahfimile  efi ,  nec  taruen  mintts  ahfonum,  quodcitant  ex  .Apocalypfi ,  cap.  ij. 

•  Memor  eflolinde  exciderk:^  primum  opera  fac-cum prima  opera,yelpriora  il~ 

Itc  legantur  .  Hortaturfcriptor  Epheftos,ytadprifttnumyit<£  Jlatum  redeant. 

Qua  fronte hoc  adfattsfacliortes tr.thetur  H  Cum  tam proterue albinomen  nigyo 

tmponerent, putahantne  fore  oculosju£  nequittxdifltmatores  ?  Dixitaliquand'j 

lyfander  legatis  infociorucoetu  imperiofiits  locutti,quampar  cjfet :  optis  lUvi  tfie 

ciuttate,qu£morigeram fe tUis pr^beret .  Iftisyero  magtflrkopttsefjet  houm ur 

mento:fi  auditorium  hahcrel/eltnt^cuiperfuadeant  quodyolunt.  Nuncfe  imine- 

diate  rep-i  a  Spiritu  ftnclo  iailenf.ciim  in  deprauandn  Scriptur£  teflimonijs  pa- 

lamjintfalfarij. 

Vt  fummam  coUig.mus :  cum  .tjiidaa  debeat  ejfe  interfideles  pcenitentiji 
-  meditatio:rarum nefcio  qutdeffe  im.iginanturfinCli patres  .  Citm  Sciiptura poe- 
nitentiitm  pronuntiet  totitts  hominu  cjfe  innouationcm  :  cumfontem  ipfiim  dcfi- 
gnet,  timoremexyero  diuini  iudicij  fenftt  conceptum:partes  enumeret  ,.thn:'ra- 
tionem  noftri,qu£  confl.-tt peccatiodto^noftrxjuf  p'y.tuitatti  di^licentia:^yi- 
txnouitatem, aiit regenerationem Spiritits,  qux, nihtlaliudcil,  (juamdiuinis. />j 
homine  imagints  inft.iur,ttio:eJfeCiusfedulo  notet,tot.imqtte  eins  n.tturam  expli- 
cate dejini.it inifnl  ajferuntyenerandt  patres  ,pr<£.ierdtiUtas  n£nias,qiiihits  fub 
Papatuadulteratafuitpoenitentixdoilyina .  Q^<£  ah Ecclejiafttcfi dodorihns  de 
externa  difciplinadicia  funt  ,qu&  adfolennem  poenitentt£  pyojejiionem  ffecia- 
Sat:ea impertte  adjfiritualem  renouationcm  detorquent.de  quafcrmonem  infti- 
tuerant.Ne  longtorfim  in  ftnguhs  recenfendi^r.Ji  quts  pr£clayam  eoytim  lucubyati- 
onem  cumfcriptis noftyn  confeyat  i  conueyfam  ab  tUts  lucemfuiffe in  tenehras ,  in- 
ueniet  acfatebitur, 

Hadenus  dedi  oper.im,ne  quidaccufitortu  continerent  me£  cenfuy£,.Atq; 
idanimaduertent  £qui  leclores  ,nthilme,nif  coadum  ,yeprehendere.  Sed  nuUaeft 
fententia,qU£nonmihi  pluiextorqucat,quamyeUan.Qualiseft,qu£haheturcx 
pite  decime  feXto;Non  inJidelttaremodo,fedquolibetpeccato  mortalt,amitti  iu- 
fttjicationts  gratiam.Si  inteUigerent ,eijci  nos  .i  tanti  boni  pojfejiione per maUm 
confcientiam, minime  pugnayem  :nempe ,  quoadnos attinet .  Tametfi enim non- 
ahijcit  nos  Detis:  mala  tamen  confcientia  eiufmodt  internos  ^  tpfiim  dijii- 
dijcaufa  ejl/yt  viuiJicifiUa  ,  <^  iuftijicatyice p^teyni  eyga  nos  etus  amorisnoti- 

ti4 


S  E  X  T  AE     S  E  S  S.     A  N  T  1  D  O  T  V  m:  719 

tia  mm/nefrmmur.Sedin  eoprimtmjfuntpmpofleri^cjuodnuUumpeccatum,  niftcraf- 
fum  &* palpahile,mortale  agaofcunt:  cum  plcraque interioragrauii^n ,  ad interitumyf- 
aue,animosyulnerent:  deindequbd honamconfctentiamnonmtellro-unt  indiuiduam  ef- 
fefidei  comitew.  .Alioqui,  cjuomodoflaret  illud,  Fide  purificart  corda?  Item,  Bon<e  con-  Ephe.j. 
fcientt£reTfonfionem  effeexfiderefurreciionk.  Item,  Chriilumfdehahitarein  cordi-  ]'  p°*"'|' 
htMnoflns.  Item,vi^oriameffenoQramyqua  mundum  yincimw.  Item,Scutumeffe  re  Ephe.<5. 
pellendi6Diaholtinfultihti6.Item,Fidenos  in  yirtuteDeicuiJodtriinftlutem.  Noner-  **''*"•'• 
ffodifhiume^,quinfepultafit,ohrutaquefdes  in  homine,fimulatque  vicfin  efi tenta- 
tione alicjua,yt  atimore  Dei  dtfcedat.Nonenimmagn  Spiritm  fanclifcationtsa  fde, 
cuam  C.hriftiM ij>fefepararipoteii.Neque  tamen affero,cum excidtmm  a  timore  D omi- 
ni,prorfui  extinguiin  noLsfdem.  Sed  quemadmodumprauis  concupifcentijs  opfrimitur 
J)ei  timor,ita  hacfuffocari  dico,yt  vimfuam  nthil'>plw,adtempm ,  exerat,  quamfiquo- 
^modoeffetintermortua.  ^flutefciiicetc.uniculumejfideremoliunturfan&ipatres,in 
auo  dogma  illudfuum  impium  occultent:nonfolapde  nos  iuflifcari.Sedquia  hac  nonfuc- 
cedit,alia  adoriantur  via. 

S  upereflpoflremum  caput,de  merito  honorum  operum.Nihilporro  intcrnos  co~ 
trouerfi£  eft,quin  exhortandt fint adhona  operafdcles,  &'propofita  etiam  mercedefti- 
fnulandt.  Q^d  i^tur^Primum,qubd  vitam  £ternam  faciunt  mercedem,  in  eo  ah  tUvs  dtf- 
fentio  .neque  enimfiin  vita  xtema  Dew  opera  remuneratur,  indcprotintts  conficient,  vi- 
tamipfam  ejfe,qu£in  ea  rependitur,mercedcm.  Quinpotiu-s  h£reditatemeffe,vhique 
Scriptura  clamitat,qu£  non  alio,  quamgratuitdt,  adnpttonis  iure,  nobis  obuenit.  Sedmaior 
efi  in  eo  contradicendi  materia,cum  eos  affii  mare  nonpudet,nihil  dceffefid.  lihus,  qunmi 
WMi  hgiDei,pro  huiia  quidem  yit£jlatu,fatiffccijje,&'  vitam  £ternam  promeruifft  cen- 
feantur .  vhi  ergo  erit  iUa  heatitudo  qu£  a  Dauide  pr£dicatur,pffl.xxxij.ftne  qua  fumm 
emnes ter mifert^ V£autem  mtfem  if}ii,quinon tnteUigunt,  eum quiproxime adperfec iio 
ncmacce(^it,nondum  addimidtum vfque  itcrprogrejfum  ejfe.Nam  verij?imum  effe  illud 
^ugufiirufemiunt,quicunque  exercitatam  habent  confcientiam:  Suncforum  iuflitiam  in  ^,1,.  je  d 
hac vtta  remif?ione peccatorum  cbfiare magtf,qudmperfec{ione  ytrtutum.Veri^  etiam  -  "'' •  '^" 
num iUudalterum quodiam citauiquandiufuh carnn mjirmitategemiit, vnic.-un illt^JJ em  ljJ,. 'a' 
teliquameffe,qubdmedtatoremhahent  Chrifium,per  quem  Deo  reconctliantur.  5e</Bon.}.c.> 
non  mirum  efl,craffulos  montichos,qui  nuUumvnquam  certamen  confcienti:'  experti, 
nunc etiamvel  ambiiione  inehriati,vel  crapula,fuo tantum idolo  ventilareje  cupiunt, 
de  legis  perfecfione ita garrire.  F.adem fecurttate coelum  promercale  exponunt, ipftin- 
terea  in  prxfentt  mercede ,  cui  inhiant ,  occupati .    Fruflra  enim  pulchrvs  iflvs ,  qitos 
fofiea  inducunt ,cclorihtt$,oculos  non  prorfui  hebetes  tentant perflrinm-e :  dunipro- 
hibent,ne  qm  operibw  velglorietur,velconJidat:  quoniamftnt  Dei  dona .  Siquidcm  vt 
emittam  ,quod  humanlsyirihm  muiori  ex  parte  prim  arrogarunt  ,qu£  djna  effe  Dei 
nuncfatentur:triafunt  ineorumdecreto,qu£ftrrinon  debent  ,errata.  Nam  ctfi  obi- 
ter  attin^nt  ,Chriflimeritobona  piorum  opera  ejfe  meritoria  :quod  tameninprimune 
cejfe erat , pr£tereunt : nuUum effe  opui  ,quodnon injectumfit lahe  aliqua, nifi ChrifH 
fanottine  ahluatur.  Quin  potiui  falfam  operibm  dignitatem  ajfinount,  vtftne  venia 
jilaceant.    Spectofum  quidem  efi  quod  obtendunt  :Jluere  omnia  a  Spiritu  Chrifii.Sed 
vhi  abfoluta  Spintusfancti  virtus  reperietur  f  ^nnon  ad  menfuram ,  vnicuique  difiri- 
huitur(Dcbehant€rgo  obferuare,  femper  aliquidnoflr^fMvs  admixtum,quodpuritatem  «-Cor.i». 
iUam  injiciat .  Cum  autem  deformet  coram  Dco  quicauid  a  nohs  operum  prodtt ,  qua 

PP 


7»5  S  E  X  T  AE     S  E  S  s:     A  N  T  I  D  O  T  V  m: 

nobliinh^yet  vhioftm:ynumfuj)ereft,'^>t gratmu  acceptione ,grdticim,qudm  nonha- 
hent a feipfis ,recuj)erent.ld ft ,dim in  ^Jlimationemnonveniunt  iffa:fedfuumaChri~ 
flojyretium  mutu.tntur,&*  quafiemendicant. 

H&c  iamnimi^s  crafl^  imfiaque  hallucinatio:non  agnofcere,hocfolo  demumnomt 
neacceptumefe  Deo  quicquidoperum  ccnohis  frodit,ciimpaternaindulgentia,quicquid 
yitiofum  eJl,i^ofcitur..Altera  autemfere  fimiliiiquodnon  reputant,fi  quid  etiam  opere 
laco.J.     ynofimmpromeriti,totuidquatumcunqueftt,cdtraria  tranfgrefioneperire:  Qjndelique 
rit  in  vno,fitcftts  ejl  omniil  rem .  Quam  tibipromittn  mercede,  vbi  nihil,quam  morttf  tter 
n&reatHi  indiciturl Faciunt itaque perperam,dum advnicumhoc  remedium  non  confu- 
giunt,yt  liberalifauore dignetur Dews,fiquidin nobvs eflhoni,mala, quA lonve  &•  nume 
ro  &'ponderefuperant,nonimputando.TertiU'S  verb  errorlongedeterrimii^s:  quodfultt- 
tts  fduciam  ab  operum  intuitufufpendant.  Verbo  quidem  vnoprohibent,ne  nobvs  fdamm: 
fedciim  rurfiis  tn  opera  iubent  intueri,vt  eatenm  nobis  certa  fit  Jjies  falutu ,  quantam  il~ 
licrepcriemws  ffierandi  matcriam^nonne  totam innoUifduciam  aperte  locant  ?  Itaque 
^claufulamadiungunttalidocirin&congruentem.dubioeuentumtlttandum  ejje  in  haC 
yita.donecvnicuique  Demfecundumeim opera  rependat .  Qup  totamfdei  noflrxolo- 
.     riationem  euertunt:veht  pauliverho  vtar,jidem  exinaniunt  ipfam.  .At  Paulus  iufHfica 
j.  Cor.4.  tumfenegat.etiamftnihil  fibifitconfch^.Iateor^ideoque^MtJlabiluconftet  ,ac  tran- 
pral.i43.  qiiillaiu(ttti£poffefio,poflhabitaoperummentione,iudicem  noflrum  deprecari  conue- 
nit,vt  ne  in  iudtcium  intret  nobtfcum.Hic  enim  vnictts  fecuritatps  noftr^portu^  ejl;  quod 
iudictsperfonamDeiPsexuit,vtfenohsPatremexhiheat. 

Ncc  tamenjjudet  iftosporcos,tcrritandisftmplicibusJkuam  denuntiationcm  into 
nare:nemineiuftiti£,  compotemJuturum,qui  nonfrmiter  teneat  quodpr^fcribunt.  Quid? 
^n  noua  iuftifcationis  ratio  nuper  exortaefl:acnonpotinsficutvnaeflfalm,itaea- 
dem omnes ad ipfam peruenimta viai  Quidergo Prophetis  &■  ^poflolisfet, qui opera 
talibas  magiftm  non  dederunt^P  roinde  Tridentinafchola  valere  iufja,eam  teneammf- 
xamfidc,quam  ex  ChriftiSpiritu  nobtsProphet£  &*  ^poftoli  tradiderunt,Jcientes  vn- 
de  didicerimn6.C£teru,ne  cut  obfcuriiforet,veneradospatres,ex  eorum  effe  numero,quo- 
Yuosmalediclionepleniieffe  clam,i,t  Dauid.totidem  fere,quotipffunt  homines,anathe- 
matatruculentisbuccisdeifumat,quibmhonorifcu,<&plaufibileimponiitCanonunome. 
Ettamenne  maligne agere videar,quafi  eim,quam  hacfenm  fruaui,moderationnftm 
ohlitus,tribmprimis  libenter  fuhfcribo.Reliquts breues  cenJiirAs  attexam. ' 

C.A  N  ON  V  M      .ANTIDOTVM. 

Jn  i.  Canonem,  ij.  &  ilj.  ^men. 

In  iiij. 

Diclum  eflfupra,quomodoltberumarbitriumDeoaffentiatur  vocanti,&€xci- 

tanti.  obfequimurcerteDeovolentes:fedvoluntate,quamin  nobn  formauit.  Quier- 

plulip.i.  gQjyiQtum  aliquem  libero  arbitrio  proprium  trihuunt,&' feparatum a  Dei  o-ratia,nihil 

aliud  quam  Spiritumfan&umdifcerpunt .  Ncquevero  Paulm  volendi  facultatem  no- 

hn  dari,fedvelleipfumin  nohnejftciprdidicat:  vtnon  altunde,quama  Deofit  affenfm, 

yelobfequiumreci^voluntatii.  Intmagit,cordttenet,  cordamouet ,  eofque  voluntati- 

htis  eorum,quits  in  illis  operatm  eft,trahit:inquit .Augu.hh.de  correp.&orat.cap.  xiiij. 

Etquaivserit cordisferreia  feipfopr£paratio,donec  mirabili conuerjione  cameum  effe 

r  ■  coepcrit? 


I 


S  E  X  T  AE     S  E  S  S.     A  N  T  I  D  O  T  V  M?  ^ti 

cceperh?  Quodfolidumejfe  DeiopM^,tefiatur  Prcpheta.  Viffentiet^uidem a  Deo  ho- 
mimyoluntAi,quandiueritcontraria :  yerumfiinoledientiam  compoftafueritjamfu- 
hlatum  efidiffentiendipericulum.  ^tqui eam effe diuin£ ^atix,  efficaciam,yt  fubacfa 
omni  repu^untia  ,  ex  inuitu  nos  faciat  chfequentes /lon  ipffunm  authoresfed  D  omi- 
nuiper  prophetam:cumfefaciurumpromittn,yt  inpr^ceptu  fun  ambulemm.Item  Chri  j  . 
fiwsjcum  dtcit:  QuifcjHtA  audiuit  a  Patre  meo,yenit  adme. 

In  V. 
De  yerho  ne  moueamta  rixam.Sedquiaper  liherum  arhitrium  intellio-unt  elio-en 
difacultatem,qMifit  in  ytranque  partem  liht  ra  &  foluta,  titulumfne  re  ejfe,  quiaffir- 
mantXhrifium  hahent  authorem,clim  dicit Merosfore ,quos  Fihus  liherauerit:  alios  ef- 
fejeruos peccati.Lihertas  certe,<:^JerHitus,contrariaJunt.  Quod ad ipfam yocem atti 
net,audiant^uguJ}inum:quiltheramhomimi  yoluntatemeJJenegat,quandiu  yincenti-  p  . 
ha&yincientibni  cupiditatihus  fuhdnaefi.  ^lihi  autemfic  loquitur:  Vicfa  yitio,in  adAnaft! 
quodcecidityoluntate,caret  libertatenatHra.Itcm,Liheroarhitrio  male  t/7«  homo,&  Homi.sj. 

■^         ,   ,      ,     .   ^  I  11      ■     t.     ■■     ■  \  j  ■'  '        in    loan, 

jeperdidit,&  ipjum.ltem,  Magnm  homo  Ltbertarbitrij  ytres,  cum  conderetur, accepit:  De  per- 

fedpeccandoamiftt.  Nonattendunt  f}Hltihomines,in  tiberi arhitrij  nomine  fonareliber-  i^f^-'"^"- 
J      '  i-      ■  r  ■        Jr  1    II  1  ■     ■    ■   -t       y  ■  7         Lib.de 

tatem.SitutemJeruiJuntpeccatt.quiclJede  liberoarbitrtoiactant.^quoentmqut^deui-  ver.  Apo. 

cfui  eft,huic &feruu6 addicfus  ejl.  Qujnetiam alihipaUm nomen  ipfum  ridet.  Liherum,  l"'^:^^ 

inquit,arbitrium,fednon  liberatum.Ltberum  iufliti^feruum  peccati.Quidergo  tantcpe  lit.c.jo. 

refuccenfentmiferos  homines  adtnonentibitifuxferuitHti$,ytadlJheratorem  confugers  £^«^°"'* 

difcant?  In  yi.  c.13. 

Ego  ciim  a  paradoxts  ahhorream,  hbenter  etiam  hoc  repudio,  tam  proprium  cffe 
Deiopn6ludxproditionem,quamPauliyocationem.SedpermifiuetantumagereDeum 
in  mali6,cuiperfuadeant,nif  qui  totam  Scripturx  docfrinam  ignoratl  Magis  enim  yrgent  ief.10.17. 
fententi£,qu£reprobostej}anturfancfifcatosejfe  ad oj)tis  Dei exequendum.ejje  eim  re-  '"e.i. 
tia,gladios&fecures,qu£manueins  reoantur.excitarieius  fihilo,conuenire  adperagen-  j,. 
da qu£  Deimarm  &  confilium  decreuit,  chrijlum  a  luddils  defnito  eim  cofilio  intere-  P*^'-*  7- 
ptujquamytpermifioniifuJfugioeludiqueat.Meliwsergo^ugufliniis.quicitatifScri-  Dc  veri 
fturs.  locts,  ySi  &  P  ater  liliii  tradidiffe  dicitur,&  Chrislta  feipfum,mox  fubijcit:  quid  DomL 
ergofecit  ludof,  nifpeccatum  ?  Nec  verv  iure  reprehendetur  quod  alihi fcrihit ,  operari 
Deum in  cordihm  hominum, adinclinandt^  eorum  yoluntates, quocunque  yoluerit:  fue 
ttdbona,profua  mifericordta.fiue  admala,  pro  meritls  eorum:  idque  iudiciofuo  interdum  a^ 
ferto,interdumocculto,femperautemiiiJ}o.Siquid:m addatur  exceptio,quam  continub 
adhihet.malitiam  nonipfiKs  ejfeopw.  Quemadmodum&  J>auloantepofuerat:Noniu-  P^iS""*' 
bendo  prAcipere  impijs,yhiobedientia laudetur.fedvchmtatemproprio  vitio  maim,  oc-  cap.u.* 
culto  iuQoque  iudicio^in  hoc  vel  iUudmakfcium  tnclinare.Nihil  enim  hicaudimw  qtiod  ^^S'  *"• 
non  ijfdemprope  verbis,S  cripturd  doceat.Nam  &  inclinandi&  yertendi,obdurandi,& 
incitandij&agendiverbaillic  exprimuntur. 

In   vij. 

Certearbormalanonpoteffnifm.dosfruclniproducere.Quisautem,nifj>erdi^'''''' 
tus,neget,  nos  mala  effe  arbores,  donec  inftiin  Chriflumfmtts  ?  Ergofqms  bonusfru- 
cfniinhomineUHdttur,infdequ£ratur  radtx,vt^uguffinns  admonet.  Deinde  toties  ser!i.  "'* 
clamat  Detis,fe nonmorari externis  laru.u:fedfdem  cordts infjieere:&  nominatimper  ieie.s. 
leremiam.  Qualn autem erit  cordn mundities ,autyerittf ,quodnon  nifi  fde  purifcari 
docetPetrtni  Ergopr£clare^uguflinws  odBonifaciu:  Religio  noslra  luftos  ahiniuffts  A?" ' '  j* 

PP     t 


y^v  S  E  X  T     AE     S  E  SS:     A  N  T  I  D  O  T  V  M' 

mn  operm  /edipftjidei  lege  difcernit,fme  qua,(ju£  videntur  bonn  opera,tn  peccata  ver- 

tmtur.^dhxc,ideopeccant infideles,quiccjuidagdnt,quodfac1iifua non  adlcgitimumf- 

nem referunt. Qua de re copiof  diffutat idemfcriptor,lthro aduerfm  lulianum  iiij.  Vn- 

dc&eleganteraltbierroneumvocatillorum  curfum,  inquovt  quifcjuemagii  efl  ftre 

r  ■   nuM,longiM  a  meta  recedit-.ideoqueft miferiur.  .Ac  tandem  concludit ,melim  effe  in  yix 

pi'al.31.     c[audicare,c]uam  extrayiam  currere.Etquidplura  volumu^^^poftolii  anathematifent, 

Heb.ii.    nmne<rat,ahfque  fidepoffe  quempiam pUcere  Deo.Chriflum  &  Paulii anathematirent. 
loan.5.     l        i:>    '    J  i     I      ruiT       /  .  ^  J      y 

lEphe.i.    qui omnes  inpdeles  mortms  ejje pronuntiant-.acper  Euangclium  a  mortejujcttart. 

In  viij. 

Refl>ondeo:.yimen.Neccuiquam  id putovnquaminmentemveniffe .  Qualise- 

nimahiUii  defcribitur,veram  poenitentiam  continet ,accumfide  efl  coniunclu4.  Sedde 

feruiliillagehenn£formidine,qu£aliquoufquecohihetinfdeles,netamfuriofopr£cipiti 

Ad  Anaft       jffjpetu  ruantin  malefcia,  idemfentimus  cum  .Auguftino,  cuim  verhafunt :  Et  quts 

'  coram  Deo  innocens  inuenitur,quivultferiquodvetatur,fifubJlrahasquodtimetur?^c 

per  Hocin  ipfa  voluntate  rews  efl,  quivultfacere quodnon  licetferi:fedtdeo  non,facit, 

quiatmpune non  poteflferi.  Nam quantum  inipfo efl,malletnoneffe  iiifiitiam ,pecca- 

taprohthentem,atque  punientem.  Et  vtique,fimaUetnoneffeiuflitiam,quls  dubitaue- 

rit,quodeam,fipoffet,auferret?  ^c per  hoc,quomodo  iuflus  efl,tufliti£  tahs  inimicus, 

yteam,fipoteilai  detur,pr£cipientem  aujirat,ne  comminantem  vel  iudicantem  ferat? 

Jnimicu^s  ergo  iuftiti£  eft,quipoen£  timore  nonpeccat.  Etfane,  vbi  non  alin^s  eft  profe- 

cim, quam vt peccator terrore cohibttiisfremat aduerfm  Deum,quis peccatumtali con- 

tumaciaauo;erinecretf  In  ix. 

Htc  canon  minime  eft  canonicm  :quia  rerum  inter fe pugnantium  complexionem 
Continet.Fide enim iufttfcari hominem im.i^inantur,nuUofu£voluntatiimotu.  Quaftve 
ro  non  corde  credatur  adiuflitiam.  Hoc  inter  eos  <&*  nos  intereft,  quodmotumfhiper- 
fuadent  oririabipfo  homine  :  nos  autem  voluntariamfdem  ideo  affertmui,quodvolunta- 
Tesnofir.ii  Deitsadfetrahat..Adde,quodhominemfolafdeiuftifcaricumdicimus,fde 
nonfngimws  charitate  vacuamfedipfamfolam  iufttfcationis  caujam  ejfh  inteUi^imtis. 

Inx. 
S  ipondns  haherent  h£c  anathemata,  non  leuem  Jimphcitatis  fu£  poenam  daturi 
effent,quicunque  infophiftica  non  funt  exercitati.  Priits  infuis  placitti,  vnicam  forma- 
lem iufttfcationisnoftr£  caufam effc afferebant  ,iuflitiam Dei :nmc  anathematifant, 
qui  formaliter  nos  Chrifti  obedientia  iuflos  effe  dicunt.Sedaliofenfu.  Video  equidem,vel 
Jaltemfuholfacio.Sedqtiotufquifque  amhimitate  nonfaUetur?  Quanquamferipoteft,vt 
quamforte  alicuhi  legerint  fcntentiam,non  inteUecfam  audacJer  damnent:nam ficut  impie 
dicetur,nobt/i  Chrifli  iuftittam,  exemplarduntaxatveltypumeffe  -.  itaftquls  ormaltter 
hoc  eft,non  qualitate ,fed tmputatione  iuftos  effe  doceat.vt  fi^nifcet  in  pr^dicamento  re 
lationisfitaeffe  noftram  iuftitiam  ,nihil  in  eo  erit  reprehenftone  dionum.atqui  advtrun- 
quefenfum  extcnditur  aduerhium,Formaliter. 

In  xi. 
Hocfemper  leclorihtts  teflatum  effe  volo,  quoties  in  hacqu£ftione  nominamm 

foUmfdem,nonmortuamknohtsfngii&*qu£percharitatemnonoperatur:fedipfamf}a- 
^om.j."   ^«' ■*'"'<^'<'"'^^'^'/?<^''^«'»^  caufam.Fides  er^ofoU  ej}qu£iuflifcet:fdes  tamen  qu^iufti- 

fcat,noneflfoU.QuemadmodumSoli6Calor,folu6eftquiterramcalefaciat:nontamen 
idem  in  S  ole  eftfolus,  quia  perpetuo  coniunclui  efl  cum  jflendore.  Quare  totam  reo-ene 

rationis 


J5  E  X  T  AE    S  E  S  s:    A  N  T  1  D  O  T  V  M?  '715 

ratiom^Mtam  nonfeparamui  afide:fedvm  iufiifcandi,  acftcultatemfdeiinfolidum, 
ytnecejfe efi,vindtcamu6.Nequevero  tam  nos,quamPaulum  anathemati:iiant  Patres 
Tridenticol£,cuiu4 eaefl  defnitio: iuftitiam  homints conflare peccatorum  remifione. 
Verhafunt capite adjiom.quarto.  Beatu  hominem  dicit  Dauid,  cuiDeta  acceftamfert  pfal.ji, 
tufiitiam,firw  opcrihu6:Beati,quorum  remijfefunt  iniquitates.  Videmin,vt  heatitudo,^' 
iuflitia,idemPaulofignifcent.vhiverovtrarique,nifiinfolapeccatoruremifione,collo~ 
catlldemfhi volunt (ju<e tradit  capitefecunde  ad Corinthios  quinto :Erat  Deta in  Chri- 
Jlo  mundum  fhi  reconcilians,non  imputando  hominihtti  peccata.Nam  mox  auomodoad 
nos  perueniat  illa  reconciliatio  ,fuhijcit:Legatiorte,inquit,fungimur,quafi  chrifli  nomine 
chfecrantes.Euni(juinonnoueratpeccatum,pronohtspeccatumfccit:vtfimu6iuflitiaDei 
in illo.  En  vt  Chriflijkcrifcio  reconciliati  Deo,fmul etiatufli,&'  quidein ipfo  cenfex- 
mur. Quid tamen vnum atque  alterum locum cito,cum pafim hanc docirinam Prophete 
^^pof}oltnohisoccinanttPorro,operxpretiumeflnotare,quam  dextre  ipfscriptura 
accommodent.Charitatemnegant oportere excludi ,qus,per  Spiritii  fancium  diffunditur 
in  cordanoflra.Et iamfecundo hoc  teflimonium ita  deprauant.  ^tPaulumnon  deno- 'R.om.^. 
Jh-aipforum  charitate illic,feddepatemo Deierva.nos  fauore loqut ^contextm  indicat: 
nam  confolationem  in  rebuf  omnihus  aduerfis  hancproponit,  quod  Spiritia  nohvsfu^ge- 
rAtdiuin£erganosheneuolenti£teflimonium.Porciifliincontrariamp.irtem  detorquet, 
nonpudeferi  nosjferando,quia  Deum  diligamu^  •  Etfimul  ac  gutture  infcnuerint  fu  os 
ruclu4,inflaroraculorum  haberivolunt.Eiufdemeflnot£,quodexgratiaiufiificanteha. 
bitumfaciunt.Deifiuorem  ejfe negant.  .At veroplufquam  clarafunt  Scriptur£ verhain 
contraria  partem.namPauIuscimdtcit  imputari  credentibusmercedcm  nonfecundum  R.om.4. 
dehitum ,fedfecundum gratiam.item,  hxredttatem  effe  exfde,  vt fit fectindum  gratiam: 
quvsaliterexponet,ohfecro,quamdegi-atuitofauore^.Etquidaliudpropoftumgrati£fi~ 
pnifkat?Inprimis  vero  illufins  efi  locw  Ephe,i.capite,vhidocet,Patrem  nosfibi  reddi- 
Sffe  gratiofos  in  Filio,verhum  ex  vcrho  dcducens. 

In  xij. 
KonplacetvenerandtspatrihHi  ,fdem  iujiifcatem  effefduciam ,  quamifericor- 
diam  Deipeccatapropter  chrijlum  remittentts  amplecJimur .  ^tplacet  Spiritut  fando, 
quiper  os  Paulifc  loquitur.Nos  gratts  iujlifcatos  effe  Dei gratia  ,per  redemptionem  ^ 
qu&ejlinChrijlo :quem  Dempropttiationem conjlituit ,perfdem ,qu£eft infanguine 
cim,  inremiffonempr£cedentiumdelidorum .  Nec  aliterpotejl  exponi  quoddicit  pojl-  Roni.f. 
ea:nos  fde iufiifcatos pacem hahere  cum  Deo.Vnde  enimid,nifiquodtuncdemum tran 
quiU&funt confcienti£,dum inmifericordta  Dei  acquiefcunt?  Quodetiam  dtjerte  conti 
nuopoflexp)rimit,additaratione,quodchdritaiDeiincordanoJh\idiJfufafitperSpiritu 
fancfum,qmjctlicetnohisgratuit£adoptionist€fitsefl:necidmodo,fedeti.ima>ra  ^yl- -•^"•^* 
^Uum.Itemalihi:InChrtflo  habemw  fecuritatemC^adttum  cumjiducta,qu£  efiper  Ephe.j, 
fdem  eiin.Eadcm  ratione  Euangelium  ideo  appellat  Do£irinafdei,pottu4  quam  Legem. 
Porro  a,lihiEuangeliumpr£di£(ulegation€m  ejfe  recmciliationli.  f  CorT 

In  xiij. 
ldfihitamevultPaului,cumexinanitafde,ahoIitaeJfeprcmifioneCon(ludit.ld^°'^-'^- 
fihivult  vocahutum  ^rx»/  e^iiUr,quo  aliquoties  idem  vtitur.Protnde  non  aliter  cenfet  rite 
illuminari oculos  mentis nofir£/iift  cemamus  qu£fitjpes  nofir£  h^reditatls.Et ex  tePJ  Ephe.i. 
monijsfuperiorihusfatvsconfiat^oneffereciamfdem,nificumaudemiis,  traqutUu ani~  ^"P"  '* 
mi6,nQs  in  conTfecium  Deififlere:  na,vtpr£clare  Bemarduf  ,S  i  turbetur  confctentia,  wo  16. ' 

PP     i 


^g+  S  E  X  T  AE     S  E  S  s;     A  N  T  I  D  O  T  V  M? 

pL'rturb,ihitur,yuinemDomimmemor.  lUic  enim  tutafirma(]ue  infirmU  requies,^  fi.ru 
^*P'''      ritu.  Qtiodipfumfonm  Zacharix  verba:  Defcendet  quifque  in  yitem  fuam,fuSficufu4 
habitab!tfecure,cum  remiffafuerit  terr£  iniquiti6 . 

In  xiiij.  % 

Non  yideo  cjuorfum  idem  bli  damnenr.nifi  quudtimehat,ne  caffum  effetfrimful 
rnen.^tqui ,nihilo plu4  aduerfm  tam  liquidam  Deiyeritatemfroficient,centiesfulminA 
do.Dictt  Chriftm:¥ili,confide:remittuntur  tihipeccata  tua.  Hancfententiam  abominan 
tur  comutipatresjfi quts abfolutionem doceat,fidefolaperfici.  Quanquam  meminiffe de- 
hetpim  lecior,non  excludi  a  nobts  poenitentiam  ,qux,  omnino  neceffaria  efl.fedde  caufa  oh 
tinend£  abfolutionls  cum  qu£ritur,folamfidem  nominari.Et  merito :  Quomodo  enim  yere 
D  eum  timtre  incipiet,nifi  qui  iitm  fibi  propirium  ejfe,perfuafmfuerit?  Vnde  autemper- 
fuafio,nifi  exabfolutiontsfiducia? 

In  XV. 

Verum  e  fl  quidem:noxiam  effe,  ideoquefugiendam  nimis  fcrupulofam  huim  rei 

inquifitionem.ldclue  fedulo  docemm  .Sedeafcientiapr^deflinatioms,  quam  nohis  comme 

dat  Paulm/iecfeuum  Neptunitridentem,nec  omnes  ^Eoliflatm^ec  Cyclopumfrago- 

res,necyUistempeflatumproceUiii  formidat.  Vult  enim  hocfcire,ac pro  certo  habere 

Ep  f-'-    £phefios,fefartiripesfaciosca:le{lugrati£inChriflo,quemadmodumelecliinipfofue- 

rantante  mundi  creationem-Sic  er^ofu£  ele&ioniscertos  efjecouenitvmuerfos  fideles, 

yt  iUam  in  chrijlo,  tanquam  in  JJeculo,  intueri  difcant.  Neque  vero  de  nihilo  Chriflm 

fuos  hacconfolatione  animat  ,exijs  qui fihi  dati funt  a  P  atre  ,periturumneminem.  Etquid 

B.om.8.    aliud,amabo,efl  certapr^deflinationls  noflr£  cognitio,quamiUudadoj>tiorivi  teflimoniUy 

quodpijs  omnibm  communefacit  Scriftura? 

In  xvi. 
Nejkpim  eadem  repetere  cogar.nihil  aliudhic  damnantjquam  quodcertU  Sjjlri- 
tmfan&ioraculufroditum  ejfe,prim  oflendi. 

In  xvij. 
Aao.ij.  Verha  Luc^funt:  Crediderunt  omnes  quij)r£ordinatierant  advitam.Vnde  invno 

auditorio  tale  extiterit  dfcrimenjytalij  credtderint,alijferfliterint  infua  ohflinatione , 
Rom.8.  indicat:fimtliter P aulm eos vocari aJprit,quos ante ele^it Dem..y4nnon etiamvocantuy 
reprobi': SednoneJficaciter.Hoc  enimintereflin  Deivocatione,quod omnes fromifcue 
inuitatverbofto: elecios autemfolos intm docet .  Quemadmodii ait Chriftm:  Quicquid 
loan.tf.  mihi dedit Pater,admeveniet .  Denique,regenerationisffiritu  nondari,nifieleciis,quif 
quk  i^orat,nefcio  quidin  Scripturis  teneat. 

In  xviij. 
•■'■  Siperfe&aejfet  regeneratio  in  hacyita,poJ?ibilU  ejfet legiA  ohferuatio.  Sedcum 

fideles,quandiu hicviuunt ,  medto ex  fladio ad  metam  aVj^irent ,magriifque  dijficultati- 
hmanhelent:ybireperietur,quamiilifomniant,obedienti£perfeciio\Sednonmirumefl, 
de  rebm  ignotis  tam  audacier  eosgarrire:Dulce  enim  beUuminexpertis. 

In  xix. 
^men. 

In  XX. 

Sicutinemofanm,DeiiugumafdeliumhumerU€xcutiet,quafinondeheantman 
dataeimfcruare:itafciendumefl,amandatorumobferuationenequaquampenderefalutii 
fiduciam.StatentmfemperiUudpauli,ineo  diferrea lege  Euanglium,quianonfuhcon- 

ditione 


S  E  X  T  AE    S  E  S  s;    A  N  T  I  D  b  T  V  M'  7,5 

;4itione  operum^ficutilla  :fed  exfideyitam promittat.    Quidenim  iHa antithefi 

I  tUrm^Legti  iuflitia  talu eil: Quifecerit  h£c,ytuet  in  ipfis ..At qu£ exfde efi iu-  ^°™-'°- 

fiitia,fic  hahet  :  Quicrediderit,^c .  Eodem  f^ alter  lUe  locta  fpe&at^S i ex lege  Rom.4. 

effet  hAredttAi ,extnanita  ejfetfides,^  abolita  promifiio .  Ergo  exfide  eil;\tfe- 

f.mdumgrattam,firmafitpromtfiio  omni  credenti .  De  legihtnEccleft^  ipfivide- 

rint :  nos  linicum  a^nofcimus  legifiatotem ,  cuim  efi tradere  vit<£  re^ulam  ,ficuti 

ah  eo  -vitam  hahemus. 

In  xxi. 
Neque  hoc  quifquamdicit.Sua  igituripforumfi^enta  anathematifant pa- 
tres  :  nififorte  ideofuccenfeant,  quod  ChriQum  ne^amus  legifiatorem,  quinouas 
aliquAs  leges  orht  tradtderit.  Qmd  tpfifiulte  imagtnantur:  neque  enimyana  erat 
iUaMoifitefiificatto  , Legequam  tuieratjliiam ejfeyit<e  ^  moms.Item.Htec cfl  "Deat.  jo. 
•via^amhulateinea.  Necfruflra  ,quoties  del/era^foltda  iuflttiAperftCtione 
differunt  Prophet£ ^ .yipoftoli,adle°^em  ipfam  nos  reuocant.Necfiufira  refhon 
^it Chriilui Ph<irif£o:Si~Vti adyitam  tn^redi,ferua mandata.Proindecum legem  Mat.19. 
infirmitatvs  Paulm  infimuLtt,yttium  non  confiituit  in  eius  doBrina^quominus fa-  ■^""^* 
lutem  nohii  conferat:fedin  carnenofira,  R  om.feptimo  capite,  ^  oClauo. 

In  xxij. 
^men. 

In  xxiij. 
Qui  hominem femel  iufificatum  peccare p^Jfe  negant,  eos  damnammzqui 
itemyere  iufiificatos  effe negant,  quihm  la hi  contin^it:fimiltt€r  eos,  qui  etiam  a 
niinimvi pecr.atu  ahftinere  pojfe  afferunt  hominem  Det  S piritu  regeneratti.  Sunt 
tnim  h^cf.inaticorum  delyna,qui 'yel  Diaholica  arrogantia dementant,yel  hypo 
trififafiinant  hominum  mentesil/el  inprxcipitium  dejperatioms  eoi  adducere  mo- 
huntttr.DeJjieciali  yirginis  Mari£ priutlegio,cum coeleilediploma protulerint, 
i:redtmus  quod  iaClant-.natn Ecclefiam  quid appeUant,nifi concilium  Claromonta- 
num  ?  EccUfi£  certe  memhrumerat^ugufiinus :  qui  tametfi ,  amoliend£inuidi<e 
caufa,mauultaiicuhi  de  Beatalnrgine  filere:pafiim  tamen,fineeius  exceptione, 
totum.y4d£genuipeccato  inuoluit.Qutnetiam  prope  difirtti  lierhis eam in pecca- 
torum  ordinemao^regat,  cum  adMarceUtnufcrihens,multumeos  erraretradit, 
quiyllifanciorum  ,pr£rerquam  l/ni  Chriilo,  necejfariam  fuijfe  hancdeprecatio- 
nem  ne?ttnt:  Remttte  nobudehitanofira :  minimeque  eos placere  fanClts  quosUu^ 
dant.Memhra  Ecclefi^  erant  Chryfofiomus  &•  .Ambrofius,  qui  amhitionetenta- 
tamfutjTefujhicantur.Quje  omnianon  alium  tn  finem  commemoro,quamyt  intel- 
li(rantlc^ores,nullum  ejje  tam  nugatonumfigmentum,quodinterfidetdogmatti 
ab  lilti  afinii  non  cenfeatur. 

Jn  xxiiij. 
Quinhona piorumopera mercede projequatur Dem ,prtorefque  vratias alijs 
nouvi  ^  amplion  hus  cumultt,non  negamus.Opera  autem quifquts  augend^  iufii- 
ficationvi  caufamejfe  ajferit,tUenecquidnomen  iufiificationtsl/aleat,nec  qutdfit 
caufa,  tenet.  Tum  nos  cenferitufios ,cum  acceptifumus  Deo,  iam  ante prohatum 
tfi-Htnc  quoquemutuantur  opera  quicqutdhabent  gratidt. 

In  xx)i. 

H.e£leSoLomon,  cum  aimonet,homini  re^asyideri~viasfuis,at Deum corda  Pro.itf, 
.  - ^^    ^ 


^t<  SEXTAE  sEss:  antidotvm: 

f  onderare.  Vnde  enim  flt,-yt  hanc  execrationem  cornut i  afini fitndant ,  nifi  quod 
pernerft  opinionif  fu<e  trtttina,non  Dei ponderibus  examinant?  Dei iudicio  nihil 
e(i:fyncerum  nec  frohum,nifi  quod  ex perfeclo  eiui  amore  manat  .  Sinunquameb 
yfq!ieref:>rmaturinh(tcyitacorhominii,quinmultiiyi!^sUboret,quindiJi-raha' 
tur  cupiditatihml>arijs,quinf£f>e  mmdi  tllecehrii  tittUetur.aliquid inde  inquina- 
mentifemper  trahantopera,necejfe  efl.NuUum  ergo  optnquodnonfu peccatum, 
nifiex  o-ratuita£{limatione  pretium  acquirat. 

In  xxyi. 
Nihil  mirum,  tam  ejfe  audaces ,  qui  nuUo  1/nquam  ferio  diuini  iudictj  affe[iu 
taCiifuerunt.ExpeBentfineprobon'iioperihiisyttam£terna.modo,authorePau~ 
h,  nos  eam  ex  Dei ^ratia  Jperemui .  ^tgratiamfic  loquendo,non  euertunt.Ta- 
metfi  dimidiaex p.trte relinquuntgratis.  nomen.quandt»  tamen ,inqu£rendafa^ 
lutiicaufa,  adopera  circunTfe(\ant  confcientix,fttrepidationeyacillant,-)idtillis: 
quia  fdei  cer  itudine excidcruntf  quid certifihi audentpolliceri,y£  iterumiquix 
^°"''^'  diaholna arrogantiafunt inflat£.MAneat er<roiUudPauli,non€xlegeeffe  Ure- 
ditatem,fedexfide,litfecundumgrattamfirmafitpromifiio  omni  credenti. 

In  xxyif. 
Q  uemadmodum peccatum  quodutf,quoniamDei  legedamnatume{},mortale 
effe  fatemur,^  fentimm-.ita  ex  infdelitate  manare  omnia^l/elfdtem  exfidei  de~ 
fe^u,  SpiritmftnBm  docet.Morsfane  £terna eil  Dei  malediClto,  qu£  adulteriSf 
^  furihu6 ,&  periuns  denuntiatur  :  at,~vhicunque  regnahit  fides ,iram  Dei,pec- 
catts omnihus exj^ulfis /lo  fectu  auertet,icfiqu'ts igneextino^ueret,fuhduCio ligno, 

In  xx^iiij. 

Semcn  aliquodfidei manere  tnhomine,licet fuffocatum,etiam inter  o-rauif- 

fmos  iiffnf,  non  nego.  I d quantulumcunquc  eil,  particuLxmfateor  effe yer^fi- 

dei-.addo  eti.im,-viu£:quando  ahternonpoffetexea  oririf/uClus.Veriimquoniant 

noiapparet  adtempm,necfe  yfitatts  figw  exerit , perinde  hahetur  atque  emor~ 

tua,quoad  fenfum  noJJrum  .Sed  nihil  tale  inmentemyenit  patrihui,<tut  eorumdi- 
{latorihiis  monachU.Tantum  infulfum  iUnd,defide  informi  &  firmata^fuum  do- 
,  Fmalfolehantftahilire.  Hinc iUiid,qi(od yera^effefidem  contendunt, qux  tamen 
fit mortua. Quafi^ero anim^^ita  pofiit  e[fefides:quemadmodumeam,experbe- 
tua  Scriptur£doCirina,eleganter ipfa.nnuncupat ./iuguftinmquA  ipfa  -)iiuanort 
Jit.  ldemyalet,quodChri{tianos  efle  contendunt,  qui  nihil  hahent  ch.tritatif.  Ita 
"Vr  anathemapronuntient,fiquli  fecmfentt.it. Nempe ergo  SpiritumfanClum  anx 
thcmatifant,  qui  falfam  Chrifttanifmt  profcfiionemderidet ,  acpro  nihilo  ducit. 
Paulm  Ifraelitas  tffe  negab.it  jqui non  effenfyeri .Ahrah^  filtj .  Verum  quoque 
Chrif}ianif/numdefirtit,iitmdeponituryetuihomo:(^  ahijs,qui pienoa  yiuuntj 
Deum  abneoari  pronuntiat. 

In  xxix. 
primmemhrum^nacum  authoreeim  Nouato,nos  quoqs  execramur.  Qubd 
ad fecunditm  attinet,fi  non  recipiuntur  ingratiam  lapfi ,  nifi  perpoe  nitenti£  fa- 
crarncntum.quid Petro fiet ,cui pojitamhorrtbilem  cafumdefuit  , quod plufquam 
nectjjarib  extgunt,remedtumi  Imo  quidfiet  tot  homtnum myriadthm ,qmhm ,per 
aiiquat  fecida ,  ignotafuit  auricuLtris  ifta  confcj^io  ,  quam  nunc  lanuamfaiutis 
ejfcfingunt  ?  Natn  qubd  Chrijii  ^  ^podolorHm  magiileno  glortantur ,  hac  in 

parte 


S  E  X  T  AE     S  E  S  s:     A  N  T  I  D  O  T  V  M?  7x7^ 

toarte  nimh  impudenter  faciunt :  ctnn  de  confejiione  ante  annos  quadrino^entos,le~ 
gem  nullam  extitijje,etiam  ex  eorum  hifiorijs  confiet  -Ergofi  tam  improUs  fi^men- 
ttsfidem  haberiyelintjnonmodo  omnialfetufiatismonumenta  ex  hvmmimemorix 
€Xterminent,neceJfeerit:fedyt  /jomimbiis  etiam  iudicium  mentcmque  adimant, 

In  XXX. 

Culpa  remiffa  ,poen£  reatum  manere  lio  lunt.  ^tqui ,remi(f£culp£  fruCium 
huncyhiqi  Scriptura  comemorat,quodflage[lafua  remouetneuiiac ir£fu£,yItio^ 
nifque  oblittis,nos  henedtctt.Et  citm  Dauidheatos  ejfe clamat,quilu6non  imputat 
JDeus  peccata,non  folam profe^o  culp£  remijitonem  defgnatfeddepoena  loquitur 
potiJ?'mum.Etquis,obfecrofinis  ertt  aut modtafide peccatis  hominumpoenas  exi 
gere incipint  Dem:qu£  n^  numerofunt  infinita,(^ pondere  tamgrauia, yt cen- 
tefima  pars  ad profundifitmosl/fque  inferos  nos deprimat^Facile  quidem  eil Pa~ 
trtbtis,  Btaholtca  fecurttate ebrijsitemporalesl/ocare poenas-.quibm  peccatum  fe- 
re  nuUum  eft ,  nifiqim  hominem  occiderit :  quibmfcortatioyix  leuiculu  eilerra- 
tumquth(ufoediJlim£  libidtnes  Pvirttttts  funt  exercitia,qu£  in  laude  ponunt:qui  nul 
lumoccultum  confctenti£liulnm  pilo  ^dimant.  ^t  nobis,qui poiilongumexa- 
men,quafiobruti  ^ confufi^ inhanc demumyocem  cumDautde  erumpere  cogi- 
niur.DeliOa  quii  tnteUtgetlnon  tam explicata  eflfolutio.Neque tamennegamm, 
quin,  data  culp£yenta,  nos interdumDem cafliget  -.fedyt  moneat  ^  corrio-at, 
non yt  yindicet  .  Profanum  ergo  figmentum  eQ,  quodputant  Dei  iudicio  poenas 
exolui.  ^dde,quodneque£quali  omnes  modo puniuntur.nec  quantum  quifque  de- 
liqutf.fed prout quenque ferulu  opm hahereDem  iudicat,  yt  inpofterumtalidt- 
fapltna  eriidittn ,melitPifapiat .  C£terum,hicdemonilrantPatres,quamfire  nui 
ftn t  architeCit ,  qui  1/erbulo  yno  Ubyrinthum  ex  miUe  lahyrinthis  compofitum  ah- 
foluunt.  Immenfum  fanegurgitem  effeoportet,quo  cmnes  animas  ahforberi  tra- 
dmt:nos  quidem  yniuerfas  mundi  opesliidemmexhauriri.In eimconflruBionem, 
ftlcem  pauloplm  oper£tnfumere  debuerant .Purgatorij nuUa prorfm  tn  tota  Scri-  Epift.,^7. 
pturafit  mentio .u4tqui ,tefte ^igufiino ,ybires  naturaliter obfcuramodulum no-  adOpu- 
firumliincitj^apertiScripturanonfubuenit ,  temere  hinc aliquid definire  hu-  "™* 
mana  conieCiura  pr^fumit . Quid ergo  hicfiatuedum,quam  temerefacere ifios ne- 
hulories ,dum  exfuo  capite  fabricare audent ,quodnuUum  habet  inyerbo  Deifurt 
iamentum\Ntftforte  tnflar^^attctnij acctpt  yolunt fuumde purgatorio  commen- 
tum,quta  a^^/entrtloquts  procedit.NuUuentm  eft,quodad  referctendos  eorumlien- 
tres  £que  '^aleat .  Quid  autem,qubd  fiare  nequit  purgatoriu  quodfabricarunt,quin 
tota  Scriptur£l/eritas  defiruatur?Longa  ejfet  etm  reidemonfiratio:  fed  in  fcrtptU 
nofirts  luculenta  extat.  Dentque,fattffa(lionihtts  euerfis,ruere  ftmul  purgatorium 
necejfe  efi. 

In  xxxi. 
Qttiyere  iufiificatm  eft,non  negliget,fateor,  mercedemfibirepofitam:fed 
ea,tanquam  opttmofitmulo,ad  bene  agendifiudium  incitahitur  .^ttamen  huncfo 
lum  refleClum  non  habebit :  nam  citm  ingenuam  a  filijsfuis  obedientiam  requtrat 
Deui  'feruile etufmodi  ohfequium  non  repudiahit  modo,fedprocul etiam  reijciet. 
ideoque  longe  altum  pte  fancleque  'yiueridifcopum,Spiritu4fan6im,cum  in  Scri- 
ptHrnpaJiim,tumper  os  PAuUnobpspr^figtt ,primo  adEphe.cap. 


fil  S  E  S  S  I  O    $  E  P  T  1  M  A: 

In  xxxij. 

jp^o  iure,aUtquo  fenfi*  noflya  -vocenturjquix  in  nohti  ejftcit  Chri^i  Spiritut 
hona  opera.  ,hreuiter ^Augudinui docet  yCiim  ftmilitudinem  ex  oratione Domini 
adductf.yhi b(incm ,auem petmus  noFtsdonarijno^rum flmul,nonalio quamdona- 
tioni6titulo,nuncupaniuS'Ita(jue,yt  althidocet  idemfcriptoridona  Chriilinemo 
ampleClettir ,  nift  fua  merita  ohlitui.Rationem  aliquotief  reddif.quia  nihil  aliud 
efi  quoddicitur  meritum  ,  quamgratmtum  Dei  donutn .  Nos  ergo  crepare fimmus 
Patres  tjios ,meritum  a  natiafeparando,perperam  lacerates  quodyere ynum ejl» 
Quidporro  mereantur  opera,qui  exfuperiorih(tscenfurisnoJlriididtcerit,nonma 
gnopere prtfentem  anathematU  crepitum  exhorrefcet. 

Jn  xxxiij. 

Ingeniofal/ero  cautioine qunyideat ,quodyident omnes .P arum  aheif,quin 
^  Dei ^loriam ,  ^  fimul  Chrifligrattam  exinaniant .  Et  intertm  dira  execra- 
tionefanciunt,  nequix  aliqua  ex  parteytrique  derogari putet  .  Perinde  acfi  qutf 
hominem  interficiat ,medio  foro  ffuh  omnium  conJpeClu,i^  c£dcm  omnihtn  conjpi- 
cuam,  prohiheat  tamenyeram  credi . P orrb htc fuopte fe indicio  produnt forices , 
ciim  anathematif  terroremalijs  incutiunt,  ne  tmpietatem  cernere  aufmt ,  cuius  t- 
ffifhi  confcij  erant. 

SEPTIM^    SESSIO. 

D  confummatione  falutarisde  iuJl:ijlcationedo^rin£,qu£  inpmtcedert 

i  proxima  Sej^tone^yno  omniumPatrumconfenfu  promul^ata  fuit y 

confentaneumytfum  eft,  deftndiJSimis  Eccleft*  S  acramemis  agere,per 

qu£  omnt/slieraitiflitia  yel  incipit,yel  coepta  augetur^^yel amiffare.~ 

faratur.Propterea,facrofancla,oecumenica,^generalis  Trtdentina  Synodus,  in 

Spirituftndo  legitime  congregata  ,  eifdem  pr&ftdentihm  .Ap-^folic^  fedvi Le^ 

gatvs,ad  errorcs  eliminandos,^  exttrparidas  h£refes,qu*  circafanclijitma  ipfa  Sit 

cr.imi'nta,hacnoflratempeflate ftumde damnatisoltm  a P atrihttsnoflruhsrefl- 

hitsfufcttat£,  tum  etiam  de  nouo  adinuent£  funt ,  qu£catholic£ Ecclefi^ puritati, 

^  animarumfilutimagnopere  offtciunt:fanc\arum  Scripturarum  docirinie,^po 

jiolicistrudttionthnys,atque aliorum  Conciliorum :  ^ P atrum confenfui  inh<eren~ 

do,  hos  pricfentes  CanonesJi.ttuendos,^decernendos  cenfuit,reltquos  qut  fuper- 

funtjadcoe^ti  operts  perfeCiionem,deinceps,diuino  Spiritu  adiuuante,editura. 

DE    S.ACR^MENTIS    IN    GENERE. 

I .  Siqtmdixerit,Sacramenta  nou£  legvsnonfuiffe  omnia  a  Domino  noj^ro 
JefuChriiJo  tnflttuta,aut  effe  plura  liel  pauciora  quamfeptem,yidelicet:Bapti- 
ffnum,Confirmattonem,EuchariJ}iam,P(enitentiam,Extremaml>nclton€m,Ordi-\ 
nem,^  Matrimoniumiautetiamaliquodhorumfeptem  non  effe  yere  ^proprie 

facra  •itentum\AnathemaJit. 

I I.  Si  quisdtxerit,  Ea  ipfa  nou£  legis  facramenta,a facramentis  antiq»£  le- 
gii  non  differre,ntftquia  ceremoni£ funt  ali£,  ^  alij  ritus  externi-.^nathema (it. 

1 1  J.  Si quii dixerit,H£cfeptemfacramentA ita ejfe interfe paria,yt nul- 
laraiione  altudfit  alio  dt^nitti:.y4nathemajit, 

JIII. 


S  E  S  S  I  b    S  E  P  T  I  M  A:  7t5 

III I,  Si quU (lixeritjSacramenttt notU  hgts non  ejje  adfalutem necejfa- 
rid,fedfuperflua,^JineeiSiaut  eoruml/oto perfoitmjidem homines  a  Deo gra- 
tiam  adipifci  iufiifcationis,cum  omniafmguhs  necejfaria  non  fint.^nathema  ftt, 

V'  Siquis  dixerit,  H£c  facramenta propter  folam  fdem  nntriendam  infii^ 
tuta  fuiffe-.^nathema  fit. 

V I.  Si qtiisdixerit,Sacramenta nou£.legis non cmtineregratiam,qmntfi- 
gmficant,aut grattam ipftm non ponentibns  obicem non conferre,quafi ftma  tan~ 
titmex ternaftntaccepti£ per  fdemgrati£,yel  iufiitix: f^not£  quadam  Chrijlia- 
n£  proftj?'tonis,quibits  apud  homines  dtfcsrnanturjideles  ab  infdelibmi^nathMt. 

VII-  Si  quisdixerit,Non  darigratiam  per  huiufmodi facramenta,femper 
^  omnibus,  quantumeftexparte  Dei,  etfi  rite  ea  fufcipiantur  :  fedaliquando, 
^  aliquibiat^nathema  fit. 

VIII.  Si  quis dixerit , Per ipfa  nou^  legisfacramenta  , ex opere operato 
nonconferrigratiam,fedfoiamjidem  diuinapromij^ionis  adgratiam  conjequen- 
dmfuJJtcere:.Anathema  fit. 

I  X.  Si  quis  dixerit,In  tribtfsfacramentis ,Baptifmo  fcilicet,ConJirmatio- 
ne,^Ordine,non  tmprimicharaClerein  anima:  hocefifignumquoddaynfjiritud- 
le  ^  indelebile,ynde  ea  iterari  non  poffHnt:.Anathema  fit. 

X'  Siquvidixerit yChriflianos  omnes  inlierbo,^  omnibtts  Sacramentis 
adminiftranduhaberepote{latem:^nathemafit. 

XI'  Siquti dixerit,In minijlris,dumfacramenta conjiciunt (^ confertity 
non  requiri  tntentioncm  faltem  faciendi,quodfacit  Ecclefia:.yinathemajit. 

XII.  Si  quis  dixerit, M inijirum  inpeccato mortali  exijientem,  modo o- 
fnnia ejfentialia ,qut& adjacramentum conjiciendtm  aut  conferendum  pertinent 
feruauerit ,non  confcere  aut  non  conferreJacramentum:^nathemafit. 

XIII'  Si quti dixerit, Receptos  ^ approbatos Ecclefix, catholicx, rittts, 
iniolennijacramentortmadmintfiratione  adhiberi  confuetos,autcontemni,  aut 
ftnepeccato  a  minifini pro  libito  omitti ,  aut  in  nouos  alios  per  quemcunque  Ec- 
defiarum  Paflorem  mutaripojfe-^nathemaftt. 

DE    B.APTISMO. 

I.  Si  quiidixerit ,Baptifmum  loannuhabuiffe  eandemyim  cum  baptifmo 
ChYi(li:.y4nathemaft. 

II.  Si  quvi  dixerityAquamyeram,^naturalemnon€jfe denecefiitateBa- 
ptijmhatqueideolierba  illaDomini  noftri lefu  Chrijii,Nifi  quk renattts  fuerit 
ex  aqua,^  Spiritufanfio,ad  metaphoram  aliquam detorferit:.ydnathema  fit. 

III.  Si quti dtxerit, InEcclefia  Romana {qu£ omnium Ecclefiarum mater 
eJlj^magiJlra^noneJfe^yeramdeBaptiJmifacramentododrinam^^nathemaJit. 

II 1 1.  Si quiidtxerit,Bapt/fmum,qut  etiamdatur  ab hxreticts  innominePa 
tr'ts,&  Filij,&*  Spiritujfandijcum  intentionefaciendi,quodfacit  Eccleftajno  effe 
yerumBaptifmum:^nathemafit. 

V'  Si  quts  dtxerit,BaptiJ'mum  liberum  effe,hoc  efi,non  necejfarium  adfalu 
tem:.Anathema  fit. 

Vl'  Si quts dixerit^Bapti^i^atumnonpoJfe^etiamfilielit^gratiam amittere, 
auafttmncmque  peccet/iifmoltt  credere:.Anathemaftt, 


^jo  stssio  sepTima: 

VII-  Si quisdiiientyBttpti^^iieitos  ferhaptijmum  ipJu)»,foliustantumjidei 
dehitores feri ,nonautem  yniuerf^.  le^n  Chnili  feruand^:  ^Anathemafit. 

VIII'  Si(juUdixerir,Bapti^tos, liheroi  effe  ah  omnihm  fancldi  Ecclejl^ 
prxcef/tisyqi^dtyelfcripta^yeltradttafuntfitalf^ea  ohferuare non teneanturjni- 
fi  fefuaR)onte  iUisfuhmittereyoluerint-.^aathemaftt. 

IX-  Siquis  dix"rit,Ita  reuocandos  effe  homines  adBaptifmi fufcepti  me" 
ntoriam^tyota omnia  ,  qudipoftBaptifmum  fiunt,yi promijiionis  /'»  haptifmo  i~ 
pfo  iamfacf£ ,  irritaejp  intellig.tt ,quafipereafidei ,  quamprofejiifunt,  detra^ 
hatur,^  ipfi  Bapttfmo:./dnathema  fiT. 

X.  Si qutsdtxerit,Peccata  omnia,  qu£ pojl Baptifmmfiunt  ,fola recorda^ 
tione  (^fidefuceptiBaptifmiyel  dimittt,'yel^ienialiafieri:.Anathemaftt- 

XI.  Siqutsdixirit  ,Verum,^  rite  coUatumBaptifmum  iterandum  effe 
iUi  qui  apud injideles  Jidem  Chrtjli  negauerit ,  cum  ad poenitentiam  conuertitur: 
^nathemafit. 

'   X 1 1^    Si  quis dixerit,Neminem  effe  hapti:i;jndum,niji  ea  £tate  qua  Chri- 
Jlui  hapt't:i;4tui  e(ipvel  in  ipfo  mortis  arttculo:^nathema  ftt . 

XIII.  Si  quis  dixcrit ,  Paruulos,  eo  quod  aBum  crcdendi  non  hahent,fu- 
fcepto  Baptifmo  tnterfideles  coputandos  no  effe,  ac  proptera  cum ad  annos difcre 
tionis  peruenerint,effe  rehaptt7:andos:aut prdijiare  omitti  eorum  hapttfma,qukin 
eos  fne  acluproprio  credentes  hapti^^ari  in  folafide  Ecclefi£:.AnathemaJit. 

X 1 1 1 1-  Siquii  dixerit ,  Huiufmodi paruulos  hapti^^jtos ,  cum  adoleue-' 
rint  interrogandos  ejfe,an  ratum  h.there  ^/elint  quod  P  atrini  ,eorum  nomine,  dum 
hapti:^rentur ,poUtciti  funt:(jt;*  "V hi  fe  noUe  refj>onderint,  fuo  ejfe  arhitrio  relin- 
quendos,nec  aita  interim  pcena  adchriilianamyitamco^endos^nijjyt  ah  Eucha  - 
viJiia,.iliorumquc  facramentorum  pcrceptione  arceantur ,  donec  rejtpifcant ;  ud- 
nathemaftt. 

DE    CONTIRM.AT  lONE, 

I.  Si  quiidixerit,Confirmationem  hapti-i^jitorum  otiofam  ceremoniam  efje, 
^  non  potiiislierum  ac  proprium  facramentum  ,aut  olim  nihil  aliudfutffe,  quam 
catechefin  qmndam ,  qua  adolefcenti^proximijidei  fu£  rationem  coram  Ecclefia 
txponehant:.Anathema  ftt. 

II.  Siqutsdixerit,Iniurios  effe S piritui fan[io ,  eos  qui in facramento con 
Jirmationtf,  crifmatil/irtutem  altquam  trihuunt:  .Anathema  fit. 

III.  Si  quis dixerit,  Sxn^x.  confirmationis  ordinarium  minijlrum  non ejje 
folum  EpiJcopum,fcdquemutifimpliccm  facerdotem:.Anathema  fit. 

"P  .Adem  facrofinCxa  Synodus  eifdcm pr^Jidentihus  ^  Legatts ,  incoeptum  reji- 
^ denti£  ^  reformationti  negotium,ad  Dei  laudem ,  ^  Chrisliamt  reli^ionif 
incrementum  profequi  intendensC)it  fcquiturjlatuendum  cenfuit  ,falua  femperin 
omni  hus  fedti  .Ap  njlo  lic£  authoritate. 

.Ad cathedralium  Eccleftarum  reo-imen/iuUusniJt  ex  legitimo matrtmonio 
natus,  (j^  Atate  matura,grauitate morum  ,  Itterarumquefcientia,  iuxta  onffi^ 
tutione^lexandri  1 1 1.qu^,  incipit:Citm  in  cun^is:  tn  Concilio  Lateranenfi pro~ 
mulgatam  ,pr£ditus,ajfum4tur. 

Nemo  quacunque  etiamdignitate,gradu,  autpr£eminetiapr<efulgens,plures 

Me- 


SEPTIMASESSIO:  yi^ 

MetropotitanHffeu  cathejyales  Ecclefmjn  titulum  fiue  commendam,aUt  quouis 
alto  nomine,conrrafacrorum  Canonum  infittuta  ncipere ,aHt  ftmi-.lretinere prx- 
fumat :  citml/alde  falix  fit  iUe  cenfendus,  cui  '\inam  Ecclefiam  bene  acfruCluofcj 
^cum  antmarumfihi  commiffarum ftlute ,regere  contigerit .  Qui  autem  ptures 
j.ccltftif  ,contra  pnfentu  Decreti  tenoremnunc  detinent  ,-vna,  quam  maluerint 
tettnta,reliquatnfrafex  menfes  ft  ad liberam fedts  ^poilolks,  dijhofitionem per~ 
tineant,alias  infra  annum  dimtttere  teneantur.^lioqui  Ecclefi£  ibf^jyltima  ob' 
tenta  duntaxat eXcepta,eo  ipfol/acare cenfeantur. 

Inferiora  henepciajprxfertim  curam  antmarum  habentia,perfonis  dio-nis,(^ 
f>ahtlihus,0*  qu£in  bco  refidere,atqueperfe  ipfos  curam  ipfam  exercerel/aleaty 
iuxta conflituttonem .yikxandri 1 1  l,in Lateranenft,qu£  tncipit, Quia  nonnuUi: 
^  aliam  GregorijX,  ingenerali  LugdunenfConctUo,  quA  incipit,Licetcanon, 
editam,  conferantur.  ^liter  autemfa{ia  co  llatio,ftueprouiJio,  omnino  irritetur, 
^  ordtnartui  coUator poena^  coniiitutionis  Concilijgeneralis,  qu£  incipit :  Graue 
vimifjfenouerit  incurfurum. 

Quicunquedec£teroplura  curata,  4Ut  alias incompatihilia  henefcia Eccle^ 
fiaflica,fue  perliiamynionu  adyitam,fiue  commend^  perpetu£,aut  alio  quocun-' 
quencminc  ^  titulo ,contra formam  facrorum  Canonum,  ^  pri^ftrtim  confiitu^ 
tionii  Innocentij  1 1 1 ,qu£incipit,Demulta:recipcre,acflmulrctinere,pr£fum-- 
fferit:beneficijs  ipfts,iuxta  ipfui  Coilitutionis  dij^ofitionem ipfo  iure,etiam prdi' 
fentii  Canonti^^/igore prtuattK  extilat. 

Ordtnarij  locorum  quofcunqueplura  cura  ta ,  aut  aliks  incompatibilia  hcnefl- 
daEiclefaftica  obtinentes ,  diffenfationes  fujs  exhihere  compellxnt ,  ^  alias 
frocedant  iuxta  conflitutionem  Gregorij  X ,tngeneralt  Lugdunenft  Conciiio ,qu£ 
inctpit,Oydtna)ij.quameadtmfAcrofinCla  Synodm  innouandam  ctnfet,  ^inno- 
uat.^ddens  infuper,quodipftOrdtna)ij,etiamper  idoneoru  Vicarioru  deputatio- 
nem,^  congruam  portionufruduum  afigna  tioncm ,  amnino  prouideant ,  >?  ani- 
marum  ctirantiUatenus  negltgatur ,  ^  heneflcia ipfajdehitU  ohfequijs mtnime  dc- 
fraudcntur ,  appeUationihtis, priuilep-ijs ,  (^  extmptiombui  quihufcunque, etiam 
cum  iudtcumffecialt  deputatione,  dr  iUorum  inhibitionihus,tnpr£mij?fsneminf 
fuffragantihu^.Vniones  perpatu£,  aXL.  annu  citrafa^£,examtnari  ab  ordina- 
*ijs ,  tanquxm  af  dcyJpofioltca  delegatU  ,poflint :  (p*  qu^perfubreptionem,  l^el 
cbrepttonem  ohtent<efuerint,  irrittdtcUrentur.  jU^yero  qu£adicio  temporeci- 
tra  conctjfe  nondum  m  toto,  -vel in parte fortitefunt  ejfecium ,  (^  qu£  deinceps  ad 
cuiufhisinjlamiam  ftnttniji eas  exlegitimts,aut  aliat  rationahtlthu4caufis,coram 
loci  ordtnario,yocatis  quorum  interefl^;)>trificandis,faBaf futffe  coftiterif.perfub' 
reptionem  ohtem^pr&fumantur ;  ac propterea,  nifi  aliter  afede  ^pojlolica  decla- 
ratum  fuerit,-virihus  omnino  careant. 

BencfciaEccltftaJltca  curata, qu£cathedralihuscoUegiatis,feualtjs  Eccle- 
fiis,t>el M  onafierijs,  kenefctfs,feu  CoUegijs,autpijs  locis,  quibufcunque  perpetuo 
"ynita,  tP*  annexa  rcperiuntur-ab  ordinavuslocorum,annis  fingulis  vifitentur,qui 
foUtciie prouidere  procurent,-vt  per idoneos  Vicarios  perpetuos,  nifipfis  ordma- 
tiji  pro  bono  Eccleftarum  reritnine,dliterexpedireyidehitur,ah  eis,cum  terti£ 
partisfru{iuum,aut  maiortyelminori ,  arbitrio  ipforum  ordinariorum,portioney 
vtiamfuper  certa  re  afiignanda ,  ihidem  deputandos ,  animarum  cura  laudabilitei^ 


-,,'  SEpTIMA    SESSIO: 

gxerceatitr.appeIlationihui,priuile^ijs  ,  extmptionibw ,  etiamrun?  iudicum  depu^ 
tAttone,^ illiruinhihitiomhus  qutbufciique,in pr£mij?is  minimi fuffi-a^XtibM. 

Zocorum  Ordinarij  Ecclefi<vs  quafcun<jue,quomodolibetexemptaf,authorita~ 
te  ^pofiolicafingulis  annisl^ifitare  teneatur,(i;r  opportunis  iuris  remedijspro- 
indere,ytqȣreparatione  indigent  rcparmtur ,^cura  animarum  ,ftqua  tUis 
immineat,  aliifquedebitis  obfequijsminime  defraudentur.^ppeUationtbiK,priui 
lt<rijs,confuetudinibm,  etiam  ab immemorabtli  tempore pr^fcriptts  , iudicumde^ 
putationihtiS^eliUorum  inhibittonibus,penirus  exclufts. 

^dmaiores  Icclefias  promoti,munus  confecrationis  infra  tempus  aiurefla- 
t»tumfufcipiant,^prorogationes,'\ltrafexmenfesconceff<x,nuUifuffragentur. 

Non liceat  capitulis  Eccleftarum,fedeyacante,infra  annum,adie'y.icatio~ 
nis  ordinandi  licentiam,  aut  literas  dtmifforias ,  feu  reuerendas  (ytaltquiyocant) 
tam  ex  iurts communiidiffofttione,  quametiam  cuiufui6prtuilegij,aut  confuetudi 
nis  l/igore,alicui,  qui  benefcij  Ecclefiafttci  recepti  ,fiue  rectpiendi,  occafione,  ar- 
Clatmnonfuerit,  concedere.Si  fecusfiat,  capitulum  contraueniens ^Ecclefiaftico 
fubiaceat  interdtBo  ,^  ftcordinati  ,fi  in  minorihu^  ordinihm  con(lituti,nuUopri- 
uile^io  clericali,pr£fertim  in  criminalibu^  gaudeant:  in  maiorihm  ah  executione 
ordinum,ad  heneplacitumfuturiPrdati,ftntipfo  iure  fufpenft. 

Facultates  de  promouendo  a  quocunque ,nonfujfragentur:nift  habentibm 
le<ritimam  caufam,ob  quam  a  proprijs  Epifcopu'ordinarinonpoJ?int,in  literts  ex- 
primendamii^  tunc  non  ordinentur,  nifi  ablpifcopo  infua  D iocefi  reftdentc ,  aut 
jnro  eo Ponttficaliaexercente,& dtligenti  primo  examine. 

Eacultates  de  non promouendo , pr^terquam  incafibus  a  iureexprej?is  con~ 
cejfx,adannum  tantumfujfragentur. 

Pr£fentati,feu  ele{li,ytlnominati  quibufuisEccleJianiciS perfonls,etiamfe~ 
dii  ./4poflolic£nuntifs ,  ad  qu£uvs  hentjicia  Ecclcflafiica  non  inilituantur ,  neque 
confrmentur,  neque  admittantur,ettam prxtextu  cuiufutspriuilegij  ,fcu confue- 
tudinis , etiam ab  immemorabili  tempore pr<efcript£:  ntfi  fuerint prim  a  locorum 
ordinarijs  tdonei  reperti ,  ^  nuUtus  appeUationis  remedtofe  tuert  pojiint ,  quomi- 
nusexamenfubire  teneantur.prsfentatts  tamenele{lii,feunominatis  ab  Vniuerji- 
tatthu:,feu  CoUegijs generalium  fludiorum exceptis. 

Jn  exemptorumcaufi; ,  Confiitutio  Innocentij  1 1 1 1.qu£  incipit,Volentes, 
ingeneralt  Concilio  Lugdunenft  edita  ,feruetur:quam  eadem  facrofanila  Synodus 
jnnouandam  cenfuit,^*  innouat.  .Addendo  infuper,  quod inciutlthuicaufts mer^ 
cedtim  ,c^mferabtlium  perfonarum  clericifecutares,aut  regulares  extra  monafle- 
riadegentes  quomodoUbet  exempti :  ettam  ficertum  iudicem  a  fede .Apoflolictt 
depMtatu  in partibushabeant.  In  alijslierofttpfum  iudicemnon  hahuerint,coram 
locorum  ordinarijs,tanquam  in  hoc  ab  ipfa  Sede  delegatis,  conueniri ,^  ture  me- 
dto  adfoluendum  dehitum  cogi ,  (^  compeUi  po^int :  priuiiegtjs ,  exemptionthusy 
conferuatorum  deputationibw,0'  eorum  inhthttionihws  aduerfusprxmiffa  neaua- 
^uam  lialituris. 

CurentOrdinarij,  ytHoJfitalia  quAcunque  ,afuis  adminiftratorilus ,quo^ 
cunque iUinomine  cenfeantur,etiamquomodolihetexemptis,fideliter^dtli<^en- 
ter ^Hbcrnentur : Conjittutionis Conctlij  Viennenfis,qu£  inctpit,Quia contingin 

form* 


y 


SEPTIMAE     SESJ.     ANTIDOTVM:  7J| 

formaferuata.  Quftm qmdem  Conftitutionem eadem fanda Synodits  innoudndam 
induxtt,^  innouat  cum  dero^attonibw,in  ea  contentu- 

IJSr     SEPTIM.AM     SESS  lONEM. 

^Vamfit  in quxlicunque certamtne fudandum ,1/bi  malacaufa  agituYy 
proxim^  SeJ^ione  experti  erant  yenerandi  patres  .Ergo  ^ne  fe  nimiufx 
ti<rarentfecundo  confliCiu,  ad  iUudfuum  compendium  maluerunt  redi- 
re,l>tfuhninatione  rem  tranfgerent .  Etfane  diclatorto  ipforum  fiylo 
indioyium  crat,rationu  reddedxfubire  moLcfliam.Qmdergo  iNempe,  aerafonant 
Coryhantes,  &  cUngorem fuum ingemmant .Expaucfcite pueri .  Quifquti autem 
fcintillayirtlif  animipr^diti^  erit,contemptnnihilicrepitaculif,quidtandem con 
tineanteorumblacita,intrepidtis,anim6quecompofito,inquiret.E^o  quaminfulfis 
abfurditatibtt6  fcateantydigito  me  oJ}enfurum,proflteor. 

inprimumCanonem. 
Volunt,feptem  a  Chrijlo  inflttuta  ejfe facramenta  .  Curergo  non  ipfuf»  iu' 
hebant inflituere  ?  Nobli  cur fuccenfeant ,  nihil  efl  caufd.  Septenaritn  numerns, 
quemfub  anathematefanciunt, non  modo  a  Scriptura  nuUum  hahet  teSlimoniumy 
fed  ne  abyllo  quidem  probato  authore.  Parum  efl ;  exfacramentu  qu£  numeranty 
alia  oflendimm futjfe temporaria,yt eft  tnjirmorum ynclto :  aliafaljo  itayoci~ 
tari^t  eflmatrimonium.planx  ^frm^fimt  rationes,quibui  ideuincimns.Quid 
emmi.An dono  fanationum pollere fe iaClahunt^.  Si eiin  dontfymbolum  efllinclto, 
nonne  [imii&funt,dum  eam  ahfque  reyfurpant?  Deinde  ,qu£nam  in  hac  ceremonict 
eft promijiio ,  qii£  quidem  adnos  pertineat^Si gratiajjiirttualt ,  ^  externofigno 
tonflat  facrarnentum,quidnam  tale  inpoenitentia  reperientiMatrimoniumyero 
cur  hoc  nomtne  cenflant,  non  alia  ratto  efi,  quam  (r.fjfa  monachorum  infcitia:qui  Ephefi.  f. 
cum ,  in  eptflola  adEphefios ,facramentum  legerent,pro  myflerio,  ^quidetn  de 
arcana  Chriili  &*  Ecclefix.  coniun£iione,ad  matrimonium  tranflulerunt.Harum 
omnium  rerum  demonflrationes  tnfcriptvi  noflrk  luculenteextant  ^  copiofn, 
autbs  honi  patresyna  anathemattsl/ocula  repcUunt.ldefl  abfque  certamine  yincc' 
rcautpotiusabfque  yicloria  triumphare. 

Inif. 

Quando  S  acrametorumlitrtufque  tedamenti  idem  efl  author  ,e£dem  promif 

Ctones,eademy> eritAs ,^  idem  in  Chriflo  complementummerito  dicimtts,  externis 

fignii  interfe  dijferre ,  in  illis  autem  rebus,  quas  commemoraui  yl/elfummatim  in 

reipfaconuenire.  Sunt  enimdo{lrinxappencItces.^tqui,do{irin£  eadem fubflan- 

tia.Sequitur  ergo,id  quoque  infacramenta  competere.Forte  non  intelligerent  le^ 

Clores,  quorfum  hocfulmen  iaculentur patres  Tridentint ,  nifi  breutter  eos  admo- 

neam .  Vulgare  efl  apudSophtflas  dogma:  Sacramenta  legts  Mofatc£  fgurajfe 

gratiam,  noflra yero  exhtherc .  Nos  autem  D eum  afferimm  fmper  tnfuts  promif- 

(isfutjfeyeracem-.necquicquamjigurajfeahinitiojquodnonpatribtiireipfaexht^^^'^ 

hueritmam  fuh  Moife  conflabatctrcuncifionts  yieritas.  Et  tunc  eandefuijfe  efcam 

fj)$ritualem,qua  participabant ,  eundemque potumjpiritualem,  teflts  eflPaulns.  ,.Cor.io. 

Quidhabent  quodreJj>odeant,nift  aliter  infcholui  tradt^PdUcts  verhts  attingo,qu£ 

exfcriptii  noflru fufe difcent le^lores ,fiy olent. Summa h^cfltiex Deiyerho,non 

JLomanenfiumplacittSjdifcendiieJfeyquidycl  difcriminu,  yelfimilitudints  interfe 


j^j?  S  E  P  T  I  M  AE    S  E  S  s:    A  N  T  I  D  O  T  V  uf  ^ 

httyeant facramentit.  Neque  tamen  tnterea  negamuf,quin~)iher'tor fuh  Chridire- 
rnopercipiaturgratia  .  ^ttjue  ideofolemm  duplicem  notare  differentiam :  qtiod 
S acramentanoflranon procul  Chri^um,tanquam ahfentem  indicent ,fed quctftdi- 
gito  oilendant  exhthitum.Deinde,quod pro  ampliorereuelationismodo^Jiettiam 
oyatidicommunicatioliherior. 

o 

In  iij. 

Qm non malit Neptunium  fuflinere fulmen , quam £quare Chrifii inflitu- 

ttshominum  inuenta?  Baptifmum  legimus  aChriJto  comendatumijimiliter  ^  fa- 

Mat.j^.   (jy^ffj  Coena  .De  alijs,  nihil  tale.Imo  multtf pojlfeculii  fuiffe  incognitum ,quod ijti 

tradunt..Atqui,ohfcurunon  eil,quorfum  JfeClet,ac  quidnamlialeat  illa  Chrijiiin- 

Matt.  ti.  f^^*^og(ttio:Baptifmus  loannisejlne  ex  coelo,an  ab  hominihtu^Significat  enim,non 

aliterfore  legitimum,nifi  a  Deo ftt profefHtPS .Proinde  tuto  conjlituamu^ ,authore 

Chrijlo,  nihilejfe  periculi,firepudiemus  qu£cunque  afola  hominum  authoritate 

jluxerunt  .Parem  tamenomnihus  dignttatem  arrogare  non  contenti ,  Confirma- 

tionis  fudi  chrifma praferunt  Chriftihaptifmo.  Nam  qmdahud alio  factunt  di- 

gnius,nonideo  eft,  quodyelint  ad  inferioremgradumdeducere,qui£exScripturtt 

non hahent  teflimonium:fed  iUas  execrandm  hlajhhemiitf  renouant,  quasprim  e- 

uomuit  concilium  .Aurelianenfe  :Baptifmofieri  nos  duntaxat femichrtflianosy 

Confirmatione  perfici:^  qu&  in  eundemfenfum  illic  hahentur. 

In  ii^. 

Facilepatiar,yt qu£noh'u  Chriiluidedttfalutii  adiumentajeorumlifusnecef 

farimdicaturiquando fcilicet daturfacultas.  Quanquam femper admonendi fnnt 

'        fideles,non  aliam  effe  cuitifuvi  facramenti  necejiitatem,  quam  tnftrumentala  cau- 

Jk  ,cuinequaquam  attigandaeft  Dei  yirtus  .yocemfaneiUamnemopiuseft  qui 

.-. .'        non  totopeBore  exhorreat :  res  ejfefuperfluas .  Sed  hic  honi patres,pro  fua  crafli~ 

tie,  non  animaduertunt,  quicquidnohtsgrat'tX,perfacramenta  confertur ,  nihtlo- 

mintts fidei imputandum. Qui  enim  a,facramentisfidemfeparat,perindefactt,acfl 

animam  a  corpore  toUeret.  Ergo  quemadmodum  Euangelij  do£lrinam  nonexclu- 

dimm,cum  dicimtK,nos  folafide,Chrifti  gratiam  adiptfciiita  nec  facramenta,quo- 

vum  eademefl  ratio,  citm Euangelij  fint  flgiUa.  Quicquid pr£terea hic  attexunt, 

hauferunt  ex  lutofls  ranarumfuarum paludthm. 

In  y. 
■  latemurnonalendx  tantum ,fedaugend£quoquefideideflinata  effefacra- 
menta.Sedaliudflhil/oluntcornutiic  heftix,.Tingunt enimfuheffeliim  imgicamfa 
cramentk,quiefltextrafidem  eJficax.Quo  errore  toUitur,qu£  inter fidem ^ facra- 
menta  in  Scripturti perpetuaflatuiturrelatio.  Hocytclarim  inteUigant  leclores , 
femper  memoria  repetendum  efl ,facramenta  nihil  quam  infirumentales  effe con^ 
fered^  noht^ gratix caufAs,quA  tunc  demum profunt,fuumque  effe^um  hahent,cum 
fideiferuiunt.  In  ■vi, 

Scoriam  hic^tfunt pr£pofleri,argento  mifcent.Quareanohis  adhihenda  efi 
diflindio,.Acprimum  quidem,flquiflnt  qui  negentfacramentiscontincrigratiam 
quamfigurant,  iUos  improhamm.  Sed  dumadijciunt  cornuti  patres ,  per  ipft  nobis 
conferrigratiamnon  ponentihm  ohicem,totam  facramentorilyim  peruertunt  .Sem 
fer  enim adlietm iUud Sophiflarumdelirium relahuntur.etiam  infideles,gratiam, 
2««  infacramntii  oflertur,percipere.tnod6  ne  oppofltpi  aiijs  obicihus,€am  repeUat. 

Quafi 


S  E  P  T  I  M  AE    S  E  S  s:    A  N  T  1  D  O  T  V  M?  7iS 

Quitfi  "Vew non ipfaperfefatis  njo^um  ohjlaculum  fit,  infdelttas.  Teneamus  cr- 
£0  ,non  ahter  nos  oblata  infacrAmenttsgyatiapotiri ,  quamffdefimuscapaces. 
Qupdfequitur  cotinuophfl,  perquamy^l  malitiop,  yel  infuljeattexuerut.  Q»af> 
inquiunt  extematantum  ftnt ftgna.Imo perinde loquuntur,  acf  interh^cduoni- 
fjilejfet  medtum.Nos^yero^ficuti monachale iUudcommentum repudiamus , aliter 
frodeffefacramenta,  quamperfdemutalibentercumfignis  ipfis  coni&gimui^^ie- 
ram  rei  exhihitionem  ■.1'tnullus  eorum  extrafdemfit  ejfe6\ui,^  tamen  non  ina- 
nia  fmt.nudaque  grati£  proculremot£ftvna. 

Inytj. 
Primo  defniendumerat,quidfit  ritefufcipere  facramentamam porciifiipy*- 
terirafide,ac pojlhabtta paenitentia,non  tUa  quidem  ceremoniali,quam  magnifce 
prxdicant,fedinteriorecordis,r^ua  totui  hnmo  adDeumcouertitur.tnfimulatane- 
fcio  qtta  deuotione^^yt  loquuntur  ,fitum  ejfeputant,  "Vf  rite  quis  facramenta  reci- 
piat.Quodfde  legitimadi(J>oftttone  homtnis conflaret,nihil amplius de  ejfxcacia 
reilaret  controuerfig. .  Quis  enim  rite  >f  decet,  accedentibus ,exhtheri  dubitat 
cuamillic  Deui promittitgratiam? Proindequifquis  depuro Sacramentorum^ff* 
mediocriter fuertt  edocius,  infulp  eos  diflinguere  agnofcet,  cum  exparte  Deigra- 
tiam dart  ajferunf.nam  qualifcunque ftt  hominii  indignitas ,manere  Deumfemper 
yeracemoportet.  Nihilergo,exparte  quidemDei,  S acramentorumeJficaci£yel 
decedit,yel  derogatur,quamlihet  tndigna  ipforum profanatione ,/quoadmaUm  ha 
minum  confcienttam  f^e^atfedtantum  perit  effeCmtyelfaltem  intercidity  quo' 
mtnus  adnos  perueniat. 

Inliiij. 
H^icliero  non  modo  clarius,federiam  crajiim  impietatemfuam  detegunt.Com 
menttmdeopereoperato  ,^r€censefl,^  ab indoclis monachU excufum, qui de 
Sacrametorum  natura  nihil  ynquam  didicerant-.nam  infacramentis  proprie  folus 
Deus  anf.quta  nihil i Uuc homines  Juum  ajferunt,fedaccedunt,  oblatamftbigra- 
tiam recepturi.Ita  in baptifmo  Deus nos Filij  fui fanguine abluit  ,fu6quejpiritu 
nos  revenerat.  In  Caena  carne  fanguineque  Chrifti  nos  pafcit ,  Quamfibioperis 
partem  abfque  facrilegio  homines  yendtcahunt  ,ybi  totumgrati^  ejfeapparet? 
Namquod  homintbuicommijfa  e^ admtnidratio  ,idDei  operationi  nonmagi^ 
dtrogat,quam  manus  arttfcf.quando  per  eos  agitynusDeus,efl^ic'ttque  omnia.Pe- 
cudes  autem  ifl£,taceo  quodingratuitu  Dei  donis  reperiunt aiiquod  hominii  meri- 
ritum,fedjingunt  nos,nihtl agendo,Deum promerert ,nohifque  reddere  ohnoxium: 
nec  eo  contenti,monflra  yerborum  euommt,qutbus  hoc  extorqueant  Deo,ne  folui 
in  facramentis  agere  cenfeatur .  Hinc  Jequiturneceffario  quod adijciunt :  nonfoU 
jide  frratiampercipi  .NamftcocedtturiUifquodpo^uUnt,opere  operato  compara- 
rigratiam  injacramenttsfeparatur  afdepars  meriti^t per  Jeyaleat  facramen- 
tiyfus,adfalutem.  .Atqut,ft  defacramentis  idem  quodd^  yerbo  pr^dicandumefl, 
nihtlprodcJfe,niftJide  percepta,teiiis  eit  ^poilolus,  Ebr.4. 

In  IX.  ^ 

Qmdde  charaBereindebilifabuUntur,ex  eademprodijt  ojficinatnamye-^ 

tertbus  boc  totum  tgnotum  fuit:^  magts  cofentaneum  eflincatationibus  magicis, 

ijuamfan£  Euagelij  doarin£.Eadeergofactlitate  repudiahitur,qua  excogitatum 

fuit.BaptifmUnon effe iterandu,fatis inter pios conflat.  Quodyeru erat de bapti- 


7"j?  S  E  P  T  I  M  AE    S  E  S  s:    A  N  T  I  D  O  T  V  m: 

fnjo  ,t€merepoJ}ea  adfueim  cojimatione,^  ordines  tranjlulerunt.  Q^^ftta  efi in- 
ter  curiofos  homtnes  ratio.Ne  nihtldiCerent,charai\erem  huncficlittum adumbra~ 
rut .Nunc fitjutitam futili  non  affentianturfigmento,anathema  iUi  denunttatur. 

Inx. 

Nemo  fanuf  Chriflianos  omnes  inVerhi,facramentorumque  adminiftratio- 

i.Cor,T+  ncparesfacit-.non  foltim quia  decenter,f^  ordtnegeri omnia in  Ecclep.t  decef.fed 

tbr.j".  '    etiamqubd fingulari  Chrtfli  mandato,adeamr€m  ordtnanturminiflri  .Ergo  citm 

peculiart^  requtratur^ocatiOjnemOjnifiyocatui^honoremftbiyfurffet.Porro^mtt 

nuibat>ti:!^indivbi  muUerculis  intuClum  reperient ,  quemadmodii tUti permittunt? 

Jnxt. 
F  arui  fe  facere  anatHemata  fua  ofiendunt,in  cjuibus  fundedU  adeofuntpro- 
dio-i.  Qmd  de  intentione confecrandt garriunt  ,afophifitsnullaprobabiliratione 
fuit  brodttum.  Hoc ,  quanuU  non  tolerabile,leuins  tamenforet,  niffundittis  euer- 
teret  quicquid exfacramentii  folidie  confotationu  habent  jideles,^  Deiyerita- 
temfuffenderet  ab  hominii  arbitrioiNamft  neceffaria  efi  miniftri  inrentio,nemo 
ejl  nojlrum  ,qui  certamBaptifmt  fut  fdcmfaccrefbi  aufitiqui  certa  fducia  adfa- 
cram Coenaaccedat  .BaptfXjtUifum.fi  itafacerdoti ltbuit,cuiusfides miht  nihtlo- 
wazvi  quam  ^Ethiofts  cuiufjiiam  comperta  efi.Vt  mtht  infacra  Coenaconflet 
Chrijli promifio,idtn hominii mthi ignoti nutupofitum efl.  Qualti eritjides,quA 
pendebtt  afecreta  alteriwlioluntate^.Et adHucfua anathemata ,hoc  efl,fuoscre- 
pitusnohis  minari  porci  ifii  non  'yerentur,nift  moxfubfcribamus  talibrn  blajphe- 
mijs .E^olferb facrofanfix Chrijli  tnfiitutioni tantumdefero,yt ftEpicuretts quif- 
piam,  intmtotam  aCiionemfubfannans ,  mihi  Coenam  ex  Chrijii  mandato,  i^fe- 
cundum  reo^ulam  ah  eo  datam,  rittique  legitimo  adminifiret ,  non  dubitem  panem 
(^  calicem  lUius  manuporreCia  ,yera  mihi  ejfecorporn  ^  fanguinn  Chriftipi- 
gnora.  Putidm  ifiasndtnias  pigetexcutere^^^ibidtcunffaltem  Jaciendi  quodfacit 
Ecclefta.Nempe  ma^ifirorum  fuoru  diOata  recinunt.  Sedquti  oculatm  nonyidet, 
perindehoc  yalere,acfipr£ciperent')inoyerbo,qu£cunque  ynquamfomniarunt  in. 
fuu,  luJi)U  monachiil/elfophtfi^  infuts  rixls hlaterarunt,  quantumuts  mfulfafmt 
^  abfurda,rata  nihiiominm,firmaque  haben\ 

Inxij. 
.Amen, 

In  xitf. 
Quos  yocent  receptos  ^  approbatos  Ecclejis  catholic£  rittts,nemini  obfcu^ 
tum  efi.Proinde  haccautione,qutcquidfuperJiitionumpurisDomini  injiitutisho 
minumproteruiainduclumfutt,fiabiliut.Stmplexefi,(^^enuinmbaptifmi  rituff 

ftwpli.x^Coen£adminifiratiOjJireJptcimmquodDominmpr£cepit..^fyer6,quot 
^  quam  Itarijs  quamdtfcoloribus  additametis  obruta  eji hxcjimplicitas ?  Dne[,fi 

quid>Jinimiit,reJcindtoportcre:fcdnoniJiexfuafententia.Veri(m,quanobisipJt 
f^efxciut ,  diianathematafua  bacchxofurore  exuflant,Jiquis  ceremonioldi  ynttts 
0  hijiionem  licitamfaciat  i  Conquerunturjyelfaltemgemuntpti  omnes,plurisin 
haptifnoferi  crifna ,  cereu  ,falisfaporem,Jj)utum  denique,quam  aquA  lauacrum, 
quo  tota confiat baptifmi perfeBio.Coena  nonmodo  talibus inquinamentisl/itia- 
tam  effedeploranf.Jedconuerfam  in  adulterinunefcio  quodffeliaculum.Secundum 
patres  Tndentinos,  nihil  erit  tam prodi^iofum,quod  non  tnter probatos  Ecclejix 

catho- 


SEPTIMAE    SESS.     ANTIDOTVm:  7jy 

ca,thdic£ritui  Incumhitbcitt.^uffiflinuiiarnfuo  tempore  concjuerekitur,onerayi Iu~ 
diiicaferuitute  Ecdefiam,  cum  vix  decimapars  rituum  obtinui(fet,morum  obferuatio  niic 
feuertuirecjuiyitur,cjuamt>lliui  diuinx  aut  humandilegU ,  DeliberamTridentini^quid- 
namfadu  opuifit.NuUafpe  leuatiorm  o(lenfa,dir<u  &  execrationes  omnibiu  intetitant, 
oMnon  advnguemfe  vfitattfprafcriptK  dediderint. 

I>EB^PTISMO. 

In  i.Canonem. 

M^igi^nr»  pidculum  fcilicef.ybi  eadem  efl  do&rina,eadem  gratiaojfertur,idem 
feruaturritU4,fimilitucbnemitlicflatuere.Siquidintribuiiihi  diuerfumhahuerit  Chri - 
fti  baptifmtti  ab  Ioannis,yicijfe  eosfateor.Sin  vero  ytrique  communiafunt  omnia.fuflrA 
bilemfuam  erucfanr.<]uia  nemo  erit  compofit£  mentU^^ui  terreatur.  Quhdfiputaffent  cer 
tandum  effe  rationeJ,on^ifuiffent  moderaiiires. 

In  ij. 

Cur  deprioreparte  moueant  qu£Qionem,nefcio  -.nififorte  hac  yna  in  refapere  ye 
lintfriuolas  S  orboniftarum  argutias  cohihendo.  .At  qubd  aduerfus  omnes  fulminant,fe~ 
cum  in  lcci ynius expoftione nonfentientes ,ineo  nimUfuntiracundi. Prx.fertim  cum  ex  loan.j. 
yeteribusnonnullos  citare  liceat ,  qui metaphorice  verba  illaaccipiunt:  Nifquis  ex  aqua. 
iirjfiriturenatuifuertt.Sedquemadmodum  initiodixi,execrationesexlocupletepenu, 
non  mirum  efl,fUiberaliterdepromant. 

In  iif. 

Cur  non  hincpotiusfumebant  exordium,  cum  hoc  ia&o  fundamento ,  quiduU  fu- 
perjiruere  liceat^.Namfverumeflquicquiddocentiquid  adhuc  pu^amus^.  ./itquifcri- 
fta  noflra  luculente  teilantur,totam,qudt  apudipfos  obtinet,  de  bapttfmo  dochinam  ,par~ 
timmutiUmeJfe,partimyitiofam.Nunccumrefcllcreargumentanoflranequcant,fru- 
jydfepdire feputant,yno anathemattifulffetro .  Quodautem  Romamomnium  Ecde- 
furum  matrem  ac  migiJh-amftJl-uofprxdicanf.cuiHi  eJlimpudentix^Grxcafw  &  Ori- 
entales  Ecdeftiu  in  Chrifiogenuit,a  quibui  ipfapotiusgenitafuitl  Qnale  iUitn  ma^Jleriu 
peruenire  adaliM  E  ccUfu  potuit,  quA  longe  docTiores  habebant  Epifopos  ?  Vt  reuoluant 
omniumfeculorum  exempla,quemomnino  extoto  ceitalogo,parem  yel  Cypriano,vel  .Am 
\>rofio;vel.Auguflinoproferent^. 

In  v.ij. 

Qwifacereintedatminifler,noflraparum  refert:modo  aBio  ipfa^uins.  chri- 
Jliinilituttoni  ref^ondeat,tum  in  dochina,tum  in  ritu.NobU  ergofuJficiat,quod,in  nome 
Patrti.j&Filij,&'  Spiritus  fanch  bapttXatifumus-.qualifcitque  velimpietai,yel  ignoran- 
tiaeorumfHerit,quihaptifmumnobtsadminiilrarunt.folmenimChrifluseft,qutyere& 
propne,permanum  cuiufltbet  hominiijbaptb^at. 

Ln  y. 

Ne  circunueniantttr  imperiiiiinter  liberum,<&*  neceffariu  ,medius  efl  aliquUgra' 
duf.Qualiter hocpoflerius vocabuluaccipiuntR omanenfes.Nam <&* nos baptifmi  yfum 
necefjariMnconftemur:necuiliceatvelnegligentia,yd  contemptu,ipfumomittere..At 
^uehocmodonequaqualiberufacimus.NecfdelesmodofeuereaJlringimuiadeiusobfer 
uationefedordinarmquoque  DeiinJlrumentiiafferimu4,adnos  lauados  &*  renouados,ad 
falutedenique  nobu  comunicandam.Hoc  tantum  excipimits/ie  manus  Dei  injirumetofit 


■  ^it  S  E  P  T  I  M  AE     S  E  S  S:    A  N  T  I  b  O  T  V  m: 

aUi?M:qumt>oflttferfe  homimmfdu^emperfcere.Nm.  vhideefl  h(iptifmifc(cultitf,ct~ 
hunde  vdetfoU  Deij>romifio.Verum,hac  de  re,infuperiorefeJ?ionem  aliquiddicfu  eji. 

In  vi. 
paradoxum,cjuoddamnant,nos  quoque  repudiamin,velhancvnamob  caufamf 
quodfideiyitam  extinguit. 

In  vtf. 

Si  inteUigerent,quidftt  lex  Chriflije  reliquo  non  difficulter  conueniret :  fedvt 

de  Chriili  kgefolent  loqui,hoc  vno  capite  demonfh-ant,qukmfroculahfint  a  vera  hapti- 

fminotitia.Neque  tamen  ignoro,quideosfefeUerit.Nam,quemadmodum  circuncifione,ad 

G«i.J.     feruandam  Moifis  legem  ohligari  homincm  docet  paulud:  ita  <&*  in  haptifmo, quoadlege 

Chrifli,fimilemohligationem  flatuunt  ..Atque  hxcquidem  comparatioaptaforetynifiin 

primo,vt  aiunt,  limine  impingerent :  nam  vehementer  errant ,  dum  exiflimant  Paulum 

de  vero  circuncifionis  vfu,ac  nonpotiws  de  ahufu,iUic  differere  .Namfi  implendx  legisfue 

runt  dehitores,quicunquefuerunt  circuncift.fequitur,malediciiontfuiffe  ohnoxtos..Atqui, 

R.om.4.    ^°^^^ ^^'^^^ ^'^^^^ idemPaului, ciim  circuncifionem  ftgiUu»!  appeUat iu{litis.fidei.  Qui 

autem  opn4  effe  meritoriumfngehant,  ijs  etiam  erat  profefioferuande  legu.  Nohis  quid 

hodie  haptifnui?Tametfi  chirographtm efl mutu£internos &  Deum  ohligationts,  hoc 

tamen  hahetpr£cipuum,vt  degratuitapeccatorum  remifione,perpetuaque  adoj>tioni6gra 

tianos  certiores  reddat.Quodcum  Tridentina  affirmatione  (tque  pugnat,  atque  liheratio 

contraria  eflferuituti. 

In  viij. 
^aco.4.  vnmefllegiflator,{nquit  Iacohiii,qui  potefl  feruareO*  perdere.  vSifalfum 

hoc  ejfe  demonflrauerint ,non  recufahimtes,quinfuis  nos  legihns  adflringant.  Sedquaditt 
hocconflahit,Deumregendi6verhofuopiorum  confcienti.ii fumpftffe ,atque  hoc fihi  im- 
ferium  vhique  vindtcare:Jlatuere  tutoftmul  licebit,non  ejjefanciam  eccleftam,qux  lUa- 
^eare  confcientiat  tentahit  alijs  legihn^. 

In  ix. 
Principio iUudconflituendum erat,qumamfmt  votalegitima.  Quopoftto:  nihil 
autparum  reflaret  controuerfix.Nunc  autem  vota,quorum  laqueis  indmmticr,velpotiiis 
Jhangulantur  miferx  animx,  non  modo  fuj)erflitionej>lenafunt,fedetiam  a  recfa  Chri- 
Jlimt  vit£  regulaprorfta  dt(?ident.  Quare  vt  ratumfit  votum  aliquod,adhxptifmiprofvf 
fioneexigi  oportet.  Quodfijiat:nuUum  ex  votii  in  Papatu  hodie  vfitatn  non  erit  trrttum. 

In  X. 
Quifola  baptifmi  recordttione deleripeccata  tradunt  ,  no  nudam ipftm autfri- 
gidainteUtgunt,fedcufde  acjxcnitentia  coniuncfa.  Qualn  efiprimaquoquc  haptifmico- 
gnitio.Neque entm tantum inmentem  nohts  venire dehct aqu£a?J>erfto:  fed potiiis  Jiiri- 
ttMlvsveritif,qu£  hons, confcienti^fiduciamparit  ex  Chriflircfurreciione.queadmodum 
loquiturPetrui.Eiufmodi,inqua,recordatio,non  venialia  modopeccatafacit,Jedprorfiis 
ohliterat:naquoties  depeccatorum  remiJ?toriequ£ritur,<idhaptifmuconfugiendum  efl,vt 
indefetamus  eiu^  confirmatione.QmmadmodJienim  quotidianii  Euagelij  promijiionihm 
nosfthiDeni  reconciliat,ita  huius,qu£  quotidie  repetitur  vfque  advit£fine,recociliatio~ 
niifide&'  certitudtnehaptifmo  nobts  obftgnat.Semelquidvfumm  baptifati:fedeji  perpe 
tuu  veni£,^gratuit£  in  Chriflopropittationis  teftimoniu.  Quid  veneradipatres  ?Lx  tri 
tii  fophiflarU  rhapfodijsjbaptifmipromijiiones  inpr£teritu  tepm  rejiringut:  ftmul  atque 
^eccdHerit  quif^iam,fej>ulta  baftifmimemoriajiuhent  inficlitiopoeniteti^facramcnto  ac- 

quiefcere. 


j.petr.j. 


S  E  P  T  I  M  AE    S  E  S  S.     A  N  1*  I  D  O  T  V  MV  7j^ 

^ukfcere.Quxfiiieronon  ipfe  bapttfmmfropriu  ejjet  f(mitenti&  fa.crmentum.Et ad^ 
"uc  iacfabunt,  fenesfefetnam  de  baptifmo  effe  docirinam:  ciim  totam  eitts  yim  momenta- 
fiea  &  euanidagrati£j>romi(?ione  includant. 

Proximk  tribm  capitibm  noinukmfubfcribo.In  quarto  eatenm  illts  affentior ,  ft  le 
Clores  interea  monitos  velim,quanto  anathematti profluuio  diffluxerint .  Quodimprohanty 
alicubi Erafmo exciditifarum confiderate,fortaJ?i,s .None^o .  Qupd ft tame  inpenuta ad~ 
fit  interpres,correclu  aliquidin  yerbis  cupiet-.homineiudtcahitnonfatn  in  Ecclefs  o-uher 
natione  exercitatum.^danathematu  quideterrores/iemo  sqHmj&moderatHi  profiiet, 

D  E     CONflRM^TIONE. 

In  primum  Canonem. 
Qmabifulcumeflhoc  anathema:n€priorefulcoferiar,matureexeorumnume- 
romencquaquam  effe  profiteor,quiotiofam  Confrmationii  ceremoniameffe  putant,qualis 
fubpapatu  R  omano  obferuatur.yt  pote  ,qui  eam  inter  maxime  exitiales  Satan£  prxfiifias 
numcrem  .M eminertmu^s ,nufquam  in  Scriptura  nobts  commendari  quodfnmntfacramen 
tum,neque  hocnomine,neque  hocritu,neque  hacft^tfcatione.Nunc  quibta fgmentum 
fmm  ehgijs  oment,audtamus.Sub nomine  M eltiadti Pap£pronuntiant,Spiritum  in 3a~  Ug  ^^^^ 
tttfmo dari adinnocentiam.in  Conjirmatione,augmentumadgratiam.Baptifmumfuffice-  cra.<iift.j. 
refiatim  moriturU,fed  Confirmatione  armari  yitfuros,  vt  agonesfuflinere  yaleant.  Ita 
dimidiaparsefftcaci£aBaptifmotruncatur:quafi  de  nihilo  didum ftt,crucijigi  yeterem  R(,n,«.  i 
hominem  in  Baprifmo,yt  in  yit£  nouitate  ambulemiis  -.AdduntprAterea,  quanquam  neu- 
trumex  hts  duohusfne  alteroperfcipofit:  Confrmattonem  tamenmaiori  yeneratione 
colendam  effe,quam  Baptifmum.Extat  etiam  decretum.Aurelianenfts  Concilij.neminem 
debereexiflimartChrifltanum,quinon  Epifcopali  ynciione  fucrit  chrifmatm .  Bimt 
tnimfunt  eorum  yerba,qu<epueri6  quoque  propinentur  in  ludibrium  -M  ultum  ab  otiofa  ce 
remoniadiffertfacrilegium,tamexecrandis  blalfhemijs  refertum.Defecundo  membro 
quiddiuddicam,nift  eosparum  £flimare,quantifua  anathemata  yaleant:  quihm  euomen- 
dti  itafuntfxciles,ytputentexalho  ni^umprotinmfieridebere^.Verum  ita  res  hahet,qua 
yt4giadmiratione,yelpotiui  quojiupore  myfteriafua  hacientisJfecfariyiderunt,eodem 
quoque  exceptum  iriputarunt  quicqutdhalbutirent.Hinc  tanta  confdentia.Neque  enim 
yvquam yelcraJ?iJ?imtfubHlciiudtciopermittere  aufifuiffent  fuas  infulfitates,nifi  Con- 
cilij  laruamjperajfent  oppofttam  fore  omnium  oculis. 

In  ij. 
QM,flio efl.an ab  hominum arbitrio nouam  CS^ arcanam Spiritus yirtuteoleum 
accipiat,fimulatque'tlltsplacuerit  yocari  Chrifma.  oleienimquifaciatmentionem,n€mo 
efiexyetertbws,imonecexmediaiUa£tate,qu£iammultlsyitijsabundahat.Crepent  in~ 
tur  licet,nihil  projicient  negando,fe  in  Sptritum  Deiejfe  contumeliofos,  eim  yirtutem 
dum  adputidumoleumtranfferunt. 

In  iij. 
Etcerte dignifuntcomuti infulatique  aftnitalipr^rogatiua.Quidenimagerentj 
quando  adobcundum  munui  Epifcopale  nihtlofunt  aptiores,quam  ad  canendum porci? 
Nec  vero  tUvs  inuideo.modo  infuis  cauponts,extra  Dei  Eccleftam  eiufmodtinquinamen- 
ta  tracient.Sedvnde,qu£fo,probabunt,EpiJcoptsmaoj,squam  reliqms  facerdotibtis  con- 
uenire  hm  partes ,  nifi  ^uia  incertu  authoribm  ita  placuit'^NamfiexScriptura  petatur 


7?o  S  E  P  T  I  M  AE     S  E  S  S:    A  N  T  I  D  <5  T  V  m: 

ratio,mtIum  iUiceil,omnium  confil?ione,}>res(>yteri&'  Epifcopidifcrimen.DeinJema- 
Aao.j.  nuum  impofitionem  luhetu  r  Paulnf  nh  ^ivmix  recipere^cjuivnKi  erat  ex  difcipulis.Si  il  - 
h  Conji'-m.uio  ,eSl  m.tnuuimpofmo:cur  Deum  nonaccufant  vioUtiordinU,ttde6^uepro- 
fanatimy  flerij  ,qm  preshyterum  promifcue  Epifcopo  mifcetlDeni^ue  vel  Dei  legefan- 
citum efljUodvolunt,vel hum.mopUcito.Si Dei lex eil.cur eamviolare non  verentur? 
tJamprefhytens  extra  ordinem  cocedunt  im  confrmandi.  P  ro  humano  autem  placito  ita 
fuhninanteSjCuiformidinemincutient? 

J  N      C^  N  O  N  E  S      (ly  I     P  O  ST  E^      S  E- 

quuntur,derefidentia. 

Interdummirarifuhit,qmfat,vtin  tanta  Euangelij  lucenonfecusfmt  infulft, 
atque  ohmin  denffimts  tenehrvi  folehxt  .Sedmox  ad  Dei  admirabtle  iudicium  cogitatio- 
nem  meam  refero,quo  certum  efl  eos  excxcari  &*  ohf}upeferi,non  modo,  vt  nihil  vide- 
ant,  necfentianr.fedetiam  vt  ahieclo  pudore  ,fua  dcdecora  mn  difimulanter  iacJent. 
Quiaprouentui  Ecclefi£,qui  paftorihws  advicfum  deflinati  erant,pridem  caeperunt  effe 
otioforum  f^ominumreditm:  <&  ^uialuntur  Eccleft£/iimptu,nihilfihioneris  impofitum 
ejfe  cogitant:adtantum  jlagitiumfe  corrigendum  accingi  proftentur.  Cum  adrem  ventu 
efi.nonnihil videntur  dicere.Efl  iflui,fateor ,in  tanta  vitiorum  exundttione,  magni &- 
fiim.mdum:ah  vno  homine  non  teneri  duos  Epifcopatm .  Et  reliquafimili.t,  ad  coercedam, 
qu£  hodiegrxjfatur,licentiam  compoftta.Tamstfmultum  ahefl  quicquid  tentant  reforma 
tionl<:,non  dico  aprifca  iUa  &*  aufleriore  difciplina,qu£  ante  annos  mille  viguitifeda  to- 
lerahili  aliquopi£  &*  nonprofan£  guhernationts  firatu .  Epifcopum  longim  dimidioanno 
aheffe  a  fuadioecefivetant.Satis  liheralti  mifio,vt  quotanms  fexmenfiumvacationem  ha 
heant  ,qui  dies  &  noties  cominenter  excuhare  ,progrens  fui  cuftodia^debuerant .  .yiddi- 
turtamen  etianmumexceptiomifi  iuflam ahfenti£  excufarionem haheant.  Etquandoilla 
deeritfsedtamen,vt  quodhicpr^fcrihitur  extcfi[?imeferuet:quoprofeclu  idftcluriftnt, 
nifforte/ie  aliopecuniam,qu£  illts  ex  reditu  confcitur,totam  tranfferant.  St  vrhes  amat, 
hahehuntfuapal.itia,vbiproculab  omnijh-epitu  hihent,  ludent,  dormient,  pro  more  :fn 
rura  m.tgis  ipfos  ohleciabunt^infulsprxtorijs  &  arcihns fuaues  hahehunt  receffm.  Itafuo 
mmere  perfuncfi  erunt,nihtl  agendo  .H£C  certe  erit  vera  refdentia. 

Quantum  adparoch'm,fuafchohspriuikgia  confrmant:vtfudijpr£textus  excu 
fetahfentiam.Itanefytinterea  dum  adulefcens  &  noum  tyropaflorem  agere  difcitjfii- 
hilominui  lacgt-egvs  exugat ,  qui  carehitpaflorel  Demus  hoc  ejfe  tolerahde.  Qua  tamen 
nefcitjfchoUrumpriuilegijsfolos  igMUOs  homines  C^  a(linariosf-ui;Itaft't,vtperpetuo 
cogantHrmifer£Ecdefixalere  duoshipos:vnumdomi,alterumf)ns.  Quod  dispenfttio- 
nes de  non  promouendo vltra annum,valerepoflhacnoliit,idvero  non nifia  datarijsfug 
geflumfmffe  olfacio.Qmntaenimfetqu^flm  accefio,ftquotannisnoua  prorogatio  e- 
wenda  eritf Denique ,vnum  hoc  illis  fuiffe  cur£  videtur,  vt  qualemctmque  iuris  jpecier» 
haberent,in  confufa  rerum  omniumperturhatione. 

Verumetiamfadvnguemform.itaeffentpr£fcripta,  nonefltamen  quodjfemc 
liorUflattisfhihonigratulentur.Priui  enim  qukm  legemvUam  proferant,omnes fmul 
ahrogantvno  verho:vclfaltem  rationem  demonflrant,quopofint  momento  ahrogari. 
Prxfantur  enim  ex  ijs  qu£  didurifunt  ,nihilfore  impedimento,quominusfalua  maneatfe- 
dn  ^poftolicx  amhoritas.  NurKfecumquifque  reputet,qttthtu  illafnihits  terminetur, 

yel 


SEPTIMAE    SESS.     ANriDOTVM!  jit 

yelo!{oufcjuepateat.N6meta»tundmyi^lcteiufrnod/pvfario,acfiPapxl!citumef^^ 

herent  tjw^d  libuerit?  Q^ile^olfiCro ,  m,thi remeditm afferunt,  fic anndo?  Neaueenim 

eorumq:iitcorr!gendafufcipiunt,cjuiccjuamhadcnitsyfitatumfiiit,tanquamcommuniiu~ 

ycptrmijfumfedi^uodiegesprohtbebac^diTpenfatiombm  effccium  efl,  yt  impuneferet. 

Jtacjue  nunouam  taciarunr  ,fe  regulam  iffm  tenerefedquia  legibns  folutierant,  licitunt 

putarunt,cju^dperfe  leginmnm  almcjui  non  erat.  Nunc  cauent  Nepttmij  patres,  nefit  irt 

p,j  flcram  meliucxum  drfertc  excipiunt,nc  auid  minuatur  exRoman&  curidEpotentia.nam 

yt  miUe  iamnedantur  legumnodij-xertm  efl^lexandri  cnfis^quifimtdomnes  refcin,- 

dat.^npoterant  magn  aj)crte  illudere  orbi  chrisliano  ?  Q^  uid  dico  illudere  ?^n,contumc 

lia  maiore  infuttarv  pottrant  bonorttm  expcciationi  ,ci!mita  prxctp,b.irbar6qtiefafIUf. 

tafn  cifrenatA  PapA  tyrannidi  modum  fe  impofituros  negant^.  ytctfnquc  iam  adomnia  mcla 

occaluerint  ,qui fub  Papatudegunt,dtcerestamen  hacyr.ainpartefcruitutis  cblitos,quod 

non  modo  liberosgemitt44,fedaltos  clamores pafim  edunf.difpenfttiombin perditam  effe 

JEcclefiam.Conuerfifunt  omnium  oculi  in  yenerandospatres.  quafifeueri  animofaue  cen~ 

fores  iadcchibsnd'im  eiufmodi  libidinem  ,fedcant  .Sefquiannum  nieditati ,t.'.ndem  pronun- 

timt  .fibiplacere  yeterem  difctpltnam,modofedi  .Apodolicx.  iw  disfenp,ndi,qualefuit, 

ntaneat.Hcccfl'  dtcere.ytcatenw  rat&ftnt  leges  ,negratuitafit  libertas  ,fed pretio  rcdi- 

m.itur.Et  ne  yerecundta  impeditns,parum  audader  exerceatpapa  hanc  pote(latem,titttr- 

litm  vniuerfalts  Jipifcopi,quem  Gregoriu^  nefxrittm,facrilegum,fctleflttm,prs.nuntiitni- 

tjue  ^ntichriiliappellat,fubtndc  ilItconfrmar,dum  Epifcopis  nthil  altudreh'ncjuut,quam 

ytfnr  ipfin^yicarij.  vbtnunctll.i,quam  HieronymiPsprxdtcat,£qualit(ii,dum  Romanum  ^'p'^""^' 

Epifopum  comparat  Etiguhinolvbi  iUa  Cyprianifentemia,Vnum  effe  Chrifti  Epifccpa-  Cypri.  de 

ttim^^^uim  aftnpvlis  infjlidi:mpars tenetur?  Scribit Bernardm,  communemfuo  tempore  fimpiicic. 

fuilfecjUt.imoniam,truncari&'mtttil.iriEcclefui6,quodRomanui  Ej)ifcopiti,omniumpo-  Bernard . 

teflatcm  ad  fc  trahendo.oydines  confunderet.  Vt  medeatur  huic  malo  facra  S  ynodmJubet  ^^:  ^°"'V' 
•  .  ■'  J  .^  '  adtuge. 

Ef  ifcopos  cjje  Pap£  vicarios.  jib.j. 

Ego,in  exagitanda  tUorum  impudcmia,ncnplwsfumam  operA.Sedcum  nemo  non 
yideat,effcplufquamdeploratos:quifquv-fapiet^on  amplitn  moraSitur  eorum  decreta,  vt 
jndefdem  habeatfuFpenp.m.Effet  quidem  maxime  optandum,diffcnfiones,  quihm  hodie 
tui batur Ecchfta,pi£  Synodtamhoritate componi:verum,yt res  habent^ondum  idffe- 
rare  licet.Proinde,cum honendum in  modi.m difipatdiftm  Ecclefi£,necyllafjes colli- 
gend&  differfionn  ab  hotnintbm  appareat:finguin  nthileflmeliti6,quam  ad  yextUiipro^ 
ferare,quod  nohiiflit!^  Deiproponit-Hlc  non  cft  quodalij  alios  expecient.Vt  quifque  e- 
tnicantem  Scripturilucem  a/.imaduertit  ,eo  mvxfequatur.  Quodautem  advniuerfum  Ec 
clefi£  corpiyj  attinetieim  curam  D  omino  comendenm.Nonfimm  interea  refides,  necfe- 
curi.profe  quifquefatagat.confcramm  quicquidtn  nobts  efl  conftlij  ,jiudtj  ,facuhatum  de- 
nique^adinsiaurandAs  Ecclcf<t  ruinas.Sedin  rebns  tam  defferatU,fufientetnos,  aque  a^ 
nimet  iflapromifiio.quianemoprodit  ex  hominibm,qui  hii,yirili&  hcroico  animo,par-  ''°* 
tesfufcipiat,jx)re,vtDominmfuaiufiitiaarmatm,brachi6quefuoinjiruciuiiOmniafolui 
peragat. 

I  E  S  A.      V  I  I  I. 

toquimini  fermonem,  &  non  ftabit. 
f  /  N  J  S. 


7?» 


VERA     CHRISTIANAE     PACI- 


t  IC  ^T  I  O  N  I  S,   ET 

fiiS,  reformands,  ratio. 


EC  C  LE- 


Hil.de 
Cooci. 


Peciofumquidem  nomen  eflpacvi(inqHitHiUriui)&'  pukhr* 
opinto vnitati-s.  Sedquts amhigat,eamfoUm  vnitam Ecclefu£pii-' 
cemeffe,qu£Chrifliefl?  .Di^aj>rofecf6fententia,(jtix.  nobiiin 
mcntem  veniat,cjuoties  de  conflitumda  interChnflianos  pace 
concordiaque  agitur:  ac  pr<efertim  vbi  qu£ritur  in  doctrina  con~ 
faifif.Namquia  a  dif?idijsj)i^&'  moderati homincs  abhorrent, 
rontentiones  vero  <&  certaminadeteflatur,fcrivixpotcfl,quirt 
pUnJibihijitprimo  auditu,qu&cunque  de  illvi  fedandis  habeturoratio.  Etquk,  nifi  huma- 
nitatk  expers,fpxcifcand£  Ecclefx  vera  &'feri(tfiat  mentio,non  libeteraurem  animim- 
que  accommodef:  Nemo  enim  efl,vclmodico  duntaxatpietatkfenfu  pr£ditui,  quemnon 
excrHciet^acmcerore  confciat foeda h£C,horrendaque corporiA  Chrifli Uceratio.^tve~ 
yo,cumaf}titi  homines  hocfe pr£textnnon  raro infinuent,dum aduUerare  volunt fynce- 
ram  Chriflidoctrinm,qu<A  neget  prudenter  circunfficiendum  e(fe,qualnpaxnobi4ajfe- 
ratur^namfcuti  vbiquenobii  pacem  inprimu  commendat  Chrifltu,ita  Euan^elu  fti  veri 
tatem  vnicum  effe  illtm  vinculmn  docet  .Proinde  ,non  efl  cur  nobisfucumfaciant  Concor- 
di£  nomine,quia  fynccra  Euan^elij  profef?ione  abducere  nos  tentant.  Quidergo  ?  Optand(t 
qmdemeflpaxfummoquefiudio  qu^rendx: fedpotim qH.im redimaturvUapietatu iacfa 
ra,coelum  terr£,ft  ita  opm  efl,mifceatur. 

Neque  vero  hic  mihivel cum  Turcts,  ac  luddtts  diTputatio  efl,  qui nomen  Chri~ 
Jlicuperentj>enitusextintlum:'\el  cum  crafioribud  Papiflt^,quiapertamver£  docirinde 
abtspatimem a nobis fligitant.fed  cumfucat£  nefcio cuius pacificatiomi architectts, qui 
nob.s  tta  dnnidtum  relinquunt  chrislum,^t  nuUam  interea  doclrin£  ipfms  partem  vel 
non  obfcurent ,vel  non  aliqua  mendacij  Uhe affsrgant.^tquehoc deformandx pictatis  ar 
tifcium,  R  ■jformationvs  titulo,  fi  DeopUcet,  venditant.Itane,vt  chm nosfurtim abdtt- 
cant  a  pactsauthore  ,fucumnobisfaciant,pacemfruflrapollicendo? 

QuAnquMn  ftmuUncfo  nunquam  tantum  profcient,quin  pateant  ipforum  confilia. 
SperantproCiddubio,fiEcclcft£,qu£  puriorem  Chrifli Scfrinam  amplcx£  funt,femel 
declinauerint  ,p.iff£(jue  fuerint  aliqua  expartefe  corrumpi,farile,  quodreliquum  erit  ho- 
ni,moxperStur.ti.  Nec  fancopinione  faUuntur.  HAcenim  &iufliflima  '&' ordinaritt 
eft  Deiyltio:vt  quifacrofaniiam  fuam  veritatem,fctentes  ac  volentes  ftnunt  menda- 
cijs  inquinari,tati  boni poJfeJ?tone  m  totHexuanturineqtieenimres  efladeo  vtdo-.trif  ,vt 
vei  minimaeim  diminutione,quod  prettoftjiimum  ducitur  interhomines,redimt  dcbeat. 
Equidemfrio  impios  &'profvios  homtnes,non  exDei iudicio  £fiimare  qHidfuturumfttt 
fedcaufamnefcientesdeetienturecieiudicant. 

^tqui,  mirum  efl,  quofdam  ejfe  tam  lcues,  ne  dicam  mente  alienatos,  quifdem 
talium  hominum  dicits  habeant.  Neque  vero  me  Utet  quidcogitent.fi pauUUm  nunc  cef- 
ferint,maiorssdeinde  progreffm  ,obUta  occafone,fefacluros.  SedvruCefubitb  iUa,  quam 
fibipromittunt,  occafio  emerget?  ytdeo  nunceos  avia  recedere.  Proinde  ,nihil  mi- 
nuijferandum,  quam  vt  errando  adfcopum  perueniant:  quin  potim  timendum  efl,  ne 

Deus 


R  E  F  O  R  M.     R  A  T  I  O:  7f'; 

yhr»quafcmcunauef5tfiemfng,mt;.m,urntan^^^^^ 
,temt&tn,JraShDeiyerit.itcJ>^^xtfc^^^^^^^ 

LmnellrnancatfaruurnMs-^^^^^ 
/unt  aMnatJeorurnarSttrtofecfttudemftm  tracftcftfftt  .Efh aftyudfateor ,cum tnte- 

.ra  ptctat^'.  in(lauratto  oktnertprtmofl.tttm  cftcnecjtut  ,prmjruafaftem  c.tj,tta  confe^ut: 
l>okquocfacfmcfcefi,J,erfec,utnoncfcfn.irnt.s.Veru,n^^^^^^^^^ 

nxmlMyucncf.imcfccftt  Ftftt^sDei ,eamexcomj>acxo  fxcerare,vtJranemaftcju.imno- 
iisferHemuf^cjuamtncf^^umfacrif^giumefl?  _  _  . 

Sccfhoccfi,faftcet:cumfuStHtcf.i ej}yit£  cftmtc.ttto  ,pauct  ^utcf  fit  Chrtflt  cau- 
fam cfcfcnc{ere,noucrunt. Qmn^ti.vn eo yfcjueprogrecfttttr  tQortm  tmpucfentia ,  yt  ftSt m 
\mmocffemzent,temerlDeum  tcvt.iye.Quafnfoincftfcr,menfeproijctant  nonne- 
Ctfrartu:nnu1extrem.icju£cjueexj>crtnmafunt,c}uamaytt^d^^^^^^^^ 
cimc{efieaSt.v9terlofuntmagntjic£tff£yoces,^u.vsj>aufoam 
Qulfit  vttlTts  temcrtm  effetncptattuencf^yeritats  conflantta^ftmufacmortencfumcjfe 
ridcm \otiti, quhn aS ea recccf.mr^Nos ycrh,Pct,tftnx exfmtatiom^ memores  Chrtfio e-, 
Woue\uxn^-fi^gforiamcf.ire^ergarvu,,ftttep^^^^^^^ 

tim  acctcf.it  "onmtutttm  ftoc  ctm  antrm^  noilrts  fr/oeamt^ ,  nulTas  uurt9t4,  concftttonesp.t- 
c« acfmtmre,qu^purMyc^-tmt  f>omtnum  ftgmcrtta permfceant  .Manc.u ,tpu.vn, 
iffucfpxum.AMamaSomnt9tt,effcfofamfaaor^  yocem.altenortm  cauencfameffc, 

'''  lJnccoffio-crepromptumef},CjU£n4mftt!npacancftscf,ficfif<i^^^ 

,nirnnostcrrcrcrtt%minumofnf.,&'r'focufospcran^^^^^^ 
^umntrniHmca,iticffcyofunt,c£C,mrent,ncfar,J?tm.ifucc,f.,are,ftsrteceffim 

ronrc:-uanAmIccfen£fi.mm,Sclrin£cap,ta,,nternosco^^^^ 

Jm,n,ftexreilfaLtne^uit,oper.prctiummtfnyicfeor^^^^^^^ 

fnfrJttipotejlfJettirerrlcenfcam.Sciomuft.^^^^^^ 

fepo-tinacit'.sf,timc{um,modofifu.irn.ine.itgratuit£tun^^^ 

iLtvr,>tequctot,,m,nenuen,h,fd,cunt.Fateorccj,f^^^^^ 

Ifum  ncfLottttam ,  '^uintota^nfcrifummam  Cfmntan^  dodrtn^  fecurrt  traf^at .  Scrf 

{rimurn.ir^Cfrriniar.Joarin£fumma,Dcicuftumiin^uoetu^ 

Lf^f,aSertfaf,tttfrom,nurn,fedftfc^tioprmriri,per^ukmtniquumo^^^^^^ 

Ut,n.jDc,rtcfermtftum,ntercf},yer96neyncduntaxatprofer.i,,fdenosM^^^^ 

rem%tarndferthxpftcatamfropon.ts.QtfodftinreSt.sfWc,uemmutts/^^^^^ 

nesfcfcntcontroucrll,s,cjtaor,r,cxycrSorumoSfcur,tatepoffcnt,c,trry,n,n^ 

,rtcntieadimfaftem,finonmaior,adfnSeSiturcautto? 

Proindt,quoprcSentisltfwmines,ftS,c,ir£effe.,ytf>.incaocTrin£partcmdegr.i^ 

tuita,t'n!fc.itinnef^f,iamrettncM,prtmofh.ituend,mtef},cjutdpcrfeyafcathorno.Na^ 
'4rcordtneprtrmtrn[f,clmtrnc-rfiomtn,6naturam&Deigrat,amdfcernimus,ytdere 

:m'ichamtiTal>rcpri,,mfctSeat.Hk,Mcdiatores  nefao  fii  exoritmur ,fit  ytjicxtlo^^ 
imarr'S.iZt(-^i^ad-uerfar,ospf.icantes  ,  mtermmt p,.is  ammas ,  arS,trij  f,bertatem  homtrtt 
icftnquunt,  f:cet:nfi!-mam  ac  f^am .  Saftcet  cfe  afcnofunt  ftScrafes  ,  cum  adfomtnerrt 
^yJhnb,tnt,quccfprcpr,umeratDe,grat,£.  tatctufumefifane ^frommyePreyolmi- 
tatem ,  cttamdum  captiutcs  tenetur  fitS  peccat,  C^  Satfan£  tyrann,de :  fdf.fe  putant^ 
fattffa^iuros ,  cumfupcrSum  fSertmi  nomm  infrm^  potentt£  eptthcto  d'^uncior,s 


^44  V  E  R  A    E  C  C  L  E  S  I  A6 

tewperant^Ctn» vero mcfum  eufipifcencfis iuflificatioms  cftfcii9mt,Deum non Kgere cum 
(jomine  dccent,auAficmn  nimco-.Non  enim  tralisre,nijivofentem.  Q^s  n':gi.f:Sedf)oc  qut\ 
ritur,vncfe  ifla (jumaM vofmtati docifita , ytfe Dei  o9feqmntem pr&fie.tt :  cim  ndtur4\ 
prorfns  contum.ix  fit  &  immorigeYA.  .Annon  lioc  ejl  in  fimine  imphigere  .cum  f>inc  exte^ 
nuant  f)omint,i  miferiam/iinc  cfiuinx^ati£  auxilium  oSfcuraat  ?  .y4ut  ergo  vera  iuflifictt- 
tioms  ratio  no9U  minime  condaSit ,  aut  dinc  facicncfum  erit  exorcfium :  c&cam  effe  fjomi- 
m  mentem,cfonec  a  Deijpiritu  iffuminetur:vofuntatem  mafo  effe  acfcficfam,  totamcjw:  ad 
mafumferri  ac  rapi  ,cfonec  aS  eocfem  corrigaturinec  afiunde  nafciyofuntariam  n-atidire~ 
cej)tionem,nificjmcfDeut  cor  ex  fapicfeo,carneumformans ,  acffe  nos  refleclit ,  quiprius 
cramns  auerfi. 

Cum  autem  adipfam  verSi  cfefnitioTtem  venitur,fnc  vero  cauencfum  eji- ,  ne  o^f- 
rum  reTpecfus  acfmifceatur gratuit£  reconciftationi,^u£  tota  in  remif?ione  jieccatorum  p9 
ftta  efl.Etft  enim  nunquam  reconcifiamur  Deo,quinfimuf cfonemurinf)£rcnte  iuftitia:cCi- 
jhnguttamendeSent,qu£fepararinecjueunt ..Atcjue  Soc  fecuncfum  ejh  infiac  qu^flione 
meSrum:cfefinitm  SaSerc  r,mone,qua  nos  Deus  tuflijlcat.Dicimu/s  itaqite ,  nosfcfe  iufii- ! 
fcari,quia  mSts  imputatur  Cfjrifli  iti^itia.St  quk  tx  acfuerfo  oSijciat ,  non  aftter  nos  feri 
participes  cSriflt  iufliti£,quam  dum  eius  Spriru  in  oSedietiam  fcgis  renouamur:  Soc  cjuid^ 
fatecfum  eftftcfin  rrgmeration€,quafifcunqtte  ft,  negamus  conflituendam  effe  iuflitiam. 
Usque  icffacimus  yeffitigancfifmftOjVefquia  nifiif,  quocfminus  noSt/i  pfaceat ,  vefimus 
pr£termiffum.  Vrget  nos  caufa  maxime  neceffayia..Agitur  enim  confcienti£  tranquiOfitas: 
ftnequ.inos  omnes  miferrimos  effe  oj)ortet,imo  iamferepercfitos.  QuAntur,  inquam,ySi- 
nam  tuto  acquicfcmt  confcienti£,cum cfefifute  mflraagtur  .Siincjuietucfme  agitantur 
vefS£ftt.mtyPaufus  exinanitam  effcficfem  cfocet .  lcfauttm  ntccffa)  /  j  accidere  pronUttat, 
cuancfiu in  fcgem  refpiciunt.Quid^tgitur?Vt  noStsfafus conflet ,  fimufnecejfe  tjl  certam 
conflare  iufliti^fcfuciam.Huius  quantufacunquepars  in  operiSusfuerit  repofita,ta3^qu.m 
parumfoficfofundamentofujfufta/iutaSit .  Rejlat igitur ,yt infofampeccatorum  veniitm 
recumSat.Pfana  res  eff,non  afiter  nospoffe  in  Dei  iucficium  tntrej)icfos  venire,  quhnficer 
toperfmftfimus,eum  noSis  effePatrem :  quodferi  nequit,  quin  iufli  coram  eo  ctnfeamur. 
v/4cfe6que  prdufufus  eJlnoSti  omnii  acfipfumacfitus^ifipatema  eius  Semuofcnti.ifreti,  yt 
Patrem  non cfuSitanter  inuocemm .  QuocC flnulTa  efl  necfafus ,  nec  Dei inuocatio  ,fine 
tranquilTa  certaque  confcientixfiducia-.rurfus  autem  nufquam  acquiefcere  confientta po- 
tefh,nift  in  certa  iuflitia.quts  cfuSitet  totam  Somints  iuj}itiam,cui  inniti  cfeSet  ,«r.ituita  pec 
tatorum  remiJ?ione  contineri?Fucum  itaque  faciunt  MecCtatores  ,qui  iuflitiam  i  iS^rentem 
concurrerefinguntcum  cSriflimerito,cum  cfe  iuflijicando  Somine  cftfput.-uto  eji:  infHtu- 
ta.Eiufmocfi  concurfus  SorriStfem  conflicfum  pmat  neccffe  ejl ,  cfonec  operum  prorfus  o- 
6fiti,Sie£taque  eorum  mentione ,  non  iuflitis  mocfb  partem,fecftotam  ipfam  in  foftcfum  i 
CSriflomutuemur. 

Negant  Deum  terrent  iucftck  more  agere  noSifcum,  vt  aSfofu.it  tantmn/ton  etiam 
veraiuflitiadonet.Eateor.Secf  cumcfupfex  fimuf gratia  noSisa  Cf)rifto  conferatur ,  acf 
ejuidvtraque  vafeatfedufo  conjlderandum  eji .  Nunc  qu£ritur ,  vndeflat ,  vt  Deoftmus 
accefti.Si  opera  cumgratuita  iuftitii  imputatione  mifccatur,aftera  mox  emerget  qu£fIio, 
quoufquein  conctftancfo  Deifauore  iffa  vafeant:an  S£Cpr£ciptus  oStineatpartes  ,  an  qua- 
fi  infcrius  fit  adminicufum.In  Suc  modumfcftftraSaturfafut'tsfcfucia,ntf)tfpoteritqMam 
&om«. 4,  ^''^^'^'fc- QwcfSoc af.ucfejfr^quamfuSuertere aS imo ftmdamemuUtaque^merito Paufui 
jufet  iuflittatnpeccatoru  remifioneftmpficiter  incfuditfdbcens  eaa  Danide  cfcfcrtSi,cum 

Seatm 


R  E  F  OR  M.    R  A  T  I  O;  7-^ 


^emm^omnemfYonmtiat^cuinonimputmwrfeccat^t.Etcei-tHeMitucfoiffrt/MusDx^      , 
\iddmcminit,fXiuflitidmanitt-SeCiUitur  a-^o/iose()ef?ciuflos,^uiino£isjperceit<t  non  im^ 
Iputantur.  Vncfe  CT*  funcfdtitis fcientiam nuncup.xtin cetnticoftto Zticf},tri.ts,-vSi cfepercn  Luc.i, 
i  tortm  remiJ?ione  fumus  eScii.  Infumm.i ,  meminerimus ,  non  fikfinipficiter  de  mufttj  f~ 
iCiDei-e^Zt^-<>!^'^tti,teJfe  cfifput.i:ioncmfecfcfecatifAnoJb-s,,rtmij)f,recmcifi.tti'^'uis.Cjii£  ,^cor.T. 
I  rrifi^nicit flatuitur/ittlta efi . Necue enim Scriftura,j)arteni cfuntaxM mflrx itiflitismu •  r.Cw.i, 
I  tu4rii(  C(Jrifioitt£et,vtfupJ}feat^uocfoj)eriousnonris  deefifecfpafimteflatur^poflofiis, 
\rpftintnoSisfaciumef?e  itiflitiam.Etafifi/iosiniffoiufios  cfie apttcfDttim-.^uiancn  im- 
fvtentur  noBis  ampftu^sftccata. 

Commencfancfa  ^tiicfem  eorum ,  qu<£  a  Cfirifio  percijjimm ,Conorum  tum  amffttu- 
ido,tumvarietAS:necjue acfvnamficciem eius  ojficium  yim^tierefiringi cftcct. Nec  vero, 
cum  Bominescficimusgratuiuilifcari  Cfirtfli  feneflcto  ,tacencfa  efire^^ratiirm  g^ya- 
tiet :  auinpotitts  cauencfum/ieanofkfeparentur ,  au^perjjetuo  Dominus  coniungit ,  Q^f 
tr^o?Doceantur f?omines,perinonj>offevt iufiiccrfeantur  Cfirinimerito  ,  cjtiinrewiuvn- 
tur  eiits  Spiritu  infancfa  vit.mfiufiraquegratuita  Dei  adoftionegforiart  omries,ui  Cjtii- 
ttts  Spiritm  re^enerationu  nofu9itat.Denique,nuffos  a  Deo  recipiingratiam.^uinon  tufii 
cuoqueverejiant.Secfcfinin&ioncofmefi,ncex  cfuoSm  cfonuafterum  afertc-tiicfcfcio- 
y-et.ItafiSi necejfariam  effefentiatre^enerationemfifijDei,vtj)fencmnifiifominuifibiitt 
}iti.m  in  Cfmslo  conflarefciant .  Itafe  inteffgant  acfvit£  fanciitatcm  Sonortim^us  oj>c~ 
umfiucfium  creatos  &*  oicfinatos,vt  tn  vnum  C  Srtfti  moittm  toto  arifmifuifenfu,recum 
.  'ar.t.Itafruantur,cjua  cf'>natifunt,viiii iuflitia,vt  ea tamen  (fijf.fi, non  aft.tm  qukm  oSecfi- 
)  ati£  Cfiriflipcfnci.mjn  Deiiticf<  iumajferant. 

^tcjue,vt  renwueantur  amSages /wceffe  efiitrt  infummogracfu  ccffcctri,  qttamjl' 
{fe  oStinemm  iuflitiam,&'  quigratU  ncSif  accepta  fertur:  vtquoties  acf  DeitrimnafvO" 
cantur  confcientix,ipfaffa  emineat.Itaflet,vt  cperum  iufiitia ,  quafifcunquc  ejfe  in  noSn 
potefijn  orcfinem  fuum  coacfa,i{fi  minime  ,vefuti  acfconflicfum,oj>ponatur.Etfane  iqunm 
efl  ,cum  fjdtc  aS  iffapencfeat,itafttSorcfinari,  vt  totam  iHipoffeflionem  in  fomim  <  fafute  re~ 
finquat.Nec  cfuSium  efi,qwn  Paufm,vSi  cfijptt.tt  de  hominn  itifliflcati^^ne,  in  foc  vnn  capi 
teverfetur,quomocfoDeumfiSiproj)itium  ejfefiatuat.Hic  mnacfqu.ifitatem  noSvsi.afu- 
fam  nos  reuocat,fecfpr£terita  operum  mmti;)ne,qu£rencfam  extra  nos  iuflitiam  effc  cfncet. 
^fi  -qui/itinquamfi.iSit  iffa,quam  t.tmofere  vSiquc  vr^t,ficfei  certitucfo.Mufto  minm  iC 
(ainterflcfei  &  oferum  iuftiti.im  amitSefi^ ,quam  ajfert  cfecimo  acfRomanos  capite .  Er^ 
£o,nifi  fucftre in re tamferia  fuSet,quocfnimif  pei-irttfofumforet , rctinenda efi  verSifro- 
prietas,qH£  rei  comiiionemfecum  trafm.Nam.fi  rem  noSts  concecferent ,  qui  Sanc  efochirue 
j>artemi/!uofuuntfui,scommmtis,egocerta»:enSverSoficiftremitiere.Secfquicfu.tsinter 
fe  iuflitias  committunt,quia  fioc  mofiur)tur,negratuitafit  tnfvfidum  fiominls  iuflitia ,  ne- 
cu.iqttamferendifunt. 

oSui.indum  etiam  efieo>-um  cafumni£:dum  laccSum  oStendtmt ,  &  afios  fimifes 
focos  ccdigttnt  in  Scrij}tur'ts,vSiverSum luflifleandi  afiter  capitur :  vtfuum inde  concur- 
fumfi.xfifiant.Neque  enim  intefftgit  lacoSm  ,Sominem  vef  minima  ex  parte  ftSi  apud 
Dcum  acquirere iit^litiam  opertmtmerifti  :fedde  iuflitix  tanttm  approSatione  traclat. 
Q^i  autem  negat,f.tcivsvnumq}tenquefuisproSarcquaft^fit  ?  Sedfongc  afiudefi^Somini- 
Smftcere  ajfecim  tui jidem,quamftfutem  coram  Deopromereri .  Proinde ,  ne  exdiuetfa 
vocii  fignijicatione  fiicm  noSv^jiat,femper  notada  cfi  rcfario  vefad  Deum,vefadf)cmin€S. 
Pcri-Q^m  negmiits/uslos  nominari  Deiflfws,aut  a  vtt£f«Kiuate,autapura  cofcientia.: 

JiJi    » 


74tf  V  E  R  A     E  C  C  L  E  S  1  AE 

Sedquiamifur»  opus,fi  appendatur  in  Dci  trutim,  reperimtr  nifi  mmcurrt ,  &'fordi5its 

etum  inquinatum-.inde  conflituimm,f)cmc  iujlui£  appeffcttionem  vSi  operiSas  rriSuitur,  in 

m-atmtayeniafundatam eJfe.Ergo  ideo iufltfunt operiSiiifdtfes,^uia nulTo operum  meri 

toautreT^eciuiuilixumoperumiuflitiaexfdei  tuiHtiapendeat  .Hinc  ettam  apparet, 

quidde  operum  mercede ftt fentiendim .Non ejl certe  inanii  in  Domino  fiorum  CaSor ,  cui 

^  varia quotidie pr£mia  in  mundo  refenduntury&^fummum  in  caCu  repofitum  cjl .  Sed 

[ono-efaCCuntur,quiputant  quicquam  mcrcedvi  Sonvi  opcriCns,  quafideSitum,rependt  :fem~ 

fer  enim  f)uc  redeundMm:ficuti  nuCCam  ejfe  tuflitiam  Detps  pronuntiat ,  ntftinperfcfa  Ce~ 

nsoSedientia,ita/iif7tCf}omines promereri  ,nifi  omnia  Cegismandita  in  fCidum  prxfient. 

Qnifquti entm veCin vno apice  defecerit ,eum manct £terna maCedicJio,fi ture  cum ipfo aga 

tur.  Quarc  ,promi(?iones  vniuerfts,qu£pac{um  Ccgti  impCends.  contincnt,  non  duSttat  Pau~ 

fus  iYritasfacere,donecrrcituit£promtpiomi  Senefcio  mitigattisfueritiCCe  rtgor .  Promif- 

fionem  oratuitam  accipto,non  quitCtter  muCtt  foCent.quia  cum  nos  <&  noftra  omnia  deSea- 

mus  Deo,  ipfe  vCtrb  ^  CiSeraCtter  operiSm^qu^  iurefuo  exigere  a  noS'i4poterat,mercedem 

fromifcritfedquiamercedemexvoCuntariapotiu^fauonsfuidtgnatione,quamexpropriit 

eorum  dtmitate  aflignat.Nam  tC[a  quanun  CtSeraCispromifio,qu&pacio  Cegis  impfend^  an~ 

nexa cJi,perfentfitfnos iuuat :  qutanemo , quioffictofuofatifjaciat ,  vnquam  repcrietur. 

Proinde,nou£iterumpromi[?iowsfuSfidio  opn^  eji.vtfctftcet  ideo  prxmium  fiaSeant  opera, 

quia  cum  veniapCacent.Itaft,vt  nonfraudenturjpe  mercedis  fdeCes  ,  qui  tCCisJitmuCus  effe 

deSet  adSonorum  operumJludtum:neque  tamen  rttrftis  vcCperucrfafducta  tnflentur ,  ne^ 

que  efferantur  inanigCoria.H£cvera  cjimcrcedvs  ratio:non  vt  optrum  merito  aut  dignitati 

ex  £quo  rcTpondeatJcd  vtgratuita  eorum  accepttone  nitatur, 

^dC)£C  minime  fcrcndurn,vt  fdes  tpfa,qu£  cattfa  ejiiufliti£,  f.iCfa  intcrprctatione 
non oSfcuretur modo,fedctiam acCttCtcretur .  Qmdfaciunt, cjiti eam vere fiare fngunt aSf- 
qtte  cktritate.Vetus  efifopfiiflarum  commentum,FtdemqH£ftinformis,veramnifnComi' 
nti4effe:accefiirinevero  cf>aritatisformari.Porro  inde  natns  ejierror ,  quodfdemeffepu- 
tantnt(damfrigid.imqucnotitiam,qu£D€umcf?e  vcracem  confufe  apprefiendat  .NoscCe 
vociSm  non  Cttigamm.  fecCcum  in  hac  qu^fiione  vertaturfaCm  fiominum ,  ntmis  pericufofa 
efl  amSiguitas  ,qH£  totam  dodrinam  teneSrvs  inuofuat.Sicutinosgratvs  iufitfcatDem,Cfm 
JitoScdientiamnoSis  imputando.itatanti  Senejlcij  nonnif  foCafide  compotcs  efficimur.  Si- 
cutipeccata  nojlra  expiauitfiCtm  Dei,mortlsfu£facrifcio,Patrifqu€  i>^^pCacata,  adoptionif 
gratiam  noSvs  acquiftuit,nuncque  iuftttiafua  nos  donat:ita  non  ntfifcCe  tpfum  indutmm ,  vt 
(immSonorumemsparttcipes.Nuncfinefciammquidfitjides  ,qms  noSvs ad ftCutem  adi- 
fifcendam adttmpateSit  ?  Qui autcm oSCtquvs  fuvs moderationiSm pacem  hocCtc  redimunt 
a  Papiflvs  ,fdem  vcra,qu£  Chrtfiianos  aS  infdeCtSm  difcernit  ,fatentur  cfuritate  poffe  effe 
vacuam.  PerincCc  ergofaciunt,acfquis  vinum  in  dofio  incCufum  contmendet,epiJlomium  ve 
rb  aSfcincCat,ne  cut  Ctceat  inde  haurtre. 

lamfatvspatere  arSitror,quifntoperereferat,vtfaCua  maneat  cCe  iufiifcatione  do- 
f{rina,haSere  certamfdet  definittonem.Et  certe ,qu£nam ftt partim ex  tujitfcationvs  cffe- 
€iu  Ctcet  coCCtgere.Iufitfcat  enim,quiafacit  vt  Cfmfium  induamm ,  vt  haSitct  in  noSvs ,  vt 
ftmus eius  memSra .  Qu£  cum  Fifto  Deinos  vnum  facit ,  an  ftne  eim  Sptritu ejfejjoteji? 
IcCverb  non  minm  ejl  aSfurcCum , quam  f  quvs  affcrat  ,animam  carcre  vita,qu£  ipfa 
corpivs  infpirat  ,^u£  motum  tCCi  cCat  &fenfum,qu£  ipftm  cCenique  vtta  eji.  Si  quvi 
fioc  vnum  teneat  ,fcCe  Cfiriftum poftcCeri  ,tn  tCCa  cCtfiinciione  faei  format£  &  infar- 
fms  non  mpCitvs  f)£fitaSit.  FicCes  ,inquam  ,frtna,  efi  confctenti&  certitucCu,  qu£  Qhri- 

fiunt 


R  E  F  o  R  m:  r  a  t  I  oi  yyf, 

Cfmfttm  amj^fecJitur ,  au.tCi^s  m5is  pe;-  Euan^fiuni  ojfenur .  .Ataui,  nonnc  vnum  ejvex 

pr£aputs  doms  qu£  noSi^  confert  vit£  nomtiU^  Vndc  CP^  infanciifcationeni  m9is  dattis  cf- 

fe (ficitur.Ficfes,mim£ ejl refurreaio^cjiiemadmodnm  Cfjrisl^esfironuntiat  fns yerSis:  Qut  ioan.n. 

crecfit in me,etiam fimortuis fueritcntuet.  QuomoS igitur  mortua effet ,  citmftt yiuifi- 

ca^Fides diutn^  adoftionis  eJitefHmonium.  Qu/im.odo  autemjifij  Dei  ,ni(i  auiSpirttue- 

ius reguntur  ?  Tides, mSvs  aditum  ad Deum j)atef.:cit .    Qmmodo  id fertt  fine SorKt 

confcienti.i? 

Vt  fj£CvefnoK fint ,ycftaceantur :  tamen  yt pax invnrtate  fdet  noSi/.  conflet, 
priiKcfefdeimmineintermsconusnireneceffeejv.SedcjHia  iam prcfu/ts  fum  ,mif)iit% 
pr£fentiafHfftcere,fi  demonjlrem  quam  procufk  retinmda  iujtif.atione  .tSfiat ,  (jui  dum 
fioffes  yeritatif  pfac.iref-ucfem,  meditim  €XCog:t.mt  docirin£gentPs,cjuodneque  co^fum  ne~ 
auc  teri-am  attingit.in  ftoc  argumento  me  contineo  .  Ergo  quantum  ad  oStincndam  coram  >  >  l 

Deo  iuilitiamjjeciat,fi£c  quinque  defde  neceffario  tenema  effe  dico.  Primiim,induSi.-fm 
effe ferfuafionem  ,  qua  verSum  a  Profftetts  C^  ^foflofts  <iifatum,tantju.im  veritatem  a 
I)eoprofeciam,fufctpimns.Deinde  fianc  in  yerSo  Deijtroprie  intuertgratuit.ts  promtf?io- 
nes  ,Cf)ri{tumque  fr^fertim  earumj>igntis  &fundamentum  :  vtin  paterno  Detj,tuore 
acquiefcentes,fafutts£tem£fduxi.xm  concipere  audeamws  .Tertto  ,nm  effe  fhim ntidtm 
notiti.im,qu£  in  mente  vofttet,Jedviuum  quoque  ajfecium  fecum  trafm-e ,  qui  cordi  inft- 
deat.Quano,mn  exfmman^  mentisperff>tcaciae.xndcm  f.mcnafct  ,yefexproprio  cordts 
njDtu,fedeffe  fingufxre  Spiritus fancii  optis  ^cuitts  eji,ttim  mentes  iffuminare  ,tum  oSfgna- 
re  corda.Poflremo  /lon  omnes  promifcue  fianc  Spirims  ejficaciam  fentire,fed  qui  advitam 
funt  crdinati.  Qmdordineprimumpofuimtts,quiain  cojejfo  tfl-  .ipudonmes^proSatiom:  nuf 
C.t  indiget.Infecitdo  etiamj)roSando,nontamfedufo  coffigendafunt  tcflimonia,quam  admo 
nendns  fecior,  vt  qu£pajlim  occurrunt  inScripturvs,expendat.Sunt  enimpropc  inmmera. 
Et  Sreuitati  (ludendum  eJh.Pauftts  citma  fe^  dtfcemit  Euangeftum  ,fcfei  docirin.im  ap- 
peffat.Et  aCiSi,reuefari  in  ipfo  Deiiuftitiam  docct  txfde  in  fdtm .  Item ,  idco  inquit, 
exfide,vtfecundumgt-M:iam:quoJirmafitpromiJito.  Eodem ptrtinet  cmdfcriSit,  Euan-  Rom!i. " 
c^efium  in  oScdtentiamfdei pr^dicari.Et  vSi Euanvcfiumnon  ex  fege  ,ftd ex promifione  Gal.j. 
effe  docet:  continuo  pofi  concfudtt ,vtpromtJito  ex  fde  detur  .  QuiStts  verSis  aperte  Rom!i.' 
notatur  mutua  interfdem  &'gratuitas  Detpromifioms  refatio.Hinc  tam  confcitur,f   ^ '°- 
dem  in  Cfmflofofo quiefcere:vtpote  in  quo  omncs  Deipromifiones  funt ,  Etiam  &"  .A- 
men.Ita  enim  Deus  dtfexit  mundum ,  vt  Fiftum  fuum  vnigenitum  dedertt :  vt  quifquts  in 
eum credit , mnpereat .  Qu£  fententia non  fruftra toties  repetttur  .     Quare  afibt Pau-  =■  Cor.i. 
Chs  ,cum  fucem  Euangefij  commcnd.it ,  dtcit ifftc refufgere  Dei gforiam  infacie  Cfm- 
fli .  Nec  temere  ,cum  defde  meminit  Scriptura ,  cuaft  expoftioni-c  vice  additur,In  i-Cor.f. 
Cfrifliim.Stgnijjcat  enim  f]£C particufa,quod  Catius  docetur  tatio  c.tjite  ad Ilomanos: 
Cfjrifiiim  effe  propofitum  reconciftatorem ,  vt  per  fdem  ,  intercedente  ipfii46  fangui- 
ne  ,gratts  tufiifccmur  Dei  gratia .     Quod  ipfum  dcinde  pfuriSus  focts  confirmat .  I- 
dcmftSi  vuft quodadGaftt.fcriSit,  non  ntfiin vno  (cmtnc,f)OC  eJicf)riflo,JlaSifit.tffuif 
feproinifltones  .E.idtmra:ime ,tam  adEpf).  quam  adPfnfip.Fidem  interpretatur  ,cogni  ^p^^fV 
tionetn Fifij Dei.tnquaetiamtotamfapitntiampiorum  incCudit:quimadmodum  aCiSi  ne-  Plulip.  3. 
gat,quicqu.imfiStaCiudcjfecximium:&fc  lefum  Cfmfltimpr^dtcaJJegfortaturjtanquam  '"  ^°^-^' 
inquo  confislat  Eu.tngefijfumma. 

Vono  exfdegtgnt  dtuiniin  nos  amorisfcfuciam,  veCvTm  Cocns  aSttnde  tcslatur^ 

JIR     i 


748  VE  R  A     EC  C  L  E  S  I  AE 

qmntoncCRomd.Citp-  v^i cfocet  Pttufm  trmpHifTiU  noSi^  tffe  confcientiiti  ,vt  duaeamits  cte 

Ihe  vit£  &tern&g[oriari .  Etprim  (fixerat ,  nos  ex  fcfe  ejfe  f)X,recfes ,  ne  vxciffemm  trtpi- 

°^'  '    S&cfuSij.    Vncfe  conflat  reauirifirmctmccrtitucfmem  .In  euncfemmocfun^  acf  Ephe- 

Ephe.j.    fios fcriSit/ios per  Cfmflum  Haoere aucfaciam  <&  acfitum  acfPatremcumficfucia,^H£  ejr 

perfcfem eim .  Nec  loanncs opinari nos  cficit-,fecffcire,  cjuocfffij Dei  fimm :  tamerfinon- 

cfum  appareat.Hoc  ergo  aui  non  tenet,  fcfeinaturam  prorfm  ignorat .  Hoc  autem  pofito, 

Col.'.      ficju-tfcfem  cumferio  affe&ufemper coniunclam effe. ^fio^ui, non iuSeret nos Paufm ra-  . 

dices  ao-cre  in  Cfiriilo  S* fuperflrut  fcfe,  nec  ipfa  (^aSeret  nomen  oSecfienti£ :  muftb  minm 

^'^''•^-      viSoria  noflra.  acfuerfm  muncfum  cficeretur .  Et  fant  ,CHm  PaufmfcriSit,corcfe,acfit*^'M>^ 

I.  Ioan.5.  crecfi,non  eamincereSro  focat  :fecfpenitm cfefxameffe  fi^ifcat  in  fiomims  anima .  Efo- 

Rom.  lo.  p^fiff^f^au£prim  commemoraui ,nunc omitto  :  ^uocffit  vita  animx ,  cjuocfper  eam  Cfiridm 

loan.  10.  tnnoSi6(7aSitet,^uocfnoStiacfipifcen(kfafutnftt  caufa,acfimifia:^u£tamenfimpfici  no- 

Ephc.j.    titi£nccjuactuamconuenirent..Ataue fioc  eJl^uocfafiSiinteffigitPaufm ,cumcftcit,nos fa- 

^  '"'    ciemDeiin  Euanotfu  ffecufo  intuentes ,  in  tpfam  tranfjormari  ex  gforiain  gforiam .  Vi- 

m  mim  &  efficaxftt  oportet  cognitio,(ju£  ita  nos  in  imaginem  Dei  tranfformet. 

lamfcfem  cfiuin£  ilTuminatioms  opmeffe  ,tot  teflimonijs  Scriptura  confrmat, 

quoties  c£citatii  cfamnat  fiumanam  mentem .  Secfauoniam  nimis  fongum  effet ,focos  om- 

nes  coffio-ere:paucos  tantum annotaSo  ,  cjuifeprimi offerent .  ^fiucf  nifnf  agit  Paufmpri- 

mo^&fecuncfo  capite  Epiftof^acf  Corintfitospriorvs ,  ntfi  vt  fteSetem  effe  &'nifnfi  om- 

nem  fmmani in^enij perfficaciam in  Deimyslerijs ,  oslencfat .  Qm  ergoacf  eapenetrant, 

M^u 'l^  »0« exvofuntate (tominn aut carms  ,fecfexDeo  natifunt .   Neque  enim caro  &'fanguti 

tphe.i.    reuefantfecfPater qui in coefvs efl .  Qmre  rog.tt  Paufm Deum , vt  Epfiefivs aperiat  mcn- 

tifocufos^cfetqueiffviSpiritumfapientU  <& reucfatioms  in  agnitinnemfui  ,vt compreficn- 

Ephe       ^'■'^^  queant,qu£fitfua  vocatio .  Et  merito  :fiquicfim , vt  poslea  fuSijcit ,  cfifecfio  Cfirifii 

Philip.  3.  acfquamvocamur ,  omnem  cognitionem  fupereminet .  Vncfefcqttitur ,  quocfafiSi  affirmat, 

noSvs  cfarivt  crecfamm:nec  poffe  domines  quicquam  accipere ,  nifi  iCfis  e  ccefo  cfatum  fucrit: 
loan.3,  r  r    r,  ■  r      r  -^     ^  /r       r  1 

loan.tf.    neminem  aci  Cbriftum  venire ,  mji  trahatur  a  Patre .   ^ct  h£C  ,jt  excuttamm  cor  hum.t- 

num,reperiemm  non  mocfo  acfcfiff^cfentiam  propenfum  ejfe  ,fed  toto  natur£  inslinfJu  iffuc 

ferri.      Quare^terumfilcnoSiifuSueniatDetSpiritm  ,neceffeeJ1::fitquenoSti&arra- 

So  &'figiifum .  Hic  ejt ,  qui  noSvs  os  aperit ,  vt  aucfeamm  aSfque  metu ,  Deum  Patrem 

Rom.?.   inuocare ,cjui fanguine  Cfirtfii animas  rwflras irrigat , qui  ratam  noSvs  facit eim gratiam, 

1  Pet.i!     ?"'  -^"  c^it Wrff e  corcfa  nojlraperfuncfit ,  vt  intrepicfe gforiemur  ,  nos  ejfe  eimffios  ,  qni 

Rom.j.    cfenique  nos  (fucit  in  omnem  veritatemiicfque  vtfciamm,  qu£  noSvs  a  Deo  cfonatafunt. 

i.Cor.' . *  Quo(fvftimo  focopofui,fumptum eji ex Luca ,  qui Paufi  cfoctrin£  crecficfijfe nar • 

rat,  quot^uot  acfvitam  erant pr£orcfinati .  Etfane ,  cum  omnes promifcuc  extema  pr£cft- 

cationeinuitetDem:ftocfofoefec1osfuos  (fifcernita  reproSts  ,  quotf /jos  C£Cutire  infuce 

finens ,  iSos  nouvs  ocufvs  donat ,  quiSm  ccrnant ,  C^  corda  in  oSecfientiam  verSi  fui  incfi- 

nat.Proincfe  cfficaci  vocatione  arcanamfua?»  efeciionem patefacit.  Vocat  nf>s,inquit  Patt- 

Ephe.i.    fm,^utmadrnodttm  in  Fifiofuo  efcgit  ante  creatum  mumfum.Item,lffim  opmfumm,crea- 

Ephe.' '.    ^'  "^  Cftriflo  ad  Sona  opera,^u£ pr£parauit,vt  in  tffvs  amSufemm .Ho  c  ideo  notandum  ej^, 

^uia,vtpfm  £^uofuperSifunt  (jomines  ,adfe  rapiunt  cuoderat  vni  Deo  adfcriSendum. 

Cui pr£pofler£  arroganti£gratuitamfuam  adoptionem  opponitDem,qu£  ipfa  fiSi  caufi 

efl  adnos  vocandos:  adeo^uefofa  nos  difcernit.Nunquam  certe pr£uenitur a  noSvsDem, 

1.  Cor.tf.  fed^U£rit  oues  errantes  acperditas.Porrb  ejficacia vocationvs,cuim  memini,fic  accipide- 

Set,(jubdnontantmnnoSvs  ojfertur  Deigratia,fedadeamampfexadiimvofunt.-vs  quoque 

noftra 


R  E  F  OR  M.    R  AT  I  O."  7^» 

no{lYctformatur.Nam  inter  efecios  &  reproSos  icfinterefl,  quocfcum  vtrofaue  afTotjua- 
tur  Deui  voce  fiominvi ,iUos  pecufiartter  Sfiritufuo  ir&m  cfocet.  Comune,imjuam,vtrifcjue 
eft  f)omimi minifleriurn.fecfinterior  Spiritii^ grcttict^f^ecidis  eftefeciu.  Qmperttnct 
Cfmftifententict: Quicunque a  P cttre audiuit ac didicit,yenit  acftne .  .       , 

Nifi  f)£c extra  controuerfiampofitafuerinf.ficct  auium  more  fuSinde  o-arriamm, 
nosfideiuflificari,iuflifcationemij>famnuncjuamteru:Simu6.  Nifiifo  autemmefitts  eft, 
furtimfuScfuci  aSynicofafutif  fundamento,quampafam  excuti.Verum,funtetiam  afia,in 
quiSws  ftruati  Mediatores  fxmc  cfocfrin£  partem  mafttiofe fuSuertunt  ,quam  yeffefe  tueri 
yerSo  proftentur.Peccatorum  confejlionem  oStinendn  venix  neceffari.tmefTefn^unt.Cui 
autcm  confterinos  iuSent(Non  Deofed facerdotiSus .  Nonncpfufquam  tmpudenter  oS- 
tenditurnomengratuit£iufltfcationu,cum  fnc  confcicntijsimpontturneceflitaii  Vtfi- 
Ser£fint  confcienti£  a  metu£terrue  mortii,ipfam quoque  Det  fegcm  aSrogart  oportet , ne 
wafedtciione eas oSftringat, Qmdnuncfinouarum  fegum  faqueu  tncfuuntur , qu^fortiuf 
eoi adftringantl Scriptura  nos  iuflifcariteflatHr,non  quia  impfeamus  fegem,fcdcjuia  re- 
cumSamiK  in  Cfmfli  facrifcium,quo  expi.ttafuntpeccata.  Non  ergo  fegis  obferuatto  ,fed 
tranfgrefiionuvenianos  iuftifcat.Nuc  cum  ij)ftpcccatorum  remifio  qu£  avincufpi  omni- 
Sus  nosfofuit,corufitioni tlligatur,n6nne  tota  confcientijs  excutitur  faluti^  certttudo?  Pec- 
catorumremifion€mnohiprmittut:fedf)acfege,fiinaurernfacercfotisconfefiifuerimus. 
Quidl)oc,qMtfo,aftudeft,quamSuman£fe^f{Sijcerediuin£legtsaSfofuticnem  ^&^ipf 
vt  tta  foquar  ,mammifiorm  vincfici^feruitutem  imponereiSic  enimjlatumt  eiufmodi  fe~ 
giff.ttores,nej)eccatorumremiJ?io,qu£  nos  fiSerat,ipfa fit  fiSera. 

Pr£terea  atrocemDeo  iniuriamfaciunt,quitantum  arrogant  f)ominiSui  ,vti- 
pforum  arfitrio  rtmittanturpccc.tta.Pr£fertim  cum  Soc  vnifiSitamfeuere  vindicet  apucf  ^^^' 
Propf)etam:Egofum,egofum,inquit,quidefeo iniquitates  tua^.  Qmdauteml  an Deu^i- 
bfe  cumSemjictumifludnoSvsoffert,conftencfifegem  imponit^..An  C/)riflm  ipfe,cuius 
maximeproprtum  efl  f)0c  officium  &mandatum,tafe  quidquam  pr^fcriSit.peccata  remit- 
tendo'(Nufquam  Soc  fegitur.Nunc cum infurgunt  fiomines ,  manumque  inijciunt  Cf)rifto 
adreflringencfameiusgratiam,n6nnepfufquamftcrtfega  audaciaeJ}?Etnos,ftantumiu~ 
rts  permittimus  ()ominiSus,vt  reconciftandx,  inter  nos  &  Deum  grati£  iffiftnt  arSitri  acf 
feo-cs dtciandaf,n6nne  Cf)rifli benefcium,taft  ingratitucfine  repucftamus^.  Hoc certe,nifi 
inipudenter,negari  nonpotefl.Cotifu^mm  miferiormes  nos,vt  neceffe  eft,adpeccatorum 
veni.tm,tanqHam  advnicum fafutps  afyfum .CertanoSu  via a Fifto  Deimonftratur.  Certa 
ratio  tradttur  tanti  Soni  potiendt.Hlcfe  interponit  mortafu  fiomo ,  acfitiimque  p)-£cfucfere 
aucftf.ianuam  oftencfttci  fe  oSferatam/iec  aperiri  ,nifi  confefiioms  cfau€,patitur.  Hancin 
Je  tyrannidem  quifufctpiunt,Jlatuuntne  Cf)riflum  vnicum  iufiiti£  autf)orem ,  ac  nonpo- 
tim  f)onorui partem  ifftereptam  afio tranfcriSunt ?  Et  vSigratuita iuftitia  ,fihoc  mo- 
do  redimituri 

Porro,quoniam  SacJenm  expert£funtpi£  anim£,quam  dtra  effet  camifcina,cum 
adeiufmodi  confeftonem  adigebantur.vtminorg  dofortsfenfu  eas  interimant  faffiMedia- 
tores,mecf:am  yiam  excogitant.Dicunt enimjKque  nimts  faxandam  confefiorwm ,  neqtte 
rurfus  nimtsflrtngmcfam.Vtdetur  certe  atiquiciprofecfum,cum ex  ilTa  anxia  enumeratto- 
ncaf:quidre)nittttur.Nug£fcificet :  namfiJt.ttuimmnonabfofuicoramDeo,nifquifa- 
cercfottfuapeccata  confefifuerint:cui  jnde  apicufum  detrafiere fas  erit^Nonnefmperpe- 
ricfitaSimur/iefiquicfa  noSiipr£termiffum  cf},tn  iudictum  Dem  reuocet?  H£c  demum 
pax  ejl  confciem iii,fn€  c^  ua  nuffa  ejifafm,  ciim  induSta  eft abfc  lutionis  fdes .  Si  confteri 


^jo  V  E  R'X    E  C  C  L  E  S  I  AE 

fyiui  auemplm  nccejft  efi,cjuam  aSfcCuatur^fioufauc  yrgeat  Uc  nccepiti<,nnn  eflrin  fio- 
mints  arbitriodefnire.  ltanifnfpr£ter  afiiduam  in^juietudinem  Jcntum^ue  tormentum, 
&  perpfex.is  ambages  refinauitur ,cjU£  animam  nifnfoyninws  confcient,  cjuam f  aperte  iur- 
o-ufarctur.ContentifuntMediatores,firecenfeantHrj)eccata,cjU£ddi^entercomanti,& 
fefe excutienti  in mentem veniunt. Quidhoc eff  aliud ,cjudm  venemimgiitta mcUn illtne- 
re,vtprimo  ^uiiu  mintt-sfentiatur^Namfi  ^mdtudx  diUgentix  vcfminimum  defuerit, 
fuc  ftsre^itpeccator.lmofdbefaciafiturtotapromifio-.&^tandcmafyffn^  abyffum  tra- 
fjet.Si  fj£C  eJ}fafuttsfcientia,tran^uillo  animo  inpeccatorum  veniam  recumSere :  cjuifcjUis 
himc  fa^ueumjj-onte  induet  ,fciens  ac  vcfmsfaluiemftiamproijcit. 

QHodaiitem  hmc impii  tyrannidi pr^texitur  Cfmfli authoritas , mm minore  ft 
impHdentta,quam mafitia.  ^ntehM  Sorbonick  tfeofogaflnipropter  craffam  infcitiam 
pQterati<rnofci,cumScripturampcrperam  corrtmperent.  Nuncintanta  fuccmneadem 
valere  deSet  excufatio .  obtendimt  medi.ttores ,figandt  &  fofuendt  potejlatem  .Apojlofis 
tffc  dita.^dcfuntpoJi-ea,exerceri  nonpoffe,nif  inteffgat^ui  eafimgitur,  retinerene  ,an 
fduere  cfeSeat.Inde  enumerationem confciunt. Qutdt^im puerife obiccJum , toties a  no- 
his  refutatum,  nunc de-integro  excutiam?  Ciim  injlruuntur  figandi  ^ foltiendifotejlate 
^poJ]:oli,f>oceloo-iovim&'fruidum'Euangelijcommedari,certumeJir.Magnop)ere  cnim 
refert,vtratamejfecoramDeoa9folutionemfciamHi ,  qu£no£i,i  nmtiatur  ore  homints. 
Meminerimiis,f)omines  cffe  mortafes ,quinos  aS  £tern£mort'ti  reatu  exemptos  effc  te- 
flantur.Tant£reiteJlimonio,ne.y4ngi fi ^uidcmparesforent.  Quidergo mSts  fcret,nift 
fuam  authoritatem  interponeret  ipfe  Ftln-a  Dci ,  ad  fanciendam  mandati  fui  fdem  ?  Ipft 
porro  martcfm  executio,omnem  hac  de  re  duSitationemtollit.  Ne^ue  enim auditndis  con- 
fcfionibm,fedpr£dicando Euanfffio^ligandifoluendujue  mtmis  exercucrunt.Apoflofi. 
Quinetiam palam eJlmefioribiiifecufis,quibu^  floruit  refigo,vefig/toiumfuiffe  conften 
di  ritum,vcl  non  ita  communiter  recepttifutffe.Certe  extra  ccntrnuerfiam  cJ},totos  mil- 
lc annos&*fupra,hac legefolutAsfuiffc  Ecclefias, quam nouiMedi.itores quafiperpetua, 
&"  vna  cumEuangelio  natam,obtrudunt.  Quodfineceffaria  eJl,quamfngtmtcogaitio,vt 
peccata  remittere  neque.tt,nifiquiaudiuit:temeritatts  damnandt  ftmt,non  modopr£ftan- 
tifiimiquique  yeteri^  Ecclef£paflores,fed.Apofloliipf,adeuque  omnium  Magifler  C^ 
Donmu4,qui  omnes,cummorem  conftendinefciret,ligare  tamcn  (!fr  foluereaufifunt. 
Scio  eiufmodi  homines,ySi  (Jecies  atiqua  vtilttaiti  fe  oflendit,quiduis  ftSi  iuScn- 
Sumpermttterc^tque  h£c  ratio  eft,cur  tmtcpcre  confefftonem  vrgeant ,  quia  mundum 
yolunt  fiSi  oSnoxiumfacere,vt  oSfequentem  haSeant.Multts  ergo  nominiSuf  conftendi 
ritum  vtilifimum  effe  contendunt.  Nempc,ftrepMamiui,quidpriuatimipfisexpediat. 
Cv.mt(imenomniadixerunt,nihilafferuntmagtsJfeciofum,qHam^uodimpios  coguntfe- 
tnel  quotanni^  eruSefcere.Scificet^nultumprr)fe£lum  efl,cum  apudrwspfn-s  hcmtnum  vx 
fetpudor,quam  Dei&'  ^ngeforum  reueremia.Et  tamen  hoc  ipftim  ejje  falftfimum  t- 
fi(i,quioptimmeflmagifler,docet,Eoenimmaiorepeccandiproterutalafciuiunt,quiafe 
forefaluos  confdunt ,ftmul  ac  in  auremfacrifciquicquidintns  eosgrauat,exonerauertnt, 
Perinde  acfi  D  ei  triSunal  effugerent,  iudicium  homtniSm  deferendo  .Dcnique  nenfecm 
ac  eSriofyVomendo  adnouam  crapulamfe  comparant.Quidautem  ex  aduerfo  noStsprom- 
j)tum  effet  oSijcere  ?^n  non  ex  hac  lerna  innumeras  malorttm  fj)ecies  prodirenotum  eii? 
Verum,vt  demm  effe  yerum  quodpoflulant,nihil  tanti  ejje  deSet,yt  inftruitutem  redi- 
gantur  confcicnti£,proflituatur  Chrifligratia,  opprimaturfdes.  Vt  maxime ,  inquam, 
ex^ediat,cogiadconftendafuapeccata  hominesfucum  tamenfacere,quafi  resfit  adfalu- 

tcm 


R  E  F  OR  M.  ,R  A  T  I  O."  7fe 

tem  neceffark^quefAi  en/^eque  expedit.Stringi  enim  taliufe^um  "vlncufli  ccnfcitn- 
ti£  nequemt,qumflrcmgufentur.Er^  omnihm  illti  abruptii^dtfcamui  foln  gratuir&  mife^ 
ncQrdi&promi^ionibm,omnesfenju6  fiabere  deutn^os. 

Similtter,cum  dejpirttuali  confcienti£Joro  agitur,  nuUa  fatiffaCfionum  fat  men- 
tio.VnicaenimeiiChrifttfattffa^io,qutenon  cufp£  tantim  4i.tem£que  mortvi  reatu  nos 
eximitfedtemporafibm  quoquepoemi  redtmedts  eilpretium.^rrtdet  quidem,prima  fke~ 
fie,illa  difltnilio:poenam  Atemamgratn  remitticfirifii  benejicio:temporafesautem,nof}rk 
fatijfaz{ionibm:fedrep>roj)im  injjieda  ,jirotinm  euanefcit.Recfamantprimum  omnes  Pro~ 
pf)et£,qmDeimifericordt&,poenarumrelaxationem~)/biqueafimant.  QuodDem giatps 
condonat,certfm  efl,nullvi  operibm  nos  promere/u^tqut ,dum  tta  Dt  um  loquentem  indu-  Ezc cli. ;  o 
citPropfieta:Proptermefaciam,nonpropter')ios:deremittendatemforaftpoEna  ferrr.o  fa~    ''" 
hetur.  Imo  quotiesfere adj3etend.tm gratuitamyeniam  confugunt jextemas  calarr.itatts 
depreuntur^tfunt  ir£  Dei  indicia.Et  citm  ms  recipit  Dcus  ingratiam,firnuffnem  ma- 
(vsfe  impofiturumpromittit.Denique,ftcuti  culparf/jjumfequitur^tanquam  frucim  arho- 
rem:itaculparemijja,tanquaw excifaradice,j)oenaquoqueextinguitur.Verum tfi  cuidtm 
hoc  optimum  effe remedtum,ne  iudicentur  fiomines  k  Deo,fi  fetpfos  iudtcent :  qui rr.admo-  j  q^^  ^ 
dum  teflaturPaulm.ld  tamenferinde  aecij)inon  debet,  acfimutua  compenjatione  ij^fum 
flacarent.Sedcum  fioclmum  ogatDem  nospuniendo^l/tadjxiEnitentiam  cogat  ,nmmi- 
rmn  efl,fipxn£  dic4tur  occurrerefeccator,quifJ>ontefe  corrigit.  Verkti  enim  nos  inuitat 
j)rimcoeleflnP(iter,quammanuferiat.  Sil/oluntaria  in  nohis conuerfio  apparet,ohtinu:t 
quodyofebatjUtc  tam  ceffatj)uniendt  materia,   D  enique,ficut  infutunm  temjim  rtTh  i- 
ctunt,qu£pivi  infliguntur  pom£:ita  qui  eas  auertere  cuptt,non  efl  qmd  fudtat  fatiffidicne 
afiqm,quoddeliquit,expungere:fedfe  quibufcunquepoteftmodn  cum  adf)umiiitatem,tum 
ad^eram  refipifcentiam  erudiens,fuiipJepeccatil/ltorJitfomo :  neDeum  experiatur  yf- 
torem.QuiDeum  fibiliuft  parcere,ipfe fibi  ne  parcat,nec  indulgeat.Q^itrigt^^iult  aLeo, 
feipfe  f)umiliet.Sedfioc  totum  nihtfad  mutuam  compenfationem:nam  quiin  func  modum  . 
deJepoenasfumunt,quoprxueniantDeiiudtctum,confIitumtftbi  nififomirim  in  Cfmfii 
facrijicio  non  modo  culpa  expiatiorfem:Jed  poenarum  etiam,quafcunque  meriti  funt^eni<!m. 
Satiffaciiones  porro^quarumyfm  eft  in  Ecclefta,ciim  ad  exempfum  magis  pertineant,pars 
funt  ordirMipofttici,non  autemjjjirituatps  iufliti£fubftdia. 

Hutc  dofhrimjquiyel  tantillum  derogant ,  nunquam  tamjpeciofos  hahehuntprx- 
textm,quinfaftempafamjiat,exitiafes  ipfos  tendere  infdias  hommum Jduti.quai fi  caucre 
rK^t^mmfruflrapoflhacgememmfalutemamiJfam^quamipftfbortteprodtdertmmSa- 
tfiarui,^  eim  miniflni.Cauendum  itaque/ne  ill£  nos  demulceant  Sirenum  lioces .  Hocpa- 
rum  efliHoc  commoda  interpretatione  mitigabiturHocfacife  latebir.Hoc  admtttetur  rton 
ma^o periculo.Potim audtamus monentem Cfirifium ;  ^mhulate dum  fucem  hahetis. 
f^amfiquoijKttimurcfars, lu^tnubecufat opponi,cttim  quam  jjutemus ,  ohrutntncs  tene- 
hr£.Vnica  efl  ianua,  qua  ingredt  nos  in~)iitam  £temam  ojiortet :  ynica  effyia^qua  adtam 
feruenttur.Minimus ab  dts deflexus,j)rocftm eftin mortem  error.Huc accedit,quod obfi- 
qtmlielutct(nicuftAfimufimpetiturCf)rifiigforia,quam  ita  coniunBam  ejfe  cumfalute  no- 
Jlrayofuitpvtaltertquidetrahitpntrunqueliiofet.ErgoinaJferendagratuit^  iuffcatio- 
nii  dofb-ina^on  tantum  quamfitnobts  charanoftrafafus:fedetiam,quampretiofa  Cf^nfli 
gloria,fpecimenedendum  eft.Vnde  af>paret,quam  detefiandum  interitum  nohis  moliantur 
perfdt  Mediatores,quifuf6fucis  huc  ms  irtducun  t,yrnon  minus  in  Fifium  D  ei  f.mus  irh- 
gratt,quamj)ropri£f(lufiiproditores.  ^ 


y.  V  E  R  A    E  C  C  L  E  S  I  AE 


t 


\/itqu€Vt L{tmivi,yc[irMuiinud noS'i6 inttgiTUrn^iiflificAri fcCuficC(:  hominer»:mi 
.tmen  rifvfpritercA  refnqmnt ,  cjuo  txridem  Coco  fuSe-ndii  cenfent  cuCrum  D  ei?  'Eflne  iC" 
C: res t.tm  f,-iu:Ct,vtp.iCcm  EccCcft£ morarinon dSedt^^tcj'!i, Comiami &  ^t^iCrum 
fduti pritferenddm  cfje  dico.Proinde,  quinontmi<mpoilCubito,recfeti(>m  refiih  Dci 
(u.Cru,d.-eru  ifCudcaput  cCuntitxat  vrgent , quidfit  vera rclij^io  nomlum  cfidxerunt.Siytii 
oCijci.it  y\n-£cipHm  cCiuini  cuCaMp.irtefJde,eiifcjUc  excrcitijs  contina-i  ,e9o  idijuicCtftteor: 
fid^difpa^-iye ,  awimodifiCutcacCipifccc^itur  hornine'.  ,quom"dn  auterite  coCvmDevi6,titce' 
r.:  mmvi  c{lpr&j:ofl€rum.^(Cde,quodCmiu,s reicog.-irio propria  expCicxtivne  defyderat: 
cim cCm potifirmmfunt memSr.t.Primum enim fl^.rtucndi1eI?,JfirituaCtm e/fc  Dei cul- 
tum.ne  in  cxrcrnU  veCceremonijs,  veCalijs  ^uiCufCiC^et  yeri5m,reponxtur:deincfe  non  effe 
Ctnn>mm,nifuideim,cmprAfl(itur,voCuntMemfitcip()fttm,tanq'.tamctdfuxm  regnCam. 
ymtnquepCitfcH.im  necejfaritm  eff.namvt nifiiCquam terra  ^  cxrnefapim:is,itaDeum 
mtimur  no  Qro  in^cni') .  Vnde  fit,vtfemper  m.ig<  arrideant  extern<e pops, ,^u£  nifuCifunt 
cor.vn  Deo,quam mterior  corc[i,i  verititf  ,qHam  fCaproSat  ac requirit.Rurfm,mta eft  in^ 
trenij noflri CtfciHixMU<x.f)km.ixime  exult.it, vSimhiCprorfus  audc'rufum  erat.QHr^fliSet 
aiCtiK,'^  aliosfifJincCe  atque  alios  cominifd^hominesfCipa-mittunt.Neque  f)OCefifccu~ 
fivnius  vitium,  vfque  aSexordio  mundi,itx  Cicenter  mundin  cuDeo  lufit .Ipfe autem  cl.t- 
mat,ni})d  fibiphtrvs  cjje ,quam  oSedicntia.lt tque  omnes  cuCtm,pr£ter  7nxnd.ttum  fuum 
vmfi: !os,non modo tanqu.tm irritos reTpuit,f'dpCxne dxm,7at. Qwdteflimonijs  ytarin re 
tam  apertx  ?  cumprouerSi.tCes  intcr  Chrisiianos  cffe  cfcSexntetufmodifntentix, 
I  Q^cCpnus  memSrii ,  qu.ififupsruxcuiifecu> e omittumfM^fi  Mcdiatores ,vtne 

VErStiCi  qmcCcm xttingxcjfirituxlcm  eff  Dei cuCtum.qmdalmcfquam  Ixtehras  quxrit.int 
adftUouCinj^Fi  i»xmm  txmen  ideffc  toCcrxSiCc.  Q^dxutci/i  opcnbm  perf  b-)ni<  nume- 
vxAt ,QUAJfonte fufcipiuntur .-tSfciic  Deimxndxto^ineo  totxmpie  recdeque  viuencCi  r:  m- 
l  ^nipcyu^ytu  it.vSienm  erit  iUud.Frtiflrx  me  coCiint,docentes  prxccpta  homimifi  vagxri 
fuo  arSitrio  extrx D ei le^:,hominiSM  lice.ttl.Ac eo impucCcntidt erupunt,vt dicant a  Spi- 
ritu  fx/ich  difcrep.ire,qut  nonproSant  fupererogxtionvi  opera.Cur  iiludl^^n  quonixeiuf 
tnodi  operaxpud  Icfixm  comendxt  Spiritm,ciim  hocflotituCo  dtmnxt  quxcwiqtfe  pul- 
ch:rrimxmaCi%tufj.cciemhxSent,quodeaDcmnonrequir.ttt:  maniSm  noflns?  Video 
tmidoSijcix.it:vt  omnixvendimm,vt  popetuxm  coCxmm  virginitate,vt  trratuitxmprdtdi- 
rationii  opsram inipendxmm  I.cclcfi«:,nonpr£cipi quidcm a  Domino,plxcerc ntf^ifi^mintu. 
^tqui,refp^ndiO,ttixftqui,$  hi£C  ormixfmulj&^lwge  mxi->raprte:lct,niC}iC  vltra  prxfit 
re  Muam  quodl.x  continct.lfCicenimiuSemurDeuextoto  corde  diligere.  Qmihominum 
h.viC  metafux  pcrfeCiione  fttperetlSi  excipixnt ,nuClii  tamede  operiSm  ipjts  jfcciale  ex^ 
t.ir€mxndxtu:xdhoc  quoqucfxcilii  cft  rcfpofio.NequecnimhxcommSmcoueniret.Ne- 
^iie  ritefufcipiuntur  in  eii fnem ,quafi perfc  valcant,aut  quxfi  ita  coli  Dem  velit.  SiqitK 
nuCCa  necejiitatc  inductm ,vendit  quxcunque  f)aSet,aSieciafamiliAfuA  cura,quaft  veditio 
berfcfit  virtii4  porme JliiCtitis.  merito  d.tnaSitur'iNeque  enim  omnes  promifcue  aCCoquitur 
C hriilmjclim  dicit: Vadc,<&vtnde omnix.fcdeumquifefalfo tota Ce^:pe  f.ynciuputans, 
inxnifiducix  turgcSat.  Vt  eitm  oflendat  Ch/islm,procuCadhut  a  txntaperficlione  aSeffe: 
•vitiii,ii  qu^fiSt  SC.indicSatur,attingit:quodfctltcet  opiSmfuis  nimiitaddtcim  effet.  Vnde 
pxtetjtafe  venditionts  ^nws fuS  lcg.i  m.indatis  contfneri,ldi:'&  deviginttate  fentiidum. 
yidire  enir/t quifatie  deSet  qutdftbtdaiumfttjne  qws itcontinentia  IxSoras,  dum  cccliSa- 
t  !»jappeti:,cfim  Deo  Cucietur.Detndc,  cjui cotinentix  donoprxditm  efi,pftceref:Sinon 
dcSet  cumfuo coeliSatu,qu.ift^enui  viuendi  coUtaCijsperfcdim.Ncqueerum  viro-initof. 


R  E  F  O  R  m:    R  A  T  I  O:  jj^^ 

su<tfipetfe  rirtm  fit,Liudatuy:feddum  refertur  infuumfnem :  vt  ttSerm  ,  auocmenm 
omniSusfoliitiyfiudM  mflra  &*  cureu  omnes  confiramm  in  Dei  oSfequium.Et  curfiipen- 
dio  a9(linuitPau,[u6,ntfivt  o&uiarn  iret  pffudo!tpofio[orumaCiti£,^ui  ideonihilpofceSanty 
Vtinfamiamcrearenteiusmini(lerio,ve[faltemaut(joritatidetraherent^  Quidn.ute  oB- 
fecro,pr£ter  officijfui  modumfupererogat  minifler,dum  nifitljjrAtermittit,  quod  ad  Ec~ 
defidt,  vti^itatemfacfurum  vtdet?Nonpotuit  aliterfacere  Paulm,  ^uinfe  O*  ^poiloCt- 
tumfuumimproSorumludibrioexponeret.  Quidero^oficit,primum  quodnon  deSucrit: 
deinde  quodnon  ejfet  exDeipr^fcripto? 

laifant  ettamexeplumDautdt6,quicoramarcafaltauit.Veru,m,quidhocadcom 
ntentitios cu^tus  fiaSiliendos? Namftnouum quepiam cultum erigere in animo  habuit Dn 
uid,qm  eius  temeritatem  excufet,cum  rem  tamfeuere  a  D  ominoprohiBitaa  v  o-refpts  fit. 
Lex certe  ill.t  communis  erat  omnium.nefacerent  quodfinguln  p[itceret:fec[ tantum  quod  njut. 
Dominuiprxceperat.Si  ^uider^  admandatudefuo  addiditDauicC,perj>era  aufusefip[uf 
quam  liceSat.Sifatemurpeccajfe.quidimitatoresiuMatperuerfumexemplum  ?  Eo-overo 
nonconcedo,hocanimofaltaffeDauidem,vtcultumfi9inon  mandatumDeo  exhiSeret, 
SatPifcitur,ceremonias  itapietatts  futffe  exercitia,  vt  non  tam  exfe ,  quam  ex  fine  x^i- 
tnarentur.QuidergjfiSi  aliudvolnitillaDauidtsfaltatio,nifivtarcam  Domini  mami- 
fice  in  locum  coE^itta  illideftinatu&^confecratum  deduceret?  Quanquam  non  duSium  efi, 
quinpeculiari  SpiritnsinflinSlH  huc  adduciifsfuerit^quodinextraorcfinarusfitnciorum 
faSliifemper  oSferuandumeft. 

Verum,ne  qun  ca[umnietur,nos  tn  rehus  extemis  nimium  effe  morofos ,  quiadeo 
pracife  tollamus  omnemOSertatem.htctefiatumvcftmpijs  lefloriStts,  menondeceremo- 
nijs  litigare,qu£  dscoro  tantum  &  ordiniferHiunt:veletiamfymboU  funt &*  incitamen- 
taeiu4,qua>nDeodcfcrimtti,reuerenti£.NoSiienimd';operibHsdif^utatioefl,qu£perfe 
DeopfxcerefnguntMediatores,^  qttibiu  euritecoftnjfimant.  NtfcumtUisdeopc- 
rum  iuflitia,t(de6que  meritorijs  r^periSmfermo  cfl,eiufmodtfgmenta  oStrudmt ,  qux  ad 
Deile^emSominuarSitrioadduntur.  Qms autenonvidet  hocmodo  \hxetf$aK3ctt ^rjusi 
paulo  danantur,Dei  mandatii  opponi?Certe,fiverum  dicerent,faffum  effet  tlludChrifli: 
Fruflra  Deii  colihominummandatk.  N°^  igit«rfcgitimiiejfealiumDeicuftum,qmm 
qui  ademsvofuntatem  exifftur^namUfolmrationahiftsa  Paulo  vocatur  (joc  decaufa,  Roa.i 
qmdvSifapereplufquam  oportet,homines  vofunt,a  ratione  viaque  aSerrant.De  yeriSus 
tiutem  medijs,quorum  liSera  eflele6fio,  afbierit  opportunior  dicendi  focui :  tttntum  oflen 
dere  vo[ui,ft  abfhue  Deimandatofufcepta  a  noSis  opera,  inpartem  diuiniQtfttts,fpiritua~ 
lifque  iuflitix,  obrepant,^uodinreligioneprmpuum  efl,euerti. 

Qupniamintradenda  reformationisformula,poflquam  de iuSlifcatione  enrunt 
Mediatores,acCEcclefiadefiendiit:videndumquatentts  eorum  pLtcitis  acquiefcere  pio  ho~ 
tnini  liceat,quinolit  a  veritate  difcedcre.  Qmsponiitdignofiendie  Eccleftt  notas,epo  quo- 
que  fiSenter  recipio,pura  doclrinam,recium  Sacramentorum  vfumj&*fan6tam,  qu£  inds 
pendet,vmtate.Sedquodaddunt  de  cotinui  Epifcoporumfuccefiione ,  quts  noanimaduer- 
tat  captiofe  ab  tUvi  dici?Non  aSs  re  cotendimtis,itafecults  afiquot  faceratam  &  dtfiipatam 
fuiffe Dei Eccfeftam,vtdeflitutafueritvenspafloriSm.C6tendimtisniSif mintis  quam 
pafloresfuiffc  ,qui  hunc  fionorts  titulufiSi  arrogarunt.Ifli,non  modo  fupos  cenferivolunt 
paflores  ,fed  Eccfcftam  aftSiquam  apudeos  qu£rendam  effe  negant.Nos  certe  nonegamus 
femperfuiffeDeiEccleftamin  mundo.,^udtmm  enim  quidde  perpetuo  Cfirifti  fcmine 
DempromittatJIoc  etiammodononnegamm,quinaSexordioEuangelu  cotinua  vfaue 


lU 


V  E  F  A     E  C  C  L  E  S'  I  AE 
<t  J  no « fumtEcclefiX.fucce!^h:awad/t2  odu  cem  pe)fuafifumm,ndfine^fque  muncli  fott: 
fednon  concedmus,  lU  ajfixam  effe  extemtA  [4rm,l/tj}enes  Epijcopos  l/elfuerittintefictc 
-yt^lpoflhacfuturafn.Etlindefau^fojidmcelfariueffeprothit-NulIa^yfqudtnHenieturjjro 
mtdio. Q  uinpotius,du  Petnts  adinonct,fdfos  doihrcs  in  Ecclefit  Cfiri^iun.tforc,fcutiin 
pripii[o'\'etmfuerut:&  Vaufusfeffuru  in  teplo  Dei./4nticfmflii  pronuntiat,  no  cxtraneof 
fiofles defimatjquil/iofentairruptioneadexi^uiitepui^turbci  Eccfcfid.deordinaria quam- 
')/ocant,pr.<.fufum admimftratione loquuntur.ne qua  tranquiUuni ac  florente  rcgniLhrtfti 
futurn  fomnuiret.Erm),fipcne<./ipoflolorumfiKceffores  reJidetEccfefa,eos  qui&rarnmfuc- 
(cffores,qui  t)-adita>n  ah  tUti  do^irinampoftertsjidefiterpermamis  tradtderint. 

Sciopvtconttnuam  fiacfuccejiioncm  comcndent  Iren£t44,Orivenes,^uprufiims^ 
afiiquiclacxyetertBiis.Sedmertifttciifaciunt^quieiufmodttc^imomOjtyrannideyapatw, 
qux  nihil  ccmune  hahetcUanttqua  Eccfcft&forma,dcfendereconantur.  Irenxo  ^ OriK- 
nineo-Jtium  eratcum  improhu nehidonihui,qui,cum prodiojofos  errorcsprojerrent in  me^ 
dium,eos  fihi  diuinittis  rcuefatos  effe  laBahant.  Huitus  mendicHfacifii  erat  refutatio ,  quHxi 
adhuc fuperflites  erant  multi,qutfamiliares  .Aj)oflohrum  difcipufiAfuerant.  Reccns  erat 
tim  doMruc  memorta,qua^poftoli  tradtderat.lpfi  quodamodo  parictes  adhuc  eorum  "Vo 
akHiperfonahdt.Miramur,fitllifanBi'\iri,teftes  cit.-tuerintEccicfu!,qu£  (^  ab  ipfts.A- 
poftolti  mfiitutxftter.tt,^  eortim  inftitutione,fine  cont)'ouerfu,retinu£rdt.Pumahar.y4u- 
pnftinui  contraDonattftiif,qmfuriofafuj>erhiainfl<iti,foiosfe  Ecclefiam  haherc  floriabanr- 
tu,;cum  t.men  nifnfejfetcaufc^cur  ab  alin  difidcrent.0lticitiUt^^ugt<fltnit6,qiiaf  lUi  re~ 
pudiahant  Eccfefiis,^:^  a  quthm  difceJitonefsc€rant,continua  ferie  ah  ipfis  ./4poiiolt6  fld~ 
xiffe.Optimo  tdqwdem  iure.cum  e»  in  rccepta  fcmefdocirina  perfiittjfe,  DonatiflJc  ag/,o 
fcerent.^t  fon^e  dtuerfa  e^l  noflra  ratio.SucccJfores  enim.ApofinlomJiiiJfc  ntg.ii:jtis,qni 
ah  eoriifide,do:h-inaque  difciutrint.Perfidiof  tftiMcd:atores,qiii  tenehas  mifcetcum  fu~ 
ce,quam  diJimilV' fit  antiquo  Eccfefis.  re^imini^efpotim  cctrariaprxfens  d,Jlipatio,  nm 
ioTioy.tt.Cuin/<  ergo  mpudenti£  €ft,adopprimendaEcclefiarn,nomen  Eccfefidc  ipfitis  ohten 
derc?Vtinayeivad huncyfque dtefletiffetiUa,quam mentiutur,fucctflio.^pudnos  certe 
nondiJfculterinuent)tt,qiMmeretur,reuerenttii.Sit,inquamJPetrifticceJfor,Papa,Ji./ipo~ 
fiolifun^aturoJfiCto.Sedtn  quoftta  ejlfuccefin,mfiinpe)petuitatedochtn<£?St  aute  ah  fns 
corruptaeft,imoextin^i(:^.tholita.y4j>oflolorifdocJrtna,quieortifjaheri')/oh'ftJucceJfores: 
ctits  mnfiidtaeorum  iacttntia  dertckat?  Eodenempeargametopyohare  mifiificet,tyraniios 
cmnesoptimosfuiffefihcrtatisyindices:q»oniaanj}uhficaadeoriinionarrfiiaccti7iUHsftte 
vittraffitLt4.Nunc  an itafit,cx  refitt inftimatio.Sedhoclpfum  ne  f^tt,  cx  profeffo  cauent 
Mediati}res,quiexhonore,quemperJonUdefe,-unt,f}r£iudiciumferiyoftintdedo!lrina, 

■  VttocumhuchreuiterconcludaiEccfeJiamDeiqunrimtis.Fatemuromnes^fcpro-. 
p.iyatafuiffe  ah  initto^t  continuo  feculorit  ordine  adnosyfque  duratwrit,  ^  hodie  dijfuf* 
fit  pertotii  orhe.Reliataltera  qudifiio:Sitnepcrfonts  aUtgata.Nos  quam  pericufofumfithoc 
fatc'ri,tametfyidemus,nriluwus  tameadeo  effejolficiti^  t  caueamus  in  pofler:im.Sedcum 
fihil/furpent  nomenEccleJidC^quieafitnditus, quantum  infe erat,perdtderunt,cuiusfocor- 
dt&fiiSYit,faltsm  prxfenti  m.ilo  non  reclamare?Iamfuo  tempore  dicebatHilartus,  Eccfe- 
fu  n  potius  dditefce>'e  incauerni/!,quam  in  primarikfedihus  eminere.Qu£  ad  tairi  ho)ren 
dimyqucyhianehodie^raffttur^liajiitatem  deplor.indam  querimoni£fujficiat}:?  .Afiun- 
dc  i^it;t;qifam  ex  hominii  tituy,peteda  eritEccfcfi£  cognitio .  JE  rfrufh-a  m  eius  inuefiic-a^ 
tio^circuimus^citmyftrofe  nobtsl/crifiima  ratio  ojferat.Qun  enim  nofiritm^t  fiominem 
a^mjcat/.-ius c^fceosliefpedss intueBituri^nnoninfaciempotiHsre^i ccucimus  ocufo^ 

Cur 


R  E  F  O  R  M.     R  A  T  I  O.'  7ff 

C«r  ergo  m  ConftJer^mda  Ecdeft4,m»  rf^  ij}fo  Cdpite  incipiivtts,J)r£/e>tim  cum  eo  nos  C/^ri- 
pns  ipfe  reuocet^.Vbi  ertt  ca(Liuer,in^uir,illuc  congregAbuturaquifdi.  Qmrefiin  certaE^'. 
tlefinynitatem  coafefcere  fibeturiyeritatem  Chriftitantiim  con/entiamus. 

Cum  adEcclefix.  (tutdoritattventum  cfi^qutbufcunquejucts  imperitortlocufos  ludant 
Meditttores,huc  uxndem  recidunt^tfrolieYbo  Dei,fofayaleatfjominulibido.Notae^il~ 
fa  triplex  cantilena:Effe  penes  Ecclefia,difcerrKre~\ieras  Scripturu  ab  adufterims  ■.Eadem 
habereitK  interj>retandt:Etu6  tradittonem  oracuforum^Vim  habere.His  ia^isfundamentisj 
pafam  e{i,er€ptum  Deo  imperium^dlituos  ^  infulas  tranfferri.Qmftfcmqueftteorum 
caterui,quimodo  epifcopaft  titulofint  ornati,Eccfefiam  comjituit .  Porro,immenfum  eft 
qHodilli6ficebit,ftarbitriofuointerj)retenturScrij>turam,ffdeiarticufos  fabricent,leoes 


f.ht.  ;4- 


furbarc  clamabunt/iifjjrotinta  affentiamurl  QuinproJ>rium  Eccfefti&  offtciUfit^Scriptu^ 
tiurverM  afuppoftitiis  dtfcernere/ion  ncoo:nemj)e  ,^uta  obedienterampleOitur,  tjuicquid 
Deiefi,^  oues  audiuntyocempaHoris,afiertoru^ocem  nonadmittunt,SedEcckfx  iudi- 
ciofubmitterefacrbfan^a  Det  oracula^t^uafj>recariofuainter  homines  authontateob- 
tineant,facrilegae^impietts:nam cum  fuperu4j>ofioforti(^  Prophetarum doSlrina,tef}e  i  i '■■''i.»' 
Faufo,ftmdatafitEcclefhi,perinde  iiii  foquutur,aefgarrirent  matreaffia  effe  otnita.  No 
tum  efl praterea,quidcaptetjiinc  iUe,aiunt,Cancn  ^cPrimum  qMiro.quo  ipfum  repcre 
editiifntfle  putet :  nam  inNiceno  conctlionuUa  eitts  mentic.  EttameniUicfatiPvaftdticcri 
tra^rrMiitfirtSi  armis  eratfan^ii.  P.ttres,cum  Saipturas  in  manu  fJaScret.  Beinde.quid 
I^gi,ftbnfqueProphetictsflet,ftandiupependiteorum  authoritas,  dnec  aficuidpcft  duo 
tandem  annorum  miUia,ex  quo  LexLtfafHerat,decemeittttrfNam  MachaUcnm  Itlros, 
Tobiam  ,eiufde'mquefarin£ afia,quoniam in  'Vulgari  eorum  canone cnnt.ncntur , pro  fe~ 
wimls  haberiyolunt.  ^t  de  ipfo  Canone,  quem  adeo  fupercifiop  nobts  oStrudunt,  inter 
jenon  confentiunt^VeteresScriptores.  Sut.sergofruanturMediatores,litlt5et,mod6  no~ 
bti  filerumftt  ea  repudiare ,  ejUA  diuinittti  non  effeprodita,fani  omn€S,faftem  yhi  moniti 
fuerintjiudicaBunt. 

Sequiturittsinterpretandt^quodlftJldediatorescor^&iHafeEfcfefieaflerat^addu- 
t:imtPetritcsiimonium:noneffepriuatxinteYpretattoniApropljctta:quianonafeipfis  focutl 
ftntProphet£,feda  Spiritu  Dei  tmpuffSed  hac  confequetia  apudintcUigentesparum  pro~ 
jia'ent..AdmorKtPetytn,ni(jilo  nuc  mag:6  humaniin^rtiiperTficaciainteUtofipoffePropfie- 
tiiu,quam  olim  cor^htripotuerint.Hortaturergo^t^ueadmodum  diuinitm  funt  aUat£,  it4 
genHiniieammfcnfutnpofiulemtts  a  DeiSpiritunobU  patefit:ri.Nifidambitioni,nihil  ar~ 
rnvanti£  effe  dandit.S€dan  inde  confequiturjtts  interpretadt  reditffe  adpauccs  ?  Ohtedunt 
etiam,promiffum  effe  Ecclefi£Spiritiifi  quo  ducaturin  omrwmyeritatemi^quifup-p-erat, 
^u£Cunqu£docuitC(irifim.^tqui,a)meripiantintereaEcchf£,quodiUtaCljrihodatum 
vfi,annondete^tdaefieoriifaUacia?Dono interpretaticniftnfiruitSpiritus Domini  quos 
l/ifum  efi,in  comunem  Ecclefdi.  £difcationem.Huitn  donCvim  ^  "yfum  non  fupprimunt 
tantitm,fedtn  ntfjtlum  redigunt/juifofps  epifcoptspoteflatefaciuntaftts  diCiandt.quodnecef 
far!6feqttantur.S£peaccidttpvtgmuinaScripttir£inteUi^^€nttadcfiitutiftntepifcopi.Erm< 
qtunosadtenedaeorumpr£fcriptacogunt,furtofosarmat^adio,quoScripturam  totami- 
fereconfcindant.D€nique,quifqulsScriptur£fenfum,epifcoporufubiicttarbitYio,intn-epta 
tiws  anima,nihifpr£termortuucorpi46  reltrtquit.Extrafndtts  enim  ncl  n  eJ}anms,qt<cfuS 
Hoc  dwneto  MediatQres  occultat.nempe  hocyolut^Vtnihtftamfit  frmu  ^er^icuu  i» 

SS 


e. 


^j-g  •  y  E  R  A    E  C  C  L  E  S  I  AE 

ScnptUrU,qucdnovno  ver^o  eludereproptufit ,  fi^uide  cornutii  ^eilljs  mtntn  ac^u5efcAt. 
Tertiamp.irteEccfefianic£J)oteflat'n  locmt Mediatores  inftnciedis,tam dogm- 
ti9M,cjuam lcgiSm.^tfieprioretUamJj:€ciem,Trad'itionesvount:  ^UiVsf^m  couellat, 
eorumfententia,negatEcc[eftamfundamentumejfe  veritatU.  Haccaptione  irretiuntur 
mifer£  animx ,  ne  ^uam  orminofiperilitionem  reijcere  amfeant,  qu£  modo  longi  temporu 
vfu  inualuerit.PfaufiSile  quidem  exeplum  adducunt  in  9aptifmo  paruuforum  -.fed  ciim  nul 
lumfit  tam  craffum  autpuerife  comentum,cjUodnon  Traditioms  nomine  veditetur  inpapa- 
tu,omnifuperflitionHgenerevltrofeimpficat,quif^tiisaShaccaptionefi9inocauet.Tam~ 
etfi,ne  hoc  quidem  iUis  concedo,ex  Eccfefi£  traditionefluxiJfep£doSaptifmum ,  quecerto 
confiat,in  ipfa  Deiinflitutionc  ejfefundatum,  &  a  circunctfione  haSerefuam  oripnem. 
paru  enim  haSeret  firmameti,fi  hominti  tantum  arhitrio  Jl^aret  ..Adeoquc  fi£C  tenenda  eil 
vniuerfafvs  yemla,noneffefegitimttmSacramenttm,niftquoda  I>eoeil,nonaS  Somini- 
Sm.Sedvt adpr£fentem  caufam  reuertar.non  modo  cerci pafcfiafn  henediclionem ,  aqu% 
exorcifmum,<&ftmifes  nu^.ti,qu£  numerofunt  infnit£.fed'mijfandiritum,&*  impios  om- 
nes  eiufdemform£  cultuf,  vna,vt  aiunt,fcfelia  deafSant,cum  iUts  Traditionit  imponunt  »o 
men.Vt  quicquidfonritemporlspr^fcriptione  defirtdttur,quaftextra  controuerfiam  j>oft~ 
tHm,interipfaDei  mandataemineat.Et  hicfenemo  opponethmofuSeundapotiusmifiei 
turSat£pacis  infamia ,  quam  vtperfda  cfiJ?tmulationej)rodamtn  tam  necejfaria  Deiveri- 
tatem,qu£  f>ic  afioqui  periclitatur. 

Le  ovs  non  alim  vnquam  tulit  vera  Chrifti  Eccfefia ,  nijiqu£  adretinencfum  ordi- 
nem,adfouendaconcordiam,adtuendam  difciplina,facerent  .Tafes  nemofoSritti  nonfate- 
£itur,&*  iureferri,&  aS  omniSmpijsferuadM  effe.Nec  vero  de  eo  cotencfimt*s.Sedcfuo~ 
Sits maftsfuSuenire necejfe efl,ft vofumiis  falua effe Ecclefta.  Quodhodie  nihilo  feuiortt 
t^  £que  mufta  &  varia  fegtioneraimpofttafunt  Chriflian'ts,quam  olimfuflinehatJudxi, 
idejtep-£ter  Chrifli  inflitutu,nemo  dtiSitat.  Quienim  D  ei  feges  aSrogauit,vt  nos  afer~ 
mute  faxaret  ,nouvs  profecio  hontinu  fegiSus  nospreminoluit.Facfu  efl  tame.Nec  tantum 
liSerafe iUudregimeaSfatum,fedquaftindiracamifcinam coa&£junt  anim£.Salte  fcri 
nequit,quin aj^idue  torqueantur.Nam  &*  qu£da  aperte  cumpr^fcripta aDeo  reoulaptt^ 
mantj&*  quariidam  oSferuatio  tmpoJ?iSifi4.Tamj)rocul  aSjunt  a  feuanda  hac  tyranide,qui 
haSenas  tertent,vt  tantum  de  eaflaSifieda  cogitent.Et  nunc  Moderatores  noflri,  oppofita 
Ecclefi£  autSoritate  ,imj)torii  liSidini  oSfequuntur..Afterins  quoque  malinon  minm  necef 
farta  efl  correclio.Leges ,qtMS fub Eccfefi£ nomine  comendant tyrani,Jpirituafes  vocaf.vt 
qu£  rendii  cofcientijsftnt  deflinat£  .Huita  mafiapjjedix  efl  iUa,cuius  memint,fuperflitio: 
quodearum  obferuationem  adcultum  Deij>ertinere,fngunt  ..AtDeusfiSi  vni  JJ)irituafe 
regime,verS6quefuo  vindicat:vt  intacl£  aS  hominiSm  cofcienti£  infolii  eius  nutU  rejpice~ 
re  difcant.  Vntn  legiffator,inquit  lacoSips,quifaluarepoteftacperdere.Et  Paufusfeuere 
admonet,nefe  fiominiSiis  addicat,qui  Chrifii  Senefciofiit  manumifi.  Et  alibi  Coloffenfes 
cbiurgat,quod decretif  teneantur. Quidadh^cMediatoreslNuUa  remedij  faclameruio- 
ne,fimpltciter,vt  hacienus  ,p.trerufi  necej?itate  nos  oSfhingunt.  .AtquittantundeaSroga- 
tur  imperioDei,quamum  hominibtti  triSuitur.  Vafeat  ergo  pr£uaricatrix  ifta  oSedientia, 
qu£Deifr£num  aSrumpit ,  vt  nos  hominum  laquetsflrangulet. 

JamquodtotiEccfefi£pr£fciutRom  . Potifcem, cuperfenoefi  toleraSile, tum 
vero  acrius  refutandu,quiapr£rogattuam  effePetro  coceffam,fngut.MacfatPetro  cf?ri~ 
jiui,vtpafcatouesfu!Cs.  QuicTi  .Afijs  nonmaadat?  Sednon  fruflrahuncnominecom 
peUat  Chriflus.  Quaft  nonconfiet,iUicterrepetitoouespafcendi  iujfujcum  refiitui  i» 

honorem 


R  E  F  O  R  M.    R  A  T  I  O:  7f7; 

fjonoyem^poftoUm,vnde  ter  Cfmflii  ai}negMd->,excida\it  .Nomen  atttem  ouium ,  qnit 
frontc,qu&fo,vniuerfam  Ecchfittm  interpretititiirfEodcm  ncmpe  ctrgtimemo  dir^,rmnu^, 
^uodCf>rislniillicontuCeriit,dtjsrefi^naffc,<juos(ufpafcendumChri{}igreo-:m  fortAtur.  ,  Loj 

GuSernnrCyfecuncfwn  iHos^debuit  Petrm  tot.tm  Ecclefiam,quia  tlfi  di:  iumfterat,  Pafce 


ramft4am  impcndit,&  qu.tm  fatcfe  extendere  potuit  eiits  mmiflerium.Nam  ft  cum  pfcni- 
tudine  poteflatU,ytg.trriunt  M  ediatores,prdu;ffe  demitEcclefivs  omnioHf ,iniciui  Paultts 
a^iktt ,  fuperiorem  tUi gradum  neg.tndo.  Et  qulsvnquam  fando  audiuit ,  Petrum  quic- 
quamfiSitnaftenas  Eccfefioi  yencftcaffei  Quinpotins  cimaSEccfcfiamtttitm-,ofteperat, 
tanqH.tm  vmus  quifiSet  ex  confeffu.Fuit  inter  alios  eximins,noneg-),&pro  cxcellentia  do  - 
norum,quiSifs  poHcSittyilli  honordeferebatur,  vtprimas  teneret ,  quoties  er.tnt  con<rrefati. 
Sedafttidfonge  eft,orSivniuerfo  prAcjfe  ,quamj)r£ficfere  in  exiguo  hominum  coetu. 

S  e(ffingamtis,cfatiifuijfe  Petro,quantHm  iacfant.  Quis  tamen  concedct  ,patrimo  - 
niumfuifje  donatif,quodin  hdtredes  tranfmitteret^.Succefforibus  idem,inquiut  ,qHod  acce- 
peratjim refiquit.Er^o  Sathamejfe oJ}ortet,quifquk cfl Petrifucccffor.quoni.tm hoc efo - 
£10  infimitu^fuit.  vSinam  jltvllafucce(?ioni,s  mentio^Paulits  ciim  detota  Eccleft£  acfmi- 
niftratione  exprofeffo  differit ,neque  vnum  conflituit  caput,nequc  primatti  fweditarium 
facit.Ettameniffic tottis cfl incomcndancft  vnit.tte.PoflquamaHtcmcomemorauitvnit- 
JDeum  Patrem,vnum  Chris}ii,vnum Sj)iritum,vnii  corpni  Eccfcft£,vna  fdem  ,ynii  Sa-  Eplic.4. 
ptifma-.modim  confruandx  vnitafn  dt:fcriSit:quit  vnkuique  Pafiorii  cfiftriSut.tfit  oy:itia 
fecumfum  m  ^nfuram,qua  cfonatifunt  a  Chri  fto .  vSipi.nttudo  poteftms  ,cum  fingnlos  ad 
certimmodum  reuocetlCtir  nonvnum  P .tpam moxfuSiecit ,quonifnf  adprxfentem cau- 
fam  erat  comm-)diw,fi  quidem  ita  res  tufjfet? 

Demics  pr£terea,ftncitam  inPetrofuiffc  primatm  inEcclefiaperpetuitatc-.cur  ta- 
ntenRom^potius  fcdesprimattis,quam  aliSi  cofTocaSitur^Caufam  affegat,quiafucritPetri 
fedes  .Poinde  acfi  qui6  in  deferto  conftituat  pr£cipuam  Eccfeftx  luda.  C£  fccfcm :  quia  illic 
MotfesfummH'SomntumPropheta,&.y4aronprimuifacercfos,vfqueadmortem,muncre 
fuo  dcfunciifintfedvalcat hxc ratio . Qmd^ntiochia ?R cma prxferuf.quia illic mortuits 
fit Petru:S.^t proSaLifes funt  coieciur£,vnde  coUigere  licet,faSulofum  efje^qucd de  Ro- 
tnayio  Petricpifcopatu  traditt.Coplures  priuatos  fxfutatPaufus^citmfcriSit  ad  Roma>iitEc 
cfefia.TrieniopoflfiUuc  vincttis  adducitur  .ExceptitafratriSusfuiffe  refert  Dtcas.Iterii 
tmHaPerrimetio.ScriSit  Paulusexcarcere  varias  epifloits.  Normna quDrSda,ettaip-no- 
£ilium,exprimit:PetromUus intcreos locm.SiiUicfuijfet,nocaruiJfet  infi^ji  cotuinelix 
tafcfilenttu.lAm,cumfiSinermneadfuiffc  inprimafua  dfenfionc  conqucritur,  an  nottir- 
femnmisperfidi&nGtaPetro  inureret,JttiicfuiJfetvrSiSpafior?  Itc ,  diialtSiomncs,quos 
fecii  f}aSet,perflrin^t,quis  crcdat  in  hoc  mmerofuiffe  Petrtm  ?Et  tamciUudfere  totii  efl 
tempits,qiiodRoman£tUiusfeJiionial?ignar.Verum,ytiftamqu£flionemnomoueamm: 
ftideoprimatumoStinetRoma,quiafuerityftimaPetrifcdes,curftf[c^ntiochiafccun- 
dum locum  iraerPatriarchias nontenuitKur  lacoSns <&■  Ioanes,quicum Petro videSan- 
tur  cofun£  eJfe,non  proximafedihtisfuis  dignationem,acquirerepotuerunt?  Quamprxpo- 
ficrafuit  diftrtSutionvi  ratio,citm  .Alexandaam  fcdcmMarci ,  piiitantiim  vnHseratcx 
difciptdts,EphcfoZS'  Icrofolym£pr£tuferunt^.  Veriim  ^poftofos  intcr  Je  confcrre  de- 
fino:tpfe  enimdomintpi  omniumac  m.i^.fter  ,adcuiiisfid^orem  euanefcit  omniunt 

SS 


c 


j^%  V  E  R  A     E  C  C  L  E  S  1  A.I1 

dimm  ^£)ifummi  facerdotii  mumts  ,&  docendo  ^  moriendo,nifi  leyofolymxo^lit  ?  Er- 
^ro  lernfnlyrnit  Cfiriflifedes  nuUa  crit,c^  Romct  adfe  Honorentpiet^Huc  acced't,(}uo  dPetri 
^pnfioUtu^  ludaiAfuitfeculians, teftePaulo : ideoquepropricadnos nonJj>e£lat. Quttre 
j,iicUos,quorum  res  ao-itur,fmamus  de  f)ac fuccefiiorw  [ttigare. 

Eodem  pudore  Cyprianum  aduocant  teflem  in  fac  caufa :  nempe  «  ej}  quityranni- 
c&  fuper[)i&  d.mxt  epifcopos,fi  in  coUe^vs  quicquam  imperiifi^iyfurpent.  Vnuin  qmdeepi~ 
lcopxttim  no^is  commendat:  fed  cforiJli,cuius  partem  in  foftdum^t  foquiturjquifque  cpifco~ 
pnrum  tenet..At fchifmata  exfimmipontijicts  contemptu  orta  eJfe,aficuSi  tradit.En  eorun$ 
tnoenm.tf.  Quodde facerdotioLeuitico fcriSit Cyprianus, adpapaturapiunt.Nam  fipro 
fcfiifmaticu  f)af,eret  Cyprtanus,quic!iquepontificiRomanoJh[eJferenuunt,quo  foco  haSen- 
dips  ipfeforct,qut  aduerfui  Stcphanum  tam  Ithere  inuefntur,  non  injcitix  rnodo  ^  arrogan- 
tt&  ipfum  accuftns/edperinde  ipft  co^es  in  ordineytcfi^irm  effetexgre^arin  ?  Quare,de- 
fnmt  fncDei  &  hominum  tcfttmonio  tam  impudeterahuti..Atlittle,inquiut,remedium 
tfi,  toUendis  difiidii6,frvnu4  emineat,cui  cogantur  omnes parere.De  hoc  itaque  liheraEc- 
cfcfi£  confultittone  reftnquat^necfno^antlierho  Deiprxfcriptii  eJfe,quodJ}atui ex^yfu  de^ 
Bet.Qianqumi  hsc  quoquel/tilitufaffo  aS  ipfis  pr£texitur.Pr£fertim'\hiifta,  quamid- 
£iant,pfenitudopoteft-ttisficenttofeexuftat ,qu£nif-)tfominus  potefta  tyrannide  feiungi, 
quam  iarnA  a  caforefuo.Et,ne  hk  dtutius  h£rea,fplena  in  Chriftianuorhem  potefias,  nihil 
aliud  es7,qimn  epifcopatHsl^niuerfths^hac  GregoriiisPt'tn-ftria^facrilega,^foli.yin- 
ticfirifto  comwntem^htque  deteftatur.  CuidePapatufides  habenda potitts  quam  ipfPa- 
pA^Nuncftbi^f^ofet^bfandiaturRom.pontifexhocimperio^quodtUiadulatores  tnbumt: 
fedapudfanos  nihtlaliud  projiciet,niflit  ^nttchriflum  fe  oflendat. 

Nunc,  ytaliaomnia  remittam,f  Romanum  pontijicemliofunt  totitis  EccfeJiA 
caottdo-nofiprimolocodentnobtsyertiepifcopum^necejfeeft.  Qukeniminter  epifcopos 
emtnehit,nifty>-m,^  quideeximim  in  ordtneepiJcoporu?Etipfquoquc,dt~iPapatum  or- 
nare^yolunt^fubinde  in  nrehahent,Petrifucce(?tonem,^  Chrifliyices.Porro,quem  Chrijli 
yicarium  dicereaudcbutMediatores,quiprofligata  Chrisliyeritate,extin&a  fuce  Ettage- 
Cii ,  filute  hommiieucrfa  ,corrupto  ^  profanatoDeicuftu,calcatis  atque  faceratis  omnibtti 
facnsem  inflitms, dijlipato Eccfefidt ordinejbarbaruin morem dominaturl Quidfimilej 
ohfecro,habetcHm ChrtftoPapapvteiuf^^ices perfonamque fufltneat? quidhabet  comune 
eitis  dominatio  cum  minifierioPetripvtcenJeatureiusfucceJJor?Ergo^tinternos  coueniat 
de  primcitu,inde facicndum  eritexordtum^t  epijcopum^yere pr&flet^cuiprimas  in  Ecclefid 
deferamns:nam  qui hoc  ftatuitlmitatvi^yinculum^qualts  qualtsfitRomarm  epijcoptts ,  to- 
tum  iUi  orbem  fubejfe  dehere,mn  aliter  hoc  confequetur,quam  impiam  a  Chriflo  defeciio- 
nem  excitando. 

Infacramentls  hanc  boni^  <equiPacijrcator€S  moderationeadhibent^tjeptena- 
ritis nnmeru^,qtti temere indociorum  hominum  conpcfus audacia,J}ufta  mundi  credulitate 
obrepft,quafifacer,retineatur.Subinde  obtefladi  funt  mthi  feclorespnt  cauf£,qu£  tra&atur^ 
magnitudinepondiifque  reputent.Sacramenta  inftituit  chriflus^tfint  non  modo  JymboU 
"Vercc  reftgiont6,qu£Jifios  Dei  a  proftnii  hominibus  difcernant,fedteflimonia  quoque  diui- 
n£  erga  nos  vrati£,adeoque  pi^nora.In  baptifmonobu  ^  remijlio  peccatorum,^  re^ne^ 
rationpsSpiritus  offertur.Infacra  Coenainuitamuradfruendam  chrtfti^yitapvna  cum  bo- 
nls omnibus.  Quafe nunc tempcramentum erit,fi hts mifceantur  hominum  figmenta? Ob- 
tenduntqnidem,Deu>n  ejfe  omnium  authorem.  Sed  h£cpnfteaqu£j}io€Xpedietur.  Nunc 
tantumdico/timiumnosjforefocordes ,finat'U in  hominwncerebr'14  quafejcuque  ceremo- 

ms 


R  E  F  o  R  m:  r  a  t  I  o;  :?,-> 

nli(t{ihSmwy{l€rijspAtimtr£cjUM-i,incjui9mfdunsmflr£funimciconu^^^ 

^,itCfrriftii,s,cxcal6ne,md9hvmi'ii9HsfitlQinnl<Cjaptifmx{non^linrrigi^^ 

cue  mbvs  effe  cfeSere  figitificat  ^/^uam  ft  ccelitn^fitcrit  irJlirutiun  .E^ic&m  m  ftcy.mtrtta  o  • 

mnilw  vitfet  ratio  .Etfme  rum  profte.mtKr  iHi  Jld  edixtores  ,ficyame/ita  mn  tefl.tri  noSi6 

modo,fed etiam exhiSere,^ii£fupra  fmmini^m  captumfunt Mfu^iifiatr.nimium  peru-erfos 

firepafxm esljillaf  fufijaant  fiominif.  aroitrio.Sacramjntad-.ioaCfy.-islonoOiscjferom- 

)fjendata,extracontroiierfam est.De cjuinme ergo refi^uis yid^annts  quid  fit  fl'nritcfiim. 

P  riin  tamen  cu.im  fmc  prngrcdiar.jn  fiaptifmo  oreuiter  adnotitre  operxyretiu  ej}, 

rneliu-s  potuiffe  omittt  ^uocfde  prdcrfaeiiis  necefitate  ccmermrant.  Pr^terguitentm  Cjuod 

extcrms  fignisperpcrii alligatur  anim£f.fiis,iniuriafityion  leuii promifioni,acfi  miraid  ad 

trxnandam^uamojfert,ftlutem,nifiafiHndeadiutafuff:ceret.S.mcJaideo.n.tfcituycxf{~ 

deliSniprogenies,cjuodadhuvtero  inclufi,ipforumfiferi ,antecruamvitaLmfl.irituhaH-- 

ri(tnt,cooptatitamcnfuntinfo;dmytt£  £tern£.Nec fane alio iurcpcr  Saptifnram  atfore- 

o-antur  in  Eccfefum,nifiquia  adcorpm  Cfrifit  iam  ante  pcrtineoant ,  quam  in  lncem  edc- 

rentur.^lisnos  enim  adfapttfmmn  ciuiadmirtit^ipfumproftnat.Nuric  erg^quiita  necef- 

fariumfiatuunt  Saptifmu,vt  a  (J-e  fafutis  excluda>tt,riif  qui  eo  tin&ifuertnt,ttim  in  D  enm 

fu;ntc6tumeftofi,ttmfeqHncjueipfsimpfica}tmagaaaSfurdiiate.Nam(iChrifio  nlnnos 

facra  cf>riflinotainfgmre,quifiVS  effet^Baptifmiergopr&C€d.it  ad^iptionkgratia,  nccef 

fe  efl:qu£  non  cfimidi£  tantim  flutts  caufa  eit,fed  eam  iffam  fafutem  inflidyim  affcrt, 

cu£  S.tptifmo  deir.d.-  ftncitur.Hinc,vt  error  aliia  exafiofcaturirefclet,  Sapti^x^fdi  ?:-;Ha(is 

cuodfohs  Ecclefx  miniftrls  pectdtariter  mandauit  Cf  r!ilns,non  advntimodo  qticliSet  ex 

fleSe,Jeda:fmutiercufaf  etiam  delegant.Taceo  quoddtfforma  kiptifmi  disputantes  .pofl- 

huSita  rryfterii  cypficatione ,quaf  part'  adrcmftcerct,ii  nuda  verScrii  promiti.itionem 

infffunf.arfiChrifitts  cum.yipoftofos  innnmePatrU  &'Filij,^Sj  iritm  fanBi  Sapiz^- 

re  iuf?ir,  >n,^gicnmfcio  quodcarmen  dictafjev.ac  nonpotiusfim>n.tti>n  indicare  vcli:i(fet, 

ynde  &*  tota  vis  Saptifmi f.uat  ,&  cuimnomine  iufjv.que  ad^niniflmur  ,&  cuiinfderu- 

tatur ,  &  qmrfum  referrideSeat. 

,  Ceremonits  omnes,qMihmpurum  Chrifli  Saptifmii pofterit.tf partim  vitiauit,par- 
tim  oSfufcauit,il!il\ttas  mancre  ittSef.imo  etia  reftitui ,fcuSi fint  aSi-ogat^.H^-cautcquid 
aliudeft,  quam  ccenofis  hominti inquinamcntts  coelefle  Ftfu  Dei  f^u.xcrum inJicerelSiin- 
j)lexaqu&fymhofiinobi6mandauttCSriftm,Eo,vtparerat,c6tentifi:crtint^p^flcfi.Non 
eadeapudfuccefforesvafuitfoSrietaf.^rrifitenimoleu0'cerem,<&f>nilesntiO£.De- 
mmoSrepft,qit£fdet  ,peruerfafuperflitio:vtcfmfma.tSho>r.tniSiisacf(litti,pfiiriscjtiam 
aqua  ore  C  hrifliconfecrata,fieret..Aquam  vero  ipfam  nouc  &f.  ir.ptuofo  riiu,ciuijiafias 
j>rfftna  eJJet,nportfut  c6fecrart.Dcnique,ipfa  Saptixadt  acfto  extam  varijs&muftts  par- 
tiStK  cofarcinata  eft,vt  aruxfymSofu  ,qtiodfjlu  cfcSuerat  illic  cminere,fiS  magno  cunn:  la 
[ateat.Caufanturfupcrflntoniimagiftri,  f)£C  acfditameia  o)r.ando  Saptifrofcriiire.vcrum 
res  ipfa  cf.im.it,oofcurari potitis puraeim  adminiftratione..Aliqt{a  io-itu:-f.d:e'correcitone 
cpm  erat.Ea  Al cduitores  adeo  rwacfr/iittut,vt  cfiferte  cauea,  ,ne  c.nidnruetur .Dctur  ficc 
7'etufl,itt.vtqu£n6fuperuacuamodo,fedetiainutifiafint,tclercntur.Q^datne,fquaaS- 
fu-rda  &  ndicufi^pariimque  congrueiia  ctimyflerij  cfignitate  rcferiiVur^.y^tqt:i,eiufmodi 
effejj  ututnfttcrt  cog-ntur ,quo funmapariitiforii  fahra  irrigitnr.  Sfuto  Chrifm  atii^it  os 
rnuti,cuifermoncm rc  ftituerevclcS.it.  Q^tm prf.pofteraeft £miil.ttir., cv.midcm tnpar- 
ttulif  tent.mtl^n  fic  deceSit  commemorart  Chrifli rfiir.icuf.t': ludiSritm  fcc,qurd  vnde 
vcl  Cjuado  emerf  rit  ncfcitur,nullu/n  certc  graucm  atnhcrcm  fjaSctjpcrtinacitcr  cim  dc- 

SS      i 


7ffo  V  E  R  A     E  C  C  L  E  SI  AE 

fendmt,  mnne  apem  hucji  temlere  onendunt,ne  ma  luasfcintifTa  nohk  maneat? 

Intracfanda  Ca:na,tranffuSfiantiationucomeniumrcuocant:cui  recfamare  co- 
mintur,aHicunme  verum  Ccenx  yfum fi9i ferirc  no[unt.Hcc  haSentproprm  Sacramenta, 
ytprohumaniin^enijmodulo,auodfpiritualeeff,invifiSiCif^noconsfiC!enditpr<sSeant. 
H^cporroCoen<x.jj)irituaCi6e(lveritaf,camemChrislteJfeciSum,&'  fanguinemeitapo- 
tum,qmSiii  anim£  noflr^fafcuntHr.Huic,nififignu  retfondeat  ,fuSCata  eft  Sacramenti 
ratio.Paneern  noSkporrio-i&yintineceffe  efi  ,ex(]uiSu4  difcamu-i  quocChic  noSts  Chri- 
fimfio-urat.Iam  fiinane  efl  parivs  fimulachrum,quodcernimn4,cjuidnoSii  teflaSitur,  nift 
inanecarms  ChrifliymSram^ Speciepanis  effefingunt,qu£. ocuCos  ludat.  Quo  nos  tandem 
h&c  imagoperducet?Proinde,vt  verim  anim£  paflum  hicfdeles  agnofantfigmi  illvsfifii 
ot)ortet,qHodcorporipafcenScoueniat.T>enique,hocinSacramett6agitur,ytfgnirei^ue 
ftgfiatxanologia&ajfinitaf^quidamfityelutitranfitni  k  fenfucorpons  adanim£  tntelli- 
ventiam.QmdnuncSoni  Moderatores? Quodte pantgufiareputM&vinitjfalleriiide-- 
fiitenimpamseffeqmerat,necquicquareflat,niftff)e£iru.Cuim  ergo  reimif)i  fymSolum 
erit?Quo  res meliiKpateat ,ftmilitudinem  mutuemur  ex Saptifmo. Si quu  aquam effe  ne- 
wt ,  qua  illicaSluimHr,.innonprotinns  euanefcet  tota  Saptifmiveritas!!  Quj,s  enimfiSiper- 
fuadeat ,  lau.icrumfe  haSere  regeneratioms,ftinfigno  nihiltaleinuentat(  Ergo  vtfru- 
ciuofum fttnoSis Sacramentum  hocnoSts  nunquampatiamurexcuti,quodetiam  complu- 
riStis  &'frmt,s  Scrit)tur£  tefltmonijs  comfroSatur :  Pane  qui  frangitur  internos,cffe  cor- 
poriiChrifli  Kciviivi«ii  fmiCiter&^yinum ,fangiiint.s. 

^ccedit  adper^icuam  S  criptur£  docirina,v  etervs  EccCifi£  confenfus  ■  Nih  iCcer- 

tins  eft,  quam  hoc  deltriu  ,cum  pCiM  fexcentis  annls  nemini  veniffet  in  mentem,a  rixofisfo- 

phifivsfuSito,quaft  aSortitm  aliquem  faetum,prodijffe:&'  t.ime(lc  oStinuerat  ilTa,quam  di 

xi,defignicurefignataanologia,perfuafio,vtinitioexplofumfuerit.¥CHxerutdeindecom 

plures  ami  ,quiSti4  creuit  SarSarics,^  vna  cum  Sonarti  omnium  artium  fhudiopurior  relt- 

gio  oSfoCeuit.Hoc yerofuit opportunum  Sath.xn£  tepiis,quo  reiecHtium  Soc  dogma  dc  inte  - 

gro  inuefieret.Et  tamen  extiterunt ,fecutvsfere  omniSmfani  homines,  qui  faCte  di/flicere 

fiSi  non  difimuCarent,idque  non  Cihera  modo  voce,fedfcriptts  quoquefacerent  tefi.ttu.Sed 

dcmwsfane  errorem  effe  longa  vetufiate  cofirmatu,nos  tamen  religione  confirtSios  tenent 

yerSa  Chrifli,ne  illvs  fiomtnumplacitis,qu£  nos  inde  aSducant,fuSfcriSere  audeamu^.  lu 

Set  Chrifliis  panem  ac  cipere  &  edere .  H£c  omnium  maxime  feria  a&io  efl.  PromiJ?ta 

additur,  qu£  aCiterJlare  nequeat,nifipanem  vere  edamus.  Retinenda  efi.  enim  femperiCCa 

quanot.iui,  fimiCitudo.Sicuti pane  & vino aCitur corpHS,ita ciSum anim£ effc Chrifit car~ 

nem ,  &'fanguinem  eiu.i,potum.Nos  itaque  Chrifii  mandato  oStemperantes ,  promij^io- 

nem  quoque  fimul  ampCeciimur,non  duSitantes  quin  arcana  Spiritwsfuivirtute  intm  ejfi- 

ciattn  noSis^quodpams  ocuCis  fgnifcat.Boni  ifii  viri,qui  pacifcatorumj^erfonas  induunt, 

ficiitiam i^sTtiilfifu^tv ^cuiiis nujquam  in  Scripturvsfit  mentto,tantofuperciCioafferunt,acfi 

centum  oracula  adeam  comproSandam  coefitus  affata  ejfent . 

Negamwsfas noSis effe ,difcedere a certis CfiriQiverSvs .  Quide fl cauf£,  cur in 
h.tnc,quam  Chrifio defertmits,reuerentia,adeo  atrociter f&uiant ,  vt  hocfolo  crimine  nos 
haSeantjyro  h£retict,s?Namfimpfici  &  vfitata danatione  non  contcnti,cafmiantur  voca- 
rianoSu in  duSiii  Chrifii omnipotentiam,ipfiimque infimulari yanitatvs:quafyero  fiic  de 
Chrifiipotetia  dtfputetur,ac  nopotinsex  eipvs  verSo  qu£recfafit  myfierij  veritiVs.Remm 
omnium  conuerfionemferipojfe  a  Chrifio,nos  quoque  fatemur .  Vei-lm,f  quis  inde  coefum 
(0  lltg.it, couerfum  ejfe  in  terra,  ridicufus  erit  virtutvs  diuin£  £ftimator,qm  n.itur£  ordinem 


R  E  F  O  R  M.     R  A  T  I  O;  7^1 

a^r(fo  fxum  &  connitutum,monflmfi9ifngen<io,reue[rat.Itctm  fhicquxfHone^auxren- 
cfo  ijuidit.vn foj?it  cfniiltps,f>-uflrafej.tti^ant,cum  fMvnaco^nitioferfus  omnesnoftros 
mfe  conti-r.ere  deSeat^cjuidriam vefit. Vcfunt.ii autem  eim non  aftSi  auam in  rerSo  qu<eren 
da .    NttncfyffaSam  ynamproferant,qux.  tesli-ift  fmit^,  quam  iaciant  conuerfioms . ^t 
cjui,nufft  yfcjuam  reperietur.Nimis  ergofutifti  eficaftmnia^cjuodnos  cum  Cfrtsltpotentia. 
j    in  certamen,cjtwdnuffttm  eJl,con;mittunt.  Vanttatn  paro  Cfriflum  a  noSis  aro-tii  quam  im 
\    proSe  mentiuntiirfPronuntiat  Cfr,i{tt4^fe  corpu^  &fan^uinem  fuum  dare  ,panem  ac  vi~ 
mm  porrigendo:foc  totum  recipimu^,  nec  vero  dttSitamtis^quinftta  conflet  promij^imifi- 
der,qti£  certe  coftare  nequit,quin  res  exfvSeatur  ipfa.Sedfoc  eftfificet,  nififiprxfunpor 
tenti',  £{ltmant  cjuicquid  &  cre  Cfmiliproditum  efl,&  fofdam  myjlc  rij  vim  expficat,&' 
totum,in  quo  acquiefcitfdes,ffirituafti^-ati£  efft&um  continet.Hic  vtpfurimas  aSfurdi- 
tates  non  enumerem,vefmagu  errorum  prodtgia  ,qu£  iJlitranffuSJl.mtiatiopeperif.cws  om 
ninopini^^rite  erttditits  in  Cfrifttfcfiofi/ion  eamvelfoc  nomine  cfttefietur'^  Quodciim 
proprium  foc  faSeat  Caena  Cfmftt,  vt  in  caefumnos  attoffatfmufacanimts  nojlns  inftde- 
rit  fixcperfuafio^^-onutrfum  ejfein  corptts  Cf)riflipan€m,deorfum  mentes  in  terra  fieciit, 
cu£  tn coefum affurgcre dtSuerant.^dfe nns  Cfmjliis  inuitat .  Quia tam  afte confendere 
non  poffumtis-.manum ipfe fnnSet ,&*  ^u£  idonea  noSts  acfmimcufa  effe  nouit,fi,s  nosiuuat, 
atque  attodit  in  coefum  vfque-.vtfcitifiime  foquantur  ,qui  Sacramentafcafis  comparant .  Ia 
fngamtK^quodtJli  vcfuntmo  efje  paneqttifpeciatur  infacra  mefafdiKfufum  effe  C  fri- 
Jlum.quk  ncn in terra,vSife  Cfmfiopotiriyutat^difxm  fxereat ^non mente  minus  quam 
corporeUtajiet ,vt f.g^.um,quodfmgufos  corporvs  fcnfm  exerccre ,admtntfm futra  ecefos 
erf^endam^dcSuerat^fanc  corport^  fenfSm  affigatam  retineatfuSmundtef  mentis.Neque 
afnd fnc dico,qi:am qucdmtindo accidiffenotumefl .  Qm^tits  erim  quifque  reperittur  in 
P.ip.-^tu^qui  non  rdexternifigniiiitttttumfc  oSJtupefcat,vt  cfmjltim  in  coeftfit^fo)  ia  qu£- 
rendtim  ejfe  oSfiuifcatur? 

Hiiictamcraffofluporiannexaejtdeterioretiamnutnfuperftitio .  vSienim  ado- 

ratur  Cfrriilii^s,nifiinp.iyie?^tqui,fapudnos  vaferet  Scriptur£  autfori^as  ,ita  magr.ifiCe 

cr:gitandum erat  dc  coefejtiiffimgforia , vt niSifcamafe  aut terretium de ipfofentire noSis 

ptrn:itteitmuuSiftueducimm  vitium  ,pr£j>ofieram  Cf»  ifii  adorattonem,  coraDeo  cer- 

te  &  ^vffeUs  eyecraSifefacrifegii.mcenferi non  dfnet.HaSer,d.i eft tamen  M oderato- 

riSusgratia,  quodtacitum  minime  refiquerunt  quidfmtr.-ent  .Poterant  enim  tacendofffe- 

re.Sedcum  nierito  Cfriftti  in  Sacrameto  adorari  af?erut,fis  verSis  admonemur.auidnoBis 

fitfr£flandi'.ni,ffuSfcrtSimmeorumdecretvs.TateQrcertt,cSriflum,vSicunquefmm,ef- 

f  adrandurr.In  CoEnavero,cumfe  noSvsfyuendum  offerat,rite  afiter  recipinequit ,  quam 

fi  adoretur.Sedfioc  qu£ritur:Surf:mne,an  decrfim  refficiat  nofira  adoratio  .Porro  citm  ni 

fififfic nifi cocfmis geratur ,etiam.  ft interrafar.fiveftmm cum  fruciu  adparticipatipnem 

nos  comparare,aftim  terrtf  &  miido  exered^ftmt  mentes  .Deiii.de  ,cttm  incoef-fii  ^fnria  re 

fideat  Cfmjius^quifquis  afiofe  conuertit,eitts  adoradt caufa  ,  aSipfo  dtfcedtt.Et quidtlTa va 

feSit  antiquaprtfatio,vtfurfum  corda  toHantur ,quam  fodieque  infuif  mifis  cantiffat  Papi 

Jtx  :f  cuftm  nojier  in  terra  f)£ret?  Sedita  neceffe  eft  omntSus  accidere^quifmefftfyrintfii 

funt  ingref^iyVt  in  nouos  magifquepeiiyfexosfuSindefiexmfeproijciant.Proinde,CfmJium 

adoraturt ,  vt  oportet ,  terrenam  omnern  dt  ipfo  cogitationem  exuamm .  Itafct,vt  Canam 

cefeSrantes ,(tdoremm  quidem  tpfum  quaftpr^fentem.fedanimvs  in  coefumfuSfatis  ,qub  nos 

fides  vccat/ion  inpanem  dejixis:cjuodeJ}  non  minm  a  recia  fdci  regufa ,  quam  a  gforioft 

ClJristi  maicftatc  afienum. 

SS   + 


^-^,  VERA     ECCLESIAE 


Jan'  cHocfperacf.i  Ccem  ,mxncye  ntfvlomtnns  munt  chrislicorpi'^ ,  au.vufhtpmi 

J'  J         .r      rr  ■  r-r.-  ^  ^>v.. r.T      _. 


bcfof.tfumtiis.ffii-s cifpctctin  SMr.w:ento,(jiutm cjuccfcnrmncntpomtficms  i Nunc  ex- 
pcn£m'MS  Cf.riUi  verta.Ccrtc  nonfancm  aflocjuitur,Ttftri  ccrpu^sfv.um  idtat.  Pcmt'.  cr- 
o-o  nortfwi/icoue  m  fe  ccrpi^s  cfl  ■.fcfncSn ,  cju.itenu.s  mSi/s  infprituafe  fymScfn  ofertur. 
Deincfe  cum  interfc  cofj£re.mt  m.ir.cf^Mm  O' j>romtfiio:noflrum  ■<mi  cfc  cfiuefftre ,  cjux  Fi 
fiiis  D  ci  cciiinxit .  Quicfautem  tff^  ^Priufcjuam  noSvs  corpm  <&f.vigui.icmfut{mpromittaty 
iuSet  .trripere,ccftrc  CjT'  SiSere.Toflaturnunccomunicatio  cjuam pr£Cij>it :  cjue  ampfias  fo- 
cum  fi.tSeStt  ci'.x.  annexa  eflj}romif?io?Corj>H.s,in^afuum  noSn  Cfmflu^porriff:,fecfecfc- 
cfrifannmcfiiumfrofin.tt,fi<iSiStnclum.TctAe>-goyi,sconfecr.ttiont6ad-noscftngitur,nor% 


ciuQftmp.ttres  tffos  Cfrriflifuiffe  noSifcum participes.Qms  autemfancfo  aucfiuit,  fagtn.tm 
j]4aK£,qii£feru.it.tfitit,a{)ijsfm[feac{orat.fiImoci!mfuriofoj}roj}eimj)ctuac{omnegenits 
icfcfcf.ttri£proieciieffentlucf£i,neminif)ocvenitvnauaminmentcm.  Qniifftdmuicfinteif 
edcncff.m  afu  cf: (tdiffct,anpecftoii.s  ctfcatti fuiffet  Cfiriilicorj^tps?  Q^d.  cimputrefccSat 
cuocfyftra  inft.im  menfur.tm  ccfftclumfueratj-^n  vitium  accideSat  Cfrrifli  corpori?  Sicuii 
(;niiaiffaftr(f-:sf.ttiiffet,minfecfii.sfuiffctCf:riilifanguis  1  QHOcfteirdyenti  h.turteSatur, 
quvcfpotaS.vnt iime/,t.t(r,.t7» afiuncfc nuffa  a-at  acj Uini(i)(jutd trat pr&ter  acjuam  \  Vitfemus 
cro-ifo-nts  }:tf:tffuSeffc,nifieorum  ■rt?fsclu,adcjUOsfig,:ificati;^pcrtir.et.^tq<At  fjccfimifi 
ycl-ia.ttur  ttiam  cuccf  cfcadortitionegirrimt . Nam  cim  pett^am piiffc Cfrislum  teftetitf 
Pcufiif/rion  tamen  acf/.  bftupicft  erant  lfracf.t£  ,ytfe  coram  ipftjrroflemeret.  Vei-hm  acfcan 
fam,cM  nuncin  m.tniSn.i  eft,rtcfto.Vofunt.Me<{i.ttores  ccfecrationef.i&it./cmanerefempe-/- 
txtra  Cven£  yfiun,Cfri  ifli  corptt-s.Ccrteft  quidyaftre cfcSent coniedur£,climprim.tm  Coe- 
nam  cefcSraui:  Cf.rijlns  cum^poflc  f,i  ,proS.tStfe  eflafiquap.triis  fr.tgmenta  fupa-fuiffe: 
nec f:-<!-rm:iscum cjui poftrcmn^ cafice acctyit ^otu eSiStffe .luflt enimfunt tx  cafice  SiScre 
crmcs  non  exfi.turire.  Itafacfum  effet,ytfanguis  Cfirtflitemere  a  cjuoftSet  oSuioforSere- 
tur .  Quid'(ciimpimyni'>sfr!tngereturinj>rima  Eccfcfta :  an dicent  refiquias  in  arcuftni 
fniffe  C(r,tcfi:.ts'(Nocfi4mfcificct  innotuerat  fixc  nouc.f.tftenti.^/jwt  m.tgtca  tncant.ttinmp.ine 
niut.tr ifn^it.Nos  ergo  Cfjrifliipfttps  yerSis  inf)£retes,mfnfc-m.igt<  corpus  eim  agnofcamus 
pirjntnenoSisexftiScri,  qukmBetgratiAmextraeiHiprcmiffiones.Neque  enim  corpmfc 
({.tre prommfutt  ,quc(f in  ciSorio  in(fufum,ftruetur,fccfquoddislriSuatur  interjidt  fes. 

C.tfic:i-vftis,quoniamaSeo,nifi£gre.prof)tScrineque.tnt.qi:if}.tclentis  affueuerut, 
qn.tfiper  ycni.im  aS  tffn  c(;nccditur:eaque  fcge,yt  confuctudine>ti  fuS  ynaparte  comunicm 
di  fonm  tepcreyJitata,non  reprtfendanf.dtindetancfiufruantur  Socpriutfegio  ,  doneccon 
ctfij  cfecreto  quidJiSi  agcndumfit  ^intefTg.tnt.  Quid  autemJ}.tSifc  erit  in  refigione,fiita  do 
niinum  .trSitrio  aSrog.tnda  fuS'tjcimii4,qu£  Fifim  Dei  fl.ttuit^Cf.iru  eflmandatum :  BiSite 
ex  foc  omnes  .Puertfi  ctuiffo  ejfugiiint  ,fofi,s  ^poJlcfi.s  itafocuttm  eJ]tCf)rt(ium,cuos  iafc 
ceraj:facerd-)tes.Quafinoncomune>nonmiStisreguf.tmpr£fcriSat.Quicfenim?,Anpecu- 
fiare factrcfotiSns  S  acra^nentum  inflituit,ac  ncn  totipntins  Eccfefx  f  ^c  Paufus  quide,fi 
qtiiddiiSit.itiorM  afioquteffct^dtoffit ,  dumfe  Corintljijs,  ta>?i  yirii  cuam  )nulitrtbu,,te[f.i 
tnr  quodii  Domino  acccperatp-adidiffe :  nempe,yt  indifftrenter  omies  SiSant .  Q^:ren  • 

difnc 


REFORM.     RATld:  -,£% 

^umc  erh  meCiormterpres^^t^ue  fnmc  comuniatrufimore.vterMa  Domino  tradixiis-fiUf 
aua  fcptingcnm  amvi  inEccCefiiiyfitxtumfmJfenotum  efl .  Qmneti.mextc(t ecficiu  Ce- 
ftft,^m  excommicatur,^ui  a  ctfice  aSflinetes  ,partem  dterAmfumunt^rcemturjinauit, 
iif)  inte^-vi^Aut  imegrapercipiaf.^mci  emfcfcm myflcrij  cfiuifo,fne  magnoftcrife^io  acfeos 
peruemre  nonpotefh.Eo  cfeimfe ftcrifegij  ,^uod  tatofere  Gefxfns  deteflatur,  pro  rtipere  fjo 
rmnes  auf fmt ,no fuperflttiofct  modo  aSflinetta,fedtyranmcaprofvfitione.Hanc  diaSofi- 
fa  attcfacia  auts  piiis  non  vefiementer  fjorreat^  Quiin  eiits  cfefenfone  oStedi fofent  cofores, 
Ttifnfquam  mafumdkpficat.Cum  afiqtiafan^mns  interdit gutta  efftmcferctur,fiuic  pericufo 
futffe  ofuiancfii  caufamur.Ita^fillts  credtttir^qmdaS  £terna  Deifapietia  mnfuerat  proui 
fum ,fofi  animaduerterunt.^uocftemere  afiffa  vitium  acfmiffum  erat,a9  ipfs  corrio-i  opor- 

tuit.Verum  fiutcperioifo  iam  ante  occurrim.iis,faffammctgici  exorctfmi  optnione  difucmfoi 
Et  tameetiafi  inflaret  milTe  pericufa,f.ts  tamen  effe  nego^fi^tiidinperfetuo  &  inuiofaSifi 
CHrifli  ecficio  mittari.^ffegat,totufuSpane  Cfirtfiumpercipiiquia  noncfiuicfatur .  Huius 
aaoque  cauifftficifts  eflrefut.itio.Sic  enim  infeintegereflcfiri{ltis,ytprojtcfeitamenno~ 
Jh'£  mocfufo  fc  noSis  comunicet.Nonfruflra,certefuSfane  corpusfuuJuS  yimfan  o-uinem 
fuum  noSts  ojferf.fe  enim  Soc  modo  vita  tnfofidim  noflraejfe  tefl.itur,qu£  ciSo  &'potu 
conflat.Non  vtfartevit£  mocfo,fedtotainfe  vitam  mflraqu£ramtis,fuSet  Cfrifltis .  ^d 
earequia  nos  adiumeto  afiquo  indtgere  nouit ,  ciSi  ac  potn^fymSofa  noSUproponif.acpane 
aitidempo}rigendojC.irnemfuamj)ro  ciSo  noSvsforepronuntiaf.caftceitddit,  vtinfuofm- 
ruinepotum nos fl>irituafe  /jaSerefgnifctt.Nunc ciimfe imerponunt  fiomin€s,<& aftera' 
p.trtenoSti  aSude fujfxere  iacfat  ,quia  dtuidi  Cfrifhis  nequeat:an  in  taaperta  myflerij  e~ 
uerfone  funt  audtendt^.Etfane  ita  a^ndo,Cfrnflum  ^uoacfinfe  efl,difcerfunt,dumfacras 
corpon';  &fangm\c  ipfttis  tejfras,quAS  indiuiduo  nexu  coiunxerat  feparare  mn  verentttr. 
Totiim,inqHiHm,Cfmflu  qwfuSpants  fpecie  (JaSet^o  cotenttts  ejfe  deSet.  ^tqui,cumfuS 
jymSoftA  duoSus,corpuf  mSis  i&ftnguinemfuumfeparatim  comtmiccf.tunc  demum  coten 
tierirrmftotum  fiaSeamns  quodipfe  dedit .  Naaddimidium  reflringere,  quiftominiSm 
fermittit,primum  tanttmdem  Cfjriflo  derogaf.deinde  myflerium  ftcerando,  vi  eiasfepri 
ttatAcfruciu.^cfortiterrep)udiaruf£fimtifl&quortmdimafliitorum^ominimvoces:quia 
resfit  externa ,  mn  effe  magmpere  dtgf.tdaridu.Nam  ciimfro  adcYOtioneidofifui  tot  trti- 
€id'.nt  innoxios  fmmnes,vnde  tfla  refente  oritur  tant^ficifitatk  mentiofNos  vero  in  vin~ 
tCcandafanguinis  ,quo  redempti  fumm  ,teffera,fangiiini  mJh-o,f  opmfuerit/wfarcamm. 
Vt  Confirm.itionem  pro  Sacrameto  ve,iditet,niSildtjJvrrefmuf.inta  m.^uum  im- 
fofitione,ciia  vfosfuijfe.Apoflcfos  rcflrt  lucas .  Quodf  verum  efl:  quifSi  ficuiffe  oflen- 
dcnt,promtfcue  ntiffc^ue  defecfu  vufg.rre,qtiodcerttf  dHtaxiit  fjominiStfs  deflinatum  o-at? 
Neque  enini  ^poflofos  fegimus  m.inns  omniSm  impofuiJfe,fedf]OcfymSofum  adSiSuiffe, 
tantiim  dtflriSuendn  Spiritusfandt  doms.qux  ommumfitijfe  ccmunia,ne  ifli qutde  dicunt. 
lam  fjoctrgo  o-ttdtptmife,  qubdSacyarnetum,quo  non  ntftcertos  liomincs  dignatifunt.A^ 
toflofi,per£i^ue  oimiSns/iouiMediatores  exponunt.Iam  cumftteatur  Cforifmafuperaddi- 
tum,ciim  fola  manuum  impoftio  tn  yfufittjfet  ^poflofii:cuife  petfuafuros  exifiimant  ^an- 
tum  fuijfe  fominioiis  cmcejjum  ,yt  quam  ipfs  fiSuerit  gratiam  Spiritm fgnarc  jexfnSeat? 
Voflqu.im fytemntmerarunt SacramcTita,  vmim  quodqtte ipforum tr.idunt in  noSts  ejfice 
requodfgtirat.ErgoftnominiSMficuit,Sacra>ventumfmeyerSoDeiprodere,fuSteciurn 
futt  c-orttm  arSitrio,quodfSi  vniDeus  vendicat  .Repugnat  pr£terea  ipfaquoque  Sacrame- 
tidifnitto.Neqtte  entm  mifiinegaSunt,Sacramemti  huncpropoftum  ejjefmm ,  vt  quafi 
fo^,([umnoSisfm,adfanciendaitnanimtsnoflrtsDetpromifiones.Quorfumer^o  S^Kra- 
mcHtivfisfi  nulfa  eflpromifio  ^uaoSfgnct^Nuifa  autem  veperi£tur,quamfu£  confrm.{- 


^  -^4  V  E  R  A    E  C  C  L  E  S  I  AE   ' 

tioniaptare  meant.In  Sacramentis  cjuxrimr  diuini  ergA  ncsfitiorh  tejlrimomum ,  cuim  vei 
D'MS ipfefofi^^s  ichntM  ef^teilis.  Quicftafe  acffm  Conjirmatio  iDcniijue,quemacfinodum 
proSam  monctam  aS  acfuftcrina,forma  puSfica  cfifcemif.ita ySicuncjue  non  cirnmi infcuf- 
ptum Deiver9um,iffic  SacramentUfaffo  taclari  fecure cxcij)iam.^u(f:0  ,  ^uicfcx acfuerfo 
pfofcrant Mocferatores :  cjuafcunaue  cnim  f)aSemiis cfc  Spmtta gratia  promijiiones ,  fmc 
accommocfant.Secffianc  fcentiam nimi^s proterue  fi5ivfurj).mt,vt  CjimcfDfw  fimpficiter 
pfnmittit/ejhinfant acffudi cjuafcfcun^ue  ceremoni.u .Simpfcx  ef:,nuff6cjuefgno  im~ 
pficitum  ,cmod  atikio  cx  orc  Cfmfli,Sj)iritHmfcfcfiStispei-j)etuo  adfuturu .  ifltin  cfco,cjita- 
fiin  tf)cca  Spritum  fe  incfufum  fhtScrefnguntj&^fua  ynclioncJcjjromi .  Et  interea  cjuas 
tta  cfepr.iumt  promifiortesfundammtt  focoftmunt,ne  yidecmturftne  ratime  fuqui.  ' 

^tjcim  ita  crcdat  Eccfcfir.nos  aiunt  iffam  ncgire  cofumnctm  effe  veyit,iti.s,fiafi' 

terfentimi!^.^tyox  crimen,fiqutdem  verum  efjet.Scdcum  nomen  Eccfcfi£  non  minus  im- 

frofe,quam  aucfacier  meti,mtur,^uidafiud^uam  vefut  opprejjk  veritati  infuftant?^c  qu9 

mcfnis  9ar9aramfuam  fcrocianiprodint,commentum  tffudde  feptiformigratia  toties  ex- 

pfofum,ficfcm  Eccfefi£  .ippcffpit,de  cjuafas  nonftt  duSitarc.Iefaiasfex  enumerat  Spiritws 

dona,qtiifni6i>rxdtHmfore Cfinfium docet.Scptimumnefcto ^ttomodo  invufgaritransfa- 

tione  acfdttiifuit.  Q^iffuf/fime  af;qt4odfuSc(?et  myfltrium,fcptifcrm'tfgratia  inde  excu- 

ftfuit.Sedp)  imo  ex  errore  natits  eflfeptenarinrS  numertis.Deindc,vt  fioc  taceamicuim  e- 

rit  d:nuirat'i/i,adfcptem  tjfcc(tis,quaft  in  a^^guftum  cogtre  Spirttum  Dei :  cum  afiSi  verita^ 

tti  d^ fanciifxattom^  ,grati£,pricuw  yid ptiinis  Spiritiisperindenominetitr  ,vt  f)lc fex  epi 

tfyjti'.  ornatm  efta  PropfxtafSi  tanta  cftfccufi  noflriveftng>\ititud>,vefc£citas,vt  iniqun 

prsindcijs  caife  mfhrx  Sonirtu  cSruatur.at  certe,maior  inpojlens  erit  squit.ts.vt  agnojcai 

quam iiffp^irtii/.e  tn  oues  Cfrijltinnf^xi.is grnffatt  fintiftifupt ,quififtP'fioyt:m  mmert 

arro  o-.tnt.Nifidefc  t.t aSfurdnm ^iifiift.im  dforme,cjuodncn  fac  vmtfid.  fia  dsafbent:  Ec- 

cfcf.i,ru^fpti:/iacj}d!uini£  i  oluntatis  i  fopres  ttafcntire.Ita cumf  hs Epifcopii conjjr- 

m.incft  im  aficnantjdccproSatum  effe  adlunt  totin^  Eccfcft£  cofc/fu:ntpe,fieitfmocfico-' 

fenftis  ctfiniancfti-s  cjleorum  fiSidine.ScdSoc  etianum  indig>iius ,  ^uod iactaremn  vei-eri- 

tur  ^p^^ftoforum  praxin.Trcs  duntaxat  cum  fint  fcci  apud Ltica,vSi  narrat  f)ac  cercmonid 

dJlriSutumeffeSpiiitum^nonmintisijfiPaufomanUrsaS^nani.ifiiijfeimp-yftasteflarurf 

Aao.9     S'*"  ^^^^  ^  Pctro,Ioamhn  tS*  Paufo.Q^^nanis,  EpifcrpatiidaSunt, ne  aftenu  arnpuif 

m.  ^.i<).fem:inusdtcatur^.Ettamenf>x,reticoseffenos  cfamant ,nift  tam  conuidis  mendacujs  affen- 

tiamur .  Q^netiamdumgrtgariosficerd-^tesinneceJiitatefuSftituuntEpfcnpa  (fjua  de 

re  extat  in  ccrum  canontSm  Gregirij  EpiJtofa)if[am,cuius  oStentu  noSis  iffudunty^pojto' 

mXlt.'  forumpraxin,ofliridimt fiSi mqtLiijuam  effepro  fege. 

95.  ^tmmimm  tamen  imp^fitio  feruaiida  efl  .    Namfi  crediSife  nonef}:,eanift 

Cf)r'tfiimandato,yfosftitffe.Ap''flrfos , noSis inflar  fegif  ejieorum oSjeruatio. Huic  afte- 
rU  Cjiioquc  a.n:iexiim  ef-,inanefymScfum  nonfuiffe  .Pro  Sacramento  igitur  f)aSen(fum  ejfe 
ctfcittir.  Ego  vsro  ytrunque  tfr  rumfttecr.Sedquodminimeprcttereundiierat/ion  cofids 
rates  Mediatores  noJ}ri,cuiits  rcifciftcetfuerit  Sacrametum,ex  teporaft  imperite perpetuii 
faciunt.Grati.i6  Spirittts ,  qu£  tunc  confcrcS.intur permanuii impofttione,aficjuato phftco- 
fcrridfifc,notiimel}:Siuc/)ocmttndiingratitudinefaciumfuerit,fiuequiafatt,siamcentii 
fere  annorum  miracufts  iffuflrata  erat  Euitgcfij  docirina:ntf)ifadpr£fentem  cauftm  refcrt, 
.ASfatum  certe  ncSis  Juiffe  auodiffo  ritu  indtcaSantu^ipoJvnft^omnes  videt .  Q^rfum  cr- 
go,ySifneveritas  ctccepit  ,fignu p-rorog.iSirur?  Si qms  fiodte  moreincuSandi mcrtKH  cone- 
tHr  inducere ,  auia  ^  Hcfias  <&  Pauftr^sfufcitandvi  mortuti  (jocJymSofu  ncn  temere  adfji 

Suerintf 


F.  E  F  O  R  M.    R  A  T  I  Oi  7« 

£uermt,quls  nonpatim  refudiet  tam  pr£poJ}eram  imitationemlSacramentttm  itaaue  ^j)0 
Jlofisfuijfe/ionegamits:fed^uocf,refuSfata,aSrogatumJit.  Qmrefieim retinerivfum vo 
funt  Mecfiatores ,  rem fgnatam pritts  noSts  rejiituant .  Etft  autemfateor ,  ciim  ceffejjent 
tniracufa,retentam  nif)ifominuf  in  veteri  Eccfefia  confuetudinem  manus  imponecfi ,  non  ejl 
tamen  cur  f^ocpr^iudiciograuemur/iififroferatw  certa  Dei  autfioritas .  Deinde,  caufam 
Conge  k  veterum  caufaftfaratam  agunt  M  ediatores .  Nam  ciimfateatur  .Au^fiinw ,  ni~ 
(jifnififofenneprecationis  eJJeJymSofum:JruJha  eorum  vmSra  te^efe  conantur  ,a  auiSus 
tamprocuf aSfunt.Nos  cjuoque  eiufmodi  ritum  vSi^ue  reflitutum  merito  optaremus,quo  of 
ferantur  Deopueri,poJh  editamfideifuiX  confej^ionem .  ^t^ut  fjdtc  effet  non  indecora  cate- 
cfiifmi  approSatto.SecfquanfiSet  tumpajtum  vtifiajint  fiominum  injlituta ,  fonn  tamen  irt 
fra  SacrametorumgforiamfuSfidant  neceffe  eJJ;qK£  diuinitttsfunt  noSu  tradittt,&'  faedus 
eterns,fa[utii  (jaSent  infe  comprefienfum. 

lam  vero  recipivncfio  nonpotefh,fine  iffts  appendiciStis ,quas  merito  exfjorrerepu 
omnes  cfeSent.  Quicfenim  mint*sferencfum,quam  pr^ferri  Confrmationem  Baptifmo,  voca 
rique  cfignitts  Sacramentum  &  maioricoferufum  veneratione^Has  quidem  tam  tetras  Sfaf 
pficmioi  cafftcfe  dij?imufant  Mecfiatores  :fedcum  ofeum  necejfarib  comitentur :  qmcfca- 
ftat  tafififentio,niJi  vt  nosfinefenfu  iugufet^.Vn£lio,fecudum  eos,aS  Ecclefiaproaijt.  ^t 
catCem  eJhEccfeJia,Jlij>fs  creditur,^U£  meretricios  iOosfucos  induxit,  eius  ornancf^  caufa, 
Siaffentimur.  annonmerito  exproSraSit  noSu  Cfjrinus  ,irritanos  facereDeimandatK 
propter  fiominum  traditiones  ?  Quafe  vero  Dei  mancfatumjpemetur?  BaptifmusJfaHacrum 
regenerationn,^  CfiriJiuminduimtis.Baptifmtti ,  teflimoniu  adopttonps  noflrx,  inn-efftts 
in  regnum  Dci,(iSfutio  in  Cfiriflifangime^nouA  &*  £tem£  vit£  exordiu,ofeo  in  fiominU  tor 
cufariexprejfo  cecfet.Et  nos  Cdrijliani  iudicaSimur,Ji  nonflentio  tantum  noJh-o,Jedaperttt 
fujfragationejfocum  cfadimui  tam  iniqu£  coj)arationi?Decreuit  etiam  Concifium  ^urefia- 
n€nfe,confirman(fos  ejje  omnes  ^ui  Sapti^iatifuerint^vtjifeniCfiriftiani  inueniantur :  quO' 
nicm  Cfmflianos  ejfe  negat,nifi  ^uiofeo  Ejiifcojiaft  imm&ifuerintJJoc  effe  Eccfeft£  decre 
tum,proconfeJfofiimmt  Mediatores.  Quider^^ ^poflofti  &  MartyriSusvniuerfs 
fet,quinmquamofeatifuerunt?Imo^uidncbi(Jiet,fafiMmquamij>ft(?a£uerint,ChriJl-ia- 
nifmum  ajpeiimus?  Neque  enim  t.m  ii  iffos  cttnmtfiofum  efr  ,cuam  noSis  exitiafe  fioc  cfo- 
mfnayquodnos  aS  eorumfccietate  aueffit  ..yifiam  qnoque  cftaSoficamfententia,quam  euom.it 
Concifium,nominatim  confirmcmt  Mecfiatores :  tametJij>aufo  verecunditts  foquuntur .  Sect 
quidrefert,cum  in  eundem  vtriquefinemf^ecfent?H£cfumma  e{l:nos  in  Bajitifmo  rege~ 
nerart  advitam.Confirmatione  adpugnam  inflrui.Hoc  autem  quidafiude{l,quam[j)ofia- 
re  Baptifmum  cfimidia  virtutUJu£  partefNamJi  tffic  induimtts  Cfiriflum  ,ft  inftmifttudi- 
nemmormeiuiinferimur  ,vt cami muncfoque  mortui,refurgamtt6invit£  ncuitatem ,qMS 
perjietuo  duret.quis nonvicfet Mediatores  ad commentitiam  fuamvncitonem  tranfferre, 
^uodfuSBaj)tifmocontinebatur?Noflrumer^efh,vitamj)otius  nofham  centies  opjione- 
re,qukm  vtBaptifmum  nojh-um  ita  facerari,tacitiac  dtjiimufantes  finamits. 

Sacramentum  Poentteti£  iam  afiqucf^^exparte  excujiimus ,  de  confefiione  differedo. 
Tanttim  inpr^fentia  noc  attingam,atrocem  feri  iniuriam  Deo,cum  Sacrameti  nomen  abfo 
[utioni,qudem  necejfariam  eJfefingunt,imponitur.Omitto  quoditaj)erniciofus  faquetts  inij 
citur  confciemijsjCum  adoStinendam peccatorum  remijiionem  conftendi jrxfcriSitur  ne- 
ce^itAs .  Hoc  iam  afibidicJum  eJl.Sedquodf)ominif  cum  Deo  reconcifiationem  oSfioyian 
aSfofHticnis  ceremonia  vofunt,f)oc  nimts  arroganter  aS  fiominihusfieridico.  Vndeenim  tan 
ta  ficentia,vt  fi^umfaSricentfuo  aySitratu,quodmoxj)ignttsfanctend£fafut'tieffeiuSeatl 
Deta fecciuorum  remifiionem  noSn^romittit :  de  ceremonia  Jmffum  verSum .  Jjliadfu 


y^4  V  E  R  A     E  C  C  L  E  S  1  AS 

cerStern  nos  aStr!r.int,mi'im.i:nii  agitc.thneno9ii  teflctwyeccata  effe  remijja.Qmfipe.. 
nes  eos  fit^mortvs  Cfn-ifliyirtutemfuUpCtcitif  .ijfippre.Ergi  cjumi  iflim^mm peccmrum 
remi[?ione,tamferio  cotencf^re  nns  cfccet^ne  a  ritu  humanitiis  inuento  fifpecfitur  eimfides. 
Vnciione,qna fan.ind:i  (forom  adfnbtKrrut .y^foftnfi ficutfatemur fuiffe  Sacrame 
furn,''tane<ramtis  adnosfertincre.quiapro  ratione grati* cuifruieSatjttporafefmt.Donii 
fanatioms  nonfuijfe  perpetuii  ,omnes  norut.Eft  enim  ex  eorum^n€re,cjui9m  nouaEuan- 
mfu  pr£cficatimeiftuftrariDem  yofuit,donec  ficfem  in  mtkfo  acquireret.Itacjuepaufopofi 
fuiffe  ahf.itum,ex  veterifm  fiftorijs  coffigere  ficet.Teftimonijs  yti fuferuacuu  foret  in  re 
mtifiima,(tde6(jue  ccftffa.  Q^dcrgofifit  yofunt  Mediatores^Donu  (^uocfofct  fymMo  n* 
tafat.y4p'>fiofi,fiyftraeorum£tatecfuraJfeoStencfat,turj)if?im£imj)itdi^tiiS.  conuincentur» 
yufo-areauteproucr9iumefi..Accefforiumfequinaturaprincipdti.CoflitHoigitur,excuo 
res  aSfata eft,nJ6fruflra  mocfo  retincrifgnumfecfnimispetttfmtcr  fttcftin  referia.vt  veri 
fint  .Apofloforum  imitatores,(fonofanattonUprdt.cfitos  effe  ofortet.Nunc  cum  ifTo  caretes, 
fio-mi  h  ififominm  yfurpet,mfiiffunt  quam  fmi£..At  lacoSmfaterDomininotefiimonio 
foliimfiacyncti^^neyfedfrrmiifgatioticquocucfiiacefcSrat.Namfiicyfietoricavefiementiii 
ferquam tumufuof  infurgtit .Ego  vero  lacoSiverSvifuJfragiiimeufiSenter  adcfr.SeddoC 
iffi  confiftum  nfg^fiiiffe,yt  quocfeffcax  effe  noucrat  rep-isftntacfe  DcigiatixJymSofum, 
adfrioiifamtsmufiii'nefrofittucret.Certum  tfiautem,ynciores  fiutm  tetnjxirunifnfo  mx 
m  eim  grati£,de  qua  fo^uitur  IacoSm,eJfe  minifiros  ,^uam  rex  ofimfuerit  fitfirio^cuifer 
fonauy^^amenomi  agcSatinfcena.  Contmigratt.imcaufantur  ,quafnc  Cfirifim  porrtnt. 
Sedqumm  efi  iffa.  Q^s  vngcSat.Apoftcfi,tefie  Marco,fimuffanalat.  Nunc  vtro  nuC 

[iniJimnrituriynguntur:ytj)arumaSft,ctmprofanatavnciiocenfeatt(r,fqui,sexmcrSo 
comi.iftfc.it..Atqiu:  fi.inc  cautinnem  repetunt  M ocferatorcsine  ifeum  ajf  r-  t.ir,nif  cum i .  - 
fi.it mortu perirttfum.Veriim,mif)i re^bcfeantxurn fJoc£grotanti6u6  ftiamen  indijf^ren^ 
terlacoSm  afftgtef.cuafidticia  ipftm  rcfi,  ingunt  adjjcricuffos  f-tfjafefnue  morSos  ?Si  ta~ 
tiiffis  efi  lacoSt  amhoritas,cur  non  duSitant  aS  ea  difcedtre^Vt  tameifliA  impunita  fit  dxc 
Cicentit^quafronte  lacoSum ohijciunt ,cuim  maximl  verSti  faScficIatur  quodfi.iSifire  vo-^ 
Cunt? Leuatum  enim  iri xgrotum  tefiatur  iffe.Nunc quotufqutfque  oleo  fxnitatem  rccupe.* 
raiivix  centefimm  qufque  aS  vnclione  viuit.Imo  ne  fioc  quidem  agut,yt  medeatur  £gri~ 
ttidtitifedtaritumvtpiHgiiioresadfpufcfjrummittant.Etnosacffiuccrudefitattiaccufantf 
aui.ifufitium  tam  exinitum  fiSorantibm  negsmm?  QHafivero  vrmsfit  afiquafo  vifm,^ut 
cpis  ^uiccjKitindrfenfffct.Omiito  qiiot  pr£tereaintptijs  referta  fit  fvfirionica  fi£C  vnciio: 
imo  quot  impijs  fttpcrfiitioniSm  turgfaf.cuixfatti  efim  pr£ft7itia,eoruvanitatem6firaJfe» 
Mantmm imp^ftio^qua infuum  mttnm  confecratur  minifiri ,  qutn  facramentum 
Vocetur,rwnpugno.Scdfi.inc  appeCfationtm  rrafn  ddfeptem,^uos  yocant,firdines,ytfiacIe 
rm  receptumfuit  inp.ipattt  ,<&  M  ed  atoriSm  pficct /i€quaqu.im  rationi  confentaneum  ef 
fedico.  Q^irtetiam  quoddeficerditio  .tffirmantjaugatortu  efi.eim  fcificet  fiorwremacpo 
tefi.it£Cofc-rriomniSm,quos  ordmat  epifcyi.Principiofitts  notti  efi,  quorfum  ordinentur 
in  Pap.itif.nepe  facrifcadt  caufi.Hoc  enim  fiaSet fofenne  inaugurationii  Cirme.poteflate  iC 
Cis dvipf.icaSifes  ojfrendi  Deo  fwfliAi..Atqui,nif)iffiSi tafc a.  Cfjrtflofuijje madatum,o- 
fiendei .  QHanqti.im  tmim  fttim  rfitr.icI.itio  inp\  imum  focu  meftm  difixretur :  vno  tamen 
yerSofxcerd'jttum,quodfigtnt,euerterepromptum  efi.Nitquos  nuflo  Deiiujfupr^fciut 
eptfcopt  .idr^ficredajacrifcia^tjs  Spiritwn  fanctii  quo  iure  eficientiNego  totumfacerdotii* 
Pap.ife  dmmx  yoc.itioni  inniti.Ceremoniam  ogo  ,Cj ua  ordmatur,cucmodofacrameti  nomi 
m  dignayer?^dfi&c,dum  iterum  iwSisperpetuamfttccejfionemCmuatfucofiMediatores: 

yicifim 


R  E  F  O  R  M.    R  A  T  I  O:  yCl 

"yicipm  ohuiandmn  e(l  rurfus  eorum  afiuti£:nam  (^  legitimos  cenferi  breshyte^ 
ros "V  olunt,quicunque  a  cornutii  Epifcopnfunt  creatt '.  0*  omnes  excludunt  a  mini- 
Jlerio  ,nifi  qutfuerint  eorum manu  ordm.ttt .  Qu^anquam inpriore  quidem  lono-^ 
maitPS pr^dicanf.nam  inde  acfmouas  facerent  creatitras,fngunt  indelcbtlem  cha^ 
raBerem  ah  Epifcopi  benedtCiione  imprimi  .  Et  (juidem  oper£prehum  efl  notare 
qutsfit  rttws imprith edi  huitks  charaCleris . Quia  flatuji^ ifcauit  Chriilus  SbiritUy 
quo  ..'dpoiloloi  donahAt ,(iu.-ifi  Spiritum  fanClum  efflarentexgutture,Chrtffiex~ 
emp[um,morefuo^hoce{l,prdepoflere  MiuLtntur.  Mutuantur  ^  exleo-eMofai- 
fa,<tliud:nempel/t  dtgitos.  inungat .S ed quis  ipfos  docuit  inyfum reuoe.ire,qu£fuo 
/fduentu  ChriflM abrogaueratlHac  in  re,non modo pr£cepto  deflituuntur. fedne 
-)>etuflatisquidempatrocininm ,  nififalfo,  ohtendere  queunt.  Effenimlitrunque 
Kouitium  inuentum ,quod puriorthiis  feculn  ignotum fuit .S itus facerdotij ,quo  o^lo- 
riantur,in pcrpetua  ab  ^pofiolts  fuccefitonefmdatumefi-.tpfa  primiim  orto-o  in- 
nefligetur.Prmpua  inter eorumceremonicu  ea  efl,quamdtxi:cunisauthores  effe 
^poflolos  nego..Ah  ipfo  igiturinitio  cffit^liel  vtproprie  loqH.tr,  longe  abimtio 
auod  iaBantydifiat  eorum  facerdotium.  Verlimyt  adfontem perueniant :  quoties 
tam^multiiin  locis  tnterruptafuit  fuccefiiol  Quam  multUEcclcjus  h*rettcospr£- 
fuiffe,eorum  hiftori£narrant?Totafere  Germania  his,antenoJtram  £tatem  afe~ 
de  Romana  d.ifceJ?ionemfecitfemclcitm  dtuortiumfacere  cum^yxorihm  co  o-eren- 
turprcihyteri-  iterum  cum  Gregorins  feprimiis,Henrico  quarto  Imperatori  infe~ 
Jltis,Cermanosfulmtn.tndo^elletabipjodtuellere.  Omittam  recentiora  exemplx 
au£ pcrfe expendctfani  leilores.  Quts enim  rerum m ediocritev peritns  imorat,vt 
tres.Antipap£fuufaCiionthusEcclefia,ndiJlraxcrint?Exduobtisfitteneuterfuie 
cuinoplures  ordtnauerit  Epifcopos  -.a  quthiis  rurfum  cretttt  preshyteri.vhi  cotinua 
(ticctGio?Veritm  his  omiJ?is,Ioannapapifftmtranfdiat  oportet,f  continuarefuam 
ah ^pojioivs fertemyoient .S t  excutiantur  yetufii  annales,midtns  reperiernus prt~ 
mariasfedis  ah  hereticts  fuiffe occupatis .  Tot  interruptiones  diJ^imuLmdo  ,nthil 
pvoflctiit .Vt ^d prnpinquiora  tepnra  redca.donecBafiiiefe  Conciltti prohauertntno 
lenttmufuiffe,Jimper ohtineho,neminc  effe  in  toto  cier.o  Papali  nofchtfmattcum. 
Omnes  enim  ah Eugemo  ducuntoriginemiiiutmjynodnsnonmodo  ahdicaueratPa 
patu.fedcum fual/niuerft  fcCi.t,h£refeosdamuerat acfihifmatii.  Scioquidrefpoit 
^erefoiearit,  Quoden.m  tUnlinicum  rcjlat afylumifoniter fynodi iUiws  authori- 
tatem  repudiant .  Sed  ciim  hahuerit  quajcunque  tpfi  legitim£  fynodt pr^fcnhunt 
fiotai ,quAnti')> alere deheat ifia  reie£iio,pij  leciores  ^Jltmens^ 

.Atqi  yt  nihil  horti  effet,nego  fuh toto  P apatn^nii ejfel/ere  Epifcopti-.niflfor'- 
te  tttulo  ^infignthws  tn  ta.t£  rei  probatione  cotenti  fimn^  .No  dico  ni1c,cuiufmodi 
Jint  infignta ,qutbm fiht  reuerentiam  cbciliant:  norttt t.tmefij  omnei,profaniU  effe 
laruai.quaru  aSfeCiu  ohJiupefceret.ApofloLi,ft'yiuerent.Etn^amtis  t.tme,ffvertta4 
Jubefjet,.tiiequt  couentre,an  tame  ex  inani fpe^laculo  Epifcoposiudtcahimus?Ni- 
hil ernm  pr£terea  tpifeopale  hahet,nifi  quod pauct  fuggejiu  tnterdii confcenduntt. 
"^t^i/na  atqi  altera hahttacocione,y€lur dcftnclt ,toto anno aliud a^at ..aIios  arcet 
infc.itia:honapars  nefcio  quidjita  dignttati  niferim  effe putaT,yet  ba  adpopultifx 
cere.Quanqua^ixienttftmns  quifqi  reptrietur,qtit pojin  docedt  mmti6obire,quin 
Jeludtbrio  exponat.Fingamus  tamen,fiiendo  (^  nthil  agedo  ficctffores  efft.Apo~ 
Jloloru ,quottK  quijq;  efleoru,qui  preshyterosfua  manucreare  di^netur  ?  Nonne 
fHtidamendicabulaPvtplurimii,tnhi« partes fuhro^at?Deuihone,qu(i  recidimm^ 

IT 


y«3  VERAECCLESIAE 

SitAntum  hdihriurn  inEcclefayalere  deheat y^t quiyoto perpetU£paupertatls 

oh(irt[\m,mendicado  acfaUedo  corraferit  aureoi  trecentos,huUamqi  hocpretiomer 

catuifuerit,qH£et(^fcalonita€pifcopilnominet,fuhit6emergat^poJ}olorufuccef 

for,(}ui  pafim  creadvi  preshyterti  locet  opera,ne  intercidatEccleJi£fuccefio?Si  hac 

tamfcedamfacri  ordinis  confuftone  intueantur  ^po(loli,quid  in  eafuu  agnofcent? 

Quid,ft  ad canonicM  eleCiiones eos  reuocem ?Nec tam loquor  de Chrijli regu 

Ja,qu£  tamen-pnafufftcere  nohts  deheret.Tantum  qudtro,fune  iuftu6  iihahedusl/e^ 

ri  epifccp} fucceffor  ,qui  autperyim  ohtrufus ,  autperfmoniaindu{}uifuerit,aue 

profano  more  emerferit  adepifcopatti.Hoc poftto,de  eleBione P ap£,  fui ,mihi  rejho 

deant,numajfine  quicquam  haheat^nondico^yeteri ^nimisrigiddiform&,fed Ni- 

colai prAfcripto,quod  Gratianus  refert.En  Nicolaus,  qui  iam  immenfo  interuaUo 

apuraratione  defciuerat ,eligendimodutradit ^quiytcunqi  tolerahtlu  effequeat. 

Sifummo  lure  avatur,tunc  quoque  interrupta  eratferies .  Quid  aute  hodie  Jit?  Ni~ 

hil  dicam,riif  quodomnes  noruntinihilo  magii  Cardtnales  in  eligendo  Papa  rejbi- 

cere,quid tUud Nicolaidecretumpr£cipiat,quamDiaholi  infuninferis  tumultuan 

_.ft        tes,loquentem  e  coelo  Deum  audiunt.  Qjuidde  epifcopviyniuerftsfentiendum^Ver- 

in nonii-  hafunt LeonU  Ro.epifcopiiQut omnihuipr£eJfedehet,ah omnihus eligatur. Nam, 

?5.-  qui  n  iCt  prohatus  &  comitus  affumitur.peryim  intruditur..Ac  quoties  eius  rei  fa, 

t)ift.79.    f       •'  ^     o  "^^   -y,    •'/-     o     V      .  ,   /         /  rt      ^     1    I  /  .-' 

cfi quis     ctt  mentione ,negatyeru  ejje  eptJcopu,niJi  qut  a clero  eletius,^'  aplebe  expetttus 

ApoftoU-  fiierit.Nec  aliter  plurthus  locis Gregoriu/s.Si h^cfententia loctthahet:pr£dones  fe 

Epift.90.  fateantur  ejfe  oportet  ,quicunqi  hodieliocantur  iriP apatu epifcopi . Nemo enim 

&*"! V  ^*  5«rf»««  impudenSjfe a populo expetitumfuijfe dicet. Qupdadcleriimjj)e&at,iam- 

■     pride  inualuerath^c antiqui morvs corruptelapvtfoli  otiofi^entres,quifecanoni- 

cos appeUat^fuJfragialienderet. NuncRegueJfe  henejicia coeperunt  epifcopatus. 

Huc accedit manifefia fimoni^fosditas  .  Qua enim commendatione,yt plurimum, 

mncadhonoremperuenttur?Egofanelongarecitationeade6nondeledor,^ttam 

flagitiofa  Chrifliani  nomints  prohra  yel attingere  pigeat.  Bene  tamen  hahet 

quodme  tacente,res  loquitur,nihil  ah  ordine  .Apoftolorummagn  difcrepare,quam 

tdemgrajfandtlicentiam  ,  qua  hodie  Epifcopatm  occupantur.  Cum .ydpoflolmdi- 

jj)Utat  ,qualiter fecundum  ordinem  Melchi\edec  conftitutut  fit  pontifex  Filius 

Dei,diltgeter ftmilttudine perfequitur ,fine quano  conjlaret iUa  a Dauide  pofita 

coparatio.Niji  yelintfingulari  quodanouoqi  priuilegio  fe  extoUere  fupra  FiliH 

Dei,ofledant quomodo adratione  .Apofiolica  compojiti  fint hodiemi epifcopatus. 

Nepe inter  hos  ^ iUaoptime  conuenietjits  quiplehem commiffam tota  yita nun^ 

quamytdetfipuerdecennti^filenojftaleo^fiyenator ,  inomni  nequitiaexercitati, 

nmnii  ^  pteta  tts^  ltheraltsdo£frin£  expertes,.Apoflolorumperfonamfuflineat. 

.Altudetiamnuexoritur  maius certameninam Jieos cofietinfenftjiimos  effe eius 

dodrina hof}es,quam  ^poJloUnon modo prodiderunt,fed proprio  etiamfano-uine 

oljtgnaruntjiomnia eoru conflia,conatus omnes,tottfmq;  infiitutumhuc  tendere 

falajiat,'Vtquodfumm'islahorihuscoJliiuerunt.y4pofloli,exprofeJfoeuertat:quid 
amplius^yolumus^Detur  modb  nohis  audientia,faciU ofiedemus^^iix yUam  ejfefa- 
n£  do£{rin£partem,quanonfuts  corruptelii  infecerint.Hoc  quide  ohtinehimtmpu- 
rum  Dei  cultum  impijsfuperjiitionihus  ipfos  cotaminaJfe:infinitfs  errorihus  impli.. 
cuiffe  tum  fidei  ,tum  poEnitenti£doclrina:Chriftiyirtutemacgratiamnon  ohfcu- 
raffe  tantum  yartjs  tenebrvs,fed propemodii  extinxijfeiadulteraffe  indignvs  modii 

facnt" 


R  E  F  O  R  M.     R  A  T  1  O:  y69 

f^Yitmtta.ldi^imtotos  tri^iitta  mos  e^erut  Chrifiiferui.lt  codehndie  curfuper- 
p-imuf.Nihil dico,cmHS  librinofltino  fmt  luatlenti   tefles.Boniytri  yhifepluf- 
tjuaconui^os,&lethaliterconfojfosyidenr,negat^poflnlorufucceflhrtbusexhi 
hendaejfc  molefliam  ..Atqui ,  hutus  rei  co^nitio  ex  doi\rin£  dfcuflione  petenda  e- 
Yat..y^de4yltro  tpfosjreti  bon£  caufxpducia,prouocamus.Ne  rejportdeant.prx- 
iudiciude  hocipfoferil/olunt^quodin  quixflioneml/ocatur.Itane  i  Vtqui  omnia 
^pofloiti  hahenteontrariajola  teporis  continuatione fe  eorutenere  hcum^-^/icefq: 
a(f€re  prohent?.yitqui  eodecolore,qui  homine  iu^ulato,  in  eiuf  domuinurUuent, 
fe  iHius  iacfahit  ejfe^yicarium  .Multhplus  a  ratione  tUa  guhemandi  ,quam  nohn^- 
fofloli  comendant,dtflat  Papatui  ,quamaliher6  achene copoftto  libertatts flatu 
tyrannli, quanuUfxua  cSr  trt.culenta.Quy, iam  tyrannuferat,c6flartiautalteritts 
levitimi  magiflratuf  ,  quetpffuflulertt,nominegloriantemlNthilo  autemminor 
cfliflorum  impudentia,quipoflquamfan£iumilludregrn.enc'im  ChriQi  iujfu,tum 
^podoloru  "vfu  conflitutumylahefaC\arunt,eiiis  tamenfucctfltonemfu£ tyranntdi 
tbtendunt . N amlit  maxtme  continuafuerittempor'viferies,fitamen  interctderit 
^poftolatuf-.quodUcerato  Dei  cultu,fepulto  Chriilt  officio,extinCla  doclrimtlu- 
te,poUutU  facramentu necejfe  eii.qux.  manerepotefl  fucceflto'.  Nifforte,iuod fi' 
cutimortuohdtresfuccedtf.ttaiflipietatifinteritupartafbidominationemputanf» 
Sed  cum  totam  »uhernandi  rationem  penittts  mutaU€rint,ma£isprofundum  efltn- 
ter  eos ^^poftolos  chafma,quamyt  yll.t  iuru commumcatto intercedit . ^tque 
'Pt  locum  huncyno  yerbo  cUudam,nego  cJfefuccej?ionem,cuitn  rei  nuUa  efl  origo. 
l^egp  item facrifcandi muntti ,  quodtnfuo  Jacerdotio pr&cipuumnumerantyyin- 
quam  {luxijfe  ab ^poilolti. Quare  alios  iam qu£rant  ordinvsfui authores . 

Qupdautem,eodem prdttextu,  os  occUduntpijs  omnibus,qui  Eccltf£inflau- 
rationifludent,  quaf  ad  docendt  muntts  rttenonjtntliocati:  eo  nihiL^JfequiMtun, 
niftyttotus  munduf  inteUi^at ,non  aliterflare eorum  tyrannidem poJfe,r^uam  ve- 
titateopprejfa.  Verum  eflquidem,in  Ec(lefiabeneordtnata,nuUos  ad publicum 
docendt  muntts  ejfe admitttndos  ,nifqui per  ordinarios  pafloresyocatt  fuerine. 
Sedquid  hoc adP ctpatuml N ift ad ^ntichriflum  Chrifii poteftas  tranfferatur? 
Dederunt ^pofloli  operAm,yt par erat,propagand£ ad pofteros  Eccleft£.In  hunc 
f,nem ,CYeatos populi fujfraoijs  paflores  ordtnarunt .P oflca,yna  cum  do6irin£pu- 
vitate,tufla  eligendiratio  obfoleutt..Annemo  erit  iuflrn  Chrifti minifler,nifqui 
pev  corrupttUm  obrepfritl Succejitonem ,quamfhi  tantofuperctlto  arrogant,iam 
iUiA  eripui.  MeminerimtK  pr£terea,cumfacrifcosfua  inauguratione creent,non 
paflores,iUtgari  facrtle^io  ,quicunque  iUoru  ordtnari  mttnu,fuflinent.NemQ  igitur 
poterit,ntfmalodeteftand6qiauJ^icio,adpromouenduChrifiiregnumaccedere? 
JmOytnquitft^l/tcunq;  ptjfum  eant  omnia,nemo,nifty>ocatm,4ccedat.  lafumprtfa 
tttfnihtl ejfe controuerfi£,quinybtcunque  incolumU,  aut  falte  tolerabtltf  efl Ec- 
deft£flatus,expe£\andaftt  ordtnarial/ocatio  .  S td an proptereaUx  Deo  impof- 
ta efi,quin  extra  ordinem,qui  coUapfm  diruramque Eccltjlam  reflituant,Prophe- 
tas  ipfe  excitetjuo  fj>iritu,  ac  alios  mtntftros  fSed  enim, inquiunt ,id accidere  nurh. 
quam  patietur  Ecclef£  perpetuitoi.  E^ofane  concedo ,  feri  nunquam  pojfe  ,yt  Ec 
clefta  intercidat.  .y^tcitm  adpaflores  reftrunt,  quod de perpetua  Eccleft£ dutatio- 
ne  promittitur,  in  eo  yehementer  errant.  Nequeenimftd(ftntpafiores,ideopro-. 
tinuidefinit EccUfia.  Tunc  quidem,fateor,  yere  i^flat  ^Jloret  j  cum  inynum 

TT      • 


770  VERAECCLESIAE 

ouile  coHio^UiitUr  ouer.quod nip pajlorum  operajieri  ncfjuit .S ed experientiadocet, 
interdurndiBipatAf  etiarn  ouesferuart  arcana  Dei^yirtute.  Latet ,  tnquam ,inter- 
dum  Ecclejia  ,fuguque  homtnum  oculos,yt  frufira  externum  in  ea  regimen  aut 
principatm  (juj^tam  requiratur.Itaqj  ahrupta  epifcoporiifuccej?ione,flatnihilo~ 
minus Ecclefi£  perpetuttas.  Stnondu  intellt?-Ut,de nihtlo fe proterutre ,qu£YO -vbi- 
nam  le^erint,oponere  adfnem lifqi  mundi,cottnuaferie  a lios fuccedere alijs  epi- 
fcopos.^tnos  legimtif,cumoim  jacerdotu partiminfcitta  ^  ignauia ^part tm per- 
fidia  ^fcelereiVitiatm  eJfetDei  cultMi,inculta  taceretfacroru  admtntflratto,per- 
uerfa  effetpia  dodrina,Ecclefta prope  cocidijfet,extraordinarto  Det  afflatufufci~ 
tatosfuijfe  Prophetas,qui  res  perdttas  reJiituerent.Quid  ohjlahit  ,quominw  idern 
nuncquoqi  prtsfiet^.  Et fane ,ita  neceJfefuit.Nec  yero  mtnus  ad  nos,quam  adl/etere 
lerel '    populuquod habetUY apud ET^echtelem i^Ieremtam,perttnet:Deu,yt  tmprohorum 
&  35-       paJlorunequitiam^ylcifcatur^iUtidepulfts^probos  daturu  ac  jideles  ,qui  feciidum  e- 
tmyolmtate  pafcant.Tametft  enim  tales  quotidte  dat per hominul/ocatione-.fin- 
o-ularetamen  efi donandi ^eniM,citmceffante  hominuopera,folui ipfecofiituit  quos 
^neceffarios  ejfe  ,  (^  Jiominum  tudtcio pr£terirt  '^idet.  lamjiquodin  nosyi- 
brant  telum,quifpiain  ipfos  retorqueat,quofe  clypeo  defendentfSu^gcfiusfere  o- 
mnes  apud  ipfos  occupant  monachi,')'^  condu^itij  alij  rabuU,qui  declamitare,  ri- 
xando infuu S orbont6,dtdicerunt . Qu^ efiomnium  tfiorul/ocatio^.Certe non altam 
proferent,nifiquodcimmutieffentepifcopi,cumtotofacerdotujuorumgrege,alie- 
nos  in  locumfuumfubrogarunt.Sedciim  nouaftt  iila  fuhfittutto,faltemplu4  oCltn- 
o-entts  demum  annvi pofi  £tate  ^pofiolorumnataideftnant  horum nomine  tam  im- 
pudenterabuti.  Qui  nobti  hoc  temporefaceprAtulerunt,yt  adiuturno  erroretn 
'ytarediremn4,fantlos  Det  Prophetufuiffe,tefiaturpr£citru,  quod  ediderunt  ,^ 
•vere  diuinum  minifierijfui fpecimen.  ^dhoc  benejiau  Ecclefi£prAfiandum  nun- 
quam^yocatt  fuiffent  a lupn,qut yorandt perdendique  rabte  ardebat.Er^o  adfanan 
dumalu  incurabiLe,pr£ferttmcitmyfitataremedtadeflceret,Deitpfitis manu  ado- 
pem  ferendii  emitti  oportuit.quos  Itbentertotusmundmimpedtffet.Nunc  ijdem  lif- 
pt,qui  ouile  obfidebant ,nos  intuffufuo  querunturejfe  tngnffos,  turbattimqj  a  no- 
btsfuijfeordtnem  clamanf.quia  non expeciatofuo  madato,Juccurrere  miferu  oui- 
htnqutfqi  nofirum,yt par  eratjprofua^yirtlifiuduerit.C^terum^exquo  res  inme- 
Itorem  paulo  fiatum  nofiru  labonbu^funt  rellitut(e/andit(6  lon^e  apudnos/juam 
in  toto  papatu,colitur  manuum  impofttio. 

Venio  nunc adordtnes  reitquos,  tnqutbtn  recenfendti yulgata  confuetudtne  fe- 
quuturnofiri  Moderatores  ,ac  ftngulti  nome  facramenti  apiat.Mtnt^  htc  ero  pro- 
lixu(,quarn  mereturrei  indignttoi.Nam  brembui  ofiendere  prompttiefi,quam  im- 
pudenter  anobti  pofiuient^^^t  fatrameta  ejfe  fateamur.T  aceo,quod  tn  totopapat» 
ordinatur  diacont  ,^  tnfenoresmon  qui  ojftcii*  exerceant,fed  quicunqi  preshyterij 
honore  ambiunf.ad  quem gradattm  cbfcendere iubent  tpforti  canones .  Etfttnuenta 
efiexpedtta  trafiitendt  ratto.Vno  entmdieminores  omnes  tituii  inynu  liommem 
congeruntur.Denique  nuilx  ab  l;tfirtonibiis  tam  ludicr£fabui£  aguntur,quam  fbe- 
ilarein  lilaordinandi pompaiicet.Hi^sfl.tgttijs  quafi  nondum  opportuna  tffetcor~ 
redtOfConniuent  bont  Moderatores .  Ego  autem,ytlj£c  taceam ,Jerendum  ejfcne^ 
go,yt facramenti nomen  adadiones  ncfcio  quas  tranffcratur,ad  quas  nuUa perti- 
net  Dei promtfito.NamytquiT^tam  tempit fonbus prs,flciatur adfugandos  canes, 

qutd 


R  E  F  o  R  m:  r  a  t  I  o:  771 

tiui^obtti  eji  fingere  facramentum  ?  Exorcijtarum  liero^tjumdmeji-hodieoperti^. 
Nam ciuod inalijsfolentyhic  ntjtmulant  quidem.Et  tamen  male  deEcclefia mere- 
ri  bronuntiat,qutfquts  eiufmodi  ordines^el J^ernit ,liel  toUit.Sedqut  perfuadeatf 
teuerenter  tjfe  excipiendum,cuttts  ne  inanem  quidem ymhramfaScdu  ocults  oji^eit 
tantlVmhrattles  enim  &  nthili  exorcifmoifoli  tn  Papatu  facnfici  peraoitt.^co^ 
luthos  creat-.hoc e{i pedijfcquos  .Tantdneeji  in  Epifcopocomitando  maiejlasjyt 
excHdendumfueritJ]jtritualemyJierium?Certenihileospudet,cumficramentino 
men  projlituunt  adtales  nuga .^c notmdum  ejl,  hanc  internos  qu£fltoneyerti, 
Ueque  enim  di^ltdiamur  de  .ydcoluthii  &  Ojliarijs  ,expedtatne  eos  hahere  necne, 
SintfaTieh^cytiliarudimentaexercendie  eoruadulefcentidi,qui adEcchfiAregi^ 
men  aJ^irSfTametfinthil  taleyfitur  in  Papatu,  &Ji  quidolimfuit  honi,iampri 
^emindefuetudinem  ahijt.Verumyt  iin  demuiquoddelitilitate  poJiulant:nimt£ 
tamenaudaci£,nedicamfacrilegij,futtementirinomenillud,quodnonntfcaEli^ 
tui  injiitutn  diuin£grati£fymbolis  couenit.QuamprofanationemfiaudaCier  Lu- 
tianici  homines,redimenda  pacvsgratia,fe  approbarefimulanf.quotquotfevioDei 
timore  prdtditi funt,eos  retinehit  confcientta,ne  affentiantur. 

vltimumilltifacramentumeJiMatrimonium:'idquepi/taiunt,ob  Chrijli gra- 
tiam,QMi  ei  nunquadeeil.  Verum  h^c  ratio  ad  quoduts  honejium  ^Deo  proha- 
tumyiuendiFcnus  extenditur.  Ergo  facramentum  erit  a^ricultura  ,pecuaria,  ^ 
artes  omnes,  aut  qu£  ingenudtyocantur,  aut  moechanic£:  quarum  nuUa  eil,  quam 
Dewsfua  henedtdionenondignetur.Vidtmuier^oquampuertliterineptiant.Sed 
addituraltera  rattoprobabtltoriquia  cumfacrajpiritualijuefocietare,  quam  ha~ 
letChriJiifscumEcclefa,conferturmatrimonium.Quafverbnon^pa^ori,^ 
amo,^  leoni,  f^foli,^  laptdi  comparttur  Chrtjitts  ipfc:^  Deta  bellicofo prin- 
cipi,^  procell£,  (^  Jlamm£  ardenti  ^.  .Antotidem  igitur  erunt  facramenta,  quot 
cccurrunt  in  Scrtptuns  ftmilitudines  l^tqui  hoc  modofhrtum  in  ordine  facramen" 
torum  cenfebitur,qhtale^imui,furifimilcmforedtem  Domini .  Multum  itaque 
aheJi,quinfacramentumnobn conJictatnudafimilitudo.NeO/ero  tn  eo  haHucina- 
ti  fmt  primi  huius  commentt  authores .Sed c  itm  apudPaulum  ,ybi de matrimonio 
differit,in  ( laufuLt  legtjfent S acramenti  nomen,inconfiderate  arreptum,Jin^endo 
nouo  do  fmati  fijficere  putarunt.Nec  interea  venit  tUts  inmentem,Paulum  illic  my 
fierij  nominejimpiiciter  commendare  inxilimabtltmijiam  gratiam,qua  nosprofe- 
quitur  FtliU'S  Dei,cum  injuum  corptts  infcrit.Er^oyt  eita  admirattonem  excttet^ 
magnum  exclamat  arcanum  tjfe.ld  enimfonat  Myjierij  nomen,quod pofutr.cutus 
loco  yetus  interpres^t  alias  quoq;  tn eade  eptftoi(t itranJiuUt  Sacramemit.Jcdmi- 
ntme  cogitas  quodindoCit  homtnes  pojicajomniarunt.  Exhactam  craffa  ignoratix 
nattu  error  nimti  impudeter  aM  oderatortbin  defenditur.  Ve)'um,quo!iiagti~)/tdetnui 
nafutos  hominesjecure  iUtidereDeiyerboi\t./4ntichriJiisadulentUi:eo  mator  reii- 
£io  cojiringere  animos  nojiros  deherjne  qua  tatx  impietata  Jocietate  nos  illigemus» 
fJitK^yt  error  errorefecum  trahtt,coHi^t,necJolui  coiugijyinculum,adulcetiJ 
caufamec  audtendoseJft,qui  ratam  effe Jidem negant ,  quam  Jtbi  abfqne parentum 
confenfu,adulefcentes  ac puell^mutub dtdertnt .P rtmum ,quod dtcunt,ex falfa  ^ 
feruerfayerborumChriili  interpretattone  Jluxtt  .Nam  citm  ajfirmat  moechari 
eim,qui  repudtatam  ducttjfubaudtenda  eji  exceptto  quamp  fuerat : nempe ,  ntjinb 
adulteriu.EtfarieJruJirademuiferibitsadultertscbctonattheJfet,quarudiuorti^ 

TT    I 


__^  VERAECCLESIAE 

fequeUtur capittlU poenn ,p,id ludxos.Qjihdfmon ,»u^-'o periado  crrurentMn 
iubcruertmt  Chrifl,yeyh.h  ignvja  forftnl^xunciHeipfis p-^lfet  ■.l>erum 
-viroru  a  o;tur,fti  adnltera ■V.vom  e  contuhernio ftto  pellunt .  /  //^>  £qui  M  oderato-    ■ 
res imptrant perpetuucalikttHm.  Quidfiyxore tndigeant^.Sine remcdtofilicet, 
^fluahiit  tota^>it(i:^it  amma  exitiopwnalu.tnt  alieni  fceleru.lt a  l>ir  ChnftianiM, 
aHtfouereadulteria,prohraqsyorareimpudtc£l>xork  cogetur,autcrudeltter  addi 
ceturperpetux,  inquietudtni,fic}uidem  tncontinentix  morho  lahorabit.Ciim  mife- 
ru  confcientijs  tam  male  confulant :  an  noftro  affenfu  tnhumanam  eorum  tyranni- 
demadtuuahimm^Def])onfalthm,qu£temereahadulefcentult6contr.thuntur,hQC 
tantum  dicamiyerho  negart  pofft,quod  yerho  ajferunt  M  oderatores .  Qjiu  entm  ra 
ta  (Jfi  dehere  illis  reutlauit  ?  Parentum  authoritatem  requtri,ipfa  q.oquenatura  ^ 
diaar-.idqueci;'  turegentium  ohferuatum  femper  eii,&  Scripturx. tedtmomo  com      '. 
prohatur.  ^tfacramenti ,  inquiunt,digmtdi,pr£ferenda  eilturi  patrto.  Vtfacra- 
mentinQmineahutithspermittam:plufquamahfurdHmeil,mftcramentthonore 
font,cum  perperam  ^  inordmate  altqutd  gerttur :  nam  qub  pks  hahetdtgnttatts 
coniu<rium,eo maiore (& modeftia  <&  religionefuftiiciendumerat.  Quhdfhomr 
eil  facramenti  talus  indulgentta :  cur  in  jacerdofum^  montalium  comugionon 
funt  perindefaciles?^t  obflat  yotum.Nempe  quemadmodum  hic  obilat  im  natu- 
r£:quod perfringere  non  duhitant. 

Qvodymcum  ejfe  Chriiliftcrifcium  agnofcut,  quo  expiatafunt  peccat.t,^ 
reconciliati  homines  Deo^l/tinam  in  eoperftarent.Sedp.tulop6ftoftendunt,non 
aliudfthtfuiffe  conftliii  ttapr£fando,quamytf^eciofum  mijf^fux.  colore  induceret , 
quo  tHinsynici  facrifctj  applicatio  cenfe.ttur  .C£teriim  ,quthufcunque  ea  fucu  or- 
nent:nunquatamenejftciet,quinfiiijs  Dti  omnihm  deteftahib  fit  meretricta  eim 
fwditas.Veriim^tcerto  ordme progrediamur.ab tUogenerali c.tpitetnittufumen- 
dum  eft ,l>hi facrifcia  ,yntci tUim  applicatoria  effe  docent ,cordvs  humtliattones ,^ 
pietatvi  caiift  fufceptas carnis afjlidiones , ^  quxfunt  etmgeneris .  Qu£  tfta  eil 
yelincogitanttafyelohliuiojyelftupidttas^litfdeifacrificiumpr^teream^cuiusa 
menpr£ctpu&  in  hac  applicationefuntpartesiParii  dico :  neque  enim  aliterquam 
fidcyliimmortti  Chriftt percipimm..Altayero  fic fidem  comitantur,yt  fint  qu.rjiap 
pendicei,^  ah  ea  mutuentur  quicquid habent .fide  certe  eximium  ejfefacr/fictum, 
exPaulo  conftat.ldem  docet,ea  nobu  reconctliationem  applicart  cum  Deo,quam 
nohiimortefia  Chrtftm peperit.^rcuratam  eitts  ret  traCtattontm  ctt  n fe perfequi 
M edtatores  pr<ifeferat ,qui fit  yt  prorfti-sftleat  defidei  Naeapropriefo la  efi,  qu£ 
omniapietatps  exercitta  Jancltficat.Dtindea  quo  didicerunt,carnn  affitCltonibm, 
quasmodice prodejfe  tehaturPaulm,partam  morteFtlij  Deigratiamnohtsapplt- 
cari? ^dmmicula funt ftteor ,qu£  nos  adqu£redam  in  thrifto peccatorii remifiio- 
nem  manuducunt:  ftdftulte  inde  coUigitur ,per  ea  nohts  applicart  Chrifttfacrifi- 
cium,quaftieiunijs,aHt  alia  quauis  externa  carnis  affiiCitone  adipif  amurfalutem. 
^ndio  qutdDauiddtcat:facrificiumfctltcetDeogratiteJfe,contritum  cor,^  hu- 
miliatu:  ftd eo nohis  appticart  quod  Chriftas, tdnos  Deo  reconcili.indos,obtulitfa- 
crtficium,nequeipfe,nequeyUmlielProphetarum,yel^poftoloriidocet.Tantum 
abcft,yt  hoc  honorts  mereantur  externa  opera,qu&  longe  mfertore  locofubfdunt, 
Fateor  tamen Medtatores alio poft loco ,quafi expergejatlos  tande  fidei  recor 
dari.Sedquatetunc  quoqs fidenobu  fahricant? Qu^£ in mijfefacnfictii mtueatur. 

Proinde 


REFORM.      RATIO.  771 

Troindc merito  eam  cu  cfeuotione  copulant:  cjuando  execratiorw d'^m  efl,qui  aucrfw  k 
ChriilirnorteJ)ucveldluc,fdutequxritans,ci>runypecfat.^tfa'i}-!f,riiirniJf<ea  Chriiii 
mortependet.Hoc  vero  iam  e\pendamu^.Chrtflwi,incjuiu-at,vt  coypnsfuuf.deltbu^i  ecfcn 
dum  obtulit,ita  etus  ojfcrencf,  niancfatum cfecfit^po{loli<,cjuos  infittuebat  nou&  iegiifa- 
terdotes.Oputidam eorum  it^tlctaa^^cjuos  cgo  noui  effe  huiu^  infulfc  farramts  opifces! 
vbt  enim  pr£cipitur  oblatio  fif  cTponcfent,ybi  cficitur:  Hocfacite .  Ciim  ante  arnios  yiginti 
CluhoucM  &'frniles  besli£  ftcrifctum  ex  hcc  ycrbo  elicerent,  yerfmtjuc  in  eam  rem 
(itarentvi>gdij,Ciimfaciamvitulaprofrug!bui:nemoeratmecf.ocriiud!(iopr£cfttus,cjui 
non  rideret  argumcnti  leuttatcmvgnofcebatur  tamen  eorumflultitt£,quia  balbutiebant  cfe 
rcbm  tgnotvs.Nunc  autcm  mentc  captos  effe  oportct,qut  in  tata  lucc  vomere  tales  ineptiM 
non  cfubttartt,quit(  &'fecum  mtia  ricfent  ipf,&'  alifs  non  ignorant  ridicuUsfore .  Sedta- 
men,cjuafi  resft  confcferatione  cfgna,animos  aduertamtn  ■Facere  ,yerbum  ponttfcale  cf 
fe  cficunt.Fatcor.Sccf^uo  idiomatc  loquutum  cffe  chrifum  putant?  ru^uc  tamen  hkcar- 
cfo  vertitur.  Faciencfi  enim  verbum,vbi  de  ftcrifcijs  agitur,  intcrdum  Hebr£i  vfurpant. 
Tantum  nunc  diffutamiu^quo  fenfu  Chriftws  dtxerit.Hoc  facitc  in  mcmoriam  mei.No- 
cfum  huncfolwt  P.iul!i4  optimui interpres,h£C dtwfmul contcxcrts:Hocfacitc,cjuotiefcii 
que  btherttii.Qwdentm  agerent  aliucfdifcipuli^quarn  ^ocffuo  exemplo  pr£monflrauerat 
MtiZi^er  ipfC.Imo^quiA  non  vicfet,rcferrihoc  adfupertorem fermonem ,  vbi  iufifucrant 
acctperc,&'  interfe  communicare'.  Quanquam aucfita  Pauliintcypretatione,frufIra  dc  re ■ 
incfubia  littgamu/i. Quhdfinorufum acqmefcunf.quia cficlum  idfucrit ^pofloUs ,quos  fu- 
iffe  facrtfcos  imagtmntur^rcTfondcant  mihi  velim,qu6fnam  afloquehaturPauhis,ci:m  e~ 
acf.m  verbarepeteret.  Nonnc  pofquam  tnti  Corinthiorum  Ecclefi£,virli promifcue  ac 
mulieribtn  ,fc  tracftdiffe  prxfatu^  eil,qucda  Domino  acceperat.hoc  ipfis  faciencfum  rnan- 
dxt^.^nita  contumcltofe  lacerare  chriili  verbafhi  pertnittcrent^nift  Epicureo  contem- 
ptu  inflati  ,deffecfui  hahcrent  cmne  numen? 

Simile  eft  quodiaciant,priufcjuamfubpanisJpecieporriger,et  coifttsfuum  Chri- 
fiiudifcipuUi/ihtultffePatri.Vndeemmtdeffeftclumdiumant-^Resfanedtgnacrat^cu- 
iu6  feret  aliqua  mcntio  ...^tqui^fc  i  exitur  ab  Euangelisln  hifloria.quodaccepcritpancm, 
freoertt,ac  dcdt  rit.  Qj^io  igitur  orc.quodnufquam  inuenitur,nuUumque  habet  cclorem,ftC 
affirmantl St orrfncs adducercnt contcciura^.-.catf^  tamenmagmtudoncnpermitteret,quic 
aiiam  indeflatui.  Vcrum,cum  ab  ortmi  verifmtlitudinc  abhorreat  quodn!!gantur,quu  non 
fortitcr  reJfuet^Ncgant  alioquiflarc  iUud,quodC  hriffiis  facerdos  fit fecundum  ord.ncm 
MelchfXcdec.Sciononoiprimumnunc  impmgcre  adhunc  iipidcm.  Veriim,frem,o- 
»7if?t5  homintbm  conjtdcrare Lhet ,idvanitatc  ipfu  effcvanius  ,moxconftabit.  Narrat 
M  oif€s,obtuliffe  M  elchix^dec  .yihrah^panem  &  vinum.  Qui facra  oblatiomm  &  my 
Jlicam  iUtc  pifcanturjinieUtgi/t  oStuliffe  Deo.^tqui,fimul  ac  meminitiUic  Moifes,ipfum 
veniffe  ^hrah£ohuiam,fibiicit,<)btuliffc,velattuhffepancm  &  vinum.Ciimvero mcm 
hrum  quodmoxfequitur,cauf£  redditionem  effc  putant,nihil  aliudquam  duplicant  crrore. 
^dducit quidem  Moifcs.Et erat  Sacerdos  Dcialtiflimi.Scdhocadim  henedicfionii per 
ttnet:vt  fciamus,ex ojficio perfonaque  facerdotalt, M clchi^xcdec  ^hrah£  benedtxijp. 
HacfenwsnuUumcemiturin  Melchizcdec pam^facrtfcium  .  Sedacceditvalidius argu- 
mentum,quod.Apoflclus,dumfngulap}-ope  fcrupul^Je  excutit,  in  quibm  conueniat  h£C 
fimilttudo,nthil  tale  attingit-Nomen  &fcdcm  regm,regnum  &  facerdotium  diligenter 
notat:  deinde  quod  ta>K}uam  a  fipfo  orttu,nuUam  hahcat  genealogiam,qu£  quidcm  fit 
fcnptisprodita:quhd^brahamiUi,tanquapr£ftantioriminordecim<iiobtulerit.Dcniquef 

TT      + 


^y^  VERAE     E  C  C  L  E  S  I  AE 

auodme  fdcerdotii  henedixerit  ^brnh^.Si^mdfuijfet  inp.tne  myilerium  ,nihil  itdcau- 
fam)q%£iUictrttc{.mtr,(tl>tiitsadduci  foterat.  ohliuinne  certe  non  prxterijt  Spiritttsfan- 
cbi^'  Qtuft  ergo  vt  fleat?  Nempe  ,^uia  intempefliue  ingerere  noluit.  Quamjuam  mirum 
efl,eos  au£rere  in  panefguram  ,qui  panem  in  corpm  verfum  ante  effe  diclitant,quam  of~ 
feratur.  Quomodo  fecundum  eos  re^ondehitfigurx  veritai,fi  nuUws  infacra  Cocna  eilpa 
m'^Sedhocnohtiinpr£fentiafufftciat:nihiiiUisfuff-agaripancmaMelchi7;edecohlatu, 
cuia  rem  k  Spiritufani^o  minitne  animaduerftm  comminifcuntur. 

^rripiunt&tritarniflam  M'ilachi£fententiam:Inomniloco  offereturnomi- 
ni  meo,inter  g.-ntes  ,ohlatiomundt.  Quafi  vero  non  aliudfitquam  mijfe^ftcrificium.^t- 
cui,filocosomnesnouiTefiamentirecefcamtis,quidefacrijiciotrac{ant,nufquamtnuenie 
tur  miffa.^nnon  ohlttio  munda  efl,cumper  Euangelium  confecramur  Deo^  cumfe  quif 
que  no  firum  carnis  mortifcatione  illi  offert?  cum  vitulos  lahiorum  immolmuf,  vt  inquit 
alterPropheta?Curergopoflhahitiiftcrifici^somnihns,qu£nohtiScripturacommendtt, 
adfoitm  miffam,de  quanuUumvfquamvcrhtdum  ,fe  conuertunt  ,nifi  quia  in  ornnihm 
funtpr£p-)fheriiC£terum,ctimfanif  ormihn4  coflet  fimpltciter ,  moreprophetico,  deftgna- 
rt  hicfuh  fa^rifcii  nomine,Dei  cultum:  quidde  nihilo  argutariprodefH  Mos  hic  Prophe 
iisperq'iamfitmiltarisefi:,vtficutiUiifonmia&viftones,Deinotitiafignficant:itatepluy 
altare,fufftttis,&facrifictaaccipiantpro  cultu  Dei.Hincautemnata  ijlxc loquendi  ra~ 
tio,quoddrj{rinamfuofeculo  accommodthant,quofcimu6  inuolutum  talthu^  ceremonijsftt 
iffe  Deicultum.  Denique ,  eiufmodi  locutiones  ,cum legis p£dagogiamfapiant,eliciendit 
mhi^  inde  fpir/tualts  veritas ,  qusfoU  adnos  pertinet .  lam  fatvs  fuperque  apparet  calumni 
cje  citari M.tUchiam,quafi  de  mijft  vaticinetur,cum  nihil  minm  cogitauerit. 

Nec veterumjententitu  moror,  qu.ti  adohruenda  veritatem  huc  congerut  Mo- 
dcratorc; .S  olerme  ejinebulonihm  iflis,  quicquldvitiofumin  patrihus  legitur,  corradere: 
acfiquvs  folxm  auro  rwglecio  fcoria:&*  ahiecfisgranis,  quifquiliiujlndtofc  legcret.  Ciim  er 
go  ohijciunt  locum  Malachi£  fic  ah  Iren£o  exponi:  ohlationem  M  elchrxedec  fic  tracfari 
ah^tha-iafio,^mhrofio,^uguf}:ino&'  ^rnobio,hreuiter  refponfm ftt :  eofdemtUos 
fcriptores  alihiquoqU':P.tneinterpretariChriJhcorpiis:feditaridicu[e,vt  dijfentire  nos  cty 
gat  r.ttio  &  veritAs.  Nainducit  leremta  ,impios  quiaduerft44  eos  conjfirauerat  ,ita  loque 
tes:Mittimus  lignu  in  panceiti^.Perinde  hoc  valere  notueji,  acftcftxiJJet:Str.tngtilem/^ 
eum  p.tnefuo,vel  aliquid ftmtle .  Vetereshoc  adchriJlumtrahunt:&aUig->rice  vtdi- 
xi  ,Panem  titerpretatur,Corpits,quod  1'gnofuit  affixum.Deftnant  ergo  bont  M  oderato 
res  veteriifententijs pugnnre  in mala caufa.Iam ante  ofiendt , quofenfu  dicatur  Melchi 
^dec  obtulffe panem : res  claraefl.detnde ftlentium ^poftoltvtce prohatioriviejfeno 
bts  debet: quia nunquam  pr£termiftffet quod tam  appoftte  dcinnis  erat,fiquidcmpotuif- 
fet  vere  dici.  Noefl  ergo  quodvel  .Amhroftum,  velaltiiquempiam  ex  tota  veterum  co- 
horteacutiiisvidiffeputemtPs,quamipfum.y4poftolum:niftantumiUiiper?f>tcaci£trihue 
re  ibet,  vtmy  fleriu  cogtotterint  ,quod  Spiritum  Deiper  os  ^po  floli  loquentem  fugtt. 

Cum omnihtistncaufiscolendaeitingenuitM,  tumvero cumde religione agitur, 
CaUide aut etiam  dtjiimulanter agere,fasnoneft. ^duerfarij noflri,quoniam  nos  Dei 
verbo  armatos  vident,hinc  inde  cuptant  qu£pojfunt  teftimonta,  mult.ique fuis  cauiUts  de- 
prauant,vtobiecloantiquitatvsfumo,diuin£  vcritatvs  lucem  ohfcurent.  Interea  qu.intum 
ah  antiquitate  ipft  df?ideant,nolunt  inquirt.PaUm  tamen  e  fl.  Cuius  rei  in  miffx  Jacrifcio 
iUuftreJpecimehabemus.Vtvulg.tres  Sorbonislis  omtttam,Medtatores  noftrt  pro  tuen 
do  mijfejacrificio,^'  yetuftum  loquendivfum,&facrificandi  ritumprxtexunt.  Vtruque 

iUts 


R  E  F  O  R  M.     R  A  r  I  O.  77J 

iUuconcedo-.veteresnonmodofao-ificijvoce  abttfos  effe,fedetiam  ceremonia.Veru)n,fi 
reputemus,auantiim a  veterum  cormpti  U  dis}et,qux.  nunc  ab ipfis  fucatur  impietaf  ,im~ 
menfum  eftfere  interuaUum.Q^.Ucuncjue  erat  ^uoda^ehant  yeteres  facrifcii  memoria 
effe  mterpretantur.I  fti  ^ntiquarij  (yt  haherivohint)  memorianon  contenti ,applicatio~ 
nem  inculrant,vt  paulopb^  videbimus .  Etfi  autempuriah  imptafuperfiitione  ,quApoft- 
eai>ituluit,fueruntveteres:non  tamenprorftti  excufandt funt:  quatentn  fcilicet  ipfos  ap- 
paret,a  puro  &genuino  Chrisli  mflituto  deflexifje .  Nam  cim  in  h  tmcfnem  celcbranda. 
fit  Coena,vtfacrificio  Chriflt  communtcemu-s.eo non contenti,ob[aiionem  quoque  addide- 
Yunt.Hocauci.iriumvitiofumfuijfedico:partimquiaSemfcium,Chriftimi)rte  nrMspr£ 
jlitum,rbfcurat:partimquia  alienumefla  facr&  Coeninatura.  Officium  Chrifiifuit,fe 
j)eoofferre.Iamnonalt£  tiohv; reftantpartes,quamvtvefc.imur.  Quiinfolareceptio- 
ne  non  acquiefcit,fedappttit  facrtficij  imap-inem,  minta  quam  par  erat  tribuit  &  morti, 
quadefunciu6eftChriftt^A,&CoEnxmysterio,quodinmoni6fu£memoriareliquit.NuC 
yt millies clamtnt velp apiftA ,  vel alij Papifits no mtdtum dtfftmiles,oblatum oUmfuif- 
fe panem,veteres  itafolitos  facerc,no  nouam effe  confuetudincm:toties  excipere nobts  It- 
cebit,Chrisli  mandatum,inuiolabilem  effe  regidam,qu£  nuUa  hominum  confuetudine  ,nul 
lapr£fcriptione  temporum,nuUis  nom^placitis  conueUi  aut  refgi  deheat. 

R  efpondtquodvidebatur,de  patrum  authoritate ,  Itaque,cum  M  ediatores  conclu 

dunt,EccleftamfecundumScrtptur£  fancforiimque  patrum  teftimonia,duo  facrifcia  agno 

fcere.in  altero  mentiuntur,inaltero  errant,pliis  hominumpitcitii,  aut  opinioni,  quam  de- 

heatur,tribu€ndo.Scrtj)turam  enim,^u£  tota  vhique  iUi,s  reciamat,falfbpr£texunt,  adeo^ 

que  turpiter  lacerant,vt  ne  puerts  qutdem,qui  duntaxat  monitifuerint,fucumfintfaciuri. 

Certe,plufquam aperterefuraui  eorumnequitiam.  Qubdadveteres  ffeciat,  nonefiqubd 

ineorumgrattamahtfterna& inflexibili Dei  veritate  recedamtts .  Proinde incruentum 

iUudfacrtficium,quodcommentifunthomines,ftbihabeant,qutbin  nonfatifjacit  Dei  fa- 

bientia.Siniplex&  minime  amhigua  Scriptur£  docirina  efi,ftcrifictoquo  reconciliari 

Deo  homines  oportebat,fem^l d^funcium  effe  Chriftum:eiu4  facrificij  vimeffe£temam, 

friiBumque quoridie anobiipercipi.Vt  autem eofruamur,inslirutam  effeab  eodem  Dei 

filio  facram Coenam ^nquacorpiu fuum femel  tmmolatumnohtsincihuporrigit  ,  quove- 

fcamur.Hocmodovnici  iUim  facrificij  virtutS applicari  nobis ,  vt  etu^sfiamm participes . 

ybi  totam  Scripturam  reuoliitns,nihil  altudreperies^quampafcha  nojlrum  immolatu  ef- 

fe.  Sacerdotem  vnicum  femel  ingreffttm  effe  in  Sancia ,  vt  ohlatione  vnica,mundipecca- 

ta  expiaret.Nobis  nihil  altudpr^cipt  ,quam  vt  epulemur.Cuim  ntic  ergo  audaci£  erit,ho- 

minemortalemfe  mgerere  ,vt  facerdotio  fthi  nunquam  mandato,funoutur,  vt  incruentum 

facrificium,quodnufquamrequtrit  Dem,n^erat^Proinde,alihi  fecundum  tUudfacrifjciU 

locent  Mediatores,quamin  Ecclefta..y4nohtsvt  agnofcaturnunquamefficient,doneca- 

liu  effeidoneufacrifictj authortmperfuaferint,  quam  FiliuDei:  quiSacerdos  eft in £ter 

nucostitutm/tuUo  velfucceffore,vel  coUega.  Qujcquidpr£ter  eim  authorttateadditame 

ti  obrepfit  infacram  Coenafhominum  vel  cupiditate  nimia,vclf.tcilitate,adhuim  authori 

tatisnorm.tmcorrigantur.Itaenimf.tciendumadmonetPaulm,&'hocvolunteim  verhx 

citm  diciv.^ccept  a  Dominoquod&'  tradtdtvohif.ohl.ttionemporrb,qu£abignotofon- 

te  manauit,fcelerate&  nequiterChrifto  acceptarnreferunt Medtatores. 

Video  quiddtduri  fint,qui  mtfcere  Chriftum  cum  Beltalparatifunt,  modb  qua- 
lemcunque pacem  redimant.Nam  &  hominum  nouiingenia,'&*  diclerijs  pridem  affueui. 
ImmodiCi  nosfcilicet  morofitatu  arguent,qui  de  voce  vna,&'  extemo  ritu  contentionem 


-jg  veraeecclesiae 

noa  mce  'Tari^r»  ntnueamits.Nec  veru  mirum  eJl,nos  hoc  nomine  ah  iUis  accufariJo^um- 
turenimv  ^cnttunt.  Sedciim nobis mclins  fentire cfatwn  fit,confiteri etiam  oportet,quoc[ 
-^  c^yj(;  credidi  mts.Hinc  enim  h^em  pij^  omnibipsfert  Spiritui  Dei:Credidi,prof>tereali> 
q:i.-tr.Ciim  niper  mihi  .t  bontsvirisnarrdtumeJfet,co)-nutum^uerulim,exfaptido  Papalium 
£pifcnporiim  o-y^gc^caprum^quiiawpridemmediui  intercoelum&*inferosvolitat,  itafo- 
lcreimi:  Nn^lamf:bivid:ricaufim,curfucatamhanc  moderatiomsformulam  amplecH 
rccufaremn4:reTj)ondi cjuodde ^ltxandro  hiflorici refcrunt:Me,fiejfem eius  loco,non 
rscuCi  ur:im.llIuml>ero,f  mihi ejfetfimilu,idemfacfurum,quodnucmefacere miratur. 
N-t'n  eiufmodihomines,qui  chriflum  abnegando  tot  annosfunt  exercitati,fimplicitatem 
nnflramprobro  vertere  cur  miremur,cimfubftnnare  Deum  ipfum  non  cfubitent  ?^tno 
his  tantiejfe  cCcbcnt  coeleflii  M.tgi(iridecreta,vtpro  ijs  adextremum  dimicare  non  duhi- 
tem-M.  Nec  quicquam putemns  bbcrtatinofir^fubiecfum ,  de quo  nobts quidferiyelletf 
pr£cepit.Sedhic  de  re nobis, non  de  verbo  tantim acritu, certamen ejlcum  Mediatori- 
bns.  Tr.idiint  enim,  comprehendi  in  mifefacrifcio  veritatem  earum  rerum,  qu£  vetujitt 
omniaftcrifcia  fignrahant:  eandem  hic  effe  corpons  &*  ftnguinvs  Chrifli  hofliam,(^us.  in 
cruce  m.iiittafuit.  yndcapparet,  vnico  Chrifli  facrifcio,fecundariumhoc  fubrogari, 
a.io  tUiiUefficadaadnos perueniat.  Ego autem breuiter  reTfondeo:qu£Cunquevnquam 
in  vfufueruntfacrificia,  adhu;K,veliiti  lycfium  Lipidem,prohanda  effe ,  vt  proSa  cenfe- 
a>trur: a Df^onehab-ait^anabhomimbmoriginem.  Pr.tterquam enim quod inChriflum 
refh  ccrcdcbeban:,  D-um quoque authorem  effe  oportuit.  Itaque,quanuti  infjeciemni- 
hil.tutp.trum  dijfcrre  vide.tntur a  ftcrifcijs piorum, qu£ a genttbm  ohl.ttalcgimm,h<ec 
tamennon.  dubitamw  tanquam  acfulterina  cfamnare :  tUa  autem  pronuntiare  ftncfa  &* 
l  o-t.mt.  Videp')rro  hoc  aifcrimen,  nifi  ex  tUa  cfuplicinota,fnk,&'  mandatif  Nunc in~ 
tw  vtmicAmveri'atvsin  facrifciomijfx-  contineri  probent  Mediatores,  Deim.tmfatum 
inprimvf  neceffe  eJ}profrri,quale  nuUum  extat.  Vnde  audacferconflituimus/uhilquam 
inoiie  effefgmentim. 

Qmd fuccm.lam &  dilucidtm  Canoni interpretationem attexivolunt ,  fateor 
nwejfecfen.hih.  Secf quts glojfu inuenient ,quibiiitegantur adeo  crajfe  abjiirditates? 
PrincipiOjCertum  efi^piimxntia  illtc  cwtineri ,  centonifque effe  male confutos  ab indocfU 
'  ar:ificib.i4.  Dicuntfe  Dei  ojfrre  cfe  eius  cfonu  & cfatii  hofliampuram  ,panemfancfum 
yit££tern£.  Q^verbafonant ,conflare  ex pane Chrifii corpu4.  EmoUiant  vt  volent, 
hanc verbirum  aFfmtatem. perTpiciunt  tamen oculati homines ,  qu.tm  precationem ve~ 
tMEccltfia  dccommumbm  oUxtionibm  concipereflch.tt,confarcinatoresmijfattcica~ 
mmi  adcorpni  Chrifli  infcite  traniluliffe.  Eleemofyn£  qua  conf  rektnt  jideles,tan- 
qutm  Deofacr£,  aiari imponebantur.  Deumpopuhnomine,  orabat facercCos , vteoigra- 
tish.tberet.  Barktri  homines  qui pofteafecuti  funt,vel  antiquimorisignari ,velaliud 
quam  imtginarium  fuumfacrificium  nefcientes,temere acfcficferunt^corpui  ^ftnguinem. 
H-tnc  infcitiam  mchivs  pateftcit ,  quocfpaulit pojl  attexunt:  Per  quem  h£c  omniafemper 
honacrea  .  fan^ificaf,bcnecfici,i.  Certe  h^coratio  vtcunque  torqueatur ,  Sacramento 
aptari  ncquit.  Q^funt  igitur  bona ,  qu£  Dem  quoticfie  noki  creat ,  ntfiqu£  quifque 
piorum  ex fuis  fxculcatihn^  confrt  invfum  pauperum  (  Hanc  enim  fuijfe  olimobla- 
tiomsco'%fecr.tndif)rmuUm,eK.Araufic.ini  Concilij  cferreto  apparet:Ojferimws  tibi  Do~ 
tnine,qu£ cfe m.inu tua  fufcepimm.  Qwbus  obfcroglofis  fe extricahunt , quin hic turpif- 
fiin£ h.iUucinatioms  conui-h  teneantur'! Leuiculafunt  ifla:  nec  alium  infnem  k  me  attin- 
oumurjnifi  vt  omnes  inteUigant /luUa  ejfe  tamputidlts  ineptixi^qwu  rwnptruicaciter  cfe- 

fendant 


R  E  F  o  R  M.    R  A  r  I  o:  77, 

feneCant  hiilriones  iW,qui Mediatorum perfonmincfuemnt. 

Nmcpergamm  acfmAgnferix.  Corfm  ^  fmguinem  Tilij  Dei  miffariui  fa~ 
cerdos  infacrificiumfe  nfferre  cftcit.  ^ciio  efiprorfm  cCtuma,  adquam  nemo,  nifi  coelitta 
yocatu4 ,  ingererefedebet.  Nam  cim  de  legitimofacerdotio  cfif^utat u^pon^olnf  ,nulli 
tantum  honorem  concedit,  nificut  Detncontulerit.  Vt  iffumquoque  chrtiium  cficat 
cportuijje Patrvs yocatione infiitui.  Siperperamacpr£teriui  &fii  fihihonoremylur- 
fat ,  qui ffcerdotio  fungitur  nonvocatw  a  Deo ,  nuncoflendam  fxcrifcirniffaleSyquo 
Dei  mandato  ChrtHum  ojferre  auftnt.  Tota  ^posloli  difputatto  in  Epiiiola  ad  He- 
hr£os  afeptimicapitii  imtio,adfneyfque  decimi,induobu.s  hiscardtnihmyerfatur.chrifiu 
ynum  fuiffe  idoneti quife  offerret ■.deincfe  ynica  oblatione perfunclti,qu£ perpetuo  yiceat. 
Hacfibi  habere  videntur  belli(?imaarguttam,qua  ejfugiant,  dum  idefe  hodte  offenefacri 
fidui<K^(ft,quodfemel  Chrtflm  ohtulif.nonnouS  aut  cfiuerfim  intrcducere.Secfciim  Scri 
fturaj&foli  Chrtfto  vindicet  ojferedimunti4,&femel  tefletur  ohtulijfe/iihil  tHo  cauillo 
identitatis,vt  ita  loquar,projictunt :  nam  interea  adfe  rapiunt,  quodfoltws  ffi  Chrifli:  & 
quodfemelperaclumfutt,  quotidie  miUies  iterant.  ^ddit  canon,  tdferipro  redemptione 
animarum.  ^t  reclamat^poftoltis ,  quitradit  Chriflum in  coelos  afcendijfe, &terna  re~ 
demptioneparta.Siohlatum  in  crucefacrificium,£temam  redemptionem  pepertt.mentiun- 
tur  certc,qutfe  hodieadhucfacrifcare  recfimencft  caufa,j)rojitentur.  Hic  commoda  inter- 
pretatione  nohufatijjieri,  hoc  efi,  oculos pa-flringt volunt  Medtatores.  Fatehuntur  vno 
Chriflifacrijicio  redemptos  eJfe:fedhoc  modo  nobis  iflitn  gratiam  appltcari.  Sedhuncfu- 
cum  iamantefatt^s  ahflerft :  imo  acfviuum  eracftturvno  ^pofloliyerho,  ciimLemfacri- 
fcia  negat  partajuijfe  toUendispeccatis,  quiafrpitn  repeterentur:&'  nos  hac  nota  difcer- 
nit  a patrihm ,  quodapud  illos  quotannis  feret peccatorum  commemoratio.  Certe  <&  nos 
aj^iduepeccata  no  flra  confitert  decet,  nec  altter  ea  deprecari pojfumm  ,quam  facrifcu  re- 
cordatione.  Itaque  nonaliter  inteUigilocmtUepotefi,quamhocconftituto  dtfcriminey 
quodtuncquidemadtefIandampeccatorumexpiationem,vifihilefacrific}umadhibehatur: 
hodie  no  item,ex  quo  veritas  ipfafignorumfuit  exhthita .  D  enique,qui  ojferri  hodie  Chri 
fiAmfinguntproanimarumfalute,morte  eim  expiatafuifftpeccata,Deumque  hominihtis 
reconciUatumfuiffe  negant.  ^nveronos  huichlaffhemi£fuhfcrtheremm,qu£proprtum 
mortU  Chrifti  munm  ad  humanam  aclionem  tranfcribit  i  Tunc  vero  nos  meritb  chriftm 
tanquamperfdos ac  foedtfragos, tantiheneficij  participatione ahdicet  ,fivnico &tem6que 
fuo  facrifcio  eiufmodi  adminicula  quA  nunquamyelinitituit,velprohauit,fuhrogari  taciti 
finamm.  Qmmvero congruenter poftearogatur  Deusincanone,vthoftiam  camtsac 
fanguinif  Chrifti  gratahabeat,ficut  ^beUs  ^hrahdicjue  facrificia,  iuheatqueper  manm 
^ngeli perferri  infuhltme  aUarefuum.  Enpietiti,  citmvixeodem FiUum Dei  honore 
dignantur  ,quopecudes.  Quidvnimprecantw^.  VtPatriChriflm  inftar  arietts  tUim, 
quem  immolauit  ^hraham,placeat.  SaUem  in  eo  minime  canonicm  efi  Canon,  quodvm- 
bram,yeritatis  regulamfacit: gratiam,  quapoUet  Chriflifacrificium,  adeam  quxpecua- 
rijsviclimtifulerat  ,exigendo.  C£teriim,ohtcndxnt  quicquid  Ubuerit.  Sednos  quacon- 
fcientia  in  tamfoedam  Chrifli  contumeUdm ,  yt  fere  pofthaheatur  hrutis  animaUbm, 
confentiemm^  Non efi pr£terea  aucfarium  iftud negligendum  ,finihilin  canone  mute- 
tur,  orandi  pro  P  apa  nofiro  Paulo  tertio,  nohis  neceflitatem  iniungi.  Ergone,  dum  appa- 
temm inDeiconTpedum, vhicorfe totum  quodammodo ejfundere debet ,patremnomi- 
nemm  eum,  qui  omniumfiliorum  Dei  crudeUfiimm  efi  carnifex?  Eum  fateamurejfepa- 
fiorem,qmadmaciand(U  C^  voraadas  Chrifti  oues,princeps  efilatronum  ac  luporumi  E( 


y73  VERA     ECCLESIAE 

prmum  in  Ecclcfid  locum  (ipgnemws  ,qui  non  ctb  ea  tmtum  e{l  diemt4,fed  infeQifimm 
qinqueeileiiiifioslis?  Sibiverotalemlhibcantpatren}lflcbiui,fimilefcjueapofUtit,(ji(b 
impi£  fH&d^^ftciiomstejlemijUoqueftciant  Deum-.ficutteamturpiter  apud  hommesflagi 
tiofqueprofrerinon  yerentur.Nohs  yero  centumpotiw  oppetendxftmt  mortes,qium  vt 
infmflagitijfoctetatem  nos  trahant. 

Tandem,  ne  quidin  miffx.  ceremonijs  mutetur,cauent  Medtatores:  quia  omnes  ad 
idquodillic  agitur,valdefint  appoftt£.S t  de puerili  Ittdicrofermo  effet,verefortafis  iUucC 
dicerctur-.atcumfacra  Chriiii  Ccenanihilo  plashabent  ajfinitatts,quamfii4aut  canis 
cum  Dei  altari .  Cum  in  omni  reli^ionts  acJione  relucere  debeat  cacleflu  qui&dtm  maieftoi, 
tum  vero  in  Coen£  celvbratione,  vbi  Dominus  adarcanam  carnts  &fangMmsfttipartici- 
pationem  nos  inuitat .  QuicCporrograuitatvs  cotineant  miffales  ritws,  cx  ea  parte  qiiam  hlc 
recitabo,guftim  capient  ledores.^c omiffo,cjuem  vocant  Introittt, aliifque  infnitis  nu- 
vls^foCtiM  anonii  o-efliculationes  attingam-.Iunciis  manibuifeinclinctfacerdos  ante  alta- 
re,poflca  in  dextraparte  ofctiletur.hicfaciat tres  cruces -.eleuet manits ac  exparidat,iuncJts 
m.tnibM  m?moretur  viuoriim:parum  fiedat  genua.extendat  manui  fuper  hofliam-.faciat 
<jutnque  cruccs-.iungat  maniif  furfum-.tergat  manu/s  adcorporalc.eleuet  hofliam,dcinde  ca 
licem.  lUis  repofttts,exteruf.tt  brachia  quafi  defc  crucem faciens-.retrahat  brachia,  &*fa- 
datfiiper  totum  facrtficium  tres  cruces,quartamfuper  corpw,quintamfupercalicem:po- 
nat  m.tniu  fuperfacrifcium,&*  oculos  furfiim  erigav.inclinet  fc  adaltare  m.tnibiti  cancel 
ittls:ofculetur  altarefignet  fe  figno  crucis.iunclii  manibiii  memoriamhabeat  mortuorumy 
percutiat  peciiM  fttitm  jemel  vel  ter.ftciat  tres  cruces:d^ifcooperiat  calicem:di' pane  ftciat 
tres  crucesfuper  ipfum,deinde  du.ti  interfe  &*  calicem:  ofiendatmanu  dextra  hofHam^ 
cooperto  c.tlice  exp.vid.tt  manui:tangat  patena  pedem  calici.s,  mediiim,fummiiatem:  ados 
futim  ^'  ocitlos  admuueat.De  hoftta  tresfaciatpartes.fed vnam  dijs  maiorem:  de  mini- 
m.tparteftciat  tres  cruces,deindeponat  in  cdicem.reltqu.ti  ofculetur.  Excipient  rcs  effe 
msdi.ii,qu.irumindijferensfttvfn  chrijliams .  Curergo  quicquam  omitti  vetant'^  Ve- 
nim  vt  hoc  fitbticeam :  quam  indignum  efi  hiJlrionemplu4  habere  centuplo  in  fcenagra 
uitatls ,  qii.tm  infanciendij  Dei  &  homirutmfo^dere  habeat  facerdos  ?  Nimiumprojecio 
fibi  licentis,  in  rebm  externvs  fumunt,fipro  nihtlo  ducunt  coeleiie  Coenx  myfteriiitam  in- 
diCoriA  gefiicuiatioriibmdef^,rm.tri:a  qm^m  ex.tgitandi6  ideo  abflineo,quiatam  foeda 
Chrifit.tainominis  itidibria  meminiffe  piget  .1  flivcro  nebuiones  ,vtfum-  proftituti  pudo- 
ris ,etiam fummartm abfurditatum minim.tm correciionem  reffuun t .  V>ide apparet,  nihil 
€os  aliudcaptare,quam  vt  brciti  iterum,  quicquidiucti  nofiro  tempori  .tjftdfit,  extindum.. 
pereat .Hlcj)orro impudentiic cumuiiii e sl,ciuodmijfxhodiern£ritum ab  ^tiguftino per 
Jftcue  monftrariiafitnt.  Ciraturqtiidem  ab  tUu  Epifioia  ad  Pauiinum,  qu£  esl  orcfine, 
quinqttagefma  nona.Ego  autem^vtpersficue  appareat  cpuam  impirob.tm  mentiendt  licen- 
tiamfbi  indulffans,ex  lefiione  ipftferi  iudicium  patiar. 

Sequunturgcnera  cfuo  mortttorum  memorix,  qu£  vt  antiquitm  fuertint  cuita,  ita 
mncretinerivoiunt  Mediatores  .Mos  antiquitifuit ,inter facr£  Cotn£  ceiebr.ttionem, 
^pofioios primariofcjtw Martyres  &  maxime  vuigonotos nomin.tre ,vt taiibui exem- 
pivs excitaretur  omniumfides.Secundoioco  recitabant eorum nomina,quirecens  mortui, 
ffecimenfH£pietatts.tcfextremumedtdcrant:  vtttafoienne  hd>erentfu£  perfuerantidt 
tefiimonium.Hxcomniacum  acf  Chris'lian£  vnitatk  comme.iclttionem  valerent ,  vi- 
«ifquc  Jlimuios  adderent  ad imitandam  mortuorumfdem,&'  nullafubeffetadhucfuper- 
Jiitio:nosminimeimprohamnifVtnihilopni  fuerit  teflimoniorum  congerie,quam  Me- 

dtatores 


R  E  F  O  R  m:    R  A  T  I  O.  779 

di itores ,oflent(ttiom potiw,<imm  doBrindi  caujltj  coaceruant .  Paulopofi  obre- 
pjit  ytrohique corruptela.Nam  (^  vfu  receptumfuit,y  t  CeAlartyrum precihm iu~ 
uari  Ecclejia  peteret  ^fuafqueyiciJSim preces  interponeret pro impetrando  mcr- 
tuU  refrigerio,  cjui  injide  Cfmfti  decefferant .  Itd  duplex  tamMartyrum,  quam 
aliorum  mcmoria,indu6\afuit.Neci>erh  diJ?imu[o,^uin  a  multisfeculn  ohtinuerit 
•vtraquefupcrilitio.Sedin  religione ^cuin^synicum  efi fundamentum £terna  Chri- 
fli  lierit^ ynonmultum  '\alere  dehetannorumnumeras.Iam  deprioreyideamui, 
Non  recitari  tantumhonorii  caufancmina  Martyrum,  atque~)/t pro  eorumpieta- 
tegratias  agamm Dco,Mediatores  iuhentfcdj^yt eorum precihu-s  etiamtuuemur. 
Ego  atttcm  talicommemoratione,quaJJprofano  inquinamento ^  poUui dtco facr.xm. 
Chrifli  Cocnam .N am ct.m  omnh  Deiinuocatio pura  ^  reli^iofa ejfe dehef.twn 
yerQmyflerifim  hoc  cum  celehratur ,  reuerentiam  inuocandi  Dci,  eius  conJieCitt 
auceri  decet .P orro,D etm  rite  orari  negat P aulus ,cfoncc edocli fimm  eiuslierho. 
Vnde  conflat  nonejfele^itimam  or.indi formam ,  nifi  qu^Jittnyerho  Deifun^ 
data.Nunc  o^endant^ybi  nos  doceat Spiritusfvllim  ')iclProphet£,yel.y4pofto- 
lif)/elMartyrtspatrocinium  Deoopponere  .  Hoc principiumfemperteneamnSj 
Nosnonrede  orare,niJi pneeunteDeiyerbo.  S i er^o Jandorum irtterctjiionem,  Ro"i'»«>« 
qnamnondiclauitjiUi  ingerimns,profananoflra oratio  efl. 

.Audian:tisquidcontra,Mcdiatores .  Rationi  confentaneum  effedicunt, 
"^tpro  nohU  orent fanCli ,qui  Deo  extra mundumyiuunf.teneri  enimipfos  lacohi 
pr£cepto:Orate pro  inuicem,alij pro  alijs  . .Atqui ,hac{emis putaueram ,Epiflolam 
hancliiuhfcript.xmeffe,  non  mortuls .  Hocctrte  acumine  neminemferient  ,niji 
yalde  ohtufum.  Eos  hortatur  Iacohni,qui  non  do6irina  modo,fedfratrum  quoqutf 
precthiif,fuhcarnts  injirmitate  laborantes  indigent.  Inquo  numero  nonfunt  tam 
.Apofiolt autMartyresfms  certaminthtts perjundixurjum enimMelium, morte 
ahfoluiPaulus  teftatur.Sedpar  €fl,eos  noflns  malu  codolefcere .  Vnde  etiam  (^ 
pro nobis apudDetm  intercedere,fequitur:quia  necl/oluntas illts deefl,necfacul 
tas .  Re7fondeo,nimis  curioje  facere  eos,  qui  de  mortuorumfiatu  diuinant,  quod  J-Tim.4. 
nuUo  Scrtptiirdi,  tcflimonto proditum  efi .  Temerelierofactre eos,  qui  ajfirmant. 
R ogandifunt  Moderatores  noftri,ynde illts  reuelatumfuerit,  yiuorum  nectj?ita  ■ 
tibnsconjcios ejfe^quos ah eorttmfocietate morsfeparautt.VerhaPauliJuntapud  .  o 
Lucam ,  Dauidem  ciim  £tatifu<x,feruijJfet,tJfemortuum.  Qujbtis fuhindtcat ,noti- 
miniftrarenunc a mortefuapofleris .  Quin regni Dei complemenjium expetant,, 
quicmquefunt  ex  Chriftt  corpore,nonnego  :fedillt6ajfeclu4  trtbtierenoftrisfimi 
les,quaji  omniacemant  qu£  in mundo geruntur ,  temerarium  eftj  nifi  claris  Scri^ 
ptur£  tefiimoriijs  monftretur. 

Sedhocquoqj  yrgent Moderatores.Oniam  enimadducunt  ^ leremiam,. 
qui  mortui profalute populi protcndunt  ad Deum  manus.  Id ludam  Machahieum 
fomniajfe  narrat,fateor,fecHndu6  Machab^orum  liherfed  quacumfidei  mereatur 
ludx,  Jomnium,  ynde,qu£fo,Jlatuerms  ?  Veniam  deprecatur  hisiort£ tUitisfcn- 
ptor,ji  qutd,hominum  more,mtnw commodeJcribendo,deliquerit.  Deturergo lUi, 
quampettt ,  yenta  :modo  ne  quemjecum  errare  cogat .  NobiA  autem  qualiacun- 
quehominumfcriptadifcernereliceatacertisDeioraculis  .  Scire  tamcnyelim, 
cttrnon  Oni£  e^  Ieremt£  patrocinium ,  quod  fibi  ex  Scriptura  notum  ejfc  ia-  '  ' 
uant,potiuiCommcndentModeratores,quamPetri,yclPauu ,de quo  nihiltalc 

VV  '" 


,go  V  E  R  A    E  C  C  L  E  S  I  AE 

proditum  e/?.  ^tqui,poflhabitUFrophet'ti,Yecentiores  tttntum patronos  ttppettit 
^  m  ore  hahent.De^ngelu>,fro  dinerfa  offtcij  ratione,aliterfentienduefl,lU'tt 
madati  efl piorum  cura  &  cttfiodia-.foUicitos  ergo  defalute  noflra  effe  oportet, 
yt  Deo  pareant :  nec  aliudquam  iniunBam  fbifunClionem  exercent,pronoStfo^ 
vado.^t  ha  dumpeculiariter  ^ngeln  partes  afignat  Scriptura,piorum  an  imas, 
au£inDomino  quiefcunt,abeorum  ordine fegregat.Ztfane fearuminiflerio  ad 
curandafalutenoftraytereturDetti^nihilo dehu  magv, Scriptura,quamde^n- 
o-eltf  t.iceret .  ^ngelosfuos  omnes  proptorum  tutela  excubare,Deus prontmtiat. 
Quorfumid,nifiytmaiQrefiduc'tainnruanmr'<TantundedefanCtiif^iritthuidtce 
dum  erat,fi  -veraejfet  coparatio.Nunc  quodtacetur,pro  nihtlo  ducendumejl:prx- 
fertim  y  bi  de  rcagitur  inprimii  cognitu y  tili .  .Atip p>t  demmpro  nobis  orare  .A- 
pofiolos  ^Martyres,  implorandum  tamen  effe  eorum  patrocinium,perpera  inde 
collio-itur.^uditferut{s^brahx,adfutHrumfihi^ngelfi:fedybiopuieii^ngeli 
pr£fentia,adeumfe  mimmicouertit.Vtdet  miniilerEltfei  ingentes.Angelorum 
coptas,ad  opeftbiac  mxgiftroferendam  armatM  cJfe:eorum  tamenfuffragatione, 
Deum  inuocans,non  nttitur.Iterum,memoria  repetacpij  lec\ores,quodpriiis  dixi, 
hancnohisomnibus  orandi lcge  effe  impofita,ne quidntfi  ex  Deilierbo.Quiaute 
dliosexccelo  interceffores,pr£ter  Chrttium,fibiaduocant,extra  verbumDeiya 
o-antur.quare  ^  re{te  oradt  metas  tranfiltre  eos  dtco:  nam  quecx  locvs  quibufdam 
fucum  Mediatores  faciunt  ,refeUere  miUo  negotioproptum  eft  .Nomenfuumapo 
iiemfuts  inuocari l/oluit  Iacoh,inquiunt .  Quodfequutns Motfes  hisyerbts  orat: 
Memento  Domineferuorum  tuorum  .Abrahix.,lfaac  z!^  lacob.Sic^inPfalmo 
orantfdeles  Deum,ytrecordeturDautdu.ReIfond£o,non  obfcurum  effe,quidin 
henedidione Ephraim  ^  Manaffeinuocatiojignipcet:neque enimaliud^oluit 
Iacob,qukm y  t  diuinifaderisgratia  ad  nepotes  fuos,iure  hxreditario perueniret. 
Promiffa  eratfaltts  eiits  femini,  promtftonem  Dem  in  manns  .Ahrahx,lfaac  ^ 
ipftm  lacobdcpofuerat .  Hoc  ergopetit,-yt  interfandi  popult  trihfts  cenfeantur. 
Nec  yero  ad  hominum  perfonas  ref^icit  M  oifes,  cum  nomina  .Abrahx,  Ifaac  ^ 
Jacob  inmedium  adductt:jedyt  feaitojque  in  promifionts  fde  confrmct,  caufant 
commemorat,cur  ipfis  oporteat  prASiart..Acftdiceret:Domine,no  alia  quampro- 
mifionis  tu^fducta  ad  te  accedimtu^quia  nosjumm  populits  ille,cuius  teforeDe- 
vm  ^hrah£,lfaac  ^  I acob patrtbns  noftris  es  poUtcitti:.  Non  efl  ergo  quodno-' 
bis  oculos perfiiidum  irijj>erent  Mediatores,tam  euanidts  nug.ujpargendo. 

Venio  adfanBorum  mertta,quiStis  ttiampreces  nofirasfubnitt^^olunt.Ejl 
attidem  hoc  aliquid,quudfuperbam  de  illts  iaClantiam  mitigant.hoc  tamen  minime 
ferendum  efi ,  qubd  exDet  liberalitate  Chrifii^;  gratia  prodeffe  ea  nobis  dtcunt, 
tam  ad prote6ltonem,quamgrattx  impetrationem.Nufquam  hoc  illis  tribuityer" 
SumDei.  Profequitur,J.xteor,gratiafuamDomintis  erga  homines  in  millefimant 
yfquegen^rationem,ficuti  promifit:  fedflulte  htnc  injerunt  Medtatores^redun- 
dare  injilios patrum  merita . Quin potttu  hic qutdaefi dtum£  mifericordiA  cumu- 
lm,yt  modti  omntbm  exundet  ,quod  poflquam  falutartm  manum  gratuito  porrexit 
patrt  bus,eam  adpofieros  quoqne  cxtendtt .  M  inimam  huius  laudtspartem  aDei 
bonitate  traduceread  hominum  mertta ,impiA  ^  facrilegs,  efi malignitatu.N ec 
eittfmodierrortfuffragatur,quodde  Dauide  oltendunt  Moderatores,  ineimfci- 
ltceigratia,Deumpopulif£pim mtfertum effe,  Quia  enimcum Dauide fancitum 


erat 


R  E  F  O  R  M.    R  A  T  I  O.  7?f 

■  tritfoEdm  in  totiuf populifalutem: hacpitt ita dicaniy qu.ilitate  induendits eQ  ,ft 
prohe  'yolumus  inteUigere,cur  ems  rationempotius  inferuandopopulo,  quam  E~ 
t:^chii£  aut  lojix  Betts  habuerit.  Stferjxda  Scripturs.  corruptoribas  hdcnonfapi- 
unt,nihil mtrum-.funt  tamen ad quaffandai  dirucndifc^ue  omnes  inferorum  machi- 
n<u  yalida  .  Quanquam  femper  tenendumefl  iUud  quodante  pofui ,  fundamen- 
tum:  non  aliam  ejfe  pie,reciequf  precandirationem  ,nifiqu£  ad  dtuin^yoluntatk 
prxfcriptum  exigitur.Tota  autem  Scriptura  non  alium  Deo  Mediatovem  propo- 
nere iuhet ,quam foluni  Chriflum:nec  alterittsyelpatrocinio,yel  merittsfubniti 
docet,yt  certajiducia  nos  adDei  trthunalfiQamus  .  ^tque  ita  reperiemas,  quif- 
quisaltosfibipatronosyel  interccffores  qu£ritat,»on  ejfehuiuspatrocinio  coterk- 
tum  .  SoUicite  er^o  cattendi<^,neplures  adittsicaptando,ianuam  iUam  nohts  clau^ 
damtt!,quafoU  acceffusad  Deum  patet. 

Ceruies,fiferi  queat,moriamur  potitfs^quamyt  noftro  confenfu  in  facro- 
ftn^am  Chrifti  Coenam  irrumpattahs profanatia.Nihilo  etiam  magt^  conceden- 
dum  esl.quvdfeilis  diehns  coli  mortuosyelunt,ytfms nos  meritk  aJ]ocient,fuaq; 
iuuent intercejitone  apudDeum.EnChrtfiiana  reformatio,  cuiusjpemfaciunt 
imperitu.Sifeftos  dies qu^damyeluti inuitamenia effe  di£erent,ad colertdayir- 
tutum memoriam,qu£  nos ad  imitatione prouocet,aliqu'ts  fani effet  color  :fedcul- 
tuminflitui  exdterum  ohferttatione  ,id  quod faciunt  ,nimis  deforme  efi.Ne^a^unt 
fcio,  hoc  fihieffe  conflium :  fedex  reipfaiudiciumjiat.  Inynaquaque parochi* 
feftum  patroni  diem  celebrandum pr£cipiunt :  nec  eo  contenti ,  'Vocamft/tgulares 
patronos,  quihtts  hic  honor  deferatur.cumfatis  conflet,  non  aliter  hactenus  habi- 
tos  ejfepatronos,quam  deos  tutelares  :annon  aurihus  noftrtsinfonaredebetyox 
illaprophetica^Secundumnumerumlirbtumtuarumfuntdijtui.Qu^ami^iturfoe-  ^^••' 
da  eritnofiva ingratitudo,fireliCio liit^  fonte ,  tales nobiifodiamus  cifternas  ?  St 
folos  Prophetas  ^ .^pojtolos  eueherent  adhunc  honorem,acriterintercedere  de- 
ceret,ne  exfanClnDei  mtntflrti  idolafierent :  nuncadhanc  imptetatem  accedit 
nimh  infulfa  ahfurditasiquibuflihet  emm  patronut  fuos  diesfeflos  aJli^nat.MuL- 
ta  portofunt  tempUCatharin£  dicata^yel  Chrtjtophoro,  yel  alijs  Jiclitifs  nomim- 
hits .  Catharin£  aut  Chrifiophori precibus  ,yt  tuueturpiebs  huius  loct,a Domino 
foflulahit.ltanecum  Deo  ludeturp>t  qui  nuUilinquamfuerunt,ohtrttdamurad 
Deum  exorandumj>atroni?Talibtis  monfins  quifomentafuppeditant,guftumne 
aliquemlinquamhabuiffe  credendifunt  feri£fyncer£qtte  Dei  inuocariortisiOmit- 
to  Dominicum^  fimties  camiJices.Omitto  Medardum,LubinHm,^  ftmiies  eins 
hejlias .  Quts enim  Jinn effet,fifingulAs  lahyrinthi  ambans  excutereyeUem, iru 
quem  nos  M ediatorespeUiciuntiSed'y&  bus  ac  ter  eorumt>erJidi£,quife  tamfactle 
proijciunt  inyoluntarium  interitum,  quem centum mortibus,fcentum  haberent 
yitiSjpropulfare  debuerant. 

SupereftalterordomortuorumjquorummenttoneminCoenaJieriyolunt^yt 
deturiUu  locttsrefri^erij,lucis^pacts.Nonnego  hancfuiffe  yetuflifiimamcon 
fuettidinem:&'  quomam  m.tgna  efiytsconfhetudint6,autpotttfs  regnum,idto  ciuf 
modipreces  fateor  Chryfoftomo  ^  Eptphanio ,  .Auguftino,  i^Jimiltbusprobaias 
fuiJ]e,quod  amaiorihus  quafpermanm,tradit£  ejjent .  Etji  non  exiftimo,multo 
ante  eorum£tatem,quos  nomtnaui;,obrepftffe  inyfum.Sedquodbreui  temporeyt- 
■    cunque  inualuerat,nimi.tfaCjlitate,fine  ratione  aut  ludtcio^fecutifunt.  Veriim, 

yy  2 


,8^  VERAECCLESIAE 

qmd  ^u?uninum Moderatorihtii  lihuitcitare  teftem :  audidnt  quctntum  ipfe  /- 

Hoin.m  dem  alihi  in contrariam  fententiam  magts inclinet .  Receptifunt  inpace,mqHit, 

\oAa.-\^'j.r^^^lp^triarch£,Prof)het£,^po(loli,Martyres,honifdeks.Omnestamenad~ 

hucinfine  recepturi  funt,quodpromifit  Deta.PromiJfaenim  eft  carnts  etiare- 

furre£\io,mortisconfumptto ,-vtta  (£,terna,cum./ingeli6.Hoc  omnes  fimul acceptu- 

rifumui.Namrequiem^qux  continuopoft  mortemdatur,fi  eadignuieil,tunc  ac- 

cipitquifque,cum  moritur .  Siyna  omnihu4 e(l  requiernon  mintis pro  quouis  cx 

o-reo-efdeltumfuperuacutierit orare,quampro  Ifiia  lielPaulo.^tqui^hocpoile- 

rimjieri  dehere,.AuguitinHsyhique  negat.  Snpered  igitur,l;t  quietefua,yltra 

quamnihilnunc  melim  optariiUis pote(l,finamiK  eosfrui-.necDeinomine  inpre 

ahi46  non  legitimvi,ahutamur.Traditionem .Apoftoltcam M ediatores  effe yolttt: 

idqtte  Dionyfii  teflimonio  prohant .  Porto,in  recitandts  eim  yerhis  .Aposlolorum 

nomenitafurtim  interferunt,ytytdeatur  ahipfo pofttum..Atqui,diutnos  illic dtt 

ces  nominat,quos  fuhindeyocat  magiflros .  Deinde  ,  quafioculos  mundo  conf- 

xerint ,epitheto  ^reopagit£  omantfuum  Dionyfium .  De^reopagita  Eufchius 

aliquottes  memintf.quem  ^thenienfis  Eccleft£primufuif[e  Epifopum  dicif.atq; 

,  ita  traditum  a  D  tonyfto  .Alexandrino  ,refert .  Sedquicquam  ah  eo  litcris  manda- 

tum,non  dicif.quod  certe,ffutffet  yerum,no  erat  omiffurm.Hieronymml/eroJr^ 

fcriptorihfis  E(cleftaflicU,duos  numerat  Dionyftos.Corinthiiiynum,qut  fuh  Mar 

co  J^ntonino  Vero,^ L.Commodo  floruerif.alterum  Origenu dtfcipulum,qui^~ 

lexandrtnm  Epifcopm  fuerit ,fuh  Galieni  imperto  .  Sed  mtereorumfcripta,  qua 

dilizenterrecenfet ^coeleftuyel ecclefiafticA Hterarchi£,  mentionuUa.  Quoties 

ergo  citantur  lihri  ifti,fciamm  ignoti  ejfe  fcriptons ,  ^  non  adeu  antiqui,quod 

^ftylitsipfe  ,  ^  argumentum  clare  demonfirat .  .At  Chryfoftomm  u^poftolvi 

fert  acceptum.nempe  ,yt  alia  permulta,qu£  cumyulgo  recepta  effent,tamenigno- 

t£  erant  origtnts.D amafcenum  qui legerunt ,ft~)inicam  hahent  Imciamfani  ludi- 

cu,non multum eius authoritati deferet. Quiinefcit puellis  infantthm,cim adhuc 

anutricis  mammapenderetpveteres  Euchariftiam  darefolitos^^tq;  hunc  morem 

proculduhiofe  ex  tradttione  .Apoftoltca  hahere  putabant.  Hoc  Cyprianm,Chry- 

fo^tomo  (i;* ^uguftino  ahquato  antiquior,dixiJfet.Pert4erfum  tamenfuijfemo- 

rem,^  a  Chrtftt  injlituttone  alienti,tejlatur  hxc P ault fententiaiProhet  feipfum 

homOj^fic  depaneiUo  edat,^  de  caltce  hthat.Deniq;  ,poJlerior  xtas  non  tmme- 

rito  corrextt .Quid tgttur  exfalfo  tradttionunomineJucuiJlifaciuntModera- 

tores,cum  infimtlt  caufafatis  oftendat,quodyolut  effefacroftnCw.fihtpluma  ef- 

fe letiiitsfSed qtiorfum  hicdiuinare  attinetlExtat^poftoloriifcripta,qu£  copiofe 

^  aperte  qutcquidin  doclrina ptetaivs  erat  cognitu  necejiartum  ,  complecluntur. 

Qutn  ^  de  mortins  interdum  exfrofejfo  loquuntur.Pro  tpfts  orare,nufqua  prd^ 

cipiunt.CitmTheJfalonicenfes  hortaturPaulmf)it  luCium  tnmorte  fuorum  tepe- 

rent,confolationes  adhihet ,quas fciehat  ad  hanc  rem  maxtme  appofitas.PrewnuL 

lmfermo,quimaximefuiJfet  opportunm,fipro  mortuiiprecart  Itceret  .u4d  Corin- 

thtos fcrihens ,argumenta  omnta  coUt£tt,quthus animasprohet a morte effefuper- 

ftites.Hoc  nondum  adducit,quodfutffetalwqui  valtdtjiimum:  Ecclejlapro mor- 

tui^nonfruilra  orare.Pro  quihm  ordinarias preceslieltt  tnEcclefaconcipi,  Ti- 

motheum  admonet  .De  mortuts  iUtc  quoq;  ftlentium.QupdJiprectbm  noftrtshodte 

mdigentmortuijmaiorfuh  LegefuiteAriineceJittas..Atqui,Scriptura,cum,  0*  lu- 

(lum. 


R  E  F  O  R  m:    R  A   T  I  O.  ygj 

CiHmyi^ftptiIturam,^alia  <ju£dam  in  Jjjeciem  minuta  accurate  referat/verhum 
de precibns  nuUiim  facit.  Cui,  olfccro ,credibile  eritjSpirttum fanCinm  quodprx- 
cipuam  erat,ohliitifci,di(m  leuioribws  inf^it?Hincftne  hominihui  non  contenti- 
ofis  liquehit^remfuijp  Vrophetu^  ^poftcli^  incognttam. 

Sedcnim  Scripturam  quoque  opponunt  Mediatores.quia pr£cipiat^poflo 
lui,orarealios  proalifs.  Si  quts  effet  apud eos  Dei timor,Ji quayaleret  relto-io,(i 
qHu<  yi^eret  confcienti£ fenfis,poenamcerte horrerent,quam  im^ijs Scriptur^fa^ 
cr£ corruptoribtps  cogimur  imprecari^c^qua^ proculdubto  aliquado  Deics  expetet. 
Vfyicif^m  oremus  altjpro  alijsjIacohtt,s  nos  monet,cum ante prxcepijfet de  mtitutt 
confeJ?ione.Si  coprehendit  in  hoc  ordine  mortuos,refurgant  oportet,ac  conftean- 
turnohis peccatafuaialtenm enimcum altero coniungtt.  Egoyero lacobtDerbd 
n.ulto  aptiiisin  eos  retorqueo:  quando  eos  folcs ,qui comttniter lahorat,iuhet  inter 
fe  (omunicare mutu.is precesimertuos  effc  omittendos,qui  iamftiis  lahortSa^  funt 
perfunCu .1  acohns ,inquam ,non alios precibus  nojlris commendat,quam  qut^er- 
fantur  adhuc  in  prsfentis  liit^,  certaminihiM.Contra,Scriptura  heatospronunttat, 
quifunttn  Domino  mortui ,co quod iamrequicfcant k  USoribns  fuis .  Si itaeO, 
quidillu  opitulari  qucat  noflr^precesiEt  tamen  magns.  infratres  crud.  lttatis,(^ 
deteftanda  in  Dominiim  temeritatis danare  non^erentur  Mtdiatorcsjf  qms  ah 
orationum  noftrarum  confortio  mortuos  excludat .  Imo  crudelttatvs  Deum  accu- 
fent potiu4 ,qHi cum  identtdcmnos  tam foUtcite  ad oradum profratrthus  hortettir, 
hancdoclrinam  fmperadyiuos  refiringtt .  Rcs  certe  adto  ieuis  non  erat,mtferas 
animas,qu£,  ad opem flagitadammut£  fur,t ,fubleuare,yt prateriri  dthuertt Xttrne 
"yerboquidcm  yfquam  attingiturf  Praferttm,cum  tottef,tamque  di/igenter,tam 
copioJe,tam  luculenti conctonenturProphet£omnes,^poftoli,Chrtilu4  dcnique 
ipfe,de  officijs  charitatiixur  hoc fupprimunt,quod tnter  altapoflremum  non  erat? 
lam qu£mflra  eft  in  DomtnumttmetitOi^Rcgulam  orandi  certam  tradtt .  Eam 
ttmmui-.nec  fas  eJfeputamHS^indeyclyngutmynumdefeClere.  .At  Dominm..tn~. 
quiunt,nequaquam mortuos  kl/iutsfepararepr^cipit.  Imo  hoc prxceptilitcenobts 
effe debet,  quodcumlibiqueyiuos nominattm exprtmat,mortuos  fegregat ex eo- 
rumni'.mcro:deinde,cumfnitam  corummilttiam  teiiatur,non  am.pittis  habcreaii 
xtlionoflro  opus ,  ftgntfcat  ■  Nufquam  prohibet  Deu{,ne pro  .ydngehs  oremus. 
^dn  eum deteftahimur ,  qui  orandumnegabit  i  Pro  .yipofioiis  non  cjje  orandumf 
necpro  Martyrtbtus.fatentur  tpf  quoque Mediatores  .  .Atqui,nujquam  legitur 
prohthitum.Cur  in  reliqtm  mortuti  tamerit  deteftanda  noflra  temerita^^Ipji  ye- 
ro  in  Spiritumfanclum  palamfunt  contumeltof,qiiem  obliuionu  in  re  tam  necef- 
ftria  tnfmulant. .Atque  hincfmul  apparet ,qua.nta fit corummoderatio,quifuas 
deteftattones  tam  futtliter  innos  emmunt. 

Eilo  tamen:yaleatEcclef<x,^etcrucofuetudo,ytfacerdos  in  Cocns.  celehra- 
tione,mortuos  Deo  com>nendet:an  ideo  dcbcnt  yigiltSytnniuerfarta  (^fifiilesnu 
g£  retinert^S  ic  auteplacct  M  cdta  torikts .  O  hfecro  .fquaeoscurainitan  rand£  ^ 
pietatts,^  EcclefiA  t.mgtret,ex  tar.tafuperititioriujylua,  quih,t.sjcaient  mortu- 
ales,ytloquuntnr,')/igili<£,nihilommti.orefcc&reni?Imo,fiqutdhabere7ittngenui 
pfidoris.annonl/trhojalteattingerenticorrigenda  effequ£dam,qu£  ntmt^  infuifa, 
ahfirditate queuis  mediocrtter  tnttUtgcnteojfcndum? Feedetllic  difcerpttur  Scri 
ptura.MiJcetur  incompofta fcntenttarum,hincindc  temtrscongeitarum,far- 

VV  ^ 


-jU  V  E  R  A    E  C  C  L  E  S  I  AE 

rA^o-^enique,qu}cciuid illtcjit  ac  dicitur,crajfa eil  Scriptur£  cofruptela.Hoc  to 
tumnonmododt(limuUntMediatores,fedettamcalculofuoahfolMurtt.  Sedau- 
dienda  ejl  pr£clara eorum  ratio-.Q^am  immaneeJfet,inquiunt,mortuortifuppri~ 
mimemoriam,acftanim£vnacumcorporihus  interirent .  'Ergo quatuor  annorum 
miUihm  ante  Chrifti  aduentum,i^ deincepsphsmiUe  annis,  quthta  nondum  erant 
nat£-i>i£ili£,nullafuitdc  anim£  immortalitate fides .Nam  certe,fihuichla^he- 
mi£  fu^fcrihimm,omnes  qui  a  mundi  exordio  fuerunt P atriarch£,quicunque  fuh 
Zeg-eliixerunt  Prophet£,pij  Reges  (^  alij  ,Chri(ltis,.Apo(tolt,yniuerfi  Marty- 
reSyEbicuret  erunf.quianuUtiyi^ilijs  animasyindicarunt  ahinteritu. 

Incarnium  ahftinentiayidentur fthi  optime  corrigere  quicquid  ha&emts 
fuberfiitionum  fuif.cim  teperanti£caufanon  ahominationi^,eam  fufcipi  docent. 
Siinfoloefucarnium  omnes  effent  delici£,  concediforte  poffct  quod iadant :  fed 
quiincfcit,in diuitum  culinls,  tunc  multo  lautiores  inQrui  epuLts^ilm  a  camihus 
ahfiinetur  ?  Pauperihuscerte,qui  laridoauthuhulatcnuiteryiciitant,nihilopus 
cQ,camisedomad£  caufa,carnemprohiheri.Diuitthusfolis  lexifta  neceffariaefl, 
qu£ad  fru^alitatemeosreHocet.^tqui^l/tdiCiumcfl^nihil  minuseil  prohihitio 
carmum,quamluxuri£,fumptuumquercnriClio:  tunc  enimmaximeftmant  cttli- 
n£-tunc  immodici  apparatusexundant.  Deniqj ,nunqua  minws funt  in  yt&u  tepe- 
rantes,quam  citma  carnihusahilinent.  BtA  ergo  ridictdt  funt  Mediatores,quifru~ 
o-alitatetta  conftituunt  in  ahftinentia  camvs,acfinuUa  eflent p)r£ter carneliolu- 
ptuofa  eduliaiitacarni  domand^  faluhre  efferemediufingunt,acfnofuauiorihui 
fercultifertafexta,quamfecunda,menf£  refert£ ejicnt.Htnc certeplufquaahfur- 
dueffepatet,hoc  nomine carnes dtfcernere a  reliquis  cihiy.quafifuhltto  iUartiyfu, 
cohthita  ftt  luxuries^iClus,^  inuentamaceradi  cawtiratio-cum potim ipfact- 
horityarietits  nouum  ftt  faturis,edendi  irritamentii.Verum  ^'yt  hoc  aliqua  ex  parte 
■verumfif.fttperfiitiofa  tamen  ejfe  dierum  ohferttatio  non  definit .  Excufant  Me~ 
diatores ,  olim ah  Ecclefta  yeteri  interdi^um  fuiffc  carnium  cfumfexta  feria^ 
Sahhatho,yt  homtnes  tali  ahflinenti.t  pr£paratt,fan[\ius  adfacrammenftm  ac- 
cederent .  Imo  certum  efl  exl/eterihus  hiftorijs,  olim  nihiitalefuiffciniunCium. 
leiunium ,quod Rom£  Sahhatho  colehant,tanquam  rcm infuetam,refcrt  Eufehius* 
Carntsqmdtm  ahftinentiapaulatim  fc priuataquorundam fuperftttione  infmua- 
«it:ac  prin.o  quidem  occupauttdiem  Venerts,hinc  adSahktthumfe  extendit,  do- 
nec ex confuetudine lexdemumnata eft,qu£  inuitos  quoqueohftrin^eret. 

Sedquia  hoc  argtmentum  copiofe  trac\are,no  eftpr^fentk  inflituti:  qua- 
tuoryitia,qit£  in  hacprohihitione  continentur  ,hreuiter  notare  fufftciet.Prtmiim 
iniuriaft  Deo,cumftmpliciter,etiaadcertos  dies,cfuscarnium  interdicitur.Car 
nesnominuiquam  olera ,  ^ pifces  ,^ poma  Detis  inyfumnoflrum  dcftinauit. 
H£C  creauit  omnia,yt cum grattarti  aC\toneyefcamur.Ltherum,inquam,omnium 
yfum^modo  fohrius fit^  frugalis,promifcue  nohvi permiftt .Surgunt pofcea  homi- 
nesyqui  hacnos  lihertate priuant:ne  liceatyquodDeus  Itcereyoluit.  Memineri- 
mu6,totumgenus  yetari,inquo  multx,  funt  ffecies,procul  adclic^s  luxundq;  re- 
mot^rvtnon  alionomine  dtffltceant ,nifi  quiacarnts nomcn  hahent.  Deinde,fu- 
perftitione  non  caret  talts  dierum  notatio  .  Honorefc  Chrifti  mortem profequi  e- 
xiftimant ,^  fepulturam ,qui carnem  hiduo  iUo  non guftant .Eodem  colunturho 
nore  &  fefltdtes:nec Deo  tatum  ,fed.y4pofloliiautMartyrihu'S  dtcati.Si  merito 

repre- 


R  E  F  O  R  M.     R  A  T  1  O.  7,5 

yeprehenduntuy,qui  inter  diem  ^  dtem  dtfcernuntxamU  ah^inentiamcertls  die~ 
hus  aUigare,quhfufer{litiofum  effe  non  -videt  ?  Tametfi  quadragefimamnon  ex-  ^°°'-'*- 
frimuntxiim  tamenfine exceptione  confueta ieiunia,noua  fancitone  confrmantj 
eac^uoque  in  inte^rum  reftttuitur .  Quo  autemcommedarititulo  pr£cipuefolet, 
nifiimitationvsChriftif  .Atfieaefl  tmitatio: cur  quotannu  repetitur,cumfemel 
totayitatale ieiunium  Chrifluifufceperit?Deinde,f  exemplum  hocefl,quodfe- 
<jui deheanm,eadem fuit  in  Moife ^Heliaratio.Curergo  totf^nBi  Reo-es^ 
Prophet£ tmitationemneglexerunt(Tota  certeyettfs Ecclefta  nonparuo  reatu  te~ 
nehitur.Cur  etiam  D ominm  ipfe,cum  adhuc  in  terris  ageret  ,fui  exempli  nullam 
interdifcipulos  haherirationem paffm  efl^Excufat  enim  eos,quod  nonieiunent. 
pigetinretam  lic^uidayerha perdere .  Necyero Mediatores  ipfosfugit, pueri- 
Ittererrare  eos,qui  primi  quadrageftniale  Chrifli  ieimium  £muUri  feputarunt, 
cvrn  ahflin etia  qualicunque  defungerentur. QuantU entm  hoc  a dierum  quadra o-in 
ta  inedia  dijfcrehat?^d  hoc,quale  temperantt£  exemplumtyhi  necfames  efl,  nec 
cthi  appetttttsl Multum  enim  fallitur ,  qui  Chriflum  tunc  luclatum  cumftmeeffe 
putat ,cum  edendi  necefitate  excmpttts  fuerit .  leiunium  lUud  nonfufceptt  Chri- 
fl(ts,nifpoflannumyit£  triceftmtm  .  Sufcepit ,  cum  iam  auflicari  yelletfufce- 
ptum aP atre muntti.Sufcepit ,yt Euangelio nonmimts  acquireret  fdei,quamiex 
prius ohtinuerat .  Denique,fingulare  fuit  diuinxyirtutU  fj)ecimen,quodc;^ tn 
ipfo  £di,  &  quo  ipfum  ah  alijs  diflingui  oportuit.  Contrarium  erroremfouere,  "Vr 
nthil  aliud  fit  malt,Chriflian£fynceritatiminime  efl  confentaneum. 

Venio  adterttumliititim,quod prioraduo fuperat.Nam^hocmodo con- 
fcientijs  laquem  inijcitur,  ^  lihertas  eripitur  ,  non  tantum  a  Dominoconcejfa, 
fed  etiamparta  Chrifli fanguine.Serionos  P aultts admonet ,  neferuitutis  iugum 
fuheamui,renuntiantes  lihertati,ad quamfumtts  yocati  .Eayero  non tentaturfo- 
lum,fed  lahefac\atur tota ,cum nohi6  lexflirituaiis  imponttur  ,qu£  confcientias 
liget.Nam  quod  ciuilem cautionem  inferunt  Mediatores  ,  ideo  a  carnthus  inter- 
dum  arcendos  effe  homines/te pecoraforte  afltduo  efu  cofumant:  tneofel/el  pue- 
rtifaciunt plufquamridiculos.Scilicet  ciim  hominthm  Deus  permift  ,1/t  carne 
quotiis  tempore  yefcerentur,parumconftderate  fecit ,hocpericulum  non p,  £cauen 
do.Et  optime generi pecuario confuluerunt,  quipofl  quatuor annorum  miltaco* 
hihuerunt priorem  ^efcendi  licenttam .  Mtrum  efl  autem  tam  flupidos  interea 
fuiffe  homtnesPnt  animalium  dtminutionemnonfenferint,qu£  eos  adqu£rendum 
celeriui  remedium  cogeret:pr£fertim  citm  magnam  copiamftcrifcijs  ahfumerent . 
Sedhoc in  prsfentia  non  agitur.Legem  enim  no poliricam,fed  jpirttuaUmconfr- 
mant,qua  neceflitas  impomtur  confientijs  .Hoc  nuUo  modoferendum  effe  dico,yt 
imperium  yfurpent  hommes  in  animof.yt  quod  Dominus  Itherum  reliquit,iUici- 
tumfaciant. 

Quartumyitiumefl,infalfacultusDeiopinione.Nam.quicquidpr£texant 
Mediatores  ,  qu£cunque  ohferuatio  quafi  necefftria  ,  commendatur ,continuo 
cenfeturad  culrum  Deiperttnere.Cuiu-s rei  non  eflquod  longius  petamusexem- 
plum.  Qjdnnim  nonputat  religiontspartem  effe,carnium  ahflmentiam  (  .Atque 
h£cr.itto  efl,curper  hypocrifin  mentiri  ^  faUere  Pauhs-s  dicat €OS,qui ciborum^'^''^*- 
prohihitione  nouam pietattsformam  inducunt.Nam  ciim  in  ciho  (^potu  non  effe  °^'  '"^ 
regnum  Dei  althi  doceat ,turehypocrifeos  damnat  tales  derehus  externis  fanclio- 

VV    + 


jj^  VERAECCLESIAE 

»£5  .SoU,mquitr»yefl  mterior  cordis-Verittu^quam  ^erjeDominus  Yequirit.QuA^ 
cunqueyerb  accedunt exerciiia,eutenui proband.ifunt,  quatenus  ipfircrit.trifcf 
munt,aut  tmquamytilia.  incitamenta,  atit  tanquam  profefionis  notf^ytfdef/i 
apudhomines  noftram  teJlemur.Nec  tamen  interea  rcijcimui  ,  qu£  adordinu  di~ 
fcwltn&ciue  conjernationem  faciunt.Scd^hi  laqueo  induuntur confcienti£,(^Ye 
linone  ohjirin^untur ,in  qmhips  rehus  Dcutfoluta^  ejfe  yoluer.tt,  fortitcr  recU- 

laco.4.  mandum  ejl:ne ^  cultusDeii>itietur  commentvs  hominum,^  mortalis  homo,qui 
U?^i fuhieclm  effe  dchuerat ^linici  Legiflatorii  trihunal  occupet,  -vnde  confcienttjs 
jmperet,inquihusfolui  Chriflus  regnaredehuer.it.  Denique,audimm  qutdPaulm 

^°^'"  dicaf.StmortuifumtiselementU  htiitismundi  per  Chrifium,  indignumcffeyttali- 
hmdecretiideuinci.imur  .•  Ne  efttauerk,neguji:.iueris,ne  tetigens..Atque  yhife- 
melinualuitillafuperjlttio  ,ytfihi  quifptam  nefts  effe pittet  carne  yefci ,  eam 
protininfequitur  in  alijs  damn.tndts  .iudacia:qu£  cum  t^U  tituUfpUndeatfacri- 
Uo-iotamenaffints  eJl.PoJlremo,nunquam  fere  ahejl  pr£poflerailIa,dequa  co»- 
,  queritur  Chrif}iis,inaniumj'monihilitraditionum  admiratiojyt  inearum  grati- 
amirritafi.mt  m.ind.ttaDei. 

Saccrdotihusfit  coniugij  ')/enia,quaii6  in  ordinc militari  efl,cauftri.t  mifiio . 
Siquidtmnequi gr.iuiores  motu6exiftaritjtniniftros,qui  iam  coniugtofunt  itnpli 
citt,fuhito  diuonio  non  audent  ah  '\xorthus  diticUerc :  reflringnnt  tamcn  hanc 
fmm indiiUenti.tm  ad temptis gener.xU  Concilij  .  Hac duo  funt dtHgentcr ohfer- 
uanda:non  permitticoniugium  mintflri<,qtiia  prohe:urfed  tantum  fedttionummc- 
tu:deinde  nthilfl.itui ,donec  Conctltum  dcfnterit .  Rationemhanccur  minttspU^ 

;,Cor.7.  [g^t  faccrdotum  coniugium,  aUegant :  quia  teflc  PauU ,  qui  cdehs  efl,melius  (^ 
folutiorc animo  cur.tt  ea  quitfunt  Domini.^ttdto  quiddicat  P.iulus.  Scd  an  pro~ 
pterea p.iflores.ic  minifiros  EccUfi£cogtt.id c^iihatum  ^  Imonehort.itur  quide: 
nifiquatenusfihi  qutfjuc  expfdire  agnofct.Cuperet  Alediatores,multos  inueniri 
ciericos,qui~)'er.imcafli[.item  in  ctlthatu  colerent .id opt.indum  effefateor  :fcd 
cumaiiud  experientiadoceat,quid prodef  frufracum  necefit.ite  luclari  ?  Vtde- 
mus  quo  tempore  fioruit fumma  inter  Chriihanosfanciit.ts,  miniflrU  Eccleft£  non 
fuijje tndiilumc£iihatum.  .y4pofioioscertum efl,  ciim  flationem  nufquamfxam 
haherent^maiuijfeyxores  fu,ts  circunducere ,qi:am yt  eas dimitterent  afuo  contu^ 
hernio.Sic  enim  narratPaulus.NecatidicndumeflpuerileiUud  cauiUum  ,mari- 
tosfuos  tdeofccutas  eJfe,ytpuhiico  Ecciefxjumptu  Ctmui  litttcrent.  Quid  enim? 
.Annon poterant aii  expuhiico^nifi  commtim  menfa  yefcercnturl idemPanius, 

j.Timo.3  cum imaginemlieri  Epifcopi numeris  omnihus  alfoiutampino-it, dotefque enume- 
"■'*  r.itquihus  exceUere  maxi/r.e  deheat,C£lihatui  nuUamfacit  mentionem  .  Hocpa- 
* ,  rurn  efl.Nomina tim  eiigendos  effe  lidmonct ,qui  flngu  its  l/xorihtts  contenti,fdem 
coniugaiepudice coiat:honesli fint p.itres'firr,ii'ias.'i.iheros  fuos inflituat  intimo 
reDomini.Hanc  ejfc  ~)i€ram  ac  foiida  Epifcopi  perfecltonem,cuiui  Pauim  exem- 
fiar pr£fcrihit,negari  non  poteji.  Qutfquis  ergo  dieffe aiiquid  EccUfi£  minifhts 
f ut.it, ntfi  c&ithes  yiuantyiiiudjiht  habcat  Eccicfx,  regime,quam  quodnohvs  Fiiim 
Dcicommend.tuit  ..Atqueytminm  dubttationiitffct ,  diferte  aiibi  pronuntiat 
Spiritm  Dei,Honorahtle  ijfe  in omnihm coniugium.Queryi  iocum citando nequi- 
ter  dcpr.tuant  Aiediatores .  Pr£tereunt  enim  tdquod  prxcipuum  erat  orationis 
ntemhrHw yuempe ,In  omnihus .  Qjfid  emm  noui protuiiffe t  ^pofloUs,ffmplici- 

ter 


R  E  F  O  R  M.     R  A  T  I  6.  717 

ter  dixiffttjconiugium  probro  carere?  Nodumenim  talli/velinter  Iuddtos,veltn^ 
ter  Gentesfuperjlitio  emerferat,qu£  lUud  ignominianotaret.  Sedcimforteae^ 
IthatU  morofi  quidam  homines,  tanquamfan{lius  perfe'\iit£genui,immodice  ex~ 
toUerenf.cum  horrihilem  Deililtionemfcortatorihui  ^adulterts  denuntiat,fimul 
incontinenti£  remedium  proponitpvtfuam  quifque  vxorem  habeat.Nel/erhcon 
iugium  afj^ernaretur quifj^iam,teftatur  effetn omnihus  honorabile,  Quo f  o-rtifi- 
cat,neminem  effe  tanta  yirtutum  exceUentiapr£ditum,quem  non  deceat :  nec  ab 
yUafunBione  quantumuispritclara  effe  alienum.Vnde  igitur  h^c  nouafanclttAs? 
Heperiemu}  profe^o a  Montano,Zncratitis,(^  ftmilihus  eff  ortam  .Damnati 
quidem  iUi  fuerunt  iam  olim:  hoctamen  obttnuit  Sathan  yt  damnatiihominum 
t)erfonis,imj>itK  errordimidia  exparte  proharetur.  Paulatim  deinde  creuitfuper- 
ftitiOjVt matrimoniofacerdotihus interdicere  quidam yeUent.  idquefuiffe  in  Ni 
cenafynodo  agitatum  refert  So:i^menu4:fedtunc  intercefiit  Paphnutm  martyr,  liiiuh.u 
^uijcumipfe  thori  coniu^ahs expers effet,dixittamcn,cajlitatem quoque effe,cum:  «P-^''-' 
'PXorepropriaconcuhitiim.Nuncl/eronoflri  Mediatores,ne  -videantur  contuno 
nimium  iniqui,tolerandos  effe  admonent  miniftros ,  qui  adduci  non  poterunt,  yt 
qu(U  hahent  'yxores,repudtent.Quanquamfeduio rurf.m  cauent  j  ne  ipforum cau- 
famprobare  videantur ,dum  hoc  lUis  concedi  yolunt,ne  ft prittermodum  vr^ean- 
tur,multum  moueant.Hocmodo  concuhina  Islebio  concedttur,ne ab  ea  yiolenter 
auulfus,adarma  conclamet.Dignus  certe qui,c'umfit inanis gloriA cupidifStmust 
tale  prohrumfufltneat.Sedmiror  nuUumadeo  effe  pudorem  Moderatorilus  ,yc 
foluere nondubitent  facram  coniugij  fidem,nifipericulum  a  grauiore  motueffet. 
^tque  hic  hreuiter  quod prius  atttgi,repetere  tterticogor.Nam  cum  hunchonore 
deferri  Sacramentol/elintiyt  contraClum  temere  interadulefcentes  coniugium  ni- 
hilominus  ratum  maneat,etfiprxter  ius  (^fas  initumfuertt:  qua  ijia  efi  defulto 
ria  leuitaSfVt  cumdefacerdottbus  agitur ,S acramento nihilhabeant  honons^Nos 
"^ero  dum  audimus  ex  orePaHli,diaholicum  effe  commentum,coniugij prohihitio- 
nem:hifDiaholos  intrepideyocemus,qui,vthanc  tyrannidem  defendant,  conin- 
£tumDei nomine confecratum  profanare  conantur . 

Qmnquam,ne  ftntnimtum  liheraUs,addunt ,  expeHandum  effcConcilij 
decretum.Qmd  fiigiiur pronuntiet  Concilium,ratafe  nonhabere  mtniflrorum 
coniugia,anhominum  arbitrio  protinus  fas  erit  feparari  quos  Deus  coniunxit? 
Hocfane  modo  homtnum  iudtciji  Dei  inflttu:um,quodmertto  inuiolahtle debehat 
effe,fuhijciunt:nifiProphetas,^poflolos,pr£.cipuiimquefanclorumPailorum  flo- 
rem  exfungere'^  elint  e  numero  feruorum  Dei ,  facerdotum  comugium probari  4 
Deo^  henedici,  non  negahunt.  Nuncflat  Deifententia,yt  reltdis,ft  opus  eflpa- 
rentihui ,mariiw5 ^lixorduo  fint  in  carnem^^nam.  Quibusyerhts ftgnifcat  Mo 
fesfanCiU  adeo  pr& alijs  effe  hocfoedits,  ytarCitflimo  etiam  eius  cotunCuonis l/tn- 
culo pr£feratur,qu£ prima  efl in natura.Cuius  ergo audaci£ efl,quodtamfeuere  a 
Deofancitum  efl,pronihtlo  ducere^Pr^tereal/bi c^lihatum  tmpsrauertnt  ,  quis 
continentiamdahit,niflpalam  Chrtflo  ^  Paulo  reclamareyolentlSingulare  effe 
continenti£donum,ade6querarum,^pauciJ?tmti  commune,fitcri cogentur  .  Ep 
quicunque  nonfunt pr£dtti ,coniugij  remedium  firefjiuunt,  cum  Deo  pugnandcy^ 
nihilprofcient.Nam  yt  maximearceatur  extema  intemperies,  interior  tamen  It- 
hidinum^iltnincordcferuebit.Hincmifera  confcientix  inc^uietudo  ,  qu^homt- 


788  y  E  R  A    ECC  L  E  Sl  AE 

He>»  non ^ittetur qmcqusm  tranquillo  animo  ,^  quemadmodum  loquiturPau- 
lus,exfidc  aggredi.Itafietrvt  tale  moxpuUulet  clencorum  femen,quale  nobtf  lam 
antemuUosannos protulit impurus hic Cielihatus  .Proindentmquamyolentes pa- 
tiamurinijci  Ecclefidi  laquei.m,  quinonfolum  a  minijlerio  arceat pios  ^alioqni 
maxime idoneosl/iros ,qut  furammentis  0*  corporis  caflitatem  in  fanflu  coni»- 
gio  cofenf.fedfoEdafoetidaquefcortatorum  coUuuie  totum fxccrdotij  ordincm  in~ 
quinet . 

Qmdad  ceremonias pertinet,cum profe  infinita  fit  earum congeries,  ^ 
lona  parsfiultui  abfardif^ue  fuperjlitionibu^  fit  referta ,  eas  dum  Mcdiatores 
1'oluntferuart,corre^ionemleuiterynoyerbo  attin^unt.  Quanquam penitus  ta- 
cuijfe  pr£fixbat,quamadeo  friuolacorrigendi  ftmulatione  d^^fungi.  ^rcanas  ope~ 
rationes,quisfutf  benedi^ionibusfubejfe  imagmantur  ,  Deononrebus  ipfistrt- 
hucndtieffe,admonent ,  Quafiyero  non  hic  femperfons  omnium  fuperftirionum 
fuerit,Dei  nomine  abuti!Sifides  eorum  dtilti  habetur,lujlraleni  aquam  noperfe, 
fedDeiliirtuteyalerecefebimus  ad  dxmones  abtgedos,^ropulfandumque  quoduss 
nox££enus .Nominatur hlc  quidemDei^yirtuSjfed  in  aqu£guttuUm  concifa. 
Mi^e  aliaeiufdem  farin£ pruereoiquia  hincfttis  licebit  silimare ,qualea  no- 
ftris  Mediatorihui  veneni  temperamentum mifceatur .  Sequitur  alio  locome  fu^ 
perjlitiofi  adimagincs  concurfi6fiant..Atqui,eo  ipfo  curfitandi  licentiam  idolola 
tris  permittuntiquia  fi  abejfc fuperjlitionem excipiant ,indefinitione  h^rebimus. 
Quafiyero  in  quouis  concurfunonfit  aperta  conuiCiaque fuperfiitio ,qtiofdamyi- 
tij  notando,alios  oblique  abomniyitunota  liberant .  Enquofyncerttatisfludio 
agantur.CrucibtPs ((^'^iexillu  docent  nonejfe  exhihendum  Utri&  cultum.  Quid 
hocftbi  Ifultlv t fiat quod antehac faClum efl.N am P a pijlis  h£c  exceptia  commit 
ne~)ieluti pharmacum  efi ad peruerfos  amnes  cultin excifandos ,dum  Utriamyer- 
lo  tantiim  excludiit.P  lufquamfutile  hoc  quidem  cauiUam  ejr,  cultumfin^erejine 
cultu.Neque  enim  aliud  Gr£cn  fonatLatri£  nomen,quam  Latinls  Culttn.Itaque 
qui  Utrittm  fe  deferre  fimuUchr$snegant,qu£  adorat  relt^ionis  caufa,perinde  b- 
quuntur,acfi'"'h'"''*  efje hominem negarent,0l'">i> animal.  lam  animaduertere 
licet,quaiem  inynayocuU fucum nobis faciant  boniyiri:  quiamodo  Gr£cacul- 
tus  appellatio  remoueatur,nec  fimuUchrorum  impro  '•'ant  cultum,<^  imaginicolas 
hUndefouent.  Denique,nuUa  tUis  idoloUtria  difpUcet ,  modo  ne  Utria  yocetur, 

Qualifcunque fubeundaftt nobis  tam  apud imperitos  quam  apud  improbos, 
yel  inuidia^el  infamia,taltbm  impoilurts  acriter  refificndum  efl.  Nimii  enim 
charaerit  exiilimatio ,  qu£tam  perfidiofi  ftlentij pretto  redimetur.  Quanquam 
nonfamtt.  htc  tantum,fedyit£  quoque  iaCiura  infraclo  animofacienda  ejl.lntere* 
non  metuo,ne  quilierepijfunt,^.  Deiyeritatem  quo decebat Jiudio  amplexi,ea~ 
den^conflatia  retinent,nimium  a  me  yehementerexagitariputetfceleftam  hanc 
impietatumfarraginem:  qu£  eo  deteftabtltor  eji ,  qiihd citm fucofe  moderationis 
titulo  yenditeturi  totam  Dei^loriam,ya4  cum  Chrifli^atia,^  hominumfalu^ 
te,pejfundat. 

1  T  .A  QV  E,cum  mi^i  nuperallatum  ejfet  antidotumRobertiCenalis, 
AdpoJiuUtaqu*yocat de Interim ,inttto  yalde miratfisfum,quis  hominem  malis 
probandts  natum  nouus  geniM.s  impuliffet  ,ytjiylum  aduerfus  tmpias  ifi.vs  bUfphe- 
tpiasJirin^eret:quariidebuerarpatronufcjexmore,profiteri.Ejihic  Robertiu,dt; 


•    R  E  F  O  R  M.     R  A  T  1  O,  7i9 

««0  loquor,yetulinSorhon£tl7eologaJler,^  epifcopus  y^lrinrenfts  .  Co^itabam 
equidem  homines  minnffani  cerebri,fentonondtlirasrtddttantum,fcdalii^uan~ 
toetiammorofiores.Sciebampr£terea,ijuhn  ma^tfiralefit  Sorbonicts  doQortbus 
fupercilium,imo  ^uam  truculenta  pertinacia:  "Vr  qutnon  niji  fammis  ^carnificum 
manUtfuo7iarefoleant.SedclnnexadtierfoJibellum,quemrefutandumfufceberat, 
•viderem  totfcatere  corruptelis,extot  pr£ilt^ijs (Jfe  conflatum  ,nthtlreltnquere 
furum  aut inte^rum in pietatts  do£irina,multipltces  cbr<£  luci  tenebms  obducere, 
partim  £quare  diuinis  legtbus,partim  etiam  pr^ferre  homtnum  pUcita,contin(re 
denique  totam  fere  Papatns  injlaurationem  :  non  ytdebatur  confntaneum, 
yt  tam  infeilo  eum  impetu  a^rederetur  Cenalts,  ynus  ex  animofts  Pap£fattUi~ 
tibus.Si non erat  omni ex  parte plaufibtlts ,caufa  tamen  non  erat  tantopere fiomtt 
chandi.Cutn  inter^ariasfujj/iciones  h£fitarem,ltbrumcurftm  euoluo.Hinc  agno- 
fco  miferum ftnecionem,dum  materiam pugnandil>enatur,  in  ymbrafua  yerbe- 
rada  multumfumpfjfemolefiite.Habet  hocprdifuisgyegalihtis  eximium,quodin 
foetarum  Udtone  yerfatus  efi.Ex  quafaltem  hocprofecit ,  ytnon  modo  oratio- 
nemfarciat  muitts  carmtnibiti,fd  ttiamfribendo  in  hemi{lichta  fubindt  prorum- 
pat:necdubito,qutnfiht  yehementer placeat  eiufmodi  tinnitu.Ntfi  enimobleCla- 
retur^non  tam  anxie  in  eo  elaboraret.Habebat,quantumfuJpicari  ltcet,colleClos 
eiufmodiflofulos,quos  ntfimature  emitteret  ,yidtbat  perituros:fecum~)>ero  pertre 
nolebat.Etcumfuamglortam  multi  cupide  in  fepulchrum ferant ,homo  minime 
Jcilicet  glortofns,eam  apudvtuos  relinquere  maluit  .Nam  cumfcrihendi  argumen- 
tum  mllum  inutniret  ,fl»xit  ftbt  furfuraceum  nefcio  quod  monslrum ,  cut  no 
mende  Interim  impofuitiin  quo profligandn,yires  fuas  omnes  expertretur.  Nam 
qu£  Protefiantium  ijfe pofiuiata  nugatur ,  ">c/  flnxU  ipfefibi  ,  yei  nafutm  qui- 
Jbiamper  tudtbrium  tUiobtrufit.  C€teriim  fueyitro  jibt  accerfiutrit  hoc  certa^ 
menfiue altusfiuita  etus  credulitate  abufm ,biltm  iUi  acuerit  ,Jer:6  nonminui 
quam  mifere,<:ontra  i<truam  pugnandofudat.^dmonitus  quidem  pofica  famiiia- 
riter  ah amtco,Interim tllHd,qitod impugnat ,nunquam  aPiOiefiattbasprodijJfe, 
fcd  kca.tponario  aliquofcurrailitpiunmdi  eiufmodigerr* quottdieyoiitant.ant- 
migratixfuijfe  comppjitmi:fuam,tn  credendo,ieuitatemfmt*i  acfocordiam  ride- 
ri  maiuit,quam  la hurem tam  bene coUocatum  perdere  .  Quifiuis  enim  fenfu  com- 
munierit p>Mttus,prtmofiattm  vuftuanimaduertet ,  pofiuiataqug,  recitat  ,ab 
omni  yeri fpecie  ahhorrere  .Vnde  coUigere  promptum  trit,bunum  ftnicuium  "vw- 
hr£jue  frtfira irafci.Sed hocSorhonico  Doclori  & Epifcopo  minime  ignofcen- 
dum  eji;")>t nugoi  a  nefcio  qutbm  confidas  exagitando  ,  orhcm  temereconturbet, 
Nifijorfan  exctpiat ,  quafi  priuiitgio  quodam  Itcere  ,  ^  Epifcopts  inepttre,^ 
Sorbontcu  defipere,quta  home. parti  lampridem 'yfttatum  tfi. 

PorrOjitbrum  Eptfcopaitm  excutere  tamttftnon  tfi  pr^fnits  infiituti:fa- 
cere  tamenntqueo,qutn  ex  eo pauca  deiibem.Citantur  iilicgraues  authores,quo- 
rum^  pondeie  ohruantur,^fpiedore  exnnguatur,^  matefiate  CQCtdant  omnes 
h&retici:  luo  Carnotenfts,  Specuiator ,  .Abbas  P anormitantts  ,  Jftdorns ,  Thomas 
^quinas^BonifactusPapa,  Nicoiaui,^Jtmiits.  QuidntiCum  tx  epttitjs  Specu- 
latorts  rejponfis  oraiuiafaciat.Quis  ta,n  bene  tnjirucio athltt£)>t(ioriamnonde- 
yl>ondeat?IpJe  yer6,non  expeBato  aitorum piaufu,fefiiutsfuhinde  acciamattoni- 
hm  triumphafibi  canit.  ^tqueyt  ^reopagSjuii  compiea t ,  Cochl^um  etiam  il- 


7,0  y  E  R  A    E  C  C  L  E  S  I  AE 

Iti  4cliunoit:(}uicur»  omnes  cochlca  hehetudinefuperet,quatoJ(:ilicetr»rfculn ^rx- 
ilaredecitfoEminispi/ocatUYhicfagxcijitmiis  j^irituufr]Hifcrctor.Di^tpiriea.m' 
lo,quimutuumfibipr£conium  commodenf.ndm par  morionum  ex  tot.t  Gallia  ^ 
Gcrmania deligi  aptius y ix poterat. Qm bin autc m de  rebus Ittio-at  Ccnalis  ? Ne- 
gatfercndum ejfcjyt  Eccli-fi&facultatesaProtefiantibm  retineantur.  Quider- 
o-ofVultne  legitimum inlfumconferri? Imonec pauperum  haberi  rationem ,  nec 
(cholkconfuli  patitur  ■  Spoliatorum  modo  rejlttutionem  yrgctiyt  ficerdotiim 
acmonachorumyentresftginentur.  Qmnto  itaquefubulcus  mtliorfuiffet,quam 
Zpifcopus,qui  tantam porcorurn  curam  habet?  Multa  tr.tnfilio  de  quihtis fine  ad~ 
ucrftrio  contendit.Tttle  eji  ,quod  prohibct  legatum  mitti,qui  yeniam  abiurationis 
faciat  Protefiattbui.^tquijper  omnes  bonos,qutbusfoiii  tnfinfu^s  efiCenali,s,lice^ 
hit  Romano  legato  domi  quitfcere .  Vnum  cficaput  in  quo  irnpotenterfurit,cu>rj 
traclat  deftcerdotum  coniugio  .  Poflqu.im  enim  omnta  eloqucnti&^ȣ,f:drmnit 
yibrauit,hoc  efieuomuit  qu£cunque  ah  homine  proteruo  ^  infano  excogitari 
poterant  conuitia  :  tandem  ad  armt  concLtmat :  Itt  ftnguine  potius  ope~ 
riaturterra,  quam  yttantummfas ,  ficutiipfe  tiuidem  tnterpretatur  ,  afii- 
ciat.Sed  qul  fit  yt  facerdotum  conittgia  tantopere  quafi  in  cefiuofaficri  lega,im~ 
pura,difdigarna^  ohfcoena  detefictur?Refi)ondet:quia  iubemur  Jjrtrttu  ainhuit- 
re,necayntfdefyderijsobfequamur.^tqui,di^umilludPauli,adChrtfiianosomneSy 
fine  exceptione  ,pertinet  .V  tdemus  ergo^yt  ftnclum  coniugium  hiccanu  ftcrilego 
latratu infamet.Namfi  cjiltbes  effenos  oportet,yt  fiiritu  amhuhrmt-s,  quisdttbi^ 
Tct projligandum  effe  ex  Ecclcfta  contugium?Hanc  quidem  blafphcmiam  ex  Siry 
cioPapafuo  dtd,cit.Sedqu£  tanta  ipf/s  rabies  .ig^t,yt paiim  Montano,  Encra- 
ptvij^s^Manich&is  fubfcribant . 

Excitmat CenaU^^m.tgnam  effe  improbitatem,m.tgnumfl.cgitium,  immane 

fiacrilegium  fi  infacrarium  leo-nmdiuinarum,  luxtis  (^  carnales  tr.thanturdeli- 

' ci&.Cur  igitur  liixum  (^  dchct.ii  domifu£  graff.iri  itapatitur  :  nift  forte  qt.odtl- 

linc  diuinx  leges  exuitm?Sedquis  homincm  mcnteejfe  alicnatum  nonyidet ,  >r 

fanCio  coniugto  tapetulater  maledicere  nonyereatur? Quid  enim? .An  Patriar- 

charum  tabemacuit ,x,de Jque  P ro phet.trum ,ac piorum  R egum ,prof.ina  qux.dSlu- 

xu^  rtceptacuia fuiffe dtcet?.An in  .ApofiAorii  domihmnthtl  ntfi  iuxurioftm re- 

periet?  Qu£ynquaCi£iefikphiioJhphi£puriora  fuerunt  facraria^.Atqui,eosfuijfe 

ioiugatos  iegirnw.Quinctia  idtnter fumm-is eorii  iaudes  Spiritus  Deinumcrat, 

qubdpie  ^  tncafia  difcipiina  farniitasfuis  cducarenr .Exciamat  rurfn^:  Quisfu- 

ror,qu odye  de iirtu,carna li bus  curis  ac  d^fyderijs  eos  immcrgere,qui  non  nijipuri- 

tate  coiere debentiOmitto  quhddiaboiica arftentta percitus,  fubmde  coniugij  ho- 

norem fcelerate dejormat.Sedhoc cuins  efi  furorts,furipfos  ^delirosyocare.qui 

inordine facerdotdii  cotugtum  prohantlCum  certum  fit  ,annis  pitts  trecentuin  totct 

pcciefa fuijfe probatum .  Pauim  ciim  adexquifttifiimamamufiimp)£fcrtbit  qua- 

les  oporteat  tjfe  Epifcopos ,nominatim  contugatosl.iudat .  Neque  entm  dicit ,qHi 

fuerinf.fed prxfentemjtatum  comemorat.  Qwr  cumfibiput.it effe negotium ,  cim 

in  Dei  Spirttum Pauliore  ioquenttm foetidafua  maiedtcia  erultat  ?  idemPauias 

.Cor.^.   tefikefi^poftoios,quits  h.tbehatyxores  non  modb  retinutffe  tnfuo  contubernio, 

fed  huc  0*  tiluc  circunduxiffe.Tota  Ecclefta,cum  in perfefiionis Jn£flore  effit ,  ne 

i^  Deo  coniugij  akthori ,  ^Prophetis  .Apofialifque  tniuria)nfaccret,pafiores 

fuos 


D  E     V  E.     E  C.     R  E  F.    R  A  T.  75, 

fms  maritos  hahmt  O^patref-famili.v.ciim ducetnfere pojl amkfanatici  homines  cs,li~ 
hatum  imperare  vcllentfacerdotibui,fanc{tis  martyrPaphnutiw,quiadextremafenectu- 
tem  cdehs  vixerat,acriter  intercefitfua^fte  authorttate perfecit ,vt  Synodm  Nicena  li- 
herumfacerdotthus,ytpriwsfH€rat,coniugiu  relinqueret.Nuncfhreneticta  ifle,comuum 
qu£  in  mitragefiat,fducia,quafi  S  olem  cadere  e  coelo  videat  ,adtantumprodio-ium  ohfiu- 
fefcit.Et  tam  execrand&m  Spiritum  hlafphemi£  excipiuntur magno  cumplaufu.  Permt 
deinde  foetidasfuiuvoces  ruclancfo  .  Nam,vtfe  Ouidium  legijfe  prohet ,  quod  profantts 
tUe  de  impudico  amore  dicit,detorcjuet  adfancitl  coniugium,  Non  hene,inqutt,  conueniuntf 
nec  in  vnafede  moratur,delici£  maritales,&'  mens  in  Deu  erecJa.Ero-ofecundii  hanc  pe 
cude,neque  P  rophetA,  nequefan£iipatres,nequ€  ^pofioli,neque  tnfniti  martyres  ynqua 
animos  incaelumfuflulerunt.  Ergo  M otfes,cuipr£ alijs  datii efcoram^  quaftfacie ad 
fdciem  Deum  videre ,  mente  interracuruata,nthtlvnquam  cocleflts grati£  o-uflauit. 
Eiufdemfere  etiam  not£  eJl,quod  eos  viam  B  alaamfequi  dicit ,qui  fxct  rdotihttf  coniu  o-ium 
permittunt.  Q^afi  honeflumpitimque  coniugium  m  cajlo  Dettimore auFptcari,'&  Ma~ 
di.tniticafcortapopulo  Detmtfcere  ,pelliciendi6  ad  idololatriam  animts,nihtlmterf  dif- 
ferant.  Ni(ofaitA'..pr£terea  liocatfacerdotes  omnes  coniugatos:  quaft  quiin  ducenda  vna 
yxore,varijs acprofufts  lihidinihu4,qu£paf?imhodteintotoPapatugraJfantur, remedi- 
tim  qu£rit,promifcue  vxores  vulget  ac  proflitu.tt.Sednegat  hic  hontts  docior,neceffariur» 
effe  comgend£  incontinenti£remedium,quodpaulni  ex  Spiritu  Dei iniungit.Contendit 
cnimpoffe,qHicunquevolunt,vfiiontsmorbo  eximi:  quiafcriptumfit,Omntapoffumin eo 
qui  me  confirm.tt .  Sednon  conftderat  ex  aduerfo  ,  Chrtslum  hisfoln  effe  adtutorem,  qui 
yocationtfu£  ohtemperant.  Ergo  vt  vicfricem  illam  Chrifit  potenttam  in  cmnibm  expe- 
riamur,pendere  nos  ex  Deimandato  neceffe  ejl.ne  quvsfi9iplwfumereauftt,quam  ah  il- 
lo  concedttur.  Quidautem Paulus adh£c? .Afertepronunttat, non omnthtn communiter 
dari  continendi  facuttatcm:  eos  vero  omnes,qui  incontinmti£  vitio  lahorant,  ne  vrantur, 
adconiugiumfe conferre iubet.  Quidetiam  ChrtfimipfetCum  ^poftolt audtta cdtha- 
tui  laudejbeatum  viuendtgenus  effe  dtcerent  ,negat  omnes  effe  ettts  capaces:  quofgnifcat 
non  alios  effe  idoneos,nift  qui  pecultariter  a  Deo  vocentur.^tque  hmcfatis  apparet  ,nthil 
minni quam Eccleftafiicas effe leges,qu£ a coniuo-io arcent  quos illuc nominatim Spiritns 
Deiinmtat.Certe^poUonind  vetufitfimu^  fcrtptor  ,tefie  Eufehio  ,Montano  exprohratt 
quodmatrimoniaprimtPS  foluerit,&' primt4.ifohienda  docuerit .  Cuimfe  difcipulos  ofien- 
dunt,quinec  cotrahivolunt  coniugiafecildum  Dei  infiitutum  ,&"  qu£fic  comracia  erant, 
rata negat  effe.porro, ne  infanire abfque ratione  videatur  Cenalvs  terram mox incolarum 
multitudine  ohrutam  iri  admonet ,  nift  c^lthatu  nimiafoholes  cohiheatur.  Perinde  hic  lo-  . 
quitur  fubtilii  docior,acft  c^lihatm  &  continentt£  nuUum  effet  difcrimen.  ^tqui,  omnes 
norunt  propagando  hominum  generinuUum  effe  magis  fcccundumfemen ,  quamfacerdo- 
tale .  E  0  enim  prorupit  tndomita  omnium  fere  monachorum  facerdottmque  P  apalium  li- 
hido ,  vtcafttflimui  mertto  cenfeatur ,  qui  domefiico  fcorto  contenttn  efl.  Quare,ne 
terram  repleant,non  a  coniugio  prohthendi  tantiim,fedpenitm  cafirandi  erunt  .^lioqui, 
feri non  deftnet ,  quodpridem  effe  facium norunt  omnes:  vt pro  fegitimii  duobm ,  coga- 
tur  terra  tres  atere  fpurios.  Qupd nifi  Cenatn  totum capitu  fui acumen  in  mitra epifco- 
fai  haheret ,  nunquam  ita  fe  propinaffet  vet  puens  rtdendum.  Quid enim  ohfecro 
rifu  digntm  ,  quam  cum  emiffarios  tauros  pinguiter  in  otio  &*  vfque  ad  faginam  pa- 
fci  iuhet ,  ne  fobotes  noua  fuccrefcat  ?  yeriim  hoc  maionf  etiamnum  amenti£  ejl, 
qtiodciimbenedidionemfttam  Dominus  vocet  humant  generis  propagationem  ,Cenalu 

XX 


y^i  VERA    ECCLESIAE. 

qmfi  infdkem  Jlrumm  fcalpello  refecari prxdpit:  &*  (]uaft  fortuito gignercntur  li. 
beri,timet ne  fupra iuilum  modum  excrcfcM numenti.Sedcfign^i  ejl  ftcrilega  tdium ho~ 
mmum fuperhia,au£fe in  extremiucjucif^ue aSfurdttatespr£cipitet.Nam fitot mmftruo^ 
fis  nefandamm  fcortationum  exemplis  ftncli  conmgij  contemptum  vltm  cfi:  Dew  -.cjuanto 
(rramore  fupplicio  dignifunt  cotumelioftiftiinfultiii,cjUtbn6  bacchatur  importunu  hocani 
mir^C^terimiyVt  nominifuo  reTfondeat  Cenalts ,  iterum  adculinareuoluitur.Namfi  ho~ 
mintfolitario  yix  tria,inquit,ficerdotiafujficiunt ,  quomodo  ntimerof^  ftmili£  vnumfat 
erit^Nifplufcjtiavecors  effet,annon  cogttaret  inpromptu  effe  reffonfummonmodo  opti- 
mumfundum  effe  parfimonia,cuimagi,ipatreffamiliM  aJfuefcuntfedi^isfolitarijs,quos 
iaciat,multofemperampliiiseff'fo(falitium\  Frugalitercumvxore&'  liber^  viuetma- 
ritu^,vtextenuiquocjue  reditu,  aliqutd fuperftt :  at  facrifciPapales,priufqH.tmmeretri~ 
ces,ffiuriQs,lenonesacleniiexplcuermt,multoyberioresahfumptieruntprouenttis,quam 
qui  multis  honeftvs  familijsparesfuiffent.  Quidprofufos  luxm  enumerem ,  in  quos  quic- 
quidvncftcunque  rapere  pofint  vel  radere ,  tanquam  ingurgites  inexhauftos proijciunt: 
yt videantur  tantitm  adpercfendam  pecuniam  ingeniofi'(  Nam quo magtA  ahundant ,totum 
fere  orbem  immerguntfun  corruptehs.  Porro,ytfe  tribenefciarijsfuts  venditet,  vertigi- 
nofos  appellat,  qui  vnum  firguhsfacerdotium  aj?ignant.  Certe,  o  bone  pater ,  aut  ebrium, 
aut  hene  faturumfuiffe  te  oportet,  ciim  tanta  vertigine  percitum  tihi  cerebrumfuit,vt  or 
ifinem  hunc  improhare  audcres,  qucm  audacij?imi  quoque  &  improbifimi  non  modofateri 
co(runtureffe  rattoni  confentaneum,fed  tanquam  a  natura  cficiatum  ,feruari  pr£cipiunt. 
Poftquam  fceleflits  hic  nehulo ,  quicquid  ynquam  in  fua  Sorbona  haurire  potuit 
hlafhhemiarum,tn  Deumeuomuit:demum,ftihlatts  comihu^,Thrafonicamiaclantiam  ef- 
flat.fein  arenamdefcencfere  paratum  ,vel  fiacffanguinem  yfque  pugnandumftt.  Equi- 
dem,ytejl  homoftnguinariiiS,nondubito,ft  trucidancfi  cjjentomnes  Deiferui,funden- 
dufque  innoxiii4  virorum  pariter  ac  multerumfanguvs,quinfe  libenter  antefignanumpr£- 
beat :  fuo  autemparcere  cfidicit-  C<eteritm,ciim  hunc  Cyclopem  videamM,  non  minm  ri- 
mcfapertinacia  adoppugnandam  veritatem  infiftere,quam  rahiofo  aduerfm  eam  odiofla- 
grat ,plufquam  turpes flagitioficjue fumm  ,fi  in  confefiione  fyncers,  fdei  minns  oflendi- 
mtt6  conflantix.  .Atque ,vt  adreformatioms  adulterinAfucum  reuertar:  ciim  perjpicuum 
ftt ,  totam  illtc  ftnxdoch-inxjynceritatem  corrumpi  ,quifquvs  eo  fihioculos  iilini  finet, 
quomodo  fe  Chriftianumprobahit'^  video  equidem ,  qu£pericula  omntbm  propofttafmt, 
qui  ingenue  Chrifium  confiteri  volent:  quanta  apucf  imperitos  inuidia  Vrgeantur:  quanta 
infuturumtempim  inftmiaeosmaneat.  Sedtam  antc  admonui,  nihil  tanti  ejje,yt  defle- 
ctamui  ah  ea  cfotirina,in  qua  &  Dei  o\oria,<&  totiws  mundtfalui  conttnetur,  Nam  quof- 
cunque  hinc  inde pr£textm fihi  conquirant ,qui adexcuftncfajua  moilitieplm  hodiefunt 
ingeniof,quampar  effet,  nimvs  tamen  indtgnum  efl,  maiorem  a  nobvs  propri£fam£  ratio- 
nem  haheri,quam  Deiglori^.magis  nos  aflultii  &*  temerarijs  hominum  opinionihus  pen 
dere,quam  in  Chriflum  reTficere  vnicum  cwli  terr£(jueiudicem,!tde6que  in  .Angelos& 
ftnctos  omnes,qui  eimfententi^fuhfcribunt.beatam  tilam  immortalitatem,qu£  nobispro- 
miffa  efl,acin  cotlvs  repofita ,  mundo  <&  Imc  caduc£yit£  a  nohUpofthaberi.  lam  tempm 
yoflulat,vtfldemnoflram,  quam  anteJjac  iingua&'  atramento  fumus  confeJii,fanguirte 
qtioque noflro ohfignemuf.Iampridemfiriteprofeciffemwsin Chrifti  fJjoia,  dehuera- 
mui  in  hac  meditatione  ejfe  exercitati.  Hoc  enim  primum  veluti  tyrocinium  efl,  quo 
fuosertidit:  yt  feipfos  abnegantes  ,  toiientefque  crucem  fuam  ,  admortem  indefeffo 
curfu  properent.     Nunc  perincfe  noui  fumm  ad  fubeunda  pro  Euangelij  teftimonio 

pericula. 


D  E     V  E.     E  C.     R  E  F.     R  A  T.  75J 

fcrkuUyHcfimUum  vrujumFiliHi Deihacde  rejqnam ajiiduc incuIcatyVerhumfeciffet. 
Cum  olim  Caiui  Caligulaflatuamfuam  Hierofolymh  in  temflo  collocarimandajfet,Iud£i 
yndtQue  quafiapum  examina ,  non  yt  vi  &  manu  impedirent  tale  facrilegium,fedvt  cer- 
wccsfuAigitdifs  oppon€rent,pro  vmdicanda  templi  maie{late,concurfum  adpr^fidemfe 
terunt.Ncquefubiru/j  ille  animorum  impetttifuit  ,(juiflanm  refideret  -.fedquoties  de  tem 
plt  profaruttione  aothaturjnnumeraprope  tam  mulierum  quam  virorum  turha,fut  ohlitay 
alacriterfe admortem oflerehaf.vt nonnifi perflragtm  corporumfuorumviuidolo pate- 
ret.Etnos non  lapideuiam templu,in  quo  Dei0  inuocet»r,habentes,fed Filiit Dei,in  quo 
tota  patrii  maiefl<u  habitat,flentes  ipfum  patiemur  adeo  turpiter  violari?  idolurn  enim 
^rimur,nonquodextemamfacrarijJpeciemdiformet,pdquodtotamEcclef£fancfita- 
tem  inquinet  ac  peruertat.quodlahefacdet  tot  um  Deicultum,nthil  in  rclinone  noflra  im- 
foUutum  relinquat.  Siadpropiora  tempora  defcendimm:  quot  martyrum  miUta,aduerfu4 
frtfentifimos  mortts  terrores  inuicdafortitudmeperfliterunttQuiddetcrrorthu^  loquor? 
^nnomorte  ipfaintrepide  teflatiftnt,aliamfe  vitam  C^  qu£rere,0*  certoflerare?  ^c 
tunc  quidem  fimuiuque  exigua  lucU  fcintiUa  homirtihiis  emicuerat,  totu  cor  infammahat 
tanto  caleilis  vit£  defyderio,vtvitam  hanc  facili,mortemque  contemnerent .Nunc  cim 
flenui  inteUigentt£Julgor  nohts  iUuceat,nihilfire  cordts  apparet.Etfalutemfperamm  ex 
EuangeliOjpro  cuitn  veritate  ajferencfa^nemo  vult  periclitari?  Itaque  ,h£Cplufquam  ptrf- 
(faio-nauia,f]uamannivnitfsexperimentumprodidit,  documentumeflrmits  luculentu  no- 
flr£  ingratitucCinty.vt  lam  non  amplita  cju£,rendaft  ratio,cur  in  tot  vrhibns,  atque  prouin- 
cijspuritiu  Chrtflianifmi concidat.  Curenirtt  inxfltmahili  Dei  benefriodiutiui  frueren- 
tur,quipro  nihilo  ipfum  duxerunt?  H£c ideo  cfico,vt quicmque  aliquo  pietatii  fenfu  tan- 
mintur,quafiextenta De'Vanu,admortemfe  vocari meminerint.^c  neaniniidefciant, 
leatius  multbfhiejfe  non  duhitent,lahoranti,perculfeclueEcclefi£fc  vltro  adiungere  fo- 
tios,qtiammmiumfhicauendo,priuat£(juetranquiUitaticonfulendo,fortemappetereafi- 
iijS  Deifegregatam.Dicehat  iUe,cum mors  eJfetprx,ocults,fe  nihilomirMs  feneCfutnfdH 
cia  ejfe  liherum.etiam  vhinon  erat  tam  neceffaria  libertas.^n  apudnos  proHori£  Chri- 
Jlipatrocinio  minwsfutur^  vit£  valehit  £termtas,  quam  apudiUum  pr^fentu  vit£  breuitiis 
yaluit'.  Pudeat  nos  quotics  iUam  mulieravoccm  audimtaqu^induiiturah  ethnico  poeta: 
yrfqueadeone  mortmiferum  efl:fiin  teilandafde  noftra,vhi  difcrimen  aliquodfe  often- 
dtt,fuffcnf  hfifitamui  .Ego  vero,vt  mihi  fatu  confctuifum  mc&  imheciUita- 
tu,ita  DeifuSfidtofrettii,  re  ipfa,  citm  vftts  poflulabit,  me 
oflenfurum  confdo ,  quam  ferio  crediderim  ac 
credam,  heatos  effe ,  qui  in  D  omi- 
nomommur. 


JjheUide  vera  Eccleflx  refomandx 
ratione,     Einis. 


79^ 

^F  P  E  N  D  I  X      LI  B  E  LL  I     D  E       VE  R^     ECC  LE- 

fiig,  reformnde  ratione^ ,  in  qua  refatat  loannes  Caluinm  cmfuram 

auandam  tyfografhi  ignoti ,  de  paruulorum  ftn- 

ciifcationc ,&  muliehri  baptifmo. 

NNVS  iamferepr£terijt,ex  quo  mihi  indicatumfuerat,libel- 
lummeum  Deveragenuinaque  Ecclefi£reformatione,quiexty 
po  o-rapht  noflri  ojficina,primiim  iuffu  meoprodft  ,fuijfe  rurfm 
in  Germania  excufum-.y4tqui,nunc  demum,feriw  ^uam  oportuit, 
admonitm  fuicorruptum  effe  &*  mutilum  illud  Germanicum  ex- 
emplar.neque  idmodo,fedaddnamfimulcenfuramfuijfe,  inc^ux 
atrociter  profcindor.Quando  typographm  nomenfuumfuhticet, 
tumquo  expoilulem,non  haheo.Neque  idetiammultumreferre  arhitror.  Qui^ia  forte 
benepotm  ,yini  aut  ceruift<e  fux  fumos  in  me  exhalauit .  Fieri  etiapoteJ},vt  aliqun  turhtt 
lentocerebro,etiaieiHnm,tmj}etuinmefecerit.Verum,homine,qutfqutitandseji,omitto. 
De  ref  agitur,h£C certe  indigwni  efi non  fereda,  quii  egofdeliter acferio  tn  opm  ali- 
quoc[incHhui,lihrariii  ignotii  arbitratufuo  cofcindere  quicquidnoarridet,acfcriptn  lacerH 
pro  integro  venditare .  Qnanquane  cuipriuatam  caufam  agere  videar,ab  hac  quoque  que- 
rimoniafuperfedeo .  Tantum  quod  totim  Ecclefi£  intereffe  arbitror,  quia  difimularefu 
non  efljbreuiter  attinga.  Hoc  citra  arroganti£  notam,mihi,vtffero,per  bonos  omnes  lice 
bitgloriari,Cahores  meos  Ecclefi£Dei  mediocriter  effe  vtiks .  Nunc fpraui&*  impij  do- 
gmutti  maculam  illis  a.^ergi  patiar,multum  defrufh,queinde  colligere  poterat  jHij  Def, 
imminutumirivideo.Tacendo,itaque,mtnorem;quamparerit,puhliC£vtilitatts  rationem 
a  me  haberi oJled.i:pr£fertimvbi ingrege  Domini  numeratur  qui me  traduciit.ProfeJfos 
enim  hofleiparnmoror,a  quihm  h^reticiime  vocitari  neceffe  eJ},fiChriftianm  haberive 
lim.Fateor  quide,hoc  quafifatale  effe  Chrijliferuts,vt  bene  agedo  male  audiat.  Neque  ve 
Yomihirecufan([aefih£ccoditio,vtcup.mloperinjamia&*bonafamaprogredtar..yitquo 
ties  locus  drftcultas  datur,noeJlncgligendahon£cauf£  defenfio.Deinde  quu  mihi probe 
cofiet  ,fana  effe  ,&  ex  puroDeiverbo  Jumpta  docirina  qu£  oppugnatur,mihi  eimpatroci 
mudeferere,quu  a  mefemcl  traditafuerit,iano  efl  integrti.Hac  enim  lege,docfrin£  fu£ 
miniftrosDominm  nos  c.ojlituit,vtnominiii  ea  cojlater  tueriiubeat  ,quafideliter  traderc. 
In  ItbeUo  meo  ita adverbii  locuttis  era: In bapttfmojbreuiter anotare  oper£pretiii 
€jlr,melim  potuijfe  omitti  ,quod  de  pr£ctfaeiHS  necefbitatecommemorant.  Pr£terquacnim 
quodexternis figtvi perpera alltgatur  anim£falu6,iniuriaftnon leunpromifiioni:  acfimi 
nti4adpr£nanda,quaojfert,falute,n!ftal!undeadittta,fujficeret.SjnJJaidconafcitt(rjX 
__fdel!hn6prr>gmies,quodadhuc  vtero  inclufiipforu  liberi,antequa^  vijale^irituhauriant , 
^2^,j,f.iri  t^nTfr, f,r,f  inftrdiijiyit££tern£.  Nccfane  alio  iureper  haptifnu  aggregantur  in 
Ecchfiam  ,nifi  quiaadcorpm  Chrifli  lam  ante  pertinebant,quam  in  lucemederetur..Alie- 
nos  enim  ad  baptifmit  qui  admitttt,ipfumproftnat.Nucergo  quiita  neceffariiiftatuiit  ha- 
ptifmu,vt  a  ffe falutis  excludat  ,nifi  qui  eo  tinciifucrint,tii  tn  Deitfunt  cotumeliof,tiife 
quoque tpfos implicatmamaahfurcdtate .  Naa  Chrijlo alienos facraChrifli notainfigni- 
re,quifas  ejjet?  Eaptjfnmergo pr£cedat adoptionu ^ratia neceffe eft:  qu£ nodimidi& tatit 
falutti  caufi  ejijfedeAipfdm  fdtutein  folidiiajfert  ,qu£deinde  in  baptifmofancitur.Hinc, 
vt  error  alim  ex  aliofcaturirefoletJbaptiTiadi  muntt4,quodfolti  Eccleft£  miniftnspeculia 
ritermadauitchrijlm,noadvni(modoquelihetexplehe,fedadmulierculitietiadtl^gar. 

Hunc 


D  E     V  E.     E  C.     R  E  F.    R   A  Ti  75J 

fjmc  locu  fic  exttgitat  Uruatiu  cenfor,  vt  craffum  Pelaglj  error^a  me  renouari 
tromntiet.Ipfe  yero  nimii  crajfn4,qui  lucca  tenebr'16  non  diQingmt.VeUgiwi  fuperuacu- 
um  infantihw  baptifnittputabat,quia  eosfngebatapecrato  immunes .  Imo  nuUa  illiproprie 
dcfdidobdptifmodifputatio  erat .  SedquumacC  probadHoriginalepeccatuohijceretfancli 
Patres  Ecclefi£  cofuetucCineinpuerts  bapti:?^di6,atquc  inde  colligertt,omnes  ^diepoile- 
ros  reatum  £tem£  mortts  ex  vtero  fecum  afferre:  hoc  extremum  hominiprdtfracio  afylum 
fuitpon indigere baptifmo  infantes,quiafinepeccato nafcatur.  Quidohfecro Pelagj  erro 
riinme'viyerhisajftnere^erietur'^.AnegoapeccatireMueximopueros^..Anillorumfalute 
ri22^gig(T/V'^  lr>rjuu.tur.iu{}itia.tfa*natur£ inte.gmdte r.nllnr.n^,  ^n  tUosgratuitaDeimife 
ricorcftain  Ecciefiarecipinego?^nno  ybique  tpfis  quoque  remiftone  peccatorum  effe  ne 
cefjariacotedo,  eamque  bapttfmo  obfignari  profteori  lamfatti  cofiare  arbitror,quatafrt 
cenfon6infcitia,qui  Pelagij  errore,intam  diuerfo  locjuendigenere  fe  deprehendiffe  iaciat. 
Certe  yel^ugufliniftiptanunquamattigit,yelnontantumhabuitiudicij,  yt  qudinam 
effetPelagij  opinio  animaduerteret.Ego  tamenpotiu6  exiflimo,ah  homine  antiquitatvi  im 
feritojyetern  hxretici nomen  ex  yulgarifama  auditum  crepari. 

Neque  in  eo  minta  peccat,quodnon  obferuato  cptdifliontsftatu,  temere  armmentA 
fua  in  yentum  jfargit.Siquiipdtdobaptifmutn  acriter,  &  yalidts  rationihm  hoc  tepore  de~ 
fendit,ego  certeynmfumexnumero.  Nec  de  caufa  autfne  cotrouerfta  e/?,  quin  ideo  ba- 
^tix,etur,vt  infttiin  chriili  cbrpta  Mberetur  ah  £temo  interitu  ■.peccati,quod  illts  natura  in 
wniujme^^  Huiui  rei  luculetum  mthite- 

Jlimoniumreddtt  mea  InJiitutio,Catechifmu4,S  oleniiformula,  quam  ego  inquotidianum 
£cclef£  nojir£  yfum  copofui.  Qmt  igitur  in  re  cftffenfio  eJlfNepe  quodprdicifanecefitiUt 
quayulgo nimium yrgent,a me im_probatur:Puerum,ftmorte  rej>entinaahreptHs,offerri 
pertempmadhaptifmum  nopotucrit,arcedumproptereaa  regno  Deinococecfo.  yimba:- 
ftifmi  no  extenuo:no  obfcuro  legitimum  ipftm  yfum.tantum  animifalutem  alli^arifimo 
nojpattor^uin  Deipromifio  fujficiat.Liberi  enimfdeltu  iam  antcquagimatur,adoptati 
funt  a  Domino ,quum  dixit:Ero  Dem  yefler,&*femints  yeflri.Hac promifione  conti- 
neriinfantiumfalute,certo  certim  eJl.Cuiyero  illa  nofujftcit,vi  Deo  atrocefacit  iniuriam: 
neque  enim  yeraccipfum  agnofcit,quuferuXdi  efficacia  detrahit  eim  yerbo  .^t_£}irifli  re  \ 
Jpofum  cotrouerfia  hac  de  re  dirimit.Nafiyere  coUigit,  .Ahrahaa  morte  effefuperjlitey  \ 
quia  vi  qui  yiuorum  no  mortuoritDcm  ej},fe  Deu  .Ahrahxpronunttat:  eaderatione  confi-  i 
citur,genuinos  .y4hrah£flios,etiamprim  quam  nafcckur,yits.£terni&  effe  hdnredes,  quadoi 
in  eodeipfos^-adu  coUocat  D  eipromifio.  M  eminerint  ergo  leciores,  non  hlc  difputari, 
m  haptvx^ri  infantes  necejfeftt,  nec  yocari  in  dubium,  an  haptifmo  inferantur  in  chrifli 
corptii,an  illtifit  Uuacrum  regenerationvi,anpeccatorumyeniam  ohfgnetfedtantumde 
frdicifa  necejiitate  moueri  qudt,fltonem.Meminerint,quo  argumeto  cotendam  ,eos  ftne  ha- 
ftifmofalutem  poffe  cofequi:  nempe  quiajjerfefatvi  efficaxftpromij^io,  qude  adhucin  yte 
ro  inclufis  vitam  aj?ignat.  Hucpertinet,  quodPaulmJanifos,honorvi  caufa,  eos  nominai: 
fig^ifcans  ipfos  a  communi  homimtmfeminejurefoedervije^egari. 

^lteruargumentuadduco:  Quodcxtemvifignvi  mintme  alligadaftt  animdtfalm. 
QuidenimChriflifanguinirefiduufet,finaquayitafJ)irttualeinclueftmm'.^cfdoprdt- 
terea:ldeo  haptrx^nin^tes^guia dpmejlicijunt Ecclefx.  Hocenimiurenititurpdidbha 
ftifmm,quodiaDemfuQS  agnofcit,qui  noflro  miniflerio  illi  ojferiitur.  Vnde&*fitos  olim 
yocahat,quicunque  exlfraele  ducehant  originem.^c  merith  fancfa  enim  er^tprogcnies, 
ytPaulmdocetyRom.n. 

XX     I 


;  y^$  A  P  P  E  N  D  I  X     A  D     L  I  B  E  L. 

H^comnid,  diJumulinscenfor,primumhac  ratione  contra  infurgif.qtminonex 

Cif7o-(iin.ilvM,n^fee  exvoluntate  carnis  aut  yiri/cdex  Deo  nafcamur  in  fpirtiualem  vi- 

tam: quodnon  nift  caro ex carne dcfcendaf.quod omnes nafcamur  jilij ir£. $uafi verb  ne~ 

<rm,m.ilediciumnamra effe  totum  ^d£o;enui,ade6que  infantes  ipfos,antequamintuce 

frodeant,mortvi  izternx,  reatu  teneriimplicitos.Sedineommiru^^Mt^iw^qitodintervititm 

naturalej&remedtualiurufej^roueniens^odifcernit.  Nec  yero  nouamfolutionenunc  ex 

tempore  cominifcor.fedreferam  diitaxat  ,quod  ante  annos  quatuor  a  meproditu  e^l.Sic  e- 

nim  infeptimu  cuputpriorts  ad  Corinthios  epifioU  loquor:  Qut  conueniet  h£cfentetia,fan 

cios effe  piorti ltbtros,cum  eo quodalthi  tradit.Omnes  effe naturaflios ir<e ?  Item  ciifente 

'  tia  Damdis:Ecce  inpeccato  coceptuifum'^Jiesfondeo,yniuerfalem  effe  propagatione  pec~ 

cati  <&■  damnationif  infemine  ^d£:omnes  igttur  adynumfub  hac  maledtdione  includi,fi 

ueexfideltbti6 ^fiue ex impi^s  defcedant.Neque  enimjpiritufedcarnejiberos  fuos^ene- 

rat_Meles.^Equalvs  itaque  ejlin  omntbiis  natux£^^Qnditio,ytfint  tampeccato  quam  £ter 

nxmortiobnoxij.Quod  at(telibensfideliuJJ)eciale priuileviti trtbuit  ^pofloliis,  idjluit 

\  exbeneficinfaedens^quoftiperuententeJeleturnaturiemalecftciio.&^Deoperprratiaco- 

I  fecratur,quinaturaprofani  erat.Sic  ego  illic  adyerbtt.  infiitutio  quoque  nofirapleniore 

eitii  rei  explicationecotinet:ftc  enim  alicubt  loquor:  Cumfcriptufit^nos  omnes  effe  natura 

\  flios  ir£,actnpeccato  conceptos ,CHi  danatio  adh£ret:e  natura nojlra demigremtti  oportet, 

\ antequam in  regnti  Dei aditin  nobii pateat .Et  qutd dtct  cUrim poteJl,quam  carne  &'fan- 

^^uineregntt  Deipojitdere nopojfe^  ^boleatur  ergo  quicquicfnofiriicj},  ttm poffefiione 

hanc cememm.  IndecoUigo, repyneratione opm habere  infantes.  Sedhanc expromijiio- 

jiep^f^tlaill^  prnuenire  contedo  .baptifmu  vero  -ftFJUi  infiarfequi .  Denique  hocpajltm  in-. 


culco,fupematurale  cffepriuilegium,quodk  reatueximuntur.Quanquam cenfori h£cfb- 
lutio  tmota  effe  non  cfebebat.ciim  ex  .Augufiino  eamfumpferim. 

(Qupd  loannes  Baptifta  ab  ytero  fanciifcatus  eji,inter  alia  qu£  illic  narratur  mi- 
racula,referecfti  effc  dicit.^ffcntior:  neque  ego  hoctcfiimonto  inpr^fcnti  caufa  yfmfum, 
^lihicotra.Anab.ipttiiiiadduco:exquorunumerO:tametfihuncnonputoeffe,tamen,yt 
incofideratt  hominesfolent,feinmalamfuTpicionetemereproijcit.  Porrbquafiduos tam 
profligaueriterrores  ,pofiqua  temere  effutiuitPelagij  nome,&  cx  Paulo  rccitauit  ,omnes 
effe  nciturajilios  ir£,adtertiuerrorefe  defcedereproftetur.  Quifnavcrb  htc  error'.T^)d^ 
h.iptiftnti.fialieniscbferatur,profanaridtco  ..At^i,f  (efort  negotiiiforet  cti  ^nabapttjfa, 
eandemecti  rattoneadduceret,ture  conferrt  haptifmupueris,quos  Deta  infoedwfuiiado- 
ftauit.Quidergo alfurdtin reprorfm confeffa inuenit'^  ^xcjptt fctlicet.no s gunguefutfp- 
alierws&Zexgentibmpeccatores  :fuijfe  tamebaptixatos  Chrifii  mandato.quinonfwcios 
tantum  yelfanciorumflios,fedomnesgetes  baptizari  iufiit.Cexiihi'^  bonmpater,fecure, 
ytyideo,inymbraytntautceruift£phtlofopharifolitm,eandeconfdentialongimJfar^e 

/re  yolmt.Sedexpedere debuerat,quoJenfuprofanari baptifmti dica,fi  alienos promifcue 
ac  domefiicos  adcti  admtttimm.  Et  verb  idex  Chrifii  madato  quod  citat,euinccre  proptii 
eJi.Chrifim  omnesiubet  baptixari,inquit.^nno^itiiy}dLlJiangelit[pr£dicj^^^^  Hunc 
enim  ordinem  commendat^pofioiti,vtdoceat  achaptiz^nt.Ergo  Euangclif  docirim,qui 
priusaUenieratdafhruntur  jn  ^cclefia.  Tta.  paulm  docet,quum  ludei,  qtiinaturalcs  rami 


lfanci£  radicis  erat  ,defracii  fuerint ,  Getcs  tanquafylucfires  oleafiros  ,futffe  in  lUorti  locu 
Unftta.Qupmodo  hoct  Nempe  per  Euangelium..Ahfurde  ergo  cenfornofler,quimebrum 
\ynum decerpit:imo,qu£  a  Chrifio  coniuncia  erant,  diucUit ««: lacerat.  Quare,brcu,tcr re~ 

fodeo:yocariquideadbaptifmii,Chrifli  voce,alienos:fedpriui  Eua^eltj  pr^dicattone  co- 
optari 


D  E    V  E.     E  C.     R  E  F.    R  A  T.  797 

optari  in  familiam.Ita  ante  domedicus  erat^hraham.guam  circuncifioim  fimum 
acccptt. Qj^lod ad minores  natu  attinet,quia  iOos  etiam  comprehenditDeui  infae 
dere,non  alieni iam reputantttr.fedgratixfunt  h^iedes.Qjtemadmodum  ^7* exPe 
tric6cionedifamui.Q_uidautehacde  repripn  tradidtrtm,tej}n  eft  mea  Inflitutio, 
'Vbi  adyerlumfic  habetur :  Cur  in  ^brahamofidem  rircuncijtofeqtfftur,  in  ifaac 
filto  omntm tnteUi^entfam py^rpdit?  Dunnidn? eum,qui  adulta demum  £tate infae 
dert^foctetatem  recipitur,a  quofuerat  haClenut  alientn,eius(oditiones  anteaper- 
difccrji£(^mteft:infantem')iero  ex eo progenitum  non  item,qui  hiereditario  iuret 
fecmdumpromiJ?tonMformul((m,f(tm  4  m^tfri}  ijtjmJiL^dcre  contin  ea  tti  r  .^ut, 
c^uh  res  clariiis  ac  breutus  indicetur,fi  fdeliumlihericitra  intelligenti^  adminicu- 
L  ,»,f(£dertifunt  par:iapes,non  efi cur  ob  idaftgno  arceantur,quia  infoederisfli- 

puUtionem  lurarenequeunt.  Oui  vero  infideL  eO,t^py  r^yf^^ ^^^^^^^1,^^^^«^^. (^fra»r{ 

perfidemDff'  '^'niatuy,^fifdry,^rn^v>„.v,fr,«p  f^fy^^j^^^^^^^^^.r.^^^^  .n.ujUi.nihil mi 

rum  fi  necftgno  commf.mcet ,  cuim  figntficatio  in  eofaUax  tnanifque  foret .  Non 

aliofm  h£crefero  ,ntfiyt  cuiuu  appareat  cenforisconfidentiamex  merainfcitis 

f.  fiafa,qmamentemmeam  non  fit  ajfecutus^increfellitur  alterum  ohieClum: 

Chrtjhiifanui  cpusno  effe  medicodtxtt.Fateorfane:<^tideo  nonaliterquameifa 

gratia,re(litui fanitate  doceo,tamparuulu  quam  adultts  .Sedqui  in  aquafola  qu£~  ^   ■ 

ri^>oluntmedianam,qutdipfiChrifio/iuideitisfanguini,quidEuagelio,quidSpi 

rtttis yirtutifaaunt reliquum^Porro non alia de re  mecum  litip^at  cenfor.nifi  quia,- 

reflituendk  ml/ttam paruultf,ybt  morsfubita  baptifmi  facultatem  illk  aufert,  re-. 

rnedium  inprcmifiione,qtiamproprioftnguine  C  hriiltufanctuit,efftcaxplenum\ 

que  ijfedoceo :  tlleauremfalutisfpemprxcidit,nifiah  externoelemento  petaturji 

^^rn  anlud^o  -)ielTurc£negandtts fit baptifmu^  ,f  eumpoflulent.HicnemJ 

non  yidet,quam  craffe  hallucinetur,qut  alienosfingit,qutbu4  fidem  aJ?io-nat.Quid 

autcm  fecum  ipfe  deltret,  nihil  moror.  Verumjluite  hocargumento  me  aggredi- 

tur,  quil^bique  doceo,fide  eos  omnes,  qui  altentfiimi  fu,  r^t,  in  Dei  familiam  ^ 

Chrtjli  corpu!  coalefccre .  Neque  tamen  idobJiat,quominmpev  haptifrnum  quoque  ~ 

irt  Ecdeftamfo  lennt  ritu  a^  pe^entur.gub  mamratafit  eny^^  fnptin.duY«f,o-illu»i 
in  eiui  confiymattmer/i_ii££dit. 

nePfiptftar.m  lihert^  expedita  eftreJJionfio.Qupdiure  eos  hapti-^ari  pro  con 
fejfo  .iffumit,iiberiter  lUt  concedo  :fedfalfo  extfttmat,extraneos  ideoameceferi, 
quia  mcjue  ex patrefanclo^fniti,neque  exfanCla  matre  natifuerint.hUanE^enim 
proptereafanciorumfiiij  cffc  definunt ,  quum  lon^iusducenda  ftt  ori^inis  feries. 
{jeque  enim  tnyno^radu  confifitt  Deui^ed~)iitx  promtj^ionem  in  miUegeneratio- 
nes  dtffundit.ItaPaului,dumex  radicefgn^a  ramos  effefan£lgscolIi^it,^  cofper- 
(innemin  primitijs  confecrari da^C£t..q]Ldu:yzuaaquefueritpa:ter.nnnrpputa/J^rf 
amries_a^ofcit  fanclos ,  qui  ex..AhMkm.s!s*.  reliquu  patrihusfueram  progeniti. 
Quinrttan  non  piui  fiert  pojitt  imptj  hominisfilim.  Et  mox  exclamat  ,nthil  hoc  er~ 
rore  crajiimfingi pojfe  .  Egoliero  fine exclamatione pUcidi;  ipfum moneo ne poft~ 
hac  in  tanturnferuorem,  nuUa  caufa  incitattif,prorumpat :  nam  de  eo  inepte  certa- 
tnenmouet  ,quodyerum  tjfe  omnes  fttentur. 

(^d^profanari  bapttfmum  dico,fi  alienis  conferatur,perinde  yalere  exifti- 
ntat,acj  quts  digrotum  non  effecuradum  diceret,quia  Agrotu^  eft.  Taw.e.tfialiquid 
haberetQobris  h^cftmilitudo  apudimperitos,  hreuiter  tamen  oftendere  promptum 


y^g  appekdixadlibel: 

c(i,avai»Cxtintemf(jii»i.D,£m£^i^  <"'•"*'  ^ppt^o,non  quifinif»ntyt  Chriflo 

»on tKdi^eanf.fcdqMi infe moirtm,yitam  in  eo  quSrjnt.Stcuti  jvrtliuios  ncn  r»- 

teU!nvdifu»t,quicunqMe  aliensti  /i«r  a  Dco  fer peccdtum,  fcd <juos  j  rernofuo 

adhucarcct,yt  noshum mintslcr-.u  fe  jd eos  rfque m>n extendjt.Tjlcs  ycrofunt 

omn(s,quibui»on  dcjhnasurhspttfmus,  Chnili  mjndjtofed  h/tc  cmnij  ex  yno  i- 

«noratiifontemansnt^c^uodnunquam  intcUcxit  cenfor,<jui  tmmundi  funt  njturj, 

eojdcmfaederk  hcncfdofjndcs  cffc:qui  exuUnt  i  re»no  Dci  ohpeccatum,iure4- 

dopTicnh proptnquos  cffeDeoqut  jctcrrut  moni ohnox^  funt ,im o,penitus  tn ^4d£ 

tKOrtuiJvncdtclio»cmexf)Ocyerhoconfcqut,Erofeminti  tui  Deus:ytyit£cacle{lis 

fint  l^tredcs.Dmiqut/uinqtuan  expendit  qujle  toter  Chrtslixnorum  cir-  Turcjrum 

iiheros  cffet  difcrimen^cccdit  ettam  aherj  pennde  crjffj  njturt  tjficjcucque  ha~ 

fttfmi  i^rAtio-mmft  hoc lUi  modo  in  mcntan yenijjet ,haptijm»m,ycrht  ejfe ap 

fatdicau,hoc  ipfum  de  quo  Utigit;\idiffctfequi:rton  efjefi^i  apsces/nf  qui  lam 

Verho  fjndifcjti  Jvcrwt- 

^xeodcm  principiofiuitc^  tfiud deliriu ,quod multeres  fjcit  hjptifmt  jdmi- 
mfrrts  tn  cjJu,'^ tyocJt,neceJ^tA:iiuneyeri,qui  hjncslieni  munen< lUtcttameffe 
yjurpjtionedtco,toto  errjrecatlofuperaliofcpronuntijtJiJtcyero  non  irrjuisU 
terjti  ]->ominu  ccnfurj  e^,fedhjrharj  hominismachjnici  licetia,  adeo  fuperhe  ho- 
mi^icmno»  »ule  deEcclefu  meritumdjimnjre.Toto  caelo  errjre  CjUuium,tmot$ts 
^jinenomine  Typo^jpJms  cenfet.Qu^jnti» poudem hjhtturj  ej}^i^jntuhuius 
authoritai,nuUi^  rattomhusfuj^ukjl  Cdttcrum.qutj  yetusjc  trttum  prouerhiutjl 
apud  imperitos,  communan  errorcm  hjhcn  turts  loco:hxc  jutcm  opmto  temcrc  con 
ceptjfuh  !enehr:i  Pjpoius  ttj  ohnnuit  ,"Vf>/.v/?o<if  fv  multorum  jnimisreueUi 
^eatiquam friuols  Jit 0*  jhjurdj ,pjucti  yerbis  ojhendj .\Multeri ius  munufqMe 
l\:ftrs^ndj  ordinjnunon  competerc fjtcntur  omnes :  nectjlitjtem  txcu(jnt,jitm~ 
mii.cat  mortiipericulum^edyndc  hocperfuifum  hshent  ,nift  quij  Ithccitj  crede- 
reiXcc  yero  mefu^tt,neccjSitJtem,qujmjin^unt,  ex  Chrtsltyerhts  foUre  coUi^i: 
A"///  quis  rcnjTue/uerit  cx  jquj  f^  jj>irttu.n o  tntrjht  tn  re^um  Dei.NempeJi- 
jKiLi  cUm  errore  ducu ,tnfj)Uthus pSKcm  Euchjrislix  ^cjlicem  in^rthjnt:  quin 
fcriptum esliNiJicsmtm  fiUj homimscotmedcrttis  (^  hhcrttis eius  fjn^uinem,no» 
hjhchittiyitjminyohis.^tqui,hodieuePjpisl€quidcm,qujnhhctcsciJmt,jd 
hutic  fecuudumUpidem  impm^unt.In  hjptifmo  r^tfcio  quifjcii-m  jtt  ,yt  shfoUum 
nece^itatem  conJ}ituc:ntt.Q^nqusm  hoc  *hfurdum,quodcum  tn  jdultis  sliqusi» 
adhihesnt  modcrjTioncm,foits  injjntihus fe  inexorjhtics prshent .  .AduUii.:jtis 
hcmincmjinc  hjptfmofjiuufiertpofft  conccdunt,  modo  rotum  sdjit.  Cur  er ^o  in- 
fjr^tmrecensnjtumpu pjretumyotjextmeres  rejtunon poterunt^.  i£.tcrum, 
Cbri^liyerhs sUorfum trjhunt,quam  tnteUi^i  dcheant.  Primum,  totsmfere  tUsm 
condonem  jBc^ricam  ejfe  conslst  .Veriom,yt  lUudomtttjmfi  qui»  inte^  iudido 
locumlmuc  expendat ^uuUjir.ficrt  hjptifmimeationem,fjcitejnimiduertet.  Sed 
hoc  maU  eJh,qkod  qmtemere  jmpiuntyoce  aiju4t,prsfumptj  optnione  deUfi,nihil 
pofiea  ludtcoKt  J> orro^mihi  non  aUud jlprnficjt  jqujec  Ipirituis  .quam  f^tntus  <<■?* 
J^ninamyt  hJc  pojieriore  loco  nomsn  Iptiixiosxfiihcti  ponuur.its  priore  iUo 
^?>«w/   '  ^      J rjjfinnf»i-,i^uij  ytm  offidumque ggux  hjhg^t.^i^Jpirttum ^ 
aqium,^, ;..... ..j  cic;ictj,terr£  opponunt .  Et  qutdjm exyeterthus squsm  inter- 

J>retaKtur,camis mcrtiJicjTionem.Hcrum certe ytrurtque ma^is  toUrshiU ,quam 
/jmholoaUi^arehcfminis  fjUtem.  iSon 


D  E    V  E.     E  C.     R  E  F.    R  A  T.  7,, 

Nonagttur  hic  dt  necejjaria  haptifmi  ohferua^ioneinam  infantes  hapti^s^n- 
do<  ejfe  tnter  nos  conuenit:~Vt  Itherx  nonfit  fi^ni  omijiio.Stdvhtfiliu  libenter pa~ 
Yentes  adhapttfmum  offerrent  ,fi  morte  pr£ripitur,andefj>erand  i  ftt  eius  falui,qux.- 
ftio efi'  QJ^  ptrditos-tffeliolunt  omnes,  quibus  aqua  tin^i non  contigit,  nimts  ma- 
lioneftntiunt  de  Chrtfii  regno  :  fub quo  reslrtCitorem Dei  p^rattamtfff  jjf^^unf^. 


n „^rti nlimfuh levefu ertt .  Quiafoi  tunc  non  erat  anteociauitdtem  circunctdere 

n  qutA  fuer  trtduo  pofl natalcm  fuum  mortutus  effet ,nulla  erat noxaiftqmdem  foedi^i 

^  promif?io,illt  tn  tm  adopttonts  fatii  erat .  Nunc  cum  dies priifcribtmnon fit  ba- 

pTifmo  ,qutnec  contemptu,nec  ne^ltvmtta  fignum  pr£tertbtt,plifquamahfurdueil 

Dei  beneficto  fraudart  ,quo  ludn fub Lege potiehatur.  ^lioqut,yentffe  Chriflurrk 

fionadimplendis,ftdabolendAspromiJ?iones  dtcemits  ,quando  promifiio  qu(eante\ 

ad  faluttm  conferendam per feyalebat ,nunc ahfque ft gnt  admtniculo  rata  non  e~\ 

yit .i£d aliter pUriqHe ex  yetuftu  Eccleji^fcriptoribm  fenferut.  .y^tqui,ftmulno- 

tare openprettum  efl,quatenusfu£fententi£dtferrt^oluerint .  Id  .y^ugudinu^ 

■^pift.xxytij •ad Hterony.pauciilierhti  diluctdi txpltcat.  Contra  Cypriant  opinio- 

nemyinq»it  ,qut  fortenonytdtt  quodyidtndii  erat,fentiat  quifque  quod^/oiet  .T  an 

tum  contram.tniffliJ^!ma  ^poflolt  fidem  nonfentiat,  quidtctt  omnes  incondtm- 

nattonem  nafcf.contrx  EccUfi£fundattJiimitmortmnonfentiat,qu£propteranim£ 

pcrtculnm  ad  haptfmum  currit.Ego  l/ero  omnes  in.Adam  mori  fateor,ntc paruu- 

los  mtnus  quam  adultos  opw  habtreChrisTt  redeptione.  Ntc rtccptummorem  Ec- 

ciefi£.tmprobo,')/t adbaptifmum  currat.Tantumtneofallt.yduguflinumdico,quod 

pcrtchlum  flatutnsjjpeml/itte  pr£ctdtt  tnfantihus,quos  Domintisfuos  (ffepronun- 

tidt,^quiiushapttfminnoncompeteret,ntfiiamtnEccUfi£foctttatem,Deipro- 

fni(ii')ne^iocarenTur.  Cutj^i^ttur,dicetqmjjbiam  currendi  ratW.Ntmpt  h^coptnor 

fatii  le^itimajl^tquam  Domtnttsfaluttm  verbofuo  promittit ,  in  corpore  flij  ob~ 

fio-natam,^  qu.tfi  tnfculptam  cernat p.irens:')>t  Jilij  ahlutionem  inChrtslo  qu£renst 

femorti  olroxiumiwv  totofuo ftmme profiteatur :  ne  teJftram,qu£confirmandJ 

Pdet  d.ita  td^yidtaturnegU^ere.Dentque^l/t  Chrtflt.tnoru  tnfi^efUus  infpul-\ 

chruftrat.lll.i  autem  ptrtcuU  optnio,quiapriuatum  futtcommentum,fecurerepti 

dtari pottfl:quta  manifeflu  Scriptur£  tefltmonijs,qu£ prius  citaui,contraria  efl,fx4 

cefftredelet  e  medio.  O^dfi  cut  .Auvuftini  jententia peruiracittr  tueri placet,o- 

mnes  fihidanar.dos  mtmtntrtt,qutbu6 no  Ucutrtt per £tateferi  Coer,£  Domini par- 

Xictpes.nam  m  erd.mytrunqut  ordine  locnOft  non  minuiperijjfe cenfeat, qui  Cae- 

n£Domintc£.piirttctpationecarutt,quam  qut  baptifmumnon  acceptt.Uhr.Deme- 

rtt.&'  remiJ\-ftccat.t.cap.xxttij.0'  ad Bontfic.Epifl.c^fi. 

NeqmlAiatn  dicit  ..Augufttnu6,addudam  etufmodi  pertculo  Eccleflamfuijp, 
"Vr  hapttzj^ndi  Ucenttam mulieitbuspermttteret:nam  tn  extremo etiampertculo ad 
tempiuin  properare  Jolttosdictt,  "Vt puhUco  mtntflertoliterentur.  Vnde Jequttur, 
nullo  Ecclefi£'>f'*  aut more  fuijft  receprum,yt pnuatim fthi  qui^iammunus arri- 
peret ..^Ubi  quoque dtctt ,matres  tn  ttmplum currere ,ytfUorum  faluti confuUnT. 
jjufquamexf  dicttm.nuJuarcmedtuadhtbere.ExeoettamquodtraditUb.u.con- 
tra  epiflolaPn-rmtn.cap.xi^.iotjiere  Ucet jomnino muUchre  hapnfmum  tUa  £tate 
futff€inco<fnttum.  St  Unu^ ,tnqutt,nectjiitate  compulfuf ,hapttfmum dcdtrit ,ne- 
fcto  an  qut  quampie  dixertt  tjfe  repetendum  :  nuUa  entm  cogete  neceflitate  ftfiat, 
alienimuneriA^yjurpatio  csl.  Stautem  neceflitMlirgeat ,autnuUum  atit^enialc 


^67  '  APPENDIXAD     LIBEt: 

deli^u»}  eil.  Dehfterat  certefotimde  mulieremouere  qu^ftionern  ,ft^Uumtde 
exemplum  tunc exeitijfet.  Qmmde folis-virtiduhitat, nemo certenonyidet,nihil 
de  mHlierihm^yenijfe  tnmentem,quia  res  era.tprorfm  inaudita..^dhuc in^iirtfi- 
ffnduhtm  hitfitat ,nec eos  prorfm  txcufare audet  a yeniali peccato .Bed omnem du 
Cap.ioo.  hitationcm  apcrtim  toUit  Carthnginenfu  concilij  decretum,lihi  fine exceptione 
fYohihentur  mulieres  a  haptifmi  miniderio .  Quare  ne  ampltm  dicat  Typographtis 
we  toto  errare  Coelo,cuimpedem  in  Jlahilifultura  tam  hene  fixum  ejfe  yidet.  Hac 
ratione  TertuUiarms,  Non  permittiturmulieri,  inejuit ,  tnEcclefia  loquifednec 
docere,nec  tingerc,nec  oJferre:neyUtHsyirilis,nedumfacerdotaln  ojficij  fortem  ft- 
hil/indicet  .  Qui locus mendofe quidm  legitur.Sednemint  medtocriter  erudito 
duhium  ertr,  quin  htc  TertuUtantfttfenternia.  Nec  -yerbpr£tereundum  efl ,  qttod 
apudEpiphanwmhahetur:namlihrocontrah£refes,i,Marcioniexprohrat,quod 
fnutierthiis  det  hapti^n^ndi  licentiam-idque  inter  ludihria  numerat,quthm pLenam 
fHi(fefe£\am  dicit.Libro  autemfecundo  dePhryvtbiPs  ^  PrtfctUtanU  loquens,ir~ 
ifidet  eorum  amentiam,quodmulieresfaciant  Eptfcopos,quta  in  Chrijio  nonfit miu 
autfasmina.  Nequeliero  me  latet,  qutd  diilurusftt  cenfor,  multumfcilicet inter 
communem yfum  intereffc,^  extraordinarium remedium ,  ciimyirgetyltimx  ne~ 
cefiitits  .Sedqmim  nuUa  ah  Epiphanio  necejittas  excepta  ftt  ^l/hiludibrium  ejfe  pro- 
nmtiat ,darefoemin't6hapti7;jndi  iicentiam,prohe mihi  coUi^ereyideor  ,corru- 
ptelam  hanc  ita ah eo danart,  ytnuUoprdttextuft excufaktlii.Ita  Itbro  tertio,quii 
hoc,nefanCi&  quidem  Chrifli matrifuijfe permijfum  docet^necltUa  reJlrtCnonem 
addit,  quunon^videt  muliebrem  haptifmum generaltter ah  tpfo  improhari  ?  Dent- 
^uefumm.t  impudentia  eji ,  yetuflatn  patroctnium  hic  ohtendere :  quando  aperie 
tonftatnonntfi  cuharhara  totiiti  Chrijiianifni  confuftone inoleuijfc hunc abufum, 
£itatur  ex  aduerfo  Sepjjorx,  exempluin:in  quo  nonnuUt  plits  lujio  fthi pitcen- 
tes, iiUAiccii fuam produnt .PjdxDiii» Pvei ipfts  concedenttbiis xirciiciJ'ioni/S ef^ baptif 
mt  dJi.miUi  esl  r.iiUo.Nequeenim  yettn  lUudJy/nholum  ita  abfolutc necejfxnunt 
futjfe  tradunt.  Deinde  quod placatnsfuit  Domini  angelns,  inde  perperam  coUto-i 
^tco,prohaiu  Deo  fuiffe  quodegit  Scphora..Altoq»i  dtcemnsplacuiffe  ilit  cultum. 
^ue  perf^nQotie  exhtbeant  S  amarit  t7icol£jlh'.cah  .Ajiyrijs  traducii-ij  .Re^.xyij , 
Xerttofuit  iUudftcinus  fingttUre,qHod  in  exemplum male  trahttur..A(ih^c,nuf~ 
quam  facerdotihu-s  Jfeciale  circuncidendt  martdatum  legtmus  datum  cffe.  .Apertx 
autefunt  Chrijli  verha: Ite,do£iete  omnes  ?entes ,ac  baptfz^te.  Certe  eofdem  con~ 
Jiitutt ^ Euan^elij prxcones,^  haptifmiadminiJiros.Si  nemo  honqremjibi rite 
tn  Ecclejia.  yfMrpat,teJie^poJiolo,niJi  qtuJ^ocameil^yt  .Aaron:quifquti  ftne le- 
gitimayocatione bap't:i\it, eum temere inuolare  in altena  funclionem dico. Quid 
enimfquum  ne  DeiquideFiliws  fe  invererevoluerit.anfbi  nefcio  quisterr<tfilni4 
fepublicum  tanti  myjierij  di^enfatorem  nulla  authoritatecreabitiln  rebus  etiam 
minutijiimt,i,yt  in  ciho  ^potu,quicquid  dubia  confcientia  a^redimur  ^  aude- 
mtis,PaultK  aperte  peccatum  effe  clamat  .Porto  inmultebri  baptifmo  qu^Jidef 
certitudo  effe  pote{l,qmm  tradita  a  ChriJio  re^uUyioleturi N am  quodEuan^e- 
lijfui  minijitis  munm  iniuyigitj mulieres  adfe  rapiunt .  Re^ondeat  mtht  ccnjor, 
anhQWiriLtfasfldtuejiler.e^quj£  Dominm  coniHngit^^  Chrtjio  entm  h&cconitmcla 
(Jfe  ojiendo  ,  Euangeiij prxdicationem,^!^  bapttxartdi  mintilerium.Os  crgo  contra 
difenatn  Spirttmproht  bitio^em/nHl^ertbin  aperiatjqui  altcrii,quod  indejequttur, 

''"'"'     .   "         '  lilit 


1 


A  D  V  E  R  S  V  S    A  S  T  R  O.    I  V  D  I  C.  8oi 

iUii^^^uhlicere  .Sedmirart  fatu  netjueo  tamhebetes  ejje,(jui  hmc  colorem  olten^ 
dMitS^tnonperfj>tciantnthtlminus  Sephorx  futjfe  propofitum,quamyt  Deomi- 
niilsrium pr^fia^et.Fremens  ^  indignabunda  pr<£putium  in  terram  proijcit.Ma 
riio  Cicconmtiaturpvt  Deumipfum  irudelttatu  infimulet .Nec  mc  latet ,quid hoc 
Vjco  fahuknty.r  lud^i.Res  tamen  clara  eflifoeminam  impotentia  nnimi  ardentem, 
Deo  CT*  marito  o[f}repere,qtiodjil^fan^uineipfafunderecoo^itur.llentas,nerer~ 
monem  longitii  protraham,  hreuiter  oftenditmfenfucommHnt  effe.de ftitutos  ,qui 
regulam  exfatlo  Sephor£ petendam  contendunt .  Pr^fente  maritoxirrunnditfi- 
lium.Et  quifnam  efi  yir  tlle?M  oifes  primaritu  Dei  P  ropheta,quo  nuUtts  ynquam 
mator  in  Jfr.xete furrexit  .Ref^ondeantmthi ^ynecobaptiilx ,  an  faemin^  daturi 
fmtcoram  Eptfcopo  bapti^jndi  licentiam .  Certe  ,pudoremtlli,i  incutiet  tantum 
portentum.  Neque  frontem  Typographi  adeo perfrtdam  efje puto,  quin  ipfum  e^ 
bri£  cenfhr£pudeat,')/bi  euigilauertt. 

Interea  fobrios  leflores  obtefior,l/t  qualem  ego  rehgionem  traBandts  Dei 

oracuhaffcro,ijfi^uoquemodejliamlegendtifcripttsmet6  adhtbeant.Sane  mihi  te- 

Jlif  e(l  confctentia ,reuerenrer,^  qua  decet  humilitate,tanquam  in  Dei  ^  ange- 

lorumconsfeCtu,altjs  tradere,quod  mihi  a  Spiritu  Chriftidatum  eft.nec  tam  quod 

tniht  adlubefci t ,fecui ,  qtiam  mentem meam tn  Det  obfequtum  addtcere.Me  yeri 

proculabffje  ab  eorum  numero ,  quos  adcaptandam  dogmatum  noutta- 

tem,ambitiofolIicitat,tota  'ytt£  me&  ratto  teftatur.Et  in  li- 

hrnmeiijl/t  opinor,nuUa  oftentatio  iftmpltx  au~ 

tem  didtficandi  fiudtum  ybique 

eminet. 

^PPENDICIS    LIBELLI   DE    VERui    REFOR- 

mandi  Ecclefi£  ratione ,  Finis. 

ADMONITIO     lOANNIS     CALVINI 

aduerfusAfcrologiam.quamiudiciariamvocatraliafcjueprse- 
tereacurioiitatesnonnullas.quachodiepervniuerfumfereor 
bemgrafTantur. 

E  GaUicofermone  in  Latinumconuerfa. 

CL.ARISSIMO     ET     ORN.ATI  SSI MO     VIRO    L.AV- 
rentioNormmdiOjFrancifcmVilieriui,  S.  D. 

TS I  quibui  in  rebta  Chrifliant  religionh  ^  R  eipublic£  commodisfer- 
utrepoffum,e£  res,quamfint  tenues  atque  extvux,tnteUtgo:tame  quod 
poffum,quoniam  animopleno  Jludij  atque  beneuolenti£  idfacto  ,fhero 
'tforc,  1/t  homines ,  niftqui  erunt  peragreftes,  meum  hocftudtum  tn  me- 
liorem  partem  accipiant .Scripferathunc  ttbeUum  Caluintfi.(confecerat  dicere po 
tmdtbui-.quod  entmyere cjftrmare poffum,nunqua  eimfcribendt  caufa  calamum 
inman(tifumpfit,fedeum/nihi,^uoadperoccupatidneslicuitjdidauit.)Confecerat 


go,  A  D  VE  R  S  V  S     A  S  T  R  O:    I  V  D  I  C: 

/ o-itur  hunc  lihellttm  Caluinws,  non mxgmim  quidem  iUum ,fed certe  aureolum,  fer^ 

mone  Gallico,noflrorum  homlnumytilttatifeorfum  inferutens : quorum animos 

inanifitma  tlU,^,l)tyere  appellatur ,  malefica  fatidicorum  curiofttate  tittlitri 

intelli o-ebat. Quod enim  optimi i^  nobiliftmi  medici faciunt ,non contentm mor~ 

hum  ahijs  depultffe ,qudi  res  etiam  e  morho  recreatvs,  atquecoualefcentihus  nocttu- 

r&lndeantur,earum  illos  commoneftcere  inflituit.Etenimftcfe  res  hahet,-yt  he~ 

ne  hahentihws,nonminu^ytilui  cautio  atque prouifio  ,quam£grotii  curatio  nectf- 

fariaftt.  Ciim  autem  eam ipfmcautionemomnihws^itilem ,  flerifque cer:ei>alde 

neceffariam iudicarem  ,quihus ejfet  incognita  mjlra  lingua  :  qnoniamper  omnes 

fere  gentes  ea,quam  dtxi,curiofita6 ,  quaf  morbui  quidam  atque  contagio  pcruaftf- 

fetpvifum e^faciendum  effe,yt alijs  quoquenationihuiexter'tf,a  quthm  ^ multas 

f^mamas  ytilitates  rcapimm  jl/icifiim  aliquid  e  no^ris  opibtu  impertiremw. 

Hunc to-itur lihellum Latinx lingu£mandare  inftitui.ytquoniam  ealin^ua  qua- 

fi  quidam  e^  interpres  omniumfere  nationum  ^  gentium ,  ali£  quoque  nationes 

ab  tpfa,quafah  interprete ,  quidhic  Itbellus loqueretur ,  intelligerent.  Qu£  ciim 

ita  ftnt,^  hunc  lahorem  non  alio  animo  fufceperim,nif  lit  pijs,  i^  Dei  ttmenti- 

htn  hominihm  inferuirem,  etfeumpertinuem  ^ perexiguum  effefentio :  me  ta~ 

menconfido non  modo  nullam,l>tdixi,inuidiam  ftahiturum,fcdetiamgratiam ali- 

quamabfjs,  quinon  omnino  ingrati  futttrtfunt ,  initurum.  Ttht  yero,  clartfiime 

f^ornattfitmeNormandiiquoniamhocnofirumofficium^voluptattfuiffeanimad- 

uerti, naclui  occaftone,  quamei  erga  teftngularts  animi  figntficationem  altquam 

ederem,  yolui  equtdem  tUud  ipfum  in  tuo  tam  iUufiri,  ^  apudomnes  honosgra- 

tiofo  nomine  apparere  .  .Acctpies  igitur  k  me  hoc  miinufculum  ,  leuidenfe  lUud 

quidem,  i^craffo  filo,ytdicitur :  necperfonA  tu£  magnopere conucniens :  '\erum 

itaaccipies , "Vr  cum  in  eo  mei  erga  te  amoris  acpottus  ohferuanti£  moni- 

mentum  extare  yoluerim^propenfam  huius  mei  animt  l/olun- 

tatem  comple&arc,ret  nuUam  aut  certe  non  exadam 

ineas£jiimationem.Vale.ytu.  - 

Cal.  Mart. 


UdMONITIO      IO.ANNIS      C.ALVINI     .ADVERSVS 

^firolooiam  ,quam  ludtciariam  vocant. 

IVVS  Paului  derenos  admonet  magnopere  quidemne~ 
r.effaria  :  fed qu£  tamen  a  perpaucU  animaduerfa ,  ac  notata 
eftiNempe  ,quthu6cur£  nihil  efl,quemadmodum  cumfynce- 
ra  confcienttayerfentur,eos  afide  defle6lere,atque  aherrare, 
Nam  innuit  eos  jqui  fuas  confctentias  poUuunt,fefe  totospra- 
uitati  mancipantes,nonmodo  tndignos  effe  qut  inpuraDei 
notitia  conttneanturpverumetiam  promererijyt  C£Cttate  af 
fedii  horrihtli ,yar^s  errorihtis  O*  falfts  opiniontbus  traducantur .Miru  eil autem 
quod  tam  leuemco(ritationem  eim  ret  fufctpiamm ;  cumquide  iUitis  totdocumenta 
quotidie noluyerfcnturob  oculos tConfiat  enim  Deum, quibm gufium altquemfudt 
lieritatii  impertierat,ijs  nunquam  eam  adimere,  niftckm  tndigne  tUamfufepertnt: 


I  V  DI  C  I  A  R  I  AM;  Soj 

e^ue  eidto  advanm  am^itionem,  aut  aCiAs  ajfeciionts  camls  aSuftfmt.  Enimuero  ciim  », 
cju'!j)ecuniiUpojfidtnt,adeofintin  ijsafferuandiiyi^ilantes  ,atque  incfuHrij  ,£auum  erat 
in&flimaSiltm  hunc  Euangelij  tfjefaurum ,^uando  ec nos  Deu^  c[itauit,in  Scna  confcien- 
tia^uafincludi:^u£ytitadicam,veraeflarca,cui  tancjuamfdx.  <& fancis,  cuflodi£Com~ 
tnittideSeat,ne a SathamnoSu eripiatur.  Veri'.m,^uidcontra  ft'f  Magnapars hominum 
■vtitur  yerSo  Dct,cjuafparato  argumento ,  ^uofe  dettnfermonem,in  rirculn  &  con  oref- 
font9u4  cjuotidtanii.  .A(ij  cfucuntur  amSitione-.alij fua  feciantur  Commoda:  quinetiam qui- 
d.im  eo  mfenocinium  abutuntur,vt  tnde fiSi .xditum  in  confuetudinem  multercularum  com 
farent.Pltriqu€^u.tmoSrem  eii*s  notitiam  affe&ent,  ne  fatif  quidem per7ie6fum  &*  con- 
Jlitutum  haSenr.nift  ^uocfeos  pudet,quum aftos  intelligentes  yideant,fepropter  infcitiam 
paruipencfi.Vtutftt,omnespropemodum,autpferi^efaneomnium,f}.mcfafutu  docfrinam 
tyaducuntadnefcioquamj>rofinampf}tfofophiam.  Q^dcerte  tamimmane  facrilemm, 
Deniferrenuffomocfo  poteft.Efienimeim  verSum  facratiu{,quamvt  eo  ad  hunc  mo- 
dum  aSuti  liceat.  Viuum  illudeffe  oportet ,eiufque  vn  atque  ejftcacitatti ,  vt  in  ipft  etiam 
ccrcfapermanet,excujfuri4exislimatf.rumque  ^uicquid  ineiiin  homine,ipfafque  adeo  of 
fitim  meduU.ts,vt  inquit^poflofm.Si  adludu  ^  oSlecfametum  raj>iatur,anputemusD  et* 
tderaturum  effe,vt  vn  illtw  ita  conuellatur,^  vana,ac  prorfus  inanvs  exifiimetur'^  M  u 
ma  eiui  e{l,hominem  argu€re{ficutiPaufusfcribit)vtfeipfe  condenare  cftfcat:& fefe  aS- 
vcierufo,gforiaD  eo  triSuere  -S  i  acfiacfationem  &*  inamgforiam  raptatur  ,n6nne  fi&cper^ 
uerftcis  grauifimum  afiquodfupipltciumpromereiurMdnos  deSuit  adimagine  Dei  reno- 
tiare:corrig!ns  &*  emendans  idquodenosTro  in noSls  eft.Siquu  aB  eo  ij>fo  quafauthore, 
occtfficnem  arripat fuuflagitijs  indormiencfi,atque  in  ijs  adh^refrendi.norme  £quum  efi^ 
Demv  animaduertere  non  in  fiunc  modo  tantum  aSufum,quofcilicet  ciSus  in  venenu  con~ 
v.erfps  efi,verum  in  hoc  etiam  tantumfacrilegium.cum  Sene  Seatequeviutndiregiila,ad 
yitioYum  fceferifmqtie  omnium  ficentiam  aSuttmurlNec  vero  vafde  oper£pretiuefl,  ifto- 
rumvitamfuStiliterexplicare ,quiJej)roftenturveritateEuangeftj  notam  perffe&am- 
cueha9ere:nam,vtfemefcftcam,iliudfaneconflat:quirefpHiJfe^fefeacfSonaf,u<ftmy 
yt  dicitur,recepijft  deSuera>:t,pfer6fque  deteriores  euafiffe:c£teros^n  infiituto,tanntMm 
in,luto adh£refcere,certe quamminimum  emencfationis apjiarere.  Paulwcfe  refpifcentid 
commemorans,&'  emendatione  .quam  in  ChrifiianorumoriStts  ejfedecet ,  dtque  htsfru- 
ciiSi44  ,quos  ex  noua  eorum  vitajjrofundi  atque  enitere  cportet,ex  quo  fcilicet  adimaginem 
TiiuDeirermattacrefiitutifunt:QmfuraSatur,inquit,pofihacrwfttretur.  Quocftclo, 
percommode  fgnifcat,quocf,ftj)rius  cfe  yia  aSerrauerimus,fimul  atque  Dominut  nofiri 
mifertHS,yofuntatem  noSisfuampatefecit,  continuo  reficlo  infiituto  curfu,remigrandum 
effe:&  f)aSenas,ytita  dicam,rejleciendas,^tqui,qui  fe  hodte  Chrifiianos  proftentur ,ij 
fiSiquaftreligioncfofutipermittiit,aftorumf(dteeffefimifes:vt,quipriuiluxurta  dfflue- 
reconfueuerat,nuUumfu£turpitudiniffnemfaciantJoci,fucforumcomifiones,omniaoS- 
leciamento>-umgen€ra,Sf.ifpf)emi£,fagram0*  yigentnonmirms,quam  vnqu.m  antea. 
Jaclur£,Ji<mptiSus  infnitp<:  & fuperuacuvs,pomj)£ ,  magnifcenti£  qu£riitur  excufationes: 
indijfereruia  nominantur.cum  tamen  ea nemo  non  videat,fuperSi£ duntaxat,&'  amhitio- 
ni,atque  vanitatiferuire ,  Quid^.quodftngufi  ordinesfuumfStfeorfum  ab  alijsEuangelium 
haSent ,prout cuiufque arSttratufngitur'; yt  iam non minus diffar ac diftmifeft Eu.m- 
o-eltum  auitcorum,aS  eo  quodmagifiratuum  efi,aut  acfuocatorum,aut  mercatorum,  quam 
nummi  interfe  dtffcrant,fgura  imprefi  yaria,planequ€  diFparift :  ntft  quodeorum  vnum- 
cmdquevnam  eandemquej^erfmifehaSetnotam.e  mndo  enimfuntomnia,ac  torena: 

rr 


75»  A  D  V  E  R  S  V  S     A  S  T  R.  O  L  O  G  1  A  M 

in  quo  nifnl  haSent  ornnino  cum  cf)ri(lo  commune,^tii  ms  inde  remcare  nitituv. 

Itaqite non iniuflam,jcd  deSitttm  poenetm  meritdmque perJ^^Cuunt,  qui Euan^liJ 
docirindm  ita  dedecoranf.ciim  ignominijs  omniSws  oSruuntur,&  a  Deo,adeiiifcjUe  defpe 
cliimac  fudiSrium exfonuntur: quaridoquidcm occafwmm fmciij>imi iffmnominn  biu 
fjhcmandi prxSuerunt.Par  eflpr£terea,yt  eos  no  mocfo  Jiuporc ,veriim  etiam  immanita- 
te  Dem  npprimat  ,&  mentem  iHvs  ac  rationem  adtmctt,po  ftquam  tlla  vtifapicntia  comode 
ac  ratione  nonpotuertit,quam  etiam  ^nge  li  acjpiritns  cocfeftes  admirantur.  ^tquc  hinc 
fcificet  tot  lettes  opiniones,itcpotii:4  deliratinnes,quafi  a  fonte  cftriuantur:cjU£ qumuis  ne 
yrrihram  quidem  yUam  proSaSilitafis  oslcndant,ita  tarntn  excipiuntur,at^ue  ctiamajrpro- 
Santur,quxfi  edita  e  caefo  oracufa.Deniqtie,cttrn  arrog.mtiafit  vera  radtx  omniur»  h^re- 
furn,vao-aritm  errantitimque  opimonum  ,commentitiorum  &  tmpiorum  dognjattm  ,nemi~ 
ntmirtm  videri  deSet,cumDeit^  eos  in  tot  errorestttrSufentos  faSifinit,quiyeram  regtt- 
lam  non  retinuerunt ,  qua  in  oSedientia  yeritatti  confianter  permanerent:fefe  fcificetJuS 
illttis  metti  ac  reuercntiafuSmittentes.  ^t  enim  cum  fi£cfit  qu£cfam  huitn  £tatis  labes  & 
tnt.ctda ,  hodieque,fi  ynquam  antea,yefmaxime grajfctitr ,nos  quidem  iUitis  jrucfm  yhcr^ 
rimos  nunc  yidenm .  1  ta^ue,quotquot  rutnc  errores  ySique  gt-affmtur,  totidtm  funtftip- 
plicia  hominumperuicaci&quificroftncio  Dei  yerho  aSuftfunt.  Qms,quia  non  efl  in  ani- 
moptrfqui  atqueenumerareftngufos,quippe  qui  funtinnumerabtfes  ,excmpfum  ynum 
ntiilijfe  contentus  cro . 

Inu-tftt  iam  inde  aSantiquU  tcmporiStis  ,animos  (Jorninum,quaft  tahes  qu^dam  d?* 
contani  ,J\:ulta  qu£dam  curiofttas  excoeli&Ji-ellarum  fttupr^dicedtquidcuique  euentu- 
Yum,^  qiio  quifquefato  natns  effet:indeque  confdtum  exquirendt.Q^cim  qutdem  cftaSofi- 
cam  ejft fiiptrftttionenos  deinceps ,  adtuuantc  Deo,proSaSinitts.Etfane  vna  omnium  yo- 
ce ^  confenfu  tanqu.xm  humanogc-neriexittaft^^iarnpridecxploftZS^repudutta eft :  nuc 
vero  ita  renouatur,yt  multi,quifc  xrSitrantur  ingenio  pr£ftare  c£tens  ,camque  adeb  aj>ud 
homines  exiftirnationem  f)aSutre,eaJ>rope fujyerftnione fafcincntur.  Quodft  Detts noSi$ 
Euangeftj fuipuritatcmnoftra  hac  £tatenon  illuflrajfet  ,chm  tamcn  humaniores  fitcrof 
excitarit,qu£funt  axfvitam  modtra/icfamferutifcs.^ir'  lommodts  hominum  feruicntes,fi- 
mufilluis  glori£  ftruire  pojfimt  ^erito  Certe,&  optimo  iureillorum  ingratitudinem  yfci- 
fceretur,quifof'.di6  &Jirmt6  rehns mintme  contentijn  aere(yt dicitur)peruagarigefliut. 
lamvero ,poflquamytruncue nohdargitm eft ,id eft ,0*  artes  &*  difcipftrus redintC' 
graiiit,fr£fcrtim  autcrnpuram  dochin£fu£  cocfeftis  cognitionem  noSis  re.<titHit,qu£  nos 
adeum  ptrducat ,atque  infuSlimia  &  admiranda  tUnps  myfleria  introducat:  fi  qui  eo  yfu, 
ctti  effe  potuijfent,poftpofito  ,mafiit  fmc  &  illucerrore  ya^ri,quarn  intracancellos  conjl 
fterc  ,n6nne  potn.trn  aftero  tato  grauiorcm  promerentur^.  lcfquodetiayfu  venit:  cum  qm~ 
dam  adeo  de  mente  ^fanitate  deiecttfunt ,  vt  omne  Jltidtu  omnernquc  ojreram  adimpo- 
fturam  inanijiimam  appliccnr.in  qua  laSoriofiJiime  miferrimeque,ftnevllo  tamen  frucluy 
fc  cruciant.Scio  quiSus  titufvs  menti.itur  huic  tamJloftd^fiJJtrftitiorucolorem.Nemo  ne- 
get ,Jcientiam  ^slrofngi£inprimiseJfenoSitem:honorequefummo  dtgnijiimam.  Itaque 
quafi  quocfampalliojtafe  ifto  titufo  cperiunt:fe  nanqtte  Mathernaticos  rtominatiquo  ver- 
So  ijftgnifcantur,qtiifunt  .trtitm  ftSer.iftumprofeffores.Hoc  quidcm  niniljane  noui:  eo- 
rum  enim  authores  ac  ma^iftri  iamjjrtd^  vt  aftos  infraudem  atque  in  erroreimpellerent, 
icfem  ipfiim oStendeSant.Secfnos,ciim ipfs(quod aiunt)ocult,s  itdtcauo-imttSyifia  illorum 
dclir.ttionem,nuffo,ncq:te.y^ftrofogi£/ieque  ylliu4  arttifuSfidiofiidatarr,  itque  conflitu- 
tam  cjjt^nihil  crit  cuitcSrem quifquam  ifln  faruii  ohfltipefcat:nififipucrosfortaffej)er~ 

terreant» 


I  V  D  I  C  I  A  R  r  A  m:  Sof 

tema.nt.QutYKtkm  fjomines mediocriqmdnm tmdttjoneprsditi^meoifio admonitu  ma 
^opereadjibi cauendum acproMidendum  nonindi^ebunt.  Itam^erfnc  [t[)tllmadrn~ 
despotius ,  atque  illiteratos  j}eninebit:qm  citml/tram  &-germanam  ^'ftroioo;iam  at  i- 
JlaJortile^ntmfHperiiitione  dtfcernere  nequeant  ,fialc  in  errorem  indua  pojiint.  Hoc 
i^iturprimo  [oco^iideamnsyquatenw  ^yiflrofogia^.eraprogndiatur.qun.p^anealiud  nifuf 
eil,^uam  ordinis  riaturafts  cognitio,eiifque  diTpofttionK,(^mm  Betis  infcUti  ^fydo-ifm 
ordtaandts  adhi9uitrvnde  cutufque  ojfictum  ^  natura^defnSipofiitc^  adfuum  fne/n)>~ 
fum^uereduciJ^erfpicuum  eft,^mdfrtbitMojes:Solem  acLmam  conditam  effe  a  Do- 
tnino,quihffs  &*  dies,^  no3es ,  menfes,  anni  ^  temporagubemarentur.     O  utbusyer- 
b'ti,quiicunqueada^icuCturami^Jleipubfic£gerend<erationem  atque  prudentiam  atti- 
nent,  comfteClitur.   Eorum  autem ,  tpfum  etiamliuf^nSinonnullaprtmorihtis  ( litaiunt) 
fabrii  dc^uflat .    Sed  ^flrofo^i^  fcientia,pr£ter  ejfeclum ,  caujas  ctiam  ipfas  dcmon- 
jirat.    Lxempli cauft :  Nemo  tam idiota  efi,ac  rerum  omnium  rudis ,  qm non^^ideat,  <&- 
Jiate  dies  effe  longiores ,  quam  /jycme:gefidam  ejfe  fryemem ,  ^flatem^yeri  cafidam :  fed 
nontamenl/fqueeoprogreditur^^/tquamoSrem  autqmmodoidjiatj  diiudicet.  Deficitones 
Solis  c^  Lun£^nicuique  not£funt  :fed  earum  cattfx,  obfcurx  ac  recondit£ ,  ntfi  ex  ane  ^ 
dofiriTUperdtfcantur.NtfnfopHs  efl  ma^ifIro,qui  doceatfiellas  coefo  tnfi£.rej'cere  ^fednon 
eflcuiufim,eariimotns,c(iuerftones,occurfus,intcrftitionefquemtare  .Hoc  entm  raram  ac 
fingularemj)£ritiam  defyderat.^{h-ologi£  i^ttur  ftcl^fus  efl ,  fellarum ficificct  curfus  ac 
frogrefiiones  qua  temporis,qua  ordims  i^fiti^  defcril  endi  caufa  notare.  Temporis  qui~ 
dem  ^'yt^uo  qH£que  fieUaJpatio  ,ipfnm^ue  adeo  coeltim  conuerfionem  fiuam  compieat, 
co^oficatur.Sitnsycro adtudicaruium quantoinuicem inieruaUo  difiidcant:ad  mottts  rc~ 
{hs ,atqueobliquos ,acpenecontrarios difiemendos  :indeque  notandtim,curpot;m  Sofit 
mbtifiyeme  quam  £ftate  lon^m  dtftet :  cur  £flate  diutim  apud  noscommoretiir,quam 
fiyeme : circa  qmdftgnum  orbti eim ,  qui Gr&ci  InJitxtiia!  dicitur,finnifvs menfihm liev- 
fetur:  qms  fubeatcum  C£tew  fiideribm  occurfics :  quamoSrem  Luna  ortum  aut  o^num 
ticceffu  autrecejfu  Sofis  accipiat :  qu£  caufafitSofn&Lun^  defeflionum  :~)>t,  etiam  tpft 
graduim  ^  mometorum  interualfa  dimetiripofiu.Hti  quafi  ladtsfittndamentu,  fequuntur 
deinde  ejfe^m,quos  htc  quidem  in  terruliidemus^fied  .yiftrolovi^  bencficio,catifa'm  fuam 
4tque  originem fupra  nos  haSerecognofcimus.neque  idtatiim,poflquam  elatifi  funtDieriim 
ita^tmufto antefroTpici ,atque protaderipofitnt.  Nemonon  yidet  pfuut.is,  (n-andines, 
niues^nemoyentorumfirepitus  non  auditfidnemo ,  nifi  qui  adiutus  efi  ^flrofona ,  cau- 
fiu  eorum  in  natura  effepofttas  inteUtgit:qu£  ipfa  j^Vr  diximus  ,natura,etiam  in  poflerum 
coniiciendificuftatem  ali^uamfiuppedttat:  tametfi  nutfa  certa  aut  perpetua  reo-ula  tradt 
J}of?it.Sednos  de  ordinario  atquelifiitato  curfiufoquimurcuinihdquicquam  extrtnjicusac- 
cidens  officit .  Hic atttem  totius  eius  dilfutationis  cardoliertiturjde  quarws  deincepsex~ 
J>fi(are  conab'imur.Nam  ifti  adufterint  .yiftrofo^,enuntiatiortem  iUam  fumunt ,  qu£  pro- 
culdufiioyera  eft  acfixa :  nempe,Omnia  terrena  corpora^^p^/tgeneratim  hquamuv,  om~ 
nia  infiriora  corpora  cum  aslrortim  curfu  co^tiorKm  quandam  haberc:atque  inde  quali- 
tatem  afiqtw.m  ducere.Verumillihocenuntiatumpcrperam  accomodant^nam^flrolocia 
naturafish£C  ^uidem inferiora  corporaaLunaajficiindemonflraBit,quod  oflrtti^ccn 
chyfiis  contingat^tcumLuna  crcfcantpariter  ,parite'rque  deo-eficat:itcmque  ofiiii  medullu 
Zun£  plentfm  ac  tenue  fumen  moderetur^b  eadem  quoquO/cra^firofoffiicfcientia  me- 
diciductint  quodhahent  iudicii,ad  fanmims  dtt)-a6iionem ,  potiones  ,pillulas,  ^afia 
tiufmcdi  intcmporeadhihenda.  ItaqtK  fatendum  efi ,  hiimanoiym  corporum  fhibitudi^ 


^J9  ADVERSVS     ASTROLOGIAM 

ni-,nonihiCeffe  cumfyderiSm  cogncitionv>.H£c  ioitw  onmia,vt  modo  cfixi  y^nrologittM- 
turaCi  comprefjenduntur.Sedquidam  imponores,^ui  artU pr£texttt  ylterimprogredi  vo- 
iuermtjaliam  mancfamjpeciem  commenti  funf.cjuam  Judiciariam  appellant.   Eaautem 
duaSui  maxime  in  reSuspoftta  e{l:primum  vtnon  modo  naturam  hominum,&'  corporunt 
fjaSitudinemnotam  ac  perlfectam  haSeant :  verumetiam  ^uidcuique  euenturum  fit,&* 
auidquifaue  in  vita  aut  aciuri^fit,autpaJJurui,cognofcant:pr£terea^uos  exitas  haSiturx 
fintea  confifia,qu£  homines  mterfe  contrJientes  ,ineunt:&'  vtfemefdica,de  totim  muncfi 
Ji-atuiudicent.Nos,qu£ad  cuiufque,cx  natafi  die,  haSitudinem  conftitutionemque  atti- 
nent,initio  videamw-  Quemadmodumautem  nuUws  eil  tam  aSfurcfm  error,&  impudens, 
quin aliquem veritatts coforemutuetur,ita  fierclefateor , quodacfcorports  conflitutionem 
attinet,pr£fertim  verb  adaffeciiiS,quicorponi  qualitatiparticipant,eos  quadam  exparte 
aS  aflrt6pendere,autcerte  confenfum  ,&*  vt  Gr£ci  aj>j)effant,c'iiv«Siiiiii>quandam  cum 
illii  fmbere:veluti  ciim quts  ad Silem atrampropenftor dicitur,quamadpituitam :  aut  con- 
trk:quanquam  etiam  in  fioc  genere  fferaque  difigenter  oSferuandafunt.  Mathematicino 
firi,quiSufcum  noSts  nunc  res  eff,  iudicium  exnafcenditempore  faciunt.Ego  contra  ajfir- 
mo,gcneranditempm  potm  Jj:ec{ancfum  effe,  quod  pferunque  ignotumeft  :neque  enim 
perpetuopariendt  certum  ac  defimtum  tempitspr£,fcriptum  efl.  Tergiuenfentur  qu.mum 
volent:ccrte  vi  rationtsftteri  cogentur,a{lranon  tantum  innafcec{i,qtiantum  ingeneran- 
di  tempui,adcertamfcilicet  homini  qualitatem  informandam  vafere.cuius  etiam  rei  quo- 
tidiarm  vfu^  documento  efl.Pr£clare  nanque  Perftus ,  cum  vno  eodemque  teportifuncio 
nAtos,diJ?tmiles  &  naturas  &  vitas  &  cafns  haSerefignifcaret, 
Geminos(ait)Horofcope  varo  Producngenio. 

Hoc  enim  identidsm  etiam  ingeminisf/atribui  vfuuenit :  quorum  after  alterim 
non  mintu  di!far,ac  cfij?irnifts  erit,quamft  cfiuerfifiimo  coefi  acfieUarumflatu  n.ttu^  ^Jf^' 
Mitto,quod,adiudicandum  etiam  ex  iffo  nafcendi  tempore  ,J}atuendtimque  de  cuiufqu.im 
hominti  natura,pr£ter  quam  quocfftngulos  eiws  hor£gradus,inqua  n.itus  efl,dtfigeterno- 
tatos  atque  defcriptos  oportuit ,  neceffe  effet  Genethliacum^ChaCdkit  Latine  dicimns)  ma 
nu  aflrofaSiumfuum  teno-e.neque  enim  horologiofiderefcuti  tutum  efl^tqui,ficfe  rem 
haSere  conftat,vtftperpauca  temporii  momentaaSerres^magnaJrat  coefi&Jteffarumin- 
clinatio .    Veriim,vt  m.ixime  iudicandumfit  exgenerancft  vel  nafcendt  tempore ,  lUucfta - 
men  mihi  vefim  reFpondeant.Norute  fexm,  alioi  onmes  animafu  quafitates  fonge  fateque 
fuperat?.Atqui,vno  eodemque  temporU  articufo,in  vno  eocfemque  vtero  concipienturmas 
^faemina:eodemque  momento  alia  marempariet,afiafoeminam.Vnde  ifla  igitur  varie- 
tas  in  eo  quodeftpotijiimum ,  nifi  quod  aflrorum  non  efl  tanta  vt6,quantam  ifti  perhi- 
Sent?    Quodfietiam adhiSenda effet cofaratio ,certo certim eft,femenj>arentt6  vtriuf- 
que,vim  afftciendi  longe  maiorem  habere,quam  omniaJydera:&'  tamen  idipfumfefenu" 
merofaUere  nemo  non  vidct.jioteft  enim  conftitutio  ejfe  dij^imihs,   Ponamm  igitur  ho- 
mines  duos  natura  fonge  interfe  differentes:quibm  etiam  vxoresfunt£que  cfij?imtfi  natu- 
ra:eodem,aSvtrifque,temponspuncio  conceptos,  eodem  fufccptos  ejje  (iSeros  :fane  vfu- 
uenire  videSimm,vt  liSeri,parentum  conftitutionepotimafficiantur,quam  vUo  fyderum 
affeciu,quitamenvtrifque  par fmtlifque  contigit.  Eiufque  reiratio  itaperfficua  efi,  vt 
nemo,quifit  modojyncero  iudicio,contraexifttmet .  Quid igitur  dicendum de ea  videtur 
aJfeciione,atque ,  vt  lUi  foquuntur ,  influentia,qu£aSorStSmiUu  coeleftiSmpermanatirt 
homines^Fateorfecundum  eaqu^fuperim  attigi,aftrorum  effe  afiquem  cccentum,quiha- 
Sltudines  informet.eajque pr£fertim,qu£funt  corporisproprix.fedeam  eJJl  caufam  pr£- 
^  -  cipUMit 


1  V  D  I  C  I  A  R  I  A  m:  807 

Ctpu.m/jocyero  infidor.  Qutneriam  cijfirmofcmiriif,yrufefaEtiis  rutf.itur,vlrn  effe  muliQ 
maioremyCjuam  cauftrum  n4turafium,^im  infriores  ap^Uant.  Dico prxterea/tufrofKn^ 
{[amentonitt.Aflrologos,c[umexj)artiiipotins,^t{amexcocepti'jnktempor€yiuc[iciumfa- 
Ciunt..At^tii,conceptiom6  tempas  ignorant :  tx  quo  ejficitur,nikileos  certi/nfni  exjjfjrati 
jtuiicarepoffe..Addo  etiam  illucf,Detim  in  pferofjue  finguUri  quodam  fauore  efftctcscf 
fe:etiaminipfortm  natura  informancfa:  vtiam  yts  aftrorurn  niljtfad  eam  perttneat:  aut 
certe  ita  demerfa,fatens,offcuratafit,yt  homini^m  apparere  nonpofit.  Hademis  de  ijs 
{jU£  .fdpropenfionem  natumlem  attinet.  Quhdfi  adea  Senefcia  yeniamu,s,  citi^  Dens  fifiis 
fuiiimpcrtitur,cum  eos  Spiritu fuoreform.it, ■tdeoqueimmutat ,  ytmento  noui  fmnines 
nominentur.qttid adh^ aftrorum  omnium a^fccitn pertineSit^hdiccine  Dcnsdtemisele 
{iionls  fu&fHnd.tmenta  pofuit^.  Si  Cf).ildxinoftri  afftrmant,ficere  faftem  ijs  yti,  cju.ift  cau- 
fis inferioriStn  &proxtmis:nimtihs,cprofeciofrigidaC!9*ignauac.iutllatio  e^l.  Videmits 
i-nim Deum de-induflria nos aS ifiiufmocft  cogitutione reuocare ,cum eos voluit fccundos 
in  lucem  ingredi,c]Uos  prsferre  decreueraf.^umacfmodttm  in  lacoS  exempfum  haSemm. 
Xcquidenim  Ciufk  efl,cur  Efau,quem  repudiare  coflituerat,prior  in  fiKem  eil  ecftttt^s ,ni' 
fiquocfDeitSjmturx  comuncm atqtie yfitatum  orcfinem infringens,altiu4  iventes nofltM 
erigere voftiir.co ncs admonens,deSere noflros oculos  infclatUiu^ yctunt.ttetntentos  & 
infixos  effe-.neque  acfafias  yUof  caufas  inquirendas^deflcdlendos.  QuaoSrcm  hoc  ynufxum 
inanimts  noftrii  teneamiis,in  eoque  yefiigiapremamns,Deii  ita  hcmines  vocationeftta  re 
fomare^ytj^lanenotiifiant.Difertefcriptumeft  deSaule,  quod  cumDominwyult  ad 
regnumftfcipiendfitffumprdiparare^euplane  afium  atcjue  anteafuerit  redditurtts  eft.  Cer 
te,fioc  ille  ex  coefi  acftellarumftu  non  confequitur.fedin  ipfo  Deus  eft  effiatxprAter  na~ 
tur£ ordine.&' pnterquam  qmcfhumana  ratione atque  inteffgentia  coprehendi potcft, 
Si  hoc  in  eo  efficit,quem  a({tempor.tfem  acfminifirationem  tfegcrat,qualem  iniiifuturum 
exiflimamti,s,CjticsfiSiflios  O*  hxredes  re^icocleftts  adcptauitf  Enimuero ,  ynitterfam 
tnuncfifaSricam  rerumque  naturam,longo  interttaUofuperetneceffe  efl.Et  certefcfe  res 
haSetyVt  quifqms  negat  regenerationem,Dei  opiM  effe,  yniucrfam  rertm  natur.tm  exupC' 
rans,is  non  modhfeprofanum  effe  cfemonfiretfed^refigionem  Chrifiiiin.im  pftnt  repudiet 
atque  a!sfemetur .  Itaque,yim  aftrorum  inter  ea  cotintre  d^Semivs,qu£.  curn  acfres  huma- 
ms,tum vero  adcorj)us,<&*primanattir£,propenftcnem attinent:atcue idexcfudtre, cuod 
Detisftngufari  fauore  aftis  atque aliti,miUis  vtens  ordin.triU  adminicufis,impertit:pr£fer~ 
tim  autem  emendationem  iUam,quam  in  clecitffuis  perficitiSpiritufuo  eos  rcncuans. 

Vertm,h£Cadufterina&'f.tUax ^firofogia,ncn  contentamoru&'  vafetudinis 
homintim conftitutionem informaffe,fttum  eti.tm imperiu  Utim extendit.  Quideni?» cui~ 
{jtK  in  vita  euenturum.prxterea  quando  C^  quomodo  ^uifquefit  morittiru^,ditiinat.In  cuo 
mcdittffidmpr£terme-ramtemeritatemquic{afiudfit,rK)nyideo.  Rationis enim Ci^ iudtcij 
flanc  nifiil  efi.nam  ytmaximepofintfydera,qualitates  quafcfam  in  hominiSits  informare: 
non  tamen  effcimt,yt  po  fiea  vefhcc  vefiUudaliunde  illi6  eueniat.  Itaque  CfaldnMs,  etfi 
hjmincm  effe  induflrtu,&  acfrem attentum  iudtcare  vafcat,minime  tamen  hariolaripo^ 
terit,fj£reditatem  eiafi^am  effe  oSuenttira-quippe  c  vm  euenta  huiufmodi  in  aheriits,non 
ij)fm,arSitrio  acvcluntatepofttafint.  ^tquc  h^cfciftcet  ipfacaufaefl ,  quamoSrem  iam 
efm vulgo diclum efi,islosperfonatos ^sirologos amiStts imj)lendi6 , exhanriendts  yero  ^^^' ^^^ 
(octihiefJtidoncos:nimirum,quiar,tepro^eroseusntuspr£diCetes,c;'.riofosyentoj:afcunt, 
eofiuc pro fuo  arSitratu  emungunt ypoflquam ftmtfeos p-£fiigijs  futs  inefcarunt.  Pr£~ 
dicent  igitur,ruot  vxores  aliquts  haSiturus  efi,  Qujd^etiamnctniUius  natafitiofydere  id 

JY    h 


8«>5  ADVERSVS     ASTROLOGIAM 

qmd^XorU  iUmprimx.fydmnmlitiumeil/eperiunt:l)tqmymteminm  illifutmm 

efi  intellio-.mt^   NuU>t mturf(Emiȣj)ropria  mtdittct fydera pofidtbimtfiquidoji^iro- 

rum  fyd^riSusfunt  oBnoxi£.   Denique ,  priuttti  cuiufque  hominti  horofcopus  iudtcium  ac 

notationemyniuerjiflatus  alicuius  regionis  compreHenderet-.citm  ^uidcm  tflifcprojitean' 

turpofjeprxdicere ,num  in  coniugiofortunxms  ali^uufuturus  eil :  nu  aduerft  autpro^e- 

rafortun.t  pereninaturui:qu£  dtfriminafiiSiturusfytyum  morbo  angladio  obiturus.  Vi~ 

dcamus  nunc  auot  cum  (jomintbus  negotia  noSt^  contranendafint.Nififi  tUoru  omnium  (^ 

fortunu  ^yotiitates  in  manu^tdicitur,(iabeat,quiSus  adfutt  arbitrtii  [iSidinemque  mode 

retur,ecquidtadem  nobts  dcitspoUiceripol?tnt?Efiigiturid,quodmod()  dixi,fane^>erifimS, 

itafcificet  iUos  de  Ijomineiudicare  nopoffe,ficutiprojitetur,qmn  iUim  natalitiufydiK,fittl 

[vifheculUyin quo  eos  omnes,quibufci(yerfi5itur,conteplentur.  ^AEfHmetur  nunc  adfiibita 

ratione  ataue  tudicio,num  hocferil^Uo  modopofiir.autfifitliUa  m  ea  refimiCitudoyeri. 

Concfhdo  igitur,omnes  iflos,qui  tantu  fibi fumunt ,  "V  f  cx  mtalitio  cuiufquefydere, 
quidcmqueeuenturumJit,iacIentfepoffeanimaduertere,meroseffcimpofiores,pr£s}igia^ 
tores,planos:quippectma[iundepermanentcauf£.Nefim[ogus,fomniaperfequar€xent 
pla,qu£  commemorari pofintp^num  docfolim  attingam.  Sxpenumeroynoprdiocecide- 
runthominufcxamta  miUia .  Nonperfequormaiores  clades:quodfatiA  crebro  contigtftd 
commemoro.  QH£ro,num  its  omnibui,quos  ita  mors  eadem  copufauit^nus  horofcopusPit- 
mrn  idemque  afirum  ajlignari  debe.tf  St  re?fondeant,id  quod  rarius  efl  ,mimifque  ftpe 
(iccidit,nondebere de communtbuA artts cuiufdam pr£ceptii derogare ,id quidem  iam  ef- 
fetjubterfugium  minime  audiendum  :nos  enim  de  communibta  ^  peruagatts  rebmfo- 
auimur .  Tr.tduntfiiflori£^igintipr£liii trecenta miUia fomtnum  inHi?fania  cectdtfje, 
Vtnif)i[ex.tiltiii  perfcrittemur.cm  tandem  dubium  es7,quin  ii,quiadiflum  modum  e  yita 
"Vna  omnes  exccfferunt,dijiimi[iter  affe6lo  coelo  in  e.tm  tngrcJ?ifnt?Verum  hoc  iUudefi:ir% 
tanta  turba  ac  muftitudine,Capricornui,.y^ries,Taurttf,it.tfe  inuicem  corntbm  feriunt ,  "Vf 
omnia  confundantur  ac  perturbentur.  ^yiquarius  aqu£  t.mtam~)iim  eJfundtt^te[uuionem 
immittat.  Virm,fuam  yirginitatem  yiolat.Cancer  retrorfump-.iditur.  Leo,cauda  fua  tam 
infidiop  percutit^t animaduertinequeat,  Gemini,adco  interfeimmifcentur^^ytinl/nwn 
euaddnt.Sagittariui,ex inftdits  ichts  infligit.LiSraJaUax  efi  ^  iniqua.  Pijces,itafe  in a- 
quam  immcrguntpvt  prorfus  non  appareant. 

Qjttn  etiam  nofiri  Somines  non  contenti,adnat.t[em  "yfque  diem  m.xiores  pentMS 
nido  extendiffe^^tiUedixir.iudiciumpr^terea^elpotius  diutnationcm,de  omnibus  confififi 
titque  inftiturii  'yfurp.tnt.Exempft  caufv.Si  cui  in patria  negotium  efi, ynde  nunc  ducentis 
abefi,trecentlfye  miUtaribM^eniet^ftro[ogus  qui  de  ccclo  feruet ,  .ttque  animaduertaty 
qm  temporis  momento  commodtjlimum  erittter  ingredi:nimirum^tquindecimpofidier 
hus,reperiat  eos  quiSufcum  iUi  negotium  efi,probe  ajfeClos:quo  tempore,is  coeli  ac  fteUarim 
pofttus,quifecunda  omnia  iUipromitrebat,inc[inatus  erifObfecro,fiqu£yif  infydenbus  in- 
effet,qux  ad dominumyfque  conftitaatque inflitutapertineret,nonnc  iniis  fo[is  conftde- 
fatio 'yerfari deberet, qu£ tum regnant ac dominantur , citm rtegotitm  conjicitur ?  Qm 
tandemifiadementiaefi,Jimercesquafdam,abeo  quitr.tnsm.tre  negotiationem  exercet, 
empturusfum  ,ajfirmarefidera  qu£profe[iionisme£  temporedomin.tntur,felicemfuccef- 
fum  mihipoUiceri^qus^yerodum  expedtturnegotium,principatum  obtinent,  eorum  yim 
effc  nuUam  ?  .Ac  mifii  quidem  profe^o  eius  hifiori£  in  mentem^yenit ,  quam  de  Cardi- 
mli  F.trneji-)  commemorant.qui  ciim  nefcio  quo  [evatus  profe[\ionem  pararet,affrorum  in- 
terpretcm  appofuit,quicoe[iacJ}cUammftgniJiuttonem  expifcaretu^Ji  quitndo  'yideficetf 

proT^e^ 


I  V  D  I  CI  ARI  AM:  tiy 

prof^ermitCm  CegitttonifortmamportencCerent.Ipfe  intereapramCium  imperat,(Cfcum~ 
Sit,nec  mora,ecce  tiSi  ex  tranfuerfo  ^flroCo^us ,  extemfCo  iuSet  fiominemfi  Som  auTbi- 
cijs Cegationem oSire cuperetfropere in  e^uum afcendere. Qmfo,fipauCuCo  tarcCm  difcef 
fijfet,pranfus CiSere  &'foCute,&'  yeTferi  acCidemCioJ^itium  ^uo  conflituerat ,  peruenif 
fet,ec^mcCtaruCem ea re veCadiumentiveCincommocfi  retuCiJfet?  Qm non videt duiHS pri- 
mam  acpr&cipuam  fJaSencCam  effe  rationem,  vt^uomodo  affecio  coeCo,comj)cfitisciuefycCe~ 
riSusres tranfgitur,inteCCigatur?nos enim,^aftfdem iili6  aCtauam  aSiSeri oporteat ,ita 
(oquimur.Sedf)OC  ^uic^uidefi^merits  effe  nugas  &r  mencC.tcia,pCanej)erIpicuum  efl.^udi- 
ui  qui  de  nonnuCCis  fanaticis  narrarent :  quodin  muCum  afcendere ,  ntfi  bona  venia  oB  ajh-is 
impetrata  non  audeant :  finge  taCcm  effe  quempiam  e  fupremt  cuiufcCam  curi^fenatoriSus. 
Suntf)or£cert£at^conflttut£,qutSusvnaomnes  conueniant .  ^c  funt  fortaffe  vi<rinti 
mmero  iucCices ,quos  eacCem  Cex  &  reguCafuSie&os  tenetifedaflrorum  affeciio  aCijs  atque 
aCijS  Conge  cCif?imtCts:nifiComtnM,omnespariter  Cex  euocat,^uidtufericponeSitlft^flro~ 
(ogi£  reguCafeqtiencfa  eft, tantum aSeJlvt  vCCavn^uam  controtietftapofitcCirimi,  vtne 
tres  quicCtm  iucCicts  acCvffam  caufam  audiencfam  conuenirepofiint..AutigittiraJh-atnucr- 
tencfafunt,vtafto  quo^uo  mocfo  in  confenfum  concentumque  recfucantur :  aut  omnis  pofi- 
tia,  ReiquepuSftcA gerencf^ratio pCanerefcimCencfa  ejh  .  ^tqui ,  C)unc  orcfinem  aDeo 
froSari  conJlat,cum  tempus  certum  acjlatutum  eJl;quo  exerceantur  iudicia,  eitts  vcrSum 
inconcioneaudiatur,Sacramentarecij)iantur,nuffa coeftacjtiffarumftu^  fiaSita  ratione. 
Si  animui  inJleCCarum  curfu  occupattts,ordinem  aDeo  conflitutum  negCtgit,  &fefe  quif- 
aue aCto  atque  aCio feorfumrecipit,vuCgayem  &'ccmmmem  dominum  confuetudCinem a~ 
Jhemans , nonnc  afe ipfe Detts dtffentkt.  Quo tandem CocoflaSit iCCa immenfa , & inf- 
nitafapientia,  qua  omnia  tam  omate  &  concinne  qttaft  dimenfa  dtJfofuit:ftnuCCa  expar~ 
te  mos  iCCtsgeri  poteft ,  quinfimuCab  eo  ordine  rececCatur ,  quem  in  natura  confiituit?  E- 
nimueroinftocgentis  fominumridicufum  iffucf aptifiimc  torqueSitur ,  quo  aS  anciffa  fua 
Ff)iCofoff)tis  quidaoCim  deCuJits  ejh,qui  cum  &  mentem  &  ocuCos  in  coeCt  pCagts  matorem 
in  mocfum  intentos  f)aSeret,neque  quocfantefedes  effet  ,animacfuerteret:faffo  impreffo  ve~ 
ji-icio,prcCapfus,!nfotteam  inctdtt.tum  iCCa  rtdens,Sa)te,inquit:ni(7tCenim  vtiCitts ,  quam  ea, 
cuApropiusadnospertinent/mimaduertere.Nequevero  hunc iocum  veCim  in  docios  & 
peritos  .y^JlroCrgjs  torquereiquorum  nuCCafatU  magfia  Caus  triSui  CaSoripotefl,quem  vt  no 
£is  coeforum  arcana  defcriSerent ,quatentfs  idferuire  Dei  gCori&  ^&^noSis  vfuteffefoffet, 
fitidiofe  fufceperunt .  1  fios  vero  JfecuCatores  ,yerMtorefque  non  natur£,vt  //Zc  dixitfedind 
niumformiorum,quifiSi  nuSespropemodumperuagarividentur,nequetamen  quo  Deus 
iffos  euocet,aJhiciunt,  nuCfamquefuarum  fitSentfartium  rationem:aS  eo  curfu  deflecfmt, 
auemiffviDomintt6pr£fcripftt,quidproximvifuiiprAflaredeceat,quodofficiucufttimque 
rriSuere  ^uCfam  curam/iufCam  cogitationemfufcifiunt:n6nne  rattopojfufat  vt  Dettspro- 
Sm  omniSKS  afficiat,&  non  modojfediSus  imfingere ,verum  etiam  adextremum  ij>fa  cer 
Hiceprxcipitesfirripatiatur  ? 

Poflquamvnumquenque  nofirum  iuridtciionifug  ajfronomtc^  CdafdxifiiSiece- 
ymt ^dem ftSt  imperium  in  vniuofum  mundijfatum  arrogant,  Fateor  autem  equidem,fe- 
cundumea  qu£  fuperiu^anoSu  expficatafmt ,  quatemts  corporumterrejhrium  cognatio 
l^  quaftcortcenttisatqueconfenfus,quam,vtdtxi,  Gr£ci  f^nviSaxi)  appeffant,cumcoefo 
tntercedit,  caufas  quafdaearum  rerum,qu£  in  terrts  accidunt,ex  ajlris  notarij)offe.Quem 
ttdmcdii  enim  vts  coefefltsfepenumeroproceCfas,  turSines,c£terafqtietemfefiatesinducit, 
frduer€aimhres<(J?iduos:cofequituretiam,vtJierifitatem,pe^ifentiam,efuuion€m,SefHX-^ 

rr  4 


8,a  A  D  V  EH  S  V  S     A  S  T  R  O  L  O  G  r  A  M 

r:im({cniqtierepmtinMmuCntud'mesirmefiat .  Qmtmiii  igitur  confeyifm  ilTe  cCJl.mtium 

rernm  aii.ifiau£  necef^itudo  qii£cCtm  ajyj>.ireSit ,  non  rtpugno  e^utdew ,cj<m  ciS  orCiSm  iC~ 

■Ci  cdeCefliStii  ceiufi  (JT*  ori^  euentonm  cju^  in  terrts  vicCcntur  ,  exijuinmtur.  Canfam  aU' 

tcapt)eif>,nonj)e7fecfaacfrincij}xCcm,fecC.tcCiuuantem  &'j)roximam,  cjuafitjue  adminiru- 

fam  DciyoCuntati fiibiecltm:<&  ^UQ  tancjuam  pr£j>araiionc  vtitur  adrfm  fuum  aCfoCuen- 

tCnm,provt  mrnofio  confiCio  cCecreuit.  Vtvtfit,  non  ommno  ne^a>uCum  eft,  qtm  cjuccCa/n 

conuenientia  intercCum  exiil.it  interj}efiiCenti.im,^uam  Cik  vidc'miM,&'  cceli  acfieCCmtm 

arfccium-.cjui^JlroCogix,  Genefcio  cog^n-jfcitur.  Quoftcjuam  mtiCntm  aSefr,vt  C)oc  fit perpe- 

tumi.Etemm,cum  tres  varij^enernfoenarum  optiones  D.midif.tJ^funt ,  &'j>efieopta' 

m,nemo  eiits  rei  caufa  afin<.  ajlignauertt .  ^dfm,ci'm  tai.ifmesfiit  in  Syria  &  in  lu~ 

d£a  ECt£  teporiStis ,  tam  Congaj)r£tercaficcitAs,f:uC:ijltmum  cjfet  <ju£rere,  num  effent  ad' 

eam  re/N  ajfeclafycCera,quipbe  ciim  fmfngiiCare  qu-icCd.tm  atque  extraorcfinarium prodi- 

^rif.mfticrtt.Necuevero  exerr,pCttmf)OCcjuafirariim atcjueinflcsexifl-imancfumeJl.Dciis 

cnim  o-meratim  foquitur  apucC Mofem  ,.-<.jf:rma:.'is omnes mort.tCiumres aduerfAs in  tHe- 

faunsfMS effe recondit.u.  Quofg.iifcat^eAS rss itijlo eius iucfcio in fiomines immitti ,  tan~ 

qtiamfcefcrttm  acflagitiorttmvtndices:qu.ifcjue  ,fifiomines  fuvifraucfiSits  iram  tffimnon 

prouocarent,qtiafin  arca  incfufis  <&  recoiufitas  contintret .  Etfme  vix  vCfa  aCta  extatin 

Vropfetti  cfo::h-inaj>eruao^.ttiir,quam  qua  minaturfe  <&  cafum  &  terram  cju.ifi  £rea  red 

diturum  effe.Citm  igitur  eoium  reriim  catifam  mijhriifraudtfm  .tfignet  ,omnt6  .tjlrorum  af 

fcciiis  exrC.icf^ndiis  ejl.lam  vero  qHodacff>effaj}ertin€t,mufto  cti.tm  m.t^:  inejjtum  ejh,c.tit 

fam  in  ajlrts  exjuirere  ,cur  ea  etientant.quippe  ,qti£  ij>fa  etiamfl.i^ffxDeifint^quiSits  fiomi 

m!  pccc.!ta,ct:£  nw  pendint  aS  ailrts,cocrceat.Cum^DomiiMS  ^frafi.tmojiclliceretur  fo 

re,vt et  y pnjkri Canaicx rcnmicC^^mincnturyNondum^ait^venit cCies.Non ti ifuit caufin 

fydericiis,qu.tfinoncCum .tdeam rcmproSe ajfcciis. Quam  er^o aCiam i>jfm''peifd..tm cj, 

iniqttitaxcm  .Amorrfieorum  mncfum  acfcttmu.fumperticntffe.It.tnucficutitum  arGoris  fru 

£ft(.s  c&cerpitur,  ciim  .tffecuttis  ejl  maturitatem ,  ira  ccrte  noflra  fl.igitia  diuinls  fuppfici^ 

maturitatem  aJfcrunt.Nunc  vicUamits num  aflra cauftftnt  impictatn  &'fla^tiorum  fio- 

minum.Fture  quidem  iam  oftm f.tn.tticinonnufft,  qw.  Inc  animis  &  cogitattone flnxa-unt. 

Sedf}£CcCtCirario meriro aScmntftPs expf->fa,.tcrepucfi.ttaell :& procommento  DtSoft- 

co  fjaSita,qiiodo»rnes  cSriJliani  respue-re  ac  detefl.tr i  deSeat:quippe  qu£  nequc  admttti  ne- 

cjue  approStrip  ifiit^qutavniuerfiScripturafacra  dcfeatur,Dciis  SfaJpf}emetur,f>ominiSics 

denique  adonmtnequitia  fnSenf.  remttta:ur.Itaque,f>oc  ego  qu.tftconcfufurn  acproSatum 

fumo,qucdmif)i  res  mmfflad.tt^Deicotemptum&mirescorruptos  ac  dej}rauatos,qui- 

Sits rcgio .tfqua irifeSfa efr ,  nifiifquicquam cum  fyderiSits haScre  ratiorus  .  Qu£  ciim ita 

fi:it,nnn  efltriSue.id-tfydiriSm  cauft  cfittinarum  vfttonum,qu£  oSeas  res  eueniunt .  Sedacf 

eafirt.tffe  dtxcrit  afiqui^:  QuidniDeus  caufis  iftn  adimt.ttiStis  &  mecfijs  in  rertim  naturd 

boftiiyVt.ttur  ad  fiominum  vfcifcaufafcefera?ldquodequidem  non  inficior:verl'm  eorwfe 

q!iitur,ex  n,ttur£  ordine  jlato  atque  pcrj}etuo  iffacontingp-c  ,j>rovt  adea  fydera  farati 

ftmt?Imovero,qu.tndoDomintis  mareruSruri7&*  lord-inertt  exfccare  injlituit  ,etfteo 

vento  qui  .tdeam  rem  erat  inprimis  td^netis  vti  veftt,non  t.tmen  Is  vmtm  vi  qu.tcfam  aflro 

rum  comotiis  t}-aditur:fda  Deo  cx-temj>ore  excit.ttus.tametf  ego  certe  (ifjtntior ,  eum, 

ciimiffi  videtur  ,fyderumvtm  iK  natur.tm  .tdfiium  comodum  vfmqueitpplicare .  Tantum 

d!CO,necfimem,necpeJ}es^ec  Seffa,ideo  vnquam  accidere,qtuajycfcra  adeam  remaffeci* 

fint:nifi  cum  Domirais  iramfuam  in fomiiiu  improSitanm  exerere i.-ijlttuit .  Contra,So- 

norum  ornnium  copiam  ,ttque  vScrt<umi,faiiitatem ,  integritatemaue  yafetudtna  ,pacem. 


.im 

■Ur- 

iciis 


ivdiciariam:  tcg 

tSf*  cmcor^ani,  ni^tComd^  <£>  a{hoyu<ijfe3Hpemtanttye:fec{5enefJcio  Dei,Sonaaue  eitu 
face cmtrn^c-.fiue iffe  nos  aefjxmitentiam  <&  meCioremfrugem isla Cenitate  atque imfuC 
^tia  inuitetifiue  amorem  &*  SeneuoCentiamfuam  erga  nos,  dum  idius  iuflitiam  coCimus, 
a  noSti  cfeguf.m  yeCic.Deni^ue,(Coneci{lifucati^flroCogi  docuerint/ws  acCDei  oSeefien^ 
tiam  aut  cotumaciamacfuerfns  eum^fycferiSus  imj^eCCi ,  Jlatuo  ea  nequc  acCuerfarum/ieque 
jn-c^eraru  m  rerum,qu£  noSis  eueniut,  caufas  effe.  ^Cterum  enim  aCterius  effe  confequms 
nemo  nonvicCet.Qiwcfficupiamomnia,qu£f}uic  argumentoconueniunt,exempCaper^qui 
pvfeclo  ne^ue  mocCtts,ne^uefmis  erit  vCCns:  &  certe  vnicuiqiK ferfaciCe  ej},  eaper  fe  ani~ 
madtiertere.  Quamohrsm  ,difcamm  adDeifromiffa  &*  minas,tanquam  adanc^oram  con~ 
fijlere,^u£  cum  coeCiac  ileCCarum fituntfiiC fiaSentes rattonis,docentnos  ,  non  deSere  no~ 
firos  oitimos  in  ijs  ejfe  occuj/atos. 

^tque  f)£C  ipfxcaufa  eJl,fciCiC€t,^uamoSrem  Detts  apudPropl}etamJuum  Efaia, 
^E^yptios  &  CfJaCdeos  deridet,^u£  duA^entes  in  eita  artuj?eritia  aCias  omnes  Conae  Cate 
5«e  fuperarunf.iCCis  nimtrum  exfrohrans,quod^uanuu  inflrucJiacj)eriti,cxitium  tamen  iC 
fud,quodeisimmine9at,pr£uickre  non foffent -.vtpote ^uod ex naturaCt  aftrorum  curjit 
«cn  emanaret  ,fedex  arcano  eius  conJiCio .  Ne^ue  rejjionderipotejl,  eos  tant  iimaSeo  per- 
jhingi,<juifefafJo  uifbrofogi&  peritia  veditarent.  Nam  in  artem  ipfam  diferte  ac  nomina~ 
tim  inueditur ,  apertijiime fronuntians  ,eitis  quicquidejl/iifnif  meram  effe  vanitatem,fi~ 

^H'idcm^EiyptiregnumaCro^U€ns,v9inunc,att,fapitnttsiCCitui?pr£nuntiemtiSitandcm 
tct^ej)r£fagiantquidintedecreueritexercituumDomimps.  SivCfa  vfquam  extaSat^~ 
jhoCngi£perit!a,extiSatj)rocuCdiSio  in  Ciupojufis :  atcjui ,  Propfieta  omniStts  quafiindtcCo 
fclTo iUud'.t,CjUiin  ea verfaSantur.negans  eorum  ejfe ,pr£uidsre quid fit euenturum  ,ficuti 
fifiBuYosjrof.tcSantur.  Sedtnim  ma^  dtfcrtU  fi^ifcantiSifque  verStsvtitur ,cvm 
BaSyConem  compeCfat.Difcruciafli  ( in^uit )  te  muCtitudine  confiCiorum  tuorum ,  ^cce- 
doKt  r.unc  isli  tui  aflrorum  imerjretes  ,decoeCo  feruent  :fcruttntur  ac  defcriSant  Ji:el~ 
Ctf  :&"  ^:u.e  iiSteueraurafunt,pr£nuntient.  EcceJlipuCe  cofmiCesfent,  ardoreque  flammx 
cor.fl.igr(:Sunt.cCMCd£orum^s,f^u£  vnquam  a{ia,fuit  ilfa  quidem  ^fhoCom  fcientia 
(Cstr  injrimh,&  noSiCu:itaque  quicun^uefefe  in  ijlam  curiofitatem  immerferunt ,  nomen 
dS  ijs  mtmatifuitt.^tqui,^vemadmodum  eos  Deus  damnet  ^  imfroSet,  nos  quidem  vide 
n7tti:dfertl  enim  teflatur^cCinationes  <&  ruinas  imj)eriorum,ex  aflrk  inteCftnnonpoffe: 
gcjyoftetur,eorumJearrogantiamfeuere  &" ^auitervCturum ,  qui /joc  ijfum  attentare 
rm  dttSitauerintJivi  etiam  de  caujis,apudeundem  Proffietam  ajfn-mat,fe  /JarioCorum  &> 

cmie8brumfiffiadeCtre,magosacCfuror€madigere,fapientesdementeacfanitatedetur~ 
Sar€,deniquefcientiam  iCfcrum  infatuare.Non  eos  temeritaits  arguit,qui  eitts  difcifCin£  rtt 
d€sat^ueiwperitifunt:fedomniafundamenta,omnes  enuntiationes  j&^vtillt  afpeiCant, 
axiomatafundittts  euertit/iimirum,iCCam  afhorH  confderationem,  de  qua  aCio  quodam  Co~ 
co  commemorat.  QuamoSrem,DanieC,ciim  inflituiffet  regu  NaSucfJadne^erfomnium  irh 
terpretari,in  quo  .AflroCogt  onmes  negry  quidequod  reffoderent  txcogitare foterat:non 
frofteturfeaCijsmagv>ferttum,autinte(figentemartf6,r£terosacuminetngenif  &'ferfii 
caciafuferare  ,fedtanquam  res  contrarias ,  iCCorum fcientiam  ,<&  arcanam  Spirittts  Dei 
Jignificationem  ofponit.^JhoCogi,in^uit,&'  conie^ores  nonfotuerunt  enuntiare  tiSt  my- 
fkvium.Eflenim  Dci,^tt'in  caCts  SaSttat^es occuCtas  & reconditm fatefacere ^ NemvC- 
ta,duSitari  certe  nonfoteji^uin  vniuerfa  ()£C  ..^fhoCogi^ fars ,  qti£  in  coniecJura  &  di- 
itinationev€rfatm;quam^ueij}tiudtciarianominat  ,non  modo  vanaatque  adnuffam  rem 
VTtCti  aDeo  tudicetur,verumetiam  quaf  ifCttis  Sonori  dttraSensj&fSi  aficuidin  eiui  ma- 
iejhitem  aiyoggnsjcond^nmetur  ac  reftfdietur., 


8„  A  D  V  E  R  S  V  S     A  S  T  R  O  L  O  G  1  A  M 

QurxircaSiauidem  in  iHim^vfuCum  nfcvi(>ivo{tmii^s,Midi.imiis  id,cmi^  apucfHis 
yemicfm  Propfieumfuum  nos  admontt:nimii'tt,nefimt0  Etfmicis  fimifes ,  qm  cwfifi^^^naper- 
timefiunt.Ncc  mc  iuetj>crfHgium ,  quod a  nonnuHv^  ^u£ritur :  non  iufcifxet  cffe  timen- 
d.i  fyder.i,cjt'-tf  qu<£dltm  idorum  cjfet  in  fyomines  dvmincttio  ,  acprincipttttii :  t.tmetfi  qu£- 
dvn fit fuSditttiA  &  tctnqucimftSmimftrapotcfl.ii,  cuias  moderandx,  ac  revcnd& ,  Deia 
qii.ifiqti.ifd.tm  f)aSermt)erpetuo  tcncat.Nam  finc  yffa  dubitatione ,  Propfieta  nos  .idDci 
prouidmtiamreuocare,c6queanim.osnoflrosafiinani  foffictttidtne  dmouereconatur  ,qui 
fefe Etfniici miferandum inmodumexcruci.iSant  . ifreiefitas  enimaffoquitttr,(juorumani- 
m,ytfeadiilaf  nugM  adiungercnt,Qf-iafd&orumi&^Eg^^tiortim  txempfo  titiffaS.ttt4r. 
Roo-etaftqtus  noflros  Genethftacos ,vnde  tandem  tota  eorum  dfcrjjfma  ortgintmduxfrit, 
nuiSitstnitijs,aqiii9w.tutfiortfin-sfrofccl.tfit :  ncgare profeclo  nonpofftmt,  qutnB.i9yfon 
femin.i>-iumquoddami(riiM,&'fons,atqueortgofucrit :  &  cjuicquid  iffn  fndic  ftipercfh,id 
omncqu.iftriuufos  quofdtm  aS iffo  capiteducfos,itqueaccc"fitosperman.ijfe  .  Cum  tgitttr 
Domimi/s  femefpopidumftium  commonucrit /le  iftonm  autf)ores  ac  m.igiflrosfequeretur, 
redemfaciemus,ciim  tfltAJidem  .idfnSeSimits^ 

Profecib,vt  nifnf aftud fit  incommodi  ,qHam  ^uodacfuerfarum  &'proJperarum  re 
rum  cauftmjyderilw  eoriimque  .iJfcMm  .tjf!gnantcs,noftris  ocufts  quafi  caf.gimm  offun 
dimips,qu^  a  cogitationeproutdentix  Deinos  arceat:fioc  t.mcn  vnumfatts  fttpcrque  dccfa- 
rat,r'em  effepcfltfcram,&  vcfis  ,vt  didtur,remisquefi!giendim.  Veriim  ^oc  eti.tm  acce  - 
dtt  m.di,Qiiodf>omirws  infttlfts  occup.iti  ,&  ,vi  quidam  appofite  dtxit.  iifJxJivTit  dtfmmt 
infe  defcenderc  ,&  in  morcsfuosfuamque  vitam  tnquirerc  &*  agnofcere  fe  omnmmaforit 
fementeinfemctipfisjerre  :fuaquejlagitia  cjfe  quaffomitv  ,quo  ira  De  i  accedatur:vnde 
Seff.i,f.imes,pefii[enti£,gr.indtnes,vredines,prum£,c*,teracjUef)uiufmodi  omrnaeu^niunt. 
Pr£terea,quiproJferitatesfecund.ifque  res  ex  ajhrorum  prxdiciioniStis  expeciant ,  &*  ex 
eorum  promiJ?tf  pendent  ,J}>em  Jiduci.imque fu.im  onmern  kDeo  rcuocant,fgniores  reddun 
tur  adetm  impforandum,  acfi  i.im  idquodex  ftant,  ajfecuti  eJfent.Necfum  nefcrns  quid, 
ytf)diccauiffentur,afterc.trifofeant.CitantPtofom£icficium ,  quod  aflrorttm  fignifcatio- 
nes  non  funt  Pr£torum  edici.t:vtpote,qu£  imperio  DeifuSieciafint .  Sed  fioc  quicquidcjl, 
initafuSdu[i.i,que  ratnne,profttio  aftudnifnfefl  ,qukm  diuerticufa  &  flexiones  quxrere. 
Nam  fi  aduetfx  rcs  omnes ,  quas  noSisfydcra  minantur,ex  naturA  curfu  deducutur  ,Jieri  no 
potejtquinfimufin  opinionem  venia>mis,Jlagitia  nojira,  caufam  igitur  tffarum  non  ejfe. 
Mitto  iffudahfurdu>;i,interfcque  conjligens,  quodm  eorum  verSti  apparet.nimirum ,  eunt 
orcfinem  quem  Detts  ita  conjlitutt  ,vt  conflans  <&perpetum  (^jff}  caufis  interuenientiSm 
inuerftim  atque  immutatum  iri.ptrinde  quafiDemfiSitpfe  repugn.iret.Alifn  fiocfatis  ejh, 
fi  modb  Pyopf)et£  metem  tcncamm,quA  fiuc  tantum  fj>eci.it,vt  t.inqtum  res  contra)-i.ts  copct 
rctrationetffam^C  rejpecium  aJlrorum,qHO  ducmtur  Etfmici:fiSi^ueperft4adent,condi- 
tionemfuam  omnemque  totim  vit^fu^Jlatuincfcpendere^ac  notitiam ,  quafdefes  nitidc!- 
Sent,qubcffcificct  in  m.inu  Deifint,qu6dque  iffumfyncera  confcientia  cofentes ,  .tpud  eum 
gratiofifiitimfi4nt:eiifquefnguf.irif.iuore  ac  Senediciionefruituri:  tum  aute,omnes  mi- 
Sm  ajftciumur  cafamit.ites  &  £rumna,s  ,totidcm  effe  tn  corum  deficia  cafiigationes. 

Sednofins  quidem  f)ominiSm(cSafdios  dtco,fiue,vt  vocaniur,Genetf)fiacos)ve- 

'  f)emeter proSaSifti  iffa  vidctur  f)orum  argun:cntorum  dijfofutio ,  ciim  aiunt  ,fielfti  a  Pro- 

pf)eta,S!gna  nominari.Inde  enim  eJficiputant,eArum  igitur  munm  in  fignifcando  conffie 

'  re.  Cui.44  rei  argumentum  ac  tefiimonium  iHtidcitant ,  quodcapite  Genefeos  primo  fcri- 

ftttm  cfi, e.tf  oS  em  caufaejfe  k  Deo  conditoi.Veritm  enimmh,vt  Soc  Signoru  voctSufii 

etim 


ivdiciariam:  sot 

etum  at^ue  etlm  eSulliant,vt  omrm  iftun  aCtercationiijirm,imentum  in  eo  cofTocent,  ^tiicC 
tancfem xdicf  re^ondeSunt  ,^uocf  iipucf  Ejltiam  Jcriptum  cj}-? Dominum  ormia  (iayiofo-  Efa.44. 
rumfigna  dtfeturum  ejp,acfun(fitu.s  etierfurum.Non  cfuSium  ejl ,  cuin  eo  foco  cfe  ^slro- 
fons  foauitur.It.ique,vt  maxime  noc  idn  cfemin ,necjue  vafcfe  rejftt^/iemm^quinfma  qu£  - 
<fa/n  acnotas  foaSeant,fedcjuts  tamen  Detts  euertat  ac  cfefeaf.^utcftum  irufe  effecerintl  C£- 
terum  ,nimistffaprojtcio  i.Tiptcfens  catiiCl.moed ,cumatunt  Icrtmi.tm  eo  ipfo  oSfaue 
cuo^tmmocfo fateri  afirorum qu.mdim efeft^ifc(ttionem,^uodea  appeffet Stm.t .  Qms 
enimnefcit ,  fmvufgatam  effe  in  vitijs  n-prefjendencfti  iffam  fnquencfi  form.tm  acfou- 
ramxum  ijs  vtimurverSn  acvocaSufts  ^quiSas  illivtt  interfefo&nt ,  quos  reprefjemftre 
yofumiis?  So-iptura  fpenumei-o  vocat  idofa ,  Deos  Gentium .  Si  qHn  tndefroSare  vefTct 
idofaefjedeos  ,  qim  noneimrideret amenti.m  ^  Hoc igitur  persj>tcuum  ejl , Propfjet.tm 
commonefacere  ludkos ,  ne  vefturSentur,vef.tig.tntur  oS  eam  Gentium  in.tnijlim.tm  opi~ 
nionem,cjUodJfeff£,veff)ocvef  tffucffgnifcent.  Sicutine  nos  (jttidcm  errores  iftosSodie 
repref)encfere  Jiojfumtis ,  ntfififmminum  .tnimos  in  ifln  ftgnijicatiomSits  dicamii^  non  ef 
fe  occupancfos.ilupdautem  adMofts  verSapertinet,eaprofcclo  dum  adfu.tm  iflam  infif- 
fifimam  opinionemrapere  ac  traficrenituntur  ,foedtJ?ime  JlagitiofJ?tmeque  cfifaniant. 
Dem  codiditJlefTtfjVtfint  infvna .  Quvs  neg.tt?  Secftn  ^uaru  rerumfg/ia  nctandum ejh. 
^tqui/iemo  quimodofano  iucficio  fitprduftttis  ,no  intefftgit  ,Mofem  fiocipfttm  attinm-eac 
notare  quocfJftp>eritis  cfe  vero  &'fegitimovfu  .AsTrofogi^expftcauimii-s  .Sijleffx  tdeo  f^nit 
ftnt ,  vt  noSis  ferendt  temptts ,  &'fangiiimi  detrafjendi ,  medicinam  ad}nSendt,aSftnden- 
ift  ftgna,demonji-rent:non  tarrten  eas  irufefecjuitur  ejfe ftgna,qu£  decf.irent ,  an  vefiem  no- 
uam  truluere  cfeSeamtts, negoti.tr i potim  Lun<e quam  Martii  die,aut  Verteni ,muft.ique  fiu- 
iufmo(fi,qux.  nuff.m  cum  aflrii  ratJonem ,nuffam  conuenientiam  fiaSent .  Quemadmofum 
igiturfgna  quiden.itur.tfta  non  n€gtmm,ita  fKrcfeprefligias  &*  veneficia  ijha ,  qu£  dtaSo 
itts  (jarioforttm  operi  &  minifherio  commentm  eJl,omnicontentione  dtteflamur. 

QuamoSrem/iimviprofecio  impucfens  atque intterecuncfa  iffactfumniaej} ,qu4 
nos  onerant,dumperfuadire  nituntur,ordinem  aDeo  conflitutum  a  noSvi  euerti  ,ciim  ft- 
gnijicandtfacuftatem  afbii  adimimm:tum  vero  vefmaxime,  qtihdt.tm  vtifem  ac  pr£cfa- 
ram  difciplinam  dxmnamm  .  .y^tqui ,  vno  verSo  tota  isla  cafftda  &*  veteratoria  ratio  iffts 
excutiturft  mocfo  naturafem  ^fh-ofogiam  ab  iffa  mintita  &'adufterin.:t,quam  noSu  Sorti^ 
Cegtpeperertmt,cftflinguamm  .  DuSittmnemini  ejf- ,  quincognitio  ifftmcerti  &'conJt.in- 
it6curfmorSiumcccfeflitim,pr£tereavli  eorum  &'facuftatu  ,  acfiquidefeiufmodi ,  non 
fofumwagnam  ajferat  fjominiSttsvtifttatem  ,verumeti.im  exfufcitetanimos  ,acf .  ugujle 
f»ctgnificeqti€  efe  DeoJentiencfum:eum^proj)ter  adtniraSifem  fapientiam  qtt£in  eogene- 
re  apparet,f7onoreomniprofequend^it.Etfi  enim nuUtadto rudes funt ,atque a  naturatitm.t-^ 
(einformati  ,quincumocufos  in  coefum  fuslttferint ,  ttnttimque  omatummuncfi  ,tant.tm 
Varietatem  ,pufcf)ritucftnemque  rerum  coefejfiumajpexerint ,  non  vSerrimum  atque  am- 
fftjiimtim  argumentum  fiaSe.tnt  ,Deo  gfori.im  &  cttftum  deSitum  trtSttcncfi  ;  eos  ta- 
tnenquifiudtun/fuuminoccuftn&recomfttii  natur£  myjlerijs  ind.igand^ts  appficarum, 
^iffanon  itafunt omniSm expedita, par  ejtmuftb  adeam  rem  acriorcs  ejfe  magifque 
incit.ttos .  C£te-rum^nter  vftim  moderatum,ac  fegitimum ,  &  aSufum  muftum  interej} .  Si 
^ninfaudando  vino ,  eSrittate  etiam  fiudare  veffet  ,n6nne  in  ilTtim  omnes  infurgerent, 
^ni.imimpie&nef.irieDeimunerapoffueret?    ^tqui  ,idemtflifaciunt,qHivttfvi<:!^ 
proSat£  ctittfd.tm  artn  nomen  mutuantur ,  aut  potim  fttjfurantur ,  vt  tam  anifes  deliratio- 
ws  veritati  eim  artn,(jtia)riproftentw,p)fane  contranai^inHcfucrn  &  quafiycfn  quiSufda 


8i4  AuVERSVS     ASTROLOGIAM 

oStenlant.It  fans  caffiditatem  iflm  aS  initio  cinteuerti:teflatus  me  non  moclo  eam  artem 
cu^aSipfc  naturdi  orcfmejjrofecfa  efi,non  repucfiare,  yerumetiam  in  pretio  haSere ,  &* 
cMaffin°-uLreDeiSeni'jicium-,in  maxtma  Caucfeponcre.oScamcjue  caufam ,fi  ^ucindo  ifli 
nojlri  Cenetf)fiacifucis  noSti  nugas  c£u[fiant,arcemcjue(vtcficitur)excfoacafaciant  -.pro^ 
pterea  qubcffancta  &  magnifica  qu^dam  res  efl  acfafutans  operum  Dei  contemj>f<ttio,catt 
tionem  qutfcjue  difigenter  aSifeat,vt  adrem,&'  eos  canceffos  cjuiSus  res  circunfcripta  efl, 
eos  reuocetrnec  aSducife  extra  ofeoifvt  aiunt)  ifforum  amSagtSits  ac  dtuerticufvi  pattatur. 
jcfemenim,prorfM4faciunt,quocf^fcf)umifl£:quife  fongufrxfationiSm  cfe  temperamen- 
ns  efementorum,cfe  eo  cofenfu  <&  conuenientia  quam  l^aSet  interfe  ,ac  ftmiftSw  reSus,^MS 
funtveri[?!m£  &"  ratinniconflntanedijinfnuant.Sed^jjoft  fogos&verSofos  circuituSfta- 
(fequamfjCivenaSai-iturp-xdam  auferunt:<&'  curiofis  ,nifntfiverSadarit.  Infumma,cum 
cafiDeigforiam  noSts  enarrare  d"Steitj&f)ancmun(fifaSricamtan^uamfl>eculu  effeo^ 
porteat,in  quo  tffius  omnipotentiam  atejue  infnitam  fapientiam  contemffemur.  difcamus,vt 
incfe  noflrum commodum  comparemus,intra  canceffos  contineri:nec  mocfb  fiuc ,  moabiffuc 
invarios  opinionum  errcres  v-igiri,qu£rws  aSeofuSducant  atque  remoueant. 

Sednoflri Matfnm-ittci,dum cmnes  fateSrai pofequuntur ,  iffudetiam  oStjciunt, 
cubdlofepfnps,Mofes,&  Daniefin ^Egyptiorumfcfiofa  inflitutifunt :  quocfque  Hoc ad 
eorum  faudem  &  ccmmendaiimemfcriptum  efl,non  autem  quafi  mafum  ac  turpe  recenje 
tur.  QuiStis  ego,qubdquidtm  ad  Iof'pf7umpertinet,i[fudre^ondeo,eumfe  quidem  conie- 
cioremfmufare-fcdtcmenfonge  afuerferemSaSere.fjocenimafiudniSifejJe  (ficuti  vni~ 
cuique  perffictium  efl)quamjimufattoncm  tantiTper  temports  caufa  accommodatam ,  dum 
fefratresfuos  cefarevuft  .CAterlim  ,cum famem  ^Eo-ypto  venturaprdidicit  ,anconieciu~ 
ramexajlnsfumithmb  verb,miraSifiter  oracufo  Dei admonetur.  ^tqui,^Eo-yptij nuf- 
fas  co^fipfigas  non  perfcrtitantur:nuffas  noexpifcantur,vt  q-.iid fycfera  fgiificent  fhiriofa- 
ri  p^ffrnt:  &  tamen  eamfamem  non  modb  non  comprefjencfere  animo  ,fednc fufpicione  qui~ 
demyffipoffuntattirgere:eaque  adeb  improuifb  pr£ter  omniumexpeciationem  oppreJ?i 
futffent.Nc  mufta,  Dcminus  eiiisfimif  admonet  Pfjaraonem  infmnti :  Icfpfim  iffi  quod 
fiSi  a  Dco  comiffum  efl,enuntiat.  Quidcfl  in  fmc^nere  vniuerfo,quodeos  iuuet,  qui  fioc, 
tanquacfypetm,noSi$oppontit?I.tm,vtadMofemveniamus,memori£quidctradttumefl^ 
iffum  in  ^Egyptiorumfapientia  vniuerfa  inflitutum  efle :  fedC^occine  de  fuperflitioniStts 
inteffigitur  f*  Ego  verb  inter  foedtjiimas  ac flidttjiimas  eorumfuperflitiones  eam  numero 
curioftatcm  ,qua  indutii,ex  afh-vs  f)ariofarigeflieSant.Verum,vt  duSitationem  omnempe- 
nitiCrS  toffamti4,videamtis  num  Mofes  in  omniSusfuts  conffijs  atquepropojitis,iiia  difcipfi- 
na  vfit^s  efl.Cum  ifraeftticumpopufum  reduclurus  effet,qu£ro,  an  aflroruauFficus  eapro- 
uinciam  fifceperit:an  ijffemmare  ruSru  tranfgrelfits  fit  .Dentqiie  ,in  omnieogenere,quod 
iffius  opera  &  miniflerio  Deits  perf'cit,qu£ro,num  artts  ifliuspfacita  vnquam  fecutus  fit, 
Imo  verb  ex  ore  Dominiperpctub  pendeSat :  adcuius  normaac  regufam  &fe  ^fua  om 
nia  dirigeSat:mf-iif afiud fjiecians ,nifipromiJitoncm  in  redemptionvs  tcmptf^  coffatam  :  niSiC 
aggredims ,nifi quatentis  iffiDetoracufo  pr^fcriptum  ejfet.Daniefautedifctpfinaquidem 
CSafd£orum  inflrucfusefl.qubdverbnoffequicquampr£ternaturafem  ^ftrofogiam  af- 
fec{arit,idmfquamfi'gimm.Dcnique,duSitarinonpoteft,quinDcus  tamftpe  def>ariofn 
menttonefaciens ,  ^Egyptioru  &  Cfhdd^orumfupeyflni^n^aperttjiime  danare  voluerit: 
(uius  qu.tfi  quad.im  contagione  ifracCiticm  popidiis  infci  contaminariquepoterat  ■  Itaque, 
noftrt  Genetfdtxci,cum  cfifctpftn£fu£  comendandx.  cauft ,  iflam  antiquitatem  oSijciunt,a- 
ftudcerte  niCidprofciunt ,  qu.im  qttbdiride  perJJicitur,eoru  arteWjeam  ipfam  curiofttatem 


I  V  D  I  C  I  A  R  I  A  M.  i^ 

(jiiar/j  Demmaioremin  modum  improbttr.^!^  ^tt.i  Ecclefi£ju£  JeueriJSimc ^rauif- 
fiffieqiie  intcrdixit.Vtcnnque fitytilud certefatii  conJ}at,pios  (^ fancios  P atrt:tr~ 
chit5,magnaah  ifits  ajfici  iniuria,cum  eos  falfo  infuumnumeru  afcrthenconatur. 
lunantfeprxtereayerbis  Chrtflt  ,cim  att  fore  figna  tn  coeh,  qu£  diem 
aduetiiifui poilremi prmunticnt .EmmuerQ  nohU^enm hoc  homtnii  tx  ture marm 
conferti.m  l/ocadum  ejlqut  tam  tcmere  tn  aliena  pojftjitones  irruennt .  Nitquod 
ijuidcmad  Scriptur£  facrxftudiumattinetjprofeCiG-nout  hojpites  nihildumtnhac 
reo[_ione  ^u£fiuermt  .N  ifi  fifortaffe  fjlihfvs  etiam  expcUendi  funt  jQuhd  iliotts  pe^ 
dihtis  in  hoctantum  facrarium  in^rcj^i  fint.Porro,tantum  abejlylit  is  loctts  eoritm 
amenii£ fujfragetur,-vt  etiam  in  eos  ipfos  retorqueri pofltt .  EtenimDominus  no-> 
fter  lefus  Chnftusnonagit  eo  loeodeylla  f'derumajfeclione,qu£,  ex  natur£jf.t 
to^  ordinario  curfu eueniat:  imo^^ierb  deeuentu  quodam  extraordinario,ciiii4s 
prorfusnihil  efiftmile,(^cum  illo  conueniens.Quinipfi^uocpueProphet.<',cuin 
ira  Dei  quam  horrihtlis  ^  formidolofa  futuraftt ,  expnmere  conantur,  hoc  i~ 
pfum  dicendtgenus  yfurpanf.Sohm fctlicet  ohfuratum  tri,Lunamque  nnllum  lu- 
men  hahittiram:id quod  nonadcum  tamen  euentjfc  modum  fati,iconf}a:,yt  ocu~ 
Its^t  dicttur,apparcret,quoties  Dens  Ecclefiam fuam  eafti^auit.Tametfihoc  ex~ 
tremo  tempore,  c^uod  rehtti  fniunfis  tan^uam fafligium  imponet  }f?na  qu£dam 
patam  atqusinoculn  omnium apparebunt ,qti£  (^fideles  commonefaciant,^  tn~ 
fdeles  magiA  mAgifque  conutcios  ciT" inexcufatos  reddam.Vtl'tfit,  ea  certefigrkx 
^ portentade q-itlni ibt commemorat ,ex  motihu6  &  rejpeclu  afirorum  tntiUiyi 
non pojfe  confatiquippe qu£  D cmproprte  & pecultariti.r  ad eam  rem  accommo^ 
daturfu  ef:pr£terca,qu£ motum atque ordinem  ittum  communcm  immutabw^itjiTi 
quo  nofiri  Chald&ifingunt  feartts  fut  robur  ac  frmamentum  omne  coUocare. 
idem  etiamdeJlcUa  dtcendum  ejl ,  qu£Magos  ex  Oricnte  diduxtt .  V-tlde  tnira 
ridtculifunt  ^  inepti,  qui  natur£  ordini  tribuunt ,  quod  Scriptura  /»  prodigto 
atque  inufitato  quodamac  mirahili cafu pojuit .^n  cum  artniftius  doCirina,  con~ 
fcntaneum  ejfe  ajftrmahunt ,fleUam  obortam  perrexijfc "vnfn  ludsxm^inde  reda 
in  Hieyofolynia,fi,ihidemeuanuijfe,moxfe  rurjus  €duX'jfe,traieciJfe  inBethlchem, 
^  pofiremo  fupra domum  qHandam,indicand£  t Uius  caufa ,  conjitnjfe  ?  quodqus 
etiam  ampltui  quiddam  efl,tanquam  dtmenfo  ttinereex  eorum  hominum ,qutbm 
qttafifxcem  pr£ferehat,£quis  Jjfatijs  (^  paj^ibus  procedere?  Quamlibet frutentuf 
caelosjquamlibet cmnes fydtrum  curfu,<,motw ,  traie^iones  obferuent ,nihil pro- 
ftCiO  reperient,py£terJ}cUaf  certu  injixas  ftdthits:(^fdera  cotlo  inh£rentia.H£c 
igt  tur  fupranaturam  ejfenecejje  efi ,  ac  proinde  fuprayniuerfam  ^Jirologi^fci- 
entiam.  lam  yera,  qutdefi  ahfurdiw  ,  qua/nftngulare  priuilegium  ad  iegem 
generalem  exttnderei  Qms ifiam  eorum  impudemiam  mn  videat  ,atquee- 
ttam  derideat ,cum argument.xtionem  concludunt  ifto  modo?  Deus  extra  natur£ 
yfttatUffi  ordmcm  mtrabiliterfeUim  induxit,qu£  Magu  Filiumftumadoraturif 
prsluccret :  eique  pvogrtjiionern  ad  eorum  rationem  moderat^n  eji  ,  q'i£  nequs 
^niuerfts  coclorum  motihu,s,nequeficU.trum  cuijihas  com.eniret.Ex  quo  ejficitur, 
ftcUti  acfyderthti^  notari  ,qu£  cuiufque  condnto  ^  fortuaa  ftura  ft:eorumque 
yi  atque  ajftclione')/  ttam  cuiujque  vniuerfim  g.tbern.%rt  .N  on  'fi.-^p^is  "^Uo  acuifii-. 
neingen^  ad  hanc  tantam  reJeUend.tm  amenti.tm.  Q^Dietiam  ytahudtnhdjit 
argumenit,nmatamenn6  yidet  qutm  eafttndamentafrmaftntfqnibni  innitu/i" 

zz 


j^5  ADVETISVSASTROLOGIAM 

tur.Verumpft  toMa<fifirnpiet^qu£hic,tcinquaml>enenum  in  ferpcntiscauda, 
deUtefcit,ahomntbm  cognofcatur,commodijltmttm  ejll/numquenquc  honum  <td~ 
rnonere,nulIoeospudore  aclfcrecundia  teneri,qutn  omnem  religiontm  Chriftia- 
nam,non  minws  quam  humana  corpora,  Jlellarum  acfyderum  impertofuhijciant: 
ac  rationem  adducant ,  qul  ft,vt  Mahometi  .Alcoranw,  maim  atque  amplius 
imperium  haheat ,quam  Euangeltum  Filij  Detlalterum  enim  henigniu^,  alttrmn 
iniquias  affeClo  coelo  procedere .  Qu£  tandem  ijla  -verhorum  eji  immanitas^Euan^e 
lium,fceptrum  Dei  eJt,quo  nohn  tmperat atque dominatur.tUim  dextr£ yirtm  arq; 
potentia,quam  adfalutem  omntumfideliumpO¥rigit,lit  Paulmfcrihit:  iUius  con- 
flas  ^  perpetual/eritasycuife  omnes  .Angelt  acjftritm  coelesles  humiliterdebet 
fubmittere-.SpiritttsfanOm  tUudpromouet,ampltficat,neruos  iUi  ac  rohurfuhmini 
fl:rat,yidoriam  aduerfm  omncm  ^  Sathanx,  &  omniil  mortalium  contumaciam 
ei  trihuit.lt  ifti  fanatici  ajfirmahunt,nefcio  quod  orhisfi^nifirifigiUu^^yim 
^  authorttate  tUi  trihuere..Atqui,MahomettfeC\a,queadmodu ex Scriptura  in- 
teUi(ripotefi:,tuftifiima  Dei  yltto  ejl,quagenm  hnmanu propter  ingratttudinem 
fuam pleC\ttur.I fti tamenreclamat ,atque  afftrmant,  ita  ajfeclis  fyderthm promo- 
ueri.  Quidycrhis  opus eJliT ano^ere m.tnu propemodum tflorum tmpittateyide- 
fnur.Qutdenim ejl  clarim,qua>n  eos  omnes,qui  talcs  actantas deltrattones  dcfett 
duntjde  Deo  ^  reltgione rithilo  magis  co^itare,quam  ipfis  pecudes  ac  heU.uas,o- 
ntni  diritate  atque  tmmanitate  efferatoi? 

Sed  iili ,quafi  canes  ftmelict pvt  quiduis  carpat  ac  yeUicent,ad Solvs  ^  Zu- 
nitc{efeiiiones,eafque  JleU.ts  quns  Gr£ci  Cometas  ,  Latim  Cincinnatas  yocat,con- 
fuo-tunt .^ffirmant  igttur,quod  fi  qu£ in  illu  inft  figntficatio,  idem  etiarn de cx- 
tenifydertbm exifitmart potefi.Egoyero  quod qutde addefeCliones  atttnet,>eJho» 
deo,nuUain  ijf  ineffe  fignificatione,fimodo  naturalesfunt:tdejl,natur£  ordiniper- 
petuo  atqjl>fitato  conjent.tne£,  ntfiforte  eorum,qu<e ah i lUs ^eneratur.l/cntorum 
fcilicet,ac  piuuiarii ,&  turbtnum,  cxterariimq,  tepeflatumiqueadmodum  iamante 
dtBum  a  nohvi  eJt.SedpnJfe  ahiUn  earum  rerum  conieduram  duci,qu£  'yelre^nuy 
yel  tmperijs ,ade6que priuatis  quibufque  homtnthu/s euentur£funt ,hocyero  arhi 
trari ,homtnum  ejtpueriltteratque  impertteiudicatium.Sctte  enim  Pericles  quan- 
auam  nophilojophijed  Imperarons  officio  fungens:citm^na  cum  exercttu,nauim 
jnjtru^am  atque ornatam  afcendijfct,fuhtt6que  Luna  Soli  obiecla  radtos  eim  & 
lumen  ohfcuntffet,^  Nauarchm  c£terique  .Athentenfes  omnes  fummo  timore  co 
mouerentur,paUto fuo  Nauarcht  caput  obuoluir:  quiftiiirquc  aheo,numidrarum 
iUt  ac prodtnofum yideretur.quod  cum negaffct: Qutd  tu tgitttrhnqutt. ^n pu- 
tsts  quicquam  tnter  hoc  ^  tlludtntereffc,  ntji  qiiod  maim  quidda  eft pallio ,  quod 
nunc  tenebras  offundtt? S imtle quiddam irt  Romanorii exerci  tude Lunxdcfedio- 
ne  proditum  ejt.Nam  C.Sulpitius  Gallm,Trtb.mtlitum,ne  quis  ea  re  quafi  auffi- 
ciomaloperterreretur,Confulispermiffu  adconcioncm  militthus  l/ocatts^pronun 
tiauit,nodcproxim.i,f)orafccundarvfque  ad  quartam  horam  noiVts  ,Luna  defeclu~ 
raejfciquodcum  euenit,Macedoncspvt  trtjte prodtviti ,  occafumregni perniciem- 
que  (rentti  portendens,co>nmouit.^ltapr£terea  commemorare  poffempene  innume 
rabtlta:  quthus  intelligi  dcbet ,yeram .Ajtrologia  eam fuperJtttionetoUere,  q  am 
iili  plane  deliri  atque amentes  homines  rcducere  conantur  .  Qmdautem ad  eas 
attinct  deJediones,qu£  contra  communem  natur£  ordinem  mirabiliter  euemunt, 

cuiuf- 


IVDICIARIAM.  ««7 

(uiufmodi  txtitit  illd  Solis defcdio ,c^u£  fub  movtem  Bomini  nojlri lefuChniii 
contigif.in  ijsfateor  equidemnon detffc quandam,  e,imque  m.ignam fiontfcatiO' 
nemifcd  tantum  abejl  Tf  cum  noftrts  hariolts  faciat ,it  potius  illis  osobtwet, 
Namfi  quidd.xm  inufitatum  atque  extraordinarium  mtrabtliter  accidere  necef- 
fe  efl,yt quidaminfit fignifcatio,qno  tandtm  modo  takm  yim ac  facultatem  tn 
communi  atqueyfitato  ordine  repcrient^ S imiliter fere  de  Comettsfcntiedum  ejf: 
tametfinon  idemplane.  Verhm^l^tcunque  fercshabeat,iU£,  certe nihtl aliudfuntj 
quam ardores  quida,qui  nojlatis  teportl-ui,fedprout  Deo  yifum eJl,procreantur. 
In  quo  ipfo  clare perfpicitur .quantii inter  C ometas  ^ JiellAs  interfif.qui ppe tur» 
Comet£ caufis  interuenietibw procreentur .  Neque  tameideo  affenttor ,fi'rntfica- 
tioncillaru  rat.im  ac  certaeffciidquod  etiamyfitsfrequesfep^numero  doiutt.NA 
fiCometes  apparuit,  ^ pofh aliquantum  temporu princeps  aliquuexcedate  liita, 
ajfirm.tburit  ei  diem a Cometa  diclum  effe  •.fin nuUiits  primarijviri obitui eonfe- 
quatur ,tacent ,fineyUa  notatione dimittunt.  Quod etfi proculdubio  itafe habeat, 
non  tamenequidem  infcior,quin  Detts,cum manumfuam porrio^ityt  iudicium ali 
qiiod memorabile Jlatuat  hominibtifyidnobu  altquanto  ante  perCometas prxnun^ 
ttet.Veriim  hoccine  eorum  opinioni  fuffra^atur ,  qui  ^  homines,.^  hominum 
conditionem  pendere  ab  ajlrorum  affedibtts  exijlimant? 

Meliquum  ejtyt  ad  ea  exempla  rtJj)ondeam,quxnob'ti  obijciunt:qu£  ipft  pne 
yidentur  exaCutartts iUorum  cofrmationem pnsfeferre  .  Ejl  aute  ex  ijs  ipfts  ynt^nt 
quoddamfingulare,^^  ad  cuius  narrationem  multorum  animi propemodum  obfu- 
pefcunt:nimirum  eius^fcletarionis  mathematici,quiDomitianumaliquanto  an- 
te interfedum iri  nuntiauit.Cum enim Domitiantts^^ehementer  in iU.im  ojfenfits, 
eum  adfe accerfitum  interrogaret ,quti  ipfummanerct  exitus'.reJhondit ,  yt  hreui 
pofl  temporedtfcerperetur  a  canibus.Domitianus  txtepiorogum  accendi^crema 
ri  hominem  ^  accurati^imefepelire  iuj?it.lnterea,ecce  repentina  tcfejlate  dirti- 
To  funere ,femtufium  cadauer  canes  dilaniant.^Uqnanto  p  oji  Domiri ttnw  inter- 
jicttur. Quod autem delulio Csfare  ^ Spurina mathem.itico  commtmorant,non 
itaprorftts  mirabileyideri poffetifedtamen  nonmuUe  minus.  Nam  tiim  Ctxjarem 
immolantem  Spurina  monuijfet,'^  caueret  periculii  ,quod  non^ltra  idu-sM.-.rtiit 
proferretunldufquetamenfineyUanoxa  aduenifftnt ,ob eamque  caufamaC^fare 
rideretur:.y4tqHi,inquit,yeneriittUxquide,fed  tamen  no pr^tenerunt.Itaque  eo 
ipfodie  C&far  inSenatu  interfeCltn  eJl.Ita,noJlri  ClMld£tfefearbttracur  fineyL 
lacuiufquadiffcnfon€ca!ifamfuaobttnuijfe:acproindedttbitartnQpoffe,quin.ea- 
rumdtfciplina  magnopere  certaftt .  Vtritm,  ego  Itberuer  ah eorum  qnopiitquA- 
f:erim,(tn  eo  ipfo  die,e6qut:  ipfo  teporti  momento ,quo  lulitts  C&far  natus  ej},alium 
prxterea  nuUu  exijiimantjaut  Rom&,at:tin  tota  Italta  natutffe.Profdio  yerifi- 
mile  ejlfuijfe no paucos ,qui  eadtm  coeli  affeclione  primum fj irituduxertnt ,acfi- 
rnul inliita  ingreJ?ifint,quodipfum  etiam  de Domttiano  dictmus  .  Veru,n,e6ne  Or 
mnes  lino  die  eodemque  mortui genere extin[ii funt  ?  Imoyero ,queadinodum  ea- 
denatalitiafydera  no  omnes pepei e reC£fares,ita herclenon idemortisgenus om~ 
nibus  inw^xert/t.Ex  quihus  certem,tnifijio  conJ}at,nuUaneque  rationts,rteque  ve- 
ritatis  fjeciem  tJinC hald^ortim prxdiciis  cottncri.Narnft  uuid inijs  yerum ac cer- 
tum  ineffet,ideJlpiiUa  artis  ratione  conflarent,nondubtum  eji,quin  in  ou.ncs  Aciue 
•valerent..yit(pui  triginta  autplus  eolrno  eodemtpue  ajiro  nafcetur  :cim  tamealius 

ZZ    i 


n 


% 


ADVEB.SVS    ASTROLOGIA^M 


anno  M  ykefmo,d,m  qumqm^efmo  monctur.dtum  fihns  exmguet  ,alucs 
inprdio  occidet.Pmena  finguli  fmmhdhent  yit£  dtjttna.tm  abaltjscondttto-. 
Jm.  Quidififua cui^jue iffcnt fydera nuta litia,cx  quthm quid  cuicfuc euenturuef- 
fet  poffet  inteUtg, ,VifqHC  aliqua  incjfettrtcoeliac  flcUarum  fitm  rationc ,n6nne 
paremomnihniac  rim,Um  ytt^mortifquecondttionemaffcrnt  '( Eodemquc pror- 
finmodoperficileejlid  quod  de  ^uguito  citant ,  rcfeUere:  qui  chn  audtffitex 
Tho^enefydere  fuo  nataUtio  fihiRomanum  imperiumportcndt.tMtammoxfa 


j,,„„„ temptaqp.  _  ,       ^ 

torum  bafiormfficium,&  tamenfimiUter  affe^o  coelofecerit  l  EnimuerofcoeU 

acfleUarum  affeaus,ommhus  qui  eodem  quo  .Augujlus  temporupunaonatifunt, 

Romanum  imperium impert,ffct,parua,me  herclc  ,  cim impertj portio  ad  ^ugu- 
ilum peruemffet. Qmmohrcm  tUud cquidem affirmare non duhito,  ijia  Cha ld£o~ 

rumaUonmque  conicciorum prMa,nuUa  reda  ratione  ,nuUx  artu  cuiufquam 

fcientiaconflittffcioheAmquecifufam, 
-  mccrta  hxcfiquts  poftulct 
j{ationecertafaccre,nihtloplusadurum, 
Qiiam  fdet  operaml>tcum  rationc inftniat. 
Quod  ffohijciant ,  excttentif  tamen  yeritatem  apparere  :  rejponfio  parata  eji. 
Jslon  cnim  idcofcquitur,artem  effc  legitimam ac  proh.tndam  .  .^tqui,nosidynum 
contendimus ,impiamfciUcct  atque  improhatam  cffchanc  totamaDco  curiofita- 

■teminon  autcm  qummus ,iin  harioli  cafu aliquo  cJt*  fortuna,'\cratnterdumpr&- 
dixcrint.Etfienim  quodcimque  a  S athana profeclum  efl,nil  nifimerum  mendaciu 
eil  merxque  t)r&fltgt&-Deui  tamenonunquam  impoflores  permittityeradicerc:Ji 
quadoyideltcetimpiorii pcrfd,amyUifctflatttit tflo  modo..Atquel/t  horuytriuf 
que  exemplum  intUa  SamucUs  pythonijfa Jumamm  ,  idquodSauliah  eapr<£dicli* 
cfi,omnino  tUudqutdcm  cuentt.Eonc  igitur  iUam affirmahimtti certam ac  ratione 
conftantem  fcientiam  caUuiff'c,quafuturapr^dtccretiminimeycyo.Deti-senimiu- 
(io  iudtcioSathanam  tnrcgem  tmpium  inuadere,cumque  JaUere permijit:quado- 
quidem  id  rexfucrat  j)romer,tus  ..Ahfurdum  cfl igitur propterea  exiflimarc,Chri- 
flianis eayti  licere  rationc ,quodycrapythoniffa  nuntiaucrtt .  Neque enim Dews 
adhiic  modumliult  ea  nos  refcire,quoru  nos  certioresfieri  noflra  interefl ..Atque 
huim  qutdcm  ccrtam  ac generalcm  rcgulam  hahcrfim ,  Deutcrono.  capite^i.ybi 
fi  quisProphctaquidpiam  pr^dtxerit,  idque  tandem cuenerit,c6quenos  l/e^itad 
cuitumdeorum aitenorum ahducere ,  p-rauiterafftrmat,  eumprophctam  non  cffe 
audiendum  :  quoniamDcus  tcntat  nos  ^  explorar,num  eum  cx  animodiligamm. 
jSIoslierbumhoc  diltgcnternotemm,  momentoquc  fuo ponderemus,quod  qucmuis 
pr£textum,  quamuts  yeriffeciem  ca  res  hahcant  quinjurn  Deo  contrarix,quafque 
ipfeyerhofuo  improhat,atqut  repudiattij  tamen  qui  cumfyncera  confcientia '\cr 
fantur,ah  iUis  ahflinere  poterHnt:  folos  entm  tnfdeles  atque  hypocrttas  in  frau- 
dcm  induccntiquoniam  quidem(ytPa!ilmfcrihtt)£quiflimumefl,cos  qui  luccmfe- 
qui  noluerunt,in  tetris  tenebrii^  caiigtneyerfart.Denique,tantundemea,qu£ 
iflis  mathcmaticisyera  dtxiffc  contigtt,  &fttmo,quantum  eafalfa  prodigia,  qui- 
bmPharaonis  Magi  cum Mofe decertarunt:^  quikn  Chnfius pr^ixit  fore,yt 

hu- 


1  y  D  1  C  I  A  R  I  A  M.  <f  9 

humxnumgentii  in  errorem  impeUatur. 

lam,  quemadmodum  horrtbiles  quiditmfunt mtiandri ,  f^quihus  exitm  itu 
ueniri  nopoteJi,J}ultitix &* fuperfiittones quihui fefe homines  implicant,pofiea~ 
quamfemelcurtoftt<ttifuAfrmaUxarunt,multifntiles  ^  leuiculi  qui  animum 
ad^firologicam  diuinationem  applicarant,fefe  muliQ profundius  immergunf.ni 
mtrum^n  omne  diuinationi$ ^entti.Neque  entmyllffunt  Sathan£  prxfiio-i£.,ciuA 
illii  non  arrideant,  pofieaquajemel ^intus  Cuiufdam  iUecebris  (j;r*  lenoctnto  aliedi 
funt.Qu^o^jue  fuamdiaholicam  fiperfittionemprohabiliorcmreddxnt,nomen  Solo 
monts  quafiTclif  quoddaei  obtcndunf.acft  SoLomdfortilegiisfuiffet..y4tqHi,men^ 
tione  quidemfacit  Scrtpturacognitionh  eius  quamde  reconditifiimiinarurxmy- 
fierijs habuir:fed eum  tamennequedtutnantem,neque  hariolumappellat.  Etfane, 
nota  efi  omntbus  ac perf^eBa generalis  condemnatio,  quam  in  eos  omnes  Mofes 
pronuntiat,  quife  harum  rerUfiudio  immifcent .  Pr^fertim  Deute.  capite decimo 
o^auo,yhi  inquif.Ne  quii inueniatur  inter^os  diuinas  qui diuinet,  neque  dierunt 
ohferuas,neque  au^ur,nec  magm,  nec  incatator  qui  incacet,  nec  confuLens  tytho- 
nem,n€cfortilegus,nec  mortuos  interrogans..AhQminaturenimDojniniisquicun- 
que litafacit:^  ob  h^c ipfa  fiigitia  deLcuit popuLos  qui hanc regione  incoLebant . 
Meminerimuus femper  etus  dodrin£  quam  fuperius attigimus.ntmpe,  ctimDetts. 
^Egyptiosdamnat,eo  ipfo  popuLum  Juum  abumnibits  eorum  moribus  atque  infii 
tutis  reuocareiac  proinde.y4firoLogia  omnem  iudiciariam  codemnare,qu£  'yer£  at~ 
que  legitim£  fcienti(&  terminos  egreditur,cum  adiftam  diuinadi  rattonetraduci- 
tur:omnemque  adeomagia  ,  quatentts  hocyocabuLo  rcconditarurertt  comitio  co- 
prehenditur,qu£ per incantatiories,aut  Jj>e£ira,aut  aLia  generu  eiufdeexquirttur. 
Otferuemus  etiam^Deunon contentum  'ynonomine  illos  appell.tjfi',qujniam  ho- 
mimm ino^enia,quaft  tn  Ltthricol/erfcntur^facile  in omnia  '^anitatumgenera  lahi 
fojjuntiyt  otrMem fuhtcrfuo^iendi  occafioncm  toLleret,fingulas f^ecies  enumtrare 
atque  recenfere,qu£pertd  tepons not£  eranf.qtiin  etia  qmhufdam vtil/erbu ,  qu£ 
in  hort&re  ^pvetio  hahcbatur.yeLuti  Chojfenx ,quo figmjKantur^^ ates:^  nonun 
quam adProphetas  tranffertur,qui  eayaitctnantur  qu£ adhucoccuLta  ^ ohfcura 
funt.lttHoher,quod  a  cotungendodcducitttr:  Is,inqnit ,  qui  coneclit  autcactLtae 
coniunilimes:.AfiroLog(>s  procuLdubiofgniJicas,qm  tranfuerfa  ^ohLiquafjderA. 
in  coniunilionem  reducunt,lit  quafifthttnutcem  annuant.  Item,Iidoni,quod  Sci^ 
entes  ^  inteUigentesfgnificat:quemadmodum  '^/idemtts  ita  nugas  ifias  abijs  pr£- 
dicari ,quaf  aLia pr£terea  nuUafcientiayfquam  cxret. Intereayidemus  quidde  ijs 
Dominus  pronutiet,^  qu^m  homhiLes  poenas  minctur,qu£  certe  ijs  omnibtndebee 
horrore  incutere,qni eti  ex  animo  metuHt.  Qupdf  omne  diuinadt genns  tta  reijct 
tur,quid  de ^sfentiendu  efi,qutpythones  de  ribtts  oicuLtvs  cofuLunx^.Hoc  cnim  ne^ 
mono  yidetforttlegiiieffemaniJefiiJiimii..Atqui,  nonuUi  adio funt(yt diximus^ 
impude:es,yt  fuos  orhes  aLtafquep)  £terea  incatattones  SoLomoniacceptas  ferreno 
"yereatur.  Quinetiam ajfirmant,cu.m S pirituii partesftnt minifirare fideLtbu.s,non 
effe  tmprobandumjfqutsl/tfibiinferutant,eos  adturet.Veritm,qua  tandefdefi 
tt,mimfieriitah  ys  fferant,cum  idcontra manifcitaDetyoluntateexioantiEt- 
enim  tatum aheJi,ytnobtAtfivsytt arcanis  adiurationibtts  Itceat y  quihns  Anoeios 
inccUoquium  nofirum  eLiciamus,yt infupcrfiitioncnejaria ponendum fit ,ji quts 
eos  quoquo  modo  inuocet  .Prditcrca,quis  lUn  DiahoLos  mancipauit  aut  Locauit^ 

zz   y 


e 


S,p  A  D  V  E  R  S  VS    A  S  T  R  O  L  O  G  I  A  M 

■yt eorum  mini{ieiifs -vtantur^Namjilij  quidem  Dei eos  hahet  pro  capitalibus  ho- 
Jlibtif,e6fque  fu^cre  atque  auerfari  debent:  nedum  aliqnamcum  ijs  confuetudine 
affeCiare.Itaqutquiimperare  illtivolent,profe6lo  adestremuminteUigent  fe  leo- 
nemCytdicitur)  tondere,  id  efl,  dominiifuvs  tUudere  .  Hoc  igitur fecundum  ea  qu£ 
jDominitspronuntiat,concludamtts,omnem.  diuinationem  immane  ^  execrandii 
ejfe  facrilepum:quippe,iitm  quoadfacere  poteflgrauiftme  ,contumaciam  aduer- 
fui-yerbum  fuum  condemnans  ,eam  qua  diuinationi,qua  idololatrt£  comparet. 

Qupcirca  nonfine grautflimii  iufliflimifque  caufis,  ciuiles  lc^es  Mathe- 
mticos  tam  -yalde  i&  tamfepe  condemnant.Extat  autem  ea  de  re  Conflantij  (i;* 
lultani ad popultmconflitutio  in  Codice,h'iil>erbls :  Nemo  harufjicem  confulat, 
autmxthematicum  ,  nemo  hariolum.  ^ugurum  ^yatum praua  confeflto  conti- 
cefcat.Chald£t  ac  ma  B-i,<^  c£teri,  quos  M  alcfcos  obfactnorum.ignitudinem'\ul- 
o-us  appeUat,nec  ad  hacpartem  aliquidmoliatur.Sileat  omnthusperpetuo  dtuinadi 
cttriofttas.Etenimfupplicio  capit'tsferietitr,gladtoyltoreproflratui,  quicuque  no- 
flrii  iuflvs obfequHidenegauertt.Verba h^c tU.oru funt  oma.Neque ij audiendi funt 
qui  h£c  ideo  coilituta  effe  affirmant,yelquia  impoflores  arte  abuftfunt^l^el  quix 
odiofum  fuit  imperit^f  Magorunomc.Nofuit  ylpianus  imperttw  aut  rerttm  ignx 
vus,qnidtferte  reflodit ,boni  ^innocenttsliiri ojficio  eumfungi,qui  cumarhiter 
famili£  htrcifcud^  inuenerit  in  hsireditate  libroi  tmprohat^  leCiioms,magicosfor 
thelfimiles  (his  enim  ipfis  yerhis^titur^eos  corrupat.Sed  quid  h^cnos  teflimonia, 
berfequimur?Extat  ipfiusDei  lex,quam  taquxm  iudex  If-aeliticjipolitixflatttit, 
■vt &•  hu'iu6 crimims  authores,^  omnes  ei crimini  affines ^txtrcmo fuppltcio dam 
netur.Quaquam,ytjingamus  rteffeah  hominthmpermtffam,citm  eamDem  adeo 
deteiletur,  qu£  iila  tande  amentia  efl,yeUe  cum  religione  Chrifiiana  eam  contun 
gere^.  quafiquiscumluce  tenebroi  conciliet.Et  certe  mirum  efl,qit,odEphefii,qui 
priusadiftoi  inanifltmns  curiofitates  animuadiunxerant,ftmuUtqite  ad  Chrtfti  re 
imonem  adduilifunt ,lihros  omnes  fuos  exuJferur,quemad>fiodum  Lucas  in  .Auis 
teilatur.rtuncycroquidam  funt adto  pcruerfl  ac  pr£po{leri ,1/t  Chrtfii  cognitto 
nihil  lUii  aliudprodejfe~)>tde.xtur,quam  vt  tUorum  defjd:  rij  tgniculum  accendat  ad 
omnesfutilesyanitatesyndiqueconqutrendis.Hoc  certe  nimisin^ens  difcrimen. 
efl.ciim  alij fimulatque doClrtnamEuangelij  deguflarunt,omnes  diutnationes  re- 
pudiant,in  quihm  totimfere  yit£fu£  tempm  contriucr.tnt:  alij  ob  ea,v  ipfam  cau- 
ftm  qubd^eritatcm  Dci  cognouerint,quafl  quodamflimulo  ad  hoc  ipfum  fludium 
incit,intHr:quanuis  qutd  lUndfit  nunquam  antea  audierant :  citm  ij  de  qutbusLu- 
cii  commemorat,lihros  combuffcrint  ,  querum  prctium  den.trium  qutnquap-inta 
miUium  £flimaretur:ifli  yerb  inaniflima  quadam  opinione  quam  animoflnxeriit, 
infttuati ,omnes fuas  opes  in  hocfludium  impendant.  Qjnnetiam  ohferuandiiefl, 
qubd LiicAs non  dicttartcs  quafdam  tmpias  g^T*  diaholicasfuijpifedeas^^ifiity"  no- 
minav.quo  yan£  ^futiles  ctiriofltates  ftgnijicant  ir:  tamctflerant  iUx  quidem  o- 
mnino  improh£,atqueyitiof£:fedyt  omncmtUistergiueYJaudi  occafmne  refcinde- 
ret,qui  diuerticula  tantum i(^ Jlexiones qu£runt:lit  noitn  Mathcm.itict,  quieo 
SimoneMago  magiflroatque  authorefuo  deterioresfunt,qubd{Spotetiam  Chrifli 
animaduertens,tta  propemodum  ohflupefcit ,  y: pr£  lUafua  omne\irtc  floccifaci- 
at,^quam  adeb  miferflt  ac pcrdttm,vt  Spirtttisfincli  o-r.xttayelttpecuni.i  copa 
rare,agiiofat  tamepotenttaFilij  Dei  ea  omnefaeritta  olfcurare ,ac penitm  ohrue 


re„ 


ivdiciariam:  jn 

re,qu4fefe  antea  prxdttu  exijiimahxt.lfli  aDeo  ilIuminati,ytyeritateillittsaoTto 
fcantj  oculos  defledunt,^  i»  fune^iflimas  tenebras  conijciuntimaluntque in  fuii 
mendaciji  caltgare,  quamfrut  luce  coelefli,  in  qua  ^  ytta  (^ftltts  omnis  noilrct 
pofta  eil .  Ecquidi^itur  aduerfas  tantamala  remed^Uimirum  ,fi  eamfobrieta- 
temquam  nobu  diuttiPaulus  commendat  ,  adhibeamtts  tanquamfrxnum ,  auo  in 
fyncera  Deiobedientia  teneamur .  Quodlit fiat,fludiofe quifque det oberam,-vt 
hunc  in£.flimabilem  Euangelij  thefaurum  in  bona  confcier.tia,  qttafi  infancia  ^ 
fda  cuftodia  conferuet.  Nonenim  duhium  e(l,quin  ttmor  Domtni,  quamoptima 
munitiofit,qKxnos  aduerfnsomnes  errores  tueatur .  Itaquf  teneamta  omnes  hac 
liniuerfalem  regulamj^t  ^  corpora  z^  animis  nofiras  fanclijicemus  Deo:eiim- 
que  exanimo  colamtts.Detnde^-vtdeatquifque  quamprouincta  fufceperit,quam 
Spartam  nacltts  ftt,yt  eam,quoadetttsfacerepoterit,  exornet.Homines  Itterati 
ad  optima  ^litiliflimafludia  animumadtun^ant,futiles0*inanes  curiofitates , 
quinadnullam  altam  rem  funt  yttles_,quam  ytflultorum ingenia  detineant,  fu- 
giant  atque auerfentur .T enues  ^  cutamphflim<efortundtfunt,i^art  ^  erudi- 
tione  prxditi  co^itetnos  non  adres  inuttles  ejfe  nator.fed toti^t-snoflrx  indufirix, 
oper£  ^  lahons  huncfnem effc^lit^  nos  &>  alios  in  timore  Dei  ^difcemn.'.  Et 
fane^ftqut-spaulo  attentiu^s  conftderet  idquodres  efiiquales  tandem  iftifunt^  qui 
hanc  erraticam  ^ftrologiam  nobis  afferunt^ntflyel  homines  temerarijpvelfum- 
mafutilitate ,  atque  lcuitate  pr^dttt,  yetotiofi^qui  neqUe  quam  feCientur  yolu- 
ptatem,  neque qua  de re  tncircuia (s^  conuiuijsgarriant,  fattsnorunf.  cuiufmodi 
funt Prothonotarij  qutdam delicati,ajfeCiatores  muliercularum :  alijque pr£terea 
yrhani  ,mtmdt  ,clegantes  ,aultci:non  quo  fcientiamyllam  eitis  affecutt  fintifi  mo- 
do  tn  re  tamflolida,(yfutiit  yllxfctentia  efi)nam  lUnfatis  efi  eamprtmortbta  la 
hri^^uftaffe,^  extremUf)itdicitur,di^tti,s  attigiffeitametfimuttos  intereafrau- 
diltfsfua  tncautos  irretiant.  Oh  eamqitc  caufam admonui fuptriuSjinrebtts folidu 
Qonflflendum  effe :  nxm  qui  in primn  inducet  animum  Deum  timere ,  eiufque  yo- 
luntatem  exptorare ,feipfe  quammaxime  adea  qu£  nobts  Scriptura  tr.idita  funt, 
cxercensfecundo  toco,animum  'ad  ea  qu£  adfuum  ojfxiumpertinent  adtun^et,iut 
certe  adresfrugiferas  ^  yttles  atquefatutares :  nuUuml/acuum  tempus  habebit 
inaeremauotar.dt ,  ytpaflimper  nuhes  yagetur,neque  coelnm^litdtcitur^  neque 
terram  attingens .  Ntcfum  nefcttts  eos  no  commifluros ^vt flne  attercatione  dijce- 
dant :  atterum  enim  aitert  non  repugnare  ajftrmabunt .    Cut  breuiter  ref^ondeo, 
nuUam p) ohahilem  acfrugtferam  difcipttnam  cum  Dei timore  diflentire,aut  curn 
ca  do£irina  quam  noits  tradtdit ,  yt  nos  ad^itam  tsternam  perduc.it :  modo  ne  quid 
agamHspr&pofierhdefi,  eam  prudtntiam  adluhe.imus,  yt  ^  ttberahbtts  ^for- 
didii  yel  nioechantcu  arttbni,quafl  per  tranfennam  prAtereuntes  ,yt.imm:interett 
yeltf  rtmifqite^l/tdicitur,  adregnumcaetcite conttndentes  .  Esiautcm  tjxcipf* 
de  qua  agto.tti  curiofltas  non  modofuperuacanea,  ^  ad  nullamrtm^vtittspiierum^ 
ettam  exitiofa ,  ^  qun,  nos  cumabeafidncia ,  quam  inDeum  h.iberedebemti^j 
^  ah  omni  co^itatione quam  vutt nos  defua  iiiftttta,iudtcio  (^ mifericordia  ftt- 
fctpere,tumlier6  abomni  ofliiij genere,quod proximisnoftru tri" 
hucndum  esj ,  iono}  tatequereuocat. 

F    I    N    I    S. 

ZZ  4 


2»i 


CQNSENSIO    MVTVA    IN   RE  SACRA 

inentaria  Miniftrorum  Tigurinx  Ecckfix ,  &:  D,  lo- 

^nnis  Ca|uini  Miniftri  Geneucnfis  EccJe 

(iXt  iam  puncab  ipiis  autho- 

ribus  edita. 


•.^ 


J.CO  R.  I. 


Ohfecro^^osfratres  pernomen  Domlni  no{lri  lefu  Chrifli,yt  idem  lo- 
mamini,^  nonfint  interfos  aifidia-.fedfitn  inte^rum  cor" 
fHi^eademmente,^  eademfententta. 


ORN^TI  SSIMIS   VIRIS  ET  FIDELIBVS  CHRISTl 

ferHHj  Ti^urin^  Ecclefu  Pafiorihm  ^  Doclonbuf,  charijiimis 

SymmiflUj^  ohferuandisfratrihm,  loannes 

Caluintts        §. 


.y^metf  eadcm fepitts de  rel/ohfcum  ago^non  tamenputo  mihi  tinien- 
dum  fffcj^yt  importunw ejfevidear .  Quando  idem  ~Vtrif(jue  iudicium 
eft,feri  non potefl}quinliohu  proheturtjuod  a^o,  Q^d  autempaulo 
acrim  infto,hucme ajlidux honoruwl/irorumjla^itanonesfimuimt. 
lam  aliquoties  rnonui ,leui  de  caufa ,  non  {amen  fincpr^textu  ojfendi  perm,iltos, 
quod  dincrfr/n  a  '^iobis^nefcio  quid,  traderevtdear  .  VeflramEcciefian  ,  qux  tot 
^rdiclarvi  dotihus  ornataeft,merito  reuenntuy.noflricquoque,^  rnthi forftn pri 
uatim,altquiddL'ferunt  .Ita  cupiunt  fcriptii  nofiris,tndif:enda  ptetatn  doclnna, 
adiuuari,ne  qua  difcnfonis  j^ecies,  eorum  pro^effus  moretur .  Hutc  ojfenfioni 
tolledx  quum  nuUum putarem  xptim  fore  remedtuni,qnkm  ftfamtluricoUoquio, 
rationem  communiter  iniremm  teftanddc.  confen fionis  ,h.tc  de  cauCa  projeclionem , 
"Vt fcitts ,ad^os fufcepi:(i;*  yenerandus  coUcganofler  Gulielmmfarellw,(yi  efl 
indefejfm  Christi  mtles)qui  mihi  dux  altoqut  ^  authorerat,  comttemfeadiun- 
gere  nonrecufauit.Vt tnternos conuemat,tefl.%yi  quidemlicre  acfidelitervtrin- 
que pojfumm  ■fedquia  rem,vt  efi,nonomnthmperfuxden,mihi plmnfumdolet, 
anxtos  1/elfuTpenfos  m.inere ,quoru>n  tranqmilitatt,meltm  confultum  optarem. 
froindej-vtinttto  pr£fatmfum,nihilintempeftiuummefacerearbttror,fivr^eo, 
ytpubltcitm  altquod etm  quxtnter nos  conftat,confenfionti,teftimoniumextet. 

E^o l/ero  dfpita^de qutbm  inter  nos  contulimM,  <&■  breuiter  colligere,  ^ 
ordinedigeYere,oper£pretium  ejfe  exiflimaui:yt,ft^oht6  meum  confliumproba- 
bttur,cuiutifyelut  in  tabulacernere  liceat,quidtnterrios,  0>  acium ,  ^  tranfa- 
iiumfuerit.  Certe  hona  fide  me  exftrmonibits  nofirisretuliJfc,quxcunquefubtjci- 
am,-i>os  mihi  teflesfore  confido .  Nos  yero  (we  0*  Farellum  dico)  pan  l/ohifu?»- 
Jludiojynceram  omniquefuco  ,/& a^utiayacu.imper^tcuitatemqu£jitjf,ptj  le- 
Cioresptjpera,  antmadtmtent.Quanq^MmfimuLadmonitos  ejfvvelimynhil  hk 

eon^ 


CON  SENS  I  O    IN   R  E    S  A  C  R  A:  8zj 

continerijQUodnon  coUegA  etiamno^lri ^quotquotyelfuhjleipuhlic^  Geneuen- 
fis  ditione^elin  Comitatu  Neocomenfi  Chrifloferuiuntjfuafuhfcriptione  appro 
bauerint .      Valete pr£,{lanti^imi  yiri,^  mihi  ex  antmo  yere  colendifratres. 
Dominuilios  Spiritufuo  regere  pergat,  in  Eccleft£fu£  £dificationtm,ye^rifque 
lahortbfti henedicat.Geneu£,Calendti ^ugud . .Anno  DomintM.D.X LI X. 


CONSENSIONIS    C.y4PIT.A. 


VVM  CHR  I  S  T  VS  fttfnvi Legts,^  eim agni-  J°defiae 
tio  totaminfe  Euangelijfummam  comprehendaf.non  duhi-  regimcn 
um  e(i,cjuin  hucj^eClet  totum  jfiritttale  Eccltfi&  regimen,  l"chii- 
yt  ad  Chriflumnos  ducat  .  Sicuttpereumfotum  ad  Deum  ^""'^  "os 
peruenitur,(jui  yltimtu  efi  beat£  yit£  fnif.  Itacjue  quifquls 
hinc  yelminimumdefledet  ,nunquam  deyllis  Dei  inflitu- 
tts^riteliel  appofite  loquetur. 


QuumautemSacramenta  ,  Euano-elu  ftnt appendtces ,vs  demum,  e^  apte ,  Sacrame- 

r^    1  ■      r{-    ■      ,      r     c      1  rr  ■  ^  ^i       n  ..       torum 

^l/tiltterde  eorum  natura,  yt,ojjtcto  ^putiu  dijjeret,  qut  a  Chrtjto  exordie-  agnitio 
tur.Neque  idmodo,vt  obiter  Chriftt  nomen  attino-at,  fedytyere  teneat,quorfum  ""^' '^^  * 
nobis datm  fit a  Patre,^  qutdnobtsbonorum  attulertt.  ckifti. 

Sic  ergo  hahendum e(l ,ChrtSlum,quum  £ternm  effetDei  lilm,  eiufdem 
cum  Patre  effenti£  <^glori£,induiffe  carnemnojlram^l/t  ture  adof>tioms,id  quod  cJjnfti"" 
natura  proprium  hahebat,nobis  communicaref.nempej^yt fimm  filij  Dei:  quodft,  lualw. 
dumfideinfertiincorpips  Chrtfii,  idqueSpiritttifan{iil/irtute,prtmum  iusticen- 
femurgratuita  iuftiti£  imputatione:deinderegeneramurinnouamyitam:qu'o  re- 
formati  in  imaginem  P atriscoelefltiPiieteri  homini  renuntiemm. 

Ita  Chrifluiincarnefua  confyderandui  eft  nohvs  Sacerdos,qui peccatano-  cimftus 
{}ra,ynico  mortisfu^facrificio  ,expiauit:  qui  omnesnofiroi iniquttates  deleuit,  Sacerdo? 
fua obedientia:qui  nobts perfeBam  iuftitiam comparauit:qui  nunc  intercedit pro 
nobis,ytaccejfni nobts adDeumpateat .  Confyderandm  eft  tanquamlii^ima ex~ 
piatrix,qua  placatui  eft  Deia  mundo .Confyderandtn  eftfrater,qui  nos  ex  mife- 
ris .Ad£Jilij s ,ejfecit beatos  Detfilios .  Confyderandm efl reparator,  quiSpiritttf 
fuiyirtute  reformat quicquid  innohts  eftyttiofum ,  yt  mundo^ luere definamm 
^  carni,ac  Dem  ipfc tn  nohis  yiuat.  Confyderandm  eft  R ex,qut  omnt  bonorum  CJiriflu» 
generenQsditat:qutnosgubcrnatfiayirtute,xctuetur:quinosfhiritualilmar~ 
mtsinflruit:  qui  nos  ab  omni  noxa  liberat :  quiortifuifceptro  nos  moderatur  ac 
regit .  ^tque  ita  confyderandm ,  yt  adfeDeum  yerum,^  adPatrem  nos  eue- 
haf.donec  impleatur  iUud,  quod tandcm Juturum eil :  nempc  ,ytfit  Dem  omnia 
inomnibm. 

Porro  ,yt fenohistaltrnexhibeatChridm  ,  ac  eiufmodi  ejfeclm  innobii  Qupmo- 
profrat,ynum  cum  ipfo  nos  ejftci,  ^  ineimcorpmcoalffceienos  oportet.Qui.i  '^  . 
non  aliter  yitam  in  nosfuam dtjfmdit,nifi  dim  caput  nostrum efi :  ex  quo  totum  le  Dobii 
corpmcompaCium  ^  connexum,per  omnem  iun£\uramfuhtntniftrationn,fecHn~  '^ 
dumoperationemitn menfura  cuiufquc  memhri augnientum corponsfaci.tt. 


oimmi  _ 
ca. 


8t4  CONSENSIO 

H£c(biyitudii  eil commmicatio,quam  hahcmtts cuni Filio  Dei:  ihm  Sjii 
hTcZmu  ritufuo  innohi}hiihitans,facit  credcntes  omnes,omniu,m  q<.i£  infc  refidentyhono- 
ricauo.  yumcompotes. 

Cuiiis  teflifcandix,  caufa,  tam  Euan^clij  prxdicatio  injlituta,  quam  Sctcra- 

uinfti-  mentorumyfus nohiicoinmendittuiinempe^facrt Baptifmi, ^facr.<. Coen». 

'""•  '  Suntquidem(^  hi  Sac,amentOYUmfneSy-vtnot£  fint acteffcr£,Chrifiia~ 

SiaimK-n^profefiionu^  focietatis,fiuc  fraternitatis^lit  fint  adgratiarum  aClionem  inci- 

torum     tamcnta,^  exercitiafdei ,ac pi&yitA:  denique,fyngraph£adidohligantes.Sed 

°"'      hic^inm  inter  alios  fr£cipunf  ,1)^  fer  ea  nohtigratiam  fuamtefetur  Dem,  repr<e- 

fentet,atque  ohfignet .  Nam  etfi  nihll  aliud  fign,ijicant ,  qua^n  quod  yerho  ipfo 

annuntiatur ,  hoc  tamen  magnum  ejl  ,fuSijci  oculis  nojlris  quafyiuns  imagines, 

iii.  cuitfenfus  nojlros  melim  ajficiant jquaf  in rem  ducendo :  (/«»?■  nohis  Chrifli  mor- 

temjomniaque  eius  henefcia  inmcmoriam  reuocantpvtfdes  magis  exerceatur.de- 

inde  quod  ore  Dei pronuntiatum  er.t t,quafifigiUis  confrmari  ^fanciri. 

Qiiumautem  '^erafnt,  qu^nohis  Dominus  dcditgrati£  fu£teJlimonia, 

^  fio-ill.i^l/ere  proculduhio  pr^Jlat  ipfe  intm  fuo  Spiritu,  quod  oculis  ^  alijsfen- 

fhns  fiour.tnt Sacramenta: hcc ejl ,yt potiamiir  ChriJlo,tanquam honorum  omni- 

umfonte :  tumyt  heneficio  mortis  eim  reconciliemur  Deo  :Jj>iritu  renouemur  itt 

Gratia-  "yitA  fanClttatcm  ,it<fltti.tm denique  /j'  filutcmconfeqiumur  ,fimttlqne  pro  his 

rumaaio  ^f^^^f^-j  (,/;»;  /»  cruce  exhihitis,(&qu£  quotidtc  fde  perciptmits,grati,ts  agamns. 

Quare ,  etft  dijlinguimw ,yt par  eft,  interfigna  ^res  fignatar  ttamen 

iWta     »o"  difiungimui^^^fgnis^yeritatemiquin  omncs,quijide  amplecluntur  illic  ohlitas 

<{niAe,ki promihiones,  Chriflumfj^tritualtter,  cum  fjfiritualihus  eiusdonis  recipere,  adeo- 

fig!ia&*  que  ^  qui dtidum p.irt'cipesjadi  erant  Chrijli ,communionem illam  continu.tre 

les  ligna  ^  yepararefateamur. 

Promifli-  Nequeenim  adfgnanuda  .fedpotitts  ad promif?ionem  qu£  iUic  annexa 

omaxi-  efl,refhicere  conucnit.Quatenm  ergo  in  premtjitone  tUic ohttta projiciat nofirtt 

cramctis  fdes,eatentis  ifta  Vis,^  efficacia  quam  dicimn,<,feexeret .  Ita  materta  aqu£,pa- 

fpeclada.  nis  autliini ,Chriftumnequaquam  nohn  ojfert ,nec  fpiritu.tlium  eitn  donorumcom 

potes  nos factv.fed promijito  magis  fjcctanda  c(l :  ctms p.trteifunt,nos  re^afdei 

yia  ad  Chridnm ducere,qu£fdes  nos  Cfmflt  p.trticipesfacit. 

In  eleme  Hinc  concidtt  eortim  error,qui  in  elementts  ohdupcfctmt,^  iUic  affigunt 

tisno oh-falutlsfu£fduciam.  Quum  Sacramentaa  Chriflofeparatanihilfint  quam  ina- 

dgm. ""  ^^^  larux:^  in ipfis  ornnihm  hfc  "yox  clare  perfonct ,non  ahhiqukm  infolo  Chri 

flo  h^rendum  ,nec  aliundc  petendam  cjfefalutisgi-ati.im. 

Pr£terea,fquid  honinohu per Sacrarticnt.i  confertur  ^idnan  fit propri.i 

upeife'  eorumyirtute,  etiamfi promijiionem ,  qua  infgniuntur,  comprehendas.  Detise- 

Dihil  effi  nim  folu6  eft,qui  Sptritufto  agit .  Et  quod S acramentorum  mintfterio  ytitur, irt 

eoncque liim  iWisfuam infundit,  neqtte Spiritus  fui ejficaci£  quicquam  derogatx 

fedpro ruditatt6noflr£ captu  ,  eatanqu.tm  adminicula  fc adhthetjyt tota agendi 

ficultas  m,ineat  apud ipftm folum . 

Deus  or-  Jtaquc,  qucm.tdmodum  P  aului  admonet ,  eum  qui  plantat  aut  rigat ,  nthil 

tur,fed     effe:fcdlinum  Detm  quidat  tncrementum  :  ita  ^  deSacramentii  dicendum  ed, 

atavt  om  canihileffe^quia  nihilprofutura  fint,  nifi  Detis  in  folidum  omnia  efficiat  .  Or- 

IUSvmus  JJ    'i  1  rr  1  r  n  /j  ■ 

eiusiit.  gttna quHicm  funt , quibtts efftcactter }li hi  yijum (d,4gtt  Dem : Jca ita ^yt  tO' 

tum 


consensioinresacra:  ti$ 

tumfalutu  noflr^  optti,ipfi-vni  acceptumferri  deheat. 

ConilituimM  ergo  ynum  effe  Chrifiii,qui  yere  inttts  kipti-;};ytt,quinosin  Cce 
na  facit  fui participes ,qui  denique  implet  quodfgurantSacramenta :  t^fic  qui- 
demlitt  hti admmiculii,yt  totws  effe^lm pena  eiiis Spiritum  refideat. 

Sic  mterdum  S acramentaliocantur  Si^iUa,  dicunturfdem  alere,  confr-  do  Sa- 

mare,promouere:(^  tamenfolus  Spiritwsproprte  eft ftgillum:^  idemfd'jiincho  "_^P^^'^ 

ator  eil  ^  perfedor .  Nam  hxc  omnta  S acramentorum  attrtbuta  inferiore  loco 

fubftdunt^l/tnemimma  quidem  falutisno{tr£portio,abynico  authore,adcreatu 

raslfelelementa  transferatur. 

r  J   r    J  T^  ■/•    \      •  Non  om 

PrAtereajedulo  docemus  ,  Deumnon  promtfcue  Ittm  fuam  exerere  ino~  nesSacra 

nmihKsquiSacramentarecipiunt.fedtantiimtneledts.Nam  quemadmodumnon  ™^''"^°  - 
alios  infdcmiUuminat,  quam  quos pr£ordinauit  adyitam:tta  arcana  Spiritfisies,rec]uo 
fui  liirtute  ejficit,ytpcrctpiant  eledi  qu£  ojferunt  Sacramenta .  queparti- 

Hacdo£lrina  euertitur  tUudSophiilarum  commentum,quod  docet  Sacra-  Sacrame 
tnenta  nouALegts ,  conferre ^ratiam  omnihttsnon ponentihiis  obtcemptccati  mor^  "  "?" 
talu.Pr&terquam  enim  quhdin  SacramentU ,nihiL  nififde percipitur :  tenendum  runtgra- 
quoqueeft,  minime alltgatam ipfts effe Dei gratiam ,  ytqiufquufi<rnumhabeat^  "^"** 
re  etiam pottatur.Nam  reprohtsper£queyteledisJi^na  admintflrantur :  yeritas 
autem  fignorum  ad  hosfotos  peruenit. 

Certitquidcm  eil,ojferrt  comuniter  omnihm  Chriflu  cumfuis  doms:nec  homt  ^^"^l 
num  increduittate  labejaclart  Dei  ~\eritatem  ,  quinfempcr  ytmfuam  rettneant  tur  Dei 
Sacramenta  :  ftd  non  omnesChnfti  ^  donorum  etusfuntcapaces  .  J^taque  €x^°^^^^^l 
Deiparte  nihiimutatur :  quantuml^ero  ad homtnesf^eCtat,  quifquepro  fdetfudi  tatat  per 
menfuraacctptt.  cipiunt. 

Qticmadmodum  autemnihilo plus  Sacramentorum  yfns  infdelihm  con-  Fideks 


ante  & 


fert,quamfi  ahfttnerent,imo  tantum  tUts  exitialis  e(t:tta  extra  eorum  l/fum^fdt 


lthiisconftat,qu£  tUicfo^uraturyeritas.  SicBaptifmoahlutafuntPaultpeccata,  cramen 

qu&iam pntis ahluta  erant .  SicidcmBapttfmus  Corneitofuit  (auacrum  regene-  ^"'"""^- 

rationts ,qui  tamen  iam  S piritufanCto  donatui  erat .  S ic  in  Coenafe  nohis  commu- ChnRo 

nicat  Chrifttts,qui  tamen  ^prwsfe  nohis  impertierat,  ^  perpetuo  manetin  no-  '^°™""'- 

his.  Nam  quumiuheanturfngultjeipfosprobare,inde  confequitur,fdemahtpfs 

requiri ,antequam  ad  Sacramentum  aicedant .  .Atqui.,fdcs  non  eflime  Chrtito, 

fed  quatentts  Sacramentis  confrmatnr  ^  au^efctt  fdes ,confrmanturinnohts 

Dei  dona,ade6que quodammodo  augeftt  Chrtitus in nohis,^  nos tn  ipfo. 

Vtilttas  porrb,quam  ex  S acramentts perciptmn4 ,  ad  tempm,quo  eanohis     , 

admtniftrantur,mintme reftrtngi debet:perinde acfiliifibile  ftmum,dum in mc-  alligatur 

dtum profertur,eodem fecummomento  Det^rattam aducherec .  Nam qui  in prima  §"''*  ^" 

tnfantia  bapti:^ti  funt,  eos  inpuerttia,  yel  tneunte  adolcfcentia,  tnterdum  ctt~  crameco- 

am  in  (enettute  reo-eneratDem . Ita  Bapttfmi  ytilitas  ad  totum  ^tt^ decurC-.m  pa  l^^y^ 

^°  „  .    •'     •'  ^  ^      .  ,       ■'        ^i    rruftuseo 

Tet:quta perpetuol/tget  qi-.£ lUic  conttnctur promijiio  .   Et  pert  mterdum potest,  rum.perci 

'ytjacr£Cocn£l'ftii,qut  tnaOuipfo  proptcr  incogttanttam  ycltardttatem  no-  P'at'irali 

ftram  parum  prodcfl  :frudum  deindejuutn  profcrat.  poft  ^di- 

Prxjcrttmyeio  toUendaeftqu£liba  localis pr£fenti£imaginatio  .  Nam°"^"'.:  . 

quum  figna  hic  tnmundofnt,oculti  cernantur,palpcnturmanihtvs:  Chrifim  qtta-  magina- 

tentis homo  eit,non alihi  quam  tn  coelo,ncc altter  quam mtnte  (^fdei  inteUip-cn  '1°  '°''^" 


j,;  CONSENSIO      INRESACRA, 

tiA,qud!,renclM  eft.  Qu^are peruerfa 0>  iwpiaftiVersIitio  efl,  iffamfuhelerneniif 

huiftsmundi  inckdere. 
Eipofitio  Proi»de,(jui  in  fnlenihiis  Cocn£  yerhh,Hoc  efi  corpas  meum^Hic  efi  fan' 

''^^^^^^^ti!fmaii:pr£cifeiiler.tlcm,-vtloqKuri.:ur,fenfum'yrZ^ent,eos  tancjucmpvttpoflc- 
Domini  ros  interpretes,repudiam/i^\  N am  txtru  controtier fiam  poniwtis ,  jiguraie  arcipi- 
coi^ul  ^^^'^  <^Jj^ lyteffepanii  i^-vinumdicanrur  idquodfgnijicanr .  N^ccjue^yerono- 
ijjcum.     numhocttut  infolensyideridebet,  yt per  metonymiam  ad  fgnum  trarnferatur 

reif^urat£nomen:quumpafim  tn  Scri pturts  tiufmodi  Incutiones  occurrant :  ^ 

nosftc  loqucndo,  nihil  ajfennm ,quodnon  apud  l/etuflifimos  qunfque  ^proba- 

tifimos  Ecclefixfcriptores  extet. 
Deman-  Quod autem cdrnii  fu£ efu,i^  f:n^uinifpotione,qu£  hic  fi^urantur ,Chri~ 

ne  corpo  /7^  animivsnoflrAs  perfidcm  ,  Spiritusfanclt  "y irtutepa fctt ,id non perinde  acci- 
iis  CJiri-  pj^^^iff^^qtiaftfiataliquafub^antiA^yelcommixtio^yeltransfufo  : fed quoniam 

ex  atrne  femel  in  facrifciitm  oblataj  ^fan^uine  tn  expiationem  cffufo  ,  l/itam 

hauriamiu, 
-,  Hoc  modo  non  tantum  refutatur  Papiflarum  commentum  de  tranffuh- 

triiTubita  ftantiatione,ftd crajft  omniafigmenta,atque  futiles  arvutix.,  qu£yclcocleJlt  e~ 
^acioncm  ^.^^  trloridtdetrahantjyelyeritati  human£  natur^  minnsfunt  confentarie£.Neque 
Bfpo4s.    enim minm  ahfurdum tudtcarma,  chriflf.mfubp.ine  locare , yclatmpatie  copuU- 
re,quam panem  tranjfubflantiare incorpus  eius. 

Jicne  qua  ambiguitas  reflet,quum  in  coelo  quxrendum  Chriflum  dicimw, 
corpiiseft  h£clocutio  locorum  diflantiam  nobis  fonat  f^  exprimit .  Tametpenim  philofa- 
in  caeio  ^ -^^  loquendo,fupra  coelos  locmnon  efliquia  tamen  corpus  Chrifli yVtfert  huma- 
ni  corport^  natura  ^  modn.s,finitum  efl,(^  coehpnt  loco,continetur-neccffe  efla 
nobis  tanto  locorum  interuallo  diflare,qu.tnto  coelum  ahefl a  terra. 
CIi  "fl  Q^odfi  imaginationenoflra  Chriflum  pani  (^l/inoajfigere  fas 

ronefta  nonefl,multb  minti.slicet  euminpane  adorare.  Quan- 

in^^Pinc*  cimmenimpaniiin  fymholum(fppignui 

cmsjquam  ha  bemits  cum 
Chrtjij, 
communionii,nohis 
porrtgttur:quia  tamenfignum 
efl,non  res  ipfa,neque  rem  infe  tnclufam 
hnhetautaff'ix.im,idolumexeofactunt,qui  meti' 
tmfnam  in  eum  conuertunt,Chri~ 
Jlum  adoraturi. 


ECCLESIAE    GENEVENSIS    FIDO    ?  A^ 
ftori  D.Ioanni  Caluino,  fratri  chariflimo,  Paftores 
Doftorefque  miniftri  Tigurinz 
Ecclefix,    S.    D. 

NGENS  tuttm  fiudium,  Caluinefraterin  Domino  colendiJSime,  ^ 
opera  fedula,quibui  molim  do^lrinam  de  Sacramentts  in dies  illujlrio- 
remfacere,ac  toUereojfenfionci  e  mediaEcclefia,qudi,  ohort££  videntur 
ex  olfcuriore  quadam  explicattone  myftertorum ,  adeo  nihil  molcili^B 
nolli  a^erunt,yt  ea  non  modo  hude  ^  pntdicatione  dtgna  ,  ~)>erumetiamprono~ 
Jhayirili  adiuuanda  cjfe,  ^  imitanda  tudtcemtu  .  Quumenimfacrofancl^  le£ei 
principii  nojlri  lefuChriJli ,  omnes  aCliones  referant  ad culturam  charitatii,Jtu- 
diumquemutuum  iuuandi  ,nthil  etiam  feuerin^ prohihent,  quaml/fylltts ohijciat 
tilteri  impedtmentum,quo  minmyel  refteyereque  iudicetdeijs  rehu6,quarumno- 
titianecejfaria eil ,  aut certiyttlif  ^  falutartihominthuiCvtl  mtnttt prxflet ojft- 
(iumfuum,quodtum  Deo,tum proximti  dehetuneademque gratuitate  iuhent  fum- 
mouere,quatumJiertpotefl,oJfendicula,in qu£  tmpingerefolent  homines . Quam- 
ohrem  caufa  tuiaduentiK adnos,^  D.  Gulielmi Farelli  yenerandi nohiifratriif 
honeflijiinttt nohts ~)iifa eil,0' '" primis  di^na yirti Ecckfiaflicts -.ytprimumftt- 
fntliari coUoquio ,  quam fimplicijitme  mutuo exponeremmnoflram fententiam  de 
Sacramentt6,pr£fertim  inijs  capitihus,in  quihm  aliqua  certl  controuerfia  haClentn 
fftit,inter  eos  qui  per  c£tera  captta  fy-iceriorem  Euangelij  doCirinam m cigno  con- 
fenfu  tradiderunf.deinde  confenfumno{Irum,edito  in  puhlicum  fcripto  ^tef^aremur,. 
tifuUam  enim aliamliiam  ^  rationem commodiorem  yidemm,  qua controuerfc 
reli?ioniidirimantur  ,aut petlantur'yan£juJJiciones  ^yhidfcrepantia  nuUaexi- 
jlit  ,aut  denique  toUanturoffcnftones  ,qu£najci  nonnunquam Jolent  inEcclefta 
Dei-ex  docentium  controuerfis  opinionihi^s ,quam  fi  partes ,qu£  dijfentire  yiden- 
tur,aut  re  yera  dijfentiunt  ,inuicem  aperttjlime  Juam  mentem  explanent  ,tum  fer- 
monejtumfcriptu.SedparumeJfetlieritatem  inueftigatam  ^deprehenfam  apud 
eos  retineri,nifalijs  quoq;  hominihm  ea  patefaf.pleniufexpofttiitjs,  qu^parcius 
indicatafuerant :  ^  quod ohfcurius  fuerat diClum ,notiorihtnyerhis enuntiatoi 
quodque  amhigue  fuerat  enuntiatu  ,cer:t6,prQprij  s  ,^fiznificantihtti  "vocihm  decla 
rato  .  Qu£  ratiofemper  Eccleftajiicvs patrihmplacuit :  ^  in  controuerfiii  de  re- 
ligione  componendti  adhihitaeft f£pijiime,0*  nunquam  nonJalutarisfuitEccle- 
(iit.Deniqueapprohata  ejijummo  exemplo  ^poftolorum  Chrifli  Domini ac  Dei 
noJlri.Namyt  in  ^^is  legimu^  cap  .decimo  quinto,  no  alio  modo  ac  yiafedata  efl 
maxima  dijfenjio,  quum  ^pofioli,^  ^pofolorum germani  Dijcipuli  docerent 
jiducia  mnomen  Chriflipurtfcaricorda  ,  0'  etus  Joiius gratia  jeruarihomines: 
aliqui  contenderent ,  oportere  circunctdi,  ^ Jeruari Legem  Mojaicam.  Itaque, 
rton poffumui  non  Jummcpere prohare,  Caluirte,  charefrater,  tuosftnClos  conatus, 
^  omnium piorum,qut  fludent  idonets  rationthm  ojjenfiones  toUcre ,  ^lahefa- 
(\am  pacem  atque tranqutUttatem  Ecclefi£infl.turare,dum  Chrtfltanam doBri- 
namfimplict,  ^  accurata  explicatione,maj^ii  magifque  iUuJlrem  ac  planam  red- 
dere  nttuntur,^  lianas  opiniones  dijcordix  extmere  ammti.aut  eos  etia,qut  yerhis 

^aa 


5is  E  p  I  s  T  o  L  a: 

rfc«  (ententm  nomihildiBiderunt,  inyeramffolidam  f^fan^am concordiam  redtt 
cere.  Caeritmrvtvuhltcationefcripti ,  quo  noflrum  confenfum  clare  teflari  volui- 
mm,piji  iux'  a  <&  aduerfarijs  -yeritatti,eumfj?eremtiifrudum,quem  in  epiiiola  tua 
cminaris,ftdo  iampericulo  adducimunnam  formulam  mutuAnoflrg.  Confenftonii 
adfratres  aliquos  tranfmiftmm,^hic  exhthuimtn  aliquot  "^tris^Chriflum  0*  "Ve- 
ritatem  dili^entihm,  neque  imperitis  rerumfacrarum  :  qui  non  modo  cognonerunt 
interms  conuentrein  ijs  etiam  cxpttihus ,  inquihus  haHenta  multorum  opinione 
diffenfimtts-.fedetiamgratias  egerunt  Chrido  S eruatori ,cernentes  nos,in  Deo  ^ 
"iieritate  confentire,magnamqueffemyherioris  fruCltts  in  Ecclefam  poUicitifunt, 
QudnquamnonnuUicopioftorem  traCiationem  hutmargumenti  ohtngenia quidam 
defydtrauere,qui  audito  conftlio  no{lro,hauddifficile  admiferunt  fatiffadionem. 
Quorftim  enim  attinehat  plurihui  "^ierhts  edifjerere , Deum effe authorem Sacra- 
mentorum,^  ea  indituiffe  legitimis  EccUftdifil^s:  quotque  fint  a  Chrido  Eccle- 
fs.  tradita  Sacramenta ,  aut  qut  inue£ia  ftnt  ab  hommthus:  qudifintpartes  Sacra- 
mentorum,autquo  loco,quo  tempore,  quo  milrumento facro  peragt  conueniat my~ 
Jleria:ln  quihus,^  alijs nonuUis  tdgentis  capitibus ,nu\lam fuiffe  tnternos  yelffe- 
ciem  t^ymhram diffenflonis ,  fatis  prohant  libri  edtti  ;  quos  '^ielprs.i.eptores  no~ 
flri,pix.fan6l<iiquememori£Pi>eUpf  fcripftmusde SacramentiA.  Verum,decorporaU 
Chrtsli  Dominiprdifentia,degenuinaftntLntia  -)i(;rborum  folen>iium,de  manduca^ 
tione corporis  Chriili, dejine,deyfu  (^  cfftCiu  Sacramentorum  (in quihus  capiti^ 
hus  multt  exiflimarurit  hadenus  confligerenoilrafftntentiaf,autcer.e  lierha)tam 
copi(ft,tam  plane  ^  fimpliciter  locutifumus^t fperemiis  homtnes fludtofos  tum 
fraterndt  concordi£,tum perfpicuteyeritatis,  non  defyderaturos  ejfe  infcripto  no- 
flro,yel  copiam,yel  lucem  orationis .N eque difftdimus  quin  aliarum  quoque Eccle- 
fiarumChrifii  perHiluitiam  miniilrifucile  agniturijmt ,  eam  ipf.mdoclrtnam 
de  Sacramentis  nos  exprefliffe,qu£  multis  iam  annts  populo  Chrifliano  yulgata  efl: 
ytque  tnyeritate  confefja,mtntme  genttti  a,nohis  dtfcrepent:id  quodpoUicemur  no 
his,nonfine  mamis  rattonihus,depijs  omntbus per  Ecilefios  aliarum  nationum. 

Siquis  tamen  euidentiore S acramentoru  e^plicationem protulerit  ,malumui  , 
ea  ipfayti  cum  pijs  omnthus,quam  hortari  vnum  hominemytfubfcrihat  noftr£  con. 
fenftonijn  quaScripturdtfand^yerba  lifurpauimttf,^  expref?imtis  apte  quofen 
fuaatpiammj^cumEcclefiaCatholicanosfacere,procopertiJ?tmohahtmi^.Por- 
rofinon  offtnfiones  omnium,quos  difcordi^internos  [j>ecies  tmpediuitin~vijs  Do 
mtni,fcitptum  hocfuftulerit,  prs,.  lare  tamen  fuo  munere  fundum  extilimabtmtts, 
quod  non  obfcure  neque  fucate  omnthus  teflati  fumus  ,  nos  quihus  Chriflus  dedit 
idemfentire^  loqut  de  reltgionn  dogmattbus,  tnmyflertorum  etiam  explicatio- 
ne,haudquaquam difcrepare.  Valefrattr  dileCttflime.Tiguri ,Triceftmo ^ugu- 
ilt,.y4nno Domini,mttItflwo  qutnpentefmo  quadragefimo  nono. 

DE 


DE   SCANDALIS    CLV  I  B  V  S    H  O  D  I  £ 

plcriqueabfterrentur,  nonnulli  etiam  alienantur 
apura  Euangclii  dodnna , 


lO^NNIS      C^LVINI    L  IB  E  LLVS    ^P- 

frime  vtilu. 


Ad  Laurcntium  Normandium. 

//.     COR.    X, 

Quii  ojjenditur,^  e^o nonyrorf 


JO^NNES     C.ALVINVS,      VIRO    MVLTIS     DOTI- 
hus  eximiOjLaurentio  Normandio,  S. 

VVM  tihlmulthnominihui gliquamhhorum  meorum  partemanimi 
I  dedtnajftm :  hoc  opufculumpr^  aliji  eligendum  cenjui ,  quodadfacien- 

dam  eiuf,quamcontinet,doc1riniejidem,exemplum  tuum  nonparu£  con- 

-jirmattonisyice  ijfepotefi.  Nam  ex quo,  reliBa patria, fjuc  adnos "Vo- 

■  luntarim  exulmigrafii ,  quot  ^  quam  "yiolentif  Sathan^  machinti 

fueriiimpet'tttii,noi  quidtmduo  optimtfumm  teflesfed alij  quoquenon  i^orant. 

Mors patri6,(jU4rto pofl  dfceffum  tuum  menfe ,nuntiata  eft.  Veniretihiinmen- 

temneceffe fuit  quod  malcuolinon  tacehant ,mortts caufam dolori poffe  afcrthiy 

itt  tota  inuidia  in  te  redundaret .  Sequutum  eil  paulopofi  acerhijiimum^^ulnus, 

quod^xor  tihi ,  qualem  optimus  quifque^ir  optaret ,  in  medio  4itatisflore  ereptx 

eft.  Htcquoquefieri aliternon potuit ,  quin  mentem  homints  nonfiuptdi percel- 

lerent -i>ari£  tentationes .  lam  aurthm  tuts  infonahant  improhorum  calumnijc; 

fuijfe  infauflis  ominihme  natalifolo  extraHam  ,yt miferum  Jhiritum  in  alieno 

prope orhe dtponeret .S ed animum  tuum proptm  hocyrnhaf.aliquid  hahituros  co 

lotisfi  confilium  tuum  trifti  euentu  aDomino  maledtBum  effe  iaBarent.  Omitto 

punCliones  innumeras ,  quas  te  intusfentireparfuit.  Nam  quum  ?raue  ft  malumf 

-Vtduitof  -.taliyits,  focia  priuarijplufquam  luguhretihifutt.  FtlioUquoque po- 

firemo  adlufm  cumulumfunui  accefiit.Interea  quofcunq;  potuit  impetus,altun- 

de  ejfuditSathan  ,ytfaucium  iampeClus  obruendo  confceret.  Denique  ,plui  tihi 

moieftiarum  intrafemeflre  tempus  deuorandumfuit ,quam  nonnuUt ,quorum  cele- 

hratafuit  animimagnitudo,tota  yitapertulerint-  1  Ua  fuit fcandalorum  moles» 

tihi  Sathan*  afiu  in  ipftsfiadtj  carcerihus  oppofita,qu£  te  ad gradtt  refleCledum  co- 

peref.atqui  ,inut£\a  Spiritus  Deiyirtute  fretHS,documeto  altjs  omnihusfuifii^nuUu 

effetam  arduum  difftciUque  ohfiaculum,  quod  noneodem  eluclari prsftdio  liceat, 

^aa     . 


^o  E  p  I  S  T  O  L  A. 

Ef  Timul  expirttts  eV,  (juihMf»os,iid  refpndmi,  amhinflruere  foleat  Dominw, 
cuoties  ad  certamn  tffos  y.ocat.Memint,quum  tibtprimus  tndicanm  p,itrem  ejfe 
wortm!m:&  exemplum  adducerem  ^hrah&,que  patri^  carnificemyocarepoterane 
^■at'tsfu£  homines,quodTharedomo  aheuntemfequutiK^intnedto  itinere  defece- 
rat :  teftatim exctpere:  Quum  teilemfaBi  tui,  (&  approhatorem  haheres  Deum, 
impiorum  Cilumnia  nthtl  morari:  hoc dolere follm ,  quodnonpateraddtttti  tthi 
frofec7ionvs  comes,^hvah&  teftmilem  feciffet.  Te  quidem  non  adeo  lautiim  vjfe 
acfuperhum  ,ytyel.Ahrah£  foctta  ejferecufares  ,yeleam  tgnomtniam  fugeres, 
quam  Detfifumma  laudeprofeqmtur.  CAterum, yxor  tpfa prtus  ohttmfm  /«^«w, 
(^uam  nosreltnqueret,mirtfu  leuamtac  mttigauit.  NuUa  enimmedtctnadefy- 
derari  apttor potutt,  quam  herotaiU&lioces  ,qua«  interylttmos  j^irttm  edehat: 
quum  apprehenfa  manu  mea  grattns  Deo  ageret ,  cuiut  manu  in  eum  locum  ejfet 
adduda^-^hi  tranquiUo  animo  liceretmori:  quumfuperions  yit£  fortem  animo  de- 
florans,  hts  fefelicem  ejfe  clamaret,  quia  nupertx^malediCio  Bahylonts  carcere  ex- 
tracla,jamex  mifero  etiamcorporU  ergaftulo  exituraejfet :  quum  exyiuo con- 
fcienti&fenfude pLCcatisfuti,de  i&ternx,  mortisreatu,deiremendo  Detiudicionon 
muliehrtter  differens ,  magnijice  Chrifti  gratiam  extoUeret ,  eamque  pari  humi- 
litate^fducia  l/elut  ftcramanchoram  ample^eretur.  Hdclierhanon  modo 
cltre  ^dtferte,fedtnfolita  cnergia  interylttmos  anhelitusfundentem,ftc  meau- 
dtffe  recordor  j^ytjpeclaculo  adhuc intereffeytdear.   Itaque,  quum  te  exaduerfo 
intuercr ,indomanda animi  mcefiitia pr&clare luclantem, minm  iam mirahar,tot 
talthufqueremedijs  adtutum^yirum  ejfefortem  in  dolore.  ^lijs  recttandvsfuper- 
fedeo .Hoc  tantum  dtcoiquum perplexum  eximmenfa congerte fcandalorum  lahy- 
rinthu.mtihi fahrtcatus  effct  sathan,fic te omniafuperajfe^l/t  non  modo idonens 
fisalijs  monttor ^  hortator,fed  etiamlit qui  paulofunt  moffioresj  tuo  exemplo 
animati,  nouamftrenuttatem  merttofumere deheant .  Scilicetarxyalde  munita 
efl ,  £quahilis  animi  moderatto  :  cutusftngulare fjiecimen  cum  alijs  in  rehus ,  tum 
in  hac  prdhuifti,  quod  quum  inpatria  reltqueri6<ju£  alios  adambttionem  rapiunt^ 
aliosfuts  tUecebris ajftxos  tenenr.nuUo prorfns eorumdefyderio  tangert^s.yt  tenon 
minta  lequofedatoque  animo  iUvscarere  appareat ,  quam  facile  femelrenuntia- 
fli.Huitt^ tti£pi€tatis,ficuti egofruClum (^  ohle[\attonem  noyulgarem capio,ita 
mn  mirum,ficupiam adaltos partem  aliquam peruenire.Nam  qut  tenuper,quum 
in l/rhe  ex  qua  nattisfum,Regiui  ejjes pr^feclui j  ^  ciuium  noftrorum  magtiJer, 
tanquam  procul  a  Chrtfto  diftitum gemebamtnunc  ex  quo  totm  Chriflo  addi(lus 
es,-)ieremeum  ejfediico ,  ^quaftcommuni  Ecclefx,gremio  ampledor.  Velim  ta~ 
rrtenyt  liheUus  hic  etiam  apudeosquihips  ignotm  es ,  qualecunque ft  amoris  inte 
mei  documentum.  Pignus  enim  tpfe  nuUum  flagitas.  Multa  qutdem  funt  inter 
nos  iuftnnecejlitudmtiliincula  ,fednuUa  fanguints  eft  proptnquttas  ,nuUa  aiia  con- 
iunCito,  qu£  amoremnoftrum  fuperet.  ^deoque  frater  'ynicus  tejibi  £quari non 
^igre  patitur:quod  mutu£  compenjationtsyice  fe  ahs  te  per£que  amari  fentit. 
Porrb,  qitbd  multorumliotu  ferius  prodtt  liher  ,^ttnam  yeteri  prouerhto ,  quod 
initto  lihricitaui,legitime  excufare poJfem:S at utb,ftftt  hene .S edyereor,ne  mul 
tos  ,qui fibi partim  ex  argumenti  amplitudine,parttrn  ex  longiore  mora,m,tgnum 
Jibi  nefcio  qutd poUtcittjunt,J^etJu£  fruftratio  magts  offendat :  quum  res  copia, 
Jhlendore  ,  yehementia  orationti,totii  denique  eloquentig,  fulmtnibus  apprime 

dtgnas. 


DE     SCANDALIS; 


ra- 


digniu,conciPe,humiliter,  &>  ieiuneperjlringiyidebunt.Quihui  egoquidrefpon 
deam  ,nonhabeo  ,niJJme  rattonem  fefjuutum  effe,cjuamfore  optimamarhit 
har.Jn  quo,yt  mihi fuhfcribant ,non  poflulo  :  modo  yeniam  a  fe  diffen- 
tienti  darenonrecufent.         Valeeximieyir  ,^  fi-ater 
mihi  in  D  omino  coniunCiifime.     Geneu<e,yi.ldtK 
lulij,meo  natalt  die,.Anno 
M.    D.    L. 


«M 


DE    SCAND^LIS,    QjrlBVS    HODIE     PLERI QVE 

ahflerrentur ,  nonnuUi  etiam  alienantur  apura 
Euan^elij  doiXrina. 


ONahs  re  Dominm,poflquAm  muItU  ar^umentU  eumfe  ef~ 
fe comprohajfet , qui  -ventunps erat  inpiorumfalutem ,  hanc 
tandem  claufulam  adiunxit ,  Beatui  qui  non  fuerit  offenfus 
in  me.Scilicetnon  tantum  in  Euangelij fui profeflione  mul~ 
tanoueratcontineri ,  a  quihtts  humanum  ingenium  penitus 
ahhorreaf.fedettam  exorituramox,Sathan£  artificio,pro- 
uidehat  omne genm  obflacula,  qu&  tUam  mundo  yelexofam 
redderent^l/elfii^eclam.Etfane  implerinecejfe  efl,quodde  ipfopronuntiauit  Spi 
ritusfanBws ,  lapidemfore  ofenftonts,^^  petram  fandali :  non  quia  iuflam  ipfe 
ojfenfionti  caufm  infe  haheat,ficuti  moxyidehimuf.  Sedquidrefert?  Hac  quidem 
illi quaflfatalts  eit  conditio  -.ytquotiesfe  ojfcrt  hominihus , in eum hona pars  im~ 
pingat.  Hoc  fiquando  aliasliftt  l/enit^hodte innumerisprofe exemplisverum  effe 
experimur.  Quo  mavu  fuperiorem  eiw  admonitionem  fuhindenos  memoria  re~ 
petere conuenit ,quo  fenittif  animtinoflrpi  infxa  h^reaf.ne  impedimentis,qu£  Sa~ 
than  ohijciet,ahillo  auerft,ifla  etiam,quam  fuis promittit ,  heatitudine  priuemur. 
.At  quam  pauci  funt  quthus  hoclientat>  inmentem?  Contral>ero,quam  multi  re- 
periimtur,  qui fcaridalorum pr£textu,  aut  Euangelium  nonfecus  acfcopulum  ali- 
qucm  refugiunf.aut  illud  amplexi,  faBo  etiam  aliquo  progreffu,  curfum  deinde  re- 
jle^unt? Itaque,c'umnullum eJfet,meo iudicio,argumentum,tn quo  traClandoyti- 
lius  locarem  operam ,  non  inuitus  hoc  tradandum fufcepi :  prixfertim  cimfldem  tn 
hac  re meam,honis  quihufdam yirvs  obflrinxerim  :  qui  flagitare quafidebitum quod 
promifl,non  deftnunt.  Citius fortaflisfieri debuit  :fedcum ha{lenus  occupatumme 
tenuerint  parttm  aliafcrtptiones  no  minus  necejfariie,partim  magna  ^liaria  ne- 
gotia,fathocctto  erit,fifathene. 

Porro ,  antequam  in  rtm  tpfim  ingredimur,  yidendum  efl,,  qui  conueniat 
titulus hic Chriflo ,  quam  condat £tern£'\it£ effe oflium ,  yt  flt  lapis  oflenftonis, 
(^  petra  fcandali :  qut  fiatfmiliter,yt  Euangtlij  doVirina, qu£  l/nica  efl '^iiafa^ 
lutiifperpetub  cumtttm  multpifcandalisftt  contunCia  .  Clariushocfiet,ftaScan- 
dali  definitione  exordiumfumamus.Clim  ratiol/iuendi  nohis  a  Deoprxfcrtpta,  ei, 
quamfequi  nos  oportetpvix,  autfladio  coparetur.hinc  nata  eflaltcra  metaphora,vt 


^u  DE.    S  C  AN  D  A  L  IS: 

ScandAhliocentttr  ifnpedimenta  yquxcunqueyelareBo  curfu  nosahducmt  ,ycl 
obieBufuo  »os  retardant^-yel  cafin  occafionem pt^bent.Horii  certe  nthtl  in  Chri- 
fium,neq: in ipfiM £uagelium  competit.offictumChriJli  eJ},reClanosad Patrem 
niamducere  :  quinetiam. lux eji mundi,  qua  lUuc  dirigim»r:yia,quiptruenimii^: 
ojlium, quo  intramw.  Natura Euan^elij  eil,fubUt'n omntbus impcdimemis,faci- 
lem  nobnaditum  pateficeretn  regnum  Dei.  Nihil  igituryel  a  Chriilo^^Velab  E~ 
nanzelio  ma ns  alienum,quam  nomen  Scandali .  Omninoyerum  eft ,  ft  infe ^Jli- 
tnetur  chri(lm,nihileiusnatur£magtsrepugnare,quamfcandalum.  Ita^de  E- 
itanveliofentiendum e^..Accidit autemhoc  hominumprauitatejytfimulatquee- 
miniis  apparet  Chri^m,  yndiquefcandaU  impetantur :  l>el  tn  ea  potttn  ipfitncur- 
rant .  Laph  ergo  fcandali  eil ,  non  quia  det  ipfe  caufam  impingendt  :fed quia  in- 
occaftonem  trahatur.  SicutiEuangeltum,  cum  doCmna  fitpacts  ^  concordi£,in- 
p-entium  tamen motuum  efi occafio:quod tnde  tumultuandi  anfam  impij  arrjpiuntJ 
Quodautem  aliunde  e(l,  idtanquampropriiim  Chriflo afiignare ,ytculpam  ipfe 
crimenquefuflineatjperquam  iniquum  foret  ..Atque  ideflquoddtcit  Petrt44:.AE- 
dificeminiindomumfpiritualem,qui  lapiseft  yiuusiab hominibmquidem  repro- 
hatta,  a  Deo  autem eleBtapvohiietiam pretiofus  quicrediiu.CAteriim,  ijs  qui  non 
credunt,lapis  quem  reprohauerunt <edijicantes  y  Lpisad  quem  offendant :  petra  ad 
quam  inipin<rat  .EnlitChriflus  feomnibus  ojferatin  fundamentum ,yt in  tem- 
plumDei  extruantur .  ibi  certe nuUa  ojfenfio.  Cur  igitur  ojfendunt  ?  quiain  quo 
pUcide  acquiefcere  dehebant ,  in  eum  c&co  impetu  contumaciter  irruunt. 

Qu&tamen  efihomintml/elmalitiaiyelcorruptela^liidemmj-vt quod ac- 
cidentale  ejl  Chriflo,non  minmfit  ordinarium,quam  fi  eius  ojftcio  maxim}  conue- 
niret.Nunc  ad  eos yenio  qui  Chrifli  Euangelium  altas  amplecli  nonahnuentesjlio 
Imt tamenhahere ahfquefcandahs  .  CumChrifliana mihinegotium efl .  Volunt- 
neChrtftum  ah  omnt fcandalo  remotum?  Nouumftbifahricent:nequeenim  alitts 
effepoteil  Filins Dei,quam  quai^  in Scripturis prxdtcatur :  aut  certe  mutent ho- 
rninum  inoenia,totumque mundum  reforment..AudimiPs  quid  Scriptura  pronun- 
tiet.   Non  cadit  hoc  in  Chrijii  perfonamfolumfed  tn totam  do^rinam.  Nec  tem 
porale eii,fed duraturum toto doClrindicurfu.   Quamfunt igitur pr£pofteri,qui 
hodie  renafcentem Euangelij doclrinam  hoctantum  nomine  repudiant , quia  in  ea 
deprehenditnt  quod a  Prophetts^  .Apoflolts  pr^dtciumfuit!  Intereanihilomi- 
nm  Chriftiani cenferiliolunt .  QmdfiinprimaEuangelijexordiaincidtJfent,quo 
tempore  nuUum  nonfcandalorum  genus,fubindecx  EuangeliofcaturiehatiQuam 
celcriter a  ChriJio  fe procul remouijfent .'  Quantum  exhorruiffent ,ne  quaconta- 
gionefuiffcntexlcui  taCluaJJlati ! Siidfe  tuncfaCiurosfuiffenegant,cur  ergo 
tam  funt  hodtedelicati  iCurnon  eafdem  nunc  quoque agnofcunt in  Chriflono- 
tis^At  res  efl odiofa fandalum:^^ modefivsingenijs horrenda.  Qmnegat ? Ne- 
que  etiam  dtco  appetenda  yltro  tffe  fcandala  •.fugiamm  ea  quoad  licet.lierum, 
Chrifliani  homints pedm ita  munitum  effe  oportet,yt  quicquidfcandalorumerum 
pat  ^nunquam  locomoueatur:  nel/el  minimumynguem  defleclata  ChriJio  ..Ad 
hanc  conftantiamquinon  eft  comparatm  ,yt  per  omnia  fcandala  inuiclm  per- 
rumpat , nondum qutd  lialeat  Chriftianijmm ,  tnteUigit.   .At  rtjijiere  fcandalii 
difficile  tfi:pr£fertim  huic  adeb  tener£noJir£imhectUitati.  Fateor  certhfedpo- 
Jiularepytabeo  incommodoftmm  immunes  jQui  facrofan^um  Chrifti^  Euangelij 


etus 


X 


Ut'tti> 


r/jr. 


Stopur   iilty 


DE     SCANDALIS:  »j, 

emnomen  ejfeolnoxhmcernimw.idverocumrxuone  pu^nt  .promdemihoeftefcan-' 
dait  in  cauft  ejje  obtendunt ,  cur  purs,  Euangelij  dochrindt ,  quam  proftemur,  nomen  dare 
metuant,imo  horreant adeam accedere,  hos omnes momtos  eJJevelim,nefibipro  Chri^ 
Jioidolum  comminifcantur.  Fixum enim  illud manere  oportet :  Sifcandala  omniafu<re~ 
reyelimi'ys , Chrislumfemel alnegandum ejfe  :qui, nifeffet petrafcaridali ,ncqueyerm 
Chrifittseffet.- 

Qnanquam  hominuveneraquatuor  efJefcio:quos  fcadala  a  Chriilo  auertant,  yel 
certe  qui  hoc  colore  Euagehofunt  inimici.M  ultos  retinetfcandaloru  horror,ex  naturali 
auadamocCeftia  conceptits  ,vt  ne  guJluquideEuan^lij  capere  audeant.^lij  nia  m  io-naui 
C^  indocites,focordia  tamen  magisquam  malitiafe  impediunt.  Scdfintpermuhtfafai  <& 
peruerfd  einA,a  quaprocul  ahfuntfapientiA  opinione  inebriati,quibwfua  arrogantiafcan- 
dalum  eJJr.  Sttnt  etiam  quimalitiofe  dataque  opera,fcandd.t  omnia  coUtgunt,  muha  etiam 
conjingunt:napddia)nfcandatorum,_quamJBiangelijMdm,vtilfum quoquomodo  infa- 
rnent.Imo  quum  ftnt fcandatorum  amhores,impudenter  contorqtient  inEuaveliumquic- 
qmdefiinmdi^.Talthts  catumnijs  refertosyidcre  ejlsaddeti,  Eccij  ,pighij  ^Cochtxi,  &* 
(imiltnm  tibros.Primos  i&fecundos  mitias  traciare  ccuenititertij  &  poilremiacrim  re- 
pellendi.Nitm  cuitps  ej},  non  dtco  humanitatls,  (quam  enim  Jiumanitatcm  k  rruculentis  iflii 
beHijs  requirAS^)fed  yerecundi<&,probra  obijcere  Fitio  Dei,quorum  ipft  culpam  totamfu- 
Jlinent?  Sedti£Cpoftea  videbimm.Tanttim  initio  admonere  volui,  quihufcum  hominibm 
ao-ere  infiituerin?,yt  inde  iudicet  le&ores,quidexpecfare  debeant  in  hoc  libetlo  .Inueniet 
hic  infrmiac  rudes,^uofe  muniiit  adfuperada  fcandatajnueniet  improbi,  quodadfarrite- 
ff:ii  eorum  catumnuti  rejleciendiifujficiat.  MaonumeJtquodpoUictor.fed^quls  iudicijs 
fathftcfufii  me  confdo  .Navt  omnitm  morhii  medear,minime  jjerandum  eJt.Et  iam  ma- 
£n£  Jiii  Ititix.  damnaui,ft  quis  ejficere  conetur,nefcandaloftt  chrtflm  imptjs.Scripturam 
impteri  oportet,qu£  idprxdixitfore .  Neque  vero  atiufufceptx  a  me  lucubrationvs  euetum 
expedo,quamytm((gt,^acmagiiinJlammctureorumrahies.Sedinfrmosre^icio:quorum 
Memytilliqit.iteJaciunt,itanos,quafJuppoJitamanuJuftinereconu€nit.QuodaddeJje 
raios  pertinet,  mihi abunde  fuerit,fiitlorumpetutantiam  cohibuero:aut  certe  ejfecero,  nc 
contam  veneni  rtterimferpat. 

Qmniitaute,quacunqtiedereagatur,dinin&ionespIurimufotenta^erreIuctf,in- 
terpr£Cipit!if fcitttddorumj^ecieshlc breuiter diftinguam, qux  Euangetij  curfum tum ah 
initio  turharunt,tum  ettahodie  moratur.Ergo  exfcandalu,fiplacet,atiavocemni  intrin 
feca,qu£  ex  ipfo  Euangelto,fatte  hominu  opinione  nafcuntur.  .Atia  tametft  atiundeproue 
niant,perpetuotamenferefunt  anm;xa .  .Atia  autem  aduetttia.  qu£  exatienUremotiJque 
fontihm  man.int.Primigener'is  funt,qu£^rincipium  quajtinctufum  hahent  in  ipfaEum^ 
hjdncJrina.Paulni Euan^tium ,mundi Japientibm diciteJJej}uttttiam:quodyeruejl,non-  In^-ins.iLCU 
ideofolurnjquodiUiidertJuteJtftebeia&^oftentationecareseimfmipticitas^fed^quodmuh  ^  '^^'^'ftf'*  • 
ta  etiam  iUic continentur,qu£ humano tudicio yatdefunt non ahfurda modo,fedettam //-> 
dtcult-N<tm  quodjittm  Dei,quiyita£temaeft,cameno(lraminduiJfe,  acmortatis  homoi' 
fuiffe pr^dicatur:  quodmorte  eim  nohi^  yita  ejje parta,damnatione  luititia ,  matediciione 
falm,idtantopere  ahhorret  a  communi  hominumfenf(,ytquo  quifque  ejl  acutior,eo  citim 
repudiet.Iam  vcro  quodEuangetium  nos  orrmi  faptentiit,  rirtutis,  iufiiti£  taudeffoti.it, 
4C  nihilfacit  retiquum  pr£ter  extrcmamignominiam,ferine.juitqutngrauiter  ojfendat. 
i^am,qui£  ejl  carms  noftr£j^perbia,  nemo  libenter  e-ripijibipatitur,  quortljatja  tmao-ina- 
tione  turgemm omnes.  HincaccrrimmconJlicim.lUaquoqHe de ahnegatione noftri, cCii 


9iuii.tm     jcM(/<f 


8j4  DE     SCANDALIS: 

cructfivenio  yeterihomine  ,de  >tmndicontemptu,cfe  ampleclenda  cruceprteceptdjCjuantum 
aTberitdte  fm  offendunt'^Sed  ipfa  exferietut  longe  etimnum  durior,ciimj)erfccutionibu4 
S'  alijs  isrummsprobatur  fides.HHC ac(  edunt etiam  alia,^u£  cum  humanx  rationt parado 
xayidmtur,plcnaqueabfurdttiitii,ytpriora,t!la  cfcquibui  diximui,tumyerbJpinofijqu£- 
jhonibiis  occafionepr£bet,(jU£  totidemoxfcadaitpariunf.hoc  ejl,injinita.  Talis  eflpracfe 
•'^, ..  p-inationiA  dochinaJ&'  ftmiles .  Exfecudop^cncrefunt  tsla:quodexorto  Eu.t^elio  .protintu 

47-  (t.r'  «.:v«i     turS&fcfiutur  &fcditton€s:detegiturmultoru,ft(e_priui  Lituexaitimpiet^tiitbuUtimtplit 
rim^feSfdi  &  inaudita  errorit  porteta:maiore  licentia  multiinfolefcunr.multi  exprofcffo- 
ribiii  flagitiofo  yit£  excplo,c[Qtlrinaipfam  deformant.quiadtepiui  ytfifucritt  totifemere, 
no modoflaccefcunt,fcdhorreda dcfedtom alienantur a  chriilo.  Quimtia  probos atque 
alioquifynceros  dociores  Sathamirts  artibns  intcrfc  cc,mittit,yt  nota  .-iliqnAex  eoriiinfr 
mitate  doclrin£  inurat.Pr£terea,cum  ex  nouitate  ipfa  alijplm  audedi  licctta  arriptat:yfi~ 
tatu  etiaeflin  rebns  nouis,necdum  bene  coflitutis ,acrim  obferuare  quicquid  peccatur.  In 
flfUifhn,  vt      ^*"^  cUjfcfint  h£c  /'^fimilia.s^ertiilgemis  partim  exficits  calumnijs  coflat,partim  mxn.i,t 
■«-^«ativ-     ■       exhominu  inmititudnetdfi procul accerfuntvariAS Cfiminationes,qu!Vs m.ihgnt:ftlfoque 
inEuaoeliiicofcrat,ytindeexofumrec[clat.Iaplerofqueeoruqutfdcleshahetur,dualie- 
ns,  acprorfm  aduerfkprofefionti  hominibiapermixti^rationtfouedx,  amicitt£  qu£riit:am- 
hitio ,quafitipe{l.t6  qu£da,abripit,ytEuagclmabijcere malint, quama  comuniyitadifii- 
dere.Qmdoigitur  cutotact(idiuerfismofh-'i6eflmihicofligendii,hancdtfltncfionepr£- 
foni  oper£pretirifuit,yel  hac  yna  dc  caufa,ytftfingula  recenfere  nonp.iti.-tturinfinit.ts,ai 
venerafe  referant  leciores.Ergo;vt dcfrima cUffe  differere  exordiar,  malc  habet  fafluo 
«m  U'Ci!Mili  foshominesj&poplsdeditoSjquodplebeio&^abieciodicedigeYiere^SpiritmyttturinScri 
I, , ".  ^-     ♦'T ^'"'^ pmru:qui etta eleganti£ ajfuettfunt acnitori,tnculta  ifla,& nuUis coloribu-s  vcflitaora- 
tioneyclresfuilt,yclfaflidtitt.Hticmihidefenflonlsj}arteabalijStraciatafufciperenoli- 
het:taleex  infcitia  cctcptu  nafci ,quia  no  mtnm  infua  lingua  expohtiftntM  otfes  &'pleri- 
que  cx  ProphetU,quam  quiapud  Grxcos  &  Latinos fumma  cu  admiratione  plauftique  phi 
lofoph  i  atit  oratores  legutur.  Etfi  enim  Heh .  Iingu£peritisfat'i6  idnotti  efl.quia  tamenthilo 
^mos mimn eflPropheta,qu(tm lfaiti:eundc  leremi^ gradif  ohtinet que Dauid, quorit 
ttmtu!  i*yf^  tamcoratio  minime pareffledorehabet: quinpotim  leremi^flylmoppidanum  homincm, 

.,      ,/  ^mos  yeropecudriu  redolet.libenterf.ttcorfacros  Lbros  ,quibi-is  tota  cocleflts  philofophia 

cotinetur,no Rhetorii modbpiciimSjfedmcdiocri etiaornatu, qikileetia  hterati homines 
defydcr,int,effe yacuosifednimis  funt morofi,  quibus  oh h.tnc  caufam  minnsfapiunt.  Qui 
yeru  hoc pr£textu,eorum  authoritatem  extenu.int p-imis  iniquifunt  ac  m.tlgni.  Non  mo- 
do  concedit  Paulm,eloqucnti.tmftbideeJJe:fedvltrbpr£dtcat  ac  gloriatur.^n  verb  idco 
contemptioreim  do6trinaejfe  debet?  Qujn  potim,vhinuU/iseflorattomsJpledor,qui  ocu- 
V  los  perflringat,melim  reUcere  contendit  vim  coeleflisfapienti£.Nec  verb  qukquam  tra- 

cUt,yfque  adcaput  quartupriorts  ad  Corinthios  EpifloU,qu.im,  tunc  demum  rttefundata 
eJfefdiftnSpiritmfancIiftpientia  &  yirtute,ybi  diclionts  elegatta  &  ingcniofo  artifcio 
animinoducutur.ldjue  certofdeiexperimeto,quifque  noflrum  compertu  habet.  Certe,fi 
Demoflhenis  vel  Ciceronts  colortbm  picla  effct  loanis  yelPaulidocirina,ph'Afi>rte  ad  le 
ciores  aUiciedos  haheret grM£,grauitath  autem  adcofcientidspermoucd.ti ,  &  dtgnitatif 
adcGciltandam fihi authoritate,ne  cetefima  quidepars  reflaret.  Viua  enim  D  ei  maiesJas 
iUicfe  exerit.vt  fentire  cogaturquictique  legunt,nifiquorumcntes  ohQupefecit  Sdthan, 
Deti  cjfe  quifibi  loqttitur.  Qu.tr  e,nimt,sfunt  tnfipidi,  quinuUuideo  ex  Scrtpturaguflu  ca- 
pimt,qubdtUic  fermonii  lenocinianon  reperium.Sedquidiflcordapemm  ferire,quam 

amoeno 


r>^    SC  ANDALIS:    .  ,j^ 

ar»oenotimkuohle&areauresmtutdtDei^?NaqHocfcrtcitPaulwJnvafisfe/^acef^ 
foftuejfe  Euagelij  thefturt,  ,^uo  ytrtu^  Detin  hominii  infrtmtate  clarita  apparea:,pr£- 
fenti  (juo^uc  insittuto  optimt  couenit.  Hoc  nojlro  iure  afftimere  nobvs  licet :  NuUn^  e/je  ta 

fubtilesPhthfophorii.di^utmones,qu£yalidittsperfuadeant:nullaeffeOratoriifulniina, 
qus,yehemetmafficm,(iHkrnfmplexO'rtidtiScriptur£j}ylu6.Qmsenirr,noytcf^^^ 
tftirahiliDeiprouidenafachl^vttnhumiltfermontsgenerentid^aSpirittfsef.caciamelitti 
extaretiyol[nilliftdidi£fiauitateauresfibtd'elmiri:atDew,quilmgm 
nixuit,nohifct1vult  balbutire.lnterim  SalbutiecCo,fulminat:nec  minns  excelfa  orauitate  ef 
ferturadfubigedii  hommumetes,  quam  f  Rhetorii  omntitdtfertifimus,(]uicauidhaberet 
ex<]t!ifitum,€X  intimo  artificiopromeret.Hoc  modo,jfiritu.iliafpintualibns  coaptariPau 
lu4  docet:&  nos  dlucide  cemimw,quatumperfe  valeatftmplexDeiveritas.NimU  er<ro 
fafluoffunt  homines,fi  vel  eos  a  Scriptur^  lectione  reuocat  eiufmodififl^idtii^vel  diuma 

authoritatvipondiiseleuat.Verum,iUosfibihaherefu!udeliciiiifmamtK.Nosvero,ficor- 
dii  aures  loc]uetiDeopr£buerimu4,adeo  rudt,$<&incultUifermo  noojfeneTet^vtpotiu^acC 
confidi'randa,cjU£ illic  eminet,SpiritU6  maiejlatem,  euehat.Ita  enim eruedifuntfapientidi 
thefauri,cjUos  in  chriiio  abfcondttos  effe  PauUs  monet.^tquej7ac  de  re  nonihil  reperire 
fotcrit,fiqm<  volet,primo  Inilitutionts  capite:vbide  Scriptur£authoritate  differo.Nunc 
ytetufdecbfiifcadaft^  mederipergamtt-s,  texedane  eritintegra  dogmatumprobatio,qu& 
huivanx rationiptni  arridenti Secl  enimtum  argumentuimmenfumforct,tuea  exnoilris 
^  alioni  lucubr.itionihu.spoteflfumi.Et  S  criptur£  teiiimonia  huc  ajferre,  inuttln  effet 
lahnr.Nam  vt  Chriftidiuinitattclare  demonfire  ex  Scriptura  eiufmodt  homintbu^,  quid 
proflcia^.y4ud.tderfcilicet,quicqhid'.idf:ixero,  repudtabunt.  Imo  h£c  tUts  cauft  efl,cur  to 
tamScripturaycijcianr.qui.iJfeciem  habeatahfurdiiatts,  eorum  opinione,quoties  occurrit 
quodnonpitcrt.Itaque,tuncfbidemumvtdenturingeniofl,cjuumfimplicitatemnoflram 
vident:quodcertafJeampleciamurqu£dem'6flrationenontantumcarent,fedhumanoiu- 
diciofunt  incrcdibilia .  Qm>  idtota,inquiunt,perfuaderifiSiflnat,cuius  nuUa  rntionem  vi- 
ifet'< Si rationihui conten4a,quak-s humaniingenij  acumencapit,nimis ineptits ero.  Quod 
enim  Chriftum  credimm  Deum  in  came  m.tnifeflatum ,  idmyfierium  ejfepaulwfate- 
tur,proCulremotumabom>.i  hominum perfficientia.  Q^digitur?flquamabfurditatem 
ohtendant,dduere  quidem  promptum  erit:ataue  ita,vt  obmutefcere  cogantur,nifi  impud^en 
ter  iitrare  velint.  Facere  tamen  non  potero  ,quin  nos  icfiotis  quibuflibet  iucficent  flupidio- 
res,quiain  tantaYur.i  rcrum  perfuaflone  ,ex  nudts  Scripturis  pendeamui.  Quare,adeos  me 
conuertam,qui  eiifmndi  fcancfahs  tent.mturquidem:funt  tamen  adhuc  fanaSiles.Talibus 
non  aliuddabo  remedium,quam  quodp aulmpr^fcribit:  nempe,  vt  mundoflultefcere  di- 
fcant,  quo  C£le  flis  ^tpientt£  flnt  capaces.  Stultitiam  non  vocamus  fluporem:  nec  iubemtis, 
Vtquiliheralhws  d'fciplims  fmteruditi,  earum  cognitionem  ahijciant:  qui  ingenij  pr^diti 
funt  dexteritate,obrutefcant :  ^uafl  chrisliantts  efle  nequeat,  nifl  quipecudimagtsfimifis 
fit  quam  homini.  Pueros ,  nonfenfu,fedmalitia,  requirit  Chrifltanaprofeflto.  Sedne  quts 
..  aut proprij inffenij  ,aut doahin£  fduciam in fcholam Chrifli aflerat :  ne ftflu quts tur- 
gidws ,  autoccup.ttiisf.tflidio,  moxrepeUat quod proponitur ,antequamvere mflauerit: 
fidociles  modo  nos  prshutrimus  ,nuUum fentiemtn  hic  obicem.Sedquifibifapiunt,fohs,in 
quam,ijsfcandahim  eflfuaarmgatia.  Qmdenim  ?  ^n  quiafe  vfqueadeo  Filius  Deiexi- 
naniuit,vtfrater  ttm  feret,fuamque  £temadiuinitatecopularet  mortah  cami  tu£,id  tibi 
ehflaculo  erit,quominiis  adeum  acced.is  ^..An  quia  ex  immefafua  altitudine  adte  D  eus  de- 
fcedit^deone  em  ab  ipfo  remotiorl  Quid,fl  tefurfum  adinaccejft  coehadyta  vocaret^Quo 


%ig  D  E     S  C  A  N  D  A  L  I  S: 

modo  acfeum  tansprocttl  coteruferes  ,quipyof)mquitdte  offenHerti  ?S  eddicn  tibiinjiarpor- 
tenti ejp,(}wm  audis  Deum mortale. Quidaute  hoc ejlaliud^,(]uam  Deum  immortale,in 
mortali carne  noftra  hahitafJ'e^Na&'  res  ipfa  clamat,nofruflra  hoca  loitnepy^dicari, 
Conjpecfam  in  eofuiffe  gloria,  &  dignaFilio  Dei,&'  qu£  non  ohfurum  diuinitatti  eius 
Jhecimen prxheret.Nifi  tihi liheret fnnye portenta,nulIum hic certe  inuenires.fidesno- 
jlrahahet  ,Qmdfufceperit  Dews  corpns  mortiohnoxium.  HlcmyQeriumaudii  quocfado 
res:nonfahulam,quam  derideas  -.non  monftrum  quod  horreas.Tu£  potim  ingratimdmi  im 
hHta,quod tam in£flimahdis grati£admiratio,adHerfas  omnes cogitationes  non  ahforheat. 
Sciofruftra  multis  hxc  dici.Neque  etiam  me  latet,quihui  nos  cachinnls  excipiant,quodin 
Chrifti  mortc  vitam,^ratiam  in makdicfione, tn  damnatione iu flitiam qu^ramm .  S cili- 
cetyinquiunt,  itaexardentifornacegelidaaquafluit:  ex  tenehrk  lux  oritur.  Condudunt 
ergo,nihil  effe  nohiijfultim,  quia  mortuo  vitam  noh^s  datum  irijjeremm:  quia  dtmnato 
betamns  ahfolutione,ex  maledicfione  hauriamm  Dei^ratiam:&  adpatthuhim  confugia* 
mtHjtanquavnicam  £tern&falutis  anchora.  Et  quidem  noftra  fimpltcitatem  ridendo,vaf~ 
defihiacutividetur.  'Ego  auteiffis  deeffc  dico,quodeJfin  verafapientiapr£cipuii:nepefen~ 
fum cofcientix,  Quah enimprudentia,quafi,s ratto,quate iucficiu,vbi cofcicntia ohitupuit? 
^tquijVnde  hoc totU,quoda  Chrifliantt retigiont,sj)rincipijs  fic  ahhorrsnt.nifquoda  Sa- 
thanaprorfm  funt  inehriati,vtnuflo  iudtcij  Dei  timore  ,nuflapeccati  cogitatione  tangan- 
turlDixiiampriiu,noafia  viapoffe  acf  Dei fapientiam  pcrueniri,  nifijfiifti  famm  mudo. 
Sedhuiui  humiUtatvs,fiCHtireligionvs  totitis,fundamentSeJfcofientia  <&  timorDomini: 
qHofuhlato,fruftrasdifciummofiarls.Itaque,qHifquii  omnia,  dequihtis  memini,fcandalx 
nullo  nevotiofuperare  vofet,ls  tantum  infeipfum  dejcedat:fimuf  enim  atquefuam  miferia 
agnouerit,via  tam  illi  ad  Chri{lu,quam  Chrisio  ad  illum  eritj}rata&'  copLinata.  Clamat. 
yox  Prophetica,Paratevias  Domini .Et qu£ parandi  ratio,nifi  vtag/tita,quaprcmHntur,' 
necefiitate  homines  ,ChriJlum  defyderare  incipiant,quem  priws  faflidichat  ,fihi  placentes^ 
'  ^odem  etiajnodo  viam  adchriftum  nohis paramta^imb  pium  iHud dejyderium  nohts  equc- 
rum  inftar  &*  nauitm  erit,quihui  omnia  ohflacufaprxteruehamur.  Sicuti  enim  ad  cape- 
fcendM  aftiores  difciplirm  ,exCidto  riteque  prxparato  ingenio.ita  adcaeleslemphitofoplna 
Juhafto  animo  opui  eff.Nam  quts  guflits,vhifafiidium(  Quis  accejftii,vhife>rea  vndique 
duritiacfmfum  peciui  &  ohferatumfFrufirai^turdc  Chnflo  verhafacias,niftapudeof 
quivere  humiltati,fentiuntquantopere  indigeant  redeptore,cuiM  henefcio  mortis  x.teme 
exitiuejfugiant.ltaque,hinc  au^icari  difcant,quicuque  jJ>ote  nolunt  decipi,&'  deceptipe 
rirervt  cu  Deo fciant fihi effe  negotium,  cuifemefreddeda  ejfratio:  horrendum  tHud  etia 
^ngefu  trihunal,proponant  fihi  ante  oculos:accufatore  Diaholum  fihiimminere  cogitentz. 
audtant  cofcientixfux  teftimonium:adJlimulos  peccatine  ohdurefcant.tum  minime  pericit 
lum  erit,ne  quidpudendum  inueniant  in  Chriiii  morte.ne  ignominia  cruas  terreantur:  ne 
quoddenique  altud  ohftacHfum  illos  retardet.  Huim  rei  pulcherrima  imaginem  cemere 
licet  in  multereSamaritana-  Quandiu  de  myfiico  aqus,  viut  haufiu  cuea  difjutahat  Chri 
jfus,fuaHitergxrruiitate  <&  cauillts,dicax  <&■  audacula  iudehat:vcrum,pofquaexprohra 
taiflifcortatione,confcientiaeimptipugit,facetiarumJfatimohtita,Vrophetareuerenter 
agnofcit,  qucmprim  dicferijs  vexareno  duhitahat.  Ita  qtios  ojfcndtt  in  clirisio  diuinitas 
cum  humanitate  in  vnamperfonam  coniuncia :  quihm  ahfurdum  videtur ,  a  mnrtuo  vitam 
petere:  ^  crucem  maledictam,fontemvocare  omnti  gratut,  &"  faltttts  :  hoc  fciamm  ideo 
oJfendi,quia  timore  Deivacui,  nuUumJJirituatvsdocirinitguftum  hahent.  Qu.trc,neftt 
nohii  oJfmdiCulo  ipforumJfupor,fedpotim  ah  humam  Chridt  natHra,addtuinamgloriam 

Jeramur^ 


D  E     S  C  A  N  D  A  L  I  S:  tjy 

Jeri»iuy,^u*  omnes  curiofa  qu£/liones  in  admirationem  conU€rtat:a  morte  crucU  ado-lo-  . 

riofant  refmrecfionem  dtrigamur^qudt,  totum  crucvi  opprobrium  deleaf.a  camU  infrmitate 

adpotemiam  Spiritus  tranjeamtts,^u£fiult.ts  omnes  cogitationesahforleat.  Talifenfu  im 

hutumfuijfePaulum  certum  ej},auum  ita  diceret:  Non  mepudet  Euangelij  chriHi.  Dei 

enimpotentia  eflinfalutem  crcdentihw.  Nam  hU  verhu  eos  demum  Euangelij  pudvreft- 

<rnifcat,quiyim  eiusfalutarem  non  apprehenderunt.Porrb,  no  aliter  apprehendtfuhijcitf 

quam  patef.icia  ira  Deiin  nofhu  cxitiii.  Qm  iam  miretur,ciSum  nofapere  ijs,auiStfs  nuC- 

Ittm  eflpaim?  Quif^uif  enim  ita  oSilufuit,  vt  nuljfa  ir£  Dci  reueUtione  tacltnftcure  dby 

mat,nif)ilin  a^ofcencfo  Chrifto  aS  ijs  cfijfert,  ^uiStts  in  iudicandofapore  aSCatns  eflpalati 

fenfns .  Titles  aute  nequaauam  folemtps  morayt,  vt  a  ciSopropterea  quifiiam  no  ffrum  a£~ 

fjorreat,quodab  tHis  rel^uitur.Scdfioc  eti,imnufcandalii,quodftmtliter  ex  dnchina  emer 

crit,vtolentim  efl  acmagiscommune:quiaquumnitturaplaceamiiino9ls,no{lraque  ornnia 

vehmm  haheri  infummo  pretioitHtc  nihil  nohtsflt  reliquupr£ter,exrrema  honorum  omni 

um  innpiam.Nam  iUic  flultitis,  damnatur  vniuerfa  hominum  f-.pientia:  iuflitia  ^  virtus 

Yedtgttntur  in  nihilum.Hoc  vero  ca^Tiisfuperbix  adeb  videtur  intoterabile,vtpr£  indigni- 

tatefiendant,quicunque nondumfeipfos aSnegare dtdicerunt.  Volunt enim hominesfem- 

per  retinere  aliquid propriumiatque  vt  aliqua  exparte  coa&icedant  Deo,fihi  tameomnia, 

femeleripinullomodofuflinet.Initiofihividenturfipientiflimi,fduciavirtutlsfu<einfla- 

tifuntjiuffitiamfu.-tmiitfmirantur.Poflea  a  Deo  moniti ,partim etia  conuicii experientiay 

fapietiam  quidem  fnam  v.tciffare,  virtute&'  iuflitiam  claudicare  agnofcunt:  fedvt fe  pror 

fw  ornni  deflituiftpientia  &  iuflitia  credant,nullo  modopoffunt  addiuct.  Hoc  autcm  auicC 

alii(defl,quamvelutifacfaj>acfione,cnDeopartiri?EuangeltuautelucetlIaquanoshahe 

re  im.ivinamur  ,proniitiat effe merxs  teneSrts :  iuflritiiX  verb  nuUaadi bguttarelinquit,vt 

foEtidn  cora  Deofordes  effe  pronuntiet,qu<ecuque  a  nohti  afllrimtis.Htc  excacfcfcunt  mit- 

difapientes.hypocritdt.  etia  infaniunt.^tque  h£cpr£cipua  caufafiiit,cur  circa  regni  Chri- 

fliexorcfta,totaphilofophorum  natio,  quaftfacfa  cofj^iratione,  vna  cum  politictsvmnibus, 

tam  ardenterfe  Euangelio  oppofuerit  .Noiehant  enimfuamfthifapientiaperire,quam  &* 

ipfiinftaridoliadorahantj^cuiuicaufa  maximoin  honorefe  haheri nouerant.  .Atque 

ytinam  minus  talium  hominum  offenfione  commotifuiflent  prtfci  doiloreslNam  dum  lUn 

mulcendii  pharmaca  adhihereflucfent,  dilutaac  degenerem  theologia  nobts  tradiderunt. 

Nunqttaflonte  ita  loquutieffent  Origenes,TertuUtanw,Cyprianits,Bafilitts,Chryfoflo- 

mus,&'  eitts  ordinis  reliqui.Seddum  teperamentum  qu£runt  placandis  mundtfapientibui, 

yel  declinand£  eorum  ojfenftoni,terraca  lo  mifcuerunt.  Homine  prorfus  exinanire  odto- 

fum  erat,& comuniiudicio  aduerfum.Mitigationeexcogitant.qu£  adcampsfenftmpro- 

pius  accedat:fedintereadocfrin£fyTKerit(Uprofanatur.Ergo  nihdmelius  quam  vlcta  tpfii 

fortiterpremi,qubfiertpofitt  exfanie  ipfa  iudtcium.Nihil  autem  claritts,quam  vefanafu- 

perbia  incitatos  femperfuiffe  homines,vtEuangclio  ohflreperet.  Ead^caufa  ludeos  incita 

batadheUuinumfurore,quopercitosfutffet{>fos,teflesfuntEuangeltfl£,pr£fertimLucaf 

^Paulus.Namproiufliti£fu£dvfenftonecertahat:qu£nihilquamfummerat:fedtame 

ChriftopretiofortUtividehatur.VtriquevioletoimpeturuehatadoppugnanduEuageliu: 

fedhifurioftm:vtpalamjxeret,nihilhypocrittseffevirulmm.  De  hocfcadalo  Chrifhts 

ipfegeneraliterloquitur:^uiid:cit,FitiosfecultEuangelijluceodtohahere,nemalaipforii 

opera  appareat.  Naremoto  Euagetio^anquatuce  extincia,tucet  in  tenehrvsfaUax  &  eua 

nida  carntsftpietta^regniique  ohttnet.ficfa  verb  fanciitas/tlai  fuxi  fafluofe  circilquaque  ex 

tedtt.Smutatque  vnicmfotiuflitix  Chrtflus  cU  Euagetij fui  ctaritateemergit^otantim 


858  DE     S  C  A  N  D  A  L  I  S: 

euanefcmt  HTn^quxpritttfttum  culmcn  honons  occujiahcinf.fecCmfliirftercom  reputantur. 
Hinc  iffxfcilicet  l.tchrym£.  H£c  iffa  ejh  exitidts  offenfio,  cfe  qua  nlihi  Paului  loauitur, 
quodt>}vpriaiitJlitiavoltiesJlahilire,iuJlitidiDeifuhie6tinofuerint.Qw)cfhodicamque 
experimur.Paucos  enim  yidettsfapienti£fu<e  perfuafione  inflatos,  qui  nonfmt  ohftinatiye 
rJtatis  hoftes.  Hyj)Ocrit£  yero  vfque  adrahiem infefli.  Et  quix,  alia  cxuft  Bunellofuit,  cur 
a9  Euangelio  dejiceret^ntfiquodhomoadoftentationenatm^&fihiplns  nimioplacens,in 
ordinem  fe con £.rre fuflinehatU^^num exempli canfa  nominaui.  Vtinamnon  multosha~ 
Seretfuifimiles.  Qmd autemnohvi agencfum'!  Sinamm  illos impingere  inlapidem  offen- 
fionK,ytid^tllis,qmdo[im  IudtLi,eueniat.Volentesiuilitia)n  ftatue>-e,inquitPaulw,iu- 
Jliti£  Deinonftmt  fuhieEfi.  Itaft,ytinfua  cxcitate  pereant.Zihenter,inquam,  nos  irutnes 
ac  mufos  Cfmilo  offeramu.s:quo  nosfuls  Sonis  implear,fuagloria  yefliat:  atque  hoc^enns 
fcancfali  aSolitttm  erit. 

Verum/nare  quodammod)  cy:fjaurierufumfufcipi.im,fiyelimfcaruC.tla  omnia  ex~ 
cutere,&'  ordine  recenfere,qu£fLi  miferi  homtnes  in  fuam  pemiciem  ex  Scriptur£  doclri 
naJlruut.Neque  enim  temere  modo  impinvunt,fiqua  occurrit  dijfictdta/::  fedyltro  dita- 
aueoperaperfdehra  omnes d:fcurfant ,quajtyna h£c  illis  fit  yolupta<,i//genium  fpino- 
(l;  q!{£s}ionihtis  fatigare.  O uicquldminim.tmprx  ftfert  ahfurditatiij^ectem^fedulo  coUi- 
?unt  &  ACriter  exagit.mx,ne  yicfeantur  adcredendum mmvs  ftciles.Siqfa  ctiam  cflinno 
nulltf  Scriptur£  locts  dtfidij  &  repugn.inti£Jpecies,eacupide  arriptut:ac  omnia  eiufmodi 
tcftimonia  coac€ruado,yendit.tntfuii  acumen.Hocponogcnui  hommii^mnrhoprnpe  infa- 
naUli  lab'}r.it.Nii>n  quum  eos  pudeat  quicquitnefc.ire,nihil  tamen  dtfcerefuftinet.  Veritm 
^uia  fimplicesplerunqueO* iflinquinonindocilespercelluntfuaiaciuntia,  hreutter iflam 
Jcancf.tlorum partem  attingere neceffe ftiit:non  quhdpaucis  yerhu  remoueri pofiint ,quihus 
ne longitquidim yoltmen  fuJficeret.Secfprimo  loco  monendtfumm  omnes,yt  in legendvs 
Scriptuns,quam  Spiritm  Deiyiam  monstrat,  teneamuf:qu£  certeplana  eritac  dtquabilts 
adChrislum.tsfirantih!'A.Deincfe,rKComplica({tiqu£flionumnocftA,ingemofappetamws 
effe  .v.it  yicferi  poslremo  ,ne  mox  reFftiamus,fiqutdnohu  est  incognitumyel  ahslrufum. 
Efthocyitiumnonp.iruxdionureprehenfione:quhdtgwra:iainftjiidiujlt(timapudmul 
tos erumpit..At yerh parum rcuerenti£  Deo  trihuit,qui  oracula e'fm effe neg.it ,qu£cuquc 
non  .iffcquitur.  Quidenim  hoc  aliudeft,q<.iam  infnttam  Dcifapientiamfenfis  noflrimo^ 
dulo,hocefl  totum  orhsm dtgito  yno metin''.  Quhdfi projecfitmjatemttr  .t  Deo  effeScri- 
fturam.ne  multa illic contineri miremur,fenfunostro alriora. Dcnique, inptetate hkfa- 
piendi modui  &  ordo  efi ,fdei  obfequio  adreciam intelligentiam  contendere. 

Defcandtlo,quodex  acerhitate  nafcitur,aut  tnoleftta  cruci^,'&  dodriniaufleri^ 
tate,loqtiitur  Dominm  inp.iyahola, yhi  Etiangelium  fementicomp.trat.  Nim eos qui in~ 
gruente p)erfecutione  deftcittnt,fcminiftmilesfacit,quodahfque  radtce germinauit  .Eos  ye 
rh,in  quibuifuJfocaturdoclrina.cumfectdi:femintmterfpini4  en.ito,qu£  eimfruciumac 
maturitatem  tmpediat.  D  ijferunt  aftquantil  h£c  fcandala:fedego,  yititdip-olixii  atn  cai* 
fa,fu9  ynogenere  coprehendo.^udtmm  chriftum  Difcij)uli6ftis  omnibtts  denutiantem, 
yt  fuaquifqtie  crtiCetoU.tt..Audtm!.!^s  hortante  adfuSeuda  qu£lih:t  od:a,dtfcrimina,  <&■  op 
proh}-i.ipropter  nomenfuum..Audtmiii  mon<Me,fieri  aliter  non  p^jjfe,  quin  odtofinm  im- 
fi.js,qtnn affiifiiones  in  mtmdo  nos  maneat..Audimtispronunttanteomnes  heatos ,qui per- 
fecurione,yeritatii  caufa  fuflinent.  Carni  (fTfanguini  hoc  maximtim fcandxlii  cJl.Natura, 
enim crucem rejnmid.tnms  omnes.Itaque mtiltt  hac  de caufa  refiliunt, qui Ithenter alio- 
qHiEilium Deiamplederentur,ftk  cruce feparare  tpfum poffent ,Sedvnde hocfcarulaiii, 

nift 


D  E     S  C  A  N  D  A  L  I  S;  Ij^ 

nift  exnoflra  ten€ritudine?ChriJluifecummorinosiuhet,vtyitdeJu(£pmuipar~ 
ticipcs  .  Per  focietatem  p.tJ?ionum  fuarnm  ducere  nos  vult  adfuam  gloriam. 
Non  iniqua  coiditio  ,f  quid  innobis  effet  <equitatn  .  Scdmulticuperent  Chri- 
ftum  l^abere gloriofum fpulta  crucU mcntioneiquod feri neijuit  •  ^c  ne  eoqui- 
dem  contenti,culpam  qatn  in  ipfs  rifidet,in  doclrinam  ipfam  traducunt .  Sic  o~ 
\im  Capernait£durum  Chrifttfermonem  effe clamitabant :  quumin  ipfiSjnonirh 
fermoneejfet  duritia  .  Miramur,ft  cordatos  haberedifcipulosyelitFilittsDeii 
non  moUes ,neque  ejfaeminatos  ?  Miramur,ftfua  tnfi^niagefldri  abipfts  yelit? 
fipugnare  fubyexiUio  fuoiubeat  ?  Huic  morbo  ajjinis  cft  alcer  iUe ,  quem  dixi. 
N am  carnvs  abnegatto  ,  res  tamtnolefta  efl,ytmultQs  afchoU  Chrifti  accejftt 
deterreat:aliosybiingreJiifuerint,p-ocul  extrudat .  De peccato originalt ^ 
communibiisnatur£~)/iijs  di^utari,ytcunqueferent :  Deigratiam  ac  Chriftt  be~ 
neficiaftm  laudtbtM  ornari  libenter  concedenf.fed^bi  ad  curandos  fngulorum 
morbosyenttm  efl,quia  acrn  eft  medicina ,eam contumaciter  recufmt .  Itamul- 
tos  cernerc  licet,  qutStPs Euangelium  quod  frimo guflu placuerat ,  fmul ac pupu- 
g^it  ipforum  conjcientias ,  plufquam  amaruml/ideri  coepit .  Sctlicet,  quumfermo 
Deiygladttnfitytrinquefecans:  quum  eiui partes  ftnt  non  argueremodo  ^re- 
prehendere  manifestal^itia^fedyfque  ad  cor  tntimum penetrare,  transfgere  o~ 
mnes  meduU^is ,difcernere inter  aJJeUtn  0*  cogitationesidentque ,totum  hominem 
jmmolare  Deo,i{ri  yulnera  fua  attinginolunt .  ^lij  furandi ,alij  rapiendi,alij 
fcortandi ,alij comcfindt  licentiam fibireltnqui poflulant .  Omnes  tmpune^a- 
nitatti fu£ curfum perfequi cupiunt . Qu^id tgitur mirum ,fi  a  Chrtfto fe auertantl 
^tqui,  dicet  quiifiam,  fcandalum monftrare -.hoc eft ,  non  toUere .  Jtefpondeo, 
ntorbum  fuijfe  indicandum,yt  remedium  tandem  qu£ratur  .  Corrigenda  potius  e- 
rat  animortm  moUities  ,  quam  quxrendt pmtexttis ,  quinihilnobtsfujfragentur^ 
')iitiumfoiteant..At,res  eft  ardua, QuisnegatlLuClandum tamen  eftineque  td  no 
fira  yirtute,fed  Chrifti : quiftcuti  nos  ad  certamen  mittit,  ita  etiam inftruitar- 
mtsnecejjarijs  advincendum.  oft perctperemtnquid iUudyaleat:Beatos  ejfcqui 
perjecuttonem patiunturob  iuftitiam:quam  facile nobts  effet elu£lari,non  hoc  of 
fendiculum  modoj fed qu£cunque  a  mundo  ^  carnenobii tnfcruntur  !  Tibiadto 
molefta  eftperfecutio,yt  a  Chrifto  refliAS .  Cur  f  Nefctsquidyalcat  Chriftns. 
^bripit  t€Curayttxpr£fentii:nempc^quiafuturxnuUumgu^um  habes.  Vrit  te 
Auarttia.nempe ,  quianondumtenesquxfntyerxdiuitix  .TeamSitia  tnebriaty 
quiafcilicet,nondumdidicifliinDominovlorian.Tegula,ltbidoyenerea,pom- 
f£  autalt£  yan&  obleClationes  aUiciunt ,yt  D ei  tui  obltuifcaris :  hoc  ideoft,quod 
fuauitatem  illam ,  qutm  PropJjeta  timentiSits Deum,reconditam  ejfe tefatur,^ 
adhuc  ignoras  .  Dentque ,nonmirum  eil  ,paucos  tnitmtri  1/ere  Chrrjltanos :  quia, 
pauci  funt qui didicerint tanti  eJfeChrtfium ,yt reltqua omnia  habeant pro  jler- 
coribfi-s.Exhortationibus  altbi  loctts  erir.  Hicdejcandaltsita  traclandum  efl ,  Tr 
appareat  cui  ftnt  iure  imputanda  .  Sedquiddepriu.itts  ctiiufque  mferijs  diFpU' 
to  ,  quttmyniuerfalii  Ecclefx  condttio  ionge  maiorem  ojjenftonis  materiam  in 
fe  contine.it? Primum,nunquameaJJectenttet,tn qua  homtnum  fenfus,  Dei  re^ 
gnum  agnofcant .  Deinde  ^ftquando  contingat  tn  mcdtocrem  atiquem  jiatum 
ajfurgere  ,  rnox  aut  tyrannorum yioientia  opprimitur ,  aut  Jponte  concidtt ,  yt 
non  nift  ad  extguum  tempta  duvet .  Wncfallum  eft fi>t fecuin  omntbm  fuperbi 

Bbl? 


S40  D  E    S  C  A  N  D  A  L  I  S; 

homines  yerarn  religiontm  aut  deT^icerent ,  atit  etiam  confumeliofe  traduce- 
rent .  Videmw  quam  injolenter  Cicero,  quia  ludxps  res  erant  minus  fecund*, 
dtuin^Le^i  infultet  .  Ex hocyno  ^Jlimare  omneslicet  .  ^cnelongiiK  aheam, 
quidcauf£efl,curhodte  mnUi  k fyncera  Euangeltj  froftfiione  ahhorreant,  ni~ 
fiquod^  paucos  numero  nos  cjfe  yident ,  ^  minim£  authoritatts ,  nuUim  yero 
potentiA'.  in  aduerfa  autem  parte  ,  contraria  omniamirantur  ?  Etfane,yt  hodie 
reshabent,nthilmirum  fitamdeformpsEcclefi^flatta  iUos  ahfterreat :  f^lendor 
autem, qui  m aduerfarijs  rtlucet,  ipfis perilringat oculos  .  Verum,nuUt  adhunc 
lapidem  alijimpingunt ,  necaltos  hoc  offendiculumretardat ,nifi  qui  f^irituale 
Chriiii  regnum  non  agnofcunt .  Namquihm  nequefiahulum,  inquonatuseil, 
nec  crux,in  quapependtt  Chri(ltts,ohftat  quominm  Regem  ipfum  adorent:iUi  hu- 
milemEcclefi£etns  fortunamminimedejpicient  .  Fatentur  quidemomnes^/tr- 
ho ,  ^fateri necejfe e{l,rationi  inprimts effe  confentaneum ,ytin Ecclefixfor- 
ma,quafi  inJj)eculo,yiua  Chrifli  ejfigies  appareat.Et  quum  Paulm de  capitts  ^ 
memhrorumfimilitudinedtjferit  tncrucps  tolerantia,aJfentiuntur  omnes .  Quum 
dicit ,nos  commori  oportere ,^tyit£,  etufdem  ftmus participes ,  nemo  reclamat. 
Quum  tota  Scriptura  ,~]iitampr£ft:ntem comparat  dur£  mtliti£,eamqueliarijs 
certaminihtts  refertam  effe  docet,hoc  totum^^erum  reCiumque  effe  annt  tnt .  /- , 
taque ,  M  tlttaniii  Eccltfi£  nomen,fic  yulgo  tritum  efi  ,"Vf  etiam  inp  ierorum  o~ 
re  refonet.vhi  adremyentum  eft^quajiomnium  ohltti,nonfccns tmtginem  Chri 
ili  refugiunt,atque  inaudttum  aliquodportentum.  ^tqui,JtdcturtUis  quodappe- 
tunt ,ytproffere haheat modiiomnthh6 Ecclcfta,yt  opihtu  ^ potcntia Jlortat , 
ytpace  conttnua  fruatur ,  yt  denique,  nihil iUi  adheatum  ^  maxime  optahilem 
Jlatum  deff.annon  tUa  erit  terreni  imperijfaciesf  Proindc,  alibi qu£rendum  e- 
ritjhirituale  Chrifti  regnum.Imo,prorfu^s acaptte fuo  diuift  erit . Nosyero mc 
minerimtts,ftc  contemptthttem  ejfc  externum  Eccleft£  affeilumpt/t  dccor  eita  in- 
tusjhlendeat-.ficinterrafluduari^^^tjixam  habeat  in  coelo Jtdem.ftc coram mun^ 
do  laceram  ac  ruinofam  tacere^tcoram  Deo  ^  eini.Angelt6flet  integra  aclfi- 
geaf.ftc  ejfe  in carnemtferam  , "ytfua  iUi  nihilominus  injj?tritu  repofitafitfclici- 
tas,  Hocmodo  quuminpmfepicontempttis  iaceretChriflus,eimexcc[lcntiam 
^ngeli  innuhthui  canehanf.teftimonium  eiusglori£fieUa  tncoclo  rtddehat:  Mtt 
pj etusyirtutem  e  regtone longinqua  fentiehant .  Quumin  dtftrto  efuriret ,cer- 
taret  cum  S athan£  ludthrijs j^yfque  ad fanguinem fudaret :  .Angtli  rurfmiUimi- 
niflrabant . Quum iam^itncitndu6  eJfet,foia~)ioce hoftes  rttro  ahigebat.  Incruce 
pendentem,fol  dcfe6lufuomundi  Regem  effe  clamitabat:  fcpulchra  aperta,mortis 
^  ytt£  Dominum  conjitebantur.  Nunc  Jt  Chriflum  '\idcmus  impiorum  contu- 
me.ijsfuperhe  infuo  corpore  yexari,f£ua  tyrannide  opprimi ,fanni/s effe  expofitu ^ 
•yioientia  huc ^  tUuc  rapi.nihil  tftorum quaftnfolens  nos  terreat .  Quinpotius 
nobii  in  mentem  yeniat ,  in  hoc  ordinatam ejfe  Ecclcfiam^l^t  quandiu  tn  mmdo 
peregrinatur,militetfuh  perpetua  crucc 

Qubdjidextri  ^  £qui  ejfemtts  operumDet  interpretes,  ynde  ojfendicu- 
li  occaftoncm arripimns ,id nohii  optim£  confolationtiloco  foret .  Nam  quodple- 
runque  calamitofa  ,  femfer  inftabiiis  eft  Ecclcfi£  condttio:tmo  ,  quodnon  fe- 
(tttac  in  proceUofo  mari,yarijs  tempeflatihus  ajiidue  iailatur  :  primiim ,  tn  co 
^omintn  luculentum mirijic£  proutdentt£jJ>ccimen  exhthet :  deinde,  hocyttle, 

adeo- 


1 


D  E     S  C  A  N  D  A  L  I  S.  S4f 

adeoque  necejfxriumjjdei^  patientUno^lrjt prohandx  exerdtiut»  eil  .  Sttt.t 
fmditta  ejfet Ecclcfia prdiftdtjfque  omnihusinQruGa  ^Ttf.ti  ipfa  opihtt>nitere~ 
turMhilci  terreno  quoii!^  twperio  dijferref.necvero  cjtitfquamdihitantjjurmtni- 
tttieam  regi ,fi  yftato  moreadhuncyfque  dum  ferftitijfet .  Dum  autew  vtde- 
rnMS  quafi  pcr  inntimerni  mones^itam  nihtlominui  tot  fcculn  duxife  ,fierinort 
fotefi,quin  diuinitus  fuijfe  feruatam coUig.tmta. Hunc DeiDtrtuttm  magtitUn 
Jlrant  ali£ciram^anti£:  quidquumyndique  kthalihns ptrictdn  impetita,cmhtis 
fuhtnde  ohrtfi  potcrat,  toto  fropemur.do  inuito,  ^  contranitente ,  fmper  tan- 
quam  exnaufr.tgio  eu.tft  .Nthtld:co,quodnon  facilefccum  agnofcat,  qutfquls 
antcfuos  oculos  temporum  omnium  hiirori.u  fuhijcereyolet.  lila lietns  Ecclefi£ 
qucrimonia  cj},qucda  iuuentute  fuhinde  oppuonata  fucrtt ,ac infei}os  hahuerit 
impios- quod fuper  dorfum fuum  arattertnt ,ac longt protraxerint fulcos  fuos .  Hac 
'\oce,Dei  S piritus pios fub grauifimuxrumnkgtmetes  excitareyoluit,~Vt  om^ies 
atatumgradus  ah  initio  mundi  percurrendo ,  Ecciefiam  agnofcerent  femperpati- 
endol/icijfe.ln  hanc  meditationem incumhere nos  decet :y t pqu.indo  nosprxfns 
tempori^ noflri  condttio  angit,eorum  recordatio ,  qux  iam  olim  expertt  funt Pa~ 
tref  noflri,nos  refciat.Itaque,coli(.{iam  omnium  temporum  defcrtptiomm  hahe- 
re  expediefD/t  indefihi  quijque  noftrum,  quoties  res  (^l/fnspoilulahunt,  exem- 
pU  leuandti  nofirts  miferijs  apta  ante  oculos  fuhijciat. 

Verum ,  antequam^vltra progrcdtar  ,notare  operxpretitsm  cji ,  ynde  tam 
crehrt,  varixque mutationes  ,quihiiifuhtnde  circi.m.tgitur  (^  quaft  rotatur  Dei 
Ecclefa,proueniant .  Hutttsl/ooret  cognitio,  non  ex remotn^tl  ohfcuns  conte- 
ClurU  petenda  eft  ,  quum  ajiidue  hominirm  a  Deo  defedtones  perpetuum  aiio- 
qui  grati£  ein.stenoreminterruperint:  idque  ah  tpjo pro^e  mundiexordio  ani- 
maduertere  licet .  QuumdeSeth  ^flio  eitts Enos ,loquitur Moifes,  tunccce- 
ptum  ejfe  inuocari  Dei  nomen  recitatur:  quo  inttUtgimuo  yerum  Det  cul~ 
tum  (qui  in  m.tlediBa  Caini progenie ,  quodammodo  tnterciderat )  rurfus  ex 
integro  fuijfe  reflitutum ,  yt  in  mundol/igeret  acfloreret .  Vix  o^n  o-eneratio~ 
nespr£tereHnt,quumomnes  corumpoftert,qitosDeits  fhtin  filios  feo-reo-auc'- 
rat,itafe  in  omnefcclerumgenm  proijciunt ,  litorhtmtotum  fuvs  flamus  p.il... 
lutttm,  diluuio  fccum perdant .  Quum  adoCto  animas  red.tBa  eJletEccle(ia,fic 
furgatajaltem  ejfe  '^/idehaturpvt  exiguum  iUudfcmen  quodreftahat,nthil  exfa 
niftmeram fanClttatem  proferret .  .Atqui ,mox quarta  parte  minuitur ..  Pofleri 
quoque  laphethpaulo  pofldijfluunt.  Refiduaeratf.xmilia  Sem,qu£nonmulio 
fofl  tempore  ftc  ipfa  quoque  degenerat ,  yt  merito  a  Deo  magna pars  ahdicetur. 

QJ^*tmgenus^hrah£  ex ^Eo^ypto  mirifca potentta  edudum  traieclom.tri ruhro 
in  h£redttatemfihi promijfamperoit ,quii  non  cx  talihia  aufpicijs  perpctuit.item 
felicisjiattts  diuinet?  ^tqui,tlli  ipfi,  tn  quthiM  liberandtitam pr£clarum  yirtuttf. 
fuxj^ecimen  Deits ediderat, nulium peccandi fintmfaciunt  :doncc horrendvs  mo- 
dain  deferto  omnes  dtleantur.  Filij  tandem pofjtjiionem ,ideunt,Jtdcuttisnul~ 
la  efl Jcxcentis  Jere  Jccidvi  Jtahilita/, ;  quia  tpfiperfidafut  leuitate  tdencdeme- 
am  turbant.S£pitistameneos  Domtnus  in  toierahtltm firmmireslititit .  .At~ 
quijfiecprm£  liherationvs  memoria,nec  repctit£  tottesftruU  ad  eos  caftioados, 

ntc pr£fens po^n.trum fcnfn,s,nccdata  f£pitisyenia  retinere ipfis p  >tcfi,qiitn Dei 
tugum  excHtiendo,  naua  malajihi  accerftnt .  l^r^dixerat  hoc M  oifs  fittHrum, 

hhb    t 


S+i  D  E    S  C  A  N  D  A  L  I  S; 

"yt pin^ues  ^  bene fagina.ti  recalcitrarent  -.fed  res  ipft  longe  fuperat.  Q^id 
ludicum  htftoria,pr£ter  continuM  defeCuones  rtcenftt  ■-  Itacjue,fi(juos  ojfmdnnt 
yari&  a<ritationes  ,  quihtKohnoxiameffe  m  nmndo  Ealefi.iniiiideat  tConiJ: lant 
oculos  intUudJj^eculum,  ^mirari  definent,  minu6  fxatn  ha^^efein  terra  fedem, 
qui  tanta  fidei  inconflantia  coram  Deo  fluCluantur  .  Ereclo  Dauidu  revno^ 
certiorl/idehaturratto  folidi  <&  diuturntftatitscompofita  .  Stdlticlucft  illape- 
flilentt£  cladcs ,  qu£  triduo  prodigiofum  in  modum  per  mundum grajfc.tx  eil, 
multtm  ex  felicttate  minuit .  Statm  a  morte Solomonvi ,  corpis  ipfumpopu- 
li  fcinditur :  necpoilea  deftnunt  lacera  membra  inuicem  fe  mordere  :  externts 
etiam belli6Vtrunque  regnum mifere  fatigatur.Dicemxtfne  f.-itofuoyrgerii qum 
potiui  tpfi ,  Dei  yindidam  peccatiffuis  lirgent ,  atque  accclerant .  N.tm  tn  quo 
maximeyidentur  innoxij ,  dum  cenfum peragit  D .tutd,  quhd  priiiatum  tUud  yni- 
tis  homtnti  deli[\um  cffet:  facra  tamen  hiiloria  pronunttat ,  Dcum  tn  ipfos  o- 
mnes  excanduiffe  .  Secuta  efltandem  maiortUa  ^  p.irum  abextremo  inte- 
ritu  dilians  conuerfio ,  quum  in  extltum  Babybnicum  totagens  ahduCia  e(i  .  .At 
certe,nifi  eosprxcipttes  dc^erata  obflinatio  egiffet ,  nunqiiam  hucl/cmffntfa- 
lamitatis.  Reditns poft .tnnos  fcptuaginta ,  tUis  efl^ielut  alcera  n.itiuitas.  Ve- 
riim  ,  fimulac  domum  reuerf  funt ,  tanti  benefcij  immemores  ,  iterum  in  'Varias 
corruptelasdegcner.tnt .  .Aliffeprofants  coniugijy  poUuunt .  .ydlijdecimu  ac  pri- 
mitijs  Deum  plufquam  mdigne  fraudant .  ^lif,  poflhahita  ncglecld.jue  Tem- 
pliftruOura,  tn  ornandti  palatiji  toti  occupantur,  immanef]ue  fumptm  ftciunt. 
Foeda  hi£C  nimium  ingratnudo  ,  (^  quani  non debuijfc inultam manere  nemo  non 
fitehitur  .  Itaqtte  ,  qubd  tranqutUts  fecundifquc  rclusdiunon  fruiintur  ,  idco- 
rumvitio i)nput.indnm  efl.Ex quol>croChriftus,p.xcts  acbonorum  omntim  au- 
thormundo  innotuit , i>ere  expi  rti  efjtnthomines  quam certa  fttac  benefund.t- 
ta£tcrnieiiii  regnifclicitas  ,ftipfum  p.ifii  fmffent  inter  fe  refidere .  .Atfjui, 
nunquam  m.igti  fxun  beUorum  timpcitattbm  concuffp;  orbis  fuit  ,  nunr.u.rm 
tam  multtpltci  profimd.ique  malorum  coUuute  fuhmerfw  .  Non  tta  in  obfcu- 
ro  cauftlatet  ,qiitn  factlc  deprehcndi  inuefligando  pofiit .  Nafcitur  Chri- 
clm  ,paxybique  (^  alta  quics  .  Qu.tdragin:a  poft  ann:',autcirci:er,  ff.tr(ri- 
tur  per  diuerfas  mundt  plagas  ipfnis  Euangeltum  .  Poftquam  itngi  lateque  de- 
tonuit ,  tanquam  verfa  repente  alea  ,  res  pafim  turbulente  .  Vnde  tam  fubita 
mucatio,nifiquod  Detti,conttmptoac  reieciofuo  Eu.ingclto,quQ cttim,eo mao^is 
palam,tantdt  ingratttudintivindcx extttit  ?  Itaquc,  quuoi  tmpurt  homincs,qK:c- 
quid  tuncmalorum  exoricbatur,m  Chrifli  nomtn co.,ijcer:ni  ,pijs  Ecclef^  Docio- 
rihui  promptum  futt  ,  adto  futiles  eorum  calumnioi  diluere  .  Qjfjd  enim  ?  Citm 
pacem  fibt  a  Deo  oblatam Reges  acpopuli  Jpreutjftnt ,  an  non  dcquum  fuit  in- 
ter  fe  committi,ytmuttmyulnerihtts  perirentf  Etqitidm.tnere  intertos  potefl 
ordtnatum,qui  Deo  fe fubmittererecufxmiNectaniinti  ioquordep  oftflis  hoiti- 
hits,  qutfan£pietatis  doclrtn£  contumactterrclutlatiJunt,fcd  eorutn  qutnomert. 
Chrifio  dederimt:  quamfrigide multi  (^t"  ioncmptim ,  alif  q:ampcj]id.t  fimuU. 
tione  Chrtslum  ofculattfmt  ?  Qms  dii'.in£  in  hac  partefeuerit.itts  exempla  of- 
ftndunt ,  ceffantem  non  nitnus  cupidt  arguerent.  .At/ttjl  ocubs  ap:;r;rcpigear, 
quthufcunque  fe  ynqnam  p.ttcjecit  Dea-  ,pcreos  tantiim  jletiffe  per^:ciemu,s, 
quomtnu.scQUoc.tta  in  tuto  eorumfcLiatas^diu  <:^'  prolixe  conjiiteretjncc  xitumie 

qu4in 


D  E    S  C  A  N  D  A  L  I  S:  t-»j 

quam  fu4  culpa  fuijfemiferos.lerojolymamfcimu4ftiiffefontent,ex^uo  inyl- 
timos  vfque  terrtfines  falm profluxit ,  P lenam  tUi  initaurationem  folliceban- 
turChrtiliaduentu  omnia Profhetarum-Vaticinia  .  Lon^e autemfcdn  accidir. 
Nam  (juum^ix  tenutm  rmbram  retineret prtflint.  dignttatvi:  nonmodoquod 
reliquum hahebat,paul6  pofl  amifit ,  fidfunditusipfa  dirutafuit,  ac  tn^aftam 
folitudinem  redaCla  .  Inquiirenda  tamprodt^ioftruint  caufa  ,  curntmo  Ubo- 
rat,nifi  qucddeJferatagentnimpietAS  capfumfefuiffeapcrteclamttat  ?  Nurk- 
quam  adeb  ftuif  cladibth  intra  exi^uum  tempons  Jpatium  affbcia  fuit  Roma, 
quam  ex  quo  tUuc  Euan^tlium  peruenerat .  Qutfadum eft,yt  in qua  yrbe  tam 
diugraffata  f /?  efffAmsplehU  ltbido,nefari£  falitonei  dominat^funt ,  ^  tande 
importuni  t^yranniuUicfixam  habere  fedem  Chri^li  regnum  non  potuentf  Ntm- 
pe,quum  tot  lethalibus  morhps  extremam  Euan^eltj  medicinam  Detts  afferret,  tau 
quam  exitio  dcuoti,eaf:perbe  reie£la,inpeiiti  ruerenondeftitcrunt.  idem  (y  hac 
noilra  dttate  obferuare  licet.  Intrapaucos  annos  cumpr£cUra  renafcentvs  Eccle- 
ft£  i^iitia  apparuiffcnt ,  ccUaffa  deinde  ret)  h  'yid/mns  referrt .  .Atqui,  pritifquam 
nohtihanc  poenam  trro^aret Dominus ,multiplicemybique^  foedam  yidtmua 
Euangelij  profanationem :  yt  non  tam  admirandaftt  hxc,  qud  accidit  fubita  re~ 
rumeuerfo,  quam  diuturna in fuflinendn fecult  noftri prodtgiofis  feieribus,pa~ 
tientia.  Citm  tot hominum millia,ahnegatQ Papatu^cuptiie^ytytdebatur^nomc» 
didiffent Euan^elio-quampaucijohfecro.ayit^s  fuiirtjiputrunt  ?  Imo  ,qutdpr£ 
fe  maior  pars  tuitt  ,ntfiyt  excuffo  fuperfttttonum  iugo ,  folutius  in  omntm  iajct- 
uiam  dtjflueret  f  Cum  itaque ,yeram  ejfefaterentur Euan^clij do^irtnamjquo- 
tufquifque  eittidtfipltnx  coUumfhbmifit {  ^Annon  idfuit  in£Stimabtl'  m  falutts 
thcfaurum  quodammodo  pedthus calcare  ?  Etfanedeeius  pretio  atro.iitaspoenx, 
cu£  tam  faatlegum  conttmptumfecuta  efl ,  admonere  nos  potiusdcbet,  quam de 
fortuitu  hccleji£  iaciaHontbus  alfurdas^i^nere  in  animanoflrvsoptniones .  Quin. 
potius  mirum  efl ,  in  tanta  nofira  ingratttudine ,  quicquam  incotptt  a  Deo  opcrts 
adhuc  m.inererefiduum, 

Nttnc  y^vnde paululum  diortffus  eram,  redeo :  Deum  EcclefiA  fu£cuilo- 
dem  hinc  mcbits  a^nofci ,  quodmifoe  fcmperyexata  futt ,  quam  fl tnter  fum- 
moi  commoditates  pacata  Utdque  florutjfet .  Quo  tempore nomen Det in  fami- 
lia  Seth inuocari cceptum  Motfes narrat, non dubium  quin  foboles  Catn , "Vr  nu- 
mero  hominum  ^  audacia  fuperior  erat ,  ita  aduerfus  paucos  iUos ,  eofdem- 
quemanfuctoshcminesplufquamferociterfe  txtulerit .  Qutpoterant  miura- 
^i  inter  lupos  diutius  falut  manere ,  ntft  auxtliariDei  manu  teCii  juiffct.t^ 
Continuo  detnde  tcmpons  fucceffu ,  yna  cum  malitia,yts  quoque  ad  nocendnm 
improhii  creuit .  ^n  dtcemus  hkmanitti-s  Jletiffe ,  qui  inter  tot  tnfiflas  beitt- 
asfimtiesopprtfiii  degebant  f  Ntfiforte putet  quilfiam,  Cig.vues  moderatio- 
nefuijfecohibitos  ,1/tpijs  fSiobnoxifs  parcerent :  quibns  fc,t.tnquam ^enus  a- 
dMiterinum,nouerant  ejfe deteflabiies .  Redat  tandem  ynus  homo cum  exi^uct 
famtlia  .  lufjM  a  Domtno arcam Jahric.ire,per  annos centum  0* ytginti  conti- 
niios ,eoruqut profui in  Deum  irj,Janieba7it,  raStem  infe  prouocat:  uouumentra 
l/itx,  afylum  quArendo^paUm  omntbus  interitumminatur .  Quottes putamus,eo- 
rum  conut.  ijs  (^  improhttate  UctJittum,pro  Dei  tuji-ttta  acrii  ercert/jfeiln  tanta 
yerb  hoiltu  truculentia,  an  notottde  tUifuheund^ifucrunt  mortcs,niJi  Dei  mantt 


84+  D  E    S  C  A  N  D  A  L  I  S, 

failfet  eretm?^dde,qucdnijt  coelefti  yirtute  fuijfet  fuffultm,rniUies  ipfe  ejuot- 
annii  fbonteconctdiffet.  Maiuideinde (j;;*  d luinttis fequitur in arca  mtraculum, 
quodcoelo  (3*  aere priuatm,yitamnon  niftinfcpulchro  muenit:Jj)iritum  l/italem 
yhi  trahat,  nifi  in  mortifera  fuffoc(irione,nonhahet : denique  quiidnon aliter  fu- 
periies  in  mundo potc{i manere ,nifi  e  toto  mundo dtfcedat . Qutmmundum exdi- 
luuio  emerfum  Dem  quodammodo  renouajfet ,feTjuutum  ed paulo  pojlmulto  de- 
teritts  ac  ma^is  exitiale  diluuium  ,quod  impietiis gentes  omies  occupauit.  Ne- 
que  hoc  decem  menfium fuit:  fed  longa  annorum  ferte graffando ^yires  coUe- 
£it:yt  ipft  quoque  familia  Sem  ,  fanCiim  Dei peculium  ,  propemodum  ahfor- 
pta  foret:  nifiquod Melchi7;edec,cum paucts  purumDetcultum  retinens  ,in- 
ter  tnnumerosfludtts  redtts integerque  fixbat:  quxtUilintca  futt  enatandi ra- 
tio.  ^Srahamyero ,yt Dctts  filuum  haheret,e profundo  idoiolatrtx gurgite e- 
umeduxit.Porro,interram,qu£  lUtdefttnata  eratin  h<ereditatem ,tradu^us,Jic 
in  eapereo-rinatur,yt  nunclitigarede  aqua  cogatur,nunc  eumfames  aliodiTpcl 
lat..y4pudduos  regcs^quo  mortts  periculum  effugiat,non  aliud  inucnitremediumf 
nifllft  fuam yxoremyitafihi chartorem,exponat^eluti inpr^dam.  Eafdem at- 
que  ettam  alferiores  moU^i.tsfuheunt  ftiui  ^  nepos,  quotidie  eumfeuis  ^  har 
harn  homimhtts ,non  citral/it&dtfcrtmen  ,  quafi  cum  ferti  beiitjs  dimtcantes. 
Certe  fi  cui  in  tuenda  eorum  falute  ,conTficua  non  eft  Dei  mantts  ,  eum  pluf- 
quam  c£cum  effe  oportet .  Necye) 0  finc caufa Dauid iftud  Dei  \>r£fidium,quo 
tuti  fuerunt ,  ftngulari  elogto  profquitur  :  quum  prohihitos  futjfedicit  JiegeSf 
neChriilos  Domtni  Udercnt ,  nevcProphetn  cipps  cjfent  molesti  .  Pauci  e- 
rant numero ,alientgen(g,  ^  ignott  homines  :  ^agi  huc  ^  lUucoherrahant  :  per- 
pdu  0*  immanihm  populis  yndique  cincli :  momentum  nuUum  immune  hahe- 
bant  a  nouo  aliquo  difcrimine  .  SpeClaculum  qutdcm  hoc  futt  fuperhis  homi- 
nibuicontempttbile ,  (^  fcrepropudiofum ,  fateor :  yeriim,  in  hoc  contcmptu, 
"Vf  iam dixi ,tanquam  tn  jpeculo ,meim rcfulgehat extraordmaria  Dei  tuteia.I- 
mo,claritisperThtcere  licet,  non  ex  l/no  tantumdtluuio,  ereptam  femelfutffeEc^ 
defiam.fed  longa  dttatumferie  in  cottnuismalorum  exundationtbns  fluitantem  ni~ 
hUomtnm  duraffe. 

S€quitur.y4Egyptiacaferuitm,  qu£  abyntuerfali  naufragio  parumdiffe- 
rchat :  nift  mature  Dem opem  tultffet .  Omitto  contumeliam,ac  onerum intqui' 
tatem:  quodadyiles  fordid.ifqueoperas  mancipati,  qubdaddtP,i  immanthtts  dt~ 
rumnts,Agre  fpiritum  trahchant  .  Sed quum mafcui  mfcmen  penitus  aholeri ittf- 
fiJfetPharao,  quts  non  ad  extrema  l>entum  effe  dixijfec  (  M  entiuntur  ohfletri- 
ces  ,  nc regi£crudelitatt  miniftras  feprthcant .  Ipje  denique,gentt6  liberator 
Moifes ,  iunceaarca  inclufus, ad  ripam flumints proijcitur .  DeFferata  omnium 
falm,totiimque nomen prorfiii  dcletum  yidebatur  .  Qjtam  inftgne  ergo  hoc  Dei 
miracuhm  ejfe  iudicahimm,quodqut  dcciesconftmpti  iffe  poterant,nonmodo  in- 
tegri  manent,  fed  tncredibiles  lUos  factunt  progreffm  ,  qui  refcruntur  a  M  oife^ 
Hic  yerofe  oflendit  in  reputandnDct  operibmpiujquam  maligna  homtnum  pra~ 
itit.ts .  N am  fi  quid  opinione  fua  maimaDeo  editum  fuifje  audiunt  inEcciefidt 
faltttem  ,  quaffabulojum  reijciunt .  Qutcqutdyulgare  eft ,  necaltas  infolitum, 
fonuito  accidtffe,yel  faltcm  humanitm ,  la^antes ,contemnunt .  Si  autem  minus 
tro^cra aut l^ta  eft EcclefiA condttio  ,hoc protinmarripiunt  ad  fcandalt  ma- 

teriam. 


D  E    S  C  A  N  D  A  L  I  s:  84^ 

teriam .  Proinde  quod  miferts  Tud^U  Uteritium  ofm ,  tam  graue  ^  iUiherale 
non  fecuf  ac  iumentt6  tmponi:  cjuod mafculam  eorum  fobolem  abi'tero  adnecem 
poilulari:  quod  turham ignohilem  tumultuaric  coUeSlisli.ifs  clanculum  aufurere 
Moifes narrat: hoc plurimU indi^num  effe Eccitfts, glnria  'Mdetur.  Quod Ia~ 
cob  cum  fua  famtlia  comiter  a  Pharaonefuiffe  exceptum  ,  quod  heni<frie  tra~ 
Gatum,(^  in  opimiipafcuiscoUocatum  refert.hoc  in  fecunda  fortuna  deputant. 
Quhdnon  ita  iongo  temporis  fucceffu  in  populum  ingentem creuijfe  familiaynx 
dtcttur:quodtradttidem  MotfeSytota  Deo  editafHijfe portenta,'^!  perditos  ac 
defperatos  Jfraelitas  redtmeret :  quta  fdem  excedit ,  tiuafi  ji^itiumfuhfinn.tnt. 
Ergoyt  pttras  adconfydcranda  Dei  opera  mentes  ajferamm  ,  hac  prauttate nohii 
tngenita,ante  purgand^  funt . 

Ne  htdoriam  texere  yidear  (quodminime  prxfentts  efi  indituti)  qu£ 
nia^o  orationis  Jplendore  ornari  merenturdiuin<s,  in  feruanda  Ecclefia  proui- 
denti£ exempia,ieuiter  quaft  m  tranfcurfu  attingtremihifatts  c/?,     Quanquam 
nedecimam  quidem  partem  attino^ere patitur  operps  ratio.Necl/ero  idma^rnope- 
renecejfe  eJ}:modb  ex  pauctf  "^num  hocquod  yolo ,  agnofcant  ieclores:qub  mao-is 
fub  cruce  oppreffafuit  Ecclefia,tb  ci.xriorem  tn  ea  erigenda  Det  yirtutem  exti~ 
vjfe.Ex^o  in  terram  Chanaam  invreffmefl populuf,quo  minits  l/acu.im  ah  hofii 
Itti  tranqHiUamque  pojitdeat ,  fua  lilt  obflat  tncredulnas.  Continuts  deinde  ho- 
fttum  inciirfionibiis  impetitur.     Er.tClti  dcinde  contufifque  l>iribws,pr£d£,  ac  di- 
reptioni  patet.Prdtterea  dominos  fepiu^  mutat,  qui  tamen  certatim  in  eum  per- 
dcndum  conJj>ir.tnt:yt  mirum  fit  tot  ac  tam diris propinquifque  cl.tdthHsfuiJfefu- 
perflitem  .Certe  ,pofl  captam  Domini  arcam,ne  iatum  qiudcmdigttum^ah~)iitima, 
de^eratione aberat:.tffliciti'S  erat piufquam  atroci  cl.tde:totm prope flosyirorum 
perierat:palatiacdij?ipati,nihil  aiiud quam fletus  ^  ixmenta  medttabantur. 
Ne  remediumquidem  pr&m.ilontm grauitate  quix.rentihus,aliqua  primum  datur 
relax.itio-poftea  fuhitb  prxter  opintonem  e  c£iofaim  ajfuiget.     Occifo  Saule  Ji- 
mtlein^ahat  excidium  ,quum  Dauid  res  coil.'.pf.ii  momento  reilituit.  Sicon- 
tinuu^ pacu proJJ)erijue  ftatns  tenor  fluxtfftt.poffet  qutdem  maiorihus  pr^dicari 
encomijsrara  iilius  popuii  feiicitas  :fed tot  mtriJueaDeo  allatA  ftlutes  nonpe- 
rinde  agnofcerentur.  Quum poftea  decem  Trihm  fe a,  corpdre  aitenant,tale  dtfli- 
dium  tntermuitos  hoftcs,icriter  nocendi  occafiont  intentos,  pvdifentem  interitum 
minariyidehatur.Degenerant  poflea  lfraeitt£.in  aiienos  ritus.  Itaque,abdican- 
tur  quodammodo  aDeifamtiia.ReJidu.tmparttm,qu£EccleflaDeir(:nfeti4r,diu 
fiaturam  tffe  nemo putaret.Et fane  eo fdipe  necefttatts  conijcttur  populnitHe  jlit 
faiure  desperata,extrema  qutcque  attonitmcxpedct.  T empore .Ach.:\,quum duo 
potentijiimi  reges  ipfam  quoque  lerofoijmam  aggrejii  ejfent  ,totaregioqu.tji 
dupltct  inccndio  correpta  lam  flagrah.tt:.Acf)a'x^pauore  exanimatm  ad primos  ho 
ftium  tnfuitmfaciie  conctdtJJet.Extingutturfubitb  tantus  ignis  abjquehominum 
manu,fumm  ettam  difcutttur..Annoni,t  itheratione  ifla,Dtt  gioria  pienofefui- 
gore  ejjundit^.  Qmm^erb Sennacheribregnum prAfidtjsnudatumoccupaffet ,tre~ 
pidam  yrhem  i^  adrefiflendum  minime  tnflrucJa^nfurtnfl  tnuadit.rex  E^^echtas 
fere  ftmiit6cflcapto,nhil,,m ejfugium,nihilintiii  opii,nihii  aitunde fubfidij :dum' 
hoitis plufqu.tm  infoienterje  ejferens  aitb  mox  abripitur,tnno  tam  h£C  tnoptna- 
ta mutatioyeru  ejfe oflendtt,quodab lefaiaprxdidum erat,Ejfe promptaDeo ra,- 

3bb     4 


1«  D  E     S  C  AK  D  AL  IS. 

tiottfm,qUi(tyuculentam  bej}iar)iillaml>eldomAret ^liel  cohihcret^Sedvhl  paulo 
fojl  noua  ■viClona inflatm reuertiturylonve  aliudgratix,  fotenthque fu£ jhecimen 
injoluenda  ohjidione,  editDominus.  Neque  enim  perhomtnes  eum  indereuucat, 
yel  yfitatii  modisfrangtt  iUius  impetus ,medi6fc^ue  conatus  ahrumpitfed  inaudi- 
tajhrage per manum^ngeli  exercitumillino8eynaadimens,inermemacJbolia~ 
tum  ignominiofa  fuga procul  aIud£aprofligat,quam  yiclor  ingentihus  copijs 
tenehat.Hoc  certe  ynum  facinus  amplo  documento  eji^ihil interdum  mamexpe- 
dire,quam  Ecclejiam  extremis  anguflijs  -vrgerijyt  mirahili  D  eipo  tenti£,quod  in- 
columis  euadit ,trihuere difcat.Nosytro  his  ingrati,fi-velum  yltro  nohis  opponi- 
fnus,quod  dtuini  erga  Ecclefiam  fauoris  conj^eclum  ohfcuret,yhi  illujlfe  eiwjhe- 
culumnohti  Deus  ipfe  ante oculos ponit . 

lam  yixyllamagUcoram  mundo  pudenda  Ecclefix,  deformitasfngi  po~ 
teJt,quamBahylonicumexilium.Crudein  rerum omnium direptio  foeda terr£po~ 
fulatio ^yajiitiis j-vrhs  incendijs  &  liiolentia  hoilili  difteha^  lacera,tem- 
flum  horrihili  ruina  excifum,totiitsfacr£fupelledilis  indignajpoliatio  ,quan' 
tam  hoftihui  infultandi  licentiamdare  poterant^Et  ea  qu£  nunc  rccenfui,oflen- 
dunt,quam infolenter  fe  extulerint  Chalddi .     Omniumyero  conuitijs  (^fannis 
fajiim  impetitumfuiJfeDei  cultum,yerifimile  eji.^tqui,hic  tantitm  quifd^m  erat 
yeluti prdudia .Populus  Bahylonem  ahduClus ,  nonfecus ac mortuum  cadauer  in^ 
fepulchrumreconditur .  Quanquamhoc  quoque  interejl ,quodlacer£parteshuc 
tuucdijiipantur,ne  ruvfus  coalefcant .  NuUa  amplius  Dei  regia  ,  nullum  facra^ 
rium,nullacultuifpeci€s ,  nuUi  folennes  coetus  ,nuUumdenique fupertjl:  Ecclefi£ 
nomen .     ^c  ne  quidadextremam  contumeliam  defit,  infuperhis  ^  impuris  co- 
rnejfationihusfacrayafa  oflentui  hahentur .  Quineo  yfque  grjffatur  ftuitia, 
"^t  Deum  inuocare  capitalefit .   Sedfacit  htec  tam  immanis  omnium  malorutn 
congeries,yt  in  refiituenda  populi falute,magis  emineat  Dei  yirtm.    Prtmiim, 
qtihd D aniel ^  eiiis  foiij in  raram potentiam ex feruitute  euehuntur ,yt  aliquid 
leuationis  mifere  oppreftsfratrihus  ajferant:  hoc  iam  documento  palam  faClum 
eJl;Eccleftam,yhiyidetur  penitus  reliBa  ,cur£tamen  ejfe  Deo,    Quod  trcs 
fandi  homines,qui  in  fornacem  conieCIi  fucrant ,  falui inde ac  integri  euadunt: 
memorahile  inprimis  Jpecimen  liherationps  populi  moxfutur£  iUic  relucet.  Redt' 
tus  autem  ipfe populinon  minori  admiratione  dignusfuit  ,quam  inaudita  qux- 
dam  rtfurrecliorvt  yere  inPftlmofdeles  iaClcnt  :,fe  tunc  fomniantibm  fuijfe fi~ 
miles.  lam  quod commeatw  a  Rcgc priebetur  ,  quod  templum  extruitur  fumptu 
yegio,quod grauihus  ediCits  prohihentur  a  lud^is  iniurix,  pudeat  nosnon  agno- 
fcere  Deum  harum  rerum  authorem  ,quum  totidem  imreduh  fuerint  portenta. 
H£c  auttm  confyderatio  dicinon  potejl ,  quantopere  ad  iuuandam  augendam- 
quefdem noflram yaleat.     Qup  conuincitur  eorum ingr.ttitudo, qui  in  tam hene 
ordinatoglorixDeitheatro,fcandalumquo  impingant ,fihi fingunt .P orro ,inter- 
ramfiam  reueyfi,fubito  incredihilcm  in  modum,tam  hominunumero,quam  opthut 
augentur.  Hocquoquenon  obfcurumdiuin£potenti£  miraculum  ejl  ,prsfertim 
quum  nuUa  iUts  daretur  ah  hodtbips  relaxatio  .  Scimuicnim  totfuiffe  aduer- 
fis  copijs  ohfejfosjquot  yicin£  erant  in  circuitu  gentes .  Verum,  yt  in  cruce  cla~ 
rius  rcjulgeat extraordinarium Dei pr£fidium,nonmulto pojl alijs idcnttdem  at~ 
^fte alijs claddm Jic proterHntur,yt  iamyltima  internecio  apparcat.  SuhPerfa- 

rum 


D  E    S  C  A  K  D  A  L  I  s:  8+7 

rum  imperio  tametji  eorum  condicio  fuerit  toltrahilts ,  tamen  -velut  ouesmiCltt- 
tioni  deflinat£,parum a  mactUo  inttrdum  ahfuerunt.    Neimmttnemfuum  tmpe- 
tum  in  eo$profunderet.Alexander,ca:ltnt  oraculo  cohihitusfuit.QuumyeropoJl 
eitts mortem ,Syri£  ^  ^E^ypti  Re^es  cjuaf  truculent£  hcfli^in  rahiem  accen- 
fxpjutuofe  difcerperent,  ntcylltis  ejfefyltrb  citroque  fnuiendijinn  ^quisgen- 
tem  in  mediofitam,^  ytriufque  lihidini  expofitam  diu  fore  fuperflitetn  (heraf- 
fet(Necfane  totac  tamvarifs  cLidihus  deiedajletiffet ,  niji  Deum  hahuiffet  cu~ 
ftodem,manuque etusfujfulta  cJjet.Tandemfuh  dtra  .Antiochi  tyrannidc,quaji 
inprofundum  gurgttemdemerfa,  nullam  amplius  lucis  fcinttUam  tntoto  mundo 
hahet .     Tota  regiofanguine  tnnoxio  exundat.  lerofoljma  horrenda  cadauerum 
Jlrage ,  quaft  pauimento  flernitur  .  In  templo  coUocatur  execrahtle  tdoliim .  .A- 
holtttsDeimfitutis,profaniacdegencrcs  genttim  ritmregnum  occupant.     In 
i^em  proijctuntur facri  omnes  lthri,Dt Bei^^eritas  exhommum  memoriapeni- 
tus exctdat.Qjtifquts  hifcereaudet,tmo  quifquis  doloreing^emtfctt ,  acnonpottus 
fe perjida  fimulatione  contaminat ,protinus  ad  lanienam  protrahitur.  Machah^i 
cum  manu  a  fe  coUe[la,in  cauernis  montium  y^gi  ^  inopes  interferas  latent. 
Quodin  tantadeij>eratione,manenttamenrtliqut£piorum,quxpojltaemero-ant, 
quis neget  admirahili  Dei prouidetiafuiffeferuatailQuodMoift$  (^Vropheta- 
rumlihrtex  tUis Jlammis  ilUfi  euadunt,quts  human£cuiiodi£  trthuati  Denique 
temporum  illorum  hiftoria,long€certiusteflatamnohis  Dei  prouidentiamfacit 
inprotegenda  Ecclefu  falute  ,quam  fi  magnifcos  de  omnthw  populis  fuperhofque 
triumphos  egiffet.ldem^  alixqutepofteacontigerunt pcrturhattones ,JheCiacu~ 
lumnohispr^hent.  Namquumvfque  ad  Chriftt  aduentum  ,nunc  extcrms  heUts, 
nuncintejlmis  fai\ionihuf,nunc  harhara  prtncipum  hhtdme  ,  quafi  ajiiduo  rotatu 
liexati rapt.xtique fuerint  lud^ifaclum  efi t.tmen ftnghUri Dei  henefcio,vtEc- 
clefia  inter  iftas  turhulentas  conuerfiones ,in  fuo gradufeterit .Hic  nohi6  in  men 
tcmyeni.tnt  totfanCli  yiri^imo  ^  mulieres,  quthtts  eorumqua  recenfui  calamitx 
tum  deuorandafuitindtgnitas.NonnuUis,  quiad  proueci((mifque  Atattm  yixe- 
rant,necejfefut  tper  longoi  ^  multiplices  malorum  amhages  trrare  ,  ^  Uindern 
anxte mori ,quum  nuUurn  exitumliidcrent .  Hxcfane  erant  fcandi{la,qu£ a  reclo 
curfudeptUite tpfos pojftnt.Lt  tamtnjide  tluclatt,  1/ocationem  fuam  conjlantcr 
perftquutifunt.  Nuncliero  tam  animofa  eorumjlrenuttas  non  modoinflarliehi-  ' 
culi,quod  lajlitudini  noJ}r£  medeatur,Jed  loco  alarum  ejfe  noht>i  dehet,quihits  fu- 
praarduas  rupes,Jj)inofos  perplexofquefaltHi  (^  qu£uts  ahrupta  tranfuolemm. 
Euentm  auttm  Utiores ,  qitt  Jideln  tn  feruanda  EccUCta  Det  cur£  tesles  funt, 
ntfi  omnern  Jcandalt  fenfum  nohis  toU.int,plus  tustofumiis  moUes  ac  delicati.I- 
mo  hoc faftidium  mtnime  ferendum tft,Ji in  pUno  itmere  fvandalum praua  ima- 
ginatione  nohts  ipfi  ohijcinm . 

Q^d  fi  m  'yeteri populo  hoc  honifemper  hahuerunt  Ecclefi£  infortunia 
^£rumn£,yt prdfenttusDet  auxtliumfecum  adferrenf.acquo grauior  fmt  cru- 
CH  preJfura,eo  clarius  oftendit  Dem  fuamanu  erigt  Ecclifiam ,trcOamqucfufli' 
neri: fuh  regno  Chriftt  longecUrioreJ}  huim  ret  conJpecim.Si  peviontmuos pa- 
cis  fucceJfm,Jiorentem  iucundumquejlatuw  rctmmjftt  Ecclijia,cx  quopuhlica- 
ri coepit Euangelium mundo:nempe,h£cJ'utjfet  humanuiiitfttata  ratio,  qtiam  0- 
mnes  contemptim pr£tertffent.Verum,quum aducrfu^s  txig^iam  ^  contf^tihdc m 


848  DE     SCANDALIS. 

WAYium  pvot iniis  e-fferhtterint ^entium  ordtnumqtic  omnitim  ocIi.i  :cjUiimnomert 
Chriflianu  diu  ficfucrit  ybiqne inuifum  ac  detcfrahi le ,^ t jin^uUi  momerliparum 
(ib  interitudiitaref.quumpajiimdiYismodnfi&uitumfiicrit  incos  omna,  qui^yel 
chfcuram  aliquam  Chrifianifni  fmijicattonem  dare  andehant  -.quum  adextin- 
Zucndam  eorum  mcmoriam fada  effet  totim  orhisconffiratio  :  qhodEcclcfani- 
htlominH^sfcmper  aliquadurauitfhic  irifolita  yirtm  ^  arcanm  nefcio  qutsyi- 
cor  apparet.     Hoc  dtco ,  quurn  tempta  Chriftiants  effcnt  fcrarum  infyluis  ^ 
monttbtis  latchrX:nufquam  tuturn  domictlium,^  extrema  infamia  farijueodio 
fagrarent ,  quis nomenEuangelto  dare  non  horruiffet , nifi  diutnitus  excitatus? 
^tqui.fuhinde  multi  certatim  ex deitinato  adfuheundum  tale  dcdccus ,ad mifs- 
rumtUum  ^  fcrttilem  metumaduolabant.  Simul  atque  Chrt{turn profcffus  erat 
quiTfiam,nonmodoadmortemrapiebatur,fcdf(S,ui  cruciatus  fimuL  crant propo- 
Jitt.     NuUafexus ,  nuUa  ttatts  mifericordia  erat ,  .Aliquos  fuiffc  repcrtos,qui 
hac mercede  Chrifttarn effelieUent ,  nonne  plufquam  mirum  ejli  Vt  qtiifqueca- 
ptus  erat,acc,'rtma  dcfodjs  quxilio  hahchacur.  Si  c^uando  in  tormentlsl^ocem  con 
tinuii,qui intyrannt  ncccrn  cumaltjs  conf^iraucrat^ne  confcios  dctegcrct,  ornncs 
conjlantiam  mtrantur:  in  tot  prouincijs,  in  tot  yrbibus  innumeraferuatx  adex- 
tremumfdetcxempla,annonlin^uai  dtuinitnsfuiffc  guhernatas  tcfiantur  ?  Cum 
atitem in  Jinvti lt6  homintlm^acfxpe etiam  in  muhcrciihs  pcriclitaretur  totaEccle- 
ji£faln},in  €0  ccrte infio-ncmiracuium  fuit,quod  non  hrcut  omnes  fun:'.ittisfuhla- 
ti  fuerint ..Atiiut ,!ntcrt  t dtminutioncs ,cxcidijs  nonmuhiim  ahfi.-nilcs ,Utiits  ta- 
rnenprupigart  non  dcfitt.ldque  ycre  fuitfub crucisignominia iriitphare.  Imo  qui 
omnes ctrcunfiantiiis,quadccct inquitate ,  rcptitahit ,tnter  mortes  tnnumerasfite- 
bitur continitamfujjfe muharum refurrcclionum fcricm .  Qu^od profu.idfftcultx 
te,nobis  incrcdihile forct ,fi qui s  narraret  pofihacfuturum:  nunccum  falUtmcfi, 
nort  modb  contcmnerc  ^fcd  ojfenfioni  s  loco  ducere,non  iudtcij  cfi,fd  maUgniftfii 
dij.lUt  quidem  maximeyioLcntifucrunt  impttmfiedali^ quoque&tates  abeadcm 
crucls  milina  minime immunes  fuerunt . Qmn  duriora  ccrtamtna fnnt experti ,  qui 
fyncoe  .-icfdcltterDcofcrnirc  tunclioLcbat.Eafces  Chrtfii  regnofuhmiferat lio- 
rnanum  imperium.ytdcri  Ecclcfia  poter.xt  in  beataquietts  (^£lort£fede  coUocata; 
'Barbardietiam  nationesin  Chrifii pojftfionem conccfferant:  ycritrn  l;<erettci inte- 
rea  ac  perfdi  homtncs  rerumftc  poticbatur,ytprobi  'Vciijuepafiores  afuisEccL- 
fitipcrl/imfncc fme  i^nominiafiigatt,inregionibui  i^notis  exul.ircnt ,    ,Acne 
extlium quideiUtApermiffumfuif]ct,nifi  latuijfentab  hofituryritnntde. Qupd tam 
atrociperfecutiont'.mliioLeniixtxpofitaf£pcfuitEcclefa,quodfcreprofiratafuh 
hoftiumpedihM  iacuit,procuL  quideml^ocnhefi  a  Jjiccie terren^di^nitatts ,  Qmd 
atttem  exiguns piorum  numerHs,tnuiciafdei  conftantia  tantos  perfecutionum flu- 
{lui  fuperauttiquod fuperfies  omnihtts  tyranms  ac h^rcticii  fuit  EccLcfia,qu^  "Vc- 
ramfdei  do^rtnamadpofieros  tranfmittcret,hocyero  efi LucuLentum dtuin£  yir 
tutts  tcfitmontum,quodfupra  omnes  mundi ^Loria  Longe  cxccUit.  Ita  in  pr£jenti 
Ecclefidi  cdamitate  nuUa  rcfuLnt  dimita4,(ju£  coelcfie  Dei  rcgnHm,ljomtnii  oct-.- 
Lts  rept&fentet.lslam  ea  opprcJ]a,fum,m  Ijojks  ipfuts  tittiLo  ,  quafi  JjroLijs  ornati, 
non  minus  cradeLitev  quarn  Jupcrhe  eam  conculcant,  Si  quts,tori<m  tmpietati 
IrcL  tantiUuinaufu  ohftstete,giadijs,  i^ihus  ,acomne ^erat-i  tormentts  formida- 
^'liesfyerxEccLcfix  inf^rns  iocumyix  rcLinqmmt ,    Qmdfi ahquos fibi an^uLos 


D  E    S  C  A  N  D  A  L  I  s:  f  «9 

inueniat/iuncyi  f^  ttmrs  impettta,nuc  ludihrijs  yexata/iunc  minis  (^  terroribus 
fatigata.nihil minus  quam  re^ium  iUum  Chriftt  decoretantoptre  a  Prophetis  com 
niendatii,f)r£fefert.Veriim,quumminaciterterrendo,acfuriofef(euiendo,none(j 
tamen  yfcjueprojiciunt  impij,quin  Dei Ecclefiafub cructs  humilitate,firma  reCtd- 
quefubfidat  icur  non in  hac mirificaeius  conferuatione ,  Dei^loria  exofculamur? 
Si  quis  rerum peritus ,quam multa  per  hos  triginta  annos  adeam  perdendamachi- 
natt  fint  impij,fecum  antmo  reuoluat:  nonfutffe  centies penitus  deletam ,  mtrari 
cogetur.  Et nunc  quod intra  biennium mtfere  dfcerpta  fuit ,lacer£que  eius  par~ 
tes  a  leonisfaucibus  farum  abfuntitametft  multorum animosfran^it,opttmo  Dei 
conftliofadum  effetandemfentient  jideles ,quo  manum  fuam  in  ea  Itberanda  cla- 
rius  exerat.Neque  enim  ab  tpfo  feruart,nijiex  morte  ereptam  ,agnofcimus . 

Huc  poilremh  accedtt  ^  alia  ratio  ,  quod  ferociam  noiiram  domarifu- 
linque crucis  difciplina  plufquam  neceffe  efi  .Videmtn^yt  Ecclefia  ,  qu£tnme- 
dijs yexationibusfpirituali  'Mgorefloruerat,  ntmii  Uta  pace  dtjfluxit.  Hodie 
quum  fub  duro  auiler 6 que  fri.no  nos  Dominm  conftrtdos  teneat  ,ytderntisyt 
pafim omnes  fere lafciutant.  Quidfieret ,  ft  libere  exultandt daretur occaf  o? 
Qmm  Euangtlij  profefiio  lon^e  latequein  Germania  regnarer ,^  inte^dt,  ad- 
huc  efftnteorum^ir€s,qui  adtuendam  bonam  caufam  1/tdebantur animati,hac- 
quejiducta fufceptum tffet lu^uofumhocbellum,qu6dque infeltctter cefiit:  ereCiti 
in  m.^frnas  fhespartn  nofir£  animts.dixi  aliquando publtce  ,plus  a  noitra  ,  quam 
hoftiumyiilorianobti  inftarepericuli.  Neque  enim  tam  metuendas  effel/llas 
clades,quam  nimii  triumphale,yt  ita  loquar ,  Euan^eltum ,  quodnos ad  tnfole- 
fcentiam  ejferret.  Nec  yerqme  iftiusl/octs  hodie  quoque paenitet .  Niji  pro- 
faniltceniiADominm  obuiam  mature  iutffet  jmorbm  fuiffet  temporis  fucctfftt 
propemodum  incurabilif.NuU^  do3rtnA,piifque  monitiontbtufuifjetauthoritas. 
Mediocrem  dtfciplinam  qui  nondum admtttere  fuflinuerant ,  iu^um  omne ,  nort 
fecus  ac  indomtts,  bellu^pviolento  impetu  rupiffent .  Tanta  infamiic  macula  ab 
Euangelio  abf^erginon  potuit ,  quam  ft  ad  modeftiam  yi  ^  malis  coaclifuif- 
fent ,  qui  eam  fponte  ha(lennsdifcerenoluerant  ,  Rurfum,  hoc  ex.imtne,  quali 
quifque  effet  animo ,  patefecit  Dominns.  Ma^ipce  omnes  Euangelium  fub 
ymbra  iaClabant.  Primasin  multis  locts  tenebant  fcelerati  hypocritx,  Pofh 
clademyerQ  acceptam,quidam  ma^inomints  principes  protinus  exanimatt,no- 
biles  reTfublicdi,metun;fcio  quo  attonit£,fhonte  conciderutit .  Hic  fe  plufqt.ain 
effoeminata  moUities,imo]perpda  ignauia  aperte  prodidit.Impias  ^  facrtlegas 
a  Chrtdo  defeCliones  intra  bienntum  in  natione  yna  plures  yidtmus,  quam  nar- 
rent  omntum  temporum  gentiumque  hiftori^  .  Quam  infraclum  yeio  fttfidei 
robur,ybt  Spiritus  l/trtute  corda  fuftinentur,palam  tn  alijs  facium  efi.  Heroi- 
ca  ma^antmitas ,quam  Dominus  in  hominel/no  yiclo  ^  capto  ,feculis omntbut 
fj)edandam propofutt, nunquamnift  tali  cructs expertmnto  credttafuiffet.lnft- 
^ia  quxdam  eius ^enerisexempla ,  qu£  referre  promptum  effet ,  confuLto  prAte- 
reo.  Stdhdtc(^  alta innumera quifque apud fe expendat.  lam  multeresadmor- 
tem  raptart  aiunt,quo  mintts  fjabeant  yenid,  non^tri  tantum,fed toti  populi:  qui 
ytbreuem  caducdtpacts yfuram  redimerent  in  mundo,  Filtum  Dct  xterrtx  vit£ au- 
thorem  abne^are,feque  cceUfti  eius  regno  priuare  non  dubitarent .   Poftremo, 


SJO  t)  E     S  C  AN  D  A  L  1  S. 

quorju;^ profutura  fint  quxl/uho  nmc  in grauihtts  mAU  rcputantur^Doininus 
ipfemelimnouit.  Nofirum  tfl ,quicquidc.tLmit.itum  acci(krir,forti  antmo  ac- 
cipcre:txitum,quitlis  opt.tndiu  eft,a  Domino  JperXtcsfempcrcjuidt-m  lioc  h.tbere 
cortfiitutum,ycrun<jue  ad  ttmpin  prtmatur  Etclcji.t ,  opii/num  l\itrem,qui  fn- 
mlarem  eim  curam gtrit ^nunqaam paffurum ,Tt  ohruta,  dcficiat.  Si  Chriftum  irt 
ntediohoiliumdominart  oportet,ftcut  Spirttits  tcflimonio  oitm  tesla,tum  efl,re- 
gnum  eius  internosfme  militia  (^  conttnuis  ccrtaminilnts  tffc  nonpotefi.  Si  nos 
ouihii'S fimtles fumm  maclationt  dcflmatis:  adnerfa>tf  atitem  luporum  inflar  r.t- 
hie ardentjyeniat  noha  in  mcmoriam  illud Domini pr^ceptum ,p<f  dcnd.ts  tjfe  in- 
tolerantia  animas,donec  fuam  ipfeyirtuteminnoflrainjirmitate  perficiat.Ccr- 
te,nthilo ftlicius  hahehant  ^posloii ,qHum  intnpide  clamarent:  Vt  quidritifjul- 
tuantur^entes ,^ populi  meditantur  inania  1  Nos  quoque fittncamiis  quidva- 
leat  illud,Inc&lo  Deumridcre,quum  impijs hahcn.is laxat,€adcm  qua^pofloli, 
iiduciainftrudt,toti  mundo  quanuis  armatofccure  infultabimus . 

Sequunturfcand.tla,qu£ tterum ex  docliina yulgocreduntur prouenire:  fed 
rcycra  hum.tndiyelproteruid^-vcl infcitidi,l/cl curiofitaits proprij funt acgerm.tni 
foetiis.  Scriptura  de naturx  noUr£  corruptionc  ita  docct,quod  tnp-cnitam  cx  '\tcro 
"yttiojitatcm  ac  malitiam  ajfcramw  :  ita  non  pojfe  ex  mala  arhore prodirc  ntfi  m.t- 
losfruCluSjdoncc  Chrtfti gratiafimt^s  in  integrumrefiitutt.Hic  coUigir  humanit 
ratto,non  tantiim  carere  homines  tpfos  culp.t  ,dum peccant:jed Deo  culp.tm  merito 
pojfc  afcrihi,qui  tales  eos  creat  ,1't  nati  ad ptcc.tndum  vtdcanrur .     Interroo-ct 
ynufquifque  fuam  confctentiam'-  prorinm  conuiclm  ohmutefcet .   lllicenim  re- 
periemm  quod  Scrtptura  toties  teftatur  fontcm  omnium  vitiorum  cjfcprauita- 
tem,qH£innohii  h&ret.Nosideo  mala  omnia perpctr.tre,quiaquodD£o  difplicet, 
itppetamtts.    Qui  jit  igitur,yt  quosintus  reos perngit  propria  confcientia,  i^a- 
noi  excuf^tiones  hinc  trtde  autde  conquirant  ,  adjc  c^  altos  re.xtu  eximendos: 
ncqueeocontenti,  Deum  quoque in  cnmenyocent  (Nipjpontefefallcreinfunm 
exitium  lUn  lih^ret ,  annon  vittum  ,  quod  infe  cernunt,  damnarent  potius,  quam 
alio  caufam  tranffcrrentl     Sedagedum,  quia  qualemcuncjue  duntaxat  hlafphe- 
rnijs  fuis  prxtcxtum  qu£runt:  ojtcndamm  yno  vcrho  ,nulIo  eos  colore  tmpu- 
denter  maledicere.  Quem  '\olnnt.tte peccarc conftat ,ifne  innoccntcm  fe  iacla- 
bit?   vhiomnia  dixerint ,  tUuc  demum  yer.ie.tdum  ,Nihtl ,  nifi  quod  JJonte 
committunt ,  lUis  a  D  E  O  imputari  .  Et  quts  hominum  ,  ipjos  in  'yoluntarijs 
tnalefaCm  abfoluct?  Porrb,quod hommes  lure  dumnant ,  an  damnare  non  ertt 
Deo  liberum  ?    .Atqui  tamen  cum  D  E  O  expoftuLtnt ,  quod  non  meliorem  il- 
lis  mentem ,  ^  cor  etiam  reCiiui  dtdertt.  Qjiafil/cionon  dedijfct  initto  .  Nam 
prauttatem  ,qu&  innobis  regnat,  doClrina  no^tra  nonftrt  acceptam  Dei  crea- 
tioni  ,fed  natu)£  corruptioni  aj?ignat  .  ExctpiuntrurfM,  Intquumejfe  ,alieni 
deltBtpoenamfibi  tnfHgi.  Eaforte  cxccprio  nonnihil  hahcrtt  colons  ,fta pro- 
prto peccatQ  ipfi  immunes  ,aliena  culpa  grauart  fe  oflcnderent  .  Sed  quum  re- 
Ciam  inprimo parente  naturam  ita perdiderint , yt  Jponte  fintyitioJi,quidJibi, 
tanquam  infontibtti,Jieri  conqueruntur  iniuriam?Sctltcetf.tctunt,quodperdttiJ?i- 
tiiilatronesjolent:  qui  durn  ad  fuppltcium  rapiuntttr , probrfil/ndecunque  arre- 
ftis  iudiccm  lacerant .  Etfunt  etufmodi  hommes  fepenumero ,  ficut  adperpe- 

trandx 


D  E     S  C  A  N  D  A  LI  S.  8u 

trArid.1  mdejicixprorn^U,itietiMJ  facundi  ixdcontiitiandum.Quidauteh^^ 
tand'jj)rojlcimtiNt^ue  mim  autfeuatureomm  i^ominia,auttudtci  maciiU^vlla  inuntur: 
idqucipJitnrmt^fedd-^speratiomexcxcatijmtferumexridiculayftionefcCttitirKcaptitnt. 
Halenmeorum  bfafpiiemik  rcffondt,quiimpietatem  exprnfeffojuaproditnt.Sedrcfiant 
Sado[ettJ?igfjd,ftmtftu/)i(jue  ca[umni£,qutbm  doclrinam  noQram  tnfamant,  auafi  yartas 

(:^propeinjinua4ayfitrdttatesJecumtrafieret.lUincl/erofiqtiidefifcandaU,tdeoeft,qtuid 
fcrtpta  nolirxnon  feguntur.Q^id  ergofacerem,ntftl/t  omnes  eos  fmter,ciutpr£po{lera  nf~ 
firifione  'aSrepti,ignotam  l/erttatem  refugiunt,n€  dupftccm  temeritatu potnam  fi9t  accer- 
fantiNam  (^fefraudantoSiatafihifakteineciU^  impune  cedet^cauft  inaudtta,fecundum 
menduciumfiatimpronuntiaffe. 

Quodl/eroPrxdesltnatiomare  efl fcandalorum^ndeidcontin<rit^ifi  exno- 
jirari^efcHrtofitate^^ieipetultntiaiHic  de  arcano  Dei  iudicio  agitur,cutu4fulfore  humanof 
metes,fipropiit5itcced.it/tonj)er^ringimod()C^hebetari,fedj>enitt{ia[yforl:eri;meffeef}, 
Et  tamequantiiferebatcajjtits  nofier,quAntmque  noflra  intererai,  Domintis  Scriptunspa 
tefecit:NosfciliceteJfeomnesperdito5,nifiquos  adyitaefioedo,a  morte  redimit:ad  eosChrt 
jiigratiafolos  peruenire,quivratuita  eleCiione,antequam  nafcerentur,adfafutcpr£ordinati 
f!(erat:afios,ficuttfunt£terno  exitio  deflinat!  ,infttvs  peccatls  manere.  Vfti-apromdietiam 
Jtfis  eJfet,non  tamen  expediret.Nuncyero^ctim  non  minm  imj)iumfit,  quam  noxiit ,  ynde 
nosjtancjuam  iniedi  manfi,arcetDominfts,perrumjjere:oJftcii  nofiri  crat,  quod  Domirm 
■tradtt,reiierenter  amj)feCii :  ^  eo  contentos  ab  omni  afia  inqutfitione  abfiinere.  Vera  enim 
fapieridi  regufa,  in  htcparte  rafts  efifobrietaf^qu^  nifjifamjjfiufjcire  apjretat,  quam  cuod 
Scrij>ttm  cfl  reuclatii.N  ifni  cene  abfconditiia  nobis  Dcm  ejfe^yofuit/iiji  cuitts  autftiper- 
uacua  eratcovnitio,autmagi^abftrufa,quam'\iteiu^j)ercifiend£ftmtis  capaces.  Qm  ma~ 
m  ingratiJumits,nifinoflrttm  inquirendt  Jiudtum  attemperamui  adeum,  quem  ipfe  tenuit 
modum  docendo.Quidergo  miramw;ftin  a9yJfumfepr£cipitant,autfcopufti^llidunt,qui 
tifjreneticorum  more,ttduerfiti  Deumyioleto  impetu  ruuntfDeum  tyranidts  accuCant,omd 
cxitio  adiudicetnondum  natos.  ^tfentientolim  iuftnm  iudicem:imoiam  intus  fentiunt, 
etiamfi  non  agnojcant.  Caujanturfirufb'a  dmpr^cep  ta  de  moribttsfruflra  fegesferri,  ini~ 
queetiam  exerceriiudiciaj)uniendt5mafeJictis,quumfatisreganturomnia,  l/eipotitts  ro- 
terttur.Qmftlierh  non  itafuos  efe^os  Spiritufan^o  modereturDeta,  reprobos  Sathan^  a- 
mtandos permittatrvtiUis  dofhrinam pietatis  ^  exhortattonesfnKiuofas  reddar.lios  teneat 
contumacia  conui^os  ^  inexcufa9ifes,quia  moniti  nonparuerint.  Omitto,quam  nifnfpro- 
jiciant,Deij)rouidentiam  cafumniofe Fatinomine  infamando .  Neque  enim  yefintrica- 
tos  caujarum  nexttsfomniamus  cum  Stoicis^elaflrisjubiicimus  mundigubemattonempvel 
necej?itatem  comminijcimur  in  ipfa  rerum  natura.^tqui,ea  efi,quam  Fatalemlrccatpro- 
fanifjomines.LcngeigiturafiudeflDeiprndefiinatioquamftttii.Sedfaceffatfogomachia. 
Sifxaefi,inquiunt,Kte)-noD€idecretorertin€cel?ttas:fuperuacuumefidocae,qualeJitcu- 
ittjque  oJficium.Nifitfenim  ex  eo  quodiam  coftitutum  efi,mutabtr  docirina.^tqui,txpen- 
dere  rurjum  debehantji  Deo  quoque  ipfo  ordmatain  fiunc  fineejfe  docirinam ,  "Vt  arcarw 
eius  conjiliis  fubJeruiat.Quos  £femafua  adoptioneprMrdinauitadyitam,  ncnm  doclnna^ 
qutji  porrefia  manu,diicttqu6  dcfiintuerai^  Quidentm  aiiudefieJficaxyocatio,quam  ele- 
{itorits,qu£prius  latebat,ccj)fementum?Jlep)-obosyariis  obiurgattonihus  ccpt  Uat,nuUo^'t^i 
detur,profeciu.Ven)m,cumtffosinexcufabifesfiO(r>iodoreddat:hicqucquencnuUa  dociri- 
ti£yk  .tpp.irct.No  .tnim,tdutrtiitfiiifti  l)orriiries,qtMm  ptifcf)iv  interje  ordine  cofentiatDci 
operaHtncptpvtdocirinii,qu£ntf]ilafiudeJi  quam  xtcrnx  eiusyolittain  minifira^cumlio^ 

Ccc 


8^'.  D  E     S  C  A  N  D  A  L  1  SJ 

{untate  it>fa tanere  in  certiimcn  committ.xnt.  Proind<f (fifcamas,  non  hominihm  icfeo  Co^ui 
J)eum,vt  cjiiA  Apudfe  otim  decreuit ,reue[[at ,mt  etiam  corrig.tf.fcd  potiits  vt  ejfech  ipfo      ] 
comprobet,timm  frynafmt  &J}-aSiCia.  Qms  aS  initiofemel  el/git.fiennccjuit  vtpereant: 
fcdqtiiaperirc  ipfos  no  vu[t,infidcrn  tuteiimque  Cfmfti  tradit.Porro,vt  Chriilu  haSeat 
pailorcm,a  atto  ctifiodianturjn  eiits  ouife  colli^i neceffe  eft.ltacjue cjuumpaflons  voccm 
iudtendofalutem  eleciiconfeqmntur,nihil  afiudcjukm  extcrna  Euangelij  prxdicatione  ad 
fimmfirwm perditcitur  ipforum  efeciio.Eandem  &*  reprohn  cfocirinam  iuSet profoni .Cur^ 
^n  vt  qmdde  illorum  exitio  (latuit,euertat  ?  Qi^n  potittsvt  oSflinctta  eorum  incredufittiy 
m.i<'i:ipateftci.itquid'valeatoccuft£efeilioniigrat!a.  Qualeenimtlluftwiiffeculum,ir» 
nuo  h£cper^icue  re  luce.it, jingipoteil,^uamcCumtn  comuni  docfrina ,  e.tdem  Deivoca- 
tione ,pari vocandi organo ,tantum  eft  hominum  difcrimen ,  vt alij pertinaciter  refpu.tntf 
quod afu  oSecfientcr amplectunturi  Vidcmtts  t.imen intcrea ,  vt vcrSttm  ^nodhomims  cre 
prof^rtUY,';tfimpiorumcorda  noncmendet,feriattamenipforumconfcientias,&  fafci- 
uiam,  inftarfr£mcofiioeat. 

I.imdefcancf.tfi.s,qui£itsfcund'umordtne.iJ?igtuiuimui,eJ}-diflcrendii.Queri(tii)^ 
rmfti  ,EuageliHm  difcordiarii  efje  fontem-.quia  fimufatque  emcr^it  ,vna  furgant  cotcntio- 
nes:imo  noftcm .tcfi  cltficii cecinijfei ,homines  intcrfe  armantur.  Tatendii eftfane quocf 
ChriflM  pronunti.it, fimul  cii  Eua^clio  d^if?idiafcre  &  pH^nxi  exoriri:  fdquaidoccifo- 
nefiat,reputandum  eft.Primum,fi  contumaciter  infurgunt  fnmines ,  quum  cos  in  ordinem 
coocrevuUDcii'S,(iuaidr.itioneftt,iamp/mdiximiis.Dijftcifeefl,vtquifiSintmiufa-- 
fitt:it,cfocifesfe  Chriflo  p,  ^Seant.  Iamvcro,citm  affccfu.s  c.trnh,(jt4ii/i  hominiSits  regnantj 
totidifint  qti.ifif-jroces  ac indomit£  Sellii£,miramur fi  tumiilmofc  iun  &'fr£no  rcfiHat? 
.yitqiiiy-itmii  indgntim  efl,cuiit6 iv.tf  Ciuft in  noSi.f  rcpcritur,cufp.im  in  E tungelitim  con- 
fcrri.Nthtfi  rcciiits  ficiunt.quiturS.irum  m:'tHj&'  difcorcfMr<:*n  odin,ap.tCif  docfrinaaS- 
horrent.Tranc)uiff)Jl-.itunihifputant  effc  mc'liiis.Qutdeygo,ffyran!t.s  quifpi.im  hocfc- 
uitia  &*  imm.init.ite  fua  cofecptutns  fit,vt  cfmi  vir^ines  matrcn.ifjue  ing^nuis  acffe  rapit: 
diirn  fvttiKts  cptimtt  qiien^ueffoliat,dum iugulat trucid.itqt;e i/invcentes,metu  omncs  at- 
toniti  flcitt:,ime  hocpr£tcxtu  tyrann  f.vtd;m  mereSitur^.Nuncfi  qti.mtur  ,qu£na  fit  p.ix 
ifl.i,quam  Eu.ingcffi  iacttira  redimere  multi  non  duSitat.hocftne  conftaSit,  viriofts  per- 
mrfifque  nfgicncs  pf.icidi  &  aSfque  motu  oStinere ,quia  dcterri/nits  omniii  tyr.innusSa- 
th.m  imptine  hominiSits  fcmimortms  infultat.  Tametfiquoad  externam  cnrports  fcruitU' 
tcm  attiriit ,tofcrari forjan  potitts  intej-cfum  expcdiat,  qttam  fihertatt^  affcrend£  caufa,tu- 
rnultttmmouere,cjtiiinc£dcs  (^confufamvaflitatem€rumpat.Veriim,vhide  xtcmo ani 
rn£ exitio agitttr ,nihift.intieffe dcSct,vt mortiferampacemvelappetamus,vefeti.im  vo - 
luntarij  cofamui.Q^detiam  quodFilium  Dei  itaimpcrij  ftti  iure  fr.iHdamus^^tqui,coe- 
liimpntins  terrx  mifceripr£ftaret ,  qtiamiUiminui  honorca  Patre  cfatum,ncdumj)rorfus 
eripi  dr*  .iSdicari.Nos  fctftcet  vmsmtts  alicnia  vit£principe:vtpax  noSvs  coftet  apud  fmmi 
7fes,Selhtm  exprojcffo  aducrfus  Dcum  fitfcipicmus^N^  dij?id.um  cumimproSts  hahere  co 
g.imtir,a  Cnriflo  difiicfcre  no  recufaSimns,per  quemfitmus  vna  cum^.^gcfisDco  reconci- 
[i.tti'.Nimvsfanl  indima  merces.Nec  vero  Chriftus  ,ciim  pacatum  Sathan£  regmm  defcri 
£it,ideo  aj>petedum  ejfed^jcet:^u!n  potiitsfnmmi  Senefcij  foco  Jvre  hoc  promittitjVt  for- 
tior  cum  tUo  confligens ,  iniufta  illiim  tyrmidcffofiet:namf  tam  animofos  cemimtis,  qui 
amSitiop  pro  impe-rio  veffiSertatefua  cfimicitt,vt  quofuts  excipere  motus  noduSitent:  vSt 
ttirSartim  procelLis  cxcit.it  Sath.in,ad  tttrkincfum  Chrtfti  rcgnttm:quanto  nosfortiori  ani- 
mo  coiraoSnitidact'.¥tfni'Sinj>atreminftirget:paterfiftjvit£nonparcet:fratriinfidiaSi- 

tttr 


D  E    S  C  AN  D  A  LIS:  '  Sji 

turfrater^n  i^o  funt  fj£Cpr£dicJa;vtJi5i  aS  Euctn^Cto  ctucant  fiomines  ,t(C  non  potiits, 
Vf  in  ternpore  moniti/wlJum  exnouitate  terrorem  concipiMt?Neaue  enim  cum  alys  mihi 
ne^tium  e{l,cjukm  ^ui  adfHCofcpacisfrxtextum,  Cfirifii  ipfm  nomine  aSutiitur.Etfme 
auoque  non  fatet ,turbulentos  fmmines  mouencli^ftcfitioniSu.s,SatlJan£  ejfe  flaSella,  vt  in~ 
Euangeftj  ocfiumplacidos alio^uiHommes  infl.tmmet.Ita  noiJrofeculofu^Euano-eLii  na- 
fcentis  iniriafarSaros  fiomines  armauit,^ui  le^iSui,iudicijs  ^&^omni  pofiti^  Sellum,expro~ 
feffo  indicerent.Sed^uum  noSis  minime  i^otumfit  eiufmodiarttflciwn,  modopaceex  tf~ 
r.imo  au£ramiis,eam  vero  experimento fentiemw  aDeo  mSisper  Eumgefum  offari  :vt 
inter  fiomines  quoquc  mSvs  conflct.^S  Euangclio  cjuidcm  recedere ,  vtfeditioniStis  oS- 
i(i.imeatur,ntmsperuerfum  efU 

luniorinjjycciem  fiic fcandafi  caufa  eft,quodfimufacpuSlicaricoepitEuanovl'ij  cio~ 
flrina:vefut  apertafcatur!gine,muftorum  eriipit  tmpietas ,cjui  rcfghfi  antea  viflfuerant. 

\Atqui,l'^ge£quitPserat,f}OC.-(cfflcfeiconflrmationcvafere.QmfmChriflopartcsa(?i'>yiiU 
Simton,vt  retegat  exnmltU  cordiSm  cogitationes:adeo  nemo  refragatur,vtpftuftbifi6  ftt 
fentcntia.  Quideroo  in  re  ipfa  aSfurdi  inuenitHr^flngmm  nunquamfuiffe  dicfum.vt  flnc 
pmiudicio xflimetur cjuodaj^paret .  Qupante annos trigintavSique vigeretrelio-io,&in 
comuncreceptiimqHe  Detcultuftn€Cotrouerft.t,omnes  coferttire^at,nuC  impietas  &  Dei 
cctemptuspa[?im  eSuIlit.Frincipio,diconihil  efje  miru,fi  teneSras  hx  difcntiat:ta  altas 
tffe  coriis  humani  UteSr<u,tamqueflexuofos  recejftts^vt  aSyffosprope  oriinesfuper'it,iam 
vlimprouerSio  yufgat,imefje.Ltm,fiqm  in  refaUax  efl  hommumftmuUtio ,  mira  cro^t 
Deum  improSitate  fudit,vSiminimefs  erxt.Htic  accecftt  SatfanA  vafrities,  atiodp.tmm 
iomr.mti£  cdioinem  oSdnccns  ,pa>-tim  Deicuftum  oStevens  ceremoniarii  ip-uiSMiram  re 
j!own:;,qH£  nufla  efl.popam  oflentat.HocfuSpapatufuiffe  vident  omnes  ocufati.  lUic  e~ 
nim  confcim£,quafi  Circxts  veneniifafinatxfl-upet  :per  fmga^  amSages  ferium  D  ei  fen- 
fum  refugiiit.  Naimmenfutlltidceremoniaruchiios,vere  fttronii  efljj)clunca:quia  hypa- 
crit£  fuS  iUis  inuofucris  aScftti,quidvU  ftSi  impune  licere  ccfldiit.Eiufmodifecurita^,  h  ve~ 
r£flc[£que  refgionis  difcrimen  tofTit^nifnfmirum.  Quodflquancfopropiti^  ad^Deum  acce- 
dere  videntur,non  aftum  inflnemultumfefatigat  acfeoque  excruciam  ,nifi  vt  interior  cor~ 
(fis impictits^taliSta  remecfi^s  delinita  intiii  quiefcat.Nunc,ft illata  Euannfij  face proflio-a^ 
tur  hyfocrifls,acpalamflt  impieta^  ,iniufla  eftacpertt€rfa,qu£  mdefufcipirur  offcflo.Ofim 
tnterprnfanos  homines,nift  quipalam  veneflcm  erat,^teilametaritis  ,<&  periuru^  ^^&co- 
cperttts  cmniflagitio,nemo  huSeSaturdeorum  conteptor.Namquum  camalesftSideGS  fln 
gerent,nihiffttcilim  erat,quam  religione  iefungt.  ^tqui  videmtts,vt  acritcr  in  cferifores 
inuehantur  Prvfhet£:^uod  proculduSio  nonflnegrauiSm  cauftsfacitit.Erg  o  impictas  qu£ 
fe  cxerehat  in  DeiEccfefta ,  apud  incredufos  nullaferetucapparuit..Anidco  Lege&Pro 
phetiasflaSella adeamcxcitandafuiffe dicemas^..An ideopura reIigio,qu£  hydra  illam in 
luccmprot)-ciheSat,minort6cenfeSituri QuinetiaminipfaDei Ecclefta,no  ntflpoflnatum 
lfaac,lfmaehsfam&fcproferunt.  Quianteafecmdm  eratafan&o  .y4Sraham,rej>ente  in 
fcclcratum  gratisDet  fudtSrium  erupit.quo  meretur  a  patrlsftmifia  .tfdcari..An  tafc  ex~ 
emplum,.Abrah£ domeslicos a fanciaprogenie afienare cfcbdt^  Pono, quodin Iftacte- 
miterfuit adumSratum ,in  Chrtfio  claritts  cxfrimi oportuit:  idquef.ciutefiatur  Euange 
(ij  hi^ioria.Scimtfseni!n,exquo  in  mundiiipfepvduchtsfuit^quantopereefferSuerit  corti 
mfania,quipriusfe  refigionts  titufo  venditaSant.  Quarc  maftgna  h£cfacefjat  opinio,ExE~ 
t<angelij  dodrinafcaturire  impietatis  f:centiam:quta  vefut  e  fatiSufis  tn  apcrta  fucem  pro~ 
trahitur.QuinpotiiiJJ^ipJifmnosoSleciet,Retegiex  multorum  cordiStts  cogitatwnes» 

Ccc     » 


8-t»  D  E     S  C  A  N  D  lA  L  I  S. 

Quanqu.im  1] uius  reUfia^uc^uenotaTjJaeflrtitiotnttrfeiiumohfattEuan^Ut  vratiX 
tilii  re^u.inr,alii  contemptim  fummui  tatum  fabrii  ^ufient^liifuperbe  repudicnt,  anmrt 
digna  ejl  omnium  ingratitudo,de quanon  mediocreml/indtC^am  Dtus exivatl  Etfrofe^a 
feuere  ylcifcitur,quum  adempto  reliviom  fenfu,in  (jorrendam  ifiam  c£citatem  eosprx  cipi^ 
tat.Q^otquot  er^o  yidemus  f)odie  iMcianicos  f)omincs,qui  totam  ChriJ}ireli^ionc/!/  fuSfan 
nanf.quotquot item  Epicureos,quinullo  Dci  metu  adquamlibetnequitiamjefroftituunt: 
totidemfctamus  aDeo nobti ante ocufosponi  yindiClx,  Dei  exempfa,  quAnobii  Euangelii 
dt^nitatem pretiumque commethdent.Paufu/i meritoinrcproSum fenfum  ,^  foedas  pro~ 
hriquepfenat  cupiditates  conie^os fuijfe  dicit,quiDei  notttiam,qu.ifis  exfolo  mundiaSie- 
iiu  conctpipoteft,iniuilcfuj>prejferant-:yt  qut  Deumfraudauerantfno  fjonore,  extremA  i- 
^nomtniisfubie[}t,iuflamreciperentin^ratitudinisfu£mercedcm.Qj40tndi^iuseflftcri- 
fegiumEu.ingdiicontemptus,non  mirum  eii,Jtatrociordeij}fo  nucfumituryindiffa.Quid 
cniml^n  qui/cintillufas  in  mundtfabrica  emicantes  fua  fucordia  extingui  faflifunt  ,ture 
pfexos  ejfefateSimur.quiautempfenHmgfortA  Deifufgorem,quiin  Euangefto  lucet,  de- 
fiinata  mafitia  obruunt  ^  extinmunt^eosyellcnjus  impune  DeoiUudere(  QwdfiDeum 
contempti£^elabiefl£fu£grati£,feuerum  ejfeyindtcem  plufquam  iquum  e(l,cureius  Ym- 
dt^£,qu£ inprimif faudandaefl,exemj)lacernentes  o^endtmur?  Imo fotitt^  decebat^lit 
iamdtxi^ficutiSocmodoEuangefiimaieflxtemalferit  Detts.ita  eius  rcuerentiam  inani- 
mpfnosimftnciri.  Euxngelium  ,quofenobiiintiftij)erfona  ojfert  acdonat,  quomodoft- 
iis  digne  excifipoteff^  ^tqui,incomparaSifem  fiunc  tStfturumyufgari  Sonore  mufti  yix 
dtgnantur.afti  abiicjuntad pedes,alttyanis  mundt  deficitifecure  poHhabent :  multt  etiam 
taiquam  afiquod  ludtcrum,tocofe  adfrofanam  oSleciationem  conuertunt.Quid  fofteafe 
quutum eil^Quum aliquafaftem rcfi^io  eorum anima  inftderet/tunc  cmum  in  moremy 
aduerftts     eum  Utrant..Atque  hoc  quideacumineftbifUcent^imofemideiyidentur^quod 
nubibus  oppederenon  du9itant.^t')>er6,fi  prodio-iofa  ef}  hominii  inpecudem  conutrfio,  ea 
rnagti  funtdepforandt  ,qt4odnullo  malifuidoloretanguntur.Pafiflarum  ineftiasfepideri- 
dent,fedipfitndi^nifunt,qutynquam  adPafifmum  reuertantur ,  Neque  enim '^ulgares 
eorum  exitus  effe  coruKnit,qutbus  ^facer  Chriiltfangiiis,&*  £tema  Deiyeritas  ,^lux 
'yit.t,fartim  rifuifuerunf.partim  contemptui.Etcerte,quinuncfafim  regnat  Euangeliicoa 
temfttfs,  certum  efl  beUuin£  cmufdam  "yitx  prefagium :  nam ,  quum  hoc  extremum  fit 
curandti  Sominuml/ititi  remedium^bi  Domintts  cum  Euangeliofuo  ajfulget,  quiSttsni- 
hifprodefl  remedium  hoc,eos  effe  incurabiles  conflat.Qui  "Vf  ro  medtcum  fcientes  ac  "Vo- 
lentes autefudunt,autprocuf abimnt^yftrhfiSi  quaflns  accerfuntmortes,  Vt  caputhoc 
concfudam,quibm  atrox  mafttm^tefl,cenfetur  imfietas^fnexh^cgrauitate  poen£ ,  quant 
indigne Eumgeftiftsi contemptumfiratD omintts ,  ^fttmanf.atque  hoc doct*mento tn  eitss 
fde  ^  oSedientia  conflrmantur.^griffam,ViUanot4anum,p  ofetum^^fimilesl/ufjro  no- 
tum  efl  tanquam  Cycfopas  quo^iam  Euangeltum  femfer  fafluofe  Ipreuifje.  Tandem  eo 
proUffifuntamenti£  c^furorUpvtmn  mo^o  in  Filium  Deiexecrabifes  hUFpSemias  euo- 
merent,fedqu.intumadanim£yitamattinct,nihtfacantSus^porcpsfutarentfedtfferre, 
y4fii('ytJl.ibefa,yfits,Deperitts,&^  Gouearuts)gu{lato  E»angefto,eadem  c^cttate  funtper- 
f »/?/. Cur  i{lud?ntfi  quiafacrum  iUudl/it^  £tem£  ptgntts,facrifega  ludendi  aut  ridendi  ath- 
daciaanTeprofin.irartt?Pau(osnomino,Quict(nquceiufdem  funtfarin£,eos  fciamtfsnobis 
(t  Dom  noin  exempfum  qttaft  digito  monflrari^tfoUicite  inyocationis  noflr^jiadio  fer- 
gamus,ne  quidftmtfe  nobu  contirtgat, 

Porro,quia  non  faffu  tantumfuoycfpr£cipitto,infrmos  offenduntperditiifiihomi 

ncf 


DE    SCANDALIS.  Sc^ 

nes^JedimpietntU  fm  vcnenum  fiuc  illucfrofitndmt,yt  atheifmo  orStrejyfe.vit:  fiiic  au6~ 
■^uefcancfalo oSuiXeundu  efl.ldcjuefacit Spiritusyduveturos cuimonet  ilinfores,cuifpem 
no{lrajn fetnmi  exagitentfedidefronunti.tt  mimns  inftaSifes ,  eormn  illecefru  fore  c5no~ 
xim.Ergo  vtfimus  extr.ipericulum,colligenda  eilin  Chriftofrmim^olcnnti  mos  eflim 
ftirif  ifiis  cantSm,auoffni  adruciandai  ofaT^fiemias  ficcnti^  hafeiit  ,fcun-i[em  tH^rfo.iam 
agereJta in conuiuijs &'fe>7nonifwfu,fuiter iocado-omnia reltgionis fn-incipia  cateffimt. 
^cprimiim  cpiidem  oSlicjuvs  facctijsfe  infmuant.Hic  tamcnjinvs  es7,vt  omne  Dei  ttmo~ 
rem  oSfiterent  exanimif  hominum.Nam  eo  t.mdemfeirumpum,religiones  onmes  ex  ho- 
mnumcerefironatas eJp:Deumef[e,quiafic crederc liSeat:futur£  vir<ejj>em Ltcladis  fim 
fftciSus  inuentam  ejje.metum  iudicij ,puerife  effe  terncufamentum.  Htemidem  Siremm 
yoces,deliniendifttiufto)-umaimfusnimi,s  fwit  appoJit£.fcd  ^uiu  ia  fuus prnritus  tittUat. 
Nant  quofdam  yidemus,adeo  cupide  ^u<e  adtoUendumptetatiffenfmfuciunt ,  capt.tre  ^ 
yerutri,  vtvixdum  perceptopaucorii  vcrSomm fonitu^-epente  ah  tZtetTia  &•  inJlextftliDei 
yeritate  cfefcifcatit.Et fane  /juifauis  yefmodice  in  Scripturisfacnf  verfttus  ertt,  fvo-e  altfi 
quam m opinionefundatam  effepdcmnoflram cxperttts/mn ita  facile  nutaSit.  Quiverb 
jnfcufptu in cordiSti^ Spirittts  fi^tSum^erunt ,  muftum aSefl cjttin  machinvs  isln mipctiti, 
Concidant.Scd  hoc  cftfcificet  qttocfdictt  Paufn>s,Naufr.tgtumfacere  homines  infdc  .po  sl~ 
quam  a  Sona  confcientia  exciderunt.Quof^tifcat  &*  hanc  ejfe  recf£  intefftgentts,  cuflo- 
tfem:necmirueJJefinihilfrmumhaSeat,^uiinter  vart,is cuptdit.ttu prcceUas  fluciuatur.. 
Itaque  noefl  quodnos  turSet^theifmits,quirmric  cum  m  toto  miidopaJ?tmgraf]atur,tum 
yero  inregum&'principuaufi,s,in  triSunafiSta^inffltdidvs  afijs  vitx.  gencriSits  prxciptte 
regnat.  Nafi  reriiperitos  interrooe,ide6quc  eos  ipfos,quife  expedire  aS  fiac  tetaticne  ne- 
cueunt,auotufquifque  iUic  Son<e  conjcienti^  hofpitium  concedat.inpriptu  erit  resionftim, 
eamprocufcxufire.Quidergo  miramur  iffudJideinaufragium,quodPaulus  necejfariofe- 
€uicfccet?Porro,fitamJeditlo  recoditam  in  arcUpecuniamJeruant,quotquot  aliquo  eitts  a~ 
moretangtintur.qui  nuUo  timorii  Dei  pr£ftdiomunittif,vltrb  feinprxdam  exponit ,  quid 
txcujationvs  obtendet,ft  coeleflifdei  thefauroJpoliaturfPrxfertimquum  nihtftamexi- 
tiafe  ejfe  nouerimm,quam  iftas  impiorum  teneficufas  .Neque  enim  quodaS  iUis  inflatpe- 
riculum,extenuare  in  animo  efl.quinpotiui  moneo  &*  tefliJicor,nuUos  tam  effe  venefcos 
ferpentum  afJiatU6.Verum,eb  magvs  adcanendum,yigilantes  acfoUicitos  efje  nos  deccl\tt^ 
JruereaaS  fiac  qumuupefHfera  coruagiotte,immun€sfore  dico  quicunquefolidoi  in  Chri~ 
Jlo  radices  agere  noneolexerint.Neque  verb  hoc  metim,JedPaufi  didum  eft:Crefcendum 
ejje  in Chriflinotttia,donecadolefc.imt^s  invtrumperfedum :  ne  ftmus  amplius  oSnoxij 
hominum  verfutie,quinos  ctrcnnuenire  tentant .  Simuftanten  aftera,  Pauft  exhortatio  au- 
dtenda.quando  fiac  len-  deTponfifumus  Filio  Dei,vt  integr.im  iUiJlruemus  coiutijfdem, 
inprimvs  cauendum  ejfe,nefuts  lenocinijs  nos  corrumpat  Sdthan:namft  aliquod  t.im  tmpu- 
dicitt£fgnum  dedtjfe  videtur,qu£  finonvs  iffeceSrn  anremfrdtSuit  multer.parum  caflas  ef 
Je  animas  apparet ,quihtvs  ad  perjicfam  defecJionemfcOtcitariduke  efl. 

N':n  aSftmifis  efl  errorum  omnium  ratioXaSaJcit  muftorumfdes:afij  etiafrorfns 
aS  Eumtgt  fto  defcif  m,quia  errortsfgetvejfe  conijciunt.Quaft  verb  .i  terr£  cultura  &fa 
tioncquifcuaaShorreatjquiapurumfmeninfoliumfcpedtoeneyat.NequcmperccUeret 
reinouir.f^yidiKonuit  Chrifltis  hocfutHrum.Tametfi  enim  hjipocrit.i-s  iUn  ^-i^n^s  ccmps 
ratjtritico veros acgemanosDeiflios.fjanc tamenvftata Sathanxfraudem effe  cfledtt,. 
corrupcre  quiSufciiquepotefl  modif  fff^  vitittre  coelefleDetfmen,ne  adfnigcteruatiat. 
Mundilinsl.irdeferti&incufti  a^rifcimta  diu  iaeuijfejlerdc :  nuncEuagcftj  doctrimttit 

Ccc    1 


tff  D  E     S  C  A  N  D  A  L  I  S. 

femiMuit Deufper  fms  niiniflros.Miritmur,ft  Sathan  (juafcun^uepotefl  errorum  cor- 
ruptclM  mifceat?Et  qus,  nonfiatim  aprimo  EmngeCij  exortufalforu  dogmatum^Uuilrti 
inuexitlOmitto  inmmerammuCritudinem.Sed  VafenniyMontani^&^Manichtorum  de- 
lirijs  quid  maoaprodigiofumfn^ipotefttPertuam  vero  ridicufricfi,eos  quiEua^efij  lu  ■ 
cem  tam  denfts  teneSru  nb  fuiffe  extinc{a,miracufi  foco  ducunt,vim  eius  contra  tot  machi 
nasflaijfe  inui&am  cumpltufu  aucfimt,quia  nuc  quoque  mendxcij  teneSras  ojfundat  Sa^ 
tf)An,I.u.tngelij  docirinx.infenfosreddi.Verum^quia  acfhuncfcoptduyarijs  modnimpingi' 
tur,Sreuiter  oflendanuUam  effe  ojfcnfionti  (pecie,tn  qua  nonfj>onte  yeffocordta ,  vel  afio 
pxprio  vitioftngufiincurrant.  Quifimpftcitervnum  hoc  oStecfuntfeclts  ex  Euit^lij  do- 
cirinapuUuCtre ,hi partim  quafecunque p>-£textum  captant,partim  nimia  feuitate  mali  cau 
fam  in  Euanvelium tranfcriSunt,qu£ alibi refidet. (^uifquti aperire oculos dignahitur, E- 
ttangefiumperl^iciet  no  modo pttram  ac  liquidam  effeDeiveritatemfedoptimiifanCfe,  v~ 
nitatu  vinculHm.Nunc  ficontra  infurgit  Satf)an,yt  fianc  lucem  errorum  nebufvs  ohfcurety 
AC  vnitatem  faceret,in  quam  coalefcunt  TiftjDei,off:ciuillefuumfacit.i.fl  enim  &  men- 
dacvjpiter,<&  difidiorum  omniii  author  atque  artifex.Noflrim  erg^erat  eo  intentiui  in 
qudtrenda  veritate  Uhorare,inuentam  conihmtim  ampfccii.Non  mocfo  aufltnet  ifli  a9  o  - 
fnni  eiufmodifludio,ac  r^fugiuntfedhwnc  cfefenfionn  clypeum  opponnnt  Deo,ne  oScdire 
eiiis  imperio  cog.tntur.^lij  tametjidataopcranon  qu£runtquomodorepKcfientfanamdo- 
chin.tm,quumtamenfeuiocc,iJiomsauraj>ercitireJiliunt,ninilha9ent  iufl£  excufxtionv;. 
^tvero  nonaSs  rctiment,nefiincertiquo  eundumfit,Jlt'xiSilesfepr£Se.tnt,fua  fucfaci- 
litateimpficenturerrorumlaquea.Eflhocquicfcaliquidfecfeim periculi alia  mefior  erat 
cautio:nemj)e,vtfepixhumilitate,mocfef}iafoSrietate,rcuerentia,Deof(Sijcerent.  Ne- 
que  emmfruflrapromifttChriflius,J>ulfantil}m  ianuam  apertum  iri.NecfruflraJpiritu  iu 
dxij  &  difcretionif  a  Patre  donattis  efl.Nonfrufh-a  etianiper  os  Iefii£promittitDcmi- 
nmp£cf.i^o^umfeforej>opufofuo,quiadregcdoseiusgrac{matergopr£ftofit.  Denique, 
nonfalIe,idt  nccfrufh-andt  c.tufi,viam  vit£  rtoSts  in  verSofuo  monflraripronttnti.tt.  Vnde 
4ipparetSon.tmhominumpartetnhocij?fum  ingeniop  appetere  ,yt  contemptU  remedijs^n 
fuo  malo  torpeat. 

Quolautem  multos  videmtis,hoc  vefillo  errore  capto  f  ,a  re&a  via  aScfuci,nun- 
cuam  nifi  iusla  Deiyin(ft:ia,accidit.Primiim  vere.AuguflintisfuperSiam  nomina  t  h£re- 
feon omnium m.ttrem :  nuUm enim vnquaextitit errons magifler,quem nopraua ctmSitio 
infuumjjrtcipitiii  extuferit.Scimm  Deumparuufn  fidii ejfe  docforem.Scimm  Chriflum 
humifes  ac  manfuetos  adfe  vocare,vt  eos  ha9v.it difcipufos .  Proinde  qui  arrogantia tur- 
gent,eos  non  mirum  efl  aS  hacfchoUpuffos,vagt,sfut6  jpecufationiSm  fttrfum  ac  deorfum 
raptari,  QwitqHot hac noflra £tate apura Euangelij  docJrinaproLipfi  ,fafforum  dogma- 
tum  caeperunt  effe  authores,reperiemm  omnes  fuperSi£  morSo  correptos ,iigenij  tormen- 
taftSt  t^  aftjsfaSricaffe  .Pro  multts  vnum  Serueti  exemplumfujftciat.  Is  enim  Lufita- 
nicof.tflui'iJlatm,m.tg6  etiamnumpr^^priaarrogantiaturgens^hanc  ftSi  comparancft  no- 
mms rationem optimam  ejfeft.ttuit,fi omnia reffrionisprincipia conuellcret.  Qnicquicfer- 
go  de  triSmin  Deopofontf  oftm  aSipJo^poflolorumfeculo  tradituma  PatriSm,&'  con 
tinua£t.itumferie  aS  omniSm  p^sreccptumfuit/ionmocfb  tanquam  infulfumrepudiat, 
fedplufqum  atrociSm  conuitijsexagitatacprojcindit.  lamcaninatUa  mordendi  latran- 
dique  raSies,qu.im  eSuCftiit  omnes  fcriptorum  eim  paginx ,  fatti  teftatur ,  qu.tfis  hominem 
fpiritm infltget.  .Acfrem yerofiveniaf , cfare  per^icies , ieiuna  irutnts gforit  ftti  ac- 
cenfum ,  aSfurdiJ^ima  qu£que  defiria  cupide  hauftjfe ,  quiSmfe  ineSrtaret.     Sermoncm 

Dei 


D  E    S  C  A  N  D  A  L  I S;  f^j 

X>ti  noHpriuifuiffe  imxgincaur ,  ejuJtm  cfum  Moifes  Deum  tn  mundi  creatione  CoqHcntem 
mducit.Qur-ft  yero  tum  efemum  effe  coepeytt,(juHm  exeruit  tantamfuam  yirtutem :  ac  non 
fotiui£temxfu<£effenti£fpecime<£di.ierit.  Chrtflt  camemfic  (feificat',  ytyeritate/jumanx 
natur£  aSotita,(f:uinitatem,^u£fJ  irituafu  eJ};j)afpa£iCem  fn^at .  Et  tamen  Dcum  tfem 
Succvi  Cfmfium  yocancfo,vm5ratife  nefcio  ^mcfffecfrum  noSvccommimrdtur :  ytpote,qui 
aS  initio  Pfatonica  duntaxat  icfeafuerit:  nec  afio  iure  fit  fifitti  Dei,nifi  cuocfin  vtero  Viro-i 
Tiis  ex  Spiritufancio  cccej^ttu  ejl.lruerim  mufta  ffecufati^^numjffaujlra  conp-ertt,qu£  aefeo 
nifnffiaSent  coforU^vtfactfe fano  cuiuii  fiomini  conjlet,  non  nifi  cxco  fui  amorefafcinatum 
j!offe ita defjiere. Qvhcffprotinui yt emcrfttDei veritas,fuferSa  ingenia tumfua amSi^. 
tt"fc(ficitat ,  tum  etiam  Satfian  imfeffit ,  vt  iffrmjirauii  comentu  &'fanaticn  cti:.i  niSits 
refcSfcurent,yeff>eruatant/icneJi-curnostaiJcjuamreinfcftta  turSoii cpcrteat .  Oifare 
rtfujerSiampriits  diximiis  otnnium  ftrefeon  matrem  ejje:  ita eorum  vanitas , cttife  tafi- 
Shs m.ipjlrli dtfcij^^ufos  acfitm^unt^ad^eaifcuendttsjjo-jietuctefinuirix-  Quntiesf^arcntiir 
error afiquls a  Pfeud'JrcjiSeta,Moifestentarinostfi(it,anDcmr.um  ixccrdeamtmu^^. 
Qnorfum id/iifi  ytfciamtts ncn  aftos aSducikjiura ({ochiiia,quam cuipictatemf.-ffa  pro~ 
fcpione  mentitSatur^fidem  yerofrmti  radiciSus  jixam  adto  macf:t/,£  ijlie  ncn  euertunt.vt 


jictitis  eius  frmitucfinem  iffuJlrent^quemCidmocfum  Paufus  graJfar,ttSus  in  Eccfefiafefiis, 
eos,^uiproSatifunt,  m.miJeJlos  redcfifcriSit.  Quo  minus  mitueJ},Jrovt  ajflauit  aficMs  no 
ti£feci£ventus,Jyfufimos  huc  iffuc  difaSi^^uumpaucifimiinfxumin  animis  Dei  timorem 
^aSemt.Tantum  aSefh,yt  nos  ctm  muftitudine  tituSare  deceat. 

Proteruiencfi  anfarn  ex  Eu.tngdto  arripere,iam  cftm  mufiis  vfttatumftiit.  Non  a£s 
retcties  ^pcj\cft ,ne inficenti.m camlsyertatur  fiSertas,deea  mcderemda  pr£cij>iunt. 
Scmjer  tmm  caro,vefmii  ima  cccaftrne  oSfata,Jlatim  txufcat.  ^tqut  vt  diira  ejl,  (^  fju, 
vano  in^xrio  cctrirriafert!i:tf6-fonaparSy^uo\is  mccfo iu^ttm cxcutiat,Seatam  vitam in eo 
fUim  arSitratur.Hccpr£tex:u  cfmftrui,^uaftEua^efijpr£Conio  ad^pifeum  vccati  effent, 
(orittimaci.t  efftreSantur : afij  Regiim  &  magtf^ratuum  fuSiection e  fe  tximeSant.S  imift- 
ter  fjcdicpa  mufii  infm£fcrtU  fi.mincs  ,gu.f}:~to  EHongtfio  ,infcfenter  fe  iaclantj.umfi  af- 
tos  f.rccefcuejf  iritus  indtiunt.ccmpfures  putforif  ac  modeJ}-t£  oSftiiJiSi  cutdvis  Mr^^o-ant. 
Scdfnc  pcfimum,(ju6dfeaStjfus  DeioSfquioffeti^^uencnfecus  emcr,cij:ant/cf  nos  a,- 
dptar.d-  inffiTs  ,patrii-  m  cmne  ius  &"  imperiumftSt  aSrogaret .  Toecfafane prauita^ ,  C^ 
(U£fuai,.dg(,itate^auiteryufnerare  pof?it  ptos  crnnesanimos .  Verum  vrat  nos  pctius 
Beii>.iuriif,cu^mancSts(ft>ffcetur..y4ucfmus^uidcfe  Cftrifii  manfnetudine  tefiatusft 
Ief.iaf..yiudirh us  quiddefi  iffe  CfniJ^usprxdicet.Dtfcite a  me inct.it,  cuia miftf  ft:m  &* 
fii.mtfts  corcfc.Et  frac  cfc caufa,quemadmodum Paufus admonet ,  cuum  efftt  info  ma  Dei^ 
fcipfp.m  txinai.iy.i'  ;vt  aS  eo  fttSmif?icnem  crnnes  dtfcamus .  Cum  tx  cifjii  mcicflatisfue 
f  fio  fittc  yfijue  defcetidmt  Deif.fius,vt  came  nojlra  irufutus ,  nonferui  condiii:nem  mo- 
dh,fedtxtrtmem  cructs  t^miniam fuSiret :  quem  nojh  itm  crijloi  eri^ere  ncnpudeSit,yt 
cfquidfmus yefcjfe  vidc amuri  QuifttmmU  cpSus &  fionoriSus exci ITunt, eos,  vtfe ad 
Mi^gifiritximjLm  confcrmer,t,r,tceffe  ej]:,tanquammamtucfinvsfu£  oSfitos,adfumiles 
(fif(.tr.dire.rfufCjUam igitur pr£prjltra  ftumtfium arroguritiaerit ,ftaftos  effareJJ iritus, 
EtLtngi  fi^j)r£ttxtu  tKcipiant.Necjue  enim  iure  fuo  ma^t  ctdere  iuSentur ,  vt  aSieCii  afio- 
(juiticrr:incsjtcs  cfenumvfmyent.C£terum,f)£c  cfocirinanon  modofn^ufts  cjfxijfut  fco-e 
j.r£f  ril-it ,fid ncSis qiiccue cafiigatior,esfupj;editat,(jU£ftrocitntii'prcterut.m  retur.dat: 
tnterea  tn.if  Sutus  inuidi.-m  &"  crimen  auertit  aS  Euangtfio .  Fieriqutdem  ytxj)Otif},ySf 
rriiftri  f70ir(ir.cs  /it:(fis  cfiStis  ,nt{(fa  atttfjoritate  ,nuiro  ingenic/iulfadivTiitatefm^^ 

CCC       4. 


tft-  "  DESCANDALIS: 

v.imre  ^e  "Euan^eCio  cftcftceruyit,fef.ijlnrfc  ingermt,nonfme  afiornni  tontemptw.^mn  ffo' 
machtm  tanta  incfi^^itns  ing^rnm  ^  corcfmi  fnmimStis  mottcM-  Q^nnquam  ctcfco  ndicufx 
cfiSonxparttsflufittia^vtpttdore  &  mifericorcfta  potitts  nos  afftcere ,  ^uam  Sifem  noSn 
frcuocare  cfeSeat.Demns  tamen  effe  ,auo:fnos  valde  off-ncfaf.an  nojh-a  adtierfMjlofidafH ' 
fuperSiam  incft^atio,in  ipfum  omm  mccfcjlix  autfxrem  incurrct? 

Eccc  ex  afterapttrte  muftos,EtMngifij  proftfionem  cfiffofuta  tttrjiwuevita,  qum- 
tum  infe ejlfoecfantes . Vr.cfe  afjmproximofcancfafum  nafcttttr .  Et  certe  ciim  nos  ,Jancfe 
honcjlt  ij  ue  vitiendo,EtMngcfinm  omare  Paufiis  teft.'tur  ,(jut  ftSi  mM  viuendt  ficentiam  in 
duf^ent.toiicfemfunt Cfnijhxnifmi proSra & macuf&.  Necvero  cfuStum ejl ,  cjuin  fiorren 
(facitfmodiomnesDeivftiomaneat,y!iperuerftsfuti  moriSu^  ,pietatn  doclrinam  infa- 
fnc(ntj&  facrum  D  ei  ncmen  fncfiSrio  exponunt.Sentient  oftm  quam  intoftrahife ftt  crimen, 
fanCium  Euangeftj  tfiefaurumprofanajfe-.cjuamncnfrujlra  diJumft,nonimj?me  faturos 
cuiDeinomine  aSufifuerint.Sentientqtiamfretiof^fnt  Dco  anim£ ,  qtiiSus fafutii  viam. 
mafoftto  excmj)fop)-£cfudunt.Primum,nirma  ejt  ijia  imyroSitiu:  Deum,  quemfaciti  aSne- 
mit,ae  confitm,ficut  Patifm  dicitivt  csleflisfapienti£difcij>ufiapj>areant:qutim  tota  vi- 
tamantfiflumDetcontemptumarguat.Scdfi£Cpfuf(juamfacrifcgaimpietHf,Eu.tngeftoacf 

■  fceferiim  pr£texttim  aSuti.Lo^uor  de  artifcio  iam  vufgari,(jHofej)erjicft  &  nequam  ftomi 
nes,adf.tCier!diimfraucfandu.^od'ifcjU€cmriiSttsncccndMntnfinuant.Vtdtofim,quosfenoci 
ni  'sfut6  imj;urifqf4ej.tcfimSus  nonp!(dlS.it  Euangclij  vmSram  oStcndere.  .Aftj  qui  miruis 
funtfccferaiiyciijfcfite  tamenviuendo  , &"  Eccfefiamj)of[uu:it  vitiorumfuorumfordtSus, 
^  Euanzefio  macidam  «fjergunt.  lam  iSudqutcfem  mifcrttm  ejhac  dof.ndtim ,  non  modo 
imptit.tri  fanJitatii  doJririx  hsminum  flagitta,fedin  eorumj^erfona  caf.tmntofe  ectm  tradtt 
ci.Sed.tf!ndeft  EccfcjU  vfcns  m.igt6  dcjf  r.wdum:quodjjaj}ores,ij>fi,inqfi.im,j).ijlores,qui 
fuo-gijlum,hoc  ejtfxcrum  (.'hriflt  trtbunafea  ftge  confc.endunt,vt  vit£  puritateprx  afi-is  om 
niSns  cxceff.int,interdum  fmt  turpifiima  vefnequiti£,vef  maforum  afiorum  exemj)fa.  Itx 
fit,vt  nihifoj^fttsfdeiacgratiitatis  oStineant  eorum  conciones ,  quampfaSufaminfcena  a- 
^eret  fnflrio ,  Et  tafes fciftcet  contemptuife  effe  aj)ud j)feSem ,  attt  etiam  ludtSrij  c.m- 
fi  dioitofe  monflrari conquermtur .  Egoautemjfotittsvttfgi mirorj).itimtiam ,qubdnoit 
tos  futo  <&  flcrcortSti^s  mufieres  acpueri  ojfcriunt.  Minijtcrij  digr,iratem  cxtcfftintj^leriti 
fuccvi:at  iffti  non  venit  in  mentem ,  ideo  non  haSaifuum  miniflcrio  ftonorem ,  quia  ipfum 
fua  twpitudine  conf^urcint.Namftctttivere  oftm  a  quod.tm  dicfum  ejl,  Vt  amern,ama6i 
(n  ejto.ttamorumgr.iuitate&fanciimonia  reuercnti.im  fiSi  acquirant  pjtortet,  quiinpre- 
tio  haSeri  vofiit..Atque  vtina  tafi  hominum  coffuuie  exonerariburg.tr'tqitej}offet  Eccfejta. 
Sedfongc afttervtpfurimumcontingit .  Nam  quumfe me>-ito  contemj)tiSifes  ejfe  norinr, 
tmfa  confcientia  fSert.item  iffis  adimit.  Denique,quum  propter  inhonejlie  vitxj>roSra,fen~ 
ti.intomniSttsfeoSncxios,vefpudore  mctilque  retenti,hifcere  non  aucfent ,  quoties  feusre 
exi^.:ndumforet/juocfipf  minime j»-£{lant:vefparcere  definquentihus  coguntur  (JT*  adu- 
f.iri..y4dde,quhdignaHtfunt  vetres,quivt  mofeflia  omni  vafere  iuffa,otio  delicitfquefuii  co 
fuf.tnt,C£fum  p.iffitrifint  terr£  mifceri.Eorum  etiamnonufft  ,virtutum  odiofut^pertque  & 
afiorii  vitiis  ftSenttr  indtd^nt.Pcptifus  autem  vtgratiam  rcferat,eos  am.ttf(jfns,  ampfecfi- 
t!ir,fjuet :  atque  vtfun  dificiiifatronos  hnSeat  ,fuo  patrocinio  tuetur .  Intcrea  tamen 
mndefinitfcand.ifumfiSiexcorruptap.tflorumvitaohijcere,'ieadcf)riflurnaccedat.Ni 
mti  idqttidem  piruerft  &"  imj)udenterfednequecxcufttione  digniisqtiiIfi.itn,qHea  Chri- 
Jhi  .icceffu  arceSunt  homintttn  peccata.Niftifo  jctficet  m.tg!i  ,qu.imf  quis  exfonte  SiSere  rc 
CHfet ,  qiii.ifentihiif  CT*  jfii^etis  dicat  ejfe  oSftptum :  ^uum  tamen  oSfr.tcufa  tranfcendere, 

nec 


DE     SCANDALIS;  j+7^ 

vec  ma^  CaBore^f^fneferkuCo  ficeat.Q^ummuiros  EuangeCium  m  ore  fia^entesfce 
ftrate  aut  ne^uiter  viuere  conificiunt:En,i/t^uiur3t,Euan^efium.  Q^to  rectim  cum  dofo 
rc  a^of(erent,grauemfieri  Deo  iniuriam  ,^uum  (fo3rin£  vita  tam  mafe  refhoncfet?  Sine 
huf£  terrii  ctltginem  oBcfucuntinemo  tam  ihfanm  efl  aut  imf>roStts,ytfofemproptcr€a  Crf- 
fipnofum  vocet.  ^t^ui,inter  Sofn  &  Euagefij  cfaritatepfurimuinteref.Nam  auum  iffti 
offurertt  neSufxfacere  nonpotefl  Sommumj>r<tuittu,^uinperfuceatfam.  pkaue  docJrin£ 
Jj:fencfcr,^uo  yitanoftra^aSferfs  teneSrif,in  veram  iuflitiam  reformatur.Ero-o  fofem,  e- 
tiam  cfum  aBfconti-.tiis  fatet,fateSimur  efjc  fucicfum.con^icuam Eu.moreftj  fucem,  &  in  ea 
refufgentem  cfirifli  gforim  quum  cemamu^  j)Cufos  twSu  fiominumpeccata,quafiacunque 
tancfcwfunt,j)erfringent? 

Quantum acfcfuces ipfosjpecfatjam  nouerat  CHrifw in ignominiam  cfocJrint  ma 
xime  rccfuncfare,fiturj;iter  viuunt.Vt  Sccfcamf-Ium  auertat,  Scrtatur  acfferuancfum  quod 
iuSentjetiamfneminimo^uicfemdigitoattingxnt  one)-a,^u£  afiorum  imponunt  fiumeris. 
ScriSarum  tunc  mumts  erat,j}oj)ufum  iniiituere  in  fege  Dei :  illi  autem  quum  in  catfecfra, 
tftuindt  efftnt  le^s  interjretes  ,cf-  mi  t^  infiroffenitrantfaucfiSuf,fuperSia,  crudtfitate, 
ptriurijs.f Sicfinofe  ^ui^fvls aucftSant.Vuft nihifcmintts  CSrifttts,fuam Dei  verS',  autSori- 
tem  intacfam  manere.  Nonfuir  Sxcfcufivnitts  frcpria  acfmonitio :  quinjotitts  Sccfie  quo^ 
cue  vcx  C(S.fefif  auriSm  ncHrn  />,  cfamat ,  vtcun^ue  vitamjrofeficnifu<£  minttf  confenta- 
neam  agant ja{lores:j}eyperam  tamenferi  ,fi  cjiiid  Hac  caufa  Ettannfw  derraSitur.Vt  cei' 
tt  nimts  indignum  efi,^uam  Dettsprxfri.  it  Sene  viueticfircgufam,jerueyfa  Scminum  vi- 
ta  metiti.Rc dcfent iffi  cjuidtm (^fcjuancf  ranontm,acfentient iffucfnon  e  niSifofuiffe  cfemm 
tiatum:Satitfs  nuncfre  Somi/iifuFperfa  a  coCfo  mofa,cfemergi  injrofundum  marU ,  quam 

fivnum^uen.iStttxminimisoffen(fat.Noflrumtam€nintereaefl:,eaquamDomimnfter 

ni[,via,admetamprpjerare. 

Sc-mcf.Ium tamen  Sac inparte  dupfiCatur ,vSi acffceferum  imfignitatcm  priuctum 
(farnnum  a':cecftt..AfijSenigne  fiofpitio  excepti,veffurto  onufltcfam  aSeunt,  vefafHs  mo- 
da  Hc^ites  df  audant,veffo(ficitat  adfujrum  anciffas,ac  intercfum  etiam  vxores  tentare 
audi  nt.^fij  adcaptandum  miri  artifces^udatos  refin^uunt,quiSm  aureos  montespcffice- 
hantur..Af:jinmutuofaffunt:afij  aSnuunt  c{cjoftum:afijinfoci(tatejerfcfi.^fi^  cucmefe 
emofyn&nomine  pecuniam  a  honisfrugi^ue  SominiSm  aSJlufcrunt,  vtfinfcortati-ntm  co 
fumunt,vefin  afeam,vefprofufos  afios  fuxm  .^fij  cjuocfad  tuuancf.m  ecrum  indufti.m 
mutuo  datvmfuerat,auda3er  in  otio  f>efuantur.u4tque  acfSxcflagitia  nonnuffif  ciits  SaSet 
vxo)vs.^fijfacrcfancJumconiugij  vincufum,decejns  vxoritm,&'  aSieCtii  ftStiis,vicfare 
non  duSitant.Pfurafunt  eiufmodtfacirwrum  exempfa,(juam  cuitm  recttancft',  Sreut/.  cata- 
fogmfufficiat.Tteri  certe  nonjotefl ,(juin graue  acerSi.mque  ingenun  arJmts  vufnm  itfi- 
gat  iftorum  liominumjerfdia.Prxfertim  vero  cofternari  Sonos  viros  ncceffe  eft,  quiquum 
tenue  SaSerentpecufium,fe  Euangefifjr£t(xtu,nonfecm  acf  injrxdonum manm  incidif 
ft  nt,Jfcfiiitosfe  vident,atque  acfincjtam  redacios.^Atque  Scc  inter  duriora  noftra  exerci- 
tiamemorandumeft,quodfvicferecogimur,quifcimjune  Euangefio  iffudant.  Verum  ,fi 
meritojroSiSet  Demjer  os  Paufi,ne  muftos  tngratos  ^jrauos  experti,tamen  Senefacien 
cfofatigemur:idquef.xcit,ne  cuijroSo  &*  egentidefnt  rwflraofftcia.quanto  cfifigentiiis  ca 
uendum,ne  Scminum peruerftas  eb  nos  morofitatti  adducat ,  vt  fmm  erga  Deum  ingrati 
^  impij  f  Quemadmodum  igitur  acriter  vigifare  nos  decet/ie  eiufmocfi  neSufcniSm  ajerta 
fit  ianua  adnocendum,oSuiam  eundutn  ifforum  infidi^s.dar.da  cjira,quantum  i»  ncSts  eft, 
ytjerrnagtftratmfuere  vindiceturfraudes  O"  mafefcia:vt  qutSm  fucftSrio  eftvoxDo- 


Sc5  TDE     SCAKDAtlS: 

mnl.qmaue  'Ecctcfi.im  contimtlwfifulftnnant^Cetmificetn,  yt  S^nifunt,  ha^eMf  mdci- 
Jtrtmi:&'fHyc.i^fchoUnj:itirurfuni(tlicjuantocfili^emiiiscauemlxfimt  Se(tfi.inX.  infd/.f, 
ne  o^ieciii  caducxpecmix  iaciunt ,  cocleftc'no9is  tfiefMrum  excuti.it.Nam'&  id^mofitur, 
& nohii  lonjrc mttgis  exitiitle efl .  Quifqmflicm  fhibet in Chriflo,  inquit loxnnes,  fe- 
ij)fumfnclificctt..Adfiitncfi>iciitatem  ^uinon  ttifirttm^quum fci.vmvs  eosftffo  Cfrriflino 
inen  oStcnckre,^uid  cfl  ctir  nosfu  prauit.tte  impedtimt  ac  mor  ctiirlEflqtticCvm  t)anii  vite 
JLu.v2gcfittm  fcdmuftum  aSefl,quin  aS  omniSm  concoqti.-tturiqiium  cx  miiftk ,  qtit  auicfc  if~ 
fudcfcgfutire  videntur,pauci  ei,i,sguflumpercipiat.Deniquc,cjuaiuf)  are.t  Cfiriflii,s  Eccfe- 
fiamfttam  coniparat,i>hi ficpafc&  mixttim  efltriticum,  vtftS  ea  oSrutum  m "gaa  cx  parte 
fateat,rif)n  extraneosf.iC!tp.-.fexftmifes  ,fccfquif.iffi  Euan^^cfij proffionc  ,  fociiinterpios 
ccciipant.  Qmirfumetiam  tcflatnsf)ret,fe  muftos  vftimo  die  non  .i^.iiturtim,  qui&prxco 
nesfeftiijfe  Luangcfij iacfaSunt,&'  miracufa  kfe edita oSijcient :  nifiquiafcufis  omniStit 
tafcs  afiqiios  extare  neceffe  efl^Fit  etiam intercfum,vt  qui Deum  afinc.tiiex  animo  timent, 
yeffiftem  non  omninoftint  reproSi,tnfxcfum  afiquocffocinifs  profapf,  &'fe,  &  qu.im  fe- 
cjUunturpuramrefigionc,decfccore  ajficiant.QuantitmftiitiffucfD.iiiidiflao;itium,qUiim 
fu£  ftbicfini  incfuf^cns ,vt  aficnam  vxorem  rayeret^non  modo  vniits  hcmims  chfc  Sene  meri 

tiifmoxiu>nfuditfviguinemfedtotumDeipoj)ufum,qtiantuminfeeratji'xitiotradicfttlSi 
coffio^cre  f)uii:4  generufcancfaft  fiSeat,cjU£  heroicos  homines  concutcrepotcrant ,  qu£  cfomi 
fii£  yidirfccf(.rump07tentafanc{iispatri.ircha lacoS^Poflm.tm citt-s fifi£vlc  efla(fata:Si~ 
meon & Lcuinon miynts SarSarafxuitia , quamnefancfa prod.iione Sirfimitis  trucicfant. 
C£cf!^iisimSiiticiiisfifij,i»fraiyicicfiHmconff)irant.^ccedttandcmadrndorimcumufum 
inceflii^pritrrgmiticumnOHercaconctiSttiis.Ettameninvnadomo^tuncincftfaeratDci 
Eccffia..^rccita,ichpfiriSii6excmp(tsaSflir,i'o  .HocfteveropattcafcaMxfafyicetiocu- 
ft,i  d.fqttirent  nc,rint:ff',ve  quicfrum  t':ta  Dci  Eccfcfta , quaquauerfim p.itet ,  commune  ha- 
Se.int, Vno  hoc  excmpfo  contentas fum  fvcfr\res  monuiJfc:fd'm  nimis  fretnfltSifem  ,f  .id 
fin^idvs  hnmiriiim  rtiinas fiSincfe  l.iSafat.Inierea  iffiidtenendum  ejlaxioma :  Certo  Dci 
cor.ftfiofieri,vtfemper  Sonii  mafipermixtifint.  Hoc  modo  tiDnfidci  proS.itur  conjl.mtiay 
ttirn  acfpati"ntiam  cxcrcemur,tum acccndinir precartdi fludium ,  tnmflinarum  punciinnes 
ad  caute  prucf;:ntercjtie  amSufindttm  nosfofficitant,tum  tmindi  c^ntemptu-s  oSoritur,&  v- 
na Ciim migrandi dfy^cri^,cafcflis vir£ meditatio  crefcit.  Qmcffcaufa  fateat, hts tamen 
txzrcitt's conflare fciamm mifni£noflr£partc ,qus,totovit£  citrricufo  noSts  cofendaefl. 
Muftum cti.-.m nccet,qu£ vtifgo cemitur inplerijqtic lcuitas .  Qui prinnpio mir» 
fcruorem  oi}cntcnt,na  mox  cuancfcitjlamma  iffa,  vt  ex  fupa  crtam  fuifc  diCis .  .yifij  ta~ 
nietfpropofitifinta[:qtiovfquctenaces,paufatimtamenfrigcfunt.Qwdpartimexvani~ 
tate,partim  exignauia,p.irtitn  exterrenvs  curls proiienit ,  id pocnitentix  afignant impcriti. 
Ero-o  ipfquoquc,nefcropwnitcatloo^im  efcpro^-effos,matiire  refliut.Siqun  mortis  aut 
perfi:Ciitixitimmetntc)riti(quodmtiltis,prohdobr,accidit)aSEu.i''ig:-fiodefcitmt,ex€oru 
inconftantiafcandaft  m.iteriaflrwtur.Fccdiis  quiclem  eorum  ftpfis.Veriim,vtcttnquc  Chri 
(Itim  neocmns  cmnes,anfcipfumproptercanegaSit?Imo  integcr  ac  fuiperpcttio  fmifis  ni- 
hifnmtnns  mancSit.in  Paufia  ctiam  admonet.Longe  aliter  ms  taliStts  exemplis  perceffide 
ctitrat:nempe ,vt  infiymit.itls  noilr£  admoni:i,ffficii  e  caueremiis ,ne  idem  nobis  .iccideret. 
Pofiqttam  ludxos  k  Deigr.itia  excidijfc  narrauit  Paulas  ,ficf)rmiifaSifem  ejfe  oilendit 
eorum  cafiim,vt  alios  adcaucnd.tm  hortetur  atque  animet .  Ermfquorum  actitffficitticfo 
deSeSat  ,totis  popufii  ab  Etiangcfio  dcfifentiSw.cos  vnins  aut  alteriin  homints  defeclio  e- 
X^nimat,quis  non  culpampcruerfo  eorum  iudicio  afimetl  Neque  tamecorum  crimen  exte 

tiuare 


D  E    5  C  A  N  D  A  L  1  s;  ,^, 

maye  confifium  ej\:,^ui  infirm,u  animas,  ^ucmtum  in  fe  eJl-/aSeficfant .  Tamum  monitos 
yt[i>n,^ui  dijs  cadentibiis  vacifTanty^uim  maCignaftt  tjla  cofier/uttio .  Ncgauit  ilTe  Cfmflii. 
QuisputajfethUeEuangtCio  vaCe(iixit,^uemomnesrupefrmiorem  crecCeSant.lCfe  iam 
tepet:aCter^aciefngidior,fium  nrfmiracuCum  vf^uefaitere  viffvit..Ataui,non  reputat, 
qutfic  Cocjuutur,ideofrangul:os  morttsterrore,  (^mafoCuCam  vit<efutur£/pcm  noniCii  con~ 
c€j)ermt:aCios  torpere,^uta in iffn Spiritus arcforem inanes  muncfi cumfuffocant .  Qtttdau- 
temorSorum contagiomm aS afijs acfnos  fponte accerfere iuuat , auii in promptu  fit reme- 
dium,mcdo  ne  resfuaturiCur  nopotiits  m  illa  tam fifu5ri Paufi  ad/nonit:onc  acquiefcufit? 
Nam  cjuum  de  Hymoi&o  &  vfnfeto  foc^uutm  eJfet,fiorum  ftpfis  mao-nam  trepicfationcm 
incutercpoterat onmifu^pijs.Jlatim ^uocfadeosfufciencCos  vafeat,fuhijcit:M.viet  fio-i[fum 
fioc.Nouit  Domimps  cjuifui  fint.  Er^  aSini^uitate  cffcedat ,  ^tifcuii  inuocat  nomen  Do- 

mini.Qmmnoti(::^cefeSresfniffemifficfuo:fierinopoffevidctPaufii.s,^Hiitafiosfttopr£~ 
cifitiofafteadnutandum  impelfmt.Efeclos  t.imen  fJortatur,vtfccure  in  Dei  ttiteftm  recij- 
9ant:acperici'.fum  effe negat/winfcufftaaBipfofdutn  nota  vncjuam cfefe.ttur.  Intcrea, ne 
^iiUfcia  inuocationep)-of.metftcrum  Deinomen,acfmonet.  Vid^tt  Csr  Io.inncs  fjoc  fcancf.x- 
fii  aS  ijsfcificet,  ^ui  impi£  dochim  venenumJfargenc[o,Eccfefix.  tunc  veSemeter  noceSat. 
StcCdum  idferiteftaturyVtpafamfit  non  effe  omnes  expiomm  ccetu ,  cjui  mmen  fiSi  arro- 

gantjeitisfcancf.-(lt.Cjt{GcfnonnuCfosimpediref)Oterat,fuperandir.itioncftmufoflendit.Quic[ 
^fex.mderfiSeriSrariii,s?^uumex  noSift  cSriflidiJcipufo,  tr.inffuga,<:^  cfeincfeinfe(hilii~ 
tnm fjoftnfa&HS effet,annon afijs in exepfumproponitur?  QuidDem.ts  ?quum focfecufit 
amffixr^s,turpiter  Euangeftum d<:feruit,an rcfiejuos  in eundem  fecum  f.tSyrintSum  dcSuit 
tralJere?  Quum  c.fiSife  Pattft,^  aS  onrniSu^s  deftitutumfuiffe  ccmemor.it,  an  afijs  Euafio-cfij 
frodendiconceditficentiam?Qmmfe.iPSygefo,Ha-mrig^ne,.Afiaticifqu€  omntSmco»- 
cjueriturfuiffcreiecium,anafijs  tamfceferatx  difcefionisfeneJlrMn  aperit? Quinpotins  ta 
liStis  documcntli  expergefunt pij  omnes ,  ne oSnoxiaftt  Satfundi.  infidus  eorumfecuritas. 
Perpetutim  iffiiddimns.  efe^iomsfgnum,foco  cfypeifccotra  omnes  infuftits  iuSentur  oppo 
nere,vt  fdcmcuocjue  Som  confcientia  oSfgnent.  Quoniam  miSi  c  um  tjs  fiominiSm  eflne- 

gotium,cjuiCnYiflianicenferivoftmt,nefermofhicderef6giitsfitprot)-aSendiis,dua*P.iu~ 
[ladTimotfmm  Epiflcfas  fegant ,^u£fedandi6  ,vt  arSitror,  eorum  animU  dunde fuffi- 
cient/iiffcrtt  d,ua  cpera  veffecum  tumtdtuari  appetunt:  vefjponte  in.ines  a  cSrifto  defl- 
eiendi  captantp£textits.Et  certe  apudfanos  &'prudentes  hoc  vnumfuflinendkfdei  pav 
erit,perj]eramfcyi:ft  £temam  Dei  viritate,fluxa  f>orr.inum  inconflantia  metimur.Sedqui 
tam in^ioffunt adcapt.rndaex tnafts exepCn peccandt venia,cur non  tot mirifca inuici^ 
confiantie  dccumenta  oSferuant,qu£inter  ^uafvis  tentationtimprocefCoi  fdcm  meritofl.i- 
BiCire poffent  ?  Vidtthxc  noflradttas  Sonam  martyrum  copiam  aCacriter  &tntrepide  ad 
Tnortefergere.Nec  viroru  modofuit  (i£CgCori.i:fedin  muCieSrt  quoquefexu  pCufqua  viri - 
fe  roSur  Dem  oftendit .  Nuffas  certe  cordatas  mufieres  cefeSrant  veteres  Siftaris, ,  qui- 
fusnon  reJfondeat,^uas a decem amis  frotufit Ffandria  &'./^rtefii  comitatus.Ero-6ne 
pe/fda  ^uorundam  defrtiofdem  nojhra  euertet?  Sacer  tUeJanouis ,  cuiitsfnguUguttx  ta 
lidi mpijs  cordiSMjuntfgiffa,euanefcetfinepretio  & virtute  ?    Quodf  tlTts  tam  vifts 
tft,non  erit tamen  apudDeum tnoforim .   Ncc  vero  impune  iffif  cedet  ,Jfonte  Je mijc- 
nf  Chriftidvjertonbtts  addtdijfe  ruin£  comites:  eos  verh  ne^fexiJfe,quiporrecia  m.inu  ad 
cixfiimnosvccant. 

Venio  adcSft.iCufu  idud,  ^ucdnoflro  teporemuftos  apropiore  Cfirifli  acceffu  pro~ 
(nSwt.N<tmprimartos  renafcenttt  Euatoefij  dodorcs/ion  modo  contrarijs  opinioniSm  in- 


tgt  D  E     S  C  A  N  D  A  L  I  S: 

ter  fe  cfif^icfereJecfacriter etiam  confli^ere  ridermt .  hIc  animos  ftSijt  dtSitatio,  quan- 
tumfcfei  haSemitm  foretlinter primordiacfiJJcmientiSiM  .  Aletn-s  eti.tmfu(^ijt  ,ne  temere 
proftfircnt  ,ynde  pecfem  referrenon  liceret.Pr^fertirn  infcfix  ifTa  dc  Sacramerms  cotentiOy 
cficivixPotcJ},Cjtiam  muftorum  animos  tiirSarit .  Q^tm  fingufare  fwc fuerit  Satfianx.  arti- 
•ficiim,acfinijcii7icfam  timidi4  confcientijs  remnratfi ,  ipfe  meo  mafo  fim  expertm.  Verum, 
yt  me  propria  magn  cufpa impecfitum fttiffe podeaftrif^quam  iufta  caufa  retentum:  ita de 
cmniSns  idempronunti.tre  non  vereor.In  emfmndi  quidem  cfijiidijs  effefateor,quocfiam  a- 
fiqmntum  conflrmatos ,necfum  rudes  &  nouiiiosperceffat  ■.fedccff:gcncfos  effe  animos  cfi~ 
co,vt  adeum  nihifomintis  venire  pergant  ,qut  nuncjuamfruflra  ^u^ritur.  Necjuc  enimfaffe 
cfi  caufiproynifit ,apertum  iri fi fuffemHc.d.ttumtri^fipctamns  .  Qwfecfiffenfionum,cjuai 
in parte nojlra  videriint,odto,in  Papatus  docfrina  retineri iaClant,ijs  nuffus  efl  cxcufitio- 
mi  cofor.De  replufqu.im  nota  foqtior.Nuffum  efl  refigionis  caput,de  qtio  non  iffic  THeofo 
o-aflri  quotidie  certent.  Vt  contr.tri£ fint  opintones  ,quam  odiofe  afij  afios  nunc  perjfringat, 
nuncexa^itent ,teflc's funt eorum  ftbri.Imo  diuerfas  fecia^ proflteri,filn gforiofum cjfe  dtt- 
cunt.  Zro-o  Sonos  iflos viros tnnumer&  P.tpijl.triirix£ (&j}ug/i£ nifnfojfcndtmt :  vnicaiu- 
ter  nos  dtjfenfio  fic  eos  vufnerat ,  vt  aS  vniuerfa  docirina  protirm  aSficrreant .      Vna 
quideminrenimiumconcordesfuntPapifl^ ,qtiodcertattm  omnes  aduerfis Euangefium 
tftterant,quod  impiasfimftiperjfitiones  non  minips  cftmofe  quam  pcruictciter  tuentur. 
Vcrum,adfe  reucrf/itfnfquam  rauca  cofifaquegarrufttateftSi  tnuicem  ohjlrepunt .  Scict 
equidem  tamperdt^frontis  effe  mon.icf)os  ,  &  eiufciem  farin£  Sfaterones,  vtpleSecufam 
f)oc  m.iximc  nornine  a  ctptendo  Euangcftj gnjlu  deterre.tnt,quia  inter  nos  non  SiTW  conitc- 
niat.Quafivero  intejlinn  eorum  certaminiSmnecrefonemfcfiolarutnparietes.Quafinori 
omnes  eorum  ftSri,yt  dicium  ejl,pugnantibtis  fententijs  rcfertifint.  Eos  tamen,^uiSus  de~ 
pfor.ttaimprGh!tas,fummaeJlvirtni,itapetuf.tnteragerenonrniror.Verum,quift,vtocu 
fati  fmnines  qtiiSu^s  nihifeorum  qu£  dtco,ignotum  eff,eiufmodtfe  argumeruo  mottertfimu 
fent':.Annon  hoc  ejifucem  cxJ}rofeffofugcrc?Et  in  eofu.imfipientiam  venditant,  quocffe 
non  impficent  pericufofis  dif?idijs:afios  vero  qutfafutls  viam  nihifomintis  audent  inquirerej 
cuafiparum  cautos  cferident  ,Ego  vero  ,quia  mefius  rwn  video  remedium ,qu.xm  vt  contem- 
ptu,eorufuperSia  corrig.tiuriadfmpfices  me  conuerto  ,  quifiSi  rudtratisfu£  confcij ,  aS  in~ 
quired£ veiitatisjludto aSffinerc m.tfunr,quam crrandi perictdumftiSire,  Qmon  fnnc Lu- 
tf)erm,inde  OEcoLtmfadins  &  ZuingfMs  rcflituendo  Cfirijfingnojh-enuam  operanauit 
rent,infc  fix  iffudde  ftcra  Domini  Coena  certamenfuSortum  ejl,in  cuins  focietatepferique 
afiffunt  pertracfi-^S  iftofummorum  ducum  confliclu,trepidationem  ad  tyrones  perueni- 
re  mans  dofendum  eji;quam  mirandii.M  oncdi  tamenfunt  ipfiquoque  ryrones/ie  vftra  mo 
dtimturSentur,hanceJfevetuflamS,itfiaMvafritiem,cordatosafioquiDeiferuosadmu- 
tuam  contentionem  rap>ere,quo  retardet  fan£  dotirin£  curfum.  Qw^  Sarfian£  infidijs  vftro 
cedere  vefit^Sic  Pauft  cum  BarnaSa  difidtum  vfque  adparoxtfmnmprocejlit,  Sic  eiufdem 
Paufi  cum  Petro  diffenfio  in mantfejfum  conflicium erupit,In  iffa  triStis  agnofctmt omnes 
quoddixiS.itf)an£jlratagema:inpr£fcntinegotio,vSifafiisfuavertittir,curc£cuttut<Exci 
piet  quiThiam,nonjutffe iffci^  de  docirina concertationes ,  Qtjd^ ^n quum  Mofaic£  Legu 
ceremontos  quidim  vrgerent,non  venieSat  in  qu£fIioncm  docirinai  ^tqui,eovfqueperdu- 
ciumejhfctfma,vt  Ecrfcfutsfereomnesfcinderet  .^neiiMjperturSationtscauft  Euange- 
ftum  reijci,£quumfutffe  dii  ent^LutfJerum  &  eos  quiSufcum  dijfenfit,cordatos  fuiffe  fiorni 
nesj&  fino-uLtriSm  Dei  doni'.  ornatos  confiat.  In  totapietattsfumma  miraSifis  fuit  eoru 
(onfenfits.Q^s  rcclit-s  effet acfyncerus  Dei  cuftns,  vno  ore  tradidermv.etm  aSinnumeris 

fuperft- 


1>E    SC  AND  A  L  IS:  Itfl 

fujjerniticntSui  &  icfoCotatrijs  nptir^are ,  afniuis  fjominum  commentts  ajjercre  co»,m 

funt.Euerfa  oj>€rumficfucia,(jua  mifcrt  fiomines  incSriati  erant,acfe6gueffc  inati ,totamft 

futem  tn  Cf)rtfli^atia  rejjofitam  ejfe  cfocuerunt  .Chrifli  virtute,qu£  vcltacucratproflrata, 

yefcfemerfa  fatuerat,)»agntjice  extuferunt.QuAnam  verafttinuocacfiratio,qt{£j>a'niteti£ 

yk  airnatuyajVnde  oriatur,  &  ^uosfrttcfuij)roclucatfcfes:qux.  fegitima  ftt  Eccfeftx.  o-uSer 

natio,aS  itfti  novarie  tracfitur.Tantiim  in  iffis  fymSofts  afiquicffuit  cftfctancti.Et  tameSoc 

ttf?erere  nontemere  aucfeoinifi  fartim  ntmia  cotentionU  veSemetia  exacerSati,partimfini~ 

jh-iifuflicioniSuf  occupatifuifet  animi,no  tantiifuijfe  d^tfidtttjjuinfacife  cocifiaripoffet. 

Sluocffitffo  cftjjititacfiferuGre  non  rite  explicaricotrouerfiapotuif.quicfnuncfaftem  oSflat, 

aucminui  vefuti fccfaio  tumuftu,ftmffex aucft<ttur  vo-itas f  Q^i venps fit facramentorum 

yfus,of?time  inter  nos  conucnit:  Sacrameta  in  (joc  inflituta  ef[c,vtI)eipromifiones  corcfi- 

Btf^noihis  oSfvnet ,vt fcfei noflr£ adminicufa,^c(ttm£^-ati£fint tcftitnonia^ccmuniter 

omnes  tracfimtti.Non  inancs  cffe^aut  nudas  mortuafque  fo-nyas  cftfrte  oflencfimm :  quum 

&  ejficaxper  Sptritusfmciivirtutcmftt  eorum  vfus,^  arcana  eiufcfem  Spiritus  fan&i 

yirtuteDeus  vere prxflet qu£cunque  ifttc  (femonftrat.Itaquc panem  ^ vinuminfacra, 

Coenafatemurmn  vacuas  tffe  tcffcriu  eitts  communicationis,quam  SaSentfdtfes  cum  Cfm 

flofuocapite.^uiaipfo  animttnojhxinfljtrituafe  afimentum  fruantur .  Horum  omnium 

confentanea  vSi^ue  efltraditio.Qmdigitur  tantum  in  facfarte  ojfencfxufum  rcperiuntfa, 

fitioft  fiomincSjVt  iJmEuangefioprdufudat^.^t  in  modo  defniencfo  ratiopaufim  efldfiier 

fa .  Fateorfane^non  tam  dtftin£ie  focjui  omnes,^uam  ejfet  oftandumfttte  qttod^non  eadcm 

cmniSm  cfare  &*  licjuide  differecfifuppctttfacufttufiue  ^uodno  eandeomnes  fdei  menfu- 

rafunt  acCcjjti.  Quum  exdenfis  Pfpatits  teneSrU  muftum  acfrucft  reftcfuu,  quicquicfaddtf 

cutiencCts  errorum  tcneSroi  facit,fecfufo  &  difucide  exponi ficui  mofeflum  cfl,  isfe  fucem 

rnafionefugcreprocCit.Dum  autenos  a  tena  in  cceCum  domines  eueSimtti:cfum  a  mortuU  e~ 

(emetU  eos  adcdriflit  tracfucimttsi^uii  iufliti£,fafutif,Sonoriimque  omnium  caufam  reponi- 

mtts  in  mera  eitngratia.diispirituifan&o  afcriSimtK  tota  ftomorti  ejftcacia:&*  fcutivni- 

ctisflirttudii  vtt£  autPior,&'  perfecfor  eflDetts,ifft  tnfoftdii  vindicamus  quodfuti  efl ;  dii 

crajpt  omniafgmeta  rcpudiamtK  ^uibtn  defufum  fuiffe  mtmdiifafam  efl.dti  carnafeCfm' 

fiiprsfentix  modum  ^pcruerfamque  eitit  infigno  adorationetofftmiii,quiinde  ojfendicufum 

cociptunt,quu  fcietes  &  vofcntes  impingant  in  Cfiriflum^dtgnifuntquife  coffidant .  Muf~ 

tos  quidtm  effe,  quos  fcanddorum pr£textui  iuuat ,  ^uia  ipfis  in  fuce  C£cutire  ftSet ,  dac  i» 

caufafum  expertm. 

Porro,^uodfupra  Sreuiter  migi/nemoria  repetendum  efl ,  quum  res  nou£  muftls 
deCiciU  occaftonem pr^Seant  ,accuratimtamennotari ,^  repreSendt  feuerim ,fi  qtiid 
tuncpeccittur  ,quam  fintiCfafacfa  ejjet  mutatio.  Quamprofundmfueritignoranti£  gurges 
in Papatu,quam  fjorreda errorum  cafigofumflupore recordamur.Jnde LutfKrum,&'  cjui 
eodtm  tempore  [aSoraruntin  reflituendapietatts  doc{rina,paufatim  emerga-e  potuijfe ,  in~ 
gensfuit  Dei  miracufum.  Quod  non  eode  fmufmometo  otmia  viderunt ,  quodnon  advn~ 
vtte,expofttumprimo  die  tam  arduumfuit  opm,oJfendife  nonnufft  catifmtur/ic  adEuange 
{tum acccdatjVefnepergantincurfuiaincoepto .  Quam  importume  fntfautiti£  ifl£,cjuii 
no  videtlPerinde  enimfaciunt,acjiquvi  nos  accufet  ,qu6dprimo  auror£  exortu,fofem  meri~ 
dianit  nondum  cernimm.NiSififlvi  querimonijs  magtf,  trttii.Curnonflatim,quidfequiopor 
teretpohii  exaciepr^fcriptUefl^.  Curpotim quam afta,  Soc  fatuit^EcquU tandeerttjinti,jt 
yfterim fuSindc  tederepermiJJumfueritfNempe  quific  foquutur,vefprofcc{um  Dciferutf, 
inuidetyVefCfmfli regnttm  £grefo}-unt inmeftmpromoueriXadem  in minimis  ^uiSufque 

Ddd 


j?4  D  E    S  C  A  N  D  A  L  I  S: 

erratU  morofim  appdret:eiu£  etfi  non  acfeoftcifem  merentur  vem\im,non  tamsn  vfque  dd 
£uann'ftffitj}icftum  exafpernre  nos  dcSerent.  Q^mtumtiis  infuffK  n£iiiAs  Sf.tterent  mon.t- 
chiafitque  m.mftriP<tpAfisfyna,gr)g!ic, ,  qUctmfiSct  affurdisgfofts  Scriptura  dcforment  fioc 
totum  non  sff-e  condonant  bonitf-i  viri.Siquidforte  mintis  aptum  n^iflrts  nomimSia  exeat, 
tanqu.im  m.ignoptacufo  a  noSis  auLerufis  arcerifc  oStemftmt.  Contorta  Scripttirx,  tcflimo  • 
nia,fententi.ti  mafe  cofi£rentes,argumentafriuofapatienterferunt  in  yctujlis  fcriptorion^: 
centefimam partem fireperiam innodrorum (Jnminumfcriptt,s/ion mocfo  ms  d.tmnaount 
omnes  quierimm  innoxij/cda.  tota  docfrina  aSflinendtm  cfticent.Ncque  tamen  eorum  f)lc 
caufamfufcij:>io,quifcripturiendoprurittmfttumfedtnt .  Opt.tndtm  enim  ejl,vt  fujjerfc- 
(feant,qui  talesfunt,a  cfiartis  inqtitnandts .  Verum,vt  indtifgentiafouenda  non  ejfe  p.tuco- 
rum  ineptias  concedo  .ita  infipid.tm  fioc  tjufto  totam  Euangdtj  doclrin.tm  rcddi  qu.tm  iniu- 
G:iimfit,cmnes  vidcnt .  EJlquidem  verum  iffud  quoddtxi,in  msdta  Eu.tngcfij  luce  muftb 
cfariU'Sp)erfpiCi,qu£priit6  velut  in  nocie  cafiginojfa  fatuerunt.Sedin  vna  parte  ad^u£vis  er 
ratafecure  fifenterque  conniuere,quum  in  aftera,qtt£  carp.ti  ,pfufcju.tm  curiop  obferucs  ,id 
■verh fcand.tficupidc .tppetenii6,& fiSifngentis ejjc dico.Nccvero aliund:' p)rouenit  ojfcn 
fr,quam  iffis  qtiorund.m  ajfcrt  vitaprofcfinninon  refpondcns  .Si  corum  duntax.tt,qui  E- 
uangclitmfequifciaclant,corrupta  ejfctacdijfcfuta  vita,m.tgt,sJJ,ecioft  ojfcnfinms  cauft 
cenferipojfet.Verum,qtiumpromfiue  intotojcre  orSefccfera  exumfauerint ,  quicf  dice- 
rms,nifivcterem ifTrm Poct£ qucrimoni.im ,in noftrum quoque  fecufum vcrc  competere? 
^EtasparenttimJjeioraulstufitnosnequiores,moxd.tturosprGgcniemvitirf^)e.Etquor- 
fumjpeci.1t iff.i  Cf^rifli acfmoni:ic,£tati Noefimifcmjore  j?oJhemam :  fiorribife  qaocfdam 
fcre  iniqmt.m  dthuium  ,quo  terra  cSru.ttur/iifivtfJ>onteiam  acfcf)j  i.^ttmprcptr.mtiStis, 
tafifcefcrtim  cnfluuicsjeflinandtjlucfium  acuat^^ccedt  f)ucciuo^uc',vt  rctuft ,  itifla  con- 
temptiEu.tngtfij  vftio.Tamfacro  enim  tf)tf.t:ro  ^ui.tStififttnt,^uvs  dignos  cjfenegjt,cjuos 
Vominu^  in  mentem  rcyrcS.tm  conijciat,vtfe  acfcmnt  fl  gitijgentis  proflttuanti  Ncc  ve- 
Yo  afiudflerandtim  efl,quam  vt  m.tgis^ac  magpspaf?im  f)omi);e.spr(flncfcant,quorupaucos 
aS  f)oc facrifcgin  immunes  eJJefcimits.Ego  tamen  afiam fuperioribH^  iftn  catifam  add):eo$ 
fiiftcet  quosmflrorum  ficminumvitia  aS  Euangefio  refeffunt  ,maftgms  effe  &  iniquos 
cenfres  .Dicunt  necpie  mc  f)oneflej;fcrofquefegerere ,  qui  Euangcfiogfcri.tntur :  atqui, 
f)ocj>rimo  foco,qu£rcncfum erat,an Euangi  fium ipfos in dettrim mutaue> it .  Qujfcortator 
€rat,inquiunt,vefafcc,vcfaf:o  ingcnere  cfijfoftuiis,icfcm  f)Ocfie  efl.Ncmpie  (jii£  in  Paj)xtlt 
vitia  tofcrant,ita  repente  dctcflari  incipiunt,vt  eoru  odio,  ipfam  quo^ue  f]orrc.tnt fanidita- 
tls  &"  innoccnti£  cfodrin.tm.Non  vercor  nefiSi  me patronum fore  putent,quitwfi  acjl  tgi 
tiofa  vita  dtdccu,!  ajfcrunt  Euarigcfio.Quo  mihi,vt  arSitror  ,ad  eos  oSiurgandos  ,qui  omnes 
Papatns  corruptcfai  Euangcfio  imfutant,maiorci'it  fiSertai.Siqita  iffic  farKiitaf  qu£ritur, 
cam  monachi fibi ,omnium  cor.fcnfu ,aSfquc  controuerfia  .trrogant  ,  Qpjdni  ftci.tnt:  quum 
ineorumcfiuJh'tsrefidcat.mgeficaperfeciio?^tqui,nonafiuncfenoSt.sfcedior  vitiorumo- 
tnnium  coffuuies  .Si  excipiet  quijptam,  quum  tffinc  tantum  exeant  vomic£,non  mirum  ejje, 
fifo£torem,QUocun<juevcniuut,emittant:friuofam  eiuflmdicalumniam  difuere  prompturn 
cfl.Primum  enim,fiquidiffic  probumfuit,tanquam  aurum  exflcrquifinio,mira  Dctproui 
cfentia  ecfuciumfuifleconfl.it. Qms  hacnoflraitate monachos  haSuit  Ccrmania,quivet 
efocirina,veffmciitate  cum  luthero,Bucero  ,OEcofimj)adio,&*  flmiftbw  confcrrefl,nifl 
nimtiimpucfenter,audeant? Qws  ItafiBern.irdtno  Ocf)tno,<37'  Petro  Vermcfio  opfomnt? 
Ex  Gaff.^  quoqua  fiifl/is  egrejii  funt  nonnuffi ,  qui  fuo  Jpfendore  muftafui  ordmls  pro- 
$r4  0*  dcdecoratcxiffcnt  .Paucos  cutdemfateor  ex  monachatuacfms  tranflJjc,qutho- 

norit 


D  E     S  C  A  N  D  A  L  I S:  8^J 

norU  caufa  mmm.iri  cfignifmt.I.t  cjnkCmimmfi  non  mttlti  ex  inferis  ^ngeli  proeletmtf 
Qmdvnits  Lotfi  cxSocfomif  faluM  euifit  ,mfigni  Deifotemia  merito  tnb:iimiis.Qi<£  au~ 
tem  Sodomtt  tot  vnquamfceditntttm  monjln:  refertifuit,(jttot  fcdie  fcateut  monaclyorttm 
(uflrahtttcjUe diccye  foleo  :  fi modo decimajyars eorti>?i ^ui  tfTinc  Cfjriftiamfminomince- 
uofmtyCfmfloje vere  adcficat,j>r£cfare noStfcum agi .  Qmietiam  auotidiz yidemtisfiiti 
decimis Cfynjlttmfratidari-.vt vix  adeump.trs  vigcfma pentenictt .  Qui  atttem  fcand.tfi 
cccaftoninifr(tSent,eos  dico  non  tam  natura  prauos  cffe ,  &froj)rijs  crinmiSas  infames, 
auamfoecfa&^nefariamontcfiatttsecfucatioiei-ifdfios .  Quodenim  (3^i<maui fwuven- 
tres,&'rixofi,&'J}erfidi,&'ingy.iti,&'  fmmanitatts  expertesy&ftciiofi^&ftiraces,  & 
feruifi  ingenio,&'  fifidtnofimonne  fiic  omniacfattflrafe  viuendi  injlittitum  rcfipiunt^  Stin/S 
auidemfeorfum dijlinclas regufas  fiafent diuerftordines-.omnium  tamenfere communis cjl 
tx iffis,qtMs  recenfui,virtttttSws,conjlata  regttfa.  Namft  optimi.nucs  ex  coeno  tffo  Domi • 
tms  extraxit  Jfuem  inde  contra&am  adeo  tenacem  ejfe  agnofcunt,vtftSiin  aSflagendn  re~ 
fiquijs  qttotidiefit  faSorandtim:quantoj?ere  in  vufgu^grajjetur  contagiojtidicare  licet.Er- 
go  quos  ciufmodifcandalamorantur,recij)iantcjuoclftium  ejl,&'  viampfanam  tiquaSifem- 
^ue  intwntcnt.E^uidem  fimifi  ejfet  magiftratus J)0tejl.ts ,&  cpes  acffunc  fumptumfttjli- 
nedumfitii  ampfe.monacfntm  exantroftio  cgrtjjttm,nunqtutntnififemefri,  vt  minimiim, 
(xamine exaciej)roSatit,m.tnumitterem  ,  vt comuni vita &  f)ominumfocietatefrueretur. 
Quofcttnque  vtderemfuo  monacfvfmo  aduc  indutos  ,vifincfuderetn  ergi-Jluft^ ,  veftayicua 
incfomitas  Seitias  infaftum  aficjttemfuSmouerem.Porro,aPaj)atu  tfucre  cjuas  effe proprias 
tittsforcfcs  conjl.tt,&'  eas  reifcere  in  Euangefij  nomen^>imis  cafumrivfum  eii.  Stdcv.iddc 
Jj-ecievna  diTputoiNmftdifffutamvitam&j^arum  fionejlos cticrundam  nioresnoSis 
oSijciant  Papijlx,eadem  ac  dupfo  etiam  maiora  in  eosprcbra  regercre  ,pfufqtwn  iure  noSis 
(icet.^tque vfinam  minns  vSerem  noSii  materiam  dc>rent . ^pudeos  cuanta  fit  fcortan~ 
diimpiiritAs,quanta  lurgicrum  (&'pttgnarum  ftcentia :  CjUampermiff^frit  vufgo  ^entts  o- 
Tnnc  f(;fim:cu^nto  cum  appfaufu  regnent  ejfrxnes  pompi!:  ,&  imptidicxfaliattcnes ,  &  e- 
iufdi  mgenerts  afia,dicere  nihifattinet.Horum  ccrte  mfnfefl,qucdncn ,  vtfiSi  ie  gfcrier, 
putficp.  tdidis  ctfudnos  vetitumfit,&'  difcipfina afi^ua cofiiScatttr.  Quare  limendum ncn 
tj\^p€  cum  Papifts  ccmparati,reperimur  cc^ue  defcrmcs .M ala  ncflra  quum  reputamttSf 
€Jicurnosvafcfepudcat.Sed,quoddofendumejl,fcitixtrcmaiffort-mfoedttas,vtproSife 
re  &  tntegrivideamur  .Mirum  ergo  eft,  qui  ad  jeredancjirorum  fvmincm  vitia  tamftint 
tfcficatiyin  toferandis  aduerf£j>artisfcefertStis,cjJe  SuferreosJn  cuo  non  modo  noSts  iniu- 
Yiamfmunt:fedDeo  cjuocjut  fttnt  ingratifimi.Nam  interimphrima  rardtpictatis^fancii- 
moni£,  virtuttmque  cmniit  cxtmpfiprxtcreut :  ctiifM  adEt  agc  fi-  pctius  amorc  oSfertian 
tiam^ucprouocariipfosdeceSat^^uamqtwritndimdeftciisincitiiaddticicdiiiiVefconttm- 
J)tum,Non  rcfpuifje  muftos  caufantur,tx  quo  ncmcn  Euangtfio  dcderunt.  ^t  vero,cuam 
rnuftos  ex  aduerfo  profene  ficet,quorum  mirifica  conuerfto  Euangcfiumncfirurn  dc  corat  ? 
it  ^uando  nos  adgfcriandt  m  cogunt ,  cuiiam  mafigne  oSfairat  Euangcft; gforiaimnufTit 
eflregio,^tt£  non  hac  iaparte  rnagnifcos  (focirindc ncf><£ triumpfios cuciidtefjcllct.  Ifjt 
^uo^ueaduerfayij,^uanttiidifiniufcnt,infaniatr/ntnrfmjjunttir:cucdh(tnir,espriu^inte- 
fcratiti.<,f(^fiuijs,impudtcitidc,vantsmttndipipis,auaritix,raj;in'tidcdttos,ntr.cadfoSricta- 
tem,comi:-itnttam,caJlitatem,tnodcfliani,(iqiiitatimcctr,pofttos  cjfcridcnt .  Qmdfcus- 
runtitr  cjuicontinuum  vttx  tencrcmpcr  virtuit;  &  pvecfarcftnf-.mcm  dtxc  rint.hccue  otti 
tnotafium  numerodefiiiuimur  .Pojfmftfti  nndtcs  r.cminare  cjii  ft  tr.ma  fat.de  tnPapatu 
cfirrj;riifianteSjCxcuodit-:iKi[{f-sjtiraEuangiftjccgntiicnidchatift:nt,viuamr,uncrintf^ 

Ddd  » 


IgS  D  E    S  C  A  N  D  A  L  I  s: 

tttm  trtr.io-mew  in  yita  futt  ex^rimendopmiSramfe  tantim  antekiC  fiMuiffe  ofremfunt.Sed 
ne  f>ic  fermo  fr(ftefA[iQ'Mm  iachntii  P;ecitm  fit  odiifm,£reuiter  cnnc[u£tm:fi  cim  j^er- 
mottent  exe.'Kpf.i  yirorHmfimuf  ac  mtifierum  ,non  mimts  morte^qium  vitatefitta  fingttfa-' 
rupitttvs,itifliti.i,ri(flttAs,temperanti.i,multoffniadfidei  confrmattorwm  vafere  deSent, 
cukm  TKCoe  incompojitam  afiorum  vitam  £^uumfit, 

lam  .idvfiimam  fcandaforum  cftfftm  tranfeamtts :  qmmpartim  ex  fictif  cafiim-' 
nij<  confiare  dixi ,p.irtim  ex  mtfgnls  cauiffationiSiM prodire ,qucts  pr£p'jflert  fiomines  fm~ 
p-e  petitof  ,in  I.u.ingeftum  iniujlc  torquent.De  cafumnijs  f}OCj}rtef.irt  fif>et:  non  mirum  effci 
fteas  improSi Hominesprocufjpargendo , fdem doclrin£  noJh-<e.ipiidftmpfices  fuSuertere 
mofiantur  .Nec  vero  communt  feruorum  Dei  lege  nos  eximi  conuenit.  Non  erat  ccrtl'  P.m 
fii4  tam  morofiis  ,vt  querimonias  ida^  fruftra  £dcret ,  qu£pajitm  extantin  einifcriptii. 
Multa  pro  fua  prudentia taceS.it ,  mufta igaofceSat pro fua  mod^Jhi.t,  muftapro animifui 
rria?nitudine,tacitti6  dtuoraSat:&'  videmit^  tamen  quotiesfeper  Eccfcfts  odiofe  fuiffe  tTit 
diKiii  queratur.De finiftrh  oStrecJationiStis  foquor,quiSm  mafeuoft  aSfentem  &"  infcium 
<tpudr,imi:tm  rredufos,rerimque  &*  veri  tgnarosgr.iu.xSant.Nam  apertti  cafumnijspafarn 
impetitosfuiffe  Deiferucs,ade6que  Fifium  ipfum,pfnsfatis  notum  efh.Verum  Satfun ,  vSi 
aperto m.trte mfnffeprofcere videt,piorumfam.iquafiper cunicufos cfam  adoritur .  Qwi 
itaque  procufinfonginqmsregioniSitsdtiramrmfitiam  Paufus  oSiret  ,quumpermiffedtf~ 
crimina  tenderet  ad promoutndum  Cfmjliregnum ,  aj^iduos  f}.iSeret  cum  varijs  f}oJliSi(s 
conflicfm,  fuc&tffuccurftt.tnd-^gentesfocorumfbattjsfonge  diuifas  ,co(figere  Jluderet 
infideivnit.item:ign.iui C^ nifififujurrones  etim aftSi indigms crimintSmoneraSant.  Qwt 
noJirumfiSi  intactim  ab  omni  improSorum  morfufamampoftufet,quum  necPaufum  quide 
fua  integritas  tutari potuerit^ I mo qttod fefectfje tejl.ttur,pergamu-s ir;Ji-acfo  animopir  in~ 
f.-miam  &  Sonamf.trnam.Neqtie  enim  Cfriftiferuvs  mimts Jinijlros  rttmores  contcmnere 
necejfe eji;quam  aSinamsgforix  aucupij^  ejft  cfienos .  Na  eosir  icuis  iudi  ijs grafadn (}oc 
captat  Satf}.m  ,vt  recfe  agcndi  af.icritatem  in  iffvifrangat,veffaftern  moretur .  Cteterum,  vt 
ms egradu nnjiro moueriminime conuenit,qmties Sene agendo  m.ife audtmtis: itarwnni.- 
fifua  ctdpa  turS.intur,quiexcipiendvsfufurrtsf.iffifqut  dtfitioniSns  nimium  credufos  fe prz 
Sent.Dc  LutSero  quarn  mufta &  in  concioniSti^ ,<&  ftbris  editts,per  totos  viginti quinque 
(inms  f.iSuCiti  funt  fiojles  ?  Nu(fa  funt  mendiciorum  portenta, ,  qu£  non  tn  nos  cornminifei 
C^T*  Sfate)-are  aufifui  rint .  Picartm  dociorPariftenfis,turSufenti^idem  cerebri  fomo^ytt- 
de6quefanattcivs,fedt.int£  tnterfuos  exijiimationls,vtpro  certU  oracufts  f}.iSeantur  ormes 
eitisn£ni£,dtm  morefuoprofuo;gejiu  Saccf}atur,dico-efiSipermiftt,neg.tre  i.im  nospror~ 
fm  afiquem  ejfe  Deum.Et  ille  quidemfe  imfudenter  mentiri  non  ignor.ir.fedquia  eiufmo- 
dt  f)ominiSm  propofitum  efiquouis  modo  nos  oppumare ,  quicquid  tnuidi.im  conjlare  noSi^ 
pGteJi,fibi  in  nos  ejfutireftts  eJfeputant.Etfane,  quando  iam  optime  rtouerunt  omni  fe  ra- 
tione deflitui,nifimifer.tmpfcSemfecum tnfatuenfrwn mirum eji ,  neceffario  eosfujfugio 
aSuti.  Q^cquidauteipfis,etiaaSfqHe  cofore,Jingere  fiSuerit,Jidem  itaprotirm  oSttnere  no 
dtSuerat:  ejit.imen  adeovfitatum,vtpro  f.cito  etiaducatur.Demeficommemorem,quam 
mufra  abfurd.t  &*  ridicufa  nugati fint ,pericufum  eji,ne  eorum  inepttjs  me  inmfuam .  Tm- 
tim dico  :fi  f}OC iuru in nosJi.ituitur ,vt quo ertint  hofles nofiri admentiendum mi^sef- 
fisnes  &  inuerecundi,eo  fit  Euangefvi  caufa  deterior,  ac  tantundem  ex  eim  fide  decedat : 
nor,  eji  cjuod  querantur  tam  iniquiiudices  fcadaftmfbi  oSijci,quodvftro  fe  app^ere  ojiert 
d»''it,NoSti  autem  cum  Patilofecure  dicere  ficeat:  Quiimorat  ,i^ret. 


F  DE    S  C  AND  A  L  IS:  tS7^ 

yenh  a^f.tCcerm  Mve  ;7.<f/o-zY  \])^ctein,yi&  mn  m^^io  ex  eiJe/n  SMli.tnx,  offcirut 

krc:djt,fe(ffupercacfc7n(jtto(jucfere  inctdsfxSricatHrJ-Iocfc[h7n-ftdfcrimmis,quocfj>rio~ 

res  iiTiycfc  (jnifus  focjuutusfwn ,yt  apa-tifmt  4c  profif^i  fjoftes ,  Eim^efium  mfim  mim'~ 

Jlns  (fpucfpfebem  infama/it^hi  autem  (fe  (jui[}i46  cficcre  inftitm\itafe  infir.uant  Euar^nlij  no 

tKine,yt  cffi^uis  tamen  murmuriSiis  afienem  cjuofcun^ue  poffunt  aCfmJtG.Hi  vtropartim 

Jitntfmeficurrones,cjuiSiti nifiventremfxrciAs.^cafttmniarum plauflyts  teoSruent : par- 

tim  necjtia&fctferati  homines  ,^tt! fua  culfa  a  ncSts  dimifi,yefetiam  oS  mafefcia  alcftcati 

afiai!omtincrc,af:£incui:m  pafium^u£ritar:t:cjU.wcjtiamytrifcjtie mens  &  finmain ycn- 

tre  ejl.^fii  patifo  lautiorcs^yt  ^uinon  itafamcyrgmttir:qi!iatamen  crucem  fumant ,  vt 

fr£tcxitimkibcant fu£  igmuiA  ,piiram  EuAngefij prnfvfio7iem  oncrant  confciisa  fcfa- 

Buft,s.Dixiiam  paufo  ante  ,wgctitem  ejfefucorum  mmcrum,(jitifuran(fi  vcffraudh.cficau- 

fa^of^eirant.Tafcs er^o iamftiU imj^ojluris itanoti ,ytfaffencfi  fcctsm  atnplitis  in Eccfefis 

Cf>rtflimilTt{mimicriiant:afiodi^-ejii,c\ui(fvisimpticfcnterinnoseJft!iiunt  ,ctto  fSifatio- 

r€m,odioricflri  ,conciftcnt  apitdimperitcs  .Verum  ^uidncSis  p^'S.friScrit  Scmyiyi,  ctii fcan 

dalim  exeorum  yanitatc  concipiuntfvidcmtts  inertes  monachos,&  tamen  ingfuttitmfuii 

expfcre f(jfitos:ytnifi  iffvs  in  os  ciStis  ingeratiir  ,mvx  adfanciifcardum  prxfiv.m  excfrdcantt 

cuemadncdam  fo(jmurPrcp>P,yta. Videnms  &  afhs  non  cfif^imifcs  monacfjis .  Frcmtitunt 

onmesfcforefemian^cfos,r,-iodc  iffts  tcftraStiuviticndt  rc^iio  oftingav.aCjUa  fc  '&j:ancfo- 

recontentos .  Sedilfatof.ran:ijz  iacfantia mox  injttmitm  aSit .  Ipfycro^poJtauamSreue 

pi^ritisifuxfjecimcn cdido-unt,faSor'isp}crt£f,cfxncufiienofant .  Muftos  (juidcfatccr  frtt 

Jtrapctita  ccnd!'.i^;v,e,vt  in  ma^nopetentittm  cc7;flt:xuftri  ncccjfc  tji.difci  dcre .  A'<f  vcrb 

mf)t  crtdiiH  djfi  ife  tfl.ctirfdainterdi'!  }Kintts  fScrafita-  itiua)  i,  ctii  tame  effcr.t  ope  dignio 

i  es.yt  fcttia  in  fj  ■}/)-i,.iSm  i^ictk  tam  cxa&us  faSai  di  fcciu^s  nequit :  vefcuia  ad  pttcr.cft:m 

ttudaciores  timidt,;  ac  yerecundts  focum pr£rij;iunt:  vef(juodncnJemp>cr  recie  iudicarr.us: 

yefcuia  iam  crcgando  exf)aujti ,cog:mur,ctii  incommcdu  horU  veriunt,ytfinancs,ytfftf- 

tcm  teymiter  adtutos dtmiitere  .  Et tamen  hi nui pfti-s  afi^uanto  haSerent  ccforts ,pcuciiis. 

ciiKWKjne  yencrir.t,ac  mcdesliiis  foquuntur.lfforumpafim  vofitant  cutrimcniA.  Et  cva-. 

ies^Frccfi^^fis  mendacijs  aTjcrfe.Improfim  etiamnum  mafedicunt ,  qui  fir.c  vcfmaftf- 

tijsfiu  typuff,yefperf(fa  dfeciione  aSJtra&i,  vt  figiiricndis  diui^um pati.ii  vintrcmre- 

ftrciant ,conim ftiiorem  cafumnijs  atxtpantur.Nectie enim hcc cccufium cjl , mt. Itcs ir.ue 

niri(,uiEuayigefiumcui(ftimfiSict'percnt,at(jneaSomnimcfcJ}iayaci:um:ci;t!mecsfi-te- 

ripudcat quodyerum  ejl.crucis  meticm  oSJlare ,  cjucmir.m  Q firijtiani: projtfioni  fatiffa- 

ciant.Sicuafntin  Cfnifli  Eccfefts  vitia  ,fcfcitari  attent ,  ne  vidcanturfne  ca.ufa  r.idcfuo 

<tJfiyi.Nempc,in(ji:iunt,fin  ncfts  reprefitnditur  idcfcfatrix frnufatio ,  afbiquo^ue  dti.er- 

Jts  nndii  nififcnjinmpeccatur.Et  adfiucfrsttxtp.m  tx  n:endccijs  quirunt,(UX  ctrttm  ijh 

incor-umnattam  aS  uttfmdi  r.cSttfoniStn  ccrfcla  cffcDuo  veftria  cxtjfa  fi  e'uittr  rtjtr 

refiict.r.equispoSlfiac^niffciensacvofensfallatur.Erat  Cortefus  cutd.m  inCcmitatu 

MorisSerg.irdenf  VerSinii/.iJttr.lffn.ctxpuffus^Nccccmtmcor.cifit :  vl:  Cjt-t.m f  cftia 

frigid.Kscxctpttisforet,quofeyfcifcirttur,(juorund.xmfuifmiftumcptraadit.ttis  ,r>,uf:AS 

&'_^'-auespijsfri'.iufiisiricfe(liascxfiSuit.     Vcrum,fc  tadtmfrac^um  fr.ties ,  (  (jUcdc- 

iufmodi  vufpiStisfcltnne  cJ}:)fuppfhittryenicmp€iens,f-QacijariicriUXcflt>.tatione 

mnmcdiiplacanit  cffcrfosfrati-es,fedquttmfe  in  nonnuffis  qiittslioniht^  h^ftatcfrgtrety 

fittrxs  adme  iwjictrauit ,quifii^ ,vt  iffifatiffacerc  ccnarer,  cn  ice  ro^.dMtit .  Ego  h cn ircm 

tntnf  ma cxccptum,patieter  audiui.vt  muftif  cum  facfryi i'.  txeptosffiia  i n.ncsfc)  tpu 

Cos  ajfertr€:.^lScmc(jUocucviaticofitmjrofcci:t:ttt;nAStoii'pcrejir  Ccffia  ctirfta:,no 

Ddd   i 


8<f8  D  E    S  C  A  K  D  A  L  I  s: 

ccjfiuit  mifn  proterul  mafediare  .^fter  nefao  quk  terr£fi[ins,^uifi9i  nmea  Como  incTi- 

derat,(jMim  nonm(fa  egijje  tndignx  Chrifttferuo  dtCatm  ef[et,7  anfmenfis  fynocfi  iucficio, 

(foncc  caufa  mefiui  co^iitaforet^cfefislere  a  miniflerio  iiijfiifuit-pMifojioflauum  fiterxs 

liernam  ferret,eAs  non  effc  acfrotnmfuum compnfitasfuT^icatitSytfi^isfHppoftiii.  Depre- 

fjenfim fla^itium  intefftgens,  ^uia  nonpoteratpffi  notam  ejfugcrc  ,  adctfhpedihitsfiigam 

arrij)uit.^tcjue  fi£C  omnia  mc  a9ftnte  &  infti  geilafunt .  Ntincfe  viofenter  a  mefuiffe 

expuffum  diciitat,quia  meis  fi£refi9ii4fu9fcrioere  afinuertt.^fiui  quiain  cauponis  nimias 

cratyfcuert  a. nofiis ofiurvmus ,afurtiuts  comejfationiftn nunquacftjlittt, diinecxns afieni 

magnitu((o  eum  oppreftt.Quiim  reficlafamilia  clamfc jirorifertt  ,tgo  ^rgentinamprofc 

cfttseram.Nifiilinternoscftfidij-.nuffa  ojfenfiormfuTptcio,nifiquodpaulisfer  ,nefcper- 

(ftttim  iret,'£flitcram .  Q^ia  auttex  ^ugujitnenfiiigrege  erat,  perftiorii  antra  oSaoufans, 

fe  exuf.tre fleSifiter  narraSat,quodmeis  HxrefSw  iffe  quoque  effet  aduerfatns  .  Nec  verh 

tam  de  iffms  acfimifium  ncquitia  qusror,quam  me  tffa  yrit  indtgnit.ts  ,qiiod  Sonip.ures,  qtii 

quotidieexliSriinojin'idfctmt,m.ercecfi.ivicefcaiidafaexif[t6facmvs  fhxufitt  crep.xre  non 

duSitarit .  Sedinej)tef.tcio,qui  coffigerufis  tjfi,^  quifquifijs,&'  me  &  fechres  occufem :  ni~ 

ft  quocf in p.iucorum  fiominum perfonis  quaftreyrdifentari oportuit ,  quidpafiim  C^  quoti- 

dtcflcriaj)Urtfquefok-at.^fijs  yftra  mocfum  rigidtfumus  &  implacahths.  Veriim,qu.t- 

'  fein a noSts  tfementiampoflulent,oj)tr£pretium eflcngnofcere.Iniufle  fxfi ignofcimm-.nec 

yftionefumimu-Siittiamftfit  admafiu.Hoc  iHv.  no  fatts  eff.vofuntpritereanonjecius  in  ^re 

mitm  noflrum  rectpi^acfioptimamfemptrfldempi-ifittijjent. QuJdSoc ejl'.  Vt ciixunfcri- 

pti,procftti,.m  crtidt  ftter  yiof.xti,non  audeamits  noSts  inpojltrum  cauere^^t  iyfos  pocriitet. 

Nenipe  quum  merijint  crocodtf,vna  facfjrymufaproSitati^iflcfem  emcrerinoiunt .  Htc  er- 

go  efiHfr.imanits  noffcr  ifTt'  rigor ,  quodnos  iffts  iugtd.mdos  nonjponte  pr&Semus ,  Secfcfe 

priuxtis noPns initirijs (ftcerefiiperfedeo .  Crauiier  ojf^fus  crit Deas :  notum crimen(:y* 

pe[?imiexempf!  admiffi:m  :  qtiinetiam fceferaftefertbits  afiqui  cumufaSunt .  Conuicfi,cuf- 

pam cfimidta  expartefatentiir.Confef?ts  ntfi  omnia manent  integra , acft  nunqu.m  pcccaf- 

fcnt,fcueritAte  nojirafe  addesflerationem  cogi  depforant.  Ego  autem  pcenitentiam,quum 

res  acfeo  facrafit  ,nonpnjfe  exfrigidis  fignis  £j}imari  dtco.Deinde,qt(am  mifnpoenitentiam 

i.iciant,qiios  adeo  nnn  humtftatpeccati fut  agnitio ,vt  (Zreamfrontemtriduo  poft  tnfugge- 

Jlii  attoffere  non  cfuSitent  ?  Monacfitsfofennefiiit  quicquidinfodafiSttsflagitiorum  oat,in 

honorem  ordinis  tegercM  orem  hunc  in  Eccftftam  Cfmjit  inueSere  mtdtt  ruperent:  ego  au 

tem  non  mcfuts  Cf)rtJ}:i.xni  nomims  honoriconfufi  poffc  comcndo ,  quam  fa.  fordiSus,Dei 

tempfum  repurgetiir. 

Sedi.tm i.i  recitand'A  cafumnijs,quil?us neSufones  a  noSis  egrefli,  Euangefium  oSfi- 
qtieper  fatus  nojlrum  vufnerant,verSorumjifits  fatts  conjtmpfi .  .Adgerwrafes  cafumnias 
iterttm  reuo-tor ,quiStts p.xfa  diclrinam  mantfejli  iuratique  hojles  impetunt .  H£C  au- 
temiffisinprimtstritaeJl.lVos  Cfn-tJi:ian£ftSertattspr£textu ,quidvis  &mjfr£  & alio- 
rtm  fSidmi permittere:non  aftojjetiai-e  nojlram  docfrinam,  nifivt  homines  fegiSm  dtfci- 
pfinaquefo[nti,ftne  modi  &mocfeJhta  exuftent.  Quidcontineat  docfrina,ampfamfldem  fi- 
hrif.xctent.SedfioJltSitsfciftcettam  liSerum  ejlapudeos  mentiri,qutafcriptorumnoJ}rorU 
leciione  arcentur,quamnoSisfuj)erttacua  apudfe&ores  excufatio.Scire  tamenprimitm  ve- 
fim,  quodn.xm  iffud  fit  tam  graue  difcij)ftn£  tugum ,  quodnos  ad  hoc  afyfumfugerc  coegit. 
Neque cnim tantavnqu.xmfuit  Papattis  aujl-erit.ts  ,quin  toto  anno  tffic  &'Jcortari,& 
falrare ,  &  intemper.xnter  cf.Jffuere  omnt  fuxuria  ,  &  comefjationes  agitare ,  &  a- 
ka  ftfdere  ,&  modts  omniSas  protermre  ficmrit ;  modo  femef pojl  mnuam  indtdgen- 

tiam. 


DE     SCANDALIS;  S^, 


tlam,qui  ita  necjuiter  vixerunt,in  aurem fxcrifci  .quafi  crafuk  yomitufe  exoneret .  Quor 

Jum  igitur  in tam  dtjjhluta  licetia  hocyftim^  dejperationts remedlum  qu£rere attineSat? 

Certe,ftquiynjU.'tmrerumnouarumcupi(lifucrunt,notamenpriii^cocperunttumHltuar!, 

quam  ybinonaliteriamjpeserat^voticompotesfore.  Ntillavero  lafciuiendi  cupido  titiC- 

fare nospotutt,cum nonpermifft  nohtsforet impunitas fuS Papatu.  ^t  bis quicfcm  ridiculi 

funt  Papatm  encomiaft£,dum  au^erafu.m  difciplin.im,&*  qu.ifi  Sp.m.ina  inflitutaprA  - 

dicant.  Qm  enim  monacdo  crecCct plenis  &  ruSicundis  Succisfua  ieiunia  [audati:  Quisfru 

vales  effeputaSit,quos  inganeii  effe  dcmerfos  ySiquenotum  efi?  Vt  ynoverSo  coKclnd.im, 

totmfere  clerus  Papah  yafia  lacuna  eft  omnegenmJceferum,nu£  no  modofuum  fceto- 

remloge  latequcexhafatfedmortiferacotagioneinquinatrefiqmsmundiordines.C£te~ 

rum,ytfincic  &'pHdice  omnia  afudeos  coj)ofita  ejfe  demm-.quodtamen  morti  caflitatem 

qu£  eorum  legihiis  aflricfa  er.it, lax.tr i  a  noSisfofuique  dicunf.adhu c  mendacium  refellen- 

dum,no afios  citaSo  tefles,quam quinoSis quotidie  moleflifunt,quod  omnefibi  yeterem 

liSertatemademptaqueruntur.Nihildic.tm,quodnoomniSusfitperuHlg.%tti.  Quicunque 

apudnos  liSidinoft,intemjjerantes,proterui,ftcere cupiunt quod  ftSuerit ,  eos  dtceres  condu- 

ciitios  eJJeP^ap£  mifttcs  inopp>ugn.indo  Euangefio.Neccaufam  dtfimuf.mt  ,quod fSi  mi- 

nimetoferaSiltsfitprifcah£C,<&triflU,ytyocant,feueritas,qu£priiii  in  oSfcurts  chartii 

oSfofeta  iacuerat.Horumfaftemplacindteffent  impetns  ,yt ferfuadcac  Soni  idi  continen- 

ti£  yindtces/ios  cami  dare  quantum  licenti£J)ofIuLit.  Sedcum  aduerfits  noflrum  rinrem 

tantopere recafcitrcnt,qtuSiisgratafuauifque ejfet Papattts difcipfm.r.cuiuis htnc  coUip-ere 

promp:umfi:erit,d'jcirin.imnoflr.imaSeff'r£ntilla,cuitise.iminfmulant,indidgcntia,mul 

tum  di  flare.lmo  hac inuidia doCirin.im  noflramgrauant mufti exPapislts,quod  f£titi.im 

trope  omnem  ac  htlaritatem  e  mundo  toUat. 

Tria  pr£cipue  nohs  o9ieciant,in  quiSus  nos  inftmtdant  quidvis  agendi  ficentia.ip~ 
petiuijje.  Quoda noSis aSrogatur auriculark confeJ?io  :  Q^dciSorum  prohiSitio da>nn.i- 
tur: Quod ItSerum  cuncivifacimm coniugij vfum -Peccandt  verecundiam  e  miido  to lli  cU- 
mitant,nifeamfr£net  conftendi  necefita^..Atqui,mirum  efl,Spiritum  Demeque  in  ve- 
teri  Ecclefta,nequeper  complures  £tatespofl  Chrifiiadu€ntum,hoc  fr£no  vfum  effe.Pu^ 
dore  ergo  carutjfe  dicemws  totuif[udtepus,quofanctit.is,pudicitia,'&  cmnes  virtutes  pr£- 
cipueflorHcrunt. Qmm  tuncpfufquam aufterm effet difciflin£  rtg>r,fioc  t.ime  retimcu- 
ltmnonerAt,fin€quonifidJorefaluumput.intSonii{limodefti£p.itrcni.  ^tquijjdfif^i- 
mum  eJ}quodi.iciat,cof7iSeri  fioc  remedto  homintt  fiSidines .  Qms  enim  «6  videi-,queadmo- 
dtm vomitufe exoner.int  eSriofi,yt  moxtanquaieiuniC^  recentes  adnoua  ingluuiem re- 
deanf.ita  Papistas  cf.incularios fufurros  in  aurefacerdotis  yomere,vt  feuatipriore  farcina, 
feccata  peccatis  audacim  accumulet?Deo  quidemfe  conJiteripr£fantur,Verum,commune 
emnitm  confiftumeffedico,cfaiKufufuaarcanafacrifco  retegere,vt Dcti&'  hominesfa- 
teant.Itaque  videmii6,ytfurtiuofuo  murmure  defuncii  ,fiSi  longe  Jecurim  ir.dufgeat.  C£~ 
teriim,vt  dcmnsjeruiltmetu  retincri  quofdam,ytapeccando  aSflineant,nepoftea  necejfe 
fit  cofjteri:nos  tamen  fiSertatem  carrivs  hacparte  qu£rere  ,calumnioJe  tnferunt.  Legelnno- 
centij  danamiii,qu£  confcientias  necefitate  ohftrino^it,^  qua  ipfas  Dem  aSfoluit  &*  fihe- 
rat.Expoflulct  cum  Deo,qui  tampr£cife  vetatpe  quis  in  eiufmocb  laqueosfe  tnduat,ne  a- 
nimits  Chrisiifangtiine  redcptas  inditifinat.Exfacrilega  audaciaprofectii  dicimtis,quod  ho 
minumjigmetopeccatoru  remifto  aUigitafuit.Sifuum  Chrifto  itts  &*  honore  altter  ajfe- 
rere  nonpoffumtis,quinfuSeHndtmfitproSrum  tftud,quodnoSt,s  inurunt.idvcro  inpitmis 
honorifcumnoSnest.Scandafum  vero  qui  inde  concipiunt,pe-ruerJe  morofosejfe  con^aty 

Ddd     4 


•^jo  D  E     S  C  A  N  D  A  L  1  S; 

JDcfuhlito  cihoyUM  difcrimme  profu  c^fMitu  csl  excufitlo.Cdmfa^rihdetMidicunti 
"yt  intcvcv.mrcr  laJdu'ut,quodd!e  Vcnen^  non.  niinm  quam  lun&,  aimibu^  l/efd  permitti- 
mu. O uiftyci-omMa nifiin cam efufit [uxuria.  Porr6,^tti6 nefcit nmioresfemper fuiffe 
in  ptfab-di  ddiciiis:^  fiodie  mm^Hctm  ycCmcliiysfumare  cufirM^j^yefoperofm  menfu  tn~ 
Gyni^efmaioref.{rciri'y.irietttc  <ir  copiit,qukm  diebwfifariiiUaccJftntnugt  ilU :  Nos 
diftchi  allic€/-e  Jimpfices  animii.N  e^ue  enim  decif)i>i  dclicatioribui  intcr  ms^yertitur  quie- 
faofcclP.tpislii,cumomnicibQrimaffMentixi^Jii.imtate,ingluuts4'<^VuKrti,cametan-- 
titiT  exccptajbenfne  expleri pcrmittant,fu!llam  autbubuiam  cdmem attingere nefas  effe 
pron'{riti.t)ir.no<conJcientitilibertai€.iDominoconceffamrelirMiuimui.Itaqiic,ntfnfopfm 
refim/Hi  inyiilibns  intefttmi,cueim  inftfcefiiniptuofe  conditojiatuere  audcmi(^.frugalem 
ctrte  &  fobAitr.iyi:lm^t  decet ,  comendammvnecfcripta  mtconcionesmftras^eftofh- 
Ttllu.n,kx:iri^zfaucyc  quifquam  referict.Qjiin  potitts  teftcs  ertmtftn^ufdiferefcrtptomrKt 
ftro/fim pao-!n£,nos inl/r^enda  temperani-iaPapiflis aftqu.intoejjejuperiores.  Etfubfatx 
dietwnJiiperllitione^parce^^frit^aliterdocemit-siiificcrel/ti^qitdimSisDciberi^ciofiijf 
petmt. Qu£ in co  tanta fibcrtatis dulccdopvtnos adl/ertendtm orbem inili^i(E^fane,fi 
p.if.ito  indiif^ire  fibeat,afiapotitii  edulia ,  quam  carnes  mihiin  dimtdium  annitemfus  de~ 
fmtm.Noruntffmilt.-tresmei,^pifcibin^aliiiquibttfdaJummoperemeobledmJ(qtti~ 
Sits  fbonte.diflineo/icyafctiidinyi  disfendio  tafes  dclicias  redimam.  Putidum  ejfeftteor, 
titm  iciwm  caliiniis  rcfclkre.SeddabufymiafetwresfiojfendtCidtf  ire  obuiam'yoles,p.t(i~ 
lufum  incpti.im.Qi!.tnquain  fts  inepttii  fongita  morari  optts  non  efl.Pars  enim  fnc  doc}ri~ 
n£,qi4.im  t,\(dtmu4,duob^  nicbni  condat.l  lliquctri  fumami  fegibits  coJcienti.is ,  qtis.yim 
J^eilicrhorcgidcf)cr^faseJfccotcniimtis.EttafiiftacxercitiiJj)eciemf)ifelJitytifius,rie~ 
f.iri.tta'nen ifcandxciit  dicimus,  ciim  lege  fjcmincs imponittjqueanimasreli^ioneoSJirift 
oxt^Sibi eniral/nifioc iKrlilicndtcarDeus^t ftt lcgifator aciudexnofter.  S imtd atrocent 
Cfriflo  ininfta  fii.ri  dici/nu:,dnr»  parta  cnts  Janguine  fibertts  ita  in  nthifim  redi^iturnant 
cius  l.encfcio,noflra quamlieterii popuftconditio  in  fiocquoquepotiorefl,quoda  dteruM 
(iborinjtqtie  obferuattone  manumififunms.DeindefJirituafc  Deiremmi  in  ctbo  ^pottt 
i-ffi-,cuinP.tufQneg.imus.Itaqueprauafuperflitionedecipif)omincs,cumpartemfarKtit.ttii 
(ffpi:tant,car/iii(  .ihftincntiam.Dcnique  nifjtl  quamPaulofuffcribimus,  qui  diabolicHrn 
clf  do  'r.na  difer:epronunti.tt,cibo<:,qiiafpolIi4tO':  ^etare,quos  Deus  in  lifum  ftominii  cott~ 
jhcrauitpvt ifliA cam^ratiarttm a&ione ItbereyeJcmttir.NuUiusfcandalitanta  fhtbenda eji 
r.ttiopyt  rcs  co/nku  adco  ntcejfarias Jilentio  tegerc  ficeat,  Nondum  ttmenprorfus  dtlutum 
eft  fioc  cr:/r.'cn,q'ti.i  nos  a  ieitinin  aShomre  iaBantadue>farii,qu£pafim  Dominus  nonpa- 
rtnn  CQmmcndat.Prtm  imi  ,cu'm  huic  conuitiofatn  reclament  ftbrinoflri  ^  conciones ,  irt 
cius  ycfnt.^ione  minus  efi  faboradum,  Verttm  excipit7it,nosfixa  iam  ofim  deietuniis  dccre~ 
taa[)i-0!r.iiJc.Fateoy,  ^  quidcm fcriis  adeo  grauiSitfque  caufis  coactos^timprobij^imefa- 
ci.tn-rvitio  rem  pieiuftequ? fkjccpt,tm  mbiiyertentes.leiunium  quMlr.igefimale  ex  cfirifii 
inflituticnifitixiffepveteyity-itaque  cptnione  rcceptum  OMt.Error  injfecie  leui,i,fed  tamert 
ey/oy,^  minimefortdiis.QjMmJ}:ifte^inftiff(:cogit.ttiiidfaerit,quam  temere  creditu, 
ntiUj  ttf^p-Dtio  monflf.irc  promptum  eji .  Namfinos  adannuiiieiuniumfm  exeph  inuitarc 
C^irifl-isl/oli(it,curfeniclf)OCtot.t'yit.t,noquot.tnriii.igmreffusefllCu,rmnfc.itimritiiinter 
fuos  difcipahs  inflittiitiCitrnon  protinus  aS  titts  refitrreclione^po{lofi,quxfipr£fcriptam 
aM  t'ifiro  regitlaftruayuntfEtctir  nobupotins  imiiandnm  cfryifttieiunium,quarKMoi- 
Jh  yeteri  poptdo?  Ouji  aiitem  Propf)tt.trit  autftdeftttm  ,qtiod  a  Moifefachf  erat,inexeplf4m 
tr,txit^^M^nl'ft!ii{dafrerm,eJfeeififmodierrQyc,^uiniJim<t^naJideiiio^vieiaBtira,diJ^ 

fifmilm 


D  E     S  C  AN  D  A  LIS:  g/f 

fmuCiyinequedt.MJracufo  iUofimcitafui[feEu,igeCij  docirinam,quo  certior  cffct  ei:i.s  au- 
thoritiis,nemini  duSiuefl.Ita^ue  Cfirifiumpcr  totos  cju^idr.iginta  des  non  efuriiffe,  Euan- 
geltCdfnnoriacommemordt.Qmddtuinitwg:fitChriftM^,vtdocirin£fu£reueremiafu-- 
frafiumanumgradumattolleret,idnonfecu4acfimyiriSu^ftSieciumPapisl£cfum£mu~ 
iantur,itnnon  &*  mirifcam  cf)rifHyirtutem,^uantu  infe  efl,olfcurant,<3^  obfiierantf- 
crum  illudfigillum,^Ho  approSata  erat  Euangeftjyeritas'iln  afijsieiunijsf.tciVt:  oflendimus 
dim  DeofegratumfKere  hominesputarent,crafftm  idolis  cultii  aSiUis  exfnfitumftuffe. 
Quodpr£fcripttfunt dtes,in ^tiorum  honorem ieiunent,perucrfe  fttperflittonls  Scriptura 
dcirmat.Qmdineodiuinumcufwnflatuunt^i^i^opti^fingunt  meritorittm-.mn  moclo  ^td 
ta  eflacinanlsfducia,fedmeraimpieta6.SiPaufumfe^uimurantfwrem,ftce5itno£lsinc-e 
nerefronuntiare,externaeiufmGdtexercitia,in^ut9u6pietatisfummanoconfislit,mod!~ 
cej)rodeffe.Hocverodicinopotefl^inp-£cifu4iUc^uiaj)udPapiflasre(fnatexioeditc~ 
junif  ri^or,h{re  dimnettir,dt1  necefjaria  ojfxia  ncgft^^erepermittiit.Imo  ex  ore  tpftu.s  JUU 

giflricb.mctrelicet:Hypocrit£,propteryef}rastradttionesirritafacitvimadata,Dei.Ni'x 
cumgraMiores  cauf£  nos  adfo^uendum  impeUant ,repente  tamen  nosguU  &'omnU  intcm- 
feranti&fac.iuntpatronos.  Quancjuam  eorum  quiSufcum  nunc  difceptojndigna  efl  impro- 
■9itaf,qui9us  opponitam  iufra  debeat  C^fo-ia  defenfio .  Quam  enim,oSfecro,fms  ieiunijs  fe 
gem  Papa  edicif.Ne  quis  ante  meridteciSumguflet,atque  vt  a  carniSui  aSflineaf.yt  deni 
cuefoloprandio  contmtus,ccenaeodieomittat.H£cp>orro  yfitatantio  eft,ytprid:e  Sene 
faturi  cuSitum  eant,qt<b  magisftt  toferaSilts  duml  fiorartlinedia,  vt  ipfo  ieiunij  dte,quiafo 
fum  iWtsprandtiim  cbcediiur,fe  aSfque  modo  ingtirgitet-.yt poftridte  fiSera  crapufa  fe  yfci- 
fcantur.Poflqu.m adebfecure  cum  Deo,nonfecu6  ac cumpuero afiquo  fuferunt,hoc quj- 
cue  addunt  adimprobifatU  cumufu  .frtigdem  viuendi  modum  penitm  a  nohisfolui.E  fove- 
rb  ,cum  tota  vitaftnt  diffofuti,nufquam  tamen  crajiitts  in  heUuinam  imtemperiem,cuam  in 
fuis  ieittnijsprofluere  eos  dtco.De  conitgio  etiam  atiquiddicendum  reflat.  Ftno^untaduer- 
fcirij,nosmulierumcaufaquafiTroianumSeUummcuifje.Vtaliosinpr£fentiaGmtttajne 
fdtemaS  hocproSro  immunem  effe  concedant ,neceffe eft.  Qub  mihiad  refaffendm eo- 
rumputidamg.iyrulitatemmaiorfuppetitliSertas.Cumfemperadducendamvxorem,fii9 
r^^P^  tyrannide  ftSerfuerimjex  quo  me  indc  eripuit  Domintis,per  annos  compftiresjponte 
cxlcSsyixi.Mortuayxore,fmgufar'tsexemplifxxmina,iamfexquiannttsefl,exquononin 
■uitKs ciliSatum yurjtis cofo. H£c,qu£fone parit adcaufamfacerevideSuntur,ideo  p-iSm 
yerSti  prdifari  ftSuit  ,partim  vt  inde  coarguatur  maledica  hoftiumyanitas,partimyt  omni- 
Siis  teftaiumftt,mepriuatam  caufam  minime  a^re.  Qmdaute  afferunt  Soniiftt  caftifatis 
defcnforesdutherum  &  afios camispruritu  iniitatos ,tttm fiSi  flcijfe  coiunj  liSertarem, 
ttmi  yufgttsfacerdotum,monachorum  ^  moni.dium  in  eafdem  iUeceSras  traxiffe.  Qu£  de 
'fsngulomm^t^s  maftgfie  faffoque  infamant,continentia,  vere  poffentpridicari,  confufto 
pr£tereo.  Quidenim  magvs  ridtculii  ,qUamprofugere  exPapatu,qui  cafte  vitiere  nofufli- 
'nent^NuUafci[icetfacriflct^,monacf)ts  &"  moniafiSus  expled^  fSidints  erat  fiSertas,nifno 
mmfSiafyluproculfummUdiffiCuftatiSmqu£reret.Quafiverbnoquomfcortationtim 
genere  cfauflra  omnia^feffA^^&fortdiomnes  monachorum  ac  moniafttifoeteat.Prodigiofas 
ItSidines  f)icnoattingo.SedquidremnotadiJltmulareattinetyfic  tS  antris  tUis,m.tgna  qui- 
dem  exparte  ,exufare  pudcitia^pudorem  ,yt fcortandiSonispatriSm  aliquafxltefit  tUic 
ItSertas ?  Quidloquar defacrifcis,quos  fihidinumfuarum adeb nonpudet,yt earti p-oph£a 
ySique  ertgereiaiUnfitglorioftim^Certe,vtparctfime  loquar ,mufierofts  extra  Papatum 
wigrare  minime  necejfe  eft.Nequetamenp-orfm  nego,mHftos  exfuu  caHsts  monachos  ۥ-. 


%yi  D  E  s  c  A  i<  D  A  L I  s: 

uol.ire,vtvensyc,  qumfwtimifficcat-pmtJiSerhpucfnospotiintUr.SecIillosipfoiaude' 
l)OCtt/ire  tcRei,aukwprocuf>ivGluptii.triAyitA,nuainlu{lrvii(egL'i}xnt,'{iflctconiHgiism. 
ItMue  nomtuUi ,'Mi.i.jlatm  off.tctunt,cjui(to  <t{lriciicrfitfudtc.t  viricttm  vxore  cofj.tSitKr- 
tio,oti.impromifcu£ C£.li5.itnf  P.tpalis  ttfc iuix,  m.tture  fe  ad  fn-iores  nidos  recipiunt.  ^Vtj 
deTberatires  ,Romm  ttut  cdio  quofrs  eos  r.ipucrit,  tnifuoliit.  ^tcjue  ])dtc  ^uidem  vna  e-Sl 
cx.tnp'^  licti  cUuflrorum  virtuttSia  .C^tcrurn  ,vt  muftos  coccd.tm  ,peri(erfc  docirina  nofhrd 
(thuti.cuitm  tamen  iuilafitfcandafi  ratio ,vicfendum . Genm  fmm.tntt  Deits  hac  leg;  co/i- 
didtt,vt  multtrivtr  dtpitis  officium  pr£fiet,mufter  vicifiimfit  viro  adiutrixiatque  itit  mu~ 
tuo  nexu,fcxum  vtrunque  fmui  detiinxtt  ..Amccjuim  viti.iti  effent  l}omtnes,co»iugium  il- 
iiA  fino^iif.trvi  Senefcij  foco (fttif  ctcpermiffum  eU.^S  fiominc  mortitfteripifocDetbenef- 
cium,tofcraStfe  noneffe  dicimiis .Nuic  adprtmri Dei inftttutu  accefit  m.uor  ex  carni.s  w- 
contincntia  necefita.f,Neque  enimfruflra  Spiritits  fwc  remedifiper  os  Paulifugiendxfcor 
tationi  pr£fcriSit,vt  quifque  vxoremfuam  f}.iSeat,&'  vnacjU£(^ue  etiamuftcrpropriii  ma~ 
ritum.Nonfrusira Chrislu^ & idePaufits  acfmonent, non cffc omncs ad  vit.icdiSem  a~ 
ptos  &*  idoneos  .^tque  vtinam  in  hac  degenere  natura  minits  notns  effet  incotinenti£  mor 
htis.Huic  vitio  vt  Deus  opem  fe)ret,non  modo  coniugtu  infiituit,in  quo  vir  licite  fixSitet 
cum  fa;min.t.fe(f.idf'^?ittmum  eiiu  vfum  omnss  cjtda  carnefua  vrutur,clara  voce  inuitat. 
HocSemfcio.y4pofioli,Martyrcs,&'afijexftncttspr£fiatifimivftfunt.Exortarepen 
te  cxliSatits  admtratio,  vt  vtlefceret  cmgij  honor  ac  dignttas/'ffccit.Fuit  t.tmcn  acftepns 
volutaria  coniugij  aSfiinentia,cfon'ec  tyranidt  fuperflttio  ianuaaperuit.Sacercfotes  itactie 
41  coniu  o-.tfi  vitaprohiSiti.Tandem  acfcftaconosferpftt  interdicOi.Iurifittrandi  vincufo  mo- 
tiachi  Zi^  moniales  imjificiti fonceffum  a  Deo  iifsfiSi aSdicaSant.  Htnc  fofos  cxftScs  Deo 
ficros  cenfcre  mumlu4  coepit..Acer  vf(ju'j graffatn.s  efifuror,vt  vitam  coniugtfem ,  velut 
pyof.tnartonfc'tiiig'}ornir.tanotarc)Jt.Primitm,etiamfiproJpcreinlJ>ccieceftffeteit(fmodi 
tnut.itio:ex  di.iSoftca  t.imen  aud.tcia  m.tnaffe  cfcimns.  Veriim,^tiofinfiiorcfi  virtus,cafli- 
m,cofcehr.ttior,&'  m.tgi.idctefiabihi  efico.iifin  iflc  cdtS.itn.s,  qtitommfceditattsjpitr 
riti.'i:que  ocnere  referttm ejfe consl.tt.Vt .y^ngelis fimiftsvtde.itur quifqtd< itShorrct a nit 
ftijs  ^viifinitate  Pttpifia,  mtrti  encomijs  extoUta.  Q^tfi  vero  cxtra  coiugij  f-atti,nihilnifi 
jmdidi&virgirtalecfpeuicerint.^tquiiinhoct.mttmvidcnturfcciosproprijsvxoriSus 
vacttos  haSere,vt  alicnti  polluendis  ipftincuSa .  ffhni  tnimviifgare  inter  eos  protterSiii  effe 
nefcit,quando  k  comuni cfuceik  vxort/i  iure  arcetur  tffyn.icf}us  velfacerdos,in6  fafque  effe, 
vt  aftafihi  r.ttione prospiciat^.y4c nefHiipartiSns  cfefint ,firenue  ferc  omnes  in  hoc  vena- 
tionU  genns  incumSunt.NttUa  lenocinijs  aptior  tencficula^qUiim  confefiiv,quanontnodo  fi- 
SioSnoxi.ts  reddum  CGnfci.tsproSri alicuius  mulieres  ,fedalij  alijsdjiignant.  ltaquiJ}UC 
yentum  efi,vt^uidome{liciffcortts  contentifunt,cafii&*  temperanies  inter  altos  cefeait 
titr..yircanai  oSfcoenitates  <!^  nef,inda  (J-upra  omitto  ..Ac  ne  h<£c  qttidfm  quauis  vulgo  no~ 
ta,attingcrem:mfi  quodoSiter  commoneferi  fedores  necejfe  efi,quam  tngenue factat  cCo- 
cirins  noslr£  aduerfvij  ,cfum  eam  dijfolutdt,  licentiiX,infimufant,propterea  quod  tam  atro~ 
ciSuf  mafii  corrigenda  fcgitimim  coniugium permittat.Rump.tntur ficct,qui co.tcfu  Paptt' 
fis  cleri  cM^atum  emetita  ftudiSus  ornarc  non  ceffant,  in  maxima  tamc parte  foEdifiimam 
omntijjwcitix.  aSyffum  effe  confiat:in  ijs  atitem  qui  continetes  vidcntur,nil}ilomint46  im 
puram  lacunam  cffe dico.Talihtts fciltcet ,ctim  occultts  liSidinumflammk,  tum  manifcfin 
flagitijs  dutSolicam  iUam  atuiiciam  vfcifciturDeui,quo(fcontempto  coniugij  Seneficio,  in~ 
Jlarg.gantum  BaSyfonicis  imfes  cxtrttunt ,CjUiSws  natttram  CiT*  Dcum  cxpugncnt..Atque 
itapcrioportuit,vtfdi€mdifccrenthomines,eam demum ejfe veramcaftitatem,<^ua  m- 

"        '  leti 


D  E     S  C  A  N  D  A  LIS:  87, 

duBeiYeguUpmfcriBit.Nos  Mtem  ^uia^eUuimsUfciuicUj^mrtim  mUus  efi  modus  inPa- 
patu,cohi9eniusfr£no  comu^a[i,propojita  carni  liSertate,modeftiam  omnemfofuere  dici- 
n3ur.Etquidmirum:cum  ^  Cfmilo  (^PauCofmifequiddam  exfroSratum  fueritiacf  da~ 
ta  operaLegts  lu^^mnffuei-entpi/tfualJominiSus^oluntafpro  fcgeejfetl  ISieque  enim  tam 
fo  UicitepurgxrentfuAm  doclrinam  a  cafumniii,niftSonium  improbitate  (^^  'ytrufentapro^ 
teruia  coa^'.C£terum,qutcunquefuntfanabiles,eos  breuiifla  excufttione  pfacatos  ejfe  con- 
fido^nefandalmnfSi  ex  tam  leuifriuolaque  materiafabricent. 

Habettiludquoquealiquidcoloris-.do^rinam  noHram  cu^etusltte  (^^  Tccuforum 

cmnium  cofenfupugnare.lta^uc  in  eofe  maxtmePapif^  iaC\ant:pr£ferttml/bt  inflati^  ti~ 

liii  alta  illaPatrum  ^Ecclefi£  nomina  infonant.Quont.ifatU  notU  e{i,qmm  odiofaftt^ 

fufpeik  in  rcftgione  nouitas,  imj>erttos  a  do^lrirut  noijraabflsrrent  einjmodi  prxtextu.  Et 

fateorcerte,fiqnicquim  nouum  aJferatHr,mintmeeJfe  audiendwn.  Sedfmtts  crtmtm  nu'U 

7neltore^.tHtcertiorpuroatio,quamquodnihtfrecipi')iofHmii,s,niftcUrkfolidi(qHeScri~ 
ptur£tefi!>nnnitsproSatum../4tqueinhocboSiii^aftnis,qutpr&fepe  faltem  fuum amo- 
fcu:it,fifl.ip2dtores  ejfe  Papifiis  app.iret:  quiatm  noititiu  fSi  Ocii  faSricaumnt ,tca  "V- 
m}7J^erum,^£tcmii  olft'ifinr^t  nttUa  tflts  coefeftium  oracuforum  anriquit.u  faptat.Ex- 

ctj>tunttamenScnj;tur,ift!foanoSiiobtend:,quitotumyeterUEcclef(econfei-!fu,.>jeuertere 
conemur.  Trit.t  qAtdc»!  inter eos  calumnia,fed tam put.da,  vttn  eiui  nfutation.  muftujtt 
tempori,sconjumer(  pigeat.Ddnde  adeam  rem  fongttm^olumenfKceJJarium  ('iJet.  Etli 
hri  noftn  abunde  tefi,intur,fi^>eterum  qu£ranturJuff.agta,iUi,s  cafam  nofiraidimari  ma 
gis  quam  premi.Citm  fatu  confiet  nihdo  magu  confermneam  ejje>:te;  rido:hnam,P.^pa- 
tU6  corruptelt4,quam  ouis  lupofimifi^i  efi:quxddtamcn  eoru  dula,ac>  "culas  etia  in:e-  dum 
non  minmperue>p,quam  improbe  arrijiuntrvnde  rudiSui,(^ir  in  eorv  fe&icne  no  ererciti- 
ti'Sfucufaci.int.Qu'>ticsPati-uiUis  t:'flimonia  ob:icimttt,ett.im  ft  pbdere  (^  numero Je  oS- 
rui^yidcdtpvt tamen  fupra  omnettft  ialiifbiytdcnturcnfittuf/ecure  contenunt ac  rtde't. 
Sedes enim .Apofiolica quicquidynqHam  di^orum  fuit,  mamitudine  fua  ftctfc  aSfovber. 
Nec  quicquam  tUi6  Sac  exceptioncprompttus  efi,quxuk  P  itrum  iudicia  ntSilfe  morari^hi 
(iJantiafedeRomanaafiterpronuntiatijfuit.ErgoapudiU'jsnepil;quidem  ifiimaSiturto 
tm  Patrum  cSorui,nifita  ltbitumfuerit;rtos  autrm  quicquidyni  ecyu  cuifiSe'-  minu-s  confi- 
iierateexcidit,tanie(p}yotinu^reli;rione  ohfirtnget^fyeltantiUum  difcrct>xr€  fitnef/:,  Ite- 
rfm  rcpeto,confuJum  tflud  c^prodi^iofum  Papatm  cSaos  antiquo  Ecrfefn  regiw.m  iam  ef 
fe  difiimife^tnon  magi^  ignii  aS  aqua  dtjitdeat.  Qimdfiin  eo  damnando  ccc  nimium  "V/ 
di  mur  ^cUmofi,ion^e  maioreJfetPatrum')/ehernentia,fiSodie'')'iuerent,^dde  cmd  bo- 
ntisitfilti,quiPatrumnomeninfiarj>il£ludendoiafUnt,craJ?ifimos  quofquc  crrores  l/i- 
dmtur  d.ita  npera  eligere:qutSusnifiaffenti.imur,nos  totiuf\etufiatts  hrfits  cff  cUmitar. 
Ohtufit  .Ah.xS£  exprxho  redeuntiMekhifedecjanem  ^yinum^SacrifctumeJJcputant 
yeieres^qu^d adjacram  cSrtfii coenam trdfuferunt,Puerift^fereS.iUucin.it:o.  f/itqui,€X 
tamj>r£cfani  eorum  fucubrationibui^iSif^que  Papifis  arridct,  Ne  hac  tn  parte  nunc  ftm 
{ongtor^qm^^erfattfuntinPatrumfcrtptu,!^  medtocriteriudicant,fatU  inteUipmtnos  tUo- 
rum  autf}oritatc,adoppugnandum  Papatum,effe  inflruBos,Verum^tfiatuantur  in  medio, 
frojim  Uimen  adnos  acccdent.Vnde  erop  tanufcandaft  mofe<fruitur?.^tquc'yt  demtts, 
nonpojje  ajferia  noSii  &refituijurdjbei'ycritate,quinfe  contra  ejf  ratiUc,qHeprxdicdt 
tnuftorumfecuforum  confenfwfquemadmodum  ab  annis  miUefic coUajfafu.ffc  omniafa^ 
teor^tnnua  ftihindecrr  rum  ^fuperPitionum  mlfirapuUuUrtnt-quidtamen  in  eiufmodi 
difiidio  mheniunt  tanta  offenfone  dimumlSifat  comj)aratio,prtmi  certe  lUiJitb  ouibmflo^ 


^74  £>  E    S  C  A  N  D  X  L  I  SJ 

ruit  Ecckftx,velfofi  le^itimiPtttres  fmSeri  merentm-,vclpr£Ciputm  ftCtcm  honorh  ^^nt- 
dum tnter P atres  iureftSiyencftcant.^t9oniPapi(lie(qu£c{i  ipfirum  ingenuitAS  ^Jofum 
iUucl  corruptiM  feculum,quodmultum  afrifca  fynceritate  iam  deflexerat,  mcmoria  cefe- 
hrant.^tque  httc  tadem  rcdcttnt  omnes  illorit  qiterimonu,  rcceptapcr ociinmos  vefmil 
le  antws  cofuetudine  fiodie  k  nofti  conuelIi.^tqui,ft  veteri prouerSio  crccfitttr,quodetiam 
inter  eos  tritumfuit,nif)il aCtuded  mafa  cofuetud'j,quam  errcrk  vetuftM  .  Q^b  aimdiu- 
turnitt-s  efi  mafum,magis  exitiale  effefcimus .  PfatiJiSiln  ofim erat  tUa  Cypriani  fentcntia: 
Nonfl  ccfandum  quicfante  nos  alijfecerint  aut  cCtxertnv.fed quodmamfautt  Chriflns ,  qtti 
frimm  omnium  efl,fequedum  cffe.lUudquoqucpulchre  aS  ^itgtiilino  ac  fcite  diclune- 
mo  noaSaf.C^fynftum  nonfiSi  confuetudtmi  nomen,fedveritatti  triSucre.  Nunc  con-tipti 
morli  camarinam,qu£fer  lon^aannorumfriemqiiieut't,ncmo  vcf  leuiter  mouere  audet. 
Jmo  yvfque  adeo  inuaitiitpr^pacJu^  in  tucdtsftimmtf  aSfurdttatiSu^  rigor,yt  carum  repre- 
f}cnfioncm,quafiintempefiiuamnoref^ttantmoc{hfcdcrudcftterigiii&  ferro  vindicent. 
Dicit  ille  homo  Ethiicns-.Stcutrccle  loquendta  cfocit<,itct  &  viuendia  hinis  acprobvipe- 
tend.tmefjl confuetudine  n  :  nos,quidirc6IorehaSem(t-s Chrifium,prauci & corriipta ho- 
tninum  infiitutio,abfjuc  itidicio  &"  dclcciujVefut  tempeslas  qu£dam  violmta  aSripict:  Vt 
locum  hunc  brcuiter  cccb.td.tm:fi  inter  nosvaleat^quodextra  controuerfiam  inter  pios  effe 
debct  axioma ,  Nonfubtjci anmrttm  prxfrij^tioni  Chriffi ds6irinam:ncminem  fi^ium  i- 
Jludfc.ind.ilum  ab  inqf.irendi ftltem jliidio  impediet.  vSi  autcm  Confiiterit,a  ch  rifio  nos 
fiaSerc  cjiicdprofirimi-ts^quis  tam  erit  prspofients ,  vt  aS  aerna  Deifapitntia ,  &  ctjefe- 
fin  manfiri  vocefj^onte  adhomines  concedat? 

plerofquc < fftndii ,qtwdtotumfae muncfumnoSn  acfuerfum ejfe vident .  Nec 

;  vero  ftSi  dcf.th t maf£  caufi:patroni,qutn  rudes  &  infrmos eiufnodi m.tcfnna perceUant: 

Valde aSfurdum  effe,vtj)aucis  hominiStn  faSeaturfdes,  totumfere  Chrifiiai-um  orSem 

nesiizi.Py^^^ip^^e  autcm  ad nos  proterendos  ,fiCro  Eccleji£  titufo ,  qu  ifi  rnaffeo  fe  muniunt. 

S  edveftmfcire  ,qui  nofira  paucitate  aftcnatttr  aS  Euan^clio,quomodo  fdcm  fuaacftterfm 

Turcas  fufltneat .  Quantum  adnos  attinet:ft  vnu^s  Noah  citciosfeculifuihominesfde  ftui 

damnauit,non  cfiqttodm.i^na  incrcduforum  turSa  nos  de^radu  moueat.  Interca  non  mo- 

do  parum  proSaSifem,fcdtniiifiam  &'pt{dcndamfcandali  caufam  effe  cfico,  vSiDei  verbo 

hominim  resfecfus  pr£poncferat.  Quideniml^n  nifihominiSm  credere  fibuerit,nonJla- 

9it  Deiveritoft Quinpotius,vt  Paulits aitjhomo  mendax,vt  efi,mancat:Dcum  veracem 

am)fcant,qutSitifepatefacere  dignatur.Et  iam  afiSioflecfimtis,cur  tam  £gre  fc  Sonapart 

hominum  Deoin  oSfequium  addicit.  Qm  minws  in  tanta  mundi  contum.icia,fdcnofir.im 

admultitttrfinu exempltim  dirigiconuentt..y4t fgnii a  Cfjrifio  datur:  Qao  aquifc conuo- 

lantjUic  cjfe  cad.iuer.Ego  vero  non nego,fiquado  vnii in  locum  coUeci£  fuerint  omnes  a- 

auif£,quin  ftmufjj^crandaftt  totitts  orSts  conuerfto.Scdcum  non  quasliSet  iUic  aqutfas  dcfi- 

jrnet Chrifius ,fed qu£viuifcum morttsfu£  odorefquuntur:quisnon  vidct  refiringedum 

ad paucos  fermonem  effc  ?Siquls  fort  e  excipiat,non  excufari  nos  exepfo  Noah  ,faSeocoe- 

tudiffcfioncmfacimus,quiEccfcfi£nomenoStinet:lfaiaf,cum  reficia  hominum  confli- 

ratione,Deum  vntimfequi  iuSeret  ,non  extraneos  notaSat,fec[quitunc  popufiDei  nomine 

maxime  rloriaSantur.Et  Petrtps,cum  Eccfefamfacit  arctfmifem.quod pereunte  mundo, 

(juafiper difuuium  exigua hominum  manusferttctur , rwn  effc paidendum a  mtiititudine, 

jfatis  admonet.  Quidcrgo miferos  homines  iuuxtinter varios  mundiflatns vactU.indinu- 

tatidiquc  occaftonem  captare,cum  Dcifi  £ttsmo  verSifui  fundamento  nos  fiaSifiatt   Cur 

fluciuari  inter  ofinionumprocefTai  mafunt ,  quam  tn  tuto  cert£  vcritati(j}ortu,^uo  nos  in~ 

tmt 


D  E     S  C  A  N  D  A  L  I  s:  87J 

uitat  Deui,quitfcerel  ^tfumma  Eccleji^  reuerentia.  debetur  Jitteor fmhac  Ithert 
ter etiam (iddo  ,  jic coniun^ti cum^enuma Le»is  ^  Euano^elij  do6\rina  eJfcEc- 
(lefi£fenfum,-vtfdaiUiuicuflos^  mterpres  merito  'Vocetur  .  Sed  internos  c^ 
VafiflAshnc  interefl j  ciuodiUi  non  aliter  Eccleftam  yeritatis  columnam  effe 
pitantyCiuamfi Deiyerbo pydfideat.  Nos  autem ^quia  reuerenter  fe  Dei  i>erbo 
fahijctt,yeritatem  ah  ea  teneri,^  alijsper  manus  tradi  aJftrimw.Itaque,nonplHd 
authoritatisapudeos  hahet  Detyerbum,qHam  lUi  quaji precario  Ecclefiaconce- 
dit:(^totiusScriptur£.  interpretationem  adEcclef^iudiciumnonfecus  "yertunt, 
quam  Lesbios  olim  ad  plumhi  fui  normam  lapidem  formare  folitos  ,yeteri pro- 
uerhiofertur. Itaque  nuUus  tam  perificuus  efi  Scriptur£  locits , qui ad  Lcshiam 
hacregulam  injlexuspvelytmagis proprie  Ioquar,detortus,  non alienam formam 
induat.Nectamen  hic  nobis fummnm  l/ertitur  certamen.Sed pojlquam  Eccleftam 
in  Chrifti  throno  coUocaruntPapifl£,yt  religionem  conflituat  fuo  arhttrio  ,  ^ 
de  Scriptura  ahfque prouocatione  iudicef.iusiUudqualecunque  efl,adfemoxra- 
piunt.Nos  yero  quAnaml/erafit  Ecclefia,quia  hicfaUitam procliue  quampericu- 
lofumefl ,  dijudicariyolumns .  Certe  nouumnon  efi ,quiPaflorum  loco pr£funt, 
eos  crudeles  interdum  ejfe  lupos:  impios  ejfe  ^perfdosDei  ^  Ecclefi&  pro- 
ditores,quorum  inmanuordinariaefipoteftas .  Quid  efi  i^itur,  curnos  tnanes 
laru£terreant,quominHt  excutiamus ,yt  decet,an  Iferefit,  qu^dicitur  Ecclefa? 
Paulns  columnamyeritatis  Eccleftameffe pronuntiat  :fed  idem  (^  orbis  tam  con- 
iterfi  defeCiionem,^;;*  ^ntichrifti  in  medio  Dei  templo  regnum  pr^dicit .  Satis 
notum efl,eadem ,quihu6  hodie  exercemur,certamina  tUum  fitflinuiffe ,  quum  lu- 
dxi  Ecclefii  nomine  fuperhientes  jcum  (p*  apoftatam  ejfeclamarent,^  fifma- 
tum  ac  turharum  authorem  .  Continua  fuccefiione  ah  ipfts  yfque  .Apoflolpsfe 
ortos  effe  ia[{ant:nempe quemadmodum  Valerio  PublicoU  ^  Luiio  Bruto ,  Ca- 
ligulx  &  Nerofuccefferunt.Sicenim  ^pofhlUfe  conferunt,  acftnon  tnterpofi- 
tum  tffetimmenfum  dijiidij  chaos,quod  nexn-s  quof^ih^fiqui  ejfent ,  abrumperet . 
Quianohn aduerfa  efl ckri P apah coUuuies ,nonminu4 eo nos  praiudicio  grauari 
l>olunt,quamfinos  excoelo  ^ngelt  damnarent  .  Eodem  fctlicet  faflu  olimChri- 
Jlum  repudiahant  Scrib£,quia  nemo  ex Principihm  aut  pharifits  in  eum  credtdif- 
fet.Et  lUos  quidem,quumpro  fua  tyrannide pertinaciter ad  extremum  "iifque  cer- 
tare propofitumfit^i^-^iervi  rationihtisfint  dejlituti ,inanes  crepare fonitus  mirum 
no  efl.  Sed  omnes,  quthusfaljo  arreptum  Ecclefii.  nomenfcandalo  eft,rogatos  ye- 
ltm,yt  aures  aliquado  ^  oculos  apertre  fujtineartt:ne  faUaX  corponsfimulachrum 
eosk  capite  aueUat.ne  meretrix fponf&  ornatufucata,Jj)onfum  iUis  Chrijtum  aufe 
rat.Quetienim,ohfecro,notiii  hahentynde  in  tota .Antichrtjli  Romani  cohorte 
a^nofcant  Chrifli  EccIefiam?Ntfiforte  dum  Papam  aIbatum,(^proiei\am  adeius 
pedes  crucemyidet:Cardinalespurpureos,Epifcopos  mitra  (3*  lituo  conjhicuas,^ 
reliquam  mtnorem  turbam  fuis  quoque  infignib.i^s  dijltnclam ,  hispimorihus  con- 
tenti,nonaliamdefyderantEcclefiam,niftqu£inludtcmpompu  apparet .  Quid 
enim aliudnebulontbus ijikdicendum  rejtat ,quando  toties ,  tam  grauiter ^ co- 
piofea  nobtirefutati  ,fibi  tamsnadhucEcciefi£  titulum  arro^areper^uml  Di- 
xitnitio  nuUos  propemodum  hic  faUi  ,  nift  qui  ad  Chrtftum  accedere  nolen- 
tes,  fthi  proculobflacula  accerfunt.  Fuit  quidemtempus,quummuitaifimpli- 
ces  acpias  animas  impedirethicfcrupului  :fedhodie  paucos  fan£  doclrin£fcan- 

Eee 


iy6  D  E     S  C  A  N  D  A  I.  I  S: 

dctlum  ex nomine  Ecclefi*.  opponere  dico fqui  mn  rnAlttiop  ^  fuperhe  Chriflo  in" 
fultent.Eiufdemproter(ti£eJi,qiiodmiraculxjl.tgitant,quibui  ohJ{upefxc\i,Deo 
tandem  pernos  Uquenti  cedere  co^ttntur  .  E^o  yero,  qnum  do{lrina  noflrd  lucu- 
lentumfdnte(limoniumreddAt,miraculiiOmnihm,  q'i£  ah  orhe  condtto  extitC' 
runtjfe  fuiffecomprohatamjiflos  qui  yeterum  miraculorum  ohliti,nouismhiant, 
qiturn  itafiupeant  in  apertaDeiyirtute,^  inclara  lucecACUtiant  ,non  minorx 
effe  portenta  dico,quamfihominem inpecud.m  yerfum  cerneremm ,  Qupniam 
faciU  opihuiditatifuntnonnuUt,  alijfamem  fuam  ytcunque  ad  tcmpttsfedarttnt, 
nos  prdtdandi  magts  cupidine,quam pio  Dei  ^i^elo  ad  res  nouandas  addnClos  effe 
icidant Euangeltj  hofies:multi  qui pr£textum captantrepellendi Euangelij ,mxlt~ 
dicisifipsyocibmaJfentiuntur.E^oyerb  ,  fiqui  rcplendts  fuis  crumenu  Ecclefnt 
hona  pr^dati  funt ,non  excufo  .  Etlthrinofirifquantopere  ahhorreamm  abeiuf- 
modtfa(rile^ijs,difertifmt  tejies  ,Vertim,yt pxrtu  nojlrfi  dcliGis,Jiquafmt,pa- 
trocinium  meum accornmodare animuinonefi.ita  calurnma  non  ejiferenda,  quhd 
in  pridam  cefitffe  maleuoli  homines  criminantur  ,  quicquid  ftxdn  illts  ^urvi- 
tthnf,hoc  efifacrifcti  Baal  (^  monachis  ademptum  eJ}.Certe,exquihui  locisprofli 
gata  ejl  Papatus  imptetas  ,tUic  faUem  pars  eorumredituum,quos  fcorta,  ^  leno- 
nes  cur»facerdotihusvorabant,tnpauperes  erogatur ;  aliquanto  plus  impenditur 
infcholii4,quam  flertfolebaf.aluntur yeri  paftores ,  qui  falutis  doilrinampopulo 
mtntfiranf.Cumptttiquoqueadtuendum  Ecclefxjiatumnon  paucifunt.  Quan- 
vvs  hxcnos  defenfio  coram  Deo  non  ahfoluat  (  quodltbere  quidem  conjiteor)ma- 
Itgne  tamenfcandalum  inde  congeri  aduerfns  Euangelij  do£\rinam  ofiendttur. 
^t palam  feri ofiendunt ,quo  Jtudio  impulfi,caufam  hanc  aggrejii fumits : quod 
omnesfere  inprtuattsrehus  curandis  occupati ,inyrgenda  difapiina  ,corrigen- 
dtiyttijs,  augendo  ^  tuendo  Chridi  re^o,torpent.  Cur  ergo  non  ardore potius 
fuo  nos  calefaciunt,quam ipftcongelafcunt adnoiiium frign^  ? Leganturde  tem- 
*//»fWc(f?«  ^^«/^«cr/wo»/*.  lUicquafiin  tabula  depiclam  cernere  ejife- 
cuit nofiri  ignauiam.  .An  quia tunc  quifque  domuifu£in. €tui,Dei  templnm  nort 
(urabat,  tdeo non facrofantium  Dei opus erat,  templt  inftauratiol^nfathifcere 
propterea  qutfquam dcbuit ,quum  aiiosyideret non  modb  in  officioneceffario  cef- 
farefedDeum  quoquefcelerate  fraudare  primitijs  ac  decimn  i  Sed  hoc  ejifci- 
iicet,q^od  fiatim  ab  exordio  prdcfjtMjum,  multos  profanvs  mundi  amicitijs 
irretltos,  quidyis  offenfionum  contra  Chrifium  appetere  potitii,quamyt  impios 
^fanidoCirinf  intmicos  offendant.  H£c  tUn prauaambitio,^  adfabriianda 
fcandala  ingentitrn,^  ad lacerandum  canina  maledicentia  Euangeltum  ,facun- 
diam  fuppcditat..Adde  quod  prxfentium  ytttorum  morfunon  contenti,  infutu- 
rum  ttmpUfS  inquirunt,  quod eadem maiio^nitate arrodant .  fingunt enimfe pro- 
pinuuarnEcclejiAyafittatem  animts proJptcere,qu£ ex  intefttnisdifiidijs  tmpen- 
det.  Hac  nos  proutdi  homines  non  mxgis  ajftct  mtrantur.atque  yt  in  odtum  nos 
trahant,fufiucdeque  nobis ejfe  coUtgunt,fi  terra  incendio  mtfceatur.  Sic  olint 
.yiquiianHm  epifopum  in  priuato  coUoquto  mecuni  differere  memini  ,  quam 
horicndaclades  timendaforet  ,nifi  dtfcordijs  fnem  hreui  fiatueremui.  Huc 
autemtijtx  tendebat  oratio,feri  aiiter  nonpoffe,fi  effemui  propofitinoflri  ad- 
10  tenaces  ,  quin  tandem  ad  arma  res  yertiret .  BeUt  porro  non  aiium  fore 
exttum  ,  quam  yt  bonts  iiteris  extinciis  ,^  harhara  confujlone  indu^a,hu- 

ma- 


I 


DE     SCANDALIS;  J77 

minitiU prope ipfae rnundo  toUiretur .  Horum  malorum  ficuti  culpain  nohts 
htreret,it.ifuheundam inuidiam  effe.  Quinetiam  h£c ipft  rtUgio ,  dicehat,f>ro 
quit  tam  acrirer  pu^natis ,  fnnuL  cum  literis  intereat  neceffe  eji .  Quod  tunc 
lini reJj>ondi ,  omnes  fthi  diclumaccipiant.  Noscerte,neiiue  tamfumus  focordes , 
quin  nohis  inmentem  yeniant  qu£cunque  macfnnatur  Sathan  :  neque  tam  feri 
^  inhumani,ytfccure  ne^li^amus  .P.ui  ^  otto  non  modo  cupimus  confuitum,fed 
quantum in nohn  efi,cofulimui.Ordinii (<r politii.  non minus  fumus  fludiofi  quam 
qui  maxime.Liter.irum  c^uanta  nos  curafoUieitet ,-verhti prtdicare  nthil  opu4  efi. 
Sidquuw nulla  excepttone  oppofita,Euan^eliu pr^dtcari  Chrijlw  iujferit:quicun- 
^uifequatur  euentm,huic  mandato parendum  ejt.  Qjianquam  nimiumfthiarro- 
gx.nt  hominesyftmeltorem ex proprijs  confiliji/j.uam  ex  ratione fhi a Deo pr£fcri 
pcafuccejfiim  Jper.tnt. Quid enim? .y4n Deum  cdtcum  ^  incautum  effe  fn^unt, 
qui  Lcclefi.im  fu.tm  inconfidcrate  pericults  exponatl  Imo  quum  optimusfitrerum 
cmniummoderator^noftrum  ejl,quamlthet perplexas  angujiiaslino  hoc  ^hrahdc 
dt{}ofuper.tre:Domtnufprouidehit.Nosfctlicet  de  hum.tna  focietate  erimusfol- 
liciit:Defii  autem  optfexnuUo  eittsflttdio  tan^ctur?  Ecclefia  ah^ynicofalutisfu^ 
prsfde tip cujlode mifere  deferta,in  noftram prouidenttam  recumhet^  Nosl/ero 
cxcufatione dignifi  tniundo  nohti  munerc  ohedienter  fungendo,fuas  Deo  partes 
relinquimus.Skc  qHum  Dauid  proprium  eius  ejfe  opus  pronuntiet ,  turhulentos. 
mariijludiis componerefedare  hella  ,frangere  curnu  ^  lanceas :  merito  nos  ani- 
mare  hdicjiducia  dchet  ad eam dodrinum  afferendam  ,  qux  nohis  eitts grati.tm  ?^ 
lenedidtonem  fola  conciliat  . Quifquis  tamen demum  conatui  noftros  feqnatur- 
euentus ,nunquam  erit  cur  nos  ohftquium  Deo  prdjtitijfe  ^  pium  (p* gratum poe- 
ttiteat:^  quodmoerorem  nolirum  yei  in  maxirm  cladi  hin  folari poterit^  nos  & 
Chrifiig[ori£,qu£omnihus  mundi  regnis  potior  ,  ^  ammarumfaluti,qu<&  toto 
mundo  pretioftorejt ,  fdeliter  feruijffe. 

Poftquam  fcandala  ,  qu£  plurimum  hoc  tempore  nocere  experimur, 
generatim  recenfui :  rntnc  hreuitermonendifuntrurfumfilij  Dei  omnes,ytoJlen^ 
fis  4  me  remedijs  inftruCli  ,Chriflum  potiits  pro  fundameto  rettne.xnt,quam  temera- 
rio  praudque  incurfufiht  faciant  lapidem  ojfenfionis^  petrafcandali.  Quin  muL- 
tafcandala  fuhinde  ingerantur  fidelihus  in  hoc  miido,ficri nonpotejt ,  a  quihits  ne 
Chrijtus  qutde  immunis  fuit.Imo  yixjferadum  ejt^yt  pajfumynum  conficiat,quin 
fcadaium altquodohijctat Satha.  Ita  per  innumerafcandala  amhuladumipfis  ejl, 
Sed  quantutauis  multiplexftt  yarietas,^  denfa cortgeries,nemo  tamen  ertt  Chri- 
ftiantis,nift  quifuperior  euadet.  Petrum  Chrtftus  ipfefihi  fcandalum  effedicity 
quum  afubeunda  morteeum  reuocare  tentat.  Sed  an  impeditui  fctndaio  gradHre- 
ferti Qu^in potius Sathanam  in  Pttro ammaduertens ,faceffere alio iuhet . Vt cont 
munenolii  cumipfofore  certamen fciamus ,ingenere pronunti at ,N ece^e  effeyt 
'yeniantfcandala.Sed  qucmadmodumfuos  prontmtiat  nunquam  Jore  fctndalorum 
tmmuncs.ita null.imfcandali caufam excuj.it .  Quum  enim  tuhet  oculum  dextvum 
erui^ftqutmfortifcandaif;:^t:nthtitanti  tffc  admonet,  cutm  rejfedunos  afcopo 
tanttUudcduci  oporte.it.Si  adcauedafadaLa  ta  efftmi{.s  ftdult  ,ytne  proprijs  qut- 
de  ocults quifquanojtritm parceret:nihii opus Jutjjet ,me tn  amoliendis fad.ittitan 
tum  operx  tnJumere..ArduiiJateor,'^fupraliires  noftras  ccrtame  ,JcdnoJruJtrA 
dicttChrtJtws,loquutUfe Difcipulvi  nefcandaltT^etur.Neqi  enim alta de ctujayin 

Eee    » 


lyt  D  E     S  C  A  N  D  A  L  1  S. 

cendii  autprofli^andis  fcandalis  fttmt0tmp(ires,nift  quia  loquente  Chrijltlnoti 
audimus.Verum  ejifane  quodalto  loco dicit,tnno6ie offcnderceos  quioffcndat» 
Quorfum  autem  lux  Euan^elij,nifi  -vtyia  mofirando,fimul etiamfcandala  ocults 
fubtjciat?^tqui,dicet  quijj>iam,impedimentum  etiamjiconJj)icitur,curfnm  tamen 
abrumpere non  deflnet.Egoyero  iam  of\:endi,nifi  proprianobvi  mollittes  objlee, 
adfuperanda  qu&  yisfcandala  Chriilum  ynum  fufficere ,quum  coelejlifua  yirtU' 
tefupra  mundum  nos  euehat.  Qupd f  fcandalo ,quod inuitis  &  fugitantibiis in- 
curritjtamfortiter  efi  refiftendum-.mintts  habebunt excufationis ,quia  adfcandaU 
ipfiquadam  animi prAuttatefunt procltues .id  ludxis  accidijf-  admonet  PaulttSf 
qui  quum  exprofejfo  minime  fcandalum  captarent,quia  tamenDet  iuJ}iti£,pro~ 
priamyolentesJiabilire,nonfueruntfubieiii,in  Chrijlum  impegerunt:  adeoque 
exitiali  naufragio  tanquam  adfcopulum  alltfi  fuerunt .  Eorum  yero  qut  oblattt 
fcandala  libenter  arripiunt,yel  ettamprocul  dijiita  cupide accerfunt,  minime  tole 
rabilis  ejl peruerfttas . Qujd enim?  Quum  tejletur  Paulus  fe  antea^lamlfitamo- 
hliuifci,~)itad  palmam fupernAliocattonis  properet ,  atqucad  eandemfcjltnatto^ 
nefuo  exemplonof  hortetur: anfcandala ad curfum retardandum  quifquam procul 
impune conquiret?Iamfi  in  ludxis pr£poflerum  ^a^lum tamfeuere  vltus  ejl  Deifs, 
quidfuturum  iflis  putamtn,quifcientes  ac  yoletes  impin^unt?  Imo  qui  ytxm  alio.. 
aui  planam  con^e/lis  yndiquefcandalis  obruunt? Prxferttm  quidjibiycnitereli^ 
quum  faciunt ,  qui  ex  hominumyitijsautfcclerihmciypeos,repellendo Deo,  con- 
cinnant  ?  Nam  fjidelesquoque  ipfi,ne  qmd eorum  celeritatem  moretur,alif  altos 
yetantur  afbicere:Ji  oculos  lon^ecircunfertmits,  data  opera  quxrcntes  quod  nos  de 
tineatjquomodo  Chrijiin  ignofceret? .Ac  tales  quidem  l/ere  ^  apteporcts  confcr- 
re  licet,quthtpsobnatiuumfoeto>-ii  amorem,  nihtlfuauimeji  quam  in  caenum^ 
fiercorafe prouoluere.C  wes porcos  fcandalorumnimti auidos,ftue  ea  ycnentur, 
fiue  offerri  fihi gaudeant ,dira  manet  Dei  l/ltio  ,yt  quotidiana  ojftndicula  ,  ^ 
alia  alijs  addita,  ipfos  in  Aternum  exitium  demer^ant .  Sic  entmferio  cxc£cari 
aquumeJt,quiJfontec£CUtiunt:yttandem  immedicahilts  fit  morbui.Nos  inrerea 
quum  Chriitum  audtamus  omnihm  maledicentem,quifcandalumirtjirmisp>£bent, 
follicite  operamdtmti/S,ne  quod  omnino  fcadalum  noiira  culpa  accidat.C^terum, 
quando  reprohts,^  mundo  incredulo ,Chrifium  lapidem  fcandali effe  oportet:mo 
doftmui  extra  culpam ,ad fcandala  intrepide  exciptenda ,  quottes  ea  ingeret  Sa- 
thanpi/el  folo  tUo  Chrifii  titulofimus  muniti.  Simul  altera  Cfmftifententia  in 
tnentem  yeniat.Nam  quum  a  difctpulii  obiedum  cffet ,  ojfendi  Pharif(g,os  :fccure 
omitti  eos iuhet,quia c&ci  fint,ac  cdtcorum  dnces.  ^ddit  quoque  infigne dtdum: 
Omnis plantatio ,quamnon plantauerit P ater mettf ,eradtcabitur  .  Itafane efta^ 
cendum:yt omnium faluti ^quoad licet ,Jtudeamfii:ftd  quianoba  datumnonejieos 
fcruare,quos  Dcttf  exitiodeuouit:quod perit,pereat:ytejtapud Zacharia.  Nam 
fiPaulo  toUerecrucis  offendiculum  libuijfet ,  quafdam  ohliquas  adhoc  rationes 
excudere  promptum  erat .  .Ab  hoc  autem  confilto  adtb  abhorretyl/t  pro  ma^no 
abfurdo  dttcat  ,Ji  toUatitr  .  Scilicetfixum  tenehat ,  quod  alibi  dtcit ,quanuis  odor 
mortisfimusrebrohis  inmortem,fuauemnthilominns odorem nos Deojfirare, 

l  ^  V  S     D  E  O. 


«75 

DE     AETERNA     DEI     PRAEDESTINA- 

tione,quainfaIutem aliosexhominibusekgit.afios  fuo exitio 
reliquit:  item,(lepro.uidentia(}ua  res  humanasgubernar» 

Confenfiu  Pajlorum  Gmeue^fis  Ecclefi£,i  loXAuinocx^ofitus, 

CL^  R  I  S  S  I  M  I  S      VlRiS     ET     M  ^  G N  J  F  I  C  I  S- 
fuis  Domnti,  Syndicis,Sen.ttuiqtts  Gencumfi  ,Ecclefi£  Paflores ,  (juihm 
Verhi  adminifir.it io  tum  in-vrhe,Tumiri  agro  mandata  efi,  lufiamfandam- 
queReip.adminifirationmj^fclscemfuccefiH/n  frecantur. 

VXrnos ad IrheHumhuncfcrihendum  imputit  ratio^adem  adif>fumyo'~ 
his  nuncupandum-  hortatur,pr£fiantifi.Dominr  ^-yt  fuh  nommel/efiro- 

■ifJpiciifaueexeat.EleiJioDei ^yatuita,quafthi  ex perdirod.imnato- 
' 9«f  homintimgencre,quosyifim  efi,  adoptat  ,haCtenw non  mtmu  reue^ 

'renter^fohrie,c}uamfynrere(&ahfciuefucohictraditaanohis,(^ 
flacide  a  populoreceptafu€rat:donec  circunforaneum  erronem  nutKr  fupbofutt 
turharum  omnium parer  S atha ,qui ^  doBrinam  nofiram,c[Hdiexpuro  Deiverho- 
fumpta  efi,  conuellere^fdenftormspopulilahefaclare  tentaret .  Sed quia^Vel 
exincenfo  Dei  teplol/otuit famelicas glortoU captator  innotefcere ,ne facrttegdt 
audaci^  pnmium  quod  occupatuiefi,reportet,nomeein6  ftlentio  nofiro  fepultum 
maneat.C£terum,quand'o  molefiii,qu:tm  nohis  exhihere  conattts  efi,no  miniti yo~ 
htf  ccmitnkfui',fru6iiinde  aliquemadvos  peruenire  £quft  efi.Et  queadmodumyof 
expsrti fumusfirenuos  cordarafquepi£ cauftvindtces ,itanofirarii partiU cjfe du~ 
ximvJ,qua  poffemuf  gratitudine^icifiim  teftari.  Eade  etia  oper<t,qH:tte  "yefiropa- 
trocinto  tutattfttsdocirin£gentn,patacofiahtr.  Erft  entm  neque generofos  Rei~ 
pfih.pnfides ,neque  Chrifii }ninifiros  anxti  arumorihus pedere  decet:  quin potitis 
fintfir<e mulc£ ohtre^ationes,cpt£fua  raucedine frailx pauUtim  cocidunt^trtfq; 
fortiter  altoq;  animo  Jjjemed^funr.magn opere  tame  rcfert,  quaft  puhltcis  tahutts 
confi<matam  fuhoculn  ^  inter  mamts  homtntt extare  reifumma  ,qu£falfis aut 
ftultoru,aut  leuiu,  aut  improhoru  voces  co argu.it, (jp^jimul  copefcatfrtuolos  ^ulgi 
fufurros.Sparfus  multti  in locisfuit  rumor,durts  etlytncutti  cofiringi,quupcrme- 
diitfo  rii  quo  tidie  y  o  lita  re  licuerit .  Quam  mahgne  etia  finxerint  "V/  rulett  quidam 
homines,«d  capitiifuppliciii  a  nohis  eumexpofci,yos  nohvs  optimiefiis  tefies.  Ta- 
les  calumnias,donec  cuanefcat ,conteptu  ^  tranquiUa  animi  magnitudine  refuta 
re,gr.xuitat'ti  z^ prudeti£ efi.Rurfumtame,ne  tncerti pleriq;  fluciuentur ,quoruin 
hahenda  efirattofittum  caufe  omnthtts  effe  expofitum ,nonminus  expedir ,quam 
ex  ofi-icio  nofiro efi .S erpit infiargangren£ imp^tetxf  ,inquit  Paultt^,niji  obutaea- 
tur .ifiii aiite,quani fuh  ycfiro  nomine pijs  omnthtii  ojfertmwjdcfenfio,  taeritadc» 
randosfinahilesj^yt qui.cmJJ^cramtis^yalidum  ejftcdxque remedium,  quamfalu~ 
hre  antidotumftM^  ^  integrts.^cdigna  efi  m.ireria,adqu.imfiudtafua  tntendat 
f.ij  Dei,  ne  coelefiufu£  genttur£  originem  ignorent.S  tulii  enim  quida,qutaE~ 
ua^-ilium  potentia  DeiyocaturinftluteomntcredentiyhocprxtextuDct  eleclio^ 
tJcm  ohhtcrant.^tqui yenire illis tn  mentemdehuerat,  vnde  oriaturJides.PaJiim 

Eee     I 


\ 


8go  E  P  I  S  T  O  L  A. 

autem  ScripturttcUm(tt,T>eumTilio fnodnrequt ftt'terahtp)ucire  quos ele^tf^i;» 
quosfihi  adoptauit  inplios,Spiritufuo  regi^ere:crederedtntquthomines  quos  tpfe 
tntus  dncuir,^  qw.btn  patefaciuejl  eim  hrachiu.Porro  quifqm  fdetarram  cffe  ^ 
pivnmtenehit adoptionts gratuit£:exiiterno  diuin£ele[\ioriii  f6tcm.inaref.i.tehi~ 
tur.Neque  tamen ex  arc.tno  D ei confilio petend.t nohis  eflfalnns  notitia.Vita irt 
Chrijhpropofita  cjl,qu!fe  inEuagelio  nonmodbpatefacit  ,fcdp-uendiiexhibet. 
In  hocjheculu  defxusfit  fdei  af^eclminec penetrare  appetat  quo  acceffts  nonpa 
tetnQuando  h^c  yia  efi,in  eaamhulent  flij  Dei,ne  alttus  quam  fu  ejieuolando, 
inpvofundiorem,quam  optadim  fit,labyrinthufe  demergant.  C<eteritm,ytno  altic 
ejlcoeiejlis re^ni ianua,quamjides  in Chrijlu,palam  obl.truEuit^dij promijiiont- 
htticotenta-ftcnimti  crajiijtuports eJl,no agnofcere,^pertos ejfe  nohn  metts  oculos 
aDeoiquianondum  inytero conceptos  eltgitf^^tfdeies  effemm.  Fuiffeautehoc 
impuro  nebuloni propofitu,ytno  modo  notitiam eleilionisdeleret  ex  hominu  ant- 
ntis,fcdeiusquoqueyirtutem prorfns  euerteret,cxeiits,  delirijs  qu£  tn  .tclis publicis 
hahetts  eimmanufcripta,d/ferte  liquef.vbi  aJferit,Ftdeab  elecnoncnonpendere, 
quin potius  ele^ioneejfe infdcfitam.NuUos  in c&citate manere  oh in^enitan.tt» 
r£  corrupttonem,quia  rtie  omnes  lUuminentur  a  Deo.NosDeofacere  inturia^qut* 
deferi  tradimm,quos  S pinttiifui iUuminatione non  dignatur  .  Trahigeneraltter 
^  ex£quo  omnes  homines/tcc  difcrimen  nifia  cotumacia  incipere:  Q^um  Dens 
fe ex lapideis  cordihmcarnea facluru promit:it,  nihtl  aliud intelligi^qiia^n^ytgr* 
tixDeifimus  capaces,idque  promifcue  ad  totutngefius  humanum  extendi ,  quunt 
fino-uLre Ecclcfii priudcgtumcffe Scripturadilucide ajjirmet.  Qmntum  ad Dei 
proutdcntta,  qua  mmdm  regitur.inter pios  omnesfxH  hoc  (^cofTjJum  effedehct, 
no  effe cur  futs  piccatisfocn-.m  homines  Deiiafcrdatjyel^^Uo  mcdo  fcctt  tnuoluat 
ad partemculp£,ffAiinendam :  fed quum  Scrtpturadoceat ,  reprobos  quQque  trdt 
Det  effe  organa,']uihm  partim  fdcies  fuoserudiat  ad  patient:.tm,parttm  hoili- 
huipCEn.ts  i,tfig.n,qiialcsmererttur,pr:J.inmnugator  nihila  Dcaiuslefericon- 
tendit,nifi  cum  ratiofub  oculif  pofita  taceat  .  Omne enim  difcnmen inter cau- 
fas  remotas  ^  propinquoi  toUet}s,£rumnai  fanCio  loh  impofitas  Dei  optts  ccnferi 
nonpatitur,quin  paritercum  dtaholo  ,Chald^t6  ^  Sabitslatronihm  remfiat. 
Quodauttm tUo pr£terito,cum duohusalijs,  .Alberto P ighio,^  Geargio  Stculo, 
con<^refitfumus:idduplicinomineexpedirenobtiyif,meJi.Namquumtndotlusr* 
hulanihihrofcrret  ,nificx  diuhm  ijiis  Ucunts  hai.Jiu,  adeqquem.xle  dicla  in  de- 
terius  raperet ,nimis  frigidum  cum eo  futffet  certamen  .  Vno  exemplo  contemt 
Jintleaores.  QvjhmcauiUtsPtghius^'  Georgius primum ad  Ephejioscapttt  oh- 
fcurent/uo  loco  ojienfum  eJi..Acque  trf^lfe  quidemtUi,fed  foedtor  huius  tnfcitia, 
qut  non  ctuhutt in cuna  yejir.i,0^  tUol/erendo  confcffu  cJJ^tire:  ^  quod  temere 
tifutiuerat , pertinaciter  tucri ,  Non  tradari  tllicde  communi piorum faiate ,fcd 
cmadPaulm  ^  reltqut  coUcgx  in  mmui  .^dpojiolicii  elc3tJuerint..Actamfitttie 
quidem  commentum  txtemplo  ■ficuttmcmorta  tenctts ,  rcfeUere promptwnfuit,  Si 
quifetaiimagiJirodtfctpHiosaddiccret,nimis  inf.xujla  theoiogiam  difcere,  qudt 
nos  omneslittA  Aterntefducta  prtnarct,quadofoii  ^pojiolt  dtuina  adoptionis  co- 
potes,^  Deoj)erChrtJiiirei.ociltati,'^  henedtcit,(^  in  fodet.itefaniloriiafciti 
effcnt.Hts  quide  in repr^fentijuit  loctn,fed  Ithro  cdito  tainfipidu  antmal rcjcl- 
iei c,nonitaJorte  con«ruerct .Neque  yero  nos  Utct,qu.ttopcre  fibt pl.tccat:neque 


mirtint 


D  E     AE  T  lE  R  N  A    T)  E I     P  R  AE  T>  E  S  T.  tSr 

mrum  efijin  to,(jui  ahieCla  monachi  cuculla,repente  medici perfonam  induit,tan 
lum  effe  audiici£,fedin  eim  ^ratiam,cum  multorumfaflidio  ineptire,a  /Kodv^fia 
noilra  alienumfuit.  Deinde,quoniam  duo  illi  notifunt  acprofejit  Euangelij ho~ 
iles  alter  etiam  Caluinum  nominatim  t^grejfw ,  bcUum  nobn  c^  huic Ecclefia 
indtxera t , impi£  doclrindtlienenum publice  Uhrii  excufis  fjjarfum purgare conful- 
tiuiliifum  efl,quam nxnioi  '\ul^ando,qu£  melim  latent ,mportune  fati^are ho- 
minum  aures ,fuperuacun ce>:tammih^ iam plus  fatiiyexatoi. 

Faxit  Dominus  Beus,Magnifici  ^prA^tantes^yiri^-vt  quodhaClenwmX 
tma  cum  laudefeci^tf,  indcfeft  ad  extremum  yfquepuram  Euanveltj doClrinam, 
%uA tam infcfia mundi yiolentialfndiqttepulfatur^fdepr^fdioque  "yeftro  tueri 
pero-atii:  &  pios  oinnes,quife  in  patrociniumyeiirum  conferunt,  ho^itio  exci- 
perenon defnatU :  quo  fityrhs~)ie(lra  tnter  horribiles  iiios tnotusfxiiDeofan- 
{iuarium,^fideb  Chridi membrti  afyium.Ita etiamfiet,yt eum perpetttumftlft 
tif  yeftr£  brsfidem  fentiatti : &* quod iUifacra tum erit domicilium,  eiitsyirtHte 
tutum,nunquamlahafcat.     Calendu  lanuar.  M.D.LJI. 


DE  ^ETERN.^   BEI   V  R.AEDEST  IN  .AT  lONE. 

.A  M  elappfunt  nouem  anni,quHm  ^lhertus  P ighim  Cam 
venfis,homo  phrenetifaplane  audacia  pr^ditui,  eodcm  ope~ 
rc &  Uherumhomirusarhitrium fiatuere ,^  atcanum Dei 
confiUum,  quo  aUos  eUnt  infaUitem,  aUos  &ternQ  exitio 
de^iinat ,euertere  conatuseii  •  Quia^ero  me  nominatitn 
a^^reffuserat,percuiin  latus  piamfanamque  docirinam  con 
foderet:facrilegum  hominii  furorem  comptfcere  neceffe  ha~ 
hui.  Sedquiatunc  aiijsnegotijs  diiiriCtus,^trunque ar^umentum  breui  temporis 
jhatio  conipieCii  nonpoteram:  alteraparte ahfoluta,de pr^defiinatione ,quumda~ 
retur occafio ,me pofiea  fcripturum  recepi.Pattio poii librum  editum,mortturPi' 
o-hitis.  Ero;o  ne  cani  mortuo  infultarem,ad  aitas  iucubraiiones  me  conuerti .  Et  ab 
eo  tenipore,quod agerem  nunquam  dejuit..Adh£c,quia  hocdpdringcaput  iam  ^ 
copiofe  am::traciatum,^ciari  expiicatum,  ^foltdts Scripturitteiitmon^s  co- 
frobatu?»  fuerat,non  adeo  necejfariits  yidehatur  hic  ia hor,quin  tuto  omtiti prfet,. 
Sed  quia  hodiemaieferiati  quidam  fpiritus  quicqutd  degratuita  piorum  eieClto- 
ne,^  diterno  reproborum  ludicio  Scripturis  proditnrn  efi ,  Pightj  exempio  diruere 
moUuntur:ne  Longttn  ferpat  contagiQ,friuola  iorttm  obtecia,quihuife  ^'aitos  de- 
ludunt,coiligenda  ^  breuiterrefeilcnda  cenfut  .  Inter  reiiquoi  emerfit  m  Itatttt 
Georgiuiquidam  Siculus,homo  quidcm  indofius,^  contemptuquam  tnfeclat.to.- 
ne,dignior:nifiquQdnomenfraude  (^  impofiurap.xrtuin,mavnas  illi  ad  noQe.ndii 
litres  dedit.Nam  quuBenedicUnus  cjfet  monacliui,diu  ingur«u{liofuo  iatuit,do.- 
nec  Luciui .Abhas ,  "ynus  ex  Patrihus  Tridcntinis  falfa  ipfum  commendati,on.e  in 
Jnhiime  extutit,Jj)eras  fe  quoquc  eita  humerii in  cactos  yjque  euoi.tturum  .N^ebulo 
htc  Clmfiumfibi  apparutjfe,  ^  totiin  Scriptur^abiUo  fe  intcrpretem  ( ojlnutum 
mcnttti<^,quodipJe  crajja  pudcndaque  infcttia  piafquavanum  cjfe  prodcbat,nul- 
lo negoiio pturj/fttiyerum cfic perfujfc .  .Atque ,ytfubuiam adextremiim vfquc 

Eec  4 


iZz  D  E     AE  T  E  R  N  A     D  E  I         •  ' 

a[}uw  j>erduceytt,tanta  confidentia,  ehuccinatiit  deliros  fuos  ft/ifMjvt  imperitof', 
<iuiixmfr£iudicioytn[\itenchantur,^rorfusattonitosreddert't  .  Etcertitalibus 
profhens  di^na  eH  hodie  maior  pars  fjominum :  quorumpartim  cor  in  malitia  c/h- 
^inatummedclam  nuUam  yecipit,partim  aures  infatiahdi  brau.trum fpecidatio- 
Kumdefjderiopruriunt.Sunt  alijfortaffe,qui  lihenter,yelcum  didecore,innote- 
fcerent .  Veriim,fupprtffo  eorum  nomine.tfftciamfl/t  intelligant  leCiores,quar» 
frtHoLtfintacnihili  omnia  ipfortm  ohieCia. 

In  Pivhionunc^  Georgto Siculo,heUuarum ptirnonmale  comparatum 
proponerefiatui  .Nam  etfiquthttfdam  in  rehmfuiffe  di^aresf^itcor,  iiifngendfi 
tamen  errorum  portentnjn  licentia  hacchandt,infcelerata  adulierandx  Scriptu- 
r£audacia,inffiperhoyeritatifcontemptu,inproieClaimpi!dcnti.t,inproterualo 
quacitate,fumma  intereos  reperieturfmilitudo(^dtqualitas:  nifquodPi^hiut 
lutulentoi magniloquenti&fux.  ampuUoi  inflans,  maiorc  iadati£pompa  fe cjftrt: 
altertUe  cothurnos ,quihm  affurgat,ex  commentitia  rcueittionemutuatur.Citm 
autem  in euertcndaPrxdefttnationeconfentiantambo,poflea tamen incomen- 
tpffuisfunt  diuerfi .¥ ingunt  amho,Inlthcrtateno{tra pofitum effe,yt  fe  qmfque 
in  adoptionis^ratiam  infcrat .  Ncque  hoc  exDei  conftUopendere,  quinam  elecli 
fintyelreprohiiftd  fingulos  fihi^tramvi^  fortunam  fuo  arhitriofiatuere  •  Qupd 
alij crtdunt Euangtlto:  altj  incrcdnli manet,non  ex gr.ttuita  Dei  eltftionc^i^elcx 
arcano  cimcoflio  fd  ex  priuata  taitUm  cuiufqi  yoltltatcprouenire  hocdifcrime: 
Ct.terum,Pighiu,s fcnfumfuu  ita  explicat,Deum  immutahiliconfilio  cre- 
affe indifiinOe  omnes  adfaluttm.Scdciim  ^d<e  prxuideret dcfcdionem^l/t  frmi 
nihilomintts  fi.ihilifq:  manertt  elec{to,remediu adhihuiffe ,  quod  omnibi-A perinde 
commune  efjet.  Ita  in  Chrifto  fiahilttamfuiffe  totiu-s  humani gencrU  eleCtionem: 
yt nemo pereat,nifi qutfna ohilinatione ex  Ithrol/itit.ftdtlet . Rurf^s yero,ciim 
DetKpr^uidtret  quofdam  adcxtrcmum  in  malitiagrati<eq;  contemplufore pcrtt- 
naces,tales  prdmidedo  reprohafft,nifi  refipifcant.Hocreprohationti  tffe  initium, 
dum feimpij l/niuerfali cle^tonts  bentfcto pr^ter Dei confilium  ^lioluntactm 
priuant .  Indigne  verofentirede  Deo  omncs pronuntiat,  c^  altenam  iuflitia  (jp* 
bonitaterigorem  lUi  affmgere,  qui  eleCios  cffepr£cife  ^  ahfolute  quofdam  tradilt, 
Capite  I  '*^"'*  deftinatosexitto.Et  nominatimhic^uguitinifcntentiamdamnat.Prjefci- 
Lib.s.     entiam  l/eroDei  nihil  toUcre de arhitrij  noftrt  lthertate,yt oftendat,ad tUaNi- 
colaiCufani  argutiam confugtt.Q^od Dens non pr£uiderit,qu£  ah^temoiUtno 
tafuerunt,quaftfutura,f:dquaftpri£fenti  a^eClu  intuitus  fuerit .  Ettamenita 
fuperciltumfuo  more  attoUit  impoftor,acfi  reconditum  nefio  quid,  ^  nunquam 
ante  auditum,€xtripode  ^poUinisproferrer.cimtamentritafitpucrti  catilena. 
Quja  tamen  adhuefe  impcditum  tenertfintiehat,  duplicem  Detpr^fcientiam in~ 
9^P''f^-^-^c)-/r;i^o^  Deuifcilicet,  priits  creandt  ad^^ita  hominvs  conftlium  cccperit,  quam 
eiiti  Upfumprdifctret:tde6qi  ftlutis  human£  cQgitatio,mortUpr£fcientiaordinein 
ipfo  Deopr£ceffertt.Et  cumh&c  lutulentoyerhorii  torrenteinuoluit,putatfeita 
obruere  leBorUfenfHS,yt  nihtl  dtfcemant:  fed  ego  mca  hreuitatCj  yt  ffero,paulo 
poft  ftcile  difcuti.i  loquacitatti  eins  tenebroi.Gcorgij  commentum  eft,nonfuifie 
huncvel  lUumpr^defHnatumadfalutefedDeumfiatuiffe  tepm.quo  totummun 
Rom.i(5.  dumferuaret.^tque huc  quofd.imPault  locos  dctorquet:myfteriumquod  afecults 
Colotni  dT^^cwerrff/ow/iw  ahfcondttum  fuerat ,Chrifit  aduentu  ^pr^dicationeEuange 

Itj 


PRAEDESTINATIONE.  «ff, 

lij patefaltum  ejje.ltafecure eUhttur,acfinullo  Scrtptnr£ teflimonio palam  con- 
fiaret  alios^alijs pr£teritti,a  Deofuijfe  cooptatosmfalutem.  Denique,ii%  c/e- 
Oione  nihil  pr£ter  tempw  noui  Teftamenti  conjiderat. 

Quidnosfentiamn^,fatu locuples ,  yt  mhilpr£tcrea addam,teiiii  eSl  In~ 
Jlitutio.  In primisrogatosl^elim  le£lores,  yt quodilUc admoneo,  tnemoria,  rcpe- 
tant-Non  ejfe,yt  quibufdam falfo  videtur,  argutam  hanc  ycljpinofm  ffecula-   ' 
tionem,qu£  ahfquefruCiu  ingenia  fatigef.feddilfutationemfolidam,^  udpie- 
tatis  yfum  maxime  accommodam:nempe,qu£  ^fidcprole£ciificet,^nos  adhu- 
militate  erudiat ,^  in  admirationem  extoUat  immefk  ergci  nos  Dci  honitatu:^ 
ad  hanc  celehrandaexcitet.NuUa  edijicand^Jidei  aptior  cQ  ratio,  quam  dum  itti- 
dimtts  elecltone  iUam  quaSpiritmDei  cordihuinohrii  ohJignat,in  stcrno  ^  /»- 
JiexihiliDei  heneplacito confifterePvtnuUvi mundiproci%$,nuU'i,i  Sathan£injul- 
tihui,nuUi  camUyaciUationi fit ohnoxta. Tuncenim demumnohiscertaefinoftra. 
falus,cum  in  D  ei  pe^ore  caufam  reperimm.Sic  enim  yitam  in  Chriflo  manifejlat* 
fde  apprehendimitf^t  eademfde  duce^procul  intuert  liceat,  ex  quo  fonteyit* 
prodierit.In  Chriftofund.^ta  eft falutis  fducia,^  inEuagelij promijiiones  re- 
cumhit.Sed h£c non  parumlialidafulturaefl,cum  nunCjlit  in  Chrifium  credamtn, 
audimtts noSn  diutnitus effe datum-  quia antemudi  originem  tam adjideordinati, 
quam  advit£  coelefln  hxreditatem  tleBieramus.Hinc  iUa  inexpugnahiUsfecuri- 
tas,quod  Pater^qnifiUofuo  nos  inpecuUumdtdit,omnihuspotentior,nosemantt 
eius  rapt  nonpatietur.  lamyerb  non  yulgaru  in  eo  humiUtatUmateria  ,dum  tam 
diThar  eorum  conditio  cernitur,quihu4CQmmunis  eftnatura  .  Qupcunque  oculos 
yertant  Jilij  D  ei,occurrent  prodigiofa  exempla  C£citat'pi  (^Jluporis ,  qu£  horrore 
incutieru.Citmfe  in  tenehrts  iUuminatoseJfe  nouerinr.quijieri  dicentpvt  c£cutiat 
alij  in  clara  luce?  Quis  eos difcernit.iufiquod  experientia  conuincit ,  apertcs  lUis 
fuijfetnentu  oculos,cumperindeclaufteJfent  ^  CertequidDeo  fit  reddere  quod 
fuum  eft,nondum  didicerunt  ifli,  quihusjponte nefcire  Uhet,l/nde  ah  alijs diffe- 
rant.Qui»  radixfitpietatti^materque^ytrtutum  omntum,humiUtas,nemo amhi- 
git. Quomodo autem  humilis erit,quinec priftinam miferiam e qua  USerat/ts  efl, 
audtre  fuflinet,Deique  henefcentiampromifcue  adomnes  extendens,quanttim  in 
fe  eft,extenuat  i  Certe  multum  aheft,quin  Dei  gratiam  pro  merito  iUuflrent,qui 
eam  pr^dicant  omnihm  ejfe  comunemiinfe^yero  ejftcaciter  reftdere,quiajide  e.xm 
amplexi  fint.Jideiyerb  caufam  intereafeptiUamcupiunt:qubdfciUcetoratis  infl 
lios  eleoi,Spiritu  adoptioriispofleadonati  ftnt.  Qualkiftagratitudo,fiincompa, 
rahiU  heneficio  aJfcBus  cum  eo  dehitorem  me  ex  £quo  proJiteor,qui  "V/x  centefim* 
partem accepit?  Quare ,fi  ad celchrandam  Dei  honitatem,quantum iUi Jimus  oh- 
ftriBi,pr£ctpul  tenere intereft.maUgnt  funt  in  Deum  ^  iniurij ,quthus  moUfla 
eftacgrauh  ele^Uonis  £tern£notitia:quafepuUa,dimidiamgrati£ Dei parteeua 
nefcere  necejfe  en:.Oh^repant,qui  yolentihoc  tamen  elogio,quam  degratuita  e- 
ledtone  tradimus,do£lrinam,  ornarefemper  Ucebttjquodnijiper  eamnonfatuca- 
piuntjideles,quanta  infefuerit Dei  bonit.ts,  dum  adfaiutem cjficacitcryocati 
funt.Brcuiter  tantitm  ifia  deUho,qu£  iterumjuo  loco  lucuUntius  traftanda eriit, 
nc  qunrcmcognitu  apprimc  necejjanam  refugies,grauefaftidijfMidamnumfe- 
vb  tandcmjemiat.  Quodfnos  Euangclij non pudet ,quod lUic aperte  trudttur,fi 
teri  ntccjje  eft,Dei(  £ternofuo  heneplactto,cmus aUunde  caufanonpendtt,  quos 


JH  D  E     AE  T  E  R  N  A    D  E  I 

illiyifum  eil,  deflinojfc  adfalutem,alifsreiefm :  ^  quosgytttuiu  adoptionedi- 
vnatui  cii,  Sptritttfuo  lUuminare,  "Vf  -vitam  in  Chriilo  oblatam  recipiant:  alios 
tta  fhonte  effe  incredulos^tfdei  luce desli tuti ,  in  tenehrn  maneant. 

Contra  hoc  Dei  iudictum  petuUnter  infurgunt  multicanes .  .Atque  inter 
fos  nonnuUi  quidem  Deumpalam  impeterenon  dubitant ,<jiiod futHram^dx  rui- 
pam prAuidens ,nonmeliU6  confulueritrehus  humanti.  Qu^ibits  comptfcendt^  nuU.t 
mclior  ratio  qu^renda  efi,quam  (jux  aPaulo  nobls  odendttur. Hoc  enim  venie- 
hat in quAflionemiciuomodo  iuflm  ejfet  Dcus,dum  miferetur cuius  yult,(^  quem 
yult indurat.Tanta homtnum  audacianuUorelfonfo  dignatur,nifqux)d  ordinis 
ipfos fui  forttfque  admonet.O  homo,tu quis es  qut  reSfodeas  Deo?  Qund^arriunt 
frofani  honiines,rationis  inepiufilcntio  ahfurditatem  texij^idonge  aliterres  ha- 
h€t..Axiomaenimfumit,quod  non  modopijs  mentibus  tcnendum  eJl,fcdincomuni 
fenfu  infculptum  ejfeconuenit:  .y^ltius  ejfe  magifquereconditum  Dei  iudicium, 
quamyt  eoyfque  penetrare  poJ?int  homines .  Et  quem,ohfccre,non  pudehit ,  yeUe 
ingenufui  modulo  caufds  cmnes  operum  Deicomprehcndere? ./itqui,in  eo  yerti- 
tur  flatus qu<tflionis,S^n nuUaft Dei iuflitia,nifiqU£ k  nohtf  conctpitur. Hocft 
yno  yerSoproponitur ,  Liceatne  Dci^yirtutewfcnfu noflro  metiri , ncmo  eft  qui 
nonprotiniis  reffondcat ,  Omnes  hominum  fenfm  in~\'num  coaceruatos  immcnfx 
Deipotentix,  longe  fuccumhere .  Interca ,fimuLic  in  Dei  operibus  certa  ratio  nort 
apparetjdiem  iUi  dicere  qtiodammodo  paratifunt.  Q^id  cr^o  hac  Pauli  admoniti- 
one  opportunins yel  apttii/ANimiumJut  ejfe  o blitos,  quife  fupra  coelum  attoUant? 
VtDeus ipfe,  turefio  cedcns,fe  ad rcddendam  caufam  ojferat,  vhi  ad  arcana  ill.t 
'ventumfuerit,qui  ^ngeli  cum  trepidatione  adorant^qm  non  tantofulgoreatto- 
nitusjlupehit  ?  Mirafxne  hGmtnurabtes^qui  Deumfihi  auducttus  fuhiJLere,quam 
P aganum aliqucm iudicem dcqu.tre non  yerentur.  Tibi  moleiJum  eft  acodtofum, 
Deum  blus pojje  (j^faccre ,  quarn  mens  tua  capiat  r  &q:iali  autem  tuo  interdum 
concedes,ytfuo  tudicio  fruatur .  Et  tu  in  tantofnrore,Dei mentioneml/U.tmf.t- 
cere  audes? Quidtihifonat Deinomen?Et  tuPaulum  ratione deflitui iac\abis,ni 
fiDeum  e  coeleflifoliodetrac\um,tthtexcmiendumffiat'.Nosyerofc'iamus,fan. 
£{um  .Apoftolum  fprin.Q  ,qua  decutt  grauitate  iCompefcuiffeycftnam  corum  Ltfci- 
*iiam,quihHiDet  luftitiaminceffere  nuUa  rcLigio  eii:  detnde,pijs  Dei  cultoribm 
ytilius  moderationii  cofiltum  didiffe,qukmft  aqwlarum pentsyeftitosfupra nuSes 
extuliffet.Quauii  enim  fapientia  prig.flantiorcfi  fohrtctAS,qu£Dei  timorefuba- 
i\a,intra pvxfcriptum ah  to  inteUigendi modum  fe continec.Eam  fiperhi  homines 
iznorantiA  nomine,filtbHeytt,inf.iment:mod6  quodm  lierafapicntia  iaprAcipuu 
eft^teneatiDeilfoluntatem pro Jumma  iuilitianorma  h(tbcndo,fuam  tUi propri- 
amque  ^loriam  frihuere, 

Fighio  tamen  ^Jmilihus  nondum  fatiffaBum  eft.NafmuLintes  cttv^fi- 
hieJfeDei  honorem,  nohis  ohLttrant,  quaft  alienam  tllifuanatura  crudelttatem 
aJfingentihui.Negat fthi cum  Dco effe certamen. Quam  tgiturf)ielcuius  caufam 
fufltnet  P aum?Poftqui  hoc axioma pofu:t,Deutn,  quemyult  indurare, (^ cuius 
yult  mtfereri:peranth^pophorafuhucit:Qujderp-o  adhuc conqueritur?  Volunrati 
eiuj quu reJtJ}ei?Tant£  biasfhemtnno  aliud qudm Dci potentia  opponit.Si Dea 
tyranni  perfenaindmnt,  qiit  ad  Xternu  yfq,  eius  co^^tfilium  referunt  homintl  in- 
durdtione.nos  certenon  fnmus  huius fententii authores .Si  Deo  funt  iniurij,qui~ 

hfts 


P  R  AE  D  E  S  T  I  N  A  T  I  O  N  E.  t|y 

tftj  eius  yolunttti  omntbuicaufis  potior  eit ,hr,c P ttulus ante  nos  tri<^idit.  Cum  eo 
i^iturdtJceptet.Neqj  enim  altud tn pyttfentia d-^uro,  quam  ah eo fwjfe pmdttu 
quod  doctmu/s.  Quanquade  canibus  iitu,non  adto  ejfem  fdicnus.Ma^u  tiuoruit 
danonmalorumalioqut  hominumanxietAsme c6mouet,(^ui  dummetuvtt^utcquam 
Deo,etus  bonitiite  indignum,  adfcrtbere ,  hoc  ipfum  exhorrent ,  quodde  feper  os 
Pauli  Deuf  teflatur.Ptum  quidem  ajferendteah  cmni  calumnia  Dei  iuslttiajltr 
dium  ampleClor.Laudandaquoquemodeftta  effet,nifi  eam gigneret  morofitcu  oc- 
culto  quodamfaflu  rurgidafquidem  ex proprto fenfu  (oquttntur.  Cur  emm  veren 
turjft  quidl/lira  menttsfudt  captttDeipottnti£  concedant ,ne penc htetureius  iU" 
f{itia,nifl qtiia eimtrtbunal fu£ cognittoni fulijcerenon duhttant^.  P aulus  tntole- 
rabilem ejfe  fiiperhiamoflendit,fmortalts  homo  fibt  iudicium  infratremfumnt^ Rom.i4. 
quia  linHifit  iudcx,cuij}amiif  omnes  c^cadimusj^^  cui  omnegenujiecii  oportet, 
Cuius  ergo  infanis,  erit,  crifias  in  iudicem  ipf.m  attollere,  Tf  eius  poteflate fenfu 
noilro metiamur  ? Ergo  quilierecundiam  hancftbt  obfiare caufantur ,  ne Paulo 
fubfcribanr.primitm ,Jateanrur ynecejjc  efl,quam  Deo  iufliti&  laudemdeferunt,fe 
ad  antmifuifenfttm  reftrtngere  iftrt  yero  de  re  ipfa  nobifcum  fentientesfuppri- 
mere  tamen  malunt  hanc  doclnn^  partem ,ne  habenas  Uxent  impiorum petulan- 
ti£,nimif pr^poflera  efttfta  cautto.  Quafilieio  noflrtsmendatys protegendmftt 
Dei honor.J pfeycrb  hoc patrocinium  non  modb  noLi  remittit  fcd prorfns exofum 
ejfe  teflatur  in  Itbrolob.  Caueant potius,ne  maiorem  quam  Domiiius  yerhofuo 
pr£fcrihit,priidentiam  ajJeCiando,diipiic'is  inftntxfe  rtosfaciant.. 

Quanquam^treprimcndi^^ imptorum  hiafjihemijs  maximevtihsft,  quam, 
comendan:,fobrietav.  qubdtamen  homines  Deoimmorigerostafacilefuisdidaits 
fr£natuiriJtbiperfu.^dent,ridiCulaefteoriifducia.Paulu6-i>hidearcani6Deicort 
fiijs,quitrenusopus  erat,dijferutt,quafi  inicciamant:,-vl  raprogrediyetat.Caici- 
trant,pr(iteruihnt  ,ac  defuitoria  leuttate  yltrafnttam  Jiht  met.m  tranfuoimt  in- 
quteti Ji>iiitf*i:  quomodo  igituradynitts yeiaiterins  nutumfi*lfiStent,qui  angu- 
fliores  illisJladijscanceUos  circundant?arf  quiffetocem  equum,qutfraCin  repagtt 
Iti  exuitat,arane£flo  retintre  tentet.Vei iim,tn re tam  ardita  ^  recondita  nihil 
melius,quam fohricfpere.  QmnegatlVidendii tameftmul  efi,qu'ti optimitsftfo 
brietatti  modus:ne  tdem  nohn  quodPaptftn  Lonttngat,qui,yt  dijlipulos  habeant 
obfequen.tes,hrutif pecudihfts  fmties  ejje tuhent.H<£ccine  efl  Chrtftiana Jimpitci- 
tiU,eorum,qu£ Deus ojlendii.fientt.im  quaftnoxiareJugeie:Hoc,tnqi<iunt,aif- 
que  ia^lura  nefcirefas  eft.  Quafi  non melitts  tudicauerit  coelefin  Magtfter,quid 
fctre  ^  quoufque  expediat.Ergo nel/el  tn aqua  JluCxuemur^ el dubij  ^  "^<*^'  ">* 
cunferamur per  mcdium aerem^yei  aitius pedem fgendp,quam par  eii,in  profun 
dum  mergamur.fcnos  Deo prAbeamtts rLgendos  ^ docendos ^vt fimpiici  etusytr 
ho  contenrt,piujjCire  quamiiltc  reperiLmus, ne  appetamus  quidem,  ettam fi  detur 
facultas.  H&C  docilitas,qua  fenfus  omnesfuospius  iiomofub  Det  yerhocontinet, 
yeraefiacynicafapiendiregula  .Nam^  quoufque nos porreCia  manuditcitii 
qui  yia  efi,(Uius  Sptrt:uiper.y4poiioios  0* Prophettis  locutus  ej},tu.tum  ejlfequi: 
^fupra  omnem  human£  mentn perjhicaciam  longe  exceilit  eorum  ignoratta,qux 
tnDei  fchota  non  dtfcittur.I  taque  7ion  minus  djutsouibiif  exigit  ChriJiiu,ytvoci 
fu£aufuiient,qudm  ytaiienorumyoctbusauns  habeant  ohfirucloi.Nec  fane  a- 
itter fert pottji ,  qud/nyt  inyacuamfoitda  dodrina animam  inanes yndtquc  cr-^ 


ii(S  D  E     AE  T  E  R  N  A     D  E  X 

rovumfljttn penetrent  .Porrv,quarn  yere projitear,non ntp prdteunte Deiyerha 
me ynquam  hacdc re  yerbum  fecijjt,tametft  cx priorihm mct^fcriptts,  ac  pr^fer- 
timexmea  Ini^iitutionefacileiudicabuntptj  Ucioresiex hac tamen  fjofttHm,  ciui 
fe contra opponunt ^rtfutatione,nonnihil  nouA  lucu accedet. 

Sedquiaodiofc  nobi^  m^erttur  yeteriiEcclefi£authorita,i:hreHiter etiam 
pr^fari  oper£pretiumeft,quam  iniuflehacparttmfalfi,parttm  friuoU  inutdia, 
Lib  de     prematur Chrtfli  lieritai,^ugufiini  tamenyerhtipotius  quam  ineujioc  quicauid 
Sanao  '  ^^^^^''^'''^^foi^f^dilueremalo.Na^^faniiuml^iriim  eodeolim  probrolitxahant 
cap.i4.     Pela^iani,quodfthi  aduerfos  haheret  altos  Ecclefi£  fcriptores .  Primhm  ero-o  ex~ 
cufat  quodante  exortaP elagij  h^fcft^''  non ita  fubtilittr  neq,  exacle  de pr^defltna 
tione id quod  erat,tradtderant.  Qujd  igitur  opm  esl^inquttf^t  eorum fcrutemuy 
opufcuU,qHf  priufqua  ifla  h^refn  oriretur,non  habuerunt  neceflttatem  in  hacdif 
ficili  adfolucnduqu£ftioneyerfari^quodproculduhioftcerent,fireffondereta~ 
lihm  co^erentur.Prudenter  certg  no  minm  qua.n  ingenue  diClum.  Nifi  enim  eum 
excrcuifi .nt gi ati£  Dei  hofles,nunquam  adexcuttenda  Dei  eleclionem  adtofuif 
dp.io.  fet  attentmficuti  fatetur .  Nam  tn  Ithro  cui  tttulttm  fccit  De  hono  perfeueran- 
ti£:  H<£c,inquit,certa  efl acmanifeflaprifideftinatio  fanCiorum,quam pofiea  dili 
?entiu4  ^  operofius,  ciim  adnerfm  nouam feclam  diffutarem,  defendere  necef^i~ 
tas  compulit.  Dtdtcimw  enim  finguias  quafque  htertfes  intulijfe  Eccltftxpropri- 
aiqu£fiiones,contraquifddtgentimdefcndereturScnptura  diuina,quam  fi  nuUit 
taitinecejittoi  cogeret.  iiujd auttmcocgtt  loca  Scripturarumjquihm pr^de^ina- 
tio  commendata  cft,copiojtm^  enucleatiws  ifto  noflro  Ltbore defendt ,nifi  quhd 
PeU^iani  dtcunt,Dei gratiam  fecundum  merita nofira dari:quod nthtlaltudefh 
Cif.n.    quamgrati^negatio  i  P orro ,altquanto prtm  nevautr.it ,fiht  de lihrorum  fuoram 
'yetuftate pr£iiidicium  debtre  ajftrri .  Nemo,inquir,  tam  iniuftm  cft,  yt  opinor, 
(^  tam  inuidit5,qui  pfofcere  me  prohiheat.Poflea  tamenftmul  conttndtt,ex  qui- 
bufdaml/eterum  teflimonijspaffe  colligi,nonaltter  eos  quam  tunc doceret,fenfiJ?e, 
Eiuf.Iib.  Vt alijs fuperfedeam,pliijquam perfptcuum eft,  quod  cx .Amhrofto  citar,  Chnjtni, 
cap.19.     quemmiferatur,vocat.Item,SiyoluiJfct,exindeHottifecijTttdeuotos  ,  Sed De- 
tts,  quos dignaturjyocat,0'  queml/ult ,religiofumfacit .  Quii  totam huim  qu£- 
fiionnfummam  hispauctsl/erhu  comprthendi  non  l/td^et?  Qiiodnon  omnesad  Chri 
flum accedunt,yt  falutem confequamur, caufam  af^ignat, Quia  D^m eorum cor- 
da  ejficaciter  non  tangir .  Conuerfionem  hominii  exgratuita  Dei  eleclionema- 
narepronuntiat.  Curalus  reprohatvs,  alios  yocet,  tnjolo  eius  arbttrio  pojltum  ef- 
fe  non  diJ?imuUt .  Hn  trthin capitthm ftatum  quxftionts  contineri  ^finm ,  ne~ 
mo  mediocrt  iudtcio  pr^dttm  nefcit .    P orro ,  ^uguflinm  ipfe adeo  torits nofler 
ef},  'Vtftmihiconfeftofcrihend.tfit,  exeius  fcriptts  contextamproferre,  ahun- 
de  mtht  fnjftciat .  Sedne  in  pr^fentta  nimtum  Jim  proltxm ,  trihm  aut  qua~ 
tuor  locts  contentus  ero,  ex  quthtts  confict ,  nel/no  quidem  apice  meah  ipfo  dif^ 
ferre  .  Ex  conttnua  deinde  operis  feneplenimconflahtt,  quam  foltdeomni  ex 
Capite.r  parte  mthi  fuffragetur.  Lthro  depr£defltn.tttone  fanflorumiContra  eosfediif>u~ 
tare  projitetur ,  qui  peccato  ^d£  obnoxium  nafctgenus  humanum  agnofcur,t,  ac 
pr£uentri  Dei  gr.ttta  hominuml/olu»tates ,  nec  fihi  quenquamadvUum  opns 
bonum Tt/ inchoand:.m, yel perjiciendum ,fujjtctre .  Qmd au:em ea  conftfitone 
maim  dtpderat,  m  tpfodtf^utationis pra^rtffu  oflendit .  Nc  dicerct  quif^tam, , 
'  inquit. 


P  R  AE  D  E  S  T,  I  N  A  T  I  O  N  E.  887 

inqtiityDifcemit  nie  nb  al^sfidcs  mcajunitia  mea,  aut  aliquidfimile,talilfts  oc~ 
<urres  cogitationtlni,rogat  DoCiorGtntiu: Quid hahes  quodnon  acceperii?^  quo 
autemjmfiah  illo  qui  tedifcernit  ab alio ,cut  non donauit  quoddonauit  tthtl Dein  Cap.j.  ,- 
de,Fides  i^itur,^  inchoata,^ perfeCia,donum  Dei  ejlt^hocdonumquibufdam  ^*P-9' 
dari ,quihufdamnon  dari,omninonondiihitet,  qui  nonyult  mantfeQikimti Scri- 
fturi&tefltmonijs  refugnare.Cuv autem  non  omnthtn  detur,fideUm  mouere non de- 
bet ,  qui credit ex  yno  omnes  in  condtmnat ionem  iujlijiimam^eniffe  .  Cur  autem 
ifium  pMins  quam  iUum  Detts  hinc  liheret,  infcrutahiliafunt  iudicia  eiHs,  (fy*  yiae 
eiti^ inueftigahiles.  Item,Sidifcutiatur t^  quAraturPvnde qaifque  Jitdi^nttf,non  cap.io. 
dcfuntquidicant,  Voluntate  humana.nos  autem  dicimits,  Cratiayel pr^defiina- 
■tionediuina.PoJlea  fuhijcif.Saluator  ipfeDeifiliti^priclartjiimumeJinati^  ^ 
^r&dcdinationu  lumen.Refpondeatur^qn^fo-.homotUefl/ta^yeybo  Patri  co£ter~     ^^"'^' 

>7to  inl/nitatem  perfon£  ajfumpttts,flius  Deilmigenitus  ejfct,-vnde  hoc  meruerit. 

'  Hmdenim  eim honum  qualecunque prxcefit?  Qjiidegit  ante? quid credtditfquid 
petiuit,i>t  adtantadignttate  peruer.irett  Hic  Deo  aliqun  honiinuobmurmuYtt  ac 
dicaf.Cur  non  ^ego?ftaudiertt:0  homo,tu  quis  es  qui  refpondeas  Deo?neq;  itafc 
cohiheat,fed augeat tmpudentiam ^^-dtcat: Quomodo  audto,Tu  quues  0  homo? 
quumfim  homoficutilledequo  ago  ,  curnonfnm  quodiUteQ? ^teaimnattaille 
taluactanttps  eft.  Curdiuerfa  ejlgratia,^hi  natura communu eil  ?  Cerrtnon  eil 
ticceptio  perjonarum  apud  Deum  .Qjuti^on  dico  Chrijliantts,fed  infaniu  hdtc  dicat  ? 
^ppareat  igttur  in  capite  nojiro  Jons  gra  tiA^^indefecundum  cuiufque  menfuram, 
fe percunCumehrAdiffundit.Ipja  e{iprxdeJlinatioJan£ioru,quA in SanClofanClo- 
rti  maxime  claruit.Et  paulo  poJ}:S  icut  pradejlinatui  ej}illeynu4,yt  caput  nojlrum 
tffetiita  ^  midtifumits  prduieftinati^l/t  efjtmas  eim  memhra ..Ac ne qutsfdei  hoc 
trt hueret,quhdalter alteri pr£fertur,negat eligi eos  qui crediderunt^fedpotitts,")! t  Cap.17, 
credant.  Simiitter  ad  Syxtuw.Cur  credat  hic,non  credat  iUe,cUr  hunc  potius  lihe- 
retDe.t*s  quamiUum,fcruteturtamagnumprofundum  qui poteJt,fedcaueat pr£-  ^^^^J^ 
€ipif^.Rurfmalio  loco:  Quts  rcprohos creauit,nift  DeH-s?Et cur,niji  quialioluit?  cpiftoU 
CWyoluerit^o  homo,tu quis es  qui  reJpodeasDeo?Itemalihi,poJlquam dif^utauit,  ^f^\^    , 
nuUiihominum  merittiDeum prouocari ,~)it  mandattifutsfaciat obfequentes,fed  re-  Eonif.  4- 
tribuere  iUti  hona  pro  maltf,propter  fe,non  propter  illos:tandcmfuhijcit,S i  quti  ro  "^ "^' 
p-et,cur  ijloi  homines  Dem  oues  faciat:  tflos  nonfaciat,tJiam  ejfc  qudi.Jlione,quam 
^pojiolui expauefcens,cxclamat:0  altitndo,(j^c.  Qu^emadmodumyero  ele8ion'u 
inittii ex gratuita  Dti  yoluntate  deduccs^reprobattonem  in  mero  ttuiarhitrio  Jla 
tuit:fic ^ falutts  noiif*  frmitudincm  non  alibijundatam  ejfe  docet.Nam  adPatt 
linufcrtbens,eos  qui no perftuerant ,ad yocationeDei,qu^ejftcax  ejiacftne poeni- 
tentia,pertinerenegat-Cur aute  alij pertineant,aiij non,occultam  tffccauJam,non 
iniujlam .  Ejfe  enim  hanc  altttudinem  tudit lorum  Det ,  qu&  ideo  1/ocantur  ludi^ 
€ta/iequid  tniuiium  imaginemur  .Fujlus  tameninalioopcr€,perfeuerantia  do- 
nari  eledos  contendtt,qua  excidere  nunquam  poj^int  »Cur  perfeuerantiam  non  De  cor- 
dederit  Detts  ,  quthu^s  Chrtjiiane yiuendi ajfcclum  dedit ,  me ignorare , rtfpondeo .  "  jj^ 
islonenim  arroganter ,ftdmodul»m  menm  agnofcens  ,audto  dicentem  Pattlum:  Val.ca.?. 
O  homo  tu  quis es?Item  quando  rogautt  Chrtshis  ,ne  dtfceretfdes Petri , cuida- 
hudrogautt,nif\  vthaheret  infde  liherrimam,forttfitmam,inutdiJlimam,perfe- 
iieranttj?imam  yoluntatcm  ?  Mox  fuhijcti:  Mirandum  qutdcm  ,miilfu mque  mi- 
randum,quodflijsfuts  qHib»fd(tm,quos  regenerauit  i»  ChrtJio,qmbiis  fdtm,Jj>emf 


f  ^o  P  E     AE  T  E  R  N  A     D  E  I 

dile[li'onem  dedit ,  nonpmul det  perfeHeramiam  ,  quumjiUj-  aliem^fccleratxnta 
dimittesSuosf-iciat.Quu  hocnon  miretur^qt.isnonyehemcnterftupejt^Cene  hic 

\  .7  rij  iudicia  Dei,quoniam  iufla  ^  altafuntjnccyituperart,  nec  penetrari  queunt.In 
Ga(p;7.i  his  eft  &*  idudde perfeueratia,de qua  diTputamm.  De  '^itrifc^ue  ergo  exclamemm: 

juide  Lb.  Q  ^ltiftfdol Dixerat  awte prius  ,Firmiiflar  Dei  furtdametum,  habens  ftgnaculum 
hoc-.Nouit  Dominus  tjui funt fui .Horum  jides  qu&per  diledione  operatur,  profe- 
ilo  automnino  nondeficit,autfquifuntquorum  dejictt,  reparatur antequamvtta, 
ifla jiniatur:^ deleta,qu£  int€rcurrerar,tniquttate,-vfque in fnem perfcuerantia, 
deputatur.  Qjtt  'yero  perfeueraturi  nonfunt,acftc  a  fde  Chrifliana  lapfurifunt^t 
taleseos  yit<ii.jinUtnueniat,proculc{uhionecillo  tempore  quo  benepiequel/iuunt, 
in  iflo  numero  comptitandifunt.  Non  enim  funt  amajfa  illa  perdttionis  prdtfcierp- 
tia  Dei  ^  prxdeflinatione  dtfcreti:  ^  ideo  necfecundum propofttumyocati.  Ne 
quiiautem  perturbet,quod  interdum  cxcidunt  ,qui  flij  Dei  hahitifuerat,huic  quo- 

C»p'9'  ^^g  duhitationi  occurrens  \^hfitlit  defciartt ,inquit ,ft  de  illii prxdcflinatti  ejfent, 
(^fecundumpropoftumliocatts^qui^erefunt promtflionu  fUj.Nam  ifli  quum pie 
ytuunt ,dicuntur  filij  Deiifcd quoniam  yicluri  funt  impie,  ^ ineadcm  impietate 
morituri,non  eos  prtfctentia  Detficdtcit.Suntenimfilij  Dei,qui  nodumfunt  no- 
htffO' iamfunt Deo :funt rurfuf  qui propterfufceptayelteporalitergratiam  di- 
cuntur  anobii,nec  tamenfunt  Deo.  Item,  Chriflo  intelligunturdari, qut  ordinati 

fmtinl/itam.lfli  funtprAdeflinati,^fecundupropofitumliocatt,quorumnullits 

perit:acper  hoc  nuUui  ex  bono  in  malum  mutatttSjl/itam  hancfinit  ■  quiafic  efl  or- 

dtnatuij^ideo  Chriflo  datw^t  nonpereat  ^fedhaheaf^itaAternam  .Paitlo  pofl: 

Qmcunque  Dei  prouidentiflima  diffofitione  prsfciti  ,prduleflinati,~)>ocati,iufltfi~ 

cati,glorificatifunt,nOndicoetixnondumrenati,f€dettanondunatitamfiluDei 

funt,  ^  omninoperirenon  pojfunt .Rationem  moxanneC{it,Quia  talihus omniit 

Dem  cooperatur in  honu:^^  quideyfqueadco prorftts  omnia,ytft  qui eorudeuiant 

^  exorhitant ,  eti.im  hoc  ipfum  etsfaciatproficere  in  bonum :  quia  humiliores  re- 

Lib.de     deut  ^  doBiores-  Quodft  altiui  confedttur,f^  de  prima  homimcreationemoue- 

corrept.    f^^y  qutflio,  eam  quoque  fic  exequitur:  Saluberrime  conjitemur,quodreBiflime  cre- 

.eap.io.    dimu4,Deu jDomimimquereruomntu ,qui creauitomnia  honayalde,^malaex bo 

nti exoritura pr^fciuit,^ fciuit  ma^tsadfuam omnipotentifiimabonttate  pertine 

re,etiad€  maUs  benefacere  ,quam  mala  effe  n  oftnereiftc  ordinajfc  .Anvelorit  (^  ho- 

minu^iiapvt  in  eaprius  oflenderet  quidpojfet  liberum  arbitrtii-.deinde,  quidpoffet 

gratixfuA  beneficium ,iu(liti£que  tudiciu.  In  enchiridio  verb  ad Laurentiit ,  quod 

Cap.9J.  refiduuduhitationvs  ejfe poffet,ltberiusexplicat:  Quu  extremo  dic,inquit ,iniudi- 

ciumundi  apparueritChrtflus,ti^c  in  cUrtfiima  lucefapienti£yidebttur,quodnunc 

fioru  habet fides,antequa  mantfefla  cognttione yideatur,quam  certa  ^immuta- 

biliS,^  tfficaciflima fttyolutas  Dei:  quammultapoflit,^^  no^/elif.nihil auteye- 

Ittquod  nopoflit :  quamq; fit^eru^quod inPfalmo  canitur.Dem  nofler  incoelo,o- 

,1^.         mnia^uii^yoluit,fecit.Quodytiquenoeflyerum:ft  aliqua^yoluitj^nofecit.No 

CaM<s.  f^ ^^<S° ^li^wdintf  Omnipotens fieriyelit,yel finedoyt  fiat,yel  ipfefaciedo. Nec 

,.V.:     ■  duhitandumefl,Deumf4cerehene,ftnendofieri,qu£cunqifiuntmale.Noenimhoc 

nifi  tuflo  iudicio  finit. Quanuti  ergo  qu£  maia  funt ,inquantum  malafunt,nonflnt 

hona.tamcn  yt no foliim bQna,fcd ettafnt ^mala,honum cfl.NaniJieJfct  hoc  bo 

nu  ^yt  ejfentz!^;*  mala:nuUomodo  effe  fneretur  abOmnipotete  hono  .Cui proculdubio 
quamfacileeflquodyultfacercftamfacileeflfquod  nonliult  effe,nofmere.  Hoc 

nift 


PRAEDESTINATiONE:  -  88, 

nificredamm  ,perkliuturipfumfidei  noilr£  initium,qua  nosmDeumommpo^ 
tenhrMcredereconftemur.Tandem  cLwfulam   iddtt:H£c  funt  magn<t  operaDo- 
mini,exqu!fta in  omnes  yoluntates  eiiu,:^  tumfapienter  excjuifta,-vt  qaum  an-~  Cap.ioo, 
gelica  &  humana  creatura peccafet :  idefl,non  quodiUe.fedquod^oluit  ipfafe- 
cijfet,etiam  per  eandem  creatur£yoluntatem,quafaaum  eil  quodcreatornoluit, 
impleret  ipfe  quodyoluit ,  beneytens  ^malts  tanquamfumme bonui  ,  ad  eorum 
damnationem  qttos  lufle  pr^deiimautt  adpoenam,^^  ad  eorumfalutem,quos  hent- 
^ne  pr£de^inauit  adgratiam .  Quantum  enim  adipfospertinet^quodDeus  noluit, 
fecerunt:quantum  rero  adomnipotentiam  Dei^nullo  modo  id  efficere  l/aluerunt. 
Hocquippe  ipf  quodcontraDefrvoltmtatemfecerunt,deipfis  faCiaeil  Deiyo- 
luntas.Propterea  nanque  magna  opera  Domint  exqutftta  in  omnes  yolitntates  e~ 
itM.ytmiro  (^inefabtlt  modo no  fatpr£ter eius  yoluntate,quodetiacotra  eitisft 
■\olmtate.quia  nonferet,  fnonfneret:  necytiqi  nolesfnit,fedyolens.H£cpatf 
ca  ex multts excerpere lthuit,ynde  perfyiciant leclores ^quam^erecuda fronte Pi~ 
ghm ^uguHinH  a  nohU dtfiungat,ade6qtte  erroriifutfifragatoreadiiocet.Nam 
in  continua  dtjfutationisferie^huitnfin^i-yiriteilimonijsfubinde  litcndt^  erit. 
ISlunc  quodpr£cipuum  e^,  agamus :  nthilh^c  de  rt  a  me  prodttum  ,nif  quod 
Deti6 Scriptur£  oracuttinohvi omnihfis  clare  dtClat.  Quodex  £terna  DeieleClio- 
nependeat  falusfdeliiim/iuim  nullapr£tergr.ituitum  eitts  henepitcitum  catifa  red 
di poteil  ,difrtafuntPauli  yerhaprimoadEphefios  capite  .Benedtclu^  ,inquit, 
Deus,quinos  benedixitin  Chrifiofuuti  nos  in  eoelegerat  antemundi  creattone. 
^udto  quidgarriat  Pighius:EleCium  ijfein  Chrtflo  genrn  humanum,yt  qutcun- 
que  eumfde  a,n;plexifuerint,falutem  confequantur.Sedin  hoc  commentodti^funt 

craff£h<:llt,cinattones,quas  Pauliytrltsrefcllere promptum  e^. NcM primo certe 

inter  eleClos&reprobos  mutua  cfireLatiorytfiare eLeCito,de  qua  loquitur,nequeat, 

nififateamurDeum  certos  homines,quos  tllt  ytfum  cQ,ab  alijsfegrevaffe.  Q^uod 

ipfumPndcilinandt  yerho,quod  biipoflca  repetit ,  exprimitur.  ^dh^c,  eos  didt 

eledos qutfde  infirifunt  in  Chrifti  corpus:quod  omnihus  nequaqu^im  comune  tffe, 

falam  efl.  Solos  ttaqu€eosdefgnat,qi:osyocationeJuadtgnaturChri{lus,poii~ 

qu.xm  iUi  aPatredatifunt.Fidem  yewfacereeLeilionts  caufam,nm*iahfurdi4eil, 

tttq      '  ~         ' 

^t 

dicitqt 

i\ On  ijtL ^jj  ^     ■'J,' """ "•• /»1-^»  «"«vj  <-•»«<.»"/•»»  «^'("w  lancu.cai». 

degtJfe.Tru^ii  diuin£  eLecltonis  ^'tffeotiPauLm ejfe clamat,quodfanCii  ejfc  inct  '7-^^-  '9* 
fimus.Ergo  ntmn  pr£pojiere  factttt  ,qui  fdei  eLeclionefubijciiit.D  etnde  qutivnic* 
eleUiontf  caufam  fiatuat ,  Det  henepLacitucjuodhahuit  infeipfo,di. 


Itas  omnes  cau~ 


fas  exdudtt. Ideo  rede  .Auguftnus  nos  iUuc  reuocart  admonet,  neplacito  o^Lorte- 
muryoltitatunoflrA.SequiturapudPauiir.GratiafuaDetitn  nos  exundc-ffe  inom- 
nt  prudentta,patefa(ionohu  arcano  yoluntatvi  fu£fecundu  heneplacttu  ,quodtn 
fetpfo  propofuerat..AHdn  tUuminattoniigratiam,qi!afi  riv.um  effe  exfonte  £terni 
illtus  conflij  fuenttm,quod ante ahfconditii  fuerat .Multii ergo  abeil^qmnDeus 
in  nobti  cligtndisaLiquefdei  rejfecium  hahuertt,qu£  nuUa  ejfe  poterat,nifi  eam  a- 
doption'ufu£gratia,nohpidefttnaffet.  EtPauLus  tteruconfrmatjnon  aLtunde  tn- 
duCnifutffe  Deti^fed ipfumftbi  futjfc  authote^  caufa,curnonducreatos  elio-eret 
^uibuspoflea  ^fdeconferretiSecundupropofitum  ctm,inQuit,qui  omniaejfictt 

rff    i  ' 


8,o  D  E     AE  T  E  R  N  A     D  E  I 

fecmdii conjtliu^olmtatis  fuiic. Qui^ xtei-nu  Dei propofitHm noflro opponinon "Vr- 
deat?  Qjtod  ctiAtn  ab  .AHgufiim  rite  expefum  eftiquil/fqueadeo  DeU  operari  ommn 
tnterpretatur^ytyedequoijuenojlrum  ,  quo  credimtn  ,  efficiat.  lamfatis  eutcium 
ejfe  arbitror,quos  nunc Deus per Euangelium  inf^emfalutisyocat,quosin  Chrtfli 
corpus  infcrit,  <juo sfacit  "V/tiC  d^tern£  hitredes,  £terno  arcanocjue  confiltofihi  inji- 
lioi  adoptajfc:atqueytadoptaret,yfcjueadeo  non  fuijfe  eorumfdeprouocatum,yt 
fdeicaufa  ^principiumfit  ipfa  eleBiorvnde  ordineprioremejfeconfi-at. 

Nihiloohfcurius ejl, quod  oClauo  ad Rom.  capite  hahetur.  Nainquumdi' 

xijfet,  Omnia  adiumento  effe  jideltbtts  qui  Dettm  diligunt:nefelicitatufu£  exor- 

dtum  afeipfis  peterent  homines ,  quafi  fuo  Deum  amore ad  promerendum  tale  bc- 

neficium pr&ueniant iCorreclionlfl/ice mox  attexit,Qutfecundumpropofititmyo~ 

cati  funt.VidemmytprioresDeo  partes  nominatim  y  indicet  ,qui  yocattonefua  ef 

ficit,ytdtli<rere  incipiSLt,quinihilpoterat quam  odtffe. Namyttotum  homtnu  in~ 

<rentuexcutias,qu&  ad  Deuamandti  illic  propenfio  reperietur  ?  Imo  Paultts  eodeca- 

piteomnes  carnu  fenfm  Deo  inimicos  ejfe  pronuntiat .  Si  omnesr  natura  hoHes 

^  Deo  aducrfi:  foU eiu^yocatione dtfcerni palamen: ,qui  depofito  odio  animos 

adeum  amandum  conuertant .  Porro  minimedubium  ei} ,  quin  ejficax  hic  yocatio 

notetur ,  qua  regeneratDem ,  quosjibi  prius  inflios  adoptauit,  Neque  entmjim- 

pliciter  dicit  Vocatos  (  quodtn  reprohos  flerunque  competit ,  quos  Deus  promi- 

fcue  cum  filijsfuvs  adpoenitentiamjidemqueinuitat)fedyoca.tosfecundumpropo- 

fitum,quod fiabtle ipfo  effeClu ratumque ejfe oportet.Nam dehominisproprfito m- 

Lib.ad    yj^ip  1^^^^  locum  exponi,  ^ugufltntis  optime coarguit :  ^  ipfe  contextus  omnem 

cap.s.  i^  fcrupulum  extmit,ne alieno opm  fit interprete.  Sequiturentm,  Quo$fr£defiina- 

alus  locis  ^^gy.^f^-ygl(lf.Jinierat,eofdem  yocauit :  ^  quos  vocauit,eos  iuflificauit.Hic  de  cer- 

to  numerofe  loqui  demonjlrat  quemfihi  Deas  tnpeculium  deftinauit.  Namquum 

^  alijs  modvs ,  ^  prxfertim  externo  hominum  minifterio  yocet  permnitos :  nemi- 

ncm  ntft  quem  adyitam  ordinauit^iufltjicat^yt  tandem  glortfcet .  Efligiturf^e- 

cialtsqu&damvocatio,  qti££ternam  Dei  eleCiionemJtc obfgnat  ^fancit,ytpate- 

faciatquodprittffutt  in  Deo  abfcondttum. 

Scio  quid  lucnonnuUi  cautlletitr:  Quum  pr^defiinatosPaultisdicat  quos 

Deuspriefctuit,fu£  quenquejidei  relfeflu  eitgt.Sed  ego  tUn  quodfaljo  imaginan- 

tur,non  conccdo,Intclligi  qutcquam  fuiffe  a  Deo  pr£uifum,quodconciiiaret  iilis 

fyatiam^fedquiagratutto  eie6itftnt,fuiffe  pr£cognitos .  Quemadmodum  altbido- 

,,       cet idem  P auius,Deum  nouijfe qui fintfuijquia  fciiicet notatos,^  quafi  infuo  cen- 

Bonu  per  ftf  nnmcratos  Ijabeat.  Neque  hoc  quoque  ab^ugufiino  omijfmn  efl  :Pr.ffcientix 

fe."P'»  •fiQffjenproDeiconflioaccipi,  quofuosinfaiutemprxdefltnat.  Pr^fctri  aDeo, 

quinam futuri fntyit£ hxredes, nemononfatetur.  Hocmodoin qu£fiione  yerfa- 

tur,Pr£uidedtne quidin  ipfis  fa£iurmfit,an  quales  afeipfisfintfuturi.  Futiitsau- 

tem  aro-utia  efi,arreptaPr(tfcienti£yoce,eie{iionem,  quam Paulusybique infolo 

Dei  propofito  includtt,hominummeritis  alligare.Petrus  eieClos  faiutat  jfecundum 

i.Petr.i.  pYxcornittonem  Dei .  ^n  quodprxuifa in  tpfis  aitqua  virttts,  Deifauorem adeos 

jncltnauerit?.y4tqui Petrus homtnes  interfeno  confert,yt  aiios  aiijsfaciatdignio 

res:fcd  decretum  quod  injc  Deitsfiatutt,fupra  caufas  omnes  in  fubiimi  locat :  acjl 

dtceret,Nttnc  cenferi inter Detfitos,  quta priufquam  nafcerentur,eiecit  fttermt. 

Secundum  lunc  rationem  eodemcapite  docet ,  Chrifium  ante  mundi  crearionem 

fuijfe pYAcognttumiytfacrtficiofHO mundtpeccata ablueret.  Qup  procuidubiofi- 

gntji' 


PRAEDESTINATIONE.  8^1 

fi^ifcat,  exptationemaheo  comfletam,£terno  Beifcitofuiffe  ordimtam  .  Nec 
iiliier  expont  potefi quod in Perri concione apud  Lttcam  lahetur  :  Chrijlumdefi- 
nito  Deiconfilio  (^  prxfcientia  in  mortem  traditum  ejfe.    Sicenimpr^fctentiami 
conftlio  adiungttp^tdifcamMjneq»efortuito,nequeyiolento  homtnum  impetuab~ 
veptum  fuijfe  Chrijltm  ad  mortem  -.fed  (juta  Detts  optimuf  (^  faptentijiimm  co~ 
vnitor,tta  confultofatuerat.  Etyntts  Pault  locwaddirimendam  omnem  contro- 
uerfiam  apudfanos  leCiores  fujftciet .Deum plehem fuam ,quam  pr*fciuit,repulif 
Je ne^at.M ox  quaUs  tUafuertt  coo^nttio,dcclarat:quodreliqui£fecundum  ele6\io~ 
nemgratt£,falux  fac\Afunt.Item,(juhdlfrael  operthusnonfit  confequutu6  quod 
qu£rebat:fedele{}ioJi:  confequwa  .Q^am priore  loco pncjcienriam  yocauitjpoji- 
ea  eleilionem  ejfe  definit,^  quidem^ratuitam. 

Puerilefi^m€ntumeJ},quodpatiam  P i^him interpretatur,  quia  Domintu 
omnes  in  ^damperdttos,adfaLtem  nihilominus  inuitat.  Clare enimPaulus Deo 
*>r&cognitos  areliquiidtfcernit,quos  aTpeCiu  fuo dignatus non eji .  Qjiodidem  non 
chfcure  exprejft^/j  ed  Cfjrijlt  yerhts,  Qutrqutd dederitmiht  Pater,  ad me^Veniet:  loaii.*. 
^  eum  qut  yenit  ad me,no  etjciaforoi.Tna  hreutter  quide,fed tameperjhicue  hic 
hahemu.i :  Qjiotquotlieniunt  ad  Chrijlum,prtu6  iUt  a  Patre  ejfe  datos-.demde  om- 
nes  qut  datifunt,quafdemanu  in  manttm  illi  tradi,  l^t^ere  etnsfant : pojlremofr- 
dum  ejfe  omnium  cujlodcm ,quos  in  etus  fidem  ac prdtfdtum  P.ttertradidit  ,~)/t  ne- 
tninempertreftnat.  Nunc  ftfidei princtpium  qu£rttur:  rejjiondet  Chnflus  ,  Ideo 
credereqtticredunt,  quia fihi donatifunt a P atre  .  Ma^numpleht  imperitAohJla- 
(ulum  erat  Scriharum  incredulitof,  quod'\ul^operfu.tfum  erat ,  nuUam doCxrinam 
fidedignanitJfe,nifqu£.eorumfuffyagto  recepta  ejfet .  CLimat ex.tduerfo Chri- 
Jlu4,fingutarceffc  DeidonumlucemiUam,quain  falutuyiamdiri^imur.  Si  quU 
tergiuerfetur ,  dari  Chrijlo  quos  Pater  tn  eo  elegit :  manet  tamen  iJludfixum,do- 
nattontm  nonfidemodofuperiorem  ejfe,fed  ein^  caufam  ac  originem.Sed  in  alte- 
romembro  longe pUnfubeilponderu  .Nequeentmtantumyenire  adfealios  ne- 
gat,nift  quihtn<porrec\afuerit  a  Deom.tnui:fedomnes  qui fthi donatifunt,  fine 
excepttone jCredere afftrmat.  Quodin  di^utattonis  contextuyheriits confirmat, 
NemOj  inquit,ad me potefll/enire,nift  Patermeustraxerit eum.  FatebiturPi- 
ghitis  tUuminatione  opHS effe , "Vf  ad  Chifium  redeant  homines ,  qui  aDeo  erant 
auerfifed  intcre.t fingtt,  offerrt  pereque  otnnihmgratiam,  hominum  .iutem  arhi- 
trio,ytcunqueeam  recipere Ithherit ,tfficacem  demum effe ..At^ero  Chrifitts alium 
"^erhorum fuorumf-nfum  effe  tefiatur,Sunt  quidam exyobts qui  non  credunt.Pro- 
fterea  dixiyobti,nemo  poteftad  meyenire,nifiiUi  datum  fuerit  aPatre  meo.Vi- 
des  Tf  incredtdoi  eorum numero  exclud.tt  qut  trahuntur.  Nam  hocprorfus intem- 
pefliue  cffutiret,nifiJJ)eciale  donu  effetfides.  Sedhocomnium  cLxrifiimum:  quod 
fofiquam  Iefai*yattcinium adduxit ,  Erunt  omnes doBi  a Deo  :  mox interpreta- 
ttonts  loco  addtt  ,Omnu  ergo  quiaudtutt  a  Patre  meo  ^  didictt, yenit  ad  me,  In 
eo  docetimpleri  Iejai£  'yaticinium  ,  q.od  Dcus  Sptritufuo  inttts  diJcipulosaUo- 
quttur,ytChriflo  tnpoffejiionemtradat.  Hunc  injhtur.-tndde,  Ecclefxmodum  defi- 
nit  lefatos^lit  omnes  eiu^ filtj diuinitus  edocii  fmt.Peculi.tre  ergo  beneficium  com- 
memorat  quo Deus  nonntfi Ecclefi^filios dignaiur.Chrifitistfficactter  hocdoBri- 
nigenere ad je  trahi pronuntiat,quorum  mentes  ^  corda  Deus  compeU.it. Sic  e~ 
7tim  intertips  doceteos ,  tnqutt^ugufitmK:,quificundumpropofituyocatifunt,fi- 
mul  donas^quidagat)fcire:^quodfcii1t,agere.Qui  autcnouit  quidfiertdehettt. 


Sj»  DEAETERNADEI 

Libi.de    ^nonfacit ,nondum a Deo  didicitpcundum  gratiam  ,fedfecundum  Legem:non 
Chrifti    fecundumj]iiritum,fed  literam.Pauropofi.Si  yt  dicitlierititi  ,omnu  qui  dtdicit,ye 
cocra  Pe-  nifnuifquiinonl)enit,profeCionecdidicit.Concludtt  tandem.Non  ejiconfcquens, 
lef.ca.15.  ytquifotef^venire^etiamlieniatjnifiidliolueritatquefecerit.  Sedomnts  qui  di^ 
C«p.i4.  dicita  Patre, nonfolUm poted  lienire , fed etiamyenit  ."yhitam ^ pofihilitatu 
profeclm,  ^lioluntatis  ajfeiiui,  &  a£iionifejfeBui  efi.  Neque  ^uguflinum  tdeo 
in pr<gfentia  adduco  te^lem,  quod eiia  authoritate  pugnem  .Sedquia  eimyerhis 
aptiora  nonfuppetunt,quihus  Euangeliildt  mentem  exprtmam  .  Quhdftnondum 
^■''■j*      quidam acquiefcaf.alihi plenim  edijferif-  Quid  eil,Omnis  qui  audtuit  a  Patre ^ 
Lnaor.'  dtdicit^lienit adme:niJi,Nu(fui  efi  qui audiat ^  dtfeat aPatre,^ non-veniat acf 
tap.S.      ffje?  Si  enim  omnts  qui  audiuit  a  Patre  (-^  didicitpvenif.profeBo  omnvs  quinon  ye~ 
nit,non  audiuit  a  Patre,nec  dtdicit .  N am  fi  audiffet  ^  didictffet ,  '^eniret.  Val- 
de  remota  ejl  a  fenfthus  carnis  hsi  fchola ,  in  qua  Pater  auditur  ^  docet,  "Vf  "Ve- 
niatur  ad F ilium.P aulo poji: H^cgratia  qum  occulte  humanu cordihm  trihuitur,Si 
nuUo  duro  corde  recipitur  .  ideo  quippe  trihuitur,yt  cordu  duritiltprimiimaufera- 
tur.QuandoitaquePaterintu4auditur,aufertcorUpideum,^datcorcarneum. 
Sic  quippefacit  fltos  promifionti  (^~Vafa  mifericordiX;quApr£parauit  ingloria. 
Qur  trgo  non  omnes  docetyt^eniant ad Chrijium,nifi quia  omnes  quos docet, mi~ 
fericordta  docet.quos  autem  non docet ,iudicio  nondocet^quoniamcuimliult  mi- 
feretur  ,^ queml>ult  ohdurat .  Quanquam  hreuiore  compendio poteji huimqu£- 
(iionti  fiimmaperfiringi.Traht  aP  atre  Chridm  dicit,non  quihui  flexihile  cor  da~ 
t.ur^t  venire  adeum  poJ?int  :fed  quorum  Dem  Spiritufuo  cor  intm  affcit  ,yt  re 
ipfayeniant.ldnonomnthm promifcue  darijexperientia^yetcxcudemonfirar. 

lam  quodnemine  exeoriinumerofe eijcere promntiat:quin  potim  repofltam 

i»  tuto  cjfe  omnihm  yita,donec  excitet  eos  innouijiimodie^qutsnonl/idetjinale, 

'ytyulgoloquuntur,perfeuerantiamDeiele£lioniftmiliteradfcrthi^Fieripore^, 

yt  ajide  quidam  excidant ;  fedquijihi  a  Patre  donatifunt,extra  ruin£ periculum 

Chriflm  effe  afferit.Quemadmodum  ^  alto  loco,poftquam  dixit  ex ludm quof- 

dam  non  credere  ,  quia  ex  ouihmfuis  non  effent ,  oues  ipfas  quaftin  fecuro  falutU 

l      10    portucoUocat.  Non perihunt,inquit,  in<eternum  :necrapiet  eof  quijquame  ma~ 

nu  mea.Paterquidedit  mihi,  maior  omnihus  eSl.  Hunc  tam  frmum  falut'ufia~ 

tum  Pighim  infde  prdtfenttfundare  non  audehtt.quum  eam  a  Ithero  homink  arhi- 

triofuJj>endat.NecquaJide  reamhigua  dijj)utandum,yhi  Chrtjim  cunCiisSatha- 

njtmachinationihuifuam^Vnimtutelam  opponens ,  ideo  tutos  ad  extremum  yfque 

nos  fore pronuntiat,quia feruare^Velit  .Porrone cui  duhiumfit,  quosfdefuapro- 

tegendosfufcipiat,iterum  nos  reuocatadPatrtsdonationem.Nccyero  leuiterprx,- 

tereundum,quodpotentiorem  quihuflihet aduerfarijs  Deumftcit,  neminorjitno- 

his  falntisfecuritm,  quampotentiie  Dei  reuerentia.  Ergo  tnter  tam  yiolentos  in- 

fultm,tam  liaria  difcrimina,  tantas  proceUas  ^  agitationes,  tn  eo  tamen  confijiit 

Jiatitinojirt perpetuitas,quodDem  quod defalute nojira  apudfe decreuit,hrachij 

fuiytrtute  conjianter  tuehitur.  Si  qutfquc  nojirumfe  a^iciat :  quid poteji aliud 

quamtrepidare  fNamcirca nos  omnia nutant:(^ nihtl  nohisimhectUtui.  Sedquia 

coeleJiisPaterquosFtliodonauit,pertrenonJinet,quantumhahethicpot€nti£,tam 

certa  ejinohis  Jiducia ^gloriattoiquia  ideo  foriisefipvtconfians  ^  inui6lm ap- 

fareat  fu£  donationts  affcrtor.Namlit  fcite  ^ugujiinm  dicit:Horum  fi  quifquam 

perit. 


P  R  AE  D  E  S  T  I  N  A  r  1  O  N  E.  8j>j 

perit  yfitUitur  Detts.Sednemo  eommperit,  auianon  fallitur  Deu^s.Horum  fiquifqitam  pe-  ^^^■^" 

1  ■  ■    -^  ■        ^    J  ■11  ■  i-'^-  correp.  & 

rit,humanoyitto  Deu4  vtncttur.Seanemopertt,qutx  nuUare vmcttur  Dew.Electt entm gtiCQi.^^ 

funt,ytf>erpetuo  regnent  cum  Chri{lo:non  ficut  Iud.u  ad  mmips  temporale  cuicongrue- 

b.it.Item:Exifliinemoperit,^uia  omnes  eleciij&fecundup-opofiium^nonfuUjfedDei.  Cap.u. 

Siquidem  non  tale  modo  iUn  ferfeuerantiA  donum  confertur,yt  foflea  declarat,  quopof- 

fintfi  yelint:fedquo  non  ntftperfeuerantesfnt.  Qupdoptima  raticne  confrmat.  Namfi 

in  tanta  infrmitate  yits.  huim,  in  qua  tamen  infrmitate,  fropter  eittionem  reprimendam 

perfici  yirtutem oportebatjpfis relinqueretur  yoluntof fua,yt in  adiutorio  Dei,firwquo 

perfeuerarenonpojfent/nanerentfiyelknv.nec  Detts  operaretur  yt  yelIent:intertot&' 

t.mtif  tentationes  yoluntAs  ipfa  infrmitatefuafuccumhcret,&'  ideo  perfeuerare  nonpof- 

fent:quia  defcientes  infrmttate,necyellcnt,autnonitayellentytpoJfent.  Subuentumer 

goeilinfrmitativolnntatvs  human£,yt  dminagratia  indeclinabiliter^&^inftparabiliter 

tigeretur:  &  tdeo  quanuvs  infima  non  defceret,>iec  infrmitate  aliqua  yinceretur. 

Prndeatnmctn mediummemoraSilisille P.iuli loCu6,&' qui ynus  addirimenda  Rom-?' 

controuerfiam apud fobrios  &*morigeros  Deifliosabunde  valere  debebat .  Etfi  autem 

Cyciipem  Pightttm  contemptim  Pauli  verba  illudere  mirum  non  efl:fac1urum  tamen  me 

JlerOjVt  fani  omnes  tam  barbaram  profanand.t  Scrtpturx  audaciam  deteflentur.    Quiit 

ludxi  Ecclefix.  titulo  fupcrbientes  ,  hoc  ipfo  praetextu  En^ngelium  reTptiehant  ,quo(£ 

ficiiti£  Eccfefi£  conferfu  damnatum.  foret :  ne  tam  indtgno  fadu  obruatur  Euangelij 

maieilni ,  laruam ,  qua  fe  venditabam ,  PauUus  illk  detrahit.    Erat  fane  arduum  in~ 

frmvs  obflacuhim  ,  quum  cfoch-inam  Chrifliab  ijsfere  omnihus  reijci  yiderent  ,quos 

Dem  dtterni  fui foederts  h^redcs  confHtuerar.    Jefumeffe  Dei  Mefiam  .y^pofioli 

pridicahartt  .RecUmahat  totanatio,cui  pnmijftKfuerat  Mefi.ts  .Et  quidmirum^uando- 

midem  hodie  quamplurimos  videmus  obiecfo  hoceuanidofuco  labafcere,  dumfePapifl<e 

Ecclefiam  effe  i.tciant.Hocitaque  modo  cum  Judxts  congredttur  Paulm,  quod  legitimos 

^brahdiflios  nequitquam  faciat  carnale  gcnni:fedfoli fiij  promifiioms  infcmine  cenfean 

tur.P  oterat  autem  expde  £flimare:idque  confentaneum  erat,quum  in  promifione  dfcri- 

men inter genmnos  &* jfurios  ftattieret.idque primfsceratfednunc  altiw  confcendit:ef  &*^'.'' 

fefiliosprnmipioniij^uos  Deus  antecjuam  nafcerentur,elegit.Cttat  enim  qtiodab  .Angelo 

promiffumjuit .^4hrah£:Secsi}Jum hoc tempu^  veniam,  & erit  Sanflini:  acfidiceret: 

antequam  in  vtero  concepttts  cjft  ifaacfuiffe  a  Deo  cooptatum.  NonfoVum autem  hoc,  Rora.9. 

inquiv.fedquando  ex  vno  concubitupatns  noflri  ifaac  grauida  erat  Rebecca,  quum  non- 

dum  nati  ejfent  pucri,necdum  quicquayn  bonifeciffent  velmali,  vtfccundum  eleclionem 

propofitum Det manereT,nonex operib;iS,fed exvocante  dicfum  efl:Maiorferuietmino 

rificut  fcnptum  efi:Iacob  dilex'!,£fau  autem  odio  hahui. 

Vnum  hunc  effe  ex  cfifftcillimts  Scripturx  locif  Pighim  caufatur .  Quodvt  conce  Lib.9. 

damjtaimpium  eiui  latratum mi.^iimeferedum  effecfico,qHum  inextricabilem  Lhyrinthu  '^P'"' 

cjfe  iaciat.  Quidenim?.An  Spiritumperos  P auli loquentem fhi dicemns  excidiffe,vt  vl 

tra  quam  vttle  erat/ios  abdticeret'<Promptum  illierat,vt  iam  dixi,veros^brah£flios  ab 

adulterinvsfolafdeinotadif}inguere.Qu£f}ionemelecJionis,qu£longeremotiorcrat,dt 

ta  opera  accerftt.Certe  quumfibi  fupra  tertium  cdum  rapto  arcana  rcuelatafutffe  comme    ^, 

iriorat,qu£  ejfari  homintfas  non  esl,Jatti  cfemonflrat  modumfibi  notu  ejfe,  quovfquepro- 

wredtinpuhlicandn  Deiarranvs  expediat^fmul&^liceat.  Qmmigiturqu£fiionem,  ciU£ 

populartter  <&  hreui  comfendio  cxpediri  poterat ,  vltro  huc  deduxerit:  quifnam  piortim  fe 

Mtentumdocilemquepiihere  dubitet'iNifforteJ}>erandum  efl,  vt  Spiritum  Deivltra, 

fff 


85»V  D  E     AE  T  E  RN  A     DE  I 

_/««.  mem  Ufcmentemftmofiis  Cyclopsfua  moderatione  cohtheat  .^ddit:  Vnum  effe  ex 
locti  cjuos  indocit  h omines  &*  inilabiks  m  fuam  ipforum permciem  corrumpum.  Quod 
ytfaterico^at,ipJe  nimis  iuculento  documcnto  extorauet:  adeo  licenttofe  torauet  acper- 
mrtit totum  Paulicontextum.Qmdlcthres hortatur,vt  in obfcurii islis & adexplica- 
dam  diff.cilibm  locUfe  in  Ecclefi£  obfquio  contineat,me  quoque  fujfragatorem  haberet, 
fimodoilli6  Chriiii otiilc,non  faetidam porcorum  haram  oslencfcrct.  Quid entmeftEc- 
cl<;fi.t  P ighio,nifi  iUe  omni impietatum  cono-erie  refertta,  &  inexpletta  erroru  omnium 
gurgesipoftrema  admonitio  e{l,NequtdlecJores  admittantab  immenfa  Det  bnnitatea- 
lienum,vel  quo  in  eins  odiumpotiM  quam  in  amorem  incitentut .  .Atque  hic  plenn  veltf  in 
Deum  inuehitur,fi  quos  ab  ipfa  creatiom  cxitio  defHnet.^tqui,etiamfitota  h£c  dociri- 
nafupprimatur,nunquam  tamen  reprobos  defciet  occafio,quin  Deum  &*  exofum  habeant 
&facrile^ijsfuvsimpetant.Sedqt{£namilIi,sfitob(lrependiratio,vbimens  Pauliexpoft- 
tafuerit,fuo  loco  expendetur.Nunc  quiddiferte&'  abfque  vUia  ambagibu4  exprimatPau 
lu4,mecum  attdtre  ne  rccufentquicunque  fuilinent  in  Deifchola  doceri. 

Duos  nobiiflios  ifaac  proponit,quiquumambo  in  fanciadomo,quafi  in  Deifa- 
crarioparitergenitifint,tamen  in  dtfiimtlem  fortem  Deioraculofcgreo^antur.Caufam  di- 
fcrimims,qus,alioquiin  vtriufque  meritviqu&fta  ejJet,recondito  Dei  confilio  afionat^ 
VtpropofitumDeimanerct.ConflitutumDeofuiffeaudtmiiS,exduobuigeminv<.alterum 
tantiim eligere.HACPauliverba Pighiu4  tnfulfo cauiUo,tanquamporciti yoflro,eucrtere 
conatur.Gratiielectionefuiffe  reTj)ddet,quianthil  tale  promerittis  erat  lacob.Scdquum 
ineogratiamcommendetPaulti,i,quodaltcro  reiechvnta  eigitur.hk certe  coctdit  quod 
fngitPighitts  de  vntuerfaligratia.Noftmpltciter  c[ocet  Paulus  ,vt JlaSilisforet  Dti  ele~ 
clio,  Ltcobvitx  fuiffe nuncupatumhnrecfem: fed frarre pr>Jlhabito,iHi  primoo-emturAiUi 
delatum.Nec  vero  mefugitquicfoblatrentquidam  alijCanes,quia  etiam  obmurmurent  im- 
periti:  Teftimon'.t  qu£  citantur  a  Paulo  neqiie  de  vita  itterna ,  neque  de  interno  exitio  tra- 
cl.tre.  Veriim  ft  vera  thcologixprincij)ia,qu£  trita  effe  decebat  omnibiK  ChrtQimtx,iflite 
nerent:  p.tulo  mo(f.'fliii4  loquerentur.Resfonfum  enim  quod  Rebecc£  c[atumfuit,eofpe- 
ciabat:  Difidij,  quodin  vtero  fentieb.tt,  huncfore  exitum,  vtpenes  minorercfidcret  Dei 
bemdicfio & vit& &tern&focdiK.  Quorfum enim lucia, nift quocf duo fimul fjcdervi  hxre- 
des  effe  nonpoterant,  qmcftam  arcano  Deiconftlio  vni  er.tt  defliytatum^  Excipiunt,  .Ad 
terram  Ca,a.tanid  reftrrv.de quaeti.tmfermo  Apud Malachi.tm  habetur.  Inquoforte  aur- 
cfiendi  effent,f  lud&os  Deu/s  in  terra  Canaan quafipecudes in  hara,faginaffer .^tqtii,lo?t 
g£  duerfum  cjl  Propfietdi,  confilium.  Nam  <&  quia  terram  iffam  Dem  ^5rah.tquafi  ex- 
ternumpotiorii  h£reditati6  fymbalum  promifcrat  ,^^  eiusposiervi  ipfam  dcderatpofiden- 
dam,vt  eos  inpopuhim  fibi  peculiarem  coUigeret:  &fanciuarium,pr£fentt,ift&gratixte- 
jlimonium  iUic  erexcrat,f,tes  tfios  non  immerito  reputat  Propheta.  Dcnique  terram  Ca- 
man  pro  fxcro  Deidomicilio  habet,cuitti  habitatione  quumpriuatnsforet  Efaufidio  habi- 
tu.oj  coUigit:  quoniam  a  fancia  eleciaque  familiaabdicattts  erat ,  in  qua  perpetum  refidet 
Dei  amor.Nohs  quoque  intuenda  ejiida  terr&  qualittu,quam  iUi  Detts  indiderat,  vtpacii 
Jpiritualu  cum  .Abrahdifemine  initi,  arraquxda/n  effet  velpignus.  Non  abs  re  ergo  Patt- 
liis  gratuitam  eleciionem in  lacoh  ratamfuiffe  commemorftt , quia nondum natm ,  reiecio 
fi-atre  adpotiendam  h£reditatem  defiinatur.  SedPaulns  vltra  etianmumpergt:  dignita- 
tem  ha,ic  non  operibw  fuifjepartam ,  neqite  opcmm  re  ffeciu  coUatam  ipft  lacob.  Neque 
idmodo:  fed  Dei  prowdentiafic  difretosfratres ,  antequam  boniquicquvm  vel  maliegif- 
fent.Itaque,non  exoperibmjedex  vocante  profeciumfuijfe  dtfcnmen  conftituit. 

Hk 


P  R  AE  D  E  S  T  I  N  A  1"  1  O  N  E?;  tst 

Hic  a  Pighio  nobis  rancida  tUct  diftincfio  oStruditur:  Non  veniffe  quicCem  afJtea- 
{fa  operain  rattonem,^u<e  nuUa  erant,fedfirmam  Deielecttonemfuiffe  in  Iaco£,cui^sfi~ 
tfem  &  ohedientiam  Beuifr&uldihat.  Et  argute fciUcet  ,in  nomine  ifracl  philofophatur, 
quod^aDeo  videndoftt  cognominatm  :  ytfciamiiiveros  demumeffe  lfraelitai,quife 
propria  malttia  non  exc£cant  ,fed  ad Deum  ,vbiillts  apparet  conTptciendum ,  aperiunt 
oculos  .u4tqui,rtdiculii  efl,qtiodc[u  aliosfludstfacere  taperfficaces,  talpa  ipfe  CAcior  efi. 
Diuerfa  cnimfrorfns  etymologia  a  M  oyfe  exprimttur :  quodcuni  ^ngelo  Dei  conoref- 
fm,fuperiorin  certaminefuiffet.lfraelenim,Deopotentem,  veldominantem  Deofonat, 

Scdqutkts,obfecro,ttapoterit  oculos  configere  vel  eruere,vt  eim  tneptias  non  ani 
maduertant  i  Boni  ^uicqmm  vel  maliipfos  feciffc ,quorfum  negat  Pauliti,  nif  vt  omnem 
meritire^e&um  toUatUmo  nifi  vtpr£cife  aflirmct,Deum  non  aliunde  fuffenfcu  hahuif 
fe  rationes,quum  tam  diuerfum  de  gemeUufratrihns  iudicium  tultt<Scto  quam  trttumfue 
rit  effugium  i^udfctretamcnprtmiim  velim,fi  communi  natur&reli&iforent  Efau  &  la 
CGh,quid9onorum  operum  infecundo  magvs  quaminprtore  Deta  reperiffet.  Per&quefane 
amho  itpideicordis duritiaohlatam falutemrepulifjent.  ldeoamhohm,inquit Pighiu^,fle 
xthtle  cordatum  efl,vtgratiampojfentampl'Jcti:fedalter  liBero  arhitrto  quod  poterat  ,yo 
luit:  alterrecufauit.  Quaftnon velTeetiam  dari  Paulus  teiletur:  quafnonfefacJurum 
DeMpyomittat,vtinpr£ceptisfuis  ifraslamhdet.  ^tPighijiudicio,  loanncsreclamat, 
DeumnohtspoteftatemdediJJe  filios Deifieri.  Primiim  ineo  haUucinatur  phreneticta  ^°*''-'' 
i{le,quodpoteflatemaccij>itproFacultateautpotentia,qHumdignationemhonorispotim 
fio-ntficet.plttfquamcraffam  vero  hehetttdinem  prodit,dum  velutclaufis  oculn  huinspo- 
te flatti  caufxmprditertt  clare aS Euageltfla  expreffam.Filtos  Deifierifr£c[icat,qui Chri  '°*°-'» 
fium  recipiunt:  verum  eofdem  mox  non  ex  carne  &*  fanguinihm  ,fedex  Deogenitos  effe 
(Ticit.Dignatur  ergo  adoptionis  honore  Deits  quiin  Filium  credunt:  fedquos prim  Spiritt* 
fmgenuerat:  hoc  efl,Quosfihi  infilios  formauit  ,fuos  tandem  effe  declarat.  Namftfilios 
Deinosrec[ditfides,vndeipfanohvsdetur,conficferancfumefl.Eflenimfpirituaiisfemim 
fru&ni,  quo  nos  Deta  in  vitx,  nouitatem  regignit.  Infumma,veriJ?imum  efliUud^ugu-  r    i  •  •  ■ 
fiini,Soiigratia  redemptos  difcemi  a perditis ,quos  ad perditionem  concreuerat  ah  origine  ad  Laur. 
{fucia  maffa  communis.  Vndefequitur,gratiam  Deipri£<ftcari,qua  eligendosfacit,non  tn-  "P  99- 
uenitiquemadmodum  idemf£pinstnculcat,.y4dde,quodftquidtn  eleciisfutspr£uidetDetts  Epifl^,  p* 
quoa  reprohts  ipfos  difcernat,  infcite  Paulm  argueret,  quia  nodum  tunc  nati  erantfratres,  ^d  fixtum 
€X  vocante  non  ex  opertbmfutffe  dici»m:Matorferuiet  minori.  Quarefolutio  ifiadepr£  ^^^  jjjji" 
iiifiscuiufqueoperthi-:^s,apertePauloinfultat.CoUigitPaufti^,ineleciione Deinon  haSeri  ci;hSc 
nperumre^echm,quia lacoh Deus fratripr£tulit ,  antequam nati effent,&' quicquam ^ ^' °^* 
egijjent  boni  vel  mali.lfli,vt  a  Deo  eligi  ohtineant,  quos  aliquaprohitatis  nota  a  repro- 
bti  cftfcemit,  frmidert  oStendunt,  qualtijutura  ftt  tn  recipienda  vel  reffuemfagratia  cu- 
tufque cfiffofitio.  Quodfi  rectpitur,  eos  quinihildum  honiegerunt ,  non  tamen  Deus ex 
operihui  eligere  deftnet ,  quia  ex  operibm  prmifts  interea  pendehit  elecfio.  .Atqui,quum 
Paulmpro  confefJofumeretquodSonvs  iflis  tfteolom  efi incredihile,  Omnes  exsquo  efje 
indigios,  (Squam  natum  in  omnibmeffe  corruptionem,  lecure  inde  conflituit ,  Deum  ^a- 
tuitofuopropofito  eligere  quofcunque  eligit:non  quos  obfequentesfi)refthifiliospr£uideat, 
Denique  quaiis  extra  Dei  eleclionemfit  hominumnatura^PauliPs  confidcrat:ifli  Deum 
quodnunqnam  futurum  tfl,donec  ipfefecerit,  pr£uidere  in  hominefomniant. 

Quanquam  hxcper  fe  fatis clarafunt:  longim  tamen nos  Pauli  contextm  cfucit. 
SeqHituremm,Quidergocftcemtii?NunquidiniufIitiaefiapudDeum?yelhxcohiecJio 


%yg  D  E     AE  T  E  RN  A      DE  I 

fine mione ingerttur.ycl nuUum  pr^u ifis  opcrihtis  locum cfabat Pauli docjrinci. Qm  enim 
iniunitixfuTpicio  concifipotefl,vli  Deiisgrdtidm  omnihm  communiterojfert,fMit  au- 
t^m  ytea  digmf-Hiintu/tDcnique  cjuum  cleciionti  vel  reprohatiomi  caufam  infuturis  opc 
ribit^sconflitumtjwicipfamqu&ilionem^quam  fdnPauhis  ohijcit ,  ejfugere  ?^  fluere 
fibiyicl"ntiir.VndeperTbicuumejl-,notiaifafapientiunonfuiffe  innrudum.Eflo,aduer~ 
fcirios  Pauha  importune  &  nullo  cqlore  inducat  de  iuflitia  Dei  Ltigantes.  obte&ionem 
quomodo  repellat^yidendttm.Verbafnnt,  ^hftt.NamMoifidicit.Mifirebor  cuitis  mife 
rebor.&'  miferaborquem  miferor.  Nihilforc  aptini  yideo,quam  yt  ^tiguflini  yerbts  ad 
Epift.io?.  f)unc  iocum  explicancfum  ytar.  Mirum ,inquit ,  quam  fm  coar&antur  anguslijs,  tn  quanta 
^^^'^^'''''^■feM-uptapr£cip!tent,metuentesretiayeritattsJdivJ»quiunt,noridumnatoriialiurnode~ 
rat,ahim  cfili^eSat,quiaeorumfuturaoperapri£t{idebai\  Qtils  iflum acutifimum feafum 
dcfuijfe  ^poflolononmiretur^.  Hocquippe illenonyicfit,  qHitndofibiyclutacfuerfantk 
ohieifaqu£fiioae,non  idpotiin  tam  breue,  tam  apertum  ,tam  yerum  ,ficut  ifliputant,ab~ 
folutnmque  refpondit.  Q^m  enim  rem  flupendo)»  propofutffet,  quomodo  de  nondum  na~ 
Tii,quinihild>m  boniaut  m.xh  egerant  ,recie  dicipotuerit,quod  ynum  dilexerit  Deus,ah'~ 
nm  ocfto habuerit:  Quidern dtcemm ^ait:  Nunquid iniquitas apud Deumi' Hic ergo erat 
lociii,ytdiceretquod  iflifentiunt,Futura enim  Deus operapr£uidehat.Nonautem ^po 
JIciLm  hoc  dicit,fedpoiiii'S,ne  qufqtum  cfcfuorum  operiim  audcat  meritls  glortari,  ad  Dei 
gratiam  ccJmend.md.ivohtit  v.ilere  quodcfixerat.Miofes  enim  dicit:M'ferebor  cuiius  mi- 
Jertuffiero .  vbinunc  merita^  vbi  opera  yelpr£terita,yelfutura,  tancjnam  hheri  arbitrii 
yirib:{4  adimpleta,  vel  adtmplencfal  Nonne  apertam  protuht  ^poflohis  dem-atuitdigra- 
tite  commendationefententiam^.Hxctenm  .Aumflint  yerba  recenfui.  Fingamii^  nihil  ta~ 
le ynquam eum dixiffc. Qmim exj)ecftta ejfet,folutio,  Deum  exfuttiris operibus  difcerne- 
reinter  homines:cur  Patihtsje  m.i^i^i  intricar,<^tot.tminDeiarbitriocanftmeffefttam 
afferitlp  rimo  enim  D  ominta  apud  M  o  ifem,hherumfihi  im  ,vhipUcuerit,exerend£  mi- 
fericorcfi£vincftcat: ne quis  f'nm tlli  pr^Jcribere  aufit:  cfeinde  extotapopuhmultitudine 
fumpturum fe quosvohterit hberancfos ,pronimtiat.  Toecftfragt pariter omnes erant.  Nort 
d;cir,hunc  fhifire  deleclunr.yt  ft quos  reperiat  yeniadionos,tlhifttpropitius:fedpr£ci' 
fe  mifericorcftxjc  arbitrum  fore  teftatur,yt  quibm  voluerit,  parcat:  quia  nuUa  vnim  ma- 
gts  quam  alteriiis  ehgendi  necefitatc fit  aftricfiis. 

Tandem  quod  necejfr.io  exfcntentia  illafecjuitur,  Pauhi^  infert:Non  effe  volert 

tis  neccurrentlsfedmiferentU  Dei.  Namfifola  Deimtfencorcfiacontineturfahus  homi- 

nitm:Deus  autem  non  nifi  quos  arcanofuo  benepLtcito  delegit,feruat,nihifprorfiisJit  ho- 

tninibtti  refduum.Exponit  PighittSjN^ondeheri fihitem  conatui  noflro,vel  illu  operihtii, 

ijuiagrattiito  adeam  nos  Demvocet.S  cihcct  ,itafecure  ludit,acfi  verbulo  vno  totam  P  at* 

li  cfodrinam  abolereinpromptu  effet.  Quta  Dominm  benepLicitoftto,non  opertim  difcre 

tione  eligit  quos feruet.incfe  coUigit  PatdtiS,non  volentU  efje  neque  cunentis.fed  totum  in 

ynaDeimifricordiaverti.ELipfumPighitisfeputat,dumomntbiisgarrit,qu£neminide 

hetur,gratiam.C£terim,quum  eiia  demiim  compotesferi  dicat,quos  Dominm  idoneos  & 

fihi  ohfequetes  reperit.eo  necejfe  ertt  recidere:  yalere  quidem  &  voluntatem  Ci'^  ctirfum: 

Enchi.ad  fedqu'iaperfenonfuJficiant,Deimifericorcfi£palmam  deferri.  Qms  inepti.ti  optimere- 

Laur.ca.  Jtitat  tdem ^uguflinta  : S i propterea,inqutt,dicium eji; NonvolentiS neque currentts, 

fed miferenf^ Dei.qtiiaexvtroqucfit.idefi^exvoluntate  homims  & mifericordia Dei: 

tan^uam  diceretur  ,  Nonfujficit  fola  vcluntas ,  nifi  adftt  mifertcordia  Domini :  neque 

fujficiet mifericordia  Dei,nifiadfit  hominisyolunta4.Porro,finulImChrifiianmdccre 

audebit: 


I 


P  R  AE  D  E  S  T  I  N  A  !r  I  O  N  E:  I^, 

mdeSit:NonmfermhDei,fecfvolemiieJlhomW^s:refIatvtproptereareciec£cJumm^ 
teUigittur,Nonyolentv!,nequecurrentis:rt  totum  cfetur  Deo,qui hominis  voluntatem 
honim^  pr£j^aratadiuuandAm,&  adiuttitt  prxpttrtttcim.Qmmii^friitcUefiauorun- 
dam  argutia,  quimifericordi^  Dei&  humaniconatus  concurfu,inde  eliciunt.  Qmftvero 
Paului  homines  currendo  parum  proficere  intelligat^ifi  Detgratia  adiutos:ac  non  potitts 
dlia  orrmia  redtgat  in  nihilum,vt  focum  D  ei  mifericordi£  vacuum  ccdant.  Vnde  enim  c«r~ 
fui reciiprirKipiuml.Anquifquam, niftduceac  direfloreSpirituJpfe  Deo occtirret?Na 
vt  hicc^uo^ue ^ugufliniverbis  vtar: Qmtidie ad chri^um trahuntur  eius inirnici.Di-  ^*'*'!'.  "^* 
cit  enim  Ch^iiliwNcmopotefl venireadme,niftPatertraxerit.Nonait,Duxerit:quafi  cip,ii»  ' 
tiliquo modopr£cederet voluntas.  Qms entm trahitur,fi iamvoCehat^Trahitur ergo miris 
modtf  ab  eo,quificnouit  in  cordtbns  hominum  operari, non  vt  homines  nolentes  credanty 
Jedytvolentesex  nolentibusfiant.  yidemusergo  fic  Dei  elecfionem  approbari  fubfe- 
quentihominumcurfu,vt  fola  tameneins  mifericordta(qu£iacenteserim,errantes  redu 
cit  in  viam ,  imb  in  vitam  fufcitat  mortuos,^vocat  qu£  nonfunt)principatum  teneat. 

Sequitur  altertim  de  reprobn  membrum,quorum  maxime  iUuflre  exemplar  in  Phd 
yaoneproponitur.Porro  de  eofc  loquitur  Deits  apudMoifen.  Inl^conftitui  te,vttibi 
oftenderem  poteiitiam  meam.  Pro  quofdeliterPaultti  tanquam  verbum  verbo  reddidit: 
jnhocexcttauitc.EjlenimverbiipjIPHILdeduciiiaradice^M^D,quodStarefi- 
mifc.it  .P  roduciui  ergo  in  medttidicttur  P  harao^n  quo  D  em  memorabilefu£pottti£jJe 
cimen  edcret.  Vndefoiro  eum  Dominm accepit ,  vteo  locojlatueret  ?  Mciuultpighius, 
quodDews morte  dtg,mm ^fuapatienitia adtempuijiiflinuerit.  Qmdeffitgium vt  lUiper- 
tnittam,perplextts  tamen  adhuc  in  eo  tcnetur,  quocf  Dem  Pharaonemproprio  ingenio  re- 
linquens.eum  exitio deflinabat.  Patientiam Deifi commendet Pighitts , affentior: manet 
tamen  i:iterim  ifiudfxum,  in  huncfnem  fepoftos  Dei  confilio  ejfe  reprobos ,  vtfuam  in 
illis potentiam demcnflret.  Quanquam idnimis a Paulimente remotum cffe,  exproxima 
iffatione apparct:  Quod  Dem  quem vult,  indurat.  Neque  enim hocfuiffet acfiecium,  nift 
fubverbo  lUo  Statuivel  Excicaui,comprehenderet  Paulm  Dei  confilium,  quo  pharao  ad 
vedemptionem  populifua  contumacia  iUuftradam  ordinatm  erat.Namfiquisdicat,  Infa- 
Jli<riu7n  regij  honoi-p:  cfiuinitus  euecium ejje.ejl hoc quidemuliquid,Jedno  totit.Nam  Gr£ 
ciinterpreteseocfemhx  verbovfiftmt  ,quofolentrecfdere  verSum  HIPHIL  aradice 
KVM  deducium,quodSuroere  figatficat.Porro  excitare  dicitur  Dem,quodvelutj)orre 
cia  man»  adfnemfuo  conftlto  ordtrtatum  deducit.M axime  tamen  ad^initium  rei de  qua api 
tw,S  criptura  reT^tcit^vt  tUudvniDeo  a  dfcnbat.Ita  dtcitur,&  Profhctif^&falutis  mi 
iiifhos  excitare:  ttequid  fjorum  fibi  vindicet  hominum  induflria.  Itaquefcfeliterexpref- 
fn4  fuit  fenftii  Motfis  Excitandtverbo:modo  ita  accipias  .Nec  vero  aliteraccepitpauim. 
Certe  ,qiiod  de  eledls  &  rejirobts  attigerat,  non  mirm  diflincie  qua  mfummatim  comple- 
ciitttr:  qttum  hoc  iuris  &  poteflatis  Deo  vimficat,  vtfuo  arbitrio  induret  vel  mifereatur, 
Jndurandivelmiferendi  tmpenes  ipfumeJfepronuntiat:nec  legem  iUiimponifas  effe.quict 
mUalexvelregulameiiorvel£quiorquameimvoltmtas,fngipoJ?it.Sedquiaoltmputa- 
rut  nonuUi,inducia  Paulo  imptos  Deo  obfirepetes,adhocaJyiuf  ccifert  Pighim.Qupdft 
iffi  detur,neficquidem  foiutus  ejinodm.quia  neque  de  nihiio  qu^flionem  mouetPaulm: 
atque  itarespondet,vtquodobieciumabaduerfarijsfuerat,  verumeffefateatur.  Quidta 
meeiufmcditergiuerfationeproficitPi^im,ntfivt  tergiuerfmdo  maiam  caufamfe  habe- 
reprodati  Veriim  quis  iifi  quodpetit,concedat?quando  ita  vioienter  diftungit  qu£  interfe 
coh£rent:qU(X  autempaiam  cftfiunciafunt,in  vnumfafciculum  compingitJPoftquatn  rcpro 


8^8  Dli     AETERNA     DEI 

Bos  C^  elec^oi  vKOWprthenfibiliDei  confilio  difcemi  Pxulia  cfoCult,vno  contextu  infert: 

J.rgo  cuius  vult^mifcretHr.&ciuem  vult,indurai-SubijCitf>o  Qen-.Dices  itaque  mihi:  Quid 

adhucconquerjmr:  Qiium  loijuentiumperfon4iapcrtePaulusdi^in^uat,ejmnonpotiiH 

eiiis  verSii,quhnextrane'ts  commentn  atte»detlC£teriim,f)rudentey  hoc  auocjue  ,vt  multay 

,.  ^u^uftinm-.Non magnopere referre in  cuiuspcrfona accipi,u, quodpauliu resp onfione 

ad  Laur?.  /«><  verum  effe  innuit. 

cap-i»?-  s  if.dfa  crat  olnectio^probabile  certe  non  eil,Paulum  in  caufa  tam  bona,  tam  dilu- 

i:ida,tampUufibilifuiffe  taciturum.Nam  fifalfim  eftiffud:  Deum  quos  vult,  imiurare.no 

d^imqui  hmnano  inmvnio  inexplicabihi  efl,  vnoverbo  foluere  promptum  erat.  Excipit 

Pighiits,Superft.dere  claro  &  idoneo  reTponfo  p.xulum,  quiaproteruos  homhiesfermone. 

non  dignetur.vt  priiis  htmditerfapere  difarcnt  ,quam  nttionem  operum  Det  fupcrbecM- 

^uirerc.qualiter  alibilegim<.is,Iud£os  ^uiChrifttm  interrogabant  ,tnqua  potcflate  ope~ 

rafua  faceret,tantummutuaqu£fiione  repulfos.Sedreclamant  Paulivcrba.NaJTi  pofleti 

Depracd  f'^  eoritm  refr£nat  infolentiam/juinimisaudaci  curinfitate  inexcutiencfis  Deiarc.mis  U 

ftndo.     fcimnnt  ,vt  tamen  reprobos  oro:mair£  ejfe  conf>-mct,inquihii'sfu.im  potentiamDem  o~ 

Jlt-ncfit. Longe erga^lins ^iignfiintis.  Qmtmdicium  effet,  Qwdadhuc  conqntntur? 

Nunqnidreffonfum  efi  a  Paulo^O  homo,falfum  esl  quod  dixi^i^  Mmime:  fedrefjion- 

InEnchi.  f»m  csi: O  homo  tu qun es:obferu.indum atitem quocfalibi traciat,  Non  ideo  p.iulum oh~ 

ad  Ljure.  iurgationc abrumpere eorum  fcrmontm^quifacrilegapetulantiacum  Deo  litig.int,acfiiu 

fta  defenftone  careret  Dei iuiiitiafedquodmaxime  expedisbat,  attuliffe.  Hoc  loco  qui- 

cfamjlulciputant  ^poflolum  in  reFfonfione  defeciffe:  <&  inobia  rcddend^  rationis  re- 

prefifje  contr.tdicioris  audaciam.Secfm,ig2um  hahet  pondiis  quoddicium  efi,  O  homo,tu 

quises^^Etin-  talibm  qu£flioniSiii  ad fu£  c.ijj.tcitatis  conftderationem  reuocat  hominem: 

yerSoquidtm  b:-eui,fedre  ipfa,m.ignaeslredditio  rationis.Sienimnon  cipithoc:  Qun  efl 

qm  reffondeat  D  co  ?fi  autem  capit,minii4  inueniet  qtiid  reFforufeat,&c. 

Proinde,fi  nos  talia  mouentJnquit  idem  alibi,qtiia  homines  fumitsiftmul  audiamus 
AdBoni.   ,.  ^t     ^  3        ,v    v^T  V  J  j.      ? 

cpift.109.  n:centem,0  hQmo,tuqutScs:Paulo poit: Quanutientmpeccatanonpcerit Dem,naturas 

t.-tmenipfu,qu£perfipfasfine  dubio  9(in£  funt  ,quiSm  timen  ex  arCntrio  voluntatisfurura 

effentvitia  pt:cCiUortim,& inmultii  talia  quibn6  efjet  £temaj)oena  reddend^.,qmsnift 

Demcre.itiit^.  Qiure'^nifiquiavoluit.  Quare autcmvohM'rit?0 hhmojtu  qim  cs  qtiire- 

jfondea  Deo^Nunquiddicit  figmentum,&c.  Eccejratio  eti.tm  homini  redcftta  eii,qifan 

ta  dtbuit  homtni:fi  tamen  vel  isiam  capit,quiprofui  arbitrij  hbertate,infrmitatiiferuitit 

te  contendit.Si  quem  autem  adhucpraua  obsTrependi  libido  folIicit.-tt:  Dtcat.aititahi  esl, 

J^^'  inquit:&'  audiat  quodconuenit  homim:0  homo ,  tu  quiS  es ?  ^ucfiat  vero  &  non  contem- 
epiJt.ioj.       '    -.,    ^  j-  r  r    ■       -^  r  ■         ■       1  1  r  r 

nat.QKod  ji  contempJerit,etta  vt  conttmneret  ,fe  inuent.it  obduratum:jt  non  contcmpje- 

rit,vt  non  contemneret,cred.it  effe  .idiutum.fedoScfuratum  debito,adiutum  gr.iti.-t.  Quale 

porro  debitim  hominibm  im.putet,prim  ofienderat  hn  verbn:  Inexcufaktlis  eft  ornnnpcc- 

cator  vel  reatu  origimi,  veladdit.imento  etiam  propri£  voluntatii,jittequinouit,jtuequi 

ignorat:ftue  quiiudicat,fiue  cuinon  iudtcat:quia  &ipfa  ignorantia  in  eis  qui  intelligere  no 

lueruntjine  duSitatione  peccattm  esl:in  eis  autem  quinonpotuerHnt,poenapecc.iti. 

Nthilnos  iuuet ^ugufiini tefIimonium,rem  tpfam  mecum  expencutnt  lecfores. 

Pauliis  hominem  cum  Deo,vtfacit,comparans,  altiit}j>roculifubio  m  eligcndn  &  repro- 

handii  hominibns  &*  magts  reconditum  Dci  conftiium  effe  ojlcndtt ,  qu.xm  quo  mens  htt 

m.xnapcrueniat:acft  diceret,0  homo,  quifnamfis ,  reputa ,  i&pliti  aliquid  Deo  concccfe, 

quammQdulm  tuiui  capixt.Nuncfilocm  detttr  Pighij  phiiofophi£,  £qualemefje  omnium 

fo.iim 


P  R  AE  D  E  S  T  I  K  A  T  I  O  N  E:  «99 

Jbrtem^nifi^Uittenwife  vitaprimnt,^m  ele^fi  cum  alijs  pariterfuerant:  (juidillic  impecfi- 
tum  vel ohfcurum^uidnon receptum  communifenfu,  &* carnti ludicioplaufiinle?  Qmm 
ergo  humani  ingen^  captufuperiw  effe  arcanum  audn ,coUigere  indepromptumefl,friuo 
las  effefolutionei,qu£  ex  communi iudicio fumptx.,etiam  inforoproftno  valerent.Excipit 
Pighin^jNonrepelTia  Domtnofolere,necfusfenfo5  dimitti ,qui humiliter  metesfuoi  CA 
ptiuant.ideocjue  hanc  ohiurgationem  non  nifunp^ifracJos  <&  fafluofs  copetere.  In  quo 
illt  no  dijficulter  affentior.modo  vicifimjateatur,damnari  a  Paulo  impixfuperSix.  omnes 
qui  Dei  luflitiam proprio fenfu  metiuntur.^tqui,vtiufliti£  laude  obtineat  Den^.pio^fno 
iudice,rationem  cur  ^uidque  faciat,extarcnecejfe e^.Hxc autem  nohls modefii^refula, 
ybioperum  Det  ratto  nos  latet,vtiujlum  nihilomint^  effe  crcdamw .  Filiui  quidtSiracf? 
hocelogio  Deum  ornarenoerukfcit,quodficutifgulu6pro  fuo  arbitrio  yafadifcemif.ftc 
effcinmanuDeihomines,yti(J[i< recfdat quemadmodum decreutt.  Nan,t£i^i'hoc loco,fi 
fuptrioraconfer(U,nonpoteiiniftdeoptfcii  beneplacito  exponi.  Necvtro  hkafiointer- 
prete  opnsefl:quando  omnitim audaciam clare Paulw  compefck,quirationem a  Deoexi 
ount  ^ndtcit  lutumfgulo  ,Cur  me  ftcfecifti^  Isergodemumadpauli  moderationemfe 
cohtbet,qui Deivoluntatemjicet abfcondnam,fumm£  iuflitix  inflar  habens,  hberam lUi 
perdendtferuadicjuepoteflatemfacit.  Quantumuls  torquedis  P  aulwerbvi  fe  Pighim  tor- 
queat,non  tamen  adpr^fns  infJitutualiter  fimilitudo  aptaripoteft,quamfiurefuo  Dem 
homines  adquamc  lique  volueritfortem,fngat  &'formet.Hocfi  cui  videturprimajjecie  p^  ^^^^- 
oBfurdum.veniat nobtfinmentem iUa  ^uguftini acCmonitio:  Si pccudes loqui pofjent , ac  Apoft.ier- 
cum  offifcefw  contenderent,quodnon  homines,vt  nos,fintfacit£,\  neminemfore  noftrum  """'"^ 
quinonprotiniisfuccenjeat.lam  verb  quidnos  putamm  effe^.  Nimium  certe  defipit,  qui  no 
plm  faltem  aliquanto pr£cef[eti£  Deo  trtbuit ,quam fibi  &generi  humano  fuprapecudes 
yindicat.Imb  fi  proprie  loquendum.nos  coram  Deo  minm  fumm  quam  pecudes .  Quider- 
go  reftat,nifivtfe  tUioues  exgrege  eimpitcidefuSmittant^.ld  quidelonge  pr£j}at,quarn 
Pighij  exemplo  hominesfuSflituere  Dei  loco  fgufos,vtfortunaftbiquifquepropria  vir~ 
tute  fingat.^ltbi,inquit,aperte  oilediturquod  hic  objcurti  efi.Vttfafguh  probatfornax: 
&"  homines  iuftos  tentatio.Inde  coUigtt,Siiuftui  infde  &pietate  conj}-asfuerit,vasfo~ 
re  in  f)onorem:fi  moUiter  cejferit,ffire  voi  in  contumelia.^t  quumfuo  quifquearSitrio,di 
uinagratia  qus  omnihuf  comunts  ^parata  efi,ddiuttis  ferfeueret.demum  conftituit,  nos 
tnuiciafortitudme  vaft  inhonorem  feri.Non  dico  quam  infuljc  duo  tam  diuerfa  comifceat 
jingivas^&^probari:  tantlimdico ,qubdfuosvarijs certaminiiexperimentts Dem probat, 
tninime  obftare,quinipfos  £terno  fuo  confilio  priufquam  nafcerentur,inquem  placuitv- 
fum4eftinauerit:qutnpofteaeos  qu.-tlcs  volebat fore,fnxcrit  .Nec  quicquam  iUifujfraga 
tur  PaulidtciiiiSiqmif  emundauerit  ab  eiufmodi  mahi,vas  erit  in  honorem.Ncque  enim 
quomodo  homines  exfordibns  futs  eruti  vafafiant  honorifcafcdquomodojideles,  qui  ele~ 
cft  iam  &vocatifunt,fe  accomodent  inpuros  vfu-i  ,iUic  differitur.^c  vide  qua  m  bene  in- 
ter  eu  &Paulum  couentat  .Verba  eimfunt,  Quodalibi  tacuerat  Paulmjiic  exprej?it:cur 
Detisquofdavafiinhonorefaciatpotimquamalws.Vtenim  lacobvas  foret  mifricor- 
dt£,anima  eim  emudauerat  feipfam:quo  nomine  &  merito  faclns  efl  vas  in  honorem.  ^d 
fiancemurufationereTpiciens  Deu4,quepr£fciuit,cttaelegit.PauliK  aute,  diifideles  ade- 
mundationef}ortatur,vtloct1fiemathuicdoclrin£,pr^fitur,Deiinouiffe  qui fint fui.que-  ^-Tim.x- 
admodii &*  aliSt  admonet,Nos  ejje etnsf^mcntil, creatos  acfcpera  Sona,qu£ ipfapr£para  ^pL.r, 
uit.Hocftluttifundamentiiingratuita  Deieleclione  vbiqi fiatutt Paulm,qui  notemere 
feperitu  archttedueffe glortatur.p  ighim  cotra  afuperfcie  ^difctiiinchoat.  Intepefitue 


Ggg 


•^o»  D  E     AE  T  E  R  K  A     D  E  I 

qmque  in  traflando  Jeremis,  loco  multum  verhorum  confumit:yhinon  dejcrihiturforma^ 
tionvi  noflrs,  initium,infrangen((i6  &  conterendis  yiijis,(iu£  iamformatafolitaquefunty 
fua  Deopott:fliii  affcritur.Tenendum  imur  Pauli  confilium  efliDeum  hominumBclore, 
Ephef.  2.  ^^  eocCem  affumftos  luto,ac[honorem  vel  contumeliam fuo  arbitrio  formare:  quia  alios  acf 
yitam  ^ratuito nondumnatos  eli^it:alios exitio  fuo,cui naturaohnoxij Junt  omnes,relin~ 
quens.Nam  quodeleciionemgrati&  Ttghita  adreprohorum  odium  fpecfare  negat:ic[ego 
yerum effe itafateor,vtgratuito  amori  quo  elecios  com{>leciitur,iHfla  in reprobos  feueri- 
tm  in  caufapari  <&  communi,re^oncfeat. 

Concluditc[emuPauliii:SiDeu6ir(ifuamyoleso{lendere,&notetmfacerefuapo 
tentia,fuftinuit  in  multa  patietia  yafa  ir&  apparata  in  interitu,yt  not^  quoque  diuitioignt 
tiinfu&faceret  erga  vafa  mifericorcfidi  qu£pr£parauit  ingloria.non  effe  cur  litem  lUi  quif. 
quaintentet.LuditPighim,ytfolent  eiusfimiles.jn  voce  Patietix.Imoferociterfe  iadat, 
quafi  Deits  no  aliter  reprohos  quampaterna  indulgetia,ohc[uret.Noaliter,inquit,vafa  ad 
contumeliaformat  Deu6,quam  benigne  tolerando  quifatientia  eim  ahutentes  thefturum 
ir£fihtaccumulant.vhiergointerfratres  nondum  natos  cfifcrimen?  Prxuidehat  Deui,ft 
pighio  creditur,futura Efauduritiem.  Quomodoitaque in lacob  eminet  etecfio  orati£y 
fi  in  eocCcmgradu  locatitsfuit  Efau,c[onecfe  ipfe  exfliorum  numero  expungeret?  Verum 
fepiui  in  breuifima  P  auli fententia  refeUiturh^c  tergiuerfatio/^uam  vt  aliunc[e  rationcs 
contraritu  accerfere  opu^fit.  Vafa  aut  Organa,  quofenfu  vocent  Hebr£i,qufquvs  mediocri 
ter  inScriptura  exercitatns  efi,non  ignorat.Organa  yhi  audimm,  tum  Deum  prxfdea- 
£iionU  totiui  &  auth  orem,tum  manum  eim  direciricempr£cecfere  neceffe  efl .  Cur  autem 
Vocantur  Vafa  ir£,nift  quia  iuflafeueritate,qua  ahfltnuit  erga  alios,in  iflos  exercuit?  Et 
curfaciifunt  vafa  ir£^.  Reffondet  Paului,yt  iram  &'potentiam  in  iUisfuamDem  oflede 
ret.Dicit.yt/pparataininteritu:vndeautquomodo,nifiafrimaoriginc&'natura?vtqui~ 
dem  yiti.ita  efl  in  perfona  .Ad£  totimgerwris  humani  natura  •non  quodaltim  Dei  confi- 
liunonpr£ceJferit:fedquia  ex  hacfcaturigine  emergit  Deimaledtciio,^genens  huma- 
niinteritm.Pr£paraJJe  enim  Deuyafamifericordt£ingloriamtefiatur.  S  i  hoc  Jpeciale 
cfi  elecits,reltquos  adinteritum  aptatos  ejje  confiat,quianatur£fu£  relicii,certo  iam  ex~ 
itio deuotifunt.  Qmdenim nugantur quidam, ^ptari eos propria malitta, adeo  infulfum 
€fl,yt  referrepigeat.  Verum  eft  ifiudquidem,reprobos  iram  Deifuaprauitate  accerfere, 
^  in  dies  accelerando  tandem  in caputfuum  congerere.Sedhic difcrimen  quodex arcano 
Deiiudiciomanat,4,Paulo  traciari,in  confeffoeft.Dicitetiam,  Diuitiasgrati£  Dei pa~ 
tefieri,dum  exoppofitovafair£in  exitiumruunt.Hic  certenon  audimtts  quod Pighim 
garrit,.AEqualem  eJfeergaomnesgratiam:fedmelim  Dei  bonitatem  iUuflrari,dumvtt 
fa ir£fuflinendo,adjuumfnem  venire patitur.  Qmdadpatientiamfje&at, in promjjta 
,    -     €flfolutio:eamcumpotentiaconiungi:vtnonfinattantumDem,fedquodfit,fuavirtute 
lulia.5.    moderetur. Qupd&' .Auguftinm fcite obferuat. 
"P-J-  jVtc  vero  aliterflarepoteft  inuiolabile  iUud  DeipacimEgo  fum  D  em  ■^lotes,mi~ 

fericors  inmiUegenerationes.feuermvltorvfque  in  tertia&'  quartagcneratione:nifi  Do 
minui  arbitriofuo  dtfcemat,quihm  gratiam  largiatur,yel  quos  £tem£  mortivelit  manere 
addicios.  Gratiafuain  mtUe  yfque  £tates  propagat ,  Qu£fo,anpioruf{iosproprijs  meritif 
it,flimat,quii  exhihttam  patrihmgratianon  alia  ratione  cotinuat  etiam  erga  ipfos,  nift  quitt 
fe  itafatiurump)romifit^.^brah£quinihilpromeritm  erat,fdefuamgratuito  ohflringit, 
fe  in  eimgratiafore  pofteris  in  Deu.Htncfolenvs  iUapoft  eim  morteohtefiatio:Recordci 
re  Domineferuitm^hrah£.Hic  certeinterhominesdetecimhabeturneq;  excuiufque 

meritit 


1 


P  R  AE  D  E  S  T  I  N  A  T  I  O  N  E.  ^ot 

fKeritUyfcdexfancito  cum  patribnsfaocfere.Non  (jubcftota^Srahiepoflerittts,  qu<£  ex  eo- 
fecuncfum  carne  defcmdit ,hanc pr£rovatiuam teneatfedtamen eorum  ommum ^uiex ^ 
hrahttfeminc  in  yitam  coc^tattfunt,^ fdes  &'filiis  huic  promiHioni accepta  refirri  de- 
fet.Eadeeflvindicf^ratiOjCjuam  Detiis  intertiam  vfjue  &  auartampvnerationem  exe- 
^uitur.Quodcnim  ajferut  mnnulls^Puniri  ^uicnque  omnihus  feculvipeccauerint,fuo  aue- 
^ue  ordinc,plufquafriudi{mcfl.Si.c  olimPcla^iani,quuex  Scripturxtefiimonijs ,  cju£0- 
rnnes  tn  ^dapeaaffe  oftU^duntyCXpedircfe  nc^uiret,caui[[a.batur,tmitattonepecc:tffe.Sed 
queacfmodm  eos  yrgekmtpij  dociores,^di£  reatuyere  omnts  ciiinatos^quoChrifiigratitt 
eos  ahfoltiituta  inprxfmi  caiifxyVt  interfe  anttthcta  re  Vj^  tdeant  ,neceffe  efi  in  fUoruper' 
fona  Deu  vlcifi,cjUdhin.patribti6  pcreata  danauit.  Necfarie  aiiter  exponere  licet  coplures 
£criptur£  locos,vhifc  teftatttr  reijcere  maiorupeccata  in ftnum filioru.Fruflra  auteobij-  ^°^-i'^' 
cituriUudl.^xcchiehr.Tilitii  non  portabtt patris iniquitatemfcdanima  qu£peccauerit,ipfa  icre.32. 
moriemr. Quia  h^c  vindiifdi  pars efl, cjuodDominin  Spiritufuo nudos  &  vacuos relin-  ^^^'"•'* 
^uJt:quofit,v-tpropriamcjutfque  culpctfuiiincat.Lttere  ergo  maiorum peccata  dicunturpo 
Jlcri/ionimmeriti^vtp-oftntts illePoeta can{ilIat)fedhocipfonoxij,quodvt naturafunt  Horadus. 
jilij  ir£,qucmc(dmod»m  loquiturPauliis,proprio  ingcnio  relicii ,mortis  &ttrn&  iamaprima  Ephef.  z» 
erigine  h^redes  ntfnl  quamfuum  interitum  aftduo  procurfu  augere  poffunt. 

lik  quoque  locum  Iefai£  cxponere,n'6intempef}iuum  erif.quenoabs  re  Spirititsfan 
ffui  innouoTcflamentovoluitfexies  repeti  Mitfitnr Prnphetacum prodigiofo in  ffe-  lefa.^. 
€iemandato.VadeJ&'  dtcpopulo  huic,^udite  audietes,<&-ncinteilig.itts:  vidcte  vifoney. 
Cir  ne  cognofcatis.Impingua  cor  populihuim,&  aures  etia  aggraua,&"ociilos  eim  clau- 
ifeirwfortevideat  ocuLsfut6,&'  auribns  fms atidiat,&  corde intelligat:  & couertaturvt 
fmeeum .  Quodexc£eationts  mimfiervocatur  Prophcta  ,accidentaie  effefateor.  Incauf;^ 
exc£cationvs  vertiturqu£fiio.Fateorrurfum  ingrato  rebcUique poptdo  quam  merittis  erat 
pcenam  irrncrart,vt  iiix  tUtin  tenebroi  vertatur.Pr£cefferit  fane  &  maiigna  &  obfiina- 
tainCYcdulit((/.'  :fHi  Deu4  tale  pr£mitim  rependeret:  fedquum  poficarecitet  Propheta,fu~ 
iffe aliquem feliBum ntimerum^cuifains exDet verho ajfuiferit:fudne  vivtute cffuge- 
rint  horrihilc  iUudiudtcium,an  Dei  manu  retcntifucrint,qu£ritur.M.'tns  etiavrget  alte^ 
ra qu£ftio: Qta faciil  ft ,vt e turSaiUa,cuins  ncdtTfar erat incrcduittas,  refpuerintqui- 
dam  ^ncuraSilis  altorumfiieritmorStis.Siquii  htiwano  iudicio  rem  £fiimet:inipfis  homint 
hin  difcrimimiinuemet  caufam , ^/dtDetisnosiUicfubfifterenonpcttitur.qmferttatosfua, 
«ratiaproniitiat.motquot  comuncm  dcfcciionenonfcqufitur.Reftptfcentia  autequinpro- 
piu  ettti  opn,s ftjin  controuerftam  vocarinon  dchet. Vereigitttr ah^uguftino  dtcittm  effe  i^jb.i. j^ 
apparet,^  Domino  conuerti quos ipfe conucrfos  voluerit,quinon  tantiim  exnolcntihu^svo  piaedcft . 
lentesjactt,fcd€ttam  ex  lupti  oues,experjccutortbm  martyres,gratiapotenttore  eos  refor  ^.j 
mans.Si mafitia oSijcitm-.potentior  effet  Deigratia,quaicmfe  erga clecios  ofiendit,  nifi 
yerum effet  iffud,Mifererieum  cuim  miferetur.  Et  Pauli  interpretatio  nilniduhitatio- 
nls  reltnquit.Poflquam  enim  dtxit,fix.m  Dei  cieciionemfuiffe,addtt,  reliquos  effc  exc£-    °'^-"' 
catos,vt  impleaturvattcinium  ifiud.Concedo ,voiuntartam  efjc c£Citat£m,&' eorum  cul- 
f£  Itbenter  adfcribo  .Sed  audto  quofnam  excipiat  pauim:nefe  quos  eiigere  Dominovifm 
fJl.Curautem  hospotim quamiUos.ne  identtdem excipcre pigeat:Noneffe homims iitiga  ^ "g"^- 
ve cum  Deo.SicaiibitdePauim,quu  Itid£vs,quoriiviruientamaiitiaexperttis  erat,dtctt:  de  bono 
"Benc  Spiritmftncim  loquutm  eiiper  os  Iefai£:^urtbu6  audtctis,&  m  inteUigens.accu  pfi'"cuer. 
fatquideeosvtdionifunt.Scdperperaindcac  infcice  coUiget  quifhi.im,  ohdurationis  tni- 
ttum  ab  iUamalitiaeffe,qmfinon  ipfim  maiitt£  occuitioreffet  caufa,natur£  corruptio.cua- 


,0s  DEAETERKADEI 

fi etim  non uko  in corruptione demerft mcinerent^quiit  arcano  Dei  confilio,(tnte<juam na- 

fcerentur,npro(^i,nonerutmtur. 
Vide  Au  Nunc loamem aucfi,tmtis,qui minime  amSiguui  nobn erit interpres.  Qm  multa 

8"  g''*'!'"  fimafeciffet  Iefm,inquit,non  credebanf.vtfermo  Iefai£impl€retur,Domine,cjms  credi-, 
ta. j  .cap .  dit  atfcfitui  noftro  'i&  hrachium  D  omini  cui  rcudatum  e  (Epropterea  non  poterant  crede- 
i'  re-auiaiteru dixtt-Exc&cauit oculos lUorum j&^c.Hic certe non  comemorat  loannes.fuo 

loan.l:,         J  1  rr  1  i  r^        i      r  o-  i  ■  ■-'        r 

yitio  impeditos  efje  Iudieos,ne  crederent.Qmd  etji  vertjiimum  erat,<tltitif  tame  conjcen- 
dit.Speciandrienim  eft  eirn  confilium.Rudes  &infrmos  non  leuiter  turbaktt,  cjuuaudi- 
rent,Chrislo  nonfuiffe  locuminpopulo  Dei.Rcfpondet,  Non  credere,  niftcjttibtn  datum 
eft:p.iucos  auteejje,quibiis  brachiumfuum  reuelet  Deus..Alterumpo(lea  ~vaticinium,de 
cjuo  nunc  vertitttr  qu£ftio,in  eudemfnem  attexit.Et  magnum  habet pondius  cjuodinferit, 
Nonpotuiffe  ipfos  credere.Nunc  quantunuisfe  torqueant  homines,dtfcriminis  tamen  cau- 
fa,cur  brachiumfmm  non  omnibm  Deus  reuelet,  abfcondita  latet  in  xterno  eius  dccreto. 
Sam aliud yoluit Euano-elifla, quamfcfem Jfeciale effe donum, <&  dtiorem effe Chri- 
jlifapientiam,mamytfubfmmanosfenfns  cacfat,  ne  mundi  incredulitti  nos  perceUat,ft- 
quandoyelacutifimidefctant.Ergo,ntfiquodEuangeliftaexprofeffoconteruftt,eludere 
libef.quodpauci  Euangelium  reciptunt ,Jlatuendtm  eft  inde pendere ,quia  fruftra  exte- 
rior  yociifonws  aures  verberat,donec  intus  corda  Detn  tetigertt. 
Matt.i3.  Diuerft  tribm  reliqms  Euangelijlis  huitts  citandi  loci  occafio  fuit .  Difcipulosfuos 

Marc  4.  iUic  fecernit  Chrijlus  a  vulgo  hominum.Datum  iUts  effe pronuntiat ,  nofce  regni  coeleflis 
myjieria,fe  vero  loqui apuddtos  in  parabofis,yt audientes  non  audiant:  &*fermo  lefaix 
impleatur. Qups migmatice affoquutm ejl chrifim fme profec{u,indtgnos  maiori  lucefu 
ifje  non  nego.fccf  rogo  vicifim,  quo  merito  dtgniores  fuerint.y<fpoJloli,  quosfamiliariter 
Chrifldi  admittit^  Statuitur  antithefis.pattcts  conferrigratia,qu£  omnibm  ex^quonegari 
iurepoterat..Andicemm  fibi  .y^poflofos  coparaffe,quodiUii  datumeffe  afferit  Dominm? 
Necleuiterpr£tereundiiefl,quodMyJleria  appe(fat,qu£  apud ipfos  eioquititr.Etcerte 
nifitl  eft  in  totajfirituali(focb-ina,quodno  logefuperet  mcntli  noftr£  captu,procitlquefu 
ffiat.QtiarcnecvUa  yerSoriiquaitbetcfducicfaexplicatiofujficiet,ntfi  Spirirmnosfimui 
doceat.SedcfiriJlm  hocquoqs  tanquarar^dignationispignm  magniferivuit  afms  Difci 
pulvs,quodin  externa  docedi  ratione  ,Jjominuvuigo  eospr^ferat.  Quanquagradatim  adjin 
«uUre  iffudpriuilegiu  eos  dccfucit,quo  vere  domeftici  abaiienls  dijferunt:  ncpe  vt  diuini- 
tm  edocii,qu£  altiorafunt  fenfu  carnis,coprehendant.CiamatfubincfeChriJl-m:  QuihaSet 
aures  audiedi,atufiat.  Quibm  verbis  no  tantitm  ab  ignauts  auditoribm  attctos  dtfcernit:  fed 
furdos  ejfe  inteUtgit ,quibm  aures  nonfunta  Dominoperforat£.  QuodSenefcium  Dauid 
Pfal- 4o.  fQtimEccieft£,nomineceiebrat.Noerofingtdvsexcutiedniogior.Summah£cfit: SiDei 
Spiritii,quiper  .Apoflolos  ioquutm  eft,T>ropl^et£  interpreteadmittimtis,arcanii&'  inco- 
preheftbtie  Deiiudicium,dum  maiorepopuiipartem  exc£cat,ne  yideat  videmfo,adorand.t 
effe.Ceffent  hic qu£cunque nobts in  mentevenire pojfunt rationes.  Naft in  hominiSm h£ 
Debono  remm.primum  certe hoc  erit,Dominupetetibm  iiberaiiter  dareialios  taSefcere infuain- 
pericuer.  Qpj^^(-ffin^ygffjf;(Jif{ffinoqu£runt.^tqui,nififuccurratquodait  .^ugujlinm,  Diuin£effe 
Vide       beneficeti^notantumvtaperiaturpulfantibm^fedetiavtpuijemtts&petamm.nondiifa, 
^^^  ^&  f''^  notaeil nobts,qua iaboramm  inopta.^dauxiliufiyenitur:experientiaeuincit,noomni 
gratia.     bui  expofttam  effe  iUaSpiritm  virtute  ,quaft  quodferi  oportet.Ncmofe  y.tnis  biandttijs 
^wl      faUat.QuiadChriftuaccedut^iafiijDeieratineimcorde^qutiinfehofleseffenf.&quiit 
Qi^.%-&-')  pr£ordinatierat  advita,Chriflo  datifiit.Quare  vtfdeiiter  moner^uguf}inm,fegrati£ 

yafn 


P  R  AE  D  E  S  T  I  N  A  T  I  O  N  E:  '90? 

■Vifitelfememnerint ^nonmeritoruw.quMido gratici  tUuomne  meritumen.Nec  alixnos  ^'''°<^* 
co crnitio iuuet,cjuam  qu&  admiratione  cLiucfatur.Rideant  nos auiyolent:  modojluj>ori no  - 
Jlro  Dem  e  cctloannuat,&  ^ngeltaffUucfant. 

Ntinc^H6i,cxPigfjijobiechsaltquidcolortfpr£fefmmt,fummatimcoUi»am,ytin 
teUigfint  leciores,nihtlo  meliorthm  armU  inftrucfum pugnare,(juam  tuflacic^Ji  tanticer  tap^j.' 
taminti caufim  hahuit.Statum ^u^nionU ineo yertidictt:  Inquemfnem  concftttts  ftierit 
homo^^cprimiim.pro ma^o ahfurdo hahetfi ^uicquam  exhominis creatione ad Deum 
vidire intelligimns-quia  Dewsfe  yno  comentui ,nullii4i  indiget.  Ege  yero yt  Deufateor 
mllo extemo adminiculo  hahere  opus.ita  tnfcite ex eo coUigi  dtco,nuUu  habuiffe reJfeGu 
fui,yt  homines  ingloriamfuacrearet.QwdenimfibiyultiUud  Sclomonts: Omntapro-  P10U.1& 
pterfeiffii  operatits  efl  Dominus(Nihil  ergo  ahfurdi ej},ft  dixerimu^ ,Deti tametftmd- 
lius  egentem,hcminum  tamtgenus  in  fuam  glorta  creajfe .  .Ac  merito  htC  potifimmjinu 
tenfert  dehet.  Qup  magn  ridictdiiefl  Pighiffophifna,c]ui  Deum  nuUoglori<£  fu£  rel^e- 
ilu  in  homimi  crcatione  motufuiffe  coUtgit  ,cjuta  fit  infeperfecHfimta.Stdrper^pretium 
tfl  audtre,quomodofe  ex  iUo  Schmonv^  Iocoixpediat,Detnpropter  fetpfum  condtdit  0- 
ttmia-.Noquiigl^^ri^fM idrefrret.fedprcpterfus.  honitath  immefitate.idc nep''dcre  ca  ^'^■7' 
reat  ijludcomentum.negat  yUos  mterpretes  mecti fentire  .fr£ter  paucos  ,yt  tpfc  ait,detefia. 
hiles  hitreticos .  Quideriro  refcUedtf  tafutilihns  nugti  immorer^.Htbraica  yoxIuiM^- 
^VVJHV,qut  ytiiur  Sclnmo,taiui,dt  yalet.  acftquu  diceret :  ^dcaufmfm .  Homo 
femilatina  garrulitate  inflatiu  nohn  exponit  ,^uid  figntfcet  adutrhitiPropter.  Quhdfgi* 
tam  haheret fan<s.ment't6,contixtmipJe clarc dtmonjl-rat^^on  f.ijje creatosir. d:em exiiij 
impios,nifi quia  Deitsfuam  in iUtigloriam  iUuJhare  yoluit  .quemadmodi.m  abhijjronun-  Eicd. ^ 
tiat  P  haraonem  hac  de  caufajuife  afe  ixcitatum,yt  nomijuum  ingen<.  ihin  paitfaceret. 
forro,  yttam  infulfo  errori  cobreirufucat,teJ}imo>.ii  M  ^ifs  ad(Lcit:N*<nc  Ifatlquid 
fofiit  aks  te  Dcmintts  Deus  tuus/tiftyt  lUu  ames  &  colasi  Ego  yero  nemineex  lcciori- 
huffire  adto  Jatuii  confdojcui  non  yideat  hominemente  priuaium  finepudore  hlatcrare.. 
Q-  idenim'anquiancflrs.potjui ytilitathcaufaquam fui:,a  rwStscohyult Deui.ideofe- 
pulta  c-lori^fid  cura,nos  tantim reTJicit^.  Et  quidtot  teftimonijsfet^quxfalmi^  humanx 
fummum  &  i  /  imumfnemflatuunt Dei gforiamiErgo hoc axiomaretinendit:  Sic Deo  Predpui 
futlTe  cur&  fdiitcm  noflram,yt fuinon oblttus ,o;loriam  fuam primo  loco  haheret,  adeoque  ^*^'*-  ■* ?• 

J    Jl.  ,'       1        r  /  r  n-  I      ■     r        I  t  ^  J       1  r  •   r     ^'  Roni.3. 

totii  mundum  hocpne  co.-MdiJjt,ytghri£jMt  theatrumjoret.  Non  quoci  yeljetpjo  coten-  Ephd".  u 
tm  nonfit ,yt  Iqutcquam  cltunde  mutuariopus  h-^Sear.ftdqujahochonoredignatti^sefl 
fuas  creaturas  ,yt  lUv^  infgnesglorixfudt  notas  tmprimeret. 

Pofiquittam cf  xtre txorfws efl Pighiws,alterii fnefiihijcit:  QuodDeus adfua 
lr>nitat'is naturam  refp!cien<,eius  capacefacere  ycluerit  rationahm  creaturam:  cuodfne 
arhirrij  lihert.it€  jiei  tpotuiffe  negat.Hoc  confJfo,ruerc  arbttratur  quoddcceo,Ex  £temo 
Dei  decreto  conflitutumfitijfe  inter  electos  &  reprobos  dtfcrime.quiafcilxet  hcmo  futu 
rifMt,  coditionii  arbiter,ytranquefirtunam  in  manu  habuerit.  M ontr.di  quide  hic  inpri- 
mti  hortadique funt  leciores,vt  quo  decet  honorejiclorem  &  opifcemfuum  Dtiiprofe- 
auentes ,adconfiderandum  eius  confUiii  in  creatione  humani generti  non proteruos  oculos 
jngerantfedipfum  reuerenter,fohrie,  <&'pun  f.det  oculo  fuJjici.int.S  cio  de  £tema  Dti 
frsdtflinatione  yerbumferi  yixpoffe^uin  moxprau^  mult£  ahfurdxciue  menttbm  ima- 
ginationes  ohrepant.  Jtaque  reperiuntur  modefli  quida  homines  ,qui  fufprtjftm  eiws  men- 
tionecuperent/ie  l.tfciun  irgenijs  fefee^erendimattria  pr£beatHr.Egoytro,yt  liheter  ay 
rutnj}  ecuLtionthus  f^uodper  alios  licet,fuperfcdco  .ita  tngenuam  yeri  conffiommfub~ 


,5*  DEAETERNADEI 

Tcrfuo-ere,ne  implorumfinnUJit  expofiu,f.ii  effe  non  nrbitror.Nec  yero  aut  minm  (juam 
aliudquidmpretiofi  efl  Deofua  veritauiut  noflr.i  diilimulttinne  protegiyult  fuam  iu- 
jlimm  ,ficutinectttli  patrocinio  indiget.Verum  hoc  fufittspaulopufl-  Nuncvtde  requ£ 
a^:tur,breuiterreff>ondeam:contendit  pighmi,itapr£cfeadfalutccretttos  effe  hominesy 
yt nuUum Dei confilium de contrario euentupr£cejferit.  Quaftvero  Domirm  antcpri- 
mum  hominecondttum,qualii  totinigeneru<futura  effet  condttio,nonpr£uiderit.  Quafte- 
tiam  rMnf^atuerit,(juidnamfierivelltt.Homo,vtimagoDeiforet,&'  lucerationtij&rut 
tur£reihtudtne  omatiisfuitaS  initio.Er^o  Deus,  ^uaftc£cutiens,eumtum  dubimfuTpen 
fifque  expecfauit.TaCes  funt  Pighijc6fequenti£.^udacfer  enim  inde  coUigit,  Deumindi 
fcrete  &  indtfcriminate  disfofuiffe  vniuerfos  ita  creandos,  vtfutt,  honitatis  ac  beatitudinit 
€ffentparticipes.^tqui,nuC[onegotio  vtrunque  fimul  conciliant pixmentes:  hominemeo 
■  jl.itufuiffe  locatum,  quumprimiim  conditus  efl,  vtjponte  cadendofibi  ipfc  exitij  cauft 
fuerit:&'  tamen  admirabili  Deiconfilio  itafuiffe  ordinatum,  vt  voluntaria  h£C  ruina  hu- 
mxno  generi,^  omnibws  ^d£J}oflert$,humilitatii  materiaforet.Neque  enim,fiDeoitd 
vifum efl expedire^ideo  nonpropriavoluntate  fep)r£cij?:tem dedit,qui  recfa naturaalio- 
auipr^Stus,^  adDei  imagmem  formatm  erat.Iterum  repeto:  Non  me  Utet,  quantum 
aSfurditatis  &  repugnanti£  h£capudprofanos  homines  pr£  fe  ferant  .Sed  pro  mille  teili- 
htii  vna  confcientiafujficere  nobvs  debet.quamft  audimm,negare  certe  pudebit  ,iure  pertjf 
fe  hominem,qui  Satanxm  qukm  Deum  Jponte  maluitfequi. 

Nunc  audtendkfunt  Pighijprohationes,  quibm  oflendere  conatur,  indiffcrenter 
omnibuifalutemfuiffe  conflitutam .Mentiri alioqui  Spiritum  dicit,quipronutiat,  Deum 
j.  . ,      omnium effepatrem.De coniugio iific tra&at MaUchia, cuiusjidemplerique maritituc 
faUebant,quipolygamiaindu£iafraudihantprimii  yxores.  Eos  adDeum  fdei  coniugdts 
pr£fidemac  vindicem  reuocat,  vidcant  nunc  lecfores ,qualvs  in  Scriptura  tracfandajit 
pi<rhij religio.Subijcit  ex PfalmOjSuauem  efje Dominumvniuerjis.  Vndc  concludit ,o- 
mnesfine exceptione advitam  £ternam deffinatos .  Quodfiyerum eff, canibus etiam & 
afinis  apertii  efl regnum  c£lorum.Neque  enim  Dei  bonitatequ^hominibus  propria  fit, 
iUic  commendit  P  ropSeta:fedomnia  Deiopera  comprehendit,  Qmdni  tameprofratribwt 
fuii  PighiiisdepugnettSequiturtertiaprohatio:  QuocCnofit diftincfio  Gentilis  ac  lud^i, 
Rom.io.  te^e  paulo.Ego vero  hoc liSeter amplecIor,mod6 addatur  etiaquodidem Paulus cfocet, 
^  Vocatas  in  Euangelij  focietatem  fuijje  Gentes,  quia  £temo  Det  confilio  ad icfordinata 
fnerant.Citat  &"  iUud  Ecclefiaflici,Nihtl  Deum  odijje  eorum  qu^fecit.^cftnon  vbique 
diceremtiS,Nihil  Dcuin  nobvs  odijje  quodfuueff,feddegenerem  tantum  n,-ttura,qu£  me- 
eitoprim£  creationU  deformit,ts  cenfetur.C£terum  ,in  hoc  cardine  minime  verfatur  repro- 
hationis  qu£ffio:^naliquidfuum  oderit  Dem.Etftenim  ante  defecfione^d£,quidfa- 
Cfurus  ejjet  Dcm ,occultas  oScaufasflatuerat,nihil  tamen  ab  eo  danarinifi  peccatum,  in 
Scripturalegimu-s.Ita  reffat^vtiuffaf  hahuerit  cauftu  in  reprobada  hominu  parte,fedno- 
his abfcondittii.nihil autein homine oderit ac d,imnet,nifi  a  iuffitiafua  alienum,  .Attexit 
.,    &>iUudpauli:DeucUufiffe  omniafubpeccato,yt omniumifereatur.,AcftPaulu4iUic de 
Qolofis :  homi/iu  numero  diffutttret.non aute potius fimpiicem grati£ comendationem foneret  er- 
ga  eos  omnes  quiadfalutemferuenitit.Nihtl  certe  tUiminmpropofttufuit,quam  Deimi 
fericordtaadomnes  extendere.fedtantiim  omnem  carnh  gloriatione  proflemere  voluit: 
ytfciamus  neminemforefaluum,nifi  quem  meragratia  Densferuauerit.En  quibus  aro-u 
mentis,nuUospr£  altjs  diuinittts  adftlutem  fuijfe  elecfos  demonffret,quiinfmgulis  capi- 
tum  tituhsplufquam  ineptepro  Euclidti ftmiafe  yenditat, 

Tertium 


Kom. 


b 


P  R  AE  D  E  S  T  I  N  A  T  I  O  N  E:  505 

teniumfinen),qHiftm dan ^diferte tHo  Solomonif loco  exprimituy,  Qund 
fropterfe  Deus  omnia  creaitit,etia  impium  addiem  maltim:h,tcratinnein.'fu^nat: 
Quodfi D eum  ref^exiffe dicimw,(juid cuiqutfii turum efftt,fmul necefT-f  eritfx- 
tert  dtfcretionem  inter  eleClos  ac  reprobof  priorcmfwff  howint^  lapfu  ',in  mente 
diutna.Vndefe<juetur,rtondamnarireprobos ,  cjutaperditifuerinrin^dam^fcd 
«uix  ame  Lpfum^d^  i.mexitio  deuotierant.  Rfjfondeo,  Nihlmtrum  effe  ,fl 
umindifcyiminafeiytetUi^yerhti-ytar^omniamtfcetPi^hittsinDeitt^diiiji^cjuath- 
do  inter  cauft^  propmquits  ^remotAsnnn  difctrnit.Poflqua  htic  illuc  clrcunfhexe- 
rint  homines,qiiO  tamen  intentusfui  culpam  tranffr.tnt^non  inuenienf.ottta  pro- 
ximainipfts  caufa  refidet.Namf  altundcinfliCtum  fihiyulnm  <iufrantur,intertor 
animt fenfticonnrtBos  tenehit,ex^oluntaria primi  hominv.defeC^tone  exortum 
futffe  maluf».  Scio  non  poffe  carnu  proteruiam  compefri,cjuin  htc  protinth  ohilre- 
faf.St  ^d^  cafumprifciutt  Dem ,  nec remedium .cdhihere  yoluit, nos  ex  xtcrna 
tiui decreto perire  tnnoxios  magu.c^uam iuftas  peccati poenas  dare.  Veritm,ytde- 
Wui  nihil  talejuijfc  a  Deo pr£uifum,eadem  nihilominusdepeccato  orio-in.-tli  que- 
rtmonia  manehit .ohijciet  enim  Deo  impietasiCurnon fbi prii'.atirK,-\tfhs  d.tm- 
num  fentiret,pacauit^dam?  Curnoi,qui  nthil  meritieramm-.in  eitifdem  cladii 
foctetatem  inuolutt  ?  Itm,quo  iure alienxculpipoenam  in nos  Detts  traiecit  ?  Sed 
enimybi  omnia  didafuerint,fingulos  interior  cordufenfus  yro-ere  non  dtfnet,qm 
neminem,yelfe  iudice,patiturahfolui.Necl>ero  cotrouerfiam  de  eo  quifqujmfa- 
cit.Nm  quum  ohynim  hominu,  peccatum,infiiCium  omnihusfuerit  leth.ilc  yulnus: 
redum  Det  ludicium  omnes  a^nofcunt.  St  nihtl  obfiat ,  quominuf  e>-  prima  tnte- 
ritn-s  ori^o  ab  ^da>»  coepertt ,  (p*proximam infe  caufamfingult  inueni.mt,ruide- 
tiam  impediet,  quin  arcanum  Deiconfilium,quopr£ordinatwfuerathominv<  U- 
ffui^qua  decet fobrietatc,procul  adoret  fides  nofra :  ^  tamcn  quodpropitts  .ippa- 
ret,conf}> ici.:t uotim hurnanum genus in ^d^ perfona  i£tern£ mnrtu re.ttu  cnnflri- 
Ciitm  (ffe,&'  propterea  mortt  effe  obnoxiumtNonergodifufiit  P  i^hiuiftcuti  pn 
tahatfiptimam  ^aptifimam  fymmetriam^qua  interfecauftpropinqua^  remo- 


taconvruunt 

o 


Monendi autem  funt  le&ores, per^que  a  Pighioytrunque  damnari:  Deun 
ah  initio,  quum  adhuc  integerforet  homtntifiatus, quodpofleafuturum  effer,  de- 
creuifft:&  nunc  experdita maffa  eltgere quos  yoluerit .  ^ugttdinum  ridet,etuf- 
quefimtles,hoc  eflpios  omnes, qui  Deum  tma^inantur,pojlquamyniuerfhmge- 
nerts  humaniruinam  in  perfona  ^d^pr^fciuerat,  alios  ad^itam,  alios  ad  interi- 
tum  deJlinflffe.Qu^ia  enm  iUkd  de  omnihus  infalutem  creandti  Dei  cftlium  ,^dde 
lapfuf'-iffcfuperiui,pro  confeffofumit,fixumadhuc  manerenondubitat.  Nama- 
lioquinequefibi  conftaret  Deui,^  immutabile  eius propoftum  homintsYitio ftib- 
nerfumforet ,  InnoClrafententta  tUam(ytdicium  efi)  repugnantidi fpcciem  exa- 
Pttatiquod  ficut  Deus  ante  conditum\Adam  apudfe  decreuerit,quidnamilli  ^po- 
fiertifuturum  tffct :  tam  peccato  imputari  reproborum  interttus  non  debeat:  quia 
tthfurdum  (ffet,  cffdlum facere fua  caufa  priorem .  Ego  autem  litrunque  iflorum, 
aus,  oppugnat  ptghtus,  verum  effe  afftrmo .  Nam  quod  obtendit  inter  duas  fenten- 
tiiudifidium,p'Orfi44nuUumef.Dicimushominemhacconditionefuiffecreatum, 
*Vf  conqueridc fuoopifice  nequeat.Pr^uidit Deus  ^ddt, Upfm:nec  certe nifyo- 
Um ruerepaffiti eft.  Quidhlc  ter^tuerfari attinet ? Negat tamenPightits : quioi 


9iz  * 


5o6  DE     AETERNA      DEi 

confiUun}  :tnte  ^e  feruandn  omnibui  coccptum,ftabilemdneat.QUap^erononfit 
in  hromptnfolutto :  nonaliter  omntbuA  dejlinittam  fuiffefalutem ,  <juamji  inpri- 
WiC  ori?Jne  perJlaret.Neque  enimfmplcx  (^  pr£cifumfuiffe  Dei  decretum,quif- 
fjuamfanuf  concedet ,yt ad falutem  omnes peruenirent .  Nam  ad  iuRarn  homints 
dumnation,  mfatis  erat,inyia  falutts  quum ejfet collocatui  ,inde f^onte exctdtffe, 
^r  feri  aliternon  potutt .  Quid  tum^an  ideoculpa  liberatur,qu^tota  ineiwsyolun- 
tate refdet  ?  Si diceret  ^ugufttnM  ,propofittimfemelfwffe Deo  omnes feruare: 
(td  refutandum  eius  opinionem  aliquid^taleret  Pighijargutia.Sedquando  tradity 
^dam  primxfua  creattoneita  conilitutumfuiffe^^it*.  hdiredem ^l/t propinqua  e~ 
juf  ahdicatio  Deum  minime  lateretiimo  tn  arcano  eius  confilio  iameffet  quafiin- 
clufa.rere  &  merito  colIi^it,vniuerfalireK:uJic  obfiriClos  tenert  reprobos, yt  in 
rnortereliBiytuftum iudtcium  fuflineant. idem^  nos  tradimus,q.nain  ^dam 
fumui  ad  'ynum  omnes  perditiiiufio  Dei  iudicio perire,qui pereut.^j^fimul  tamen 
fatemur,qui(.quid.AdAaccidtt,diuinitusfuiffeordinAtHm. 

Nunc  mihi  non  tam  quid  vtl  quo  ordtne  diCatPighius  ,  conftderandum  eH, 

quam  "Vf  cumfua  dfjj^erata  impudentia  iaceat  confufusnebulo:t^ pijs  confciemijs 

Ptttfftt  ,quas periii^peritiam  turbarinonraro cernimm  .  Itaque quicquid Jhecio- 

fum  ejl injiuxa  ^propt  immenf  eius  loquacitate^excerpamryt  omnes  imeUt^ant, 

tnulta  dicendo  mhtleum  dtcere.Cii  ffedali  eleCiione  congruerenon^^idctur^auocl 

Chrtftm  totiuimundi  redcmptor  omntbus  promtfcue  Eua^cltum  prddlcari  ii<J?tt, 

j.Cor.f.  ,Atqut,Euangclium  le^atio  efl par'u,qua  rccon(tliaturmundusDeo,ytPaulusd(> 

z.JheCz.  ^^ j  . ^  eodcm  tefle,annuntiatur :yt  qui audtunt falui  fant.Reif  'ndeo  breuiter, 

C  hrii'lum  fic  toti  mundo  ordtnatum  ejfj  in  falucem ,  "Vr  eosferuec  qui  a  Patre  iUt 

dati funt:eorim fityita ,quorum  eft  caput.eos inbonorum fuorum  focietatem  reci- 

ptat ,  qunsfibi Deusrratuito heneplacito  h^redes ad^^ptauit  .  Qujd horum ne^ari 

foteftU  Uttd  lefi  i£')iaticinium./4poflolui  in  eo  tmpletum  pronuntiar.Ecce  ego  (^ 

^^y^'    puertmei,  quos Dominwmthi dtdit .Clamat ipfe  Chriflui:  Qmne quodmihtdedit 

loaa.6.    Pater,cuftodiam ,  nequtd  pereat .  Quod  yitam  non  nift  in  membrafuadiffundat, 

pi[?im  legimn* .Inferi porrh in eiui corpus^J^^ctale donum qui nonfatctur ,EptJto~ 

iimad  kphefios  nurtquam  attinte  lept  .  Vnde(^  tertiu  tUud  fequitur  :  Chri- 

Jlt  ytrtutcm nonnifiadDetflios pertinere.Quanquam nonmeltta quam exEuart 

^elij  prdidicatione  ditimadam  effel/ntuerfalem  Chrtfltor.ttiam,  ipfa  quoquepart 

adut  fa mthi concedet.Quare m  eofita  eftnodtfolutio,fitencmus  quomodo falu- 

tim  Grnnibni ojferat Euan^elij  docirina  .  Equidcm  omntbus fua  naturafilmficarH 

eJfenonnego.Tantiim  hoc  qu£ritur:.An  Domtnus ^ternofuo  confilto communem 

til  c  omntk.sfaliitcm di  flmauertt. Vocari  omnes  tndijferenter  adpiznitentiam  ^ 

jidt:p>oponi  omnthus  eundern  Mediatorem,cjm  Patrt  ipfos  reconciltet,Jatvsnotum 

eJi:f.d*quenotumefl,nihil  niftfide perctpitvt tUudPault  impleatur:  Euan^e- 

lium  rffe  Dct  potenttam  inftlutem  omni  credenti..Alijs  autem  quidreflat,nijiyt 

tCor4  odorjitmortiiin  mortemiyt  idemalibi  loquitur. 

Porrb,quum  palam  appareat ,  ex multu  quos  externa  voce Deus  compellat, 
ytx  paucos  credere :  fimaiorempartem  tdeo  incredulam  manere  probo ,  quia  Deus 
nonntft  quQsl/ultjiUuminatione  dignatur.fimulalterumtUud  obtineo-communiter 
offerrtlftrifque  Dei  mifericordiam :  vt  qutcunque  intus  non  docentur,  tantitm  red- 
4antur  inexcufabties .  D ijlin?uunt quidam ,  quod potentiaftlutarefit  ommbus 

Euanze- 


P  R  AE  D  E  S  T  I  N  A  !r  I  O  N  E:]  55^ 

I,uangeltum^non  effe6\tt-fed nodnm  hoc  modo  minime  expediunt :  quia.  femper  eo 

reuoluimi{r,x<jualifne  omnihuiConferaturcredendifacultns.^tyerOjCurnonom- 

nesEuano-elio  obedunt,  rationem  ajfert  PauUs:  quia  lefaias dicit ;  Domine,qm    ^'''"•'°' 

j  J    r  •       n     71       1        I  ■  ,  ->  leia.53. 

creatdttjermoni  noitrot^  brachiumDomtnt  cut  reuelatum  emCredentium pau 

citate  attonitws  Prophera  exclamatiR em  indignam  ejfe,quod Deilierhuomnium 

auribus  perfonans,nulIafcri:  corda  intus  a^tciat.Veyum,ne  quecoturbet  tanta  mun 

diprauttas,mf>xfubijctt,nonomntbushoceffedattt.Infumma,ejfe£lucarerec}uam- 

hhet  fonorutuh»man£'Vocvi  clamorem figntfcat ,nifi  intertor  Deiyirtus  tn  cordi- 

hus  operetur.Cuita  etiitrei prteclarii  documentum  ante  oculos  ponit  Lucas  Mui pofi-  y^^o,  ,j. 

quAm  retulit  habitam  a  Paulo  concionemiCrediderunt  (inquit)  quotquotordinati 

erant advitam  £ternam.Cur  eademdo^irina  non  ijfdtm  omnium  animis  exctpitur? 

Uumerii  defnit  LuctnQuia  non  omnes  adyitam  erant  ordinatf.  C  uittsporro  h^c 

diTfofitto  eJl^ntfiDeil^nifts^Nitqui proprio  cordtsmotu  fuiffe  ordtnatos  ineptiut, 

non  magurefutatione funt dtgni,  quamfimundum  afeipfo  creatumdicerent,  Efi 

enim  recondita  Euan^elij  ftpientia  ,adquam penetrare  humani  ingenij  acumen 

nequit ..Animalii  homo ,tnquit  P aulns,no capit ed  qu£Beifunt.^nquiano~\ult^.  '•  Cor.s. 

Jdcjutdemyerum  ejl,rebelles  effeDeo  quicunque  eius  Spirttu  manfuefa^li  no  funt. 

Sedaltim  confcenditPaulw:  quodfctlicet  ifttfntjlultitia ,  necpojitt  intelli^ere: 

neminemfuijfe  Dei confltartum,nec  cognofci  eim  arcana  nift  afolo  eim  Spiritu. 

Vndeconftiruttjfolos  efjeyere  Detdifctpulos,quinon  mundt  huinsffirituSedcos- 

lefti  donati  funt.yt  fctant  qiin  fibt  a  Deo  donata  funt .  Quid fihi  tfia  yult  copara- 

tto  tnter mundt  hutus &  Det  Sptrituinifi  quodfuo  modofapiut  hominespvtin  ter- 

ra  fuhfdant ,p.itos fuos  P atercoeU-flts pecultari  modo  lUuminatl  Hic,fiDeoplacet, 

"yoluntarta  cutufque pr&parationem  nobrs  Pighin^  obtrudit  iquafi  non Corinthios 

alloquatur  Paulm  ,  quos  paulbpejl  (^  fures,  ^  ehriofos,  ^  maledicos,  ^  aua-  i.  Cor.tf, 

rosj  ^  moUes,  i^r prodipofs fiagnijs  tnfedosfuijfe  commemorat,  donec  Spiritus 

fanciijicationepur^atijorent .  Qjialti  ad promerendam  tUuminationem  eorumpo- 

tuit  effe  occurJus,quos  Deus  ah  irifern  ipfts  extraxit^Et  qutd lon^oyerhorum  cir- 

cuttuopus  eJltSpirttusqutnobtsregnic^leflis  arcana patefacit ,efl adoptionis  Spi- 

rttuS:y^doptto  autem^ratutta.Er^o  ^gratn  cofertur  S  piritHs  ipfe.Iamno  omni- 

lus  confcrri  expertentta  docet.ErvoJj/ectale  donum  efifides,quo  rata  ftDei  ele-  i.  Cor  .1. 

Hio .  Quo  etiamfc-nfu  dtxerat  Pauius,Chrtflum  qui  ludm  eftfcandalum,^  Genti- 

husJiuititia,yocatis  efJ^eDeiyirtute^fapientta.Vndeautem^yocatio^niftquia 

Dvmtnusquos  eie^tt ,  iccundum propofttum  fuumyocat?  Nunc  tenemus ,Euange- 

ltum,quododor~vit£inyiiamnaturafuaeffedebuerat,morttferumijs  quipereunt  j_ 

cdorem  efft ;  ideo  auttmmanere infuts  tenebrts incredulos,quia  non reuelaturiUis 

Det  brachium .  Q^odautem  tn  tanta  naturte  noflrx  corruptela  ^prauttate,aliqui 

tamenEuangtiiocrcditrit:eorum  bonitati adfcrtbere,facrtle^iumeftfed potius^ra 

tixfemperDeo  a^end£,ytPaulus  monet,qui  eos  elegitab  tnitto  mundi  tnftlutem, 

infaniiificattonefftrttus  ^fdeyeritatts.  Qutbuscerteyerbvs,^fidem,^fan-    . 

Cuficationem,ah£terna  clecitone,tanquam afonte  riuos  deducit.  Quid  enim? .An 

autafe  ipfosfandtficaturi  erat,ideo  eiecii funt^ .Atquinominatim  Paulm  hoc effe 

Spirttus  Dci opus  affertt .  Qmim  eademfttfdti ratto:fuperefi,lit  infdem tUunii-  ,  ^, 

natos  dtcamusjqt'0  rata  ejfec  Dei  eleCito,(^effeciutpfo patefieret.  Etfanequum  Lib.ad" 

audiamits ,  Nemnead  Chnjlu  ■venire ntfiapatre  trahatur^hoc quoqtte .Au^ujiini  f^"f''^^ 


5)o8  D  E     AE  T  E  RN  A     DEI 

tenendum ejh QuU trahitur.fi iam^olthat^Nemo  txmen yenityniji  yelit.Trahi-^ 
tur  ergo  mirti  modn  -vtyelit ,  dh  illo  quinouit  intusin  ipjii  hominum  cordibmo- 
ferart,no  ytnolentes  credant ,quod feri  no potejl.fedytl/oletes  exnolettbu^fiat. 
RccUinat P igjnm,tllam  V auli fententiam  adducensiDeum  omnesyellefal- 
E^^T  'x  nosferi:^quodmortemfeccatorlinoltt,ipfilieliurato  credendum,  yhiperPro- 
&33.  phetamfic  loquitur:Viuoego,nolomortem peccatortSjfedmagii^t  couertatur^ 
l/iuat.  Qutmproplietica  concio  adpoenitentiahortetur-.nihilmirumJiDeupro- 
nuntietlieUe omnes faluo s  jieri.Sed talei  loquendt  formas  coditionales  effe,oflen- 
ditmutua  inter  minas  ^■'  promij^i  oncs  relatio.NiniuitifDeus,quemadmodum  Re- 
gibus  Gerar^^Egypti,fa{iurumfedenuntiat,quodfa£}uritsnon  efi.  Qtaircft- 
pifcentta,poenaquamminatiisi[Iiifuerat,anteuertunt:tuncnonnifohJltnatiscon 
fiittttafuiffe  apparet.Et  tamen  prmfafuerat  denuntiatio:acfi  reuocahile  no  effet 
decretii:fed pojlquam  inefu^fcnfu  terruit  ac  humiliauit ,qui  non prorfus  funt  de- 
Jjiera;i,eos  fpeyeni^ erigtr,yt  remediofentiant locum ejfe.lta  rurfumpromiJ?io- 
nes,  qu&omnes  adfalutem  inuitant ,nonfimpltciter  nec prutfe  quidtnarcanofuo 
confilio  fiatuerit  Dcus  ,fcd  quid  omnibits  ad fde  (^;' poenitentiam adduftisfacere 
^arattis  ft  ,demoJlrant  .u^tqui  ,hoc  modo  duplex  afftngitur  Deo^>oluntas,qui  adeb 
yaritis  non  efljlit  nemimma  quidem  in  eumcadat  ohumhratio . Qujd hoc,innuit, 
P  ighitis  ,aliud  cffet  ,quamhom  inthi^  illudere,fi  D  et*s  quod  nonyuit  ^litUe fe  profi- 
teaturtSicoiunclim,')/^  par  ejl,  lcgatur  h^c  duotyololit  conuerfis  pcccator^yiuat: 
l  nuUo  negotto  calitntailla  dtluitur .Conuerfionem  extgit  a  nohts  Deus^eaml/hicun- 

^ue  inucntt,promiJfo-)/it£  prsmio  no  ftufiratur  .V  ita  ergoyelle  diciturDetis  ,qutt- 
litcr&poenitcntiam.H.incaut€myult,quiayerhofuo  omnes  adeam  inuitat.C£- 
terii,tdcum  arcano  ipfuts  conftlio  nonpugnat ,  quo  nonnififuos  eleiios  conuertere 
decreuit .  Neque propterea^^ariumcenfcri  fas  efl ,  quia  tanquam  legijlator  omnes 
externayit£doClrinatiIuminet:adyttam  omnes priore modoyocet :  hocautem al- 
'■;  tero  quos  yult  ,cidducat  ,tanquam  pater  regenerans  Spirituflios  duntaxat  fuos. 

Certum  quidem  ej},ncc  hominesfuopte  inJlinCluad  Dominucontierti:nec  cort 
uerfionii  donu  omnilm  commune  <^ffe.Ejl  enim  hoc  ynii  ex  duohits  capitibu^faederiSy 
quod Deusnonnifi cum  flijs fuk ^;^  elcCio  populo  faBurumfepromittit^yt  legcf 

lerem.31.  j^^ii.,  ineorumcordainfcrthat.  Defpietenimftqit'tidicat,gencraliterfwc  omntim 
promittiiPercutiam cum  ipftsfoedus :  non qualc percuft  cum patrihus  eorum:fed 
leges  meas  cordthta  eorum  infcriham.^ddignos^elpropriomotu  ritl  pr£paratos 
reJ}ringere,non  minw  crafjd,  infcitix,  foret:quum  Dominus  eos  alloquatur,  quibtts 

£  ,  corda  lapidca  priits  erant:quem admodum  ex altero Propheta  liquet.Comunem  om- 
niumcontumaciam  effe  dtco  ,nec  cuiufquam  affe^um  effe  ad  ohfequium  Dcifexi- 
biIe,donec  tpfcdcderit  quod  lubet  .Cur  eniml/ocamur  nou£  creaturdt,  nifi  quta  Dei 

a  Co      fumusfa^ura,creati  adomne opits  bontiiohfecro,qualu ijla  fy*quam  tntquaparti- 

Ephef.i.E  tio  erit,fi  Deus  mortales  nos  homines  creetfihi  quifque  ad  tujlitiam  (jT*  coeleflem 
li  ttam  fit  creatorl  N  am  hoc  modo  fihi  fiaberct  Deus  caducA  grati£  Iaudem:quod  lon 

Deut.3o.  vg pr^Jlantius  efi,infortem  nofiramcederet..yitqui,ctnunciderc  hommumcorda, 
opus  Dci  cffe  Scnptura  affirmat.ncc  aiteri  regeneratio  trthuiturrvnde &  pafiim 
quodtn  homine  ad  imagtncm,  Dei  reformatum  ej},  Spiritus  nuncupatur.  Horta- 
tur  quidcmnos  fuhinde  Dominus  ad poenitentiam  :  fedconuerftonts  author  ipfe 
(tjfcrttur .  Diciturlex  eius  conuertere  anima^  •  ^'  ad  Verht  mintjlros  p.trtes  tif£ 

alicubi 


^ 


JP  R  AE  D  E  S  T  I  N  A  !r  I  O  N  E:]  55^ 

alicuhi  tranjfetuntur.fedquia  dum  ttrando,ferendo,ri^ando,lahoyat  illi,yn}us  Dei 
eft incrementum daremon  mirum  ejl  ,fi  hoctUi  trihuitur,  <jHod  corfuiiaperiat,-vt  •■  Tim.s^ 
fermoni  quem  audiunt,intenti fint,Itaque  ^uguflinus,po{iquam  de  eleCiu  traBa-  pi-allg'." 
ittt,  ^  eorumfalutem ita  infideli  Dei  cuflodia  docuit  ejfe  repojitam  ,Dt  nemope-  ^"c-'- 
yeitt:C(£teri,inquit,mortales,qui  ex ijlo numero  nonfunt,^  tamen ex  eademmaf-  AaS'. 
fafumpti  funt^l/afa  irxfaBi  inytilitatem  nafcuntur  iJiorum.Non  enim  quenquam  Lib-coura 
eorum  Detts  temere  aut  fortuito  creat :  aut  quid  de  iHts  operetur  honi ,  ignorat:  cap.^" 
quum^  hocipfum  honum  operetur,  quodin  iUtshumanam creatnaturam,  ^  cr~ 
dinemfeculi  pr^fentis  exornat .  liiorumneminem  adducit  ddpoenitentiam  Jpiri- 
tualem,qiiahomoreconciliatur  Deo.  QuanuKergo  exeadem  maffa perditiontsna- 
ti,fecundum  cordisfui  duritiem  ^cor  impaenitens,  thefaurifantfthi,quantum  infe 
efl,omnes  iramin  dteir£,Deu^  tamenalios  inde permifericordi^honitatem ad- 
ducit  adpoenitentiam,alios  iujlo  iudicio  nonadducit  .Ha[lenus  iUe  .^cnequis 
hicdiuin£  gr^tii£  ^  nojlrx  indujlri^  concurfum  imagineturfemper  occurratquod 
alibi tradit:Lahorant, inquitjhomines  innofirayoluntate inuenire,  quidhonifit  ^.,      , 
nofirum,qiiodnohtsnon  fit ex  Deo:^quid pofit  inueniri,ignoro.Et  pauVopofl:  pecca.me 
^uapropterniftohtinemusjnonfolitmyoluntatts  arhitrium , quodhucatque  iUuc  "^ri''^^" 
liherumfle6iitur,atqueineisnaturalihushoniseJl,quihHS^maleytimalnspoteJt:  is. 
fed  etiami/oluntatem  honam,qu£  iam  in  eU  eflhonis^quorumlifus  effenonpotefl 
maltis,niji  ex  Deo  nohis  ejfe  non  poffe:nefcio  quemadmodum  defendamius  quoddi- 
Cium  efi: Quidhahes  quod  non  acceperts  1  Namftnohts lihera  qua.daml/oluntas  ex 
Deoeii ,qu£adhuc  poteflejfe  liel  hona~Velmala  :hona autemlioluntas ex  nohis 
efi:melii46 efi idquod a nohti,quam  quoda Deo eft.Tandem concludit: Quihus do- 
narehocyoluerit  Dominus,  niifericordi^eittsejfe,  non  meriti tUorum:quihtts no- 
luerit,yeritatU cjfe,quia  potejiatem  hahet  trahendi. 

^Alteritts loci expedita  eftjolutio.  Deuml>eUe omnesjaluosferi Paulusaf- 
firmat.Nemps,quomodo "yult  adl>eritatfsfu£  cognitioneml/enire.Vtrunque entm 
copulat.  Nunc  qu£ro  ,EademneDeo  yoluntas ah  initio  mundi  confiiterit  nccne. 
j^Iamfiomnihm notam  effe-voluitfuam  yeritatem :  curlegemfuam nonpuhlicauit 
^  Gentihus  ?  Curinclufam  inangufiijs  ludxx  tenuitl/it£  lucem  1  Quidfihi^ult 
iUudMoifis:Non  effegentemqudiflatuta^  legeshaheat quihusregatur^quem- 
admodum  popultts  tUe :nifi quod  fingulare priutlegiumgeneriA.Ahrah£ commen-   j-jjj^g 
daf  ?  Cui  cJt*  iUtid  Dauidn encomium  ref^ondet :  Non  itafecit yUipopulo  :  necfua 
iudiciamantfefiauit  tUis.Nec  omittenda  efi  qu£  exprimitur  ratio:Q^ia  dilexerit  ^^"'•*' 
j)€UsPatres,filios  ah  eo  elscios  cJfe:non  quiaprxfiantiores  ejfent:fedquia  elige- 
Y€eosinpopHlumpeculiaremDomino'yifumefi.Qjiid?.AnPaulus  ipfenefciehat,  Ado.  is. 
fe  prohthitttm  effe  a  Spiritu ,  ne  in^fialierhumde  Chrifto  faceret ,  ac  ne  tranfi- 
fCtinBtthyniamquo  pergehati  Sedquia  nimis  prolixa  forethuittsrei  tracfatio,  Aao.i4, 
"Vwo  iUo  nunc  ero  contentus.  Deumpoft  luceml/it^folis lud^is  accenfam  ,  paffum 
fuiffe  Gentes  in  ignorantixtenehrisper  multa  fecuia  errare :  deinde Jj^eciale  hoc  lcfa.tfQ. 
pYomitti  Ecclefi£donum,quodfuperipfam  ortetur  Dominus,(&*gloriaeit{scon^t- 
cuaillic  erit.  Nunc  iaBet Pighius,Deum  omnes^^elle faluos Jieri,quum  ne  exter- 
na  qutdem  do£irin£  pr^dicatio  ,  qu£  tamen  Spiritm  iUuminatione  longe  inferior 
efl, omnihu^sftt communis . .AgitatttsoUm  aPelagianis  fuit locus  ifte  .  Quid .Au-  \ 

nu9cinm  piurthm  locts re^ ondeat ,  dicere  in  pr^fentia  fupercedeo  :  niji  quod clare 
^  breuiteryno  ex  locopatet,c^uamJecure  hanc  o^'f^oȣ^  contempferit.  Quum 


50O  DE     AETERNA     DE  i 

Enchirid.  I^orninus,  inqutt,fe  yoUntejilios  lcrufnlem  congregArey  ipfam noluiffe conque- 

adLaur.  ritur,anfuperatafuit  ah  injirmiihominihns Dei^^oluntas  ylft  non potuerit  facere 

^9'^^'  potentiffimus  quodliolehat? Etyhi  erit omnipotentia  ,quafecit qu£cunquevoluit 

in  cof/o  ^  in  ttrra  •  Quls^yero  tam impie dcjipia t , yt dicat  D eu malsa  hominu^o- 

Ititates  ,quitiyoluerit,quando  voluerit^hi^joluerit  in  honum no poffe couertere? ^ 

Sed  quum  facit  ,per  mifericordiam  facitquu  nonfactt,  per  iudictU  nonfacit.  No~ 

dum  quidem  nondum  folutum  effe fateor.fed  hoc  tamen  extorfi  P ighio ,ne  quis  nt~ 

fifenfu  (^  iudicio  priuattts  credat  arcano  Dei  confiliof^tttutam  Aqualiter  omnihu^ 

ftlutemeffe.  C<£tcritm,fenfits P ault cuiuU  non  contentiofofatn  facilueft  acdtluci- 

du4.Iuhetfolennes  pro  regthit^  ^  principihuf,qut  cum  imperio prxfunt,pyeccs  con 

cipi.  Qjiiayero  totidcm  illo  feculo  crant  inffhtfitmiEccleftA  hoftes ;  ne  fdeles  a 

ftudio  prccandi  reuocetdefperatio ,  mature  occurrit  Paulis ,  Deum  omnes  faluoi 

yeUcficridicens  .  Qmnonyidet ordintmhic  fieri mentionetn pottu4  quam finm~ 

hrumhoniinum?  Nec~Veroratione  caret  trita  illadiflinC\io,  Nonfin^ulos gene^ 

rum,fcdgeneraftn(rulorumnotari .  Quodtamcnnon  alia  fit Deiyoluntas irttel- 

ligenda,quam  qute  patefit  externa  Euangelij pr£dicatione,ex  contextu  euincitur: 

yt  DeumfgntficctPaulus  omniumydle  falutcm,quos  henigneadchrislit  inuitat, 

SedPighius  rurftn  de perfonarum  rcTfeClumthi  certamenmouct.Q^ia  Detis 

■  Uh.j.c.zp^^f^"^  ^on  rcJftcit,indeomnes  itqualiter  coUigit ah  eo  am.tri.Reffondera,Hoc 

nomtne  fignari  tn  Scriptura  extermis  omnes  acci fiones ^  qu£ funt prxter  caufam, 

fauoretnque  alijs  conciliant,alios  odiograuantlielcontemptu.  Nthtlineptitispof 

fedicivelfingidctonat  .^tquifiagenda  res  effet fuffragijs  ,multos  haherem  non 

poenitendos  jociosyel  duces  .S  edvalcat  vna  rat  io  .Hehrmnomcn  efl{P  ^N  I M ,) 

j_^^[^,.i<^,quod  tantundemyalet  acFacies  .  Quuml/etantur  iudices perfoms  accipere-.quum 

teftatujf  Moifes  nuUumperfon£refpcCium  effcDeo :  ^  idcm  in  hifloria  Iobre~ 

pttitur:  quid,ohfecro,per  hanc  vccem  inteUtgere  poffumu^ ,  quam  cxternas  omncs 

Deut  T     apparcntiii,yt  yuho  appc  Uant,quihu6  a  re  ipfa  ahducimur? fmihter  quum defer- 

Deuter.i  c«^>  &  dominu,quum  de  Iudxts&'  Gentthui,quum  de  nohilthm  ^  olfcurh  loqunn- 

^  '}''    tur  ^pofloli^^-aeisUTSct^quod ilij  pr£  alijshahent  exccUcntix  ^l/nde  fityt  quodx- 

Rom.;.    quum  ac  recltim  eJt,non  ccrnatur.ldeo  Chriftm  ('^"'jideft  afftdum.iuflo  iudicio 

Ephef.  6  ^p]^onit:acfdiceret,yht  hominumfauorycl  odtumregn.xnt^perialitcrnonpoffe, 

Colofl;  3.  quin  totam £quitatemac  reclitudinem peruertant.Nemo  igitur  noyidctPiglnum 

°^"'7"  rahioft  mtledi  eidi petnl.tntia  abreptum  ,nunqttam penfih.tbuiffc  quiddiceret. 

Nuncaiidieda  hont  ccnforis  correClio  .PerfonarumaffcCiumjpronuntiatliitium  efj'e 

in iuftitta  diflrihutiua  locum  hahens.  Inde concludit , Deum  non accipere  perfo- 

nas.quia indifferens  fit  oimthiti:^  quemadmodtimxquumdtfirthutoremdepuhlico 

largtri  decet,pr£heat  feperinde  Itheralemac  bcncficum.  Perinde  l/erohi&cgarritf 

itcfi  cxtinda  Scriptura  ,  quiduts  tUteproprio  capttefingerc  liccret.Naomnes  Scri 

ptHr£  loct  meam  fententiam  confirmant :  nullum profert  qui  eitts  commento  fuffra  • 

getur.Etquid  mirum,fl  fua  dclirta  tam  fecure  profcrat:quum  ne  ipfam  quidern  vo- 

cem  de  qua  fermo  iUi  erat,expendvrit?  forfanyr  fe probaret  magnnm  theologum, 

contepta  Gramatica  jlne  fenfuvoces  effutiuit  .N  um  P  erfona  nthtl  illi  altudyalet^ 

quam homine.Quum  tamen  plufqnam  confpicuiifr,qualitatem extrinfecamnota- 

ri,qua  induti homines ,aut ftuore  dtgni  habentur,ant  conteptui fubi.tcent..An ati 

Matt.so.  t^^ Dcu^  xqualisft  diftrtbutornecne, Chrifto  m.igtAcredendtim  iji  quam Pighto. 

Chrifta auttmDeitnfub patnffmilias  perfona  tta  loquentem  tnductt : Ltcct in 

re~ 


P  R  AE  D  E  S  T  I N  A  T  I  O  N  e:  V»« 

reSifi meufacere  ^uodvcCo.m  ocufiss  tuM  maftps  efl,  (juocf  e^o  ben/onnsjum?  Sectfyidnm 

cuitm  rationem  PAufiii,vt  nemini  of)ilricfum  ejje  cfoceM ,  ^urngratimjiuimpro  arSitrio,       ™'"' 

cwSiis  vifumejl,<!ijjen/et:int€rroo^.it, Quisj)rior  iffi  decferit ,  yt  ei mutnum  rcpe>?datHr. 

Primumft^uapietatiiguttctfmjfet  in  fioc  fwmine ,an  vnatiam  aufns  foret ,X>eum 
tam  conttmcftofc  in  orcfmem  cogere^Prxfcrifit  enim,vt  cmntftis  xauafito-  far^iarttr^c.^na- 
(icfefuf'fiC').ItanifnfDeorefiqtiU7}ifacit,incjUO^-cituitaSenfficenttacxerceat.Iudic.-tt,iri- 
ouit,cfe  vnnjuo^uefecuridum  cuiuf^ue  di^nitatem  O*  opuf/ion  autemprofuo  Soiepftcito. 
Qm ifitur meriiop-ou^.catips eltgit^emts^frafx^Quid^rcperttin ea medio-nit.-itis,  ctty 
eam  rtfioutsfrxftrrcf.Non  afiam  tpfc'rati'mem  ajiignat/iifcuia  dift  xitfatres  cnrtm.Po 
Jlea  cxprc(siui:Ecce,cjHumDc.miniJint  coeft  &  ttrraitaMtummocfo  ifft  inpatrifu^  ttiis  co-  ^«"t-  •♦• 
fUciiit acfeos amandos ,& cft^ftmcneortim poil eos.Icim afto foco mcrita  otmii.i  inni-  ^*"'-*°* 
fjftmrcdigit/uiifcfdati-.tsfitiffecomernorat.Saftehoco9tineo,cjuodFi^fmsnem,Dei  lofue  14. 
ieru:pfciCttttma.Moifecfxrepr£.dicari.Ne^.tt,exDeipcruferecfecreto,ftdf)omir:iimaffe- 
£fu,(4Uodvnoreiecloafmscliptur.Q^dergofiSivttftillud(Ncnexopcrifti.s,fedtxvoc.t- 
tedfidifej}:  M.tiorferuictminori.  Execr.tncfaverocjUetmfofleaeuomitJn  Detimffifi^fie 
rnia  eft.TingiDeum  non  iniuflum  modo  fecfcrudcftm,fi  qtxtrpiam  exitio  dcucueat .  \At- 
aui^adeitis  Deitrifunafftmefffletur^^ucmPaufta  ofiendcre  ftt.impotentiamin  v.tfs  i- 
Y£  afjtrit.lmo  iam  nimc  ynafofuo  cxiti-^fentit/ion  effcfit!manitHifa(}ricattim,fecf£teynum 
toti-M  micicfifemperfi:ijfe  iucficem  .  Ntmc  experitur  mifer  ,^tiam  vere  cficiutnf.t ,  Vin-  pfal.ji. 
cere Dettm  ciium  iucficatur.Cdtterum,fateorperfc7Utaficti9topponipiam  dT*  recf.imvita:  ^°™'J- 
ytctium Fetriis dtcit,Nc ejfe Detimvitfa^ri^iTrnf^cjuia in  omnigentc acceptus iffif.t qtii  ji^q 
Bcnc yii'.it.Sedj>rcmptaeflre7jicnfio,Qvocf Devis ^u£Jifijsfut6 contufit dona,pro9et.  o-ra- 
taqtie  f^aScat.i.i  fxnintf  autem  natura  r.ifnf j>rorfii6  inueniat  nifi odio  dignum  .Ero-ovt 
DetiS  cuftoresfuos  cfifigat:necejfe  efl;vt dum acffuc omni Sono  yacuifunt ,  crratuito  amore 
f>r£ueniat  incfi^nos,&  tffts  cfonet  cjuodpofiea  amoreprofec^uarur.  H:ir,c  vcropvimam  oj-a  Lib.de  bo 
tiam cfat cjui9tis vuft,incjuit.AuguJ}inm,Cjtionian) mifericors ef: Qwjdetf  non cfet^uffiis  "'-' i"-^^- 
eJ}.Etnocfat,cjtit9ttsnovuft,vtnoUifaciatdiuitia{gfori£fii£inv.ifxmifcricorcfi£.Qi'od  ""■•"^■'" 
autencn  fit  apticfcUiVperfomtrum  acceptio,fvnc  li^uere  in  fine  capitvs  admonet,qH':apr£te- 
rituruftorum ftiorum flijs , natam ex  rej)ro9i< fo9ofcm a9exitio intercfum fiSerat . .Aco- 
rmino  memoriutene>icft:m,  quodtacfem  acfducit ,  Nuffumpr£cfeflinationis  iffuflrhis  tfccu 
fum  ext.tre,  quamftr  ipfe  M  ecfuttor,  quifecundum  fitimananaturaidfjonom  nuffo  merico 
adcptiis  ejl-,vt  Dei  vniciis  effet  Fifim.^tqui,^atuitumDei  fenepficitum  quocftn  cSrifto  j^'"''^' •" 
Xccfefix.  capitejf-  ecf.mftim  tffeproponit,PighiiPS  ne  in  mem9rk  qtiidcm  acfmitterejujlinet. 
Beat.rrn  cnim  cSriJlimatrem  contencfitfuo  merito  efecfam  ejfe,qt:ia  ipfa  canat ,  Refjexit 
Jjumifitatcm  ancilkftts.I ft£ funt  Pighij pro9ationes  ,Fundatam in  hormnum meritii efe-  Lib.8.c.!. 
^ioncm  Dei  eJfe,nongrxtuitam,quia  quoda9iecfum  eftac  contempti9ife,efem. 

Hac  rationef.tufe  dtfuiturPigf)ij  o9iecfio:  Qmm  Chrijhis  9enedtcfos  PatrUfui  ad 
remumpoJ?idendum  vocat,nofimpliciter  caufamdtci,quiaefetfif!nt:fcdquia  exe;cuerint 
cfjaritatis opera.Nccne cgofane acf,trcanamDei  efecfionem homines  a9fego,vt indefxlu- 
tem  hiantcs  expecfentfedrecfa  ad  CSriflumpergere  iu9co,in  qtto  no9isfr(prftta  ejfftfius: 
cu£  alicqui  in  Deo  .tSfondtta  fateret.  Naquifqulsplanafidei  vid  non  ingi-editur,tllt  Dei 
elecfio  nifiil  quam  exiii.tfu  erit  fa9yrinthti^.Itaque,vt  certafit  noSispcccatortlrcmifiOiVt 
inyi:££terri£fduciaconfcient!£nofrr£acquiefcant  ,vt  Deum  intrepide patrtTn  inuoce- 
tnnsjiincininimc  faciendtim  esi  exordium ,  qtiid  de  noSis  ante  mundum  conditum  Dcia 
Jlattte-ritfedquid  depatcmo  eini  amorc  noSis  tn  Cfriffoftt  patcfaciu,<3^  quotidie  per  Eu^- 


^ 


51+  D  E     AE  T  E  R  N  A    D  E  I 

gednm  Qfjriflws  ij>fc  fr£c[tm.Nif}i[ altm  no9i6  amrendum,qiMmyt  fifij  Dei  fi>ims.\y4t- 
qui,pratnit£,qm  foctmtHm  Sonum  confemimur,ac(oftinmijj)ecufum,  arra  &* pmtis ejh 
Fifm,qui  e  Patrlifinu  idco  acfnosprodijt,vt  in  corj^mfuum  infercndo,regai  cocfciiis  f&re 
des facxret.Porro ficutt  f)AC  hxrecfttas  &  Cfiriflt ftnguinepartaefl fcmef,&facrii Euan 
gefij  tafiufii  configfiata:ita  eias  poffcf?io  non  aftter  quamfcfe  adiri potcjl.  Dcnique,non  tan 
t'/m  fthcnterfateor,fedpaJ?im  injcriptts  meU  incufco,  &'fdei  aftigatam  cffc  fTiominufafu- 
tem,'&  Cfmjliim  ynicam  effe  ianuam,qua  in  regnum  cccforum  omnes  ingrecft  oportet,  nec 
afiSi tranquiffam pacem  quam  in Euagcfto  imieniri-.quicilque  incfe  vef mintmtm  dcflecitit, 
nihifquam  perflexuoftu  amSagcs  errare:&'  quo  qutfque  inprofurid.i  tffa  cfiuinicofifij  afy~ 
ta  conflcfentttis  irrripere  &"  perwtrare  Cu,iatur,eo  fongiiK  aDeo  rececfere  .Ergo  quinpcrfl- 
deivi.im  amSufandiifit,non  nego.Vrufe  &afterum  iflud  coflcitur  ,Deum,quiK,cfei?,vs  inprA 
fcnti  vita  contufcrit  Sptritttsfut  dona,cxtremo  die  coronaturum  .  C^tcriim  ,  idnon  oSfl.it, 
quominiiscocfcJlisPaterquos  tri  Cfrijlo  efcgit,ineinscorpt4,sflde  &  Spiritiisfancitflcatio- 
ne  injeratiquominits  ante  codttum  mundumprtdeftinatos,temporefuo  vocct  ac  iujhflcet. 
^tque  vtrunque  Paufiis  optime  coniungit,  vSi  omnia  cedcre  in  Sonum  difigcntiSm  Deum 
pr^fatu6,mox  addit:  Quifecundum  propofitum  vocatifunt.Hs.c  igitur  vta  efi,quafuosgi* 
Scm.it  Deu4:fi£C  ratio,qua  opus  in  iifisgiMtidifudi  aSfofutt.Sedcur  manum  corum  apprefien 
dat,afiac[ifuperior  caufa:propofitumfcificcti(fud,quo  eos  dcflinauit  advitam.Quo  ma- 
gvsridicufa  eJtPigfiij  impudentia,dum  tcjltmonium  fSi  tarn  aduerfum  procaciter  t.imen 
10.  finc'  ''^f'^^'^  vfum  aptare  nonduSitat.Notandum  effc  inprimisadmonet,nondici,Cedcre  omnii 
in  Sonum cfcciu: vefdtfeciii^fedduerftmpotiu^ caufamnot.iri,quod Deum dtftgat .  Qua~ 
fivero non idco data opera,addtta a Patdofucrit corrccJio,  ne qtmfldeftum merito triSue- 
yet,qmdiffviDcns  omniainSonumvertit .  Quafiter affcclos effe  dcceatfldefes  ,primim 
oftendit..y4tque  fjocvocatioms  eJlproprium.Stdne infcipfs  hxreant  ifafutis  Soaoriimque 
omnium  initium  ex  aftiorifonte  m.tnare  docct ,  quiapritps  efcciifuerant.  Hunc  quoque  nu- 
dum Pigfniis iocando cxpedtt:quodDe!ii adfanchtateomnes vocet. Quafivero non  dtfer- 
te  Propofti nomine,cfficax  vocatio  comendctur.  QuiSm  autemprxfiigijs  tam  denfts  tene 
SrAs  offundct  ,vt fententi£  fiuiti6perfficuit.ii  obruatur^  Dem  quos  efcgit,  iufltflcat,vt  tan- 
dcgfortflcet. Qumtumvts eam  faceret,nuqu.im tame  efficiet,vtfe  adomnes  extaiit.Hinc 
apparet ,quam f-uftc  ratiocinetur,qutfldei  Sonorumque  operumpr£textu  efccfionefuhuer 
tere  moltuntur:vtflfia,ficut  vufov  foquuntur  ,matrem  dcuoret .  ExtremumfuJfugiumPi- 
ghio  cft,Deum  non  mfiqtm  pr^fctuit  adfalutem prsdeji-inaffc :  quodiam  tlTupritis  a  mt 
oSJlrucium  eJl,quumflerinonpoffeoJ}-cndt ,  vtquicquam  aliudin  fiomine  pr£uidcat ,nifl 
cxitio  di^um.donec  eum  ipfe  Spirttufuo  reflnxerit .  NamfinihtffiaSet  quifquam  qtiodno 
acceperit.quidafiits  aftopfti^  ajfcret  in  Dei  conffeclum ,quo  excellat  r'  Pr^fciuit  ergo  fuos 
Deu4,non  vtexmeritps  ^Jlimaretfdquia  nemoahafijs  dtfcemttur ,  nifiin  quem  Scnignos 
O*propitiosocufos  coniecit,vtflftjs  fuis  quamfiSet  indignum  adnumeret  ifecundum  iUud 
j.Cor,  4,  Paufi. Quti  enim  te difcernit?  .At  Pighio^-atuita prACognitio  ,  quam ipfe nuda  appeifat, 
yideturnuffa effe.QujStti  ergopfumii.hominemomaSit,necoram  Dcq  nudns  & omnicx 
parte  dcformisprodeat?  Nam  Scriptura  qutcquidin  vitiata  fmninis  natura  eft,  cxofum  ef- 
feDeo  cfamat:folam  eim  imaginem,qu£  in  Chrijio  renouatur,pfacere, 

Sequitur  apudPt^num:Ratione  cur  dancnturimpij  qu£rentiStts,non  ingeriturvox 
iffatyrantca:.yiEternoDeiconfifto  aSefccfts  futffc  difcretos  ,quia  Deo  placuerit  exitio 
ipfos  dcuoitere  :  vt vafeat  iffud,  Sic  vofo,fic iuSeofttpro  rattone vofuntcts  :fcdaudient  ex 
pre  Cl7riJli:Efuriui,&  non  dedtjli  mihi  ciSum,&c.Cui  nomultum  dtfimife  ej}  quodafto 

loco 


P  R  AE  D  E  S  T  I N  A  t  I  O  N  E.  9« 

tocorepeUf.NonfYonmtutuyumifCuChriJlum,  ideo  dt/!ari,cuiacx  infccto  ^cf^^nere 

fYngenitifmt,cjui.t  cx  eiiafeccato  mortis  xterns,  reatum  comraxerinf.tjuia  eins  culpafcri- 

re  iffos  oporteiif.fecf^uia  non  cTecferint  ciSumfimefias ,  &  aCia  cfi.mtafti  opera  mn  exer- 

tuerint.Si  ne^wj  origin.tlis  cuffa  acfHomines  cCimnandos  Pi^HioftiJftcit ,  mc  atiicaum  Coci 

dabet itrcmum  Deiiuefxium-.ouicCpuens  infintiCwftciet,auip-iufju.im  vClum  taCe/peci- 

ntenper £tatem tderefoffent,tx Crac yitx ereptifum  ?  Quiim eacfcm nafcencCi  &* moriencfi 

coditiofutritfamuCis  cjui  SocCom£  d^  lerofoCtmx  mortuifunt.nec  auicctionj  in  eorum  ope~ 

riCtis  cC:^ar:  cur  aCijs  ad  dcxtram  fu.t>nfanti£u,s,.tCios  adfinifrra  cCmfhuf  extremo  dic  fe- 

^egaCif'.  Q^'j  fnc .idmirahiCe  T>eiiHdiciumnon adoret ,(^uo ftcdum efvt  aCij  lerofoCmA 

n.ifcerentur  ,vnde  acCmt  Ciorem  vitam  mox  n-anfrent,aCt^s  Sodoma,infi  rorum  at)-ium,naf- 

ccntes  excij}eret?C£terum,yt  eCecfts  iufHtt£p-£mium  refedet  CCrif}ii,s:ita  rcproSos  mini- 

me  irf.cior  imfietafts  &'fceCerumfuorufccnas  tunc  daturos.Nec  vero  taCe  auicauam  ex  no 

J}ra  docl)  ina  eCicere Cicet ,auonia  xternofuo  confCio  eCcgit  advitam  Dens  auos  vifum  ef}, 

ttlios  exitio  reCw^uit:veC nuCCts  m.tCM  cferiSm  conf}itut.ts  ejfcpocnas , veCboms  nullam ejfe 

repoftam  mercede.  StaSimn^  crrmes  ante  triSunaCcfJrifli,  vt  rtftrat  quifaue  frovt  in  cor~ 

forcfuogefitfiuc  Sonufuc  maCum.Sedvnde  pijs  iuftitia  &*  fmcfitas  qu£  tmc  coronaSi- 

tur  ^mft  cjuia  Spiritu  cosfuo  Deiain  vit£nouitate  regenuit^Vnde  porro  regmerationn  do~ 

nu  ,nificx  adcptione  gratuita^Perir,de  argttment.itHr  PigCm ,  acfquk  dtem  ejfe  negit  ex 

(uccaDomino  creata,quiafcltifCcwCordiemfacit,QuanquafiTmCtudinei£lamnonomHi 

exparte  conuenire  fateor .  Luxenim  imtio  creata  Deum  proprie  daSet  autfjorem.^t 

damn.i.tioms  noflrccuCpa fic innoSti  refidet  ,vtprccuCalienos adeam  oCCi:er.-:mCpmcoCo 

yes  accerferefts  nonfit.Sed  tantiim  Sreutter  cfledere  CtSutt  ,quam prspoftcrt  PigCinspro  • 

pinqu£  citfiX.  nSiefiujremotam  toUat.D.tmnatum  iriimpios  comendit,  cui.ifrofrijs  mafefi  ■  -. 

cifsiram  Deiinftprouocarint.ExeocoCfigit,aDeidecretononprouenire  eorumdammt 

ti.nem .  Ego  aute,eos  maCeficia  aCia  aCijs  cumuCcffe  diro,quia  quumpraui  ejfent,  nifitCquam  ' 

feccarepotuerint.EtfiautenonextrinfecoimpulfufecCfpont.tneoccrdtsaJfeciufciintesac 

•))oCer,tespeccarint:quin  tamenfons  &  origo  maCorum  cmniumft  natum  ccrruptio  &  vi~ 

ti^ifititf^negandum  non  efl.nifprima  pietatk  rudimenta  ccueCCere  CiSeat.Cauftmfi  oti£ras, 

cur  vitium  quodin  eCeciisfttu  Deta  comgit,non  eodem  in  reproSts  remedio  dignetur:aSfco 

^ita cpudipfum Catet.Hoc modo PauCus,quunono  adRomxaos  capite Deufh.ttuit vit£  & 

mortis  arSitru,  vtfaCuifint  idi  demum  quos  aS  interitu  erifit:&'  cCare  fronuntiauit ,  Non 

yoCetts  effe  nectue  currettf,fcdmiferefif  Dei,qui  miferetur  cuins  vuCt,<&*  quevuCt,indur.tt: 

fofica  conjficuas  &  qu.tfipaCpaSiCes  exc£catioms  caufts  in  fuagente  oflcditjCjuodcfJrifiu 

ftericue  rcjl  uerint,quodDeum  cotumaciter  repuCerint,mmus  acCeos  tendentem.Optime  i- 

gitur  confentiunt inter fe  h£C  dm:quod  quifque fiSi J)ropria  incrcduCitate  damn.ttionii  fit 

autC)or,&  niCiiComimts  tjuicunque  Spiritu  Dei  dejlitutifunt,c£ciaduerfiis  cCjriflum  ruat. 

Jta/jue  ludaosPauCw  reosperagens,quodiuf}itiamfuamfi:tbiCire  voCentes ,  Dei  iufltti.z 

nonfuerintfuSiecii,atque  itafuperSi£fu£  vitio,  aSdicati  ex  EccCefiafuerint.  fimuCtamen 

tricuendum  cffe  Dci  ^rati£  docet,quodrcfidui  quidam  ficterint.queniadmodum  &*  oracu- 

r  ■        i^    I-  r  r  ^r       ■  r  ■  r,     /■  Rom.  tt. 

lum  conttnct^ReliCjUi  mihijeptem  hommnm  mili.t,qut non  curuaruntgenu  ante  B.i.tl.  A^e-  i.Reg.,,, 

cue  enim,vt  circunjj:ecie  .Augusiimis  nct.tt  ,fua  virtutefietcrunt,fi  eos  Dcminmferu.t- 

uit,VireCiqtiima)'icret.ExpreJliusetiaPauCuSyReCiquias,CfirtfiiacCuetu,fecundumgi\ttui-  •pQ^'°t,'pr 

tameCccii^Jwmferuatas .  ^udis reliquias.quavocc ixigutinumerum  aSvniuerfaturSa  Q~  ieue.c.il. 

m-eo-at.Seruatoi  tffe  iCCu  dctt,nopropriavirtutefcdDeiSencfcio.SaCuteexgratuita  tCtcii 

one  dedttcit.auoftgnifcat/iacfoCafuiffe  caufa,cur  no  in  turSapericrint,cuiagratuith  cCccii 

HCiCi    t 


^ 


514  D  E     AE  T  E  R  N  A    D  E  I 

fint.VncCe  rurfnm  conjiatur,Siek'ciiejftnt  omnef  ,nemim:mfui(fe periturum. 

Sivelfefe  aciuSerc  prmuntiet  mortaCi,s  f^^^mopitprn  ratione  fitfuavoCunt<u:tyran 

niram  effc  yucew f.iteor  •.fecCuCacCDeumtrmsfcrre^facriCcgi  eflfurorU.Ncme  enim  auic 

quam  Den  immocCeratum  affngere  Cicet,yt  in  eoficutin  CmmnilJuf  ,€XuCtet  CiStcCo  ifccfme- 

rith  fioc  fiononi  iCefertur  eiits  volutati,ytpro  ratione  vaCeafauancCo  omnii  iujlitiie  fons  efh 

acre^ufa.Namaujiinfcf)oCi6tritacflcCec{upCcicMsvoCuntate  cCiJlinclio  ,arU)Sii  minime 

acCmittitur .  VoCuntatem  Dei  aCiamorcCinatam,aCiam  aSfCutam garriunt  SorhonicifopCii- 

J}£.H£C  SCaJj  f)cmia,a  qua  mcrito  aSf)orretpi£  aurcs,Pigf)io  (^fimiftSm  effet  pCaufiSths. 

I.VO  auteex  aduofo  contcncCo,adco  ntfifeffe  in  Deo  inordtnatu ,yt  incCe  potiusfluat,quic^ 

quicfejlin  coeCo  &*  in  terra,orcCim<.  Qm  ergo  infummumgracfum  euefimtis  Deivofunta- 

tc,vtfit  omni  rationefuperior ,  aSfit  vt  eum  qutcquam  nififumma  ratione  veffe  i>na^ine- 

murfecffmj>ftciterfcnttmm,eum  iurefuo  tantum  f)aSercj>ote^atts,vtfofo  eiits  nutu  con- 

^ ^^  '     tentos effenos oporteat.Nafivere dicium eJ}:Iudtciatua,aSyjfusmufta:fimufatque  ebftt 

pcrSi&  prorumpit  mcns  f)omims,vt  inftmpftci  D  ct  hcncjjfacito  mn  acqutcfctt  ,caucndu  ijh, 

nc  tanta  iffaprofunditas  aSforSeat.Necfani  jieri  aftter  poteJt:atqu€  dxcjfufquam  iujia  ejh 

Deverbit  y,[rio .  Oitare nunqu.m  memoria  excicfat  tffud.Auo;ufltni:  Qtm  Dem  fit,&'  quls  tu  fis,at- 
^poft.  .,     ^  ^       r  ..  n-  -^    r  r  '^j  r^   ■   r,    •    r       -^      n^       r 

ieimo.io  tede.lile  Deti^s  ejt,tu  hoino.St  lujtitta  tibt  lcqui  vtckris,anfons  tustitixjtccattts  ejti  Tu  ho 

mo a  me  expecias  rcfponfum.Et egofum  f}omo.Itaque amSo  aucftamus cftcentem.O  f)omOy 

tu  qms  esiM  efior  efljidefvs  ignorantia^quam  temcrariafcicntia.  Q^re  merita,non  inueni- 

esnifpcenam.O  aftttudolPenwnevat^fitro  crecfit.O aftitucfo! QuArUturationem^.  Ego 

expMtfcam  afiittufme.Tu  ratioci>/are,f^o  miror.tu  cfijl  uta,cn  crecfam:aftitudincm  vtcfcOy 

adprofuncCum  nonyeruemo.Recjuteuit  l\mCu.s,quta  admtratKinem  inuenit.  Vocat  iCfe  infcru 

Deverbis  taSiCa  Dct  iiicficia:&'  tufcrutari vsniftilllfe dicit,inu  fligabtfes  cjfe  cim  vias :  &  tu  vs- 

Apoft.      lli(rd,s?Cui  fimife  cflquodafto  loco  tracft :  Difbutare  vvs  mecum  'i  Imo  mirare  mecum &' 
(er.ii.       -^   ^  r  ■      r  ,         r    ■  r  r 

exc!ama:0  aintudo!.yinibo  injauore Jtmm  concorclcs ,ne  tn  errorejereamus. 

.y4cutiis  ftSi  Pigf)itii  videtur,quum  iudicia  Deiprofundam  aSyffumfore  ne^at ,  fl 

vofuntcu  eiusfummafttratio:quianil)ilfaciftuiftvefmavii  exj)editum,quamferi  omnia, 

quoniafic  D  eojftcet,  vSi  domin.ttur fofa  eim  vofuntas .  j4tqw,fopf)tilice  garriendo,qmd 

vnum  in  qu&flione  vertitur  ^ridtcufe j)r£terit  ,quum  fiqueatftcjieri,quta  Deoj>facet:curil- 

Ctpotiiis  ttaplaccat ,quam  fcm.Pcrgit deinde  ineptiendo:atque  vt  ojhendatcauftm  Deo  ef 

fein  fuis  confiCijs,relj>onfum  quodcCifcijyuCisfuts  cfccfit  Cfiriflns ,  acfcfucit ,  fomtnem  axum 

fuilfc natum,vt  operaDeiin  iffo  manifeflarentur.MorefuoPi^fius vmSratife  certamer^ 

fibifinvit.  .An  miSi portentum  f)oc  vnquam  venit  in  mentem  ,nuffa  Deo  confifij fui  ratione 

coftare^.Dum  cgo  Deuprxficfem  totius  mundiJlatuo,quiinccpref)enfiStfi  C^  mirifco  con 

fifio^iiScrnet  mocfcreturque  omnia :  an  iffo  fortuito  nuc  iCfucraptari,  vcfc£ca  temeritate 

eumfacere  quocCf.tcit ,  quifquam  ex  verhtf  mcti  coff'get  ?Imbj)aufb  pbjl  verSa  mea  citat, 

quiSiiffatii,nififtllor,dducicfe  refcffitur.cum  Deofemj)erin  ojieriSus  quafiSet  arcanisj>ro 

poftH  effe  cftco,vt  rwminU  fui^foria  iffujhet.ntf  qubcfrej>u^anti£  coforein  eo  fecIoriSus 

oftentat,qubdcfmtni  Senejfactti  rationem  qu^rcndam  nego:'&  fimuftamen  cfoceo  qu£nam 

iffafit.  QHamfrtgicf^ftnt  nug£  ij}£,  accurattus  monjlrare  nififattinet.Gfori^fux  ratione 

infacltsfuus  omniSus  f)aSet  Dominus.Ncmpe  ficyniuerftfts  efljin'ts.Excitauit,tcJtePait 

fo,Pharaonem,vt  nomen  fuum  in  tota  terra  cefeSraret .  .An  fecum  cftftdct  Paufui,quum 

{feinde  excftmat,InfcrutaSifia  effc  iudicia  eiusiDicit,yafa  ir£  a  Domino  cfejlinata  acfinte 

ntu,fuflineriinmufiapatietia,ytpotentiafuaminifft6  oftecfat:an  f)uicfc7itenti£  contraria 

ejl admir.it io  qu£  moxfequitur  ?  O  aftitudo  ! .y4cfde,qubdin  Caufe  nominefucuPigfJiusfit 

citjCaufamfnalemproformaftinmedtumafferens.EtfenimquoifumJjjecltetDeusjnoeJh 

cSfcurumy 


V 


P  R  AE  D  E  S  T  I N    A  T  I  O  N  E;  ,i,^ 

etfcurum-.non icfeo  tamenfrotinns  .ipj)aret,cur  itafieri dcceM.Hic a$ttemj>riejentlf  inflitu 

tifumma  eji:.Etiamfi  cCiru  argumenm  luftitianoitifuanonfroSet  Detts,jiatuen4um  ta~ 

men  effe,^tcquic[a9eoft,iuile  fcriiideo  mfoU  eiw  yoCuntate  ^uiefcendum  effe:  yt  qmd 

HTipfacere  inte[tigimns,cutw  nos  caufafugit,  infiar  mide  rationufufficia  t.  Nimis  ero-o  in- 

efte  cam[[aturPirf)m,dum  me  inconfiantix  infimufat,^uia  ratione  diuin^  rofuntatti  cujt- 

rendameffenegans,pronuntio  tamenifjiCeum  veGe^nifi^uod^expedire  cenfet.Namfiocpo 

Jkriits,cauf£  rcdcfitionem  ejfe,^im  nobk  confiare  afihinego ,  -Jitqui ,quafvi  ifta  eficattffi 

notitta,f  Deum  confuftofacere^Hodfacit,audiamKs,&'  ^u  odita  exfediye  cenfeat:interim 

nosfugiat  certa  ^Jfeciafti  opem  confifiique  ratiof^d'^£c,^uid'interfdcfireuereraia&' 

in^ui)ediaucf<iciainterfit,pro  nifjifo  ducensycjuodcredencfum  effe  doceo,advufo-4,r.qt!<e  fitt 

tnanitttf  cocij!itur,notitiampr£pofiere  raj>it.Ergo  fmufat^ue  affirmauerit  quifiiam ,  O- 

ftimufemjirr agedifneejfe  Deo-.fecvm ipfe dffentict,fpcfica cum Paufo  excfamet, Re- 

€'cdita effe Deiiudicia,0'  vias eius inccj^refiefSifes.iluamjuain  eofaffitur Pi?fiitis,quod 


jiefcat  igitur  fe  fiumanatcmeritas :  ^^uocfnon  efi,ne^uirat:neforte  quocfefi,non  inue- 

r;i.tt.Verehoc^ugifiinits,cuifuSfcrij>fi.SecfctSf)i6verSiiTiifiifdifietanei4Cotinetfuperi-)r 
iCfafntentii.  SlmdDei  vofuntiu,cptimafit  <&  £^uif?ima  omnium^efiatuit/ncdcratio. 
Eiufdiijlftriad  afia  oSiedio:ReproSos  aS  efeciti  nego  dijcemi  vEfo  mo-iti  projjru 
refiieclui^uia  Deigratia  ad  ptione  dgnosfaciat^notnuentat.vtfsfe  loquitur^utrufimus. 
.AfiSinegoir.iuri.vfnfi€)ireprcbti,^uiadignifHntquipeYeant.Hicfeexj)mfisdfiuumuftui) 
p  i.icfat  Pigfiitts  ,^uodneque  meipfum  inteffigam,  neque  meminerim  quida  me  priu6  di:  1» 
ejfet.Mihi  vero  in  defenfione  muftum  verborumfacere  adco  oferxpretiutn  non  ridctur,vt 
fauch  quoque  attingerepigeat. Vt afws Detts  afijs prfferat ,  vt  afifs preteriiU  cfins  efio-at^ 
ncn  ex  fiominum  dgnitate,vefindgnitate,pendet  difcrimen .  Ergofaffum  e{l,dtor,os  £ter- 
m  interittt  rsproSos  ejfe.  ^cftpriore  memSrononferethominum  comp^naio iiterfe, 
firdigjitoi  non  refcrreturadvit£pr£mium:infecundo  autem  memSro  nondquaf^  omnium 
conditiofiatueretur^dde,quod^ugufhnu4,quum  a[icuSifcripftffet,Nemmi  vnatiadi-  i^,^ 
gnoftdutem dfjffe :  infuii  RetraciaticniSus  ita  temftrat,vt  oj>era excfuchis , vocaticni  « V-3'' 
Deigratuit£  dignitiaef.rat  acccptam.SedinflataSiuc  Pi^im,  Dignosferitmeritu^Kn 
iiuenirijf^uideverii  cficjUoddxeo^temo  Deij>facito,cuiuf  ratio  non  apparet,dffiinatos 
admortem  effe  quipereunt.Refior,deo,tria  hiceffeconjlderanda.primo  ttemam  Deipnt 
tfefiinationem,qua  de  totogenere  Sumano,  CJt*  defmguCis  fiominiSue  quidfuturum  cjfetfi^ 
tuit,antequacecidiffet  .>4dam,fxam  &  decretafuijje.deindey^dam  iffum ,  pro  defiQio- 
mfux  merito,effe  mortiaddtciti.pofhremojin  eius  iamperditi  &•  defjierati  ptrfonaftc  da- 
tktt.mi  effe  totammigmie  ,vt  Deus,quos  indegratuito  efigit,adoptionii  fionoredoTtetur. 
Jiorum  ntfiifveffomniaui,veffaSricaut.Neque  hoc  agitur  inpr£fentia,vtfmgu[tsproSan-^ 
d  infi(iam:quodfuprafeciffe  mihivtdeor.Tantum  difuendt  ejlpigljij  caliinia,quide  me 
tan^uam  dccies  viciofuperSe  triumphat.quafi  h^cnuUa  modo  cociltariinterfequeat.Cum 
dfpr^deilinationefermo  haSetur,inde  exordiedum  effe  coilaater  femper  docui,atque  fjo 
die  d'jceo,iure  in  morte  refinqui  omnes  reproSos,quitn  ^dam  mortuifunt,  acdanati:iure 
fe;ire,cuina'uraftmtir£flij:ita  nemini caufam effe ,cur  dcnimioDeirio^re  quei-atur; 
quadoreattliinfe6mnestncfufumgenat.Q^odftadj)rimii'fjomineveniatur,illii,cumin- 
teger  creatttsfo  rct,J}ote  cccidijje.ac  imkfaciS  effe,vtfiSi  (srfun  cxitiiipropria  cufpa  4C- 


^ 


6t9  D  E     AE  T  E  R  N  A    D  E  I 

cerGuerit.  T.if»  etfi  nomiftfciente  cttcjue  ita  orcf:riate  DeOfCecicfit^cfamfeque  &  pojleros 
perdtd:t:mimme  tamen  idvefadfeu.mcfam  eim  cufj)am,vef adDttm  crimine  impficamfum 
facit.Semper  enim  f}ocJJxec{andum,<juMreclituiine,nuam  a  Deo  accef>erat,Jj)ontefepri-' 
uat^itjjjontefe peccato  &  Satf}an£  acfcftxit  in  feruitutem  -.fjonte  in  exitium  fe frmpitem 
dtdtt.Vna  excufatio  oStencfttur:qiioda  Deo  cfecretum  erat ,  non  potuiffe  effugere .  Secfad 
reMum  fatis  fupercjue  yofuntarta  tranfgrefliofuffcit.Neque  entmpropria  gcnuinaquefec 
caticauftejl .ircanum Dei conftfium:fedaperta  f^ominisyoluntoi  .Merito  apucfyeterem 
Poetam  rideturjlufta  Mede£  querimonia:  Vtinam  ne  in nemore  Pefto  c^fefecuriSns  ceci- 
cftjftnt  aSieg/i£  acfterram  traScs  .Procficferat  iQapdtri.im ,  furiofo  adi«:n£  C^  ignotifjomi^ 
ms  amore cnrrepta. QmmftStperfdi£ <&  SarSars,  crudefitatvi  fit  confcia :  quum tmpucfi^ 
citixfl.igitium  eam  cojlrtngat.ridtcuft  fe  adoccafones  procufremota^  conuertit.  Intusmtt 
fiftii  caufam  quum  inuentat  fnimo,quid  ctrcuireprocfeJh,yt  eam  in  coefo  qtt£ntt?P4ifam  in  ea 
apparct  cufpa,quodpeccare  yofuerit.Cur  in  coefi  acfyta  prorumpens ,in  fahyrinthumfe  cfe-^ 
rtJcrgitf  Quanquavtper  immenfu  amSages  vagancfo ,  defucfcrefe  Ijomines  conentur,  nun^ 
quam  itafe  oSJiuptfacient ,  quinfcnfttm  peccatiin  corcfiSttsfuK  injcufptum  rettneant.Ho- 
mincm  tgttur ,  quemfua tpftivs  confcientta  cfamnat,frufha aSfofuere terufttimpietas.  QuocC 
autem  Detisfciens  ac  vofens  (jominem  ipfum  cadere pafftis  eJl:occufta  ratio  effcj)oteJi;iniu 
Jla  nonj}OteJ}:Hcc  quidem  aSfque  controuerfa  tenedum:femper  iifipeccatum  odio  fuijje. 
pfal.T.  Namvere efrgiufycc quo crnatur a Dauicfe,in eum copetit :  QmcfDeitsfit tniquitatenon 
vofens .  Qmnpotiui  tnordinando  fiomintsfapfu  fnem  haSttit  cptimum  &retiifimum,* 
qtio  aShorret peccatinomen. Qmnquamftc ordtnaffe  dico,yt  eum proprie  authorem  fuijjh 

Enchirid  ncn  concecfam..y4cnc  fonvior  fim ,  penitiis qtiocf ^/iuoTiiJintis  cfocet ,  impfetu  fuiffe  fcntio: 

ad  Uur.  .     ^^       jrrr      "j  /:      ■  ■'     ■         t  r  7-       \r  ^'    ^      ■ 

cap  90.    '^^  '^"'°  ^  inejT.ibilt  mocio  nonjuerttpr£ter  etiis  voluntatemjacfu,quod  ettam  contra  etm 

vofuntatefaciumefi:quianonfleret,ftnonftneret.Necytiquenofensfinit,fecfvofes.Ne^it 

ri  enim  quocftfftcprincipiumfumit,nopoteji.Tam  homine  quam  .Angefos  apoJiatas,quantii 

adipfos  attinet,qtiocfDeu^s nofuit,fcciffe:qu.intumyero  aa  Dei omnipotentia  ,nuffo  mocfo 

efficere idvafuijfe .  Ergofanc1ivirifententi£  fuSfcriSo:ftcpeccan(fo  fecijje quocfnofeSat 

Deiis,vtper  malacorum  yoftmtatefaceret  Dettf  quodvofeSat.Siquts  hoc  metisfu£  captn 

fuperiits  cffe  excipi.tf.idi  &  de  mefateor.Sedquidmirum,fimocfuiitnoJiruimmefa  <&*  in~ 

ccpreSenfStfvs  Dei  maiejias  exuperet^.Atqui^tantum  aSeJi,ytpro  carnls  ratione  expftcan- 

dumfufcifia  fubftme  ijiucfreconditiimque  arcanum,ytquodinitioj>r£fatttifum,  aj?idue  irt 

memoriitredire  yeftm,Deftpere  quiffnsfcire  appetunt,quam  Deus  reuefauerit.  Quare  nos 

potitts  docia  ignor.intia  defecfet ,  quam  intemperans  &  eSriafciedt pfufqua  Dem permit 

tit,  curiofttas-.fuS  fuc  t.mtum  reuerentiafe  omnesfenfus  animicontvKant ,  ntfiil  Deum  in 

homintipeccato  vofuiffe  ,nift  quodfua  iuflitia  dignum  erat. 

Profequitur  Pighitis  ,Si  Dei  opii4  eJi,Somints  apoflafa:f.iffum  effe  quodScriptu- 

ra  tradit,Omnia  qu^fectt  Detts,Sona  effe.  .yitqui,  &'fancie  tefiari ,  &  ingenue  profteri 

poffum,mifitcomentutJiudnunquaveniffein  mente.Naturahominisideoreciaprimocort 

ditafuijfe  vSique  ajfero,n€prauttas  ,quaftSi  defecfione  cotraxit,DeopoJ?it  adfcril>i:mor~ 

terttifc  macipautt,quiante  copos  vit£  erat ,ftc profecia  effe  aSeitts  cufpa,ne  Deiis  autfior 

cefeatur.Si  vnquadtuini  Spirttus  injiinciu  faiiiieffe  dixife,vtfe  a  Deoprimus  homo  afie 

naret:ac  no  pottiis  ySique  contendere,dtaSofi  infiigationej&proprio  cordvsfuimotu  impul 

fum,meritoforte  infuftaret  mifn  Pigf)tm:nunc  autequum  a  Deopropinquaacfionis  cauftm 

remoues  ,fmufomneaS  eo  cufparemcuea,vt  fofiis  fiomo  reattifuSeaf.c.tfumnioJe  &  impro 

Se  dicw  ijiudin  metorquet:Hominis  defeciionevnifejfe  ex  Dei  operiSm.  Quomodo  aute 

Dei 


V, 


P  R  AE  D  E  S  T  I  N  A  T  I  O  N  e:  917 

-  I)e!pr£jcientia  &*  ifecmojlmmfuerit^qmcfde  hominefuturu  enttmecjue  tamen  in  cuC- 
j}Afocietatttrahendwifit  D  eni,(juafi  trafgi-efiionU  vel  authorfit,velaj!pro6ator,ciim  Con 
ge  altim  fjuman£  mentisperfpicacia  effe  arcanumpaCkmfit,ne  ignorantiam  noiira  faferi 
fudi'at.Imo,necjuemexfdcliSiiinefcirepi^eat,(jmcfDominHsluct6fuxinacceff£fulo-ore 
aSforSet.Primitm,nif)iCafijs,nifiexdnimimeifcnfu,prs.fcrtbo.Teftiiemmmif)ierit  Do- 
rninif6,cuiconfcientia  meafudfcriSet^fic  mefl-ujjenda  h£c  ipfim  lucftciaqmtidie  meditari, 

vtnuUamepfniaficjuidfcisndtcuriofititsfoUi^itef.nullamifndeincomparaSifieini  iufliti4 
oSrspat  finiflrafutficio-.nulU me  oSmurmurandi  fiSido  prorfm  titillet .  Denique,  in  Ijac 

^ttgu{linifententianomini{^tra^uillecjuamC:Senteracqtuefco:Deum,c3ufcreauitomnia  ^^  cor- 
Sona  valde,&'  maCa  ex  Sonts  exoriturapr£fciuit,&*fciuit  magy,  adfua  omnipotetifimam  g^ratif 
9onitatempertinere,etiade  maCis  Senefacere ,^uam  mala  effe  nonfinere.fic  ordina(Te.y4n-  c^p-io. 
^lorum  <&  hominii  yitam,vt  in  eapriin  oflenderet,  cjuidpoffet  ItSerum  eorti  arSitrium, 
deinde  cjuidpofJet^ati£fu£  Senefictum,iuftiti£que  iudtctu..^dh£C,vt  de  affeciumeo  ta- 
ceam-.ficjuibuiitafruriiit  aures,vt  nifvlfiSi  exDci  myflerijs  claufum  oSteciumaue  effe 
'VeCint:Smefant4.s€ritmagifler,^uitaltbu>sdtfcij)uftsfattff.tceretetaSit.Potiiistrepidtau-  P^^l-73' 
eLamm,<jtiid  Dauidt  ac  ciderit,  ciim  in  vfitata  Dei  iudicia,qu£  in  externo  corporti  ^pr£~ 
fentk  vtt£f\:atuaj)parent,phi£mo  in^uireret:Facfmfum,inquit,apudtefimtCvs  iumento. 
XJonpotuit  tantui  Propheta  in  reSm  minm  oSfcurls  &  recoditis  vCtraf.tsftpere,quin  bru 
t^pecudi-s  inftaroSflupefceret  :nosveropr£pofter£mentisnQfh£Ufciui&in  excutiendo 
(onfiCto  Deiomniumprofundifiimo  tmpune  indulgebimns^PoftquaPauCm  DeUexperdi-  Rom.iu 
«  maffa  eCtgere  <&  rejroSare  cjuos  tfft  vifum  efi  ,  cfocuit:  quare  <&*  quomocCo  icCfat  adeo 
mn  expedit,vtpotiiti  expatafcens  ,in  cLmorem  illum  erupat:0  aCtitudofEt  nos  eins  aCtitu- 
dints  rsuerentia  nonp)crculft,peni:mfcrutariaudeSimni,quomodo  inperfona^d^  totti  o-e- 
nm  fumantiexciderep.tffmfueritlDixi  iamfuprk,Caj)fum.y4cC£  vtilepoftcrts  fuiffe  humi 
fitatis  rucCimetu.vtfe  wCvitarecujerandanihil  effe  nec  poffe  cCtfcat,in  qua  iUe  irueger  non 
.fietit.Vm  tameefl  rite fipiecCireguCa,fife  mens  hominis iUo  admirationiifr£no  copefcat. 
C£terum,^u£ftioncm  hctnc  noideo  tantumparcim  attingere  couenit^quodabflru- 
faef-jac  inpenitiorefancfuarij  Deiadyto  recondita:fed  guia  otioft  curtofita^  aleda  non  ef}, 
cutm  ilU  nimvi  afta  fj:ecufatio  afumna  eflfimufac  nutrix.  Qmnqua  interim  qu.<i.Au^ufii- 
nti-s  liSro  cfcginefiadltteram  vndecimo  differit,cumadDet  timore&  reuerentiam  omnia 
teperet/nir.imeimprobo..y4fteraautep.'trs,^uodexdanata.y4d£foSofe,Demquos  vifiim  viquu* 
€ft,efigit,quos  vult,rej>roSat,ficuti  adfdcm  exercencfalonge  aptior  ef},ita  maiore  fruSiu  *'^  s. 
traciatur.In  hacigitur  doctrina,qu£  human£  naturx  &  corrujitione,&'  reati/infe  conti- 
net,liSentim  infifto.ficuti  nonfclum  acfjietatempropim  concfucit,fecCmagti  mihivicfetuy 
theologica.Meminerimmtame,in  ea  quoquefobrie  modeftequephiloffSandii:  ne  vlie- 
rimprogrcditentemm,^uam  Dominm nos  verSofuo deducit.  Qmm dufces fmt argutia-    < 
rum  iUeceSr£,plmfatU  notueft:quo  maior  adhibenda  eft  cautio,vt  fenfm  omnes  noftros 
ftSicCeuincios haSeat jidei firnpficitoi.  QuodDem arcano Spiritus afjiatu adfe homines  trci 
hat,vefcjmticfian£preces  rwftr£  teflesfunv.nam  cumjroperfecutortSm  oramm,quidpe- 
timmaltud,quamvtfiantexnofentiSmvofentes,exrepugnamtSmccfntientes,cxoppu- 
gnantiSm amantes? .Atqui,pafam conftat/ion omniSm  tndtfferenter hcc cfari ,vt  centies 
€xitium meritos Dem repente vtta cfignetur, Quomodo hacgratiam diTpcfet, inquit.y4u-  I-il^-ad 
gu{linm,alios fecundum nieritumfactens  vafa  tr£,fecundii gratia  alios  vaft  mifericordi£:  £jp"! l'^' 
^uvi cognouitfenfum Domini^  Quantuun tamenmundivel fnperSia,  veljroteruid  cafci- 
tret:minimefeiend(i efl,vt deteriorfu Dct cjuam mortaliA  homtm cocCitin .Cuiaute  crecCi^ 

Hhh     + 


^,8  t)B     AE  T  ERN  A    D  E  l 

mi  non  corKcditnr  d  >»o  cx!^ere,(iuod alteri  remittiil Q^  fimititudo  vSa^s  re  totks  ah 

^uo-nilino  rebetitur.Fieriqutde  l/ixpotcn^^uin primofiatim  mometo  tw^eturmens  fio^ 

mtnUyCum  r.-titiimDei  ne^tri qwinttluu  indirnu  audit,^u£perinde indi^m datur.Sedm€- 

t]iincrimui,poilquam  dammttfuntex  £quo  omneSjmimmefiW^etdiquum  ejfe,  Deo  levem 

titt  pried  j^,pQ^i„n,Yt  mifereaturcstiusl/ofuerit.Sedl/ere^uruilintts  cotendn,Human£iu{titi£ma 

Mp""  '  do mctiertdxm  non ejfe diuinam.C^tenim^bt omnia diBafuerint.fit fi£c omnium dif^utA^ 

tionum  cfaufulapvtcum  Paulo  adtantam  profundttatem  expauefcammSi  obdrepat  petu-' 

[ante^  lino^u^-.ne  idtrttid  exclamttre cum  eodem ^j>o{ioloyel pudeat^^^relfi^cat : O  ftomo, 

tu  nun  cs  qui  litiges  cum  Deo? 

t  xterifm,etfabfurd4  qux  hincinde  con^erunt  huiuf  doBrindt.  aduofayiijyt  eam  C4 
(umnioff  inJAment,in  mea  Imlitutione  dducide  non  minus  quamfuccin^e  refi^tajf:^  fi- 
ttjulpriUiifiomentiSjquibitsfeimpcritideluduntatqueimpltcantfobuiaffemtf^iytdcor.quii* 
tamenPi<^'no  re^onfiones  mexs  arroden  ftbuitjeiusyirufentiam  iterum  difuerenongraua- 
hor.QuaruntpiieposlerihomineSjQuomodo  defafutefua,qu£  inarcanoDeiconfifio  later, 
certi  elfeporerunt.Refpondt  quodycrum  erat,Cum  noSt^in  Chriilo  propoftta  ftt fafutiA  cet 
titudoyperperam/hecfine  ChriQtipfm  iniuriafacere ,  quipr£terito  hoc  liitz  fontejex  quo 
fjiurire prornptum  erat,€X reconditis  Deia^yjlK^iitam  eruere moliuntur.  Traditquidem 
EpSef.t .   PaufHS,nns  ante  mundt creationem  efcclos  ejfcifedin  ChrifioJs^e quts ergo altunde efeCiiorM 
fu£ fiduciampctat/iifftSruml/itifin quofcriJ>tus efi^deleremtt.  Non alius eil adoj>ti<h- 
IPAn.i-    ntsfi>uf,quanj'ytcenfcamurinterDeiffios.^tqui,ScnpturaquiCHnquein  Filium  Deiy- 
nitfLnitum  crcdunt^Dciflios  O'  hdtredcs  effe  prorumnat.Cfindus  er^  £terM  (^ahfcodtt£ 
Det  elc-itoti:>i  tum  tuculentunoSnfpeculii  e{l,tum  arra  quoque  (p'pi^rm.?ideaute,  quam 
Deits  in  hoc  fhccufo  mbtf  reprxfcntat^itam  contepfamur.jide,pi^ws  f)0C  arramque  amj>le 
ilimur,    'Etl/ndc  probiimu4,g>-atuito  ele^os  effe  exfmniniSm  ahquos/iifiquia Spiritu fuo 

Deit< quosyuftyiliuminatrvtfidc inferanturinCfjrifiicorpus^Fideiquide  no{}r£orio-o^ 
Coiof.i.  i  r  -t      /■   1  ■      ri  r  r    >  r  1  ■       ■  rr 

i.Tim.T.   caufa  efi  dmina  electio: fed quia  inuijibtM  efi  Deus,lucemque  hmtat inaccejjam ,  ^  ne- 

i.Tim.6.  ^jy^^,^(^ofif[j^y,ilad/)uttit,pr£terVni^nitt(,quifemperfuttineiusfinu,tenerementeChri 

i.Cor.i.    /?( oportet,dc fidc  iUuminaripvtnobiipatefiiit^qu*  in  corde Deiprtus  fatuit,adoptio.  Si  qm§ 

mafit  cr>ij?iHs:Prior  qutdcmfide  efl  ele^io,fd  exfde  difcitur.Qu£  hreuiter  fiic  deltbo,fw 

fius  in  mea  Infiitutioneexplicata  reperient  lechres.ItaqueChriflus  £ternafmrum  inPX" 

trif  confiiio  cfciltoiKm  comendans:fmuflibi  tuto  recubateorumfducia,ofiendit.Manife-' 

fim^nqHtt,nomen  tuum  hominibus  quos  dedifii  mifji.Tui  erant.^  mihieos  dedifii,^fer 

loan.  j ; .  ,„|^^„  tuumferuai-unt.Videmus^tafeipfo incipiatDeus,cum  nos  eligere dtgnatur.Jcdnos 

k  Cfjyi^o  inciperelielitpvt nosfciamus  infacro  tllo pecufio  cenferi.Nam  idt o  nos  dare  Fifio 

fuo  dtcitur^tfc  quifqtte  tUc  demum  cocfefiis  regnih^redem  effefciat,dum  ad  Chri0i  peT" 

tinet,ext/a  quemyndiquemors  ^  exitium  nos  offident.ldeo  manijefiare  mSli  Chrifius. 

Patns  nomendtcitur,quiaele(imu  noflr^fctentiam ,  Euan^cfitfui  '\oceteJlatam,SpiritH 

quoquefuo  hi  cordtbus  nofins  obfgnat.SiPighio  creditur,  in  foluendo  fjoc  nodo  iruxpfica 

btli  itafudo^faboro^omnia^yerto^confundo  ^  traffundo  in  omnia^t  clarifimepateat,j>rr 

pria  confcientia  me  cdfirin^..y4tqiti,')'tfaci!ftmiiillifuit,fuaij}am  foquacitatem  aSfqueJt 

dore profundere ,  itafierij^otejlpftyino  lenen:adidus,qu£  tUiinSuccayenerutcouittafte- 

meienu[loqttepudore')>omuerit.Sifxa^ineuitttSiftsfafutiscatifaeJl,Dei_pr£deJiinatio: 

r  i  f     omnem  excutinoStspduciam  contendit.Vt^ierfium  non addam:  citm  docet  Paulus, nos  f^ 

departicipes  effcfafios  diuin£  adoptionis,ficuti  ante  mundum  conditum  efeilifuimus :  quid, 

oSfccroJn  Smus  dodrimt  cfntextu  inextrtcaSile  ejl^^iefjxrplexwn  ?  Q^m  eos  qutpriut 


ro- 


PR  AEDESTINATIONE.  gl, 

rlecfifuerunt,<locet/ecmdumf>ropofituToca>i,rite/iififallor, cum  fxo dimn£  elccliorns 
decretofcftimdrs,  certitudirwm  conctliat. 

Ratiocinatur Pi^hiui-.Si in ltSrovit£fcriptifunt,^uicun^ue ptnt  ChriP.i  mem~ 
Sra,eSrtofoser^n,adulteros,fures ,periuros  & homicidas  re^no  Deicontra  manifeflarn 
^poilotifententiam  potituros :  ciuando  taCes  multi  Chnflo  fer  Saptifmum  funt  inferti^ 
eumque  induerunt.Primum  monendifunt  mihi  lecJores ,  vt  animum  paulifher ad  effr£- 
nem  iftam,in  cjua  Ufciuit  Pighiw,Scrij)tur£profanationem  acfuertanf.deinde  vt  in  ea  vl- 
cifcenda  expendant  luffum  Dei  iudtctum,^uodfe  paCtm  exerit.  Totam  Scripturampedi- 
hmcalca>-e,modofucumCecioriSttsf.iciat,promf)doducitPi^hius.Modofeimperittiven- 
ditetfuf^ue  deijue  haSet  prima^u£^uepibtatisrudimenta  conutUere.  IntereaDominus 
eum  mentej>riuatumj)ucrts  cjuo^ue  rtdendum  proftituit.Sicutifiter£  ^fj^iritm  circunci-  j, 
Jio  a  Puulofi:.ttuitur:ita  &  de  Saptifmofentiendum  efl :  quofdam  Itterale  duntaxat  fym- 
SoCumin corporegeflare,(jui re ij)f( proculaSftmt.Nam&PetrHs,vSidocuit ,Saptifm  ' P"f-3' 
nosftlutem  confe^ui,mox  cjuafi  addita  corre.^hone,j)ronuntiat,  Non  fujficere  nudam  &" 
extemamcarnii  aSlittionem ,nift  &'Son£.  confcicnti^reTpoJio accedat.Quare Scrij>tura, 
ciim  de  Sacramenttsdifferit  ,Stfariam  Co^uifoCet.  Siclim  hypocritts  agit  ,quiinamf»ur(i 
^oriantes,rem  iffam  ne^tgunt.vt futilem  eorum  confderiamproftemat,ex  peruerfo  eo- 
rumfenfu  vcritatem aftgnisfeparat.In  hunc  modum  PauCw,nihifprofuifJe veteri  populo  ' ■  Cor.ie, 
4dmonet,quodin  marvs  tranfitu  Saptixjtu^fuerit,  quodeandem  noSifcum  efcam  fjiritUft- 
tcm  comedertt  in  deferto(eifdemfiCicet  donorumjfiritualiumfymSoCts  noStfcumpartici- 
faffcinteUigens.')Verurn,vStapudfidileshaSeturfermo,vfu6 Sacrameniorum  vt  Ccgiti- 
7r.m^ta efftcaxdefcriSitur.qui diuins. fctlicet  inftituttoni refpodeat.  Q^o pertinet  ijl£  ftn 
terui£:InduiffcChriflum,InfitosineiHiCorpM,&,lUtconfepultos,quttneiMnvmenSa-  ii^om.e' 
pti^tifunt.Inde  coUigit  Pighins,quicunque vifiSiltaqu£ elcmento  aTferfi  fuerint ,  vere  *-"^-'' 
S  piritu  regmtos,(Sf  in  Chrifli  corj)M  coaCuiffe,vt  Dco  eittfque  iuflim  viuat.  Nec  eum 
ftidet,copCures  taliSns  n£nijs  paginas  implere,ciimgeneraltter  omnia  CfjriffimeSra  notni 
nem,fiiS eofermone coprehendi qtticunque extemobaptifmo tin&ifunt.Paulopofl  tamen 
i^ttap  retracfa  alariiexpafione,fuSijcit,M  uCtos  a  Chriflo  dejicere,qui  vere  in  eius  corpiis  ["  ^"* 
mfitffuerant:>iam  quos  a  P  atrcJtSt  creditos  infdem  cuflodiamquefuarecipit,itafngit  aS       '' 
er^feruari^vt a  liSerofuo arSitrio fuTj>enfam  haSeantfuamfalutem.  Muftis , inquit,tute- 
tmsChrtfligratianondeefl:fedij)ftfthideft(nt.Certe,vtnttnauampoteritfatvs  feuereho- 
tnmumfocordja  '^^ingratitudo  coargui,quiJeDeiauxtfiofuSductmt:ita  minime  toleraSiCu 
efirnCl)riflumcontumelia,elecfos  dicereaSeoferuari,fimodo  fe  tpft  tueantur:vt  amSi- 
•uumjit  Chriflipr£ftdtum,quodDiaholo  &•  omniSui  inferorum  machinis  inexjJUgnaSile 
fore ajfiiTnat.DaturumJe  vitam £tem.impromittit otrmiSm quifiSi datifunt a Patre.  Fi-  loan,  1 7, 
dam fe cuftode omniiifuiffe teffatur ,)>tnemo perierit ,nifijilm perditionts -u^ltl)! etiamin  *'""-'°* 
jtia  manu  eCechs  ejfe  docet,e  quanemoeos  raperepotertt.quia  Dens  toto  mundofit  poten- 
tiorJi  omniSu4  electis  certa  eftvita  £tema:fi  excidere  nemopoteft.fmuCfa  viofentia/iul- 
fove  impetu  quifquam  rapitur.ftirwtcia  Detpotentia  nititur  eorufafui.quafronte  Pighiits 
jixam  iftam  ecrtttudmem  concutere  audet'.  Q^ianuis  non  eijciat  Cfmfttii^>aquit,  multi  ta- 
wnen  dtfccdum:&quiflij  Dcifuerunt  adtemfus/tonpermanent.Malm  &'peruerfui  eji 
iinte>p>esPtghim^utnonagnofcit  Chrifttmanuretineri^uicqutdtllta. Pdtre  dttum  eff^ 
mfaCuum  infinem vfque maneatmam quotquot deJluunt,eos loamesexnen effc >,€o\ir^  i.Ioan, i, 
Qm exierum a mSts/wn erant exnoSts:nam ffuiffem ^xnoSis  vtique manfurt erant  no- 
hfftmnfe  dvt  maniJeftifierentMUodnonfim  omnes  exnohU^ 


'^io  D  E     AE  T  E  R  N  A     D  E  1 

feueret.Hic  vero  etmp£ua.ricari({icii:nam  rMtri  ^rokindum  fufceperit  ,No  fl-Are  cum  ele 
cfione,fxfut'i/i fduciitm-.eo  nos  ratiocinancfo  cfeducit^ytfrtnc  neceffario  in  illafundatam  ef 
fe  oportcat . l 'ideo  me  afiducflttcJuari:nulIurn  momenttm pr£terit,<jUo  non of^ruendm  vi- 
dear.^t,cjuiaefeciosfuos  DeHift(flinet,rwvn(juam  mervantur,flaturfi  nieimcr  inrmme- 
mproccfUs  certo  conftdo.Vnde me  efecium efje  cognofcam,ftPi^hitts  rogat.f^fmfliis  mi 
f)it>ro  mifle  teslimonijs fufficit.mm  vbtnos  in  corpore  ettt-s  reperim:if,infeciiya  tra^uilla- 
cueflationefilui  noflra  tanquafocata  tam  in  ca:lts,^uiefcit.Siexcipit,Nonf>ojfc  ex  pr£- 
f.h  (t    fenti  (r,-atia  £ternam  Deielecliwc £fli)n.tyi:n-jn  oSijCtxm  contra,qttcfiddes  expet-ientix 
ftnfum  hafymt.cjuiapanemqHopafcunturfiftj  Dei,extranctigufiaredatiinb  cfl.Sedqttod 
^.trrire  atidet,mifcjuam  idin  Scnjmra  hafcri,hoc  veru  cjuam  crajfumfitmendacit1,proSa- 
tunonefldiffctle.Poflquame,7imcfocuitPauf:ii,cjuicleclifuerant,vocart<:yiuflificari, 
d!.iecad9c.ttamimmort.tfitatemperueniant,Cjuafvndiyicfmopr£ftdiomuntttisintrcpi 
Rom.S,    d}  exuftat, QuiijlaSit aduerfui cfeclos Dei'{&' c^Ac ne qms vnuierjalecjfc d±irinam ca 
iiiffetur:inpecufiaremcuiufquevfumaccommGdat.CertoperfuafMftim,inquit,cjUodneqtic 
mors,neq:u:vita,neque^ngef,nequeprincipatti4,nequ€inilatia,nequefuttira,msu  Dei 
charitate  feparaSi/t,qu£  eit  in  Chrino.Certefalutis  £tem&fidHCta,quamftng:di^  momen- 
tti  aSrtlpivult  Pighini,infuturu  ttpus  ,ade6que  vltrapnfentts  vit*  metam  Paufta  extcn- 
dit,&  eanonaCiundcma^tare  demoflrat,quamex  Deiefecitone,qua  ftctUiadtierfamfn- 
o-it  Ptohiui,vtmuttiofe  conjticiu  euert.tt.  Quidcfgn  ft^jtvuftE^xrchtef^chm  iufto  cxitium 
{fcnuntt.tt  ,ft  a  reciaviafe  auerterit^  Ncpe  ,r('j)roSis  multamtcrdii  efje  cu  flijs  Det  fimtlia, 
non  neo-.tmny.fecfquoctique  iufIi!i£fpledrjrefuf^c(ir,nuwjuadonariSptrttuadoptionti  cer 
Rom.8.   tumellyVt  Dcum  vcrc p.it)x  iuuocent.Nullos  cnim Spintu  tllog.iSernaritef}i,f  e/f Pauht^, 
nifi  Dei  filios  ,qucsftmtfl  pronunti.1t  vit£  £tern£  hiredcs  ..Afioqui  nojiaret  quod  aliSi  tra- 
P    ,    dit,Nos  ffirtti/  c  cocfo  haSere,vtfcianws  qu£  aDeo  donaiafum  noSi^,atque  icfeo  nos  tcne- 
Ephef.i.   re chrifltmentc.FruftraetiamSfirituquo oSftg.trtti funtfidc[es,arra  vocaretfutur£re- 
(fcmptionis.C£tcrum,vtperfeueranti£fcfemfiaSili.ttritecovnttaD€iefeciio,velvnailli 
1  Cfiri.'  iiprecatio  adproSationefufftcere  dehet  ,qua  efecios  omnes  Patri  commcdat,  nomina- 

tim  eos  a  mundoftpii,-ans,vt  hocpereunt:'ffui&'  inta&imaneant. 

SequituraftaoSicciioapudPightt'i:Nonf,ufirafiortaturfidefesPauhis,neinva' 
fuu  recepcrint  Dci gr.it ia:  necfufira  Chrifitis  vigilandu  &  oranduejfe  admorwt.u^t~- 
quifi  tenemw,qu.tnttim  interfupinacarmsfccuritarem,&  tranquillum,  qui  exfde  nafci- 
tur,ment'i,iflatuinterftt,moxf(jfutu6  erit  nodiif.Tidelcs  dcftlute  fua ccrtos  effc  opr.rtct. 
^n  vtfopitiiaceam^.an  vt  fe  proijciant  acffocordiignauia^Imopotim  vtquictu  cum  Deo 
ftlentium  coletes,prcciSwfimufinti'gifem.Hortatur  eosPaufits,  vtftfutc  fuam  ojjeretur 
pKillp.4.  j.^^^  timore  ^tremore ..An  vt  de fitcceffu anxtj  treficftt^.  M inime:fed  vtftiS  Dei aftf  ttb' 
fconditiytpiduefe  iUi  comendent,ficque  totipendcat  aS  iffo  vno,vt  eiw  prxfuftofi-cti  ,non 
duSitentfe  infinevfquefore  viciores.Caufam  enimfuSijcit,curfoUicitos  effe  deceat:  Qwa 
Deu/s  efi,quiprofuo  benepfacito  operatur  &  vcUe  inilJts  &j)e>ficere.Porro,ne  fuTpenft 
pMip.i.  fj^jii^yg^t ^i((^ ante omne iUts dtiSiiationcm exemerat: Qui coepit invobts opifs  bonif,vfque 
in  dicm  Chrifiiperfciet.Nufquam  ergo  adfrecandi  cura&fiuditi  nos  Spiiitus  Dei  f>or- 
tatur,qtiafiditSio  in  fi.ttufluciuarettirfafiis  nofira,qu£  inDeimanuftta  efl:n:tfqtiam  noStf 
timoreminijcit,quifdnciamingratuitoDeiamorefun({.ttamexcutiat:fedvttaliSHsfiimu 
Its  pungencfo  camti  noflr£pigriti€/n  corr:gat..Atque  in  eumfnem  caiuniop  dctorquetPi- 
gi-)iin  .yiPcflofiverSa  ex  vndccimo  ad  Romams  capite.Per  incrcdulitatedefraciifunt  na- 

tini 


P  R  AE  D  E  S  T  I  N  A.  T  I  O  N  e:  ,19 

ttmoteArarnhu^emfideconilitiW.NcejJirartsitntmojfedumeiif:  mtm  fiDem  naturali- 

f)tti  rttmtf  nonpefercitCvideneqtuijixt^tncctibtfctrcat.Ecceio^itur  SonititiDet  ^feueri- 

toi-.in  eos  ^ui  ceciderunt,feuerittii:in  te  autem  Bonittii,fiquidem permafem  in  Sonitate.Poft- 

quam  de  du^dcigenttsfuix.  eleSlione  differuit,^:^  multorum  defeclione  ofiendttfa&um  effe, 

"ytqutprinilegttimi^fropriierantliitie  fiAredes,j)ropterfancitum cum  PatriStts  foedtn, 

rtuncahdicatifunta  Deo,i&fadiab  eiwi  regno  extorres:tandem  adCentesfe  couertit,ne  lit 

ferbe  ludm  infuCtent,quia  in  eorum  focum  fucceJferint.Notandum  autem^quodfcutiyni- 

uerfafti  tUapopufi  rete&io  non  laSefa&auttfxam  Deiele[\ionem,qmn  reitquias  a,liqum  fer- 

uaret.ita  yniuerfafn  Genttum  ele^to/ton  complexa  eflftngufos  ex  Genttlm^t  omncs  yitA 

€onfortesfierent.Dupftcem  inludeti  Deiefe&tonem  Paultts lUic  commemorat.  ElcOum  e- 

nim  quodammodofuerattotum  ^brah^^enui.  Sedcum  occulto  Deitudicio  plerique  non 

effent  adYttam  ordtnati.pereunte  matori  numero,efeclto  in  refiqmti  confequitur.Ntinc  tritf 

lato  adGentesyit^faedcre,  communii  tUageneru^brafix,  adoptio  adnos  pertinet,  C£te- 

rum,idnon  oBsiatquomimts  arcanoDeiberKpfacito  pauciadeam  fntmdain  deftinatifnt. 

Paufits  ergo,dum  Gentes  ex  oppofto  conferens  cum  Iud&ii,fiertles  oleaflros  cxecin  natura- 

ftbtts  ramtijnfat^am  radtcem  mftos  effe  dicit:neqtte  priuatim  defngnfts/tcque  fmpftci- 

terdearcana  Detefeclionetradttfedquantafueritrerumfaila  conuerfo,  docet,dum  reie- 

Cipsjiltis,ineorumlocumfiiSrogatifuntextranei.Itaque  totatUa  Pauft  exhortatto,no  tam  ad 

pdeles  dirigiturjquiyere^exantmo  <rrattaampfexterant,quam  adGentium  corptts,quod 

exyarik  mebrn  permixttm  cmt.Et  tamen  nihtf  abfurdt  eft,f  coif.pefcat  Detts  infHtnjuU 

farmsinfofentiamxumhocyttio  omnes  laborent.  RtdtculetamcnindecoUtgtt  Ptofiti/s,aB 

fiominum  p  ■rrfeuerantiafuTp  rifam  effe  diuinx  efecjionii  conftantiam  :quia  in  ^eneraft  quo- 

que  omnium  defeCi:oneneceffe  eftyttUa  nthilominits  oBtineat. 

Qjiodautem  impii,Deiiud!cium  alio  colore  fu^tUat.quiafuftra  iuflitix  (^  fan- 
thtatt  ftudeant  reprcbi,quos  tande  perirerteceffe eft.cafumnia  h<£c'\> t ex crajfk infcttia  na- 
fciturjbreui  re^onfca  me  dtfcuJfafuerar.NuUum  fctftcetbene  agendi  fiudium  ineffe  homi- 
nihfts,quodnon  ex  ele&ioneprodeat:repro9osyero ,  ytfunt  ^afa  in  contumefiamformata, 
prouocaddi  tnfe  DetyltioninuUuJinem  facere:^  euidctiltts  fto^nts  monftrare  exttiofe  ejje 
dettotos.Ptghio  filc  omnium  aSfurdttatiicumuftts  ef,ytnihil  intotadifputiti^rte  xqt  epro- 
dinofum  reperiat.^Atqui^elyno  fjocargumento  abunde  prn9at,rabioJa  maUdtcend-  libidi- 
neitafetranfusrJumrapi^tfine\UaoccafioneJuaconutttaeBuUiat.NuUosDetSpintunif 
tleClosgufiemari  Scriptura  docet.  Quafis  tn  fjomine  abfque  Sptrittis  JanCii  duHu  reclttudo  ef 
fepoterit^.Manifefta,inquttPaufw,funt  opera  camk.  Et aftbi,omnes camls  co^tationes  Rom-?. 
Deo  immiau  efJepronunttat.Quidtgiturabfurdt.fpeccato  mancipatos  ejje  dico,qut  Spiri- 
tu DeinmregcnitijCarrits ft(£ arbitrioferantur? Quos Deusele^ttJufttfcat.Q^tdmirum  Rom.8. 
frepro9i,Dei  iuslttiayacui,nihi[quampeccarenoMerint?Efegtt  Deusfuos^tjancltfntac  Epte.i. 
irreprehenfbtles.Sigratuit<£.  efecIiqnufruCius  eftfan[iita>s:qttti  aftos  inprnfanii  fordtbus  de- 
merfosmarKrene^tiVocem  fuaaudtrerKgatChriftus,quicmquenon  funtexouiSus  fun. 
Jlurjus,ex  dtabofo  effepronuntiat,qutyocePatrpi  in  orefuo  refonantem  audtre  n^fuflinent.  loan. J. 
VtreprobosofterKiarPigf)tttsbormoperif>usfludere:^atameJfe  Deocontumaciam  often-  ^'°' 
dat,neceJfeef.obiicitcotyaPigfitus,Saulmulti6yirtuttbusexceUuiJfe:imo  pfacuijfe  Deo. 
Virtutes,qu£  in  rtpyobtifulgcnt,fuaptenatura  faudabiles  eJfefateoridquefbiyultScrtptu 
ta,cum  Saulem  ^  aftos  eiufdem  ordirus  refertfectffe  quodreClum  efl  :fedquta  cordu  fon- 
tem^ndejluunt  opera,Deus  refpicit:nihtl  obftat  quominus  opus,quodaftoquiin  fe  lauda- 
tur,obyitim  qtiodintus  latet,ftaSomirMttom  apudDeum.RudtmentumfcificetiUudpie- 


?t  j  DE     AETERNA    DEI 

tadi  ignotumfHit  PigfiioiNifiiCtam  ejjc  ^nmm,modnon  inauinet  fiominU  immMitie<.  Er 

_go  non  miritm  ejl  ,Ji  aS  extcrrm  Carua  ,  StiuCi^  opera&dimans  ,  imiccentiam  eiuiprcbita- 

temque  commendet.  Q^od  femcCeHm  DeopCicuifJe  c'6tcndit,d'S^i^i7"o.Sic  enim  (Cicrnattts 

esl  eitn:  honore  rcgio,yt  in  Scriptura  d^omm  if.-ael  nunquam  eum  ctfuerit:  aw^madmodtint 

Ezcch.ij.  £^cfjicl  locjuititr.^n  (juia  admunu^  .y^pofloCtcum  elcclt^fuit  It^idAiJcCeo  .\  D  eo  in  fiCijs 

fuui  Ihtbititm  sjfe  colligjt:  C£teriim  ,m.tCio/ie  ^cjwcC  a  me  (ficCurn  cft ,  calumniatur  Pighiia: 

^u.ifi  definguhi  vitx aciionibtufeorfiim  loquutiiifim,ac  nonpotrta:  de contimto  yitni  ctir- 

fu.Porro,tot.m  Scriptur.im  lafef.icf.iri  (fortet,nifiquicqitidcjfc  ia  fiomine  iuflitiA  &  bo~ 

nipctcfl,a  Sptritu  fancCiJicatiom^  ,qui  folis  filijs  dntur  ,maniire  comediitm. 

InjjcrfequencCii  c£,terls  catiillus  non  cft  ^uodpha  oper.^  fum.im.  Trititm  iCTttde^, 
JrritamforecfotirtYkim yVOi^m^nihift  exfinrtationes,fiaS efecfione  Dei pendeat  obje- 
autndi  vk  &facttft.i,s,Item  aliudnon  a5fimile,Fierinonprijfc  quin  fc  igniii:£  dedant  homi 
nes,cum  in  £temitm Dei confihum  rccumSeredocemur.  Jlelponfioncs  a  me addiicf.is qtti- 
hyjfclet  conititijs  ita  Pigf>iu.s  cx.igit4t,i>t  m.ineant  ao  ipfo  tntad^.C^terv.m ,  fi  quifaspfiis 
£^H0  mcrofis  nondttm Jatisfa&um  fnv&pffn^forte  apucfipfosponcferi^  fufcit^i:  (^uflirms: 
icfem  cjundictm  tr.jcficfi,citn  verSis  dT*  repetam,&'  ctnfrmafo.VerSa eitts  ftnt m  fiSro  cut 
^"P"*  ■    ti!uUtmfixitDeSorwppfeucra;iti£:Pr<s(feflinati(rimcfodrinamaitintpr£dicatioiiiaduer- 
fimcJfcwfiifpr-^fit^.QuaJivero .iduerfttaft^po^ofoprtsdicanti.  Nonnc  ilfc  cfocior 
Gcmittm pn^dcfiinationem toties  commc:'7d.iuit,&'  verSitm  Deipr£cCicare  non  cCeflitit? 
Nitncjuid,cjuia  d^ixit.Dem  cflqui  opcratur  in  voSls  <i^  veUe  ^' perfcereiideo  non&ipfe 
yt  veCimuc  ^nx  Deo  pCaccnt,^  vt  opercmur  ,fioriatm  cfl^.y4n  (juia  dixcrat:  Q»i  cocjit  in 
yocis  op.vi  i}0>iti,perJiciet:idco  vt  incipcrtnt  homincs  <3^pfrfcueraret  vfqne  in  Jir.v^nonfua- 
ftlNcpc.ipfc  Dominn:pr£Ccpit  hominiSy^  vt  in  fe  crederei.Nequc  t.mienftlfi  cimfn- 
tentia efl,nec vana cCeJinitio,v9i ait:Nemo  vcnit admefnc ejl, nemo crcdit in ms , ntftctu 
tfituf.terit  a  Patre  mco.Neqi  rurf/is,qui.ivera  efll^xc  cCcfinitio,vana  efliOCaprxcfptio.Cur 
ergoprxdicationi,  exfiortationi ,  corrcciiont ,  qu£  omnia  tafrcqucter  vfurp.it  Scriptura  ,(fi 
ccrmi^imstilccffepr^cfcslin.itimkdonrina^qiiacbmend.tteadiScyiptura-Pauloj^of-^^tt 
diunt  fJ£C,<(^ficit1:  ^niSm  datuefl.Non  atitefiiciiii.t,jiuc  au(fi.int,Jiuc  noaudiat,qHiSttf  no 
eJid^itii.Nec  p-xd-Ji-ir^.itionis  igitur  pr^dic.itiorje  imjjecfieda  cfh  pr^d.catiofdei  perfcuerart 
tis  &prcfcims:vt  quocfoportet^audi.it.&^qiSm  cfatucf:,obecCiat.  Qmmoefo  cnim  audtet 
(^Sfqspr£d:catcfNtcritrftspr£(CtcatiorKfcCeiprofciet'i4,&infi,ievfqiJ)^^^ 
JjetCieda  cJlprndiT.itioprsdefinati^nv.-.vt  quifdiCittr&^cScdieter  viuit,node  ipfa  oSedie- 
tiatanquadcfir.,fcdinDomin{>gC(nicttir.Ite.fct{tUqt{idoniiaccepit,recieexhortaturC!!P* 
pir.dicat.ita  exhorta>ite&pr£cCicanteoSsdieter  audit,qtu  accej)it  Cjoc  cConii.ldioDominus, 
i^/  fiiiSet  cctires  au.diedi  .iucCi.it.^  quo  autcC>a£eant,qtiicuque  haSent,  Domimis  ipfe  oflert 
(C,  r,DaSo  voSii  cor  adcogncfendum  me:(&  aures  qu£  audiant.Ergo  atires  audiendi,ij>fmn 
eft  dsnii  oScdicndi:^uc  quipr£chtifunt,veniunt  adcfmflum-l.xfiort.imur  ergo  atqu^pr^- 
(Lcamiisifcd^tiihabent  aures  aiidtcndi  ^obedieter  nos  aucfitint:quivero  non  fuSent,fttin  eli 
^tndfcriptum  efl,  r/t  audientes  mn  a:tdiant:.iudicntei  corporiifenfu,non  audiant  corcftA  af- 
fciifu.Cur  a:iicm  iCCi  f7.iSe.m,ifCinon:hoc  es7,ciir  iUts  datumfit  a  P  .itre ,  vt  veniant  ad  Fi- 
Cum,iUis nonft dttum-quii  cogtouitfcnftim Domini?  NunquidicCeo  ncgancCum  eJ},quod 
ape-ytum  ejr,quia  romprehendi  nonj>oteil  quocCoccuCtum  es}? 

S^uain  autempr£j)oflcrafit  eorum  cautio,quiafftirditatk  vCCitts  rnetu  do&rinaco- 

Eiufdein  ^itu  neccjjnyt.xvclft:pprimunt,vcl  oSfcurant,deinde  exequitur.Niiquidfi  hoc  audito  no~ 

"'    mlliint<;rp(>remfcg,ntimqueyenantur,'&  a  CaboreprocCiuesadCiSidinempoJl  conctipi- 

fcentiM 


P  R  Afi  D  E  S  T  r  N  A  T  I  O  N  E.  5«  : 

fcentlii  eanfpropterea  de  pnjcientitt  D eifalfum  pHtttndum  eii ,qUod  diClum  efi? 
N onne fi  D eus  iUos  honosfore pr£fciuit,honi  erHnt,inqua.ntaltbet  nunc  malitia 
"VerfenturlEtft  malos  fore prdifciuit ^mali  erunt,in  quantalibet nunc  honitate  cer~ 
nantur?  Nunquid  ergo  propter  huiufmodicaufas,  qux  deprsfctentia  Det^era  di- 
cuntur,yel  negandafunt,yel tacenda  ? tuncfcilicet,qHandofinondicantur,in a- 
lios  itur  errores? ^lia jinquit ,ratio  eft  yerum tacendi,alia  verum dicendi  neccf- 
CitAS  .  Caufaslierum  tacendi  longum  cffet  omnesquArereiquarum  tamen  eft  htic 
"yna^Ne peioresfiantquinonintelligunt,  dumyolumtts  eos  qui  inteUigunt,facere 
doBiorei:qui  nobts  tale  aliquiddicentihus,do£liores  quidcm  nonfunt,fed  nec  red 
dunturpeiores.  Qmm autem re$yer(t ita fe hahet pvt jiat peior nobts eamdtcenti- 
hu6,qui cdpere non poteft,nohis aHtemtacentiSm^iUe  quipotefl: quid putamusja^ 
ciendumiNonne  potitii  e(l dictndum  verum^yt  qutpoteftcapere,  capiat:quam 
tacendum, yt  nonfolum idamho non  cdpiant,yerumetiam qut  eftinteUigentior, 
iUe fit  peior:  qui Ji audiret  (^  caperet,per  eum  etiam  plures  difcerent .Et  nosdi^ 
cere nolumiis,quodtefle  Scriptura  dicere  licehat.  Timemtu  enimyidclicet,ne  lo~ 
quentihn^s  noSU  offendatur  qui  capere non  poteftmon  autem  timemus,ne  tacen ti- 
Uisnohls,quiyeritatem poteft capere,falfitate  capiatur.  Quam  fententtam  bre- 
uitis  tandem perftringens,clarim  etiam  conjirmat .  Quamobrem,fi  ^pofloli,^  Eiufdem 
qui eosfequuti  funt  EccleJi£Do6}ores  ,ytrunquefecerunt,ytde<eterna  Dei  ele-  lib.c.:o. 
6lione  pte  dijfererent ,(^  fub pi^yitdt  dtfciplina  continerentfideles:quide^quod 
inuiBa  conclufiyiolentia  yeritatif,ifiinoitrife  re£\e  dicere  exiftimant:Non  ej^e 
populo pr£dicandum,etft')/erum  ft,qModde  pr^deftinatione  diciturtImo,py/di- 
candum eftprorfuf:yt qui  hahet  auresaudiendi,at(diat.  Quiiautem  hahet,finon 
accepit  ah  eo,quife  daturumpromittit?Certequinona€cipit,reifciat:  dum  tamen 
quicapit,fumat^hihat:hihat0*yiuat.Sicut  enim prxdicanda  eflptttaf,  yt  ri- 
te  colaturDeus:ita  (p*  pr£deftinatio,yt  qui  habetaures  audiendi,degracia  Dei, 
in  Deo ,non  in  fe glorietur. 

Et  tamen,yt  fingulare  xdijjcationisffftdiumfanCloyirofuit^fic  docendiye 
ri  rationem  temperat^t  prudenter  caueatur,qHoad  lket,ojfenfio.  Nam  qu£  yere  Ejucjp^ 
dicuntur,  congruenter ftmul  poffe  dici  admonet .  Si  quii  ita  plehcm  compeUet :  St  lib.c.::. 
noncreditvs,ideojit,quia  iamdtuinitus exitio  deftinati  eftts:isnon  modo  ignaui- 
amfouet,fed  etiam  indulget  malitiie.Si  quis  infuturum  quoque  tempasfententiam 
extendat ,quodnon flnt credituri qui  audiunt ,quia  reprobattfunt :  imprecatio  erit 
magti  quamdo^rina.Tales itaque .Auguftinmnon  immerito  tanquaml/el inful-  pg  q^^^ 
fos  doc\ores,yelfi»i{lros  ^  ominofos  prophetxs  aS  Ecclefia  tubet  faceffere .  Tc-  &  g^aca 
nendum  qutdem  yere  altbi  contendit  ,quod  tunc  corredione  projicit  homo,quum\^pV"^' 
miferetur  atque  adiuuat,  quifacit ■■  quos  l/oluerit ,  etiam  fine  correptione ,  proji- 
cere.  Sedquare  iiiific,tUi  aliter:abfit,yt  dtcamtts,  ludictum  lutt  effe,nonpgu~ 
li.  .  Item  poflea :  Quum homtnes  per  correptionem inytam  iuQitix,  feuyentunt,  Cap.i4. 
feu  reuertuntur.quvi  operatur  in  cordihtts  eorumfalute,  nifiiUe  qut  quolibetplan 
tante  ^  rigante  dat  incrementumlcut  yolenti  faluumfacere,nuUum  hominu  re- 
ftftit  Itherum  arhitrium .  Non  efl  itaque  dubitandum,yoluntati  Dei ,  qui  in  coelo 
^  in  terra  qufcunqueyoluit  fecit,^  qut  etiamqu^futurafunt  fectt,humana* 
yoluntates  nonpoffe  reftiiere,  quomtnttsfaciat  ipfe  qnodyult :  quandoquidem  de 
ipfsho)ninumyoluntatihus,quodyultfacit.ltm,Qmmyiiltadducerehomines, 


V 


yt+  DE     AE  TERN  A    DE  I 

nunmid corboraliStn  vinculis  allio^at  ?  Jntiis  agit ,  intm  corda  tenet ,  intm  corda 
tnoucf.eofque  yoluntatihm  eorum,  quof  in illn  operatm  eft,trahit.Sed  quod  con 

Cap.ir.  finuo  fuhijcit ,  minime  omitti  dehet :  Quia nefcimm  quis  ad prxdeflinatorum  nu- 
nierumbcrtineat,  yelnonpertineat,ficnos  ajftci  decere,yt omnes yelimm faluos 
jieri .  Itafiet,lit  qutfquts  nohvs  occurret,  eumfudeamipsf.icerefacis  confortem. 
Sedpax  no^rafuper  flios  pacis  requiefcet  .Ergo  ,quantum  adnos  pertinet,omni~ 
htti  ne  pereant,yel  ne  alios  perdant,fciluhrn  ^  feuera  infla r  medtctnx  adhihen- 

Cn.i6.  da  erit  correptio :  Dei  autem  erit  tUu litilem  facere,quos  pr^fciuit  ^  prtdedi- 
nauit .  Hac  fi^^/era  funt :  quando  primarium ex  fancmPatrihus hahent  teflem^ 
neinodiumCaluini  ab  indoBts  yelmale  ajfe(\ts  reFfuantur.  Vtinam  yero  in- 
fipidi  ifti  moderatores  ,  qui  infohrietate  nimti  aquoft  multum  fthi placent,fal- 
tem  reputarent ,  quantum  .Auguftino  cedunt  rerum  facrarum  fcientia ,  mode- 
flia  quoque illum  effe fupertorem ,  nemorofmfuam  timiditatem nohi^  pro  mode- 
ftia  yenditarent, 

Vt  tandem  cum  Pighio  tranftgamidetrthmfummatim  monendi  funt  mihi 
JeBores-.quicquid  ahfurdttatum  adgrauandam  meam doCirinam  congent ,non  tam 
tn  me  quam  in  Deum  ipfum  torqueri  :  deinde,Scriptur£  locos  qui  pro  mc  aperte 
faciunt,yt mihi extorqueat ,  tam  tnfctte nugari,ytfxtis  appareat, non  poffe  fu- 
flineri caufam  tUam,ntft  corrupta euerfique Scriprura  : poftremo ,intantum  i>n- 
pudenti£  prorumpere  ,yt  .y4ugufttnum  fihi  accerfcre fujj^ragatoremnonduhitet  .Si 
quos  in exitium  Den^  condtdit ,indigniti  eft qui ametur  .  Qui  antequam  nati  ef- 
fent,  yita  s,terna priuatt funt ,mifertcordia  quam fuppltcto  digniores  .  Simeaef 
fent ,  qu£  Uhefailare  conatur ,  mortalem  hominem  tmpeterct :  nunc  quum  talihns 
prohri'^ paiam  tnfultetDco:  me cum P aulo centies  repetere non pudehit :  O  homo, 
tu  quts  es,quicumficlore  tuo  litiges?Sentit  iammfer,^fentient  olim  omnes  e- 
itufmtles  ,qu£cx  ore  impuro  ^facrtlego  prohra  tn  Diumythrant,fuoimpetu 
fraCia  conciderc,.tntequam  ad  coelum  perttngant:nec  demum  reftare  aliud^mji  vt 
recidant in  eorum  capita.  FoediJ^tmdi m adulteranda  Scriptura delirationts  vnum 
efto  Jpecimen,nonum  ad  Rom.cap .  qualiter  ah  eo  partim  mifcetur,  partim  di fcer- 
pitur.  Jnitio,ne  infoluendonodo  Gordianonimtum  lahoret^yno^yerhoabrum- 
piv.EleCium  effe  a  Deo  Jfraelem  fed non  omnes  ejfe  lfraelit,u,quia  patremfuum 
non  referunt,qui  a  lndendo  cognominattts  eft.  Vnde  conftitmt,non  effe  ratam  e- 
leCionem,  nifitnijs  qut  oculos  aperiunt .  ^tqui,honiis  per^icaci^  magtflerin 
jfraelisnomtnertdtculec£cutit,dumex  rohorefacit  acumen  .  Jnttreanoncogi- 
tat  peculiari gratia  fa[\um  ejfe  diuinttus  Jfraelem ,  qui  in^tero  matru  iam  ele- 
£lusfuerat:nec  alioslftdendo  Deo  effe  idoneos ,niji quorum mentes  tUuminat:  lu- 
ce autem  SpirttM  fui  dtgnari,quos  ftht  tnfilios,  quum  adhuc  c£ci  ejfent  adopta- 
tiit.Poftea,quaJi  elapfus,yltrametasyagatur^faltat,J[difericordiam  Det  ne- 
niinideejfe,  quando  omnes^yultfaluosferi^quandoflat  ^pulfat  ad  cordnnojlri 
oftium,cupiens  ingredt.Jtaque ,ante  mundicreationeeledos,aquihnffe  receptum 
tripy&uidit;nemtneml/eto  iridurarc,nifitoleratia:qualiterpatresnimtitmfaciles 
dicuntur  indulgenttafua  filiosperdere  .  Quafiyero  talthus  n^nijs eludereprom- 
ptum  fit,qu£P  aultis  tamdferic  tncontrariam  partem  ajjirmat;^  quaftleciorihus 
nihil  Jignijicet ,  Ex  duohttsgemeUts,quum adhuc inliterofuntincluft,  alterum  e- 
ligi^alterum  reijcijnuUo  operum  reffeduj  fed  mero  Deilfocantuben-plactto: 

Non 


P  R  AE  D  E  S  T  I  N  A  T  I  O  N  E.  pif 

Kon  eJfeyolentU,neque  curr(ntU,fcd  miferenttiDei,qtti  indurtttquemyult,^^ 
ntifericordia  ^uemyttltjprofequitur:  Deum  oilederepotentiamfu4)?j in  yafts irx, 
•)it  inyafts  mfericordis.  nota fAciAt grdtiaftui  diuititu:  Secundumgrattiitam  ele~  Rom.ii. 
C\ionemferuciri,qHicquidin  Ifraelefaluum  eQ:atque  ita  ek^ionem  obtinere :  ^ 
quxfufmfuo  ordtnefupra  expofuimas.Certe  etiamficentuplo  effetacutior,nul 
liitamen  cauiUts  ejftciet,quin  tamfonorum  Pauli  clamoreyelfurdajlrt exaudiat. 
Quodyeromultam  yerborucongeriem  fioc  cumtdo  terminat,  Non  creaffe  Deum 
quos  pr£uiderat  reprohos  fore:ftd  reprohos  fciutjie  quos  creaueratiperinde  cjl  acfi 
luto  illineret fguli  oculos  ^  mantis,ne  qua  eittsforma  nobk  appareat.  Similiter 
quum  exprimo  adEphefcap.expedire  fenititur,  ita  ludibunditsproijcitfuAS  am- 
puUas,  acfi  inani  fuojirepitu  Paulum  ohmutefcere  cogeret .  Elegit  nos  Detis  in 
Chriilo,quiagrati£,fu£,  qux  alioqui omnihus  expoftta  eH,pr£mditlocum inno- 
bfifore  .Elegit  ex  omnibus:quia  quod  in  commune  propnftu  erat  omniburs  ,noJ}:rttm 
pcculiariterfore pr£uiditiyt  iUt  cooperantes,fan6i per  ea  eJftmas.Eleo-it  fecun- 
dum propnfitul/Qluntatt^i  fu£:quodefl  (<p  erat  eiufmodi,  yteos  eligeret,  de  quihits 
prxfciebat futurum  quoddtl]um  efi.  Elegit  in  Uiidemgrati&fu£,  quis,  nos  fanCit- 
Jtcaf^yt laus  efl prdiceptorU j^yirttti ^ doilrina diftipuh . Quaftyero  noniiludft 
Dei  propofitttm,  quodaltbi  Pauln^s  omnibtts  humana  opertbtis  oppoait .  Qjiaft  in  ,^  jjj^  j^ 
nomineBeneplacitinon  exprejiior ftt  hoc  locogratix commenditio.Quafinondi 
caturpropofutjfe  Detts  infeipfo  bentplacitum  fuum ,  quia  cauf^m  in nobti  nuUam 
reperiens ,ftbi tpfe ad nos feruandos caufafuit.  Quafjruilra  totumfaluttsnoftriz 
eJfeClum  a  decretotUo  ^  propoftto  ^  benepUctt&  pendere  quinqtties  repetat. 
Siuaf  non dtferte pronttntiet,quia  elcBi  eramus,nos  tn ChriHofuiJfe bencdtiios. 
Quaft  non fanCiificationem , ^  quicquidefi bonormt operum,  ex  eleCione  tan~ 
quam aquas  exfonte dtviuet.  Quaftnon  eidemgratt£  acccptum  ferat,  quodDei 
Jigmentum fum(is,ad bona opera coditi,qu£ pr£parautt . Qu^xftnon  areliquis  nos 
difcernat pvt gratuito  folo  Deifauorenos  exctUerefctamtis  .Enquam  apte  ope- 
rum prtfcientiam cum  Paulino  textu  conciltet.  Ouarith  fatinsfuerat,iUam  admi 
rantn  perfonam  retinere,quam  femel  ad  momentumfufcipere  coaCmi,m  ox  adfu- 
perh.vs  fpecuUtiones  tranfuoUns ,deponit  .Et  h^cquidemjq^u^l/beriitsjupratra-' 
Ciaut^nunc  curfm  tantumdeliho. 

.AuguftinumpodquamacriterJlageUauitjlitquiinhaediTfutationeim- 
petu  magif,  quam  moderata  rationejeratur ,  qui  huc  illuc  impingat ,  quiproferat 
qu£alienayidtntur  Dei honttateeiipsdeindefujfragio  quani partiyetccundelitA 
tur,trihtts yerhisoftendam.Diligentiamfancliyiri  Uudat,qu6d in libro adSim- 
tlicianum  M  tdioUnenfem  Epifcopum  fedulh  qu£(lionem  hanc  yentilet .  .An  o- 
ptts  altquando  inJj>exertt,nefcio:quum  ex  Ithns  duobus  lihtUum  ynumfaciat.Mi-  Lib  r.  de 
rum  tanien,cur  Itbrum  iUum,  qutmje  .Augujiinus  inttiojui  Epifcopattts  fcripftf  F*^'^''''' 
fe  commemorat ,  bonwsifie  dtxterque  intcrpres  exomnihtts  maxime  dtlegertt.ap.^^. 
Nam  etfiiUiimPeUgio  author  opponit ;  non  tamen  dtJiimuUt ,  quantb  plenm  '^^.'''"'* 
poftea  ^foltdius  de  eadem  re dtjjeruertt.  H£C  eitts  yerbafunt:lUic  a  me  oflenfa  cap.-o. 
eflpr^defiinatto  fanCorum :  quampofiea  diligentttts  ^  operofitis,quum  aduer.  ^J^'  '"''* 
fwiP eUgianos d'SJutArem,dtfendere nectjitias compulit.Didtctmtis cnim  ftngu-  Cap.;o. 
iii  hxrtjts  intultJTe  Eccltftx  proprioi  qu£(ttones:contra  quoi  diligentius  dtfende-  ^^  ^°"° 
retur  Scriptttra  dtuina,quamJinuUa  talls  ntCeJiitAs  cogeret .   Cxteriimj^ytdeamm 

Itj     t 


fii  DE     AETERNA     DEI 

qualfs  iflafit,quiim  ohteridit,^ugunini  fubfcriptio.In  co,inquit,noJlereJl,quod 
']iocationu  conteptum,rebrohationii  caufam  ajjirmat  .Longeyero  i  pfe  altter.  Nam 
inlihro  Retra6iationumdicit jPro  libero  hominis  arhitrioJiclahoratumeJfe,yt 
ttindeml/iceYtt Dei  ?ratia.Verum,ytomittam,quid  illic^  duohui  in  locuame 
citatis  dicat,  mentem  fuam  jidelim  faltem ,  quam  mille  tui  fimiles ,  exponens: 
quomodo  in eum plufquamimpudenter  conferre  audes  ,quodtoto  operenonminut 
fortiter  reijcit,quam  in^enue  damnat  ?  Ne  longiorfm-.quxPi^hius  profe^erha 

^•J*kb  '  adducit,apud.Auguiltnum  quidem  extantfed  eadempagina  refutantur.  Sipro^ 

prior.  ptereadiliu  e^-,inquit,Non'yolent'ti,nequecurrentvi,fedmiferentue{iDei,quiit 
yoluntas  hominii  fola  nonfujficit,  ytiufte  reclequel/iuamtts, nifiadtuueturmi- 
fericordia  Dei:potefi  ^  hoc  modo  dici :  Jgiturnonmiferentis  eft  Dei,fed  homi- 
msyolentu:  quia  mifericordia  Dtifolanonftijficit^ntftconfenfusnoflrxlrolun- 
tatti  addatur..At,illud  mantfeftum  efl:frujira  nosl>eUe,nifDeu6  mifereatur.il- 
ludautem  nefcio  quomodo  dtcaturjtuflra  Deum  mifcreri ,nift  nos  yciimus.  Si  e- 
nim  Deus  mifercturjetiamyolumtts^quia  ad  eandem  mifericordiapertin^t,yt^c 
limut,iuxta  illud,Dcu,$  eft  qui  opcratur  ^  l/ellc  <^  perfcere .  Nam  ft  qi<£ramits, 
-ytrumDei donum fityoluntas  bona:mtrum fi  qtafqua negare audeat .P auio poft: 
Jtaquelfcrum  eslinon  yolentts  neque  currentn  ,jedmtfcrenttsDei :  quta  ctiamji 
multos  yocet,  eorum tamen miferetur quos  italiocatjqttomodoycart  iUis aptum 
efi rvt fequantur.f alfum autem fi  quvs  dtctt:  Non  miferentis  Dei,fdyolentts  ho- 
minti  eftiquia  nuilmjruflra  Demmiferctur.  Cuihs  enim  mtfcretur,fic  cum  yo- 
cat,quomodofctt  ei  con^ruere,yt  "Vocantem  non  refpuat.Efi  quident  yerifimum 
quod pmfattis  crat  P tghit4^ ,yentiiari  ah  ^ugufttno ifia,de  qua  nuc  agitur ^qudt- 
ftionem.  Sed  tpfe grauttcr peccat ,  quod  quijqutltas  tn  aerem  JJiarfiu  arrtptens, 
quod  deinde  in  yanno  refiduum  apparet  trittcum,ne^lt^it. 

Nunc  dandus  Georgto  quoque  S tculo  cfi  locus ;  /»  quo  homine  adeo  injt- 
tidafunt  omniaj^yt  in  eo  rcfellcndo  quicquam  operi£ locarepudeat.Necfane  con- 
gi-edt  cum  ijla  ymhra  dignarcr ,  nififiutta  multorum  coniternatio  me  co^erct. 
Neque  cnim  defnturos  arhttror,  qut  ex puerilibus nugn factlcm  me  captareyi- 
Boriam  iutantes,inanejludium  dcrifni  habeant  .  Equidcm riifinoceret ,  quantwn 
non  ftne  maxtmo  doiore  audto,contcmptu  potins  ohterendum  ccnfercm,  quamyer- 
UsrefcUcndum,  Sedquando  etm  lihri per  Italiamvolitarites,niultos  pajiimde- 
mentantycumdeitro  hornine ,f  optis  ft,pauit^er  ineptire  malo,  quam  meoflen- 
tiopati,!/! cum  tanta Ecclcft£ ia^ura  tnfanta  eimgraffctur  .   Qmm olim Pro^ 

Ezer.ij.  pj,g^^  E^^s^echtcl  anus  fatidtc^ts  yideret  Jucttm  populo  Jacere:  muitebre  beUum 
fubirenoncruhuit.  Ergo,ncquenos  ptgeat,fiChrtftiferuieJfeyoiumn!,  qualef- 
cunque  tandemfnt,qut  in  horreumDominiJ^tai  quifqutlias  tn^crere  nicuntur,  e- 
os  confcrta  manu  depeUere. 

Quod £terno  Dei conftlio prxdcfiinatos  effehomines  dicimits^liel adfalu' 
tem,yel ad  exitium:tribtts  dc  caufis  nos  ea  in  re  haUucmari  Ceorgiui  putat : qua- 
rum primam ajiimat ,  quodEletlionti  nomen  non ohfcrutmm  dtuerfo  fenfu accipi 
in  Scrtptura  :  ntmpe,  quodad  munm  tcmporaie  quofdam  eii^at  Demfvbi  nuU.i 
{it£,tenixliititniientto ,neque ettam ratto  habetur.Scd  quthm perfuadcatjloliduf 
mi^ator,nos  in  Scriptma  tam  maie  exercttatos  eJfe,ytnondum  teneamm,Saulemf 

ioan.6.   ty«.'  reprobits  erat,Rtgem  tamen  effe  eieciuml  ludam ,Diaboium  yocart,qui ynut 

erat 


PR  AEP  ES  T  I  N  ATI  ONE.  ^2-^ 

trnt cx duodectr»,quos a  fe Chriflta  eleCtos pYxdicat'.Cur loccs non notat male Cyf* 
imfcrite  a  nohls  adduBos,qui  erroremfatefaciant'iVer'um,fomnta  ipfefihifabri- 
cat,qudiin  cerehro  fuonata,tanquamalienadehellet:intereamirum,quomodode~  x 

cimo  circiter  yerfupr^ceptifui  oSlitus,Pauli  teilmonio  nos  opbugnet:  Ne  q uum  ,.cor.>. 
alijs pr£dicauero,ipfe  reprolus  ejficiar.CoUigitenimp)elmentiriPaulHm,qui  ti- 
■mere  fe  iaCiet ,ne  concidat  immutahilii  Dei  eleCio,velfux  eleclionUfuiffe  i^na- 
ruminecyidet  mifer,reprohumtllicprohatoopponi,qui  ccrtafu<epietatt6  experi- 
mentadederit.Cur  non  tunc  tUt  in  menteml/enit  diuerfayockacceptio  ? Nam  c^  Uie.s. 
argentum  reprohum apud  leremiam ,^  inEptflolaadHthrdios ,  reproSaterra,  Htbr.«S. 
non  diuinittis  exitio  deuotum argentumyel  terrafi^nifcant ,fedyitiofum  nihili- 
que argentum  ^  terram infrugiferam . Quhdautem inlierhts  Pauli relatio ad ho 
minesfiat,ficuti  in  altera quoque Epiitola,  ex contextucoUigere  promptum  eft,  s-Cor.is. 
£f  tamenfic  ahdterna  elcCione,  qua  nos  in  l/itam  adoptat  Detn,fic  diilinguttur 
eleCio  ad  munu4  temporale ,yt  amhas fmul interdum proptev  ajftnitattm,S criptu 
ra  coniung,it .  Quum  gloriatur  P  aulus  fe  ahytero  fegregatum  efietde  munere  qui- 
dcm^poflolico  differit  :fedaltitts  confcendens,pariterDeigratiam,qua  "yocattts 
fuerat  in  f^em  falut'i6,comendat .  ChriQus  etiam quanuis  ynum  exduodecinfquos 
eIegit,Diaholum  effe  pronuntietialihi  tamen  cum  honore  u^poflolico  adoptionts* 
gratiam  coniungit ,dicens:Nonyos  meelegiflis,fedegoelegiyos,yt  eatis,i&f>u  jo^n-^^. 
Bum  ajferat'u,((;*fruCtM  yefter  maneat.  Nam  ea  legefihi  datos  a  Patre  comemo- 
rat,yt  neminemfinat perire,pr£ter  eum qui  iamflistseratperditionU.  Quoder- 

i-^opaftm  legimus,ad  certum  l/it^genti^yelmuntts  teporaleeligihos  ^  lUos^/ii^ 
nime ohflat,quom'tntts Detisadfaluteelegerit,quofcunqueyult faluos  effe.  , 

Secundam  erroris  caufamftatuit,quod  non  teneamtts,  fdcles  omnes  "oui 
Tefiamenti,quo$yocat,elcHos  ejfe in  falutem:quemadmodum docet P aulus pri^  " 
mo  adl.phe.cap..Atqui,plttffatn  iam  monflratum  eQ ,€x elcCiionisfonte iUic  de- 
duciftdem,quajilijDeifalutisfu£pojfcfionemadeunt.Fidescerteinterfbtritua- 
lesiUitsdiuitias,  quihus  donatifumusin  Chrifio^yelprxcipuec  nferidchet .  Vnde 
autem  jluere  docet  Paultti,quicquid  habemus  henedi^ionum,  nift  ex  recondito  sUo 
gratuitte adoptionts  fonte  ?  Rurfum :  vhertim  nos  locupletauit  omni  fcientia  ^ 

'  prudentia.fed quomodol  luxta  heneplacitum fuum,quod propofuerat infetpfo.  Si 
diuin£  eleClionts  fruc\tis  eflfdes :  conftat  autem  nonomnes  infdem  tUuminari: 
Jlatuendum proculdubio  efl^eltgi  a  Deo,quos  fdedonare  apudfe  decreuit :  atque 
ttalierum  effe quod^uguftintis  tradit:In  flios  aDeo  eligi^yt credant^aon  quia  De praed 
pr£uiderit  credtturos .  ^l^s  lociicitandtiffuperfedco  :  quia  moxtraClandierunt.  ^^^-^^' 
Cditerumiquia^yntts erat  loci.t,  yhi  Dci  eleclt  infnitumaliqucm  numerum  redigi  &  aiiis 
\identur:quumfctlicet  dicit  Chriflus,tantiis  forcAntichrifitfaUaciAspnt  etiam  ^^^"^^  ^ 
^kBos  ,fferipoJiit,decipiant:iUtceleClos  ~)iocari exponit Georgitis,qui  infde 
{p*  iuilitiaperfcuerant,Jlei}(  idquidem,mod'o  fnnulfaterctur  conflantiam  hanc 
aS  eleClione  pendere  ..Atqui  ,ne  quaf^ecialpsfit  in  Dco  eleclio,ftbi  ynumqHcnque 
hominum  propri£  eleclianif  authorcmfacit^ 

Tertiaerroiisnoftri  caufajccundum  Georgium efl ,quoddum exC£catio- 
nts  ^  indurationis  meminit  Scriptura,non  anim.iduertimttsfuperiorihuspcccatti 
talespoenai  infligi  .  Nos  yero,  quodinnumeris  Scripturi  teflimoniji  pafiim  ex- 
preffum  efl  t  non  negamus:  Deum  exc£catione  ^  alijs  mdts ,  ^  grati^fuA. 

'  •  .  i*i  * 


^if  DEAETERNADEI 

conteinptum,^fuperhiam,^ contffmaciam^^  aliafceleraylcifci ,  Namfn^u- 
lares  Poen£  quarum paj^im  ft mentio  ,  ad^eneralemillam  fententiam  refcrri  de- 

^*"*'*   benf.Conijci  infenfum  reprobum,^  incupiditates  i^ominiofas  tradi,qui  De- 
um  cognttum  non  timuerunt ,nec reueriti funt j^vt decebat . Qu^a  de re iterum pojl'. 
eafuJim.Verum,etfi  Dominus  impiosfurore  ^  yertigine percutiens,(]uam  rne 
ritifuntmercedem  illts  rcpendit :  non  tamen  id  ohfiat ,  quominus  reprohos  omnes 

Exod.ic. maneat cxcftAS ^  oSfiinata cordn  durities .  Quum dtcttur obdurattts effe Pha- 
raOyiam  dimtis erat,qucm Dem S athan£,mactparet . Sedquodpritaa  Deotn hoc 

Roin.9.  ipfttr»  excnatus  ejfet,fimul admonet Moifes.Nec  yero Paultis  aliam  caufam ad- 
ducit,nifi quodyrMS  effet  e reprobts.Sic demonjlrat  idcmPaulus,quum ludxiin- 
telligentU  lucepriuati^in  horribiles  tenebrxs  delapfi  funt,poenas  iujla^  impij  diui- 
n££rati£.  contemptui  hoc  modo  iffos  dedijfe;neque  tamen  cxcdtcattonem  hanc  re- 

^  probts  omnihui  conftitutam  fmffe  dijiimulat  .Reliquiai  enimferuata^fmjiedocef, 

'  fecundum  ele^iontm  gratuitam :  reliquos  omnes  fuiffeexc&catos  .  Si  reliqui  0-  __ 
tnnesAn  quorumfalutem non  regnat  Dei eledio,exci£cantur:certejbalam  conftat. 


effdemquifua  rebellione  iram  Dei prouocando  ,nouarnexc£cationem  ftbi  accer- 

Rom.»,   fmtJamabjnjtios^itatifkiJftLdeMatos . Et  clara  funt Pault^^erha, Vafa  trx ejie 

fridem  ad interitum pr£parata ,  quicunqueSpiritu  adoptionis  deflituti,propria 

culpa  fetpfos pr&cipttant .  Equtdem  cum  .Auguflino  fateri  non  recufo,tn  occultis 

tra  Fauft"  -De/  ludtciji  aliqutd pr&cedere  :fed  occultum  .  Nam  tnacctjiihilifecreto  ah  huma- 

ji.cap.:.»^  cop-itatione  fcclufum  efl ,  quomodo  (^  impium  damnet  Detts ,  ^  iufiiji' 

'*       cet  impium.Ergo  fatinsnihii  rtflat,quamcumPaulo  expauefcere :  quia  iudicia 

eius  ,abjjftis  multa. 

Pergitdeinde  Georgius,NuUam  reperirifyUaham  in  tota  ScriptMra,ynde 
coUigere  liceat  ,exc£cari  qui  aterno  Dei  ludicio  reprohati  funt :  ^  quicqmdde 
prjideftinatione  tradimtts ,phtlofophica  tanium  argutiamtt :  quhdDeum  nihilc- 
orumlateat  qu£  futura  funt  :  quxcunque  autem  pr£uidit  ,neceJfarto  eueniant. 
Nihil  dico,ntfi  quod  tam  crajfum  mendactum  lihri  noflri  refeUunt.  Quia  hoc  iUi 
inter fratercuios  licentix,  reuerendi  .Ahbatn  fauor  diderat,l>tquicquidfomnia- 
ueratjoraculi  infiar  ta£lare  auderet:  tdemftht  extra  monafleriumpermifit .  Nos 
yero  ,  non  ex  nuda  Dei  prxfcientia ,  yt  ipfe  jioltde  mentitur ,  eltcere,  quodfrw- 
flra  oppumat ,  inter  eleCios  ^  reprobos  difcrimen:  fed  manifeftts  folidifque 
ScripturA  iocn  proditum  oiiendere  quid  piurihiK  nunc  contefter  i  Nos  exnuda 
Detprxfcientia  pu^are fno^it ..Atqui ,apertos Scripturx locos  plusyiginti  ame 
britiscitatos  repertentieciores.  Specialem  eiedionemcommentum  ejfe  noflrum 
tadatiquia  nuUos Deuscertos  homineseiegerit.  u4t,Chrtflmexaduerfociamatt 
Ioin.i}.  r^jifyf.  qttoseiegerit. 

Videattitamen^quam^yaiidts  machinU  xtemum  iUud  Deiconjliium  labe- 

fa£{et,quo  aiij  infaiuteeieciifunt,alij  exitio  deflinati  .luftitia  Dei  exfdePau- 

^°^y   ifff communem facit omnthmqui credunt:nec difiinclionem admttttt : quia omnet 

peccauerint,&defiituanturgioria  Dei .  Fateorfne  Det  iujittiamfuper  omnes 

per  fidem  dijfundt .Stdynde  l}Omtnihn} fdes ,nift  cxgratuita  Spiritus  iUt.minati- 

one^Et  quos  in  Chriflum  credere  Pauiin  cenftt,ntfi  quos  Pater  caieflis traxeriti 

loan.  10.  (;}jyi{iff^  ccrte  nemtntm  infuts  reputat,nifi  dattpsfit aPatre. Sibi autedatospr£- 

'^'      dicat ,qui  ante P atrt^fuerai .Deitriufuii  defde  naturali  ohtrudet  Ceorgim.quod 

refiUtre 


I 


P  R  AE  D  E  S  T  I  N  A  T  I  O  N  E.  9t, 

rofellere  non  eji  pr^Jentis  inflituti.  Tantum  dico ,  Jn  ornnes  ^^fuperomnes  tjui 
creduntin  Chriitum,ejfeDei  iunttiam ;  fed eodem  Pauln  tejle ,  excipio  :  Vtalii  &^°'^"'** 
pr£ alijs  excellant ,non  nifi  afolo  Deo  difcerniine  qutsglortetur.  Itempvtfciamus 
quxa  Deo  donatafuntnohif,arra  (^fi^illo  Spiritus  xternam  hdireditatem  tn  cor- 
dihus  noiiru  ohftgnari.Item,NobU  dariytinChrifIumcredamtn,Item,llIumina  philip.i. 
ri mentunoJlr£oculos,-vt fiamus qudi.fit  (hesl/ocationis  no{lr£.  Itemjrticlum  £?''«'• 

„    •    ■  rr  ^  1         T^   r  rr  t  .  Oaiac.J. 

Sptritus  ejjepdem.DtJcrimeneJjenegatPaului-.nempe  ludxi^  Gr£ci:quiay~ 
trofque pariter  Deusadfalutem  inuitat .  Seddudi. iHx  Jj)ecies,inq»it  Georvius, 
totumgenifs  humanum  comprehendunt.  Eftomon  tamen  inde  euincet  ,f<riUatim 
linicuique  hominum promittiiuJiitiam.Hoc  quoquepojiremum  "Vf  demusjhuc  ta- 
nten  redeundum  erit/ieminem  honi  ohlati  compotem,niJijide,feri  .R  ejiatyt  M  o- 
nachui  fidem  omnihus  promiftuam  faciat .  Qupd  iamfatis  prohaui,quam  fit  a 
Pauli  mentedlienum.Verumfequetur^folos  eledos  dejiituiglorta  Dei .  Vnde  id 
coUiget? Quia  in  omnes  qui  peccarunt ,inquit ,dijfundttur  Chridt gratia.  ^tqui 
€go ficlimuerfalem  Dei^ratiam  effefateor,ytin  hcc  tamenfitum  effe difcrmen 
dddamicpuodnon  omnes  fecundum Dei propojtruml/ocantur. 

^rgute  fe  ratiocinari putat,quumdicit:ChrtJlus propitiatio  ejlpropec-  Rom.s, 
catis  totius  mundi.Ergo extra mundumreprohos  conjlituant  oportet,quia  Chri- 
{liparticipatione  arcere eosyolunt.Nel/aleat  inprdfens  conimunn  tUa.  folutioi 
Chrifiumfujficienter  pro  omnihus  paffumeffe,ejficaciter  tantum  pro  eledvs.Ma- 
gna  lUa  ahjurdititi,ohqua  plaufumjibi  inter  fuos  gregales  M.onachm  qu&fimty 
apudmenthilhahet momentt.Per quafcunque  mundi  plagas  dtjperffintjideles, 
txpiationem  Chrifti  mortepartam  ad  eos  loannesextendit^  Idcerte  nonobjlat, 
quominus  reprohi  in  mundo  elediipermtxti  fint.Controuerfaetiamcaret,Chri- 
hum  expiandu  totiui  mundi peccatisyenijfe.  Sedconf-flim  occurritiUafoliitto: 
ytquifquis  credit  in  eum,non  pereat:fed  habcatyitam  &ternam.Nec')ier6  qualts  ^°*"J' 
fit  Chrtfii  yirtus,~Mel  quidperfe  yaleat,nunc  quArttur.fedquihtufe  fruendum  exhi 
beat. Qjfpdf  injideconftjht pojfcfio:i^  Jides  ex  Spirttu  adoptionn  manav.rejlat, 
"Vt  in  numerumfliorimts  duntaxat  afcttusftt,quifuturus  eji  Chrifii  particeps. 
Nccyerb  aliud  Chrijii  ojftcium  commendat  Euangelijia  Ioannes,quam  "Vr  morte 
fua  inynum  congreget Detfilios.Vnde  coUtgimn^i,  Quanuis  per  ipfum  ojferatur 
omnihus  reconciliatio,peculiare  tamen  effe  eleBts  henefciu ,  yt in yittefocietatem 
coUtgantur.  Quanquam  dum  omnthM  ojjerri dico,non  itaaccipio,  quaji  adomnes 
legatio  tUa peruentat,quamuridum  fiht  reconciliatDew,  teJiejPaulo^fedadquos 
peruentt,neeorum  qutdem  cordihus indijferenter ohfignatur  ,yt  ratajit.     Quhd  *-^°^-^' 
ttuU.im  ejfe  acceptionem perfonarumgarnt.difcat primum  quid Ji^ntjicet  Perfo- 
Minomen:tum  nihilfacejfetnohis  molvJti£  ex  eafententia. 

.At P auluidocetfVeUe  Deum  omnesfaluos  fert.  Ergo  aut  Deum  fatea- 
tur non ejfeyotorumfuorum  compottm,aut omnesjine  exceptione faluos fore .Si 
reJpondeat:VeUe  Deum,quantum  infeeji:quiafaius  Itbero  cuiufque  arbitriojit 
expoftaiqmro  iterum,Curnon  ergo  omnihus  indijfcrenter prxdicart  Euangelium 
ah  initto  mundi ycluitiCur  totjecults  tam  multoi^entes  in  mortii  tenehris  errare 
pajfui  eJilSequitur  enim  in  con.textu,qubdyelit  omnes  ad"vertta:ti  notitiaml/e 
nire.Scdcandido  fanique  iudicij leilori  mtnime  ambiguus  eji  fenfm ,  quemfupra 
expofui: Qmm pro  Regthui  ^  principihus  tujlijfet  Paula-ijotennes  ^  ordina' 

Itj      4 


■,)0  D  E     AE  T  E  R  N  A     D  E  I        • 

riiis  in Ecclefta preces cocipt,r3equis  Reges  ^Ma^iJlratin  fiaheret pvo  JefiloyatU, 
quodtunc  omnesinfejli  effentfdet  hoflesioccupat  ^poj%litf,  (jt-  Chrtftt  grati- 
amadtUum  quoijue  ordincm patere  ajfirmut. 

Huo  audacior  eflnebulo  hic  in  torquenda  Scriptura  , non mirum  ejh ,fi  tn 
plurthuilocis  congcrendis  fit  copiofttiiquando neque^^Ua ejlreVvio,  nequc  budor, 
qu£eitis proteruiam  fr£nent.Sed qub  iUe  laxius  dijfluicmeum  crtt  refbonfiones 
lefi.€6.  hreuius aflringere  .  Citatlocum  lefaiAiNe dicat  fAini  extrancdf.Reie^us  fum.Be 
reprobisnon  poffe  exponi ,pro confeffo fumit .  Eledos  autem  yocarifiliosextra- 
ne£,ahfurdum  iudicat.ReFpondeo,Non effe  infolcns,  yt  qui  ante  mundi  crcitio- 
nem  eieCli  erant  ,extranei  tamen  cenfeantur,donecfdeaggregentur  adDeifltos. 
i^etr.t.   ycrbaPetrifunt,qu£exProph€ta mutuaturiQui erari([quondamnonbopulin,nunc 
i.petr.i.  tj^'^  populus  Dei.Quos  alloquitur^ Nempe , quos  initio  teflatusfuerat , dtleCioi 
ejfe ,fecundum pr£cognitioncm  Deipatris .  .yipertius  etiamnum  ad Ephefios.Pofh 
tphef.i.i  quamentm  de  £terna  ipforumeleClione  dijferuerat,fultjcit,  Exulesfuiffearegno 
Det,hoTfitespromtflionum,fine  Deo  (^j]>e  'yit£.Etmtramur,fi  lefxim  templunt 
Deiex  profants  lapidihus  £difcans,nouam  confccrationem  foreprxdicet  ?  Naru 
quum  inDei  corde  ahfcondita  effet  Gentium  l^ocatio ,quidaliud in  tUis  quan 
loia.  10. damnata  immundities  apparuit  i     Erxnt quidcm  Dei  oues,quicunque  demumirt 
Cftri^i  corpus coaluerunt,yt ipfe  tefi.itur:ftd  oues  foru  excluf£ adhuci!^^ag£. 
Interea  quanuis  fe  nefcirent,paftor  tamen  cm  nouerat,fecundum  illam  pr^dtfli- 
TraQ. in natione,qua  fuos  elegitante  Conjhitutionemundiiyt probe^ugujlmus  admonet. 
loan.    5.  ^^  ')ierum  eji,tnquit ,P rophct£  diditm:Filininon  portabit  iniquitatem  p.t 

trUinuUaigitur pars  homtnum  tn  originali  corruptione  rcltnquitttr  .     Cum  bellu* 
iilanihil tniht  negorij effeyolo .  Tantitm rudibus fuccurrcre confdium  ejh^ne  tali- 
hti  cautUti  implicentur .N thtl  certiftt  eji ,  quam  mancre  ingencrali  interitu,qui~ 
cunque  in  Chrijlt  corpus  no  inferuntur.Bonas  tfle  frater,de  alicno  prodtgui,omnes 
accumulaf.^qHihmD  em  ianua  claudit^  obferat  ,eos  facit  domeflicos  .C£terum , 
Jhonte  infunit,quifquis  non  fatettir  ,  eos  qut  naturalitcr  in^dam  mortui  funr, 
nonpoffc nifi  ordtnato  diuinittts  rcmediO,  inyitam  rtjlitui.  I^m interpij  homints 
1  Cor  7  ^  incredulifobolem apertum dtfcrimen  Jiatuit  PauUisi^t  hAc  immundaft , lUd 
yerofanCia.EthacrattonCjprtufquam  Gentcs  vna  cum  Iud£ii,dtrutamaceriaf 
R.om.n.  cooptarentur in Eccltfitm,fitos ^hrah^ ramos effefancios  dicit ex radicefan6ia. 
Quidautem  longo fermone  opta  eJl'-.AnnonidemPropheta  Ex€chicl,cuiui dicio 
M  onachm  abutttur,  Gcntes  incircuncifufepius  taquam profanni ,txttio  addicit? 
Nequeenimalioquituncctrcuncijiofuiffccyit^foedM.  Quomodo  igitur^^erum 
erit ,fMum patern£c»lp£ poenam non  daturum?  Vtcijitm  qu£ro  :  Quomodo  inno- 
xium fe  ia^abtf.qui  exmalo  ouo  malwscoruusnafcttur?   Sic  enim  ex.Adamcon^ 
trahitHr  originalc pcccatum ,1/^  cutufque proprtum  fit .     Nemo  ttaque conqueri 
foterit ,quaji alieni peccari  reatumfufitne.it  aculp.i  immunis .  C£terum,Ji Deo  ia 
'E.xoi.iO.fliJsperfequinonltcetmaiorumpcccata:  quidfbtliultiUud;  Vltorintertiam  ^ 
Exod.y^  qi*artam£enerationcm?Item,Rttjciens patris  fcelera  inj  num  jiliorum.   Porro, 
&  aliis     hxc primaliltio  eJi,quod Spiritu  Dct  dejitruttjn  n.ttur£ prauttate manent. 
Apoca. 3.  Quumdicit  loannes: Qufquis peccauerit,deieho  eum  e itbroyit£iJide re~ 

^ii..      prohis  exponits,nurtquamfcripttfuerunt:ftdeeiet\vs,conftiiumDei  eritinjiabile. 
Bcriadegftrrit  M  onachitf,  acji  nuriquamfe  adcapttm  nojirum  Deus  accotnmoda- 

ret. 


I 

1! 


P  R  AE  D  E  S  T  1  N  A  T  I  O  N  E.  ,}t 

ret-Foedafane in^ratitudo,aduerJifi  Deumita  injolefcereidumypjue  eonohisin- 
duIget,l'tnofira cauja  halbutiat.  Hoc cjuoque  modo  Deum  corporeum  nohiscon- 
flahit,quia  ^aures,^  oculos,^pedes,^  manusillt  trihuit  Scriptura.^Atqui, 
Jimplex  €ji-fenj%s:Deleri  e  Ithro  "Mt*,  qui  ad  tempus  inter  flltos  Dei  hahiti,po~ 
iiea  in  locumfuum difcedunt-.quemadmodum  de  luda  vere  loquitur  P etrus.   Tales  Aao.i. 
autemnunquam  exnohisfuijfe  loannes  tejl-atur,quia  fiexnohis  fuijfent  ,none-  i.ioan.j. 
xijjfent.Qupdautem  craffe  loannes  expreJlttyfuhtiliusProphetaE^i^chiehlnar^  Ezc.ij. 
cano,inquit,populi  mei  non  erunt:^  in  catalogo  Ifrael  nonfcnhentur.  Non  alta 
folutione indtget,quod optant Motfes ^ P aultts,  ex  lihro^MtA  deleri.quiayehe- 
mentia  dolons  extra  fe  rapti,perire,  fiferi  poffet ,  maUent,quam  popidofnmDei 
Ecclefiam,qualu  tunc erat,exttngui  .     Gaudereenim  quumfuos  difcipulos iithet 
Chrifim,quia  notnina  eorum  fcripta  fint  incoelo,pcrp£tuum  lUudeJfe  honumfi- 
miJicat,quonunqUiimpriuandi  Jint.Poryonon  minus  dilucide  quamhreuttery- 
trunque  conciliat  ChrifHS,quum  dicit.Omnis  arhor  quam  noplantauitPatermtui,     "    *^' 
eradicahitur.Nam^  reprohos  injpeciem  radices  agere,neqHe  tamen  Dei  manu 
plantatos  ejfe,fi^tjicat. 

Notanda,inquit,ilIa  apudPaulum  comparatio,quodftcutpervnumhomi-  °™'^* 
nem peccatum  in  condemnationem,ita  ^  per^num  homintm  donum  iujlitiditn 
•vitam.Qupdfi  invno mortui  fntmuitt.multo  magti gratia  Deiexuherahit ,yt 
multi  regnentinyita  per  ChrtJium.St  tUic dil^utaret P aulm, ad omnes penetra- 
re  ChriJiigratiamC)iicm  tacerem:fedquum fmpliciter  iUi  propoftumfit  ofiende- 
re,quanto potentior  Jit  infdclihtt^  Chriilt^ratia,quam  contraCia  ex ^dam  ma- 
hdi(\io:qmdhoc  adlahefaclandam  eorum  ele{iionem,quos  invitam  Chrtjlus  rejii- 
tuit,alijspereuntihtv.lScdmonachns^erhayrget.  Nam  PauUstotum  hominum 
gentK comprehendit,qmm dicit ,P eccatuml/mm  hominis graffatum in omnes.ne- 
minem  Itcehit  ayit^participationeexcludere.Si  hoc  modo  meptire  lthet,crean~ 
dos  effe  Deo  nouos  mundos  contendam,yt  quod  iUic  habetur,pr£^et.Negat  Chri 
fius  parefuiffe  malediCiionem  grati£,quia  hxc  longe  cxuheret.Si  in  rationevtrin 
queyeniat  hominumnumerui.non  potefi  Chrifimpluresferuare,quamperdidcrtt 
lAdam.Ergo  periclitahitur  P  auli  fides  ,nifi  repcnte  nouus  aliquis  mundui  emergat, 
Ego  yero  nonalium  monacho  clypeum  opponam^quam  qui  mthi  ah  eoporrigitur. 
^lterum  ex  Paulo  locum  adduqt  ;  Qmdfiaittn  u4dam moriuntur  omnes, ita  in 
Chrifioomnesyiutfcahuntur.Si  hoc Jccundummemhrum  extenditad  omnes.y4dx  '•^"''•'f' 
jiltos-.manum Paulus inijctt,qui  difertemox  tefiatur  ,nonntftde  Chrifli  memhrvs 
fe  inteUigere:Primiti£  Chrtfti44:detnde  ^  qutfunt  Chrifti ,rifurgent .N am  certe 
lUic  de  refurre6lione  difftttat,quam  heata  mmortalitas  CQr}fequttur,qualem  ^ 
infymhvlo  fidciprdidicamiis. 

Ne  eademfubtnde iterando  leCiorihus frufira  t^ium  pariam,pauca  exmul- 
iii  ohtter  perfirtngere  confiltum  efi.  Qualiicr  mortcm  pcccatons  noLitDens,qutim 
yult  omnes conuertt  (^ytuere,fupracxpofui.Nam  quod  ad  refij>ifcentiam,horttt 
tur,^  couerfis  offerf^entamjidomnthus  commune  efi:atfilios  fuos  fingulari  hoc 
pnutlegio  dignatur,yt  carnca  corum  corda  ex  lapideis  faciat.Neque  tamenirri- 
tas  i»  aercmiaciarilioccs  monacho  conccdo  ,dum  (^  impios  maliti£  fu£conui- 
Bos,inexcufabtles  redditDomtnus:^  tn  eleciiifupsttaopcratur,ytarcanaSpiri- 
tus  virtute  efficax  fit  in  eorumcordtbusdocirina,qu£ineorum  auribus pcrfonat . 


,j-t  D  E     AE  T  E  R.  N  A    D  E  I 

Nec  efl  ciuod  cjuc/npiam  moueatvul^arU  tUa  calumnia  y  lUudere  Deurn  hominr~ 
bns,c}uospedthus  captos  ad atnhuUndum  hortatur  .Namfi  nihilexi^it ,  quod  iUi 
non debeanf.nonfacit  iniuriam.Niftyeto qutfoluendo non efi decoclor ,cum ludi- 
brio  creditowfolutumfe  iadaht.Porro  litem  hanc,^ux,nifipropyta  cuiufjue  con" 
fcientiiidiriminecjuit,yltcriusnon  perfecjuor.Populi  fui  auresprophetdfvoceyer 
berari iubet  Deus.^n  yt  tangantur  cordaUmo  yt  oldurentur..yJnyt  reftf;ifcant 
qui  audiumUmo  yt  iam perdtti ,bts pereant .  Si  excipias ,  Superiorem  fuiffecau- 
Jaw.non  aliudinprxfentialiolojminimc  ahf^rdum  t:ffe,J]>ar^i  Dei  mandato  do~ 
^rinamj^uxm profe^u  carituram  nouit.Non minus  friuolum,  quodconftare ne- 
^^ttpoffc  Chrifii  ui{tum,de  reduila  qu£ perterat  oue  fi  qui prxdefltnati forent .  E- 
^o  yero  quodtemere  in nos  yihrare telum  molitur,ton^e  aptius  in  eum  rctorqueo: 
non  alia  rationeyocari  ouem^qui  adtempus  perdnus  yidctur,  nift  quia^ratuitx 
eleCiionis  re^eclu,fub  Deicujlodia manct. 

Eiufdcm  farin£  ejl  iJluddtlemma,Siqua  effet  f^ecialtieleCuo,non  quadnt^ 
ret  exhortatio  Prophet(e:Derelinquat  impiusyiamJuxm.Nam  ftelcclos  allaqui- 
tur,quomodo  impij  ejfcnt,quihus omnia  inhonum  ceduntfsi reproboi,quorfumaci 
refipifcentiamliocanturi  Ego  autem  'yirifque  dcilmari  Prophet£concioncm  re- 
fjondeo-.yt  priores,qui  cxcuffo  iugo  lafciuierunt ,adfanam  mcntcm  rcdcant  moni- 
ti.alteri ycro,qui  tn malis  jutijlupent ,taltbui  ftimults pun^.mtur .  Ncquj  enim 
eledos  fn^imu-s continua S pirttii-s dtreclionefemper  tenere  reclum  curfnm  iquirt 
f£pelabi,crrare,impingerc,^ferealtenari4fatutisyia  dicimiis  .  Sedqutapo- 
tentius  ejlquo  teguntur,Det ptdtfdtumdethali  eos  ruina  excidere  impt.ftbilcej}. 
Caucre  lubcntur  homines ,ne ptrc.int..Atqui ,etcCtos  cxtra  pericutum ejfe jCerturn 
efl:inreprobui niiUa cautio  .  Rcifondeo,N ttnt aHurdt  ejfe,ftetedi,  qui  aj?idue 
Jltnt  in  confliclti,ncceJftrijs  armis  inftruuntur  :((^  communiter  acuitur  omniuin 
')iigitantia idanccreprohire ipfafe incurabilss ejfe demonfircnt , .Adhibetur  enim 
mortii  mcdicina,doncc  ccna  dcfberario  apparcat. 

Olijcit  Gi or^ius:  .Ahraham  fdcltum  ,non  eleClorum  "yocari patrem  .•  ^ 

falutem  non  etcClis ,  fcd  credcntihm  promitti .     Q^os  igiturcjfe  dicet,quifimul 

.,       ^    cumpatrefuo.Ahrahaminreo'numDeicoUt2'endtfunt<Namcerte  Chriflusidirt 

Marcij.  elecios docet compctere.Cnrtstiishncm horrendticladibus  impoiitumtri  pronuu" 

Ibidem.    tiat,yt eleCvi  fit  confultum..An  jittos .Abrahx  ejfe  neo-ahimm,  qui  fimul  cum eo 

Dcu.4,7  domeftici funt  £ccteJi^iEtynde,ohfccro,tanta  .Abral:(edi^nit,is,-vtpaterjide- 

&  10..     iium  cenfeatur,ntfi  quta  a  D omino  eieclus  ejl  ?  Vnde  dcgeneres  cjfe  Jiatuendum 

ej},qui  hacfmititkdtrte  ipjum  non  rejcrunt-.exccrandamyerh  ejfe  nebuionis  huins 

audaciam,quinotAm,quap(^cipuefittos  fuos tnfimtt  Den-s  ,  expun^ere ^ dete- 

re,quantum in  fe ejljconatur.  Credcntib:i4 certe  vttam  £ternam  promittifatcor: 

Uh.ei.   modo  ne  yicijitm  ne^et ,eteCln Jimititer promitti.  S tc  enim  Icfatas  ■  Et  e.tm  pojii- 

debunt elecii  mcf.moah  crcderefateatur,  quos  Detts  Spiritufuo  itluminat :  modo 

denique  eteclionemj.tteaturmatremfdei  ejfe.^domniapro  elcCltiferendafe  px 

Lu   T  '*  *'•'""''  ^JJf^J^^t^tiis  docet.Chrifiiu  Patrem,clcdorum  yindtcemjore ctamat. Hor- 

Col.j.      ta(urPautu,s  Cotofienfes,yt  m.infuctudinem,patientiam  ^  reliquas yirtutes ,tan- 

,     quamtlLcti  Dciinduant  .ExtmitPaututa  reatuomnes  DeieteClos..AnJj>olian- 

dtbon;s  titn eruni  Metcsiacfiin.er res  mutuo  t^quidtm indiuiduonexuconiunclas 

^tijquam  hojiiie  difj^dtiim foret.lmo  1/t  frma  Dei  etedio man&at,tuin  mjidein 

iUumi^ 


P  R  AE  D  E  S  T  I  N  A  T  I  O  N  E.  9jJ 

iUuminttnturqut  c£ci  erant,  tumjlde  rccipiunt  Chrijlt  iuiittiam  ytumfdein  ji- 
nemyfque  cuftodiuntur . 

Quumperditis  exitiumdenuntint  Scriptura,caufam  in^ternum  Dei  con- 
filium  mintme  rtijcit  vel  tranffert :  fd  refidere  tn  tpfts  teflatur.  NosDero  non 
ideo  reprohos  tradimus  dejii tui  Dei Spiritu,ytf  elerum  fuorum  culpam  in  Deum 
deriuent.    Quiccjuidpeccant hominesfibi  tmputent .  Quhdfquisfubterfuo-iat, 
confcientis.l/tnculn  fortius  confirtn^i  dico  ,  <juam  ytfe  a  iufla  damnattone  ex- 
pediat.    Caufetur^d.%m,-vt  -)/olet,fe  dat&  fihi  a  Deo  lixoris  tUecebns  fuiffe de- 
ceptumiintus  tamenmorttferuminfdelitatis  yirus,  intuspefima  confultrtx  am- 
hitio,intui diaholicum  audaci£  flabellum  reperietur.  Multb  iHturminm  excufa- 
hiles  erunt,qui  ex  profundis  Deiadyius  malorum  fuorum  caufim,qu£  fe  ex^iitio- 
fo  eorum  corde  profert ,eruere tentahunt.    Conijci  merentur  tnfenfum  reprobum, 
quicunque Deum ex coeli  terrxque  afjie^u  cognitum non glorifcarunt,ytdece- 
hat.     Qui  malirneac  deltheratamalttta  Chrifltgr.xttam  res^uerunt ,  ^  accen- 
fam  Euan^elij  lucem  refpuere  non  ')ierittfunt,grauiorempoEnamfufiinent.Sua 
quifque peccata  accufet,feipfumdamnet,fuamque  culpam  ex  animo  confeffu^,  iu- 
dicemfuum fuppliciter  deprecetur.   Si  qutsobflrepaf.prompta  efl  excepttoiPer- 
dttto  tux  ifrael.Namytaiihi  diclum efl:frtdicule apud veterem Poetain  qtien- 
turMedea,cxfai  innemore  Pelto  fuijfe  ahietes :  quum  inte^ino  lthtdinisfu(e io-ne 
flagrans  patrem  tottimque  regnumfcumperdiderit.multo  certe  minu-s  audtendi 
funtj  quiprocul  remotoi  caufas  e  nuhthm  accerfunt,  >f  culp£fu£  notittam ,  qu£ 
^  eorum  cordtbus penitus  tnfidet,  neque  occultalaterepotejh,  l/tcunque  obfcu- 
rent.    Homtnum  ergo  peccatis  matorum  omntum  caufam  Scriptura  ture  ajii- 
gnat.Neque  idinternosdiiJ>utatur,Occult6ne  Dei  iudtcio  citra  propriam  cul^ 
fam  pareant  homines(quodnon  modo  falfum  effe  concedimut  ,fed tanquam  fae- 
dumfacrtlegium  detefiamur)fed,.An  tmpij  qui  yoluntarte  peccando  ,  iram  Dei 
infe prouocant,iamolim  iufta  qutdem,fed tncognitit  de  caufa  diuinitw  reproha- 
tifuerint..y4tqui,ytPaulu6feuere  coarguit  hommum  peccata,confcientias  1/alide 
yrget,Deique iujlitiam  aficrilegts  homtnum  calumnijs  acerrtme ^indicat:  ita  qui 
feinexitiumprdt,cipitant,non  dijlimulat futffe  yaft  ti£  adtnteritum  prxparata. 
Reprohos  quodtgntfunt  reatu  Chrifltn  cojiringit.  Simultamen  arhores  effe  dicit 
Patris  manu  non plantatas .Denique  Patre  eos  qui  fui  erant,Filto  dare  akdtmtts,  Ma^',^*  ^ 
yt  eosfan^ifcet.CotraPaului,puflquam  eleclione  Detconfequut.tm  efjedocuit.  Ioan.17. 
reltquos  omnesfuhijcit  ejfe  exci&catos  .    Perperam  ergo  Georgtu^s ,  qui  dcfixisin    '""■"' 
manifefla  peccdta  oculti,reconditum  corruptxnatur^Jontem  nonconftderat. 

Magna  ahfurditate  nos  tmplicart putat  Gcornm,qu6dhorhinem facimtn 
liherum  adpeccandum:quumneceJlitatepeccetreproht.  ^tqui,lihtrtai  tjiade  qua 
loquimur,  quum  iUi  nimium  fuertt  famtliarts ,nonfutt  fatis  nota  .  Manunitjfos 
ab  obfequtoiufiid&^  liheros  Pauluil/ocat ,quijine  metuDei  tntemperanter 
lafciutunt.  .An  ideofequitur,non  ejfepeccato  manctpatosfCalumniatur  etiam, 
nos  D  E  Ipotentiam^ytncereicjuiafipriefcitatqueordtnat  t^uod  futurum  efi ,ne' 
queatpofieamutare.  ^hominandumyt)oprodigiu,7i,f  D  E  V  S  inftar  mor- 
talis  homintiyariumfe  (^  flexihilemmutandis  m  horas  confdijs  non  pr^heat. 
Quidentm  tantopere  improhat Monachm ,  ntfi  Dcum  fht  necejfano  conftare? 
Vciumjn  eojctltcet  haUuanatur,qu6dfxa  Detplacita  a  poteftate  diftrahendo. 


j.TLcf.: 


t.  Cor.4. 


9H  D  E     AE  T  E  R  N  A     D  E  I 

eumfthi  d:J?identemfacit.  Si  Stoice  locjuendum  cffet,not.t  ejl  Senectfententitit 
QupdDeuifihi  fit  ipfenecefttAS.  Nos  m.igis  reucrenter  (^rfohrie:  quod  femper 
idem  '^ult^conflanti^  effe  laudcm:quod  quicquiddecreuit ,  efftclum  reddit,omni- 
fQterntXeim  effe  confentaneum  :  quod  coniuncl.t  effcum  potenria  "yoluntas^di- 
^am  illa  rerum  omnium  moderatrice prou:dentia  tffe  fymmetrtam. 

Non  moror  quoddiuerfa,  <fy*  nihil  commune  inter  fe  h.ihentia  ScripturA 

testtmoniacoaceruat.  Quanqu.im,yt infcttia parcamus ,coercen('a  eius  pro:eruia 

■  '■'jf)'^^ fimplices  conturhet .P o^quam  cxlocoyno  Pauli  oftendtt,mtttere  Deum 

operattonem  €rrorisrehelIthiis,-vtcredant  mendacio  ,qui  noluerunt  ohedireveri-' 

tatt:locumalterumdifimtlemaccumulat:do6\rinam  Eu.tngelij  ohfcuram  effeijs 

qui pereunt:quorum mentes  exc&cauit  Deus  huiHi  feculi .  Fateor  qutdern  illos  vo- 

cariincredulos:verumfiniU^  c£citatvs caufa  eJlfoLt  incyedtilitns  ^qutdfibtytilt 

^tiodmox  fequitur,Deum  qui  iuffit  ex  tenehrts  lucem  f^lendefcere,iUuxiffe  tn  cor- 

dtbuifdelium?  vhique  tcnehrn  effe  audimus:  Deumyero  ex  tenehrli  fulgorern 

cducere.Sedqubdnos  crudelitatis  accufat ,  quod  nohu  (^  multis  ohftruimn-sfa' 

lutiiyiam  ,quum  Chriflm  Chanan^.tm  ^  oues  perdttas  atque  alienos  canes 

tam  henigne  inuitet.ego  liero  re^ondeo,Nos  fdei  ^  poenitenti^  dourtn.tm,qu£ 

nobis commijfa  ej},fdeliter omnihu^proponercl/t Cdriflo lucnfat  omnes . Quutn 

Matt.io.  rogatus  ejfct  Dominus  ipfe  ah^yxore  Zehed£i,yt  alterum  ex  fi^s  ad  dexttram 

*^-"^-   fuam,alterum  adfniftram  locaret,Jiultum  ^  intempcjliuum  yotumcompefcere 

"yolenSjpriefenti  quideml/ocationi  fi:£  congruere  hocnegat.neque  tamenfubticet, 

aecretum  cuique  aPatre  coclejli  ejfe  locum,^  fuo  teoore  patefaclum  iri,  In  hunc 

modum  nequeflentio  nolii  ohruenda  eftfuperjlitio  qu£palam  in  Scripturaprodi^ 

tur:^  tamen,quo  yfque reuelationtidtes  aduenerit ,agendum  quod Dominiis  man 

datpvt  fne  exccptione  adpoenitentiam  ^fdem  omnes  hortemtr.Communts  ennn 

omnihus  eJldoClrtna:^  hac  lege  apudnos  depofta  efl;doncc  qui  reprobifunt^ds- 

plori^ta  ohjlinatione  yiam  nohti  ohjiruant. 

C£terum,quum  pr£deJ}in.ttionem  tot  Scripturi,  locU  tcjlatam  admittcrc 

Cogatur,nouum  cautUum  ingerit,quo  nihil  Jiulfius  nec  putiditKfingi  potejl :  Fide- 

lesnouiTeJlamenti  eleclos  a  Deo  effe  ,quihitimyjlerij  a  fecula  ahfondttinotas 

faceret  diuitias.  In  huncfenfum  colligit  teftimoniA  omnia,qu£  excellentiamgra 

fi£perChriftumexhthit<£commendant.      Tandemconcludtt,Qmcqutdprimo  ad 

Ephefos  capite  hahetur,non  alio  JheClare^nifiquhdfdeles  noui  Teitamenti  Dein 

fecultari  hoc  thefauro  dignatiis  fit .     Qj*»m  autem  ad  tempus  referatur  hxc 

gratia,a  Chrifli aduentuyfque  adfnemmundi  omnihus  perxquecommunem  ef- 

fedocet,    ^tqui,longe  aliam  Pauli  mentcm  oftendunt  lierha  :  quorum  fumma 

eJl,lUuminatos  efje infdem,quifccundum  &ternum  Dei  heneplacitum ad  yitam 

prideftinatt  fuerant  .    Quin tunc  fhecialis  fuerit  quorund.tm l/ocatio  ,  negari 

nonpotefi  .     Neomnihus  quidem  Eu.tngelium  promulgatumfuit .     Verumyc 

detur.ptrfonuiffe  external/oce omnium «tures  :altiorem  'VocationemtUtc  Pau- 

ItK  notat ,qua  in  animos  penetrat  Dei  Spiritns  .    Somnium  narratur  Georgio^ 

'quuminterior^  ejficaxvocatio  ahexternadifcernitur.     Sed  quamnonftfri- 

uota  eiufmodi  dijiinclio ,fdei experientia  locuples  eft  tefiti .  .Ad  h&c non  alio^el 

i.Thef.x.  f<^njuyelfne  elei^tonetraCiathocloco  Paulta^quam  althi,dumgrati<ts agit Deo, 

quod  Thejftlonicenfes  ab  initio  elegeritinfalute.^tqui partem  exiguam  ahim- 


P  R  AE  D  E  S  T  I  N  A  1"  I  O  N  e:  535 

fiamdtttudine  difcernit.Exapia  Georgim,Elcais  opponiprdtfruClos^ratixco- 
tcmptores.  Sedhocnihil  adrem:quianon  aliudin  prxfentia  conte>idn,cjuamJle~ 
ctaliterquofdampr£  alijs  ehaos  ejfeiquum  Georgiw  contragarrtat,nos  tatiimin 
hoc pr^de^inatos  effe,-yt  hocteporenafceremur.Quid ludti^.Cui etfi  Chrtnuau- 
dtre,^dome(lica  etw  cenfuetudinefrui datumefl,eleaum tamenfuijfe Chrijlus  Ioan.M. 
negat.Non  deomnibm  loquor,inquit:egofcio  quos  elegerim.  Quodfiaudiaturfx 
nattcus  tfie,potior  erit  Herodpi  conditio,quam  Dauidn:  (^  eledioniA  honore  fan~ 
Vios  Propheta^  impij  Scrtb£pr£cedent:dicet  non  ejfe  ex  numerojideliu.^tqui,paf~ 
fm ciamttat, generaltterinfeculum  competere eUaionisgrattam.Vult fe fdetuf- 
fore credij  Nunquam aliterPaulum de pmdefiinatione  loquutum  ejfe.  Quid^ .An 
omnesfu£ xtatti  homines  compleclitur,quumiuUifcaridicit,quos  Deus pr&dejii-^°«^'^' 
namtiannon  potitts  a  commum  ordtne  fegregat,  quifecundum  propofitum  yocati 
funtUtem^qHum  (ilihtdtcit;Qu£jlultafunt,elegitDetifji>tfaptetiammundtcon~     °    ' 
fundat  :an  ad  totam £tatem  extendet,m  qua  manife^um  diferimenjlatuitur? 

Quontam  tamenfe adhuc tmpeditum tenerifenttt,aliudajylum  raptaf.Quod 
non^ocentureleclt^quos  Deus  alijs pr£tulerttfed qui  in  communi  ele6}tone  ^  o-ni 
tia  perfeuerant.u4cftdtceret,Eos  demum  cenferi  eleBos,  quifefdet  conjlantia  ah 
hominumyulgoJeparant.LociiPauliadducit:TeJlificorcoramDeo^ele61is^n-^'  '^'•"•^* 
geiti ' Qiyfi yerb tUi  concejfumfit quodpoJlulat:quta  cum apojlatti  nodefciuerint, 
eledtonii  gratiameffe promerttos.^t fquis  ex  aduerfo afferat^Quiaeleiiierant, 
perJiitiJfe,quanto  probabiliu^  hoc  erit?Neftpugna  de  yerbo.Quumpr^dicit  Chri 
J}us,tantaiforeSathan£fallactas,yt  ele^i  quoque,fiferipoffet,inerrorem  indu- 
catur:fignificatfierinullomodopoffe,yt  ekaosyi fuaabripiat  S4than.Nitcqua 
yirtute  tutos  ejje  dicemus?Staturos proprio  robore  Georgiusfomniat.Loo-e  aliter    *""" 
Chri^tfi  •■  Nemo  rapiet  e  manu  mea  quasfufcepi  cujlodtendas  oues.  Paterenim  qui  loan.io. 
deditmthi.maior  omntbus eJl:Nec potertt  quifquam  eas rapereemanu Patris.  Ita 
Paulusfdeles  minime  inpropriam  conftanttam  recumbere  iuhet  ,fedfidelem  effe'' 
Deum  admonet,qut  ipjos  l/ocauit:qui  idem  ejficiet.  Suxquenque ele{iion'ts  aUtho- 
rem <(sr  arbttrutnfactt  Georgim  :at  Chrifluifuos  tfie  tejlatur,  quos  e mundoipfe  ioan.17. 
elegit.Inquar'  ''cntenttaclamatPaulus,Secundumpropofitu^ocat'ti  omnia  coope-  ^°'"-*- 
rari  in  bonum •  tr de  tnfante  nondum  nato.Vtfecundum  eleilionem propofitu  Dei 
maneret,non  ex  opertbus,fed  exyocante  di{ium  effe:Iacobdtlexi.Qutdreftat  tan 
demjmfiytgarrtatnebulojlacohytero  adhuc  inclufum  fuainduitrta  eleBionts  ho- 
norem  fihtpepenffe,(ir  fuaconiiantiafiettffe  in  etus  poffefitone  ad extremum? 

Tantundem  habetrationu,quodreiei{ionem,dequadiffiutatPaulus,nonad 
ftngulas perfonoi ,fed ad  totu  ludaict  populi  corpws  ffehare  exponit:quiagens  lU* 
Chrifiuref^uendo,yit££tern£h£reditatefepriuauit,Fateorequidem,hincortam 
fuifje  dt^utandi  cauJam.Sedtnde  nemofanus  coUtget,qu£fltonem  illuterminnfi~ 
mri,quu  (^genm  .Abrah^  ex  elecits  pariter  ^  reprobu  mtxtu  effe  doceat  Pautus: 
^generaliterpronunttet,ex  genere  humano  partim  ir£,partim  mifericordi^^yafA 
ad  illufirandaDetgloriamproferri.Qupdaute  primam  reprobationiioriginem  tn  / 
eo  fiatuit ,quodEuangelio  mcredult fuerint :  caufam  hanc  aPaulo  diferti  expnmil 
»0  tnficior,pofiquamfcilicetprius  illud membrum deabditis  Dei  iudicijs  abfoluitt 

Dtfitnile enim duo  abeo  traciantur:  Quodnuguajnjt£p_bJbJ3i!i£juemD  

fopulojqutnliberaettfseleOioinfingulhyelcooptandis^^/elabikiendis,  regnareti 


Rom. 


Hebr.) 


9!*   .  DE     AETER^A     DE  1 

ieinde  quodlud^ifun  ingratitudinefe  abdicauerint  ex  Deifitmilia  ,  quum  pY^prij 
zjfent  £tern£  yit£  hxredes  ,Ci£terum,ne  quem  perturhet')/  drietnf  ^quaCi  poflerior  h^c 
reieCiio arranum Dei conjilium lahefaclet,mature  occurritPaulws  ,Dona  ^yo- 
cationem  Dei  ipocnitentia  rarcre-ac  proinde  reliquinffecundumoratuitam  elcdio- 
nern feruari. Qu^ilmlierbis flahilem  ^fxam  manere  qu£  inahdito  Deiconfilio 
undata  efl,ele^ione p mificat .Toedior  etia  nehulonti  impudcntia  in  eofe  proferty 
quod  Efau  ante  reprohatum  fuiffe  negat,quam  primo^enttafua^endidit.Verhum 
cerie^poQoli  agnofco,quod  quumfe  hxreditate priuajfet ,  reprohat^s  ef^.  Sedart 
fuperim  iUudiudicium  aholet,quam  tuncpaffm  efl,repulfalCertenon  magv>,quam 
^dcs  ^  ohedientia  Iacoh,gratuitam  Dei  adoptionem  euerttt. 

Qw)dirt.itio  prtcfatm fum ,nunc iterum repeto:Nemini improhari  poffe quam 
cxpofui  do[\rinam ,nifi  qui fupra  Dei Spiritum fapere  fihi  yidehitur.  Nunc  enim 
eofajitdtj perueniet  hominum  moroft as ^yt qucde  Scripturafumptum  cffecoflat, 
placidelihenterque  ampIeCtinonfuflineant,  quinfihi  quod Dei proprium  efljar- 
rogent:loqii.endi  fcilicet  ^  tacendi  legem  imponere-  Et  tamenmodeflis.  prdtexttt 
feptliri  qutdam'^  olmt  ,quod  ah  omnihus  Dei  feruis  proditu  cffe ,  ne  tpfi  quidem  ne- 
gare audent .Ego^^iero  nonaliam  modeflii£  levenoui,nift  ytquodincoeleftis Ma- 
giftrifchola  didtci^fohrie  O*  reuerenter  proftear.Nequeycrome  Utet,yt  adfidei 
fdifcattonem  attempercnrur  omnia  ,  prudentiam  adhihendam  effe.  Sedquum  id 
quoque  hona  fde pr^Jlare  fluduerim:finnndum placantur quorundam  lautiti£:  de- 
funCium  me  exiJlimo:qui  hahetaures  audiendi,audiat. 

T~^  E  prouidentia  Deiyerhafacluro  ,qua  no  modo  totam  mundi  machinam,^  ftrt 

^^^^uloi  eimpartes,fedcorda  etta  aciionefque  hominii  guhernat  ^infrens  fylua  oc- 

currit.SedquiaargumentuhocficmetraClaffeiamconfido,ytfatiff.t^iiimagnaex 

partefitftnts  ^ ^quts leBorihti/s ,fhmmam eim  quapotero  hreuitate.,nunc  aflrtn- 

gam.Necyero  fpcradus  e^ameorationii  fj>lendor,qui  illittsm.i^nitudini  ^  prdi- 

J}anti.t  rcfpondeat . Nudi^s  tantitmlierhU  qu£yherim  inmea  Inftitutioneexpoft- 

ta fuerut ,nunc referam- (^ fi  qua  optis  teilimonio  hahehunt ^prohationem ex Scri- 

ftura  attexa:tum fintftras malignafque  P ighij ^  fimilium  ohtre6iationes,quihus 

henedicia  malsc6rrumpunt,itadtlua,ne  quid pias  mentcs  impediatyel  conturhet» 

Prouidentiam  'yocamus,non  qua  Deus  e  coclo  otiofus  fheculetur  qu£  in  mun- 

do  funrfed  qua  mundum  afe  conditum  guhernaf.yt  nonyntus  tantum  momenti  fit 

opifex,fed perpetuas  moderator.Sic  jjrouidctia^quayn  Deo  tribuimui.no  mimaad 

fnantts  guam  ad  oculos pcrtinct.Iam  diciturprouidentiafua mundumregere ,no  mo 

db  quia  pofttum  afenatur£  ordtnetuctur,  fedguia  peculiare  yniufcuiufque  exfuls 

creatunicuram  hahet  drgcrit.T.Jifioc  quidemyerum:ftcuti admirahili  Deifipien 

tia  tam  pulchre  dijjjofitumfuit  mundt  opifc  iumitta  ntfi  qu  ittenu^  pnfentt  eitis  vir 

tutc fufjtinetur, nonpoffe manere infno  Jlatu.  Qu()d fol quotidienohu oritur.qubd 

incurfu  tam  rapidogradm  hahettam  apte  temperatos'-qubd afirorum  mire  digefitt 

feries  non  turbatur:  qubd  cotinui  recurrimt  temporum yicestqubdytfcerafua  quo^ 

tannti  adhomines  aiedos  terra  aperit:qubdelementa  ^ftnguUpartes  officiufttum 

facere  non  defnunt:qubd  denique  naturxfoecundttas  nunquam  defcit ,  quaftfati- 

gata-id non  ntft  direCirice  eim tnanu,quifemel omnia  condidit,jieri putandum.  Et 

Pjalmui  centefimus  quartus  nihil  aliud  continet ^Quaml/niuerfalts  huius  pro- 

uidentite 


«•i 


PRAEDESTINATIONE:  9J7 

MidetU  eloviu. Eajlmiliter prxdicat PauliK,quu  dicit, In  ipfo  nos  ejfe,^  moueri,  A^O''?' 
jjr  yiuere.  Quare,ficuttDei'yniu.sproprtaefl  effentia,itafidecofiderada  eJloccuL 
ta,c^uain(j>iratyyeo^etatio:quafit,-vrfulfJlac,qu£  alioqui  mox  interiret,creaturx. 
Sedyniuerfahs  prouidenti£ noririaptrfe-yaga  cJr  confufa  ejfet ,  nififimul 
te»earKus,Dium[inn-uUicreaturai  curafuacomple{li:quemadmodum  e^  Chrt(in4   . 

t  rr        I  1        j        ^r  ^        ■  I        ■  ^  .         ,         Mat.  lO. 

docet,faJJerculum,qut  dtmtdto  ajjel/mtt,  non  cadere  in  terramfine  Patn^l/olun-  Luc.u. 
tate.Nuncin  idajfecialiprouidetia,  qu£  curandu fin^ulii  Det  oberihui priuatim 
excuhat ,  certos  ^  diflin^iosgradnsjlatuere  conuenit.  Nam  quu  nohiliJ?imi1  Dci 
ttptisjtthomojn  cuius^ratiam  condituefi  quicquidcoelum  ^  terra  cotinentiScri- 
pturapr£Cipue  nohif  tnguhernnndogenere  huma»o,Dei prouidenriamcomendat. 
Pauluidf.mlocum illttmexponit  •.Nonohligahtios  houi  rnturanrnhouesDeocurA  '•C<*'9' 
effe negaf.quod falicct illtc non  refideat  cura  eim ,  tanquam tnfua  meta.Jed in  ho~ 
niinem potins  rejftciat .  Hlc autem^quia  Deo  cum  hominthus  rationepr^dittfne- 
£0tium  eiJ ,  certtor  ^  magt^  dtluctda  fe profert eim  proutdenrix  ratio  .  Mirifica 
enim  eiui  iudtcia,  nunc  tn  Jc.elerthu4  pumcndisinunc  in  erudtendti  ad  parienri.imfi- 
delthtis,dcmandaque  eorum  cameinunc  inpurgandtsmundtl/ttijs-.nunc  in  experp-e- 
faciendo  multorum  torpore:mnctn  conterenda  tmpiorHwfupcrhia:  nunc  in  aflufa 
pientumridendo  :nunc  m  prantimachinarionthus  dtruendtsfe  prnfcrunt.Ex  altera 
parte incomparahilts  eiu6  honttoiiniuuandismtferis-.inprotegenda  afferendaque 
inttocentium  faluteiin  ferendo  rehus  dejptratis auxilio,  relucct.  Huiiis prouiden- 
ti£,qu£  homtnes  rejptcit,pulchra  dtfcnptto  hahetur  Pfalmo  cetefimofeptimo.lUic 
enimoflenditprophcta^qu^liulgo  £fluari£ putantur  fortun£  yices,adionon  yol 
ui  c£CO  impetu ,  vt  dtluctdafintl/el  honitatis  ,Tf/ ir£ ,  yel  iufiiti£  Dei  Jhecula. 
Quare tandem  concludtt ,  Stprudcnter  reputentur  qu^fuhinde  tn  mundo  jiunt  re~ 
vumconuerfiones ,  pijsfore  l£ttti£  materia/n  •.fatiiautem  ad  os  ini^uu  ohflruendum 
tale  operum  Dei  ffecimenlialere. 

C£terumhicru>fumdigerendifuntgradui'  QUanuis  enimfe  totihumanoge~ 
9teri^patrem ^«r  tudicem  Deus oflendnf.quia  tamen  Eiclcfia  fan6luarium  efltrr 
quo rtfidetfiUtc clariorihui documentis  pr^fentiamfuam  exerit  •.tUicoJfictttmfacit 
patrtJfamiUai,  ^  eaproptore  afieclujytfic  loqu.ir,dignatur.Referitt  efleiufmo 
di  teflimonijs  Scrtptura,qu£Deum  profuisfidelthus  intentiores  agere  excuhns  af- 
firmant.Ocuii  Dominifuperiuflos.Cuflodit  Dominmmimasfanclorumfuorum.  ?4  ^,^ 
lUiaira efi deyohis.  CaptUi  capttis^yeftri  numerati funt .  Deniguc  Ecclefia pro    i.petr.?'. 
pria  efl  Dei  nfl^rcina^in  quafa^rf/ pynuidentiam  exercef.^  prA.ipUum  Ctufde  bro-      *""' 
uidentt£ thegtrum. Qua rattone etiam dtcttur.Anvclos ,quifunt  vcluti eitts  manits,  p{ji  ,4, 
Jpectaliterdeflinajfefidelthi^sfuts  cuftodes,ne AChriflicorpore,  cuiusipfiquoque  91.^ 
funt  memhrayquicquamfeparatum  haheant.I  taque  ,yt  pro  captu  rudium  crafie  aga- 
mus  ,primo  locoflatuenda  efl  ante oculos gencralii  mundi ^uhernaticgua  fouen-  t 
tur  <3r  yegetantur omnia^tflet incolnmts  natur£  corumflatm.  Dcinde  confide- 
rand^funt  tn  fingulitpartihu^ rep-cndts  0*  curandis,Dei excuhi£'^  quidem  ta-  1. 
Ies,ytnihilnifinutuarhitri6qs  eiiti eueniat.Tu peculiarts gentyuhumani cura iri  ^ 
jnentemnobisvenire  dehet:quafitytyita^  mors  fiomtnum ,  tampttBltca  regno- 
ftum  ^gentiumquampriuata  cuiufquc  cordttio,(^quiccjuidfortHn£adfcrthiJoier, 
ahlinacadefii  moderatione pendeat.  vltinio  pr£fidium  yere paternum,qttoEi::    ^ 
clefiamfuam  tueturyCui pr^fentifima  Dei  ipjmyirtm  anntxa  cfi^ 


932  DEAETERNADEI 

'  Porro^qmntdft  ^  quam  multipljx  huifti  dormn^l/tili  f.«,  mUifyerhifpya 

dio-nitatefittis  exprimi  pitefi.  Verit  n  yDciprouidentiam  in mmdo gnbernxnda 
qmlts  in  Scriptura  nohvs  trdditur,  ^  .ignofctturjidei  fenfu,  nemo  ytiliter  expen- 
det,nifi  quifihi  cumfiCiorefuo,  rerumque  omnium  optfce  negottum  effe  reput.tns, 
ms'u&  reuerentiam  tani£  maicfl.ttis,qu.i  decet  humi[itate,pyimii>n  fejnbmiferit. 
j<r.im(i£quAihm  quifquefuti  tantum  honoris  h^herefolet  ,vt  candidi modejlcque 
de  eorumf.tais  iudicetrvhi  quidolfcurum  efl  velnonfxtis cognttum.fenftm  non  nti 
nm  quamfedulo  inquirat,^  ludiciimfufficndere  malit,quam  ntmvs  proper.indo, 
iniuriam  facere.an  no  pUti  quam  immanvs,ohfecro ,ifta eilferitas,  maiore  licentia, 
tum  opera  Deiadcalculum noQrum~)iocare,tum  de incognitvs prxctpttemferrefen 
tentta,tum  arcana  eim  confilta  excutere,tum  profano  more  de  tantts&proculado 
randts  myftcrijs  nuo-ari?^tqui,quu  omnibM  feculis  graffata  fuerit  h£cpetiil.tntia, 
multb  infolentiiu  hodie,quam  antehac^nquam  ,fe  taclat.^c  multi  qutdem  Epicu- 
rei,quia  Deum  nequeunt e coelodetrahere-.quod gigaitum  exeplo  lihenter  tenta- 
rent,i>tfaltem  eim  cultum,i;&  quicquid  eJ}reli^tonvs,ex  fuU  ('^'omniuconfuentijs 
deturhent,foedai  &  indtgn.is  hlajj)hemiis  yomedojimptu  fuum  furorem produnt. 
Sedin  maiori parte  huncmalifontem  effe  conflat ,  quod  leues  &  firuidtjjiiritnsj 
friuoU fu£ curiofttati  primiim  indul^ent-.l/tnullo  fnefihi propofto,totosfe  addt- 
cantfuperuacuvsff)eculationthm.^cceditdeindeejfr£nvs  aud.tcta,  qu£ linguas  ad 
di,qu.tndam  fua petulantia  lUam  intemperiem flimulat.^lij  laborant  quidtdiuerfo 
■\itio  ,fed  non  minm  noxio  .Namfe  implicates  abfurdisdeltrijs,mentes  fuas  ohruunt 
-yioluntaria  aut  deff>eratione,autfocordia.  ifl&filicetdiaholifunt  artes:inuolue~ 
re  prodi^iofis  f^mentvs pi.im  fan.imque  doclrinam :  quthtts  non  modo  einsfruCium 
nohtiprxripiatfcdpartime  am  odtofam,partim  exitialem  reddat.Vertim  quicquid 
moltaturille,ftctJfat  tamena  nohtspr£poflera  quorundam  cautio:quivt  talibus 
pericuivs  occurrant ,  non  aiiud  inuentunt  compendtum ,  ntfi  ~)it  corrumpant  vel  ob- 
fcurent  quod fimpliciter  in  Scriptura  proditum  eft. 

Longe  aptim  remedium  eft:quomodo,&  in  quemfnem  confideranda  fit  Dei 

prouidentia,tenere .P rior  fnvsefl jyt  nos  temerarta  confdentta  exutos  tum  tn  Dei 

timore  continsat,tum  ad  inuocationem  expergefaciat.^lterver6,yt  fed.it  u  trarp 

quiUifque  animts  ,  in  Deum recumbere ,&  qu& nos  circunflant pericuLt,  nohifque 

afiduecentum  mortes  minanturfecure  forttterque  contemneredoceat .  Vtrunque 

memhrum  breuiter  exponam.Qutfortuitum  altquidima^inarur^l/elindufln^fux, 

confdtjs ,opihm,humanvi  auxilijs  quidptam  arrogant,  audacim  ad  tentanda  omnta 

feruntur  jfatagunt  jl/erftntfe  in  omnes  partes ,nullumnonmouent  Lipidem ,fub- 

inde  noui aliquidexcogitat:  quaft  Itherojpatio  foluti  vagantur:  nuUa  tnterim  Dei 

inuocatio,nuUmmetm.  Q^ui^erb Dei prouidetia,homines,eoriimq;  cofilia,&re- 

rum  euentmgHhernari  agnofcet,trepidt  cti  leremta  dicetiScio  Domine  noeffe  ho- 

lere.io.    ^^^y„^  "yiaeimjnequeviri  >f  dtrtgat  grejfm  fuos:item  tUudSolomonvs  reputans,^ 

pro.ii.     Domino funt greffmviri,(&  quvs  hominum  dij^onetl/iamfuamhotum  fe Domino 

tradet,atque  ab  eo  pendebit.vltro  fequcntnr  preces^vt  Demrtohtfquiefctnrihm  in^ 

choet  acperjiciat,quicquid aggreditfiur  operum.  Stmtltterqui  fortun£  imperium 

comminiJcetur,yeldiabolo,impijs;(^  hrutvs  animaLbmfrxnalaxabit , qu.tfl pr£- 

ter  Deinutti  &modtrattonem  qutcqua  poJiintyela^ant:mtfera  anxtetate  femper 

Afluabif.vita  Juam  quaflde Jilo pendetcm  afpiciens,  torquebttur.pcdeyix  mouere 

audchit, 


1>  R  AE  D  E  S  T  I  N  A  T  I  O  N  E:  '93^ 

au^ehitjqUtndelfitafuxdeJperet^fidelesycrOidHmftbimanumDeimoderatricern 
froponentjCUrAsfuM nondubitxhunt  in  eum  conijcere.  Dumcerto  f}atuenr,diabo~ 
lum  &•  ir»p'Os  omnes,quantumuts  tumultuentur,non  tantumli^atos  Dei  compedi' 
hui  teneri  fedetiamco^i ad pr<eflanda  iiTi  obfequia:quieti pervias fuas per^ent. 

^onnthil  etiam  lucis  addentdu£ali£  difltnCiiones  prior  efl,  Quod  tam  inprA' 

terituM  quamfuturum  tempm  confideranda  fit  Deiprouidentia:altera,Interdum 

cumfuii medijs yinterdum  fine  medijs,interdum  contra  omniamedia,fummam illipo 

teflatem  afferendam  ejfe,  ~\t  ordtnet ,conflttuatque omnia.  Taltf pr&tentitempo- 

rtsfttconfderatiu:Si  quidprojpete  ^  ex  voto  fucce(?it,nonfacrifcet  mortalu  ho 

tno  retifuo,  quemadmodum  loquitur  Habacuc.neque  fuamprudentiam,~);irtutem 

yelfortunam  ejferat:neque  acceptum  ferat  homintbws  velcreaturii  quodDei  pro- 

prium  eflfed  Deumfbi  pcrjuadeat  eius  bontprimUejfe  authorem  ^ndecunque  pro- 

nenerit.In^eius  autem  aduerfs,rnhac  confolatione  acquiefcat:S  icut  Domino  plx 

cuit ,ita  fa^um  efl:contra  Deum  tumultuando ,  nec  quicquam profcta ,^  me  oh- 

flrin<ram  impi£  conturnaci<ireatu.Tumlie>o  anteaCi^^^ita  fubeat  memoria,ytex 

poEnuftbi  infliCii peccatafua  a^nofcat.Inten/pu^futurum  hocmodoreputandaefl 

pijs  menttbus  Det prouidetia,lit flmper  ad eiu-s promifltones  ac  minns tntet£  finti 

^uiafmuUtque inde deflexerint^nuUa  re^abit  ad Dct  timore  ertidttio ,nuUttsfidei 

profec\ui.^tyerQ  qui  Dei  omntpotentiainfpeculol/erbi  eiw  intuebttur,iupro- 

tnikionibus  etu^sfretusfupra  innumera  mundt  pericuU  fe  fdtiaU  eriget.tu  mtnis 

fubaC\u/s,[eCOramtotidem ferulis humtliahit .  Quod cum  .uts  medijs  confderandam 

effedixi  Dei prouidentiam ,hunchabet Jenfum.S i quti  m extremo difcrtmine laho 

tantibui  opcm  tulertt:non  humana  eflfd  diuina  permanum  hominis  Itheratio.Sol 

oritur  quotidie,ftd Dea:  efl  qut  orhererr^  ilIuJhar.ProduCttterrafruo^es,fedDeui 

eft  qui panemfupptditat,c;^ pani  tnjpir.tt  vi^oreadnos  alendos .In  Jumma,quum 

inferiores  (d'<f£  tanqua^ela,Deunil:conJletiuncflrofHhducereyt  plurimumfo~ 

leantiiidei  oculo  altiu': penetrandu eflpvt  JJti  manum tn  hts  organis  operatem  cer^ 

nat.  ^bfque  mtdijs  quQmodo  locus  dandusjit prouidtnti£  Dei, exemplofuo  Chri- 

Rus  docutt,quum  S.nhan£  tnfuitum  hoc  clypto  repeLeret:Non  in  folo  paneyiuit  Mattli.4, 

homo:fedin  orhniyeiho  qnod  egredtturex  ore  Det.Namquia  yirtuteDeifciehat 

yiullHiStXterni .tdmmiculi  mdi^nam  cjft.ta fne p.ine fujJeCluram coUigit ,quam fe 

henio-ne  exertt ptr  pane. C.-utndum  ttaque,ne injerioribus mcdijs  itafimuiajfixiy 

ouinDeimanui  omni fhhftdto nudata ,  per f  nohts  abunde ffjftttat .Contra mcdiay 

qua  meretur glona  apkd  no$  ohtmetDei  prouidecia ,  quu  iUam  obflaculii  omnibut 

fupertoremforeperJuafi,cunCiaiformidmes  hacl/na  fducial/incimus. ^tque  h£c 

"iiera  e{l  paleflra,tn  quafdem  noflraDais  exercet,quii  totidem  feohflacula  tnve- 

runt,ad  tmpedicndueius  ionftliu,quot  furfum  (<;*  deorfum  apparent  in  coelo  creatu- 

y«. Qutdautem tunc  agendnm^.Ncmpcji ad diuin£ potenti£ altitudtne confcendat 

jides,omnta  qu£  contra  ntti  vidtntur  agendi  media,n  0  mavno  negotio  expuonabit, 

Quifquiffe intra  hasmetoi  contmucrir,nec  tortuofis  fpeculationibm Je impe- 

Jiet,  necquia  diuinitus  omniaferiaudiet ,  inde prxtextum  captahit  ignaui£  ,nec 

^tipcratione  concidet  ,nec adfiuoUs  nugas  prouolabir,^  Dei  maieilate  indi- 

jrnas.  Nunc  tamen proptus  exfutienda  esl  qu^ftto,  ynde  exoriuntur pu£n£.  Non 

qiiftd  Ticiproutdentia  rite  fvt  decehat ,  co^nita  ,eas  ex  fe  ?^imat :  fed  guia,  in  repu- 

tand^^et  operibus  humana  ratio  quumcAcutiatfimtiLad  rixadumprofilit.  Qua^ 

Kkk.  > 


»^° 


DE     AETERNA     DEl 


(jit.im  miriim  non  e(l,ft  cami  parum  confentanea  fint  Dei confli.t,  que  excoeh- 
rumaltttHdine.y4ngelifujj)icimt.Sedhocyitiumminimetolerahile,qiiodnos,cjui~ 
hm  humi reptareytx  datum  ejl,nihil  proh.xmits,nif  cjuod  taquam  octdvi  noflrvifub- 
teCmmdfTpicerehce.tt.  C£terumrvtfru  luoftftdoiirina,  tum  rudes  &  imperitos 
pl.tc.ire,tumimproborumcalumni.tircfcllere,oper£pretiumeJl.Pr:mo  locoyiden- 
dum  e(l,  quomodo  Deiyoluntas,  rerum omnium qu£ in  mundo^eruntur ,  caufafu; 
neque  tamen malorum  authorfit  Detu  .  Nondtcamcum^u^ufimo  ,quod  tamert 
lifyerl  ah  eo  diclum  lihenter  ample^or  .In  peccato  ,fue  tn  malo  mhil effepoftt- 
umh ^ft  enim  argutia,qu&  multn  nonfatifftceret.  Sed  aliudmihi  principnon  fu- 
mo  :  Qu£  perveram  i(<p  iniujle  ah  hominibuifiunt ,  eademre6ia  i^iu[}.i  effe  Dei 
obcra.    Hocf  t)rim.t Jpecie qutbufdam  effe paradoxumVtdetur^ftitem  nefnt  ita 
fadidiof,  quinpaulifjermecumfujlineant  ex  yerbo  Det  inquirere,quidfentien- 
dum  ft  .C&terum  ,ne  quicquamjluitaperttnacia  tueamur  ,qu.tfDet  proprium,qmd 
ilii  temere  exfenfu  nojiro  afficium fuerif.primiim  audtenda  ejl  Scriptura,imo  to- 
ta  inde  openim  Dei  petend.t  ejldefnitio. 

QuodDettsfuo  confito dtrigat,qu£ maxime  yidenturfortuita ,  clare  Scri- 
prouer-iif  /''«!■'<  tejl.trur,qtiit  dicit,In  ftnum conijctfortes ,tudtciumliero e.xrum  exire  .i Do- 
inino.Similiterf  r.xmusex arbore  dcfraCiMS,.tut Jecuris  e  m.tnu  hominvs pr£ter  con- 
fiitum  el.tpfa,captittranfeuntii  tUtd.tt,Motfes  teJ^.ttur,hoc  Deum  confuito  feciffe: 
^*°^''"'  quia  homincm  occifum  yoiuerit.  ^lta  Scriptur^  tejlimonia  confulto  niicprditerco: 
quia  rcm  tantimdtgito  monflr.tr e propofitii  efl.Sedquia  Stoica  necejiitas  hocmo- 
(fo  ft-atHiyidetur,multts  odiofum  efl  dogma,etiam  qutprofaifo  damnarenon  au- 
det.Vetns  ifla  calumnia  Juit,quafe.AuguJ}inivs  tniufle  fwjfe  gr.iuatum  ,altcubi  con 
^'^•^^     queritur-.nunc  obfoletam  effe  decelyat.  Certe  hominthui prohvs  ^  ingenuts,fmodo 
cap!j.^'    iJjdem do[\iftnt,~)/aide indigna  efl.Quaitsfuerit  Stoicorum  im.to;inxtio,notum  e/?. 
p,xtiim  fuum  texebant ex Gordt.xno caufarum coplexH-.inquem  quum  Deumipfum 
inuoiuerant,fahricahantaure.xs  atenaSjl/t  efltnfabuli,<,quthiis  Deuyincirent,yt 
fuhieclivs  effet  inferioribits  caufis.Stotcoshodte  tmitantur.Aflrol'>gi,quibuifata- 
IfS  ex  fttUariipoftu  dependetrerum  necefttas.Valeant  tgitur cum fuo  ftto  Stoi- 
ci-.nobisltbcraDetl/olnntasom/tiumfttmoderatrix  .StdcontingentiittoUiexmun 
dojyidetur  ahfurdi^i.OmittoquAinfclioltiyfttatifuntdifltnCiiones.Quodajferam, 
fi.npieX,meo  iudicio,^ mintme  coacOt erit,deinde adytt£  yfum .tccomodatum.  Sic 
^^^^«i^pj^eU^-^fl cjundfla.cuit  Tictis.yt  tame neque pr£Cife  ,  nequefuaptenatura 
ncccff.iriii  ftt.Exempiii  in  Chrifli  ojithmfatntliarehabeo.  Chriflum corpus induif- 
fe prorfts noflro  f;>nile,Scrtptura  teflatur  .  Quarefragiiia  iUt  offa  fuijfe ,fateri 
nemofanM  duhitahtt.  Sedalia miht ytdetur acfep.irata qu^flio,  .AnyUum os  eitts 
fr.xno-t  potuerit .  Nam  integra  omnta  (&  ilUfa  manere  ,  qutafxo  Dci  decreto  ita, 
flatutum  erat,neceff.irio  oportuit.Neclferb  qubd  a  receptii loquendi  formis  de  ne- 
ce(?ttate  fecundii quid  ^  ahfoiuta,item  conjequeniis (^  confequenti£,  abhorream, 
ita  ioquorfdne  qua  leClores  argutia  impedtat,quin  agnofcatl/eirudijiimm  quifq; 
"VerM  effc  quoddico.Ergoftin Chrfli  ojiibiisnatura  confideresfragilia  er.tnt:fm 
yeibtUudDei  decretti,quodf»o  tepore  manifeflariifuit:nihilo  magvs  fraCiur£  ob 
noxia  erant,nuam hum.int6 £rumnts .Angeii.I am  yerbquia  diuinittis poftiinaturx 
ordinem  intueri nos  decet,contingentiam,quoadfenfum  noflrum ,mintme  reijcio . 


P  R  AE  D  E  S  T  I  N  A  T  I  O  N  E.  141 

\Ac  memoria  tenendumed ,quod anti pofui^^/hi  Dem pey  media  c^inferio-  qI  . 

res  c-tufis yirtutemfuam  exerit.non  ejfe  ab  tUuifeparandam  .  Temulenta  esl  tfi* 
cogitatio.DecreuitDew  c^uidfuturumfif.er^o  curam  acfiudium  noftruminterpo- 
nere  fuperuacuum  til.  ^tguj,  ejHHm nnluquid.dj2;endumpt,pr£fcrihat :  gVr'  virtu- 
thfu£nrQ-an.inn<:  clfeyphxjjainohucjfhne^immuifeparare  cjU£ilIe  coniunxit. 
Initio  terram  fine  humana  arte  ^  culturafomne  herbarum\^fru^um^enus 
iufit producere  inunc  autem  manum  hominis  adhihet  per  quam  optreturifiquis 
otiofo  htatuyelle fe panem  excipere iaclet,quia  henedt&ioDominifoecundet  ter- 
ram-.amon  pedihismagU  calcahit  Det  prouidentiam  ,quam  talt pr^dicatione 
tjftretl  Dijcerpit  enim  ac  lacerat,qu£  facro  interfcncxu  cohxrent.  Ergoquantum 
ttdfuturtim  tempui,quia nos adhuc  rerum  euenttts  Uttnt.ptrinde adofficiumfuum 
intentitstffe quifquedehet,acft  nihil in^^tramuispartem conffitutumfnyet. Veljlit 
ma^iipropne  loquar,talem  in  omnihtts,  qu£  exDei  mandato  ao-o-ytditw\  fuccef- 

A  j7  ■         7       rt  ■  ■  ■  ^^  ■'         ^ 

fum  Jperare  debet ,  "Vf  tn  rebtisjibt  tncognita  conttngentiam  cum  certa  Dtt  proui- 
dentiaconciliet.Et  henedidionemfuam  Dominusmanuum  noilrarum lahort pro- 
tnittit.Hac-vocepius  l/irfe diuin£ prouidtnti£  oro^anum  conditui  agnofcet.Hac 
eadem promifionefrettts,alacriter  ad  optaft  accinget,quia  perfuafui  erit,nonfor- 
tuitamfe  operam  in  aereidcere :  qu<ein  Deiyerhum  recumbens ,arcano  eiits  conft- 
Ito  in  optimumfnem  dirigetur .  Dentque,ftcut  prouidentia  Dei  rite  experft,  ma- 
nuinoflras noligatuta inuqcationeoLadto  non  impediti^ytpotiusfiahdiat.Stquid 
iam acciderit ,ftmili intempttspr^teritum fohrietate iudicia nofira  temperari con- 
uenit.  NuUa  ad patieritiam  aptiorexhortatto,  quam  dum  audimns ,  nihilfortuito 
contigiffe fid quod Dominol/ifum  eft,fuijfe  impletum .Interea  nonftquitur,quin 
verum  aduerfarum  culpamyd  tgnauia  noslra  ,>«■  /  temeritiiipvel  incogitantia^yel 
aliudfitium  merito  fufitneat .  Quhd  fide  caufts  ettentuum  non  liqueat-.l/tfipel/i 
dtntur  qu£(iccidunt  ,py£ter  rationem  accidere  :  tamen  neficquidem  defnerit pi£ 
tnenteSy0'  fapienttx  ^  tusliti^  laudemirihuere  Deo. 

Verum^yhi  tnterueniut  hominum  confilta,yoluntates,fiudia,conam,pliis  in 
eo  efidtjficulta:tf,qucmodotllicquoqueregnetDei  prouidetiamon  modonequid 
geraturniji ex  ei ta nututfed etiamne  guid deliberando  agitent  homines  .  nifiguod 
ipfeiniftrat.  Edit  qutde  in  eo  quottdtt pr£clara fux, prouidenti£  documenta,quum  /; 

fiuitti  hominum  conjilijs  fr£na  Lxxans,  tmo dfiimuUns  adeorum  apparatta,  euen- 
lutandtm eos frufiratur .  Sedtn  alio  genere potentem  eiiusmanum ^ dominatio- 
nem  celebrat  Scriptura,  quum  imptos  tnfatuat ,quum  yertiginepercuttt,  quum  de^ 
mentat^  ohftupefxctt  eos :  fimtltter  quum  eorum  corda  ejjoeminat,  ^  pauore  re- 
plet^ytadfolij  cadentufirepttum  concidanr.Parum  ergo  confideyate  P  tghtus,dum 
in  iflas  angufiias  concludit  Deum,yt  tanquam  yir  prudtnsj^dux  rei  militarts  pe- 
rittts,hoftiumfuorumconfiliapr£uidens,incontr.xriumtepesltutiremedijsyeriat. 
Quafiliero  non  ytrunque  diferte  exprimatur.Quoddeprehendatfapientesin  afiu 
tiafua:  <(^  auftrat fpirttum prtncipum  ,  ac  eorum prudtntiameuanefcere  factat. 
tJimti  craffa  etiatnjcitia  efl,durn  negatDei  yoluntate  mori,qut  cofuUb .xb  homi-  ^^^  j 
ne occidttur : quia^bitntercedit  hominn^VoluntasyDeus agere non dicatur.  Quid cap.j. 
ergo  innumerts  Scriptur£  tefiimonijsfet,(jU£gladios  tmpioruDetmanu  regi  tefian 
tur\.Anfnehominu  confilto  occififuntfiLu ldelii.AtqHi,  adfcrthitur  clogiti ,quod 
'\olueritDominus  occidere tj^fos.C^terum^juinperpetubgubcrnet Deu^  hominum  '*  *"''* 


-/ 


^U  D  E     AE  T  E  R  N  A     D  E  I 

rnanns ,nmc  llo-^tii  teneat,nunc  fleOitthi*c  ^  illuc  ad  exequendum  quodjlatuity 
quicunqttemediocriterinScriptura  exercitt^ti funt,no  liocabunt  tn  controuerfa. 
Imo  communi  fere  omniumfenfureceptum  efl  .qutcqmdmoliantur  homines,  euen- 
tum  in  manu  Dei  effe.Sed  quia  in  tam  denfahumanA  mentti  calio^ine perquam  te~ 
nui/it^fere  euanidaejl  tUa  cognitio :  Scrtptura  altioremnobvsjjieculam^dificat, 
-equa  Deum  contemplemur  omnia  hominum  opera  ficmoderantem ,-vtinjinema 
fe  defiinatum  applicet. 

Summaau tem  huc  redit: Quanutihominesrvtindomitx.  be(li£  nuUifgueyin- 
culk  coercit£,lafctuiat:arcano  tamenjrmo^uhernari.yt  ne  iigituquLdsMmM^ie 
qiteatynjiad exequendum Dei magtA guamfuu  opus. Namfideles,qui l}ontaneuin 
illToffequium impendunt,nonfecm atque .Angeli,manits eius  cenfendifunt.  Qua- 
re  eos potifiimum  hic  commemoro,  quibtti  nthil  minus  propofitum  eft,quam  habere 
qHtcquamyelconfdioDeiaffine,'\ieiconfentaneumeiu4yoluntati,.Acfibi  qutdem 
quafiyotorum compotes , pltudunt impij .Sedres  tandemcomprobat,peripfos,li- 
cetinfcios  acnolentes,q»od diuinitu4ordinatti fuerat,effe impletum.PorroDeus 
ibfenuncimpijs,adpunienda  hominum peccata  ,tanquam  flagellti^ytitur  :nunc, 
quafiohtorto  coUo  eos  traheret,beneflcenti£fu£minifiros  effe cogit.Priortsmem- 
hri  exempla  colIi^ere,immenfi  operisforet.  Paucatantum  attin^ere  pr^fitterit. 
Pofiqnam Deu6u4fiyrium  adbeUandum incitans , ■virgamfuroruifuiliocauit, nec 
,|efa.io.    ^^  .^  ^^^^  ir^fux,  baculo  armatum  effe docuif.pofiea  in  eiusfuperbiam  inuehitur: 
quodfenon  a o-nofieretyelutifecurim  yelferram  aliunde  a^itatam.  Hacratio- 
ne  e^fanCtificati  a  Deo,^  conduclitij  etrn  milttes  dicuntur,  ^  operam  iUt  na - 
iiare,quos  ambitio  altoquifua,^' crudelitas,^  auaritia  impcUtt:^  Dominmyi- 
cifiimftbtlo yelclafiicofe  eos  adarmal/ocareteflatur.Diuin&beneficenti^yiam 
parari  hominum  mxlficijs,yel  ynus  M  oifis  locusfatis  clare  demonfirat.  P  lufquam 
^"'^^'  fcelerata,perfida,^  crudelufueratconfjiratiofratrum  Iofeph,quumeumliende- 
rent  ..Atqui,in  Deum  ttanfcribtt  ,fed  alio  refje^u  jlienditionis  huimcaufam: 
Nonl/os  eflii,fedDominwsquimepr£mtfit  ,>f"Voi  alerem.Conftatergo,  quum 
impie  agerent,per  eos  tamen  operatum  efie Deum^ytyitam inmorteinuenirent. 
Qjuintum  in  ipfis  erat,  occiderant  fratrem.  Inde  tUvs  yita  affulget.ldem  infide- 
rum  omniiim  principe,  ^  impiorum  capite  Satana,  per(j)tcere  efl .  Eum  Detvs  ad 
i.Reg.ii  decipiendum.Achab  cum  hoc  mandato  dimittit,lit  fit f^tritm  mendaxin  oreom- 
nium  P rophetarum.  Itafi>iritus  impofior,irx  Dei  minifler  eil  ad  excx.candos  im- 
pios,qui  yeritati  obtemperare  noluerant.Contra  yero  Paului  datumfibi  carntsfli- 
mulum  mmoratnuntium  S  athan£,a  quQ  cedatur  colaphis.Hic  S  athan&l/enenum 
adcnrandam  fuperhiam antidotum eft.  Qualts  obfecro medicm  Sathan .  quinihil 
cmmperdtre  e^  occidere  dtdicit  ?  Ver'um,Deus  quifitmel  iufiit  e  tenebru  lucem 
s.Cor.4,  ki^^(;re,ex  inferis  ipfis,citmitayifum  efi,falute  mirahiliter  educit ,atque  ita  te~ 
nebroi  conuertit  in  luce.Cxteriim  quod  operaturSathan,ScripturaDei  opmaho  re^ 
fhe^u  afftrmat:quatenm  fcilicetipfum  Dem,fuieprouidentix  ohfequio  tUi^atum 
tencns,quo  yifum  efifle(lit,yteim  operam  adlifm  fuos  applicet, 

Quanquam  ft  non altum agedi  modu  exprtmeret  Scriptura,nonduadeo diffl- 
cilvs efftt  adfoluendH  nodm.M agii  ardua  efialtera  qu£fito:agatne  Dem  in  cordi- 
lushominH,  confiUa dirigat,huc lUuc fle^at  eoruml/oluntates^ne quidagant  nifi 
quod  ipfe  ordtnauit.No  quArimm  f)ic,an pios fandofque  affe^m,  in  cordtbipsfuo) » 

opere- 


PR  AE  D  E  STIN  A  1*I0NE:  ^^j 

operetur.^uia  cotrouerfia  caref.fedanprauos  quog;  impioru  ,ijf:;ciu^  in  poteftate  Ckci  ha.be 
atflecitit  hucyelMluc^vtV£lmt (juod peripfn<ipnffcye cftcre^if.CfrTecurn Solomopro- 
nuntidt,in manu  Deieffe  cor re^u^vt  quocuncjue yifum  fuerir,ipfum inclinet^enerctlittr  ^^°^'"' 
oslendit,non  minw  votuntatem,(juam  exterm  opera,  Deiarbitrio  regi.  ohduratumab  eo 
corPharaonii  dicit  Moifes.fruftra  hicctdpermifionemconfugitur.qudfDetisfecipldi  Exod.  4, 
catur,(juodferi tantumpaffm  eft.Clare  enm duritiem i(f.tm,Dci  opnsfuiffe,  M oifes  af  ^  ^' 
frmat.Necfane  aliofenfu  hk  D^iconflio  adfcribitur pharaomsfiuitia  quam alibi^^a  -^ 
tiamdarepopulofuodiciturinocuhs  ^Egyptiorum.Qmenimnonyidetcicuratmfuife        '   *' 
Dei  virtute  &*  manfueftcJii  truccs  befliis,cim  adcUmentiamflexi  repentefunt^E^^y 
ftu ? Vnde ergofacium  dicemm,  vt  tam  inhumaniter  p haraofeuiret, nif  (juia  partim  ad 
prohandmfuorum tolerantiam,partim  ad  exercendam  fuam  virtutem, ita  Domino  pla-  , , 
cuit^Eademrattone  aicitur,verttj]e  hoittum  corda  tnodiunifopulifui.  Necohflat,  quocl  £\od.8,' 
^icitur  alihiPharao  ipfe  corfuum  aggrauaff-.quando  neque  extrinfco  motu  impefTifingi- 
tnm  hominum  antmos,vt  violenterfcrmtur.necjue  inDeum  tranffcrimm  indurationt-s  cau 
fam  ,acft  nonJfontepropri.i(jue  malitia  duri  &  immitesjeipfos  ad  peruicaciam  acuerent: 
ftdquodperuerfe hominesfaciunt, non  nif  Deo ordinanteferi, Scriftura docet.  Quem- 
admodum  aliSidicitur,(juud  incolx  Gibeonfe  ifraeli  oppofuerint  k  Domino  fuiffejcjui  lofue.  n. 
cbfiinauitcoreorum. 

Modum^uoqueexprimit  Scriptura,quumynoin  loco  recitat  Deum populo  ira- 
tum,cor Dauidvsincitaffe,vt popuLumnumeraref.inaltero Sathanamficit eiufdeminfli-  :.Sa.'.4. 
o-(Uioniiauthorem.Vnd'eintelligimm,Sathan.im irs. Dei  flaSellum effe, vtcorda  homi-  "^"'''•* 
num quocunqucvoluerit Dem,impellat.  Qmdexprefin^aliSi hahetur.  Inuafit Saulem  i.Sam.itf.' 
SpiritmDominimalm.Scclere quidemfuo  agitur  Saul,  vtfurorem  intm conceptum vo- 
luntariomotuegerat.EumnthtbminuiimpeUtt Sathan-.nequeidDeoper  otium fferulan 
te,feditavolenie../ilioquiJmproprieSpiritu6  Dominimalm  dxeretur,niftadexequen- 
dam eim  yindi.iam  minifter  ejjet,  ac  camifix.  Nec  yero  ideo  tantiim  ir£  Deiminiiter, 
tjuod  animos  adm.tl(ti  cupicfitates  firititef.fedquia  ejficactter  trahat.  In  quemfenfum 
■paulmefficaciamerrcm  diuinitmimmitti  afferit,yt  mendacio  crcd.int,qui  noluerunt    ,,  , 

■'1     r  J  _n  .r,    •  ;        „     I        •  r  i.lhef.:. 

yeritatiobedire ,  Videsvtnonmodo  Detmandato  Sathantnore  Prophctarum  omntim 

fbiritm  Jit  mendax  ,fed  eim  impofturx.  reprobos  iilaqueent,vtratione  priuati inerro- 

rem  neceffartb  trahantur.SicinteUigmdumquodtdemPaulm  tradit,qui  Deo  ingratifue 

rant,dariabipfoin  reprohum  fenfum:&  tr.icfiin  cupiditatesfacd.ts&'  ignominiofas  ,vt 

faciantcjU£non  conueniunt,&'  p)-obris  ajftciant  fuacorpora.^uguftinm  nonpermifft 

quiefcentvs  Deifediufto  eimiudtcio  cordvs  cupiditatibmfuiffe  addictos,qutgloriam  eim 

indioneprofanauerant.QuomoSidftctumft,  declaratlocm  iUe,quodiUpsDem  mittit 

effiCaci,merrons.Vnde perTptcuim  ft ,  quod i.im  attigeram,nonminm  interiores  ajfe- 

ctm  regere  Dei  manum,quam  extemts  aciionibm  prdteffe:  neque  Deu^,  qu£  decreuit,ho- 

fninummanuperfceret,ntfinipforumcorcfiSm  operaretur ipfumveUe ,quod  operls  ejfe-  Lib.de, 

Bum  prAcedit.Tenencfa.  io-itur ^uoufttni fententia:quum  vultfieri Dem,quodnonnifi P'^'^'^^' 
.        r      1        ■    I      r  r       I        r   ■     I  i  i-  >>znQ(.o. 

yolenttbm homtnibuipert  oportet,eorum Jimulcordainclinare ,yt  veltnt: tpjiimque  non  cap.^o. 
tantum  auxiliando  in  cordibm  agere  ,fedetiam  indicancfo,  vt  impleant,  quibm  nthil  tale 
propoftum efl ,quodmanm eim&^confliumdecreuit.Prudeteretiaminipfsnaturxf-  neccac* 
minibm  confderandi/  proponit,a  quo  multi  tantopere  ahhorrcnt .  Tanta  enimqu£  in  homt  nier.& 
»«»7  in  otnijs  cernitur  diuerftn  ,quu  diutnitm  fit  iUn  indita,arcan£  iUim  operationis,qua  q^.^^ 
corda  regit  ac  moMet,luculentum  eflj^ecimen. 


$A^  DE     AETERNA      DEi 

Hlnc  ceyte  im  coUicrerc promptum  efl  ,auam  inane  ^fluxumftt  illuddiuim  iu- 
ftiti£patrocinium,Qu£  maLtfunt,non  ciivi  volutate  ,fedpermijju,duntdsdt  jieri.Equidcm 
auatenm  maLtfunt,(]Uie m.do animopcrpetrdnt  homines^vtfiutimpleniiu  exponam,  Deo 
minime  pLtcerc fucorfedquod otiofum  ecipcrmitterefingunt,  qu&  Scriptura  non  tantim 
co  yol(.'nte  fcd  authorc  fieri  pronuntiat  ,nim'ii  ffiuoltmefl  e^ugium.Dedit  hocinterdum 
^uguftiniiirecept£loqumdi  confuetttdtni: fedquum  prefiius  infiftit,<&*magii  exaBe 
rem  exMiinat  ,nuUo  modopatitur,in  locum  achoniipermifiionem  ftiSflitui.  Non  referam 
''*P'5-     advcrhum  omnia  quA  hac de  re  libro  contra  luUianum quinto  dtTfutat.  CLtufulam  appo- 
ncrefufficiet.Facit  h£c  mim  (^  inejftlvlibtti  modi,s,quinouitiuila  tudciafua,nonfolitm 
in  corporiSm  hominumfcdetiam  in  cordihm  operari.  Qui  nonfacit  vofuntates  malas.fed 
vtitureUvtvoluertf.quum aliquid iniqueveUemnpoJlit.  In  eundem  fcnfum  alihiScri- 
De.grat .  ptura,fi  ddigcnterinI^icitur,oflendit  nonfolum  honas  hominum  voluntates,qtiM  ipfefacit 
'\.'''"^'^^  exmalis,'&  bona  k  fefacins,  in aclu^  honos  &  in  £temam dirigivitam :  verumctiam  il- 
Valcnt.    l-is  qu£  conferuantfectdicrcaturamjta  ejfc  in  Deipoteflate,vt eas  cjuando  voliierit,  quo 
cap.:c.    yoluerit,faciatincLinari:velad  henefcia  quihtifdam  prxflanda,  vel  adpoena  quihufdam 
Cap.:i.    in^erend-u.Tandemattexit.  Qjuinonad  iflatudicia  contremifcat ^qttihtu agit  Detue- 
tiamincorcfihin  maLorumqtiicqu'tdvult,reddens  eii  tamenfecundum  meritaeorum?  Ite- 
YumScriptur£teflimon'tjsfatts  manifcflumeil,operariDeum  in  cordthm  hominum  ad 
incLinandas  eorum  voluntates  quocunque  voLuerit,fiue  ad  honaprofua  mifericordia,ftue 
Lib  c't  a  ''^f^^^l^p^omeritls  eortim,iHdiciovtiqucftto,quandoqueaperto,quandoqueocculto,fcmper 
luUia.f.    autcm iuflo.fxum mim incordthm  veflriseffe dchet,quodnonftt  iniqtiitis apttd Deum. 
^*^'^'      Cur  autem  occultumquandoque  Dci  iudicitm  effe  commemorct,  ex  fuperiore  locopeten 
da  ratio  eflivhipoftquamfnpiiispeccata  confeffm  efl  eJfepoenits,quai  Deta  iuflepriori- 
bti'S  pcccatis  rependtt  fandcm  adiUudaltius  magifque  rcconditum  arcanum  cofcendit:  quod" 
iuftaexercend£  ir£fu£  matcriam  Deus  in  omnthm  inueniat,n'ift  quosgratu  cLcgit.Nam 
c£tcri,inquit,mortaLes,quiexiflo  numero  noftint,&  ex  eadem  qutdem maffa,exqua  &* 
iiii,fcdvafat'i£facfifunt,invtdiiatem  n.ifcuntur  iflorum.Nonenim  quenquam  eorum 
Detis  temereacfortuitocreat,autqut'ddciUi6honioperetur.  ionorat:quum&hoc  tpfum 
honum  opcretur,qtiodin  eli  humamm  creat  naturam,  &  ex  evs  ordtnem  feculi  exomat, 
Cur  jormidine  & pauore  nunc  corda  hominum  confternet ,nunc  inflruat  audacia^cur 
auforatJfiritumprincipihin,i&fapicntumconflia  infatuet:  curjfiritu  temperanti£  do- 
net  aLioSjJfiritum  vertiginvs  ^  furorts  alijs propinet :  caufam  aLiquando  notam  <&■  con- 
fficuamafignat:fedoccu[tumeiu6'tudic'tumcl[om'inari,vtvoLuntatesquM  vifumeflcon- 
De  verb.  ^^ytat^quc  apparev.qu.mdo  communU  omtnbns  naturaefl,nogratia:vt  aLio  loco  vere  ad- 
apofto.     moneticfemfmctitivtr. 

H^cprohe&fohrie  reputanti  minime  duhiumerit,Jiimmam&'  pr£cipuamre- 

rum  omnium  caufam  effe,  Dei  VoLuntatem.  Qua  etiam  notitiafr£narimentes  noflras  con 

uenit,ne  pLu^  quamfii  eft,qu£rendo,  intemperanter  lafctuiant.DurumprimoJlatim  au- 

Lib.(J. de  ^^^ videtur iUud ^ugufttni,quod Dei voLunt.tiftt rerum  necej?it.ti . Item qitod fiih'tjcit 

fiter.ci.is  expLtcancfigratia,quodfic  cauf^s  inferiores  condiderit  D  eus,vt  ex  lUis  ejfe  illud,cuiui  cau 

Cap.18.  y^  fmt,poJ?it,fednon neceffe ftt.aLtiorcs  autem &  rcmotasfic  infe abfconcCerit, vt ex eis 

elfeneceJfefit,quod  exiUiifocit,vt  cffe  pofiit.fcdattentim  rem  confidcranti  aTperitas  il- 

iufdl  o~  i^^fo^'^^ >^'^^fi^t-^^^niq"odaLihi tradit,ctfiverbis  diuerfum,retamen  ^' fcnfit prorfm 

pcris  C.18  idcm  erc.quodtamen  nifiilinfe  njfenfiom^  continet.Hahet  infeipfo  Dcm  abfconditas  quo 

rundamfaciorum  caufti,quits  rehm  condiin  noninferuit,  eof  impLet,  non  iUo  opeve  froui- 

deniide 


P  R  AE  D  E  S  T  I  N  A  T  I  O  N  E:  54  j 

<ientl£,quo  naturtufiihfiituit  vtfmf.fedquo  cts  adwimilm  frcut  yolueritjejuttiprout  yo 
luii ^corufidit .  ibi efi^atia , cjuafului  fint  cjuiperditi  erant .  Quid  enim  yerias , quam 
Beumincreaturisregendnplmaliciuidapudfe  haSere  reconditum ,quamearumnatiirK 
indid-rit  ?  ^t^ui,  omnium  qu£geruntur,prma  caufa  ideo  cenfemr  eim  yolunta ,  cjnia  m- 
turas  afc  condnM,:irlv;riof(o  ita  regir,yt  cuncia  h  omi.ium  confdia  (&  acfiones  in  fnem  a 
feprejixu  desitnet.P orro hac dochmafrxnum  noUs inijci , qucdfub modeflia ncs ccnti- 
neat,non  immeritodixr.quia  nitms  ahfurdum  efi,  Deiyoluntati<ju£  cmnibu6  caufisfupe- 
rior  esl,non  cedere,nift  manifeila  eim  caufa  appareat. 

MemoriacjuKhmrepetcndumeflquodantedixi-.nihdnfi  optima  r.itione  facere 
Deum.ftd  quia  certifimaiufliti£  reguU  efl  ein4  yolunti-r.  nch-,spr£cipua,  yt  ita  locjuar, 
rationum  omnium  r.xtio  effe  debet.Namfidci  humih't<ti,  ijuum  ex  yiua  ditiinx  inslitix  re- 
uerentia  nafcatur,minimeflupidafngend.t  efl.  Qm  enim^ifperfuafwncm  hancpenitw 
animo  infxam  haheat  ,iuslum  effe  Deum,<(sr  recra  eita  opera-.infolo  empUcito  accuie- 
fcettltacjueSorhonictm  tlIuddogma,incjtco  fhi  pUudunt  Papales  Theoloo-aflri,dete- 


a 


cjuidDeumpoffe  cjt, 

eufine  modo  &  ratione  quicqua  agere .  Nec  yero  comenttm  illticfrecipio,  Deit,  quia  le- 
gef.  lutii-s fit,fMcquidagat,  rejjrehcnftone yacare.  Detm  enim  exU' o-cm  quifacit,  maxi- 
ma  eurn  gl-)ri&fv.s.pane  fpoliat,quia  reclitudmem  etus  ac  iuflitiamfepelit.Non  quhdle- 
giftihiedits  ftt  Detis,mf  quatentis  ipfefhi  lex  efl.Tahs  enim  efJ  interpotenti.im  eiips  kc 
ttiflttumfymmetria&confenfis^ytnihilaSipfo^nifmoderatum.legitimum^&regida- 
re,prcdeat.Et  csrte  qttem  omnipotentem  pr^dicant  fdeles,  eundemfimul  mundi  iudicem 
ag^iofcantnccefle  efl^ytpotentiafenfufuo  apprehenda.nt  ,iuflitia&  £quitate  temper.tta. 
Nondum  t.imenfoluta  efl  obicclio:Si  Dei  arSitriogerimtur  omnia,nec  quicquam 
homines  nifico  ycltnte  &  ordinante ,dcfgnant ,  effe  igitur  m.tlorum  omnium  authorem. 
Vcra  eft  i  lla,qu£pr:dcm  infcholis  ohttnuit,&'  pafim  celchratttr  dtflinciio :  malii  paeruHj 
non  adp£  a  Deoproficifci,modo  cCextre  inteUigttur.fcdimperite  qtiidam,acf  yerhido  v- 
no  rem,de  Q>i'i  agitur,ohruerc  liceret ,hoc ipfum  de  quo  m.xxime  ambigitur,fect{re  prxte- 
yei,nt:quomodoextraculp.im  f:t Detis ineodem opere,quodin  Sathana&  reprohts  tam 
c(amnatipf',QUitmcfamnandHm.ahhominibtispronuntiat.In  eodem  eriim  operenondiuer- 
fts,i:ialum  ytnrnque  cs;mtur,yt  Deo  iuft£  punitionn  Uudem,  culpam  hominiStts  adfcribi 
neceffeft.Pr£dones,ftnciiIobpecorarapiunt.Crudele&indgmmeflfacinns.Sathan 
hoc  mod"'  cm  addcsfsrationemfoUicitat.Magis  cfeteftanda  machinatio..y4t^ui  ,Icb  au- 
thorem  altum  pr^djcat:  Dominm  decfit:  Dominm  abslutit.Nequeimmeritd  in  Deum 
tran(fert,quodnon  ntfi  latronih'M  tribuendu  foret  .Nam  perinde  acfi  octdtsfeciaffet,qu£ 
in  cceleflt  confejfu  gesla  ejfe  hisloria  narrat ,  Domintm  ahsluliffe  fatetur  per  ma- 
nus  latronum , qtiodnonnifi  eiiti nutu  & autfioritate ,  ahlatum  entt.  Qmd  ettam ex- 
pltcat  fequentibM  yerhs :  S icut  Domino  placuit  ,ita  f.tcttm  eft.  .Audimin  commu- 
ne effe & Dct& Sathan£ '& latronum  opm. .Audimm nihil  accidtffe, nifqtmfDo- 
fninoyifimefl.  Quomodonunca  culpa  eximetur  Deiis,cuiw  Sathan  cumfuis  org.invs 
remerit^.  Nempc fiinter  hominum f.t£Ia  dtfcrimena  conflio  & fne fumitur :  yt  eim 
d^amnetur  crudeiitii,qt(i  comtcum  oculos  confgit,yel  occiditciconi.xm,iudict,sautemlau- 
detur  yirtm  ,quifcelefii  hominis  C£de  mamtsfua  fmciifcat.  Et  cur deterior  erit  Dei 
conditio,nefuaeumiuititt'aah  hominum  malefcijsfeparet^  Vtpropita  adftmilitudinern 


>4«  DEAETERNADEI 

accccCtm:Uucfabiturpmceps,cimiuno  &  lcgitmo  9elTo,yini,rapirm,  &  Utrocinia  afups 

fimhn  repeUct.Interca^mnltos  armahit milites,  qui  cupide  ad  fmcfendum  finguinem,  ad 

(firipicncCtjjauperum  Sona,adomne  lictrttixgenHi^rajJand^o^Uudcm  certe  nonmerebun- 

tur.^ltjcfiiointerfeexercitii^prdioconfligcnt:fiinduce,cuins  auTpicijs  &  iujfu  com~ 

rniffnm  eflprdium,recium  ajf^dumperfficiAf,  quamm  homofit  mortahs ,  eum  aSfolues^ 

mlhilm  cf.imnath,^ui  manu  adiuguUndos  homines  nefanda  mercede  locant :  6^  DeuWy 

quiaper  Sathanam operatur,tufliti£fux,gloria fi\iudab'iiUtaeilfctlicet:  vtnebuUquts 

terra  exh.xUt,Solisfulo-orem  ohfcurant,ne  adhominum  vfque  oculospcrucniat:Soltamert 

nihilominits  lucidia  m.inet:ita  multa  qu.tfi  yuporum  impedimentaprocreat  hominum  va- 

nitas,qu£.  diuin£  £quit.itu  conjpecium  atifer.int:ipfi  tamen  integ>-a  &'ill£fi  manet.  Quum 

idcmft  oj)m,pari  D  eum  &"  impios  reatu  inuolui,vdunt  isli.  yeri/mnonfic  Dauid,quem 

i.Sp.m.T-J  Ciim  Scmeiprchrn &-  Upidibm  impcteret ,non  in  homine ipfofubfinit:fedDeipr£cepum 

confdcrat.D  cminui,inquit,il!i  prxcepit,  vt  malediceret.  Neque  tamen  contra  D  eum  in~ 

fur?it:f'dhumiliter  tergum  viro-is  fubijciensiquls  audeatdicere,  inquit:quare fic  fecifli^ 

V(a.  -9.  ■■  Qucm.td'fiodum  & inpfdmo:ohmutui:qu!atufccifli.  Quem enimpiorumnon  acffden 

tiumprotinmadiffctDeim.iie{l.ii^&cuinon  Uudt^  conffionem  exprimetiuflitia^vt 

in  vocem  iff.im  erump.it:Sinitc  maledicere  iuxtapr£ccptum  Domim,fforte  affliclionem 

'  fcruifuireff>ici.itipfc  Dominips. 

Eroo  ciim iufladecaufa,ficet  nuht^ ignotri,a  Dominoprocedant,qH£  fcelerate ab 

hominibn^smalefciaperpetrantur.etiamfrenim  omniumprima  caufafit  cim  voluntets, 

peccati tamcn cum efje authorem  nego. Ncc  vero  obliuione  tcgencf&efl  iffa, quampofui, 

Cfufirumdiucrftas.quodaliaefl  propinqua,alia  autem  remota  caufa:vt fciamnsquam 

lono-ainter£quahilemDeiprouidentiii,&turbulentoshominum  imfeti^,fit  cfiflantia. 

Turpi  quidem  &  illtberali  cilumnia  nosgrau,int,qui  Deum  peccati  authoremferi  oh- 

tendunt,fomnium,qu£aguntur,caifaeileini  vohintci6.N'imquodhomoiniuffeperpe~ 

tr.it, vel  amhitionc,vd  auaritia,vel  libidinc,'velpr.iuo  quouis  alio  ajfjJu  incttattis,  quunt 

Dei!4  iufto,licet  occulto  iudicio,pcr  manum  ettts  faciat,nonpoteft in  eum  quadr.tre  pec~ 

c.itinomen.Peccatuminf)ominefacitperfidta,crticfelita,s,fuperbia,intemperiesJnuicf!a,C£^ 

c;isfii.imor,praua  aliquacupiditn.In  Dconihilreperies  tale.  Semeiregemfuumimma- 

nipetuUmia  inffat.Peccatum  .tpjyarct.  De/M  t.ili  miniflro  ad  iuftam  D.iiudn  humilia- 

tionem  vtitur:acfc6que  taliferuU  eum  cafHgat.  Q^^  eumpeccati  infmulct^  .y^rabcs  &* 

Sabdexaltenajuhjiantiapr^dam  rapiunt.Mcinifflum  Utrocinij  crimen.Detts ferui  fui 

patientiam,iUorii  violentia  exercet .  Emergat  potim  ex  repy£fcnti  heroica  illa  confeRio, 

SitnomenDomimbenedicium,quamfacrikg£  obtrccfationes audiantur.  Denique,tatn 

Deicftagendt  ratioin  hominum  peccxtt^s ,vt quum  ad  eum  ventumefl,fuapurttateo' 

mncm  maculamprorfta  alflergat, 

^tque  hic  vtihs  efl  .y^ugiiQini  admonitio:in  ffecie  confenft6  m.i^ittmcffe  interm 

Enclun.   (fiimDcocum  hominihnidifiidtum:quumSenevultDem,qttodhominesmalevolunf&* 
*°  ^*"''-   /  /  Jt        ■  1        I  r  r       ■     n 

cap.ioi.  o'ne  nm  vtilt,  quoci  homtnes  m.ilc  nolunt  :jtcut  rurjum  tn  Jpecie  repugn.xntt£  non  male 
Cinueniunt,cjtiumbene  ychtnt homines  quodDetahene  nonvulr,&*he:te  nolunt,  nuod 
Detts hene vult.OptabitfliM  mortem  patrii,vtin  h£recfit.itcm  conuolet. Eundem & 
Detis  morivolet.VoUit  Deu^s  lerofolymaexcidi,  Templii  proftmri ,&  fundttiu  euer- 
ti,extremli  quibufque  tormentis  vex.iri  Itid£os:idem optab.int  ldum£i.  Diro  &  truculen 
to  homini,quiiwminipej>ercit,vt  eadem  iffi  menfura  remetiatur,  nolet  Detis  quicquam  0- 
fii  afferri,quum  necefiitate  vrotbitur.  Filim  omne  illi  pietatts  ojftctum  neg.tbit:  nec  eum 

fuble- 


P  R  AE  D  E  S  T  I  N  A  r  I  O  N  E.  ^45 

fuUeuare  vckt.Sanmibw  coafdijs  flios  Heliparere  Bew  noleSaf.quos fiatuttim  iHit- 1.  Sam.;. 

ratferdtre.Patremtlliaudirenoluerurit.Qmd.mmitioconf(:nfisJJ!ecieshtcfp-ofert: 
fdciuantumaifSonumyel  m.ilam^mhilo  mmu,sdifcorcfi£,qtikminter  aquam&' ivnem. 
Zon^ioremvxorisyitam.  optabtt  maritiis,(ju.tm£mundu  Dai^  tuocat.Mortem  horre- 
Sat  &  deprecd.itur  chrisJw,  cjU£fuauiftmiodoris  ftcrificiHm  erat  Dco.  Vtriufque  ta- 

menyoluntM,(juanuumJferiemdtuerfa,txtraculpameJl.Nonefligitur,qiiodDeumtn 
focieta  tem  crirmnvs  qmfciuam  arript.xt,quotics  mter  arcanum  eim  conflmm,  &•  f.tLtm  yi- 
tiofts  hominum  cupdit.ites,  aliqua  fimilitudofe  ofiendtt.Occurr.itfmper  iUucf^uo-iifli- 
ni.projJtercama^a opera  Domini,txqutfta in omnesyctuntates eim,ytm:ro& intffa- 
hilimodononfatpr£ter  eiu^  yolimtatem,quodeti.xmftcomra  einsyolimtatem:  quiano 
feret.f  non  fmeref.nec  vtique  nolens  fnitlfedyolens. 

^tque  hinc  eti.tm  refiHitur  eorum  vcl  infciti.i,yel improbit.i6 ,quiyn.im  &  fm -  Enc hirid 
flicem  Dei naturamfore  neg.int,f  voluntni  iCCi  alia  tribuitur,quam  qu£  ab  ipfo  inU  n-pa  »'1  Laure. 
ttf.icia  eil.Q^runt  etiam nonmlhper  lud:brium,fqua efl  non  reuel.it a in  lco-e  Dci  vo-  "P-"-°' 
luntis,quonommevocetur.^tquijmentec.iptose[fe  oportet,quibu,s  mhd  ftgaifcant  tot 
Scriptur£te(limoma,qu£Cum  admiratione pr^dicant quampnfimdaft  iudiciorum  Dei 
abyfm.Certc Paului  quumexclamaf.O .tltitud:! qu.im  mfcrut.tbilia  funtiudciaetui! a-  \°^^\' 
hudquoddamde  Iud£vsftiiffe Dei iudicium.iptrte  cfocet:  quam quod  exprimitur  C/jm'?/  Luc.  15.  * 
yerhi-Ierufalem,qur)ties  voluicongreg.trepullos  tnos  ?Et  quodfilios  Helip.itrimori<reros 
€Jfenoluit,volunt(ii  illa  a  Le^i,s  J» £Cepto  dijfjrebat^quoiubetfliumparentibmobfquen- 
temeffe.Deniquequoties  minfca  Dei  conflia  &profundii  cogitattones  pr£dtcat,non 
depr£ceptti  loquitur,qu£ante  oculcsp.itentexpofta.fedpotius  inacceffam  tllam  luccm  co- 
n3enefat,in  qua  reconcfitum  es2  confltum,quod  mentts  noflr£  captu  altiits  fufficerc  &  a- 
dorarecogimur.DicctjuiTpiamiSiinacceJfi  lux  efticur  ergo  accedti'(Ego  vero  non  acce- 
do,vtqu£prQCtdUtereytdtDeiis,proteruacuriofitateexcuttam:fedquodScrij}turapro- 
nuntiat  jCertafde  a;f?plexi^.5,reuerenterfus])icio.Sed  quomodo  conueniet,  Deumperpetub 
fmiiem  cjfefui,acnemiaima  quidem  obumbrationeflexibdem:^  aliudtamen  velle  qtiam 
pr£  fefr.it  (R  espondeo,non  effe  mirum,f  Dcui  cum  hominibia  loquens  ,adeorum  modu- 
lumfe  attemperet.  Qm  Deum  in  vtfontbm  .tpp.truijfe  dicet,qualif  eft^.Nam  Is  eilglori£ 
eimfulgor,qui  omncs  noflrosfenfas  nudofut  conlfieciu  abforbe.it. Se  ergo  manifeilauit, 
^uatcnm capere  homtnes  poter.int.  Veriim,ftuenobifcum balbutit Dem,fuequodnobis 
nouitincomprehenfbtle  effe ,fuSttcet:in  eim  tamenfermone  quicquamfclmn autfmulx- 
tumeffe^nego.Qu(jdf).ibetur  inpfalmo  veriftrmmefl:quod Demnon  ft irdquitatem ^Cil.s. 
yolens.  Nec  vero  illic per  os  .D.tuidt^s  teftatur  aliud,quamre  ipfa  quotidte  probat,S.m 
foen4:nde  hommumpeccattsfumit.Nequeenim  puniret,nifo(fiJfet.  vltorcmyidcs,ap- 
probatorenoneffe,fl.ttuencfumefl:fed'in  eofaUunturmulti,quodDeum  iufie  yellenon 
reputant,  qu£  homines  peccando  fuciunt.  Quimodo  inquies:.Acfulteria  inceflofque  coitm 
abominatur.  Quod^^bfalom patri-i concubtn.ts  cor.impopulo  conflupr.it, etnftDeo nc  ftte? ,  j  ^  tf 
^tjui,hocffaciurumipfperferuumfuumNathanj)rj.dixerat:TolIamyxorestuasino-£-"^t\it.m 
cdiitun:&'d.tboproximotuo,quidormietcumiffuinconFjecJuSoiishuim.Tuficifii  oc^^^'^'' 
culte.ego  autem coram toto populo,&'  coram S ofcfaciurmfum.p lenaefl  taliSm  exem- 
fhi  Scriptura.^nideovclpeccaticulpam  Deo  imputabimm,yelduphcem  ineovoltm- 
tatcmfabncabimm^vtfecum  ipft  difufeat^Verumfcutiiam  ofiedi,  idem  eum  vellc  cum 
fceleratu & imprcbiy.fedcfiuerfo modo.ita  nunctenenduefi,qu£tnjjjeciem(fiucrfifunt, 
eodem  modo  eum  velle.  Vt  in  ifta^  qu£  mentibm  nofiris  occurrit,  varietate  optimc  tem- 


a?-  ^    946  DE     AETERtlA     DE  1    P  R  AE  D: 

peratafitjyrftphonia,  Quxtcnm  immam  aduerfui  patrem  impiet>ti,peyfida  coniu^u  viola- 
tiofoedaetiam  ordim  naturs,  profanatio  e^  ^hfalomifacinti4,diTplicereDeo  certum 
eftfuij;itcethone{liii,pudicitia,fdes;fnodeflia,qHilegitimumquemprdifcripfit,or({tntm 
colt^  intevrumferuariyultinter  f)omines: quia tamen illi placet, hoc  modo adulterium 
JDauidti  ylcifci,qu£  diuerfa  nobts  videntur,  eodem  modo  vult.  Vna  enim  &fimplex  ed 
yolunttii,cjuapr£cipttquidf€ridebcat ,Z!s^ qua  legiA fu&tranfgrefftonesvkifcitur .  X)i- 
£fum alibnft ^peccataeffc  poenoi , quas  Deta  fuperiortltupeccatis  repencCit .  Intalibus 
(focumcntis  an  non  duo  nobis  confiderandafunthuflum  Dei  iucftcium,  quofe  peccatum  cui 
pcenam irrogat,teflaturodiffe:&'  hominti  malitia,  qus,  Deivoluntatipalam  aduerfaeff. 
Qw)dfitamimmefHijflendormentv>noflr£actemprdi,flringit:quidmirum^^dferen([ii 
S0I16  intuitu  corporei  oculi  non  fujficiunt.  ^n  vel  ingenio  noftro  maior  perfhicacia:  vel 
Deimaieflas  Sohifulnre  inferior?Nos  croo  nimn  acutos  ejfe  non  conuenit.modo  ne  in- 
terea,quod Scripturaclare  cfocet,acexperientiaconjirmat,vel  negemuf  verumefje,vel 
tanquam  Deo  mintif  confcntaneum,carpere  audeamuf.  Qmm  vltimm  affulfcrit 
2    ,  j^j  dies-inquit  u4ugu^}inu4,tunc in  clarifima  lucc fapienti£  videbitur,qHod 

ad  Laurc»  mncptortmfdcs  habet ,mtequam  mantfeffa  co^itione  vi- 

*''f  •''•  deatur.quam  ccrta  &-  immutabilvi,<&  ejficactfima 

fit  voluntiti  D ei:  qua m  multapofit,  d^ 

nonvelit:nihilautcm  ve- 

lit,quodnon 

fofiit. 


L.^VS      DEO. 

OPVSCVIORVM      OMNIVM     lO^N- 
nvs  Caluini,  Ftms^ 


ERRATA     SIC     CORRIGITO: 

Prior  numerus  paginam:  alter  lineam  defignat, 

lob.  i>.  Matt.(;.  Gcn.  4tf.  Ezech.  i8.  i.Sam.r.  j.Reg^r^:  Icfa.  i^: 
pag.  2.  fexagintafex,2.  ry.  eic-,iya^aya.  i^.s-  Pagina  ij.  ad  marginem,  vbi  legi- 
turGen.^itlegeEccle.^.  cxuunt:dcfidestantumr4.44.  immortaleeffe  2(f.iz.  <poCipcu 
■iiwiy.<fi;^Kfi(na>(:  t6.}i.  cofefsi  funt,jo.24.  indulgctiarum  52.2^.  prsetexeretur.^S: 
j8.  indodos  <f5.44.  oppugnata8r.j4.  JflaquideSi.^^.  ciS  Paulovere 82.25.  quihor 
ribiliDei  88.27.  nibilo  tame,8j9.r(S'.  patriscofpcauSiJ.j^.  maieftateiIIudi,5o.j2.  po 
teftintelligereroj.jj.  quspopulumrrj.^.  obftiteruntjrr^.z^.  iudicadi.r^^r.^.  habc 
dospror24.r8.  Neque  vero'r24.45.  populumgraffatus  ^zfi-.i^.  exceptione227.rtf. 
Putafnetantaminnoftris:  227.22.  ebuIlieruntr^S.j^.  mclioribus  150.43.  follicitus 
rjr.  7.  charitatem  135.  2.  erroris  eft*e  r45.  4?.  aut  faltem  eam  pacare  r4^.  45. 
fpeaaiTer52.jo.  vltrocitroquer52.42.  fcriptisnoftrisr55.ro.  vitstnouitatemi  6^5». 
55.  confingcre  t70.r4.  inoptandisrStf.;^.  temperarc  rS^j.^j.  ceperim  ^riS^.r^. 
cogitur22r.4i.  Definat  222.8.  fuftinemus.  Satis  225.  25.  emicantem2r4.45. 
promiftioni  2i4.  15-  exClementis  255?.  5.  chaos  de  oiufav  214.12.  prodiifle 
224.  r5>.  nonne&  illuc  245.  20.  Tif^cuvfmiat ,  22^.  r.  hac  quoque  nota  250.  r4. 
voluntariane  252.  jiS'.  illud  Concilium?  258.42.  opinor,  255».  10.  perdidifte-  Et 
quod  2^1.30.  toIIisquifatem2<f2.5o.  Auguftinum  2^7.4.  dominium  ^«S'^.^.  ni- 
iidominium  270.4.  huicdifceptationi  275.27.  pa-anas  275.54.  cur  deftrui  Dei  gra- 
tiam  277.27.  quifedatoiamzSi.iS.  Auguftinus?  Voluntatem  285.1.  2.  aduerfarii 
185.55.  fibiprifcrib!,  287.11.  -n  oTri-np  i-rv^f  2^1.42.  TB/S/a  M  2511.  i4.  mflpyo) 
Si'^.  24.  fIagellante,Deus  ^^ff.^^.  Spiritum fandiyn  cognofcevnde^^^.i?.  &  ro.' 
jro.54.  n6folnmadfit50  5.25.  repugnarc  505.44.  Queriturenim^i^.j^.  vfu 
abhorrere5i5i.45.  annonvaletquatum^^r.  4.  QuidRexNiniuai^^S.^S'.  hireticc, 
ftulte 542.40.  fedexmaIa545-44.  inpacato  ftatu  552.21.  hirefism 554.21.  reprehe 
datur555.25.  &idoneos558.55.^  ficdefyderiis^^^-ij-  alteri renelatum,575.25.  Coci 
liiMatuani  575.56'.  ftatuedumcotinuo^^tf.r^.  quiCociliofupra, ^^^.^^.  fiadC5ci- 
lium  578.5.  poteftatec6fecradi.55o.4-  &vnftione  550.50.  ^.Cor.^.admargine 
Iincafecunda,  pag.551.  Sercnum554.55.  tumex  Poetis 55^.^7.  gubernaria^^^. 
^6.  gubernaturmundus4o4.25.  folumfufpicere4ir.45.  qu3fumusvanitate,4i4. 
1^.27.  perfiiafio  414.54.  corumturpitudo,  4^8.35.  animumoportcatafFerre,425.' 
7.&8.  cofpedum 425-20.  neminemlatet45r.52.  cbrepferant  ^^^.^tf.  autperfi- 
moniam448-i4.  aliudnos  tumuItuando.^SS.^g-.&^^.  quinulla 450.55.  fictolera 
tur45r.J7.  exoriunturmultiquorum  4<So.5o.  alioqui  nonmala  46^0. 52.  reftin- 
guendo.^^^r.^o.  harcprincipes  curare^fS^.i^.  medicinameisinmanu  4^7.5.  aut 
fuaderemus 476.42.  ftnltiri«populi45i.  12. 15.  alitertcneri.500.2r.  ficuti  quibus 
nota5oo.4r.  veluti  .muta;  507.45.  obfcuro  505.5.  necquidncgare.^i^.jiS'.  homi 
nemChriftianum457.2.  ideo  fpeftat.^^^.zi.  incoelisipfisagerc^iS'©.  4o.  5.rcg. 
12.  571.26. admarginem.  Euangeiiiadha:rete,574. 4?.  (nam miraculofi fabricandi 
58^.28.  inaeremfparfos  554.  21.  3^^^0555.54.  Certocertius  eft  colorem  tf^^o. 
25.28.  in  vto'(pu7i;f  6?7.tr.  autprarteferasfi'^^.^.  aliiquidemS^^o.i^.  huicquo 
quenodo^^^S.  52.  a^fotdiot  6^75. 28.  perfeuerauerint  (?55.i.  derogare,&non  poti- 
ospeream  6^55.26,  habetur  i.ad  Corinthiosdecimocapite,  715.  15.  fedipfae  718.5. 
fiquisformaIiter,72i.;6'.  fidefufcepti  7;c.ri.  non  afTentiatur  756^.5.  impia:  tyran- 
nidi  750.5.  quodadhuc755.r2.  cumnoftrofpiritualempotum^^'^.!^.  normam 
corrigatur  775.48.  quamproculdubio  785.8.  tumultummoueant  787.^5.  ha:re- 
fes,primo,8oc.i2.  e.ihibebant  SamariatSoo.  257.  fcpeliri  iuiTit  Sf^.ii^.  aflFedoca:- 
Io,8i8.ri.  eademquegrauitate827.i(f.  fruftusinEcclefia  828. 5.  qucconftat  85^. 
4r.  cuifacrofandum85  2.45.  profeftiotfed  855.58.  fub  vexi!lo855. 5.  quumaf- 
fidua:84t.25.  cum  fiuis  844.17.  fpoliatos  vident  847.  )8.  Siquimortis'860. 56^. 
non  refonent  Sfi'^.  22.  paroxifmum86'2.  57.  fchifraa862.  42.  facere  videbantur 
872.51. 


I 

1 


LOCORVM    OMNIVM    SCRIPTVRAE 

^ui  pijfiminHii  Cduini  ofufcuCu  interjiretm  funt ,  Incfex. 
Numerus  qui  in  fioiue  ponitur  ,caput  indicat  :duo  vero  pofteriorcs.paginara  &  Uncara. 


EX    GENESI. 

I  b.  Fiant  luminaria  in  firmamento  coeli ,  &  di- 
uidant  diem  ac  nodeni:&  lint  in  ligna  &  tcpo- 
ra  &C.S05.S.& 813.15.  Ibidem.froducatter- 
ra  anima  viuetem  m  genere  ("uo.  3.:i5.Ibidem, 
Faciamus  liominem  ad  imaginem&Cmilundi- 
ncm  noftram.3.9.  IbidenijMalculu  &  foemi 
11amcrcauiteos.f43.43. 

X    b.  £t  injpirauit  in  faciem  eius  fpiraculum  vi- 

tx.3.i9- 
j    c.  Inimicitias  ponam  mter  te  &  mulierem:8c 

{cmeti  tuum  &l'emen  illius:  ipfum  conteret  ca- 

put  tuum.  foo.15.     Ibide  d,  Puluis  es  &  in  pul 

ucrcm  reuerteiis.  19.40. 
4  d.  Tunc  cosptum  eftinuocaxi  nomen  Domini. 

S'li.:y.&  843-31. 
6   b.  Et  cunfta  cogitatio  cordis  hominum  tantum 

modo  efTetadmalum  omnuempore.383.1. 

Jbidcmc,Duitad  Noe!:finis  vniuerfas  carnis 

venit  cora  me,&c.fac  tibi  arca.84;.4o. 

14  d.  At  vero  Melchifedcc  rcx  Salem  proferens 
panejn  &  vinum&c.773.35.5c  873.36. 

15  kCredjdit  Abrabam  Domino ,  &  leputatu  eft 
illi  ad  luititiam.  yc  7 ,11. 

17  a.Vtlira  Dcus  tiius  &feminis  tuipoftte.47:. 

13.&  473.15.&474.15.30.&J81.1.&  7C0.34. 
at  a.Cumque  vidiffct  Sara  filiumAgar  AEgyptias 

ludentem  cum  Ifaac  filio  iuo,&c.853.37- 
11  cCumquecolligaflct  Ifaacfilium  fuum&c.Et 

ccceAiigelusDominide  ccclo  cIamauit,&c.No 
citedas  manum  tuam  fuper  puerum&c.  vidit- 

quc  polUergum  arieteni  inter  veprcs.ii.4i. 
ej  d.  Quiprimusegrcflus  eft,  rufiis  erat,&c.  vo- 

catumquc  eft  nomcn  cius  £fau. 807.14. 

$i  f.  £t  ccce  vir  ludabatur  cum  eo  vfque  ma- 

re.  Quicum  videret,  quodeum  fupeiare  non 

poflet,  tetigit  neruura  fcmoris  eius,&  ftatim  e- 

marcuit.517.43. 
34b.Sichefilij  tnei  adhatCtanima filiae  veftr3e.:.it 
j5  c.Egredicnte  autem  aninia  pr«  dolore,&immi 

nence  lam  morte.vocauit  &c.:.2  4. 
44  c.An  isnoiatii,  cjuod  non  lii  limilis  mciin  xa 

gurandr  fcientiaJ8i4  .19. 
46  c.  Omnes  anima:  doinus  lacob.rjusc  ingreflai 

fiiiitin  AEgyptum,Riere  feptu.iginta.1.18. 
48  d.Et  inuocctur  fuper  eos  uomen  mcum.nomi- 

na  (juoque  patrum  (neoiun)  Abrahom  &  I- 

ra4c.780.10. 

E  X    E  X  O  D  O. 

4  f.TuIitilico  Sephora  acutifsiniam  petrS,&  cir- 

tunciditpratpuuum  filij  fui.8oc.:4.&  gci. 
■7   a.Sed  ego  iiidurabocor  ems.943.4. 

9  c,  Idcirco  autem  pofui  te,vt  oftcndapi  in  te  for- 
titudiiiem  meam.9c3.13. 

10  a.  i£gofum  Doniinus  Deus  tuus,  <jui  eduxi  te 
deterra  AEgypti  &c.  170.40.  Ibidem.Non 
£)C>es  tibi  fculptile,  nequc  omne  fimilitudincm 


qax  eft  in  ccelo  &c.Non  adorabis  ea.neque  co 
les.  46.3.  &  17I.35.&  39Mtf-  Ibide,£go  fum 
Dominus  Deus  tuus,fortis,zelotes,viiit5s  iDiqiii 
tatcm  patru  in  filios,  &c.  172.30.  Ibidcm.b. 
Nonairumes  nomcn  Domini  Dei  tuiin  va- 
nu  &C.1 73.39.  Ibide.Memeto.vtdiem  Sabba- 
D  landifices.Sex  dicbus  operaberis  &c.i  74.30 
Ibide.c.  Honora patrcm  tuu,  &  matrem  tuam, 
vt  fis  logsuus  ftiper  terram.quam  &c.  1 76.40. 
lbidein,Nonoccides.i7  8.4.  Ibidcm,  Noa 
machaberis.178.j5.  Ibidem.Non  furtumf* 
cies.  178. 44.  Ibidem,  Non  loqueiis  contra 
proxitnum  tuum  f.,lfum  tcftimonium.  179.  ro. 
Ibidem.Non  concupifces  domum  proximi  tui. 
Nec  dclyderabis  vxorcm  eius.iSo.5.  Ibidem, 
c.  Non  loquatur  Dominus  nobifcum,  nc  fone 
inoriamur  ;o.io. 

31  b.Et  fccit  ex  eis  vitultim  coflatikm.Dixerunt;- 
que,HifuntdiituiIfrael.58.ti.&  609.5.  ibi- 
dem,c,R.ecordjre  Abrah.a,tfaac  &lfrael  feruo- 
rum  tuotum  &c.4=6.:5.&  78o.:i.&  900.44. 

34  b.  Q^ii  reddw  iniqurtatem  Patrum  fiiiis  ac  nc- 
potibus.^ci.u. 

EX     LEVITICO. 

19  c.  Non  confyderet  perfonam  pauperis,nec  ho 
nores  vultumpotcntis.  900.14. 

EX    DEVTERONOMIO. 

J.  a.Ego  Dominus  Deus  tuus.qui  eduxi  te  de  ter 
ra  AEgypti  &c.Hoiiim  &  fequentium  pia:ce- 
ptorum  expofitionem  qua;re  fupia  £xod.:o. 

J.  b.  Reddens  iniquitatcm  Patrum  fuper  filios  in 
teruam  &  quartam  generationcm.901 10. 

8.  a.Affli.vit  tcpcnuria,&  dcdittibi  cibum  Man- 
na&c.vt  ofttuderettibiquodno  infolopane 
viuat  liomo,&c.?33.i9. 

lo  c.  Etnunc  Ifrael.quid  DominusDeui  tuuspc- 
titate.mfi  vttinicasDeum  tuum  !9r3.:4. 
Ibide,b.&46.En  DominiDci  lui  coelu  eft,&coc 
lum  coeli,  tcrr4,&  ojniiiaq^ua:  io  cis  funt:&  ta- 
Kien  pitribus  tuis  conglutmatus  cft  Dominus, 
&  aniauiteos,&c.9ii.io.  Ibidcni.d.Qui  per- 
fonam  non  accipit  nec  inunera.  911.11. 

JJ  a.Si  furtcxerit  in  medio  tiii  Propheta  &c.&di 
jrerit  tibi;Eamus  &fcquamur  Dcos  alienos  &c. 
non  audies  vcrba  Piophetic  ilhus  &c.quia  ten- 
tatvos  Dominus  Deus  veftcr  &c. 85  7.14. 

18  b.Necinueniatur  in  te  &c.qui  ariolos,acitetuf, 
&  obfcruet  fotnnia,  atque  auguria  &c.  819.14. 

2}  c.  Nonotferes  faeiccdcm  picllibuli ,  necpre- 
tiuni  canis  in  donio  Domim  Dci  tui.&c.S^.^:. 

19  c.Ne  iit  intcr  vos  radix  germinans  fel,  &  anii 
ritudinem.  Ibidem.Pax  ciit  mihi&c.allumac 
ebrialitientem.531 25. 

30  c.Mand.itum  hoc,  quod  egoprxcipio  tibiho- 
die.non  fupra  te  eft,  ncqiie  procul  pofitum  &c. 
Sed  iuxta  te  eft  fermovalde,in  orc  tuo  &c.i44 


I  N  D  E  X. 


39. 5i  Joi.i?.      Ibidem,  d,Teftes  inuoco  hodie 
cCElum  &  terr.im,  quod  propofiiermi  vobis  vi- 
tam  &  mortem,&:c.5oc.44. 
Ji  e  Nonne  hxc  condita  (unt  apud  me,  &  figna- 
tain  ttcfauris  nieisJ8ic.i4.  _,. 

E  X    I  O  S  V  E. 

j4  e  Auferte  Deos  alienos  de  mcdio  veftri,&incli 
Iiatccordaveftra.idDominuDeu  Ifraelgii  12. 

EX     I.     SAMVELIS. 

5  e,  Et  non  audierunt  vocem  patris  fui,  quia  vo- 
•      luit  Doroinus  occiderc  cos.94  7,1. 

f    d,  Et  non  cccidit  ex  omnibus  vcrbis  eius  in  ter 

ram.575.11. 
16  c,  Et  exagitabat  eum  (piritils  nequam  a  Do- 

inino.943,:2. 

18  a,Anima  lonathiE  congtutinata  eft  animx  Da 
uid.i. 

EX    II.    SAMVELIS. 

1  b,  Tenent  me  anguftix  ,  &  adhuc  tota  anima 
meain  meeft.:,!'^. 

6  a,Poftcjuam  autem  venerunt  ad  areamNachon 
extendit  Oza  manum  ad  arca  Dei  &c.  iracuf- 
que  eft  indignatione  Dominus  contra  Oza&c. 

369,19. 
1;   c,  EttoUam  vxores  tuas  in  oculis  tiiis,  &  dabo 
proximptuo.^+^^.^g. 

16  h,  Dimittitceumvtmaledicat:Dominusenim 
praccepitei,  vtmalediceret  Dauid  &c.  5:9,  4. 
iS:s46,iS. 

24a,  Etaddidit  furor  Domini  irafci  contralf- 
xieUih(,Si  943, :c. 

E  X     I.    R.  E  G  V  M. 

4  e,Et  difputauit  fuper  lignis.a  Cedro.quat  eft  in 
Libano,vfi]ueadhyfopum.^6)-i?. 

li  g,  Et  cxcogitato  conliho  fecit  duos  vitulos  au- 
reos,&  dixit  eis,  Nolite  vitra  afccndere  in  lcru 
falem.  Ecce  Dii  tui  Ifracl  &c.  ^!J,ii,&  609,11. 

17  d,Ileuertatur,obfecro,anitna  pucri  huius  in  vi- 
fcera  eius.i.,:?. 

19  d,  Etderclinqu.im  mihiin  Ifracl  feptem  mil- 
Ita  virorum,  quorum  gcnua  iion  funt  incuiua- 
taante  Baal,&omneos  quod  non  adorauit 
eum,&c.46,ii,&  6o7,iS, 

ii  b,Afi.ende,&vade  profpere:&  tradet  Dominus 
in  manus  regis.5 ■71,31.  Ibidem,  Nunc  igicur 
ecce  dedit  Dominus  fpiritiim  mendacii,  in  orc 
omnium  prophetarum  tuorum. 571,16, 

E  X    I  t.    R  E  G  V  M. 

J  e,  Quando  ingredietur  Dominus  meus  tem- 
plum  R>emon,  vt  adorct:&  illo  innitente  fuper 
mjnum  meam,(i  adorauero  &c.  vt  ignofcat  mi 
hi  Dorainus  feruo  tuo  65,28, &  6i5,i8,&  639,1, 

•    J9,&646>i4, 

EX    I.    PAR.ALIPOMENON. 

i(  d,  Michol  filia  Saul  prolpicicns  per  feneftram, 


vidit  rcgem  Dauid  faltantem  &c. 755,9. 
12  d,  Pratbcteioicur  cordavciira  ,  &  animasve* 
ftras  vtqusratis  Dominura.341,5. 

EX     II.     PARALIPOMENON. 

12  djFccitque  malum,&non  pra:parauit  cor  fuum 
vc  qua:reret  Dominum.340,'6. 

15  c,  lur.iucruncque  Domino  voce  magna  iniu- 
bilo,&  in  ciaogore  tubie  &c.498,3o. 

26  c.Iratufqiie  Ozias,  &  tenens  in  nianu  thuribu- 
ium  vt  adolcret  incenfum,  minabatur  facerdo- 
tibus.Statimque  orta  cit  lepra  &C.5  ■;  o,:  3. 

30  b,  Nolite  indurare  ceruices  veftras  ficut  patres 
veftri.341,4. 

EX     LIBRO     10  B. 

I  c,d,  Ecce  vniuerfa  qux  hahet  in  manu  tua  funt, 
&c.Dominusdedic,Dominusabftulit:ficut  Do 
niinopiacuit  icafjdum  eft,5:8,iS,4o. 

J  b,  Quarc  non  in  vulua  mortuus  fum>&c.Nunc 
cnim  dormicns  filerem  &c.  Ibidera,  Impii 
cefTiuerunc  a  cumulcu  &c. 37,41. 

4  d,  Ecce  qui  feniiut  ci,  no  funt  ftab.les,&in  Aa 
gclis  fuis reperit  prauitate.570.: 7.  ibide,  Qul 
to  magis  hi  qui  hibicant  domos  luteas .  4.  :o. 

7  b,  MeiiKnco,quia  ventus  eft  vitamca  ,  &  non 
reuercetur  ocuKb  meus,vt  videat  bona  &c.  Si- 
cut  coiifumitur  nubes,&  pertranfit  :ficquide- 
iccnderitad  infcros.non  afcendet.jS,:^. 

in  b ,  Memcnto  quod  iicut  lutum  feceris  me,&  in 
puliierereducebmc  :o,4.  Ibidem,d.Dimitce 
ergo  mc,  vc  plangi  paululum  dolorem  meum, 
anteqiiam  v3dam,&non  reucrtar  ad  terram  tc- 
nebrofam.  37, :4. 

13  b,  Qjurclacerocarnes  meas  dentibus  niei<', 
&  aniniam  mcam  portoin  in.inibus  me  is?.'.i. 

14  b.Lignum  habet  Ipcm  &c.Homo  vcro  vbi  nior 
tuus  fuerit  &  nudatus ,  atque  confumprus ,  vbi 
qu:Elbeft?::,4. 

J7a,d,Solum  mihi  fupcreft  fepulchrum  &c  .  In 
profundiirimum  iiifernum  dcfceiident  omnia 
nita.58,38, 

EX     PSALMIS. 

I   Etinlcge  eius meditabitur  dieac  nodc.f63, 

3:- 
2.    Qui  habitatinccclis  irridebit  cos,&.Domi- 
nus  fubfanuabit  cos.^i^.m,  ibidcm,Etnucrc- 
ges  intelligicc,  erudimini  qui  iudicatis  tcrram. 
487, :o. 

5  Niane  aftabo  tibi  &  videbo.  Quoniam  non 
Dcus  volensiniquitate  tucs.9i6,i9,&947,33. 

9    Dtfydcrium    paupcrum  cxaudiuit  Dominus, 

piojparationem  cordis  cotum  audiuit  auris  tua 

540,17. 
j6  Satiabor.cumcuigilaucro, afpeftu  vultustui. 

io,:5. 
iS  Lex  Domini  immaculata  conuertens  animas. 

908,45.     ibidcm.Tcftimonium  Domini  fide- 

le,fapientiam  prxftanspaiuulis.:45,)9. 
2.1  Ego  .lutcm  fum  vcrmis ,  &  non  honio, oppro- 

brium  hominum  &c.5o5,:9. 
19  Domine,eduxifti  ab  inferno  animam  meam 

&C.54,  9,    ibidcm,  Q^«  vtilitas in  fanguine 

meo 


IN 

•■eo.quum  de/cendero.&c.Nuoquid  confitebi» 
tur  tibi  puluii,aut  annuntubit  reritatem  tuamf 

Ji  Beatus  vir,  cui  non  iipputauit  Dominus  pccca- 

tum  &c.7i7,jo. 
34  Dic  anima:  mea:,falus  tua  ego  fum.;,i4. 
36  lunitiatuaficut  moDces  tui,iu(liciacua  abyflus 

multa.914,13. 
38  Remitte  milii,  vt  refrigcrer  ptiuf<]uam  abeam, 

&  amplius  non  ero.57, 13. 
50  Sacrificiu  Dco.fpiritus  cotribulatus;cor  cotritil 

&liumi!iatu,&c.  313, 38.  ibide.VtiuftiHccrisin 

fermonibus  tuis,&:  vincas  cum  iudicaris.gii,!^. 
4i  Qupniaro  zelus  domus  tua;  comedit  me.  606, 

4c.  13.71.  Vtiumcntuta£lusfumapudte,&ego 

femper  tecum  i>«7,i7. 
;77  Et  recordatus  eft,quia  caro  funt:(piritusvadens 

&  nonrediens.j:,!. 
81  Ego  diiijdiieitis  ;  &filii  cxcelfiomnes.51 ,  16. 

^  374,37- 
i}  Quam  dileSa  tabernxcula  tua  ,  Domine  vir- 

tutum,&c.634,i7,&  64I.4J. 
17  Quiareplcta  cft  malit  anima  mea  &c.  AEfti- 

matus  fum  cum  defcendentibus  in  lacu,&c.iicut 

vulnerati  dormietes  in  fcpulchris.quorum  non 

es  mcmor  amplius.:  &  ipfi  de  manu  cua  abfciiTi 

func.33,14. 
•c»  Opera  manuum  tuarum  funtcoeli.  Ipfiperi- 

bunt:tu  autem  permanet  &c.  filii  lcruoru  tuo- 

rum  habitabunc  &C.39.J. 

102.  &  103  Benedic  animanieaDomino.;,i3. 
"'  Peccaror  videbic  &irafcetur,&c.defydcriu  pec- 

cacorum  penbit.31,41, 
"3  Non  mortui  laudabunt  te  Domine  &c.fed  nos 

qui  viuimu$.33,i9,&  ^6,6. 
iiS  Inclina  cor  meum  in  teAimonia  tua  &c.343,ii. 
118  nun.  Lucerna  pedibas  meis  vcrbum  tuum  ,  & 

lumcn  fcmitis  meis,  ^45, 38.     ibidem,  Anima 

mcain  manibus  meis  fcmper.i.i. 
142  Q_  uia  non  iullificabicut  m  confpeflu  tuo  om- 

nis  viuens.J73,33. 
i44Suauis  Dominus  vniuerfis:&  miferationes  c- 

ius  fuper  omnia  opera  eius.3i8,:8. 
t44  Prope  eft  Domiuus  cmnibus  inuocantibus 

eum  in  veritate.184,10. 
J4j£xibitfpiritu$eius,&rcuerteturin  tcrra  fuaiia 

iJladiepenbi5comnescogitacionetcoriJ3i,3i. 

EX    PROVERBIIS. 

4  e,  Tuftorum  fcmita,quafi  lux fplendcns,  proce- 
dit,&  crefcit  vfque  ad  peifcftam  dicra  M  .35. 

15  a,  Hominis  eft  animainprxparare,&  Domini 
gubernarelinguam.j4o,io.  ibidcm.Vniuer- 
Ja  propter  feipfum  operatus  eft  Doininus ,  76, 
10.  ibidem.Impium  quoque  ad  dicm  malum. 
90f,i.  ibidcm,  b ,  Cor  hominis  difponit  viam 
fiiam.fed  Domini  eft  dirigere  grcfllis  eius. ;  jf, 
jc.  ibidem,d,Sortcs  mitiuntur  in  finuni.fed  3 
Donuno  temperantur,?  :8,T. 

ai  a.Cor  Regis  in  manu  Doniini:quocunque  vo- 
luerit,inclin.*bit  ilUid.  9  4  J,; . 

gf  d,  Qui  fcrutatur  fcrutator  eft  maieAacis , op- 
primetur  a  gloria.r  j!,i. 

1.8  b.Beatus  homo,qui  iempcr  eft  pauidus.  537,19, 


D  EX. 

EX    ECCIESIASTE. 

3  c,Diii  in  corde  mco  de  filiis  hominum,vt  pro- 
baret  eos  Dcus ,  &  oltendeiet  iimilcs  elFc  be- 
llus  .  Idcirco  vnus  iiitentus  ell  hommis  &  lu- 
mcntorum,&c.:j,ii. 

9-  a,£t  tamcn  nefcit  homo,vtrum  aniore,aut  odio 
dignusfac.2j,j4. 

11  c,i.treucrtaturpului,intcrrara  fuavndeerat, 
«  fpiritus  redeat  ad  Deij,qiu  dedit  illu.548,-.tf 

F.  X     L  I  B.     S  A  P  1  £  N  T  I  AE. 

n  d,Diligis  enira  omnia  qux  funt,  &  mhil  odifli 

eorumquztecifu.81. 
ij  b,Sed  &  figulus  moUcm  terram  premens,labo- 

riole  tingu,&c.  horuni  autcm  vaibium  qms  fic 

vfus.iudex  eft  figulus,&c.t:t  poft  pufiilum  redu 

cit  lc  vnde  acceptus  eft.89i>,i6 . 

EX     ECCLESIASTICO; 

»1  c,Et  reuettatur  puluis  in  tcrram  fuam,  vnde  e- 
rat.&fpiricus  redcat  ad  DcG.qui  dedit  illij.7.7. 

17  j,Deuscreauit  dcterra  homincm,&  fccun- 
duni  imagincm  fuam  fccit  illum.4.6.  ibidcm 
A  mortuo  quaii  nihil,  perit  conftiTio.  Confite- 
bcris  viuens.33,j8.&  36,44. 

i3  c.Neveteris  vfquead  morteiuftificari.  ^n.ioi 

»  7  a.  Vafa  fig„l,  probat  fornax  &  homines  iuftos 
tentatjo  tnbulauonis.S  99.17. 

E  X    I  S  A  I  A; 

»   a,Et  conflabunt  gladios  fuos  in  vomeres,&  laa 

ccasluasinfalccs.4  84,J6. 
^   S.'  Et  eJcuabit  fignum  in  nationtbus  procul ,  & 

libiJabitadeosdefinibusterra  &c.5:8,-!8. 

6  C,  Vade,&  dices  populo  hujc:Audite  audientes, 
«  nohte  intcJiigcre,  &c.  Lxtxca  cor  populi 
Jiuius,&  aurcseius  aggr3iia,&  oculos  eius  clau 
ae:ne  tbrte  videat  ocuus  fuis,&  juribus  fuis  au 
diat,&c.9ei,ic,&93!,?. 

7  "jiEcce  vugo  concipiet,&  parietfi!ium:&  voca- 
oitur  nomcn  eius  Immanutl  50  2  4. 

8  c.Ne  dicatis  coniuiatio,  407.1S.  Ibidcm.d. 
Nunquid  non  populus  a  Deo  fuo  rcquirct  vi- 
fionem,&c.  Ad  legem,&  ad  tcftimomuni,  24?. 
i8.&jSi,24. 

9  b,ParuuIusenimnatu$eft  nobis  &c.  &vocabi- 
turr.omcn  tius  admiratdis  &c  .  pater  fututi 
lcculi,i6,4o. 

10  a,V£B  AlTurvirgafuroris  mei,&c.5^6,i6.  Ibi- 
dcm  d,Nunquid  gloriabitur  fccuiis  cotra  eum, 
qui  fecat  in  ca?aut  eialtabitur  fctri  contia  cum 
aquo  trahitiir?i4i,37i&  236,16. 

ip  b  Vbi  nunc  funt  fapientet  tui?  Annuntient,  & 

iDdicenttibi,&c.8ii,l:. 
26  a  Vrbs  torticudini.s  iioftry  faliiator.ponctur  in 

eanjurus  &  antcmuialc,665,4i, 
i6  b  Anima  nica  defyderauit  te  in  node:  fcd  &  in 

fpiritu  mco  intra  me  vigilabo  ad  te,:,34. 
i6  c  Doraine  dabis  paceni  nobi$:omnia  enim  ope 

ra,&c.S,38. 
36  d  Concepimus,*  quafi  pattuiiuimui ,  &  pepc» 

runus  fpiritum,:,!  7. 

a    t 


I  N  D  E  X. 


%o  gPrapsrata  eftenim  jbheri  gelienn»,i6,45. 

}t  d  £tA:debic  populiis  meus  in  pulchricudine  vi~ 
cis,&c.8,5(S. 

3?  d  Quia  non  infernus  confitfWtur  tibi,  neiue 
tnors  iaudabit  ce&c.  Viues  viues  ipfe  coficebitur 
tibi,35,55.&  54,59.  &  5?,  59.  Ibideni,  Et  iuflfit 
Ifaiat  vt  collerenc  mafram  de  ficis ,  &  cataplaf-- 
marcnt  iuper  vulnus  eius,&  fanaretur,  ^6^,j6. 

4if  Vtfciamus  ,quia  Dii  eftisvos,bene  quoque 
aut  male.li  poteftis.facite  &c.16i,6, 

44  d  Ego  fum  Dominus  faciens  omnia,  &c.irrita 
faciens  ftgnadiuinorum,&c.  811,55,  &  813. 2. 

■4f  b  Ego  Dominus,&  non  f ft  alcer.facient  lucem, 
&  creans  tenebras:facieBS  pacem  &  creans  ma 
lum,J69,«,&5j^.44, 

4y  d  Non  in  abfcondico  locutus  fum  in  loco  terra: 
tenebrofo,Non  dixi  femini  lacob  fruftr3,qua?- 
rJteme,i45,  7.  Ibide,Mihicuruabitur  omne 
genu,&  orabitomni$lingua,4(?,i6,&  6o',,^^. 

47  dStcnt&  faluent  te augures coeli, qui con- 
templabantur  fydcra ,  &  fupputabant  nienfei, 
&c,8„,;4, 

t»  d  Exite  inde,poIlutii  nolite  tangere&c,4if ,4  c, 

J3  a  Et  vidimus  eum,&  non  erat  afpeibs,  &c.de- 
fpedhim  &  nouiffimum  virorum  &c.&  no«  re- 
putauimus  eum  quafi  leprofum ,  105  ,  51 .  I- 
Didem,  Domine,  quii  crcdidit  auditui  noftro, 
907,5.  Ibidem  b  Satiffailio  pads  noftra;  fu- 
pcr  eum:&  liuore  eius  fanati  fumus,  717,38. 

J4  c.  £t  crunt  omnes  dofti  aDco.Sgi,^  7, 

JJ  b  Derclinquat  impius  viam  fuam,  &c.&  Domi 
nus  miferebitur  cius,5i<j,i9. 

57  a  Veniat  pax:requiefcat  in  cubili  fuo  &c.9,i. 

J8  b  Eccein  die  ieiunii  veftri  inuenitur  voluntas 
veftra. 345,35. 

£2  b  Supermuros  tuos,Ierufalem  ,  conftitui  cufto- 
des:totadie  &  tota  node  perpetuo  non  tace- 
bunt,7i,4o. 

^5  a  Inuentus  fum  i  non  qua:rentibu!  me,5i5,i;. 

^6  a  Ad  quem  aute  refpicum.nili  ad  pauperculum 
&  contrituna  fpiritu,5i5 ,57. 

E  X   I  E  R  E  M  lA. 

3  d  Reuertcre  auerfatrix  Ifrael,ait  Dominus .  Et 
non  auercam  faciem  n\eam  a  vobis.  Ibidcm 
Conuertimini  filii  reuertentet,  &  fanabo  mer- 
fionesvenras,52?,i9. 

10  a  Et  a  fignis  coeli  nolite  mecuere ,  qux  timent 


gentes 


&c.8i:,!,4o,  &  Si;,6.     IbidemdScio 


Domine.quia  non  eft  hominis  via  eius:nec  viri 
eft  vtambulet,';67.45. 

n  d  Mittamus  lignum  in  panem  eiu$,774,:8. 

IJ  d  Si  conuerteris,conuertam  te :  &  ante  faciem 
meamftabis, 517,4. 

iS  a  Nunquid  ficut  figulus  ifte,no  potero  vobis  f» 
cere.domus  lfraelM7<^.iS. 

18  c.Venite  &  cogitemus  contra  lcremiara  cogi- 
tationes  &c.45<,:3. 

ji  d  Conuerte  me  &  conuertar,  quia  tu  Dominus 
Deus  meus,5i4,7.&70i.;.  Ibidem  f,Dabo  le- 
gem  meam  in  vifceribus  eorum,&  in  corde  co- 
rum  fcribam  eam,  510.  34,&  701.15. 

Js  d  Qui  facis  mifericordiam  in  milibu$,&red- 
dis  uiiquitate  patrum  i.n  finum  filiorum  ,  9or, 
II.  Ibidem.g  Timorem  mcum  dabo  in  cordc 
eorum,vt  non  recedant  a  me,543,i,&  701.31. 


Thren.5,e,  Scrutemurvias  noftra?,5c  quseramu», 
&  reuertauiur  ad  Dominum  :  leuemus  corda 

EXBARVCH. 

<  a,  ViCi  itaque  turba  de  rctro,&  ab  ante,  adoran. 
tes  dicite  in  cordibus  vcftris.Te  oportet  adora- 
h  Domine,(S4,3i.&  6i4,34.&  646,37. 

EX    EZECHIELE. 

I  g,  Velut  afpeftum  arcus ,  cum  fuerit  in  nube  in 
die  pluuia:,9,6. 

13  b,In  concilio  populi  mci  non  erunt ,  &  in  fcri 
ptura  doraus  Ifrael  nou  fcribentur,95i,7. 

16  g,Ec  recordaborego  pa£ti  mei  cecu  in  diebus 
adolefcetise  tuae  &c.&  rccordaberis  viarii  tua« 
rum,&  confunderis  &c. 559,5(5, 

18  e,Fihus  non  portabit  iniquit.item  patri$,90i,i!, 
93  '.piS.  Ibidem  f,Si  auteni  auerterit  fe  iuftu» 
a  luititia  fua  &cnunquid  viuet?Omnes  iuftuia 
eius  &c.non  recordabuntur,y:'?,:i.  Ibidem 
g,  Qiiia  nolo  niortem  morientis  ,  dicit  Domi- 
nus  Deus;R.euertimini  &  viuite,5i7,i6,&pcj,4 

J3  clniquitates  noftr«,&pcccata  noftra  fuper  nos 
funt;&inipfis  tabcfcemus, 527,'.6.  Ibideni 
e,  Viuo  ego.dixit  Dominus  Deus,nolo  mortem 
impii,9;3,&  4,951,  '9- 

34  c.Ecccego  ipfe  fupcr  paftores  requiram  gre- 
geui  meum,&c.57c,:f . 

36  f.Aufcram  cor  lapideum  de  carne  veftra,&  da- 
bo  vobis  cor  carneum,5i5,ii.&  3jo,u.&  3ii,44 
&383,'. 

37  cHsec  dicit  Dominus  Deus;  A  quatuor  ventis 
veni  fpiritus;  &  infuffia  fuper  interfedos  iftos, 
i9,"- 

EX    DANIELE. 

f  a,Et  ait  rcx  Afphenez  prspofito  &c.  vtintroda 
ceret  de  fiUis  Ifrael  &c.in  quibus  nulla  eflct  ma 
cula  &c.vt  doccret  eos  literas  &  linguam  Chal 
dseorum  &c.Si4,;j». 

=  d.Myfterium.quod  rex  interrogat.fapientes  &c. 
nequeunl  mdicare  regi^fed  elt  Dcus  in  coelo, 
reuelans  myfteria  &c.Sii,5  7. 

j  b.Notum  fit  tibi,R.eT,quia  deos  tuos  non  coli- 
nius,&  ftatuamaureamjquam  erexifti,non  ado- 
ramus.  Et  luffit  vt  hgatis  pedibus  &c.  mitteret 
eos  in  fornacem  ignis  ardentis,46,:4. 

^  c.Igitur  Datiiel  fupcrabatomnes  principes  &c. 
&  fencftris  apertis  in  cccnaculo  fuo  contra  le- 
rufalcm  tnbus  tenipotibus  m  die  fle(3cbat  ge- 
nuafua,47,u- 

E  X     O  S  E  A. 

z  d.Eteritin  dieilla  exaudiam  ,dicit  Dominus, 
exaudiam  col;1os  &  illi  exaudient  terram.  £t 
terra  cxaudiet  criticum,  &c.;35,ic. 

ij  c,Perdirio  tua  Ifrael,cantumraodoin  meauxi- 
Ijum  tuurn,;85.i3.&  j9c,3. 

E  X    A  M  O  S. 

3   b,Si  erit  malum  in  ciuitate,quodDominui  non 

fecerjtj 


1 N  D  E  x; 


fcccrit,Jifij,9. 

E  X    1  O  N  A. 


J  b,Adhuc  quadraginta  dies,  &  Niniue  fnbuerte- 
tur.  Ibidem  ,  £t  viditDeus  opera  eorum,&c.& 
mifertus  eft  Deus,9cg,9.  Ibidemd.Etconucr 
tatur  vir  a  via  fua  mala,&  ab  iniquitatc  quas  eft 
in  manibus  eorum,  328,7. 

E  X    M  I  C  H  E  A. 

6  c,Tu  fcminabis,&  non  metes,:33,i7. 

EX    ZACHAKIA. 

j  a.Ecce  ego  video  volumen  volans  &c.  Hsec  eft 
malediftio,qu:e  egreditur  fuper  faciem  omnis 
tcrrs:quia  omnis  fur,licut  ibi  fcriptuni  ei\,  iudi 
cabitur:&omnisiurans,&c.6i,4o.&6i8,n. 

EX    MALACHIA. 

I  a,DileTi  Iacob:Efau  autem  odio  habui,  8p4,3i. 
Ibidenic,In  omni  ioco  offeretur  nomini  meo 
inter  gentes  oblatio  munda,  7  74,8. 

1  b,Nun<juid  non  pater  vnus  omnium  noftrum? 
3i8,iJ. 

EX    MATTHAEO.* 

"I  a,  Liber  generationis  lefu  Chrifti  filii  Dauid, 
filii  Abraham,&c. Joc,:^. 

i  a,Vidimus  enim  ftellam  eius  in  Oriente  &c. 
ibidcni  b,Etecceftella,quam  viderant  in  Orien 
te.antecedebat  eos,vfque  dum  &c.8i5,;5. 

3  a,Parate  viam  Domini,re£las  facite  femitase- 
iui,ij6,ii.  ibidem  c,  Etpermund.ibit  aream 
fuam;&  cogregabit  triticum  in  horreum  fuum: 
paleasautem,&c.8<5o,8.  ibidem,  Cuius  venti- 
labrum  in  manu  fua ,  &  permundabit  aream 
fuara,477,i5. 

4  a,Tunc  lefus  dudtus  eft  in  defertura  a  fpiritu,vt 
tentaretur  il  Diabolo  &c.  Ibidera  b,  Et  ecce 
Angeli  acceflerunt ,  &  miniftrabant  ei  .840, 
32.  Ibide.Et  cum  ieiunafTtt  quadraginta  die- 
bus  &<)uadraginta  nOLtibus,poltea  efuriuit,78f. 
J,&87C,37.  Ibide  a,Non  in  folopane  viuitho 
mo,  fed  in  omni  verbo  quod  procedit  deorc 
Dei  939,18.  Ibideni  b.Non  tentabis  Domi- 
ntm  Deum  tuum,^64,4. 

e  a,Beati  qui  perfecutionem  patiuntur  proptur iu- 
ftitiam,&c.838, 59.  Ibidem,  Qui  trgo  folue- 
rit  vHum  de  mandatis  iftis  minimis ,  &  docue- 
ritlic  homines ,  minimus  vocabitur  in  regno 
calorura,Si,s7,&  «17,39.  Ibidem  cdef,Au 
diitis  quia  dictum  eft  antiquis,&c. 486,35.  I- 
bideme,Ego  autem  dico  vobis.non  iurare  o- 
mnino.neque  per  ccelum  &c.  494, 30, &  49?, 
18.  Ibidem  f,Sit  autcm  fermo  veiter,eft  eft.non 
non,496,i4.  lbidem,Et(jui  dimiflam  duxe- 
rit,adulterat,  771,43. 

t  b.Sic  crgo  vos  orabitis,Patcr  nofter  <]ui  es  in  cos 
lis  &c.  186,1;.  Ibidem,  Sand^ilicetur  nomen 
tuum,i8  7,4!.Adueniat  reenum  tuura,  188,7. & 
sf,36.  Fiatvoluntas  tualicutin  ca:lo&c,i88, 


10 


if.Panem  nofirum  quotidianum  da  nobis  ho- 
die,iS9,4.Etdimitte  nobis  debita  noftra.ficut 
&  nos  &c.i89,4:.&  f38,io.&  573,  4  o.  £t  ne 
nosinducas  in  tentationem:  fed  libcra  nos  &c. 
190,40. 

d,Nonne  anima  plus  eftquam  efca?2,3. 
a,Nolite  iudicare,  &  non  iudicabimini,JJ3,f. 
Ibidem  a,  Hypocrita  ,  eiicc  piimum  trabem  de 
oculotuo,&  tuncvidcbis  eiiccre  teltucam  &c, 
f3S.5c. 

b.Eftote  ergo  prudentes  ficut  fcrpentes,  &  fira- 
plices  ficut  columbx,f  18  :6.      1  bidem  c,  Tra- 
det  aute  fratcr  ftatrein  mortem,&  pater  filium 
&c,85;,4?.     Ibidtrad,  Qiu  autcra  negaucrit 
mecoram  hominibus,  negabo  &  eum  corara 
patre  nieo  &c,  635 ,  34,      Ibidcm,  Veftri  au- 
tem  &  capilli  capitis  numerati  funt,937,33. 
'I  a.Beatus  eft,(]ui  non  fuerit  (cidalizatus  in  me, 
831,15.     Ibidem  c, Vae  tibi  Corozaim  ,  v^  tibi 
Bcthfaida:(]uia  fi  in  Tyro  &  Sidone  fafta:  efle: 
hje  virtutes,  &c.  3:8, ;i. 
11  c,  Qui  autem  dixerit  verbum  contra  fpiritum 
fan<ttum,  non  rcmittetur  ei  &c.48:,  35.     Ibi- 
dem,Siquidcm  ex  frudu  arbor  agnofcitur,  533, 
^7-  . 
i;  d,  Sicut  enim  fuit  lonas  in  ventre  cetitribus 

diebus  &  tribus  nociibus  &C.11.37. 
13  a,  Qmhabet  aures  audicndi  ,audiat,?i8,i8. 
ibidem  b,  Quia  vobis  datum  eft  nolTc  rayfteria 
regni  csloium:  iUis  autem  non  cft  datura  &c. 
ideo  in  parabohs  loquor  eis  &c.  U7, 25. &  902, 
19-  ibidcm  c,  Qui  autem  fuper  petrofa  femi- 
iiatus  eft,hic  eft  qui  verbuni  audit  &c.Facta  au 
tem  tnbulationc  &c.propter  verbiim,  continuo 
tcandalizatur.  ibidem.  Qm  autemfcmmatus 
cftin  fpinis,hic  cftqui  verbuinDei  audit,  &fo- 
licitudo  feculi  iftius  &c.fufFocat  vcrbum,8)S,33. 
ibidcm  d,  Simile  fa£tum  eft  rf  giium  ccElorum 
homini ,  qui  teminauit  bonum  fcmen  in  agro 
fuo,&c.  venit  ininiicus  cius ,  &  f<iperftrainauit 
2izania,8?5,4o  .ibideg.Similtcft  remuira  cse 
lorNni  fagcn.-E  miflic  in  raare,  &cx  omni  gcne 
re  pifciura  congreganti,  &C.4  77,3. 
•J,  b.Omnis  plantatio,  quam  non  plantauit  pater 

meus  ccclcftis ,  eradicabitur,9;i,  i4. 
16  c,Et  quodcunque  ligaueris  fiiper  terram  ,  erit  li 

gatum  &  in  coslis  &c.  7 5 0,1 2. 
J7  a.Etecce  apparuerunt  ilhs  Moifes  &  Helias 

cum  eoloquentes,55;,i5. 
iS  b,Si  auttmpeccaueritin  tefratertuus ,  vade,& 
cornpe  eum  intcr  te  &  ipfura  folum  &C.481, 
4i. 
19  b.Non  omnes  capiunt  verbum  iftud:tedqui- 
bus  datum  eft,4o5,25.     Ibidem  c,Si  vis  ad  vi- 
tani  ingredi.fcrua  mandata,7G5,&  70«.     ibi- 
dcm,Si  vis  perfe<ftus  efle  ,  vade,  vende  omnia 
quic  habes,&  da  pauperibus,545,2  5. 
zi  D,Et  videns  fici  arboreni  &c.  &  ait  illi,  Nun- 

quani  ex  te  fiuttus  nafcatur,  57(",39. 
22  c.Ego  fum  Dcus  Abraham  &c  .  Non  tft  Dcus 
mortuorum,  15.9.  ibidem  d,  Diliges  Domi- 
num  Deum  tuum  ex  toto  corde  tuo,  &c.  Hoc 
eft  maximum  &  primuni  mandarum  .  Secun- 
dum  autcra  iimile  eli  huic,Diliges  pro.ximum 
tuuni  ficutteip(ura,i  80,31. 
j3  Icrufalcm  &c .     Quotiej  volui  congregare 

a    3 


I  K  D  E  X, 


filtos  tuos,Scc.&  noluittiijao.r. 

f  4  b,£t  multi  Pfeudopropheta:  furget ,  &  feducet 
n)ultos,:46,  42.  ibidcm.Siergo  dixerint 
vobis.Ecce  in  deferto  eft  :  Nolite  exire,  ;47,6. 
ibidem  c,  Vbicunque  fuerit  corpus,illuc  congre 
gabuntur  &  aquilac,a4  7,5i,&  874,34.  ibide. 
it  cngregabunt  elettos  a  quatuor  vetis ,  a  fum 
mis  coelorum  vfque  ad  terminos  eorum,  S54,?. 
ibidem  d,Sicut  autem  in  diebus  Noe,  ita  erit  & 
aducntusfilii  hominis,864,;o. 

*'  b,Sicut  enim  homo  peregre  proficifces,vocauit 
fefuos  &C.&  vni  dedit  quinque  taleta  &c.  £ugc 
ferue  bone  &  fidelis  &c,fuper  multa  te  conftitu 
am,346.:f.  ibidem  c,Venite  benedidi  patris 
mei.pofTidetc  paratum  vobis  rcgnum  »  confti- 
tutionemundi,i4,24,&  zj. 

jfi  C.&  Mar.i4  c.Et  ait.accipite.comedite.Hoc  cft 
corpus  meum.Et  accipiens  calice,  gratias  egit: 
&  dedit  illis  dices,Bibite  ex  hoc  omnes.Hic  eft 
enim  fanguis  meujnoui  teftamenti,iJ3,5,&  i4i 
3o,&  199,2  7,&2C9,42,&  38  y.S.&S^S.yAS?!. 
5,&  4i74o,&  7«2,4o.  ibide  g,Tunc  coepit  de 
ftari,&  iurare  quia  no  nouiflet  liomine, 567,15 
b.Et  non  refpondit  ei  ad  vlium  verbum,ita  vt. 
mirareturprKfesvehementcr. 643.14.        ibi- 

*7  de  f.Et  monumenta  aperta  funt :  &  multa  cor- 
pora  fandorum ,  qui  dormierant ,  furrexerunt. 
840.3?. 

«8  d.Euntes  ergo  doccte  omnes  gentcs,  baptizan 
tes  eos  m  nomine  Patris  &  Filii  &  Spiritus  fan 
ai.47i.55.&  472.50.  ibidem.Etccce.ego  vo 
bifcum  fum  omnibus  diebus,  vfque  ad confura- 
^iationem  fe<;uli.i$4.2. 

EX    MAR.CO. 

I  a,Paratc  viam  Bomini:rcftas  facite  femitas  c- 
ius,lJ36,23.  Ibidcm  b,Et  ftatim  Spiritus  expu- 
lit  eum  in  defertum,&c .  &  tentabatur  a  Satha- 
na,&c.&  Angeli  miniftrabantilli,84o,5i. 

i  b,Et  exeutes  pta:dicabat,&c,  &  vngebant  oleo 
multos  :egros,&  fan3bantur,39i,io,  &  766,4. 

jfo  c,  Vnum  tibi  decft;vade:qiia;cunque  habcs,  ven 
de,f4{,i5. 

II  b,Cumqi)e  vidiflet  a  longc  ficum,&c,Et  refpon 
dens,dixit  ei:  lam  non  ampliuj  in  a:tcrnum  cx 
tcfruftum,&c.570. 

12  c,Ego  fum  Deus  Abraham,  &c  ,  Non  cft  Dcus 
mortuorum.15,9. 

13  d,Et  congrcgabit  elcftos  fuos  a  quatuor  ventis, 
934,31. 

if  c,  Et  hora  nona  exclamauit  lefus  voce  magna, 
&c.Deus  meuSjDeus  \aeas,  vt  quid  dcreliquifti 
me?i62,i5. 

16  d,  Qui  credidcrit  &  baptizatus  fucrit,  faluus  e- 
rit>47i.35'  & 472,50. 

EX    LVCA, 

j  c,Ecce concipies  in  vtcro,&  parics  filiij:&  voca 
bis  nomeneius  Icfum,Jl8,i.  Ibided,Spiritus 
fanftus  fuperucnict  in  tc,&  virtusAltiflimi  obil 
brabit  tibi,5o3,io.  Ibidem  c,  Magnificatani- 
ma  mea  Dominum,2,i5.  Ibidem,Difperfit  fu- 
pcrbos  mentecordis  fui,5i,4;. 

1  Pjinucnietis  infantem  pannis  inuolutum ,  &c. 


Erfubito  faftaeftcum  Angelo  multitudo  mi-; 
litia;  cceleflis,&c. 840,30 .  Ibidcm  d,  SccOn- 
dum  LegemMoifi  tulccunt  illum  in  lerufalera, 
vtfiftercnteum  Domino,&c.4 79.23. 
3  clnterrogabant  autem  eum  &  militcs ,  &c .  & 
aitillis:Ncminemconcutiatis,  &c.  485,15. 
Ibidcm  d,£tpurgabitaream  fuam  ;  &  congrc- 
gabit  triticum  in  horreum  luuin:  paleas  autem, 
&c.S6c,8. 

6  d,  Beati  eritis,cu  vos  oderint  homincs,&c.  ptO- 
ptcr  Fiiium  hominis.S 38,3  9. 

7  c,Beatuscft,  quicunquenonfuent  rcandaliza< 
tusin  me,o3i,i5. 

S  a,  Qili  habet  aures  audiendi,audiat,ji02,3i.  I- 
bidem  b,C  seteris  autem  m  paraboUs,  vt  viden- 
tes  non  videant.902,21. 

9  cNam  qui  me  criibuerit,&meot  fermonef,hunc 
Filius  hoiv.inis  erubefcct ,  cum  venerit  in  ma- 
ieftatcfua,&c, 44,21.  &  606,17.  Ibidem, 
Si  quis  vult  poft  me  venire,&c.&  tollat  cruccm 
fuamqiiocidie,S58,55. 

11  a,Cij  oratis  ,  dicite  ;  Pater  fandificetur  nomen 
tuum,&c .  Houim  &  fequentium  expofitionem 
quxre  fupra  Matth.6.  Ibidcm  c  ,  Cum  forcis 
armatus  cuflodit  atrium  fuum  :  in  pacc  funt  e* 
quK  pofl^iJet.S^^.^o. 

12  cHomo,quis  me  conftituit  iudicem  aut  diuifo- 
rem  fupcr  vos?49o.55.  lbidem,Siulte,hac  no- 
£te  aiiimam  tuam  repetunt  a  te,2,5. 

i4  f,Et  qui  noii  baiulat  crucem  fuam,&c,non  po- 
tcft  meus  efledifcipulus,838,59. 

16  e,Homo  quida  erat  diucs ,  qui  induebatur  pur- 
pura  &  byflo,&c .  £t  erat  quidam  medicus  no- 
minc  La2arus,&c,-  &  S, 

1 7  f,Et  ficut  ii&um  cfl  in  dicbus  Noc  :  ita  erit  & 
in  diebus  Filii  honiinis,864,2o. 

18  d,&  Marc.io  ,  Vade,  vendc  omnia  qux  habes, 
75=.39. 

2 1  c.Et  erunt  figna  in  fole  &  luna  &  ftellis.  8 1 5,4. 
Ibidem  g,  Vigil,iteitaque,omni  temporeoran- 
tes.vt  digni  habeamini,&c.920,5i, 

22  c,  Reges  gentiiidominantur  eorum,  &c  .  vos 
autem  non  iic,&c.49i,2i.  Ibidem  d  ,  Ego  au- 
tcm  roeaui  pro  tc.vt  non  deficiat  fides  tua.283, 
20.  Ibidcm  e.Apparuit  autem  illi  Angelus  de 
coelo,  &c,  &  faclus  eft  fudor  cius  ficut  guttas 
fanguinis,&c.8  4c,32 . 

;5  f,  Et  tencbrx  fada;  funt,  &c  ,  &  obfcuratus  cft 
fol,84c,35.  Ibidcm.Amen  dico  tibi,hodie  me- 
tum  cris  in  paradifo,i6,u.&  17,3. 

EX     lOANNE, 

l  b,  Quotquot  autem  rcccperunteum  ,  dedit  eis 
poteltatcm  filios  Dci  ficri,895,iS.  Ibidcm, 
Dcdit  cis  poteftatem  fieri  filios  Dei,his  qui  crc 
dunt  in  nomine  eius,9!8,2o.  Ibidem,Et  ver- 
biim  caro  faftum  ert,&c.&  vidimus  gloriam  e- 
ius,&c.i36,3.  Ibidemc,  £t  tcflimonium  pcr- 
hibuit  loannes.dicens;  Quia  vidi  Spiritum  de- 
fccndentem  quafi  columb.im  dc  cce1o,i35,}3. 

3  a,Erat  autcm  homo  ex  Pharifieis ,  Nicodemue 
nominc,&c.Hic  vcnit  ad  Icfunj  nofte ,  652,14. 
Ibidem,Amen,amcn  dico  tibi,nifi  quis  renatus 
fuerit  denuo ,  non  poteft  vidctc  regnum  Dei, 
:o5,35.&  700.    Ibide, Quod  natum  eft  ex  car 

oe. 


1  N  D  E  X. 


Bf.caroeft  ,  303,11.  Ibide  &  cap.«,  Quifquis 
audjuic  a  Pacre  meo,  venic  ad  rae,  701,18. 
&  749,4.  Ibideni  c.Hoceft  aucem  iudicium: 
quia  lux  venic  in  mundum,  66>),i  7.  Ibidem, 
EcdilexcruBC  homines  magis  cenebras  quam 
lucem:eranc  enim  eorum  mala  opera,  837,4:. 

4  b.Domine,  neque  in  quo  haurias  habes,  &  pu- 
tcus  alcus  eft,&c.  lbide,Donunc,da  miJu  hac 
aquam,vcnon  liciam,&:c.  Ibidem.Ecnuncque 
habes.non  ci^  cuus  vir,&c.  Dicic  ci  mulicr:Do- 
mine.video  quia  Prophecaes  ^^,836,37.  Ibidc 
c,  Vos  adoracis  quod  ncfcicis :  nos  adoramus 
quod  fcimus:quiaialusei  luda:iselt ,  479,45. 
Ibidem,  Venic  liora  Sc  nunc  eft,  quando  vcri  a- 
doracores  adorabunc  Pacrcm  in  fpiricu  &  veri- 
tace,39f,i4,  &  4ii,i4.  Ibidem,  Scioquia 
Meflias  venicqui  dicicur  Chriftus:cum  ergo  ve 
neric.ille  annunciabic  vobis  omma,399,io. 

J  c,  Sicuccnim  Pater  habec  vicam  in  femecipfo, 
fic  dedit  8c  Filio  habere  vicam  in  femetipfo 
ic,4o. 

6  b,  lefusergocumcognouiflet  quia  venturief- 
fenc  vc  raperent  eum,  &  facerent  Regcm,  fugit 
icerum  in  moncem,&c.49o,45.  Ibidem  d,0- 
mne  quod  dac  mihi  Pater,ad  me  veniet;  &  eum 
qui  venic  ad  me,non  eiiciam  foras,8<)i,i5.  Ibi- 
dem  e,  Nemo  poteft  venire  ad  me.nifi  pater.qui 
miiitme,traxeriteum,:8i,37,&  505,?,  &  891, 
19.  ]bidcm,Omnis  qui  audiuita  Pacre  &  di- 
dicic,venicadme,s4f,:6.  Ibidemg,  Verba 
quz  locutus  fum  vobis  ,  fpincus  &  vica  funt» 
?:i.-:. 

7  b,Me  autem  odit:  quia  ego  teftimonium  perhi- 
bco  de  illo,quod  opera  eius  mala  iunc ,  837,41. 
Ibidem  g.Dixic  Nicodemus  ad  eos,&c  .  Nun- 
quid  Lex  noftra  iudicat  hominem,  &c.  631,4;. 

8  a  b,  Qui  line  peccato  eft  veftrum,  prinius  in  il- 
lam  lapidem  miccac,  &c .  Dixic  autem  lefus: 
Nec  ego  tecondemuabo,  489,10.  Ibidem  c, 
Vnum  Patrem  habemus  Deum.^iS,;^.  Ibi- 
dem  f,llle  homicida  crat  ab  inicio,&  in  verica- 
te  non  ftecit,&c.f69,i5.  Ibidem,  Cum  loqui- 
tur  mendacium.ex  propriis  loquicur:quia  men- 
dax  eft,&  pater  eius,507,::2.  Ibidem  g,Abra- 
ham  pacer  vefter  exultauit,  vt  videret  diem  me- 
um:&  vidit,&  gauifus  eft,9,i5. 

10  CjPater  meus,qui  dedic  roihi.niaior  omnibus  eft 
7i4,:2.&  89;,3i.  ibidem  f ,  Nonne  fcripcum 
cft  in  Lege  vcftrasEgo  dixi:Dii eftis.  Si  illos  di 
xic  Deos,&c.488,4. 

ilCiOmnis  qui  viuic  &  credir  in  me,  non  morie- 
turin  3cternum,i3,f.  ibidem  ,  Qmfermonem 
meum  feruauerit,  mortem  non  vidctat  in  arter- 
num, 13,11. 

uf,  Cumtantafignafecifletcoram  eis,  non  cre- 
debant  in  eum,¥tfermo  Ifaise  implerccucjo;.,. 

|4  b,Pacer  aucem  in  me  mancns  ,  ipfe  facic  opera, 
571.  ibidem  c,  Qui  habec  mandata  mea,&  fer- 
uat  ea:ille  eft  qui  diligic  me,7i?,j8.  ibidem  d, 
Paracletus  autem  Spincus  fanttus,  &c .  ille  vos 
docebic  omnia  ,  &  fuggeret  vobis omnia  qu«- 
cunque  dixi  vobis,Uo.9. 

ij  a,Ego  fum  vitis  vera,vos  palmites:qui  manet  iiv 
me,&c.343,37- 

i^a.Ex  Synagogisfuisvoseiicient,4oi,ii. 

ig  a  b,Vt  ergo  dixit  eis:Ego  funi,abieiunt  recror- 


funi,&c.  &  miniftri  Iuda;orum  comprehende- 
runt  Iefum,&  ligaueruiit  eum, 840.54,  ibi- 
dem  g,  Regnum  meum  non  cft  de  hoc  mundo, 
840,9. 
li»  g,  Venit  autem  &  Nicodemus ,  qui  vencrat  ad 
iefum  nofte  primum.&ctjijiy. 

20  b,  Vcnit  ergo  Smion  Pccrus,&c.&vidic  lincea- 
mma  pofica ,  &  fudanuin  quod  fuerac  ('uper  ca- 
puc  eius,&c.588,i3.  ibidem  f.  Accipice  Spiri- 
tum  fan(Stum:quoriim  remilericis  peccata,remit 
tencureis,&c.  716.2. 

21  c,Dicit  ei:  Pafce  oues  meas,  79,44. 

fX    ACTIS     APOSTO- 

lorum. 

t  d,Etorantes,dixerunt,&c.  dequoprsuaricatus 
eft  Iudas,vc  abirec  in  locum  fuura,&c.93i.5. 

I  djlefum  Nazarenii,&c.incercniiftis,  quem  De- 
us  fufcuauic , folutis  doloribus  mortis,  r63,6. 
ibidem  ,  Hunc  definito  confilio  &  prsefcientia 
Dei,cradicuni,&c.interemiftis.72i.  ibidem. 
Qjiem  Deus  fufcitauic ,  folutis  doloribus  mor- 
tis  ,  luxta  quod  impofliijile  crac  ccneri  illum  ab 
ea,n,23.  ibidcm  fPetrus  autem  ad  iIlos:Poe- 
nitentiam,  inquit,agite,  &  baptizctur  vnufquif- 
qne  veitru  m ,  &  c.  4  7  3,1 , 

4  g  >  Ncc  quifquam  eorum  qua:  poflidebat ,  ali- 
quid  fuum  eflc  dicebat,  fed  eranc  illis  omnia  co 
munia,&c,<4f.  ,  ibidem,  Ciupcquoc  enim  pof- 
fellbrcs  agronmi ,  aut  domorum  eranc,venden 
tes,ail(.iebanc  prctia  eorum,&c.(546  i4. 

7  c,£c  crudicus  eft  Moifes  in  omni  fapicncia  AE- 

gyptiorum,8i4.--s. 

8  CjTunc  imponcbanc  manus  fuper  illos,  &  acci- 
piebanc  Spiricum  fandum,  763,33.  &  764,34. 
&  371.1^ .  ibidcm  g,Ec  ait  Eunuchus:Eccc  a- 
qua.quid  prohibec  me  bapcizatif  Dmic  aucem 
Phiiippu!.:^!  crcdis  ex  toco  corde,licec,473,2. 

9  a,Saide,Saule,quid  meperfequeris,&c.  326,5. 
ibidcm  f,  in  loppe  aucem  fuic  qujedam  difcipu 
liiiiomii)e  Tabicha,&c.Fa£tum  eft,&c.  vcinfir 
niata  mcrerecur,&c.Pecrus  poncns  genua  ora- 
uic,&c.ali!gnaiiit  eam  viuam, 30,31. 

10  e,  in  ventace  comperio ,  quia  non  eft  perfona- 
rum  accepcor  Deus :  fed  in  omni  gente  qui  ti« 
mc  t  cum,&  operatur  iufliciam,  acceptus  elt  illi, 

n  c  loannes  quidem  baptizauit  aqua :  vos  autem 
baptizabimini  Spiricu  fandto,4  7^,27.  Ibidc  g, 
In  vencatc  comperio,  quia  non  cft  perfonarum 
acccpcor  Deus:fedinomnigencc,  325,39.  & 
5  =  6^,1?. 

13  f.Dauid  enim  cum  fua:  jetati  inferuiifl[et,con- 
filio  Dei  dormiuic,  7  79,32.  ihidem  ,  Per  hunc 
vobis  reniiflio  peccatorum  annunciacur  i&  ab 
omnibus,quibus  non  potuiftisin  Lege  Moifi  iu 
ftificari,&c.7c3,i6..  ibidem  g,Et  credide- 
runc  quocquoc  erant  prseordinati  ad  vitam  «- 
ternam,9o7,9. 

14  e,  Qui  in  pra^tencis  naciombus.dimifit  omnes 
gencesingredi  viasfuas^gr^.s^. 

15  c.Sedper  graciam  Icfu  Chrifticredimus  fal- 
uaji,quemadmodum  &illi,707.:8.  Ibidem, 
Nunc  ergo  quid  cencacis  Deum,  imponere  iu- 
gum  &c.  quod  ncque  nos ,  nequc  pacres  noftri 

»     4 


I  N  D  E  X. 


porMre  potuimus,  711,44. 

1 7  c,  Hi  aiitem  erant  nobiliores  eoruni ,  qui  funt 
Theflalonica.qui  fulcepcrunt  verbu  &c.quoti- 
die  fcrutantes  Scripturas,li  h.i:c  itafe  h.iberent, 
a46.:f.  ibidcm  f^priEteriens  enim,  &  vi- 

dens  fimulachra  veitra,  mueni  &  aram,  in  qua 
fcriptum  erat:Ignoto  Deo  &c.S9.45,  ibi- 
dem  CT.Sicut  &  quidam  veftrorum  Poetarum  di 
xerunulpfiusenim  &genus  fumus,i8.:i.  ibi- 
dem,  In  iplo  enim  viuimus,  &  mouemur  Sc  fu- 
mus,5:!.&  f:7.:6. 

»9  a,In  quoergobaptizatieflis'Quidixer«nt:in 
loannis  baptifmate  &c  .  His  auditis  baptizati 
funt  in  nomine  Domini  Iefu,475-''-  }°^- 
dem  d,Multi  autem  ex  eis,  qui  fuerant  cunofas 
artes  fedau ,  contulerunt  libros  &  combufle- 
runt  &c.8:o.i5. 

10  c.Aninia  enim  eius  in  ipfo  eft,:.::. 

2J  a,Sunt  nobis  viri  quatuor  ,  habentes  votum  fu- 
per  fe:his  afliimptis  fantlifica  te  cum  illis,&  im 
pende  illis,vt  radant  capita  &c.Tunc  Paulus  af 
fumptis  viris  poitera  die  purificatus  cum  illis 
intrauit  in  Templum  &C.65.13.&  6i4.45. 

53  b.Viri  ftatres^ego  PharifKUS  fum,  filius  Phari- 
f;Ei  &c.643.n.  ibidem,  Sadducxi  autcm  di- 
cunt  non  erfe  refurreflionem  mortuoruni,  ne- 
que  Angelimi,neque  fpiritum,4.4<. 

i4  d,  Confiteor  autem  hoc  tibi ,  quod  fecundum 
feftam,  quam  dicunt  hsrefin  ,  fic  deferuio  pa- 
trio  Deo  mco  &c.6'l  3.11. 

18  c,Poft  menfes  autcm  tres,  nauig.iuinius  in  na- 
ui  Alexandnna  &c.  cui  erat  infigne  Caftorum, 
60.7. 

A  D     R  O  M  A  N  O  S. 

J  b,Non  cnim  erubefco  Euangelium  .  Virtus  e- 
nim  Dei  eft  in  falutem  omni  credinti ,  83  7.4. 
ibidem.Iuftitia  enim  Dei  in  eo  reuelatur  ex  fi- 
de  in  fidem,-0  7.5.  ibidem  d  ,  Tradidit  illos 
Deus  in  reprobum  fenfum  ,  vt  faciaiit  ea  qus 
non  conueniunt,945.5:- 

i  a,An  diuitias  bomtatis  eius  &c.contcmnis  ?  i- 
gnorans  quonia  benignita?  Dei  .id  preniten- 
tiani  te  adducit,?^.?;  •  ibidem  b,  Non  eft  ac- 
ceptioperfonarum  apiid  Deum.9:o.:8.  ibi- 
dem  c  ,  C>ui  oftendunt  opus  Legis  fcriptum  in 
cordibus  iuis  ,  teftimonium  reddente  lUis  con- 
rcientia.53  7.8.  ibidem  d.Et  iudicabit  id  quod 
ex  naturaeft  prasputium,  Lcgem  confummans, 
tequiperliteram  &  Circuncilione,  &c.  519.3:- 
ibidem,  Et  Circuncifio  cordis  m  fpiritu,non  li- 
tera:cums  laus  no  eft  ex  hominibus.fed  ex  Deo 
91y.11. 

3  a,  Qmd  dicemus  ?  Nunquid  iniquus  eft  Dcus, 
quiinfert  iram?SecunJum  hominemdico.:?^. 
iz.  ibidem  c,  Per  Lege  enim  cognitio  pecca- 
ti,&c.: 99.40.  ibidem,Iuftitia  autem  Dei  per 
fide  lefu  Chrifti  in  omnes  &  fuper  omnes  qui 
credunt  in  eum  &c. 9:8.39.  ibidem  d,  luftifi- 
cati  gratis  per  gratiam  ipfius  &c.per  fidem  &c. 

706.43. 

4  a  ,  Si  enim  Abraham  ex  openbus  iuftificatus 
eft.liabet  glQria:  fed  non  apud  Deum  &c.  707. 
36.  ibidsm  ,  El  aucein  qui  opcratur  ,  merces 
oon  imputatur  fecundum  graturo  ,  fcd  fecun- 


dum  debitum.546.!0.  &  3?J.4. 
J  a,Perqucm  habcnius  acceflum  perfidem  in 
gratiam  iftam,  in  qua  ftamui .  707.14.  ibide, 
Charitas  Dei  diftula  eft  in  cordibus  noitris  pcr 
Spiritum  fandtuni  &c.  7:3.1-».  ibidcm  c  ,  Pcr 
vnum  liominem  peccatum  in  hunc  mundum 
intrauit,&  perpeccatum  niors.  3'  9,31.  ibide 
d  Igitur  ficut  per  vnius  di-li^uiii,in  omnes  ho- 
mines  in  condcmnationeni:  fic  &  per  vnius  iu- 
ftitiam  ,  fn  omnes  homines  in  iuftificatione  vi- 
t3C. 931.17, 

6  c,Non  enim  fub  Lege  eftis,fed  fub  gratia.5^  o. 
10.  ibidem,Cum  enim  fcrui  efletis  peccati,li- 
beri  fuiftisiuftitia:.:  71.39. 

7  c,  Scio  cnim  quia  non  habitat  in  me,  hoc  eft  ia 
carnemea,bonum.:4i.4.  &3c3.:i.  ibidcm, 
Non  enim  quod  volo  bonu,  hoc  ago  :  fed  quod 
odi  malum,illud  facio.  568.13.  &57:.35. 
ibidem,Nuncautem  iam  non  egooperorillud, 
fed  qiiod  habitat  in  me  peccatum.538.:8.  ibi- 
dem  d,  Infclix  ego  homo ,  quis  me  liberabit  de 
corpore  mortis  huius?     53S.:o.       &  687.44. 

8  a.Nihil  ergo  nuncdamnationiseft  iis  quifunt 
in  Chrifto  lefu,&c.  574.  :4.  &  6S7.:8.  ibi- 
dem  e,iSed  accepiftis  Spiritum  adoptionis  filio- 
rum  &c.Si  autcm  filii,&  ha;redes  &c.  9;o.:4. 
ibidcm  ,  Nam  quid  oremus  iicut  oportet,  ncfci- 
mus :  fed  ipfe  Spiritus  poftiilat  pro  nobis  gtmi- 
tibus  inenairabilibus.  184.J.6.  ibide ,  Scimus 
autem  quoniam  diligentibus  Dciim  omnia  co- 
operantur  in  bonum,53:.:  7.  &  89^.8.  ibi- 
deinf,Nam  quos  pra:fciiiit ,  &  prxdeftinaiiit 
conformes  fieri  imaginis  filii  fui.491.39.  ibi- 
dcm.Nam  quos  prsefciuit  &c.  vt  iple  fit  primo- 
genitusin  m  Itis  fratrib;is  i59.4c.       ibidim, 

.  Qiiis  accufabit  aduetlus  elcdos  Dei;  Deus  qui 
iuft1ricat.91c.14. 

9  b,Neque  quifemenfunt  Abrah^  omnes  filii: 
fed  in  Ifaac  vocabitur  tibi  femen  &c  .  Non  Ib- 
lum  autem  iUa:  fed  &  Rtbccca.  893.14.  ibi- 
de,  Non  enim  omnes  qui  ex  Ifrael  (unt ,  ii  funt 
Ifraclitac.935.  ibidcm  c,  Cum  enim  nondnm 
nati  fuiflent,  aut  aiiquid  boni  egiircnt.aut  ma- 
li,vt  fecundum  electioncm  &  c.  91 4.43.  ibi- 
demd,Igitur  non  volentis  neque  currentis,  fed 
niiferentis  cft  Dei.  197.30.  &  896.31.  &  9:6. 
9.  ibidem,Milcrebor  cuius  mifcrcor:&  mife- 
ricordiam  pr^eitabo  cuius  mifercbor .  896.8. 
ibidein,  Qwi  in  hoc  ipliim  excitaui  te.vt  often 
dam  in  te  fortitudincm  meam.  89  7.17.  ibi- 
dem,  O  homo.tu  quis  es  ,  qui  refpondeas  DeoJ 
884. ic.  &  898.30.  ibidem,Dicis  itaquenii- 
hi:  Qnid  adhuc  qucTitur?898.  :.&  16.  ibidera, 
Nunquid  dicit  figmcntum  ei  qui  fe  finxit :  quid 
nie  fccifii  i  898.31.  ibidem,  Ergo  cui  vult  nii, 
fcretur:&  quem  vult  indurat.  897.16.  &  89>{. 
t.  ibidem  e ,  Quod  fi  Deuc  volens  oftcndere 
iram,&  notam  faccre  potcntiam  fuam,fuftinuic 
in  multa  p.iticntia  &c. 909.9.  ibidem  g  ,  Ecce 
pono  in  Sion  lapidcm  otFenfioms,  8c  petra  fcaii 
dah.831.14. 

10  a.Ignorantes  enimiuftitiaraDei,&  fuamquae- 
rcntes  ftatuere.iultitia:  Dei  non  funt  fubicdti. 
838.1.  ibidcm  c,  Corde  enim  creditur  ad  iu- 
lliciam:orc  autem  confcfl^o  fitad  falutem.44. 
;:.&  6c6.:o.    ibidem,  Noaeft  eauB  diilin- 

aio 


I N  D  E  x: 


Aio  tudai  &  Graci.9o4.jp.  ibidem,  Qupmo 
do  crgo  inuocabunt  eum.in  cjucm  non  credide 
riiut?i!iV.  ic.  &$4o.i.  ibidem.Dcmine, (juw 
crediditaudituino(tro?9r7.j. 
ti  *.Non  repulit  Deus  plebeni  fuam  ,  quam  pra- 
/ciuit.891.6.  ibidem  b.Sed  quid  dicitdiuinum 
reiponfum^Reliqui  mihi  fcptem  milia  virorum 
qui  non  curuauerunt,&c.  Sic  ergo  reliquix  fe- 
cundum  elecitionem  gratire  tada:  (imt,  913.40. 
&9:5.;.  ibidemc.  Propter  increduluatem  fra 
tii  funt :  tu  autcm  fide  ftas :  noli  akuni  fapere, 
fed  timc.Si  enim  Deus  naturaiibus.&c.-if.is. 
9:c.45.&  9:1.1?.  ibidtnic,.Tu  .lutemcura 
olcafter  tflesjinlirrtus  es  in  illis.  j+^.ij.  ibi- 
dcm  d.Concinfit  cnim  Deus  cmnia  in  incrcdu 
litate.vt  oninium  mifereatur,9o4.)9.  ibidem, 
O  altitudo  diuitiarum  fapietia:  &  fcientia;  P:-' 

&"c.S8  7'3-  i 

11  d.Non  vofmctipfos  defendcntes  chstiflimi;  fcd 

date  locum  ixa.sei.^c. 
ij  a.Nam  principes  non  funt  timori  boni  operis, 

fed  raali,  &c.  Dei  enim  minifter  eft  tibi  in  bo- 

num,488,:o. 
i4  b.  Tu  autem  quid  iudicas  fratrem  tuumr&c. 

omnes  enim  fiabimus  ante  tribunal  Chrilh.Uh 

■j.     IbidemCjNoneftenimregnum  Deiclca 

&  pctus,87  0,:7. 
IJ  a.Debemus  autem  no?  firmiores.imbecillitatej 

infirmorum  fuftinere,£i6,36.    lb:d(-,Vnufquif- 

que  vcftrum  pro:timo  fuo  placcat  in  boni;m,ad 

adificationem, 616,14. 


EX    I. 


A  D    C  O  R  I  N  T  K  I  O  S. 


t  a.Paiilus  vocatus  ApoftoIus,&c  .  Ecclefix  Dei 
qus  cft  Conntlii.47  ','4.  Ibidcm  c.  Ncs  au- 
tem  pradicsmus  Chnftum  crucifixum,  Iud«is 
quidtm  fcandalum.&c.lpfis  autem  vocatis  &c. 
Chriftum  Dei  virtutem.907,?:. 

£  a,Et  eeo  cum  veniiTcm  ad  vos  fratres,  vcni  non 
infublimitatefermonis,aut  fapientix,  &C.83:. 
K,  Ibidcm  c,Ci;2?  &  loquimur.non  in  dodis 
huroanx  lapientiac  verbis.fedin  doftrina  Spiri 
tus,  fpiritualibus  fpiritualia  comparantes  .SjV. 
10.  Ibidem,  Nos  autem  non  fpiritum  liuius 
mundi  accepimus,  fed  fpintum,  qui  ex  Deo  ert, 
vtfciamus,&c.i:9.i7.  Ibidem,Animalis  au- 
tem  bomo  non  percipit  ca ,  qux  funt  fpiritus 
Dei,:i<>.:o.  &9o7.i6._^ 

>  a,Lac  vobis  potii  dedi,no  efcam:  nondum  enim 
p'oteratis,&c.S;.3^  ibide.Ego  p|jtaui,Apollo 
rigiuit:  fed  Deus  incremcntum  dcdit :  Itaque 
ncquequiplantateft  aliquid,&c.:35,  43.  Ibi- 
demb.  Itaque  ncque  qui  plantat  eft  aliquid, 
nequcqui  rigat,:^?.  =3.  Ibidem  c.  Si  cuius  o- 
pus  arferit.detrimetum  patietur,  ipleaute  faluus 
erit.fic  tame.quafi  perignem.  397-'7-  ihided. 
Si  quis  videtur  inter  vos  fapiens  efle,  in  hoc  fe- 
culo  ftultus  fiat,vt  fit  fapiens,83?.54.&  836.19. 

4  a  ,  Nihil  enim  mihi  confcius  fum  :  fed  non  in 
hociuftificatusfuii).7:r.i8.  ibidem  b  ,  Cims 
enim  te  difcernit?  quid  autem  habes,  quod  non 
accepifti'&c.:94.-i. 

f  c,Nc  commifceamini  fornicarus  &c.aut  auaris 
aut  rapacibus  &c.48i.4. 

*  a,Ncfcitit  quonia  Angelos  iudicabimus?quan- 


to  magis  fccuIariaHgc.?.  ibidcm  cOmnia 
mihi  hcent:fed  non  omnia  expediunt.  f  4o.4j, 
7  cAlioquin  fihi  veftri  immundi  eflent,  nunc  au 
tcmfandifunt.3Si.i.&  7:8.8  .&  796.7.  ibi- 
dein  d  ,  Vnufquifque  in  qua  vocatione  vocatus 
eft.in  ea  permaneat.H1.58. 
«  a,De  efcis  autem.qua:  idohs  immolantur ,  fci- 
musquia  nihil  eit  idolum  &c.Videte  autem  nc 
fortc  ha;c  licentia  veftra  otfendiculum  fiat  infir 
mis&c.49.;.  &6c8.4.  ibidem,  Scimus  quia 
nihil  eft  idolum  in  mundo. 5:4,4.  ibidem  c, 
Videte  autem  ne  forte  haec  hcentia  yeftra  otfen 
diculum  fiatirfirmis. 616,1. 

f  a,Nunquidnohabemuspoteftatc,mulierefo- 
roremcircunducendi&c.  541.1;.  ibidemb, 
Nunquid  de  bobus  cura  eft  Deo>95  7.11.  ibi- 
dem  c.Va»  enini  mihieft,  fi  non  euangehzaue- 
ro>75)=J-  ibidem  d,Caftigo  corpus  meum,& 
in  feruitutem  redigo ,  ne  cum  ahis  prardicaue- 
rim.ipfc  reprobus  eiFiciar,^:  7,4. 

10  a,  Nolo  vos  ignorare  frattes ,  quoniam  patre» 
nofiri  omnes,  fub  nube  fuerunt,  &  omnes  mare 
tranfienmt  &c.  919, 19.  ibidemc,  Itaque 

qui  k-  exiftimat  flare,videat  ne  cadat,  715,19. 
ibidem  d  ,  f  ropter  quod,chaiifl"imi  mihi,  fugite 
ab  idoiorum  cultura  &c.  Quid  ergo  dico,quod 
idolis  immolatum  fit  aliquid  ?  &c  .  An  amu 
lamur  Dominum  ?an  fortiores  illo  fumus  ?  48. 
3.  &  6c8,i4.  &  618, 45.  ibidem,  Panis  quem 
frangimus.nonne  participatio  corporis  Domi- 
-■ni  eU?quoniam  vnus  panis  &  vnum  corpus  miil 
tifumus  &c.;S7,5.  ibidcme,  Omnia  mihili- 
ccnt:fed  non  omnia  e7pediunt,54o,44. 

ir  d,  CoDuenientibus  crgo  vobis  in  vnum ,  iam 
non  eft  Dominicam  ctrnam  maducare.Vnuf- 
quifque  enim  fuam  coenam  pr3;fumit.447, 
3  8 .  ibidcm,  Nam  oportet  &  ha^refcs  efle  :  vc 
qui  probati  funt.manifcfti  fiant  in  vobis.5c6,6. 
jbidcm,c,  Qupniam  Dominus  lefus  &c.3cce- 
pit  p.inem  &c.&  di.\it,Accipite  &  manducatc 
hoc  cll  corpus  meum,&c.  Similiter  &  cahcem, 
pofu|uara  coenauit,  dices, Hic  calii  nouum  te- 
ftamcntum  cft  in  meo  fanguine. 133,5,3:  i$$,zf 
&  38  7,6, &  417,40.  ibidem,f,  Quptiefcun- 
que  euim  manducabitis  panem  hunc  ,  &  calice 
bibetis,  mortem  Domini  annuntiabitis ,  donec 
veniat.134,3  7.  ibidem,Probet  autera  feipfuni 
homo  :  &  fic  Je  pane  illo  edat,  &  de  cahce  bi- 
bat.i5?,i7,&  :co,:4,&  iic,:o. 

i:  a.ldcmvero  Deus  qui  operatur omnia in  om- 
nibus, 550,15. 

14  c,  Cxterum  fi  benedixeris  fpiritu  ,  qui  fupplet 
locum  idiotic  ,  quomodo  dicct  Amen  &c.4:7, 
43.  ibidcm,d,  Nohte  pueri  effici  fenfibus.fed 
malitia  paruuli  cftote.539,16.  ibidem,f,Prophe 
ta;  autem  duo  aut  tres  dicant,  &  carteri  diiudi- 
cent.399,19. 

15  b,Sed  abundantius  iUis  omnibus  laborauiinon 
autem  cgo,  fcd  gratia  Dei ,  qu*  mihi  aderat, 
346,  44,  &  516,51.  ibidem,c,  Si  inhacvita 
tantum,  in  Chnfto  fpcrantes  fumus,  miferabi- 
liores  fumus  omnibus  hominibus.:8,44,&:p, 
ibidem  ,  c.Et  ficut  in  Adam  omnes  moricmur: 
ita  &  m  Chrifto  omncs  viuificabuntur.  931.3:, 
ibidem,f,Primus  homo  de  terra  terrenus:fecun 
dus  autem  homo de  caio  coeleiUs.  {01,  jS. 


1  N  D  E  X. 


JbiJe  f.Scminatur  in  corniprione:  furget  in  in- 
corruptioue  &:c.l'adus  eft  primus  homo  Adain 
in  animam  viiitnccm  &c.  li.jr^.  Ibidcm  g, 
Tunc  iiet  fermo  ,  qui  fcripcus  eft :  Abforpw  tll 
morsin  viitoria,:l,38. 

EXII.  AD    CORlNTHiOS, 

I  d.Ego  autem  teftem  Deum  inuoco  in  animam 
nieam,(juod  parcens  vobis  &i: . 49 8 ,i, 

3  b.Litera  emm  occidit,Spiritus  aucem  viuificac. 
Q£pd  ii  ninuftracio  mortis  litcris  deforraaca 
&c.;i9,2  7. 
,  4-  a,Qnistedifcernit?9i2,38.  ibidem b.Habe- 
mus  autcm  tbefaurum  illura  in  vaiis  fiLtilibus 
&c.8i5,i. 

J  a.Scimus  enim  quoniam  fi  terreftris  domus  no 
ftra,  &c.  Nam  &  <jui  fumus  in  lioc  tabernacu- 
lo.&c.ingcmifcimus  grauaci:co  quod  nolumus 
expolian,  fed  fuperueltiri  Scc.  i;,io.  Ibidem  d, 
Et  dedit  uobis  minifterium  teconciliauonis. 
Qupniam  quidem  Dcus  crat  in  Chrifto,  mun.f 
dumreconciliaiis  libi,9c6,:i. 

e  a,Adiuuantes  antem  exhortamur.ne  in  vacuum 
gratiam  Deirecipiatis,9io,5i.  Ibidem  c,No- 
Jiteiiiguin  ducerecuminfidelibiis,£8,5.  Ibi- 
dem  d,  Proptcr  (juod  Ciite  de  medio  eorum,  & 
feparemmi ,  dicic  Dominus ,  &  imraundum  ne 
tetigeritis,48,4o. 

II  b,EtnemagnituJorcuelationum  cxtoUat  me, 
datus  eft  milii  ftimulus  carnis  mcx,  angclus  Sa 
tJianx,<)ui  me  colaphizct,94J,34. 

EX    EPIST.  AD     GALATAS. 

f    b.Sed  licet  nos,aut  Angelus  de  ccelo  euangeli- 

'      zetvobisprxcerquam  &c.anathi.uiali:,:42.,S6, 

&  147,45.       ibidtin  c.Cum  piacuit  ei  qui  me 

(egrcgauitex  vttro  matris  mex  &c.  27 1,3  4,3: 

9i7.>5.  .  . 

j  d,  Viuo  autem.iam  noa    ego:  viuit  vero  in  me 

Chriftus,  ^TJifi. 
3    a,Quicunque  enim  cx  openbus  Legis  funt.lub 
makdiao  funt :  lcnptum  eft  enim  :  MalcdiCtus 
&C.a4j,Jo.       Ibidcm  b.Chiiftus  nos  redeniit 
de  malcdido  Lcgis ,  tactus  pro  nobis  maledr- 

ftum,5r3,33.  .         ... 

«  a,  Teflificor  autem  rurfus  omni  homini  circun 
cidenti  fe  ,  quoniam  dcbitor  eft  vniuerfx  legis 
faciendae.  758, 10.  ibideni,  Nam  in  Ciinlio 
lefu  neque  circiicillo&c.fcd  fides  cjux  pcrcha- 
ritatem  opcracur  705,58.  ibidem  c,  Vos  enim 
ia  libertace  vocati  eltis  fiatres,titura  ne  hber- 
tateinoccafionedetiscarni.540.25.  ibiJcra, 
Caroenira  concupifcit  aduerfus  fpiritum,  &c. 

EX    EPIST.    AD    EPHESIOS. 

I  a.Bencdiaus  Deus  &c.(jui  benedixit  nos  in  o- 
nimbensdidionefpirituali&c. 089,1.0.  ibide, 
Sicut  elecit  nos  in  ipfo  ante  mundi  coftitutio- 
jie  &c.  qui  prxdeftinauic  nos  fecundura  benc- 
'  piacitum  voluntatis  fux.  918, 18,  &  9-5,io,  & 
5:7,' 6.  ibidcm,Q|M  pixdeftinauit  nosin  a- 
Uoptionem  fiiiorum  ,'pcr  lefura  Chriftura ,  fe- 


cundum  propofitum  ruum,&c,9i?,43.  ibidem 
d,  Qui  omnia  in  omnibus  adimplec.  3 45,  i,  & 
53^,16. 

»  a,Et  vos  cum  eflctis  mortui  deliftis  &  peccatis 
veftris  &C.&  eramus  natura  filu  irx  ficut  &  cai 
teri.Deus  autcm  fjui  diiies  eit  &c.5is.is).&  900 
J.ibidcm,  Etcramusnatuiafiliiirx  ficuc  & 
cxteri,iS(56,i(5. 

4  a.Vnumcorpus  &  vous  fpiritus:ficut  vocati  e- 
ftis  in  vna  fpc  vocationis  veftrae,vnus  Domi- 
nus.vna  fides,vnum  baptifma.45(5,3?.  ibidem 
r,  Deponere  vos,  fecunduni  pnilinam  conuer- 
fationcm.vetercm  hommem.i74,j4.  ibidem, 
i  Veterem  hoininem  exuite.<8  7 ,3 iS. 
b,  Nenio  vos  fcducat  inanibus  verbis  ;propter 
h*c  enim  venit  ira  Dei  &c.  5ii,  5.  ibidcm  c, 
Nohte  comraunicarc  operibus  infrutJuofis  te- 
nebrarum  ,  magis  autera  redarguitc.  59, 53. 
ibidem  f,  Sicut  &  Chriltus  dilexit  Eccleliam, 
&(cipfuni  tradidit  pro  ea,vt  ilJam  fan(ttjficaiet, 
mundans  eain  lauacro  aqux  in  verbo  vitx,  vt 
exhiberet  ipfe  flbi  glorioiam  Ecclcfiara.non  lu 
becemaculaautruga.i65,4j.&i66.i  4,477.35, 

EXEPIST.   AD    PHILIP- 
P  E  N  S  E  S. 

I  b,  Qui  coepit  in  vobis  opus  bonum,  perEcict  vf- 

qucin  dicm  Chriili  Icfu,3i9.i6,&  9;o,4c. 
1  b,Sedfcnietipfum  Ciinaiiiuit.foimara  ferui  ac- 

cipicns.in  fimilitudinem  homir.ilm  faitiH»,&  lu 

bicu  inuenciis  vthomp,?,  z.jf. 
i  b,Cum  metu  &  tremore  vefiram  falutem  opera 

niini.p:c.35, 
1  b.Deuseftenim  qui  operaturin  vobis  &  velle 

&  perficcre,pro  bona  voJuutatc,  304,  6.&.  544. 

4  c.Oraiiia  pofliira  in  eo  (jui  me  coufortat,  791. 

EX    EPIT.     AD    COLOS- 

S  E  N  S  E  S. 

1  c,In<juo&  rcfurrcxiftis  per  fidem  operationis 
Dci,548.&f49. 

3  a,  Vbi  Chriflus  cft  in  dextcra  Dei  fedens,id4.if. 

4  d.Salutat  vos  Lucxs  mcdicus  chanflimus,  &c. 
56  3,iS.  lbidcm,EcdiciteArchippo,Videini- 
nilteiium  ,  quod  acccpilti  in  Doniino ,  nillud 
iiiipJcas,7:,33, 

EX    I.    AD    THESSALO- 

NI  C  E  N  S  £  S. 

J  d.Spiritum  nolite  extin^ucre ,  prophetias  nolice 
fpcrnere,520,-.T.  Ibidcm,  Vtinteger  fpiritus 
vcftcr  &  aninia  &  corpus  finc  cjuerela  in  aducn 
tu  Doinini,&c.i,55. 

EX    II.  AD    THESSALO- 
N  I  C  E  N  S  E  S. 

i  a,Et  reuelatus  fuerit  homo  peccati ,  filiui  perdi- 
uoms,(juiaduerfacur,&c.icavtin  templo  Dci, 

fedeat. 


fedeat.oftcndeni  Te  Mnquamfit  Deus.43-.15. 
ibidi-in  c.Cuius  eft  aducntus  fecundum  opera- 
tioiiem  SadianaE.in  omni  virtute  &  iTenis,  J9J, 
II.  Ibidcm,  Ideonuttct  i!iis  Deus  opeiatio- 
ncm  errons,  vtcredant  niendacio,  9  43.:9. 
ibidem,Nos  autem  debemus  gratias  agere  Deo 
femper  pro  vobis  ,  &c.qLod  clcgerit  nos  Deus 
primitias  in  raluccm,iii  fanctificatione  Spiritus, 
&c. 907,55. 
j  c,  Quoniani  C  quis  non  vult  operaii.nec  mandu 
cet,47:,3^. 

EX    I.      AD    TlMOTHE  VM. 

I  d.Regi  autem  feculorum  immortali ,  inuifibili, 
loli  Deohonor  &  gloria,  &c.  5x3,10.  jbideni, 
Habens  tidcm,  &  bunan)  confcientiam  :  quam 
quidam  rcpcilentes ,  circa  fidem  nauhagaue- 
runt,8r:.35.&S55.i-. 

j  a,Obfecto  igitur  primum  omnium  fieri  obfecra 
tiones,&c.  pro  rcgibus  &c,  Hoc  enim  bonu  eil 
&  acceptum  cor.^  laluatore  noftroDeo.qui  om- 
nes  homines  vult  faluos  fieri,&c.4ss,;^'-  ibi- 
dtm  b,Vnus  enim  Dcui.vnus  &  niediator  Dei 
&  liominum.homo  Cbrilciis  Icfus,  5c  1,^.4, 

}  d,  Q£<B  cfi  Eccicfia  Dei  viui.coiumna  &  fijnia- 
metii  veritatis,i5o,54,  &;f  j,^  &  ?8«',  5i,&  5^,9, 
18.  lbidcm,Et  maniifftc  magnum  elt  pictatis 
myfteriuni,Dcus  nianih-fiaf.js  in  carne,  855. ;8. 

4  a,£tdoftrinisd2emoriioriim  &c.  prohibentium 
luibcre,  &  abftincre  a  cibis  quos  Dcus  creaui;, 

&C,S-70,:9. 

5  b,Siquisautemruorurii,'&  maxime  domeftico- 
rum,cutam  non  habetifitiem  ncgauit,&  eH  infi- 
deli  deterior,67,i5, 

EX   II.    AD    TIMOTHEVM. 

I  b.CJui  nosliberauit,&  vocauitvocatione  fua  fan 
da,non  fecundum  opera  noitta,  fed  fccundum 
propolitum  fuum  &  gratiam  qua:  data  elt,  &q. 
Sj5.i8  . 

a  b.Nam  fi  commortui  /umus,&  c6uiiiemus.S4o, 
15.  Ibidem  c.Ei  quibus  eil  Hymena^us  &  Phi 
letus.qui  a  veritatecxcidenint.&c.cognouitDo 
minus  qui  fui  (bnt,&c.86i.S.  Ibidem  d.Si  quis 
ergo  emundauerit  fe  ab  ilhs  ,  crit  vas  in  hono- 
rem  fantlificatum  &  vtile  Domino,ad  omne  o- 
pus  bonum  paratum,89s,)<, 

4  b.Repofita  efi  milii  corbna  iuftiti«  ,  quam  rtd-, 
det  mihi  Dominus,&c.i9;.i5.         «.  -^ 

EX    EPIST.  AD    TITVM. 

I  b.Oportct  enim  Epifcopum  fine  crimine  cflc, 
&c.amplcacntem  eum  ,  qui  fccundum  doc^ri- 
nam  eii,fidclcm  fermoncm,vt  pocens  fit  exhor- 
tari  dodrina  fana ,  &  eos  qui  contiadicunt  ar- 
guere.  74.39. 

E  X  EPIST.  AD  PHILEMONEM. 

c  lam  non  vt  feruum,  fed  pro  feruo  charilTimum 
fratrem,&c.54  7.8. 


1 N  D  E  x: 

EX    EPIST. 


AD    HEBRAEOS. 


I  c,  Nonne  omnes  funt  adminiflratorii  fpiricus 
&c,8is,4c. 

4  c,  Viuus  cft  enim  fermo  Dei  &c.  &  pcrtinotns 
vl(]ue  ad  diuUionem  aninia'  ac  Ipiritus.^,;^. 

7  b,Tranlkto  enim  faccrdotio,  nccefle  cli,  vt  & 
Jcgis  tr3nlIatiohat.87,i7. 

ji  b.eredere  enim  oportct  accedertcni  ad  Deum 
quiaeff,&  inquircntibus  fe  itmuner.-.tor  lit. 
•-9},  9.  jbidem  c,  iuxta  fidcm  dcfundi  fiiii^ 
omnes  ifli,  non  acccptis  rcpromifllonibus ,  fed 
a  iongc  cas  afpicentcs  &c.nunc  autem  meJio- 
rem  appciunt,id  cfi  coElcftem.jr,;. 

13  Honorabile  connubium  in  omnihus,&  thorus 
inimaculatus.786.47.  ibidemb.Icfus  Chri- 
itus  heri  &  hodieupfe  &  in  fecula.16,30. 


£  X     E  p  I  S  T.     I 


A  C  O  B  I, 


;  d,Videtisquoniamexoperibiis  iuflificaturto- 
mo,&  non  ex  fidc  tantum,7ij.&  745,58. 

4  c,  Vnus  cfl  enim  Lcgifiator  &  iude\,qui  poteft 
pcrdere  &  libcrare.+c5,-4. 

5  d.Induratprcsbytcros  Ecclefise,  &  orentfupcr 
tum  ,  vngcntcs  cum  oleo  ,  in  nomine  Domini 
&c.766^,i4.  ib.de'm,Oratepro iiiuicem vtfal- 
ucmini.  776,-1,  &• -83,9. 

E  X    Iv    P  E  T  R.  I. 

l  a,  Pctius  &c.ele£tis  &c.  fecundij  pratfdentiam 
Deipatris.89^,59. 

j  b.Vobis  igitur  honorcredentbusmon  creden- 
tibus  autem  ,  lapis  quem  rcprobauerunt  a;difi- 
cantes  &c.&  Iapis'otrcnfionis,&  pctra  fcanda- 
li.a5;,i-:,&  44i,:-?r.  ibidcm, Qui  aliquando 
nonpopnliis  Dcimupcaute  populus  Dci.  950, 
11.  ibidcm  c,  Et  non  quafi  vclanicn  habentes 
inaljtiae  libcrtateni.54c,3o. 

3  d,In  quo  &  his,  qui  m  carccre  crant,  fpiritibux, 
vtnicns  prxdicauit.  6,15.  ibidcra,  Qmd  & 
vos  nunc  fimilisForma;  faluos  tacic  baptifma: 
noncarnisdcpoiitio  fordium  ,  fcd  conlcientiae 
bon«  mterrogatioin  Deum;9i9,i3. 

EX     II.     PETRI. 

I  d,Et  habeinus  firmiorcm  propheticum  /crmo- 
^icm.cni  bencfacitis  artcndentcs  ,  quafi  luccrnse 
~&c'.  qdbd  omnis  prophetia  Scriptur*  pnuata: 
interprctationisnonfit, -.45.75.  '  Ibidem  ,  Hi 
vcro  vclut  irration.-ibilia  pecora  ,  naturalitcr  in 
ciptioncm  &  in  pcrnicicm  &c  .  Hi  funt  fontes 
fine  aqua  &  ntbuls  turbinibus  cxagitata:  &c. 
?C7.55.&  515.41. 

3  b,  Vnum  vero  hoc  non  latcat  vos  chariiTimi, 
quod  vnusches  apud  Doininii  ficucrailleanni, 
16.18. 

EX     I.     lOANNIS. 

I    c,Si  dixerimus  ,  quoniam  peccatum  non  habe- 

mus.ipfi  nos  feducimus,574.8. 
1    a  ,  Et  ipfe  eft  propitiatio  pro  peccatis  noftris: 

non  pro  noftns  autem  tantuin,  fed  eaam  pro  to 


I  ir  D  E  X. 


tiusmur.ii,s:9-J^'     Ibidem.Er  nobis  prodi-. 
eruncilld non  ctanr  ex  nobis,oi9,44.  &  93'-^' 

3  b,{^mnis  qui  natus  cit  ex  Deo ,  pcccacum  non 
facic,f3?.ic. 

4  a.Noi-.cc  or.ini  fpiricui  crcdere.fed  probace  fpi- 
rituslieit  Deolint&c.^vo.^f. 

5  a,Ec  mandaca  eius  grauia  non  func^u.io. 

EX    EPIST.     lYDAE, 

t  a,  Angelosvero  &c,in  judicium  magnidiei, 
vinculis  secernisfub  caliginerefcruaviit  ,i8.iS. 
Ibide  b.Cum  Michael  Archangelus,  cum  Dia- 
bolo  diiputans,  altcrcaretur  de  MoiC corjorc, 
^03. if.  ibidem  ,Hiautem  quxcunqiisqui- 
deni  ignorant ,  blafphemanc ;  qua;cun4uc  au- 
lem  narviraliccr  canquam  muta  animalia  no- 
f uat.in  his  coirunjpuntur,?o8.4.  &  515.41.  & 
I»i.j4. 


EX    APOCALYPSI, 


j    a,  &  ; 3  c,  Qui,  vicerit,  fic  vcffiecur  veftinientif 

albis ,  &  ncn  delebo  nomen  ciiis  de  libro  "itx  ; 

&  conStebor  &C.930.43. 
j    d.Ego  /to  ad oflium  &  pulfo  .  Si ouis  audteric 

vocem  ni>i*;^.,&  apcruerir  mili'  ianuaro,  incra- 

bo:diliu<ii,3i(S.t. 
4  b,fcc  ir''.  ci-:  ip  circuitu  fedis,9.'/. 
«5  ^.tccum  aperuificcfigiDiim  quintum,v>di  fub- 

i:is  altare  animas  &c  .  &  damabant  voce  ma- 

gna&r.  &d3C«  funcillis  finguix  Oolx  albae 

&c.!y.i9. 
20  bjBeacus  &  fanfhis,  nui  habe:  partcn  ia  refur- 

le&ione  pririia :  in  hu  fecunda  mof(  oon  babct 

potcfut€m,iii.s', 

lAUi  Dso. 


PACEM    IN    TERRAM 


u 
u 
H 


> 
O 


P» 

a. 

o 

> 

> 
a 


L  .V  c  AE  X 1 1: 


/ 


ai  ejji' 


^     -'■i.m  ^ 


..a-^iiivi 


,'OtuUAtif9i: 


m 


^:  *-\i